№ 9 (11872)

1-уми мартисоли 2013-ум

ЊАФТАНОМА АЗ 20-УМИ ИЮЛИ СОЛИ 1932-ЮМ НАШР МЕШАВАД

НАШРИЯИ ВАЗОРАТИ МАОРИФИ ЇУМІУРИИ ТОЇИКИСТОН www.omuzgor-news.tj

Беіин фарди їаіон омўзгор аст,Аз ў сарсабзу хуррам рўзгор аст.

6 ДАР ИН ШУМОРА:

ЧОПИ ЛУЃАТИ НАВИИСТИЛОЊОТ НОГУЗИР АСТ

ЊАДАФ ЃАРАЗ НЕ,ИСЛОЊИ КОР АСТ

сањ. 3

сањ. 2

сањ. 8ЭЉОДКОРЇ ДАР

РАВАНДИ ТАЪЛИМ

Муњтарам генералњо ваафсарону сарбозон!Собиќадорони Ќуввањои

Мусаллањ!Мењмонони гиромї!Њамватанони азиз!Имрўз мардуми шарафман-

ду сарбаланди тољик љашни би-стсолагии таъсисёбии ЌуввањоиМусаллањи Тољикистонро даррўњияи ифтихор аз давлати озо-ду соњибихтиёр ва фазои оромуосуда таљлил менамоянд.

Ба муносибати ин рўйдодимуњими таърихї њамаи шумо -њомиёни Тољикистони соњибис-тиќлолро самимона табрик гуф-та, бароятон саломатии барда-вом, саодати рўзгор, хушбахти-ву сарбаландї ва дар роњињимояи сарзамини муќаддаса-мон барору комёбї орзу мена-моям.

Њарчанд ки Артиши миллиимо пас аз соњибистиќлолии дав-лати љавонамон дар вазъиятинињоят мушкили иќтисодивуиљтимої таъсис дода шуд, валедар натиљаи андешидани њамаитадбирњои зарурї аз љониби роњ-барияти давлату Њукумати киш-вар љузъу томњои он дар як муд-дати начандон тўлонї бароињифзи марзу буми аљдодї вадастовардњои истиќлолиятимамлакатамон омода гарди-данд.

Халќи тољик дар тўли беш азњазор сол барои эњёи суннатњоидеринаи давлатдорї ва арзи-шњои миллии худ пайваста та-лош варзидааст.

Танњо дар охири асри гузаш-та ба мардуми матиниродаи момуяссар шуд, ки ормони чанди-

насраи худ, яъне бунёди давла-ти мустаќили миллиро амалїгардонад.

Бояд ёдовар шавам, ки раси-дан ба ин дастоварди бузургитаърихї ва ормони деринаиаљдодамон барои мо ба осонїмуяссар нагардидааст, зеро бад-хоњони миллати тољик дар роњиарзи њастї кардани давлати то-заистиќлоли мо монеањо эљодмекарданд ва манфиатдори даргирдоби љанги шањрвандї нобудсохтани давлати љавону соњибих-тиёри Тољикистон буданд.

Хушбахтона, ба шарофатихираду заковати азалии милла-ти тољик ва љонбозиву фидоко-рињои фарзандони далеру шуљоихалќамон, аз љумла афсаронусарбозони Ќуввањои Мусаллањинавтаъсиси кишварамон мо таво-нистем, ки аз вартаи фалокатборрањої ёфта, ба хотири эъморидавлати љавони миллиамон наху-стин ќадамњои устувори худрогузорем ва минбаъд онро пойдо-ру устувор гардонем.

Дар он айёми мушкил мо ин-чунин фаъолияти маќомотињифзи њуќуќ, аз љумла сохторњоимилитсия ва амниятро барќароркарда, сипас Гвардияи миллї,Ќўшунњои сарњадї, сохторњоимубориза бо маводи мухаддир вадигар сохтору маќомотро таъсисдодем, ки барои таъмин намуда-ни суботи сиёсї ва амнияти дав-лат ва љомеа сањми бузург гузош-танд.

Аз ин рў, имрўз бо итминоникомил гуфта метавонем, ки Ќув-вањои Мусаллањ ва маќомотињифзи њуќуќи Тољикистон њамчунзодаи даврони истиќлолият ба

њайси яке аз рукнњои асосии дав-лат дар роњи њифзи дастовар-дњои он ба камол расидаанд.

Онњо дар роњи пурпечутобиба эътидол овардани вазъиятдар мамлакат, њифзи сулњу су-бот, фурў нишондани ошўбњоиѓаразноку исёнгарона ва зарбаиќатъї задан ба зархаридони ќув-вањои хориљї, нобуд ва безараргардонидани гурўњњои эктремис-тиву террористї ва дастањои му-саллањи љинояткори трансмиллїхизматњои шоиставу таърихироанљом додаанд.

Дар муддати бист соли сипа-ришуда дар баробари пешраф-ти соњањои мухталифи њаётиљомеа дар фаъолияти ЌуввањоиМусаллањ низ бисёр тањаввуло-ту дигаргунињои назаррас ба ву-људ омаданд.

Ќуввањои Мусаллањ ва љузъутомњои низомї дар натиљаи иќдо-моти пайвастаи давлат ва Њуку-мати мамлакат дар зарфи бистсол ба сохтори муташаккилињарбї табдил ёфтанд ва имрўзбо интизоми ќавї, донишу мала-каи муосир, рўњияи баланди ва-тандўстї ва садоќат ба касбибошарафу муќаддаси худњимояи Ватани мањбубамон,њифзи зиндагии осоишта ва зањ-мати созандаи халќи хешро сар-баландона анљом медињанд.

Љузъу томњои низомии Ќув-вањои Мусаллањ дар тўли инсолњо таљрибаи омодабошииљангии худро такмилу таќвиятбахшида, бо мутахассисоникасбии дорои маълумоти олиињарбї асосан таъмин кардашуданд.

Суханронии Эмомалї Рањмон дар паради њарбї ба муносибати љашнибистсолагии таъсисёбии Ќуввањои Мусаллањи Љумњурии Тољикистон

23.02.2013, шањри Душанбе

(давомаш дар сањ.2)

ЊАМКОРИЊОТАВСЕА МЕЁБАНД

Дар факултетњои иќтисодї шиносої аз факул-тети иќтисод ва идора шуруъ гардид. Соат азњашт гузашта бошад њам, баъзе донишљўён басањни бинои таълимї ворид мегаштанд.

сањ. 9"ХИЗМАТ" БАРОИ "ШЕФ" Ё…ЧАНД АНДЕША ПЕРОМУНИ "БАЧАЊОИ КЎЧА"

сањ. 10

№9 1-уми марти соли 2013НАВГОНЇ

4ДАР АРЗЊОИ ДЎСТЇ

Тањаввулоту њодисоти ваќтњоиохир дар љањони муосир баамало-мада моро њушдор медињанд, киљињати ба талаботи рўз мутобиќгардонидани сатњи омодабошииљангии Ќуввањои Мусаллањ мин-баъд низ тадбирњои зарурї анде-шем, раванди тарбияи мутахасси-сони баландихтисоси низомиро бозњам бењтар ба роњ монем ва дарин замина иќтидори мудофиавиимамлакатро таќвияти бештар бах-шем.

Дар баробари ин, вазъи зуд-таѓйирёбандаи њарбиву сиёсиисайёра ва минтаќањои гуногуни оназ њар яки шумо - афсарону сар-бозони шуљоъ таќозо менамояд, кидар роњи њимояи истиќлолиятиВатани азизамон доимо омода вањушёр бошед.

Хусусан торафт густаришёфтани зуњуроту тањдидњои хатар-нок, аз ќабили терроризми байнал-халќиву экстремизм, љиноятњоимуташаккили трансмиллї, афзои-ши муомилоти ѓайриќонунии маво-ди мухаддир, хариду фурўши ода-мон ва ќочоќи силоњ аз њар яки моталаб менамояд, ки иќтидори му-

дофиавии Ватанамонро аз њарваќ-та бештар тањким бахшем.

Дар чунин шароит тамоми хиз-матчиёнии њарбї, њайати шахсї вакормандони маќомоти њифзи њуќуќаз сарбози ќаторї то афсарони ба-ландрутба вазифадоранд, ки та-моми донишу таљрибаи худро бахизмати содиќона ба манфиатихалќу Ватан сафарбар карда,риояи њатмии талаботи ќонун ваоинномањои њарбиро таъмин на-моянд ва њушёрии касбиву зира-кии сиёсиро аз даст надињанд.

Ман њамеша таъкид менамо-ям, ки пешрафти тамоми соњањоииќтисодиву иљтимої дар навбатиаввал аз суботи сиёсиву љамъи-ятї, сатњи тартиботи њуќуќї, таъ-мини волоияти ќонун, пешгирї кар-дани љинояткорї, муборизаи беа-

мон бар зидди љинояткорон вањифзи боэътимоди марзу бумиВатан вобаста мебошад.

Иљрои ин вазифањо, пеш азњама, ба зиммаи хизматчиёни њар-бии Ќуввањои Мусаллањ ва њайа-ти шахсии маќомоти њифзи њуќуќвогузор гардидааст.

Бинобар ин, хизмат дар са-фњои Ќуввањои Мусаллањ ќарзифарзандї ва вазифаи пурифтихо-ри шањрвандии њар як љавонмар-ди бонангу бошараф ва нишонаисадоќат ба Ватан ва халќи Тољи-кистон мебошад.

Мардуми шарифи Тољикисто-ни соњибихтиёр дар симои хизмат-чиёни њарбии Ќуввањои Мусал-лањи мамлакат фарзандони бо-нангу номус ва шуљову далери худ-ро мебинанд, ки ба савганди њарбїва халќу Ватани худ њамеша ва-фодор њастанд.

Мардуми Тољикистони озод банангу номуси љавонмардона, њим-мату ѓайрат, љасорату шуљоат вадалериву матонати шумо итмино-ни комил доранд.

Њамчун Сарфармондењи ОлииЌуввањои Мусаллањ бовар дорам,ки хизматчиёни љузъу томњои

њарбї, њайати шахсї ва кормандо-ни маќомоти њифзи њуќуќ минбаъдниз ба халќу Ватан содиќона хиз-мат намуда, њамчун њомиёни бо-эътимод барои њимояи Тољикисто-ни озоду сулњпарвар вазифаи му-ќаддаси шањрвандии худро сарба-ландона иљро мекунанд.

Бори дигар њамаи шуморо баифтихори љашни бистсолагиитаъсисёбии Ќуввањои Мусаллањимамлакат табрик намуда, ба њаркадоми шумо тансињативу хуш-бахтї, барори кор ва ба кишваримањбубамон - Тољикистони озодусоњибихтиёр суботу оромииљовидонї орзу менамоям.

Љашн муборак, њомиёнишуљоъ ва далери Ватан!

prezident.tj

ЊОМИЁНИБОЭЪТИМОДИ ВАТАН

(Аввалаш дар сањ.1)

Њафтаи гузашта вазири тањ-силоти олии Љумњурии исломииАфѓонистон Убайдуллои Убайдбо њайати њамроњонаш ба Тољи-кистон ташриф овард. Зимнимулоќот вазири маорифи Тољи-кистон Нуриддин Саидов боУбайдуллои Убайд атрофимасъалањои тањсили донишљўё-ни афѓон, буду боши онњо дарТољикистон ибрози назар наму-данд. Аз љумла, Н. Саидов ит-тилоъ дод, ки айни замон дарЉумњурии Тољикистон аз 25 дав-лати дунё бо теъдоди 2130 на-фар шањрвандони хориљї тањ-сил менамоянд. Љумњурии ис-ломии Афѓонистон, ки аз кишва-рњои ба мо дўсту бародар вањамзабон аст, њамеша мавридитаваљљуњи Президенти Љумњу-рии Тољикистон, муњтарам Эмо-малї Рањмон ќарор дорад. Аз инрў, њаќќи хизмати аз њама ар-зон тањсил барои муњассилиниафѓон муайян гардидааст. Ва-зир афзуд, бо вуљуди баъземушкилот барои илмомўзииљавонони афѓон вуљуд дорад, кињалли онњо ба худи донишљўёнвобастагї дорад. Агар донишљ-ўёни афѓон таќрибан 15 - 20 рўзпештар аз саршавии тањсил баљумњурии мо ворид гарданд, инраванд ба сифати таълим мусо-идат менамояд. Дар Тољикистонсоли нави тањсил маъмулан яку-

ми сентябр шурўъ мегардад,аммо тибќи мушоњидањо дони-шљўёни давлати њамсоя ба инталабот баъзан риоя намеку-нанд. Онњое, ки дар докторан-тура тањсил менамоянд, ба инталабот иртибот надоранд, азин рў, то аввалњои моњи декабрњам омаданашон ба маќсад му-вофиќ аст, зеро машѓулиятњоиэшон аз аввали соли нав шурўъмегарданд.

Алњол барои толибилмонидавлати њамсоя се навъи бур-сияњо пешнињод гардидааст, кидастрас ва мувофиќ барои эшонмебошад.

Вазири тањсилоти олии Љум-њурии исломии АфѓонистонУбайдуллои Убайд дар робитаба тањсили бомароми шањрван-дони Афѓонистон андешањояш-ро иброз дошт. Дар робита баин вазири маорифи Тољикистониттилоъ дод, ки масъалаи маз-курро тибќи ќарордод ва ќону-

нњои мављудаи кишвар амалїхоњем кард. Вазири маорифи То-љикистон ба њамтои афѓони худУбайдуллои Убайд иттилоъ дод,ки ќисме аз донишљўён бароифаро гирифта шудан ба тањсилдар макотиби олии минтаќањоиТољикистон - Хатлон, Суѓд ва Ба-дахшони Куњї хоњиш надоранд.Њол он ки он љо низ устодонимаъруф ва заковатманд, докто-рон ва профессорони шинохтаба тадрис машѓуланд.

Ин чунин маъно дорад, ки си-

ЉТ мулоќот намуд. Ў аз вазъиимрўзаи соњаи маорифи кишва-раш, бахусус, вазъи муасси-сањои тањсилоти олии касбї ит-тилоъ дод. Аз љумла, иброздошт, ки баъд аз суќути толи-бон вазъ дар ин самт хеле пешрафтааст.

Бино ба иттилои ў алњол дарЉИА бештар аз 200 њазор нафардонишљў ба тањсил фаро гириф-та шудааст, ки ба онњо таќри-бан 4500 устод дарс мегўянд. Азин миќдор 23 дарсадро духтаронташкил додаанд. Бештар аз 10њазор нафар толибилмони афѓ-онї имрўз дар берун аз кишвармашѓули тадрисанд. Муасси-сањои касбии олї дар Афѓонис-

Вазорати маорифиТољикистон бо чандиндавлатњои дуру наздикдар бобати табодулитаљрибаи устодонимакотиби олї ватањсили донишљўёнњамкории зич дорад.

фати тањсилот бењ гардида, да-раљаи саводнокии шогирдонљавобгўи меъёрњои байналхалќїмегардад. Алњол 60 фоизи таъ-лим ба низоми кредитї амалкарда, то соли 2015 ба он пуррамегузарем.

Чунонки гуфта шуд, дар То-љикистон Комиссияи олии атте-статсионї (ВАКК) вуљуд надо-рад. Бинобар он, бо Федерат-сияи Россия дар ин масъалашартнома баста шуда, дипло-мњои хатмкардагони олимон азљониби Россия тасдиќ мегар-данд. Хубии кор дар он аст, кичунин њуљљат дар њамаи муасси-

сањои давлатњои хориљї бема-мониат пазируфта мешаванд.

Имрўз дар Љумњурии Тољики-стон 36 адад муассисањои тањ-силоти олии касбї, (бо шумулифилиалњо) фаъолият менамо-янд. Њар кадоми онњо аз 4 то 17њазор нафар донишљўро фарогирифтааст, ки дар аксарията-шон муњассилини афѓон дарриштањои гуногуни илм сабаќмегиранд.

Вазири тањсилоти олии Љум-њурии исломии Афѓонистон азхусуси мушкилоти дастрасї бараводиди устодони афѓониилитсейи "Сомониён" - и Тољики-стон њарф зад. Н. Саидов итти-лоъ дод, њар устоде, ки бароикор ба ЉТ омадан мехоњад, та-риќи сафоратхонаи ЉИА дар ЉТмурољиат намояд, ин масъаланиз њатман њалли худро меёбад.

Дар ќисмати дигари нишастУбайдуллои Убайд бо ректоро-ни донишгоњњо ва донишкадањои

тон хусусї ва давлатианд. Агарто соли 2002 дар ин мамлакат 8донишгоњ буд, пас имсол теъдо-даш беш гардидааст. Имрўз 31муассисаи олии касбї, 65 мак-таби хусусї, донишгоњњои афѓо-нию амрикої, чор донишгоњиэронї фаъол аст. Бино бааќидаи вазири тањсилоти олииЉИА имрўз бояд бештар дарбахши техникї кадрњо тайёр кар-дан муфид аст. Шогирдон боядњарчї зиёдтар дар бахшњоикўтоњмуддат - коллељу омўзиш-гоњњо илм биомўзанд, зеро соњи-би тахассуси коргарї шуда, ба-рои пешрафти љумњурии худа-шон кўмак намоянд.

Дар ин самт њамкории мобояд аз њама пеш бо Тољикистонбошад, зеро мо бо ин кишварњамсояю њамзабон, дўстем вањам аз лињози шароити иќтисодїнархи тањсилот низ арзон њамаст.

Чунонки роњбарони муасси-сањои олии касбии ЉТ иброздоштанд, дар факултањои мухта-лифи онњо донишљўён ва аспира-тони хориљї илм омўхтаву паж-ўњиш мебаранд, ки дар байнионњо шањрвандони афѓон кам не-станд. Бино ба гуфти ректори До-нишгоњи техникии ба номи М.Осимии Тољикистон Анвар Абду-расулов дар муассисаи таъли-мии онњо аз 130 нафар муњасси-лини хориљї тањсил мекунанд, кибештарашон шањрвандони Афѓ-онистонанд. Онњо дар факул-тањои сохтмонию меъморї, му-њандисї, энергетикї, техника ватехнология дониш меандўзанд.

Дар поёни суњбат се муас-сисаи таълимии олии ЉумњурииТољикистон - Донишгоњи миллииТољикистон, Донишгоњи омўзго-рии Тољикистон ба номи Садрид-дин Айнї ва Донишгоњи аграрииТољикистон ба номи ШириншоњШоњтемур љињати њамкории мин-баъда бо њамдигар ќарордодимзо намуданд.

Дар љараёни вохўрї сафирикабири Љумњурии исломии Афѓ-онистон дар Љумњурии Тољикис-тон доктор Абдулѓафури Орзуиштирок дошт.

Ноилшо НУРАЛИЕВ,Њотами ЊОМИД,

"Омўзгор"

4ХАБАР

Дар Маркази љумњурия-вии муассисањои тањсилотииловагии Вазорати маорифиЉТ бахшида ба љашни 20-со-лагии Артиши миллї чора-бинии идона гузаронидашуд. Хонандагони макта-бњои пойтахт дар љамъома-ди тантанавии бошукуњ шеъ-ру сурудњоро дар васфи Ва-тан-Модар ва ќањрамониисарбозону афсарони тољикќироат намуданд. Бадин тартиб, озмуни љашнї низ гузаронида шуд,ки ѓолибон бо туњфањои хотиравї мукофотонида шуданд. Озмуни маз-кур бо ташаббус ва ибтикори директори Маркази љумњуриявии муас-сисањои тањсилоти иловагии назди Вазорати маорифи кишвар Саид-хон Хољаев баргузор гардид.

С.НИЁЗОВ, "Омўзгор"

БАХШИДА БА ЉАШН

№9 1-уми марти соли 2013РЕЙД

4МАКТАБИ ОЛЇБо маќсади шиносої ба љара-

ёни тањсил дар донишгоњњо вафаъолияти донишљўён дар ша-роити имрўза дар њамроњї бонамояндагони раёсати тањсило-ти олии касбї ва баъдидипло-мии Вазорати маорифи Љумњу-рии Тољикистон роњ сўи Дониш-гоњи миллии Тољикистон(18.02.2013) гирифтем. Гурўњикорї ба зергурўњ људо шуд:ќисме ба мушоњидаи њол дарфакултетњои дар Шањраки дони-шљўёни донишгоњ воќеъбуда,ќисми дигар ба факултетњоииќтисодии донишгоњ пардох-танд. Аввалин чизе, ки диќќатиморо љалб намуд, ба давомотидонишљўён рабт дошт. Дар фа-култетњои иќтисодї шиносої азфакултети иќтисод ва идорашурўъ гардид. Соат аз њашт гу-зашта бошад њам, баъзе дони-шљўён ба сањни бинои таълимїворид мегаштанд. Моро, ки дарин кор худи декани факултетиномбурда Ашўрбой Солиевњамроњї мекард, иброз дошт, кидар њаќиќат, ин масъала бароифакултети онњо масъалаи навнест. Гарчи худи донишљўён ме-донанд, ки ин амали онњо шоис-та нест, аммо боз њам ислоњ на-шудаанд. Тибќи банди махсусиНизомномаи донишгоњ донишљ-ўёне, ки ќоидањои маъмулиитаълимгоњро вайрон мекунанд,огоњонида ва дар сурати такро-ри амал аз муассисаи таълимїхориљ карда мешаванд. Дар бай-ни дер ба дарс омадањо намо-яндагони њамаи курсњои факул-тет ба мушоњида мерасид. Биноба гуфти А. Солиев, номи дони-шљўёне, ки ба дарсњо дар ваќташаз 3 то 5 маротиба дер мекунанд,дар тахтаи эълони факултетнасб карда мешаванд.

-Дар сурати ислоњ нашуданбо волидон тамос гирифта шуда,чунин амали фарзандонашонроба онњо мефањмонем, - гуфт ў. -Бо њамин роњ, дар семестри гу-зашта чор нафар донишљўи кур-си дуюмро аз сафи донишљўёнхориљ кардем. Баъд аз ин, пай-вандонашон ба мо њатто, дўѓупўписа њам карданд, аммо боовардани далели ќонунї онњорофањмондем, ки њама кор дарасоси чањорчўбаи ќонун суратгирифтааст.

Бештари онњое, ки дар рўйха-ти деромадагон дохил гарди-данд, сокинони шањри Душанбева ноњияњои атрофи он буданд.Ба аќидаи муаллимаи навбат-дор Холида Љумъаева, дермо-нии донишљўён асосан ба рўзиаввали њафта, боду њавои онрў-за (бориши борон) иртибот дошт.Мувофиќи иттилое, ки мо аздафтари давомоти танзимгарифакултет ба даст овардем,рўзњои 13 феврал-21 нафар, 14-феврал-10 нафар, 15 феврал-8нафар донишљў ба дарсњо деромадаанд. Рўзи санљиш бошад,47 нафар аз ваќти муќарраршу-да дер ба дарс омаданд. Бо чанднафар аз донишљўёни ба дарсо-мада суњбат њам доштем. Дони-шљўи курси якум Ф.Ањмадов из-њор дошт, ки дар мањаллаи 103-юм истиќомат дорад.

-Њарчанд кўшиш менамоям,ки дар ваќти муайяншуда бадарс њозир шавам, наметаво-нам, -мегўяд бо нигаронї ў. -Ваќти мо дар интизории наќли-ёт хеле зиёд ва бењуда сарф ме-шавад.

Ба гуфтањои ў А.Абдусало-мов (донишљўи соли 4), ки азшањри Вањдат меояд ваМ.Дўстамбоева (донишљўи солидуюм), ки аз мањаллаи 33-юмипойтахт меояд, низ њамроњ шу-данд. Дар факултети мазкур1200 нафар донишљў тањсил ме-кунанд, ки 35 фоизашонро дух-

тарон ташкил додаанд. Кори шо-истаи ањли факултет аз он ибо-рат аст, ки дар љараёни дарс азтарафи устодон ва шогирдоннавбатдорї риоя карда меша-вад.

Њолати ба дарсњо дер омадандар факултети молиявию иќти-содї низ ба чашм расид. Дардарси муаллимаи калон М.Љўра-ева аз чор гурўњ, ки 78 нафарроташкил кардаанд, 6 нафар, дарфакултети бањисобгирии иќти-содї (ихтисоси бањисобгирї вааудит, курси 2) аз 59 нафар 2

нафар донишљў иштирок надош-танд.

Метавон гуфт, ки чунин муно-сибат ба дарс, барои тайёр кар-дани мутахассисони воќеї мусо-идат карда наметавонад. Касњайрон мешавад: дар њоле ки њардонишљў њамасола ба таври шар-тномавї 7480 сомонї маблаѓ ба-рои тањсил месупорад, чунинмуносибатро сабаб чї бошад?

Њамин гуна њолат дар шањра-ки донишљўён низ ба мушоњидамерасид. Њарчанд соат аз њаштгузашта бошад њам, њамоно до-нишљўён гурўњ-гурўњ ба дарс ме-омаданд. Фаќат аз соати 8:18 тосоати 8:29 96 нафар донишљў бадарс дер омаданд. Акнун тасав-вур кунед, ки ёздањ даќиќаи њисо-бии мо теъдоди деркунандагонба 96 расида бошад, пас, аз со-ати 8:00 то 9:00 теъдод ба чандмерасад? Ба њар сурат, як на-фарї дар факултетњо таќсимшуда, давомоти донишљўён, сарулибос, фаъолияти устоду дони-шљўро дар дарс мавриди мушо-њида ќарор додем. Мушоњидаимо аз факултети забон ва адаби-ёти рус шурўъ гардид. Дар курси2-юми ихтисоси 02170100, ки азду зергурўњи 17-нафара иборатбуд, устодон Рустам Каримов ваЉамшед Рањмонов аз фанни ада-

биёт дарс мегуфтанд. Дар гурўњи"А" 1 нафар ва дар гурўњи "Б" 2нафар дар дарс иштирок надош-танд. Устодон њам барномаи корїва њам адабиёти заруриро дардаст дошта, тавассути тахтаиэлектронї дарс мегузаштанд.Дар курси 4-уми шуъбаи ѓоибо-на низ давомот бад набуд. Аз 25нафар 24 нафар дар дарс ишти-рок дошта, муаллим Н.Сайфул-лоев аз фанни географияи иќти-содии ЉТ ба донишљўён дарсмегуфт. Бояд гуфт, ки дар фа-култети мазкур 209 нафар до-

нишљў дар 11 гурўњи академї (9гурўњи низоми кредитї, 2 гурўњинизоми анъанавї) тањсил меку-нанд. Чун занг шуд, хостем,њуљљатгузории танзимгари фа-култетро аз назар гузаронем. Дардањ даќиќаи танаффус дафтариќайди давомоти донишљўёнро азназар гузарондем. Баъзе ишо-рањои ѓоиб дар журнали синфїба ишорањои дафтари муаллиммувофиќат намекарданд. Аз инљо муайян кардани теъдодионњое, ки дар давоми њафтаи гу-зашта дар дарс иштирок надош-танд, барои мо муяссар нагашт.

Дар курси 1-уми ихтисоси21050404, ки ассистент Ѓ.Шоеваз фанни љомеашиносї дарс ме-гуфт, аз 21 нафар (20 нафар му-вофиќи журнал ва 1 нафар шу-навандаи озод) дар дарс ишти-рок дошт. Аз љавобњои пухтаидонишљў Нодира Њалимова маъ-лум буд, ки муаллим тавониста-аст, дарсро ба хубї ба донишљ-ўён фањмонад. Ягона камбудииљузъие, ки ба назар расид, ному-вофиќатии ќайди мавзўъ даржурнали синфию барномаидарсї буд. Мавзўъњои дуюму се-юми барномаи дарсї, ки бояд батартиб дар журнал навишта ме-шуд, иваз шудаанд. Бо вуљудииваз шудани номи мавзўъ дар

журнал, муаллим дарсро ба до-нишљўён мувофиќи барномаидарсї гузаштааст.

Бо розигии декани факулте-ти физика Давлат Солињов вароњнамоии танзимгари факултетаз ду гурўњ дидан кардем. Даркурси 3-юми ихтисоси 31040103устод С.Ќодирї аз фанни физи-каи њастаї ба донишљўён дарсмегуфт. Мувофиќи журнал даргурўњ 31 нафар тањсил мекард,вале дар дарс 25 нафар иштирокдошт. Дар курси 1-ум, ки аз фан-ни информатика дарси лабора-

торї мегузаштанд, муаллим С.О-динаев ба донишљўён дарс мегу-зашт. Дар њар ду гурўњ ќайдимавзўъ дар журнал ба чашм на-мерасид.

Давомоти донишљўёни фа-култети њуќуќшиносї бошад,дар маљмўъ ба талабот љавобгўаст. Дар гурўњњо набудани 2-3 на-фарї ба мушоњида мерасиду ха-лос. Њарчанд барои гузаронида-ни дарсњо аз тарафи роњбария-ти факултету кафедрањо корњоиназаррасе ба сомон расонидашуда бошад њам, ба талаботиСтандарти давлатии тањсилотиолии касбї љавобгў буда намета-вонад, зеро дар аудиторияњомаводи таълимї ва айёният камба чашм мерасад, њамчунин, за-минаи моддию техникии факул-тет бењбудиро мехоњад.

Бо овардани чунин мисолњоаз чанд факултет иктифо карданмумкин аст, аммо бояд зикр кард,ки чунин нуќсону муносибат дартамоми факултетњои дигар низ,аз љумла, факултетњои журнали-стика, забонњои Шарќ ва Осиё,таърих, муносибатњои байнал-халќї, биология дида мешаванд.

Баъд аз ДМТ санљиши худродар Донишгоњи техникии Тољи-кистон ба номи академик М.О-симї идома додем. Кори мо аз

факултети сохтмон ва меъ-морї шурўъ гардид. Дар факул-тети мазкур вазъ ташвишоварбуда, њатто то њол љадвали дарсїтасдиќ нашудааст, ки ин амалродекани факултет (О.Амиров) дарљобаљо нагузоштани дарсњо ваваќти омўзгорон вобаста медо-над. Мебоист ин раванд дар дав-раи таътили зимистона тарњрезїва тасдиќи он ба сомон расони-да мешуд. Бо њамин сабаб, му-дири кафедраи геодезия Т.Љали-лов, ки бояд тибќи љадвали дарсїдар курсњои 3-юм аз фанни му-њандисї дарс мегуфт, дар дарсњузур надошт. Новобаста аз ни-шондоди љадвали дарсї, тасдиќидонишљўёни гурўњ ва муовинидекани факултет, мавсуф бо те-лефони мобилии худ гуфтугў кар-да, иброз менамуд, ки дарси маз-кур ба ў тааллуќ надорад.

