Luan van tot nghiep quan tri kinh doanh quoc te (8).Doc

http://luanvan.forumvi.com email: [email protected]

Phần I: KHU KINH TẾ CỬA KHẨU VÀ TÁC ĐỘNG CỦA

NÓ ĐỐI VỚI VIỆC PHÁT TRIỂN VÙNG ĐÔNG BẮC

I. Một số khái niệm về khu kinh tế cửa khẩu:

1. Khái niệm:

Thuật ngữ khu kinh tế cửa khẩu mới được dùng ở Việt Nam trong

một số năm gần đây khi quan hệ kinh tế-thương mại Việt Nam và Trung

Quốc đã có những bước phát triển mới, đòi hỏi phải có mô hình kinh tế phù

hợp nhằm khai thác các tiềm năng, thế mạnh kinh tế của hai nước thông

qua các cửa khẩu biên giới. Bên cạnh đó Việt Nam còn có biên giới với

Lào và Campuchia, tuy họ là các quốc gia nhỏ, còn khó khăn về kinh tế,

nhưng lại có vị trí hết sức quan trọng là nằm trong tiểu vùng sông Mêkông.

Giữa các quốc gia thuộc tiểu vùng sông Mêkông đang có nhiều dự án xây

dựng cầu, đường thúc đẩy phát triển kinh tế theo tuyến hành lang Đông-

Tây trên cơ sở dòng chảy tự nhiên của sông Mêkông. Tât cả các điều kiện

thuận lợi trên chỉ có thể phát huy tốt nếu có các mô hình kinh tế thích hợp,

trong đó phải kể đến khu kinh tế cửa khẩu.

Để đưa ra được khái niệm về khu kinh tế cửa khẩu, cần phải dựa

trên cơ sở của nhiều khái niệm có liên quan. Khái niệm được đề cập đến

đầu tiên là “giao lưu kinh tế qua biên giới”, từ trước đến nay khái niệm về

“giao lưu kinh tế qua biên giới” thường được hiểu theo nghĩa hẹp là các

hoạt động trao đổi thương mại, trao đổi hàng hoá giữa cư dân sinh sống

trong khu vực biên giới, hoặc giữa các doanh nghiệp nhỏ đóng tại các địa

bàn biên giới xác định, thuộc tỉnh có cửa khẩu biên giới. Thương mại qua

các cửa khẩu biên giới có thể được thực hiện dưới nhiều hình thức khác

nhau: trao đổi hàng hoá qua các cặp chợ biên giới, nơi cư dân 2 bên biên

giới thực hiện các hoạt động mua/bán hàng hoá trên cơ sở tuân thủ các quy

định của Nhà nước về tổng khối lượng hoặc tổng giá trị trao đổi. Địa điểm

cho các cặp chợ này do chính quyền của cả 2 bên thỏa thuận. Hoặc là các

1

http://luanvan.forumvi.com/


hoạt động thương mại biên giới thực hiện dưới dạng trao đổi hàng hoá giữa

hai xí nghiệp nhỏ tại địa phương với các đối tác của mình ở bên kia biên

giới. Thông thường, đây là các hoạt động trao đổi hàng hoá với giá trị

không lớn lắm. Trong khi đó, hiểu theo nghĩa rộng, giao lưu kinh tế qua

biên giới bao gồm các dạng hoạt động trao đổi kinh tế, kĩ thuật qua các cửa

khẩu biên giới, trong đó các hoạt động trao đổi thương mại là một trong

những yếu tố cấu thành. Trong vòng hơn một thập kỉ vừa qua , nội dung

của giao lưu kinh tế đã có những thay đổi lớn và trở thành các hoạt động

hợp tác kinh tế, kĩ thuật ngày càng đầy đủ và toàn diện hơn. Trong đó, các

hoạt động giao lưu kinh tế không chỉ đơn thuần là việc buôn bán, trao đổi

hàng hoá thông thường mà còn bao gồm cả các hoạt động hợp tác kỹ thuật,

xuất và nhập khẩu dịch vụ, thực hiện các liên doanh xuyên biên giới, các

doanh nghiệp 100% vốn đầu tư của phía bên kia biên giới, buôn bán các

trang thiết bị kỹ thuật, liên doanh phát triển cơ sở hạ tầng, du lịch qua biên

giới, v..v… Như vậy, có thể trao đổi hàng hoá đơn giản thành các hoạt

động hợp tác sản xuất kinh doanh. Tại một số nước (như Trung Quốc, Thái

Lan) xu hướng này ngày càng trở nên rõ ràng và trở thành hướng đi chính,

dẫn tới việc thành lập các khu mậu dịch tự do biên giới, hoăc thành lập các

khu hợp tác kinh tế khu vực và quốc tế.

Các lý thuyết kinh tế học phát triển đã chỉ rõ rằng giao lưu kinh tế

qua biên giới với tư cách là một hình thức mở cửa kinh tế giữa các nước

láng giềng có thể mang lại nhiều lợi thế cho các nước này. Sơ lược có thể

đưa ra bốn lợi thế như sau: Thứ nhất, các nước láng giềng có ưu thế về vị

trí địa lý, khoảng cách nối liền qua biên giới sẽ làm giảm nhiều chi phí giao

thông vận tải và liên lạc; các vùng biên giới lại thường là các vùng có

nguồn tài nguyên dồi dào, sản vật quý đa dạng, là những tiền đề tốt để phát

triển thương mại và du lịch. Thứ hai, khu vực các cửa khẩu biên giới trên

bộ hiện còn chưa phải đối mặt với cạnh tranh thương trường ở mức gay gắt

như các vùng cửa khẩu hàng không hàng hải, mà chỉ là một thị trường mới

2



mở, mang tính chất bổ sung cho các nhu cầu của nhau. Thứ ba, các nước

láng giềng có trình độ phát triển không quá chênh lệch về cơ cấu ngành

nghề, sản phẩm, nguyên liệu, nhu cầu thị trường. Thứ tư, buôn bán biên

giới trên bộ có thể có những hình thức đa dạng hơn so với buôn bán qua

các cửa khẩu hàng không, hàng hải. Nhân dân vùng biên giới hai nước qua

lại buôn bán, giao lưu, làm thúc đẩy nhu cầu quan hệ, trao đổi chính thức ở

cấp Nhà nước.

Giao lưu kinh tế tại khu vực các cửa khẩu biên giới là hình thức tiếp

cận mới để thực hiện mục tiêu mở rộng hợp tác kinh tế giữa các nước láng

giềng. Cho đến nay, lịch sử hợp tác kinh tế đã biết đến nhiều hình thức liên

kết kinh tế thông thường. Trong đó, ở trình độ cao, phải kể đến các hình

thức như:

- Khu vực thương mại tự do

- Liên minh thuế quan

- Thị trường chung

- Liên minh kinh tế

Trong khi đó, tại các vùng, các địa phương có trình độ phát triển

kinh tế còn thấp, các hoạt động hợp tác kinh tế còn được thực hiện dưới

nhiều dạng thức khác nhau. Trong đó phải kể đến là:

- Các vùng tăng trưởng: là hình thức hợp tác kinh tế mới giữa các

vùng nằm kề nhau về mặt địa lý của các nước làng giềng, cho phép đạt

được mục tiêu tăng trưởng nhanh hơn về thời gian, thấp hơn về chi phí.

Đồng thời, chúng còn có các ưu điểm khác nhau cho phép khai thác các thế

mạnh bổ sung của mỗi nước thành viên, tận dụng hiệu quả kinh tế qui mô

lớn.

- Các thỏa thuận về thương mại miễn thuế: cũng là một hình thức

liên kết thương mại được xem xét tại một số nước đang phát triển ở châu Á

(ví dụ: giữa Ấn Độ và Nêpan. Trung Quốc và một số nước láng

giềng,vv…). Những thỏa thuận này có thể dẫn đến việc thực hiện các qui

3



định về miễn thuế quan cho một số loại hàng hoá được trao đổi gữa các

nước thành viên, và thậm chí có thể làm tiền đề cho một liên minh thuế

quan về sau.

- Các đặc khu kinh tế (như khu chế suất, khu công nghiệp tập trung)

được áp dụng tại nhiều nước Đông Á và Đông-Nam Á trong vài thế kỉ gần

đây, và ở Việt Nam hiện nay, cũng là một trong những hình thức đặc thù

này.

Yếu tố chính qui định sự khác biệt về mức độ hợp tác và các hình

thức được lựa chọn là sự chênh lệch về trình độ phát triển kinh tế của các

nước đang thực hiện liên kết. Tính đa dạng trong các loại hình và yếu tố

quyết định sự cho sự lựa chọn một mô hình cụ thể phụ thuộc vào trình độ

phát triển kinh tế, những điều kiện cần và đủ để quyết định hình thức này

hay hình thức kia sao cho phù hợp hơn và có hiệu quả hơn.

Do đó, thông qua các hình thức, các cấp độ phát triển khác nhau của

liên kết kinh tế, căn cứ theo đặc điểm của một loại hình kinh tế gắn liền với

cửa khẩu, cho phép áp dụng những chính sách riêng trong một phạm vi

không gian và thời gian xác định mà ở đó đã có giao lưu kinh tế biên giới

phát triển… sẽ hình thành khu kinh tế cửa khẩu. Vì vậy, có thể hiểu khu

kinh tế cửa khẩu là một không gian kinh tế xác định, gắn với cửa khẩu, có

dân cư hoặc không có dân cư sinh sống và được thực hiện những cơ chế

chính sách phát triển riêng, phù hợp với đặc điểm ở đó nhằm đưa lại hiệu

quả kinh tế-xã hội cao hơn do Chính phủ hoặc Thủ tướng Chính phủ quyết

định thành lập. Hay khu kinh tế cửa khẩu có thể được hiểu là một vùng

lãnh thổ bao gồm một hoặc một số cửa khẩu biên giới được Chính phủ cho

áp dụng một số chính sách ưu đãi, khuyến khích phát triển kinh tế-xã hội

nhằm tăng cường giao lưu kinh tế với các nước, tạo nguồn thu cho ngân

sách Nhà nước và đầu tư chuyển đổi cơ cấu kinh tế các địa phương có cửa

khẩu.

4



2. Những điểm giống và khác nhau giữa khu kinh tế cửa khẩu với các

khu kinh tế khác.

Nội hàm của khái niệm về khu kinh tế cửa khẩu đã đề cập ở trên

cho ta thấy, nó có một số điểm giống và khác nhau so với một số mô hình

kinh tế như khu công nghiệp, khu chế xuất… Và thông qua sự so sánh này

chúng ta sẽ có cái nhìn toàn diện hơn về mô hình khu kinh tế cửa khẩu.

- Trên thế giới có nhiều cách hiểu và tiếp cận khác nhau về khu

công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao. Đối với Việt Nam các khái

niệm trên được hiểu một cách thống nhất theo cơ chế KCN, KCX, KCNC

ban hành kèm theo NĐ số 36/Chính phủ ngày 24/4/1997. Các khái niệm

được hiểu như sau:

Khu chế xuất là khu chuyên sản xuất hàng xuất khẩu, thực hiện các

dịch vụ cho sản xuất hàng xuất khẩu và hoạt động xuất khẩu, có ranh giới

xác định không có dân cư sinh sống, được hưởng một chế độ ưu tiên đặc

biệt của Chính phủ, do Chính phủ hoặc Thủ tướng Chính phủ quyết định

thành lập.

- Khu công nghiệp là khu tập trung các doanh nghiệp chuyên sản

xuất hàng công nghiệp và thực hiện các dịch vụ cho sản xuất công nghiệp,

có ranh giới địa lý xác định, không có dân cư sinh sống, được hưởng một

số chế độ ưu tiên của Chính phủ hay địa phương, do Chính phủ hoặc Thủ

tướng Chính phủ quyết định thành lập. Khu công nghiệp là mô hình kinh tế

linh hoạt hơn, hấp dẫn các nhà đầu tư nước ngoài, là đối tượng đầu tư chủ

yếu vào các khu công nghiệp vì họ hi vọng vào thị trường nội địa, một thị

trường mới, có dung lượng lớn để tiêu thụ hàng hoá của mình. Hơn nữa,

việc mở của thị trường nội địa cũng phù hợp với xu hướng tự do hóa mậu

dịch trên thế giới và khu vực… Việc cho phép tiêu thụ hàng hoá tại thị

trường trong nước không những tạo nên yếu tố kích thích cạnh tranh sản

xuất trong nước từ đó nâng cao khả năng xuất khẩu mà còn góp phần tích

cực đẩy lùi và ngăn chặn hàng nhập lậu.

5



- Khu công nghệ cao là khu tập trung các doanh nghiệp công nghệ

kỹ thuật cao và các đơn vị hoạt động phục vụ cho phát triển công nghệ cao,

gồm nghiên cứu - triển khai khoa học – công nghệ, đào tạo và các dịch vụ

có liên quan, có ranh giới địa lý xác định được hưởng một số chế độ ưu tiên

nhất định, do Chính phủ hoặc Thủ tướng Chính phủ quyết định thành lập.

- Đặc khu kinh tế là một khu vực không gian kinh tế, mà ở đó thiết

lập một chế độ ưu tiên riêng, do Chính phủ hoặc Thủ tướng Chính phủ

thành lập. Chế độ ưu tiên này được hình thành nhờ một loạt các điều kiện

ưu đãi nhất định (như được miễn giảm các loại thuế, nới lỏng qui tắc thuế

quan và ngoại hối…), nhằm thúc đẩy các hoạt động sản xuất, kinh doanh

hoặc nghiên cứu khoa học trong khu vực.

Như vậy, khu công nghiệp, khu chế xuất và khu công nghệ cao là

ba loại của đặc khu kinh tế, chúng có những đặc điểm khác nhau xuất phát

từ sự khác nhau về mục đích, đối tượng tham gia hay mối liên kết của

chúng đối với nền kinh tế. Qua các khái niệm trên có thể thấy một số điểm

giống và khác nhau giữa khu kinh tế cửa khẩu với các loại hình kinh tế trên

là:

- Điểm giống nhau, trước hết về tư cách pháp nhân, chúng được

thành lập do quyết định của Chính phủ hoặc Thủ tướng Chính phủ và được

hưởng một số chế độ ưu đãi của Chính phủ hoặc chính quyền địa

phương,có một không gian kinh tế hay một vị trí xác định. Ngoài ra, các

hình thức kinh tế này đều nhằm mục đích nâng cao hiệu quả, thúc đẩy phát

triển kinh tế vùng, địa phương, thông qua việc phát huy đặc điểm hoạt động

của từng loại hình này đối với vùng, địa phương, hay kinh tế cả nước.

- Điểm khác nhau cơ bản giữa khu kinh tế cửa khẩu với các hình

thức kinh tế này, là ở vị trí và điều kiện hình thành. Để thành lập khu kinh

tế cửa khẩu trước hết phải gắn với vị trí cửa khẩu, đây là khu vực có dân

hoặc không có dân sinh sống, có các doanh nghiệp trong nước ngoài. Hơn

nữa, mực đích thành lập khu kinh tế cửa khẩu nhằm ưu tiên phát triển

6



thương mại, xuất nhập khẩu, dịch vụ, du lịch và công nghiệp. Trong đó,

qua trọng nhất là hoạt động thương mại, dịch vụ, bao gồm: hoạt động xuất,

nhập khẩu, tạm nhập tái xuất, vận chuyển hàng hoá quá cảnh, kho ngoại

quan, cửa hàng miễn thuế… Như vậy, nguồn hàng hóa trao đổi ở đây có thể

là tại chỗ, hoặc từ nơi khác đưa đến, khác với khu công nghiệp và khu chế

xuất. Do đó các chính sách ưu tiên cũng khác nhau, phù hợp với đặc thù

của vùng, địa phương nơi các loại hình này được thành lập.

II. Mô hình phát triển khu kinh tế cửa khẩu.

1. Mô hình không gian.

Các khu kinh tế cửa khẩu đều có đặc điểm chung về hành chính là

nơi tiếp giáp hai hay nhiều quốc gia, có vị trí địa lý riêng trên đất liền, biển,

sông hồ…. nằm trong tài liệu phân chia biên giới theo Hiệp Định và được

Nhà nước cho áp đặt một số chính sách riêng.

1.1. Nguyên tắc chung của mô hình không gian:

- Tôn trọng chủ quyền lãnh thổ, lãnh hải, thuỷ, thềm lục địa, vùng

trời theo hiệp định đã ký và các quy ước quốc tế.

- Các hoạt động ở khu vực phải xét đến yếu tố địa lý, tự nhiên để

không làm tổn hại đến lợi ích các bên về các mặt, chú ý đến lĩnh vực môi

trường.

- Bảo đảm sự phối hợp tốt nhất các yếu tố tự nhiên để các bên cùng

có lợi.

- Cần có sự bàn bạc cụ thể khi triển khai các hoạt động trong khu

vực nhằm tạo ra sự hợp tác các nguồn lực của các bên.

- Tìm kiếm các các yếu tố tương đồng, tìm kiếm và hướng tới các vị

trí mà ở đó có mối liên hệ tốt trong nội địa để bù đắp các thiếu hụt về

nguồn lực, về trao đổi hàng hoá.

- Tránh các vị trí bất lợi, vị trí để tội phạm hoạt động hoặc có thể

xảy ra tranh chấp, lấn chiếm, vị trí dễ nảy sinh mâu thuẫn.

1.2. Một số mô hình không gian:

7



Mô hình đường thẳng: Đây là mô hình tốt, một mặt giảm tập trung

cao về biên giới, đồng thời là nơi sử dụng hàng hoá nhập khẩu và tạo ra

hàng xuất khẩu dựa trên cơ sở lợi thế về mặt giao thông. Để đáp ứng về

điều đó các bên phải có tuyến đường bộ, đường sắt, đường sông, hoặc liền

bờ biển, ngoài ra trên các tuyến giao thông đó cần hình thành các, khu công

nghiệp, đô thị, bến cảng ở mỗi bên với cự ly hợp lý, có mối liên hệ kinh tế

mật thiết với khu kinh tế cửa khẩu. Mô hình này gần như đã tồn tại một

cách “tự nhiên” trong lịch sử, từ một lối mòn dân chúng qua lại sau đó nhu

cầu trao đổi tăng giao thông phát triển trở thành cửa khẩu. Có thể cho rằng

mô hình này là cơ sở của các mô hình khác. (hình 1a)

Mô hình quát giao nhau ở cán: là mô hình dựa trên hai bên có hành

loạt các đô thị, khu công nghiệp, các vùng sản xuất nhưng cách biên giới

một khoảng do tự nhiên hoặc quy ước một cách phù hợp, việc trao đổi hàng

hoá đều tập trung về khu kinh tế theo đường giao thông gần nhất. Mô hình

này có tính tập trung cao về thương mại, có thể gọi là cảng khô hay khu

thương mại tự do. (hình1b)

Mô hình quạt giao nhau ở cánh: là mô hình mà biên giới có các

khu đô thị, khu công nghiệp tập trung, hàng hoá hai bên được trao đổi một

cách phân tán ở nhiều cặp chợ biên giới. Mô hình này thích hợp với biên

giới có địa hình phẳng đông dân cư để có thể xây dựng các phố biên giới

dài hàng km. (hình 1c)

Mô hình lan toả: là mô hình dựa trên cơ sở tập quán sinh hoạt của

dân cư nên mô hình này mang tính tự phát và phát triển theo yêu cầu lợi

dụng các yếu tố tự nhiên. Mô hình này thích hợp với các cặp chợ, thị trấn

biên giới, hay các công trình hạ tầng do hai bên hợp tác, hoặc sẵn có.

Sơ đồ 1: Sơ đồ các mô hình không gian

8



1a. Mô hình đường thẳng 1b. Mô hình quạt giao nhau ở

cán

9



1c. Mô hình quạt giao ở cánh 1d. Mô hình lan tỏa

1.3. Mô hình một khu kinh tế cửa khẩu:

Là mô hình căn cứ vào nhu cầu phát triển kinh tế của mỗi nước, khả

năng giao lưu với nước thứ ba nhờ hệ thống giao thông như đường bộ, sân

bay bến cảng đường thủy; dựa trên các điều kiện tự nhiên thuận lợi các

nước sẽ bố trí các cặp cửa khẩu quốc tế, quốc gia và địa phương.

Mô hình này được dựa trên một số các nguyên tắc như: thuận lợi

cho việc kiểm soát các phương tiện, người và hàng hoá qua lại, trong đó

cần có sự phối hợp hỗ trợ về các tiện ích công cộng như điện, nước, chiếu

sáng, cây xanh, môi trường. Ngoài ra cần có dịch vụ tốt cho sự lưu trú của

người cũng như của hàng hoá và các phương tiện quá cảnh,... Có hai mô

hình cụ thể sau:

- Mô hình đối xứng: là mô hình được xây dựng theo định hướng

phát triển của mỗi bên và thoả thuận quốc gia, mỗi bên xây dựng khu kinh

tế cửa khẩu độc lập, cạnh tranh phát triển, do vậy nó có nét đối xứng mỗi

bên có kết cấu hạ tầng giống nhau do đó chúng có những điểm bố trí tương

đồng với nhau về kết cấu bao gồm: khu dân cư, khu thương mại, khu sản

xuất, khu vui chơi giải trí, khu hành chính.

10



Sơ đồ 2: Sơ đồ mô hình khu kinh tế cửa khẩu đối xứng

Khu sản xuất Các cửa kiểm soát Khu hành chính Khu thương mại và

dịch vụ

Dải phân cách

Khu sản xuất Các cửa kiểm soát Khu hành chính Khu thương mại và

dịch vụ

Mô hình đặc biệt: đây là mô hình liên kết hai giai đoạn, tạo ra vùng

lãnh thổ đặc biệt, hai bên có thể thoả thuận bằng một hiệp ước, theo đó chỉ

ra vùng lãnh thổ hợp lý, có hàng rào, không có dân cư sinh sống. Điểm

khác biệt về nguyên tắc của mô hình là hình thành một công ty kinh doanh

hạ tầng cho thuê toàn bộ các tiện ích trong khu theo danh mục ngành nghề

kinh doanh. Mô hình này có lợi thế khai thác tốt nhất hạ tầng và có khả

năng thu hút đầu tư quốc tế. Tuy nhiên cơ chế qui định trách nhiệm và lợi

ích mỗi bên cần được phân định một cách thật rõ ràng.

Sơ đồ 3: Sơ đồ khu kinh tế cửa khẩu đặc biệt

Khu sản xuất

(công ty liên

doanh đầu tư

phát triển và

kinh doanh hạ

tầng thuê đất)

Các cửa kiểm

soát

Khu hành chính Khu thương

mại và dịch

vụ

Đường phân cách

Khu sản xuất

(công ty liên

doanh đầu tư

phát triển và

kinh doanh hạ

Các cửa kiểm

soát

Khu hành chính Khu thương

mại và dịch

vụ

11



tầng thuê đất)

2. Mô hình thể chế.

2.1. Nguyên tắc chung:

- Tôn trọng luật pháp quốc tế, các hiệp định thoả thuận, quốc gia,

khu vực trên cơ sở bảo đảm hoà bình, thịnh vượng và cùng có lợi.

- Bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.

- Chủ động thông báo cho nhau cùng hợp tác, thiện chí giải quyết

những vướng mắc dựa trên sự tôn trọng truyền thống và tập quán, bản sắc

văn hóa của mỗi dân tộc.

- Tạo điều kiện tốt nhất cho các doanh nghiệp, các nhà đầu tư và

dân chúng làm ăn.

- Phân cấp giải quyết các vấn đề phát sinh thường xuyên cho các

cấp chính quyền khu vực theo nguyên tắc đối xứng.

Giữa các quốc gia có chung biên giới cần có sự trao đổi thông tin

một cách thường xuyên về tình hình xây dựng cơ chế, chính sách phát triển

khu kinh tế cửa khẩu của mỗi nước, để cùng phối hợp điều chỉnh và thực

hiện cho phù hợp. Những nội dung mà các bên cùng quan tâm là :

- Khảo sát thực tế nguồn lực trong khu vực qui ước như điều kiện tự

nhiên, kinh tế-xã hội, văn hóa, dân tộc và tập quán, các ưu thế và các hạn

chế.

- Những vấn đề về cơ chế chính sách chung như đường lối, chủ

trương, chính sách, những văn bản pháp lý, các hiệp định, mô hình thể chế

tại các khu vực cửa khẩu.

- Các chính sách cụ thể trong hoạt động xuất nhập khẩu, các biểu

thuế và thủ tục hải quan, xuất nhập cảnh đối với người và phương tiện;

những văn bản quy định về đầu tư nước ngoài vào khu vực này, cũng như

các biện pháp đảm bảo an ninh, trật tự và các biện pháp bảo vệ môi trường

cho sự phát triển khu kinh tế cửa khẩu.

12



- Các văn kiện thỏa thuận dự kiến đưa ra trao đổi và phân cấp hợp

tác. Các dự án đầu tư hỗn hợp và danh sách các đối tác trực tiếp tham gia.

2.2. Vùng giao thoa các chính sách khuyến khích

Các khu kinh tế cửa khẩu thuộc khu vực hành chính đến cấp cơ sở

(thôn, tổ dân phố) được chính quyền Trung ương phân cấp quản lý theo

hướng khuyến khích phát triển hơn các vùng khác nhưng không phải khu

hành chính riêng như các đặc khu kinh tế vì vậy khu kinh tế cửa khẩu là

vùng giao thoa chính sách.

2.3. Một cửa áp dụng cho hình thức phân cấp quản lý :

Một trong những vấn đề được mọi nguời quan tâm và lo ngại đó là

vấn đề trong việc ra vào khu kinh tế cửa khẩu và xuất nhập cảnh. Cần phải

có sự công khai công việc và thống nhất trong các đơn vị làm dịch vụ về

vấn đề thu lệ phí.

Các khu kinh tế cửa khẩu có nhiều hình thức và phân cấp quản lý

khác nhau nhưng đều theo nguyên tắc một cửa cho các hoạt động đầu tư và

thương mại.

- Cửa khẩu độc lập, hình thành theo điều ước quốc tế mà chính phủ

nước sở tại phê chuẩn giao cho ngành hải quan quản lý có qui chế riêng.

- Khu thương mại tự do trong đó có khu công nghiệp tự do cấp tỉnh

hoặc cấp quốc gia, khu vực này không có dân cư, hàng hoá vào được miễn

thuế, việc chuyển đổi hàng hoá như thay đổi nhãn hiệu, bao bì, lắp ráp,…

không chịu sự giám sát của hải quan và khi tái xuất hoặc nhập khẩu phải

lập sổ sách chịu sự giám sát của hải quan, phải nộp thuế.

Khu kinh tế cửa khẩu cấp tỉnh trong đó có khu thương mại tự do

như trên, có dân cư và có đặc quyền riêng về đầu tư và thương mại, ở vùng

thuận lợi có sân bay, bến cảng có thể hình thành đặc khu kinh tế với vùng

lãnh thổ rộng, thiết chế hành chính riêng.

3. Mô hình của một khu kinh tế cửa khẩu không có dân.

13



Cửa khẩu mỗi nước có bốn cửa. Xu hướng tự do hoá thương mại,

hàng hóa, trong danh mục thoả thuận được tự do vào khu, chỉ thu phí và

phía bên kia miễn thuế nhập khẩu. Chỉ kiểm soát hàng hoá xuất ra khỏi khu

để vào nội địa việc này phụ thuộc chính sách của mỗi nước.

Thu phí theo danh mục niêm yết đối với hàng hoá từ nội địa vào

khu và từ phía bên kia nhập vào khu.

Quy định loại hàng hoá sản xuất kinh doanh trong khu được miễn

kiểm soát của hải quan, không phải chịu bất kì loại thuế nào nhưng phải trả

tiền thuế đất và các dịch vụ theo mức cao hơn nội địa, chịu thuế khi xuất

khỏi khu vào nội địa; kê khai nộp lệ phí khi xuất sang bên kia

Có cửa thì chỉ có một cửa thu thuế và ba cửa thu phí. Thu lệ phí

vào một lần trong đó có lệ phí sử dụng các tiện ích công cộng trong khu

không phải trả tiền như bãi đỗ xe trong ngày, vệ sinh công cộng cho cá

nhân, bảo đảm an ninh trật tự… và được miễn thuế, lệ phí khi mang hàng

hoá theo cá nhân về nội địa và khi xuất cảnh.

