EKONOMSKI RAZVOJ I EKOLOGIJA (PITANJA I ODGOVORI)

1. ta je predmet prouavanja ekonomije i ta ona obuhvata? Predmet prouavanja ekonomije je problem ogranienih resursa za ispunjavanje postavljenih ciljeva, jer bez obzira na veliinu razvijenosti zemlje svaka zemlja se susree s tim problemom. Ekonomija obuhvata: ekonomsku teoriju, ekonomsku politiku i pomone ekonomske nauke (sociologiju, filozofiju, privredno pravo i etoku). Ekonomska teorija obuhvata politiku ekonomiju i ekonomiku.

2. Koja je razlika izmeu politike ekonomije i ekonomike?Politika ekonomija za predmet prouavanja ima kompletne odnose u drutvenoj reprodukciji, odnosno odnose u proizvodnji, raspodjeli, razmjeni i potronji, te odnose izmeu drave i privrede, izmeu rada i kapitala ( koji su meusobno suprotstavljeni), odnose kapitala, rente, kamate, itd.Zapadni ekonomisti kao apologete kapitalistikog sistema nastojali su da politiku ekonomiju i odnose u drutvenoj reprodukciji svedu iskljuivo na odnose u proizvodnji (odnose izmeu vlasnika kapitala i radnika). Time su radnike sveli na proizvoae a bez da su oni ozbiljan subjekt u raspodjeli stvorenog bogatstva.Dakle, dok politika ekonomija u fokusu ima razmatranje odnosa u drutvenoj reprodukciji ( PRRP), odnose izmeu drave i privrede, izmeu rada i kapitala (koji su meusobno suprostavljeni), odnose kapitala , rente kamate, dotle ekonomika nastoji da politiku ekonomiju i odnose u drutvenoj reprodukciji svede na odnose u proizvodnji tj. odnose izmeu radnika i vlasnika kapitala.

3. ta je sutina razmatranja ekonomske politike zemlje ?Ekonomska politika za predmet prouavanja ima odnose u drutvenoj reprodukciji ( u proizvodnji raspodjeli potronji ) odnosno odnose u raspodjeli bogatstva ili ND izmeu drave i privrede, izmeu razliitih grana unutar privrede, izmeu razliitih regija u okviru zemlje, odnose na tritu itd.Ozbiljna ekonomska politika zemlje je faktor od bitnog znaaja za makroekonomiju zemlje i makroekonomiju. Stavljanjem u prioritet jedne ( jednih ) grana, drava tu granu (grane) dovodi u povoljniji poloaj i to na raun onih grana koje nisu prioritet. Stavljanjem odreenih grana, ali za decidno odreeni period je uredu ali ne i za dui period.

4. ta su institucije i kako se dijele ?Institucije predstavljaju ekonomsku i politiku strukturu drutva u okviru koji se odvija ekonomski rast i razvoj. Ove institucije sastoje se od politikih, pravnih i ekonomskih institucija. One ine strukturu drutva. Snaga jednog drutva zasniva se na proizvodnim snagama tog drutva jer te snage, proizvodne snage ine bazu drutva. Na ekonomskoj snazi drutva razvija se odgovarajua drutvena nadgradnja koju finansira privredni sektor zemlje. Institucije su vane u svakoj zemlji i to s toga jer one koncipiraju strukturne promjene i svojim odnosom prema tim promjenama doprinose brem ili sporijem razvoju drutva kao cjeline.

5. Koje su bitne razlike izmeu privrednog rasta i privrednog razvoja?Privredni razvoj jedne zemlje predstavlja ostvarenje njenih kvantitativnih i kvalitativnih ciljeva, dok privredni rast predstavlja ostvarenje samo kvantitativnih ciljeva.

6. Koji su kvantitativni a koji kvalitativni ciljevi razvoja ? Kvantitativni ciljevi jedne zemlje su: Stabilno rastui privredni rast i razvoj Zaposlenost materijalnih i ljudskih faktora Stabilnost cijena i uslov privreivanja Uravnoteene vanjisko trgovinske bilance zemlje Porast zarada zaposlenih Porast bogatstva zemlje.Za zemlju je bolje da ima stabilan (trendno pozitivan karakter razvoja ), nego da ima vie stope da viim pozitivno - negativnim oscilacijama.Kvalitativni ciljevi privrednog razvoja su strukturne promjene u proizvodnji, raspodjeli, razmjeni, potronji, koje trebaju da imaju za cilj bolji kvalitet stanovnitva zemlje. Na osnovu navedenog vidljiva je povezanost izmeu kvantitativnih i kvalitativnih ciljeva.

7. Zato je poeljan rast materijalnog bogatsva zemlje?Rast materijalnog bogatstva zemlje je poeljan jer on predstavlja jedan on kvantitativnih ciljeva ekonomskog razvoja zemlje. (nedovren odgovor)

8. Navedi neka od znaajnih pitanja razvojne ekonomije koju tretira UN?Neka od znaajnih pitanja tretiranja razvojne ekonomije koju tretira UN su :1. Koje je stvarno znaenje razvoja, kako razliite teorije i koncepti doprinose razvoju?1. Koje su najuticajnije teorije razvoja i da li su one kompatibilne?1. Koji su uzroci krajnjeg siromatva i koje su politike najefikasnije za poboljanje ivota najsiromanijih?1. Koliki je utjecaj javnog zdravstva na perspektive razvoja?1. ta se podrazumjeva pod ekoloki odrivim razvojem i ko snosi glavnu odgovornost za unitavanje okolia- bogati ili siromani ?1. ta se podrazumjeva pod globalizacijom i kako ona utjee na ZUR ? 1. Kako poboljati ulogu i status ene na perspektive razvoja ?1. Da li bolje zdravlje pomae u podsticanju breg razvoja?

9. Zato u pojedinim zemljama nisu istovjetni kriteriji tretiranja i mjerenja privrednog razvoja ?U razliitim zemljama ne postoje istovjetni prirodni resursi, struktura privrede, ekonomska politika i poslovni ambijent, pa su s toga razliiti kriteriji i tretiranja i mjerenja razvoja. I pored toga postoje neki opte prihvaeni kriteriji pomou kojih se mjeri razvoj a to su: realni i nominalni BDP, nominalni i realni ND u ukupnosti i po glavi stanovnika.

10. Koji su i su opte prihvaeni kriteriji pomou kojih se mjeri privredni razvoj i kako se izraavaju u meunarodnom poreenju?Opte prihvaeni kriteriji pomou kojih se mjeri razvoj a to su: realni i nominalni BDP, nominalni i realni ND u ukupnosti i po glavi stanovnika. U meunarodnom poreenju vrijednost kljunih makroekonomskih veliina svodi se na odabranu vrstu valutu tj. ameriki dolar ili euro.

11. Koja je bitna razlika izmeu nominalnog i realnog BDP-a odnosno ND-a?Formula za izraunavanje BDP je BDP=Q*p. Poveanje BDP-a zasnovano na poveanju obima proizvodnje roba i obima poveanja usluga uz nepromjenjene cijene ili uz stalne cijene predstavlja realno izraen BDP.Meutim poveanje BDP-a u sluaju kada su nepromjenjene koliine prodatih roba i obima izvrenih usluga ali kada su poveane njihove cijene dovee do nominalnog BDP-a i to s toga to je to rezultiralo poveanjem cijena.

12. ta predstavlja deflacioniranje BDP i ND i kako se ono vri ?U inflacionim ekonomijama (koje na godinjem nivou imaju rast cijena u prosjeku vei od 5 %) vri se deflacioniranje, odnosno svoenje na realne vrijednosti BDP-a, ND i drugih makroekonomskih veliina. Praktino to znai da se smanjuju vrijednosti BDP i ND za iznos porasta cijena ove ili tekue u odnosu na prolu ili baznu godinu.

13. Zato je privredni razvoj viedimenzijonalan ? Privredni razvoj je viedimenzijonalan jer podrazumijeva krupne promjene u strukturi drutva u institucijama drave u veoj zaposlenosti, manjem siromatvu.Dakle, privredni razvoj ne predstavlja samo poveanje outputa, odnosno proizvodnje ve on ukljuuje i znaajne promjene u ukupnom drutvu, odnosno promjene u okruenju, administraciji, kulturi, obiajima...Viedimenzialnost ukljuuje dakle, ekonomske, socioloke, kulturoloke, obiajne, obrazovane i druge komponente.

14. Koje su kljune vrijednosti razvoja ?Rast bez razvoja podrazumjeva da ima porasta kvantiteta dobara ili vrijednosti ali nema razvoja onih sadraja (zdravstvene zatite, obrazovanja i sl.) koji podrazumjevaju kvalitet ivota. Stoga da bi rast predstavljao razvoj treba da su usklaeni kvalitativni i kvantitativni sadraji.Kljune vrijednosti razvoja su :1. Zadovoljavanje osnovnih potreba ljudi 1. Samopotovanje1. Mogunost biranjaPrva teza podrazumjeva zadovoljavanje u hrani, obui, odjei, stanovanju i higijeni.Druga teza (samopotovanje) podrazumjeva da ovijek ne doputa da se njime manipulie.Sloboda izbora podrazumjeva mogunost biranja kvalitetnijeg obrazovanja, zdravstvene zatite, zaposlenja, promjenu sredine itd.

15. ta obuhvataju ljudske slobode ?Osnovne ljudske slobode obuhvataju : 1. Politike slobode2. Sloboda izraza3. Vladavina prava 4. Uee u politikom ivotu i5. Jednakost u pruenim prilikama.

16. Koji su kljuni ciljevi razvoja?Kljuni ciljevi razvoja su: poveati raspoloivost osnovnih roba za egzistenciju poveati nivo i kvalitet ivota proiriti dijapazon ekonomskih i socijalnih sloboda

17. Navesti neke od kljunih ciljeva po OUN-u ?OUN kljuni ciljevi razvoja drutva su :1. Ukinuti krajnje siromatvo i glad1. Obezbjediti univerzalno osnovno obrazovanje1. Obezbjediti jednakost spolova1. Smanjiti smrtnost djece do 5 godina do 2/31. Poboljati zdravlje majki pri porodu za 2/31. Unaprijediti borbu protiv side 1. Osigurati odrivi okoli1. Razviti globalno partnesrsto razvijenih ili nerazvijenih

18. Koje su najvanije teorije razvoja?Najvanije teorije razvoja su:1. merkantilistika teorija, koja se u sutini zasnivala na tvrdnji da se viak vrijednosti i bogatstva stvaraju iskljuivo trgovinom2. fiziokratska teorija, u osnovi ima stavove da se vrijednost i bogatstvo stvaraju u prirodi odnosno u poljoprivredi3. klasina teorija koja u osnovi ima tumaenje da se vrijednost i bogatstvo stvaraju u svim privrednim sferama drutva ali da je izvor vika vrijednosti eksplatacija radne snage od strane vlasnika kapitala4. postklasina / graanska teorija koja kao faktore razvoja navodi mnoge od njih ali prednost daje kapitalu

19. Kako se mjeri razvoj?Razvoj se mjeri da se u odnos stavi rG= Y1/Y0. Znaenje simbola:G - privredni razvojY0 - bazni period ili period predhodne godine ili posmatrani periodY1 - predstavlja ostvarenje BDP-a ili ND-a u tekuoj godini ili posmatranom periodu I kod ove formule vrijede nominalne i realne vrijednosti. U meunarodnim ulaganjima vrijednosti razvoja (rasta) mjere se svoenjem kljunih makroekonomskih veliina na odabranu vrstu valutu.

20. Za poreenje u privrednom razvoju u zemljama koristi se ?U meunarodnim relacijama vrijednost razvoja i rasta mjere se svoenjem kljunih makroekonomskih veliina na odabranu vrstu valutu tj. ameriki dolar ili euro.

21. Zato se koristi inostrani kapital (akumulacija)?Za bri privredni razvoj koriste se domaa i inostrana akumulacija. Inostrana akumulacija (kapital) se koristi zbog nedostatka domae akumulacije i zbog potrebe breg privrednog razvoja i optimalnog privrednog razvoja. Inostrani kapital (akumulacija) se koristi za: investicije i za optimizaciju postojee proizvodnje.

22. Od ega zavisi brzina privrednog razvoja zemlje?Privredni razvoj zemlje zavisi od: domaih faktora razvoja modaliteta priliva inostranog kapitala politike razvoja

23. Koji su domai a koji inostrani faktori privrednog razvoja?Domai faktori privrednog razvoja su: obim struktura i iskoristenost privrednih resursa kvalitet proizvodno tehnoloko tehnikih resursa iskoritenost radnih resursa poslovnog ambijenta makroekonomske politike. Inostrani faktori privrednog razvoja su: dostupnost inofinancijskog trita dostupnost robnih trita dobronamjenski i karekt. susjeda i ino poslovni partnera.

