Univerzitet u SarajevuFakultet političkih nauka

Sarajevo

NASILJE NA SPORTSKIM TERENIMA(Naučno-istraživački projekat)

MENTOR: Prof.dr.Dževad Termiz, ass. Nedreta ŠerićSTUDENT: Nermin KapetanovićBR.INDEKSA: 5219

SARAJEVO, JUNI, 2012. GODINE

SADRŽAJ

1. FORMULACIJA PROBLEMA.....................................................................................................................4

1.1. NASILJE U SPORTU.............................................................................................................................4

1.2. OSNOVNI HIPOTETIČKI STAVOVI.........................................................................................................6

1.2.1. HIPOTETIČKI STAV O STRUKTURI PROBLEMA......................................................................6

1.2.2. HIPOTETIČKI STAV O FUNKCIJAMA PROBLEMA...................................................................6

1.2.3. HIPOTETIČKI STAV O VEZAMA I ODNOSIMA..........................................................................6

1.3. ZNAČAJ ISTRAŽIVANJA...................................................................................................................8

1.3.1. NAUČNI ZNAČAJ ISTRAŽIVANJA...............................................................................................8

1.3.2. DRUŠTVENI ZNAČAJ ISTRAŽIVANJA........................................................................................8

1.3.3. REZULTATI DOSADAŠNJIH ISTRAŽIVANJA.............................................................................9

2. ODREĐENJE PREDMETA ISTRAŽIVANJA.........................................................................................10

2.1. TEORIJSKO ODREĐENJE PREDMETA ISTRAŽIVANJA....................................................................10

2.2. NAUČNO VERIFIKOVANO SAZNANJE..........................................................................................10

2.3. NAUČNO EVIDENTIRANO ALI NE I VERIFIKOVANO SAZNANJE..........................................11

2.4. KATEGORIJALNO-POJMOVNI SISTEM PREDMETA ISTRAŽIVANJA................................................11

2.5. OPERACIONO ODREĐENJE PREDMETA ISTRAŽIVANJA.........................................................12

2.5.1. ČINIOCI SADRŽAJA PREDMETA ISTRAŽIVANJA:.....................................................................12

2.5.2. VREMENSKO ODREĐENJE PREDMETA ISTRAŽIVANJA..........................................................12

2.5.3. PROSTORNO ODREĐENJE PREDMETA ISTRAŽIVANJA...........................................................12

2.5.4. DISCIPLINARNO ODREĐENJE PREDMETA ISTRAŽIVANJA....................................................12

3. CILJEVI ISTRAŽIVANJA..........................................................................................................................13

3.1. NAUČNI CILJ ISTRAŽIVANJA................................................................................................................13

3.2. DRUŠTVENI CILJ ISTRAŽIVANJA..................................................................................................13

4. HIPOTEZE....................................................................................................................................................14

4.1. GENERALNA HIPOTEZA..................................................................................................................14

2

4.1.1. POSEBNA HIPOTEZA 1. / KARAKTERISITKE POČINITELJA................................................14

4.1.2.POSEBNA HIPOTEZA 2. / MOTIVACIJA ZA IZVRŠENJE OVOG DJELA U BiH..........14

4.1.3. POSEBNA HIPOTEZA 3. / KARAKTERISTIKE OŠTEĆENIH...................................................15

4.1.4. POSEBNA HIPOTEZA 4. / ZAŠTITNE MJERE............................................................................15

5. NAČIN ISTRAŽIVANJA.............................................................................................................................16

5.1. OSNOVNE NAUČNE METODE.........................................................................................................16

5.2. OPŠTE NAUČNE METODE................................................................................................................16

5.3. METODE PRIKUPLJANJA PODATAKA..........................................................................................16

5.3.1. METODA ANALIZE SADRŽAJA..................................................................................................16

5.3.2. METODA ISPITIVANJA.................................................................................................................16