Sơ đồ 4: Sơ đồ khu kinh tế cửa khẩu không có dân.

Đường

phân

cách

14

Kiểm soát nhập khẩu

vào nội địa, nộp thuế

Miễn thuế nhập, kê khai nộp phí

Khuyến khích xuất khẩu, kê khai, nộp lệ phí

Vào tự do chỉ phai nộp lệ phí

Vào tự do chỉ phai nộp lệ phí

Khuyến khích xuất khẩu, kê khai, nộp lệ phí

Kiểm soát nhập khẩu

vào nội địa, nộp thuế

Miễn thuế nhập, kê khai nộp phí

Khu kinh tế cửa khẩu nước B

Khu kinh tế cửa khẩu nước A



III. Vai trò và vị trí của các khu kinh tế cửa khẩu

Khu kinh tế cửa khẩu (KKTCK) ở Việt Nam ra đời phù hợp với

quan điểm đổi mới mở cửa, hội nhập nền kinh tế thế giới của Đảng và Nhà

nước trong những năm trở lại đây. Khu kinh tế cửa khẩu đầu tiên ở Việt

Nam là KKTCK Móng Cái được thành lập ngày 18/9/1996 theo Quyết định

675 /TTg của Thủ tướng Chính phủ. Trong thời gian qua, hoạt động của

khu KTCK đã đóng một vai trò hết sức quan trọng trong quá trình phát

triển nền kinh tế của tỉnh, của vùng khi có KTCK nói riêng và của cả nước

nói chung. Đối với những nước có nền kinh tế hàng hóa chưa phát triển

như Việt Nam thì việc phát triển khu kinh tế cửa khẩu sẽ mở rộng quy mô

thị trường, tăng cường giao lưu hàng hóa, kích thích sản xuất và tăng tính

cạnh tranh cho các sản phẩm hàng hóa. Ngoài ra việc phát triển khu KTCK

sẽ tạo bước chuyển dịch cơ cấu kinh tế mới theo hướng tích cực, tăng tỉ

trọng công nghiệp và dịch vụ, giảm tỉ trọng nông nghiệp trong tổng GDP.

Với những đóng góp không nhỏ đối với phát triển kinh tế xã hội trong thời

gian qua các khu KTCK đã ngày càng khẳng định rõ vai trò và vị trí của

mình.

1. Đối với sự phát triển của nền kinh tế quốc dân

Các khu kinh tế cửa khẩu được hình thành nhằm mục đích phát huy

lợi thế về quan hệ kinh tế-thương mại cửa khẩu biên giới, thu hút các kênh

hàng hoá, đầu tư, thương mại, dịch vụ và du lịch từ các nơi trong cả nước

từ nước ngoài vào nội địa thông qua cơ chế chính sách ưu đãi tại các khu

kinh tế cửa khẩu. Chính sự thu hút này đã làm cho các ngành, các địa

phương trong cả nước, tùy theo quy mô, sự hấp dẫn của cơ chế chính sách

ưu đãi thực hiện sự chuyển dịch sản xuất, lưu thông hàng hoá cho phù hợp.

Bên cạnh đó khi mô hình khu kinh tế cửa khẩu được phát huy tốt sẽ tạo ra

sự lưu thông hàng hoá giữa trong và ngoài nước nhằm khai thác thị trường

rộng lớn của nước bạn. Hơn nữa, trong các lĩnh vực công nghiệp, dịch vụ

và và du lịch cũng có những đòi hỏi tương tự, cần phải mở rộng quan hệ

15



hợp tác quốc tế để nhanh chóng hội nhập với các nước trong khu vực và

trên thế giới. Điều này càng có ý nghĩa đối với nền kinh tế hàng hoá chậm

phát triển, thị trường còn nhỏ hẹp, sức mua thấp, khả năng cạnh tranh trước

mắt của nền kinh tế còn thấp kém như Việt Nam.

Việc hình thành khu kinh tế cửa khẩu đã làm phong phú thêm tính đa

dạng hóa của các loại hình khu kinh tế đặc biệt như khu công nghiệp, khu

chế xuất, khu kinh tế mở được xây dựng tại nước ta trong thời kì đổi mới

vừa qua. Và cũng chính việc hình thành các khu kinh tế cửa khẩu đã hình

thành một mô hình phát triển kinh tế nhằm khơi dậy và phát huy khu kinh

tế cửa khẩu tiềm năng của địa bàn có điều kiện đặc thù là có các cửa khẩu.

Khu KTCK có sức thu hút đầu tư khá mạnh mẽ không chỉ các nhà

đầu tư trong nước mà cả các nhà đầu tư nước ngoài. Để mở rộng sản xuất

kinh doanh, tăng trưởng kinh tế nhằm thực hiện kế hoạch phát triển vùng

của Chính phủ. Bên cạnh đó, khu KTCK góp phần tích cực vào chuyển

dịch cơ cấu kinh tế, tạo ra một hệ thống cơ sở hạ tầng mới, hiện đại, có giá

trị lâu dài ở địa phương. Mặt khác, khu KTCK còn góp phần làm tăng

nguồn thu cho ngân sách địa phương giảm bớt sự phụ thuộc, trông chờ vào

ngân sách Nhà nước. Hơn nữa còn đóng góp cho ngân sách Nhà nước ở

cửa khẩu có doanh thu lớn, qua đó nâng cao được tỉ lệ tích luỹ đầu tư cho

tương lai, đồng thời nâng cao đời sống của đồng bào vùng biên giới thông

qua việc tăng cường đầu tư cơ sở hạ tầng khu KTCK, nâng cao dân trí đồng

bào biên giới thông qua việc tiếp xúc với các hoạt động kinh tế, thị trường,

qua đó lan toả tới đồng bào biên giới các địa bàn xa hơn.

Bên cạnh đó, quá trình phát triển các khu KTCK tác động thúc đẩy

mạnh mẽ quá trình giao lưu kinh tế giữa Việt Nam với các nước trong khu

vực và trên thế giới. Nó có tác dụng như chiếc cầu nối kinh tế Việt Nam

với kinh tế thế giới, nhằm đẩy nhanh tiến trình hội nhập kinh tế, góp phần

quan trọng trong việc thực hiện quan điểm phát triển giai đoạn 2001-2002

mà Đảng ta đã đề ra trong Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ IX là: “Gắn

16



chặt việc xây dựng nền kinh tế độc lập tựchủ với chủ động hội nhập kinh tế

quốc tế”.

2. Đối với sự chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế

Khu KTCK hình thành sẽ tạo ra sự phân công lao động theo hướng

chuyển lao động hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp sang lĩnh vực phi

nông nghiệp, tạo điều kiện chuyển dịch cơ cấu kinh tế của địa phương theo

hướng phát triển các ngành thương mại, dịch vụ, du lịch, công nghiệp, hỗ

trợ phát triển đối với dịch vụ trong nước thông qua việc đẩy mạnh giao lưu

kinh tế với các nước láng giềng; tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh

tế, kiểm tra giám sát các hoạt động, phát hiện và xử lý các vi phạm. Điều

đó thể hiện khi môi trường kinh tế phát triển thuận lợi khu KTCK cũng là

nơi thể hiện sự giao thoa về các chính sách kinh tế đối ngoại củ các quốc

gia có đường biên giới chung. Vì vậy những nhu cầu về kinh tế cả cho sản

xuất và tiêu dùng trong phạm vi hẹp, trực tiếp phục vụ cho nhu cầu tại chỗ

của địa phương, vùng lân cận; trong phạm vi rộng nó sẽ trực tiếp đáp ứng

nhu cầu của địa phương, các vùng trong cả nước thông qua sự luân chuyển

các kênh hàng hóa từ khu vực KTCK đến các nơi và ngược lại theo sự vận

động của quan hệ cung cầu và giá cả trên thị trường đối với các chủng loại

hàng hóa trao đổi ở đây. Do đó với phạm vi ảnh hưởng càng lớn, khu

KTCK càng phát triển, nó sẽ tác động càng mạnh mẽ tới việc chuyển dịch

cơ cấu kinh tế, thúc đẩy phân công lao động, làm cho thị trường được thông

suốt trong cả nước, khai thác tối đa những tiềm năng và thế mạnh của vùng.

Ngoài ra đối với một số tỉnh miền núi biên giới phía Đông Bắc nơi

có khu KTCK nó còn góp phần đẩy nhanh xu hướng đô thị hoá, hình thành

những thị trấn, thị tứ, các khu thương mại dịch vụ …

3. Đối với quá trình công nghiệp hóa - hiện đại hoá đất nước

Phát triển các khu KTCK là một trong những chủ trương đúng đắn

của Đảng và Nhà nước ta nhằm xây dựng một mô hình kinh tế mới, thúc

đẩy sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hoá đất nước. Các khu KTCK thúc

17



đẩy quá trình hiện đại hoá thông qua việc ứng dụng công nghệ mới và trình

độ quản lý hiện đại trong hoạt động thương mại, dịch vụ và sản xuất, tạo ra

những yếu tố để liên kết các doanh nghiệp đầu tư trong nước cũng như

ngoài nước, góp phần tích cực vào việc nâng cao giá trị kim ngạch xuất

khẩu, tăng thu ngoại tệ; thực hiện phân công lao động góp phần chuyển

dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá.

4. Đối với phát triển xã hội

Sự tác động đối với kinh tế kinh tế của các khu kinh tế cửa khẩu

cũng thực chất là tác động đến phát triển xã hội, nhằm hướng tới mục tiêu

phát triển xã hội là nâng cao phúc lợi xã hội cho con người. Các khu KTCK

còn góp phần giải quyết vấn đề việc làm tạo sự ổn định cho cuộc sống của

nhân dân qua việc đào tạo và nâng cao tay nghề cho lực lượng lao động xã

hội, hình thành nhiều trung tâm tạo việc làmmới, phát triển kinh tế gắn văn

minh, tiến bộ và công bằng xã hội. Với sự tác động có tính lan toả mạnh

mẽ thì các khu KTCK sẽ thúc đẩy phát triển xã hội rất hiệu quả, đặc biệt là

các vùng biên giới cửa khẩu còn đang gặp rất nhiều khó khăn.

5. Đối với an ninh quốc phòng

Việc hình thành các khu kinh tế cửa khẩu sẽ thu hút dân cư đến làm

ăn, sinh sống, tạo thành những khu tập trung dân cư, một số đô thị biên giới

góp phần làm tăng thêm tiềm lực kinh tế, quốc phòng tại tuyến biên giới.

Đời sống của nhân dân tại địa bàn các khu kinh tế cửa khẩu sẽ được thay da

đổi thịt tạo thêm lòng tin về chính quyền và về các chính sách của Đảng và

Nhà nước. Ngoài ra, các lực lượng công an, hải quan, biên phòng tại khu

kinh tế cửa khẩu được tăng cường năng lực cũng như trang thiết bị, do đó

hoạt động bảo vệ biên giới, chủ quyền Quốc gia, đảm bảo an ninh, quốc

phòng sẽ được nâng cao về nhiều mặt.

Như vậy việc thành lập khu KTCK có tác động nhiều mặt đối với

sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước như tổ chức lại cơ cấu kinh tế

vùng lãnh thổ, bố trí dân cư, nâng cao mức sống nhân dân, phát triển cơ sở

18



hạ tầng kỹ thuật và xã hội cho khu vực.

IV. KINH NGHIỆM PHÁT TRIỂN KHU KTCK Ở MỘT SỐ NƯỚC

Có thể nhận thấy rằng hầu hết các quốc gia có sử dụng các loại hình

kinh tế này đều nhận thấy vai trò to lớn của nó trong thúc đẩy phát triển

kinh tế hàng hóa nhờ tính đặc thù về cơ chế, chính sách của từng mô hình

kinh tế. Mức độ ảnh hưởng và phạm vi tác động thường tỉ lệ thuận với quy

mô phát triển của từng loại mô hình này về giá trị, tỉ trọng đóng góp trong

GDP cũng như hiệu quả toàn diện về mặt kinh tế - xã hội do phát triển các

loại hình kinh tế này mang lại. Sự tác động của các khu kinh tế cửa khẩu

tới việc phát triển kinh tế có được là nhờ các chức năng đặc thù về ưu đãi

xuất, nhập khẩu, các cơ chế chính sách khuyến khích về công nghiệp, nông

nghiệp và dịch vụ, du lịch. phát triển các loại hình này cũng đồng nghĩa với

việc thúc đẩy xuất, nhập khẩu công nghiệp, nông nghiệp, du lịch và dịch vụ

phát triển, đây là cơ sở kinh tế hàng hóa trong nước phát triển.

1. Kinh nghiệm của Trung Quốc

Sau hơn 20 năm mở cửa, tuy đã bắt đầu được khai phát một cách

tích cực, khu vực biên giới Trung Quốc nhìn chung vẫn lạc hậu và có

khoảng cách xa với các vùng ven biển. Việc kiên trì theo đuổi đường lối

mở cửa và những biến đổi trong phát triển kinh tế ở Trung Quốc và thế giới

đã buộc nước này phải điều chỉnh và hoàn thiện chính sách này theo hướng

đẩy nhanh mở cửa vùng biên giới nội địa để phối hợp phát triển với các

vùng duyên hải. Chính vì vậy, đã có một số chính sách phát triển mới ra

đời: chính sách cải cách mở cửa không chỉ dựa vào nguồn tài chính của

chính phủ trung ương mà còn “nới quyền, nhường lợi” cho các địa phương,

xí nghiệp, và các chính sách ưu đãi khác để phát triển kinh tế tại các khu

vực lãnh thổ khác nhau. Các chính sách này được thực hiện với những nội

dung không giống nhau, tuỳ thuộc vào đặc thù của từng khu vực.

Việc mở cửa vùng biên giới đất liền nhằm khai thác thị trường, tiêu

thụ hàng công nghiệp địa phương và cung cấp nguyên vật liệu cho ngành

19



công nghiệp Trung Quốc, thực hiện “tam khứ nhất bổ” (Tam khứ: xuất

khẩu hàng hóa, lao động, thiết bị, kỹ thuật; Nhất bổ: lấy về những mặt hàng

thiếu hoặc khan hiếm ở Trung Quốc) cũng là một trong số những chính

sách mới kể trên. Tư tưởng chủ đạo của Trung Quốc trong việc mở cửa

vùng biên giới là cho phép các tỉnh hợp tác kinh tế trực tiếp với các nước

láng giềng, theo nhiều hướng, nhiều hình thức và nhiều con đường, tuỳ

điều kiện cụ thể của từng tỉnh đó.

* Chính sách biên mậu của Trung Quốc

Hoạt động kinh tế biên mậu (KTBM) là kết quả tất yếu khách quan

của quá trình hợp tác và giao lưu kinh tế giữa các quốc gia có chung đường

biên giới với nhau. Đây cũng là một trong những hình thức thương mại

truyền thống của Trung Quốc. Là một bộ phận hữu cơ trong hoạt động

thương mại quốc tế của Trung Quốc, KTBM đóng một vai trò quan trọng

trong việc thúc đẩy sự phát triển kinh tế của các khu vực biên giới nói riêng

cũng như tăng cường và mở rộng quan hệ hợp tác kinh tế nói chung.

Quá trình phát triển kinh tế biên mậu của Trung Quốc

Trung Quốc là một nước có nhiều điều kiện thuận lợi trong việc

triển khai và xúc tiến hoạt động biên mậu (HĐBM). Dựa vào lợi thế có

đường biên giới trải dài và tiếp giáp với nhiều quốc gia, HĐBM của Trung

Quốc có một lịch sử phát triển lâu đời. Sau khi nước Cộng hoà Nhân dân

Trung Hoa (PRC) được thành lập. Chính phủ Trung Quốc đã lần lượt ký

kết các hiệp định thương mại với Liên Xô (cũ), Việt Nam, Triều Tiên, ấn

Độ và các quốc gia có chung đường biên khác từ những năm đầu của thập

kỷ 50. Tuy nhiên, trong thập kỷ 60 và 70, hoạt động này đã bị tạm ngưng

một thời gian do một số vấn đề trong và ngoài nước. Đến đầu thập kỷ 80,

cùng với sự cải cách và mở cửa của Trung Quốc cũng như việc nối lại quan

hệ chính trị với các quốc gia có chung đường biên. HĐBM lại được tiếp tục

và chuyển sang giai đoạn phát triển mới:

20



- Giai đoạn khôi phục và mở rộng (1982-1991)

Năm 1982, các tỉnh biên giới phía Bắc Trung Quốc đã nối lại quan

hệ thương mại với vùng miền Đông Liên xô (cũ). Năm 1988, Chính phủ

Trung Quốc đã ban hành một số chính sách ưu đãi đối với HĐBM. Nhờ đó

tạo điều kiện thúc đẩy hoạt động thương mại các tỉnh biên giới của Trung

Quốc, làm cho phạm vi và quy mô của HĐBM đã được mở rộng đáng kể

trong giai đoạn này.

- Giai đoạn phát triển (1992-1995):

Năm 1992, Trung Quốc đã thực hiện một số chính sách để đẩymạnh

việc trao đổi hàng hóa với Liên Xô (cũ) vàcác nước Đông Âu. Năm 1993,

lầm đầu tiên kim ngạch xuất nhập khẩu trong HĐBM (gồm cả hình thức

trao đổi hàng) đạt mức cao nhất là hơn 5 tỷ USD. Tuy nhiên, do sự bất ổn

của thị trường cùng với việc xuất hiện các sản phẩm xuất khẩu kém chất

lượng đã buộc Chính phủ Trung Quốc phải thực hiện các biện pháp để ổn

định lại trật tự trong HĐBM vào năm 1994.

- Giai đoạn điều chỉnh và tiêu chuẩn hoá (1996 đến nay)Để đảm bảo sự ổn định trong hoạt động thương mại, Chính phủ

Trung Quốc đã ban hành Quy định về các vấn đề liên quan đến HĐBM vào

năm 1996. Nhờ việc ban hành quy định này đã chuẩn hoá sự quản lý đối

với HĐBM. Trong thời gian điều chỉnh ban đầu,hoạt động này đã bị giảm

sút nhưng sau đó được phục hồi từ năm 1999 và duy trì được mức độ tăng

trưởng ổn định sau năm 2000.

Nhìn chung, kim ngạch xuất nhập khẩu trong hoạt động KTBM của

Trung Quốc biến động theo mô hình tăng trưởng làn sóng. Năm 1993, kim

ngạch xuất nhập khẩu trong hoạt động KTBM đã đạt mức kỷ lụclà5,512 tỷ

USD, chiếm tới 2,63% trong tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của cả nước.

Tuy trong thời gian sau đó (1994-1998) đã có sự giảm sút nhưng đến năm

1999, kim ngạch xuất nhập khẩu qua biên giới của Trung Quốc lại đạt được

quy mô như năm 1993. Và xu thế tăng trưởng này tiếp tục được duy trì đều

21



đặn từ sau năm 2000. Ước tính, năm 2003 tổng kim ngạch xuất nhập khẩu

qua biên giới đạt khoảng 71 tỷ USD (tăng hơn 35% so với năm 2002).

chiếm 1% trong tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của cả nước. Các hàng hóa

xuất khẩu chủ yếu trong hoạt động KTBM của Trung Quốc là các sản

phẩm nông sản như: gạo. rau, hoa quả, các sản phẩm dệt may, sản phẩm

công nghiệp nhẹ ,… trong khi Trung Quốc chủ yếu nhập khẩu nguyên liệu

thô như gỗ, thép, bột giấy, khoáng sản, các kim loại không chứa sắt, phân

bón …

Các hình thức trao đổi trng hoạt động KTBM của Trung Quốc rất

phong phú và đa dạng, và phụ thuộc vào đặcđiểm kinh tế - xã hội của các

quốc gia có chung đường biên giới. Nhìn chung, theo quy định của Chính

phủ Trung Quốc, hai hình thức chủ yếu trong trao đổi KTBM là:

- Hình thức trao đổi hàng hóa của dân cư vùng biên giới: Hình thức

trao đổi này được chính phủ quy định trong phạm vi 20km tính từ đường

biên giới với một giá trị hạn mức trao đổi tối đa. Hình thức này được sử

dụng phổ biến, thuận tiện với nhiều ưu đãi về thuế quan nhằm hỗ trợ cho

các tỉnh biên giới phát triển cũng như tạo điều kiện cải thiện đời sống nhân

dân.

- Hình thức thương mại tiểu ngạch: Là hoạt động buôn bán giữa các

doanh nghiệp Trung Quốc với các doanh nghiệp hoặc tổ chức kinh doanh

các nước có chung đường biên giới tại khu vực cửa khẩu. Hình thức này

được tập trung quản lý thống nhất và chịu sự điều chỉnh của các chính sách

thương mại.

2. Thái Lan

Thái Lan có đường biên giới khá dài, các hoạt động trao đổi kinh tế

- thương mại cửa khẩu biên giới khá sôi động trong thời gian qua với các

nước láng giềng là Campuchia, Myanmar, Lào, Malaysia. Có thể thấy rằng,

thông qua việc khai thác lợi thế thương mại cửa khẩu biên giới, hàng hóa

22



của Thái Lan đã xâm nhập rất mạnh sang các nước láng giềng. Nhìn chung,

các hoạt động này được thực hiện dưới hai hình thức chủ yếu là thương mại

chính thức và thương mại phi chính thức. Thương mại biên giới chính thức

là các hoạt động biên giới theo các quy định của luật pháp (các quy chế,

hoặc các hiệp định, thoả thuận đã được hai chính phủ ký kết). Các hoạt

động này thường phải chịu những khoản thuế quan nhất định, được ghi

chép trong hệ thống sổ sách của các cơ quan có thẩm quyền về xuất nhập

khẩu.

Thương mại biên giới phi chính thức bao gồm các hoạt động giao

lưu thương mại qua đường biên giới không phải qua (hoặc trốn tránh) các

thủ tục hải quan, thường là nhằm mục tiêu trốn chạy việc kiểm soát thương

mại, hay trốn thuế hải quan và các sắc thuế khác, kể cả thuế thu nhập. Việc

trốn tránh các thủ tục hải quan ở các vùng biên giới này được thực hiện dễ

dàng nhờ các điều kiện thuận lợi về vị trí địa lý và quan hệ gần gũi của dân

chúng ở hai bên đường biên.

Phần lớn các hàng xuất khẩu theo đường phi chính thức từ Thái Lan

là các hàng tiêu dùng, các dụng cụ gia đình, thuốc tây, các loại xe gắn máy

và phụ tùng. Hàng nhập khẩu phi chính thức vào Thái Lan là đá quý, các

hàng lương thực thực phẩm sơ chế hoặc chưa chế biến,. các dụng cụ điện

gia dụng, rượu mùi, thuốc lá, gia súc và các hàng nông sản. Theo ước tính,

hiện nay kim ngạch thương mại phi chính thức chiếm khoảng từ 1/3 đến

trên 1,0 lần so với thương mại chính thức giữa Thái Lan và lào, lớn gấp đôi

thương mại chính thức giữa Thái Lan và Myanmar và giữa Thái với

Malaysia. Điều cần chú ý là các hàng hóa được buôn bán theo con đường

phi chính thức này bao gồm cả những sản phẩm được chế tạo từ những

nước khác chứ hông chỉ là từ nước láng giềng có đường biên giới với Thái

Lan (ví dụ như rượu, thuốc lá, các đồ điện gia dụng …).

23



BẢNG: MẬU DỊCH BIÊN GIỚI CỦA THÁI LAN VỚI CÁC

NƯỚC LÁNG GIỀNG

Đơn vị: Triệu bath

Năm

Lào Campuchia Mianma Malaysia

Tổng

kim

ngạch

Cán cân

thương

mại

Tổng

kim

ngạch

Cán cân

thương

mại

Tổng

kim

ngạch

Cán cân

thương

mại

Tổng

kim

ngạch

Cán cân

thương

mại

1988 1882 264 15 13 797 -21 5684 1400

1989 2793 459 91 -87 1468 -408 8799 3071

1991 2904 -254 …. …. 2671 1693 …. ….

1992 2770 412 2791 -2053 4069 -867 50035 …..

1993 4128 608 3700 24 5468 1264 54252 ….

1994 6511 2603 3914 477 7945 2781 66261 31272

1995 10284 6060 6398 4 5906 3602 38779 24265

1997 12893 8893 8271 477

Nguồn: Văn phòng thư ký thường trực Bộ Thương mại Thái Lan

Các hình thức tổ chức kinh tế biên mậu của Thái Lan khá đa dạng

và phong phú, với sự thông thoáng và đơn giản trong nhiều thủ tục hải

quan. Nhờ có sự ưu đãi hợp lý của Nhà nước với mức độ quan tâm phù hợp

đã càng tạo ra sự hấp dẫn trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt là lĩnh vực dịch vụ

và du lịch đang trong đà tăng trưởng mạnh. Với nhiều thoả thuận ở cấp

quốc gia trongviệc phát triển quan hệ thương mại biên giới, theo hướng

khai thác tốt hơn những đặc điểm kinh tế - xã hội củakhu kinh tế cửa khẩu,

tìm kiếm các mô hình kinh tế linh hoạt hơn với các chính sách cởi mở

nhằm tăng cường trao đổi giao lưu thương mại giữa các nước, mở rộng và

phát triển nhiều hình thức hoạt động kinh tế k hác. Để từ đó hình thành một

số vùng kinh tế, gắn với các cửa khẩu tạo điều kiện phát triển nhanh hơn để

24



lôi kéo các khu vực lân cận cùng phát triển thông qua sự phát triển có tính

chất lan toả.

3. Về Tây Âu và Bắc Mỹ

Có thể nhận thấy rằng hầu hết các quốc gia có sử dụng các loại hình

kinh tế này đều nhận thấy vai trò to lớn của nó trong thúc đẩy phát triển

kinh tế hàng hóa nhờ tính đặc thù về cơ chế, chính sách của từng mô hình

kinh tế. Mức độ ảnh hưởng và phạm vi tác động thường tỉ lệ thuận với quy

mô phát triển của từng loại mô hình này về giá trị, tỉ trọng đóng góp trong

GDP cũng như hiệu quả toàn diện về mặt kinh tế - xã hội do phát triển các

loại hình kinh tế này mang lại. Sự tác động của các khu kinh tế cửa khẩu

tới việc phát triển kinh tế có được là nhờ các chức năng đặc thù về ưu đãi

xuất, nhập khẩu, các cơ chế chính sách khuyến khích về công nghiệp, nông

nghiệp và dịch vụ, du lịch. phát triển các loại hình này cũng đồng nghĩa với

việc thúc đẩy xuất, nhập khẩu công nghiệp, nông nghiệp, du lịch và dịch vụ

phát triển, đây là cơ sở kinh tế hàng hóa trong nước phát triển.

Hình thức quan hệ thương mại qua biên giới đã được một số nước sử

dụng thành công. Ở Bắc Mỹ, lợi dụng những những điểm khác biệt về chế

độ thuế giữa Mỹ và Canada, Mỹ đã chủ động mở nhiều điểm bán hàng giữa

biên giới hai nước, khai thác những điểm hạn chế về thuế quan để thu lợi

cho mình. Hơn nữa, trong quan hệ hai nước, Mỹ và Canada đã phối hợp

xây dựng hàng loạt các xí nghiệp gia công, chế tác theo hình thức liên

doanh trên tuyến biên giới. Một số nước khác cũng sử dụng hình thức này,

như quan hệ Mêhicô và Mỹ, với nhiều thị trường tự do được xây dựng,

trong đó có những ưu đãi về cơ chế chính sách, thuế và mậu dịch, tạo điều

kiện thúc đẩy quan hệ kinh tế - thương mại qua cửa khẩu biên giới.

Đối với các nước Tây Âu, có đặc điểm về lãnh thổ là các nước tiếp giáp

nhau có khoảng cách qua lại gần. Trên cơ sở những chính sách chung của

khối EEC, nhiều quốc gia đã xây dựng những chính sách nhằm phối

hợpchặt chẽ hơn về kinh tế và thương mại. Năm 1992, theo thống kê của

25



Cộng đồng chung châu Âu, kim ngạch buôn bán biên giới tăng 550 tỉ mác

Đức so với năm 1980. Nước Pháp, một nền kinh tế phát triển mạnh ở châu

Âu cũng chủ trương khai thác những thế mạnh trên các tuyến biên giới

trong trao đổi kinh tế - thương mại. Pháp đã xây dựng nhiều khu kinh tế mở

ở biên giới phía Đông, biến khu vực này trở thành trung tâm kinh tế phát

triển.