24. Napisati i objasniti optu proizvodnu funkciju privrednog razvoja ?Opta proizvodna funkcija glasi: Xc = Nt + Lt + Tt + St Znaenje simbola:Nt - prirodno bogatstvo (resursi),Lt - rad (kvalificiranost radne snage),Tt - tehniko tehnoloki faktor,St - tednja/akumulacijaPrivredni razvoj zavisi od faktora navedenih u formuli. Ovim faktorima moe se jo dodati i vanjiska akumulacija odnosno St moe da se sastoji od domae ili vanjiske ili inostrane akumulacije.

25. Objasniti sljedee formule: PR = f ( I ), I = f ( S ), S = f ( Y ), PR = f ( TP ), TP = f ( A,S ), P = f ( TP ), PR = f ( P ) ? PR = f ( I ) - privredni razvoj zavisi od investicija I = f ( S ) investicije zavise od tednje S = f ( Y ) tednja zavisi od dohotka PR = f ( TP ) privredni razvoj zavisi od tehnikog progresa TP = f ( A,S ) tehniki progres zavisi od tednje, akumulacije PR = f ( P ) privredni razvoj zavisi od porasta produktivnosti P = f ( TP ) porast produktivnosti zavisi od tehnikog progresa.

26. Zato su investicije funkcija raspodjele nacionalnog dohotka?Investicije su funkcija raspodjele nacionalnog dohotka jer investicije zavise od raspodjele nacionalnog dohotka tj. veliina sredstava za investicije zavisi od toga kako se raspodjeljuje nacionalni dohodak, odnosno koliki dio dohotka e biti odvojen za tednju koja e biti uloena u investicije.

27. ta predstavljaju inveticije ?Investicije predstavljaju ulaganja u fiksne ili obrtne fondove.Fiksni fond obuhvataju ulaganja u: privredno zemljite, graevinske objekte, opremu, maine, ureuje instrumente, sredstva transporta, osnovno jato, osnovno stado i osnivaka ulaganja. Pod investicijama u obrtne fondove podrazumjevamo ulaganja u sirovine, poluproizvode, nedovrene proizvode i gotove proizvode. Drugim rijeima, pod investicijama u obrtne fondove podrazumjevamo ulaganja u poveanje odgovarajuih zaliha privrede.

28. Navesti i objasniti najvaniju podjelu investicija ? Podjela investicija vri se po : Namjeni ( investicije mogu biti proizvodne, neproizvodne, modernizacija, proirenje itd. ) Po obliku imovine ( investicije mogu biti realne i financijske ). Prve predstavljaju ulaganje u izgradnju a druge u kupovinu vrijednosnih papira. Podjela na oblast ( ima ih 7 ) Podjela u industriji, gdje postoji 9 industrijskih kompleksa Podjela po tehnikoj strukturi ( od zemljita preko graevinskih objekata ) Podjela sa stanovita izvora koji mogu biti vlastiti i tui Podjela na bruto i neto investicije.

29. Zato su investicije poluga razvoja?Investicije su poluga razvoja s toga jer se njima poveavaju kapaciteti kojima se proizvode odreena dobra, meutim investicije su samo potencijalna energija. Koliko e ta energija biti efektuirana zavisi od toga kako je kvalitetno investitor pripremio projekat izgradnje tvronica, kakvi su izvori finansiranja ( povoljni ili nepovoljni ), koliko traje rok izgradnje, da li su struni i pripremljeni kadrovi za tu investiciju, kako je istraeno i primjenjeno trite inputa i autputa datog projekta i kakav je odnos prihoda i trokova u poslovanju izgraene tvornice.

30. ta podrazumijeva ulaganje u ljudski kapital?Investicije u ljudski kapital podrazumjevaju ulaganja u obrazovanje i sticanje vjetina ovjeka; a to je faktiki proizvodnja pa prema tome on predstavlja i kapital. U obrazovanju nastaju direktni i indirektni trokovi.

31. Zato je obrazovanje input proizvodnje?Ljudima u razliitim zemljama i regionima nisu podjednako dostupni prirodni resursi, dohodak te obrazovanje i razvoj. Bolja tehnika znai veu produktivnost, vea produktivnost znaci vei dohodak, vei dohodak omoguuje veu tednju, vea tednja vee investicije, vee investicije brzu stopu privrednog razvoja. Slijedi zakljuak da je obrazovanje vaan input proizvodnje. Proizvodnom sektoru u interesu je da dobije obrazovane ljude, za to i za ije obrazovanje ne mora ulagati vlastita sredstva.

32. Navedi dva kljuna modela kojim se mjeri privredni rast?U teoriji postoji vie modela kojima se mjeri privredni rast. Dva od njih su ope prihvaena: Cobb-Douglasov model Harrod-Domarov model

33. Napisati i objasniti CobbDouglasov model rasta!Formula CobbDouglasovog modela glasi: P/P = a * k/k + b * u/u + zZnaenje simbola: P/P oznaava porast drutvenog proizvoda,k/k oznaava porast sveukupnih fondova,u/u oznaava porast produktivnosti rada.Koeficijenti a i b oznaavaju doprinos porastu sveukupnih fondova (a) i doprinos porastu produktivnosti rada (b). Zbir ova dva koeficijenta ne moe biti vei od 1.Koeficijent z oznaava doprinos porastu drutvenih proizvoda svih ostalih faktora.Cobb-Douglasov model privrednog rasta u sutini oznaava doprinos porastu drutvenih prihoda koji daju dva najvanija faktora:1. porast sveukupnih (materijalnih i financijskih) fondova2. porasta produktivnosti rada.Ovaj model vie je orijentacionog karaktera, nego to je praktinog karaktera. Stoga on slui kao pokazatelj grubog rasta BDP-a.

34. Moe li investitor samovoljno odrediti stopu rasta?Investitor samovoljno moe odrediti stopu rasta, samo je pitanje hoe li je ostvariti. Odreivanje veliine s u principu stvar je odluke preduzea, kompanije na mikronivou, tj. drave ako se radi o njenim investicijama. Meutim, odreivanje r (stope rasta) zavisi od toga kolika je raspoloiva tednja, akumulacija, odnosno investicije.

35. Da li je bolje za investitora da je kapitalni koeficijent vei ili manji ?Kapitalni koeficijent predstavljen kao odnos izmeu ulaganja ili ostvarenje p-dnje (outputa) za investitora bolje je da je manji .To podrazumijeva da se istim ili manjim iznosom uloenog kapitala ostvari to je mogue vei output p-dnja.

36. Moe li preduzee ili drava imati neogranien broj ciljeva?Ne moe, jer su sredstva ograniena i svi ciljevi ne mogu biti ostvareni niti u jednom preduzeu niti dravi. S toga se vri rangiranje ciljeva po stepenu njihove vanosti i po materijalnim mogunostima da se ti ciljevi ostvare u predvienom roku.

37. Objasniti sutinu HarrodDomarov modela!Formula ovog modela je: r=s/k, k=K/A ili k=A/KZnaenje simbola: r - stopa privrednog rasta, s - tednja iz koje proizilaze investicije, k kapitalni koeficijent.Po HarrodDomarovom modelu, stopa privrednog rasta je u direktnoj proporicji sa stopom tednje. To dalje praktino znai da je porast r u direktnoj vezi sa porastom s, pod pretpostavkom da je k nepromijenjeno. Odreivanje vrijednosti s, r vri se razliito. Odreivanje veliine s u principu stvar je odluke preduzea odnosno drave. Meutim odreivanje stopa rasta zavisi od toga koliko je raspoloivo s, odnosno tednja, odnosno investicije. s je nepromijenjeno u konceptu zatvorene privrede, odnosno ono zavisi od iznosa domae tednje. U otvorenoj privredi s moe da se povea i angaovanjem inostranog kapitala.

38. Objasniti kapitalni koeficijent!Kapitalni koeficijent predstavlja odnos izmedju kapitala i autputa (k=K/A). Kapitalni koeficijent predstavljen kao odnos iznosa ulaganja i ostvarene proizvodnje (autputa) bolje je da je manji. To podrazumijeva da se sa istim ili ak manjim iznosom uloenog kapitala ostvari to je mogue vei autput odnosno proizvodnja. U sluaju da se kapitalni koeficijent posmatra preko odnosa autputa i kapitala (k=A/K) u tom sluaju je bolje da je kapitalni koeficijent vei. Kod odreivanja kapitalnog koeficjenta K je poznato i tu nita nije sporno. Meutim, problem je u odreivanju A (outputa) tj. veliine proizvodnje i obima izvrenih usluga. Ovo s toga je cijena inputa (sirovina, materijala, energije) koje danas ne moraju biti iste (ili po pravilu ak nisu) onima koje e biti nakon to se investicija zavri. Kao posljedica navedenog proizilazi da se vrijednost kapitalnog koeficjenta odreuje na bazi procjene ili na bazi trendnih kretanja u tom preduzeu, grani i sl. Najkrae reeno kapitalni koeficijent se ne moe egzaktno utvrditi.

39. Objasniti utvrdjivanje ciljeva i rangiranje prioriteta!Svako preduzee i svaka drava ima ciljeve razvoja. Osnovni cilj razvoja preduzea jeste maksimiziranje dobiti na uloena sredstva. Ostvarivanje ciljeva privrednog rasta i razvoja zavisi od faktora toga razvoja. Stoga su u direktnoj vezi ostavranje ciljeva i rasploivi faktora koji su potrebni za ostvarivanje tih ciljeva. Budui da su sredstva po pravilu ograniena svi ciljevi ne mogu biti ostvareni ni u jednoj zemlji, niti u jednom preduzeu, niti porodici. Stoga se vri rangiranje ciljeva po stepenu njihove vanosti i po materijalnim mogunostima da se ti ciljevi ostvare u predvienom roku. Stoga se preduzee i drava usmjeravaju na prioritetne ciljeve koje je mogue ostvariti raspoloivim sredstvima. Kod odreivanja prioriteta preduzee i drava treba da se ponaaju odgovorno, kao odgovorna porodica koja ima ograniena mjesena primanja a oni moraju postovati redosljed najvanijih prioriteta i tu se ne smije pogrijeiti ako se tu pogrijei onda se greka ispravlja sa daleko veim naporom.

40. Od ega zavisi utvrivanje optimalnih ciljeva razvoja jedne zemlje? Od kojih faktora zavisi utvrivanje optimalnih ciljeva razvoja privrede zemlje?Utvrivanje optimalnih ciljeva razvoja jedne zemlje zavisi od:1. dotadanjeg nivoa razvijenosti2. karaktera drutvenog sistema,3. raspoloivih faktora razvoja,4. stepena iskoritenosti raspoloivih resursa,5. meunarodnog okruenja,6. ekonomske politike zemlje i7. realnosti postavljenih ciljeva.41. Izmeu koga je merkantilistika teorija inila sponu ?Merkantilistika teorija nastala je krajem 15. stoljea u zapadnoj Europi , a raspala se u prvoj polovini 18. stoljea. inila je sponu izmeu feudalizma i klasine graanske politike ekonomije. Nastala je pri krupnim promjenama koje su se desile u privredi, politikom i kulturnom ivotu u to vrijeme u Zapadnoj Evropi.

42. Kad je nastala a kad se raspala merkantilistika teorija?Ova teorija nastala je u Zapadnoj Evropi krajem 15. stoljea, a vlada je u 16. i 17. stoljeu, da bi se raspalo u prvoj polovini 18. stoljea. Njeni glavni predstavnici bili su: Aleksandre Sera, Man, ajdl, Stjuart i Poko.

43. Pri kojim krupnim promjenama je nastala merkantilistika teorija ? Nastala je pri krupnim promjenama koje su se desile u privredi, politikom i kulturnom ivotu u to vrijeme u Zapadnoj Evropi:1. Pri prelasku sa zanatske na manufakturnu proizvodnju2. Pri jaanju ekonomske i politike moi gradova3. Formiraju apsolutistikih monarhija4. Prvobitnoj akumulaciji kapitala5. Kolonijalnim osvajanjima6. Snanom razvoju unutranje i vanjske trgovine7. Velikim drutvenim i kulturnim pokretima ( humanizam i renesansa )Navedene promjene bile su od kljunog znaaja za razvoj ekonomske misli, tada je ekonomija prerasta u samostalnu nauku.

44. Na koju oblast kao kljunu su merkantilisti usmjeravali svoja prouavanja?Merkantilizam se razlikuje od svih dotadanjih kola i sistema po metodolokom pristupu u prouavanju privrednog ivota.Merkantilisti panju usmjeravaju na prouavanje prometa ( trgovine ) koju smatraju kljunim faktorom u tome.

