Filipino 1

Ortograpiyang Filipino 2009

Surian , Linangan,Komisyon ng

Wikang Filipino

Pansinin ang mga pamatnubay

Kakaiba ang naging ayos ng palatuntunan nitong nakaraang selebrasyon ng Linggo ng Wika. Ang mga patimpalak ay hindi naging tradisyunal ang pagtatanghal.


Limang Mag-iina ang nasangkot sa sakuna kahapon sa lungsod ng Nueva Ecija, ayon sa mga opisyales ng pamahalaang bayan, wala pang opisyal na pahayag ang Mayor ng Lungsod.


Dumarami na ang mga kabataan na nalululong sa masamang bisyo. Ayon mismo sa tagapagsalita ng PNP maraming mga kabataan ang addict na sa pinagbabawal na gamot.


“ Tapat na Paglilingkod Nagmumula sa Diyos at sa Kapwa”.

Ito ang naging islogan ng CCF sa kanilang kampanya tungo sa

halaga ng pakikipagkapwa.


Ayon sa buletin na ipinalabas ng paaralan, nararapat na mag-ingat ang mga mag-aaral sa kanilang mga gadyets lalong higit ang mga celpon at Aypad.

Kasaysayan ng Ortograpiyang Wikang Filipino

Ang Alibata

Ang Abakadang Tagalog• Binuo ni Lope K. Santos nang

isulat ni ang Balarila ng Wikang Pambansa noong 1940

• Lima ang patinig : a e i o u

• Labinlima ang katinig:b k d g h l m n ng p r s t

w y

Ang Bagong Alpabetong Pilipino• Pagdaragdag ng labing-isang

letra sa sa alpabetong Pilipino.

C F J N Q V X Z

CH LL RR

1987 Alpabetong Filipino• Ang Alpabetong Filipino

Aa Bb Cc Dd Ee Ff Gg ( ey) (bi) (si) (di) (I ) ( ef) (ji)

Hh I Jj Kk Ll Mm Nn Ññ ( eych) (ay) ( jey) ( key) ( el) ( em) ( en) (enye)

NGng Oo P Q R S ( enji) ( o) ( pi) ( Kyu) (ar) (es)

T U V W X Y Z (ti) ( yu) (Vi) (dobolyu) ( eks) ( way) (zi)

2001 REVISYON NG Alpabetong Filipino

• Pinaluwag na 2001 Alpabeto ang gamit ng walong dagdag na letra. Nangangahulugan na maaari ring gamitin sa lahat ng hiram na salita, pormal o teknikal na barayti, o sa mga karaniwang salita

Gabay sa Ortograpiya ng Wikang Filipino

• Mga GrapemaA. Letra.-Ang serye ng letra ay tinatawag na alpabeto.

binubuo ng 28 letra at binibigkas sa tunog-Ingles maliban sa Ññ.

B. Hindi letra1. Paiwa ( ` ), at pakupya ( ^ )2. Tuldik na pahilis ( ´ ) na sumisimbolo sa diin at o/ haba3. Bantas,gaya ng tuldok ( . ), pananong ( ? ), padamdam (

! ), kuwit ( , ), tuldok-kuwit ( ; ), tutuldok ( : ), kudlit ( ’ ), at gitling ( - ).


• Pasalitang PagbaybayPasulat Pabigkas

Salita boto /bi-o-ti-o/plano / pi-el-ey-en-o/Fajardo / kapital ef-ey-jey-ey-

ar-di-o/Pantig kon /key-o-en/

trans / ti-ar-ey-en-es/tsart /ti-es-ey-ar-ti/


• AkronimMERALCO ( Manila Electrical Company ) /em-i-ar-ey-el-si-o/

ARMM ( Autonomous Region of Muslim Mindanao ) ey/ar/em/em

Daglat• Bb ( Binibini ) / kapital bi-bi /• G. ( Ginoo ) / kapital ji /• Gng. ( Ginang ) / kapital ji-en-

ji/• Kgg ( kagalang-galang )

/ kapital key-ji-ji /

Inisyal ng Tao

• MLQ ( Manuel L. Quezon ) /em-el-kyu/

• CPR ( Carlos P. Romula ) / si-pi-ar /

• LKS ( Lope K. Santos ) / el-key-es/

Simbolong Pang-agham

• Fe ( Iron ) / ef-i/• H2O ( water ) / eych-tu-o/

Pasulat na Pagbaybay1. Panatilihin ang orihinal na anyo ng

mga salitang mula sa ibang katutubong wika sa Pilipinas .a. ‘vakul’ ( Ivatan ) b. ‘ payyo/payew ( Ifugaw) pangkalahatang tawag sa palayan ng mga Ifugaw.