Phần II THỰC TRẠNG VỀ CÁC KHU KINH TẾ

CỬA KHẨU VÙNG ĐÔNG BẮC

I. Tổng quan chung về vùng Đông Bắc

1. Điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên

1.1 Vị trí địa lý, địa hình khí hậu :

Vùng Đông Bắc tiếp giáp với Đồng Bằng Sông Hồng, Tây Bắc,

biển Đông và Trung Quốc. Đây là một vị trí hết sức thuận lợi trong việc

đẩy mạnh giao lưu kinh tế giữa các vùng và đặc biệt là nước láng giềng

Trung Quốc. Việc tiếp giáp với Đồng Bằng Sông Hồng và có một lãnh thổ

26



gắn với vùng phát triển kinh tế trọng điểm Bắc Bộ với những trung tâm đô

thị lớn như Hà Nội, Hải Phòng đã cho thấy tiềm năng rất lớn của vùng sau

này. Dự báo đến năm 2010 dân số Trung Quốc vào khoảng 1,3 tỷ người sẽ

có nhiều khả năng trở thành cường quốc kinh tế của thế giới. Khu vực

Đông, Đông Nam Trung Quốc đang phát triển vào loại nhanh nhất khu vực.

Trong đó Quảng Đông và một phần vùng ven biển Quảng Tây, đảo Hải

Nam đang bứt lên với tốc độ nhanh. Việc Hồng Kông đã được sát nhập trở

lại với Trung Quốc và Ma Cao cũng đã được trả lại về Trung Quốc sẽ tạo

ra một dải ven biển phát triển hùng hậu, sẽ có những ảnh hưởng lớn từ phía

này đối với quá trình đi lên của Đông Bắc. Lúc đó, Đông Bắc bị cuốn vào

quá trình phát triển, hợp tác và đứng trước những cơ hội và thách thức lớn.

Vùng Đông Bắc của Việt Nam có địa hình chia cắt phức tạp, ở phía

Tây có những dãy núi chạy theo hướng Tây Bắc - Đông Nam, đặc biêt dãy

Hoàng Liên Sơn có đỉnh núi Fanxipăng cao hơn 3000 m, chia cắt Tây Bắc

với Đông Bắc Bắc Bộ. Ở phía Đông của Đông Bắc có nhiều dãy núi cao

hình cánh cung tạo nên địa hình hiểm trở. Đông Bắc tuy vẫn nằm ở vùng

khí hậu nhiệt đới, nhưng chịu ảnh hưởng của gió mùa Đông Bắc và khí hậu

phân dị tạo ra nhiều tiểu vùng sinh thái cho phép phát triển nhiều loại cây

trồng, vật nuôi đa dạng phong phú, trong đó có những loại đặc sản có giá

trị kinh tế cao.

Chính sự độc đáo về vị trí địa lý kinh tế của vùng Đông Bắc mà các

tỉnh tính toán và lựa chon cần xem xét hết các vấn đề khai thác các yếu tố

tự nhiên để phát triển nền nông, lâm nghiệp sinh thái nhiệt đới bền vững.

1.2 Đông Bắc là một trong những vùng giàu tài nguyên khoáng sản :

Có thể nói rằng tài nguyên khoáng sản của vùng thuộc loại bậc nhất

nước ta hiện nay với những loại tài nguyên khoáng sản có ý nghĩa quan

trọng đối với quốc gia như : than, apatít, sắt, đồng, chì, kẽm, thiếc,v…v…

là những tài nguyên quan trọng để phát triển công nghiệp khai khoáng.

27



Đông Bắc có vùng than Quảng Ninh lớn nhất nước ta với chủ yếu là

antraxit chất lượng tốt. Nếu tính đến độ sâu 300 m thì vùng này có trữ

lượng than thăm dò tới khoảng 3,5 tỷ tấn trong đó mỏ lộ thiên khoảng 195

triệu tấn. Ngoài than Quảng Ninh còn có than lửa dài tập trung ở Na

Dương, Thái Nguyên với trữ lượng khá.

Đông Bắc là vùng duy nhất ở nước ta có mỏ apatít với trữ lượng lớn

và tập trung. Tổng trữ lượng dự báo khoảng 2,1 tỷ tấn, đủ đáp ứng cho nhu

cầu sản xuất phân lân phục vụ phát triển nông nghiệp ở nước ta và có thể

dành để xuất khẩu một phần.

Đồng chì kẽm là những loại khoáng sản tuy không lớn nhưng tập

trung chủ yếu ở vùng Đông Bắc. Nếu được đầu tư khai thác tốt, với trữ

lượng tuy không lớn nhưng có thể đáp ứng một phần quan trọng nhu cầu

trong nước.

Thiếc tập trung lớn ở tỉnh Tĩnh Túc (Cao Bằng), Sơn Dương

(Tuyên Quang). Một số điểm quặng nằm rải rác ở các địa phương. Cần

nâng cao chất lượng khai thác và tuyển, luyện, nâng cao mức độ sạch của

thiếc, kim loại quí như đồng, vonphram, titan…

Ngoài ra, Đông Bắc còn có các loại khoáng sản như pirit, sắt, vàng

đá quí, đất hiếm, đá granit, đá xây dựng, đá vôi xi măng, nước khoáng

v..v… Đây cũng là những loại khoáng sản có tiềm năng, là thế mạnh để

phát triển công nghiệp khai khoáng và chế biến khoáng sản của Đông Bắc

và cả nước.

1.3 Tài nguyên du lịch đặc sắc

Vùng Đông Bắc có tiềm năng du lịch rất phong phú, đa dạng và có

sức hấp dẫn chẳng những với du khách trong nước, mà còn với khác du

lịch nước ngoài. Có khả năng tiếp nhận lớn khách du lịch và đáp ứng các

yêu cầu của nhiều loại hình du lịch với các đối tượng khác nhau.

Về mặt tự nhiên, vùng này có rất nhiều cảnh đẹp. Cảnh thiên nhiên

núi rừng hùng vĩ, biển thơ mông, đặc biệt có Vịnh Hạ Long ( Quảng Ninh)

28



một danh thắng nổi tiếng thế giới. Khách du lịch tới đây sẽ bị lôi cuốn

trước vẻ đẹp của tạo hóa, kỳ thú của một thế giới đảo đá vôi muôn hình

muôn vẻ, nửa nổi, nửa chìm trong vịnh biển. Bãi biển Trà Cổ dài, thoải,

nước trong và quanh năm lộng gió. Đồng thời có nhiều cảnh quan hấp dẫn

như hồ Thác Bà, hồ Ba Bể, hồ Núi Cốc…. Thác nước Bản Dốc, Đầu Đẳng

và núi Các Mác, suối Lê Nin và các cánh rừng già nguyên sinh như khu

rừng cấm Tam Đảo với hệ sinh thái rừng nhiệt đới làm thoả mãn trí tò mò

của các du khách với lòng say mê nghiên cứu của các nhà khoa học.

Về mặt văn hoá lịch sử, vùng này phản ánh bề dày lịch sử Việt

Nam. Những di tích khảo cổ học chứng minh cho nền văn hoá Đông Sơn,

Hạ Long nổi tiếng từ hồi tiền sử, những di tích lịch sử qua các triều đại của

nước ta còn được bảo toàn hoặc phục hồi như khu rừng Trần Hưng

Đạo,khu Cao Bằng Pắc Pó và nhiều danh thắng lịch sử khác rất có giá trị về

khoa học và giáo dục truyền thống, truyền bá kiến thức. Bên cạnh đó với

những lễ hội truyền thống như Hội Đền Hùng, Hội Lim… mang đậm đà

bản sắc dân tộc đã tạo ra điều kiện thuận lợi cho khách du lịch, thăm quan,

tìm hiểu và nghiên cứu.

2. Dân số và nguồn nhân lực

Vùng Đông Bắc có số dân khoảng 12,9 triệu người vào năm 2004

chiếm 14,5% dân số cả nước. Dân số của vùng tăng nhanh nhưng nhịp độ

tăng dân số đã có xu hướng giảm dần, tuy nhiên mức sinh của dân số vùng

Đông Bắc còn cao hơn so với trung bình của cả nước và các vùng khác.

Vùng Đông Bắc có cơ cấu dân tộc đa dạng nhất trong cả nước với

40 dân tộc anh em cùng sinh sống. Các dân tộc ít người sống tập trung trên

những địa bàn nhất định thuận lợi cho việc thực hiện chính sách và tổ chức

cuộc sống phù hợp với đặc điểm tập quán, lối sống và trình độ vủa mỗi dân

tộc, nhưng cũng khó khăn trong việc đưa tiến bộ khoa học kỹ thuật vào đời

sống vì trình độ dân trí của đồng bào quá thấp.

29



Trình độ học vấn và chuyên môn khoa học kỹ thuật trung bình của

dân cư nguồn nhân lực ở Đông Bắc khá cao tương đương với trình độ trung

bình của cả nước. Có đến 53,7% tổng số nguồn nhân lực đã tốt nghiệp

PTCS trở lên cao hơn mức trung bình của cả nước. Tuy nhiên còn có một tỉ

lệ không nhỏ nguồn nhân lực không biết chữ và chưa tốt nghiệp PTCS chủ

yếu là các đồng bào các dân tộc ít người.

Trong vùng có một số khu tập trung công nghiệp với lịch sử hình

thành hàng chục năm nên có đội ngũ chuyên môn kỹ thuật nghiệp vụ khá

đông đảo. Toàn vùng có trên 60 vạn người đã qua đào tạo, chiếm 12% tổng

số lao động tương đương với trình độ trung bình của cả nước trong đó có

trên 8 vạn người có trình độ từ cao đẳng, đại học trở lên. Tuy nhiên lại có

sự chênh lệch lớn về trình độ học vấn và chuyên môn khoa học kỹ thuật

của nguồn nhân lực giữa các tỉnh trong vùng. Và có sự khác biệt lớn về

trình độ học vấn giữa các dân tộc, đặc biệt là người Dao, người Hmông có

tỉ lệ trẻ em 5-19 tuổi đi học là rất thấp trong khi tỉ lệ mù chữ lại rất cao.

Cơ cấu phân công lao động xã hội của vùng còn rất lạc hậu, khu

vực nông lâm nghiệp chiếm tỉ trọng cao, trình độ trang thiết bị kĩ thuật của

người lao động còn thấp kém nên không đủ sức khai thác các thế mạnh của

vùng, năng suất lao động rất thấp chỉ bằng 65% mức bình quân chung của

cả nước. Ngoài ra Đông Bắc có tỷ lệ dân số đô thị thấp và không đồng đều

giữa các tỉnh.

3. Đánh giá khái quát về thực trạng kinh tế – Xã hội vùng Đông Bắc

Trong những năm gần đây nền kinh tế của vùng Đông Bắc đã có

những nét khởi sắc đặc biệt ở một số tỉnh thực hiện mô hình khu kinh tế

cửa khẩu được áp dụng một số các chính sách ưu đãi. Đời sống nhân dân

được cải thiện một cách nhanh chóng, an ninh chính trị và trật tự an toàn xã

hội cơ bản được giữ vững. Tuy nhiên nền kinh tế vùng Đông Bắc còn tồn

tại nhiều mặt yếu kém cần được giải quyết và khắc phục.

30



Điểm xuất phát còn đang ở mức thấp. Tổng GDP toàn vùng hiện

chỉ bằng khoảng 7,5% so với cả nước. Nhịp độ tăng trưởng GDP thấp kéo

dài trong nhiều năm. Từ năm 1991 đến 1994 nhịp độ tăng trưởng GDP đạt

khoảng 5,9% năm là thấp so với cả nước (7,9% năm). Từ 1994 đến nay

nhịp độ tăng trưởng GDP đạt 6,7%, nhịp độ tăng trưởng đã cao hơn rất

nhiều nhưng vẫn ở mức thấp hơn so với cả nước. Trong khi đó dân số vẫn

tăng khoảng 2% nên GDP bình quân đang ở mức thấp hơn so với mức

trung bình của cả nước. Tỉ suất hàng hoá thấp, sản phẩm hàng hoá còn ít cả

về chủng loại và khối lượng, hầu hết là những sản phẩm hàng hoá thông

thường, chất lượng không cao và khả năng cạnh tranh của nhiều sản phẩm

còn kém. Tuy nhiên có những sản phẩm hàng hoá chiếm tỉ trọng lớn trong

cả nước như chè, hồi, quế, sơn, than, apatít và phân lân, giấy.

GDP bình quân đầu người đă thấp nhưng lại không đồng đều giữa

các khu vực và tầng lớp dân cư. GDP/người của nhân khẩu nông nghiệp chỉ

bằng khoảng 62% mức trung bình của toàn vùng.

Cơ cấu kinh tế chuyển dịch còn chậm, nông- lâm nghiệp còn chiếm

tỉ trọng lớn. Công nghiệp tuy có những nơi được phát triển sớm, chủ yếu là

công nghiệp khai khoáng và chế biến nông- lâm sản, nhưng nhìn chung ở

phần lớn lãnh thổ của Đông Bắc công nghiệp chưa phát triển. Năm 2004

công nghiệp mới thu hút 10,5% lao động xã hội và đóng góp 18% GDP của

vùng. Trình độ trang thiết bị kỹ thuật thấp, sản phẩm công nghiệp mới còn

ít, chất lượng còn chưa cao nên mặc dù có ý nghĩa quan trọng đối với đóng

góp thu ngân sách Nhà nước nhưng vai trò công nghiệp chưa lớn, nhất là

chưa khai thác các tiềm năng về thị trường, về khoáng sản cũng như lợi thế

khác biệt của vùng để phát triển kinh tế.

Các ngành dịch vụ nhất là dịch vụ ở khu vục nông thôn chưa phát

triển và hiệu quả thấp. Du lịch có tiềm năng lớn nhưng phát triển chậm và

còn nặng về khai thác tự nhiên cho nên hiệu quả thấp. Thương nghiệp nhất

là thương mại biên giới có phát triển khá hơn nhưng vẫn còn nhỏ bé.

31



Thương nghiệp hoạt động chưa rộng khắp, giao lưu kinh tế còn hạn chế,

nhiều khu vực ở Đông Bắc đang thiếu vắng dịch vụ thương nghiệp.

Ngoài ra, do vùng Đông Bắc là vùng đồi núi có địa hình cao so với

mặt nước biển và bị chia cắt bởi nhiều dãy núi và sông suối đồng thời điều

kiện khí hậu phân dị, chính điều này đã tác động làm cho phát triển theo

lãnh thổ có sự chênh lệch lớn. Do đó sẽ tạo ra sự phức tạp trong quản lý và

việc phát triển cơ sở hạ tầng cũng gặp nhiều khó khăn.

II. Các nhân tố tác động đến sự phát triển khu kinh tế cửa khẩu

1. Nhân tố tự nhiên và trình độ phát triển kinh tế-xã hội

1.1 Vị trí địa lý

Việc lựa chọn xây dựng các khu kinh tế cửa khẩu, trước hết căn cứ

vào điều kiện tự nhiên xã hội, đó phải là những nơi có thuận lợi về vị trí,

Phù hợp với giao lưu kinh tế – thương mại biên giới, là cầu nối giữa kinh tế

trong nước với kinh tế nước ngoài. Các cửa khẩu nằm trên vùng Đông Bắc

ở những vị trí tương đối thuận lợi, các khu kinh tế cửa khẩu thường nằm ở

các thị trấn, thị tứ và đầu mối giao thông như quốc lộ 1A dài 168 km từ Hà

Nội đến Hữu Nghị, đường sắt Côn Minh – Lào Cai… Đây được coi là

những yếu tố hết sức quan trọng cho sự tồn tại và phát triển lâu dài của khu

kinh tế cửa khẩu. Bởi vì, do đặc điểm của nó, hoạt động thương mại- dịch

vụ là một trong những nội dung cơ bản trong sự phát triển của khu kinh tế

cửa khẩu, muốn vậy phải có nguồn hàng hóa, dịch vụ từ nội địa được vận

chuyển đến để trao đổi qua cửa khẩu biên giới đồng thời phải có hệ thống

giao thông thuận lợi để đưa hàng hóa nhập khẩu từ bên ngoài vào trong

nước. Hơn nữa, do nhiều nét tương đồng về khí hậu, môi trường sinh thái,

trình độ phát triển, cho nên đòi hỏi phải có các chủng loại hàng hóa đáp

ứng được nhu cầu trao đổi, có loại được sản xuất tại chỗ, có loại được khai

thác trong nội địa theo nguyên tắc xuất những hàng hóa mà thị trường bạn

cần mà ta có lợi thế và nhập những hàng hóa chúng ta chưa có khả năng

32



đáp ứng cho thị trường trong nước. Chính vì thế yếu tố địa lý là rất quan

trọng.

1.2 Yếu tố xã hội và trình độ phát triển.

Bên cạnh yếu tố địa lý thì các vấn đề xã hội, trình độ dân trí, phong

tục tập quán, cũng ảnh hưởng nhiều đến sự phát triển khu kinh tế cửa khẩu.

Mặc dù, các khu kinh tế cửa khẩu vùng Đông Bắc nằm ở những nơi đô thị

hóa, có trình độ phát triển cao hơn so với các vùng khác trong vùng nhưng

nhìn tổng thể thì đây vẫn là khu vực khó khăn với trên 30 dân tộc sinh

sống.

Trình độ dân trí ở đây nhìn chung còn rất thấp với tỉ lệ mù chữ cao,

trình độ văn hóa thấp. Số lao động qua đào tọa chỉ chiếm 5% lực lượng lao

động của vùng, đáng chú ý là trong số này chủ yếu là giáo viên và bác sỹ.

Do trình độ lao động thấp, chủ yếu là lao động giản đơn dựa vào kinh

nghiệm là chính, không qua đào tạo nên năng suất lao động thấp, giá trị cá

biệt của hàng hóa cao nhưng chất lượng của sản phẩm còn hạn chế, vì thế

khả năng cạnh tranh của sản phẩm sẽ rất khó khăn khi trao đổi hàng hóa

qua cửa khẩu. Cơ cấu kinh tế vẫn còn ở mức lạc hậu, nông – lâm nghiệp

vẫn chiếm tỉ trọng cao khoảng 55%, do đó thu nhập bình quân đầu người

vẫn ở mức thấp.Vấn đề này sẽ dẫn đến hàng loạt các khó khăn khác như :

Đời sống văn hoá tinh thần không được đảm bảo, các dịch vụ xã hội còn

thiếu và ở mức yếu kém. Đây là những khó khăn cho việc phát triển giao

lưu kinh tế qua cửa khẩu biên giới và nó cũng tác động không nhỏ đến sự

phát triển khu kinh tế cửa khẩu.

2. Bầu không khí chính trị của các nước trong khu vực và trực tiếp là

quan hệ hữu nghị thân thiên giữa Việt Nam và Trung Quốc

Đây là một nhân tố mang tính khách quan, qui định sự hình thành

và phát triển các khu kinh tế cửa khẩu vùng Đông Bắc nói riêng và biên

giới phía Bắc nói chung, không chỉ hiện nay mà cả trong tương lai. Một

Đông Nam Á hòa bình hữu nghị và hợp tác sẽ là môi trường tốt để đẩy

33



mạnh giao lưu hợp tác kinh tế giữa Việt Nam và các nước. Trong các quan

hệ này Trung Quốc có vị trí trực tiếp và ảnh hưởng to lớn tới các quan hệ

khác. Việt Nam và Trung Quốc là hai quốc gia có truyền thông hữu nghị

lâu đời đều lựa chọn con đường theo định hướng xã hội chủ nghĩa dưới sự

lãnh đạo của Đảng Cộng Sản, nhân dân hai nước đặc biệt là cư dân sống ở

khu vực biên giới từ lâu đã có quan hệ tốt đẹp qua lại thăm thân, trao đổi

hàng hóa qua cửa khẩu, qua đường mòn biên giới ngoài vấn đề chính trị –

xã hội, trong phát triển kinh tế, Việt Nam và Trung Quốc còn có nhiều

điểm tương đồng về trình độ phát triển, cùng trong quá trình chuyển từ kế

hoạch hóa tập trung sang kinh tế thị trường. Cơ cấu hàng hóa, tập quán tiêu

dùng cũng có nhiều điểm bổ sung cho nhau. Hơn nữa, điều quan trọng là có

nhu cầu mở rộng hợp tác để phát triển. Do đó việc hai nước kí Hiệp Định

phân chia đường biên giới trên bộ và được Quốc Hội hai nước phê chuẩn

và đầu năm 2000 là môi trường tốt để đẩy mạnh hợp tác toàn diện giữa hai

quốc gia.

Do đặc điểm của mô hình khu kinh tế cửa khẩu, sự hình thành và

phát triển của nó phụ thuộc chặt chẽ vào sự ổn định chính trị, an ninh biên

giới trong từng nước, giữa các nước có đường biên giới chung và các nước

trong khu vực. Đây là một thực tế giải thích vì sao mô hình này ở một số

nước đã thực hiện rất thành công nhưng ở Việt Nam mãi đến 1996 mới tiến

hành thí điểm. Hơn nữa thực tiễn lịch sử ở Việt Nam cũng đã chứng kiến

nhiều thời kì, khi quan hệ giữa hai nước lắng xuống khu vực biên giới trở

thành điểm nóng về an ninh, chính trị, trật tự- an toàn xã hội, phải đóng cửa

hàng loạt các cửa khẩu biên giới, và khi đó trao đổi thương mại hầu như

không có. Vì vậy vấn đề này không chỉ có vai trò quan trọng sống còn, có ý

nghĩa quyết định đến sự hình thành và phát triển khu vực cửa khẩu. Mà

trong tương lai, khi qui mô của loại hình này mở rộng, các hoạt động

thương mại xuất nhập khẩu, tạm nhập, tái xuất, hoạt động dịch vụ du lịch,

trao đổi thông tin tư vấn. Hội trợ phát triển thì sự liên kết không chỉ trực

34



tiếp giữa hai quốc gia, mà đòi hỏi sự tham gia có tính chất khu vực, nơi đây

sẽ thực sự là cầu nối, là kênh quan trọng hỗ trợ cho nền kinh tế hội nhập,

mở cửa theo xu thế toàn cầu hóa và cạnh tranh diễn ra gay gắt giữa các

nước, các nền kinh tế trong khu vực và thế giới.

3. Tác động của chính sách kinh tế đối ngoại và quan hệ kinh tế Việt

Nam Trung Quốc.

Sự phát triển của các khu kinh tế cửa khẩu phụ thuộc trực tiếp vào

chính sách kinh tế đối ngoại của Đảng và Nhà nước ta. Từ khi thực hiện

chính sách đổi mới năm 1986 đến nay đường lối đối ngoại mở rộng của

chúng ta : " Việt Nam muốn làm bạn với tất cả các nước ", trên nguyên tắc:

bình đẳng, cùng có lợi; tôn trọng chủ quyền và không can thiệp và công

việc nội bộ của nhau; giữ vững độc lập; chủ quyền dân tộc; kiên định sự

lựa chọn con đường đi lên chủ nghĩa xã hội… Trên những định hướng cơ

bản đó, chúng ta chủ trương giữ vững các thị trường truyền thống, đồng

thời tìm kiếm và mở rộng thị trường ra các nước, các khu vực khác trên thế

giới. Trong đó, Trung Quốc được coi là thị thị trường truyền thống, có

nhiều tiềm năng, là thị trường lớn với hơn 1,3 tỉ dân, có nhiều nét tương

đồng với Việt Nam. Việc thực thi một chính sách đối ngoại đa phương hóa,

đa dạng hóa các hình thức kinh tế đối ngoại cho phép Việt Nam tìm kiếm

nhiều mô hình, hình thức kinh tế đa dạng, năng động. Trong đó, bên cạnh

các hoạt động xuất, nhập khẩu; hoạt động hợp tác, đầu tư nước ngoài; hoạt

động chuyển giao công nghệ; hoạt động tài chính, tiền tệ quốc tế; hoạt động

dịch vụ du lịch thu ngoại tệ…, các hình thức này kết hợp đa dạng, đan xen

với nhau, hỗ trợ nhau cùng phát triển. Từ đó nhiều mô hình kinh tế mới ra

đời, kết hợp được nhiều ưu điểm trong tổ chức, hoạt động của các hình

thức kinh tế đối ngoại, như khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ

cao, khu kinh tế cửa khẩu … Điều quan trọng hơn với chính sách kinh tế

đối ngoại rộng mở, nền kinh tế thực sự chuyển động theo xu hướng hội

nhập, mở cửa nhiều hơn đối với các nước láng giềng, các nước trong khu

35



vực, cũng như nhiều nơi khác trên thế giới. Việt Nam đă dần tạo lập được

khoảng 10 mặt hàng mũi nhọn, có lợi thế từ đặc điểm truyền thống của

kinh tế trong nước, nhưng có khả năng thâm nhập và thị trường quốc tế.

Tuy năng lực cạnh tranh của các sản phẩm trong nước còn đang hạn chế,

nhưng điểm yếu này đang từng bước được khắc phục. Chính sách kinh tế

đối ngoại hiện nay được coi là tiền đề tốt để hỗ trợ cho việc hình thành và

phát triển các khu kinh tế cửa khẩu nói chung và các khu kinh tế cửa khẩu

vùng Đông Bắc nói riêng.

Mặt khác, sự hình thành và phát triển các khu kinh tế cửa khẩu

vùng Đông Bắc còn phụ thuộc trực tiếp vào quan hệ kinh tế – thương mại

Việt – Trung trong những năm gần đây và trong tương lai.

4. Mức độ mở rộng quan hệ thị trường trong nước và áp lực cạnh tranh

quốc tế

Đây cũng là nhân tố tác động không nhỏ đến sự phát triển của khu

kinh tế cửa khẩu. Trên thực tế những năm từ 1996 đến nay, việc thí điểm

một số chính sách tại các khu kinh tế cửa khẩu cũng phản ánh rõ điều này.

Mặt khác, về lý thuyết, việc hình thành và phát triển khu kinh tế cửa

khẩu có mối quan hệ chặt chẽ, tác động qua lại đối với việc phát triển kinh

tế hàng hóa, mức độ và qui mô mở rộng các quan hệ thị trường cũng là môi

trường quan trong để khu kinh tế cửa khẩu tồn tại và phát triển, đến lượt

nó, khu kinh tế cửa khẩu ra đời sẽ đóng vai trò là cầu nối, tác động trở lại

đối với việc phát triển kinh tế hàng hóa trong nước, là cửa ngõ để nền kinh

tế hội nhập với khu vực và thế giới. Vì vậy, nói đến việc mở rộng các quan

hệ thị trường ở Việt Nam trong điều kiện hiện nay, trước hết là việc hình

thành đầy đủ và đồng bộ các loại thị trường, tạo ra khuôn khổ pháp lý để

thị trường hoạt động đúng với vai trò và chức năng của nó trong nền kinh

tế.

Hiện nay và trong những năm tiếp theo, khi xu hướng toàn cầu hóa

mạnh mẽ và sâu rộng hơn, Việt Nam tham gia đầy đủ hơn vào các tổ chức

36



thương mại khu vực và quốc tế, tham gia nhiều hơn và các thị trường của

các quốc gia phát triển, thì áp lực cạnh tranh đối với sản xuất và trao đổi

thương mại quốc tế, trong đó có khu kinh tế cửa khẩu càng trở nên gay gắt.

Bởi vì, xét về bản chất trong quan hệ kinh tế quốc tế, hiệu quả kinh tế chỉ

đạt được khi trao đổi diễn ra bình đẳng, mỗi quốc gia chỉ xuất hàng hóa nào

mà thị trường quốc tế cần, những hàng hóa mà trong nước có lợi thế, đưa

lại giá trị chính sách biệt thấp hơn, có khả năng cạnh tranh. Ngược lại, nếu

chỉ xuất hàng thô, hàng được sản xuất với công nghệ lạc hậu, thị trường

quốc tế không cần thì hoặc là thua thiệt, hoặc là hàng hóa ứ đọng, ảnh

hưởng đến sản xuất trong nước, thậm chí biến thị trường trong nước trở

thành nơi tiêu thụ hàng hóa ế thừa của các quốc gia phát triển hơn. Khi đó,

vai trò và hiệu quả của việc hình thành và phát triển khu kinh tế cửa khẩu

sẽ mất tác dụng.