45. Posmatrajui tadanju privredu ta su merkantilisti zakljuili ?Merkantilisti su svoja zapaanja zasnivali na posmatranju tadanje privrede i okolnostima pod kojima se ona odvijala, budui da nisu imali prethodna iskustva koja bi im koristila. To je vrijeme procvata trgovine i uslova za sticanje bogastva. Merkantilisti su zakljuili: Jedno drutvo je bogatije ako su bogatiji pojedinci u tom drutvu. Osnovni oblik bogastva je zlato ( ono je novac ). Poveanje bogastva jedne zemlje rezultat je jaanja vanjiske trgovine i uvoza zlata.Po njima, u unutranjoj trgovini novac se ne akumulira vec mijenja svoje vlasnike, to je bila greka.Oni su zastupali tezu da treba vie izvoziti nego uvoziti ( to je ispravno ) i prodavati robe po viim cijenama, gdje razlika izmeu prodajne cijene i nabavne cijene ili cijene kotanja, treba da je vea to je ispravno tumaenje. Pri uvozu oni su preferirali zlato pa su izjednaavali bogastvo drutva sa koliinom zlata.

46. Zato su se zalagali rani a za sta kasni merkantalisti ?Postojali su rani i kasni merkantilisti. Rani merkantilisti bilu su protiv izvoza zlata i za strogu kontrolu poslovanja sa inostranstvom (da ne bi bilo odliva zlata u inostranstvo). Kasni merkantilisti bili su za vei uvoz od izvoza zlata, za slobodan izvoz novca koji e se upotrijebiti za kupovinu repromaterijala, iji proizvod e se izvoziti. S toga su oni bili za teoriju pozitivnog trgovinskog bilansa ( vei izvoz od uvoza ).

47. Koje su glavne kritike bile na raun merkantalista ?Glavne kritike na raun merkantilista bile su sljedee :1. Zanemarili su proizvodnju, a preferirali trgovinu2. Ostvarivanje profita vezali su za trgovinu3. Profit su izvodili iz razlika u cijeni ( razlike izmeu prodajne i nabavne cijene )4. Bogastvo su izvodili iz neekvivalntene razmjene

48. Koji su glavni faktori porasta bogastva po Seri, a koji su opti faktori tog porasta?Aleksandar Sera smatra da su glavni faktori porasta bogastva :1. Obilje poljoproizvoda, iji izvoz omoguava priliv zlata1. Pogodnost geografskog poloaja ( vanog za meunarodnu trgovinu ).Opti faktori porasta bogastva zemlje su :1. Mnotvo manufaktura ( jer su sigurniji izvor bogastva od poljoprivrede)1. Svojstvo naroda ( marljivost i snalaljivost)1. Veliki obim prometa drugih roba iz drugih zemalja1. Najsposobniji ljudi na kljuna mjesta u drutvu.

49. Koji su faktori proizvodnje bili po shvaanjima merkantilista ?Smatrali su da hrana i manufakturni proizvodi treba da su to jeftiniji, da i zarade radnika i trokovi proizvodnje bili nii a privreda zemlje konkurentnija.Po merkantilistima faktori proizvodnje bili su : 1. Radna snaga2. Prirodni izvori zemlje3. Kapital ( ali ne i poljoprivreda )

50. Zato su se zalagali merkantilisti, a protiv ega su bili ? Merkantilisti su isticali znaaj pronalaska i njihovu primjenu u manifakturnoj proizvodnji. Bili su za uvoz strune radne snage, useljavanje bogatih, za iseljavanje samo kod koloniziranja drugih podruja ( zemalja ), protiv obrazovnja siromanih.Merkantilisti su bili za podsticanje poduzetnika, za niske najmine, jer vee najmine (plate radnika) utiu na njihov manji rad.Oni su bili apologota i ideolozi trgovinskog kapitala, za ujedinjenu i snanu dravu, a protiv njene rascjepkovosti.Na dalje, oni su bili za agresivnu kolonizaciju budui da je ona osiguravala profi trgovcima, bili su protiv konkurencije inostranih trgovaca, za razmjenu matine (svoje) zemlje sa kolonijama, koje su imale podreeni poloaj. 51. U emu je znaaj merkantilisitike teorije i pored svih njenih nedostataka?I pored svih nedostataka koje je imala ova teorija ona predstavlja prvu teorijsku razradu kapitalistikog sistema i tumaila je interese i ulogu kapitala u njegovom prvobitnom obliku. Svrha privreivanja bila je prisvajanje kapitala, gdje jedni dobivaju a drugi gube to je po njima bila nunost. Dakle, iako sa mnotvo mana ova teorija bila je prva zaokruena teorija koja je imala odreni metodoloki i sistemski pristup prouavanju vrijednosti u drutvu i faktora od kojih zavisi bogastvo jednog drutva.

52. Kada i u kojim okolnostima je nastala fiziokratska teorija?Fiziokratizam je nastao u Francuskoj u prvoj polovini 18. stoljea, kao odgovor na stavove Merkantilista, ija je politika unitila francusku poljoprivredu.

53. Koje tri klase tretiraju fizokrati i kako su oni podijelili predujmove?Kenej je podijelio drutvo na 3 klase: Proizvodnu klasu- koju ine poljoprivrednici(zakupci zemlje i radnici koji obrauju) Zemljoposjednici- koji viak vrijednosti ostvaruju na osnovu rente odnosno vlasnitva Sterilna klasa- neproizvodna- u koju se ubrajaju profesije i sva zanimanja profesija koje nisu vezane za poljoprivredu.Fiziokrati su podijelili predujmove:Podjelom kapitala na prvobitne predujmove i godinje predujmove fiziokrati su praktino izvrili podjelu kapitala na stalni i obrtni kapital. Prvobitni predujmovi za njih su praktino osnovna sredstva (zamlja, stoka za oranje, alatke), a godinji predujmovi su sjemena, odravanje alata, naknade onima to obrauju zemlju).

54. Kako su fiziokrati podijelili rad?Fiziokrati su podijelili rad na: proizvodni i sterilni. Proizvodni rad je poljoprivreda tj poljoprivredna proizvodnja. Oni su smatrali da jedino u poljoprivredi nastaje viak vrijednosti i bogatstvo. Sterilni rad je svaka druga nepoljoprivredna djelatnost, odnosno manufakturna proizvodnja, trgovina itd.

55. ta je produkt net?Produkt net (ista vrijednost) je jedini izvor bogatstva koji svojim prometom oivljava sve radove drutva. Fiziokrati su smatrali da se produkt net nastaje iskljuivo u poljoprivredi jer je ona jedina izvor vika vrijednosti i bogatstva.

56. Koja je centralna taka fizokratske teorije?Osnovna koncepcija ove teorije je traganje za prinosom u poljoprivredi odnosno tzv. Produktom net. Naime, oni su tvrdili da je jedino poljoprivreda u stanju da proizvede vei prinos od utroenog, dok to nisu manufakturna i druga proizvodnja, jer one samo mijenjaju oblik stvari ali im ne poveava vrijednost. Tvrdei da se produkt net stvara iskljuivo u poljoprivredi i tvrdei da se u manufakturnoj proizvodnji mijenja samo oblik stvari, fiziokrati su uinili prvu greku. Drugu greku uinili su jer su se zalagali za poreski monizam, odnosno da porez treba da plaa samo poljoprivreda ali ne i druge djelatnosti.

57. Zato je fizikratska teorija uinila medvjeu uslugu poljoprivredi?Fiziokrati su poljoprivredi uinili medvjeu uslugu na nain da je samo proizvoaka klasa plaala poreze, a to je dovelo do stagnacije francuske poljoprivrede i smanjenja stanovnitva. Dakle, ovakva poreska politika stavljala je u povoljniji poloaj sterilnu klasu a ne proizvoaku klasu tj. poljoprivredne proizvoae.

58. Objasniti sutinu fiziokratske teorije?Fiziokratska teorija je nastala u Francuskoj u prvoj polovini 18. stoljea, kao reakcija na stavove Merkantilista koji su svojom politikom unitili francusku poljoprivredu. Odbacila je shvatanje da se vrijednost i materijalna bogatstva stvaraju jedino u trgovini i ustanovila zakljuak da se materijalna bogatstva stvaraju u proizvodnji i to iskljuivo u poljoprivrednoj proizvodnji. Glavni predstavnici ove teorije su: Kenej, Tirrgo, River, Dipon i Mirabo.Sutina ove teroije je u sljedeem:1. ona je, za razliku od merkantilistike teroije (trgovina), smatrala da se viak vrijednosti i bogatstvo stjeu iskljuivo u prirodi odnosno poljoprivrednoj proizvodnji2. fizioratska teroija meu prvima naglaava strogu primjenu naunih metoda u ekonomskim pojavama3. prema Marksu, fiziokratska teroija predstavlja prvi sistemski prikaz kapitalistike proizvodnje4. fiziokrtatisti su ukazivali da je dobivanje vika motiv koji pokree pojedinca5. ova teroija ne napravila put francuskoj revoluciji

59. Koji su predstavnici klasine teorije?Predstavnici Klasine teorije su: Karl Marks, Adam Smit, Fridrih Engels, an Stujart Mil, David Rikardo, Viliam Peti, Maltus,...

60. Objasniti sutinu klasine teorije?Sutina klasine teorije je u tome da se ona zasniva na radnoj vrijednosti i da izvore profita i bogatstva vidi u viku vrijednosti. Po njoj je radna snaga, odnosno eksplatacija radne snage od vlasnika kapitala, jedini faktor koji moe da ostvari viak vrijednost jer joj se priznaje samo potreban rad tj.potrebna vrijednost , dok viak rada i vrijednosti pripada kapitalistima tj. vlasnicima kapitala za proizvodnju.

61. Objasniti sutinu liberalizma?Sutina liberalizma je u tome da se je on zasnivao na: slobodnom preduzetnitvu, slobodnoj konkurenciji, privatnoj svojini i nemijeanju drave u poslovanje privrede. Trajao je od industrijske revolucije pa do prevlasti monopola do kojeg dolazi u 19. stoljeu. U ovom periodu kapitalistika klasa uvrstila je svoju prevlast, privatna svojina je zakonski regulisana, a ekonomska uloga drave ograniila se na ouvanje postojeeg sistema. Predstavnici liberalizma su iz mlae graanske klase koja je ujedno bila apologeta svog sistema. Osnovna ideja ovog sistema bila je da drutvo treba prepustiti slobodnom ekonomskom razvoju bez intervencije drave.

62. Koji su materijalno proizvodni uslovi karakterisali liberalni kapitalizam? Koje su osnovne karakteristike liberalnog kapitalizma?Liberalni kapitalizam karakterisali su sljedei materijalno proizvodni uslovi:1. snaan razvoj mainske industrije i proizvodnje2. otkrivanje novih postupaka u hemii i tehnologiji3. dinamian razvoj metalurgije, energetike, mainogradnje, saobraaja, primjena savremenih agrotehnikih mjera4. ogroman porast produktivnosti koji je nastao primjenom naunih dostignua5. industrijska proizvodnja proizvodi sve veu masu proizvoda

63. Zato je razvoj viedimenzionalan?Privredni razvoj ne predstavlja samo poveanje outputa, odnosno proizvodnje ve on ukljuuuje i znaajne promjene u ukupnom drutvu, odnosno promjene u okruenju, administraciji, kulturi, obiajima... Viedimenzialnost ukljuuje dakle, ekonomske, socioloke, kulturoloke, obiajne, obrazovane i druge komponente. Privredni razvoj je viedimenzijonalan jer podrazumijeva krupne promjene u strukturi drutva u institucijama drave u veoj zaposlenosti, manjem siromatvu.

64. Koja su 4 modela privrednog razvoja bila u 20 stoljeu?Tokom 20. stoljea razvila su se 4 pristupa ili modela koja nastoje da daju odgovore zato ne dolazi do poeljnog tempa privrednog razvoja. Ti modeli su sljedei:1. model linearnog rasta2. model strukturnih promjena3. model revolucije meunarodne zavisnosti4. model nove klasine meunarodne zavisnosti, koji je aktivan danas.

