•MİYAZ SİNEKLERİ VE PARAZİTLİKLERİ •Yapı: Erişkinlerinin büyüklükleri, 2-15 mm arasında değişir. Baş serbesttir; kolayca hareket eder. Başlarında petek gözler vardır.

•Anten 3 parçalıdır. •Erişkin şekillerinde gıda alamayanlarda hortum körelmiştir.

•Mesothoraks, diğer iki segmente göre çok gelişmiştir.

•Yumurtalar, beyazımsı renkte ve silindirimsi yapıdadır.

•Bu sineklerin larvaları arkadan öne doğru giderek incelen silindir şeklindedir. Bazı türleri tırtıl şeklinde, bazıları ileri derecede yassılaşmış, bazı türlerde ise bazı çıkıntılar vardır.

•Larvalarda baş ve bacaklar yoktur. Büyüklükleri dönemlere göre değişmekte; son dönemde en büyüktürler.

•Larvaların vücutları 12 segmentten oluşur.

•Ağzın karın yüzünde bir çift kuvvetli ağız çengeline sahiptir. Bunlar yapışmaya veya dokuları parçalamaya yarar. Bunların şekillerinin teşhiste önemi vardır.

•Ağız çengellerinin arkasında biri yukarıda

diğeri karın yüzünde olmak üzere iki

çıkıntıdan oluşan yutak iskeleti vardır. Dudak

ve yutak iskeletlerinin ikisine birden baş-

yutak iskeleti (Cephalo-Pharengeal Sceleton)

denir.

•İlk göğüs segmentinde sağlı sollu olmak üzere bir çift ön solunum delikleri bulunur.

•Son karın segmentinin arka nihayeti az-çok kesik olup, dışarı fırlak veya içeri çökük olabilir.

•Arka kısımda larvaların tanınması bakımından önemli olan bir çift stigmat bulunur. Bunların çevresi birçok türde kuvvetli yapıda olan kitinli bir halka ile çevrilmiştir ki buna peritrem denir.

•Peritrem, stigmat’ı tamamen çevirebilir veya

karın yüzünde açık kalır.

•Bazı türlerde larvaların birinci safhasında bir,

ikinci safhasında iki ve üçüncü safhasında ise

üç adet solunum yarıkları veya solunum

delikleri bulunur.

•Üçüncü dönem larvanın derisi bir dış kabuk

yapmak üzere sertleşir; pupa safhasına girer.

Pupariumun içinde pupa hareketsiz olarak

durur. Puparium ovoid veya fıçı şeklindedir.

•Yaşayış, Konaklar ve Evrim

•İnsanda Myiasis (miyaz) oluşturan sinekler

erişkin halde parazit yaşamazlar.

•Ancak bu sineklerden Stomoxys calcitrans,

erişkin halde hematofajdır. Diğerleri ise ancak

larva halinde zorunlu, istemli veya rasgele

parazit olabilirler.

•Myiasis oluşturan sinekler vivipar veya

ovipardırlar. Wohlfahrtia, Sarcophaga, Oestrus

ve Rhinoestrus türleri vivipar; Gasterophilus,

Hypoderma, Calliphora, Lucilia gibi bazı

sinekler ise ovipar’dırlar.

•Uygun şartlarda 3 kez gömlek değiştiren

larvalar pupa safhasına geçerler.

•Sıcak yaz aylarında karasineklerde yumurtadan erişkin oluncaya kadar bütün evrim 10 günde tamamlanır. Bir yaz boyunca 10-12 nesil ortaya çıkar.

•Bir defalık çiftleşme bir dişiye bütün hayatı

boyunca (1-2 ay) yeter.

•Sineklerin Zorunlu Parazit Olan Larvalarının Evrimi

•Gasterophilus türlerinin evrimi

•Larvaları tektırnaklı hayvanlarda mide-bağırsak miyazına yol açarlar. Ağız organelleri atrofiye olmuş bu sinekler bal arılarına benzer; uçarken de onlar gibi ses çıkarırlar.

•Erişkin sinekler 5-10 gün yaşar ve bu süre içerisinde hiç gıda alamazlar. Erişkin sinekler tarafından yumurtalar teker teker kıllara yapıştırılır.

•Yumurtadan çıkan larvalar mide veya

bağırsağa giderek burada 8-12 ay süreyle

kalır.