Trong quan hệ kinh tế quốc tế, trình độ phát triển kinh tế thị trường,

khả năng cạnh tranh của mỗi nước cũng được phản ánh thông qua quan hệ

thương mại. Thông qua hoạt động này, Nhà nước sẽ điều chỉnh các chính

sách phát triển nông nghiệp, công nghiệp và dịch vụ trong nước cho phù

hợp. Bởi vì, đây cũng là kênh quan trọng phản hồi những thông tin của thị

trường quốc tế đối với nền kinh tế của mỗi nước. Đối với quan hệ thương

mại qua các cửa khẩu biên giới Việt – Trung, những đặc điểm này cũng

được phản ánh đầy đủ cả về phạm vi và tính chất trong trao đổi thương mại

giữa hai nước. Áp lực cạnh tranh gay gắt của hàng hóa Trung Quốc đối với

hàng hóa vủa Việt Nam, đòi hỏi chúng ta phải không ngừng nâng cao sức

sản xuất trong nước, khả năng cạnh tranh của các sản phẩm cùng loại. Mặt

khác, trong thời gian đầu, khả năng cạnh tranh của sản phẩm nội địa cũng

kém cùng với những hạn chế về quản lý, chống buôn lậu và gian lận

thương mại, đã gây thiệt hại không nhỏ cho nền kinh tế, trong đó có trao

đổi hàng hóa qua các khu kinh tế cửa khẩu.

37



III. Phân tích các chính sách phát triển kinh tế với việc phát triển khu

kinh tế cửa khẩu vùng Đông Bắc.

Các chính sách thí điểm được áp dụng tại các khu kinh tế cửa khẩu

đã mang lại rất nhiều những kết quả khả quan và ngày càng thể hiện vị trí

và vai trò quan trọng của mình. Cho đến nay sau khi có Quyết định của Thủ

tướng Chính phủ số 53/2001/QĐ-TTg thì các khu kinh tế cửa khẩu đang

thực hiện các chính sách thí điểm theo các Quyết định trước đây của Thủ

tướng Chính phủ nay chuyển sang thực hiện theo Quyết định này.

1. Chính sách đầu tư và xây dựng cơ sở hạ tầng

Chính sách đầu tư và xây dựng cơ sở hạ tầng có vai trò rất quan

trọng trong việc tạo ra môi trường đầu tư để thu hút sự đầu tư không chỉ

các doanh nghiệp trong nước mà cả các doanh nghiệp ngoài nước. Và đặc

biệt đối với loại hình khu kinh tế cửa khẩu thì chính sách đầu tư và xây

dựng cơ sở hạ tầng có ý nghĩa hết sức quan trọng bởi nó ảnh hưởng trực

tiếp đến việc ra quyết định đầu tư của các doanh nghiệp.

Trong thời gian thực hiện thí điểm các chính sách ở các khu kinh tế

cửa khẩu thì chính sách đầu tư được thể hiện thông qua một số các qui

định, các Quyết định mang tính bổ sung, và qua các thông tư. Với một số

các nội dung cơ bản như sau: Ngoài quyền được hưởng các ưu đãi theo qui

chế hiện hành, các nhà đầu tư trong và ngoài nước còn được hưởng thêm

một số ưu đãi như :

- Chủ đầu tư được giảm 50% giá thuê đất và mặt nước so với khung

giá hiện hành của Nhà nước đang áp dụng tại các khu kinh tế cửa khẩu.

- Các chủ đầu tư được hưởng mức thuế ưu đãi ở một số ngành nghề,

lĩnh vực kinh doanh nhất định.

- Các chủ đầu tư nước ngoài được xét giảm nộp thuế chuyển lợi

nhuận ra nước ngoài trong từng trường hợp cụ thể.

Với các ưu đãi trên đã tạo ra sự thông thoáng, hấp dẫn có sức thu

hút các doanh nghiệp của nhiều tỉnh, nhiều vùng trong cả nước đến đó kinh

38



doanh xuất nhập khẩu, dịch vụ và đóng góp không nhỏ cho ngân sách của

tỉnh và Nhà nước. Qua đó góp phần tạo ra tăng trưởng nhanh cho chính các

khu kinh tế cửa khẩu điều đó càng cho chúng ta thấy được vai trò khá quan

trọng của các chính sách đầu tư. Tuy nhiên các chính sách đầu tư trên mới

chỉ là thí điểm nên nó còn một số điểm chưa phù hợp. Vì thế việc thu hút

đầu tư còn hạn chế, các nhà kinh doanh trong nước tại các địa phương

ngoài vùng biên giới, các nhà đầu tư nước ngoài còn chưa mạnh dạn đầu tư

vào các khu kinh tế cửa khẩu.

Để thúc đẩy quá trình xây dựng cơ sở hạ tầng tại các khu vực cửa

khẩu thực hiện thí điểm thì được phép thành lập công ty xây dựng và phát

triển cơ sở hạ tầng là doanh nghiệp Nhà nước. Trong thời gian đến năm

2000 mỗi năm Nhà nước đầu tư riêng qua ngân sách tỉnh có các khu kinh tế

cửa khẩu không dưới 50% tổng số thu ngân sách trong năm trên địa bàn

khu vực cửa khẩu đó. Cơ chế đầu tư trở lại không dưới 50% số thu ngân

sách trên địa bàn khu kinh tế cửa khẩu đã đem lại một lượng vốn đầu tư lớn

cho địa phương. Thậm chí có nơi lượng vốn này còn cao hơn cả số ngấn

sách đầu tư cho các khu vực khác trong toàn tỉnh. Cơ chế này đã tạo điều

kiện cải tạo, nâng cấp, phát triển nhanh chóng cơ sở hạ tầng, góp phần tích

cực vào việc tạo ra một diện mạo mới, khang trang hơn tại khu kinh tế cửa

khẩu, làm tăng thêm niềm tự hào của nhân dân trong các quan hệ giao lưu

kinh tế, chính trị, ngoại giao, văn hóa, xã hội với nước láng giềng; đồng

thời tạo thêm động lực để nuôi dưỡng và tăng thêm nguồn thu ngân sách

Nhà nước tại khu kinh tế cửa khẩu.

Tổng số vốn đầu tư và danh mục các công trình cơ sở hạ tầng được

đầu tư từ vốn ngân sách do ủy ban nhân dân tỉnh có các khu kinh tế cửa

khẩu đề nghị, Bộ Kế hoạch và Đầu tư quyết định sau khi có ý kiến thỏa

thuận của Bộ Tài chính.

Chính sách đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng khu kinh tế cửa khẩu.

- Căn cứ số thực thu ngân sách Nhà nước hàng năm tại khu kinh tế

39



cửa khẩu Nhà nước đầu tư trở lại để xây dựng cơ sở hạ tầng khu kinh tế

cửa khẩu theo các mức sau đây. Đối với các khu kinh tế cửa khẩu thực hiện

thu ngân sách dưới 50 tỷ đồng/năm thì được đầu tư trở lại 100%. Đối với

các khu kinh tế cửa khẩu có số thực hiện thu ngân sách từ 50 tỷ đồng/năm

trở lên thì được đầu tư trở lại 50 tỷ đồng và 50% số thực thu còn lại. Đối

với các khu kinh tế cửa khẩu đã thực hiện 5 năm (kể từ khi thực hiện thí

điểm) và có số thực thu ngân sách trên 100 tỷ đồng/năm thì được đầu tư trở

lại không quá 50% số thực thu.

- Các khu kinh tế cửa khẩu được vay vốn ưu đãi Nhà nước (quỹ hỗ

trợ phát triển) để phát triển cơ sở hạ tầng và được sử dụng nguồn vốn quy

định theo điều khoản đã nêu.

- Các khu kinh tế cửa khẩu có số thực thu ngân sách thấp, ủy ban

nhân dân tỉnh bố trí trong kế hoạch ngân sách hàng năm để đầu tư. Việc

đầu tư các công trình hạ tầng tại khu kinh tế cửa khẩu do ủy ban nhân dân

tỉnh quyết định theo các quy định hiện hành, trên cơ sở quy hoạch, kế

hoạch được duyệt.

- Nếu các công trình hạ tầng trên địa bàn khu kinh tế cửa khẩu đã

được đầu tư đồng bộ, hoàn chỉnh thì được dùng nguồn vốn còn lại được

quy định để đầu tư hỗ trợ các công trình ngoài địa bàn khu kinh tế cửa khẩu

nhưng có liên quan và phục vụ trực tiếp khu kinh tế cửa khẩu. Chủ tịch ủy

ban nhân dân tỉnh chịu trách nhiệm về quyết định đầu tư của mình, đồng

thời thông báo cho Bộ Kế hoạch và Đầu tư để tổng hợp, theo dõi chung.

2. Chính sách thuế

Chính sách về thuế có vai trò rất quan trọng trong việc khuyến

khích các nhà đầu tư tham gia hoạt động sản xuất kinh doanh tại địa bàn

khu kinh tế cửa khẩu. Nó ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận của các nhà

đầu tư khi tham gia vào các hoạt động sản xuất kinh doanh. Các ưu đãi về

thuế được thể hiện trong Quyết định của Thủ tướng Chính phủ với các nội

dung cơ bản như sau :

40



- Về thuế lợi tức: Các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài thực

hiện nộp thuế lợi tức theo thuế suất quy định tại giấy phép đầu tư ; các

doanh nghiệp trong nước áp dụng thuế suất, thuế lợi tức quy định cho từng

ngành nghề theo quy định tại Luật thuế lợi tức, Luật khuyến khích đầu tư

trong nước trong thời gian hoạt động của doanh nghiệp. Trong thời hạn 4

năm kể từ khi doanh nghiệp bắt đầu phải nộp thuế lợi tức, doanh nghiệp chỉ

phải nộp thuế với mức thuế suất thấp nhất trong khung thuế suất theo quy

định phù hợp với từng loại hình doanh nghiệp. Các doanh nghiệp có vốn

đầu tư nước ngoài được áp dụng thuế suất lợi tức 10% trong thời hạn 4 năm

kể từ khi doanh nghiệp bắt đầu phải phải nộp thuế lợi tức theo quy định

hiện hành của Luật đầu tư nước ngoài tại Việt Nam. Các doanh nghiệp

trong nước được áp dụng thuế suất lợi tức 25%trong thời hạn 4 năm kể từ

khi doanh nghiệp bắt đầu phải nộp thuế lợi tức theo quy định hiện hành của

Luật thuế lợi tức. Mọi ưu đãi về giảm thuế lợi tức sau khi kết thức thời hạn

miễn thuế lợi tức vẫn theo quy định hiện hành tại các Luật thuế lợi tức,

Luật khuyến khích đầu tư trong nước, Luật đầu tư nước ngoài tại Việt

Nam, nhưng được tính toán trên cơ sở thuế suất xác định ở trên trong thời

hạn thuế suất đó được áp dụng.

- Về thuế chuyển lợi nhuận ra nước ngoài: Các chủ đầu tư nước

ngoài khi đầu tư thành lập doanh nghiệp và kinh doanh tại khu vực cửa

khẩu Móng Cái nếu chuyển lợi nhuận ra nước ngoài thì chỉ phải nộp thuế

chuyển lợi nhuận ra nước ngoài với thuế suất 5% (áp dụng cho chủ đầu tư

lựa chọn để hưởng các ưu đãi đầu tư theo Luật khuyến khích đầu tư trong

nước hoặc theo Luật đầu tư nước ngoài tại Việt Nam).

Với các ưu đãi về thuế trên đã tạo ra một sự thông thoáng để

khuyến khích các nhà đầu tư trong và ngoài nước. Tuy nhiên việc áp dụng

các chính sách về thuế ở các khu kinh tế cửa khẩu vẫn còn thể hiện nhiều

bất cập và chưa thực sự yên tâm cho các nhà đầu tư.

IV. Thực trạng của các khu kinh tế cửa khẩu vùng Đông Bắc

41



1. Quá trình hình thành các khu kinh tế cửa khẩu vùng Đông Bắc.

1.1 Vài nét về đặc điểm và sự hình thành các cửa khẩu phía Bắc

* Thời kì trước đổi mới :

- Giao lưu kinh tế với bên ngoài qua các cửa khẩu trên bộ phía Bắc

gắn liền với sự thăng trầm của lịch sử mối quan hệ truyền thống, lâu đời

giữa Việt Nam và Trung Quốc. Từ xa xưa các triều đại phong kiến đã mở

nhiều điểm để nhân dân địa phương hai bên biên giới qua lại, buôn bán và

có những chính sách trao đổi hàng hóa, thuế khóa cụ thể. Thời kì Pháp

thống trị Việt Nam, Chính quyền địa phương và triều đình phong kiến Mãn

Thanh (Trung Quốc) đã kí kết nhiều văn bản liên quan đến cột mốc biên

giới và buôn bán qua các cửa khẩu hai nước. Bản "Điều ước Việt Nam năm

1885" và "Chương trình hợp tác tuần tra biên giới năm 1896" qui định mỗi

bên lập 25 đồn trú (trong đó có 19 điểm trên bộ và 6 điểm dưới biển) đồng

thời là những điểm họp chợ, trao đổi hàng hóa trên biên giới. Phần lớn

những điểm này được giữ đến ngày nay

- Đến năm 1950 hai nước Việt Nam và Trung Quốc chính thức thiết

lập ngoại giao. Tháng 4/ 1952 hai nước thông qua " Bị vong lục mậu dịch

" những năm sau đó lại kí tiếp các nghị định thư về buôn bán, trong đó có

ấn dịnh mở ba cặp cửa khẩu và 28 điểm trao đổi hàng hóa. Theo thỏa thuận

có 2 hình thức buôn bán là tiểu ngạch dân gian (giữa nhân dân hai bên vùng

biên giới) và các công ty quốc doanh của các địa phương dọc đường biên.

Những năm 1965 – 1975 trên biên giới đã có 28 cặp cửa khẩu (trong đó có

4 cửa khẩu quốc tế, 10 cặp cửa khẩu quốc gia và 14 cặp cửa khẩu tiểu

ngạch). Tháng 2/1979 chiến tranh biên giới phía Bắc xảy ra, từ đó quan hệ

giao lưu kinh tế gữa hai nước bị gián đoạn.

* Thời kì đổi mới và mở cửa kinh tế :

- Những năm 1986 – 1990 tình hình quan hệ hai nước đã bắt đầu

dịu đi và với sự thỏa thuận của chính phủ địa phương hai bên thì hàng chục

cặp cửa khẩu tiểu ngạch và nhiều đường mòn đã được mở để nhân dân hai

42



bên biên giới qua lại và trao đổi hàng hóa. Song hoạt động còn mang tính

dân gian, tự phát. Để đáp ứng nguyện vọng giao lưu của nhân dân 2 nước

Ban Bí Thư Trung Ương Đảng (khóa IV) đã ra thông báo 118/TB-TW ngày

19/11/1988. Hội đồng Bộ trưởng đã có chỉ thị số 32/CT ngày 21/2/1989, số

405 ngày 19/11/1990 để chấn chỉnh công tác quản lý vùng biên giới phía

Bắc. Tiếp đó cuộc gặp gỡ cấp cao giữa 2 Đảng và Nhà nước (tháng

11/1991) đã thống nhất chủ trương "khép lại quá khứ, mở ra tương lai" bắt

đầu thời kì mới bình thưòng hóa và mở cửa.

- Thực hiện chủ trương trên, ngày 7/11/1991 đại diện Chính phủ hai

nước kí "Hiệp định tạm thời về giải quyết các công việc trên biên giới…".

Sau Hiệp định, Chính phủ đã phê duyệt mở 21 cặp cửa khẩu với Trung

Quốc và số lượng các cặp cửa khẩu tính đến năm 1994 là 25 cặp cửa khẩu.

Điều đó thể hiện sự nỗ lực của cả hai bên trong quá trình nhằm cải thiện

giao lưu kinh tế giữa hai nước.

- Để tăng cường giao lưu kinh tế với Trung Quốc cũng như nhằm

đưa ra một chính sách quản lý phát triển cho phù hợp. Một trong sự thay

đổi quan trọng đầu tiên là chủ trương thực hiện chính sách thí điểm ở một

số cửa khẩu điều đó thể hiện qua việc xây dựng thí điểm khu kinh tế cửa

khẩu.

1.2 Quá trình hình thành các khu kinh tế cửa khẩu vùng Đông Bắc.

Để khuyến khích phát triển khu vực biên giới, ngày 18/9/1996, Thủ

tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 675/TTg cho phép áp dụng thí

điểm một số cơ chế chính sách tại khu vực cửa khẩu Móng Cái đặt mốc cho

việc hình thành và phát triển các khu kinh tế cửa khẩu trong cả nước. Tính

đến tháng 1/1999 đã có thêm 8 khu kinh tế cửa khẩu được áp dụng thuộc

các tỉnh : Lạng Sơn, Lào Cai, Cao Bằng, Kiên Giang, Hà Tĩnh, Tây Ninh,

Quảng Trị, Kon Tum.

Chủ trương xây dựng các khu kinh tế cửa khẩu biên giới Việt –

Trung cùng nhằm đón trước triển vọng to lớn của quan hệ kinh tế – thương

43



mại Việt –Trung trong thời gian tới. Bởi vì hiệu quả các khu kinh tế cửa

khẩu chỉ phát huy được khi quan hệ kinh tế – thương mại được hai nước

thực sự quan tâm và phát triển ở mức độ nhất định. Hơn nữa khi các quan

hệ này càng phát triển thì khu kinh tế cửa khẩu sẽ đóng vai trò là khu kinh

tế mở, cùng động lực kinh tế để kéo các khu vực xung quanh phát triển,

góp phần thúc đẩy nhanh hơn nữa quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa

ở các vùng núi phía Bắc Việt Nam nói riêng và cả nước nói chung. Tuy

nhiên, số lượng cửa khẩu và vùng địa lý được phép xây dựng khu kinh tế

cửa khẩu chung trên các tuyến biên giới đất liền của cả nước, cho đến nay

mới chỉ là 10 mặc dù hiện nay một số địa phương đang tiếp tục đề nghị

được Chính phủ cho phép xây dựng các khu kinh tế cửa khẩu.

Vùng Đông Bắc Việt Nam có 5 tỉnh giáp với Trung Quốc là :

Quảng Ninh, Lạng Sơn, Cao Bằng, Hà Giang và Lào Cai. Và trong đó có 4

khu vực địa lý được Chính phủ chính thức cho phép xây dựng khu kinh tế

cửa khẩu, đó là khu kinh tế cửa khẩu ở các tỉnh Quảng Ninh, Lạng Sơn,

Cao Bằng và Lào Cai. Điểm đáng chú ý là, các khu kinh tế cửa khẩu biên

giới phía Bắc Việt Nam đều nằm ở vùng Đông Bắc và cũng là các khu kinh

tế cửa khẩu được xây dựng đầu tiên ở nước ta với tư cách là thí điểm một

mô hình kinh tế mới.

Bảng 1 : Các vùng địa lý biên giới Đông Bắc Việt Nam

được phát triển khu kinh tế cửa khẩu.

Khu vực cửa khẩu

Phạm vi hành chính các địa phương thuộc khu kinh tế cửa khẩu của Việt Nam

Cửa khẩu phía Trung Quốc

1. Móng Cái (Quảng Ninh)

- Thị xã Móng Cái - Các xã: Hải Xuân, Hải Hòa, Bình Ngọc, Trà Cổ, Ninh dương, Vạn Ninh, Hải Yến, Hải Đông, Hải Tiến, Vĩnh Trung, Vĩnh Thực

Đông Hưng tỉnh QuảngTây- Trung Quốc

2. Lạng Sơn

- Cửa khẩu Đồng Đăng (đường sắt);- Cửa khẩu Hữu Nghị (đường bộ), gồm thị

Hữu Nghị Quan- Quảng

44



trấn Đồng Đăng và xã Bảo Lam- huyện Cao Lộc;

Tây- Trung Quốc

3. Cao Bằng

- Cửa khẩu quốc gia Tà Lùng và Xã Tà Lùng- huyện Quảng Hà.- Cửa khẩu Hùng Quốc và xã Hùng Quốc huyện Trà Lĩnh.- Cửa khẩu Sóc Giang và xã Sóc Hà- huyện Quảng Hà.

Thủy Khẩu

Long Bảng- Quảng Tây Bình Mãng

4. Lào Cai

- Cửa khẩu quốc tế Lào Cai gồm: phường Lào Cai, Phố Mới, Cóc Lếu, Duyên Hải; xã Vạn Hòa, thôn Lục Cẩu, xã Đông Tuyển (thị xã Lào Cai), thôn Na Mo xã Bản Phiệt- huyện Bảo Thắng.- Cửa khẩu Mường Khương: gồm toàn bộ xã Mường Khương.

Hà Khẩu- Vân Nam-Trung Quốc

Kiều Dâu

Nguồn: Tổng hợp theo các Quyết định của Thủ tướng Chính phủ,

từ năm 1996 đến nay.

* Nội dung chính sách thí điểm tại các khu kinh tế cửa khẩu:

- Mỗi một khu kinh tế cửa khẩu đều có những đặc thù riêng vốn có

nên những chính sách thực hiện thí điểm tại các khu kinh tế cửa khẩu

không thể hoàn toàn đồng nhất và nó được dựa trên các cở sở các điểm

chung nhất sau:

- Qui định về mặt địa bàn của các khu kinh tế cửa khẩu trên cơ sỏ

khai thác tối ưu về địa lý kinh tế, xã hội của cửa khẩu

- Cho phép phát triển đồng bộ các loại hình hoạt động thương mại

như: Xuất nhập khẩu, thương mại nhập tái xuất, vận chuyển hàng quá cảnh,

kho ngóại quan, cửa hàng miễn thuế, hội chợ triển lãm, các cửa hàng giới

thiệu sản phẩm, các cơ sở sản xuất, gia công hàng xuất khẩu, các chi nhán

đại diện các công ty trong nước ngoài nước,chợ cửa khẩu.

- Phát triển du lịch với thủ tục xuất, nhập cảnh phù hợp với đạc

điểm vùng biên giới theo hướng tạo điều kiện thuận lợi cho công dân hai

45



nước giáp khu vực khu kinh tế cửa khẩu và công dân nước thứ ba qua lại,

tạm trú tại khu khu kinh tế cửa khẩu.

- Qui định về đầu tư ngân sách Nhà nước cho khu khu kinh tế cửa

khẩu. Trong khoảng thời gian xác định (thường là 5 năm), Nhà nước đầu tư

riêng cho ngân sách Tỉnh có khu khu kinh tế cửa khẩu một tỷ lệ nhất định

(thường là không dưới 50%) từ tổng số ngân sách trong năm trên địa bàn

khu kinh tế cửa khẩu cho xây dựng cơ sở hạ tầng tại khu khu kinh tế cửa

khẩu.

- Quyết định khung khổ các chính sách về tài chính, tiền tệ phù hợp

với đặc điểm vùng biên.

- Qui định các vấn đề về quản lý Nhà nước với khu kinh tế cửa

khẩu.

* Việc hình thành các khu kinh tế cửa khẩu bao gồm bốn mục tiêu

- Một là phát triển kinh tế tại các địa bàn khu vực cửa khẩu trên cơ

sỏ khuyến khích, hỗ trợ, tạo điều kiện, tạo địa bàn thuận lợi để các doanh

nghiệp trong cả nước đầu tư kinh doanh trên địa bàn khu vực cửa khẩu; qua

đó tạo điều kiện chuyển dịch cơ cấu kinh tế của địa phương theo hướng

phát triển các ngành thương mại, dịch vụ, du lịch, công nghiệp

- Hai là nâng cao đời sống nhân dân taị các khu vực cửa khẩu và

các khu vực kề cận, góp phần nâng cao dân trí đông bào cùng biên thông

qua việc tăng cường đầu tư cơ sở hạ tầng và phát triển giao lưu kinh tế qua

các khu kinh tế cửa khẩu

- Ba là thực hiên chiến lược gắn việc giữ vững an ninh chín trị quốc

phòng, trật tư an toàn xã hội, chủ quyền quốc gia với việc phát triển kinh

tế, nâng cao đời sống và trình độ dân trí của nhân dân nhằm tạo thêm thế

vững mạnh về quốc phòng an ninh trên tuyến biên giới nói chung và trên

địa bàn các cửa khẩu nói riêng.

46



- Bốn là thực hiện tốt hơn việc điều hòa, phối hợp về quản lý Nhà

nước đối với khu kinh tế cửa khẩu; nâng cao hiệu quả và hiệu lực quản lý

Nhà nước tại địa bàn.

Và sau giai đoạn thử nghiệm ngày 19/4/2001, Thủ tướng Chính phủ

đã ban hành quyết định 53/2001/QĐ_ TTg cho phép chính thức thực hiện

một số chính sách đối với khu kinh tế cửa khẩu biên giới.

2. Thực trạng về các khu kinh tế cửa khẩu vùng Đông Bắc .

2.1 Thực trạng các khu kinh tế cửa khẩu vùng Đông Bắc

2.1.1 Khu kinh tế cửa khẩu Móng Cái

Ngày 18/9/1996 Thủ tướng Chính phủ đã có quyết định 675-TTg

cho “áp dụng thí điểm một số chính sách tại khu vực cửa khẩu Móng Cái”.

Sau nhiều năm thực hiện, được sự quan tâm giúp đỡ của các Bộ ngành

trung ương; Cùng với quyết tâm chỉ đạo triển khai thực hiện của tỉnh

Quảng Ninh, nên đã thu được kết quả tích cực trên các lĩnh vực tại địa bàn

huyện Hải Ninh (nay là thị xã Móng Cái) cũng như tỉnh Quảng Ninh về các

mặt như:

- Về thương mại-xuất nhập khẩu: Đã bước đầu hình thành các khu

thương mại dịch vụ, từng bước đáp ứng các nhu cầu phát triển mới: mở

rộng chợ Móng Cái, xây dựng mới các phố thương mại, cửa hàng miễn

thuế, kho ngoại quan, phát triển các cơ sở dịch vụ (ngân hàng, bưu điện,

khách sạn, nhà hàng...). Theo “Báo cáo tổng kết hai năm thực hiện Quyết

định 675/TTg của Thủ tướng Chính phủ” của UBND tỉnh Quảng Ninh

(ngày 10/3/1999), tổng kim ngạch hàng hóa xuất nhập khẩu bình quân hàng

năm tăng 27%. Trong đó hàng xuất khẩu tăng 34%, hàng nhập khẩu tăng

6%. Hàng chuyển tải, tạm nhập tái xuất, kho ngoại quan tăng 129%. Kim

ngạch xuất khẩu lớn gấp 3-4 lần kim ngạch nhập khẩu. Tổng kim ngạch

xuất khẩu năm 2002 đạt 248,3 triệu USD, bằng 83% kế hoạch, tăng 6,1%

so với năm 2001, trong đó: xuất khẩu địa phương (kim ngạch thực xuất,

không tính kim ngạch tạm nhập tái xuất) 56,4 triệu USD, vượt kế hoạch

47



16% tăng 20%. Tổng kim ngạch xuất khẩu năm 2003 là 264,4 triệu USD,

năm 2004 là 279,7 triệu USD. Tốc độ tăng bình quân từ năm 2001-2004 là

trên 6%

Số lượng người Trung Quốc sang buôn bán, làm ăn tại chợ Móng

Cái và thuê điểm mở cửa hàng buôn bán kinh doanh vẫn được duy trì. Các

công ty, các doanh nghiệp tư nhân, các hộ buôn bán nhỏ theo Nghị định 66

tăng bình quân 33% năm. Số lượng các chi nhánh, đại diện của các doanh

nghiệp trong và ngoài tỉnh tại khu vực cửa khẩu Móng Cái cũng tăng

nhanh. Hiện nay, đã có hai cửa hàng miễn thuế tại cửa khẩu Bắc Luân và

một điểm bán hàng tại cảng Vạn Gia đã được đưa vào hoạt động. Bốn kho

ngoại quan và kho chờ xuất.