6. NAUČNA I DRUŠTVENA OPRAVDANOST ISTRAŽIVANJA............................................................17

6.1. NAUČNA OPRAVDANOST ISTRAŽIVANJA..................................................................................17

6.2. DRUŠTVENA OPRAVDANOST ISTRAŽIVANJA...........................................................................17

7. PRILOZI........................................................................................................................................................18

7.1. NOVINSKI ČLANCI............................................................................................................................18

7.1.1. ANALIZA PODATAKA..................................................................................................................22

7.2. ANKETA...............................................................................................................................................23

8. LITERATURA..............................................................................................................................................25

3

1. FORMULACIJA PROBLEMA

Sport1 je postao dominantna pojava u savremenim društvenim odnosima. Ljudsku svakodnevnicu je nemoguće zamisliti bez sporta. Sport je prisutan u životu svakog čovjeka bilo kao aktivnog učesnika ili samo posmatrača. Sport u sebi sadrži mnoge pozitivne karakteristike; jednostavno rečeno njime se razvija i tjelo i duh. Međutim fenomen sporta je još veći zbog činjenice da sport u posljednje vrijeme za sobom povlači i mnogo negativnih pojava. On počinje da obiluje devijantnim ponašanjem2 i time se u vezu sa sportom dovode negativne pojave (nasilje, huliganstvo…). Sve ovo ukazuje na činjenicu da dovođenje u vezu devijantnog ponašanja i sporta predstavlja pravi sociološki i kriminološki fenomen, a ulazi u domen sociologije sporta. Ovakav fenomen ima za posljedicu sve veći broj kako socioloških tako i kriminoloških istraživanja i rasprava na ovu temu.

U ovom radu i ja ću se baviti ovom problematikom. S obzirom da se i sam bavim sportom direktni sam svjedok prisutnosti devijantnog ponašanja na sportskim terenima. Doživio sam mnoge incidente, tako da sa sigurnošću mogu tvrditi da je nasilje postalo sastavni dio sporta. Smatram da je poražavajuća činjenica da se ovakvo ponašanje ispoljava i kod mladih, maloljetnih sportista.

1.1. NASILJE U SPORTU

U sociološkoj literaturi se najčešće spominju tri izvora nasilja: socijalana patologija devijantnost agresivnost

Socijalana patologija označava stanje oboljelog društva koje generira razne probleme u društvu čiji nosioci mogu biti pojedinci, društvene grupe te i samo društvo kao patološki struktuirana cjelina. Ovakvo stanje pogoduje stvaranju konflikata između društva i individue ili društvene grupe. Ove pojave mogu se prepoznati i u sportu, posebno na sportskim manifestacijama. Patologija društva javlja se kao temeljni izvor nasilja i ona se transformiše u neposredni uzrok devijantnosti i destruktivnosti kao središnji i dinamički izvor nasilja. (O ovom problemu pisao je sociolog Erih From).Devijantnost se pojavljuje kao oblik čovjekovog “mimoilaženja” sa onim što se u datom društvu smatra prihvatljivim i normalnim za društvo, dok je destruktivnost “ulazni faktor” u nasilje.Agresivnost je fenomen društvene prirode i nastaje kao posljedica višestrukog uticaja socijalne okoline na psihološku strukturu individue ili grupe. Agresija može postati nasilje raznih oblika i dimenzija tako da se često govori o dva tipa agresivnosti, tzv. kontrolirana i tzv. maligna agresivnost, koja ide do nivoa destruktivnosti.Sport može da bude izvor neprijateljstava i nasilja. To tvrdi i Džordž Orvel kada kaže: “Internacionalna takmičenja često dovode do orgija mržnje. Na intrenacionalnoj sceni sport je otvoreno oponašnje ratovanja…Čim se pojave jaka osjećanja suparništva, uvijek se gubi predodžba o igranju igre prema pravilima”(Dž. Orvel, str. 21.)

1SPORT engl.–njegovanjetjelesnihsposobnosti, njihovoprovjeravanje i daljeunapređenjekroznadmetanje, borbe i igre.2 DEVIJANTNO PONAŠANJE – ono koje je toliko neusklađeno sa općeprihvaćenim, društveno očekivanim ponašanjem da prelazi granice dopuštenog ponašanja.