•Dışkı ile dışarı çıkan 3.dönem olgun larvalar, toprağın içerisine girerek pupa safhasına geçer.

•Evrim için yaklaşık olarak bir yıla ihtiyaç vardır.

•Hypoderma türlerinin evrimi

•Erişkinleri büyük yapılı, bal arısına benzer ve üzerleri dikenlerle örtülüdür. Erişkinleri hiç gıda almaz ve konakları sığır, bazen geyiklerdir. Sinekler yumurtalarını konaklarının kılları üzerine yapıştırır.

•Yumurtadan çıkan larvalar deriyi delerek deri altından hareket eder ve hayvanın sırt derisi altına yerleşir.

•Üçüncü döneme gelen larvalar 12-15 mm boya ulaşır, rengi koyulaşır ve bir sonraki yılın ilkbahar aylarında deriyi terk eder ve toprağa düşerek pupa safhasına girer.

•Ortalama 12 ay süren bu evrimde larvalar 10-

11 ay kadar hayvanın vücudunda parazitlenir.

•Oestrus ovis’in Evrimi

•Erişkinleri 10-12 mm olup, hiç gıda almazlar.

•Larvaları, koyun ve keçilerin alın ve çene

sinüslerinde parazitlenir. Erişkinler larvalarını

koyun ve keçilerin burun delikleri yanına

bırakırlar.

•Larvalar, burun boşluğundan çene ve alın

sinüslerine geçerek burada 2,5-6 ayda

3.dönem larva haline kadar gelişirler.

•Bu larvalar toprağa düşerek pupa safhasına

girer; pupadan erişkin erkek ve dişi sinekler

çıkar.

•Rhinoestrus purpureus’ un Evrimi

•Bu sinekler 8-11 mm boyunda olup, erişkinleri

larvalarını tektırnaklı hayvanların göz veya

burun deliklerine bırakır; larvalar buradan

burun boşluklarına geçerler. Larvalar

olgunlaşınca toprağa düşer, pupa safhasından

sonra erişkinler gelişir.

•Wohlfahrtia magnifica’ nın Evrimi

•Kül renginde ve 10-14 mm uzun olan bu sinek

yemiş bahçelerinde sık görülür; nadiren

evlerde de rastlanır.

•Dişiler seksüel olgunluğa ulaşıncaya kadar

çiçeklerle beslenir. Yaz aylarında sabah saat

10’dan ikindi saatlerine kadar çok aktiftirler.

•Bu sineklerin bulundukları yerlerde uyumak

çok tehlikelidir. Dişiler, larvalarını yara, kesik,

burun ve kulağa bırakır.

•Larvalar dokuların altına girerler ve burada 3-4 gün sonra 3.larva safhasını tamamlar. Yaradan dışarı çıkarak toprakta pupa safhasını geçirir ve erişkinleri oluştururlar.

•Larvaların büyük olmaları (yaklaşık 18 mm), çok çabuk bir gelişme göstermeleri ve bazen fazla sayıda bir şahısta bulunmalarından dolayı önemli lezyonlar yaparlar.

•Yurdumuzda çeşitli evcil hayvanlarda miyaz yaptığı eskiden beri bilinmektedir.

•İstemli Parazit Olan Sinek Larvalarının Evrimi•Bu gruptaki miyaz yapan sinekler normal olarak hayvanların leşlerinde ve bitkisel maddelerde gelişir. Dişiler bazen insan ve hayvanların dokularına larva veya yumurtalarını bırakabilir.

•Larvalar ölü dokularla beslenir ancak; bazen sağlam dokulara da saldırırlar.

•Bu grupta Sarcophagidae, Calliphoridae, Muscidae ve Phoridae türleri bulunur.

•Rasgele Parazit Olan Sinek Larvalarının Evrimi

•Bu grupta bulunan sineklerin larvaları rastlantı olarak insan vücuduna, özellikle sindirim sistemine ulaşarak miyaz oluşturur. Saptanmış aksidental miyaz yapan sinekler Musca, Fannia, Stomoxys, Sarcophaga ve Piophila cinslerine bağlıdırlar.