- Xuất nhập cảnh và du lịch: Từ ngày thành lập cho đến tháng

11/1998, đã có trên 73 nghìn lượt người Trung Quốc vào Quảng Ninh bằng

giấy thông hành xuất nhập cảnh. Trong đó chủ yếu là khách du lịch (chiếm

98%) và một số người nhập cảnh với mục đích tìm hiểu kinh doanh. So với

thời kỳ 1994-1995, con số này tăng 4,8 lần. Khách du lịch Trung Quốc vào

Việt nam nhìn chung thực hiện tốt các quy định của Nhà nước về nhập

cảnh, xuất cảnh, cư trú, đi lại, cho đến nay tại địa bàn Móng Cái chưa có

trường hợp nào đáng tiếc xảy ra. Thực tế cho thấy khách đi tham quan, du

lịch bằng giấy thông hành được quản lý chặt chẽ hơn so với đi bằng hộ

chiếu. Số lượng khách lữ hành năm 1997 tăng 37.350 lượt người (195%);

năm 1998 so với năm 1997 tăng 3 981 lượt người (8,5%). Doanh thu từ du

lịch lữ hành năm 1998 tăng gấp 2 lần năm 1997. Vào năm 2002 tổng số

khách du lịch đạt 2,34 triệu lượt khách, tăng 18,9% so với cùng kỳ trong

đó: khách quốc tế 921,2 nghìn lượt khách (chiếm 39% tổng số khách) tăng

35,6%; khách lưu trú ước đạt 954,4 ngàn lượt khách, tăng 27,2% so với

cùng kỳ trong đó: khách quốc tế 564,5 ngàn lượt khách, tăng 74,1% tổng

doanh thu du lịch ước đạt 7 64,1 tỷ đồng, tăng 50,4%. Năm 2003 tổng số

khách du lịch đạt 2,78 triệu lượt khách tăng 19% so với năm 2002, năm

48



2004 tổng số khách du lịch đạt 3,34 triệu lượt khách tăng trên 20% so với

năm 2003.

- Thu hút vốn đầu tư trong và ngoài nước: Trên địa bàn khu cửa

khẩu Móng Cái hiện có trên 10 dự án được cấp phép với tổng số vốn đầu tư

80 triệu USD. Trong đó có 2 dự án được cấp phép từ trước, và trên 7 dự án

được cấp phép sau Quyết định 675-TTg. Bên cạnh đó, hiện còn 2 dự án đã

hoàn thành hồ sơ đang chờ cấp phép,trong đó có một dự án xin bổ sung

ngành nghề kinh doanh và tăng vốn đầu tư với tổng số vốn dự kiến lên đến

30 triệu USD. Ngoài ra, còn có hàng chục doanh nghiệp trong nước (chủ

yếu đó là các doanh nghiệp từ thành phố Hồ Chí Minh và Hà Nội) đang

làm thủ tục thuê đất để chuẩn bị kinh doanh.

- Xây dựng cơ sở hạ tầng: Từ khi được áp dụng cơ chế thí điểm

bằng nguồn vốn được đầu tư riêng qua ngân sách tỉnh, đến 12/1998 đã tập

trung xây dựng 56 dự án phát triển khu vực cửa khẩu Móng Cái với tổng số

vốn 201 tỷ đồng. Chủ yếu đầu tư vào các ngành giao thông, điện, cấp thoát

nước, và các công trình phúc lợi xã hội khác. Đã đưa vào sử dụng 10 cầu

trên quốc lộ 18A (Móng Cái-Tiên Yên), 2 bến cảng, 1 bến xe, 55 km đường

bộ: 173 km đường dây cáp 0,4 KV, và 125 trạm biến áp các loại, 83 km

đường dây tải 22 KV, cấp điện cho sản xuất kinh doanh và sinh hoạt ở khu

vực cửa khẩu. Một nhà máy cấp nuớc công suất 5.400m2/ngày, một hệ

thống cấp nước cho cư dân thị xã, một hệ thống thoát nước 24 km, đã được

đưa vào sử dụng. Xây dựng mới 60 phòng học cho các trường phổ thông và

1 nhà trẻ (300 cháu), nâng cấp bệnh viện đa khoa; Xây mới 5000 m2 nhà

cấp 2- cấp 3 cho các cơ quan chính quyền và các cơ quan quản lý khu cửa

khẩu.

- Về mặt xã hội: từ một khu vực nghèo của một huyện miền núi

biên giới, với kinh tế nông nghiệp, tự cấp tự túc là chủ yếu, Móng Cái nay

đã biến thành một khu vực phát triển mạnh, với cơ cấu kinh tế hoàn toàn

thay đổi. Móng Cái đã trở thành một khu đô thị có tốc độ phát triển nhanh,

49



hạ tầng cơ sở tăng nhiều. Đời sống của dân chúng được cải thiện rõ rệt,

nhất là về các điều kiện vật chất: thu nhập bình quân đầu người đã tăng từ

360 USD lên 472 USD vào năm 2002. Tỷ lệ người nghèo giảm từ 17%

xuống còn 11%.

Chúng ta có thể khẳng định rằng Móng Cái là một trong những cửa

khẩu quốc tế quan trọng nhất trên biên giới phía Bắc Việt Nam trong việc

giao lưu với Trung Quốc và các nước khác trong khu vực. Đặc biệt, Móng

Cái tiếp giáp với thị xã Đông Hưng là khu kinh tế mở của tỉnh Quảng Tây,

Trung Quốc. Khu kinh tế này đang được xây dựng thành một thành phố

lớn, hiện đại, đa chức năng và được xác định là cửa ngõ để Trung Quốc đi

vào thị trường Đông Nam Á.

Móng Cái có hệ thống đường bộ, đường biển giao lưu trong nước và

quốc tế thuận lợi. Vùng ven biển có thể xây dựng các cảng nhỏ, (cả cảng du

lịch và cảng thương mại) Mũi Ngọc, Thọ Xuân. Đặc biệt cảng Vạn Gia là

cảng chuyển tải xuất nhập khẩu giữa hai nước Việt-Trung qua khu vực này.

Móng Cái đã có 1 sân bay nhỏ có thể nâng cấp để phục vụ việc đi lại

bằng hàng không. Nhiều công trình hạ tầng quan trọng như hệ thống thông

tin viễn thông, lưới điện 110 kv, đường 18A nối với thành phố Hạ Long,

cảng biển Vạn Gia, chợ, khách sạn, trung tâm hội chợ triển lãm, công viên..

đã được đầu tư nâng cấp.

Móng Cái có bãi biển Trà Cổ nổi tiếng với bãi cát phẳng, chạy dài

17km. Khu du lịch Trà Cổ, Vĩnh Thực gắn với quần thể du lịch Hạ Long-

Bái Tử Long càng tạo ra sức hấp dẫn mạnh mẽ. Trong quy hoạch tổng thể

phát triển khu vực Móng Cái được phân thành 3 chức năng: khu thương

mại quốc tế, khu du lịch và khu công nghiệp.

Với những lợi thế của mình, Móng Cái là khu vực cửa khẩu giàu

tiềm năng. Nhằm đưa Móng Cái thành địa bàn có sức thu hút nhà đầu tư,

doanh nghiệp trong và ngoài nước.

50



Mặc dù có những mặt tích cực nêu trên thì còn có nhiều tồn tại hạn

chế Quyết định 675-TTg và 103-TTg áp dụng vào Móng Cái còn rất hạn

hẹp, không đồng bộ, mặt khác Nghị định số 57/CP ngày 31/7/1998 của Thủ

tướng Chính phủ và các Nghị định, thông tư giảm thuế để khuyến khích

xuất khẩu và đầu tư thì Quyết định 675-TTg và 103-TTg chính sách ưu đãi

không còn nữa nên chưa tạo ra bước phát triển nhanh, mạnh ,vững chắc ở

khu vực Móng Cái về các lĩnh vực, đặc biệt về kinh tế và lợi thế của cửa

khẩu Móng Cái về thương mại – xuất nhập khẩu, du lcịh, dịch vụ, cảng

biển.. chưa được nhiều mặt. Mặt khác, mấy năm qua, Trung Quốc đã tập

trung xây dựng khu khai phát Đông Hưng (tiếp giáp với Móng Cái) thành

một khu kinh tế cửa khẩu phát triển với cơ chế chính sách ữu đãi đặc biệt là

đối tựợng hợp tác cạnh tranh trực tiếp về phát triển kinh tế – xã hội đối với

thị xã Móng Cái của ta.

2.1.2. Khu kinh tế cửa khẩu Lạng Sơn

Lạng Sơn có 2 cửa khẩu quốc tế là cửa khẩu đường sắt Đồng Đăng

và cửa khẩu đường bộ Hữu Nghị; có 2 cửa khẩu quốc gia là Chi Ma (huyện

Lộc Bình), Bình Nghi (huyện Tràng Định), cửa khẩu Tân Thanh và 7 cặp

chợ biên giới với Trung Quốc. Lạng Sơn có 10 huyện và 1 thành phố, 266

xã, phường, thị trấn.

Ngày 11/9/1997, Thủ tướng Chính phủ đã ra Quyết định 748/TTg

cho phép áp dụng thí điểm một số cơ chế chính sách mới tại khu vực các

cửa khẩu biên giới giữa Lạng Sơn và Trung Quốc. Việc triển khai thực hiện

Quyết định của Thủ tướng đã được tỉnh xác định là một trong những nhiệm

vụ trọng tâm, nên đã tập trung lực lượng để thực hiện. Sau một thời gian

thực hiện, đã đạt được một số kết quả ban đầu:

- Về xuất nhập cảnh (XNC) và du lịch: UBND Tỉnh đã cùng với các

ngành hữu quan thống nhất công tác quản lý XNC và hoạt động của người

nước ngoài trên địa bàn thông qua các Quyết định số 314 UB QĐ ngày

11/3/1998 của UBND tỉnh về việc ban hành “Qui định tạm thời về XNC tại

51



khu vực Đồng Đăng, Hữu Nghị, Tân Thanh” và “Qui chế phối hợp tạm thời

quản lý khách XNC qua ba cửa khẩu và quản lý hoạt động của người nước

ngoài trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn” : Hướng dẫn người Trung Quốc và người

nước ngoài khác nhập cảnh và tạm trú tại khu vực thí điểm; cấp giấy phép

cho người Trung Quốc vào các địa điểm khác trong tỉnh; Cấp giấy thông

hành cho người Việt Nam sang huyện biên giới của Trung Quốc; quản lý

người qua lại các cặp chợ tại khu vực cửa khẩu Tân Thanh. Quyết định số

468/UB ngày 18/4/1998 của UBND tỉnh qui định việc thu và sử dụng phụ

phí du lịch để đầu tư phát triển du lịch trên địa bàn; chỉ định Công ty Du

lịch- XNC làm đầu mối đưa đón khách bằng thẻ du lịch, vv... Hoạt động du

lịch tăng nhanh, bình quân tăng từ 13-18%/năm về lượng khách. Doanh thu

du lịch tăng khá, bình quân 15%/năm, lượng khách du lịch năm 2000 đến

Lạng Sơn trên 180.00 lượt người, trong đó riêng khách quốc tế đã lên đến

hơn 60.000 lượt người. Năm 2004 lượng khách du lịch đến Lạng Sơn ước

đạt khoảng 301.800 người đây là một con số đáng khích lệ. Kể từ khi

Quyết định số 53/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ban hành vào ngày

19/4/2001 đã tạo đà cho sự phát triển khu kinh tế cửa khẩu Lạng Sơn ngày

một mạnh mẽ hơn.

- Về thương mại- xuất nhập khẩu (XNK): Công tác xuất nhập khẩu đã

có sự tăng trưởng khá, đến nay đã có hơn 350 doanh nghiệp trong cả nước

tham gia hoạt động thương mại, xuất nhập khẩu qua khu vực cửa khẩu biên

giới của Lạng Sơn trong khi năm 1996 có 240 doanh nghiệp trong cả nước

thực hiện xuất nhập khẩu qua Lạng Sơn, năm 1998 là 268 và năm 1999 là

300 doanh nghiệp. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu 4 năm đạt 1.400 triệu

USD. Điều đáng chú ý là hoạt động ngoại thương qua khu vực cửa khẩu

Lạng Sơn luôn suất siêu, các sản phẩm thuộc nhóm hàng nông-lâm hải sản,

thủ công mỹ nghệ.. là chủ yếu, tạo điều kiện cho sản xuất chế biến phát

triển (năm 1997: tổng kim ngạch xuất nhập khẩu đạt 303 triệu USD, trong

đó xuất khẩu đạt 205 triệu USD, năm 2000: tổng kim ngạch xuất nhập khẩu

52



đạt xấp xỉ 700 triệu USD, trong đó xuất khẩu đạt gần 500 triệu USD). Năm

2004 tổng kim ngạch xuất nhập khẩu đạt khoảng 1421 triệu USD. Một số

doanh nghiệp trong nước đã có sự liên doanh, liên kết với các doanh nghiệp

ở Lạng Sơn để tổ chức sản xuất vùng nguyên liệu, chế biến sản phẩm tại

nơi sản xuất, nhằm nâng cao chất lượng hàng xuất khẩu, tạo được công ăn

việc làm cho nhiều lao động… Để tạo đà cho việc thúc đẩy hoạt động

thương mại Lạng Sơn đã khai trương phòng quản lý xuất nhập khẩu theo

Quyết định số 0679/QĐ-BTM ngày 1/6/2004 của Bộ thương mại. Phòng

quản lý xuất nhập khẩu khu vực Lạng Sơn thực hiện cấp giấy chứng nhận

xuất xứ hàng hoá mẫu E tại thành phố Lạng Sơn cho các doanh nghiệp và

thương nhân trong và ngoài tỉnh xuất khẩu hàng hoá nông sản, trái cây Việt

Nam sang thị trường Trung Quốc qua các cửa khẩu của Lạng Sơn và toàn

quốc từ 01/02/2005.

- Về hoạt động đầu tư: Cho tới năm 2004 có trên 10 dự án đầu tư

đã và đang triển khai tại khu kinh tế cửa khẩu với tổng số vốn lên đến hàng

trăm tỉ đồng, trong đó là phần lớn là các dự án đầu tư nước ngoài. Hiện nay

tại Tân Thanh có hàng chục đơn vị trong nước đã đăng kí thuê đất đầu tư

và một số đơn vị của Việt Nam đã và đang làm thủ tục liên doanh với các

công ty nước ngoài vốn đầu tư trên 15 triệu USD. Số vốn đầu tư nước

ngoài vào khu vực cửa khẩu tuy còn nhỏ bé nhưng đã nói lên sự hấp dẫn

của khu kinh tế cửa khẩu này, vì thời gian xây dựng chưa nhiều và còn

nhiều việc đang tiếp tục triển khai. Công tác tổ chức thu ngân sách đã có

nhiều tiến bộ, tăng trưởng khá hơn, thường năm sau cao hơn năm trước, và

vượt chỉ tiêu kế hoạch trên giao. Từ đó có nguồn để đầu tư trở lại cho việc

xây dựng cơ sở hạ tầng, dịch vụ phục vụ cho công tác xuất nhập khẩu và

các hoạt động thương mại trên địa bàn. Trong hơn sáu năm tính từ khi

thành lập khu kinh tế cửa khẩu, tổng số vốn được đầu tư trở lại cho khu

kinh tế cửa khẩu hơn 1000 tỷ đồng.

53



- Về xây dựng cơ sở hạ tầng: Cho đến tháng 1 năm 2000, đã triển

khai thực hiện giá trị khối lượng hoàn thành là 150,830 tỷ đồng; đã bàn

giao đưa vào sử dụng 54 dự án được phê duyệt với tổng đầu tư là 292,201

tỷ đồng. Trong đó, dự án giao thông có 15 hạng mục với số vốn 138,6 tỷ

đồng; dự án điện nước có 10 hạng mục với số vốn 36,4 tỷ đồng; dự án giáo

dục y tế có 5 hạng mục, với số vốn 24,8 tỷ đồng; các công trình công cộng

và quản lý nhà nước có 24 hạng mục với số vốn 92,5 tỷ đồng. Các cơ sở

vật chất được xây dựng nhanh, quy hoạch được xây dựng và xét duyệt kỹ,

từ đó các tuyến đường giao thông được xăy dựng và mở rộng, nâng cấp tốt

hơn, hệ thống đường nội thị ở cửa khẩu được xây dựng cơ bản hoàn thành,

hệ thống cấp, thoát nước được xây dựng, điện chiếu sáng, thông tin liên lạc

được đảm bảo, nhiều khách sạnm khu thương mại, nhà nghỉ và các cơ sở

dịch vụ khác được xây dựng mới, đảm bảo điều kiện phục vụ tốt hơn. Đã

chú trọng tập trung ưu tiên một được số dự án đầu tư phục vụ đảm bảo

quốc phòng an ninh khu vực và các dự án kết hợp kinh tế với quốc phòng.

Một số khu du lịch cũng được khôi phục hoặc đầu tư xây dựng mở rộng

nhe: khu du lịch Mẫu Sơn-thuộc xã biên giới huyện Lộc Bình, nằm trên độ

cao 1200m so với mặt nước biển, khu du lịch thắng cảnh Tam-Nhị Thanh,

thành nhà Mạc, và nhiều cơ sở dịch vụ du lịch khác ở Đồng Đăng, Hữu

Nghị v.v…

Các tuyến Quốc lộ trên địa bàn đã được xây dựng:

+ Quốc lộ 1A: là tuyến Quốc lộ xuyên Việt, từ cửa khẩu Hữu Nghị

Quan qua địa phận Lạng Sơn về Hà Nội

+ Quốc lộ 1B: Lạng Sơn qua Thái Nguyên

+ Quốc lộ 4B: Lạng Sơn đi Cao Bằng

+ Quốc lộ 4A: Lạng Sơn qua Tiên Yên đến thị xã Móng Cái-Quảng

Ninh

+ Quốc lộ 31: Đình Lập-Bắc Giang

+ Quốc lộ 279: Bắc Cạn-Bình Gia (Lạng Sơn)

54



+ Các tuyến đường sắt:

+ Đường sắt liên vận quốc tế Hà Nội-Trung Quốc chạy qua địa phận

Lạng Sơn khoảng trên 100 km.

+ Đường sắt Lạng Sơn-Na Dương

Con đường thông thương giữa các khu kinh tế cửa khẩu của Lạng

Sơn với các địa bàn khác trong nước cũng như ngoài nước là khá thuận tiện

với chất lượng ngày càng được nâng cao.

- Về thu ngân sách: Trong 2 năm 1997-1998, số thu trên địa bàn thí

điểm đạt bình quân 154 tỷ đồng. Năm 1999, số thu trên địa bàn đạt 276,704

tỷ đồng, chiếm 67% tổng thu ngân sách của tỉnh Lạng Sơn. Từ năm 2001

đến nay mỗi năm số thu từ khu kinh tế cửa khẩu tăng 15-25% so với năm

trước. Năm 2002 số thu từ khu kinh tế cửa khẩu đạt 687,5 tỉ đồng; năm

2003 đạt 825 tỉ đồng; năm 2004 đạt xấp xỉ 950 tỉ đồng. Con số này thể hiện

công tác quản lý nguồn thu, chống buôn lậu và gian lận thương mại được

thực hiện tốt nhờ đó mà tạo ra môi trường thông thoáng cho hoạt động

thương mại xuất nhập khẩu phát triển, làm nguồn thu ở mức cao mặc dù

thời điểm đó kinh tế các nước trong khu vực đang bị khủng hoảng.

Các kết quả trên cho thấy sự nỗ lực của các cấp các ngành địa

phương trong việc tổ chức thực hiện, quản lý và phối hợp một cách nghiêm

túc trong thời gian qua. Trong thời gian gần đây nếu được Chính phủ cho

phép Lạng Sơn tiếp tục thực hiện các chính sách đã được ban hành với sự

điều chỉnh bổ sung cho thích hợp với tình hình thực tế thì trong vòng vài

năm trước mắt bộ mặt khu vực cửa khẩu biên giới sẽ có sự thay đổi cơ bản

theo chiều hướng tạo điều kiện cho sự hội nhập của nước ta với khu vực và

thế giới, đời sống nhân dân ngày càng được cải thiện, nền kinh tế tỉnh phát

triển lên một trình độ mới vững chắc.

Tuy nhiên để có thể có những bước tiến như trên đòi hỏi sự nỗ lực

hơn nữa của các cấp các ngành địa phương để có thể khắc phục được một

số những hạn chế còn tồn tại sau:

55



- Sự điều hòa phối hợp chính sách chưa được đồng bộ, chưa thực sự

thông thoáng. Các chính sách về XNC, XNK, quản lý thu đổi tiền tại các

khu vực biên giới chưa được điều chỉnh kịp thời; chưa mạnh dạn phân cấp

cho địa phương tự quyết định đầu tư trong XDCB; chưa giải quyết được

việc cấp hóa đơn thu thuế cho lưu thông hàng hoá nhập theo Quy chế chợ

biên giới Việt – Trung.

- Các chính sách còn chưa thể hiện được sự ưu tiên đặc biệt đối với

khu vực kinh tế cửa khẩu. Ngoài chính sách về tài chính, hầu hết vẫn thực

hiên theo các qui định chung của cả nước.

- Ta chưa có một cơ quan thống nhất quản lý điều hành các hoạt

động giao lưu kinh tế với Trung Quốc; chưa có tổ chức nghiên cứu thị

trường một cách đầy đủ, kịp thời nắm những thông tin cần thiết để có đối

sách phù hợp.

- Các sản phẩm du lịch của tỉnh còn đơn giản, chưa tương xứng với

tiềm năng vốn có của địa phương nên chưa có sức lôi cuốn du khách lưu

lại. Công tác khảo sát thiết kế một số công trình chưa sát với thực tế nên

trong quá trình còn phải bổ sung nhiều.

- Mặc dù đã có nhiều cải cách về quy trình thủ tục trong công tác

XNK, XNC, kiểm dịch tại các cửa khẩu, nhưng vẫn còn nhiều phiền hà nảy

sinh tiêu cực thông qua thực hiện công tác chuyên môn. Điều kiện trang

thiết bị phục vụ cho công tác kiểm dịch còn yếu kém, chưa đáp ứng được

yêu cầu thực tế.

2.1.3 Khu kinh tế cửa khẩu Cao Bằng

Khu kinh tế cửa khẩu ở Cao Bằng được thành lập theo Quyết định

số 171/1998/QĐ-TTg ngày 09/9/1998 của Thủ tường Chính phủ, bao gồm

ba khu vực: khu kinh tế cửa khẩu Tà Lùng rộng 500 ha; khu vực kinh tế

cửa khẩu Hùng Quốc rộng 30 ha; khu vực kinh tế cửa khẩu Sóc Giang rộng

58 ha và một số xã, được ưu tiên phát triển thương mại, đầu tư, xuất nhập

khẩu, dịch vụ, du lịch, công nghiệp và nông nghiệp theo luật pháp của Việt

56



Nam phù hợp với thông lệ quốc tế. Tỉnh ủy, HĐND và UBND tỉnh nhận

thấy việc áp dụng các chính sách ưu đãi là một cơ hội rất lớn để có thể khai

thác tiềm năng thế mạnh của tỉnh. Khi các hoạt động kinh tế tại khu vực

cửa khẩu được đẩy mạnh có tác dụng thúc đẩy phát triển sản xuất, kinh

doanh và nâng cao hiệu quả kinh tế; tác động đến các mặt kinh tế, đời sống

và quốc phòng an ninh, phát triển mối quan hệ giữa trong nước và nước

ngoài. Do đó ngày 19/12/1998 UBND tỉnh đã ra Quyết định số 2461/QĐ-

UB thành lập Ban chỉ đạo triển khai thực hiện QĐ 171/1998/TTg. Sau đó

vào ngày 5/2/1999 UBND tỉnh đã ra Quyết định số 122/1999/QĐ-UB giao

chỉ tiêu kế hoạch năm 1999, nguồn thu để lại cửa khẩu là 14 tỉ đồng để đầu

tư xây dựng cơ sở hạ tầng theo đề án. Bên cạnh đó là một số văn bản khác

được ban hành của các cấp từ Trung ương xuống địa phương để triển khai

thực hiện.

Với tinh thần trên tỉnh Cao Bằng đã có những thành tựu về phát

triển kinh tế như: Tốc độ tăng trưởng GDP đã tăng rõ rệt; cơ cấu kinh tế

chuyển dịch theo hướng ngày càng hợp lý; công nghiệp tăng mạnh trong

thời gian gần đây, nông nghiệp đã có xu hướng giảm dần, dịch vụ tăng ở

mức hợp lý. Đặc biệt là hoạt động xuất khẩu chính ngạch tăng mạnh, năm

2003 tổng giá trị xuất khẩu đạt 39 triệu USD, thì năm 2004 đã đạt tói 40,75

triệu USD,. Năm 2003 thu thuế xuất nhập khẩu được 49,01 tỉ đồng, năm

2004 được 59,9 tỉ đồng, tăng 22% so với năm 2003. Trong đó thu ngân

sách Nhà nước trên địa bàn 2 khu vực kinh tế cửa khẩu đạt trên 38,9 tỉ

đồng chiếm 65% tổng số thu thuế xuất nhập khẩu năm 2004. Và trong

những năm gần đây tỉ lệ tăng nay không những không giảm mà còn có xu

hướng tăng mạnh hơn.Điều đó càng khẳn định rõ hơn sự đúng đắn và phù

hợp của chính sách áp dụng tại khu vực kinh tế cửa khẩu.

Bên cạnh những mặt làm được vẫn còn có một số mặt chưa được

làm tốt như:

57



- Việc phổ biến, tuyên truyền đề án chính sách phát triển kinh tế tại

các khu vực cửa khẩu chưa được sâu rộng trên phương tiện đại chúng. Do

đó chưa thu hút được vốn của các nhà đầu tư trong tỉnh, trong nước và

nước ngoài.

- Cơ sở hạ tầng tại các khu vực kinh tế cửa khẩu còn yếu kém và

chưa đồng bộ. Mức đầu tư còn thấp nên ảnh hưởng đến tiến bộ thi công,

mặt khác việc chuyển vốn cho tỉnh còn chậm. Ngoài những hạn chế nêu

trên thì tỉnh cũng có những mặt hạn chế chung giống như các khu kinh tế

cửa khẩu khác.

2.1.4. Khu kinh tế cửa khẩu Lào Cai

Khu kinh tế cửa khẩu ở Lào Cai được thành lập theo Quyết định số

100/1998QĐ-TTg vào ngày 26/5/1998. Đây là một quyết định có ý nghĩa

quan trọng, tạo hành lang pháp lý cho sự phát triển kinh tế- xã hội ở khu

vực cửa khẩu biên giới tỉnh Lào Cai, phù hợp với thực tế khách quan,

khuyến khích, động viên cán bộ, chiến sỹ và nhân dân các dân tộc tỉnh Lào

Cai nói chung và các địa phương được áp dụng các chính sách nói riêng để

khơi dậy vị thế, tiềm năng của vùng kinh tế vừa có cửa khẩu quốc tế, quốc

gia, lối mở, vừa có đường sắt, đường bộ, đường thủy thuận lợi cho phát

triển kinh tế-xã hội, phát triển dịch vụ-du lịch trong khu vực và quốc tế. Và

do đó tỉnh Lào Cai đã có được những kết quả báo hiệu những tín hiệu tốt

đẹp. Điều đó được thể hiện thông qua các hoạt động chủ yếu sau:

- Về xuất nhập khẩu- thương mại: Tính đến nay đã có trên 100

doanh nghiệp hoạt động kinh doanh xuất nhập khẩu qua cửa khẩu Lào Cai

và đang hoạt động khá hiệu quả. Đến nay đã có khoảng 10 chợ biên giới

họp hàng ngày và họp phiên vào các ngày Chủ nhật trong tuần đã tạo điều

kiện cho việc giao lưu trao đổi hàng hoá, kích thích sản xuất phát triển. Hội

chợ thương mại du lịch quốc tế xuân năm 2000 đã được tổ chức tại khu vực

kinh tế cửa khẩu Lào Cai trong tháng 1 với sụ góp mặt của 62 doanh

nghiệp trong đó có 15 doanh nghiệp Trung Quốc, 47 doanh nghiệp Việt

58



Nam.Thông qua hội chợ các nhà sản xuất kinh doanh có cơ hội giói thiệu

sản phẩm của mình với bạn hàng và ký kết nhiều hợp đồng kinh tế.