Ростї, њарчанд камбудињозиёданд, аммо танњо бо оварда-ни нишондоди давомоти дониш-љўён ба кори ин факултет нуќтамегузорем. Дар курси 3-юми их-тисоси 700202 (омўзгор П.Хоља-ев) аз 24 нафар-8 нафар, дар кур-си 3-юми ихтисоси 70040201 (ом-ўзгор П.Хољаев) аз 22 нафар-8нафар, дар курси 3-юми ихтисо-си 690101 (омўзгор Н.Њасанов) аз23 нафар-8 нафар, дар курси 4-уми ихтисоси 700201-А1 (омўзгорЛ.Шарипов) аз 35 нафар-15 на-фар, дар курси 4-уми ихтисоси700201-А2 (омўзгор Л.Шарипов)аз 25 нафар-6 нафар ва дар кур-си 4-уми ихтисоси 690101 (омўз-горон М.Давлатов, С.Таѓоев,Э.Додољонов) аз 35 нафар-18нафар дар дарсњо иштирок на-доштанд.

Санљиш дар факултетњоинаќлиёт ва идора ва сохтмонинаќлиёти ДТТ ба номи М.Осимїнишон дод, ки давомоти дониш-љўён ба талабот љавобгў набуда,нишондод дар љуфти якум 78%ва дар љуфти дуюм 90%-ро таш-кил медод. Аниќтараш, дарљуфти якум зиёда аз 100 нафардонишљўёни њарду факултетњоба дарс дер омаданд. Дастура-мали либосњои тавсиявии дони-шљўёни факултетњои мазкур иљрогардад њам, дар баъзе гурўњњориоя нагардидани ин талабот азљониби донишљўён ба мушоњидамерасид. Њамчунин, њолати жур-налњои гурўњњои таълимї низ ни-шон дод, ки дар ин самт камбу-дию норасоињо љой доранд. Азљумла, дар њолати нигоњдориионњо, ќайди мавзўъњои гузашта,њозир-ѓоиби донишљўён камбу-дињо љой доранд. Дар баробариин, омодагии донишљўён ба дарсниз ба талабот љавобгў нест, зероаксарияти донишљўён бо як-дудафтар дар дарсњо иштирок дош-та, њатто љадвали дарсиро наме-донанд.

Давомот дар факултети тех-нологияи информатсионї вакоммуникатсионии донишгоњимазкур низ ташвишовар буда, аз316 нафар донишљўёни тибќижурнали гурўњњои мавриди сан-љиш ќарордода 160 нафар ё худ50,6% дар дарсњо иштирок дош-танд. Њамчунин, иљрои амру фар-монњои вазири маориф оид баистифода накардани телефо-нњои мобилї, риояи сару либо-сњои тавсиявии донишљўён бароњ монда шуда бошад њам,аммо дар ин самт камбудињо низба назар мерасанд. Дар журна-лњои гурўњњои таълимї дарсњоитарбиявї низ аз љониби устодонќайд карда нашудааст.

Санаи 21-уми феврал гурўњисанљишї кори худро дар Дониш-кадаи соњибкорї ва хизмат идо-ма дод. Дар факултети бањисоб-гирии иќтисодї санљиш нишондод, ки 367 нафар дар шуъбаирўзона дар ду баст тањсил мена-

Ба таваљљуњи ректори Донишгоњи миллии Тољикистон, Донишгоњи техникииТољикистон ба номи академик М.Осимї, Донишкадаи соњибкорї ва хизмат

(давомаш дар сањ.4)

№9 1-уми марти соли 2013

4МАКТАБИ ОЛЇ

моянд. Дар басти якум донишљўёнкурсњои 3-4 тањсил карда, теъдо-ди умумии онњо 89 нафарро таш-кил медод, ки аз ин теъдод 60нафар дар дарс иштирок доштухалос. Њолати журналњои гур-ўњњои таълимї низ ба талаботљавобгў нест. Омўзгорон дарсњоигузаштаашонро дар муњлатњои му-ќарраргардида ќайд намекунанд.Њатто аз фанњои системаи 1"с" ху-сусиятњои хоси бањисобгирии бух-галтерї дар корхона ва стандар-тњои байналмилалии бањисобгирїва њисоботи молиявї (омўзгоронД.Шарипов ва Ф.Ќаюмова) аз 8 то10 мавзўъњои гузашта ќайд нашу-дааст. Гузашта аз ин, дар самтињозир-ѓоиб, фанњои тадрисшаван-да, миќдори соатњои назариявї ваамалї, сањифањои ному насаб, љоиистиќомат баъзе норасоињо љойдоранд. Дар баробари ин, аз ав-вали нимсолаи дуюм ду њафтасипарї гардида бошад њам, то њолаксарияти омўзгорон барномањоитаълимї ва силлабусњо надоранд.Аз суњбат бо онњо маълум гардид,ки барномаву силлабусњо бароитасдиќ пешнињод гардидааст.

Дар факултети технологияииттилоотї санљиш нишон дод, кидар гурўњњои интихобї аз 155 на-фар донишљўёни тибќи журнал132 нафар дар дарсњо иштирокдоштанд, ки 85,2%-ро ташкил ме-дод. Дар факултети хизмати мо-лиявї бошад, барномаи кори баъ-зе омўзгорон барои нимсолаи ду-

юми соли тањсили љорї тасдиќ на-шудааст, ки ин амалро масъулиндар мувофиќат накардани сохто-ри он ба талаботи љорї кардаишуъбаи таълим вобаста медо-нанд. Њарчанд ин раванд мебоистдар давраи таътили зимистона та-рњрезї ва тасдиќи он ба сомонрасонида шуда, дастраси дониш-љўён мешуд. Аз ин љост, ки аксаридонишљўёни ин гурўњњо аз муњта-вои ин њуљљати асосии низоми кре-дитии таълим хабар надоштанд.

Дарси фанни ќарзњои ипотекикурси 3-юми ихтисоси 25010402-ро ба љои омўзгор Б.Љўраев му-дири кафедра М.Нарзиев дарсмегузашт, ки он бе истифодаимаводи айёнї ва истифодаи тех-никаи синфї љараён дошт. Боиситаассуф аст, ки дар 7 гурўњи ака-демии таълимгиранда истифода-барии тахтаи электронї ва маво-дњои таълимии тахассусии замо-ни муосир ба истиснои забони то-љикї ба назар намерасид, ки чу-нин сатњи омодагї ба дарс сама-ранокии ваќти пешбинишуда вадарсазхудкунии донишљўёнропаст намуда, танњо иљрои сарбо-рии солонаи омўзгорро таъминменамояду халос.

Бояд гуфт, ки танњо гурўњ ва ёфакултетњоеро интихобан ишоранамудем, ки ягон самти корашонбоиси нигаронист ва он чї мосанљидему гуфтем, на аз рўи ѓара-зу кина ва ё чизи дигар аст, балкиба хотири ислоњи камбудї ва бењ-буди кори таълиму тарбия дар

донишгоњ аст. Њадафи мо низ инљо санг андохтан ба касе не, бал-ки муайян кардани нуќсони кор ваислоњи он асту бас. Мушоњидаиумумї моро ба хулосае овард, кито њанўз дар донишгоњњои мо да-вомоти донишљўён дар дарс, му-носибати сањлангоронаи устодонба њуљљатдорї, хусусан, ќайдињозир-ѓоиби донишљўён ва мавз-ўъњои таълимї, бепарвоии дони-шљўён ба тањсил ва робитаи сус-ти волидон бо устодон боиси ни-гаронист. Дар фаъолияти устодонва муносибати онњо бо шогирдонто њанўз ѓараз ба чашм мерасад.Дар баъзе факултетњо ба тавриошкоро рўйпўш кардани камбу-дињои љойдошта аз љониби роњба-рияти факултетњо ва дурўѓу ги-лањои бељо низ баръало ба мушо-њида мерасид. Ин њолат андешаияк устоди донишгоњро ба хотировард, ки борњо мегуфт: "На љуръ-ати танќид кардан дорему на гўшитанќидшунав". Аз ин рў, масъули-ни донишгоњу донишкадањоро ло-зим меояд, ки фаъолияти худрохуб ба роњ монда, нисбат ба кам-будињои љойдошта чораљўї намо-янд, зеро њафтаномаи "Омўзгор"минбаъд низ тасмим гирифтааст,ки фаъолияти муассисањои олиикасбиро мавриди санљиш ќарордода, муваффаќияту камбудињоиљойдоштаро дар сањифањои худдарљ намояд.

Њотами ЊОМИД,Эњсони ХУШБАХТ,

"Омўзгор"

ЊАДАФ ЃАРАЗ НЕ, ИСЛОЊИ КОР АСТ(Аввалаш дар сањ.1)

АЛИФБОИ НИЁГОН ВАТАФТИШИ ДАФТАР

Ба мо муаллимони зиёд аз гўшањои гуногуни љумњурї бо чунинсавол мурољиат карданд:

- Барои тафтиши дафтарњои забону адабиёт, забони русивуанглисї њамаи омўзгорон њаќ мегиранд, вале барои тафтишидафтарњои алифбои ниёгон не, сабаб чист?Ба савол раиси Кумитаи иттифоќњои касабаи маориф ва

илми љумњурї Абдурозиќ Ризоев чунин љавоб дод:-Дар њаќиќат, дар дастурамали "Тартиби пардохти музди мењна-

ти кормандони соњаи маориф", ки вазоратњои маориф ва молия,мењнат ва њифзи иљтимої ва Кумитаи иттифоќњои касабаи маорифва илми љумњурї онро дар якљоягї тасдиќ кардаанд, ин масъаласарфи назар шудааст. Муассисањои вобаста мавриди таљдиди на-зари ин њуљљат нуктаи мазкурро ба инобат хоњанд гирифт.

Масъули гўша:Саидаи ФАЗЛ

4ПУРСИШУ ПОСУХ

Мутахассисон мерасанд?Ноњия соли гузашта ба 60 нафар

мутахассис эњтиёљ дошт. Тибќи роњ-хати Вазорати маориф бояд 111нафар ба кор, ба таълимгоњњоињудуди ноњия меомаданд. Аз ин теъ-дод, 72 нафар ба љои кор њозир шу-данд, ки 23 нафарашон мутахасси-си љавон мебошанд. Дар маљмўъ, 86муаллими куњансол дафъатан бафаъолият љалб карда шуданд.

Воќеан, масъалаи њавасманд-гардонии муаллимони љавон ба тав-ри мутассил дар маркази таваљљуњишуъбаи маориф ќарор дорад. Башањодати М.Шарифов, њар сол азтеъдоди мутахассисони љавон 5 -нафарї соњиби ќарзњои имтиёзнокмегарданд. Ба онњо ба маблаѓи 6000сомонї ќарз дода мешавад. Аз та-рафи бонки ноњия бошад, ба 12-15нафар омўзгори љавон барои хари-ди њайвони шохдор ва ќуттињои зан-бўри асал њамчунон маблаѓњо људомегардад. Соли гузашта ба 25 на-фар мутахассиси соња замин бањриманзили зист таќсим карда додашуд. Раванди мазкур ба тавридоимї, љиддан аз љониби шуъбаимаориф пайгирї карда мешавад.

Сифати тањсилотдар мадди аввал

-Барои мо сифати тањсилот вабењтар гардидани вазъи таълимутарбияи хонандагон аз амалњои му-њимтарин ба шумор меравад, - аф-зуд мудир. Ва бањри ин заминањоивоќеие, ки судманду манфиатбахшмебошанд, муњайё карда шудаанд.Аз љумла, муассисањои таълимииноњия дорои 508 адад компютер, 127принтер ва 51 генератор мебошанд.Њамин тариќ, ба сари њар 15 нафархонанда 1 компютер рост меояд. Башабакаи Интернет пайвастани таъ-лимгоњњо низ идома дорад.

Мактаби тозабунёди раќами 19-и дењаи Сангистон бо 24 адад ком-пютер таъмин гардидаву ба Интер-

нет пайваст карда шудааст. Алњол28 мактаби ноњия аз интернет бар-хурдор мебошанд.

Бояд гуфт, ки сарвари мактабимазкур Б.Асламов дар рушду тако-мул ва љорї намудани навгонињодар таълиму тарбияи хонандагонсањми босазое дорад. Хонандагонимактабњои ноњия тўли солњои 2011-2012 дар Олимпиадањои гуногунифаннии љумњуриявї иштирок наму-да, соњиби 2 медали тилло, 5 нуќрава 8-то биринљї гардиданд. Ба тав-ри умум, соли 2012-ум мактабњоитањсилоти умумии ноњияро 1217нафар хатм кардаанд, ки аз инњисоб 457 нафарашон ба макотибиолии кишвар дохил гардидаанд, кион 39 дар садро ташкил медињад.82 нафар дохилшаванда духтаронба њисоб мераванд. Њамасола, 19нафар хатмкардаи мактабњои ноњияаз шумули Квотаи президентї бамактабњои олии мамлакат дохил ме-шаванд.

Иќдому ташаббусњочашмрасанд

- Соли гузашта, - иброз медорадМ.Шарифов, бо ќарори раиси вило-яти Суѓд 80-солагии Шоири ХалќииТољикистон, устоди зиндаёд ЌутбїКиром бо тантана ва бо шукўњи вижатаљлил гардид. Моњи октябр дармактаби №2, ки зодгоњи шоир аст,муљасссамаи адиб гузошта шуд.Бад-ин тартиб, бо саъю кўшиши му-аллимону хонандагон 80-солагииЌањрамони Мењнати Сотсиалистї

Олим Нозимов дар мактаби миёнаи№6 љашн гирифта шуд, 10-уми но-ябри соли 2012-ум дар мактаби №7-и дењаи Похут њамоиши пурмуњта-во ва рангине баргузор гардид, киба њаёт ва фаъолияти шахсияти на-моён, Арбоби сиёсию давлатї, Кор-манди шоистаи љумњурї, марњум Ус-монќул Шокиров бахшида шуда буд.Мактаби мазкур ба номи ин мардикордону соњибфазилат, гузошташуд. Бояд хотирнишин сохт, ки дарњама тантанањо ва љашнњое, ки дарќаламрави ноњия баргузор гардида-

барои 180 љойи нишаст бо тамомивасоиту таљњизоти замонавї дардењаи Ремон (таълимгоњи № 31) азин ќабил мањсуб меёбанд.

Соли гузашта маросими бошук-ўњу фаромўшнашуданї барои ањлимаорифи ноњия ин расми кушода-шавии мактаби нав барои 320 на-фар хонанда дар дењаи Сангистон,бо иштироки бевоситаи Президен-ти мамлакат Эмомалї Рањмон башумор мерафт. Бо истифода азмаблаѓњои њукумати ноњия бино ба-рои 120 љои нишаст дар дењаи Вота

- Дар ноњия мактабњое, ки дороитаљрибаи пешќадаманд, фарово-нанд, - мегўяд М.Шарифов. - Мак-табњои №№ 5, 6, 13, 17, 20, 19, 24њамчун муассисањои такягоњї маъ-руфият ва шуњрат доранд. Мактаби№17 дар озмуни вилоятии "Макта-би сол" (соли 2012) иштирок карда,соњиби љойи ифтихорї гардид.

Сухан аз мушкилотё чанд пешнињод

Бо вуљуди ин њама пешравињо,як силсила мушкилоту проблемањониз дар соњаи маорифи ноњия љойдоранд, ки яке аз онњо тамоман ма-вљуд набудани мактабњои типи нав- гимназияву литсейњо ба шумормеравад. Њукумат ва шуъбаи мао-рифи ноњия дар садади ташкилигимназияву литсейњо мебошанд,вале ин амали сањлу осон намебо-шад. Дар шароити кўњистон бањрибо замони муосир њамќадам гарди-дан бояд ин гуна муассисањои таъ-лимї таъсис дода шаванд. Дар инсамт кўмаку дастгирии Њукуматиљумњурї ва Вазорати маорифи киш-вар ба ноњия хеле зарур аст.

Дигар норасоие, ки мудириятитаълимгоњњоро ба ташвиш оварда-аст, ин ба истиснои 3-4 мактабљавобгўи талабот набудани кабине-тњои фанњои даќиќ мебошанд. Ас-бобу абзор ва маводи физикию ки-миёвї аслан вуљуд надорад. Ба инмасъала низ ањамияти љиддї бояддод.

Кам будани теъдоди муасси-сањои тањсилоти томактабї њамчу-нон ба як мушкилоти ташвишовартабдил ёфтааст.

Шодї РАЉАБЗОД,"Омўзгор"

ЛИТСЕЮ ГИМНАЗИЯЊОТАЪСИС БОЯД ДОД

М.ШАРИФОВ:

Суњбати мо бо мудири шуъбаи маорифи ноњияи Айнї МуллоѓиёсШарифов мустаќиман аз масоили хеле њам доѓи замон -мушкилоти кадрї оѓоз гардид. Мудир иброз дошт, ки дарќаламрави ноњия 66 муассисаи таълимї, аз љумла, 49 мактабимиёна, 14 мактаби асосї ва 3 мактаби ибтидої мављуд мебошад,ки дар онњо 1584 нафар омўзгор ба тадрис машѓуланд.

4СУЊБАТИ ИХТИСОСЇ

аст, омўзгорону хонандагони мако-тиби љамоатњои дењот фаъолонаширкат намудаанд. Њангоми бо ша-њомати хоса кушода шудани наќбиШањристон, азнавсозии роњи мо-шингарди Айнї-Панљакент ва мах-сусан, ифтитоњи бинои љадиди за-монавии мактаби дењаи Сангистонбо иштироки Президенти мамлакатЭмомалї Рањмон маъмурияти мак-табњо ва устодону шогирдон бо бар-номањои љолиб, намоиши сањнањоихотирмон, ќироати шеър ва раќсусурудњо сањми назарраси худро гу-зоштанд.

Вусъати бунёдитаълимгоњњо

Ба иттилои мудир, солњои 2011-2012 аз њисоби Фонди каталитикї782 љуфт мизу курсї, 62 тахтаисинфї, 141 љевон, 119 мизу курсїбарои омўзгорон ба дабистонњо ин-тиќол дода шуд. Дар ин муддат дармактаби №44, ки дар дењаи Рарзвоќеъ гардидааст, бинои љадидитаълимї барои 180 нафар хонандамавриди бањрабардорї ќарор додашуд. Њамчунин сохтмону ба истифо-да дода шудани мактабњои нав дармавзеи Конзари Гузари Бод (макта-би №29) барои 100 нафар толи-билм, дар дењаи Каздон (мактаби№42) барои 180 нафар, аз шумулимаблаѓњои њукумати ноњия, биноитаълимгоњ барои 180 нафар дармавзеи Ќоќтудаи дењаи Шамтуч(мактаби №17) аз њисоби фондњоимолиявии вилоят, бунёди мактаб

(мактаби №54) сохта ба истифодадода мешавад.

-Бо вуљуди ин њама талошњовуазмњо, дар ноњия мактабњое њастанд,ки дар њолати садамавї ќарор до-ранд, - тавзењ медињад мудири шуъ-баи маориф. - Аз љумла, бинои таъ-лимгоњи №32, воќеъ дар дењаи Ку-руд аз зумраи чунин объектњое бањисоб меравад, ки воќеан њам, вазъитабоње дорад. Дар хусуси "мољарои"сохтмони мактаби мазкур батафсил-тар сухан меронем. Тањкурсии биноимактаби дењаи Куруд њанўз соли2004-ум партофта шуда буд. Соли2010-ум намояндаи Вазорати мао-риф Расулов, раиси Агентии сохтмонва меъмории назди Њукумати Тољи-кистон Комилов ва раиси ваќти ноњияаз мавзее, ки мактаби нав бунёд кар-да мешуд, дидан ба амал оарданд.Бинои кунунии таълимгоњ ба ќаторимактабњои садамавї дохил кардашудааст ва мувофиќи наќша дар за-минаи фонди каталитикї солњои2013-2014 он бунёд карда хоњад шуд.Зимнан, мактаби дењаи Куруд алњол197 нафар хонанда дорад. Таъмируазнавсозї ва сохтмони мактабњои№11, №29, №10 низ дар мењвари та-ваљљуњи шуъбаи маориф ќарор до-рад.

Марказњои рушди кўдаконамал мекунанд

Дар ноњия, дар назди 8 мактабмарказњои рушди кўдакон таъсисдода шудааст, ки 5-тои он бо даст-гирии Хазинаи кўдакони СММ ботаљњизот ва бозичањо таъмин кардашудааст. Инчунин, Маркази тањси-лоти иловагї амал мекунад, ки мањ-филњои он дар 14 мактаб мављудмебошад.

Дар литсейи давлатииноњияи Вахш љамъомади на-вбатии ассотсиатсияи волидо-ну омўзгорон тањти унвони"Тарбияи фарзанд-рисолативолидайн" баргузор гардид. Ди-ректори литсей СайфиддинАбдулхайров зимни ифтитоњиљаласа аз солгарди ќабулиЌонуни Љумњурии Тољикистон"Дар бораи масъулияти пада-ру модар дар таълиму тарбияифарзанд" ёдовар шуда, аз му-њимияти он дар пешбурди таъ-лиму тарбия ва сањми воли-дайн дар амалигардонии он боарќому далелњои мушаххас су-ханронї намуд.

Сипас, раиси ноњия Баро-

4ЊАМОИШ

талї Юсуфов, додситони ноњияЮсуфљон Юсуфзода, мудиришуъбаи маорифи ноњия Ќудра-тулло Абдуллоев ва чанде азволидайни хонандагон ба суханбаромада, оид ба ањамиятиќонуни мазкур, њолати иљрои онва мушкилоти дар ин самт љой-дошта изњори назар намуданд.Дар охир ба 51 нафар хонандаимакотиби ноњия, ки ѓолиби озму-ни вилоятї гардида буданд, дарвазъияти тантанавї ифтихорно-ма ва туњфањои хотиравии ма-ќомоти иљроияи њокимияти дав-латии ноњияи Вахш супоридашуд.

Љумъабек ЭЊСОНОВ,"Омўзгор"

РИСОЛАТИ АСОСЇ-ТАРБИЯИ ХУБ

ИСЛОЊОТ

№9 1-уми марти соли 2013

4ЌАЊРАМОНЇ НАБЗИ САЙЁРА

Тољири маъруф Шаи Решеф(бино ба гузориши нашрияи Wiredаз шумули 50 нафарест, ки љањон-ро дигар кардаанд) соли 2009-умаввалин бор дар љањон донишгоњионлайнии ройгон- University of thePeople (UoPeople)-ро созмон дода,роњбарии онро ба зимма дорад.

Пас аз 20 соли кор дар соњаи тиљо-рат ва маориф Шаи Решеф ба хулосаомад, ки њамаи ширкатњояшро фурўх-та, маблаѓи онњоро ба хидмати ањлибашар сарф кунад. Ў аз таљриба ме-донист, ки тањсил бо усули раќамї ба-рои доншандўзон имконоти васеъ ме-дињад, вале нархи гарони он тањсилробарои аксари љавонон дастнорас ме-созад. Њамин тавр номбурда, аз пайиба роњ андохтани донишгоњи ройгониUoPeople камари њиммат баст.

Айни замон дар донишгоњи он-лайнї 1,5 њазор донишљў аз 132мамлакати љањон тањсил мекунанд.Байни онњо љавононе, ки нишо-нањои маъюбї доранд ва имкони бадонишгоњ шомил шудан надоранд,тањсили илм мебинанд. Ба онњо, батаври фосилавї профессорон азмуътабартарин донишгоњњои љањон- Њарворд, Оксфорд, донишгоњњоиЙел ва Колумбия дарс мегўянд.UoPeople бо мадади башардўсто-наи оилаи Гейтс, Билл Клинтон,ширкати Hewlett Packard амал ме-

кунад. Донишгоњ, њамчунин, танњоаз он нафароне, ки имкони пардохтдоранд, ба таври рамзї барои до-хилшавї (аз $10 то $50) ва бароисупурдани санљиш (аз $100 то $400)мабла? мегирад.

Ба аќидаи Шаи Решеф, UoPeopleяк абзори њаќиќии демократия аст,ки баробар ба њама, новобаста азнаслу нажод, љойи таваллуд, ново-баст ба он, ки доро аст ё нодор, им-кони тањсилро дар донишгоњ фаро-њам сохтааст. Яке аз њадафњои ди-гари муассиса пойдории сулњ ва таќ-вияти равобит байни мардум ново-баста ба дину оинашон мебошад.Дар дарсњои виртуалии UoPeopleякљо донишљўён аз Исроилу Фалас-тин, Њиндустон ва Покистон, Юнонва Туркия, таълим мебинанд ва ху-сумати байни мамоликашон бадўстии онњо халал намерасонад.

ТАЊСИЛ БА ШЕВАИРАЌАМИИ РОЙГОН

11 НАФАРРО АЗ УНВОНИИЛМЇ ОЗОД КАРДААНД

Вазири маорифи ФР Дмитрий Ливанов дар Шўроиилмии Донишгоњи давлатии омўзгории Москва (МПГУ)11супориши аз унвони илмї озод кардани нафароне-ро, ки мустаќилона рисолањои илмї таълиф накарда-анд, ба имзо расонидааст. Дар ин бора вазир дар

Twitter-и худ хабар додааст. Коршиносони ШўроиОлии комиссияи аттестатсионї (ВАК)-и Вазоратимаориф ва илми ФР 11-уми феврал тавсия додаст,

ки 10 нафарро аз дараљањои илмияшон мањ-рум созанд. Собиќ раиси Маркази таълимиюилмии махсусгардонидашудаи Донишгоњидавлатии Москва (МГУ) Андрей Андриянов,раиси Шўрои минтаќаи шањрии Замоскво-рече Нонна Харитонова, мушовири бахширавобити иќтисоди хориљї ва байналмила-

лии Москва Галина Алилуйко ва сардори дастгоњи намояндагии њуќуќи ба-шари ноњияи Астрахан Даниар Батрашев дар ќатори ин дањ нафаранд.Њоло аниќ нест, ки Ливанов кињоро аз унвони илмї озод кардааст.

Тањияи Ситорабону НАЗАРОВА,"ОМЎЗГОР"

Аксаран дар матбуоти даврї ва нутќи шифоњї (ва њатто, дар на-виштањои адибони љавон) вожаи "дастурхон"-ро вомехўрем, ки ишти-боњан ба љойи "дастархон" корбаст мешавад. Дар "Фарњанги забонитољикї" (Москва, 1969) "дастор" ба чањор маънї омада: а) аммома,салла; б) порчае, ки рўйи таомњоро мепўшонанд; в) порчае, ки хўрок-ворї ва ё мевањоро дар он мегузоранд; дастархон; г) рўмол, "миён-банд". Дар мавриди шарњи калимаи "дасторхон" вожагони "симот","моида" ва "суфра"-ро овардаанд.

Дар ин китоби муътабар вожаи "дастур" чунин маънидод гардида-аст: вазир, роњнамо; рањнамо ќарор додан; оин кардан, пеша кардан;тарз, тариќ, ќоида, ќонун, расм, одат…

Чунон ки мебинем, вожаи "дастур" ба "дастор", "хон" ва "суфра"ягон алоќамандї надорад, балки "дастархон" мухаффафи "дастор" аст.Пас, мебояд аз истифодаи калимаи "дастурхон" парњез кард.

"МАЃОЗА" "МАГАЗИН" АСТ?Хоњиши њама чизро аз забони русї ба тољикї ба таври тањтуллафз

тарљума кардан дар тањтушшуури мардуми мо мустањкам љой гириф-таст. Агарчи ин гуна тарљумањо баъзан эътироф њам мешаванд, дарбисёр маврид забономўзон ва навќаламонро ба роњи нољо њам мека-шад. Дуруст, ки асли бароиши "магазин" аз "маѓоза" (дўкони ѓизо-фурўшї) аст. Аммо дар забони русї "магазин" ба маънои васеи "дўкон"ё "фурўшгоњ" истифода мешавад. Аз ин љост, ки ифодањои "маѓозаикитобфурўшї", "маѓозаи хўрокворї", "маѓозаи гўшт", "маѓозаи компю-тер" нољоизанд. Бењтар мебуд, "дўкони китобфурўшї" ё "гўштфурўшї"…навишта шавад.

Ситорабонуи СОЊИБНАЗАР,"ОМЎЗГОР"

ЧЇ ГЎЕМ:"ДАСТУРХОН"Ё "ДАСТАРХОН"?

Мусаллам аст, ки афсариимрўза њангоми хизмат дар Ќув-вањои Мусаллањи Артиш боядсоњиби дониши хуби компютери-ву технологї бошад, зеро тар-бияи љисмонї он гоњ ѓолиб аст,ки дар заминаи тарбияи рўњїљараён ёфта бошад.

Мундариљаи адабиёти мил-лиамон бар пояи адаб истењкомёфтааст, љанбањои миллии мопояи инсондўстиро дар миќёсиолам тарѓибу ташвиќ менамо-янд, бо вуљуди он ки, ба фарму-даи Лоиќ Шералї:Љабри торих ягон ќавм

надидаст, ки мо,Зањри торих нажоде

начашидааст, ки моМиллате зери фалак бо

њама фарњанги сутургИн ќадар зиллату хорї

накашидааст, ки мо…Дар гуфтори мутафаккиро-

наи Гулрухсор як љањон маънїнуњуфтааст, ки он барои наслихудшиносу худогоњ чун шиор аст:

Шоњнома Ватан аст,Ватани бемаргї…Њангоме ки хонанда ба умќи

ин гуфтори њакимона фурў мера-вад табиист, ки ў ифтихор азВатани таърихдор ва соњибта-маддун менамояд ва бешак, дарњифзи он љон нисор мекунад,агар зарурат пеш ояд.

Бешак шинохти асолати мил-лиро хонандаи имрўз он гоњ та-

факкур менамояд, ки ба санъатисухани ноби тољикона, ки саршораз маънињои баланд аст сар-фањм равад. Барои таќвиятификри фавќ мисоли барљасташеъри "Забони модарї"-и устодБозор Собир аст, ки барои њар якфарди тољик намунаи олии иф-тихор аз Ватану забон мебошад.Хулосаи шеър ин аст, баъди му-ќаддимаи пурмуњтаво:Дар њаду сарњадшиносии

љањон,Сарњади тољик забони

тољик астТо забон дорад ватандор

аст ў,То забондор аст бисёр

аст ў.Бешумор аст,Бењисоб аст,Бењад аст.Њоло, ки оламиён дар раван-

ди љањонишавї ба њам меоянд,мо бояд шинохти хешро бо арзи-шњои волои миллї густурда сох-та, комил созем, зеро дар баро-бари њар як миллати бонуфузиолам офарандаи маданияти уму-миинсонием.Ба таъбири устод Бозор Со-

бир:Мо љомасафедонем, њар

љома намепўшем….Ба дастурњои Сарвари мам-

лакат ва фармудањои мутафак-кирони гузаштаву муосир мобояд такя намуда, ба сафи Ар-тиши миллї шахсияти фарњехта-ро ворид созем, то тавонад, бонерўи созандаву иродаи ќавї дарњифзи Ватан-модар ќарор гирад.