İnsanda Parazitlik

Türkiye’den şimdiye kadar bildirilen miyaz olguları

Fannia cunicularis mide miyazı

Oestrus ovis göz ve burun miyazı, mide miyazı (Mide karsinomlu bir hastada)

Rhinoestrus purpureus

göz miyazı

Sarcophaga bağırsak miyazı

Lucilia idrar yolu miyazı

Hypoderma göz ve deri miyazı

Protophormia terraenovae

yara miyazı

Wohlfahrtia magnifica kulak miyazı

•Epidemiyoloji

•Oestrus ovis koyun ve keçilerle,

•Gasterophilus ve Rhinoestrus türleri tektırnaklı hayvanlarla,

•Hypoderma türleri sığırlarla uğraşan veya bu hayvanların yaşadığı veya dolaştıkları yerlerde bulunan insanlarda miyaza sebep olmaktadır.

•Peynir sineği olan Piophilia casei peynir,

tütsülenmiş etler ve balıkların üzerine

yumurtlar ve bunların yenmesi ile insanlarda

bağırsak miyazı oluşur.

•Yara bakımının yetersizliği de önemlidir. Savaşlarda askerlerde yara bakımı yeterince yapılamadığı için miyaz sık görülür.

•İmmünoloji

•İnsan vücudunun dipter larvalarına karşı

değişik derecelerde bir direnci vardır.

•Gasterophilus, Hypoderma, Oestrus ve

Rhinoestrus türlerinin larvaları normal

konaklarında 3.dönem olgun larva haline

gelişebildikleri halde insan vücudunda

1.dönem larva halinden daha ileriye gidemez.

•Hayvan deneyleri yaşlılara göre gençlerde

daha rahat bir şekilde yerleştiklerini

göstermektedir.

•Larvalara karşı önce lokal, daha sonra genel

bağışıklık oluşur. Bağışıklıkta larvanın

metabolizma antijenlerini etkileyen antikorlar

oluşur.

•Hastalığın Oluşu ve Yapı Bozuklukları

•Larvalar sağlam deri, yaralı deri, bazen ise

tabii boşluklarda (göz, burun, kulak, anüs ve

vajina, idrar yolları, bağırsak) miyaz

oluşturabilir.

•Sağlam veya zayıf deriden insan vücuduna

girebilen larvalara bağlı olarak iki çeşit lezyon

oluşabilir.

1. Gasterophilus ve Hypoderma larvalarının

deri veya deri altında göçleri sırasında

yaptıkları tünellerdir ki buna Myiasis linearis

denir.

2. Deri altında kan çıbanı gibi lezyonla

seyreden Myiasis furunculosa (furunkülümsü

miyaz)’dır.

•Genellikle kokuşan et veya leşlere larva veya yumurtasını bırakan Calliphora, Phaenicia, Phormia, Sarcophaga, Wohlfahrtia türleri temizliğine dikkat edilmeyen yaralarda miyaz oluştururlar.

•Wohlfahrtia magnifica larvalarını çok küçük yaralara bırakabilir.

•Orbitanın istilasına ophthalmomyiasis externa,

•Ön odanın istilasına ophthalmomyiasis interna anterior

•Arka odanın istilasına ophthalmomyiasis interna posterior denir.

•Tabii boşlukların miyazı olarak Nasomyiasis (burun ve sinüsler), otomyiasis (kulak) ve myiasis intestinalis (barsak) insanlarda görülebilir.

•Sinekler gıdalara çok sık konar, yumurta ve

larvalarını bırakırlar. Ancak bu larvaların çoğu

midede sindirilirler.

•Bağırsak miyazının oluşunda hipokloridi ve

aşilinin veya larvaların mideden süratle

bağırsağa geçmesinin rolü olduğu

zannedilmektedir.

•Hastalardaki belirtiler•Sağlam Deri ve Deri Altı Miyazı Belirtileri

•Deri köstebeği hastalığı veya myiasis linearis kımıldayan döküntü şeklinde seyreder ki, bu 1-2 mm genişliğinde kırmızımsı veya etrafından biraz daha yüksekçe bir çizgi şeklinde larvanın bulunduğu kısım göze çarpar.

•Yol kavisli olup, larvanın bulunduğu kısım şiddetle kaşınır; bu kaşıntı geceleri daha şiddetli olur. Bu deri bozukluğu yurdumuzda Gasterophilus ve Hypoderma türleri tarafından oluşturulur.