4

Čak smo “navikli” na grubosti sportaša i publike, te ih ponekad i ne smatramo kao nasilje, već kao normalne pojave. U toku sportskih manifestacija vrlo često je prisutno bacanja petardi, suzavca, čak i tuča među igračima, napadi na sudije, sukobi među navijačima, te je sve to dokaz prisutnosti nasilja i u sportu. Uzroke nasilja treba tražiti i u različitim socijalno-ekonomskim i društveno-političkim položajima grupa stanovništva.U sportu se javlja i još jedan oblik nasilja, a to je nacionalizam. Sport je neodvojivi dio društva te se i nacionalizam u sportu ne može posmatrati izvan društvenih odnosa. Prodor nacionalizma u sportu u uskoj je vezi sa prodorom nacionalizma u svim sferama društva. Kada nacionalizam postane dominantan na društvenoj i političkoj sceni, tada i sport pada pod uticaj nacionalističkih strasti. To se uglavnom manifestuje u profesionalnom sportu. Nacionalizam u sportu uzrokovan je niskim nivoom materijalnog i kulturnog razvoja, niskim nivoom društvene svijesti, rješenjem nacionalnog pitanja u višenacionalnoj zajednici, karakterom ekonomske i političke strukture društva. Nacionalistički ispadi su uglavnom primitivni oblici reakcija na određena društvena događanja. Naime danas se susrećemo i sa negativnom politizacijom sporta.Veoma često javljaju se ispadi sa većom ili manjom dozom nacionalističkih osjećanja prije, u toku i nakon sportskih događaja. Nacionalna obilježja postaju sastavnim dijelom navijačke ikonografije. Sportski tereni su povoljno tlo da se dotuče i ponizi “mrski neprijatelj” i dokaže nacionalna (rasna ili vjerska) superiornost. Posljedice euforičnog nacionalizma u sportu su velike i vrlo tragične. Sve je to refleksija “bolesnog društva” u kome svaki cilj opravdava sredstvo.Stadioni postaju mjesto gdje masa ispoljava svoju “svijest”, i gdje se sve pretvara u agresivnu histeriju. Tako npr. “Heroji postaju oni koji su izmislili odvratnu psovku, koji su uspjeli da bace kamen sve do protivničkog šesnaesterca, da pogode protivničkog igrača petardom u glavu, da ga pljunu u lice, udare nogom na putu u svlačionicu.”(Lj. Simonović, str. 86.)Svi oni koji prakticiraju nasilje u sportu (uglavnom navijači) nazivaju se HULIGANI3.Krajem 80-ih godina prošlog stoljeća subkultura4 nogometnih navijača postala je predmet proučavanja domaćih sociologa. Navijačka subkultura je samo dio šire navijačke kulture. Nju karakteriše visok stepen autonomije, subkultura postoji u biti zbog sebe. Osnovni cilj ekstremnih navijača je biti viđen, kako u javnosti, tako i u vlastitoj grupi. Često se to ostvaruje putem nasilja.Subkultura nogometnih navijača ima neke osnovne karakteritike koje se razlikuju od drugih subkultura. To su: kolektivna solidarnost, teritorijalnost i muškost.Kolektivna solidarnost iskazuje se:

- vizuelno - korištenjem navijačkih rekvizita (šalovi, zastave, transparenti) koji od navijačke grupe stvaraju “navijačku vojsku”,

- akustički - (pjevanje i skandiranje) što kod pojedinca stvara osjećaj moći i zaštićenosti, koju sam ne posjeduje, i

- putem nasilja - jer je lako ostvarivo u svim oblicima aktivne gomile.Druga važna karakteristika navijačkih grupa je teritorijalnost. Pod tim se podrazumjeva koja grupa “je glavna” ili “ko je gazda” u nekom gradu. Veoma bitan je i prostor koji navijačka grupa zauzima na tribinama stadiona. Poznato je da navijači ne vole “nepozvane goste” koji dolaze na njihov dio tribina (misli se na policiju i suparničke navijačke grupe). Zbog toga su se često događali neredi velikih razmjera na stadionima (npr. tragedija na Heyselu 1985. u kojoj je poginulo 39 ljudi zbog napada navijača “Liverpula” na navijače “Juventusa”). Zbog takvih slučajeva sada su povećane mjere osiguranja na stadionima.