65. Objasni sutinu modela linearnog rasta?Model linearnog rasta bio je aktivan 1960-ih i 1970-ih godina, kada se smatralo da privredni razvoj predstavlja seriju sukcesivnih faza kroz koje mora proi svaka nerazvijena zemlja. Ova teorija se zasnivala na masovnom ubacivanju inostranog kapitala i obrascima razvoja iz razvijenih zemalja, osim toga ona se zasnivala na tednji, ulaganju i inostranoj pomoi. U sluaju da jedna zemlja ima veu domau akumulaciju, vei priliv ino kapitala, vee donacije od druge zemlje, bilo bi normalno da se ona razvija bre od druge zemlje kaja ima manje vrijednosti navedenih veliina. Raste tednja - raste i stopa rasta. Model linearnog rasta se oslanjao na Harod-Domarov model (R= s/k; K= K/A; K=A/K) i prema ovom modelu stopa privrednog rasta bre raste sa rastom tednje. Da bi priblino korespondirali s i r potrebno je da zemlja ima i odgovarajuu poslovnu infrastrukturu, ureen sistem i nekorumpiran, kvalifikovanu i motivisanu radnu snagu, dobru ekomnomsku politiku i stabilnost politikog i ekonomskog sistema. Praksa je dokazala da model linearnog rasta zasnovan na masovnom ubacivanju ino kapitala ne daje oekivane rezultate privrednog rasta i da oni variraju od zemlje do zemlje. Druga stavka ovoga modela bila je prenoenje obrasca iz RZ u NZ, to je takoer bilo pogreno, budui da je poslovna struktura, poslovni ambijent i ekonomska politika NZ bila razliita u NZ u odnosu na RZ.

66. Kako je Rostov podijelio drutva (stanovnitvo) sa ekonomskog stanovita?Rostov je podijelio drutva sa ekonomskog stanovita u 5 kategorija:1. tradicionalna drutva (karakterie ih nedovoljno razvijena poljoprivreda, zanastvo, nedovoljno razvijena industrija...)2. preduslovi za prelazak na samoodrivih razvoj3. prelazak na samoodrivi razvoj4. tenja ka zrelosti5. doba visoke masovne potronje

67. Koji su reprezenti strukturnog modela?Ovi modeli usmjereni su na mehanizme po kojima NZ transformiu svoju ekonomijju sa tradicionalno zaostale poljoprivrede u savremenu industriju. Reprezenti strukturnog modela (Reprezenti pristupa struktirnim promjenama) su:1.viak radne snage dva sektora, teorijski model Artura Levisa (bio je aktuelan 1960-tih i poetkom 1970-tih. Model tretira nerazvijenu privredu koja se sastoji od dva sektora: tradicionalno poljoprivrednoga i savremeno industrijskog. Prvi sektor karakerie preivljavanje gdje nema poveanja produktivnosti i gdje postoji viak radne snage. U industrijskom sektoru postoji puna zaposlenost i srazmjerno poveanje ulaganja koje daje mogunosti da ovaj sektor primi i zaposli viak radne snage iz poljoprivrede.)2.obrasci razvoja, empirijska analiza Holisa i enerija (Ovaj model poveanje tednje i ulaganja smatra nunim za bri privredni razvoja ali i nedovoljnim. Naime, brzi privredni razvoj zavisi od niza meusobno povezanih promjena u ekonomskoj strukturi zemlje. Te promjene zavise od transformacije proizvodni promjena u potronji, tranji, vanjskotrgovinskoj razmjeni, u koritenju resursa i promjenama u socio-ekonomskim odnosima)

68. Koje su osnovne karakteristike tradicionalnog poljoprivrednog sektora?Osnovne karakteristike tradicionalnog poljoprivrednog sektora su:1. prenapuenost u poljoprivredi2. prenaseljenost3. niska primanja4. nikakvo poveanje produktivnosti5. mogunost prebacivanja velikog broja poljoprivrednog stanovnita u industriju a da se pri tome ne smanji poljoprivredna proizvodnja.

69. Koje su osnovne karakteristike savremenog industrijskog sektora?Osnovne karakteristike savremenog industrijskog sektora su:1. on je urbaniziran2. on je sa visokom produktivnou3. u njega postepeno prelazi viak radne snage iz poljoprivrede i to s toga jer su plate u ovom sektoru vise za 30% od onih u poljoprivredi

70. Na emu se zasnivaju kritike Levisovog modela?Kritike modela zasnivaju se na:-vlasnici kapitala u industriji ne moraju kapital reinvestirati unutar zemlje ve ga mogu investirati u inostranstvo-vlasnici kapitala mogu investirati u novu opremu pa opet nema zapoljavanja radne snage iz poljoprivrednog sektora-da postoji puna zaposlenost u industrijskom sektoru i da taj sektor treba novu radnu snagu iz poljoprivrede nije tano -tvrdnja da su place u industrijskom sektoru konstanta takoer nije tano,sto su dokazivali trajkovi radnika

71. ta obuhvataju strukturne promjene?Strukturne promjene obuhvataju gotovo sve ekonomske funkcije: promjene u proizvodnji, tranji i u vanjskotrgovinskoj razmjeni promjene u socioloko ekonomskim faktorima (urbanizacija, novi raspored stanovnitva)

72. Koja ogranienja postoje kod modela strukturnih promjena?Pri koritenju modela strukturnih promjena i obrazaca postoje:1. unutranja ogranienja (odnose se na: veliinu zemlje, broj stanovnika zemlje, privredni sistem, tehnoloku razvijenost...) i2. vanjska ogranienja (otean pristup inostranom kapitalu i inostranom financijskom tritu, pristup robnim tritima, pristup savremenim tehnologijama)I pored unutranjih i vanjskih ogranienja CHENERY- ja - zakljuuje da je mogue utvrditi odreene obrasce razvoja zemlje pod uslovom da se jasno definie ekonomska politika te zemlje i da se preneseni ino obrasci racionalno ukonponuju u postojee stanje zemlje.

73. Objasni sutinu revolucije meunarodne zavisnosti?Ovaj model nastao je poetkom 1970-tih godina, njegovi zastupnici bili su ekonomisti iz nerazvijenih zemalja koji su bili nezadovoljni ostvarenjem efekta linearnog modela i obrazca strukturne promjene. 1990-tih godina model je izgubio na popularnosti ali je poetkom 21. stoljea modifikovan od teoretiara koji su bili protivnici globalizacije. U okviru ovog modela postoje tri kljuna pravca: Model neokolonijalne zavisnostiModel lane paradigmeTeza o dualnom razvoju

74. Objasni sutinu modela neokolonijalne zavisnosti?Model nekolonijalne zavisnosti nastao je kao indirektni produkt marksistike misli. Zasnivao se na stavu da u kapitalistikom sistemu uvijek jedni (bogati) dobijaju na raun drugih (siromanih) i da se bogati uvijek vie bogate a siromani ostaju siromani. Zakljuak modela zasniva se na tvrdnji da centar odnosno RZ dominiraju i eksploatisu periferiju NZ. Budui da se ova nejednakost neprekidno nastavlja uz pomo odreenih grupa u RZ, ali i u NZ, radi se o komprador grupama. Ovo stanje eksploatacije odvija se bez posebnih problema. S obzirom na povezanost interesa vanjskih i unutranjih elitistikih grupa, pristalice ovoga modela tvrde da ovaj (kapitalistikih sistem) treba transformisati i eliminisati ove grupe ili ga revolucionarno, dakle na silu.

75. Objasni sutinu modela lane paradigme?Model lane paradigme nerazvijenost zemlje pripisuje pogrenim i neodgovarajuim savjetima, dobronamjernih, ali nedovoljno informisanih i predrasudama optereenih meunarodnih strunih savjetnika iz raznih donatorskih agencija. Ovaj model ne daje oekivane rezultate i s toga sto u njegovom provoenju uestvuju i domai (NZ) ekonomski strunjaci koji su se obrazovali u centrima RZ koji su zauzeli visoke pozicije ministarske i savjetnike i koji nisu u stanju a cesto puta nemaju i interes da strancima kazu da taj obrazac, paradigma nije odgovarajua ako je dobro odraen ekonometrijski obrazloen, sofisticiran i elegantno upakovan. Meutim, problem ovoga modela nastaje onda kada ga treba primijeniti jer on ne daje oekivane rezultate, iako su donatori imali zaista dobre namjere da pomognu NZ. To upuuje da ne uslovljenu inostranu pomo treba prihvatiti ali je upotrijebiti po sopstvenom razraenom modelu a ne tuem modelu kojeg treba prenijeti iz razvijene u nerazvijenu zemlju.

76. Objasni sutinu dualnog modela razvoja?Model dualnog razvoja podrazumijeva postojanje na jednoj strani bogatih a na drugoj siromanih, pismenih i nepismenih, kvalitetno obrazovanih i nekvalitetno obrazovanih, maksimalno zbrinutih i gladnih itd. Dakle, praksa u svijetu je pokazala da egzistiranje ili podsticanje ovih suprotnosti biva skoro normalno. Ovaj model zasniva se na sljedeim elementima:1. na datom prostoru istovremeno postoje navedene suprotnosti2. suprotnosti su hronine a ne privremene ili tranzicijske3. razlike se poveavaju a ne smanjuju4. potlaeni ne poduzimaju nita

77. Da li postoje istovjetni stavovi o ulozi drave u privrednom razvoju?U privrednom razvoju jedne zemlje uloga drave je vrlo znaajna. Medjutim preksa je pokazala da uloga drave u privrednom razvoju nije istovjetno efikasna u svim zemljama. Tako u zemljama Jugoistone Azije njena uloga pokazala se efikasna, dok to nije bio sluj sa zemljama Latinske Amerike. Nema opte prihvaenog i u praksi potvrdjenog stava o ulozi drave o privrednom razvoju.

78. ta predstavlja razvojna ekonomija (planiranje)?Razvojno planiranje je smiljen pokuaj vlade da koordinira ekonomske aktivnosti, odnosno da direktno kontrolie makroekonomske aktivnosti (BDP,ND, akumulacija, zaposlenost, uvoz i izvoz, investicije...), odnosno da se ostvare planirani kvantitativni ciljevi privrednog rasta, zaposlenosti, stabilnosti cijena, uravnoteenja vanjskotrgovinskog bilansa, plate zaposlenih i sl.

79. ta obuhvata mjeovita ekonomija? ta su javna dobrao?Mjeovita ekonomija podrazumjeva postojanje privatnog i dravnog (javnog) vlasnitva u jednoj zemlji. Javna dobra su odreena dobra ili odreena djelatnost koje su u javnom vlasnitvu (vode, ume, rude, energetika, komunikacije, bolnice, kole, parkovi...).Istina, neki od ovih sadraja mogu biti i u privatnom sektoru. Privatni sektor obuhvata sve ono to je u privatnom vlasnitvu i gdje privatnik odluuje o imovini tog preduzea, vlasnitva.

80. Koja 4 vlasnitva obuhvata privatni sektor?Privatni sektor obuhvata sve ono to je u privatnom vlasnitvu i gdje privatnik odluuje o imovini tog preduzea, vlasnitva. Privatni sektor obuhvata 4 razliita oblika vlasnitva:1. Tradicionalni sektor, koji obuhvata manja imanja i zanatske zadruge;2. Mala pojedinana preduzea koja obavljaju usluge u urbanim centrima;3. Srednja velika komercijalna preduzea u industriji, poljoprivredi, trgovini, saobraaju itd4. Velika preduzea u domaem inostranom i kombinovanom vlasnitvu domaih ili ino partnera.

81. Koji su kljuni razlozi za planiranje razvoja?Privredni razvoj je viedimenzionalan jer podrazumijeva krupne promjene u strukturi drutva, u institucijama drave, u veoj zaposlenosti i manjem siromatvu. Razlozi za planiranje razvoja su:1. Neuspijeh trita;2. Mobilizacija i raspodjela resurasa;3. Psiholoki uticaj;4. Inostrana pomo.

82. U emu se ogleda neuspijeh trita kod privrednog razvoja?Funkcionisanje robnih i i faktorskih trita esto puta nije racionalan kada ga reguliu trini mehanizmi. Trita nisu esto puta organizovana, nisu istovjetna kod privatnog i drutvenog sektora. Cijene su obino razliite kod vrednovanja javnih i privatnih projekata. Trite ne djeluje kod ekstrenalija. Trite obino nije efikasno u zdravstvu, obrazovanju itd... ZUR imaju obino ograniene resurse (akumulaciju) i ne smije je rasipati. S toga drutvo mora da odredi prioritete i to rigoroznije, to ima manje akumulacije, jer e tako dobiti podrku ire javnosti. Detaljno definisanje razvoja ciljeva ima znaajan psiholoki uticaj na pojedinca i drutvo i to s toga jer je mogue mobilizovati (ukljuiti) veinu slojeva stanovnitva da pomogne u izgradnji odreenih sadraja, ako e konstantno od toga ima korist veina stanovnitva. Kod inostrane pomoi vlade, veina NZ trude se da ino davaaocima sredstava prikau da e dobivena sredstav upotrebiti u produktivne namjene i u namjene od kojih e koristi imati cjelokupno stanovnitvo. Meutim kompletna usluga dobivenih ino sredstava nije u skladu sa onima to je ino davaocima prezentirano.