•Myiasis furunculosa ise furunküle benzeyen lezyonlarla tanınır. Yurdumuzda bu myiasis türü Hypoderma ve Muscina türleri tarafından oluşturulabilir.

•Yara Miyazı Belirtileri

•Açık ve bakımsız yaraya sinek yumurta veya

larvalarının bırakılması ile oluşur. Bazı

durumlarda larvalar sadece ölü doku ile

beslenirler.

•Birçok Sarcophagidae, Calliphoridae ve

Muscidae larvalarında durum böyledir. Ancak

bazen larvalar, canlı dokulara da saldırarak,

bazen kol ve bacağın amputasyonuna ve hatta

ölüme yol açabilirler.

•Şiddetli ağrı, yarada iltihaplanma ve kötü

koku gözlenebilir.

•Miyazın ciddiyeti etkenin türüne, sayısına,

yaranın derinliğine, büyüklüğüne ve yerine

bağlıdır.

•Ophthalmomyiasis Belirtileri •Göz miyazı yalnız başına veya burun ve maksillar sinüslerin miyazı ile birlikte olabilir.

•Bazen larvalar gözü tamamen tahrip edebilir. •Yurdumuzda W.magnifica ve Phaenicia sericata sineklerinin larvaları ile görülmüştür.

•O.ovis larvaları ile yurdumuzda da sıkça görülen göz miyazında en önemli şekil Ophthalmomyiasis externa’dır.

•Larvaların göze bırakılmasından birkaç saat sonra yangı şekillenir. Bir süre sonra gözde bir yabancı cisim hissi, yanma, kaşınma, ağrı ve fotofobi başlar.

•Ağrı şiddetli olabilir ve göz muayenesinde kızarıklık ve ödem gözlenir. Larvalar, mukozaya çengelleri ile yapışırlar.

•Larvalar, gözden buruna da geçebilir ve burada rinitis yapabilir.

•Larvalar küçük ve şeffaftır; kolay fark edilemez. Birinci safhadan ileri gidemezler. Konjuktivadaki şikayetler birkaç günde kaybolur.

•R.purpureus ile de aynı şekilde ophthalmomyiasis oluşabilir. Birkaç gün veya hafta sürebilir; bazen göz kör olabilir.

•H.bovis larvaları ile •Ophthalmomyiasis interna posterior,

•Ophthalmomyiasis interna anterior görülebilir ve lokalizasyonu ile ilgili belirtilere sebep olur.

•Nasomyiasis ve Belirtileri•Nasomyiasis sadece burun boşluğu ile sınırlı olduğunda, basit ve iyi seyirlidir.

•Bazen sinüsler ve farinks tutulur (pharyngonasomyiasis).

•Burun bölgesinde kaşıntı ve bir rahatsızlık hissi vardır. Yüzde şişme, baş ağrısı ve ateş görülebilir.

•Solunum güçlüğü, kanlı ve iltihaplı burun akıntısı ve şiddetli ağrı olabilir.

•Larvalar burun bölgesini kemirebilir ve damağı delebilir. Farinks kemiklere kadar tahrip edilebilir ve bazen kemikler kemirilebilir.

•Hasta tedavi edilmezse ölüm görülebilir.

•Bu şekildeki bozuklukları yurdumuzda W.magnifica larvaları yapabilir.

•Oe.ovis larvaları da gözden buruna ve burundan alın sinüsüne geçebilir ve buna bağlı olarak şiddetli ağrılara yol açabilir.

•Açıkta uyuyan insanların ağzına larvaların

bırakılması sonucu yutak miyazı da olabilir.

Yutma bozuklukları görülür; larvalar

bademciklere veya yutağa yapışırlar.

•Otomiyaz ve Belirtileri

•Kulak miyazı çoğunlukla burun miyazı ile

birliktedir. Larvalar, burun sinüslerinden

kulağa geçebilir; bazen ilk olarak kulak miyazı

olarak da başlayabilir.

•Kulakta ağrı, çınlama ve orta kulak

etkilenmişse kanlı iltihap oluşabilir; sağırlık

ve ölüm görülebilir.

•W.magnifica larvaları ile otomiyaz olgusu

bildirilmiştir.