Тибќи иттилои нави усулимаъмулу маъруфи замон, до-нишмандони илми педагогикаимуосир барои омўзгори имрўзистифодаи се љузъиёт: тарњрезї,созандагї ва робитаро муњимшуморидаанд.

РИСОЛАТИ АЗАЛИИОМЎЗГОР ВА АФСАРИМИЛЛЇ

Салоњиятмандона ва боњадаф тарбият намуданинасли баъдї вазифаимуќаддаси оила, омўзгор,љомеа ва дар маљмуъ, ањлимаърифат буда, маънавиётимиллат дар зери таъсириомилњои таконбахшимаърифат-афкори оламгириахлоќии мутафаккирониклассики форсу тољик вамуњаќќиќону шуаровунависандагони забардастизамон бояд сурат гирад.

Аввалтар аз њама, љузъиётитарњрезї, ки маќсади нињоии таъ-лиму тарбияро бо фарогирии дур-намо ва роњњои ба даст оварданимуваффаќиятро фарогир аст.

Дуюм, љузъиёти созандагиробояд дар фаъолият мавриди ис-тифода ќарор дод, зеро созан-дагї яке аз самтњои муњими фаъ-олияти босуботи омўзгор аст.

Сеюм, аз љузъиёти робита коргирифтан барои фаъолияти таъ-лимию тарбиявї дар њама гунашароит созгор будааст.

Дар ин замина љараён гириф-тани таълиму тарбия моро даринтињо ба маќсад мерасонад. Бамисли он ки њангоми таълимидостони "Ситораи Исмат"-и устодМуъмин Ќаноат мо тавонистабошем ба хонанда навпардозиюљўстуљўњои бадеии шоирро, ки бавасилаи мањорату њунари эшонэљод шудаанд, фањмонем. Боз-гардњои достонро он гуна тафсирнамоем, ки дар вуљуди хонандаэњсоси ватандўстиву хештанши-носї боло гирад. Дар маљмўъдостони мазкур фалсафаи хи-радгарої ва дањшати љоњилият-ро бозгў мекуна…

Ба аќидаи мо, достони "Сито-раи Исмат"-ро ба масобаи (азљињати жанрї) як романи психо-логї метавон њисобид. Инчунин,дар мисоли шахсияти мондагорЌањрамони Иттињоди ШўравїИсмат Шарифов муаллим мета-вонад, ба њолати равонии хонан-да таъсири мусбї расонад.

Љањонбиниву худшиносї вахудогоњии хонанда он гоњ ќавиюсудманд мешаванд, ки ў ба дар-ки воќеии ормонњои миллї тавас-сути тањсили хубу аъло пайгирїнамояд. Раванди татбиќи ин ан-деша ба ўњдаи омўзгор вогузоршудааст. Ва омўзгор ба њар ва-сила муваззаф аст, ки аз иљроиин кори хайру наљиб барояд.

М.ЃИЁСИЕВ,А. ОРИФОВ,ДЉТИБКСМ

10 ИЌДОМИ"СОЗАНДАГОНИ ВАТАН"Тибќи иљроиши Наќшаи чорабинињои "10-иќдоми

"Созандагони Ватан" бахшида ба 20- солагии Артишимиллии Љумњурии Тољикистон, аз љониби Ташкилотиљамъиятии љавонон "Созандагони Ватан" дар шањриДушанбе ва ноњияи Шоњмансур санаи 21 феврал дарДонишгоњи техникии Тољикистон ба номи М.С. Осимїмулоќоти донишљўён бо афсарони Вазорати мудофиаиЉумњурии Тољикистон ва афсарони Кафедраи њарбиидонишгоњ баргузор гашт.

Дар оѓоз Роњбари намояндагии ТЉЉ "СозандагониВатан" Б. Боев кулли устодон, донишљўён ва афсарон-ро бо 20- солагии Артиши миллии Љумњурии Тољикис-тон табрику тањният намуда ба роњбари кафедраи њар-бии Донишгоњ полковник Нуров Ф.Б. барои хизматњоишоёнаш дар тарбияи њарбию ватандўстии донишљўёндар донишгоњ бо "Ифтихорнома"-и ТЉЉ ќадрдонї кар-да шуд. Пас аз ин байни донишљўёни донишгоњ мусо-биќа оид ба ќисмњо људо ва якљоя намудани автоматиКалашников, гурзбардорї ба саволњо љавоб гуфтан бар-гузор гашт. Дар интињои озмун аз љониби дастаи њавас-корони донишгоњ бо барномаи фарњангї хотири афса-рон ва иштирокчиён шод гардонида шуд.

Боймурод БОЕВ,Роњбари намояндагии ТЉЉ "Созандагони

Ватан" дар н.Шоњмансур

"МАЊБУБИ ЊАМА" МАЌБУЛИЊАМА ХОЊАД БУД

Имомалї Нуралиев аслан пешаи омўзгорїдорад ва шогирдони зиёде парваридааст, киимрўз њама соњибмаълумоту соњибмартабаанд.Ин омўзгори асил омўзгориро бо эљодкорї пай-васта, дар ин љода ба комёбињои шоиста муваф-фаќ гардидааст. Ўро њамчун рўзноманигори хуш-салиќа аксарият мешиносанд, зеро солњои зиёддар нашрияи бонуфузикишвар - "Минбари халќ"кор карда, навиштањоирангину муњтавомандашписанди хонандагон гар-дидаанд.

И.Нуралиев, њамчу-нин, ба эљоди бадеї низшуѓл меварзад. Ќиссавуњикоя ва очерку ашъорашдар китобњояш "Таќдиримуаллим", "Дили бузургимуаллим", "Зањматњоињафтодсола", "Дарќаламрави париён", "Пе-чутоби зиндагї", "СурудиЛюдмила", "Боѓи Рустам", "Панди омўзгор"… гир-доварї шудаанд.

Чанде пеш ин ќаламкаши пуркор китобитозаи хешро бо номи "Мањбуби њама" пешка-ши хонандагон намуд. Китоби мазкур ба тав-ри љолибу пуробуранг ва дар заминаи воќеия-ти зиндагї дар бораи табиби њозиќ, љарроњиномвар Абдуќодир Рашидов њикоят мекунад.Мутолиаи он барои доираи васеи хонандагонмуфид хоњад буд, зеро муњтавои китоби маз-кур њамбастагї бо хислатњои наљиби инсонї -рањму шафќат, мењру муњаббат, мардумдўстїва саховатмандї дорад.

А.ИЛЁСПУР,"Омўзгор"

4КИТОБИ НАВ4ТАШАББУС

РАВЗАНА

№9 1-уми марти соли 2013ТАЊСИЛОТИ КАСБЇ

Дар зимн мусоњибае дорембо устоди кафедраи тањсилотиибтидоии касбии ДЉТИБКСМРањим Абдуев.

-Муаллим, дар љаласаи ва-сеи њукумат зимни гузоришивазири маориф ва вазири мењ-нат ва њифзи иљтимоии ањолїдоир ба таъсиси марказњоитањсили калонсолон ва њуна-ромўзии онњо, пеш аз њама,њунарњои коргарї дар њамаишањру ноњияњо таваљљуњи хосзоњир карда шуд. Назари шумоба ин масъала чї гуна аст?

-Аз нигоњи ман, ин таваљљуњиСардори давлат ба он хотир аст,ки Љумњурии Тољикистон охирисоли 2012 баъди беш аз дањ солиталошњо ба Созмони љањониитиљорат (СЉТ) ворид гардид ваин созмони бонуфуз талаботихудро дорад. Яке аз талаботашистењсоли мањсулот ва ашёву ко-лоњои сермасрифу хушсифатисаноативу кишоварзист. Прези-дент њам таъкид мекунанд, ки боин роњ бояд ба соњиби касбуњунар гардиданд ва ба љойи кортаъмин намудани ањолии ќоби-ли зањмат мусоидат карда ша-вад. Мањсулоти хушсифатро бо-шад, коргарону мутахассисонињунарманд дар дастгоњу таљњизо-ти муосир истењсол мекунанд.

Дар Паёми Президенти киш-варамон, муњтарам ЭмомалїРањмон ба Маљлиси Олии Љумњ-урии Тољикистон, 20 апрели соли

2012 низ омадааст:… "Имрўзсоњаи тањсилоти ибтидої ва ми-ёнаи касбї дар тамоми љањон якеаз зинањои асосї ва афзалиятнокба шумор меравад, зеро дар инмуассисањо вобаста ба талабо-ти бозори мењнат мутахассисо-ни соњањои гуногунро омода ме-созанд.

Мутаассифона, фаъолиятинизоми мазкур дар кишвари моњанўз дар сатњи зарурї ба роњмонда нашудааст.

Бинобар ин, вобаста ба тала-боти бозори мењнати ватанї ваљањонї омода намудани кадрњоикоргарї барои кишвари мо амризарурї буда, масъалаи васеънамудани шабакаи муассисањоитањсилоти ибтидоии касбї бамиён омадааст…"

Имрўз, агар дар асл ба њола-ти муассисањои тањсилоти ибти-доии касбї (ТИК) назар андозем,мебинем, ки ин муассисањо бакамбудї ва мушкилоти зиёде дарфаъолияташон рўбарўянд. Пешаз њама, набудани заминаимоддї-техникї, њайати кадрї,адабиёти таълимї ба сифатитайёр намудани мутахассисоникоргарї халал ворид месозанд.

Аз ин рў, ќисми бештари хат-мкунандагони ин муассисањо, чидар бозори мењнати ватанї ва

љањонї, бо шуѓли доштаашон ра-ќобатпазир нестанд. Бозори мењ-нати ватанї ва љањонї њам азљониби ягон муассиса тањлилкарда намешавад, ки талаботроба тайёр кардани мутахассисонмуайян кунаду мувофиќ ба ондар муассисањои таълимии ибти-доии касбї тайёр намудани онњоба роњ монда шавад. Агар муас-сисаи таълимие, ки бо назардош-ти талаботи бозори мењнат тай-ёр намудани мутахассисони кас-биро ба роњ монданї шаванд

тодї ва баъзе таљњизоти таъли-мии куњнасохт, китобњои дарсиихонандагони муассисањои ТИКкамёфтанд.

-Дар соли сипаришуда шах-сан шумо чї кор кардед?

Соли 2012 мо як гурўњ дирек-торони муассисањои тањсилотиибтидоии касбии волояти Хат-лонро ба курси такмили ихтисосљалб кардем.

Ман дар гузаронидани 7 кур-си омўзишии такмили ихтисосиштирок кардам. Иштирокчиёникурсњо дар суњбатњои рўёрўї онмушкилотеро, ки дар аввали му-соњибаамон гуфтем, ёдовар ме-шаванд ва барои рафъи каму-дињо пешнињодњо мекунанд.

4СУЊБАТИ ИХТИСОСЇ

Яке аз масъалањои њалталаби соњаи маорифимамлакатамон тайёр кардани кадрњо аз рўи касбњоикоргарї мебошад. Њамон тавр, ки дар суханрониашонПрезиденти Љумњурии Тољикистон Эмомалї Рањмон дармаљлиси васеи Њукумати Љумњурии Тољикистон доир баљамъбасти натиљањои рушди иќтисодиву иљтимоиимамлакат дар соли 2012-ум ва вазифањо барои соли2013 гуфтанд, вазъи фаъолияти муассисањои тањсилотиибтидоии касбї то ба њол ќаноатбахш нест.

-Муњтарам Абдуев, оёдар кишварамон зами-нањои сариваќт гузаро-нидани курсњои такмилиихтисос барои устоњовусарустоњои таълими ис-тењсолии литсейњо мав-људанд?

Бо вуљуди мушкилотизиёд, айни замон бароипурра ба курсњои такмилиихтисос фаро гирифтаниустоњои таълими истењ-солї ва омўзгорони фа-нњои тахассусии лит-сейњои касбї-техникиикишварамон шароит фа-роњам омадааст. Мушкилон аст, ки аз ин ё он касбдар муассисањои таълимї2 ё 3 нафар устои таъли-ми истењсолї ва омўзгоро-

ни тахассусї дарс мегўянду ха-лос. Барои 2-3 ва ё аз ин камтаромўзгор аз рўи як ихтисос таш-кил кардани курсњо ба маќсадмувофиќ нест ва гаронї мекунад.Аз ин љињат дар курсњо устоњоитаълими истењсолї ва омўзгоро-ни касбњои гуногун даъват меша-

њам, ба мушкилоти зиёдерўбарў мешаванд. Пеш аз њамаба мушкилоти камбуди мутахас-сисони муњандисию омўзгорї.-Чунки чунин мутахассисон дарљумњуриамон тайёр карда наме-шаванд. Ба истиснои баъзе ада-биёти таълимї, дастурњои ме-

ванд, ки дар гузаронидани онњомушкилоти наве пеш меояд. Азљумла, дар тартиб додани барно-маи таълимї. Зеро сатњи тањси-лот, малака, мањорати касбї ваихтисоси шунавандагон гуногунаст.

-Устод, дар заминаи таљри-баи фаровоне, ки шумо доред,бигўед, ки чї бояд кард, товазъи тайёр кардани коргаро-ни мутахассис дар љумњуриа-мон хуб шавад?

-Аввалан, тайёр намуданимутахассисони муњандис-омўз-гор дар сатњи баланд ба роњ мон-да шавад, сониян ДЉТИБКСМ вамуассисањои вилоятию минтаќа-вии он тибќи талаботи замонљињозонида шуда, бо омўзгоронибаландтахассус таъмин кардашаванд ва наќшаи дурнамои так-мили ихтисос, чи дар Донишка-даи љумњуриявї ва чи дар мања-лњо, бо назардошти талаботимуосир тањия ва татбиќ кардашавад.Сеюм, дар коллељи муњан-дисию омўзгории шањри Душан-бе тайёр кардани мутахассисонимуњандис-омўзгор бо ба назаргирифтани талабот ва роњхатимуассисањои тањсилоти ибти-доии касбї айни муддаост.Хубмешавад, ки дар яке аз муасси-сањои тањсилоти олии касбиикишварамон гурўњи махсусеробарои муассисањои тањсилотиибтидої ва миёнаи касбї ташкилмекардем.

Хулоса,талабот ба мутахас-сисони соњаи тањсилоти ибти-доии касбї зиёд аст, вале имко-ниятњои он муассисањо бароитарбияи кадрњои дар бозори ва-танї ва љањонї раќобатпазирхеле ва хеле мањдуданд. Бино-бар ин, барои рушди ин зинаитањсилот аввалтар аз њама, мобояд шароити созгори замон му-њайё кунем, баъд натиљаи корионњоро љиддї талаб намоем.

МусоњибС.ИСКАНДАРОВ,

"Омўзгор"

Ба китоб академик М.Лутфуллоев вадоктори илмњои фалсафа, профессорР.Комилов пешгуфтор навишта, ањамия-ти онро дар тарбияи њисси ватандўстї,њисси миллї ва хештаншиносии наслиљавони тољик таъкид кардаанд. Китоб азмуќаддима ва 28 маќола иборат аст. Дармаќолањо масоили гуногуни тарбия аз ни-гоњи исломшиносї мавриди тањлилутањќиќ ќарор гирифтаст.

Муаллифон дар муќаддима аввал дарбораи тадќиќоти олимон рољеъ ба афко-ри педагогии бузургони илму фарњанги то-љику форс сухан ронда, сипас маќсад, ва-зифа ва ањдофи хешро аз иншои ин китобгўшзад намудаанд.

Дар ибтидои асар тањти сарлавњаи"Наќши њикмати ислом дар ташаккулиѓояњои педагогии мутафаккирони асрими-ёнагии форсу тољик" дар бораи пайдои-ши ислом дар нимљазираи Арабистон,рисолати пайѓамбар - Муњаммад (с) вамаќсади ў аз пањн намудани дини исломдар байни ќабилаи ќурайшињо, падид ома-дани љангу љидол, њиљрати Расули Акрамва пайравонаш ба Ясриб, баргаштан баМакка, нозил гардидани вањї ба Муњам-мад (с), даъватњои ў, муносибат ба никоњва хонаводадорї, рењлат кардани Муњам-

мад (с), ба вуљуд омадани зиддиятњо ба-рои ишѓоли маќоми роњбарї, зарурати башакли китоб гирд овардани матнњои па-рокандаи "Ќуръон", пайдо шудани таф-сирњо, суннат, њадисњо, ривоятњо ва вази-фаи онњо, ањком ва рукнњои дини ислом,вазифањои мусалмонон, љашнњои динї,пайдоиши ривоятњо дар ислом, пайдои-ши тариќати тасаввуф ва таълимоти он,шароит ва ќонунњои аввалини он, пайдошудани мазњабњо сухан рондаанд. Муал-лифон дар иртибот бо неруи тарбиявии"Ќуръон" таъкид мекунанд, ки омўзгорон"њини истифодаи проблемањои диниюфалсафї дар дарсњо бояд ба муќаддасо-ти динї бо каломи эњтиром муносибат на-моянд".

Муњаќќиќон адабиёти асри миёнаифорсу тољик (асри УШ-ХУ)-ро ба се дав-ра: асри УШ-Х1, асри Х1-ХШ, асри ХШ-ХУљудо карда, дар бораи бузургони илму фа-рњанги ин даврањо, шакл ва намудњоиадабї ва намояндагони љараёнњои пешќ-адам маълумоти арзишманд додаанд.Яке аз ин љараёнњо тасаввуф мебошад,ки бо афкори маънавии худ дар ташакку-лёбии инсони комил наќши муњим бози-дааст. "Тасаввуф, - ќайд кардаанд, њам-чун роњи таљрибавии ташаккули маъри-фатї дар охири асри ХП ва ибтидои асриУШ ба вуљуд омада, ахиран дар асри Х1ба ављи аъло расида, љараёни наверо бавуљуд овард, ки дар идеологияи худ би-сёр афкори шарќи ќадимро истифода бур-дааст". Њамчунин, дар бораи мероси фа-рњангии "Авасто"-ї, ки њаќиќати иљтимої,адолат ва ахлоќи гуманистиро талќинмекунад, сухан рондаанд. "Њамин тавр,аввалин аќидањои педагогї, аз зумраи"пиндори нек, "кирдори нек", "гуфтори

нек", "хоксорї", "риояи ќоидањои љамъи-ятї" тавлид гардид, ки баъдтар дар аса-рњои панду ахлоќии Њаким Саної, Аттор,Љалолиддини Румї ворид гардиданд. Дарнатиља, этикаи "Авасто" тањкурсие гардид,ки тасаввуф дар он назарияи одобу ах-лоќи худро бунёд кард".

Њамчунин, ќайд мекунанд, ки ба афко-ри педагогии тасаввуф осори давраи пањ-лавї ва сосонињо, баъдтар ба асарњоиСаъдї, Румї, Кайковус, Ѓазолї, Саної,Аттор, Љомї таъсир гузоштанд. Дар зимндар бораи се марњалаи тасаввуф: шари-ат, тариќат ва њаќиќат сухан ронда, ќайднамудаанд, ки тариќат аз маќомњо: тав-ба, раъй, зуњд, фаќр, сабр, таваккул, ризоиборатанд ва бо овардани намунањо азэљодиёти адибон њар якеро бо таври му-фассал шарњу тавзењ додаанд.

Сипас оид ба адлу инсоф, ватандўстї,дўстдории табиат ва њифзи он, тарбияимењнатї ва эњтиром ба марди мењнатї,

4НАВИДИ ФАРЊАНГЇ

ЊИКМАТИ АФКОРИПЕДАГОГИИ НИЁГОН

Китоби наве, ки ба наздикїнашриёти "Ирфон" бо њамин номба табъ расонд, ба ќаламиолимони тољик-доктори илмњоипедагогї, профессор, академикиАкадемияи тањсилоти ТољикистонФайзулло Шарифзода ва номзадиилмњои педагогї, дотсентЉумъахон Файзуллоев мутааллиќаст ва ба 10-солагии таъсисёбииАкадемияи тањсилоти Тољикистонбахшида шудааст.

рибо ва судхўрї ё шаффофияту меъёро-фаринї дар фарњанги исломї андешаронда, фикру хулосањои худро бо оятњоиЌуръони маљид ва дањњо порчањои назмиюнасрї аз эљодиёти адибони гузашта љамъ-баст намудаанд. Инчунин, дар бораи ва-зифањои зан дар љомеа ва тазодњои ах-лоќию њуќуќии сарчашмањои исломї, ва-зифањои тарбиявии занон дар сарчаш-мањои њуќуќї ва урфу одатњои мусулмонї,тањлили фалсафї-бадеии њуќуќ ва озодиишахсияти занон дар таълимоти ахлоќиимутафаккирони форсу тољик бо оварданидалелу аснод аз китобњои фиќњи исломї,суннатњои Расули Акрам, аз оятњои "Ќуръ-он" ва дар ќиёс бо порчањои назмию насрїаз эљодиёти адибони гузашта фикру ан-дешањои љолиб оид ба афкори педагогииниёгон гуфтаанд.

Ба андешаи ин љониб, китоби устодонФ.Шарифзода ва Љ.Файзуллоев метаво-над китоби рўимизии њар як фард - омўз-гор ва роњбарони синфи мактабњои миё-наи тањсилоти умумї гардад. Омўзгоронметавонанд њангоми тайёрї дидан бадарс, суњбату соатњои тарбиявии хеш азон маводи дархури ниёзњои худро пайдокарда, истифода баранд.

Хайруллои РАЊИМ,омўзгори собиќадор, аълочии

маорифи ЉТ

Мирзо Њабибов аз зумраи муаллимони пешќадами мактаб-интернати шањрчаиНавободи ноњияи Рашт ба шумор меравад. Ў зиёда аз 25 соли њаёташро бо таъли-

му тарбияи насли наврас бахши-дааст.

Вай дар мактаб аз фанни за-бони модарї дарс мегўяд. Ном-бурда кўшиш ба харљ медињад, кидарсњояш пурмазмуну диќќатљал-бкунанда гузаранд, то ки хонанда-гон ин фанро ба хубї аз худ ку-нанд.Дар сурат: муаллими серѓай-

рат Мирзо Њабибов њангоми маш-ѓулият дар синфи 7-ум.

Суратгир М.РИЗВОНОВ

№9 1-уми марти соли 2013

САДОЌАТМАНДЕ ДАР

ЧЕЊРА

Ќонуни Љумњурии Тољикистон"Дар бораи масъулияти падарумодар дар таълиму тарбияи фар-занд" волидайнро низ уњдадоркардааст, ки дар таълиму тарбияифарзандони худ сањми арзандагузоранд. Њамчунин, дар ќонуноид ба њавасманд намудани кўда-кону наврасоне, ки хубу аъло тањ-сил мекунанду дар пешгириињуќуќвайронкунињо сањм гузош-танд, њавасмандгардонии модди-ву маънавии падару модар, кињуќуќу ўњдадорињои худро оид батаълим ва тарбияи фарзанд пур-ра иљро мекунанд, ташкилирўзњои падару модар омадааст.Солњои охир Њукумати љумњурї вамаќомоти иљроияи мањаллии њоки-мияти давлатї бо маќсади ба-ланд бардоштани сифати таъли-му тарбия ва тањкими заминањоимоддиву техникї, инчунин, бењ-будии шароити њамаи муасси-сањои таълимї тадбирњои зиёдроамалї мегардонад. Имрўз дарљањон рушди илму технология ваљараёни корњои инноватсионїсуръати рўзафзун пайдо кардаистодааст. Мо низ аз ин равандипешрафту тараќќиёти љањони му-тамаддин дар канор буда наме-тавонем. Татбиќи барномаи ком-пютеркунонии мактабњо, њамчу-нин, омўзиши забонњои англисиюрусї ва дигар забонњои хориљїдар баробари забони давлатї, ис-тифодаи воситањои техникииаёнї аз ќабили онњост.

Бо маќсади зиёд намуданиљойњои нишаст солњои охир даршањру ноњияњои љумњурї макта-

бњои нав, биноњо ва синфхонањоииловагї бунёд гардиданд. Яке азонњо ба истифода додани биноииловагии дуошёнаи мактаби тањ-силоти умумии раќами 19-и дењаиСангистони ноњияи Айнї мебо-шад, ки дар расми ифтитоњи онСарвари давлат Эмомалї Рањ-мон ширкат ва суханронї намудабуданд. Мактаби мазкур дороисинфхонањои тозаву барњаво, то-лори хуби варзишї ва дигар ша-роити зарурї мебошад. Мутаас-сифона, баъзе шахсон ё корхо-нањои хурди хусусї бо маќсадипайдо кардани маблаѓи зиёд ёхуд бизнес тавассути компюте-рњо ба нашри китобњои дарсїмашѓуланд, ки чопашон бесифатбуда, њарфу имлоњо хато ва бодигар нуќсонњо дастраси муњас-силину омўзгорон мегарданд(махсусан, китобњои забони анг-лисї). Аз ин рў, сохторњои дахл-дорро лозим аст, ки нисбат бачунин шахсон ё корхонањо тад-бир андешанд.

Дар шароити имрўза баландбардоштани сифати таълим, таъ-мини кадрњои омўзгорї, китобњоидарсї, ки солњои охир бо иќдомиВазорати маориф ва матбаањоирасмї бо сифати баланд чоп ме-шаванд, гузаштан ба усулњои за-монавии таълим аз вазифањоиаввалиндараљаи кормандонисоњаи маориф мањсуб меёбад.

Њайдарќул ЉЎРАЕВ,љонишини директори

мактаби раќами46 ноњияи Айнї.

4МУЛОЊИЗАОмўзгорони мактабњо бояд фаъолияти худро дар роњибаланд бардоштани сатњи донишу саводнокї, њиссихудшиносї ва ифтихори миллии хонандагон густаришбахшида, масъулияти наслњои имрўзу ояндаро бароињифзи истиќлолият ва фарњанги миллї дучандгардонанд. "Давлату Њукумат аз солњои аввалисоњибистиќлолї ба пешрафти илму маориф њамчунпойдевори рушду тараќќиёти тамоми соњањои њаётиљомеа диќќати махсус зоњир намуда, ин равандромутассил идома медињад»,- омадааст дар ПаёмиПрезиденти Љумњурии Тољикистон ба Маљлиси ОлииЉумњурии Тољикистон.

СИФАТИ ТАЪЛИМУТАРБИЯ ХУБ МЕШАВАД

Њанўз аз овони љавонияш ба фанни риёзї шавќу њаваси зиёд дошт,доимо ба устодони варзидаи таълимгоњи ба номи "Байраќи Ленин" азфанњои математика, алгебра, физика, ки дарс мегуфтанд, ба монан-ди Ёрбобо Таѓоев, Аброров, Файзулло Каримов, Исмат Рањматов дарваќти дарсхонї савол медод, ба саволњояш љавоб мегирифт, моњия-ти мисолу масъалањоро пурсон мешуд.

Ин орзуву њавас Холмуроди љавонро соли 1968 баъди хатми мак-таби миёнаи №14-и ба номи Абдуљаббор Комилови ноњияи Кўлоб башуъбаи физика-математикаи Донишгоњи давлатии Кўлоб овард. Дарваќти донишљўияш бисёр боѓайрат буд, дар дарсњо ба тайёрии пухтаомада, дар корњои љамъиятї фаъолона иштирок мекард. Дар давоми5 соли донишандўзї аз муаллимони варзидаи донишкада душворињоифанњои физика-математикаро омўхта, соли 1973 имтињонњои давла-тии донишгоњро бомуваффаќият супорид. Мувофиќи таќсимоти Ва-зорати маориф ў фаъолияти омўзгориро аз мактаб-интернати шањриЌўрѓонтеппа оѓоз кард. Баъдтар мувофиќи фармоиши шуъбаи мао-рифи шањри Кўлоб дар мактаби №11-и ноњия корро давом дод. Баъ-ди як сол ба мактабе, ки худ хатмкардаи он буд, дар ќатори устодо-наш Њайдар Таѓоймуродов, Ёрбобо Таѓоев, Ѓанї Ѓафуров ба тарбияинасли наврас пардохт.

Шуъбаи маорифи шањри Кўлоб фаъолияти Холмурод Холматов-ро ба назар гирифта, соли 1988 ўро љонишини директор оид ба таъ-лим ва баъдан, соли 1996 директори мактаби №35-и ноњия таъинменамояд. Инак, 50 сол боз Х.Холматов бо кори таълиму тарбия ма-шѓул буда, бисёр шогирдонро тарбия намудааст, ки онњо дар ќаториустодашон дар таълимгоњи №14-и ноњияи Кўлоб аз фанни физика,математика ба насли наврас дарс гуфта, устоди касби худ гаштаанд.

Баъзан мепурсанд, ки чаро дар муддати 50 соли кори пурсамармуаллим ягон туњфа, аќаллан, ифтихорнома нагирифт, дар љавобчунин мегўяд:

-Бароям бењтарин туњфа самимияти шогирдон аст. Њар гоње боонњо рў ба рў мешавам, рўњам аз илтифоту самимияташон болидамегардад.

С.ДАВЛАТОВ,З.ШОМАДОВА,ноњияи Кўлоб

4МЕЊРНОМА

ПОДОШ: ЭЊТИРОМИ ШОГИРДОН

Падар мехостанд, ки Кенљ-амо пас аз хатми мактаб дардонишгоњи тиббї тањсилашродавом дињад. Аммо мењру му-њаббат ва дилбастагї ба китоб,майлу раѓбат ба омўзгорї, ор-зуи таълиму тарбияи насли на-врас нияти ќиблагоњро раддубадал намуданду Кенљамо бодили пур ва азми ќавї пандунасињати устоди аввалинашСаидхон Зокиров ва дуои па-дари ѓамхорашро гирифта, то-бистони соли 1980 сарбаландо-на донишљўи Донишгоњи давла-тии Кўлоб ба номи Абўабдул-лоњи Рўдакї гардид. Баъди хат-ми донишгоњ бо роњхати Вазо-рати маорифи љумњурї ба мак-таби тањсилоти миёнаи умумии№2 шањри Кўлоб ба њайси му-аллимаи забон ва адабиётитољик ба кор омад. Кенљамотабиатан аз ягон душворї на-мењаросид. Ба кори дўстошта-аш бо дасту дили гарм часпидва дар шоњроњи маърифат го-мњои устувор гузоштан гирифт.Њамин хислатњои наљиби ўроустоди мењрубонаш, проректо-ри онваќтаи донишгоњ, профес-сор Саидхўља Азизов ба назаргирифта, ба Донишгоњи давла-

тии Кўлоб ба вазифаи муалли-маи кафедраи педагогика вапсихология ба кор даъват на-муд. Кенљамо Маљидова тосоли 1995 дар ин вазифа пур-мањсул мењнат карда, њамза-мон, нозукињои касбро аз усто-дони донишгоњ М. Ибодов, Т.Мустафоќулов, Д.Расулов, М.Иззатова ва И.Гурезов омўхта,донишашро сайќал доданд.