83. Objaniti model ukupnog rasta?Modeli planiranog rasta mogu biti:1. Model ukupnog rasta;2. Meusektorski modeli.Model ukupnog rasta zasniva se na Harod-Domarovom modelu.r=s/k k=K/A, i ija je sutina da je stopa privrednog rasta upravo srazmjerna stopi tednje, akumilacije, odnosno investicija. Ovaaj model je jednostavan za primjenu sa makroekonomskog aspekta. Meutim ovaj model daje samo grube naznake privrednog rasta i esto puta operativno nije primjenljiv.

84. Objasniti meusektorski model privrednog rasta?Modeli planiranog rasta mogu biti:1. Model ukupnog rasta;2. Medjusektorski modeli.Meusektorski model privrednog rasta posmatra sve grane kao korisnike i input-a i output-a, i to meusobno. Meusektorski modeli u sutini predstavljaju i proizvoae i korisnike razliitih input-a i output-a. Tu su ukljuene sve grane i svi sektori. Meusektorski moeli variraju od od jednostavnih input-a ulaza, optputa-a koji se sastoji od 10 30 sektora, sloeni model koji se sastoji od 30-400 sektora i modeli linearnog programiranja.

85. ta je sutina trino finansijske analize projekta?U ocijeni investicionih projekata primjenjuju se dvije kljune analize i to:1. Trino finansijska analiza2. Cost benefit analizaTrino finansijska analiza se primjenjuje u ocijeni privatnih projekkata, ija je sutina u tome da se konkretni projekat ocijeni ss stanovita njegove profitabilnosti. Dakle, kljuni (ne) prihvatanja datog projekta jeste oekivana stopa profita. Ova stopa mora biti vea ili jednaka od cijene izvora (kamatna stopa) ps>r. Od ove metode primarni su profitabilnost investitora, dok, su drutveni efekti od sekundarnog znaaja.

86. Objasniti sutinu Cost-benefit analize?Kod Cost-Benefit analize drustveni efekti su primarni u odnosu na profitabilnost, premda kod nekih sadraja i ova analiza zahtijeva odreenu stopu profitabilnosti. Kod Cb treba voditi rauna o tome da je njena sr diskontna stopa, stopa cijene izvora i da njeno variranje dovodi do variranja (vie ili manje) neto sadanje vrijednosti projekta.Cost-benefit analiza NSV= B - C / (1+r)nKod Cb analize uvijek se vri oduzimanje ukupnih trokova od ukupnih prihoda ili benefita. Cb analiza u osnovi vri diskontovanje odnosno svoenje buduih novanih tokova kao razlike prihoda i trokova i njihovo opet diskontovanje, svodjenje na neto sadanju vrijednost. Ovim se na korektan nain tretira vrijednost novca koji manje vrijedi to je rok povrata uloenih sredstava dui. Kljuni parametar je r ili kamatna stopa, odnosno cijena izvora. Vea cijena izvora ili kamatna stopa (r) rezultira niom neto sadanjom vrijednou i obrnuto, nia kamatna stopa (r) dovodi do vee NSV-i. Kod Cb analize postoji problem kod rangiranja projekta. Naime, NSV kao kriterij da li je neto vee ili manje, odnosno da li je neto prioritetnije ili nije zavisi izmeu ostalog i od r. S toga javni investitor moe da manipulie visinom NSV na nain da mjenja visinu r. Ako je projekat prioritetan i ako zahtijeva dui rok i bie korisan onda e se ii sa niom kamatnom stopom da se dokae isplativost projekta. Kod drutvenih projekata od ireg znaaja koji utiu i na zaposlenost primjenie se nia diskontna stopa da bi projekat po rangu bio prihvatljiv, ako sse kao kriterij uzme visina NSV,NSV1=100 000KMNSV2=120 000KMNSV3=150 000KM (najprihvatljiviji) od naprijed date tri vrijednosti najprihvatljivijii je projekat tri jer ima najviu NSV i po tom osnovu bio bi rangiran kao prioritetni projekat. Meutim navedena NSV moe biti rezultat i znaajno nie diskontne stope, a ne samo razlike izmeu koristi i trokova, prihoda i trokova. Ovo s toga jer je dati nivo ocijenio da je projekat tri najpotrebniji u datom momentu. Istina, kod odreenih projekata (komunalna preduzea) poeljno je pored Cb analize primjenniti i trino finansijsku analizu i to s toga jer ti projekti mogu ppodlijegati i trinim kriterijima, odnosno komunalne poslove mogu obavljati i privatna preduzea. Viak zaposlenih i neracionalno gazdovanje esto puta se pokriva viim monopolskim cijenama zato jer su ta predutea jedini snadbjeva (voda) ili vrilac usluga i s toga mogu dizati cijene svojih usluga vie od objektivno potrebnih da bi pokrili svoje trokove.

87. Napisati i objasniti formulu NSV?Kod Cost-Benefit analize drustveni efekti su primarni u odnosu na profitabilnost, premda kod nekih sadraja i ova analiza zahtijeva odreenu stopu profitabilnosti.Kod Cb treba voditi rauna o tome da je njena sr diskontna stopa, stopa cijene izvora i da njeno variranje dovodi do variranja (vie ili manje) neto sadanje vrijednosti projekta.Cost-benefit analiza NSV= B - C / (1+r)nKod Cb analize uvijek se vri oduzimanje ukupnih trokova od ukupnih prihoda ili benefita. Cb analiza u osnovi vri diskontovanje odnosno svoenje buduih novanih tokova kao razlike prihoda i trokova i njihovo opet diskontovanje, svodjenje na neto sadanju vrijednost. Ovim se na korektan nain tretira vrijednost novca koji manje vrijedi to je rok povrata uloenih sredstava dui.Kljuni parametar je r ili kamatna stopa, odnosno cijena izvora.Vea cijena izvora ili kamatna stopa (r) rezultira niom neto sadanjom vrijednou i obrnuto, nia kamatna stopa (r) dovodi do vee NSV-i.Kod Cb analize postoji problem kod rangiranja projekta. Naime, NSV kao kriterij da li je neto vee ili manje, odnosno da li je neto prioritetnije ili nije zavisi izmeu ostalog i od r. S toga javni investitor moe da manipulie visinom NSV na nain da mjenja visinu r.Ako je projekat prioritetan i ako zahtijeva dui rok i bie korisan onda e se ii sa niom kamatnom stopom da se dokae isplativost projekta.Kod drutvenih projekata od ireg znaaja koji utiu i na zaposlenost primjenie se nia diskontna stopa da bi projekat po rangu bio prihvatljiv, ako sse kao kriterij uzme visina NSV,NSV1=100 000KMNSV2=120 000KMNSV3=150 000KM (najprihvatljiviji) od naprijed date tri vrijednosti najprihvatljivijii je projekat tri jer ima najviu NSV i po tom osnovu bio bi rangiran kao prioritetni projekat. Meutim navedena NSV moe biti rezultat i znaajno nie diskontne stope, a ne samo razlike izmeu koristi i trokova, prihoda i trokova. Ovo s toga jer je dati nivo ocijenio da je projekat tri najpotrebniji u datom momentu.Istina, kod odreenih projekata (komunalna preduzea) poeljno je pored Cb analize primjenniti i trino finansijsku analizu i to s toga jer ti projekti mogu ppodlijegati i trinim kriterijima, odnosno komunalne poslove mogu obavljati i privatna preduzea.Viak zaposlenih i neracionalno gazdovanje esto puta se pokriva viim monopolskim cijenama zato jer su ta predutea jedini snadbjeva (voda) ili vrilac usluga i s toga mogu dizati cijene svojih usluga vie od objektivno potrebnih da bi pokrili svoje trokove.

88. Izraunati NSV ako su poznati: Bt; Ct; r; n!NSV= Br - Cr / (1+r)n (kada je r u postocima, uzima se r/100)

89. Koji su bili razlozi neuspijeha u provodjenju plana? Zato dolazi do neispunjenja u provoenju plana razvoja?Razlozi neuspijeha (neispunjenja) u provodjenju plana su sljedei:1. Preambicioznost planova (razlika izmeu ciljeva i mogunosti odnosno planiranog i ostvarenog);2. Nedovoljnost i nepouzdanost podataka na osnovi kojih je raen plan;3. Nepredvidljivi unutranji i vanjski poremeaji; unutranji poremeji mogu biti u prirodnim nepogodama, izrazito sunoj godini, esti trajkovi itd... vanjski nepovoljni uticaji su cijene stratekih sirovina (nafta, penica, rude)4. Slabost u planiranju;5. Odsustvo politike volje (kad su u igri uski klanovski ciljevi, a ne opti);6. Nedovoljnost akumulacije (odsustvo)

90. Koji su uslovi potrebni za djelotvorna privatna trita? Za djelotvorna privatna trita potrebni su sljedei uslovi:1. Da postoji povjerenje u banke, dobavljae i soiguravajua drutva2. Da se izvravaju ugovori3. Da postoji sigurnost lica i imovine4. Da postoji ravnotea konkurencije (da niko nije u prioriteti)5. Da je nezavisno pravosue6. Da postoji drutvena sigurnost7. Da postoji socijalna sigurnost8. Da postoji sloboda informisanja9. Da su informacije dostupne svima bez ogranienjaMMF i Svjetska banka preferiraju trite kao alokator resursa tvrdei da je dravno planiranje i upravljanje neracionalno. Meutim ovo nije tano to pokazuje primjeri eleana koje su u dravnom vlasnitvu June Koreje, a koje su vrlo efikasne, te eleane u Indiji koje su u privatnom vlasnitvu, koje ssu takoer vrlo efikasne. Nije bitno vlasnitvo (na elianama) ve kvaliteta upravljanja i rukovoenja tim eilenama koja je dobra i kod privatnog i kod javnog sektora. Nakon odreenog perioda plan kao sistem allokacije resursa i nnjihovaog usmjeravanja poinje davati loije efekte po neminovno slijedi davanje znaaja trita kao regulatoru alociranja sredstava i faktora razvoja.91. Koje su osnovne karakteristike stanovnitva u izrazito siromanim zemljama?Danas u svijetu ivi oko 1,2 milijarde ljudi sa jednim dolarom, a 2,2 milijarde ljudi ivi sa 2 dolara dnevno. Navedeni podaci ukazuju na izuzetno drastine razlike koje danas postoje u prihodima stanovnitva svijeta, s obzirom da neki dnevno troe i hiljade dolara. Osnovne karakteristike ove populacije su glad, bolest, nekolovanje, slaba zdravstvena zatita, kratak vijek ivota itd... razvoj je potreban svim zemljama bez obzira da li su one razvijene ili nerazvijene. to je zemlja vie nerazvijena njoj je potreban bri privredni rast i to s toga jer takvoj zemlji nerazvijenoj nedostaje ba sve. Budui da su poveane potrebe i kvalitet ivota inae mogu podmirivati samo iz poveane matterijalne prizvodnje, to je imperativ da se ova proizvodnja povea.

92. U vezi privrednog razvoja koja se dva kljuna pitanja postavljaju? Objasniti!Rast jedne zemlje mjeri se preko rasta njjenog realnog BDP-a i ND u ukupnosti i posebno po glavi stanovnika, to je naroito vano. U vezi privrednog razvoja i rasta postavljaju se dva kljuna pitanja: 1. Ko doprinosi rastu i razvoju?2. Ko ima koristi od poveanog rasta i razvoja?Uobiajni je odgovor da rastu i razvoju doprinose tednja (akumulacija), investicije itehnologija. Sve navedeno je tano, meutim nejednaka raspodjela meu klasnim grupama omoguila je veu akumulaciju vlasnika kapitala, a time i kupovinu savremene tehnologije. Ova tehnologija opet bez ljudi ne bi mogla davati efekte. S toga nema jednoznanog odgovora, ko doprinosi razvoju, ali je injenica da u tom procesu najvie doprinosi radna snaga koja nije adekvatno plaena.

93. ta proistie iz nejednakosti odreenih socijalnih grupa stanovnitva?Nigdje ne postoji ista ekonomija. Ona je uvijek povezana a i esto puta uslovljena neekonomskim faktorima koji odreuju i nejednakost. Iz nejednakosti odreenih socijalnih grupa proistiu i politika mo, presti, drutveni status itd...

94. U vezi siromatva, raspodjele dohotka i privrednog razvoja, vane su tri meusobno povezane kategorije. Koje? Dakle, siromatvo, raspodjela dohotka i privredni rast su tri meusobno povezane kategorije. S tim u vezi vano je odrediti ko su siromani, koja je linija granica izmeu siromanih i onih koji to nisu, ko ima koristi od privrednog rasta, ko vie zavisi od privrednog rasta.