3HULIGAN (engl. Hooligan) Riječ potiče od prezimena irske obitelji u Londonu poznate po surovosti i zlodjelima – grubijan, prestupnik, skitnica, bandit, frajer… (Opća enciklopedija, str. 97.)4Skupina ljudi koja (svjesno ili nesvjesno, sa voljom ili bez nje) uspostavi vlastiti “kulturni otok” djelujući na način koji se razlikuje od drugih i daje joj osjećaj grupnog identiteta. (N. Fanuko, str. 103.)

5

Treća karakteristika nogometne subkulture je muškost koja se ogleda u glasnom “muškom” pogrdnom skandiranju, verbalnom ponižavanju i spremnosti na žrtvu.Nasilje je jedna od najbitnijih osobina subkulture nogometnih navijača.

1.2. OSNOVNI HIPOTETIČKI STAVOVI

1.2.1. HIPOTETIČKI STAV O STRUKTURI PROBLEMA

Sport je sastavni dio našeg svakodnevnog života i kao takav nije imun na pojave kao što su agresivnost i nasilje. Nasilje nastaje na temelju i posredstvom više faktora u društvu, a to znači da je nasilje društveni konflikt. To je u stvari sukob individue ili društvene grupe sa društvenom sredinom. Na sportskim manifestacijama ekstremni dio publike narušava pravila igre i uobičajene norme ponašanja. Sport je refleksija događanja u društvu, pa prema tome i odraz nasilja kada se javlja. Dakle, nasilje je bilo prisutno od nastanaka ljudskog roda, u svim društvenim događajima pa tako i u sportu. Kao takav sport je kroz nasilje povezan sa mržnjom, zavišću i nepoštivanjem pravila. “Sport je rat bez pucanja” (Dž. Orvel, str. 53.) Neki teoretičari ovog problema smatraju da je nasilje najjača neverbalna komunikacija.

1.2.2. HIPOTETIČKI STAV O FUNKCIJAMA PROBLEMA

U sportu je uobičajeno da se neprijateljska i agresivna ponašanja nazivaju nasiljem, pa se tako govori o nasilju gledalaca, nasilju na terenu (nasilnički postupci tokom igre, međusobni verbalni ili fizički sukobi igrača), nasilju roditelja i/ili trenera nad decom sportistima, nasilju nad sportskim sudijama, nasilju nad sportskim novinarima itd. Međutim, ono šta posebno zabrinjava je takozvano tiho nasilje, u uslovima kada sport postaje profitabilni biznis u svetu i postaje snažan instrument političke manipulacije, naročito velikih ekonomskih sila.Nasilinički istupi na terenu, a i u gledalištu, nekada se neminovno pretvaraju u brutalnost, da bi od brutalnosti prema protivničkom igraču ili navijaču išlo do brutalnosti koja je usmjerena prema drugoj sredini, naciji, državi, političkoj ideologiji i sl. Vrlo često sa sportskih terena koji su poligon za nasilje i destrukciju, nasilnički istupi prenose se i izvan ovog prostora.

1.2.3. HIPOTETIČKI STAV O VEZAMA I ODNOSIMA

Huliganske grupe možemo svrstati u velike društvene gupe, jer broje veliki broj članova, te predstavljaju kategorije populacije čija zajednička karakteristika dolazi do izražaja u ponašanju. Velike društvene grupe prvenstveno se predstavljaju kao grupe koje u znatnoj mjeri određuju sadržaj socijalizacije te njih možemo okarakterizirati kao izvore socijalizacije u jednoj državi koji putem njenih agenasa prenose određene norme i načine ponašanja na sve članove društva.Huliganske grupe kao i svake druge imaju grupne norme koje se u općenitom obliku mogu definirati na slijedeći način:

a) grupne norme su pravila ponašanja čija se primjena očekuje i zahtjeva;b) one su opće prihvaćena pravila ponašanja;c) po svom sadržaju odnose se na ponašanje pojedinaca kao članova grupe id) one su važne i značajne za funkcioniranje grupe. (Rot, 2006).