Пас аз хатми аспирантура бо-нуи фаъол зери роњбарии акаде-мик Иброњим Обидов ва С. Ази-зов дар мавзўи "Аќидањои педа-гогии Зайниддин Мањмуди Во-

сифї" рисолаи номзадиашро бомуваффаќият дифоъ намуд. Азсоли 2002 то соли 2009 К. Маљи-дова вазифаи мудири кафедраигеографияи иќтисодиро сарба-ландона иљро намуда, дар пеш-равии таълиму тарбия дар до-нишгоњ наќши шоиста гузошт.Сипас, ўро ба вазифаи ноибиректор оид ба тарбия пешбарїнамуданд. Дотсент Кенљамо Ма-љидова аз соли 2009 то имрўздар ин вазифа кору фаъолияткарда истодааст. Миёни шогирдо-наш шоиру нависандагон, рўзно-манигорон, омўзгорон, сиёсатма-дорон, њарбиён, мутахассисоникасбу кори гуногун ва умуман,одамони неку падару модаронихуб бисёранд, ки имрўз бањри обо-дии сарзамини азизамон-Тољики-стон кору фаъолият менамоянд.Имрўз зумрае аз шогирдони бењ-тарини муаллима Дилором Саи-дамадова, Рухшона Иброњимова,Шералї Гадоев дар пањлуяш ис-тода, ба донишљўён дарс мегўянд.Бо ќалами К.Маљидова беш аз 40маќолаю монография ва 4 дасту-ри методї, тааллуќ доранд, ки васолњо боз омўзгорону донишљ-ўёни донишгоњ аз онњо истифодамебаранд. Айни њол Кенљамо док-торант буда, дар зери роњбариипрофессор Каримљон Ќодироврисолаи докторї менависад.

Барои мењнати содиќонаашКенљамо Маљидова ба нишони"Аълочии маорифи Тољикистон"сарфароз гашта, њамчунин, до-рандаи як ќатор нишону ифтихор-номањои давлатї мебошад.

Шарифи АБДУЛЊАМИД"Омўзгор"

4АЗ ЊАЁТИ ОДАМОНИ НЕК

САДОЌАТМАНДЕ ДАРЉОДАИ ИЛМУ ТАЪЛИМОвони бачагии Кенљамо дар кўчаю тангкўчањои дењаиБоѓи Њабиб сипарї гашт. Дар мактаб муаллимонкўшишу ѓайрат, хонишу дониши ўро ситоиш намуда, бадигарон "аз ў ибрат гиред" мегуфтанд. Падариѓамхораш ба духтараш Кенљамо доимо таъкидмекарданд, ки; "Духтарам, агар дар хаёлат ояндасоњиби ягон касб шудан хоњию дар љамъият обрўиибаланд дошта бошї, мактабро наѓз хон!"

Воќеият гуфтаи А.С. Мака-ренко "Як дарси хуб мазмунияк асарро дорад" -ро дар њардарси ў эњсос кардан мумкинаст. Ваќти зиёди ў дар мактабба сохтани асбобњои аёнї, маво-ди дидактикї, њуљљатгузорї, сан-љиши дафтарњо мегузарад. Мак-таб хонаи дуюми ўст. Бисёромўзгороне њастанд, ки усулњоифаъоли таълимро ќабул наме-кунанд, вале муаллима онрохуш пазируфта дар амалияикори худ васеъ истифода меба-рад. Дарсњои ў гуногунрангушавќовар мегузаранд. Аз ин рў,шогирдонаш ба донишандўзїшавќманд мебошанд. Хонишибуррою ифоданок, хатти зебова фикрронии бонизоми онњо ингуфтањоро исбот мекунанд.

Собира Рашидова ба љињати

тарбиявии дарсњо ва гузарони-дани корњои тарбиявї низ та-ваљљуњи зиёд зоњир мекунад. Баон мекўшад, ки кўдакон маъ-навиёти ѓанї, ахлоќи њамидадошта бошанд ва чун инсониватандўст, мењнатдўст, зебопа-раст, некгуфтору некрафтор ванекпиндор ба воя расанд. Ба-рои ноил шудан ба ин маќсадчорабинињои пурмазмун, азќабили суњбат, соатњои тарбия-вии кушоду намоишї, бањсњоташкил менамояд. Шогирдонашниз дар чунин чорабинињо фаъ-оланд.

Ваќте ки муаллима дар мав-зўи "Иљлосияи XYI Шўрои Олии

4ФАЪОЛИЯТ

СОБИРАИ САБУР

Собира Рашидова, муаллимаи синфњои ибтидоии мактаби№77-и шањри Душанбе дар њалќаи кўдакон худро соњибиболу пар њисобида, бе онњо худро тасаввур карданаметавонад. Чилу се соли умри бобаракати ў дар њалќаикўдакон гузаштааст. Шогирдону њамкасбон ўро устод, пирикору хирад мењисобанд.

Љумњурии Тољикистон-иљлосияитаќдирсоз " бо хонандагони син-фи 4 "А" соати тарбиявї гуза-ронд, зањмати зиёдаш эњсос гар-дид. Муаллима синфхонаро бошиору овезањо, рамзњои дав-латї, расмњо оро дода, аз дас-тгоњи видеої истифода намуд.

Дар охир муаллима азњаёти худ дар давраи љангишањрвандї лањзањои душворро

наќл кард. Он солњоро бо њаётиимрўза муќоиса кард, наќшиИљлосияи XYI Шўрои Олии Љум-њурии Тољикистон ва Сарваридавлат Эмомалї Рањмонро ба-рои фароњам овардани чуниншароит ва сатњи баланди зин-дагї, сулњу салоњ, вањдат, тало-ши ободкорию созандагироќайд намуд. Эњсос кардам, кихонандагон наќши таърихии иниљлосияро дар инкишофи њама-љонибаи њаёт дарк карданд…

С.ПАЛЛАЕВА, мудири кабинетитаълими синфњоиибтидоии Маркази

такмили ихтисоси шањриДушанбе

Дар шањри Ќўрѓонтеппа ба ифтихори ѓолибонидаври сеюми олимпиадаи вилоятї љамъомади тан-танавї баргузор гардид, ки дар он 561 нафар то-либилмони синфњои 9, 10 ва 11 аз гурўњи шањрунавоњии минтаќаи Ќўрѓонтеппаи вилоят ширкатварзиданд. Љамъомадро сардори раёсати маори-фи вилояти Хатлон Хоналї Ќурбонзода ифтитоњбахшид. Сипас, муовини раиси вилоят СитораШерова ѓолибони озмуни вилоятии мактаббачагон-ро табрику тањният намуда, ба онњо медалњои ѓоли-бият ва туњфањои хотиравї супорид. Инчунин,раиси комиљроияи ЊХДТ дар вилояти Хатлон Ањма-

4ФАЪОЛИЯТ

дљон Ализода ба 28 нафар омўзгор-фаъолони њизб,ки шогирдонашон дар озмуни вилоятї натиљањоиназаррасро ба даст овардаанд, рањматнома вадигар мукофотњои хотиравї таќдим намуд. А зтарафи раёсати маорифи вилоят 15 нафар воли-дайни хонандагони синфи 11, ки фарзандонашонсоњиби љои аввал гардидаанд, бо Сипоснома ќадргардиданд.

84 нафар хонандагони синфи 11- ѓолибони оз-муни вилоятї ба даври нињоии озмуни љумњуриявїроњхат гирифтанд.

Љумъабек ЭЊСОНОВ, "Омўзгор"

ТУЊФАЊО БА ЃОЛИБОН

№9 1-уми марти соли 2013ЗАБОНШИНОСЇ

4ТАЌРИЗ

Бо вуљуди гуногунандешї ода-тан луѓатњоро ба ду гурўњи асосї:лингвистї ва ѓайрилингвистї људомекунанд, ки онњо аз њамдигар азрўи вазифаю таъинот, сохт, дар-баргирии луѓати забон ва дигархусусиятњои фарќ мекунанд. Дарлуѓатњои лингвистї њамаи њис-сањои нутќ дохил гардида, даронњо лексика ва фразеологияизабон аз љињати маънои луѓавї,мавќеи истеъмол, навишт, талаф-фуз тафсир ёфта, инчунин, ба да-раљаи минимум (њадди аќал) дарбораи калима маълумоти мухта-сари грамматикї дода мешавад.

Дар луѓатњои ѓайрилингвистїкалимањои ифодакунандаи ин ё онмафњум тафсир ёфта бошандњам, хусусиятњои грамматикиионњо нишон дода намешаванд. Азљумла, мураттибони ин гурўњи лу-ѓатњо њиссањои ёридињандаи нут-ќро ба онњо дохил намекунанд…

Луѓатњои лингвистї (соњаи за-бон) гуногун буда, онњоро аз рўисохт, вазифаю таъинот ва дарбар-гирии маълумот ба чунин гурўњњољудо мекунанд: луѓатњои тафсирї,имлої (орфографї), орфоэпї (та-лаффуз), этимологї, синонимї,антонимї, омонимї, фразеологїва ѓайра.

Дар машѓулиятњои забони тољи-кии мактаби миёна мувофиќи ни-шондоди барномаи таълимии љорїбарои синфњои V-XI истифодаибаъзе намудњои луѓатњои линвистї:тафсирї, имло, фразеологї, инчу-нин, луѓатњои дузабонаи тољикиюрусї ва русию тољикї пешнињод гар-дидаанд, ки хеле кам буда, ин но-расої ислоњ металабад…

Чунон ки мушоњидањо ва озмо-ишњои чандинсолаи мо дар мак-табњои миёнаю олї нишон до-данд, бештари талабагону дони-шљўён на танњо аз уњдаи истифо-даи ин ё он навъи луѓатњо муста-ќилона баромада наметавонанд,балки дар бораи онњо тасаввуро-ти равшан њам надоранд. Ин њола-ти ногувор дар айни њол њамароба ташвиш овардааст. Аз ин рў,

бояд њамаи омўзгорони мактабњо,аз љумла, мактабњои типпи нав вахусусї низ дар атрофи ин масъа-ла амиќ фикр кунанд ва чорањоизарурї андешанд. Чунон ки аз во-ситањои ахбори омма маълум аст,алњол роњбарияти давлату Њуку-мати Љумњурии Тољикистон, Вазо-рати маорифи кишварамон ва зер-сохторњои он дар ин љабња дар бо-бати рафъи камбудињои љойдош-та тадбирњои амалї андешидаистодаанд, ки иќдоми нек буда, бадоираи васеи ањли маориф маъ-лум аст…

Мо дар ин маќолаамон кўшишмекунем, ки ба таври мухтасар дарбораи метод ва усулњои самара-бахши истифодаи "Луѓати истило-њоти забоншиносї" дар дарсњоизабони тољикии мактаби миёнаизњори аќида намоем.

Сї сол муќаддам китоби забон-шиносон Худойдод Њусейнов ваКимиё Шукурова "Луѓати терми-нњои забоншиносї" (Душанбе: "Ма-ориф",1983, 256 сањ.) бо теъдоди4000 нусха нашр гардид, ки он дарњаёти илмию фарњангии мардумикишварамон, махсусан, донишљўё-ни мактабњои олии омўзгорї вамуаллимони забону адабиёти то-љики мактабњои миёнаю олї њоди-саи фарањбахше буд. Алњол аз инкитоб, ба истиснои баъзе муалли-мони собиќадор ва китобдўст, ак-сари муаллимони љавон ва дониш-љўёни имрўза надоранд.

Китоб бо "Муќаддима"-и мухта-сар сар шуда, сипас, дар бораитаркиби луѓат ва тарзи тафсир дарлуѓат ва баъдан рўйхати ихтисо-рот, ихтисороти номи шоиру нави-сандагон ва нињоят, номгўи луѓа-тњои истифодашуда маълумотдода шудааст. Аз сањ.8 сар карда,бо як низоми муайян аз рўи тарти-би алифбои њамонваќта мод-дањои луѓавї сабт гардидаанд.

Аз "Муќаддима"-и китоб маъ-лум мешавад, ки он дар бобатитаълифи асари истилоњотии соњаизабони тољикї таљрибаи аввалинба шумор меравад. Вазифаи асо-сии луѓати мазкур ин тавр баёнгардидааст: "…терминњои забон-шиносии тољик ва ќисме аз терми-нњои забоншиносии умумиро ном-бар карда шарњ медињад ва масъ-алаи ба ягонагии терминњо эъти-бор додани муаллифони китобњоидарсї, монографияњо, адабиётитарљумавї, дастурњои методї, ма-

ќолањои оид ба забоншиносї ваматбуоти даврро пеш мегузорад.Илова бар ин, маќсади ин луѓат бамуаллимони забони адабии њози-раи тољик ва омўзандагони масъ-алањои забоншиносї ёрї расони-дан мебошад".

Чунон ки мутолиаи љиддииасар нишон дод, дар ин луѓат ис-тилоњњое, ки нисбатан серистеъ-

мол буда, зарурати онњо дар сарињар ќадам њис карда мешавад,тафсир ёфтаанд. Сарчашмаи асо-сии ин луѓат адабиёти илмї ватаълимии забоншиносии тољикбуда, дар он аз маводи умдаи за-боншиносии умумї низ истифодашудааст.

Инчунин, луѓат номгўи оила вагурўњи забонњои дунё, аз љумла,њамаи забонњои собиќ ИттињодиШўравї ва аксари мамлакатњоисотсиалистии он ваќта инчунин,забонњои мухталифи оламро дарбар мегирад. Чунон ки дар болоишора рафт, њамаи истилоњот дарлуѓат мувофиќи тартиби алифбо(љамъ: 28 њарф) љой дода шуданд.Истилоњ дар шакли ибора суратёфта бошад њам, мувофиќи тар-тиби алифбо љой гирифтааст…

Чунон ки аз гуфтањои боло аёнмегардад, мутолиаи љиддї ва бо-шууронаи ин асар омили муњимипешрафти дониши забонии њар якомўзгор, донишљў ва талабаи мак-таб шуда метавонад. Чунин ќайдимураттибони луѓати мазкур ќоби-ли ќайд буда, ќимати худро то њолгум накардааст ва он асоси воќеїдорад:

"…Барои гирифтани маълумо-ти сањењи илмї ё таълимї оид бањар як масъалаи забоншиносї њаммуаллимони мактабњои миёна, њам

студентони мактабњои олї маљбурмешаванд, ки ба соњањои људого-наи илми забоншиносї, масалан,фонетика, лексика, морфология,синтаксис, инчунин, забоншиносииумумї-хулоса ба чандин сарчаш-мањо мурољиат кунанд, бо вуљудиин, дар њосили матлаб хеле азиятмекашанд. Мањз њаминро ба њисобгирифта, ба кори тартиб додани ин

луѓат, ки таљрибаи аввалин аст,даст зада шуд".

Аз мутолиаи ин асар њар якхонанда дуруст дарк мекунад, кибештари истилоњоти забонии инкитоб аз рўи баромад юнонї валотинї буда, сарнавишти хосихудро доранд ва дар баробари ин,истилоњњои баромадашон арабїва тољикї кам нестанд.

Дар сањ.21 китоб дар бораињодисаи фонетикии "ассимилят-сия" (бе истифодаи ин истилоњ дармактаб) ва навъњои он: ассимилят-сияи пурра ва нопурра, прогрес-сивї ва регрессивї маълумотимухтасар ва љолиби диќќат додашудааст. Чи хеле ки ба омўзгоро-ни муњтарам маълум аст, надони-стани њодисаи ассимилятсия ванавъњои он боиси содир шуданихатоњои зиёд ва даѓали имлоїмегардад. Аз ќабили: баттар (баљои бадтар), хуптар (хубтар), мас-кур (мазкур), ќаст (ќасд), тастиќ(тасдиќ), иптидо (ибтидо), лотка(лодка) ва монанди инњо.

Саволе ба миён меояд, ки му-аллими забони модарї аз ин лу-ѓат чї тавр, кай ва дар кадом лањ-зањои дарс ва берун аз дарс исти-фода бурда метавонад? Муаллиммактаби миёна аз луѓати мазкур батаври эљодї ва танќидї њангомигузаштани мавзўъњои људогонаи

бобњои "Фонетика", "Лексика","Морфология", "Синтаксис", "Ус-лубшиносї", инчунин, "Имло","Пунктуатсия" (аломатњои китобат)ва ѓайра дар лањзањои гуногунидарс: пурсиши вазифаи хонагї,мустањкамкунии мавзўи нав; так-рори мавзўъњои њар як боб, такро-ри чорякї, такрор дар ибтидоисоли хониш, такрори солона, дар-сњои иловагї ва ѓайра вобаста башароит ва имконияти омўзгорушогирд истифода бурда метаво-над…

Њаминро бояд махсус ќайд на-муд, ки луѓати мазкурро дар факул-тетњои филологияи тољики макта-бњои олии омўзгорї дар таълимїфанњои практикуми забони тољикї,забони адабии њозираи тољик, ин-чунин, дар дарсњои забони тољикиифакултетњои ѓайрифилологї вафилологии ѓайритољикї (филоло-гияи рус ва хориљї) ба таври васеъва эљодкорона истифода бурданмумкин аст.

Њангоми истифодаи луѓати маз-кур барои он ки талабаи мактаби ми-ёна ва ё донишљўи мактаби олї бањар гуна иштибоњот роњ надињад, ўрозарур аст, ки "Ќоидањои нави имлоизабони тољикї"-ро (аз 4.X. 2011,№458) њамеша пеши назар орад. Ба-маврид аст ќайд намоем, ки муалли-фон дар тартиб додани луѓат аз ада-биёти бойи илмї, махсусан, луѓатњоиистилоњотии соњаи забони русї (аса-рњои О.С.Ахманова, Д.Э.Розентал ваМ.А.Теленкова ва дигарон) дуруст,моњирона ва эљодкорона истифодабурда тавонистаанд.

Дар хотимаи маќола чунин да-лелро махсус бояд ќайд намуд, кидар табъу нашри луѓатњои линг-вистї ва истилоњотї, аз ќабилилуѓатњои синонимї, омонимї, ан-тонимї, луѓати истилоњоти забон-шиносї ва ѓайра устодони кафед-раи забони тољикии Донишгоњимиллии Тољикистон пешсаф бу-данд ва пешсаф монданд, ки дарасри XXI барои њамаи омўзгорониљавони илмдўсти мактабњои олиикишвари азизамон намунаи ибратмебошад.Нињоят, дар интињои маќола

арз карданиям, ки: 1. "Луѓати терминњои забонши-

носї"-и Х.Њусейнов, К.Шукуровабо назардошти талаботи даврузамон бояд бо тасњењу иловањо азнав нашр карда шавад.

2. Зарур аст, ки луѓати мазкурдар нашри оянда бо њуруфи нис-батан калон нашр гардад, зеронашри мављуда бо њарфњои хурдчоп гардидааст, ки хонданашмушкил аст.

Ќаюм САНГОВ,номзади илми педагогика,

дотсенти кафедраиметодикаи забон ва

адабиёти тољики Донишгоњидавлатии Кўлоб ба номиАбўабдуллоњи Рўдакї

ИСТИЛОЊОТ НОГУЗИР АСТ НАЗАРЕ БА "ЛУЃАТИ ИСТИЛОЊОТИ ЗАБОНШИНОСЇ"ВА ТАРЗИ ИСТИФОДАИ ОН ДАР МАКТАБИ МИЁНА

Чунон ки маълум аст, дартаърихи маданияти халќитољик фарњангнависї ё худтаълифи луѓатњо таърихинињоят ќадима дорад.Луѓатњо хеле зиёд вагуногунанд. Таснифотионњо аз рўи ин ё онхусусиятњо ба навъњо дартаърихи илмифарњангшиносї яке азмасъалањои душвор вабањснок то имрўз боќїмондааст.

Бояд гуфт, ки дар усули самарабахшитаълими забони модарї дар мактаб мављудбудани васоити таълим чун аёниятњои гуно-гун, таблитсањо, китобњои дарсї шарти за-рурист. Ва имрўзњо омўзгорон бояд кўшишнамоянд, ки аз воситањои технологияи муо-сир низ истифода баранд. Мутобиќати кито-бњои дарсї бо барномањои таълимї њам дартадриси забони модарї наќши муайяне до-ранд. Яке аз усули самарабахши дигари за-бони тољикї дар мактаб худомўзии муал-лим аст. Тасаввур кунед, ки танњо бо китобидарсї гузаронидани дарс ба хонанда чї ме-дињад?

Педагоги рус Станиславский чунин нуќ-таи назар дорад: "Дониши худро бояд њар

рўз такмил дињї, гарчанде хурд бошад њам,барои ту чизи нав аст".

Усули дигари самарабахши таълими за-бони модарї бо сифати баланд омўзонида-ни ќоидањои грамматикї ва имло мебошад.Дар љараёни дарс ба аз ёд кардани ќоидањоиграмматикї эътибор дода, ба маънои аслииќоидањо диќќат надодан хатост. Дар натиљахонандагон ќоидањои азёдкардаашонроамалї карда наметавонанд, яъне, дар ша-рњи порчањои назмию насрї ољизї мекашанд.Мурод аз таълими грамматика он аст, кишогирдонамон бояд аз тамоми фанњо ќоби-лияти њаматарафа ва амиќ дарк намуданимавзўъро соњиб бошанд. Чунин усули таъ-лимро таълими "њамгиро" низ мегўянд, яънедар алоќамандї таълим додани забону ада-биёти тољик, ки бењтарин усули омўзиши инфанњост. Таълими њамгиро таќозои њаётиимрўза аст ва он кори муаллимро хеле осонменамояд, њам сифати таълими забони мо-дарї ва њам адабиёти тољикро ба пояи ба-ланд мебардорад. Масалан, њангоми таъли-ми "Љумлаи мураккаби тобеъ" дар синфи 9байти зеринро дар тахтаи синф сабт мена-

моям:Дониш талабу бузургї омўз,То бењ нигарад рўзат аз рўз.Сипас, ба хонандагон супориш медињам,

ки дар кори мустаќилона ин байтњоро ба насрбаргардонанд. Хонанда - баъд аз чанд лањ-за байтњоро ба наср баргардонид: "Дар су-рате зиндагии инсон рўз аз рўз бењтар хоњадшуд, ки дониш омўзад, таълим гирад ва до-ниши худро такмил дињад".

Пас аз шарњу тафсири байт ба шогирдонсупориш медињам, ки љумларо тањлили син-таксисї намоянд. Ѓайр аз ин, сарљумла ваљумлаи пайравро муайян намоянд.

Луѓатомўзї дар дарсњои забони модарїва адабиёт яке аз ќисмњои асосии сифатноктаълим додани ин фан мебошад. Вале му-шоњидањо нишон медињанд, ки хазинаи лу-ѓавии шогирдони мо нињоят нодор аст. Луѓа-томўзию луѓатдонї, пеш аз њама, ба хонда-ни асарњои бадеї алоќаманд аст. Мутаасси-фона, хонандагони имрўза ба хондани аса-рњои бадеї майлу раѓбат надоранд, гарчандомўзгорон њамеша хонандагонро ба хонда-ни китобњои бадеї њидоят менамоянд.

Дар дарсњои забону адабиёти тољикањамияти баёни шифоњї ва наќли муаллим,ки аз наќша, машќу масъала ва дигар аёни-яти маводи дидактикиро истифода барад,барои омўхтани дониш ёрї мерасонад.

Бозии дигари дидактикї диктанти "Ху-дамро месанљам" мебошад. Зеро њар як бозїхонандаро ба фикрронї, њозирљавобї водорменамояд. Њамин тавр, хонанда худро даристифодаи бозињои дидактикї шахси масъ-ул мешуморад. Омўзгор аз усули шавќова-ри таълим њамеша бояд истифода барад ванатиљаи дилхоњ њамон ваќт муяссар меша-вад, ки усули интихобкарда мувофиќи маќ-сад бошанд.

Таълими сифатнокии забону адабиётитољик танњо ба мактабу омўзгор вобаста нест.Дар ин бобат бояд тамоми ањли адаб ваљомеа ташаббус нишон дињанд. Зеро на та-нњо муаллимону шогирдон, балки куллиљомеа ба он ниёз доранд.

Хурсандой ШАРИФОВА,омўзгори мактаби №95,

шањри Душанбе

4ТАЪЛИМ БА ЗАБОН КУЛЛИ ЉОМЕА НИЁЗ ДОРАНДБояд таъкид намоем, ки танњомактабу муаллими забони модарїаз уњдаи тадриси сифатноки забонбаромада наметавонад. Маълум аст,ки мактаб ягона маконест, ки дарон љо омўзиши забони модарї ботамоми нозукињояш сурат мегирад.

№9 1-уми марти соли 2013МЕТОДИКА

4ДОНИШАНДЎЗЇ

То солњои 2009-ум дар литсейю гимназияњо дар њар якчоряк аз љониби маъмурият корњои санљишї гирифта,тафтишу бањогузорї ва натиљагирї мешуданд, ки азмасъулин ваќти зиёдеро талаб мекард. Хушбахтона,имрўзњо дар баъзе литсею гимназия ва мактабњоитањсилоти умумї марказњои тестї амал мекунад, китавассути технологияи компютерї бо шакли дигар, яъне,тестї дониши хонандагон дар њар як чоряк аз фанњоитаълимї санљида ва бањогузорию натиљагирї мешавад.

Чунин тарзи кор, њам ба корихонандагон ва њам кори омўзго-рон сабукї меоварад ва хонан-дагон њамон лањза дар назди ком-пютер бањои худро дониста, хо-тирљамъ мешаванд. Санљишидониши хонандагон тавассутисаволномањои тестї хеле хубаст, ба шарте ки омўзгорон ё кор-мандони марказњои тестї аз на-мудњои гуногуни саволномањоитестї самаранок истифода ба-ранд. Тавассути интернет хонан-дагони литсейю гимназияњо вабаъзе мактабњои миёнаи тањси-лоти умумї аз саволномањои те-стие, ки барои олимпиадаи бай-налмилалї аз љониби олимонимуассисањои олии касбии шањ-рњои Урал ва Челябински Феде-ратсияи Россия омода меша-ванд, бохабаранд. Дар литсей -интернати Президентии шањриДушанбе шаклњои зерини супо-ришњои тестї: ду љавоби дуруст,се љавоби дуруст ва чор љавобидуруст, муайян кардани љуфтимувофиќ, интихоби тартиби ду-руст, ворид намудани адад баклавиатура, ворид намуданиматн (навишти дастї), расм ёќисми расм, тасдиќот дуруст аст,иваз намудани љойи њарфњо ти-бќи барномаи My TestX иљро кар-да мешаванд. Саволномањо ба-рои хонандагони синфи 11, ра-вияи табиї - риёзї аз 11 фан дарњаљми 100 савол тартиб додашуда, 1 соату 30 даќиќа људо кар-да мешавад. Аз фанњое, ки баљараёни гуманитарї тааллуќ до-ранд 5 саволї ва аз фанњои ди-гар 10 саволї гирифта мешавад.Тарзи бањогузорї ба супоришњониз гуногун аст. Ба саволно-мањое, ки ба фанњои гуманитарїтааллуќ доранд 1 хол, ба фа-нњое, ки ба равияи химия - био-логия мутааллиќанд, 2 хол варавияи табиї - риёзї 3 холї додамешавад. Ба хонандагоне, ки аз80 то 100 хол мегиранд, бањоиаъло, ба хонандагоне, ки аз 60 то85 хол мегиранд, бањои хуб ва бахонандагоне, ки аз 50 то 65 холмегиранд бањои миёна, инчунин,хонандагоне, ки то 50 хол меги-ранд, бањои ѓайриќаноатбахш гу-зошта мешавад. Барои холи зи-ёдтарро сазовор шудан хонанда-гон бояд њаракат кунанд, ки бањамаи саволњо љавоби дурустгардонанд. Љавоби саволномањо-ро метавонанд дар љадвалиљавобњо ќайд намоянд. Бароинамуна, мо метавонем якчанднамуди тестњоро аз фанни забонва адабиёти тољик пешнињод на-моем:

1.Ду љавоби дуруст. Матнњоаз лињози њаљм чї хел меша-ванд?А) КалонБ) ХурдВ) ДарозГ) Кўтоњ2. Се љавоби дуруст. Дар ка-

дом бандњо услубњои нутќ нишондода шудааст?А) Илмї, бадеїБ) Расмї, муоширатВ) РўзноманигорїГ) Мањдудкунанда3. Чањор љавоби дуруст.

Дар кадом бандњо ќисматњои за-

боншиносї нишон дода шуда-аст?

А) Ибора ва љумлаБ) ЛексикалогияВ) ФонетикаГ) МорфологияД) Синтаксис4. Ворид кардани адад ба

клавиатура. (Љавоби ин намудитест бо раќам ба љадвали љаво-бњо навишта мешавад).Забони тољикии муосир до-

рои чанд услуб аст?А) 3Б) 2В) 4Г) 55. Муайян кардани љуфтњои

мувофиќ.А) Пайвандакњои хилофї

1) ва, у ю, вуБ) Пайвандакњои људої

2) аммо, вале, лекинВ) Пайвандакњои шартї

3) ваќте ки, замоне киГ) Пайвандакњои замон

4) Агар, гар, арЉавоб : (А-2), (Б-1), (В-4), (Г-

3)6. Ворид намудани матн (хо-

нандагон дар ин намуди супоришкалимаи лозимаро ба љои нуќ-тањо менависанд). Бањо доданба навиштањои касе … номидамешаванд.

А) АннотасияБ) ТаќризВ) КитобшиносїГ) Матншиносї7. Интихоби тартиби дуруст.

Њиссањои нутќро бо тартиби му-айян љо ба љо гузоред?