•Anüs Bölgesi ve Vagina Miyazı Belirtileri

•Sarcophagidae ve Calliphoridae türleri larva veya yumurtalarını bu bölgelere bırakabilir. Bu bölgelerin miyazında burun bölgesinde kaşıntı ve bir rahatsızlık vardır.

•Mesane ve İdrar Yolları Miyazı Belirtileri

•Açıkta uyuyan insanların idrar yolları deliğine sineklerin yumurtlaması ile olur. Yumurtadan çıkan larva delikten içeri girer.

•En sık Fannia türlerine bağlı olarak oluşur.

•Yurdumuzda Fannia cunicularis ve Lucilia larvaları ile idrar yolu miyazı bildirilmiştir. F.cunicularis ile oluşan olguda hematüri ve dysuria (ağrılı idrar) gözlenmiştir.

•Bu miyazda karnın alt kısmında ağrılar olur; idrar

yapma ağrılı ve zordur.

•Bağırsak Miyazı Belirtileri

•Sinek yumurtası veya larvaları çeşitli gıda maddeleri üzerine sık sık bırakılır. Sarcophaga haemorrhoidalis larvaları insan bağırsağında evrimini bitirebilir.

•Bazı türler ise ancak bir süre bağırsakta

yaşayabilir.

•Sarcophaga türlerinin larvaları bir günlük dışkıda

görülebilir; bunlar yalancı parazitlik halleridir.

Yalancı parazitlik olmadığına karar verebilmek için

dışkının açıkta bırakılmaması ve taze olarak

bakılması ve canlı larvaların saptanması gereklidir.

•Myiasis intestinalis’ li hastalarda mide-

bağırsak şikayetleri vardır. İştah bozuklukları,

bulantı ve kusma görülür. Larvalar kusma ile

dışarı atılabildiği gibi şiddetli ishal ile de

birçok larva dışarı atılabilir.

•Şiddetli karın ağrısı, baş ağrıları, çocuklarda çeşitli spazmlar ve hatta epilepsi çırpınmaları görülebilir.

•Tanım

•Miyazlar bulundukları yerlere göre çeşitli hastalıklarla karışabilirler.

•Larvaların incelenmesi ve bunların tanınması mümkündür. Larvaların teşhisi erişkinlerinin teşhisinden daha zordur; bu nedenle bu larvaların bir kısmının erişkin hale getirilmesi teşhis için önemlidir.

Tedavi

•Tedavide esas larvaların dokudan uzaklaştırılarak zararların önüne geçilmesini sağlamaktır.

•Ophthalmomyiasis’ te göze %3 kokain

solüsyonu damlatılarak larvalar pensle

uzaklaştırılır. Böylece oluşmuş konjunktivit

belirtileri birkaç günde geçer.

•Myiasis linearis’te larva keskin uçlu bir

bistürinin ucu ile dışarı çıkarılabilir. Yağ,

parafin, kloroform veya eterin bölgeye lokal

olarak uygulanması larvaların solunumunu

önler ve deri içinden çıkmalarını sağlar.

•Larva deliğe geldikten sonra bölge iki parmak

ile sıkılarak larva dışarı çıkarılır.

•Sekonder bakteri infeksiyonlarına karşı antibiyotik tedavisi uygulanır.

•Nasomyiasis’te hastaya kloroform koklatılması ile larvalar bayıltılabilir ve hatta öldürülebilir.

•Bağırsak miyazında müshil ve anthelmintik ilaçlar kullanılır.

•Savaş

•Myiasis’te en etkili önlem hijyene dikkat etmektir.

•Atların üzerindeki Gasterophilus yumurtalarına karşı DDT (dikloro difenol trikloroethan) uygulanması, larvaları yumurtadan çıkmadan önce öldürür.

•Sineklerin önemli bir kısmının hem erişkin hem de larvaları hayvan ve insan dışkıları ve çöplüklerde beslenerek gelişirler.

•Bu çöplerin toplanarak yakılması ve çöplüklerin sık sık kalıcı etkili insektisitlerle dezenfekte edilmesi gerekir.

•Sanitasyonu iyi olmayan yerlerde pencerelerin tel kafeslerle kapatılması gerekir.

•Hayvan dışkıları bir yere biriktirilerek üzerlerine insektisitler püskürtülmelidir.

•Hayvan leşleri toprağa gömülmeli veya yakılmalıdır.