U svakoj grupi postoje dominantni položaji nekih članova grupe kao jedna od karakteristika strukture gupe. Pojedinci koji imaju takav istaknut položaj, ili vođe kako ih obično nazivamo, postoje u svim struktuiranim grupama kao što su i navijačke skupine. Kada govorimo o vođama možemo ih definirati kao pojedince koji imaju veliki utjecaj na ostale članove grupe, iz tog razloga su veoma važni kada se govori o huliganizmu. Vođa je dominantan, pun

6

samopoštovanja gdje svoje ponašanje prenosi na ostale članove grupe i na taj način kreira „klimu“ ponašanja u grupi ili skupini. Članovi skupine dobrovoljno prihvataju uticaj ma kakav on bio.Što se tiče unutrašnje strukture navijačkih grupa, može se utvrditi da u njima funkcioniše hijerarhija, ustanovljena na bazi navijačkog iskustva i intenziteta sudjelovanja u grupnim aktivnostima. Veći ugled i poštovanje imaju relativno stariji navijači kao i oni koji pokazuju veću spremnost da se uključe u tuče s navijačima drugog kluba, uzvikuju provokativne parole, sukobljavaju se s policijom i pokazuju druge oblike devijantnog ponašanja.Osnovni nivoi navijačkih grupa su:

vodstvo - koje sačinjava nekoliko starijih, najuglednijih navijača. Oni organizuju navijačka putovanja, brinu o nabavci navijačkih rekvizita, kontaktiraju sa upravom kluba, policijom.

jezgro - čiji pripadnici predstavljaju okosnicu grupe. Oni kolektivno navijaju, odlaze na gostovanja, prisustvuju navijačkim sastancima. Mnogi od njih su skloni nasilničkom ponašanju.

članovi - simpatizeri povremeno dolaze na utakmice i ponekad putuju na gostovanja, ali ne sudjeluju u pripremi navijačkih aktivnosti.

Sami navijači ističu da se oni zapravo dijele na “obične” tj. na one kojima je navijanje povremena navika i na “prave” koji se ponašaju u skladu sa navijačkim stilom življenja i van stadiona. Oni se slično oblače, govore istim žargonom, zajednički izlaze i druže se.Odnosi između pripadnika navijačke grupe neformalne su prirode; norme ponašanja su nepisane.

Postoje četiri tipa pripadnika navijačkih grupa:Navijač-navijač - njegova osnovna motivacija je samo navijanje tj. stvaranje atmosfere na stadionu, kao izraz osjećaja privrženosti i odanosti svom vlastitom klubu, te kako bi se pomoglo klubu da ostvari što bolji rezultat. On shvata klub kao simbol svog grada i ne slaže se sa uplitanjem politike u sport. U nasilje se uključuje tek povremeno kada misli da mu je tim “zakinut” u utakmici.Navijač iz trenda- sudjeluje u aktivnostima navijačke grupe da bi bio u skladu sa navijačkim trendom. Nastoji se ponašati u skladu sa navijačkim stilom. Sudjeluje u nasilju kao sastavnom dijelu navijačkog trenda iako inače nije agresivan. Ima dosta onih koji alkohol i drogu doživljavaju kao sastavni dio navijačkog trenda.Navijač-nasilnik - koristi sportske događaje da bi izrazio agresivnost. Stadione i gradske ulice doživljava kao pogodan ambijent za nasilničko pražnjenje nagomilane energije. Mala je mogućnost da za svoja djela bude kažnjen, jer je prikriven u masi. Uz tučnjave, razbijanja i verbalne incidente sklon je i krađama i drugim oblicima devijantnog ponašanja. Ovi navijači češće potiču iz porodica sa nesređenom životnom situacijom.Navijač-politički aktivist- shvata navijanje samo kao instrument za propagiranje svojih političkih opredjeljenja. Na utakmicama uglavnom nosi nacionalne zastave i druga politička obilježja, te forsira pjevanje nacionalističkih pjesama. Tuče i druge oblike nasilja poduzima iz ekstremnih političkih motiva.