А) Феъл 3Б) Шумора 4В) Исм 1Г) Сифат 2Д) Љонишин 5Е) Зарф 68. Муайян кардани љуфтњои

мувофиќА) "Паррончакњо" 1. С. Рањим-

зодБ) "Дар орзуи падар"

2. С. ТурсунВ) "Санг дар баѓал ба тўфон"

3. А. СамадГ) "Ситорањои сари танўр"

4. К. МирзоевЉавоб: (А-3), (Б-4), (В-2), (Г-

1)9. Ворид намудани матн.

Маънои луѓавии калимаи байт…мебошад.

1. Шеър2. Як табаќи дар3. Хона4. Ќофия5. Радиф10. Интихоби тартиби ду-

руст. Љинсњои адабиро бо тарти-би дуруст љо ба љо гузоред.

А. Эпика 2Б. Лирика 1В. Драма 3Бояд ќайд кард, ки чунин усу-

ли кор метавонад ба инкишофитафаккури хонандагон мусоидатнамуда, онњоро ба мустаќилонафикр кардан водор намояд. Ом-ўзгорон метавонанд аз таљри-бањои кории худ намудњои дига-ри тестро истифода баранд.

Сафаралї АФЃОНОВ,омўзгори

литсейи Президентиишањри Душанбе,

Аълочии маорифи Љумњу-рии Тољикистон

ТЕСТ ТАЊРИКБАХШИТАФАККУР

Мавзўъ: Афсонаи "Занбўр вафароштурук"

Иљрои супоришњо.Маќсад: 1. Инкишофи нутќи

шифоњї, хаттї ва луѓавии хонан-дагон.

2. Тарбияи њисси мењру шав-ќат ва некї нисбати махлуќотитабиат.

3. Ташвиќи шогирдон ба њам-корї, мубодила ва кўмак ба як-дигар.

4. Љалби таваљљуњи хонанда-гон ба китоб, бањсу гуфтугў вахулосабарорињо.Таљњизот: вараќањо, тасви-

рњо, аксњо тариќи намоиши теле-визион, бозичањо, расмњо, табли-сањо, маводњои камарзиш, шак-лњо.

Раванди дарс:I. Ташкилии дарс: 1. Ба љо

овардани одоби мулоќот.2. Ќироати шеър оид ба

дўстї:Дўст ояд сахт дар оѓўш

гир,Расми хуби тољиконро гум

макун…3. Њисоботи навбатдор4. Суњбат оид ба дарси забо-

а. Барномаи "Се духтаракон"-Аз њар ќатор як нафарї дух-

тар бо оњанги "Се духтараконбудем" раќскунон ба тахтаи синфмебароянд. Онњо барои бачањоњикояи "Пашшаи хира ва мўрча"-ро наќл мекунанд.

б. Хулосабарорї:Бозї бо тўбча-Муаллима пандеро дар бо-

раи мењнат кардан мегўядутўбчаро ба хонандаи дигар ме-дињад.

Бозї идома меёбад,-Мењнат, бе роњат нест.

људо кардани калимаи фарошту-рук.Кори гурўњїГ1-Занбўр љазояшро дид.Г2-Фароштурук дўсти инсон

аст.Г3-Фа-роштурук, фарош-ту-

рук, фарошту-рук.б.Супориши 2. Бозии "Офто-

бак"Дар дохили офтобак кали-

мањои замон, подшоњ, занбўр,хона, одамон, дар таги абрњопинњон кардаанд. Хонандагонбонавбат њаммаънои ин кали-

4АЗ ТАЉРИБА

Назаре дар мисоли аз як дарси забони модарии синфи 2ни модарї:

-Бачањои азиз, њозир мо азкадом фан дарс дорем?

- Забони модарї.-Оё номи муаллифони кито-

батонро медонед?-Академик М. Лутфуллоев, Б.

Ѓаниева, Ф. Шарифзода, С.Кўйбекова

-Офарин, ширинакони ман.-Ќироати шеърњо:Забони модариам,Тољикию дариам,Ваќти донишомўзїБинмой сарвариамII Санљиши иљрои супориши

хонагї:-Бачањо, вазифаи хонагї чї

буд?-Хондан ва наќли мазмуни

матни "Сокинони хурдтарини за-мин", ба саволњо љавоб навиш-тан.

-Биёед, иљрои супоришро ме-санљем:

Се нафар хонанда дар тах-таи синф супоришро менави-санд.

1. Номи гулњоро гўед!- лола,райњон, садбарг…

2. Асбобњои дуредгарї кадо-мњоянд?- арра, ранда, табар….

3. Аз сабзавот чињоро медо-нед?-каду, сабзї, пиёз…

-Њамаи њамин калимањо номиашёро мефањмонанд ва ба саво-ли "чї?"- љавоб мешаванд.

-Ба калимањое, ки исми хосшуда метавонанд, љумла тартибдињед.

Лола лола мечинад.Табартабарро шикаст. Райњон райњон-ро об дод.

Дар ин љумлањо Лола, Табар,Райњон номи одам мебошанд ваба саволи "кї?" љавоб мешаванд.

Бозии "Мавзеи тафсон".Вараќаи 1Дар бораи њашаротњо кадом

афсона, њикоя, шеърро медонед,номбар кунед.

-Хомўшаки хор дар по,"Мўрчаяк", "Пашшаи хира вамўрча", "Орўяк".Вараќаи 2Шеъри "Њашар"-ро ќироат ку-

нед.Мўрчањо њашар доранд,Њашар аз сањар доранд.III Мустањкамкунї

Хонанда панди дигареро мег-ўяд ва тўбчаро ба рафиќаш ме-дињад.

-Мењнат кунї-нон мехўрї.IV Баёни мавзўи нав:а. Номбар кардани махлуќо-

ти зањрнок аз љониби хонандагон.б.Гирифтани маълумоти пура

оид ба хазандањо тариќи намо-иш аз телевизион.

в.Намоиши афсонаи "Занбўрва фароштурук" бо усули наќшо-фарї:

Подшоњ, Шањрзод, канизак,хизматгорон, морподшоњ,занбўр, фароштурук.

Афсонаро Шањрзод ба под-шоњ наќл мекунад. Ќањрамонњоиќисса њангоми ќиссагўї наќш ме-офаранд. Дар байни афсона ќис-сагўї ќатъ мегардад.

-Шањрзод, шањриёрм, субњдамид, ќиссаро фардо наќл ме-кунам.Лањзаи дамгирїВараќањои сафед бо тасвири

акси занбўр ба њар хонанда таќ-сим мешавад.Супориш: а. Аз рўї нишон-

дод ранг кардани расм.Рангњо: 1-сиёњ,2-зард, 4-сабз,

10-сурх…б. Бо раќамњои дар акс буда,

њиљо њамроњ кардан ва тартибдодани калимањо:Мисол: 1рав, 1 дил, 2 лона, 2

чор, 4 маѓз, 4 тут,10 лез,10 мар-да.

Якрав, дулона, Чортут, дањ-лез, Сино…

Давоми ќиссагўии Шањрзод:1.Муайян кардани ќањрамоно-

ни мусбати афсона: Фароштурук,парасту.

2.Муњокима намудани хисла-тњои занбўр-нешзан, бадкор, за-рарнок.

Фароштурук-накўкор, рањм-дил, хирадманд, муњофизаткор.

3. Ќироати шеъри М. Неъма-това "Парасту", "Фароштурук"-иБобо Њољї.

V. Кор бо китоб1. Хондани матни афсона аз

љониби хонандагон.2.Муќоисакунии ќиссаи Шањ-

рзод бо матн.а.Иљрои супориши 1. Тартиб

додани љумла бо калимањоизанбўр ва фароштурук. Ба њисса

мањоро ёфта менависанд ваофтобро аз таги абрњо рањо ме-кунанд.

Мисол: Занбўр-ору, подшоњ-малик, султон-шањриёр, лона-хона, одамон-инсонњо, замон-айём, давр…

VI Мустањкамкунии дарс.Дар тахтаи синф 3-то гули

ранга часпонида мешавад. Дармобайни гулњо ашё, аломат вањаракат навишта шудааст. Инбозї барои истифода дар ќато-рањо шавќовар мебошад. Ќаториякум аз матн номи ашёњоро му-айян карда,дар тахтаи синф ме-нависанд.

Ќатори дуюм ба калимањомувофиќ аломат њамроњ кар-да, ибора месозанд. Ќаторисеюм бо иборањо њаракатроњамроњ карда , љумла месо-занд.

Хулосабарорї:Муаллима: Хушрўякони ман!

Њозир фасли зимистон. Њаво дарберун хунук мебошад. Дўстонихурдсоли мо аз хунукї ва гурус-нагї ба њалокат мерасанд. Мобояд бо њамроњии шумоён азонњо муроќибат кунем. Ба паран-дагон обу дон дода, лонача ба-рояшон омода кунем. То фаро-расии гармї ба онњо парасторїкунем.АндарзњоСад бор бадї кардию

шарми ту наомад,Некї чї бадї дошт, ки як

бор накардї.Њамагон шеъри А. Лоњутї

"Парандањо биёед"-ро мехонанд.VII Љамъбасти дарс:

Эълони бањо. Супориши вази-фаи хонагї сањ. 112-113; хонданва иљрои супориши 2.

БибинисоХУДОЁРОВАомўзгори

гимназияи №2,барои хонандагони

болаёќатишањри Душанбе

њаракатзиндагї мекардпаридгузаштафтид

АшёМорЗанбўрЗамонЛона

аломатзолимгунгхунукїлоин

№9 1-уми марти соли 2013ТАРБИЯ

4МУЛОЊИЗА

Агар адолат риоя шавад,таълиму тарбия низљараёни нав пайдо карда,саъю талоши омўзгорониасил барабас нахоњадрафт. Беадолатї њам дарбарномањо, њам даркитобњои дарсї ва њамдар синну солу теъдодишогирдони мактабмушоњида мешавад.Барномаи давлатиитаълими адабиёт ѓалатнашр шудааст. Мисол,азёд кардани "Ќиссаи онхаре, ки обаш мебурд".

4ДИДГОЊ

Њол он ки ин гуна ќисса ву-људ надорад. Кор то ба дараљаерасидааст, ки мураттибони бар-нома дар байни Гаршосп ваГуштосп њељ фарќ нагузошта-анд. Ба барномаву китобњоидарсї адибонеро дохил карда-анд, ки дар адабиёт њељ наќшиборизе набозидаанд ва навиш-тањояшон барои наврасон душ-ворфањму камањамиятанд. Ми-сол аз китоби адабиёти синфи5-ум: сањ. 166 "Шўрида ва хам-мор". Шўридае ба кулбаи хам-мор (майфурўш) шуд. Дирамедошт ба вай дод ва гуфт:

- Бо ин як дирам маро шаробдењ!

Хаммор гуфт:- Маро шароб намонд.Он шўрида гуфт:-Ман худ марди шўридаам ва

тоќати њаќиќати шароб надорам.Ќатрае бинмо, то аз он бўйе баман расад. Бинї ки он чандмастї кунам ва чи шўр ангезам».

Дўстони азиз, инсоф кунед,кўдаки 10-11-сола аз ин њикоя-ти Абулфазли Майбадї кадоммаъниро мебардорад? Муал-лим мегўяд, ки шароб чизи бадаст, одамро шўрида, яъне сав-дої мекунад , аммо кўдакроњисси кунљкобї ба ин андешахоњад овард:

Бинед, бўйи як ќатра шарободамро ба шўру шааф биёрад,-ба љойи ин тарѓиби шароб яксоат илова кунему аз њикоятњои"Гулистон" бихонем, хуб нест?Боз мисол аз сањ. 59-и китобисинфи 5-ум: бањрњо солим вафаръї ном доранд. Њазаљ=ма-фо-ї-лун; Рамал=фо-и-ло-тун.-..Бад-ин тариќ 14 бањри солимнишон дода шудааст. Воњ! Хо-нандаи дањсола аллакай шоируадабиётшинос мешудааст .Рост, Бедил дар ин синну солдар мактаб шеър гуфта буд.Миллионњо шоир доштем, камаст, охир! Дар замони Шўравињамин мавзуъро барои хонанда-гони синфи 8-ум вазнин гуфтабуданд. Аз афташ, бо суръатикайњонї пеш рафтаему бачаго-намон телефону компютербози-ро ба таври аъло медонанд...Вазни арўз, бањру рукнњои ондар факултањои филологї омў-хта шаванд, муфид аст. Шоирбадоњатан шеър мегўяд, аммобањри шеъри хешро муайян кар-да наметавонад, ин кори адаби-ётшиносон аст. Хонандаи мак-таб оид ба вазни шеър фањми-ши мухтасар дошта бошад, ко-фист. Тањлили шеър бо нишондодани санъатњои бадеии онсудманд хоњад буд. Хоњиш: му-раттибони барнома ва китобидарсї пеш аз он ки маводеропешнињод кунанд, писар ба на-

бераашон ё фарзанди њамсоя-ашонро хононанд, ки чизеро ме-фањманд ё не.

Дар мактаб вазни асосиипарваришу омўзиш бар сариомўзгорони забон ва адабиётитољик ва риёзист. Омўзгорониин фанњо ба љуз дарси хеш би-сёр корњои љамъиятии мактаб-ро низ мекунанд. Агар ба мак-таб намояндагон оянд, аввалфаъолияти муаллимони фа-нњои номбурдаро месанљанд, иннамояндагон чун аз дафтарњоихонандагон як ё ду ѓалати сар-фи назаршуда ёбанд, ба сариомўзгорон чормаѓз мешика-

нанд. Ба вижа, муаллимонифанњои забону адабиёт нисбатба омўзгорони соири фанњо зи-ёдтар азоб мекашанд. Агар ом-ўзгорони фанњои дигар моње якбор кори хаттии санљишї ги-ранд, устодони фанњои мазкур3-4 маротиба дониши хаттиишогирдонашонро месанљанд.Муаллими забону адабиёт њан-гоми санљиши корњои хаттї баохири навиштањо наменигарад,яъне љавоби масъала дурустаст ё не. Ўро лозим меояд, кисар то пойи навиштањоро бодиќќат бихонад. Дида барома-дани диктанти санљишї нисба-тан осонтар менамояд, лекин азназар гузаронидани наќлњоихаттї ва иншо кори бисёр пур-машаќќат аст. Охир, баъзе та-лабагон 7-10 сањифаро пур ме-кунанд, ки устодро лозим мео-яд, ки шабону рўзон ин дафтар-њоро бихонаду бањо бигзорад.Албатта, ин кор нерўи аз њад зи-ёдро талаб мекунад. Ана, бароичї хатмкардагони факултањоифилологї, аз љумла, шогирдонибанда баъди як-ду соли кор дармактаб, љилави рўзноманигорї,котибї, наттоќї ва соири пеша-њоро гирифтанд?! Барои њаминњам, пешнињод дорам, ки бароисанљиши корњои хаттї ба тавриалоњида њаќгузорї карда ша-вад.

Нобаробарии навбатї: даряк синф 30-35 талаба тањсил до-рад, дар синфи дигар 15 ёаз он њам камтар бача дарсмехонад, вале муаллимони инхонандагон баробар маош ме-гиранд. Масалан, ман ба шогир-дони панљ синф дарс медињам,танњо дар як синф 25 бача ме-хонад, чањор синф то 32 нафархонанда дорад, дар синфњоиўзбекї бошад, шогирдон 15-18

ва аз ин камтарро ташкил ме-дињанд, аммо муаллимаш баро-бари ман њаќ мегирад. Аз ин рў,таклиф мекунам, њаќќулзањматва музди санљиши дафтарњо азрўйи теъдоди шогирдон додашавад. Роњбарони синфњо низбояд аз рўйи шумори хонанда-гони худ њаќ гиранд. Њама ме-донад, ки роњбарони синфро азњисоби муаллимон таъин меку-нанд. Бовар кунед, дафтарисинф (журнал)-ро пур карданироњбари синф худ зањмати хелепурмашаќќатро талаб мекунад,ки музди гирифтааш њаттоњамин навис-нависашро њамљуброн намекунад.

Масъалаи дигар. Дар моњи

август ба омўзгорон њаќќи роњ-бари синфї ва санљиши дафта-рњоро намедињанд. Боз инсофбояд, нависонависе, ки роњба-ри синф ва муаллимон дармоњи август доранд, беќиёс аст,тартиб додани наќшањо, ба мак-таб овардани хонандагоне, киба имтињоноти тирамоњї монда-анд, гузарондани аттестатсияинавбатї, санљиши корњои хаттї,омода сохтани протоколу фар-мону ќарорњо, суњбатњо бо во-лидон оид ба омодагї ба солинави хониш аз љумлаи корњое-анд, ки ба назар сањлу назарно-гир метобанд.

Аљоиботи мактаби мо. Ак-сари мактабњо аз рўйи њисо-би сарикасї соњиби маблаѓшаванд, дабистони мо њар солќарздор аст. Ба гуфти њисоб-донњо, њамаи маблаѓ ба 55 на-фар муаллиме, ки 1000 нафарталабаро дарс медињад, сарфмешудааст. Аз ин рў, перому-ни њавасманд кардани омўзго-рон сухан рондан афсонаебеш нест. Аз сабаби нараси-дани маблаѓ синф-кабинетњо-ро бастанд, ба љуз кабинетњоизабони русї , англисї ваўзбекї . Омўхтани забонњоидигар бењтар аст. Бо дафтаруќаламњои идоравї таъминкардани омўзгорон дар макта-бњои дигар вуљуд дорад, валедар мактаби мо кор то ба љоерасид, ки дафтарњои синфї(журналњо)-ро бо пули худа-мон харидем.

Ба касе ё чизе ѓараз надо-рем. Мо хушбинем. Бовар до-рем, ки њама корњо хуб меша-ванд.

Њакималї НАЗАРАЛИЕВ,омўзгори мактаби № 17-и

ноњияи Њисор

Дар натиља њукумат маљбуршуд, ки мактаби махсус ташкилкарда, чунин тифлонро ба тањсилфаро гирад. Кор бо душворї пешмерафт, вале оќибат самараи дил-хоњ ба даст омад, кўдакон ба роњирост рафтанд.

Дарвоќеъ, ояндаи инсон ба тар-бияи вай сахт вобаста аст. Шахсе,ки тарбияи хуб гирифтааст, дарљамъият обрўю эътибор пайдо ме-кунад. Тарбияро дар синни хурд-солї ба роњ мондан лозим, вагар-на тифл худсару беодоб ба воя ра-сида, дар зиндагї пешпо мехўрад,ба инсонњои бад рафиќ мешавад.Аз чунин фарзанд некї интизор шу-дан амрест муњол.

Боиси таассуф аст, ки солњоиохир бисёр волидон ба ин масъа-лаи таќдирсоз эътибори љиддї на-медињанд.Мањз аз њамин сабаб им-рўзњо дар кўчаю бозор сафи кўда-кони оворагарду бепарастор хелеафзудааст. Онњо ќодиранд даст бакорњои ношоиста зананд, љиноятсодир намоянд. Кўча, онњоро ба ка-дом тарзе, ки хоњад, тарбия меку-над, зеро кўдак мисли химчаи тар

аст, ба кадоме тарафе гардонед,тоб мехўрад.

Мутаассифона, имрўзњо дарпойтахти мо низ чунин кўдакон ду-чор меоянд. Онњо аксаран азноњияњо буда, бинобар бепарвоииволидон худро ба шањр задаанд.Оворагардї ва беназоратї ба чунинкўдакон маъќул аст. Онњо дар ин љо"шеф" - њои худро доранд ва барои"њимоя" ва "хизмат" пули меёфтаа-шонро таќсим мекунанд. "Шеф" - њониз мисли онњо оворагарданд, валеба синну сол калонтар.

Дар истгоњи "Гипрозем" чаш-мам ба писараки 12 - 14 - солаеафтод, ки гадої мекард. Ў њар за-мон худро нодору бечора вонамудкарда, ба сўйи роњгузарон хитобмекард: "Амакљон, апаљон, хайр ку-нед, падарам дар Россия аст, хо-њараконам гуруснаанд, ба мо рањмкунед". Нафаронеро мушоњидакардам, ки ба ин суханон боваркарда, ба ў пул медоданд, боз са-рашро сила мекарданд, дилбардо-риаш менамуданд. Дере нагузаш-та, дар назди "шинос" - и мо писар-бачаи хомфарбење пайдо шуд.Онњо ба гўшаи дигари истгоњ раф-та, ба ханда чизе гуфтанд ва пи-сарбачаи гадо њамаи пулњои кис-саашро ба дасти хомфарбењ дод.- Хайр, братан, боз бегоњтар хабаргир, пули шеф њам мешавад, - гуфтписарак ва дар баробари дар ист-

гоњ ќарор гирифтани автобуси на-вбатї боз ба маддоњї пардохт. Ба-дии кор дар он буд, ки ба "амакљ-он" - у "апаљон" - гуфтани писарба-ча калонсолон эътибор медоданд,аммо касе аз онњо намепурсид, кичаро дурўѓ мегўї, падару модаратдар куљост, чаро мактаб намеравї?Аз чунин бетарафию бетафовутиикалонсолон истифода карда, кўда-кон "фаъолият" - и худро давоммедињанд, пул "кор" мекунанд. Пул,ки ёфт шуд, даст ба дигар корњоиношоиста задан, масалан, сигорунос харидан хеле осон мегардад.

Барои кўчагї шудани фарзан-дон, фикр мекунам, гуноњи воли-дон кам нест. Шахсеро мешинох-там, ки аксаран дар кўчањои пой-тахт сархуш мегашт. Вай боре пи-сарашро дар телевизор дида, баъдба хотир меоварад, ки чаро ў дархона нест. Чунин њодиса борњо так-рор ёфт, писари шиносам, њељ на-бошад, моње як - ду маротиба "мењ-мон" - и телевизор мешуд. Оќибатпадар нанг карда, шаробропартофту аз пайи тарбияи писаригарданшах шуд. Ба наздикї чаш-мам дар автобус ба њамон писар-бача афтод. Сару рўяш тозаю озо-да, љавони зебое шудааст. Аз му-софирон пул мечинд.Муомилаашњам бо мусофирон хуб буд. Маъ-лум, ки кор карда, ба оилаашонкўмак мерасонад.

Вабое, ки имрўзњо ба сари љаво-нони мо омадааст, нашъамандист.мебошад. Ин амали номатлубњаёти шахсро хушк месозад, одам-ро ба њазору як дарду бало мубта-ло мегардонад. Бењуда нест, ки дарљумњуриамон аз нисф зиёди сиро-ятёфтагони ВИЧ нашъамандон ме-бошанд. Ин њаќиќатест нињоят талх.Агар ба њаёти чунин љавонон диќ-

ќат дињем, маълум мегардад, ки ак-сари онњо дар гузашта тарбияи ду-руст нагирифтаанд, кўчаро дўст ме-доштанд ва тамоми ваќти ќиматихудро ба корњои бењуда сарф ме-карданд.

Рўзгор имрўз душвор шудааст,аз ин рў, аксар волидон бо маошиночизи худ оиларо таъмин карданаметавонанд. Бо њамин сабабмаљбур мешаванд, ки фарзандонимактабхони худро низ ба кор љалбкунанд. Як идда бачањо пас аз дар-сњо дар бозор аробакашї, мо-шиншўї мекунанд, халтањои бозо-ракињоро то љойи даркориашон ме-баранд… бо њамин васила ба оила-ашон ризќу рўзї пайдо мекунанд.Ин њељ бадї надорад, чунки мењ-нат одамро рўсурху сарбаланд ме-гардонад, дарси зиндагї меомўзад.Пуле, ки бо мењнати вазнин ба дастмеояд, ширин аст ва дили кўдак на-мешавад, ки онро ба сигору нашъасарф бикунад.

Албатта, ба дунё оварданифарзанд кори чандон душвор нест,аммо тарбияи дурусти ў басо зањ-матталаб аст. Дар ин кор љамъиятниз бояд сањмгузор бошад. Дар як-љоягї њама метавонем кўдаконероба воя расонем, ки ояндасоз бо-шанду ба љомеа манфиат оранд,њамин тавр не?

Њотами ЊОМИД,«Омўзгор»

БАРОИ "ШЕФ" Ё…ЧАНД АНДЕША ПЕРОМУНИ "БАЧАЊОИ КЎЧА"

Солњои њафтодуми асригузашта бо номи "ЉумњурииШКИД" филме ба наворгирифта шуда буд, киањамияти бузурги тарбиявїдошт. Баъди инќилобиболшевикон кўчањо азкўдакони бепарастор пуршуда буд. Аксари он кўдаконбо дуздию ѓоратгарї рўзмегузаронданд.

№9 1-уми марти соли 2013ОМЎЗИШ4УСУЛИ ЊАМГИРО

Дарси забони англисирометавон дарсишавќовартарини мактаб номбурд. Ин андешаро чандомил тасдиќ мекунад.Аввал ин, ки забонианглисї дар худ як зебоивунафосат дорад, ки хонандаимактаб бе ягон дудилагї баон мењр мебандад: бошумораи ками њарфњо даралифбо( њамагї 26 њарф)дорои луѓати зиёд вакалимаю иборањои дилчасп;таркиби овозњои калимањозебо ва талаффузашон осон;тарзи љумласозии устувор;(мубтадо+хабар+аъзоњоипайрави љумла); тасрифиосони феъл (I work, Youwork, He(She) works, Wework, they work) ваграмматикаи шавќовар.

Љињати дигар он аст, ки забо-ни англисї забони умумиљањонїаст ва ин маънї худ дар дилихонандагон шўълаи умедро бе-дор мекунад ва онњо мекўшанд,то аз ин љавњари љањони муосирбархўрдор бошанд. Саввум,алоќаи зичи бевоситаи дарсизабони англисї бо дигар фанњоитаълимист. Агар амиќтар назарафканем, тамоми фанњои макта-биро бо дарси англисї алоќа-манд намуда, онро боз њам ша-вќовартар гардонидан мумкинаст.

Яке аз маќсадњои асосие, кињар як омўзгори фанни забонианглисї њангоми навиштаниплан-конспект ба пеш мегузо-рад, равнаќ додани нутќи ши-фоњии хонандагон аст. Бароимуваффаќ шудан метавон азмаводи гуногун истифода кард.

Њангоми омўзиши забонианглисї алоќа бо фанни забо-ни тољикї вуљуд дорад. Маса-лан, бо истифода аз маводифанни адабиёти тољик (тарљу-маи њоли шоирону нависанда-гон, порчањо аз асарои бадеї,вариантњои англисии эљодиётиадибони тољик, зарбулмасалумаќолњо ва ѓайра) дарсро омо-да кардан мумкин аст. Хушбах-тона, ин хел матолиб дар кито-бњои дарсии мо љой доранд.Чунончи, зарбулмасалу маќо-лњо дар китобњои дарсии син-фњои 8, 9 ва 10 (П.Н. Сатская,П.Ж., Љамшедов.). Маќоли ха-лќии "Ќањрат ояд биниатро газ"ба забони англисї чунин ифо-да ёфтааст. "When you areangry, count a hundred". Тарљу-маи тањтуллафзии онро хонан-да бояд донад, яъне, "Ќањратояд, то сад шумор". Ва ё вари-антњои шеърњои англисию то-љикии шоирони англис ба чашммерасанд. Инро њамчун алоќаи

зичи фанњо ба њисоб гирифтанмумкин аст.

Бо фанни математика низалоќамандї дида мешавад.Њанўз аз оѓози омўзиши шуморањамчун њиссаи нутќ ин робитаоѓоз мегардад. Оњиста-оњистаистилоњњои математикї ба мо-

як бори дигар аз мавўъњои до-дашуда дониши худро мустањ-кам мекунанд.

Маълумоти таърихї бо забо-ни англисї дар китоби дарсиисинфи 8. "Санкт Петербург-ќањрамоншањр". Омадааст:"Санкт-петербург (Ленинград)

ТАЊКИМБАХШИ ЗАБОНОМЎЗИСТнандаи зарб, таќсим, љамъ, тарњ,масоњат, масофа, њаљм, калон,хурд ва дигарњо дар захираи лу-ѓавии хонандагон пайдо меша-вад ва дар ягон дарси англисїмавзўъро метавон ба њисобукитоби мисолњои дарси матема-тика баргардонд.

Ё худ, ба мисли ин бо фаннифизика. Дар мавзўъе, ки ба их-тирои радио ва телевизор бах-шида шудааст, чунин омада: "Азњамаи он кашфиёте, ки инсонкардааст, яке аз аљоибтаринашрадио, ё худ алоќаи бесим аст.Бесим гуфтан маънои онро до-рад, ки шумо метавонед аз якгўшаи олам бо дигар гўша гапзанед… Галилео, олими ито-лиёї телескопро њанўз сесадуњаштод сол пеш ихтироъ карда-аст. Ў бо ёрии асбобе, ки худашкашф намуда буд, масофаи дур-ро дида тавонист ва онро"telescope" номид. Ин истилоњ азкалимаи юнонии "telescopos"буда, маънои "дурро дидан"-родорад. "tele" ќисми ин калима,маънояш "дур" буда, "telescope"шакли англисии он аст. Дар асо-си ин ихтирои Галилео телеви-зорро сохтанд…" (иќтибос азкитоби дарсии синфи 10, муал-лифон П.Н. Сатская ва П.Љ. Љам-шедов) Маълумоти пурра оид баин мавзўъ ва аз рўйи он азхуд-кунии лексикаи нав ба монандиto invent-ихтироъ кардан,invention-ихтироот, vision part-ыисми бино ї- to transmit-пахшкардан, to scatter abroad - ба хо-риж ворид кардан voice - овоз вабисёр ибора ва истилоњњои фи-зикї ба хонанда пешнињод ме-гарданд. Дар худи њамин китоб,алоќа бо фанни ботаника.Мавзўъ бахшида шудааст багулу буттањо, меваљот ва њайво-нот. Хонандагон бо баробари азхуд кардани калимањои нав, боз

дуюмин шањри калонтарин (баъдаз Маскав) дар ИДМ мебошад ваяке аз марказњо бузургї саноатї,фарњангї ва илмї ба њисоб ме-равад. Шањр дорои бисёр љойњоитаърихї аст ва соли 1703 таъсисёфтааст. То соли 1914 номњоиСанкт-Петербург ва Петроградродошт. Соли 1924 баъд аз вафо-ти В.И.Ленин ба худ номи Ленин-градро гирифт. То соли 1918 пой-тахти Давлати Советї буд. Иншањр шањри 3 инќилоб ва гањво-раи Инќилоби Октябр аст. Њолоба худ номи Санкт-Петербургрогирифтааст."

Ин љо баъди шиносої бо инматн, хонандагон якбора бо чандкалимаи нав (historical-таърих ї,to be founded-таъсис ёфтан, torename-ном иваз кардан,revolution-инќилоб, cradle-гаањво-ра) шинос шуда, бо таърихи иншањри азим ва ќадима як боридигар ошно мегарданд. Мафњу-ми "ќањрамоншањр" ва муборизаихалќњои шўравї дар солњои ЉБВдар дарси англисї ёдрас кардамешаванд.

Њамаи он матолиби дар кито-бњои дарсии забони англисї љой-дошта ва маводи иловагие, кимуаллим истифода мебарад, ас-лан, аз доираи ин ё он фан њас-танд.

Инчунин, дар дарси англисїматолибе истифода мешаванд,ки аз шоњкорињои адабиётиљањон, аз љумла, адабиёти Анг-лия ва Амрико гирифта шудаанд.Ин љо бевосита шиносої бо ада-биёти љањон (дар баъзе њола-тњо бо нусхаи аслаш) љой дорад.Ин раванд ба густариши љонби-нии хонандагон мусоидат меку-над.

Бахтиёр УСМОНОВ,омўзгори мактаби раќами

23-и шањри Исфара

Дар даврањои ќадим одамонангурро парвариш карда афшур-даи онро захира менамуданд вањангоми нигоњдорї дар зарфњоон љўшида, ба май (вино) табдилмеёфт. Баъзан ин вино туршшуда, ба сирко (уксус) мубаддалшуд. Дар аввал аз надонистанонро мепартофтанд ва баъдтаронро њамчун дору, хуриш ба ѓизова њалкунандаи рангњо истифо-

да мебурдагї шуданд.Ба кислотаи сулфат H2SO4

одамон дертар, баъди асри Xшинос шуданд. Кашфи ин кисло-таи бебањоро ба химиядони фор-су тољик Абўбакр Закариёи Розїмансуб медонанд. Инак, ин кис-лотаро одамон 1000 сол боз ме-донанд ва истифода мебаранд.Нисбатан пештар одамон исти-фодаи намакњои онро ёд гириф-таанд. Дар истењсоли рангу бормоддањои квассии аз сулфатикалий K2SO4 ва сулфати алюми-ний AL2 (SO4)3 иборат будароистифода мекарданд. Њангомиомўзиши квассњо онњо кислотаисулфатро њосил намуданд, кионро спирти квассї меномиданд.Кислотањои хлорид (HCL) ва нит-рат (HNO3) аз тарафи донишман-дони соњаи химия танњо дар асриXIV њосил карда шудаанд. Дараввал кислотаи хлоридро спир-ти намак ва кислотаи нитратроараќи селитра номида буданд.Сабаби ин дар он буд, ки кисло-таи хлоридро аз намаки таомNaCL ва нитратро аз селитрањоњосил мекарданд.

Барои њосил кардани кис-лотаи хлорид омехтаи намакитаомро бо сулфати оњан сахтметафсониданд, ки дар натиљахлориди гидроген њосил мешуд.Њамин тавр, аз омехтаи селитрава сулфати оњан кислотаи нитратњосил мекарданд.

Химиядони немис ИоганГлабуер дар асри XVII роњи ди-гари њосил кардани ин кислота-ро нишон дод. Ў омехтаи селит-раи натрийро бо мањлули кисло-таи сулфат гарм карда, моддаигазмонанде њосил кард, ки он дароб њал шуда, кислотаи консент-ронидаро њосил мекард. Усу -ли Глабуер осон буда, дар миё-

нањои асри XVII химиядонон боёрии кислотаи сулфат ба миќдо-ри зиёд ин кислотањоро њосилмекардагї шуданд. Бинобар ин,кислотаи сулфатро "Модари кис-лотањо" номиданд.

Химиядонї англис РобертБайл хосиятњои кислотаи хлори-ди аз Олмон харидашударо ом-ўхта истода, ногањон онро мере-зонад. Кислота ба рўи гулњои ка-бути бунафшранги растанї рех-та, гулбаргњои он сурхи баландмегарданд. Ин олим якчанд таљ-рибањо бо кислотањои гуногун багулњои гунгунранги растанињомегузаронад, ки ранги гулњо та-ѓир меёфт ва хусусан диќќатиўро ранги бунафши лишайникилакмус ба худ љалб мекунад, кидар мањлули кислотањо сурх гар-дида, дар мањлули ишќор кабудмегардад. Роберт Байл ин гулњ-оро индикатор номид, ки тоимрўз ин моддањоро барои омў-хтани кислотањо ва асосњо исти-фода мебаранд. Индикаторњо баРоберт Байл ба њосил намуда-ни кислотаи нав ёрї расони-данд. Фосфорро сўзонида, мањ-

лули сафеди њосилшударо дароб њал намуд, ки кислотаи но-маълум њосил шуд, онро кисло-таи фосфор номид.

Дар охири асри XVII академикГомберг кислотаи борро (H3BO3)њосил кард, ки онро намаки ором-кунандаи Гомберг меномаданд.

Дар асри XVIII химиядонишвед К.Шееле аз деворањои боч-кањои винокамий љисмњои сангмо-нандро мушоњида намуд ва њан-гоми гарм кардани он бо кисло-таи сулфат дар он њал шуда, крис-сталњои мазаашон турш њосилшуд, ки ин кислотаи вино буд.К.Шееле хосияти кислотањороомўхта, вобаста ба растанї баонњо номњои кислотаи лимў, себ,оксалат гузошт. К.Шееле бо ми-нералњои гуногуни табиї таљри-бањои зиёде гузаронида, сулфи-ди гидроген (H2S) ва кислотаионро њосил кард.

Се сол пеш аз вафоташ К.Ше-еле бо роњи синтезї кислотаи си-нилро њосил намуд. Ин кислотазањри ќотил аст. Онро олим нафаскашида чашидааст. Ин гуна, таљ-рибањо ба олим бетаъсир намон-да, барваќт, дар синни 44- солагївафот кардааст.

Кислотаи карбонро дар охириасри XVIII Джозеф Пристри њосилнамуд. Њамин тавр, дар охириасри XVIII химиядонон дањњо кис-лотањоро медонистанд, лекинтаркиби онњоро њоло пурра наом-ўхта буданд.

Таркиби химиявии кислотањо-ро танњо баъд аз омўхтани хоси-яти газњои асосї муќаррар наму-данд.

Латиф БАРОТОВ,омўзгори гимназияи №1,

шањри ДушанбеАълочии маорифи

Тољикистон

4ХИМИЯ

АЗ ТАЪРИХИКИСЛОТАЊОАввалини кислотае, киодамон њосил намуда,истифодабарии онро ёдгирифтаанд, сирко(атсетат) CH3COOH буда,маълумот дар бораи оназ дастхатњои ќадимтаринёфт шудаанд. Худикалимаи кислота азлотинии acidi, аз номилотинии сирко (уксус -acetum) пайдо шудааст.

Китоби ба тозагї нашргардидаи мактабшино-си шинохта, мутахассиси содиќадори бахши так-мили ихтисос ва бозомўзии маорифи кишвар, ус-тоди забардаст Њабиб Искандаров бо номи "Мак-табдорї: омўзиш, роњбарї, назорат ва санљиш(њамчун тавсияи методї) дастраси ањли маорифгардид. Мактабшиноси њирфаию варзида ЊабибИскандаров, чунонки дар пешгуфтори китоб ома-дааст, 60-соли умри азизи хешро ба низоми мао-риф, таълим ва тарбияи шањрвандони љавони мам-лакат бахшидааст. Зиёда аз 26 сол дар ДЉТИБКСМфаъолияти илмию педагогии худро ба роњ монда,дар хусуси роњњои такмили методу шевањои таъ-лиму тарбия дар муассисањои таълимї, таљдидуислоњот дар сохтори идоравию маъмурии макта-бњо ва пањлуњои мухталифи рисолати роњбарии

сарварони он 40 китобу дастур ва 100 рисолаиметодї таълиф карда, ба табъ расондааст. Ки-тоби нави устоди зањматкаш Њ.Искандаров азмаљмўи маќолањои солњои охир навиштаи вай, киасосан дар сањифањои њафтаномаи "Омўзгор" чопгардиданд, иборат мебошад. Дар боби "Симоиэљодии муаллим" устод чунин нигоштааст:

"Имрўз эътибори нисбии муаллим мунтазамкоњиш меёбад. Омўзгори бечораро на њама ваќтустоди кори худ муаррифї мекунанд. Муаллимшахсест, ки хонандагон, волидайн, њамкорон,мафтуни кори ўянд. Симои эљодии муаллим дарнавбати аввал, характер, шахсият, фаъолияти ў,тањлили кор ва бањои њаќиќї ба он, сифати кориў мебошад" (сањ.127-и китоб).

Шодї РАЉАБЗОД, "Омўзгор"

4ДАСТУР

ЊАДЯИ ЉАДИДИ ЊАБИБ ИСКАНДАРОВ

№9 1-уми марти соли 2013ЧАРОЃИ РАЊНАМО

Аз ќабули ќарориЊукумати ЉумњурииТољикистон "Дар бораитасдиќи Консепсияимиллии тарбия дарЉумњурии Тољикистон"шаш сол сипарї гардид.

4ТАЉРИБА

Консепсияи мазкур њуљљатест,ки дурнамои тарбияи миллї,њадаф, вазифа ва мундариљаионро вобаста ба сиёсати давла-ти соњибистиќлол ва арзишњоимилливу умумибашарї дар баргирифтааст. Ин санад яке азњуљљатњои муњими соњаи маорифва ањли љомеаи Тољикистон буда,дар маљмўъ аз лињози демократїкамназир аст. Дар боби 4-умиКонсепсия "Унсурњои таркибї вамазмуни тарбияи миллї" омада-аст: "Дар ин кишвар њамаи шањр-вандони љумњурї, ќатъи назар азмиллат, нажод, эътиќод, љинс,забон, эътиќодњои динї, мавќеисиёсї ва вазъи иљтимої баробартарбия мегиранд. Њамаи шањр-вандон метавонанд, фарзандо-нашонро дар рўњи анъана ва ар-зишњои миллии худ тарбия намо-янд, ба шарте ки он хилофи ар-зишњои умумидавлатии Тољики-стон ва манфиатњои кишвар на-бошад…"

Унсурњои таркибии тарбияимиллї аз инњо иборатанд: тар-бияи ѓоявї, тарбияи миллї, тар-бияи хештаншиносї ва худогоњиимиллї, тарбияи ватанпарастї,тарбияи ахлоќї ва маънавї, тар-бияи манфиатї, тарбияи њуќуќї,тарбияи гуманистї, тарбияи зе-бопарстї, тарбияи мењнатї вакасбинтихобкунї, тарбияи иќти-содї тарбияи экологї, тарбияисиёсї, тарбияи љисмонї, тарбияитафаккури интиќодї, тарбияи та-њаммул ва тоќатпазирї, тарбияимасъулиятшиносї, тарбияињаёти солим. Унсурњои номбар-шуда њамаашон муњиманд. Дарнаќшањои корњои беруназсинфї,мактабњои тањсилоти миёнаиумумї, дар дарсњои тарбиявїомўзиши ќисматњои тарбия, китеъдодашон ба 18 адад расида-аст, тавсия дода шудаанд.

Намунаи таълими яке азунсурњои тарбия-маърифат вамаърифатмандиро ба шогирдондар яке аз соатњои тарбиявиисинфи 10-ум њамчун дарси тар-биявї пешнињоди омўзгорон вароњбарони синфњо мегардонем:

Синф ба соати тарбиявїомода карда шудааст: ба воси-таи проектор дар тахтаи синфнавиштаљоти "Маърифати шахсаз дониш ба миён меояд он батарбияи маънавї робитаи зич

дорад. Маърифат сифатњоиахлоќї ва маънавии миллатроташаккул медињад". Аз тарафирости тахтаи синф навиштаљо-те аз гуфтори Президенти мам-лакат ба назар менамоянд: "Ки-тоб инсонро ба ќуллаи муродмерасонад, мартабаашро дарљамъият баланд мебардорад,ўро њимматбаланду ќадршиносмегардонад".

Дар ќисмати чапи тахтаисинф мисраъњои Мавлоно Абду-рањмони Љомї оварда шудааст:Хуштар зи китоб дар

љањон ёре нест,Дар ѓамкардаи замона

ѓамхоре нест.Њар лањза аз ў ба гўшаи

танњої,Сад роњате њасту њаргиз

озоре нест.Дарс бо садо додани Суруди

миллии Љумњурии Тољикистоноѓоз меёбад (онро хонандагонисинф мехонанд). Роњбари синфтахминан бо суханони зерин хо-нандагонро бо маќсади соатитарбиявї, ки ба шарњу тафсирињуљљати рањнамо-Консепсияимиллии тарбия нигаронида шуда,аз 18 ќисм иборат аст, шиносменамояд:

-Хонандагони азиз! Мо якљоядар ин дарс кўшиш менамоем, кидар бораи яке аз унсурњои тарбияимиллї-тарбияи маърифат маълу-мот пайдо кунем. Маърифати

шахс аз дониши андўхтаи ў ба дастмеояд. Зери ин мафњум, яъне"маърифат" дониш, малака, касб,маърифатнокии баланди миллатдар доираи илму фарњанги ир-фонї ва хиради сиёсиву њуќуќїдар назар дошта мешавад ва бояддонист, ки маърифат аслан аз ки-тоб њосил мешавад. Баланд наму-дани маърифати миллї роњу усу-лњои зиёде дорад, аммо њадаф-мандтарини онњо мутолиаи китобаст ва китоб сарчашмаи маъри-

фат ва њаёт мебошад:Аниси кунљи танњої китоб

аст,Фурўѓи субњи доної китоб

аст.Шогирдони азизам! Биёед,

акнун барномаи омоданамудаа-монро, ки ба мавзўи маърифатва маърифатнокї бахшида шу-дааст, якљоя иљро мекунем. Мовушумо дар ин барномаамон гуф-тори шоиру нависандагон, бавижа, адиб ва рўзноманигор, баљонишини сармуњаррири њафта-номаи "Омўзгор" Абдурауф Му-родиро њамчун маводи асосиимавзўи дарси имрўза интихобнамудаем. Њоло мебинем, ки инмавзўъро то чї андоза азхуд кар-

даем.Хонандагони синф ба навбат

суханони зерини пурњикматро базабон меоранд:Саёњат:-Торикистон аст хонае, ки дањ

равзана дораду як китоб не.Солењ:-Њамаи њафт муъљизаи љањон

офаридаи китоб аст.Назира:-То китоб њаст, њаќиќат пинњ-

он намемонад, то китоб њаст, мо

аз равшанї бархўрдорем, то ки-тоб њаст, зиндагї маъно дорад.Парвина:-Љањони мо ду нерўи тавонои

равшанибахш дорад: китоб ваОфтоб.Мунаввара:Њамнишине бењ аз китоб

махоњ,Ки мусоњиб бувад

гању бегоњ.Роњатафзои љону

роњати дил,Њар чї дилхоњи туст, аз ў

њосил.Инчунин њамдами латиф

кї дид?Ки на ранља дињад, на

ранљонид.

Бунафша:-Бо роњи рост рафтан ме-

хоњед? Пас, китобро чун ќутбна-мо рўйи даст бигиред.Ѓолиб:-Китоб тайёраест, ки бо он аз

љањолат ба љањони маърифатпарвоз мекунем.Шањром:-Касе, ки мутолиаи китобро

ќатъ кард, монанди шинова-рест, ки аз дасту по задан боз-монд ва ў ногузир ѓарќ хоњадшуд.Шоњимардон:-Китоб ба сони шањболест,

ки касро ба боло мебарад. Вааз боло бисёр чизњоро равшан-тару даќиќтар метавон дидударк кард.Муаззама:-Китоб бузургтарин Љолинуси

дардњои зиндагист.Мавзуна:-Калиди бахти њама кас

андаруни китобњо нинњонаст.Њанифа:-Китоб афкорро муаттар, ди-

лњоро мунаввар ва чењрањоронуронї месозад.Суњайл:-Ман бандаи он ќавм, ки

худро донад,Њар дам дили худро

зи ѓалат бирњонанд.Аз зоту сифоти хеш

созанд китоб,Фењристи китобро

"аналњаќ" хонанд.Роњбари синф:-Дар таърихи инсоният ихти-

роъњо хеле зиёданд, аммо бењ-тарин кашфиёти инсон КИТОБаст. Гузаштагони мо китобро"љавшани љон", "чароѓи рањнамо","аниси кунљи танњої" ва "фурўѓисубњи доної" хондаанд, ки њаќ баљониби онњост. Шахси бомаъри-фату бо дониш мусаллањ, албат-та, дар љомеа љои худро меёбад.Мо њар ќадар ба китоб наздикуанис бошем, њамон ќадар маъри-фат ба мо наздик мешавад. Му-њаббат ва эътиќод доштан ба ки-тоб ва арљгузорї кардан ба пешиазамату бузургии китоб маъри-фат аст.

Сафаралї СОБИРОВ,директори мактаби№10-и ноњияи Ёвон

Ман омўзгори фанни даќиќ -риёзї њастам, вале њаёти худро бекитоби бадеї тасаввур карда наме-тавонам. Асари хуб тафаккури шах-сро ба тањрик медарорад, зиндаги-ро барои инсони бошуур боз њам зе-ботару дилкаштар љилва мекуно-над, зењнро тезу равшан карда, ма-њорату малака ва эљодкории касроравнаќ медињад, ба таври дигаргўем, асари љолиб ба хонанда не-рўи тоза бахшида, ўро ба мубори-заву бунёдкорї даъват менамояд.

Дар машѓулиятњои хеш ба шо-гирдон мефармоям, ки ягон масъа-ларо пешакї тањлил накарда, бањалли он даст назананд. Тањлил кар-дан кушодани гирењи муаммо аст.Аввал ба моњияти масъала ё муо-дила сарфањм мебоист рафт. Ба

маќсади он ки ќобилияти тањлил кар-да тавонистани шогирдонамро бе-дор кунонам, ба онњо ќироати чандкитоби бадеиро мефармоям. Маса-лан, ба наздикї ду китоб ба дастамафтод. Бовар кунед, то мутолиаи ки-тобњоро ба охир нарасондам, ба кореё фароѓате машѓул нашудам. Кито-бњо ќиссањои "Робеа" ва "Волома-ќом"-и адиб Њакималї Назаралиевбуданд. Перомуни "Робеа" чизе на-мегўям, чунки чанд нафар адибумунаќќид фикру мулоњизањояшонродар бораи ин асар гуфтанд. Ман низоид ба ањамияти тарбиявии он бањамкасбон наќл кардам. Китоби "Во-ломаќом" низ барои мо омўзгоронушогирдон бисёр чизи хуб мебошад.Њарчанд асар бадеист, он воќеист.Асари мазкур ёддошт аз чанд лањ-заи њаёти сарояндаи мумтози мар-думї Љўрабек Муродов мебошад.Асарро мехонеду ба мањорати ниго-рандагии ќаламкаш ќоил мешавед."Воломаќом" аз наќли хушку холїиборат нест ва ягон лањзаи дилгир-кунанда низ надорад. Тасвирњоаљоибу љолибанд, ки хешро ба худљавз мекунанд ва мисли оњанрабое,ки оњанро ба худ мекашад.

Хушбахтона, ман бо навиш-тањои бисёр адибони љањон шиносмебошам. Асарњои Балзак, Хемен-гуэй, Генрї, устод Айнї, Сотим Улуѓ-зода ва дигар эљодкорони мумтоз-ро хонда, ба табъи баландашонќоил шудаам. Инак, килки суханса-

нљи Њ.Назаралиев низ маро бауќёнуси хаёлот ѓарќ кард. Ба ростї,он аз сањифаи нахуст хонандаиадофањмро ба худ моил мекунад.Њама бобњои ин китоб хусусиятивижаи тарбиявї доранд. Сар то поњикмату панданд.

"Воломаќом" аз дебоча ва 16 бобиборат аст. Аз њикояти аввал "Ши-

носої" сар мекунем. Њикояти мазкурхонандаро ба донишандўзї даъваткарда, ба рафтори љавонмардонаиќањрамони асар Љўрабек Муродовшинос мекунад, ки ў ниёзи донишљ-ўи оддиро бароварда, баъдтар вай-ро ба гурўњи хеш шомил месозад.

Боби "Њамшањрї" барои мо азон љињат муњим аст, ки он барои ре-

шакан кардани мањалгарої кўмакмерасонад. Тољикон чун баъзе азхалќњои олам аз ќавмњои гуногун батаври суньї сохта нашудаанд, та-нњо аз як ќавм иборатанд. Афсус, кииддае аз фарзандони ин халќ ма-њалли зисти худро аз мансубиятимиллии хеш боло мегузоранд. То-љик, пеш аз њама, бадахшонисту за-рафшонисту хатлонисту раштист.Аз боби мазкур мисолаке меорам,ки бисёр муњим аст: -"Устод Љура-бек Муродов "њамшањрии худамон",гуфта буданд-ку?", "Э-э, њаминроњам намедонї, ки каллаи одам-ро гаранг мекунї?! Устод њамаро"њамшањрї" мегўяд, хоњ хатлонїбошад, хоњ бадахшонї ва хоњраштї, хоњ зарафшонї...". Њикоя-тњои "Туњфаи чустї", "Ваъда додї,вафо кун", "Номи баланд", "Барода-ри ман бошї, баробари ман бош","Азизи халќ" ва ѓайраро бо шавќузавќ мехонед ва њатто, баъзе тас-вирњоро гаштаю баргашта хондана-тон меояд, зеро ки бисёр лаззатбах-шу муассиранд. Аз љумла, пас аз му-толиаи боби "Азизи халќ" маро ан-дешаи жарф фаро гирифт, ифтихоркардам, ки моро чунин бузургмар-ди машњури олам њаст. Охир, як тас-вири афсонавие дар пеши назара-тон пайдо мешавад. Мардум њофи-зи дўстдоштаи худро ба тори сарбардоштааст!

Ба шумо тавсия медињам, ки "Во-ломаќом"-ро хонед, ман танњо як

лањзаякро аз ин њикоят мисол мео-рам: "...Мардуме, ки мошинро бодастони пурзўрашон ба болои сарбардошта буданд, бо нидоњои "Зин-да бош!". "Њазор рањмат!", "Асло камнашав!" боз мошинро оњиста-оњистапоён оварда, нармак ба замин гузош-танд ва зуд ба ду тараф ќафо карда,роњ кушоданд…"

Аксари тасвирњои асар ибрат-бахшанд, вале мехоњам, ки боз лањ-заеро мисол оварам. Бо вуљуди ма-шњуру маъруф буданаш ЉўрабекМуродов хоксору фурўтан аст. Ў њар-гиз худро аз соири њунармандон болонамегузорад, ягон лањза њам хешротаъриф намекунад, мутакаббирнест. Њамеша кушодачењраву хуш-њол аст, бо дилљўиёю ширинзабонїбо њама муодилаву муошират наме-кунад. Ба сари касе дод намезанад,хешро тарѓибу ташвиќ намекунад.Магар ин хислатњо љавњари одамиасил нестанд ва касро ба роњи ростњидоят намекунанд? Агар одамизодлоаќал як ќисми чунин хислатњородоро мешуд, њолат ба тањияи ќону-нњои зиёд намемонд.

Бовар кунед, аз љавонмандиюмуруввати ќањрамон ба ваљд меое-ду аз чунин марди комилу оќилулатифтабъу шоиста доштани мил-лати ќазоватмандамон сар ба аф-лок хоњед бардошт.Кароматулло РАЊМАТУЛЛОЕВ,

омўзгори мактаби №17-иноњияи Њисор

Борњо мушоњида кардаам,ки омузгорону роњбаронисинфњо бароимашѓулиятњои тарбиявиихуд мавод мељўянд. Манба онњо доимо мегўям,ки китоби бадеї хонандва шогирдонашонро низба китобдўстї ташвиќкунанд, зеро асари бадеїбарои тарбияи инсонинекусиришт бењтаринмавод хоњад дод,

4МАЪРИФАТ

№9 1-уми марти соли 2013ГУЛШАНИ РОЗ

4 АСРОРИ СУХАН

(Давом дорад)Тањияи А.МУРОДЇ

ГИРЕЊКУШОИ МАЪНЇ

(идома аз шуморањои гузашта)

ЌУББАИ ЗАР - киноя аз офтоб.Гўї, ки фарроши туст субњ, ки ваќти сањар,Ќуббаи зар мезанад бар сари нилї хийам.

Бадри ЧочїЌУББАИ НАFЗПАЙКАРОН - киноя аз осмон ва ситорагон.Ќудрат зи барои кори ту сохтИн ќуббаи наѓзпайкаронро.

ХоќонїЌУБОД - нахустин шоњи каёнї, ки аз нажоди Фаридун аст.ЌУФЛГАР - ишора ба донишманди маъруф Муњаммадї буда-

анд:В-он ќуфлгар, ки буд калиди сарои илм,Кардї чу њалќа бар дари фармон-ш илтизом.

ХоќонїЊ

ЊАВВО - њамсари Одам, дуюмин инсон, ки Худо халќ кардааст.

Дар бињишт њамроњи Одам мезист ва ба иѓвои Иблис гандум хўрдуаз бињишт ронда шуд ва ба Xадда фуруд омад:Њадиси ишќ агар гўї, гуноњ аст,Гуноњ аввал зи Љавво буду Одам.

СаъдїЊАВЗИ КАВСАР - њавзи бињиштро гуфтаанд:Бињишти адн агар хоњї, биё бо мо ба майхона,Ки аз пойи њумат яксар ба њавзи кавсар андозем.

ЊофизЊАЛВОИ БЕДУХОН - киноя аз бўса.Ба коми ман зи лабат пеш аз он, ки хат бидамад,Инояте куну њалвои бедухон бирасон.

Салмони СоваљїЊАЛЛОЉ- ниг. ба МАНСУРИ ЊАЛЛОЉ.ЊАМАЛ - аз сурати дувоздањгонаи фалакї, ки ба шакли барра

аст.Бурљи њамал баробари моњи фарвардин аст:Дар Бар(р)а Миррих гурзи гови Афредун ба даст,В-аз Миљарра шаб дирафши ковиён ангехта.

ХоќонїЊАССОН - номи шоире, ки аз наздикони Муњаммад алайњис-

салом буд:Рашки назми ман хўрад Њассони Собитро љигар,Дасти нашри ман дарад Сањбони Воилро ќабо.

Хоќонї

ЊАФТ АВРАНГ - ниг.ба БАНОТУННАЪШ.ЊАФТ АЖДАЊО - киноя аз њафт сайёра (Моњ, Уторид, Зўњра,

Офтоб, Миррих, Муштарї, Зуњал).Аз ханљари зањробгун њафт аждањоро рехт хун,Њиммат зи нўњ парда бурун дар њашт маръо дошта.

ХоќонїЊАФТ АХТАР - сайёрагони њафтгона - Моњ, Зўњра, Уторид,

Хуршед, Муштарї, Зуњал, Миррих:Сипењр мисли ту аз иттисоли њафт ахтар,Замона мисли ту аз имтизољи чор аркон.

АнварїЊАФТ ДАРЁ - ќадимиён бањрро дарё мегуфтанд ва тибќи та-

саввуроти эшон заминро њафт дарё ињота кардаанд, ки инњоянд:Дарёи Ахзар (ё дарёи Чин), Дарёи Уммон, Дарёи Ќулзум (ё Ањмар),Дарёи Барбар, Дарёи Уќёнус, Дарёи Рум (ё Миёназамин), ДарёиАсвад (ё Сиёњ):Саг ба дарёи њафтгона бишўй,Ки чу тар шуд, палидтар бошад.

СаъдїЊАФТ ДЎЗАХ - њафт табаќаи дўзахро гўянд, ки инњоянд: 1.Са-

ќар, 2.Саъир, 3.Натї, 4.Њатама, 5.Xањим, 6.Љањаннам, 7.Њовия.ЊАФТ ИЌЛИМ - мувофиќи аќидаи ќадимиён кулли кишварњо

ба њафт иќлим мансубанд ва њар кадом ба яке аз сайёрагони њаф-тгона тобеанд, чунончи Њиндустон ба Зуњал, Чин ба Муштарї,Туркистон ба Миррих, Хуросон ба Хуршед, Мовароуннањр баЗўњра, Рум ба Уторид, Балх ба Ќамар.Он ки њафт иќлими оламро нињод,Њар касеро он чї лоиќ буд, дод.

СаъдїЊАФТ КИШВАР - ниг. ба ЊАФТ ИЌЛИМ.Њафт кишвар намекунанд имрўз,Бе маќолоти Саъдї анљумане.

Саъдї.ЊАФТ ОБО - киноя аз њафт фалак:Ба њафт ќирон биназояд яке натиља чу туЗи имтизољи чањор уммањоту њафт обо.ЊАФТ ОСМОН - табаќоти њафтгонаи осмон:Гуфтам: Дуои давлати ту вирди Њофиз аст,Гуфт: Ин дуо малоики њафт осмон кунанд.

ЊАФТ ПАДАР - ниг. ба ОБОИ УЛВЇ.Аз банди чањору њафт бархез,З-он модару з-ин падар чї хезад?ЊАФТ ПАРДАИ АЗРАЌ - киноя аз њафт фалак:Аз љавњарии њафт пардаи азраќ зи ашки лаъл,Тўфон ба њафт руќъаи адкон дароварам.

Хоќонї

ЊАФТ РУЌЪАИ АДКАН - мурод њафт табаќаи замин бошад.Аз љаври њафт пардаи азраќ зи ашки лаъл,Тўфон ба њафт руќъаи адкон дароварам.

Хоќонї

Мавзўи бањс, ба ќавли муал-лифи мазкур, байти зерини Бе-дил будааст, ки се нафар: Б.Ра-њимї, Б.Шарифзода ва муалли-фи маќола А.Юсуфї ба он шарњнавишта, перомуни ин байт анде-шањои худро иброз намудаанд:Худнамоињо

касофатљавњарист,Шиша, то дар санг

мебошад, парист.Умуман, бањс бањс аст. Љони-

бњо њам набояд аз суханони пас-ту баланди якдигар нороњатшуда, худро дар ин бањс маѓлубњис кунанд. Зеро мавзўи бањс њамчандон осон набуда, байти шои-рест, ки бо "дандоншиканї"-ишеъри худ асрњо боз дар байниањли адаб маъруфу машњур аст.

Меоем ба сари масъала.А.Юсуфї дар маќолааш кам-

будињои муаллифони мазкурродар шарњи байти мазкур, бо ше-ваву сабки хоси худ, ки аз риояиодоб њам холї набуд, бо далелњоошкор ва нишон дода, вале му-таассифона, дар шарњу тавзењиовардаи худ ба ин байт чандонба комёбї муваффаќ нашудааст.Яъне, байт, чунонки маълум шуд,дар интињо тарњи дурусту пурраихудро наёфтааст.

Каминаи камтарин ин вазъи-ят ва чунин ранг гирифтани масъ-аларо дида, дигар хомўш будавуаз он сарфи назар карда натаво-нистам, ки натавонистам.

А.Юсуфї дар шарњи байт чу-нин менависад: "Худнамоињо азљавњари касиф - аз бадгавња-рист".

Ин фикрро бо мисоле таќви-ят додааст, ки шиша чун ба сангояд, бубинед, ки андарунаш парї,яъне ифрит будааст, аз ин рў, тоњол гардан мекашидааст. Худна-

4САЙДИ МАЪНЇ

Аслан, ман дар ин бањс майли ширкат карданнадоштам. Аммо маќолаи Абдуваќќос Юсуфї "Парїнур аст, валекин паришинос куљост?"-ро ("Омўзгор",27.08.2012) хеле дер бошад њам, дастрас карда, азбањси ба миён омада, каму беш воќиф шудам.

моён низ чун шикаст хўранд, аслипасташон бепарда гардад".

Шарњи байт гўё мантиќан ду-руст баромадааст. Аммо, чї мег-ўед, ки об аз боло лой аст. Яъне,худи байт дар ин љо ѓалат ома-да, бе муќоиса бо чопњои асл,мавриди ташрењу тавзењ ќароргирифтааст.

Муаллифони маќолањо њамБ.Шарифзода ва њам А.Юсуфїбайти мазкурро дар шакли:Худнамоињо

касофатљавњарист,Шиша, то дар санг меояд,

(?) парист.шарњу эзоњ додаанд. Шакли

дурусти ин байт, ки дар кулличопњои асл ва чопњои Душанбеомадааст, чунин аст:Худнамоињокасофатљавњарист,Шиша то дар санг

мебошад, парист.Пурсида мешавад, ки муал-

лифони муњтарам дар чунин шак-ли нодуруст ва таѓир ёфта, бай-ти мазкурро аз кадом чоп ва ка-дом девони Бедил гирифта, мав-риди бањс ќарор додаанд?

Камина ин байтро дар чуниншакли нодуруст њам дар маќолаиБ.Шарифзода ва њам дар маќо-лаи А.Юсуфї дида будам.

Дар китоби "Шарњи шаст ѓаза-ли Бедил"-и Б.Рањимї ин байтчунон омадааст, ки дар чопњоиасл аст, яъне дар шакли дурус-таш омадааст.

Дар мавриди шарњњои Б.Ра-њимї ва Б.Шарифзода сухан кар-дан зарурат надорад. ЗероА.Юсуфї њусну ќубњи шарњуэзоњњои онњоро дар маќолаи худдуруст нишон додаст. Дуруст аст,ки шарњи байти мазкур барои ка-соне, ки аз ќонуну ќоидањои шеъ-

ри сабки њиндї, бахусус Бедил,огоњии комил доранд, бояд чан-дон мушкил набошад. Вале якхатоии дар байт љойдошта, бои-си рух додани чанд сањву ишти-боњи дигар шудааст.

Инак, дар хотима мо ба љузовардани варианти шарњи худ баин байт, дигар илоље надорем.

Маънии байт: Худнамої кар-дан аз љавњари (асли) паст, яънеаз бадгавњарист. Яъне, шахсе, киаслан бадгавњар аст, кораш худ-намої, манманиву маѓрурист.Дар мисраи дуюм шоир тамсил-ро (ирсоли масал) карда, мегўяд,ки шиша, то ваќте ки дар дарунисанг аст, парист. Маънї ин аст,ки дар гузашта шишагарон ши-шаро аз санг, бо роњи гудохтанистифода аз њарорати баланд бадаст меоварданд. Сипас, шишаигудохтаро дар ќолибњо рехта,шиша ва зарфњои гуногун месох-танд.

Бедил мегўяд, ки шишае, кињанўз аз дохили санг ба берунхориљ нашудааст ва азбаски худ-намої намекунад, парист. Яъне,шишае, ки њанўз дар дохили сангаст, чун парї зебо, муаддаб вахоксор аст ва аз ин рў, соњибиобрў ва иззат аст. Зеро ки он хок-сориро пеша кардааст ва он парїаст.

Дар мисраи дуюм шиша бапарї тамсил шудаасту халос.Дар ин љо бояд донист, ки Бедил,умуман, шишаро (моддаро) дарназар дорад на зарфи шишагї -миноро. Чунонки баъзењо шиша-ро мино гумон карда, иштибоњкардаанд.

Албатта, дар ин љо, чун сухандар бораи шишаву парї рафт,худ аз худ маълум аст, ки дар инбайт талмењ аз ривоятест, ки ти-бќи он Њазрати Сулаймон пари-њоро дар дохили зарфњои шиша-гин нигоњ медошт.

Мирзо ОДИНА,омўзгори мактаби раќами

32, ноњияи Ќумсангир

ШИША, ТО ДАР САНГМЕБОШАД, ПАРИСТ

Чанд соли охир Пажўњишгоњифарњанги форсї- тољикии сафора-ти Љумњурии исломии Эрон дарТољикистон ба пажўњиши осоримунтахаб ва тарѓиби асарњои бу-зургони илму адаби форсї - тољикїсарикор мегирад. Дар баробариосори баргузидаи удабои классикїва муосир, пажўњиши онњоро, њам-чунин дар шакли маљалла низ пеш-каши дўстдорони каломи бадеъ ваумуман ањли завќ мегардонад.

Боиси хушии хотири хонанда-гони арљманд аст, ки пажўњишгоњимазкур ба ќарибї фаслномаи илмї- фарњангиеро бо номи "Андеша"аз чоп баровард. Дар он намунањоаз нигоштањои адибони оламшуму-ли дунё, аз ќабили Уилям Дюрант,Абдулњусейни Зарринкўб, Муњам-мадризо Шафеии Кадканї, Муљта-бо Минавї, Љалол Холиќии Мут-лаќ, Мањдии Муњаќќиќ, МањдииПартавии Омулї, Бертранд Рас-сел, Забењулло Сафо, Парвиз Но-тили Хонларї, ЃуломњусайниЮсуфї гирд оварда шудааст.

Ба тариќи намуна дар шинох-ти Умари Хайём муњаќќиќони оламандешањои худро дар Ѓарбу Шарќба тариќи мухталиф баён намуда-анд. Устод Абдулњусейни Зар-ринкўб дар навиштаи хеш "ПириНишопур" Хайёмро аз нигоњи ди-гар тањќиќ намудааст. Маќолаи"Абўњанифа ва адаби форсї" (му-аллиф Мањдии Муњаќќиќ) дар ши-нохти Абўњанифа Нўъмон ибни

Собити Куфии Ироќї иншо шуда,андешањои дигар муњаќќиќон вапажўњишгаронро дар муќоиса каши-дааст.

Хусусияти хосаи маљаллаи "Ан-деша" аз он иборат аст, ки ба тав-ри интихоб асарњои шинохтатаринолимони соњањои илму адаб инти-хоб шуда, дар баробари ин бо пай-навиштњо макон, замон ва исмичопхона муайян гардидааст. Интарзи кор барои истифодабаранда-гон - олимон, муњаќќиќон, донишан-дўзон, омўзгорони макотиби олї вамутавассита басо ќулай аст. Наму-нањои осори бузургон дар шакли якмаљмўаи дастљамъї рўёрўи ањлифазл аст. Сарсухани он ба ќаламисафири кабири ЉИЭ љаноби оќойиАлиасѓари Шеърдўст мутааллиќаст. Эшон дар сарсухани худ гуф-тааст: "Мутаассифона, дугонагиихат миёни асњоби илму адаби Эронва Тољикистон мўљиб шуда, то би-сёре аз нависандагону олимон азосор, бавежа осори ќарни гузаштаиякдигар, беиттилоъ бошанд. Бар инасос, бар он шудем, то маљаллаењовии мунтахабе аз бењтарин осо-ри илмиву адабии донишмандон ванависандагони барљастаи Эрон ва

љањонро тамоман ба хати кириллиитољикї дар ќолаби фаслномае бономи "Андеша" фароњам намоем,ки њар сол чањор шумора аз он мун-ташир хоњад шуд".

Бовар њаст, ки чунин фаслномамаќбули ањли илму фарњанг ва ада-би тољик мегардад.

Њотами ЊОМИД,«Омўзгор»

4НАВГОНЇ "АНДЕША" БАРОИАНДЕШМАНДОН

№9 1-уми марти соли 2013

4АЁДАТ

ИФТИХОР

Танњо онро дар назди китобдо-ратон мутолиа кунанду рўнавис на-моянд. Хонандаатон аз соли 1939Соњиб Табарови ќарздори адаби-атон. 20 марти соли 2000". Ин ќай-дест, ки устоди мо Соњиб Табаровдар њошияи китоби таќдимкарда-аш ба китобхона гузоштааст.

Бо ин гуна ќайдњои устод мо,шогирдон, хуб шинос њастем. На-мунаи онро дар гўшањои корњоикурсиву дипломии мо дидан мум-кин аст, чун: "ин чї гап!!!", "дурўѓнагўед!...", "адабиёти советиро хо-нед, адабиёти советиро-о-о-о-о!"…Њамчунин, камина њарфњои ўро азќабили: "ња, шумо акнун доно шу-дед-у", "фаќир", "бесавод!!!"… њељгоњ фаромўш намекунам. Сахтги-рона, вале њаќ асту рост. Яъне,Аёз, њадди худро бишнос…

Имрўз устоди навадсолаи мочунон ки буд: бо њамон хислатурўњияи љанговарона. Шояд мо ди-гар шудаем, андак рўинатану худ-донам зеро акнун дар рўбарўяш га-памонро мегўем. Инро устод паймебарад, вале суст намеояд. Љангнакунад њам, сухани моро бу-рида гапи худашро мегўяд. Фа-ќат гумон накунед, ки ў шогир-донашро нашинохтааст. Не, хо-тираи устод бисёр мустањкамаст. Чунончи, маро дар њамонбори аввал ба хонааш рафта-нам, баъди 30 соли хатми до-нишгоњ бишнохт. Гуфт, ки"шумо фалониед, аз фалонљоед. Ман маззаи биринљуѓулинг ва нони СамарќандуПанљакентро фаромўш намеку-нам". Боз наќл кард, ки чи таврдар кўдакї дар боѓи атрофи са-ѓирахона (имрўз литсейи Пан-љакент) тутхўрї мекардандушариконаш соњиби боѓро дидааз болои дарахт парида парешоншуда рафтанд, ў монд, соњиби боѓўро зери истинтоќ гирифт, баъд,дид, ки бача ёрои њаракат карданнадорад, маъюб аст, дилаш сўхт,ба дарсхонааш оварда монд. Номион одам аз ёдаш рафтааст, валеноми як духтари панљакентиро, кионњо-бародаронро бо кулча, њалво-ву ќанд зиёфат мекард, фаромўшнакардааст. Соњибу бародарашро,ки барваќт ятим монда буданд,давлати шўравї соњибї карда башањри Самарќанд ба хондан бур-да буд. Соњиби дањсола дар саѓир-хона тарбия меёфт. Баъд, онњороба Панљакент оварданд. Барода-раш, њарчанд омўзишгоњи омўзго-риро хатм кард, ба танњо гузошта-ни додари маъюбаш дилаш нашу-да, як соли дигар бо ў дар саѓирхо-наи шањри Панљакент монд. Ин љобо духтаре шинос шуд, вале мас-лињаташон напухт. Бародараш бакори муаллимї ба Кўлоб баргашт.Духтар њам аз пасаш рафта хелеўро љустуљў кард. Аз куљо донад,ки Кўлоб танњо аз Кўлоб иборатнест, боз Мўъминобод њаст. Њаминтавр, наёфта умрбод њамон љомонд, дар шўъбаи фарњанг ба кордаромад, ба шавњар баромад.Баъди чандин солњо дар як маљли-си вилоятии ањли маорифу фарњ-анг вохўрдаанд онњо...

Дар њар омаданам ман аз ў на-ќли наве мешунавам, барои худтаљрибаи нави зиндагї пайдо ме-кунам. Аксар хотирањои устод мањ-зунонаанд. Охир, зиндагиаш чунинаст. Ин бор њам дарро ба рўям дух-тари устод мекушояд. Мешиносадмаро ва бо мењрубонї ба хона даъ-ват мекунад. Устод ба ман гуфтабуд, ки духтараш ба нафаќа баро-мадааст ва тамоман ба назди ў

омада нигоњубини ўро ба зимма до-рад. Ин дафъа пеш аз њама ба онэътибор додам, ки фарши хонаи ка-лон холї аст, фаќат пок шуста шу-дааст. Барои он ки устод андак гармшавад, гармкунаки барќиро ба љой-хоби ў, ки дар дивани кўњна густур-даанд, наздик гузоштаанд. Таќди-ри аксар олимони њаќиќї чунин аст.Бешак, дар пойтахт хонањое њас-танд, ки пур аз гилему палоси ќима-танд, дар онњо бемалол тани куртамегардед. Вале дар хонаи шахси-ятњои бузургу арзандаи мо чун ака-демики куњансолу маъруф СоњибТабаров танњо ба љома печида ис-тодан мумкин аст. Мегўед, ки ба инодат кардааст? Бале, ба ин шукрњам мекунад. Гап љои дигар аст:чаро дигаронро аз ин парвое нест?Албатта, баъди он ки чунин бузур-гон рањматї шуданд, афсўсу надо-мат мехўрем: одами бузург буд, дарзиндагиаш ба ќадраш нарасидем,хизматашро ба љо наовардем. Хис-лати одамї чунин аст...

Аз чењрааш ранљурию афсурда-њолиро пай мебарам. Тамоми умразобу машаќќати беинтињо каши-дану ба ин синну сол расидан васоњиби обрўю эњтироми зиёд гаш-тан нишони бурдборию мардона-гист. Аз омаданам хурсанд шуда,дар болин нимхез шуд. "Охир, банавад даромадам", -гуфта бо та-

бассум узрхоњї кард. Сару риширасидаашро палмосида изњориминнатдорї кардам. Андак ба њай-рат њам мондам: "соли оянда банавад медарояд-ку". Андешаимаро шояд пай бурд, ки гуфт:

- Дар ин бобат њам муаллиматљабр дидагї. Дар идорањои ќайдишањрвандї љуссаи харобу назарно-гирамро дида ба гапам бовар на-карданд. Дар њуљљатњо як сол хурд,яъне, 1923 нею 1924 навиштанд.Дар асл, соли таваллудам 1923 аст.Ман аллакай ба навад даромадам.

Устод Соњиб Табаров пас азандак таваќќуф суханашро идомамедињад. Боз дар бораи солњои на-врасию љавонї њарф мезанад.

-Касе, ки хидмати халќи русродар пешравии илму маданият вафарњанги тољик ба назари эътиборнамегирад, носипос аст,- чун њаме-ша устод дар бањодињї ќатъист, ис-тилоња, духўрагиро намеписандад.-Њам дар омўзишгоњ, њам дар до-нишгоњ муаллимони ман рус бу-данд. Њар муаллими русзабон тар-љумон дошт. Муаллим њарф мезад,тарљумон гапи ўро тарљума мекард.Мо ба дафтар менавиштем. Њаттомуаллимони фанни забон ва ада-биётамон русзабон буданд...

Ба хотирам расид, ки њатто му-аллифи аксари маќолањои илмї,методии соњањои забоншиносиюадабиёти тољик, ки матбуоти мао-рифи солњои бистуму сиюм чоп кар-даанд, русзабонњоянд. Бале, њолокам кас ба ин бовар мекунад. Валењамин тавр буд. А. Мирзоев, Л. Бу-зургзода, Ш. Њусейнзода ва дига-рон, ба ќавли устод Соњиб Табаровбаъдтар ба миён омаданд. Ў номион муаллимонро ёд дорад. Аз ка-дом фан кї лексия мехонд, тарљу-монаш кї буд, бехато гуфта меди-

њад. Кони таърих, маърифат астСоњиб Табаров.

Ин аст, ки мењри устод ба дав-лати шўравию халќи рус махсус аст.Вобаста ба ин, аз дил гузарондам,ки давлати шўравию сохти давлат-дории онро шояд мањз онњое нањмезананд, ки то андозае бо сарват-мандону бойњои замони пеш ягонпайвандие доранд. Њол он ки аслангиред, дар замони шўравї чунинодамон чизи зиёд бой надоданд.Баръакс, мардуми оддї, камбаѓалњарчанд аз имтиёзњои замонишўравї бањраи кирої нагирифт, баин давлат то ба охир содиќ монд.Мањз барои он ки дар он давр аз но-будшавї рањо ёфт, нони беминнатёфта хўрд. Њаќќи гапро гўем, агарСоњиб Табарову мо барин саѓирањодар даврони дигар (ѓайр аз давлатишўравї), зиндагї мекардем, ё хид-матгори дари бое мешудем ё нобудмегаштем. Ба њар њол, дар давлатишўравї хондаю маълумотнок васоњиби касбу коре шудем ва аз инрў, то охири умр мо аз чунин дав-лат изњори шукргузорї менамоем.Ин њаќиќат аст. Дар ин бобат, ба-рои исботи фикр боз аз як ќайдиустод дар гўшаи китоби дигари таќ-димкардааш мадад мепурсам: "Бамахзани бузургтарини маънавиятиЉумњурияти Тољикистон, китобхонаиба номи Фирдавсї. Мусаннифи дар

асри 20 солу моњњои талху ширин-ро аз сар гузаронда, залилоти бе-андозае аз нотавонбинони сершу-мораш аз сар гузаронда ин рисолаиохирини љамъбастии хешро таќдимменамояд. Њаќир хоњиш менамояд,ки ба ин рисола ба мисли раќибо-наш беэътиёноёна назар наафка-нед ва онро абадан мањфуз доред,чунки солеву дањсолаеву ќарнефаро хоњад расид, моњияти онро хо-њанд фањмид.

Иродатманду миннатдориљовидони китобхонаатон Соњиб Та-баров, ки бе мадади њазорњо кито-бњои он аз соли 1939 то њол фаќирба мисли садњо њазор њаммилато-нам дар гузашта нодон, љоњил, ху-рофотпараст, бемаърифат мемон-дам. Ташаккур ба ёрии доимии кор-мандони китобхонаатон, махсусаназ соли 1939 то 1999. Соњиб Таба-ров, 27.Х.1999".

Фаъолияти омўзгории устод Со-њиб Табаров аз 12-13-солагї шурўъшудааст. Аз нимаи дуюми солњоисиюми асри бист дар курсњои мањ-ви бесаводї ба калонсолон хонда-ну навиштан меомўхт. Минбаъдњам тамоми ќувваю нерўи хешро бакори илму тарбия бахшид. Дар фа-култети филологияи тољики Дониш-гоњи миллии Тољикистон усули навитаълим, фанну курсњои нави таъ-лимї, мактаби нави илмї-тањќиќо-тии хешро ба вуљуд овард. Дар инбора кам мегўянд, вале бояд иќроршуд, яке аз хидматњои бузурги ус-тод Соњиб Табаров он аст, ки мав-суф асосгузори курси таълими та-нќиди адабї мебошад, ки њоло таъ-лими онро шогирдонаш идома ме-дињанд. Ў оид ба адабиётшиносї,мадхали адабиёт, матншиносї, та-нќиди адабї мактаби њаќиќии худ-ро ба вуљуд овард. Таълифоти ў

махсусияти худро дорад. Аз љумла,ў ягон њарфро бемаќсад барои су-ханбозї намеорад, њар љумлавуиборааш далелу асноде ва маќса-ди аниќе доранд. Ин хусусияти осо-ру усули таълиму тарбияи устод-ро онњое, ки бо навиштањои ў ши-носанд, њам аз шогирдону њам азбадхоњон эътироф кардаанд. То бањол донишмандони калонсол аз ду-русткорї, шартакигўии ў ёдовар ме-шаванд. Ба наќле њатто соли 1952устод Айнї дар Пленуми нависан-дагон нисбати рўшодгўии Соњиб Та-барови он ваќт љавон латифаеро

ёдовар шудааст, ки читавр шахсе аз хислатишартакигўї, беэњтиётиихуд сарашро барбоддодааст. Худи устодСоњиб Табаров дар инбора мегўяд: "ТаќдириБелинский, Чернишев-ский, Добролюбов вадигаронро ба хотир би-ёред", "Мунаќиди хубрўз намебинад. Ё муна-ќид нашав, ё шудї мис-ли Белинский, мислиТабаров шав" (Аз кито-би "Љустуљўњои адабї",Маљмуи маќолањо, бамуносибати 75-солагии

С. Табаров, Душанбе, "Ирфон",1999). Монанд ба ин, касе аз до-нишмандони тољики давронишўравї монанди устод Табаровдар зиндагиву кор ин ќадар љабруситам, азобу уќубат накашидааст.Ў яке аз он се нафарони аввалинебуд, ки соли 1951 дар ДМТ унвонидотсентиро соњиб шуданд, вале

дар роњи њимояи кори докториашдонишмандони таърифию машњу-ри мо ду бор чунон садди чинї гу-зоштанд, ки ин масъала то ба њолкашол ёфта омад.

Боз аз Соњиб Табаров гила ме-кунем, ки сахтгир аст. Баъзењо дарбораи усули таълими устод мег-ўянд, ки ў асабї, аз њад сахтгир аст.Магар лањзае худро ба љои ў мегу-зоред? Соњиб Табаров шахсест, кидар шароиту имконияти душвор бомењнати худ ва ёрдами давлат хон-да соњибкасб гардид. Бинобар ин,ба ў писанд нест, ки њар беѓаму мањ-мадоное пеши ў шайтонї кунад вабо макру њиялу суханбозию шинос-бозї бањо гирад. То ба њол методитаълими устод Соњиб ТабаровуХудої Шарифов барин муаллимонписанди ман аст. Њарчанд дарсионњо аз суханбозї, адабгуфторї,тумтароќгўї орї буду то андозаехушку аз эњсосот менамуд. Ба на-зарам, дар донишгоњ-макони ил-момўзї мавќеи чунин усули таълимбояд баланд бошад.

Нињоят, аз устод мепурсам:дар рўзњои сарди зимистон чї кам-будї дорад, оби гарму барќ њаст?"Дар мањаллаи мо барќ њамешањаст, -мегўяд. -Камбудї фаќатњамсўњбат. Исто, ки Абдуљаббор-ро мебинї?" Ман медонам, ки ва-зири собиќи маориф њамеша азустод хабар мегирад. Шогирдо-нашро њам ташвиќ мекунад. СоњибТабаров боз чандин нафарро азман пурсон шуд. Изњори сипоскард, ки аз њолаш пурсон меша-ванд. Хабар ёфтам, ки ба ќарибїХудойназар Асозодаю МуртазоЗайниддинов ва дигарон омада-анд. Дидори устодон, пирони корѓанимат. Устод дар охир хоњишкард, ки њар чизе вобаста ба ўвукору бораш дар дастам бошад, баосорхонааш супорам. Воќеан, инхона-музейро чанд сол пеш њуку-мати ноњияи Муъминобод дар зод-гоњи устод сохтааст, ки кори хай-рест. Ваъда додам, ки дастнавис-њоямро бо ќайдњои ў ба он љо ме-супорам. Шод шуд, беихтиёр бодастони ларзон ќатрањои ашкро азчашмонаш пок кард. Якбора ба хо-тирам расид, ин одат дар њошияичизњои хондаам гузоштани ќайдњодар худи ман њам њаст. Сабаби инто андозае рўњияи ба њам наздикдоштани ману устодам бошад дар-кор. Устод аз кўдакї азоби саѓи-рагї, бекасї, беморию ранљурирокашидааст. Њамаи инро ман њам тоандозае пушти сар кардаам…

Њамин тавр, имсол устоди ази-зи мо, узви вобастаи АИ Тољикис-тон, профессор Соњиб Шўњратие-вич Табаров ба синни мубораки 90медароянд. Ба он кас саломативурўњи болида таманно дорем. Бо-варї дорем, ки имсолу соли дигарбо дастгирии шогирдонашон, Вазо-рати маорифи Љумњурии Тољикис-тон, ДМТ ба ин муносибат чораби-нињои хотирнишин баргузор хоњандгашт.

Мањмадшарифи РУСТАМ,рўзноманигор

Ќайдњо бо услуби устод Соњиб Табаров дар њошияи авроќ

"Ба ганљинаи нодириКитобхонаи давлатиимиллии Тољикистон инрисоларо супорида њазорњорањ хоњиш мекунам, кионро ба дасти ягонхонандаи каминтеллектубехираду ѓайриаќл надињад,чунки нусхањои ин рисоланињоят камёбанд ва агаргум шавад, онро ба мисли"Саёњат аз Петербург баМаскав" аз њељ љой дарёбкардан мумкин нест.

ОЗМУН "ТАФСИРИ ЯК БАЙТ"Халќи тољик табиатан шеъру шоирпаравар аст ва таваљљуњу

эњтирому эътиќод ба камоли бадеъ дорад. Шеър, новобаста азсинну сол ва пешаву њунар, вуруд ба зиндагии њар фард гашта-аст.

Вобаста ба ин, фањми шеър, донистани маънии кайфият эњдомекунад ва эътиќоду муњаббаташро ба он боз њам меафзояд.Шарњи шеър, гирењкушоии маънии он аз суннатњои дерини ањлиадаб ва доирањои фарњангпарвар будааст. Дар иртибот бо ин,њафтаномаи "Омўзгор" барои шарњу тафсири се байти зериниЊофизи Шерозї байни доираи васеи њаводорони каломи бадеъ,шеърдону адабиётшиносон озмун элон мекунад:Хезу дар косаи зар оби тарабнок андоз,Пештар з-он ки шавад косаи сар хок, андоз.

***Хирќаи зуњди маро оби харобот бибурд,Хонаи аќли маро оташи майхона бисўхт.

***Ман пири солу моњ наям, ёр бевафост,Бар ман чу умр мегузарад, пир аз он шудам.Навиштањои муаллифон айнан, бидуни тањрир ба табъ мера-

санд ва њаљман набояд аз 2,5 сафњаи чопи компютерї (њарфиандозаи 14 ва) зиёд бошанд.

Озмун аз рўзи эълон шуданаш то 10.09.2013 идома меёбад ваѓолибон дар Рўзи Рўдакї (22 сентябр) эълон мешаванд. Бароиѓолибон мукофотњои зерин муќаррар шудаанд:Љойи якум: 700сомонїЉойи дуюм: 600сомонїЉойи сеюм: 500сомонї

Идораи њафтаномаи"Омўзгор"

4ДИЌЌАТ!

№9 1-уми марти соли 2013БУЗУРГДОШТ

4ЁДИ НЕКОН

Чањор сол аст, ки инфарди маърифатпарвармиёни мо нест, аммоёди ў, сабаќњо ванекињояш дар дилидастпарваронаш зиндавуљовиданд.Мањмадалї аз айёми кўдакї

орзуи омўзгор шуданро дар дилмепарварид. Ин буд, ки баъдихатми мактаби миёнаи дењаиМарѓеби ноњияи Айнї њуљљатњо-яшро ба факултети химияи До-нишгоњи омўзгорї супорид. Ни-њоят, ба муродаш расид, дониш-гоњро бомуваффаќият хатм кар-да, ба зодгоњ баргашт. Њамоншабу рўз ў яке аз нахустин шах-соне ба њисоб мерафт, ки ба ги-рифтани маълумоти олї муваф-фаќ шуда буданд.

Маќсадаш ба худаш маълумбуд: ў бе мактаб ва бе касбидўстдошта зиста наметавонист,бо њазор орзуву њавас ба коршурўъ намуд. Мактабе, ки роњба-рияш бар дўши ў афтода буд,тахминан солњои сиюм сохташуда, кўњнаву фарсуда гаштабуд. Нахустин кори хайри устодаз сохтмони бинои нави мактабидења оѓоз шуд. Бинои нави мак-таб барои 350 нафар хонандасохта ва ба истифода дода шуд.Шодии устод њадду канор на-дошт. Пайваста дар љустуљўќарор дошт. Асбоби аёнї, кито-бњои нави таълимї, усулњои навикорї, барномањои пешравро пай-до карда, таълиму тарбияро баталабот љавобгў мегардонид.

Мањмадалї Аслиддинов умреомўзгор ва сарвари мактаб буд.Њаёти хешро ба тарбияи наслинаврас бахшида, дар тўли умрибобаракаташ садњо шогирдонросабаќи зиндагї омўхт. Имрўзшогирдонаш бо сари баланд дармаќомоти гуногуни давлатї коркарда, бо ифтихор аз устоди худёд мекунанд. Акнун ў дар байнимо нест. Бале, он марди пањла-вонљуссаи хоксор, ки 32 сол сар-варии мактабро ба дўш дошт,сарсупурдаи кори худ буду му-дом аз фарзандон ва шогирдо-наш як матлаб дошт: "Хонед,олим шавед ва сермањсул бо-шед, лекин одамгариро фа-ромўш накунед! Дар кадом соњаефаъолият намоед, аввал баќадри инсон бирасед ва њаракатнамоед, ки шуморо њамчун инсо-ни комил шиносанд. Илматонродар худ зиндонї накунед, фаъ-ол бошеду њамеша њаќиќатропеша намоед…"

Солњои навадум, ваќте ноо-ромињо дар Ватани азизамон сарзаданд, ў мисли садњо њамкасбо-наш зиёда аз як сол ройгон дарсмедод. На маош мегирифтандуна даъвои музди мењнат мекар-данд. Њамон шабу рўз доим як

ЗИНДОНЇ НАКУНЕД-МЕГУФТ УСТОДИ ШОДРАВОН МАЊМАДАЛЇ АСЛИДДИНОВ

андеша бар сар дошт: "Наслинаврас набояд аз тањсил ќафомонад. Бе таълиму бе тарбиятмондани љавонон рўзе кори худ-ро хоњад кард!"

Дар њама давру замон нота-вонбинон кори худро мекунанд.Њамон шабу рўз чанде аз ин тои-фа, ки тарки зодгоњу мактабумаориф карда буданд, баъд азтинљу ором шудани вазъият дар

ўро дўст медоштему бо некї ёдмекунем. Ростї, маќсади бадномкардани устод танњо як чиз буд:вазифаашро гирифтан!