95. ta predstavlja linija siromatva?U zavisnosti od stepena razvijenosti postoji i liija siromatva. U RZ ta linija je na viem nivou u odnosu na NZ. S toga se postavlaj pitanje gdje je linija, odnosno granica izmeu siromatva i nesiromatva. Za ovo ne postoji precizan odgovor, meutim uobiajno je da se ova linija definie na nain da su siromani oni koji ne mogu zadovoljiti osnovne ivotne potrebe u hrani, stanovanju, odjevanju, higijeni, zdravstvenoj zatiti, kolovanju...koristi od razvoja trebala bi imati sva drutvene kategorije stanovnitva. Da li e ovo biti ostvareno zavisi koliko pojedine kategorije stanovnitva participiraju ( uestvuju) u poveanom dohotku.

96. Nacrtaj i objasni Lorencovu krivu!U vezi siromatva i dohotka Lorenc je konstruisao krivu koja predstavlja zajedniku mjeru nejednakosti u prihodu i dohotku i stoga je ona nazvana LORENSOVA KRIVA. Na koordinantnom sistemu na ordinati je procenat dohotka koji prima stanovnitvo, a na apscisi procenat domainstava. Po Lorencu savrena jednakost u raspodjeli dohotka meu stanovnitvom je linija A. Stanovnitvo koje ima dohotke vee ili iznad linije A bolje je pozicionirano i ima vee dohotke. Oni ispod dui A primaju manje dohotke . to je linija B vie ispupena to je manji dohodak odnosno vee siromatvo.S tim u vezi GINI je konstruisao indeks poznat kao GINIJEV INDEKS . GI=A/A+B. Ginijev indeks izraunava se stavljanjem u odnos vrijednost linije A kroz A+B, gdje B predstavlja odstupanje na vie vrijednosti dohotka od linije A. Dakle, vea vrijednost B (vee ispupenje) podrazumijeva i vee siromatvo , odnosno manji Ginijev indeks podrazumijeva obratno.

97. U raspodjeli dohotka postoje tri kategorije stanovnitva. Koje? Objasni?U raspodjeli dohotka postoje 3 kategorije stanovnitva,a to su vlasnici zemlje, vlasnici kapitala i radnici. Vlasnici zemlje dohodak ostvaruju iznajmljivanjem te zemlje za ta dobivaju naknadu. Visina naknade zavisi od odnosa ponude i tranje, stanja u poljoprivredi zemlje i stanja poljoprivredne proizvodnje na globalnom nivou. Vlasnici kapitala prisvajaju dohodak na osnovu vlasnitva nad sredstvima i u zavisnosti od ostalih poslovnih rezultata. Radnici dohodak dobivaju na osnovu utroka svoje radne snage. I kod ovih raspodjela postoje odreena ogranienja koja su rezultat ekonomske politike zemlje, sindikalnog obrazovanja i monopola.

98. ime se mjeri apsolutno siromatvo?Apsolutno siromani su oni slojevi stanovnitva koji ne mogu da zadovolje osnovne potrebe Apsolutno siromatvo ugroava zdravlje stanovnitva. S toga je potrebno definisati globalnu strategiju u borbi protiv siromatva. Prvo pitanje koje se tu postavlja jeste : Odakle poeti? Uvijek treba poeti od cijene korpe dobara koji su potrebni da bi jedna prosjena porodica imala dovoljno sredstava za osnovne egzistencijalne potreba (hrana,odjea,obrazovanje...). Dakle, linija siromatva na globalnom nivou bila bi ona koja je ispod vrijednosti potrebnih da se zadovolje osnovne ljudske potrebe. Enormno siromatvo moe se rijeiti preraspodjelom samo pola dobiti koje ostavre 50 najveih svjetskih kompanija. Izrazito siromatvo rezultira injenicom da ogroman broj ljudi (preko milijarde) ne doivi preko 40 godina ivota i nema zdravstvenu zatitu.

99. U strategiji otklanjanja siromatva od ega treba poi?Prvo pitanje u strategiji otklanjanja siromatva jeste Odakle poeti? Uvijek treba poeti od cijene korpe dobara koji su potrebni da bi jedna prosjena porodica imala dovoljno sredstava za osnovne egzistencijalne potreba (hrana, odjea,obrazovanje...). Dakle, linija siromatva na globalnom nivou bila bi ona koja je ispod vrijednosti potrebnih da se zadovolje osnovne ljudske potrebe. Enormno siromatvo moe se rijeiti preraspodjelom samo pola dobiti koje ostvare 50 najveih svjetskih kompanija. Izrazito siromatvo rezultira injenicom da ogroman broj ljudi (preko milijarde) ne doivi preko 40 godina ivota i nema zdravstvenu zatitu.100. U emu se ogledaju loe strane u nejednakosti raspodjele dohotka meu stanovnitvom?Loe strane u nejednakosti raspodjele dohotka su: 1. manja efikasnost rada2. podmirivanje socijalne stabilnosti i sigurnosti3. nepotovanje

101. U cilju poveanja zaposlenosti i smanjenja siromatva , ta treba da uradi ekonomska politika drave?Iako manje grupe stanovnitva ostvaruju enormno visoke prihode, ovi prihodi nemaju uticaja na razvoj domae privrede, jer poveanu tranju za luksuznim robama ove kategorije zadovaljaju u inostranstvu i time vre odliv sredstava. U cilju poveanja zaposlenosti i smanjenja siromatva ekonomska politika drave trebala bi da postie srednje velika preduzea i srednje velika gazdinstva i to s toga jer se je pokazalo da su ona najefikasnija. Drugi pravac djelovanja nacionalne politike zemlje bio bi djelovanje na kvalitet visokog obrazovanja . Ovdje je posebno imati mnogo visoko obrazovanih , a ne kvalitetnih ljudi.

102. Koji su glavni uzroci dananje nezaposlenosti?Najvei problem dananje svjetske privrede je nezaposlenost.U nerazvijenim zemljama nezaposlenost se u prosjeku kree preko 30 %, a u razvijenim zemljama ona je oko 10 %.Uzroci nezaposlenosti su: ekonosmka politika vlade zemlje , strukturne promjene i migracija stanovnitva.Loa ekonomska politika vlade ogleda se u injenici da je ova politika usmjerena ka reproduktivnoj potronji i da se nedovoljno podstiu proizvodne investicije.Struktura privrede jedne zemlje moe biti povoljna i nepovoljna.Ona nastaje kroz dui vremenski period , pa se s toga i moe eleminisati samo na dui rok i uz ozbiljno preferiranje onih grana privrede koji e najznaajnije uticati na promjenu te strukture nabolje (industrija).Industrija je privredna grana sa najveim multiplikativnim utjecajem na noove grane.Po svom karakteru nezaposlenost moe biti:otvorena, privremena, formalna (sluaj kada neko ima posao , a nee da radi), neformalna, hronina i povremena.Najtei oblik nezaposlenosti je kombinacija otvorene i hronine nezaposlenosti. Na nezaposlenost utie i injenica da li je neka nacionalna privreda radno intezivno ili kapitalno intezivno usmjerena.Radno intezivna privreda je ona u ijoj strukturi dominira radna snaga kao proizvodni faktor, u odnosu na opreme , maine tehnologije i sl.Kapitalno intezivna privreda je ona u ijoj strukturi dominira kapital( tj.sredstva za rad).

103. Koji faktori generiraju dananju nezaposlenost? Koji faktori podstiu sadanju nezaposlenost u svijetu?Dananju nezaposlenost generiraju slijedei faktori : 1. nejednaka raspodjela prirodnih resursa i dohotka2. intezivni razvoj tehnologije3. ruralno urbane migracije 4. profitni zahtjevi vlasnika kapitala

1.Prvi faktor odnosi se na to da li drava ima prirodne resurse, ko ih kontrolie, koje grupe stanovnitva imaju koristi od koritenja tih resursa i na kraju da li se ti resursi uopte racionalno koriste. Neravnomjerna raspodjela dohotka takoer generie nezaposlenost ljudi i to onda kada uzak krug ljudi prisvaja najvei dio dohotka i pri tome ga ne ulae u proizvodnju kao uslov veeg zapoljavanja , vee koristi za lina luksuzna dobra ili kapital iznosi van.2.Razvoj tehnologije po pravilu potiskuje odreeni broj radnika, tako da poveani tehnoloki razvoj poveava nezaposlenost u sluaju ako se efekti od savremene tehnologije (vei dohodak) ne prerasporeuju u druge grane.3.Migracije stanovnitva iz sela u gradove (ruralno-urbane migracije) dovode do poveanja nezaposlenosti i to s toga jer i u gradovima postoji nezaposlenost, a dodatni pritisak na zaposlenost vre novopridoli sa sela. Kada bi ostali na selu i koristili resurs koji imaju (zemlju) bili bi zaposleni i ne bi vrili pritisak na zapoljavanje u gradovima.4. Profitni zahtjevi vlasnika kapitala po pravilu potiskuju odreeni broj radnika, tako da vlasnik kapitala daje otkaz odreenom broju vika radnika i na osnovu toga poveava profit.

104. Kako raspodjela nacionalnog dohodka utie na privredni razvoj?Raspodjela nacionalnog dohodka na privredni razvoj moe uticati pozitivno ili negativno. Ako se u raspodjeli nacionalnog dohodka odvoji znaajna suma za akumulaciju odnosno investicije, onda e to pozitivno uticati na privredni razvoj, no meutim ako je skoro cijeli nacionalni dohodak neproduktivna potronja onda to nee poboljati privredni razvoj.U zemljama u razvoju, kao to je BiH, u cilju breg privrednog razvoja, u raspodjeli nacionalnog dohotka, treba da se preferira akumulacija i njeno ulaganje u proizvodnju i stvaranje novih vrijednosti u onim granama privrede gdje moe biti konkurentna na svjetskom tritu, a da neproduktivnu javnu potronju kvantifikuje u granicama realnih mogunosti.Osim gore nabrojanog, neravnomjerna raspodjela dohotka takoer generie nezaposlenost ljudi i to onda kada uzak krug ljudi prisvaja najvei dio dohotka i pri tome ga ne ulae u proizvodnju kao uslov veeg zapoljavanja , vee koristi za lina luksuzna dobra ili kapital iznosi van.

105. Objasni internu i eksternu migraciju stanovnitva i zato se ona dogaa?Migracije mogu biti INTERNE I EKSTERNE. Interne postoje onda kada se odvijaju unutar jedne zemlje , a eksterne onda kada se odvijaju izmeu vie zemalja. Integracije unutar zemje odvijaju se na relaciji selo - grad , manji grad - vei grad i sl.Migracije iz gradova u sela odvijaju se tokom ratova. Eksterene migracije odvijaju se na relaciji nerazvijene ili manje razvijene zemlje ka razvijenim ili vie razvijenim zemljama.

106. ta bi trebala da obuhvati politika vlade vezano za migracije?Ozbiljna vlada zemlje kod ovih migracija treba da uradi slijedee: 1. Da donese zakon kojim se propisuju sporazumi o zakupu u zemlji , odnosno da zemlja treba da bude obraena ili od njenog vlasnika ili da je on da u zakup onome koji hoe da je obradi.2. Regulisanje cijena poljoprivrednih proizvoda koji se ostvare na selu . odreivanje cijena poljoprivrede daje sigurnost poljoproizvoaima .Drugo, ove cijene bie primjenivane onda kada seljaci ne mogu prodati svoje proizvode po niim cijenama na tritu. Ove cijene zovu se i GARANTNE CIJENE , jer drava garantuje njihovu visinu .Nadalje , ovim drava formira robne rezerve kojima intervenie na tritu onda kada treba stabilizovati snadbjevanje ili cijene. Za ovo su potrebna sedstva u budetu.3. Planiranje porodice jer vei broj lanova porodice vri pritisak na zapoljavanje.4. Razmjetaj novih investicija u manja mjesta s ciljem da se ljudi veu za rural i da ne vre pritisak na gradove.I dok je u SAD-u Lewisov model transfera radne snage iz agrara u industiju dao rezultate , on je sada ispcrpio svoje mogunosti i to s toga jer i u gradovima postoji visoka stopa nezaposlenosti.

107. Zato ljudi migriraju ka urbanim centrima?Razlog zato ljudi migriraju iz sela ka gradu jeste oekivanje zapoljenja i vee plate .ovjek na selu koji ima zaradu 400 KM migrira ka gradu oekujui platu npr.800 KM . Njegova odluka je racionalna ako se porede ove dvije veliine. Meutim, racionalnost odluke je upitna jer je ona zasnovana na oekivanjima. Naime, niko tom migrantu ne moe garantovati prvo da e on dobiti posao uopte , drugo da e imati platu 800 KM , tree da e raditi puno radno vrijeme , da nee biti otputen s posla itd.Dakle, njegova odluka da migrir zasnovana je na oekivanjima. Ako se oekivanja iznevjere mogue su traume , frustracije , droga, alkohol i dr. poroci koji posljedino opet padaju na socijalne fondove drave. Uobiajena je praksa da ljudi na selu migriraju u gradove i u poetku koriste roake i prijatelje od kojih dobivaju informacije , stanovanje u poetku itd.

108. Objasni Todarov model migriranja stanovnitva?1.Prva karakteristika ovog modela jeste da migracije primarno podstiu racionalna oekivanja Odnos da se vri svoenje na neto sadanju vrijednost. NSV= Bt Ct /(1+r) t. To dalje praktino znai da pojedinac stavlja u odnos oekivane koristi i trokove u odreenom vremenskom periodu. Ovdje je r vladina diskontna stopa , gdje se procjena vri na bazi obraunskih cijena . Financijski efekti se izraunavaju kao i kod svih svoenja na NSV . NSV=1 200 000- 1 000 000/(1+5%)72.Druga karakteristika odluka o migraciji zavisi prije o oekivanim nego o stvarnim razlikama u plati. 3.Vjerovatnoa pronalaska zapoljenja u gradu direktno je povezana sa stepenom urbane zaposlenosti.Dakle, migrant ovdje svoju sudbinu vee za vjerovatnou.4.Visak stepen urbane nezaposlenosti rezultat je ozbiljne neuravnoteenosti ekonomskih politika izmeu ruralnih i urbanih podruja. I dok u gradu postoje vladine subvencije poslodavcima da zaposle nezaposlene toga u ruralu nema, to je neispravno.5.Treba podsticati programe integralnog ruralnog razvoja, odnosno programe izmeu optimizacije razvoja grada i sela . I to na nain da se selo podstie na proizvosnju i ostanak ljudi i da svoje proizvode plasira prvo na trite regionalnog centra, a ostatak na ire podruje. Odreeni gradovi u svijetu imaju socijalnu i drugu stabilnost izmeu ostalog , jer imaju dobro organizovano i podsticano poljoprivredno okruenje koje ih snadbjeva.

109. U vezi migracija na relaciji ruralno-urbano, ta treba da uradi vlada zemlje?Koncept ruralnog razvoja gdje e jedan grad biti konzument poljoproizvoda iz okruenja je dobar primjer. S toga umjesto podsticanja putem socijalnih elemenata ljudi pridoli u grad, ta sredstva bolje je upotrijebiti za razvoj sela. Prema tome ozbiljan nain je da se integralno podstiu i rural i grad koji je u tom okruenju i da se na taj nain stimulie ostanak ljudi na selu, a da se u gradu podstiu samo oni sadraji koji su potrebni i koji se realno mogu finansirati. Dakle, mogui naini smanjenja nezaposlenosti bili bi odgovarajui ravnoteni razvo ruralno urbanog podruja , disperzija manjih industrijskih kapaciteta u ruralu i to onih koje su radno intezivne, eleminisanje razliitih subvencija koje postoje u gradu ,a nisu opravdane , odabir onih tehnologija p-dnje koje vie koriste ljudski rad i njih razmjestiti u sela jer postoji radna snaga koja neiziskuje nikakve trokove vezane za prevoz i stanovanje i sve druge sadraje koje zahtjeva njihovo preseljenje u grad. Povezanost izmeu podrazumijeva da se forsira obrazovanje onih ljudi koji e biti vie vezani za selo i koji e podsticati njegov razvoj. Smanjivanje broja stanovnika jedan je od faktora koji utiu na smanjenje nezaposlenosti. Treba izvriti decentralizaciju vlasti sa nivoa veih gradova na manje gradove i naselja i posebno upotrebu sredstava za zapoljavanje prepustiti tim manjim mjestima , jer tu ljudi najbolje znaju koji su im prioriteti. Nadalje, tu je manja mogunost zloupotrebe tih sredstava i postoji mogunost vee kontrole namjenske upotrebe tih sredstava.

110. U emu su prednosti decentralizacije vlasti na gradove i naselja?Smanjivanje broja stanovnika jedan je od faktora koji utiu na smanjenje nezaposlenosti.Treba izvriti decentralizaciju vlasti sa nivoa veih gradova na manje gradove i naselja i posebno upotrebu sredstava za zapoljavanje prepustiti tim manjim mjestima , jer tu ljudi najbolje znaju koji su im prioriteti. Nadalje, tu je manja mogunost zloupotrebe tih sredstava i postoji mogunost vee kontrole namjenske upotrebe tih sredstava.

111. Koja su pitanja vezana za rast stanovnitva i kvalitet ivota?Osnovna pitanja u vezi rasta stanovnita i njegovog zapoljavanja su :1. Do koje e mjere porast stanovnitva ugroziti zadovaljanje njegovih osnovnih potreba2. Kako e se nerazvijene zemlje u budue nositi sa problemom poveanja radne snage i njene zaposlenosti3. Koje e posljedice imati veliki rast stanovnika i s tim u vezi kakve su anse da se iskorijeni ili smanji siromatvo4. Hoe li se u ovakvim okolnostima moi zadovaljati potrebe ljudi u obrazovanju i ZZ5. Kako e veina porodica uticati na siromatvo ljudi6. U kojoj mjeri e na zaposlenost uticati nejednaka raspodjela prirodnih resursa i dohotka.112. ta je uticalo na historijski trend kretanja stanovnitva?Na historijske trendove kretanja stanovnitva uticali su kombinovani faktori : glad, bolesti, ishrana , ratovi itd. Danas je u igri pad stope mortaliteta (umiranja) na ije smanjenje su utjecali poveana ZZ, higijena, ishrana stanovnitva, kultura itd.

113. Kroz koje su tri faze u tranziciji stanovnitva prole nerazvijene zemlje?Demografska tranzicija podrazumijeva da se odreenim mjerama stopa rasta treba svesti na tz. ZAMJENSKI NIVO. Zamjenski nivo predstavlja porast broja stanovnika da bi se nadomjestio broj umrlog sta. jedne zemlje u toku jedne godine.Prosjean broj novoroenih trebao bi biti 2,4 djeteta godinje. Razvijene zemlje u demografskoj tranziciji prole su kroz 3 faze:1. faza modernizacije i demonstracije trita2. faza opadanja mortaliteta3. faza stabilizacije stanovnitva

114. ta je sutina Maltusovog modela stanovnitva?U vezi rasta stanovnitva pred vladanim ekonomsku odnosno demografsku politiku postavlja se pitanje kako zaustaviti poveani nataitet tj. Kako ga dovesti na zamjenski nivo. S tim u vezi u svijetu postoje dva modela :1. maltuzijanski 2. neoklasini modelSutina Maltuzijanskog modela (autor pop Tomas Maltus) je u njegovoj tvrdnji da koliina hrane u svijetu raste po aritmetikoj progresiji, a broj stanovnitva po geometrijskoj progresiji. Dakle, neuporedivo vei porast broja stanovnika od koliine hrane nalae poduzimanje odreenih mjera da se smanji porast stanovnitva. Ovaj autor je zagovarao smanjenje raanja , upotrebu gladi pa ak i ratova da bi se prorjedio broj stanovnika , odnosno da bi se sveo na visinu rasta hrane. Iako je model nastao prije vie od 200 godina , iako je problem ishrane stanovnitva bio veliki , jer nije bilo savremenih agrotehnikih mjera kojima bi se znaajno poveala koliina hrane, model je ipak krajnje nehuman i ekstreman.

115. ta je sutina Neoklasinog modela stanovnitva?Neoklasini model (model mikroekonomske teorije) smatra da na socijalni i ekonomski napredak drutva utiu stope ferteliteta ( stope raanja) i one su najvie kod najmanje razvijenih zemalja . S toga je potrebno smanjiti stopu nataliteta meu siromanim zemljama .S tim u vezi natalitet u ovim zemljama e se smanjiti kada: Bude vee obrazovanje ena, Kada se povea nepoljoprivredno stanovnitvo Kada se povea uticaj i poloaj ene u drutvu Kada se poedaju plate Kada se povea obrazovanje djece.Naprijed navedene konstatacije su opte prihvaene .Meutim, kada se krene u konkretizaciju , ostvarivanja navedenih zahtjeva , tada su prisutna dva miljenja: koje zastupaju nerazvijene zemlje : 1.da je rast st. stvarni problem razvoja NZ, 2.da su razlozi za ovo u nejednakoj raspodjeli svjetskih resursa i svjetskog dohotka.116. Problem rasta stanovnitva nije problem sam po sebi , ve on tretira i ...?Odreeni teoretiari smatraju da problem rast stanovnitva nije problem sam po sebi ve da:1. Nerazvijenost gdje stanovnitvo svake zemlje treba da se brine o sopstvenom razvoju 2. Rasponi u koritenju svjetskih resursa i dohotka treba da se smanjuje u korist nerazvijenih i siromanih 3. Raspored stanovnitva u prostoru treba da se racionalizira tj. Da se sprijee migracije iz sela u grad4. ene ne treba da su u podreenom poloaju , jer one najvie nose teret siromatva5. Zdravlje ene treba da se povea na nain da postoje vei razmaci pri raanju6. Hrana je jedan od kljunih problema i on se moe rijeiti veom pomoi razvijenih zemalja7. Okoli unitava vei broj stanovnitva8. Meunarodne migracije treba da su liberizoovane i da nema useljavanja migranata pod neasnim uslovima i da se pritom hapse i tretiraju.Naprijed navedene okolnosti samo su dio problema koji tretira porast stanovnitva i njegovu zaposlenost .

117. ta bi trebale da urade razvijene zemlje u vezi rasta stanovnitva?U vezi problematike rasta stanovnitva i njegovog zapoljavanja razvijene zemlje tebale bi uraditi slijedee: Smanjiti svoju preveliku luksuznu potronju i vei dio dohotka dati kao pomo nerazvijenim, Omoguiti ulazak stanovnitva u razvijene zemlje po unaprijed odreenim kriterijima i prema useljenicima se odnositi humano Nerazvijenim zemljama prenijeti svoja iskustva u vezi planiranja porodice i tu promociju da financiraju nerazvijene zemlje RZ trebale bi pomoi NZ u kvaliteti obrazovanja i boljoj ZZ na nain da ove aktivnosti razvijene zemlje rjeavaju tako da ih ne samo financiraju ve i da u svojim univerziteskim centrima kvalitetne profesore i doktore koji e se vratiti u NZ i tamo poboljavati kvalitet obrazovanja i zdravstva i ostalih sadraja.

118. ta bi trebalo da urade NZ u vezi smanjenja porasta stanovnitva?NZ trebale bi poduzeti slijedee: Uspostaviti program planiranja porodice i javno ga sponzorirati bilo vlastitim sredstvima ili sredstvima RZ Obrazovno djelovati na ljude da smanje veliinu porodice Uvesti stimulanse (novane) za one koji se prdravaju programa smanjivanja porodice i destimulanse za one koji ih se ne pridravaju Ukazati na zdravstveni znaaj kontrolisanog poveanja broja stanovnitva Podii drutveni standard stanovnitva u NZ na nain da se putem fiskalne politike daleko vie oporezuju dohodci i primanja ueg sloja ljudi koji su u nepotenoj privatizaciji doli do bogatstva kojeg su stvarale generacije tokom vie decenija.

119. Zato su obrazovanje i ZZ inputi i outputi p-dnje?Obrazovanje i ZZ su cilj razvoja svake zemlje , ali i faktori privrednog razvoja budui da nema toga razvoja ako stanovnitvo nije obrazovano i zdravstveno zatieno.Obrazovanje je potrebno da bi se mogle apsorbirati nove tehnologije koje su najznaajniji faktor porasta produktivnosti. ZZ i obrazovanje su input proizvodnje jer utiu na radni faktor proizvodnje ,ali su istovremeno i output te proizvodnje. Za obrazovanje i ZZ potrebno je da su oni ravnomjerno rasporeeni i da su dostupni svim slojevima st. Slaba ZZ i obrazovanje rezultat su loe ekonomske politike vlade i nedostatka sredstava. Zdrava omladina moe se kvalitetno obrazovati i time stvarati nove profite.

120. Iz koja 4 razloga je potrebno zatvaranje jaza u pogledu jengera?Danas u svijetu postoji veliki jaz u obrazovanju mukaraca i ena .On je naroito veliki u NZ, to utie na njihov sporiji rast i na njihovu drutvenu nejednakost .Da bi se prevaziao ovaj jaz potrebno je : Da stepen prihoda obrazovane ene dostigne vei nivo jer obrazovana ena ostvaruje vei stepen prihoda od mukaraca. Obrazovane ene uveavaju produktivnost , kasnije stupaju u brak , manji im je fertalitet i vei kvalitet odgoja djece Bolje zdravlje, kvalitetna ishrana i kolovanje djece poveava ljudske resurse zemlje Bolje obrazovane ene vode ka prekidu siromatva i to onda kada one imaju vei uticaj na raspolaganje sredstvima.