- Về du lịch: đã có những bước tiến đáng kể, các hình thức du lịch

đã phong phú hơn với chất lượng tốt hơn, công tác xuất nhập cảnh do có

qui định quản lý xuất nhập cảnh thông thoáng nên đã tạo điều kiện làm tăng

thêm lượng khách đến tham quan và du lịch Việt Nam. Ngoài ra với sự

phối hợp của các ngành các cấp địa phương thì tình hình an ninh trật tự

luôn được giữ ổn định và các hình thức buôn lậu, gian lận thương mại đã

giảm mạnh.

- Về hoạt động thu ngân sách: đầu tư xây dựng cơ bản khu vực kinh

tế cửa khẩu: Thu ngân sách tăng ở nhưng con số đáng ngạc nhiên càng thể

hiện sự đúng đắn của Đảng và Nhà nước trong việc ra Quyết định thành lập

các khu kinh tế cửa khẩu. Nếu so sánh 1999 với 1998 thì tổng thu ngân

sách đã tăng xấp sỉ 90% đây là một con số rất đàng mừng. Trong những

năm gần đây thì sự gia tăng của tổng thu ngân sách hàng năm vẫn được duy

trì ở mức cao.Vấn đề đầu tư XDCB khu kinh tế cửa khẩu được UBND tỉnh

rất coi trọng, hàng năm luôn có trên 30 danh mục dự án được khởi công và

hàng chục các danh mục thiết kế quy hoạch, chuẩn bị đầu tư. Với số vốn

đầu tư cho XDCB lên đến hàng chục tỉ đồng đã tạo ra cho Lào Cai một hệ

thống mạng lưới giao thông khu kinh tế cửa khẩu về cơ bản là hoàn thiện

theo quy hoạch. Và một số danh mục xây dựng khác cũng đã đat những

tiêu chuẩn nhất định không chỉ về măt thời gian tiến độ mà còn cả về mặt

chất lượng cũng được đảm bảo.

- Về hoạt động đối ngoại: đã có những cuộc gặp gỡ đàm phán tốt

đẹp giữa Việt Nam và Trung Quốc mở ra những bước tiến mới trong quan

hệ hai nước. Nhiều doanh nghiệp bên Trung Quốc cũng đã và đang có ý

định đầu tư vào khu kinh tế cửa khẩu của chúng ta.

Tình hình thực hiện cơ chế chính sách cơ chế quản lý, chủ trương

chính sách của Đảng và Nhà nước đã tạo tiền đề điều kiện và pháp lý để

59



thúc đẩy phát triển kinh tế- xã hội khu vực kinh tế cửa khẩu; Sự chỉ đạo

đồng bộ của tỉnh và sự phối hợp chặt chẽ giữa các ngành, trong công tác

triển khai Luật thương mại, hoạt động thương mại, xuất nhập khẩu phát

triển; do cơ chế, chính sách trợ giá, trợ cước vận chuyển, khuyền khích

người dân sản xuất, cho vay vồn với lãi suất ưu đãi, hỗ trợ lãi suất phát

triển, hình thành các vùng sản xuất hàng hoá tập trung… đời sống vật chất,

tinh thần cả nhân dân các dân tộc được nâng lên một bước, lập lại trật tự

trong kinh doanh xuất nhập khẩu, công tác quản lý thị trường, chống buôn

lậu qua biên giới đạt kết quả tốt. Công tác quản lý xuất nhập cảnh do có qui

định thông thoáng nên đã tạo điều kiện thuận lợi cho cán bộ, nhân dân qua

lại cửa khẩu; đã hạn chế việc xuất, nhập cảnh trái phép; khách du lịch theo

Tour, tuyến đường dài đến các điểm du lịch cho phép trong nước bằng thẻ

du lịch thuận lợi và nhanh chóng hơn. Do cơ chế được để lại không đướ

50% nguồn thu từ khu vực kinh tế cửa khẩu nên bước đầu lết cấu hạ tầng-

kinh tế xã hội đã được đầu tư tạo dần bộ mặt khu vực cửa khẩu quốc tế

khang trang hơn.

Cửa khẩu Lào Cai-Hà Khẩu được hình thành và đóng vai trò quan

trọng trong quan hệ giao thoa giữa Việt Nam với vùng Tây Nam rộng lớn

của Trung Quốc đã từ bao đời nay bởi vị trí đặc biệt của nó.

- Cửa khẩu Lào Cai là lối mở ngắn nhất, thuận tiện nhất cho tỉnh

Vân Nam nói riêng và vùng Tây Nam nói chung để ra các cảng biển, nối

với vùng Đông Nam Á và cả thế giới.

- Cửa khẩu Lào Cai-Hà Khẩu là cửa khẩu duy nhất giữ Việt Nam-

Trung Quốc hội đủ tất cả các loại hình vân tải: đường sắt, đường bộ, đường

sông và trong tương lai gần là cả đường không.

- Cửa khẩu Lào Cai là duy nhất ở phía Bắc Việt Nam nằm trong

lòng một thị xã tỉnh lỵ (trong tương lai gần sẽ là thành phố), vì vậy cửa

khẩu quốc tế Lào Cai có cả một hệ thống dịch vụ của một thị xã gần 10 vạn

dân phục vụ cho nhu cầu giao lưu thương mại, xuất nhập khẩu, quá cảnh và

60



du lịch giữa hai nước. Đây cũng là một lợi thế quan trọng của cửa khẩu Lào

Cai.

- Trong những năm qua do nhiều nguyên nhân chủ quan và khách

quan chẳng hạn như: do thời gian thực hiện cơ chế chính sách tại khu vực

kinh tế cửa khẩu quốc tế Lào Cai còn ngắn, cơ sở vật chất, cơ sở hạ tầng

còn thấp kém và chưa đồng bộ, nguồn vốn đầu tư trở lại cho khu vực cửa

khẩu còn quá hạn hẹp nên hiệu quả còn thấp.Tình hình buôn lậu và gian lận

thương mại trong tình hình mới đã có xu hướng giảm xong vẫn còn xảy ra

nguyên nhân chính do một số mặt hàng tính thuế chưa có tiêu chí cụ thể,

tình trạng gian lận thương mại xuất hiện về chủng loại hàng hoá chưa tách

biệt. Việc thanh toán tiền hàng còn nhiều vướng mắc, hỗ trợ pháp lý chưa

có cơ sở vững chắc. Việc tổ chức phối hợp giữa các lực lượng và chính

quyền huyện, thị xã, có nơi có lúc chưa chặt chẽ nên đã lợi dụng tình hình

đó để có thể buôn bán trái phép và buôn lậu qua biên giới các Thế nên lợi

thế kể trên của hành lang kinh tế nay chưa được khai thác đầy đủ để phục

vụ cho sự phát triển kinh tế xã hội cho cả hai phía Việt Nam-Trung Quốc,

nên cửa khẩu Lào Cai chỉ xếp thứ ba sau cửa khẩu Lạng Sơn và Móng Cái.

- Mặc dù vậy trong những năm gần đây, hàng hoá xuất nhập khẩu

qua cửa khẩu Lào Cai-Hà Khẩu tăng lên nhanh chóng (trong khi các cửa

khẩu khác lại giảm mạnh)

Bảng: Kim ngạch xuất nhập khẩu khu KTCK Lào Cai trong thời

gian qua

Năm Kim ngạch xuất nhập khẩu % so sánh cùng kỳ

1991 1,4

1999 57 3900

2000 100 75

2001 150 50

2002 230 53

61



2003 345,0 50

2004 534,75 55

Nguồn: Trên trang Web của tỉnh Lào Cai

Thực tế trên cho thấy thời gian trở lại đây xuất nhập khẩu qua Lào

Cai-Hà Khẩu hàng năm tăng rất cao từ 50-70%. Điều đó càng khẳng định

sức mạnh của khu kinh tế cửa khẩu trong phát triển kinh tế ở giai đoạn hiện

nay

2.2. Đánh giá chung về các khu kinh tế cửa khẩu vùng Đông Bắc

2.2.1. Những thành tựu đạt được:

Việc ban hành và thực hiện các quyết định của Thủ tướng Chính

phủ đã được thực tế chứng minh là đúng đắn, phù hợp với yêu cầu hình

thành một loại hình kinh tế. Việc hình thành khu kinh tế cửa khẩu đã làm

phong phú thêm tính đa dạng hóa của các loại hình khu kinh tế đặc biệt như

khu công nghiệp, khu chế xuất, khu kinh tế mở được xây dựng tại nước ta

trong thời kì đổi mới vừa qua. Và cũng chính việc hình thành các khu kinh

tế cửa khẩu đã hình thành một mô hình phát triển kinh tế nhằm khơi dậy và

phát huy khu kinh tế cửa khẩu tiềm năng của một địa bàn có điều kiện đặc

thù là có các cửa khẩu, điều mà từ trước tới nay vẫn chưa được xem xét

như một lợi thế. Cũng chính sự đúng đắn và phù hợp này đã kích thích các

địa phương có điều kiện hình thành khu kinh tế cửa khẩu đều mong muốn

được áp dụng cơ chế chính sách khu kinh tế cửa khẩu.

Các khu kinh tế cửa khẩu được áp dụng một số chính sách đã có

bước phát triển lớn quan trọng so với trước khi áp dụng cơ chế chính sách.

Tất cả các chỉ số về tăng trưởng tại các khu kinh tế cửa khẩu đều tăng lên

so với trước khi áp dụng cơ chế chính sách. Đặc biệt, mức tăng lên của các

chỉ số tăng trưởng qua khu kinh tế cửa khẩu đều tăng cao hơn so với mức

tăng trưởng trung bình của cả nước. Thu ngân sách trên địa bàn các khu

kinh tế cửa khẩu chiếm một tỉ trọng lớn trong thu ngân sách tại các tỉnh có

khu kinh tế cửa khẩu. Ví dụ tại Lạng Sơn, thu ngân sách trên địa bàn khu

62



kinh tế cửa khẩu chiếm trên 63% tổng thu ngân sách địa bàn tỉnh Lạng Sơn.

Có tình hình trên là do những khu kinh tế cửa khẩu đã tạo ra sự thông

thoáng, hấp dẫn có sức thu hút các doanh nghiệp của nhiều tỉnh, nhiều

vùng trong cả nước đến đó kinh doanh xuất nhập khẩu, dịch vụ và đóng

góp cho ngân sách Nhà nước. Ngoài ra sự chuyển biến lớn khi các khu kinh

tế cửa khẩu được áp dụng một số chính sách không chỉ trong lĩnh vực kinh

tế mà còn trong lĩnh vực xã hội.

Các khu kinh tế cửa khẩu đã có bước phát triển mạnh mẽ hơn so với

các cửa khẩu có cùng điểm xuất phát nhưng chưa áp dụng một số chính

sách.

Các khu kinh tế cửa khẩu đã có tác động lan tỏa rõ rệt và làm tăng

vị thế của các tỉnh có khu kinh tế cửa khẩu. Từ chỗ là những địa phương

thuộc vùng sâu vùng xa khó khăn và đặc biệt khó khăn, đến nay đã thu hút

được nhiều nguồn lực từ hàng trăm doanh nghiệp cả nước đến kinh doanh.

Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu qua các khu kinh tế cửa khẩu chiếm

khoảng 60% tổng kim ngạch Việt – Trung.

Cơ chế đầu tư trở lại không dưới 50% số thu ngân sách trên địa bàn

khu kinh tế cửa khẩu đã đem lại một lượng vốn đầu tư lớn cho địa phương.

Thậm chí có nơi lượng vốn này còn cao hơn cả số ngân sách đầu tư cho các

khu vực khác trong toàn tỉnh. Cơ chế này đã tạo điều kiện cải tạo, nâng

cấp, phát triển nhanh chóng cơ sở hạ tầng, góp phần tích cực vào việc tạo

ra một diện mạo mới, khang trang hơn tại khu kinh tế cửa khẩu, làm tăng

thêm niềm tự hào của nhân dân trong các quan hệ giao lưu kinh tế, chính

trị, ngoại giao, văn hóa, xã hội với nước láng giềng; đồng thời tạo thêm

động lực để nuôi dưỡng và tăng thêm nguồn thu ngân sách Nhà nước tại

khu kinh tế cửa khẩu.

Việc chỉ đạo điều hành, quản lý hoạt động tại các khu kinh tế cửa

khẩu đòi hỏi bộ máy tổ chức cán bộ tại địa phương phải có những thay đổi

để phù hợp với tình hình mới. Quá trình thực hiện đã góp phần quan trọng

63



cải cách hành chính nâng cao năng lực tổ chức, điều hòa, phối hợp, phân

công, phân cấp giữa các cơ quan Trung ương và địa phương thúc đẩy giao

lưu kinh tế giữa Việt Nam và các nước láng giềng. Việc áp dụng các cơ chế

chính sách khu kinh tế cửa khẩu, đã đem lại một số tác động tích cực đến

công tác quản lý Nhà nước như:

- Công tác qui hoạch được quán triệt hơn tại các tỉnh có khu kinh tế

cửa khẩu

- Cán bộ tại các địa phương có khu kinh tế cửa khẩu đã và đang có

những bước trưởng thành đáng kể so với trước đây về mặt quản lý Nhà

nước đối với lĩnh vực giao lưu kinh tế, hội nhập kinh tế với các nước láng

giềng, đặc biệt là vấn đề tổ chức sự phối hợp giữa các cơ quan chuyên trách

theo ngành dọc của Trung ương với các cơ quan chuyên môn và chính

quyền của địa phương. Một số địa phương đã chủ động tổ chức một số hoạt

động đối ngoại với các tỉnh cùng biên giới để phối hợp quản lý các vấn đề

chung đặt ra trong khu vực cửa khẩu của hai bên.

- Nhân dân tại các khu kinh tế cửa khẩu đã có nhiều cơ hội tiếp xúc

với cơ chế thị trường, với giao lưu quốc tế và được hưởng thụ nhiều kết quả

trực tiếp từ việc thí điểm này, đặc biệt là từ việc mở rộng giao lưu kinh tế

qua các khu kinh tế cửa khẩu.

Việc hình thành các khu kinh tế cửa khẩu đã thu hút dân cư đến làm

ăn, sinh sống, tạo thành những khu tập trung dân cư, một số đô thị biên giới

góp phần làm tăng thêm tiềm lực kinh tế, quốc phòng tại tuyến biên giới.

Đời sống của nhân dân tại địa bàn các khu kinh tế cửa khẩu được nâng cao,

chẳng những đã chấm dứt tình trạng di dân mà ngược lại, đã có sức thu hút

dân cư các địa bàn khác đến sinh sống, không bỏ biên giới. Bên cạnh đó

các lực lượng công an, hải quan, biên phòng tại khu kinh tế cửa khẩu được

tăng cường năng lực cũng như trang thiết bị, do đó hoạt động bảo vệ biên

giới, chủ quyền Quốc gia, đảm bảo an ninh, quốc phòng đã được nâng cao

về nhiều mặt.

64



Các khu kinh tế cửa khẩu sau thời gian thí điểm đã góp phần từng

bước thực hiện tương đối có kết quả việc kiểm tra, kiểm soát, xử lý, hạn

chế, ngăn ngừa các hoạt động buôn lậu, làm ăn phi pháp tại địa bàn khu

kinh tế cửa khẩu. Thực tế tại địa bàn các khu kinh tế cửa khẩu tại Quảng

Ninh, Lạng Sơn, Cao Bằng, Lào Cai cho thấy, việc áp dụng các cơ chế khu

kinh tế cửa khẩu đã làm tăng thêm công việc thuộc quản lý theo chức năng

của các lực lượng, đơn vị chuyên trách tại các khu kinh tế cửa khẩu (như

lượng người qua lại nhiều hơn, hàng hoá qua lại nhiều hơn, thời gian làm

việc tăng lên), nhưng các lực lượng làm nhiệm vụ tại các khu kinh tế cửa

khẩu vẫn đảm đương được công việc theo yêu cầu. Đồng thời sự phối hợp

giữa các lực lượng, đơn vị đó cũng tiến triển được một số bước quan trọng.

2.2.2.Những mặt hạn chế còn tồn tại:

Việc thu hút đầu tư còn hạn chế, các nhà kinh doanh trong nước tại

các địa phương ngoài vùng biên giới, các nhà đầu tư nước ngoài còn chưa

mạnh dạn đầu tư vào các khu kinh tế cửa khẩu. Do các nhà đầu tư chưa

mạnh dạn đầu tư vào các khu kinh tế cửa khẩu, vì thế, tăng trưởng tại các

khu kinh tế cửa khẩu thực chất vẫn là nguồn hàng hoá ở các địa bàn thông

qua khu kinh tế cửa khẩu. Vì vậy, tăng trưởng của các khu kinh tế chưa

mang tính bền vững.

Về chức năng khu kinh tế cửa khẩu chưa phát huy được các nội

dung về sản xuất công nghiệp. Về mặt chức năng khu kinh tế cửa khẩu, các

Quyết định đều chú ý đến phát triển công nghiệp. Tuy nhiên, trên thực tế,

chức năng này chưa được phát huy do còn thiếu những điều kiện cần thiết

như nguồn nhân lực, lao động được đào tạo.

Việc phân công, cơ chế phối hợp giữa các cơ quan chức năng quản

lý Nhà nước đối với khu kinh tế cửa khẩu còn chưa được qui định đầy đủ

rõ ràng và thực hiên nghiêm chỉnh. Cho tới nay, ở Trung ương chưa có cơ

quan nào được chỉ định làm đầu mối để giúp Chính phủ thực hiện việc

quản lý Nhà nước đối với khu kinh tế cửa khẩu, chỉ đạo các địa phương

65



thực hiện cơ chế chính sách dành cho loại hình khu kinh tế này. Điều đó đã

làm cho sự phát huy chưa được tốt hiệu lực cũng như hiệu quả của cơ chế

chính sách và tạo ra những sơ hở lỏng lẻo trong quản lý một số lĩnh vực

như đổi tiền, xuất nhập cảnh trái phép, kiểm dịch, kiểm tra chất lượng hàng

hoá.

Cơ chế đầu tư trở lại để xây dựng cơ sở hạ tầng khu kinh tế cửa

khẩu đang nẩy sinh một số vấn đề cụ thể cần giải quyết. Cơ chế chính sách

đầu tư trở lại qua ngân sách trên địa bàn khu kinh tế cửa khẩu đã được

nhiều địa phương có khu kinh tế cửa khẩu có nguồn thu lớn đánh giá cả.

Tuy nhiên, ở những khu kinh tế cửa khẩu có nguồn thu, hoặc nguồn thu quá

ít thì dù nâng tỉ lệ lên 100% cũng không đáp ứng yêu cầu đẩy nhanh xây

dựng và phát triển cơ sở hạ tầng như các khu kinh tế cửa khẩu khác. Vấn đề

địa bàn thụ hưởng vốn đầu tư từ ngân sách riêng cho phát triển cơ sở hạ

tầng khu kinh tế cửa khẩu cũng có ý kiến khác nhau. Số ngân sách dùng để

đầu tư xây dựng sở hạ tầng nhất thiết chỉ trong khu kinh tế cửa khẩu hay

cũng nên cho phép đầu tư ra vùng lân cận có liên quan mật thiết đối với

khu kinh tế cửa khẩu. Một số công trình như cầu, đường, điện, nước, thủy

lợi… trên địa bàn khu kinh tế cửa khẩu được đầu tư từ nguồn ODA có cần

được hỗ trợ về vốn đối ứng từ vốn đầu tư của khu kinh tế cửa khẩu hay

không? Những vấn đề này tuy đã được giải quyết theo những trường hợp

riêng lẻ trong thời gian qua, nay cần được qui định lại thành qui chế chung.

Vấn đề thiếu lực lượng hải quan tại nhiều cửa khẩu quốc gia, cửa

khẩu địa phương. Tại nhiều cửa khẩu nơi chưa có lực lượng hải quan, việc

giao lưu hàng hoá chưa được xác nhận. Các doanh nghiệp, các hộ kinh

doanh muốn có xác nhận hải quan phải đưa hàng đến các cửa khẩu có lực

lượng hải quan để làm các thủ tục hải quan, do vậy rất tốn kém về thời

gian, chi phí vận chuyển, giao dịch… Vấn đề đặt ra là, một mặt lực lượng

hải quan không thể có mặt ở tất cả các cửa khẩu; mặt khác, doanh nghiệp,

66



hộ kinh doanh mong muốn được mua bán, trao đổi hàng hoá ở địa điểm

thuận lợi, ít tốn kém nhất cho mình.

Vấn đề thanh toán biên mậu mới chỉ được tiến hành ở giai đoạn thí

điểm trong buôn bán biên giới và các cửa khẩu phần lớn chưa có hoạt động

của ngân hàng; việc các đồng tiền của Việt Nam cũng như của các nước

láng giềng còn chưa phải là đồng tiền chuyển đổi đang làm cho việc thanh

toán của các doanh nghiệp, các chủ hàng còn bị thả nổi, chịu nhiều rủi ro.

Trong những năm qua, việc thanh toán tiền tệ trong giao lưu giữa các

doanh nghiệp, chủ hàng Việt Nam với các đối tác của nước láng giềng qua

các khu kinh tế cửa khẩu chủ yếu theo phương thức dùng tiền mặt, không

qua tổ chức ngân hàng nào. Việc lưu thông một lượng tiền mặt lớn đã đặt

doanh nghiệp, chủ hàng Việt Nam vào tình trạng rất bất ổn. Thứ nhất, phải

vận chuyển một lượng tiền mặt lớn, rất dễ nảy sinh rủi ro, thiếu an toàn.

Thứ hai, việc trao đổi hàng hoá và dịch vụ để thu về các đồng tiền của các

nước láng giềng là điều rất không thuận lợi cho giao dịch của các doanh

nghiệp và các chủ hàng, vì các đồng tiền đó đều là loại chưa tự do chuyển

đổi được. Thứ ba, nếu các doanh nghiệp chuyển đổi đồng tiền của nước

láng giềng ra ngoại tệ mạnh thì lại nảy sinh vấn đề bị ép về tỷ giá. Thứ tư,

việc đổi đồng Việt Nam ra đồng tiền nước láng giềng và ngược lại, cho tới

nay vẫn chưa có sự tham gia, quản lý của hệ thống ngân hàng, gây nhiều

bất cập cho doanh nghiệp, chủ hàng. Giao dịch tiền tệ tại các khu kinh tế

cửa khẩu được tiến hành dưới các thể thức "phi hình thức", trong đó các tổ

chức ngân hàng thuộc các thành phần kinh tế đều chưa vào cuộc đang là

một trở ngại lớn trong việc mở rộng có hiệu quả giao lưu kinh tế qua các

khu kinh tế cửa khẩu. Đây là một vấn đề đòi hỏi có sự thoả thuận giữa Việt

Nam với các nước láng giềng.

2.2.3. Nguyên nhân

Nguyên nhân của các kết quả tích cực:

67



- Hình thành và phát triển khu KTCK là đúng đắn, phù hợp với yêu

cầu và xu thế giao lưu kinh tế biên giới Việt Nam và các nước láng giềng,

đáp ứng được nguyện vọngcủa người dân địa phương.

- Các cơ chế chính sách ưu đãi đã tạo môi trường thông thoáng, có

tác dụng kích tích, huy động các nguồn lực tại chỗ và các vùng khác vào

phát triển kinh tế xã hội tại các khu vực cửa khẩu, những nơi này vốn là

vùng sâu, vùng xa, vùng kinh tế chậm phát triển còn gặp nhiều khó khăn.

- Các ngành chức năng đã có nhiều nỗ lực trong việc tập trung sự chỉ

đạo hướng dẫn, chỉ đạo triển khai thực hiện cơ chế chính sách để có thể

nhanh chóng đi vào thực tiễn cuộc sống và đã có những kết quả tích cực.

- Các địa phương được áp dụng các chính sách ưu đãi chủ động xây

dựng đề án về quy hoạch, kế hoạch, bộ máy cán bộ và tích cực triển khai

thực hiện, nên đã tạo ra sự chỉ đạo, quản lý điều hành một cách có hiệu lực

và đồng bộ.

- Cơ chế đầu tư riêng qua ngân sách cho phát triển cơ sở hạ tầng khu

kinh tế cửa khẩu đã thực sự là một động lực cho việc thực hiện các quyết

định của Thủ tướng Chính phủ; đã góp phần vào việc nâng cao cơ sở hạ

tầng, cơ sở quản lý điều hành cũng như trong đầu tư kinh doanh.

Nguyên nhân tồn tại:

- Hình thức pháp lý của việc thực hiện các chính sách ưu đãi là các

Quyết định của Thủ tướng Chính phủ, do vậy mức độ ưu đãi không thể

vượt quá những quy định tại các văn bản luật, Pháp lệnh, Nghị định hiện

hành, do đó có những vấn đề tồn tại phải chờ sửa đổi, bổ sung của các văn

bản pháp luật này.

- Bộ máy quản lý từ Trung ương đến địa phương chưa có những điều

chỉnh đồng bộ phù hợp để thực hiện việc quản lý Nhà nước đối với các khu

kinh tế cửa khẩu được trải dài trên vành đai biên giới. Chưa có một cơ quan

trung ương đứng ra để điều hoà, phối hợp các vấn đề cần triển khai cũng

68



như để nghiên cứu, xử lý các vấn đề nảy sinh. Việc triển khai hướng dẫn

thực hiện của các cơ quan Trung ương còn chậm so với yêu cầu. Các cơ

quan thuộc ngành dọc cũng chưa có cơ chế phối hợp đầy đủ với các cơ

quan địa phương, do đó khi gặp những bất cập thướng lúng túng, chậm

khắc phục.

- Cán bộ quản lý tại các khu kinh tế cửa khẩu còn thiếu và chưa

được chuẩn bị đầy đủ, kịp thời để đáp ứng những yêu cầu nảy sinh trong

quá trình triển khai thực hiện. Về cơ bản, cán bộ quản lý tại các khu kinh tế

cửa khẩu là các lực lượng tại chỗ từ trước khi có Quyết định của Thủ

tướng chính phủ về các khu kinh tế cửa khẩu. Do đó, sau khi các quyết

định của Thủ tướng Chính phủ về các khu KTCK đi vào thực hiện, công

việc tăng lên, yêu cầu đòi hỏi cao lên. Vì vây, cán bộ quản lý tại các khu

KTCK gặp phải những khó khăn không dễ khắc phục ngay được.

69



Phần III. ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN

KINH TẾ CỬA KHẨU VÙNG ĐÔNG BẮC

I. Quan điểm của Đảng và Nhà nước cề phát triển các kinh tế cửa khẩu

vùng Đông Bắc

1. Quan điểm của Đảng và Nhà nước:

Để thực hiện tốt những ý tưởng của cải cách theo đúng những

phương hướng đã vạch ra trong Đại hội VI của Đảng, trong hơn một thập

kỷ qua, Việt Nam đã không ngừng nghiên cứu, tìm tòi, nhằm phát hiện ra

những cách đi thích hợp, sáng tạo, cho phép đạt được các mục tiêu đặt ra

một cách nhanh chóng hơn, với những chi phí thấp, và mang lại kết quả cao

hơn. Ý tưởng về mở cửa nền kinh tế đất nước theo nhiều hướng, nhiều tầng

nấc khác nhau, là kết quả quan trọng của những nghiên cứu, tìm tòi này. Kể

từ khi thực hiện chính sách đổi mới, ý tưởng này đã luôn được phát triển,

hoàn thiện và được thể hiện ngày càng rõ rệt trong nhiều văn kiện của

Đảng và Nhà nước. Trong đó quan trọng nhất là việc khẳng định quan điểm

chủ đạo trong chính sách kinh tế đối ngoại hiện nay. Đó là: “Tiếp tục thực

hiện chính sách kinh tế đối ngoại độc lập tự chủ, mở rộng đa phương hóa

và đa dạng hóa với tinh thần Việt Nam muốn làm bạn với tất cả các nước

trong cộng đồng thế giới, … phấn đấu vì hòa bình độc lập và phát triển”.

Từ phương châm chủ đạo nói trên, các quan điểm cụ thể của Đảng

cũng ngày càng được làm rõ trong các Đại hội VII, VIII, IX của Đảng với

những quan điểm chủ đạo sau:

- Khẳng định nguyên tắc độc lập, chủ quyền, bình đẳng và cùng có

lợi trong phát triển kinh tế đối ngoại.

- Đa phương hóa các quan hệ kinh tế đối ngoại là phù hợp với nhữn

yêu cầu của cơ chế thị trường.

- Đa dạng hóa các hoạt động kinh tế đối ngoại là phù hợp với những

đòi hỏi của kinh tế trong nước và quốc tế.