Суњбат бо чанд тани дигаратрофи њаёт ва фаъолияти усто-ди азиз маро бовар кунонд, кишахсеро бегуноњ хор кардаанд.Наандешидаанд, ки замоне хоњунохоњ њаќиќат ѓолиб меояд. Пай-гирињо аз њаёту фаъолияти устод

Тољикистон ба дења баргаштанд.Чун мактаб аз мушкилї баромад,чанде аз онњо талабгори вазифагаштанд. Бо ин маќсад навиштан-ду навиштанд, тавассути рўзно-мањо ва мурољиати чандинкара-та ба маќомоти њокимияти дав-латї њадафи худро пайгирї на-муданд. Нољавонмардона раф-тор карданд ва… бо дурўѓу буњ-тони зиёд њаёти устодро ба то-рикистон табдил доданд, рўњиўро шикастанд ва ин шикастагїбоиси бармањал аз олам гузаш-тани устод гардид. Њаќиќат баъ-дтар ошкор гашт. Рўзномањо ба-рои насанљида чоп кардани ма-ќолањо аз устод ва наздиконашонузр пурсиданд. Лекин дили устоддар ин ваќт аз њаёт сард шуда,ба одамон эътимодаш намондабуд...

Бањриддин-писари устод дарсуњбат бо мо мегўяд: - Њар сол,ваќте рўзи таваллуди ќиблагоњањли хонадон љамъ меоем, мороашк гулўгир мегардад. Падарамметавонист дипломро гирифта,ба зодгоњаш барнагардад, лекинѓами њамдиёронашро хўрда, бамеодгоњ баргашт. Шабро шаб,рўзро рўз нагуфта мењнат кард,аммо дар нињояти њол бо тўњма-ти як нафар тамоми њаёташ чап-пагардон гашт.

Аз ањли дења пурсон меша-вам. Яке мегўяд:

- Фидоии кори хеш - устодимуњтарам, бисёр хушодобу хуш-гуфтор буданд ва зинњор дилозорїнамекарданд. Шогирдон аз ў зиёдомўхтанду аз ганљинаи аќлонивузењнияш бањра бурданд. Имрўзсадњо дастпарваронаш бо ифти-хор номи Мањмадалї Аслиддинов-ро гирифта, аз шогирди њаминфард буданашон ифтихор доранд.

Дигаре сар љунбонида иловамекунад:

- Устоди гиромї дар байнимардуми оддї ќадру манзалатибаланд дошт. Мо, хурду калон,

Мањмадалї Аслиддинов бараъ-ло нишон доданд ва фош кар-данд, ки ў бегуноњ буд. Ин лањзанавиштану аз боби одамгарї ванекињои ў сад сафња бигўем њам,кам аст. Аммо… чї суд? Замонеман њам омўзгор ва сарвари мак-таб будам (мактаби №5, ноњияиФархор). Аз бисёр сирру асрорикори омўзгорї ва сарварї боха-барам ва медонам, ки алалхусус,дар соњаи маориф, дар њар якмактаб, одамони "ќаламбадаст"њастанд.

Устод Мањмадалї Аслидди-нов инсони оддї набуд, худровудунёи зебояшро пурра ба азизо-ни дил - ба шогирдонаш бахши-да, њаёти шахсиро дувумдараљамењисобид. Барои ў фарќ на-дошт, дар сањро ё дар манзилиистиќоматї, сари чоррања ё пасимизи корї, пайваста машѓуликори дўстдоштааш буд.

Омўзгорон њам чун дигар мар-дум аз ягон љињат соњиби "тахал-лус" (лаќаб) мегарданд. Лаќабњобо њар маќсад гузошта меша-ванд, бо эњтиром, бо тамасхур…Медонед ќањрамони мо чї тахал-лус дошт? Раис! Бале, њамагонўро дар ѓайбаш "Раис" ё "Устод"ва гоњо "Акои Мањмадалї" ме-гуфтанд.

Баъд аз солњои тўлонї бориаввал ба њафтавори дўстдошта-ам "Омўзгор" навиштаамро пеш-нињод мекунам. Ин навишта бохоњиши 38 нафар шогирдони ус-тод рўи даст омад баъд аз пай-гирињои зиёд. Медонам, ки мак-табу маориф аз њама соњаи пур-муаммо ва мушкил аст ва њаргуна сухан њам атрофи он камнест. Моро дар њаллу фаслињама гуна мушкилињо масъулиятбештар аст. Бо навиштаам дарбораи Мањмадалї Аслиддиновмехоњам ман њам дар ин ростосањме дошта бошам.

Гули ЗАРД,рўзноманигор

ОХИРСУХАН: Шояд ин навишта бисёрињоро ба андеша буба-рад. Хуб мешуд, нафарони кинахоњу ѓаразнок аз ин маънї гириф-та, аз њадафњои ѓайриинсонии хеш даст кашанд. Њар шахс боядин њикматро шиори худ ќарор бидињад: "Њаќиќат аз њама болост".

Нафарони соњибандеша вожа-гони "боѓбон" ва "омўзгор"-ро даряк радиф мегузоранд, ба он далелки боѓбон нињолакони навбарро бомењру муњаббат ва ранљу азобизиёд парвариш мекунад, то фар-до аз меваи лазизу шањдборионњо одамон ком ширин намояндва дар њаќќи боѓбон дуои хайр ку-нанд. Омўзгор низ чун боѓбонкўдакони монанди нињолакони на-вбарро бо мењру муњаббатсабаќ меомўзад, тарбиямекунад, то оянда роњи ду-русти њаётро интихоб на-моянд. Аммо ман, ки соњи-би пешаи омўзгорї њас-там, ба пиндорам, боѓбонїдар ќиёси касби мо сањлуосонтар аст. Барои ба мар-табаи њаќиќии омўзгорї ра-сидан шахс бояд босабрутањаммул бошаду со-њиби дониши ко-мил, љањонби-нии васеъ, виљ-дони пок ва азњама асосиаш,инсондўст бо-шад. Омўзгоршахсест, ки баљањони ботинии кўдак ворид шуда,дар шуури ў инќилоб барпо меку-над. Алифборо якљо бо дарси ода-му одамгарї, инсондўстї, садоќатба ватану модар, ба миллат ме-омўзанд. Хеле сангин аст пешаиомўзгорї… Муаллими равоншодузиндаёд Мирзошоњрух Шамсиевбасе шахси хоксору сабур, дороиљањони ѓании маънавї, рифъатиафкори васею андешаи нишонрасбуданд. Сафинаи умри ин мардихирад дар пастию баландињоиамвољи зиндагї шино карда, бозањматњои зиёди сангин ба соњи-ли мурод расида буд.

Мирзошоњрух Шамсиев 22феврали соли 1932 дар дењаи зе-боманзараи Ревади ноњияи Зањ-матобод (њоло Айнї) чашм ба ола-ми њастї кушодааст. Баъди хат-ми мактаби дења соли 1951 баОмўзишгоњи омўзгории шањриПанљакент дохил шуда, онро бодипломи аъло ба итмом расонд.Мирзошоњрухи љавонро бо роњха-ти омўзишгоњ ба дењаи ДаштиЌозї ба мактаби њаштсолаи баноми Дмитров фиристонданд.Шамсиевро дар ин дабистон ус-тоди аввалинаш ШарофиддинХолов пешвоз гирифт ва тамомиуслубу равиши пешаи омўзгори-ро омўзонд. Сабурона аз пайињарљониба фаро гирифтани касбихеш буд, меомўхт, меомўзонид.Самараи мењнаташро медиду кур-та-курта гўшт мегирифт. Аз соли1964 то соли 1967 ба њайси муо-вини директор оид ба таълим вааз соли 1967 то соли 1982 ба си-фати директори мактаби миёнаираќами 10-и ба номи Камоли Ху-

љандии дењаи Ревад кор кард.Мирзошоњрух Шамсиев тавонистба дилу дидаи хонандагон, марду-ми дењ љой гирад. Бо ин њама сер-кориаш боз вазифаи котиби њизбикоммунисти хољагиро ба ўњда доштва бо лексияњои пурмуњтаво ва ба-ромадњои худ дониши сиёсии мар-думро бедор мекард.

Дар он солњо кор хеле мушкилбуд, омўзгорони фанни забонирусї намерасиданд. Ў бодавуто-зу тарѓибу ташвиќ чанд омўзгори

ин фан - Шечалкова ГалинаТимофоевна, ФимантовСерёжа, Земляжская Се-рафина, Лида ва ЛюдаСтепановнаро ба мактабдаъват кард ва барояшоншароити хуби кору зинда-ги фароњам овард.Дар давоми кори роњ-

барї тавонист соли 1970сохтмони мактаби на-

вро оѓоз намуда,соли 1975 онроба истифода ди-њад, ки дар якбаст чорсад хо-нанда тањсилменамуд. Шо-гирдони Шамси-ев имрўзњо дар

тамоми гўшаю канори Тољикистонва берун аз он барои халќу ватанхизмат карда истодаанд. Адабиёт-шинос А. Набиев, номзади илмњоифизикаю математика З. Низомов,доктори фанни биология И.Ќудра-тов, номзади илми тиб А.Ќурбонов,номзади илми филологї М.Ѓаф-форов, номзади илмњои физикаюматематика Њ.Њафизов ва дањњотабибону муњандисон, омўзгоронукоргарон, коркунони њифзи њуќуќ,журналистон ва дигарон шогирдо-ни ин устод мебошанд, ки имрўзномбардорони диёр њастанд.Аълочии маорифи Љумњурии То-љикистон М.Шамсиев барои мењ-натњои пурсамараш бо чанд орде-ну медал, ифтихорномањои ноњиява вилоятї, сарфароз гардонидашудааст. Шодравон МирзошоњрухШамсиев фидоии соњаи маорифбуда, њастии худро дар тўли умрипурбаракати хеш сарфи таълимутарбияи насли наврас намуд. Башогирдонаш як умр дарси одамуодамгарї, ростию росткорї, дони-шандўзї ва дўст доштани ватанумиллатро омўхт.

Њарчанд имрўз ин устоди мењ-рубон ва инсони комилу некси-ришт дар байни мо нест, аммокори неку зањматњои созанда вахулќу атвори накўяш љовидонї дардилу дидаи мост:Сабти номи хештан дар

санги хоро шарт нест,Зинда он номе, ки дар

дилњои мардум љо гирифт.

Мирзосалим НАСИМОВ,омўзгори мактаби

раќами 38-и ноњияи Айнї

4ЁДВОРА

ЗИНДА ОН НОМЕ, КИДАР ДИЛЊОИ МАРДУМЉО ГИРИФТ…

(Ба хотири неки яке аз му-аллимони собиќадор ва ишти-рокчии ЉБВ, сокини ноњияи Во-сеи вилояти Хатлон Муста-фо Назаров)

Мустафо Назаров иштирок-чии Љанги Бузурги Ватанї, омўз-гори собиќадор орому сокит бартакяи болиштњо рў ба сўи тире-за-манзарањои дунёи фонї ниша-ста, хаставу нољунбон ва бо њас-рату таманноњои зиндагї ба бе-рун менигарист. Аз нигоњњои маъ-нидори ин марди зањматкашуќавиирода шуълањои дили пу-рормон ва аз сабти хатњои рост-рости љабинаш ростиву росткорїва садоќату муњаббаташ нисбатба рўзгор, миллату Ватан њувай-до буд.

Мўйсафед ѓарќи дарёи хаё-

лот, рўзњои сипаришуда, лањ-зањои ширинтарини умр-бањоризиндагияш пеши назар чун лен-таи кино мегузаштанд. Далериюшуљоат, љасорату матонат, ватан-дўстиву инсондўстї дар нињодашаз азал атои Кирдигор буда, дарлањазоти мушкилтарини Ватан-Модар гавњари љон ба каф барадў рў ба рў истодагарї намуда,дар майдонњои набард дар зериборони тир ба пеш ба сўи комё-бињо ва ѓалаба рањ мепаймуд.

Ватан аз хатари нестї наљотёфт. Фарзанди вафодори Ватанба зодгоњ сўи модари интизор роњпеш гирифт, аммо модарро бочашми ашкбор наёфт. Гарчандедидор ба дидори модар насибаш

нагардид, панду андарзи ў даргўшаш садо медод: "Писарам!Мард бояд, ки њаросон нашавад,мушкиле нест, ки осон нашавад".

Ба таќдир тан дод ва бањризиндагї камари њиммат баст. Ху-дованд тору пуди ўро гўйё бошоњриштањои пешаи омўзгорїбофта буд, ки аз 16-солагї ба ондода шуд. Рўзњо пушти њам гўёсабќат доштанд. 50-60 соли бакасби сухану суханварї шуѓлварзидан шарафу обрўи ўро рўзаз рўз меафзуд.

Келинаш : "Бобољон , шировардам" -гуфт. Мўйсафед њељчизро намешунид ва намедид."Бобо-бобо!"-гуфтани келин бељавоб монд. Писарро гиря гулў-

4ПОСИ ХОТИР ЎРО ЗИКРИ ХАЙРАШ ЗИНДА ДОШТгир карда, бо дастони ларзонмўйсафедро пуштнокї ба бис-тар хобонид. Ў чашмонашрооромона пўшид ва ба хобиабадї рафт. Рўзи мотам фар-зандону наберагон ашки њасратмерехтанд ва бо пайванди хешвидоъ мегуфтанд.

Љой барои як даст бароигирифтани тобути ин шахситабаррук намонда буд. Дарёимардум-хурду бузург аз ќафоитобути равон сўи масљидидења роњ гирифтанд . Сањнимасљид барои љанозахон тангїмекард. Яке аз њампешагонимўйсафед- Атоев баъди чандсухан дар бораи шахсияти ма-рњум ва эътибораш назди

мардум гуфт: -Љанозаи муаллимро дар

сањни коргоњаш-дар сањни мак-таб мегузаронем.

Сањни мактаб дар як мижа за-дан чунон пуродам гашт, ки агарсўзан партої, ба замин намера-сид. Садои оятњои Ќуръон баландшуд. Инсони поксиришт-муаллимба асли худ омехт, вале рўњи ў,номи накўи ў дар ќалби пайвандо-ну шогирдон-тамоми мардум зин-даву намиранда боќї монд. Тав-ре Саъдии Шерозї фармудааст:Зиндаву љовид монд њар кї

накўном зист,К-аз аќибаш зикри хайр

зинда кунад номро.

Њомия ДАВЛАТОВА,омўзгори мактаби №43-и

ноњияи Сино

№9 1-уми марти соли 2013

ХХХБадбинии синфии байни проле-

тариатњо ва буржуазњо бо он њамазиддияту муборизањо пеши бадби-нии байни синфњои 9 "а" ва 9 "б"њељ аст.

ХХХПадар ва писар аз назди бинои

мактабе, ки он љо писар тањсил ме-кард, мегузаштанд.

Падар:- Писарам, ман 20 сол пеш дар

ин мактаб тањсил мекардам.Писар:- Ња-а, акнун фањмидам, ки чаро

роњбари синфамон њар гоњ "ман 20сол боз ту барин аблањи бесавод-ро надидаам" гўён маро танбењмедињад.

ХХХБадмасте ба зављааш мењру-

бонї кард:- Азизам, ба наздикї ман мошин

мехарам ва ана, баъд туро саворкарда, дунёро нишон медињам.

Завља: - Њамин дунёро ё он ду-нёро?!

Тайёра дар баландињо парвоздорад. Яке аз ходимаи он ба ањлипарвоз мурољиат мекунад:

- Рафиќон, бар асари саросе-магї бори тайёра аз меъёр зиёдшудааст, акнун ягона роњи наљотнафареро ќурбон кардан, яъне, бе-рун афкандан аст. Яке аз нишаста-гон овоз баланд мекунад:

- Афсўс, ман аз чунин ранг ги-рифтани сафарамон огањї медош-там, хушдоманамро њамроњ меги-рифтам.

ХХХМурољиати устод ба донишљўён:- Гўш кунед, масъала ин тавр

аст; маоши маро кам карданд, азмукофотпулї њам мањрум наму-данд. Ин дар суратест, ки ман ќарз-дорам. Акнун ба умеди дониш на-шавед, он ба шумо барои имтињон-супорї ёрї дода наметавонад.

Сармуњаррир:Ноилшо НУРАЛИЕВ

Суроѓа: 734024, ш.Душанбе, к.Нисор Муњаммад, 13а. Телефонњо: ќабулгоњ – 221-63-36, љонишини сармуњаррир – 227-36-29, котиби масъул ва шуъбањо – 227-25-49

Н.САИДОВ, Ф.РАЊИМОВ, Т.МАЊМАДОВА, Ф.ИСМОНОВ, А.РАЊМОНОВ,М.САЙФИДДИНОВ, А.МУРОДЇ (љонишини сармуњаррир)

Муассис: Вазорати маорифиЉумњурии Тољикистон

«Омўзгор» дар Вазорати адлияи Љумњурии Тољикистон тањти раќами 21Р – 405 19.12.2000 сабти ном шуда, тањти раќами 0018/рз, аз 14.09.2007 дар Вазорати фарњанги Љумњурии Тољикистоназ нав номнавис гардидааст. Нашрия ба хотири чандандешї маводе низ ба табъ мерасонад, ки идораи њафтанома метавонад бо муаллифон њамфикр набошад ва барои онњо масъулиятба уњда нагирад. Дастхатњо ва суратњо ба муаллифон баргардонида намешаванд.

Њафтанома дар Муассисаи ХЊЊФ «Мушфиќї» ба табъ расидааст. | Индекси обуна – 68850 | Адади нашр: 29 244 нусха | Тарроњ: С. Ниёзов | Њуруфчинон: О.Љабборова ва Ш. ЗафарзодаПочтаи электронї: info@omuzgor-news.tjСайти њафтанома: www.omuzgor-news.tj

Њайатитањрир:

АНЉОМ

4ОЗМУН

Низом барои озмунТавре корманди раёсати му-

ассисањои тањсилоти олии касбїва баъдидипломии Вазорати ма-ориф Сайфиддин Давлатов из-њор кард, њадаф аз баргузории онбаланд бардоштани тарбияихештаншиносии донишљўён, та-рѓиби урфу анъанањои миллї,эњтиром ба арзишњои миллї, до-нистани таърихи аљдодон, риояиэњтиром ба забон ва ахлоќињамидаи инсонист. Ба донишуњунарнамоии донишљўён њайатињакамон аз њисоби олимону му-тахассисон аз муассисањои дах-лдори доварї менамоянд. Озмундар асоси низомнома сурат ги-рифта, шартњои муайянро дарбар мегирад. Дар озмун дастањоимактабњои олї танњо аз њисобидонишљўёни муассисањои тањси-лоти олии касбї њаќќи иштироккардан доранд. Барои иљроишартњо ваќти муайян људо кардашудааст. Аз аввал то охири бар-нома расму оин, анъана ва сун-натњои ќадимии Наврўз риоя кар-да шаванд. Дар љараёни озмунба рафтору интизом ва иштиро-ки фаъолонаи мухлисони дас-тањо, риояи тозагии забон аз та-рафи аъзои дастањо ба инобатгирифта мешавад.

Шартњо мувофиќан чунин ин-тихоб карда шудаанд:

1.Саломнома (сухан аз дас-товардњои муассиса-5-7 даќиќа).

2.Суруд (бо раќс ё бадењањам мумкин аст- 3-5 даќ.).

3.Ќироати шеър (рубоихонї ёѓазалхонї- 4-5 даќ.).

4.Сањнача (ривоят, њикоятитаърихї ё њаљвї - 5-6 даќ.).

5.Саволнома (љавоб ба 5 са-

"НАВРЎЗИ ДОНИШЉЎЁН"-ОЃОЗИ ТАНТАНАЊО

вол - 5-7 даќ.).6.Намоиши театрикунонида-

шуда (8-12 даќ.).Озмуни аввал бо иштироки

дастањои Донишгоњи техникииТољикистон ("Муњандис") ва До-нишгоњи аграрии Тољикистон("Кишоварз") сурат гирифт.

Сањнаи дастовардњоДар иљрои шарти аввал (са-

ломнома -сухан аз дастовардњоимуассиса-5-7 даќиќа) гуфтан мум-кин аст, аъзои њар ду даста фаъ-олияти хуб нишон дода тавонис-танд. Ин буд, ки хулосаи њайатињакамон холи баробарро ташкилнамуд (13). Донишљўён њар кадомбо либоси наврўзї рўи сањна ома-да, байту таронахонї карданд.Њамчунин, аз дастовардњои до-нишгоњи худ иттилоъ доданд. Ху-сусан, дастовардњои Донишгоњиаграрї, ки бо забони фасењ ифо-да ёфтанд, дар пешрафти хоља-гии мамлакат умедворкунандаинъикос ёфтанд. Дар ороиши ли-боси ин даста њам бартарї бачашм мерасид. Аслан ин шарт, кибарномаро оѓоз мебахшид, талабмекард, ки на танњо либосу сањнава шеъру суруд, инчунин, дар чењ-рањо низ эњсоси бањорї ифодаёбад. Мутаассифона, аз чењрањоибаъзе гулдухтарон "барфу борон"меборид. Барнома бояд пуррагулрезу хандарез бошад. Чизи ди-гаре, ки дар сањна мебоист риоямегардид, ба њаракати довтала-бон зимни ба сањна ворид шуданва аз сањна хориљ шудани онњорабт дошт. Фикр мекунем, ин њамњунар аст. Мутаассифона, ин но-зукї аз тарафи довталабон баназар гирифта нашуд. Яъне, азсањна берун шудан бо як навъдилкашолї бо тамошобинон боядсурат гирад, на… бо "фирор".

Байту ѓазалхонї ва…Дар иљрои шарти дуюм (суруд

бо раќс ё бадења њам мумкин аст-3-5 даќ.) бисёр хуб, ки намоян-даи дастаи "Муњандис" сурудиклассикї (бо раќсаш) ќироат на-муд. Суруд, дар њаќиќат, мазму-ни баланд дошт, ки инро њозиринњам дарк карданд. Аммо эњсосмешуд, ки барои сароянда сурудвазнинї мекард, раќќоса њам

њунари баланди худро нишондода натавонист, чењраи духтарва либосу гесўвонаш хеле љаззоббуданд. Зимни сурудхонии намо-яндаи дастаи "Кишоварз" танта-наи Наврўзї ба пуррагї эњсос ме-гардид. Ин бартарї, албатта, аз

назари доварон дур намонд…Шарти сеюм (ќироати шеър -

рубоихонї ё ѓазалхонї- 4-5 даќ.)аслан љолиби диќќат буд, агарчишабоњати њар ду гурўњ дида ме-шуд. Аъзои њар ду даста ба тав-ри љуфт-љуфт ва пароканда шеъ-рхонї карданд. Барои доваронќироати шеърњо дар васфиНаврўз бо забонњои англисивурусї аз тарафи аъзои дастаи"Муњандис" диќќатљалбкунанданамуд. Дар маљмўъ, мушоњидамешуд, ки донишўёни мо , баќироати шеър таваљљуњ доранд,вале аз уњдаи иљрои он ба таврибояду шояд баромада наметаво-нанд , яъне, шеърро бо сактаќироат мекунанд.

Бањра зиёд мешуд, агар…Бояд гуфт, ки њар ду гурўњ дар

иљрои шарти чорум - сањнача(дар асоси ривоят, њикояти таъ-рихї ё њаљвї - 5-6 даќ.) чандондоваронро ќонеъ гардонда ната-вонистанд. Сањначаи довталабо-ни Донишгоњи техникї аз лињозиваќт, албатта, дилгиркунанда на-буд, вале аз лињози мазмун кос-

тагињо дошт. Сањначаи довтала-бони Донишгоњи аграрї бошад,агарчи аз љињати мазмун бад на-буд, вале њаракатњо кашол меёф-танд. Дар њунари њар ду гурўњњаракатњои бељо ва такрорилањља ба мушоњида мерасид.

Аз њама шарти љолиб бароитамошобинон таќлидкорї ё њаз-лњои наврўзї буд, ки дар иљроион мањорати довталабон то андо-зае муассир буд. Аз аъзои дас-таи "Муњандис" баромади "Рус-там Дулоев" воќеан, љолиб буд,вале кашолкорї дар иљрои иншарт аз тарафи аъзои дигари да-ста ба чашм мерасид. Дар баро-мади дастаи "Кишоварз" бошад,навигарї ба назар мерасид. Иншарт аз тарафи "Њасан ваЊусейн" (яке аз тариќи телевизи-он, дигаре мустаќиман) сурат ги-рифт. Дар ин шарт гурўњи зиёди"њунарманд"-он ваќти њозиринрохуш гардонданд. Аммо бояд до-нист, ки амали онњо њамагї иљробуд, на таќлид. Зеро таќлид якнавъ њаљвро дар худ бояд инъи-кос намояд. Аз тарафи дигар,таќлид на танњо ба њофизон, бал-ки ба њамаи ашхоси љомеа, инчу-нин, ба њайвоноту парандагон низшуда метавонад.

Шарте, ки донишњои таърихи-ву худшиносии довталабонро ош-кор мекард, ба саволнома ирти-бот дошт. Дар ин шарт 5 саволаз тарафи њакамон пешнињодгардид, ки дар посухи онњо њози-рљавобии довталабон ба назаргирифта мешуд. Мо њамеша азкаммутолиагии љавонони имрўзтаассуф мехўрем. Ин нуктарораиси њакамон Дилшод Рањимов- мудири шуъбаи фолклори Ин-ститути забон ва адабиёт, шарќ-шиносї ва мероси хаттї низ таъ-кид намуд. Иљрои шарт бори ди-гар собит намуд, ки донишљўёнимо, њаќиќатан, каммутолиаанд.Охир, барои донистани таърихуфарњанги худ танњо "таърихчї" ваё "филолог" будан шарт нест. Ма-салан, барои дастаи "Кишоварз"љавоб надодан ба саволи "Љуфт-бароронро дар Афѓонистон чїмегўянд?" айб њам аст.

Пирўзии "Кишоварз"Дар иљрои шарти охир анда-

ке таваќќуф мебояд. Ин шарт азнамоиши театрї иборат буда,дар он инъикоси расму ойинњоиНаврўзї, хони 7 сину 7 шин ва 7мим ба назар гирифта шуда ,

иљрои он 8-12 даќиќаро бояд дарбар мегирифт.

Баромади дастаи "Мустаќим"њаќиќатан, як композитсияи му-раккаби њунармандони театрроба хотир меовард. Дар он гўштин-гирї, тўи арўсї, суманакпазї,чашмбандї, сурнайнавозї, раќсусурудњои бањорї ва чанде дигардида мешуданд. Вале сањна азњад зиёд сербор буд. Мањз азњамин љињат кашолкорї аз њадзиёд эњсос гардид.

Донишгоњи аграрї дар иљроиамалњои наврўзии ниёгон ва ифо-дањои он бартарии бештар нишондода тавонистанд. Хусусан, ифо-даи 7 сину 7 шин ва 7 мим бо тав-зењњои таърихї, бо умед ба тифлном гузоштан ва онро ба баѓал ги-рифтан ва ба ин монанд диќќатињакамонро љалб намуд.

Дар љамъбаст аз рўи натиља-гирї дастаи "Кишоварз" бо ги-рифтани 85 хол пирўзї ба дастовард ("Муњандис"-83).

Эътироф мебояд,эътироз не

Табиист, ки чунин натиљагирїмуддаои дили њама шуда намета-вонад. Озмун њамин хел хусуси-ятро дорад: яке аз дигаре бартармебарояд, аммо бо таассуф, њељгоњ маѓлуб нуќсони кори худродида наметавонад. Барои он киэътироз нашавад, тањлили бањоидоварон зарур буд. (Мутаассифо-на, кашолкории зиёди довтала-бон, ба фаъолияти доварон халалворид кардани мухлисон, њатто,ќисме аз роњбарияти донишгоњњоимкон надод, ки ин кор анљом па-зирад). Аз тарафи дигар, тањам-мули хуби роњбарон, донишљўён-ро омода карда тавонистани онњоба њама гуна бурду бохт, инчунин,риояи одоби тамошобин аз тара-фи мухлисон низ бояд ба эъти-бор гирифта шавад. Аз љараёниозмун маълум шуд, ки донишљўёнба риояи эњтиром ба арзишњоимиллї ва донистани таъриху фа-рњанги гузаштагон таваљљуњи зиёддоранд, аммо ба моњияти мавзўъба пуррагї сарфањм намераванд.Пас, устодонро мебояд, дар дар-ки ин масъала ба шогирдон таъ-сири бештар расонанд.

Ба њар сурат, озмун бори ав-вал буд ва њар гуна норасої њамба њамин љињат дахл дошт. Умедњаст, ки минбаъд масъулини корба асли маќсад сарфањм рафта,дар ташкилу баргузории чунинозмунњо танњо аз нерўи донишљ-ўёни худї кор мегиранд. Бошад,ки минбаъд барномаи њар дастакомилан ифодагари њадафиасосї -таљлили Наврўзи байнал-милалї ва тарѓиби анъанањои пу-рѓановати он шуда тавонанд.

Саидаи ФАЗЛ,Абдурауф МУРОДЇ

Ривољ ёфтани њамкорињоиВазорати маориф бо ањлиматбуот ва шабакањоителевизионї тайи чандмоњи ахир моро боиќдомњои нав ба нав рў барў сохт. Натиљаи чунинњамкорињо буд, ки ќароршуд, ба муносибати љашнибайналмилалии Наврўз тўлияк моњ барномаителевизионии "Наврўзидонишљўён" аз тариќиозмун баргузор гардад.

ПАНЉ ЛАТИФАНомаи камоли гумшудаи

№144201, ки онро соли 1994мактаби №5-и дењаи Вамдиноњияи Рўшони ВМКБ ба Ул-фатшоев Орзу Лутфишоевичдодааст, эътибор надорад.

Номаи камоли А 088415, кионро мактаби раќами 18-иноњияи Фирдавсї ба НегматовЗоир Исмонович додааст,эътибор надорад.

Номаи камоли гумшудаи Т-ШТУ№0249934, ки онро соли2009 мактаби №82-и ноњияиСино ба Њангомаи Каримдоддодааст, эътибор надорад.

Номаи камоли гумшудаи БП№937285, ки онро соли 1982мактаби №10-и ноњияи Сомонїба Марупов Ибрагим Нарзику-лович додааст, эътибор надо-рад.

Шањодатномаи гумшудаи А-№260780, ки онро соли 1996мактаби №4-и ноњияи Сомонїба Аминев Денис Атович дода-аст, эътибор надорад.

Номаи камоли гумшудаи Т-ШТУ №0037830, ки онро соли2006 мактаби №20-и ноњияиШоњмансур ба Халиков Ману-чењр Рустамович додааст,эътибор надорад.

ЭЪТИБОР НАДОРАД