Pasulat na Pagbaybay

c. bananu ( hudhud ) sa halip na hagdang-hagdang palayan ( rice terraces )d. butanding ( Bikol ) sa halip na “whale shark”e. cabalen ( Pampango ) kababayan


2. Sa pagbaybay ng mga hiram na salita mula sa mga banyagang wika, panatilihin ang orihinal nitong anyo

status quo pizza piebouquet french friessamurai


3. Sa pagbaybay ng mga salitang mula sa Espanyol, baybayin ito ayon sa ABAKADA.

familia - pamilyaBano - banyoCheque - tsekeMaquina - makina

Pasulat na Pagbaybay4. Sa pag-uulit ng salitang-ugat na “nagtatapos sa

patinig na “e” hindi ito pinapalitan ng letrang “I”. Kinakabitan ng pang-ugnay /linker ( -ng) at gagamitia ng gitling ng salitang-ugat.

bérde - berdeng-bérde

kapé - kapeng-kapé

karné - karneng-karné

libré - libreng-libré


5. Sa pag-uulit ng salitang-ugat na nagtatapos sa patinig na “o” hindi ito pinapalitan ng letrang “u”. Ginagamit ng gitling sa pagitan ng salitang-ugat.

ano - ano-anosino - sino-sinopito - pito-pitohalo - halo-halo


6. Kapag hinuhulapian ang huling pantig ng salitang-ugat na nagtatapos sa “e” ito ay nagiging “i” at ang”o” ay “u”.

kórte - kortihanatáke - atakihinsalbahé - salbahihin


* Gayunman, may mga salitang nananatili ang “e” kahit hinuhulipian.

sine - sinehanbote - botehanonse - onsehan


7. Makabuluhan ang tunog na “e” at “o” kapag inihahambing ang mga hiram na salita sa mga katutubo o hiram na salita.

mésa : mísaúso : ósotéla : tíla


8. Gayunman, hindi puwedeng palitan ng “i” ang “e” at “o” ng “u”. Dapat pa ring gamitin ang baybay na matagl na o lagi nang ginagamit.

babáe, hindi babáibúhos, hindi búhussampû, hindisampô

Ang Panghihiram

Ang mga tuntunin sa panghihiram at pagbabaybay ng mga hiram na salita ay ang sumusunod:

1. Tumbasan ng kasalukuyang leksikon sa Filipino ang mga salitang hiram o banyaga.rule = tuntúninnarrative = salaysayskill = kasanayan

Ang Panghihiram

2. Gamitin ang natatanging mga salita mula sa mga katutubong wika sa Pilipinas at panatilihin ang orihinal na baybay.“bana” ( Hiligaynon at Sugbuanong Binisiya ) tawag sa asawang lalaki“ butanding “ ( Bikol ) whale shark“Imam” ( Tausug ) panseremonyang sayaw“ Banhaw” ( Visaya ) muling pagkabuhay“ Chidwai “ ( Ivatan) biloy ( dimple )“ Gahum” ( Cebuano, Hiligaynon,Waray ) kapangyarihan

Ang Panghihiram

3. Mga salitang hiram sa Español

Baybayin ang salita ayon sa ABAKADA

vocabulario - bokabularyotelefono - teleponocelebracion - selebrasyon

Ang Panghihiram

• Sa mga salitang hiram na español na may “e”, panatihin ang”e”.

estudyante - hindi istudyanteestilo - hindi istiloespiritu - hindi ispirituestruktura - istrukturadesgrasya - hindi disgrasya

Ang Panghihiram

• Sa mga salitang Espanyol na may “o”, panatilihin ang “o”.

politika - hindi pulitikaopisina - hindi upisinatradisyonal - hindi tradisyunalkoryete - hindi kuryente

Ang Panghihiram• May mga salitang hiram sa

Español na nagbabago ang kasunod na katinig, ang “o” ay nagiging “u” sa ilang mga salitang sinusundan ng “n” o pailong na katinig. At ang “n” ay nagiging “m”.convencion -kumbensiyonconferencia -kumperensiyaConvento - kumbento

Ang Panghihiram

• Mga salitang Español at Ingles : kung hindi tiyak ang pagtutumbas, hiramin ang orhinal na Español at Ingles.

Español Ingles Filipinoimagen image imahendialogo dialogue diyalogoprioridad prioritypriyoridad

Ang Panghihiram

Panghihiram sa Wikang Ingles: kung wikang Ingles at iba pang wikang dayuhan ang pinaghiraman, panatilihin ang orihinal na ispeling kung makalilito ang pagsasa-Filipino ng baybay.habeas corpus spaghettibouquet resevoirdepot toupee

Ang Panghihiram

Panatilihin ang orihinal na baybay ng mga salitang pantangi,teknikal,pang-agham at mga simbolong pang-agham at matematika.Manuel L. Quezon -hindi Manwel L. Kezonchemotheraphy -hindi chemoterapix-ray -hindi eks-reyFe ( Iron) -hindi ef ey( ayorn )Velocity -hindi velositi

Karagdagang Tuntunin

A. Ginigitlingan ang pangalang pantangi at salitang hiram kapag-unuunlapian.

maka-Diyosmaka-Inglespa-Davao


B. Sa paglalapi at pag-uulit ng mga salitang hiram, idinurugtong ang tunog ng KP sa unlapi.

magju-juicemagdu-dutymagfo-photocopymagfo-fordmagdo-drawing


C. Pangmaramihang anyo ng mga salita sa pagsulat

1. Ginagamit ang “mga” sa pagsulat ng maramihang anyo ng salita.

mga paintingmga opisyalmga computer


2. Hindi ginagamitan ng “mga” ang salitang hiram na nasa anyong maramihan.

paintings- hindi” mga paintings”opisyal - hindi”mga opisyal”computer- hindi “ mga computer”


3. Hindi ginagamitan ng “pamiling” at “mga” ang mga salitang nasa anyong maramihan.kalalakihan -hindi “mga kalalakihan” -hindi” limang kalalakihan”kaguruan -hindi” mga kaguruan”

hindi “ sampung kaguruan”kabataan -hindi “mga kabataan”

hindi” tatlong kabataan”


• Pagbuo ng pang-uriGinagamit ang panlaping makauri sa

salitang-uri na hindi orihinal na pang-uri.pang-akademya -hindi”pang-akademiko”pangkultura -hindi”pangkulturalpanligguwistika -hindi”panlingguwistik

Mga Salitang may Digrapo1. Sa mga salitang Ingles na

nagtatapos sa “ct”, ang “ct” ay nagiging “k” kapag binabaybay sa Filipino.

abstract - abstrakimpact - impakaddict - adik

Mga Salitang may Digrapo2. Sa mga salitang hiram na may

“Ch” tatlong paraan ang maaring gamitin.

a. panatilihin ang orihinal na anyo

chunks chess

chatchips

Mga Salitang may Digrapob. palitan ng ts ang ch at baybayin

sa Filipino

chinelas - tsinelaschapter - tsapterchart - tsart

Mga Salitang may Digrapoc. Palitan ng k ang ch at baybayin

sa Filipino

machine - makinascholar - iskolarchemical - kemikal

Mga Salitang may Digrapo3. Mga salitang may sh

a. Panatilihin ang orihinal na anyo

showershopshowcase

Mga Salitang may Digrapob. palitan ng sy ang sh at

baybayin sa Filipino

workshop - worksyapshooting - syutingcensorship - sensorsyip

Mga Salitang hiram na may “S”4. Mga salitang hiram na

nagsisimula sa letrang “s” ay maaring baybayin sa dalawang paraan.

a. Panatilihin ang orihinal na anyoscarfsloganscript

Mga Salitang hiram na may “S”b. Lagyan ng “I” sa unahan kapag

binabaybay sa Filipino

schedule - iskedyulsport - isportscout - iskawt

Mga Salitang may magkasunod na parehong katinig

Kinakaltas ang isa sa dalawang magkasunod na parehong katinig.

bulletin - bulitengrammar - gramarpattern - patern

Mga salitang may Kambal-PatinigSa mga salitang hiram sa Español na

may kambal-patinig

1. Nananatili ang a + ( e,i,o,u ) at e + ( a,i,o,u) a + ( e,i,o,u )= maestro,aorta,bailarina,baul,laurel e + ( a,i,o,u)=teatro,teorya,oleo,beinte,neutral,neurosis

Mga salitang may Kambal-Patinig2. Kinakaltas ang unang patinig at

pinapalitan ito ng y o w.

i ( a,e,o) = barbery( barberia ), akasya ( acacia )

= Disyembre ( Deciembre ), serye ( serie )

= bisyo ( vicio ) ambisyon ( ambicion )

Mga salitang may Kambal-Patinig3. Sinisingitan ng y o w sa mga

sumusunod na posisyon.:

a. Kung ang kambal-patinig ay nasa unang pantig ng salita,ia = diyabetes ( diabetes ) biyahe ( viaje ) ie = piyesta ( fiesta ), siyete ( siete)io = Diyos ( Dios )ua = awto( auto )ue = kuwenta ( cuenta ), kuwerdas ( cuerdas )

Mga salitang may Kambal-Patinigb. Kung ang kambal-patinig ay

sumusunod sa dalawa o mahigit pang mga katinig.

ia = diperensya ( diferencia )ie = impeyerno ( infierno )io = edipisyo ( edificio )ua = guwapo ( guapo )

Mga salitang may Kambal-Patinig

ue = sarsuwela ( zarzuela )ui = buwitre ( buitre )Uo = oblikwo ( oblique )

Mga salitang may Kambal-Patinig

c. Kung ang kambal-patinig ay sumusunod sa H.

Lohiya ( logia )Kolehiyala ( collegial )rehiyon ( region )kolehiyo ( colegio )perhuwisyo ( perjuicio )

Documents

Filipino 1