70



Với quan điểm mở rộng giao lưu kinh tế như vậy chúng ta đã có

được những thành tựu không nhỏ trong thời gian qua. Để tăng cường đẩy

mạnh giao lưu kinh tế, đặc biệt là tại các cửa khẩu biên giới Đảng và Nhà

nước đã Quyết định thành lập các khu kinh tế cửa khẩu để thực hiện thí

điểm các chính sách. Đây là mô hình đã được thực hiện thành công ở một

số nước và trong thời gian qua với sự quan tâm của Đảng và Nhà nước sự

phát triển của các khu kinh tế cửa khẩu ngày càng mạnh mẽ. Sự quan tâm

được thể hiên qua các quyết định, các thông tư và một số các văn bản của

các cấp các ngành nhằm chỉ đạo việc thực hiện các chính sách theo quan

điểm của Đảng và Nhà nước. Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết

định số 53/2001/QĐ-TTg ngày 19/4/2001 về chính sách đầu tư đối với khu

kinh tế cửa khẩu biên giới. Theo đó, ngoài quyền được hưởng ưu đãi theo

qui định hiện hành, các nhà đầu tư trong và ngoài nước còn được hưởng.

- Các hoạt động kinh doanh: xuất nhập khẩu, tạm nhập tái xuất, vận

chuyển hàng hoá quá cảnh, kho ngoại quan, cửa hàng miễn thuế hội trợ

triển lãm, cửa hàng giới thiệu sản phẩm, sản xuất, gia công hàng xuất khẩu,

chi nhánh đại diện, chợ cửa khẩu, dịch vụ-du lịch, đầu tư cơ sở hạ tầng..

- Các nhà đầu tư được phép chuyển nhượng quyền sử dụng đất và

công trình kiến trúc theo đúng mục đích sử dụng đất đã được phê duyệt,

được vay vốn ưu đãi của Nhà nước để đầu tư xây dựng cơ sở kinh doanh,

được hưởng các ưu đãi về buôn bán biên giới, theo qui định.

- Áp dụng thuế suất, thuế xuất khẩu hiện hành ở mức thấp nhất đối

với những mặt hàng được sản xuất trong khu vực phải chịu thuế.

- Giảm 50% giá thuê đất và mặt nước so với mức hiện hành

- Mức thuế thu nhập doanh nghiệp thấp nhất (10%) trong suốt thời

hạn thực hiện dự án đầu tư; được miễn thuế thương mại doanh nghiệp trong

4 năm kể từ khi kinh doanh có lãi và giảm 50% trong 4 năm tiếp theo.

- Mức thuế chuyển lợi nhuận ra nước ngoài thấp nhất (3%).

71



- Thủ tục xuất nhập cảnh thuận lợi cho người nước ngoài ra, vào

khu vực này.

2. Định hướng phát triển kinh tế xã hội vùng Đông Bắc

Phát triển Đông Bắc phải đạt trong mối quan hệ hữu cơ với Đồng

bằng Sông Hồng và Tây Bắc, tận dụng cơ hội để hoà nhập vào sự phát triển

của vùng phát triển kinh tế trọng điểm Bắc Bộ.

- Với vị trí đầu nguồn cho nên mọi sự phát triển của vùng cán bộ,

công chức phải được đặt trong mối quan hệ hữu cơ, nhất là về mặt tự nhiên

với ĐBSH để đảm bảo cân bằng về tự nhiên, môi trường trên qui mô vùng

lớn, nhất là trong các hoạt động thủy văn, bảo vệ nguồn nước.

- Đồng bằng sông Hồng đất chật, người đông, quỹ dất dành cho

nông nghiệp có hạn, trong khi đó nhu cầu về các sản phẩm nông nghiệp rất

lớn cũng như nhu cầu về nguyên liệu cho công nghiệp; do đó sự bố trí cơ

cấu kinh tế cần phải tính tới yêu cầu đó.

- Nằm trong tổng thể tự nhiên của miền núi Bắc bộ, sự đan xen về

các điều kiện khí hậu, phát triển lâm nghiệp, khai thác các dòng sông… cho

nên các phương án phát triển của Đông Bắc phải gắn bó chặt chẽ với Tây

Bắc. Đồng thời trong chiến lược an ninh quốc phòng, mở rộng thương mại

biên giới thì Đông Bắc cũng cần phải phối hợp chặt chẽ với Đông Bắc.

Đông Bắc đang ở điểm xuất phát thấp, muốn phối hợp và hoà nhập

với sự phát triển chung của Đồng bằng Sông Hồng và phía Tây Nam Trung

Quốc để tránh những tụt hậu và thua kém thì cần phát triển nhanh, đồng

thời phát triển bền vững.

- Bảo đảm hài hòa giữa phát triển công nghiệp và nông lâm nghiệp,

trước hết cần chú trọng vào các ngành công nghiệp làm tăng giá trị nông –

lâm sản, không gây tổn hại đến môi trường.

- Phát triển những ngành công nghiệp khai thác sử dụng tổng hợp

và có hiệu quả các nguồn tài nguyên khoáng sản.

72



- Lựa chọn cơ cấu cây trồng, vật nuôi trên cơ sở kết hợp nông – lâm

nghiệp, đảm bảo nền kinh tế phát triển có gia tốc, tức là bố trí tập đoàn cây

trồng, vật nuôi phù hợp với môi trường sinh thái.

Xây dựng cơ cấu kinh tế theo nguyên tắc linh hoạt, có hiệu quả, đa

dạng hoá sản phẩm phù hợp với nhu cầu của thị trường trong nước và xuất

khẩu. Đồng thời theo hướng đa dạng hoá và khai thác hiệu quả các thế

mạnh, tiềm năng của các thành phần kinh tế.

- Lấy hiệu quả kinh tế xã hội và môi trường làm tiêu chuẩn

- Huy động mọi nguồn lực, mọi lực tiềm ẩn vào quá trình tăng

trưởng kinh tế.

- Đa dạng hoác các thành phần kinh tế phù hợp cói từng ngành,

từng lĩnh vực, từng khâu, từng địa bàn lãnh thổ, trong đó kinh tế Nhà nước

là chỉ đạo.

Quy hoạch phát triển vùng Đông Bắc phải rất coi trọng kết hợp giữa

trước mắt và lâu dài, yêu cầu hiệu quả bền vững.

- Kết hợp giữa đầu tư phát triển trọng điểm, tạo đột phá và tạo điều

kiện thúc đẩy sự phát triển tự lực của mỗi lãnh thổ.

- Kết hợp giữa công nghiệp qui mô nhỏ, vừa và lớn, ưu tiên qui mô

vừa và nhỏ.

- Kết hợp giữa các trình độ công nghệ khác nhau, phổ biến là công

nghiệp trung bình, tranh thủ công nghệ tiên tiến hiện đại.

- Kết hợp phát triển cây ngắn ngày, cây dài ngày, kết hợp giữa trồng

rừng nguyên liệu và phát triển cây nông nghiệp hàng năm và chăn nuôi,

thủy hải sản để đảm bảo nguồn lương thực, thực phẩm cần thiết và nguồn

thu nhập thường xuyên được nâng lên cho người lao động, tạo ra sự ổn địn

cần thiết cho quá trình phát triển.

- Khai thác hợp lý nhất hệ sinh thái lâm nghiệp có tính tới triển

vọng của tiến bộ khoa học công nghệ trong lĩnh vực trồng rừng và khai

thác, chế biến lâm sản.

73



Phát triển kinh tế kết hợp chặt chẽ với phát triển xã hội và bảo vệ

môi trường sinh thái.

- Bên cạnh việc phát triển những địa bàn, những khâu đột phá để

tạo gia tốc về tăng trưởng kinh tế, cần phấn đấu đạt mức tương đối cao về

bình quân hưởng thụ y tế, giáo dục, văn hóa, các dịch vụ thông tin, các

chính sách xã hội, để giảm bớt chênh lệch về mặt này với các vùng khác

trong nước.

- Tùy từng giai đoạn, một số lĩnh vực xã hội được ưu tiên hơn đặc

biệt là việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, phát triển dân trí, xóa đói,

giảm nghèo, rất chú ý thực hiện chính sách đối với vùng đồng bào dân tộc.

- Lợi ích kinh tế phải được giải quyết hài hòa vói giữ gìn môi

trường sinh thái, đảm bảo phát triển bền vững.

Kết hợp phát triển kinh tế với bảo đảm an ninh quốc phòng

- Bố trí các khu công nghiệp, các cửa ra - vào, các tuyến hành lang

có sự cân nhắc và kết hợp chặt chẽ với đảm bảo an ninh, quốc phòng.

- Bố trí cơ sở kinh tế, các vùng cây lâu năm ở dải hành lang biên

giới càn kết hợp vói hình thành mạng lưới dân cư đảm bảo an ninh quốc

gia. Đi đôi với phát triển kinh tế-xã hội, nâng cao đời sống nhân dân là điều

kiện quyết định, cần coi trọng xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc để đảm

bảo và tăng cường an ninh quốc phòng.

Phát triển du lịch, khai thác hải sản kết hợp với các lực lượng bảo

vệ vững chắc an ninh, quốc phòng và chủ quyền quốc gia cả trên đất liền

và trên biển, hải đảo.

3. Phương hướng và mục tiêu phát triển các khu kinh tế cửa khẩu vùng

Đông Bắc.

3.1 Định hướng phát triển khu kinh tế cửa khẩu Móng Cái (Quảng Ninh)

Móng Cái thuộc huyện Hải Ninh – tỉnh Quảng Ninh. Phía bắc giáp

thị trấn Đông Hưng tỉnh Quảng Tây Trung Quốc, phía nam giáp biển có

74



cảng biển Vạn Gia có thể đón tàu 5000 đến 7000 tấn. Thị trấn Móng Cái

cách Hồng Gai 175 km, cách Hà Nội 340 km (theo đường bộ).

Lợi thế quan trọng nhất của Móng Cái là: có cửa khẩu quốc tế. Cửa

khẩu Móng Cái thông thương với thị trường rộng lớn (riêng 2 tỉnh Quảng

Đông và Quảng Tây của Trung Quốc đã có hơn 100 triệu dân).

Móng Cái tiếp cận với khu khai phát Đông Hưng, là khu phố kinh

tế mở của tỉnh Quảng Tây Trung Quốc. Khu vực này đang được xây dựng

hình thành một thành phố hiện đại, đa chức năng, nhằm tạo đà phát triển

ảnh hưởng tới khu vực Đông Nam Á.

Móng Cái có điều kiện giao lưu thuận tiện với các tỉnh Bắc Bộ và

có bãi biển Trà Cổ dài 17 km. Gắn liền với quần thể Vịnh Hạ Long và Bái

Tử Long: không khí thoáng mát có thể phát triển thành trung tâm du lịch;

với nhiều hình thức du lịch khác nhau có tính hấp dẫn và thu hút khách

quốc tế đặc biệt là khách du lịch Trung Quốc.

Với vị trí đặc biệt như vậy, nên đề án quy hoạch xây dựng Khu kinh

tế cửa khẩu Móng Cái đã được Chính phủ cho triển khai với quy mô phát

triển dự kiến theo 2 giai đoạn.

- Giai đoạn 1: Khu kinh tế cửa khẩu Móng Cái bao gồm thị trấn

Móng Cái và các xã Hải Xuân, Bình Ngạc, Trà Cổ, Ninh Dương và Đảo

Vĩnh Thực. Khu vực này hiện có diện tích tự nhiên là 148,8 km2, chiếm

28,6% về diện tích và 58,35 về dân số toàn huyện Hải Ninh.

- Giai đoạn 2: Khu kinh tế cửa khẩu Móng Cái được mở rộng trên

toàn huyện Hải Ninh, lấy sông Tín Coóng làm ranh giới. Khu vực này có

diện tích tự nhiên 500 km2.

Với tính chất là Khu kinh tế cửa khẩu, hướng lâu dài Móng Cái cần

được xây dựng với quy mô hiện đại, có tầm cỡ quốc tế gồm các khu vực

chính.

Khu trung tâm thương mại

75



Khu trung tâm thương mại bố trí phía bắc thị trấn Móng Cái. Khu

vực này nằm giữa khu Bắc Luân biên giới với Trung Quốc và sông Ka

Long thuận lợi cho giao thông đường thủy và đường bộ. Hiện nay khu vực

này đã có chợ Móng Cái đang diễn ra hoạt động rất sôi động. Chọn địa

điểm này sẽ tiết kiệm được chi phí đầu tư, thuận lợi cho côn gtác quản lý

hoạt động thương mại, nhất là hoạt động xuất nhập khẩu tại khu vực này.

Khu vực này còn có đường bộ nối liền với Trà Cổ gắn được hoạt động

thương mại với hoạt động du lịch.

Cơ cấu trung tâm thương mại của Móng Cái gồm có: khu vực hội

chợ thương mại và giao dịch quốc tế; khu vực quảng cáo giới thiệu, ký kết

hợp đồng mua bán hàng hoá; kho ngoại quan, hàng chờ xuất khẩu và

chuyển khẩu ra nước ngoài và nhập khẩu vào Việt Nam. Văn phòng Đại

diện các cơ quan kinh doanh trong nước và quốc tế. Dự kiến năm 2000 có

khoảng 100 cơ sở đại diện trong đó khoảng 25- 30 đại diện quốc tế. Văn

phòng bộ máy quản lý, hải quan, thuế vụ; công an, cửa khẩu biên phòng,

kiểm dịch và các cơ quan phục vụ sản xuất như: Ngân hàng, bưu điện, văn

hóa nghệ thuật.

Khu du lịch dịch vụ Trà Cổ

Khu này gồm: hệ thống khách sạn, nhà nghỉ xây dựng dọc theo bờ

biển Trà Cổ, cùng với hệ thống cửa hàng, cửa hiệu, khu thể thao vui chơi

giải trí, vườn hoa công viên… Hình thành kiến trúc đa dạng, kết hợp kiến

trúc dân tộc và hiện đại, đáp ứng yêu cầu của một khu du lịch hiện đại

trong tương lai.

Khu công nghiệp

Khu công nghiệp được bố trí phía tây sông Ka Long thuộc xã Ninh

Dương. Khu vực này là vùng đồi thoải dãn ra biển, không có vật kiến trúc

kiên cố, rất ít nhà dân thích hợp cho mặt bằng của một khu công nghiệp.

Mặt khác, khu vực này là rất thuận tiện cho việc tiếp nhận và chuyển giao

hàng hoá, thiết bị bằng đường biển phía cảng Vạn Gia và sông Ka Long.

76



Bằng đường bộ từ Hồng gai qua khu vực này sang Trung Quốc và ngược

lại. Trong khu công nghiệp bố trí các xí nghiệp gia công, chế biến, lắp ráp

các mặt hàng xuất khẩu vùng với các cụm dân cư và các công trình dịch vụ

công cộng

Khu hành chính và dân cư

Trung tâm hành chính khu kinh tế cửa khẩu Móng Cái, bố trí ở khu

vực phía nam thị trấn Móng Cái hiện nay, gồm trụ sở và nơi làm việc của

các cơ quan quản lý Nhà nước. Khu dân cư được bố trí tập trung dọc theo 2

bên đường từ Móng Cái đến Trà Cổ và dọc theo bờ sông Ka Long.

Xây dựng cơ sở hạ tầng

Nâng cấp, mở rộng tuyến đường từ Hồng Gai – Móng Cái dài 175

km. Cải tạo và nâng cấp hệ thống giao thông nội thị hiện có, gồm 3 trục

đường lấy điểm xuất phát từ cầu Ka Long đi Hồng Gai, đi Trà Cổ; đi qua

trung tâm thương mại tới cầu Bắc Luận. Hướng tương lai xây dựng mới

trục đường đối ngoại, từ cầu Bắc Luận đi qua phía đông nam trung tâm

thương mại, vượt cầu mới sông Ka Long cách cầu cũ khoảng 100m về phía

nam nối với đường 4 tại km số 9.

Cải tạo và nâng cấp cảng hàng hoá Vạn Gia cho tàu 5000 tấn: cảng

biển du lịch Tràng Vĩ và Mũi Ngọc. Sau 2 năm 200 xây dựng sân bay dân

dụng phục vụ khách du lịch và thương mại, cách Móng Cái 15 km về phía

Tây. Ngoài ra, hệ thống kết cấu hạ tầng khác như hệ thống cung cấp điện,

cấp thoát nước v.v.. cũng được xây dựng đồng bộ.

3.2. Định hướng phát triển Khu kinh tế cửa khẩu Đồng Đăng (Lạng Sơn)

Khu kinh tế Đồng Đăng Lạng Sơn nằm ở địa đầu phía Đông Bắc tổ

quốc thuộc tỉnh Lạng Sơn, phía Bắc giáp Trung Quốc, có biên giới dài 13

km, có diện tích tự nhiên 207 km, dân số khoảng 70 nghìn người.

Khu vực này được ngăn cách với các khu vực khác bởi ranh giới tự

nhiên bao gồm núi đá phía Bắc và các dãy núi đất thị xã Lạng Sơn và thị

trấn Đông Đăng, là nơi giao lưu hàng hoá sầm uất từ lâu đời.

77



Khu vực Đồng Đăng – Lạng Sơn có hệ thống đường giao thông

thuận lợi bao gồm: tuyến đường sắt chạy qua Trung Quốc tới các nước

Đông Âu, tuyến đương bộ xuyên Việt 1A sang Trung Quốc, đường 1B đi

Thí Nguyên, Đường đi Cao Bằng, đường 4B ra các cảng biển của tỉnh

Quảng Ninh.

Trên địa bàn kinh tế đô thị Đồng Đăng – Lạng Sơn có các cửa khẩu

quan trọng của nước ta như : cửa khẩu Quốc tế đường sắt - Đồng Đăng, cửa

khẩu Quốc tế đường bộ Hữu Nghị. Cửa khẩu Tân Thanh và Cóc Nam có

khối lượng hàng hoá trao đổi tiểu ngạch là rất lớn.

Thị xã Lạng Sơn và thị trấn Đồng Đăng được xây dựng cải tạo mở

rộng thành một thành phố hiện đại, với vai trò đô thị cửa ngõ biên giới phía

Bắc nước ta, nối đại lục Trung Quốc với Đông Nam Á, là đầu mối giữa hai

vùng lớn ở Châu Á. Thành phó này có đủ điều kiện kinh tế, văn hóa, an

ninh quốc phòng tương tác với các khu vực đang phát triển sôi động ở

Bằng Tường Trung Quốc. Trong đó có cơ sở vật chất theo tiêu chuẩn cửa

khẩu Quốc gia tại khu vực Tân Thanh.

Khu kinh tế Đồng Đăng – Lạng Sơn có tính chất như sau:

- Là cửa khẩu quan trọng của nước ta, mang ý nghĩa lớn về chính trị

ngoại giao, kinh tế, thương mại. v..v…

- Là trung tâm thương mại du lịch

- Là khu công nghiệp tập trung và kho tàng

- Là khu du lịch nghỉ ngơi trong nước và quốc tế

- Có vị trí quan trọng về an ninh và quốc phòng

Các phương án bố cục không gian đô thị

Phương án 1 : Không gian khu kinh tế đô thị được bố cục theo dạng

chuỗi…

- Công nghiệp và kho tàng tập trung chủ yếu ở Đồng Đăng và một

phần ở Lạng Sơn.

- Trung tâm thương mại ở Đồng Đăng và Lạng Sơn.

78



- Cửa khẩu Hữu Nghị và khu vực Tân Thanh chủ yếu xây dựng một

số cơ quan quản lý Nhà nước như biên phòng, hải quan, thuế vụ, kiểm dịch.

Tại tân Thanh có chợ giao dịch buôn bán và kho tàng nhỏ. Không gian đô

thị tập trung chủ yếu ở 2 cực của khu vực là thị xã Lạng Sơn và thị trấn

Đồng Đăng sau phát triển thành thị xã Đồng Đăng.

- Hướng phát triển không gian chủ yếu của thị xã Lạng Sơn là về

phía Quan Hồ, phía đông quốc lộ 1A. Còn hướng phát triển không gian chủ

yếu của Đồng Đăng là phía nam. Tại khu vực phát triển mới có khu công

nghiệp tập trung, kho tàng, trung tâm giao dịch, thương mại, dịch vụ,…

phục vụ cho toàn vùng cửa khẩu, Đồng Đăng là cửa ngõ biên giới, nơi hội

tụ đầu mối của các cửa khẩu quan trọng.

Phương án II : Không gian khu kinh tế được bố trí trải dài trên tuyến

quốc lộ 1A với một giải đô thị mỏng theo hành lang kỹ thuật.

Đồng Đăng phát triển về phía nam theo hành lang kỹ thuật nêu trên

để trong tương lai có thể gắn kết hai đô thị dạng tuyến tính.

Trong 2 phương án trên chon phương án I vì một số lý do như :

Phương án I phù hợp với đặc điểm tình hình hiện trạng, đặc điểm điều kiện

tự nhiên, nhất là quỹ đất đai có khả năng xây dựng. Phù hợp với tính chất

chức năng khu kinh tế đô thị, việc phân kỳ xây dựng được thuận lợi, đáp

ứng nhu cầu xây dựng trước mắt cũng như lâu dài trong tương lai.

Khu kinh tế cửa khẩu Đồng Đăng Lạng Sơn được cấu thành bởi các

chức năng chính như:

- Các khu vực quản lý Nhà nước về cửa khẩu: được phân thành các

cấp khác nhau – khu vực quản lý hành chính được đặt ở Đồng Đăng, đầu

mối của 3 cửa khẩu. Ở đây có các trụ sở cơ quan ngoại giao, hải quan, thuế

vụ, biên phòng hành chính trong khu vực. Tại các cửa khẩu có các phòng

thường trực của cơ quan quản lý trực tiếp, cụ thể việc xuất nhập khẩu người

và hàng hoá.

79



- Các trung tâm thương mại – dịch vụ: tại Đồng Đăng tổ chức một

trung tâm thương mại lớn gồm chợ Quốc tế, chợ giao dịch bán buôn, để các

tổ chức cá nhân trong nước và nước ngoài thuê địa điểm dể trưng bày và

giới thiệu sản phẩm, giao dịch đại lý mua bán hàng hóa. Tại Lạng Sơn, tổ

chức trung tâm văn hóa đại diện thương mại của các Công ty trong và

ngoài nước muốn kinh doanh trong khu vực; cần dành đất xây dựng một

trung tâm hội chợ triển lãm Quốc tế tổ chức định kỳ, một trung tâm giao

dịch và ngân hàng.

- Các khu công nghiệp và kho tàng: tại Đồng Đăng, bố trí một khu

công nghiệp tập trung bao gồm: công nghiệp gia công, lắp ráp, tái chế cơ

khí, điện tử; công nghiệp chế biến các mặt hàng xuất khẩu từ nông lâm sản;

các kho tàng đường bộ và đường sắt gồm các kho ngoại quan để tiếp nhận

và trung chuyển các loại hàng hoá nước ngoài với lượng lớn.

- Trung tâm hành chính: chủ yếu tập trung ở Lạng Sơn; tại Đồng

Đăng chỉ có các cơ quan hành chính thị trấn (sau này là thị xã) và 1 phần

cơ quan quản lý khu kinh tế đô thị Lạng Sơn-Đồng Đăng

- Trung tâm văn hóa giáo dục y tế: tại Lạng Sơn chủ yếu là cơ quan

chức năng phục vụ toàn tỉnh và phục vụ thị xã Lạng Sơn; các cơ quan phục

vụ khu kinh tế đô thị Lạng Sơn-Đồng Đăng được bố trí tại Đồng Đăng,

trong đó có trường đào tọa, trung tâm văn hóavà bệnh viện.

- Trung tâm du lịch: tổ chức các trung tâm du lịch trong khu vực,

phục vụ khách du lịch trogn và ngoài nước, khách vãng lai và nhân dân; du

lịch sinh thái tại rừng nguyên sinh Quốc gia và Quán Hồ; du lịch, nghỉ

dưỡng ở Quán Hồ, Mẫu Sơn; làng Nguyên Lốc các dân tộc tại quán Hồ;

làng du lịch văn hóac dân tộc và du lịch hang động tại khu nhất, nhị, Tam

Thanh Lạng Sơn; du lịch nghiên cứu ỏ Lạng Sơn.

- Hệ thống cửa khẩu được định hướng là:

Cửa khẩu Hữu Nghị

80



+ Giao thông: đường bộ

+ Tính chất: quốc tế

+ Lưu lượng hàng hóa/tháng: 9.000 lượt hành khách xuất nhập cảnh

bằng hộ chiếu/tháng. Kim ngạch xuất nhập khẩu đạt khoảng 13 triệu

USD/tháng.

Cửa khẩu Đồng Đăng

+ Giao thông: đường sắt

+ Tính chất: quốc tế

+ Lưu lượng hàng hóa/tháng: 1000 lượt hành khách xuất nhập cảnh

bằng hộ chiếu/tháng. Kim ngạch xuất nhập khẩu đạt khoảng 14 triệu

USD/tháng.

Cửa khẩu Tân Thanh

+ Giao thông: đường bộ

+ Tính chất: cặp chợ biên giới

+ Lưu lượng hàng hóa/tháng: chủ yếu cư dân biên giới qua lại bằng

sổ thông hành. Kim ngạch xuất nhập khẩu đạt khoảng 3 triệu USD/tháng.

3.3. Định hướng phát triển Khu kinh tế cửa khẩu Lào Cai

Cửa khẩu Lào Cai là một trong những cửa khẩu quan trọng nhất ở

phía Bắc Việt Nam giáp với Trung Quốc. Khu kinh tế cửa khẩu Lào Cai có

tính chất : Là cửa khẩu quốc gia và quốc tế; là đầu mối đường sắt đường

bộ, giữa hai nước Việt – Trung; là trung tâm thương mại dịch vụ và du lịch

của tỉnh và toàn vùng. Có vị trí quốc phòng, an ninh quốc gia quan trọng

trong vùng biên giới phía Bắc Việt Nam.

Có hai phương án được đề xuất:

Phương án I: Trên cơ sở thực tại đi lên, không phá vỡ quy hoạch

tổng thể luận chứng KTKT hệ thống cây xanh, lâm viên đã được duyệt, tôn

trọng và sử dụng các công trình mới xây dựng, cấp đát. đây là phương án

khống chế tối đa sự phát triển khu dân cư, ưu tiên dành đất cho phát triển

81



thương mại, dịch vụ cho bến bãi, kho tàng cho phục vụ hoạt động giao

thông xuất nhập cảnh, giải quyết tốt quy trình cửa khẩu.

Khu cửa khẩu có chức năng sau: khu quản lý Nhà nước và bến bãi

kho tàng giao thông kiểm soát xuất nhập cảnh; khu thương mại và trao đổi

mậu dịch; khu công nghiệp – dịch vụ- văn hóa – vui chơi…; khu đại diện

thương mại quốc tế; khu đại diện thương mại trong nước; khu dân cư (phố

chợ ở của cán bộ công nhân viên + thuê ở); khu di tích, danh thắng, và lâm

viên; khu quân sự và nhà máy nước.

Phương án II: Có sự đầu tư đột biến trong tương lai biến vùng này

thành một thương trường quốc tế lớn, phát triển thương mại và thị trường

tự do đến mức tối đa. Phương án này có cơ cáu phân khu chức năng như

phương án I nhưng khai thác đất đai trên đồi 117 một cách triệt để thu hẹp

diện tích cây xanh lâm viên, danh thắng và di tích, du lịch để sử dụng cho

thuê đất xây dựng công trình, cho nước ngoài đầu tư – biến khu cửa khẩu

thàn một thương trường tự do theo một cơ chế “ mở”. đây là phương án dự

phòng.

Phương án I được chọn làm phương án để quy hoạch chi tiết khu

kinh tế cửa khẩu. Nguyên tắc chính tổ chức không gian theo phương án I

được chọn là:

- Tạo một trục chính khu vực nhằm xây dựng các công trình chủ

đạo. Trục này là luồng giao thông chính của người du lịch, tham quan,

thương khách v.v.. Trục chính với không gian kiến trúc đa dạng, phong

phú, xây dựng tập trung, ưu tiên các công trình có vốn lớn (dịch vụ khách

sạn, đại diện quốc tế) có thể nhanh chóng tao được một bộ mặt cho khu

kinh tế cửa khẩu quốc gia và quốc tế.