7

1.2. ZNAČAJ ISTRAŽIVANJA

U BiH je poznato da je na utakmicama visokog rizika često zastupljeno vrijeđanje na nacionalističkoj osnovi što ustvari dovodi do kršenja osnovnih ljudskih prava na slobodu. Jedno od većih problema huliganskog ponašanja su fizički napadi sa nanošenjem lakših ili težih tjelesnih povreda. To predstavlja izniman problem zbog teškoće kontrole na takvo ponašanje i nemogućnosti njegovog suzbijanja u potpunosti.Uništavanje javne i privatne imovine je veoma čest slučaj huliganskog ponašanja na sportskim terenima bilo otvorenog ili zatvorenog tipa.Kada su velike kontrole na ulazima, navijači nemaju drugih predmeta osim stolica na stadionu te im mogu poslužiti za nanošenje štete protivničkim igračima i navijačima. Tu također spadaju i razbijanje javnih objekata prije i poslije utakmice. Također treba navesti da pljačkanje raznih objekata od strane gostujućih navijača nije rijetka pojava, pogotovo u manjim gradovima.Uznemiravanje javnog reda i mira je veoma karakteristično za navijačke skupine. Glasno navijanje i bodrenje zaista je veoma prepoznatljivo, ali također dovodi do uznemiravanja javnog reda i mira, što krši zakonku regulativu i doprinosu potvrđivanju epiteta huliganstvo.Ugrožavanje opšte sigurnosti ogleda se u korištenju pirotehničkih sredstava kao što su baklje i petarde. Na stadionima većinom su zastupljena pirotehnička sredstva to postaje učestali ritual navijanja navijačih skupina. Pirotehnička sredstva mogu nanjeti tjelesne ozljede kako pojedincu tako i grupi ljudi i samim tim su veoma opasna. Iako u zadnje vrijeme policija primjenjuje zakone i smanjila je upotrebu pirotehničkih sredstva, sve u svemu ona nisu iskorijenjena i sigurno za dugo neće se to ni desiti.Zloupotreba zabranjenih sredstava kao što su alkohol, alkoholna pića kao i pirotehnička sredstva doprinose većem nasilju i agresivnijem ponašanju huligana. Psihološka istraživanja su prije tri decenije dokazala da alkolna pića doprinose agresivnom ponašanju pojedinca. Veoma često možemo vidjeti navijače s alkolnim pićima u rukama, tako da je evidentno da zabranjena sredstva poput stimulativa doprinose većem i izraženijem nasilju na sportskim terenima.

1.2.1. NAUČNI ZNAČAJ ISTRAŽIVANJA

Postavlja se pitanje kako identificirati ovakva ponašanja kod navijačkih skupina tako da bi smo znali kako će se ponašati. Naime identifikacija ovakvih ponašanja može se uočiti kroz skorašnju istoriju ponašanja određene navijačke skupine te u skladu s tim može se uvidjeti da li su kod navijačke skupine zastupljeni prediktori tj. nezadovoljstvo, visoko poštovanje, dominacija, agresivni stavovi i podržavajući stavovi prema timu. Utvrđivanjem stupnja zastupljenosti prediktora može prejudicirati da li će ponašanje tijekom utakmice biti nasilno ili ne. Postavlja se i pitanje rizicnih skupina stanovnistva koji mogu biti potencijalni huligani. Najcesce su to mladi,adolescenti i ljudi nizeg drustvenog statusa koji zive u siromasnim cetvrtima gradova. Na osnovu ovog istrazivanja utvrđuju se i događaji koji visokog rizika, potencijalna žarišta nasilja. