Ligjerata e pare, 03 Maj 2014

M.A. Emrush Ujkani

Bashkimi Evropian dhe Traktati iLisbonës

Deri me tani Evropa është ndërtuar mbi bazën etraktateve të negociuara nga Shtetët anëtare.

Kjo metodë ka sherbyer si bazë e mirë për të gjithaproceset integruese ne Evrope gjatë periudhës më

shumë se gjysëm-sheullore.

Struktura dhe Zhvillimi i KomunitetitEvropian/Bashkimit Evropian

Traktatet që bëjën legjislacionin osë të drejtën primare tëBashkimit Evropian janë:

Traktati për Komunitetin Evropian për Thengjill dhe Çelik I njohur si Traktati i Parisit (1951)

Traktati për Komunitetin Ekonomik Evropian dhe TraktatiEUROATOM të vitit 1957 (Traktatet e Romës).

Traktati i shkrirjes (Merger Treaty) i vitit 1965Akti Unik Evropian (1986)Traktati i Mastrihtit (1992)Traktati i Amsterdamit (1997)Traktati i Nicës (2001)Traktati i Lisbonës (1 Dhjetor 2009)

Bashkimi Evropian dhe Traktati i Lisbonës

BE në fillim të ketij shekulli ishte ne nevoj për tëreformuar dhe për të qenë e gatshme për tu ballafaquar mesfidat e reja – kjo do të arrihej me reformen e bazës ligjore(traktatit).

Kushtetuta për Evropën ishte një mundësi për tipërmbushur disa nga kërkesat lidhur me funksionimin meadekuat të BE-së, mirpo ky dokument nuk arriti tipërgjigjeve këtyre nevojave

Kjo përgjigjie ishte ofruar me Traktatin e Lisbonës,kompromise i cili ishte arritur në mes të krerëve të shtetevedhe qeverive të vendeve anëtare me 19 Tetor 2007

Traktati i Lisbonës dhe Kushtetuta për Evropen

Sa janë të ngjajshëm?

Traktati I Lisbonës përmban 96% të tekstit të Kushtetutëspër Evropën.

Pse nuk është Kushtetutë po Traktat? Për arsye seKushtetuta për Evropen planifikonte të përmblidhte nëvete te gjitha traktatet e më hershmë ndërsa Traktati iLisbonës përfshin reformen e Traktati mbi BE dheKomunitetit Evropian

Kushtetuta për Evropen bënte referencë tek simboletndërsa në Traktatin e Lisbonës këto më nuk përmenden

Traktati i Lisbonës dhe Kushtetuta përEvropen

Sa janë të ngjajshëm?

Traktati i Lisbonës përmban 96% të tekstit të Kushtetutëspër Evropën.

Pse nuk është Kushtetutë po Traktat? Për arsye seKushtetuta për Evropen planifikonte të përmblidhte nëvete te gjitha traktatet e më hershmë ndërsa Traktati iLisbonës përfshin reformen e Traktati mbi BE dheKomunitetit Evropian

Kushtetuta për Evropen bënte referencë tek simboletndërsa në Traktatin e Lisbonës këto më nuk përmenden

Çka përfshin Traktati i Lisbonës?Traktati i Lisbonës ndahët në dy pjesë:

1. Traktatin mbi Bashkimin Evropian (e cila përmbandispozitat e përgjithshme) dhe

2.Traktati mbi funksionimin e Bashkimit Evropian

Ndërsa Kapitulli mbi të Drejtat e Njeriut ështëprotokoll i këtij traktati

Çka përfshin Traktati i Lisbonës?Bashkimi Evropian fiton subjektivitetin juridik

Sistemi i tri shtyllave shkrihet në vetem BashkiminEvropian;

Rregulla shumicës së dyfisht

Afirmimi i procedurës së bashkë-vendimarrjës Këshilli iMinistrave dhe Parlamenti Evropian − procedurë e rregullt.

Presidenc stabile për periudhën 2 vite e gjysëm

Krijimi i postit Përfqaësuesi i Lart per Politikë të Jashtmedhe të Sigurisë të BE-së (Neni. 9e) i ndihmuar ngaShërbimi për Veprim të Jashtem të BE-së (Neni. 13a)

Aktorët institucional:Traktati i Lisbonës

Dispozitat e përgjithshme

1. Presidenti i Këshillit Evropioan (Neni 9)

2. Këshilli për Qështje të Jashtme(Neni. 9(c)(6))

3. Përfqaësuesi i Lart per Politikë të Jashtme dhe të Sigurisëtë BE-së (Neni. 9e) i ndihmuar nga Shërbimi për Veprim tëJashtem të BE-së (Neni. 13a)

4. Këshilli i Ministrave (Neni. 9(c))

5. Komisioni Evropian (Neni. 9d(1) më perjashtim të PBJS)

6. Parlamenti Evropian (Neni .9(a))

7. Gjykata Evropiane e Drejtësisë (Neni. 9(f))

Traktati i LisbonësTraktati i Bashkimit Evropian (dispozitat e

përgjithshme, dispozitat mbi parimet e demokracisë,dispozitat mbi institucionet, dispozitat mbi bashkpunimine thelluar, dispozitat mbi veprimet në marrdhëniet mejashtë dhe dispozitat mbi politiken e mbrojtjës)

Traktati mbi Funksionimin e Bashkimit Evropian(Liria e lëvizjes së mallrave; Bujqësia; Liria e lëvizjes sëpersonave, shërbimeve dhe kapitalit; Vizat, azili,emigrimi dhe politikat tjera të lidhura me lirinë elëvizjes së personave; Transporti; Konkurrenca dhevënia e taksave; Politika ekonomike dhe monetare;Punësimi)

Struktura e Bashkimit Evropian sipas Traktatit të Lisbonës

Traktati i Lisbonës ndahët në dy pjesë Traktati për Bashkimin Evropian në tëcilen vendosen parimet bazë dhe Traktati për Mënyren e funksionimit tëBashkimit Evropian si dhe Karta e të Drejtave Themelore të BashkimitEvropian.

Në fakt neni 1 i Traktatit për Bashkimin Evropian ofron një bazë të mirë për tëkuptuar dalimin në mes njërës pjesë dhe tjetrës “Bashkimi (Evropian) ështëthemeluar mbi këtë Traktat (fjala është për Traktatin për Bashkimin Evropian)dhe mbi Traktatin për Mënyren e Punës së Bashkimit Evropian. Të dy traktatet ekanë vlerën e njëjtë juridike.”

Përveç kësaj Neni 6.1 TBE bënë reference edhe në Karten e të DrejtaveThemelore të Bashkimit Evropian, “Bashkimi i njeh të drejtat, liritë dhe parimete përcaktuara në Karten e të Drejtave Themelore të Bashkimit Evropian të datës7 dhjetor 2000, siç është miratuar në Strasburg me 12 dhjetor 2007, dhe e cila kavlerën e njëjtë juridike sikur Traktatet (fjala është për Traktatin për BashkiminEvropian dhe Traktatin për Mënyren e Punës së Bashkimit Evropian).”

Raporti midis të së drejtës Evropian dhe të drejtës ndërkombetare

Raporti në mes të drejtës së Bashkimit Evropian nga njëra anë dhe sëdrejtës ndërkombëtare nga ana tjetër ngërthen në vete dimensione tëshumta. Mjafton të thuhet se në kontekst të së drejtës ndërkombëtareBashkimi Evropian paraqet organizaten ndërkombëtare me aktive.

Nëse krahasojm Bashkimin Evropian me organizatat tjera këto tefundit në rend të parë nuk kanë një organizim të brendshëm çfar vertetka arritur të krijoj Bashkimi Evropian përmes politikave integruesendërsa në aspektin e dytë gjithashtu Bashkimi Evropian ka njëangazhim dukshëm më aktivë në fushen e politikës së jashtme nëkrahasim me organizatat e tjera. Madje qysh nga themelimi i tijBashkimi Evropian gjithëmon ka zhilluar edhe aktivitete te politkës sëjashtme fillimisht në politiken tregtare të jashtme.

Megjithatë duke filluar nga vitet e 90ta Bashkimi Evropian gradualishtfillon te krijoj edhe një politik të jashtme edhe pse e kufizuar nepërgjegjësi.

Raporti midis të së drejtës Evropian dhe të drejtës ndërkombetare

Traktatet themeluse të Bashkimit Evropian ishin dokumente detyruese sipas sëdrejtës ndërkombëtare duke krijuar të drejta dhe detyrime në mes atëherëgjashtë shteteve antare. Fillimisht mbeshtetur në idenë origjinale nuk ishteasgjë që e bënte të veçant atëherë Komunitetin Ekonomik Evropian pasi qëishte e themeluar mbi bazen e së drejtës ndërkombëtare dhe duke mos paturasnjë referencë rreth ndikimit të mundshëm në sistemet jurdike të shteteveantare. Por ajo që do të pasoj më vonë dhe veçanarisht roli i Gjykatës Evropiantë Drejtësisë do i japin një kahje krejt tjetër të drejtës së Bashkimit Evropian.Në rastin e mirënjohur të Gjykatës Evropian Van Gend & Loos, GjykataEvropiane e Drejtësisë vendos që e Drejta e Komunitetit Ekonomik Evropian dotë jetë drejtpëdrejt e zbatueshme në të drejtën nacionale pa marrë parasysh seçfar thone kushtetutat e vendeve anëtare sa i përet kësaj çështje.

Vendimi në rastin Van Gend en Loos nga ana e Gjykatës Evropiane të Drejtësisënë shumicën e rasteve krahasohet me rastin Marbury v. Madison tw GjykatwsSupreme tw Shteteve tw Bashkuara tw Amerikws, thjesht për shkak se në tëdyja rastet gjykata më e lart e deklaron vetën si atuoriteti final i qevrisjesqendrore.

Raporti midis të së drejtës Evropian dhe të drejtës ndërkombetare

Një vitë më vonë në rastin Costa v ENEL, GjykataEvropiane e Drejtësisë kishte vendosur doktrinen e esupremacisë: e drejta e Bashkimit Evropian do tatejkaloj të drejtën jo kompatibile të shteteve anëtare.

Këto dy raste edhe do shtrojn rrugën intervenimit tëmetutjeshëm të Gjykatës Evropiane të Drejtësisë nërastet e ndryshme lidhur me interpretimin e së drejtëssë Bashkimit Evropian.