121. Objasni vezu izmeu obrazovanja, nejednakosti i siromatva?Istraivanja su pokazala da su nejednakosti u drutvu posljedica poreske politike, politike radne dnage, i politike zapoljavanja. Naime, za obrazovanje su potrebna sredstva. Siromane porodice ih esto nemaju pa kolovanje i razvoj mladih ljudi ne zavisi od njihove sposobnosti ve od ve od mogunosti njihovih roditelja da plate te trokove. Ovi problemi mogu se prevazii stipendiranjem i materijalnim pomaganjem siromane omladine.

122. ta je sutina veza izmeu obrazovanja i migracija odnosno emigracija?Obrazovanje i migracije stanovnitva su esto puta povezane. Naime, pored oekivanja da se ovjek zaposli u gradu ili drugoj dravi odvijaju se i migracije na relaciji selo-grad, odnosno emigracije na relaciji nerazvijena ka razvijenoj zemlji. Tipian primjer za emigraciju mladih ljudi decenijama su bile SAD koje su primale i prihvatale veliki broj ljudi .Dolazak obrazovanih u SAD bio je poznat pod nazivom priliv mozgova .Da bi se prekinuo odlazak kvalitetnih kadrova potrebno je stimulisati njihov opstanak (jer oni su faktor razvoja) ili one koji su otili i usavrili svoja znanja , treba vratiti u zemlju da pomognu njenom razvoju.

123. ta je u osnovi strategije PR?Strategija razvoja u osnovi je strategija promjene privredne strukture jedne zemlje.Budui da su strukture privrede razliitih zemalja razliite , to su i procesi prestruktuiranja tih zemalja razliiti. S toga se vremenom strategija razvoja mijenjaju , modifikuju ili naputaju. U svijetu danas postoje 3 glavne strategije razvoja odnosno 4 centra tehnoloske revolucije: SAD, EU, Japan, i KINA I Indija.124. ta je sutina strategije razvoja SAD-a, Japana, EU..?- Strategija razvoja SAD-a u teoretskom smislu preputena je tritu i oni najvie naglaavaju trite kao glavni faktor razvoja produktivnosti . Meutim, u praktinom smislu uloga drave SAD je izuzetno velika u regulativi i u direktnoj intrevenciji to je pokazala Velika finansijska svijetska kriza 2008 2013 koja je upravo zapoela u SAD-u i gdje je drava morala sanirati finansijski sektor a preko njega i realni s 1000 milijardi dolara -Strategija Japana je trino programska gdje razna vladina tijela sainjavaju srednjorone i dugorone vizije razvoja poeljne ljudske strukture a poslovni ljudi ili kompanije sprovode te vizije razvoja .-Zapadno Evropska strategija je na sredini izmeu Amerike i Japanske gdje zajedno vladini strunjaci i poslovni ljudi rade na promjeni privrednih struktura i definisanju pravila privrednog razvoja.

125. Kakva bi bila poeljna strategija BiH?ZUR nemaju jedinstvenu strategiju razvoja. BiH praktino nema nikakvu strategiju razvoja.Poeljna bi bila programsko-trina orjentacija gdje bi zajedno vladini strani i poslovni ljudi obraivali strategiju razvoja , a poslovni ljudi provodili tu strategiju. Pri tome bi se trebalo poi od realnih prioriteta BiH privrede : energetike, mainsko-preraivake industrije,poljoprivredno-prehrambene indutrije, izvoznog sektora, radno-intezivnih grana i modaliteta priliva ino kapitala.

126. Koja su dva glavna toka meunarodnog financiranja?Meunarodni tokovi kapitala odvijaju se preko dva osnovna oblika: privatne inostrane direktne investicije i privatne inostrane portfeljne investicije javna (dravna) i privatna pomo

127. Koji su oblici privatnih ino investicija?Oblici privatnih ino investicija su: privatne inostrane direktne investicije (materijalnog su karaktera i predstavljaju ulaganje u proizvodnju ili infrastrukturu; npr. u izgradnji jedne tvornice koju svojim kapitalom financira multinacionalna kompanija MNC) privatne inostrane portfeljne investicije (pekulativnog su karaktera i njihov cilj u sutini nije pomoi razvoju jedne zemlje ve zarada na kupljeni vrijednosni papir; tj predstavljaju ulaganja investicionih kompanija u kupovinu dionica i obveznica domaih firmi). 128. Objasniti sutinu ino direktnih investicija?Privatne inostrane direktne investicije su materijalnog su karaktera i predstavljaju ulaganje u proizvodnju ili infrastrukturu; npr. u izgradnji jedne tvornice koju svojim kapitalom financira multinacionalna kompanija MNC. Dakle, nosioci privatnih ino investicija su MNC i one najvie utiu na proces globalizacije.

129. ta predstavlja inostrane portfeljne investicije??Privatne inostrane portfeljne investicije su pekulativnog karaktera i njihov cilj u sutini nije pomoi razvoju jedne zemlje ve zarada na kupljeni vrijednosni papir; tj predstavljaju ulaganja MNC-a u kupovinu dionica i obveznica domaih firmi s ciljem da se na njima zaradi. Budui da im je cilj pekulativnog karaktera na njih se zemlja ne moe osloniti kao ozbiljan faktor razvoja. MNC kupuju vrijednosne papire dospijea od 1 do 3 godine i povui e svoja sredstva onda kada kamatne stope u razvijenim zemljama budu vie od onih u nerazvijenim. Primjer Meksika i deviznog povlaenja milijardu dolara kapitala ilustrativno pokazuje da se neka zemlja ne treba dominantno osloniti na ovaj vid ino ulaganja, ve da on moe biti samo dopunski ito stoga to su ona ulaganja plaljivija jer se povlae brzo pri svakoj turbolenciji u nacionalnoj ekonomiji. Dakle, pri izboru izmeu direktnih i portfeljnih investicija, uvijek je bolja opcija ino direktna investicija.

130. Ko su nosioci privatnih ino investicija?Nosioci privatnih ino investicija su MNC i one najvie utiu na proces globalizacije. To je i razumljivo jer se radi o ogromnim firmama koje se kontroliu iz jednog centra pa su one dakle preduzea koja su dislocirana u vie zemalja. Uticaj MNC-a na privredni razvoj nerazvijenih zemalja moe biti pozitivan i negativan, to zavisi od toga koliko je domaa ekonomska politika spremna da prihvati i kontrolie aktivnosti ovih kompanija.

131. ta pored kapitala donose direktne investicije?Pored kapitala (novca) ino direktne investicije donose jo: nove tehnologije (po pravilu MNC kapital ulae u kupovinu tehnologije iz svoje zemlje te na taj nain zapoljava domae ljude i puni budet svoje zemlje preko poreza i doprinosa. Nerazvijene zemlje koje primaju ino direktne investicije, prihvataju ovakav transfer tehnologije jer obino nemaju drugog izbora) novu menadersku filozofiju (Menaderska filozofija MNC-a je krajnje racionalna i usmjerena iskljuivo na stjecanje profita. Stoga ona trai da se domaa pravna regulativa i inae domae poslovne aktivnosti prilagode filozofiji MNC-a.) novu marketinku filozofiju (slino kao menaderska fil.) poslovni stil (na osnovu menad. i mark. fil. MNC donosi svoj poslovni stil) poslovnu praksu (na osnovu menad. i mark. fil. MNC donosi svoju polovnu praksu)

132. Koje su osnovne karakteristike MNC-a?Osnovne karakteristike MNC su: imaju ogroman kapital, disperziranu proizvodnju u vie zemalja, kontrolu poslovanja svih svojih firmi (kerki) vre iz jednog centra putem kapitala jer su veinski vlasnici tih firmi (kerki) i putem poslovnih aktivnosti. 350 najveih MNC-a ostvaruju preko 40% ukupne svjetske ekonomije njihov ukupan prihod esto puta je vei od BDP-a jedne zemljje mogu da manipuliu cijenama (na nain da smanjuju cijene na onim tritima gdje ele da minimiziraju konkurenciju, a nakon toga podiu cijene na prethodnu cijenu), profitima (vri se na nain da se smanjuju osnovice za obraun poreza na dobit kod onih zemlja koje imaju vie stope poreza na dobit i tu dobit usmjeravaju u kompanije u onim zemljama gdje su nie stope poreza na dobit) i konkurencijom. kapital ulau u: ekstrativnu industriju (da bi sauvali sopstvene resurse na dui rok), industriju nafte i plina (slino kao i prethodno, a pogotovo onda ako nemaju sopstvene zalihe nafte i plina), agrobiznis, hotele i banke te trgovinske lance (u prethodno etvero MNC ulau iskljuivo s namjerom da ostvare profit).

133. ime manipuliu MNC i na ta su usmjerene?MNC mogu da manipuliu: cijenama (na nain da smanjuju cijene na onim tritima gdje ele da minimiziraju konkurenciju, a nakon toga podiu cijene na prethodnu cijenu), profitima (na nain da se smanjuju osnovice za obraun poreza na dobit kod onih zemlja koje imaju vie stope poreza na dobit i tu dobit usmjeravaju u kompanije u onim zemljama gdje su nie stope poreza na dobit) i konkurencijom (na nain da ograniavaju domau konkurenciju).MNC su usmjerene na ulaganje u: ekstrativnu industriju (da bi sauvali sopstvene resurse na dui rok), industriju nafte i plina (slino kao i prethodno, a pogotovo onda ako nemaju sopstvene zalihe nafte i plina), agrobiznis, hotele i banke te trgovinske lance (u prethodno etvero MNC ulau iskljuivo s namjerom da ostvare profit).

134. Kako MNC manipuliu cijenama i profitima?MNC cijenama manipuliu na nain da smanjuju cijene na onim tritima gdje ele da minimiziraju konkurenciju, a nakon toga podiu cijene na prethodnu cijenu.MNC manipuliu profitima na nain da se smanjuju osnovice za obraun poreza na dobit kod onih zemlja koje imaju vie stope poreza na dobit i tu dobit usmjeravaju u kompanije u onim zemljama gdje su nie stope poreza na dobit.

135. ta istiu zagovornici ino investicija?Zagovornici ino investicija tvrde da one utiu na privredni razvoj, da popunjavaju jaz u tednji, jaz u devizama, poboljavaju menadment i marketing... Oni u igru uvode HarrodDomarov model gdje se vee investicije od tednje prikupljaju ino kapitalom.

136. ta istiu protivnici ino investicija?Protivnici ino investicija istiu da one smanjuju domau tednju, ograniavaju domau konkurenciju, da ostvareni profit ne reinvestiraju u tu zemlju ako su vie poreske stope, smanjuju deciznu poziciju zemlje, trae poreske olakice, poduzetniku inicijativu domaih ljudi stavljaju pod kontrolu, podstiu dualni razvoj (na nain da biznis lociraju u urbanim centrima), korumpiraju domae politiare, vre prijateljska davanja strankama koje su na vlasti, ukljuuju tehnologiju koja ne vodi rauna od domaoj zaposlenosti, prenose obrasce ponaanja iz svojih zemalja...

137. Koje su karakteristike ino portfeljnih investicija?Privatne inostrane portfeljne investicije su pekulativnog karaktera i njihov cilj u sutini nije pomoi razvoju jedne zemlje ve zarada na kupljeni vrijednosni papir; tj predstavljaju ulaganja MNC-a u kupovinu dionica i obveznica domaih firmi s ciljem da se na njima zaradi. Budui da im je cilj pekulativnog karaktera na njih se zemlja ne moe osloniti kao ozbiljan faktor razvoja. MNC kupuju vrijednosne papire dospijea od 1 do 3 godine i povui e svoja sredstva onda kada kamatne stope u razvijenim zemljama budu vie od onih u nerazvijenim. Primjer Meksika i deviznog povlaenja milijardu dolara kapitala ilustrativno pokazuje da se neka zemlja ne treba dominantno osloniti na ovaj vid ino ulaganja, ve da on moe biti samo dopunski ito stoga to su ona ulaganja plaljivija jer se povlae brzo pri svakoj turbolenciji u nacionalnoj ekonomiji. Dakle, pri izboru izmeu direktnih i portfeljnih investicija, uvijek je bolja opcija ino direktna investicija.

138. Kada se ino pomo opravdava?Inostrana pomo, bilo da je dravna ili privatna, opravdana je: kada je besplatna kada nije politiki uslovljena kada koristi od nje imaju svi slojevi stanovnitva

44