- Công năng về giao thông quá cảnh, đường sắt , khu quản lý và

kiểm soát, khu sân bãi hải quan được tách riêng có hành lang bảo vệ phục

vụ cho chức năng cửa khẩu. Luồng người, hàng hoá thô sơ đi theo một

đường riêng (phía tây đường sắt) không đi chung với đường trục chính khu

82



vực. Triệt để khai thác địa hình, cảnh quan của sông Nậm Thi, sông Hồng,

Đồi Đền Thượng., đồi 117 làm nơi thăm quan du lịch, nghỉ dưỡn và lâm

viên.

- Khu dân cư chủ yếu buôn bán dịch vụ đưa ra sát đường biên tạo ra

những dãy buôn bán sầm uất dọc theo biên giới Việt – Trung. Khu thương

mại trao đổi mậu dịch, dịch vụ , khi sinh hoạt văn hóa là hạt nhân của hoạt

động cửa khẩu. Thỏa mãn được các mối quan hệ về hoạt động kinh tế, giao

thông, quá cảnh, kiểm soát hàng, người, của cửa khẩu và các khu phụ cận.

Các cơ quan đại diện trong và ngoai nước được đặt ở các vị trí có tầm nhìn

tốt, để đạt được hiệu quả kiến trúc hiện đại và phong phú.

- Quy hoạch sử dụng đất đai: khu vực cửa khẩu Lào Cai tương lai sẽ

trở thành một siêu thị thương mại và dịch vụ, do vậy tiêu chuẩn điều phối

quỹ đất ở đây không thể áp dụng như các khu dân cư khác. Đối với khu dân

cư: chủ yếu là buôn bán dịch vụ, đề xuất tiêu chuẩn là một lô đất ở không

quá 70 m2 , tối thiểu là 50 m2 (ở theo tiêu chuẩn đô thị). Các khu đất đã chia

nhưng dân chưa xây dựng hoặc mới làm nhà có thể xem xét cấp hoặc điều

phối lại. Việc xây dựng cần phải đảm bảo về kiến trúc xây dựng hạ tầng kỹ

thuật và vệ sinh môi trường, mật độ xây dựng. Các khu đất đã cấp nhưng

không phù hợp với cơ cấu phân khu chức năng có thể chuyển đổi tính chất

và phân bố lại. Việc sử dụng đất trong xây dựng cần có sự tính toán cụ thể

hợp lý để phù hợp với từng loại hình kinh doanh.

- Kế hoạch khai thác và sử dụng đất đó là: ưu tiên dành đất cho

chức năng cửa khẩu, tận dụng các quỹ đất không thuận lợi (khu trũng,

thung lũng) để làm kho bãi hải quan, khai thác triệt để đất xây dựng tốt.

Lập kế hoạch để xây dựng kè chống lũ lụt và bảo vệ đất đồng thời thêm

được quỹ đất cho xây dựng, tăng thêm đất cho cây xanh vườn hoa và cảnh

quan ven sông.

- Tổ chức không gian quy hoạch kiến trúc: quan điểm về không

gian kiến trúc quy hoạch toàn khu với cảnh quan thiên nhiên sinh động và

83



hấp dẫn, tạo được điểm nhìn tốt từ nhiều phía, nhất là từ Hà Khẩu (Trung

Quốc) và Cố Lếu nhìn sang việc tổ chức không gian kiến trúc 3 chiều cũng

như bố trí các công trình kiến trúc ven bờ sông Hồng và sông Nậm Thi phải

được đặc biệt quan tâm. Đối với từng loại công trình kiến trúc, hình thức và

nội dung phải được kết hợp hài hòa, đẹp và sang trọng. Ngoài ra các công

trình của các khu vực trọng tâm, trọng điểm cũng như các công trình kiến

trúc quan trọng được bố trí ở vị trí thuận lợi và cần thiết phải có sự khang

trang và hiện đại.

- Các qui định khi thiết kế các công tình cụ thể: khi xây dựng từng

công trình cụ thể phải có thiết kế được các cấp có thẩm quyền về chuyên

môn xét duyệt. Các mẫu mã nhà ở phải được thiết kế, hướng dẫn tuân thủ

theo những quy định về mặt nhà, tầng cao, hình khối kiến trúc từng đoạn

phố, ô phố phải đồng nhất và mang tính dân tộc, hiện đại. Để phù hợp với

cảnh quan miền núi, cần khuyến khích và ưu tiên các kiểu nhà mái dốc, nên

hạn chế các kiểu nhà mái bằng. Các công trình công cộng, văn phòng đại

diện có quy mô nhỏ, nên tập trung hợp khối, hợp vốn, không xây dựng lẻ tẻ

vụn vặt, lãng phí đất ảnh hưởng đến bộ mặt kiến trúc toàn khu vực, đảm

bảo tầng cao quy định.

- Qui hoạch tổng thể hệ thống kết cấu hạ tầng: cửa khẩu Lào Cai là

cửa khẩu duy nhất ở nước ta nằm ngay tại thị xã tỉnh lỵ, do đó vừa đảm bảo

chức năng giao thông của cửa khẩu, vừa đảm bảo chức năng giao thông của

đô thị. Khu vực cửa khẩu có tuyến đường sắt nối Hà Khẩu (Trung Quốc)

với thị xã Lào Cai qua cầu Hồ Kiều. Ga cửa khẩu nằm ở phố mới, cách cầu

Hồ Kiều 2km. Đường bộ khu vực cửa khẩu nối Hồ Kiều với quốc lộ 4D.

mạng lưới đương khu vực cửa khẩu được xây dựng theo quy hoạch tổng

thể thị xã Lào Cai. Để đảm bảo chức năng cửa khẩu cần tách riêng giao

thông cửa khẩu với giao thông đô thị, xây dựng mới tuyến giao thông đối

ngoại nối cầu Hồ Kiều-QL4D phía đông đường sắt, đường rộng 18,5m.

Phía đông Cầu Chui bố trí bẫi đỗ xe dự trữ cho khu vực cửa khẩu diện tích

84



100m2, bố trí 40 ô tô. Tính không giữa đường chính khu vực đi dưới đường

sắt là 3,5m.Trong tương lai tuyến đường sắt Vân Nam sẽ thông qua tuyến

đường sắt qua cửa khẩu Lào Cai. Do đó cần hạn chế giao thông cùng cao

độ đường sắt và đường bộ. Quan hệ đường thủy chủ yếu là hàng tiểu ngạch

giữa một số khu vực dân cư dọc sông Nậm Thi với thị xã Lào Cai. Về cấp

nước: tổng nhu cầu cấp nước của khu kinh tế cửa khẩu Lào Cai khoảng

800m3, ngày đêm vào năm 2010.

Nhận thấy được sự tác động không nhỏ của khu kinh tế cửa khẩu

đến phát triển kinh tế UBND tỉnh Lào Cai đã phê duyệt Đề án phát triển

kinh tế cửa khẩu giai đoạn 2001-2005-2010 theo Quyết định số 50/QĐ-UB

ngày 18/12/2002. Nhằm đạt được một số mục tiêu cơ bản như sau:

- Quy hoạch xây dựng khu kinh tế cửa khẩu với phạm vi toàn bộ

các xã, phường thuộc thị xã Lào Cai, thôn Na Mo, xã Bản Phiệt, huyện Bảo

Thắng, xã Mường Khương và huyện Mường Khương với tổng diện tích

9.178 ha.

- Điều chỉnh Quy hoạch và đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng cho các

khu du lịch kinh tế cửa khẩu đặc biệt là khu cửa khẩu quốc tế Lào Cai, đảm

bảo yêu cầu phát triển kinh tế, thương mại, du lịch, dịch vụ cho trước mắt

và lâu dài, tương xứng với tầm cửa khẩu quốc tế văn minh hiện đại.

- Sắp xếp, củng cố tổ chức và đổi mới công tác quả lý tại các cửa

khẩu theo Quyết định số 53/2001/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, tạo

điều kiện thuận lợi, thực sự thông thoáng, đúng pháp luật cho mọi thành

phần kinh tế đến đầu tư buôn bán, hoạt động dịch vụ, du lịch tại khu kinh tế

cửa khẩu tỉnh Lào Cai.

- Nhằm khai thác một cách tốt nhất những lợi thế của khu vực kinh

tế cửa khẩu; đưa kinh tế cửa khẩu thực sự là mũi nhọn, là động lực để phát

triển kinh tế địa phương.

85



- Xây dựng cơ sở vật chất khu kinh tế cửa khẩu đảm bảo đủ sức hấp

dẫn với các đối tác trong và ngoài nước đến đầu tư, buôn bán du lịch và

đảm bảo ổn định an ninh trật tự biên giới.

- Phấn đấu từ nay đến năm 2005 mỗi năm số thu từ khu kinh tế cửa

khẩu tăng 15-20% so với năm trước, năm 2005 đạt số thu từ kinh tế cửa

khẩu: 230-250 tỉ đồng Việt Nam từ năm 2006 trở đi mỗi năm số thu từ khu

kinh tế cửa khẩu đạt 300-400 tỷ đồng/ năm và chiếm từ 65-70% số thu

ngân sách Nhà nước trên địa bàn.

Thực hiện được các mục tiêu của đề án trên đây sẽ góp phần thực

hiện các mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội chung của toàn tỉnh mà Đại hội

Tỉnh lỵ Lào Cai khóa XII đã đề ra.

- Đề án nhằm phát huy lợi thế của khu kinh tế cửa khẩu tăng nguồn

thu ngân sách từ khu kinh tế cửa khẩu hàng nă từ 15-20 %. Đạt số thu năm

2005 từ 230-250 tỷ đồng

- Tác động trực tiếp đến việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh, mũi

nhọ của khu kinh tế cửa khẩu là dịch vụ và du lịch.

- Đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng khu kinh tế cửa khẩu để thu hút

đầu tư, thúc đẩy kinh tế của tỉnh phát triển, mặt khác giải quyết tạo điều

kiện việc làm cho người lao động.

- Tạo sự thông thoáng về cơ sở hạ tầng với khu kinh tế cửa khẩu

song vẫn đảm bảo thực hiện tốt công tác quản lý an ninh biên giới quốc gia.

II. Các giải pháp nhằm phát triển Khu kinh tế cửa khẩu vùng Đông

Bắc

Với chủ trương xây dựng mối quan hệ “láng giềng hữu nghị, hợp

tác toàn diện, ổn định lâu dài, hướng tới tương lai” giữa hai nước Việt Nam

và Trung Quốc ngày càng tốt đẹp cũng như nhằm tranh thủ thời cơ trong xu

thế hội nhập hiện nay thì việc phát triển các khu kinh tế cửa khẩu là rất

quan trọng và để thực hiện được điều đó cần phải thực hiện đồng bộ các

giải pháp chủ yếu sau:

86



1. Ký kết và triển khai thực hiện các hiệp định kinh tế – thương mại song

phương giữa hai nước Việt – Trung.

Phát triển các khu kinh tế cửa khẩu đã đem lại nhiều mặt tích cực,

thúc đẩy tăng trưởng và phát triển kinh tế xã hội của cả hai nước, trước hết

là ở các tỉnh biên giới. Với những lợi ích do các khu kinh tế cửa khẩu đem

lại là to lớn không chỉ về mặt kinh tế mà còn cả về mặt xã hội và nhiều lĩnh

vực khác. Song sự phát triển của các khu kinh tế cửa khẩu chưa đáp ứng

được nhu cầu giao lưu kinh tế của hai nước, nhất là đối với Việt Nam. Một

trong những nguyên nhân đó là do hai quốc gia còn có qua ít các hiệp định

kinh tế – thương mại song phương. Nội dung các hiệp định đã ký kết còn

hạn hẹp, gò bó, chưa đáp ứng được yêu cầu đòi hỏi của quan hệ hợp tác

hiện tại và trong tương lai. Hơn nữa, việc triển khai thực hiện các hiệp định

trên còn chậm.

Muốn phát triển các khu kinh tế cửa khẩu biên giới, chúng ta phải

xây dựng được các chủ trương, chính sách, kế hoạch cụ thể, và tất cả những

điều đó phải dựa trên cơ sở những hiệp định hợp tác ký kết giữa hai bên.

Mặc dù có những sự thay đổi tích cực trong các hoạt động thương mại giữa

hai nước nhưng vẫn ở tình trạng bấp bênh, không ổn định, lúc tăng lúc

giảm gây nhiều bất lợi cho ta. Nguyên nhân do hạn chế về ký kết và thực

hiện các hiệp định, mặt khác nguyên nhân này cũng làm cho các chính sách

kinh tế của nước ta với Trung Quốc thiếu linh hoạt, uyển chuyển, bổ sung

không kịp thời, các địa phương, doanh nghiệp thiếu tính chủ động trong

trao đổi buôn bán, dẫn đến “mất trật tự” trong quan hệ buôn bán qua biên

giới. Ngoài ra chính việc thiếu các hiệp định, khung pháp lý cần thiết cho

các hoạt động cũng là nguyên nhân sâu xa tác động làm cho việc đầu tư

vào các cơ sở hạ tầng còn kém xa so với đòi hỏi thực tế bởi chúng ta không

dám mạnh dạn đầu tư vào cơ sở hạ tầng.

Do đó giảp pháp tăng cường ký kết các hiệp định kinh tế giữa hai

bên là vô cùng quan trọng. Các hiệp định đó phải đảm bảo các nguyên tắc

87



cùng có lợi, không làm thiêt hại cho bên đối tác, phải tuân theo các tập

quán và thông lệ.

2. Xây dựng và phát triển đồng bộ cơ chế, chính sách đối với các khu

kinh tế cửa khẩu biên giới phía Bắc.

Thực tế trong những năm qua, Trung Quốc chủ động và khai thác

tốt lợi ích từ giao lưu kinh tế qua biên giới Việt – Trung là vì các hoạt động

biên mậu của Trung Quốc đã được thực hiện trên cơ sở khung pháp lý,

đường lối đầy đủ và hoàn chỉnh bao gồm các luật, chỉ thị của Quốc vụ viện,

các chính sách cụ thể phù hợp.

Ngược lại, Việt Nam thực hiện giao lưu kinh tế qua biên giới

thường bị động, chưa tận dụng tốt những lợi thế và hiệu quả cảu kinh tế –

thương mại cửa khẩu. Một trong những nguyên nhân gây nên tình trạng đó

là chúng ta thiếu một khung pháp lý về cơ chế, chính sách cho các hoạt

động cụ thể, phù hợp với đặc điểm, điều kiện tự nhiên cũng như khai thác

một số lợi thế của những mô hình kinh tế mới. Vì vậy, xây dựng và phát

triển đồng bộ cơ chế, chính sách để phát triển các khu kinh tế cửa khẩu

biên giới phía Bắc nói chung và phía Đông Bắc nói riêng là việc cần thiết,

cấp bách. Các cơ chế chính sách cụ thể nên xây dựng theo hướng sau:

88



Về chính sách kinh tế – thương mại:

- Nên có chính sách đa dạng hóa các hình thức giao lưu kinh tế qua

cá khu kinh tế cửa khẩu, tạo điều kiện thông thoáng và ưu đãi đối với

những hoạt động kinh tế đáp ứng yêu cầu, lợi ích của cả hai phía, thúc đẩy

kinh tế hàng hoá và hội nhập kinh tế của mỗi nước, phù hợp với thông lệ

quốc tế. Các chính sách cần phải có sự cụ thể về các hoạt động đa dạng đó

bởi hoạt động giao lưu kinh tế qua cửa khẩu cần được hiểu một cách toàn

diện hơn, đầy đủ hơn. Cần xây dựng, ban hành cụ thể những quy chế về

xuất khẩu, nhập khẩu hàng hoá và dịch vụ, du lịch, quá cảnh ở khu kinh tế

cửa khẩu. Cần có một chính sách cơ cấu mặt hàng phù hợp, cụ thể là, phải

có qui định danh mục những loại hàng hoá được phép kinh doanh, không

được phép kinh doanh hoặc hạn chế kinh doanh của khu kinh tế cửa khẩu.

- Cần có chính sách khuyến khích xuất khẩu tiểu ngạch hợp pháp,

vì thực chất thương mại tiểu ngạch là phương thức mua bán hàng hoá rất

linh hoạt, phong phú, thanh toán thuận lợi và hiện còn đang thích hợp với

trao đổi thương mại qua các khu kinh tế cửa khẩu cửa khẩu phía Bắc nước

ta.

- Có chính sách ưu tiên ưu đãi hợp lý để khuyến khích các địa

phương vùng biên giới tăng cường phát huy tính chủ động sáng tạo, linh

hoạt nhằm tân dụng các lợi thế so sánh của cá vùng trong quan hệ kinh tế –

thương mại. Muốn vậy phải mở rông, tăng cường quyền tự chủ của các địa

phương vùng biên giới có cửa khẩu về các khoản thu ngân sách, về đầu tư,

quản lý vốn, quyền về cấp hạn ngạch xuất khẩu …

Về chính sách dịch vụ, du lịch:

- Cần có các chính sách khuyến khích mở rộng, phát triển nhiều loại

hình dịch vụ qua khu kinh tế cửa khẩu như : dịch vụ tạm nhập, tái xuất,

dịch vụ quá cảnh, dịch vụ chuyển khẩu hàng hoá, dịch vụ giao nhận vận

chuyển hàng hoá quá cảnh cho nước láng giềng, dịch vụ kho ngoại quan và

cửa hàng miễn thuế. Các hình thức này phải đa dạng, thuận tiện, phù hợp

89



với xu thế hội nhập, mở cửa hiện nay trên thế giới, nhưng đồng thời phải có

sự quản lý, kiểm soát chặt chẽ, đảm bảo an ninh biên giới, lợi ích quốc gia,

đảm bảo giữ vững và giữ gìn mối quan hệ truyền thống, hữu nghị giữa hai

nước.

- Có chính sách hợp lý để thu hút khách du lịch của các Trung Quốc

sang Việt Nam. Trước hết là du lịch ở vùng biên giới, các tỉnh biên giới và

dần phát triển các tour du lịch theo tuyến đi sâu vào nội địa Việt Nam …

Gắn liền với việc thu hút khách du lịch qua cửa khẩu là chính sách quản lý

xuất nhập cảnh. Mục tiêu của chính sách quản lý xuất nhập cảnh là tạo điều

kiện tốt nhất cho người dân hai bên biên giới thăm viếng lẫn nhau, giao lưu

kinh tế và cho khách du lịch thực hiện các chuyến du lịch tốt nhất.

Về chính sách thuế :

- Phải đổi mới, bổ sung và sửa đổi chính sách thuế ở các khu kinh tế

cửa khẩu Đông Bắc, nhất là biểu thuế xuất nhập khẩu, nhằm khuyến khích

phát triển sản xuất trong nước để xuất khẩu, tránh làm ảnh hưởng xấu đến

phát triển sản xuất trong nước, trước hết là các tỉnh có khu kinh tế cửa

khẩu. Để chống tệ nạn tham nhũng, thất thoát ngân sách Nhà nước, tác

động xấu đến hoạt động kinh tế – thương mại qua biên giới, cần có sự tăng

cường về công tác kiểm tra, thanh tra thuế, có thưởng phạt nghiêm minh.

Về chính sách tài chính – tiền tệ:

- Cần có chính sách tài chính thích hợp, ưu tiên cho phát triển cơ sở

hạ tầng đối với các khu kinh tế cửa khẩu. Ưu tiên nguồn tài chính để tập

trung phát triển sản xuất nguồn hàng xuất khẩu sang Trung Quốc và đầu tư

cho phát triển du lịch.

- Cần phải xây dựng và thực hiện các quy chế về hoạt động tiền tệ ở

biên giới, khuyến khích các ngân hàng thương mại mở rộng quan hệ đại lý

và các quan hệ thanh toán khác với ngân hàng phía Trung Quốc, dần tiến

tới ngân hàng hóa thanh toán thương mại ở khu vực cửa khẩu biên giới.

90



Xóa bỏ dần tình trạng buôn bán tiền tệ tự phát, xóa bỏ phương thức thanh

toán trực tiếp.

91



3. Tăng cường đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng cho các khu kinh tế cửa

khẩu.

Chúng ta cũng đã biết cơ sở hạ tầng, đặc biệt là hạ tầng vật chất kỹ

thuật, có vai trò rất rất quan trọng đối với hoạt động giao lưu kinh tế-

thương mại ở các khu kinh tế cửa khẩu. Các khu kinh tế cửa khẩu biên giới

Việt-Trung có địa hình phức tạp, xa các thành phố lớn, xa các trung tâm

kinh tế của đất nước. Vì vậy, việc phát triển cơ sở hạ tầng của các khu kinh

tế cửa khẩu càng trở nên cấp thiết nhưng cũng gặp rất nhiều khó khăn.

Thực tế trong thời gian qua cho thấy, chúng ta bị thua thiệt trong

cạnh tranh kinh doanh với Trung Quốc trên nhiều lĩnh vực, một trong

những nguyên nhân là sự yếu kém về cơ sở hạ tầng. Trung Quốc đã có sự

chuẩn bị cho cơ sở hạ tầng ở khu vực cửa khẩu tốt hơn ta, do đó nước bạn

luôn tạo được thế chủ động trong hoạt động kinh tế-thương mại ở các cửa

khẩu biên giới, tạo điều kiện thuận lợi cho tăng trưởng, phát triển kinh tế ở

các tỉnh cso cửa khẩu với Việt Nam, cụ thể là sự phát triển kinh tế nhanh ở

hai tỉnh Quảng Tây và Vân Nam.

Phương châm hiện nay là nâng cấp cơ sở hạ tầng hiện có và xây

dựng mới các cơ sở hạ tầng cần thiết tại các khu kinh tế cửa khẩu. Trước

hết, cần nâng cấp các trục đường tại cửa khẩu và đi đến cửa khẩu. Khai

thông và nâng cấp các tuyến vành đai biên giới và các tuyến đường phụ

“xương cá” đi tới các cửa khẩu, các tụ điểm dân cư lớn, đồng thời xây dựng

mới đường sá ở những nơi cần thiết. Cần xác định thứ tự ưu tiên trên các

tuyến trục đường chính dẫn tới các cửa khẩu lớn, quan trọng như Quốc lộ

1A,18 và 70. Mục tiêu đến năm 2010 sẽ là nâng cấp tất cả các tuyến đường

Quốc lộ lên biên giới theo tiêu chuẩn trải nhựa, rộng đủ hai làn xe.

Về bưu chính viễn thông và các dịch vụ thông tin khác: Cần cải tạo,

nâng cấp và xây dựng mới các tổng đài, mạng lưới thông tin ở các cửa

khẩu, các khu du lịch, bảo đảm nhu cầu thông tin liên lạc trong nước và

quốc tế ngày càng cao. Xây dựng các trung tâm thông tin kinh tế, thương

92



mại, dịch vụ nhằm cung cấp đầy đủ, chính xác, kịp thời các thông tin về thị

trường trong nước, thị trường Trung Quốc và quốc tế. Hình thành và xây

dựng các tổ chức hỗ trợ cho thương mại như tư vấn thông tin thương mại,

thị trường pháp luật và kiến thức về thương mại, dịch vụ…

Đẩy mạnh việc cáp quang hóa mạng viễn thông từ TW đến các tỉnh

biên giới phía Đông Bắc, tăng cường việc sử dụng thông tin vệ tinh, mở

rộng mạng lưới thông tin công cộng quốc gia đến từng cửa khẩu. từng cụm

xã biên giới…

Muốn phát triển cơ sở hạ tầng như trên, đòi hỏi một lượng vốn lớn.

Vì vậy phải có giải pháp khai thác, huy động khuyến khích đầu tư từ nhiều

nguồn, phải cụ thể hóa thêm các điểm trong một số cơ chế, chính sách được

áp dụng tại khu kinh tế cửa khẩu về xây dựng cơ sở hạ tầng, cụ thể là:

- Nhà nước đã đầu tư riêng qua ngân sách tỉnh với tỷ lệ không dưới

50% tổng thu ngân sách tại các khu kinh tế cửa khẩu. Tuy nhiên, cần phải

có tỷ lệ đầu tư cao hơn thì những cửa khẩu có nguồn thu ít mới xây dựng

nâng cấp cơ sở hạ tầng được, mà phát triển cơ sở hạ tầng cần phải đi trước

kinh doanh.

- Chúng ta đã thí điểm các chính sách giảm giá thuế đất, miễn giảm

thuế lợi tức cho các chủ đầu tư ở các ngành được ưu tiên, chủ đầu tư mới

được ưu tiên nộp thuế chuyển lợi nhuận ra nước ngoài ở mức thấp nhất.

Tuy nhiên cần phải cụ thể hóa hơn với từng mức độ, từng loại với tỷ lệ bao

nhiêu để khuyến khích đầu tư vào khu kinh tế cửa khẩu.

Điều này chúng ta có thể tham khảo kinh nghiệm mà phía Trung

Quốc đã thực hiện như: giảm thuế thu nhập cho đầu tư nước ngoài 24%,

giảm 1/2 thuế lợi tức trong vòng 5 năm, miễn thuế 3 năm đầu và giảm thuế

1/2 trong 2 năm tiếp theo cho đầu tư nước ngoài.

4. Tăng cường đổi mới quản lý Nhà nước ở các khu kinh tế cửa khẩu.

Để đẩy mạnh hoạt động giao lưu kinh tế-thương mại tiến tới “hợp

tác đầu tư toàn diện, ổn định lâu dài”, rút kinh nghiệm từ thực tế thực hiện

93



thí điểm về khu kinh tế cửa khẩu trong vài năm qua, trong thời gian tới, cần

tiếp tục tăng cường đổi mới cơ chế phối hợp về quản lý Nhà nước giữa các

cơ quan TW và dịa phương đối với các khu kinh tế cửa khẩu, theo hướng

sau:

- Đối với TW, cần thiết thành lập một cơ quan thuộc Chính phủ để

đảm nhiệm vai trò là cơ quan chủ trì sự phối hợp giữa tất cả các cơ quan

ngành dọc hoạt động quản lý Nhà nước tại khu kinh tế cửa khẩu. Cơ quan

này phải được quy định đầy đủ, cụ thể về các chức năng, nhiệm vụ, quyền

hạn, trách nhiệm để trực tiếp giúp Chính phủ tổ chức, lãnh đao, chỉ đạo,

điều hành sự phối hợp giữa các cơ quan TW và địa phương thực hiện tốt

quản lý Nhà nước đối vớii các khu kinh tế cửa khẩu.

- Đối với địa phương, ở mỗi khu kinh tế cửa khẩu cần thành lập một

ban quản lý khu kinh tế cửa khẩu, bao gồm sự tham gia đầy đủ của các ban

ngành hữu quan như: hải quan, công an, biên phòng, thuế vụ, quản lý thị

trường, ủy ban nhân dân huyện, xã, thị trấn sở tại…Ban quản lý này do Ủy

ban nhân dân Quyết định thành lập và cử người lãnh đạo; được quy định

quyền hạn, chức năng, nhiệm vụ cụ thể, chịu sự lãnh đạo trực tiếp của cơ

quan ngành dọc của TW và Ủy ban nhân dân tỉnh. Cần thiết thành lập một

công ty phát triển cơ sở hạ tầng ở mỗi cửa khẩu theo tinh thần Quyết định

của Thủ tướng Chính phủ, nhằm phát huy tối đa hiệu quả nguồn vốn đầu tư

cho phát triển cơ sở hạ tầng tại các khu kinh tế cửa khẩu. Cần chú ý vừa có

sự phối hợp nhịp nhàng nhưng vừa phân định rõ chức năng quản lý Nhà

nước và chức năng kinh doanh trong xây dựng, phát triển cơ sở hạ tầng.

Ban quản lý thực hiện chức năng quản lý Nhà nước, còn công ty phát triển

cơ sỏ hạ tầng thực hiện chức năng trong kinh doanh xây dựng và dịch vụ hạ

tầng cho các hoạt động kinh tế xã hội ở khu kinh tế cửa khẩu. Tăng cường

hơn nữa sự phân cấp cho địa phương, nơi có khu kinh tế cửa khẩu về thẩm

quyền, chức năng quản lý, có trách nhiệm và lợi ích cụ thể đối với tòan bộ

sự phát triển khu kinh tế cửa khẩu tại địa phương.

94



95


Documents

Luan van tot nghiep quan tri kinh doanh quoc te (8).Doc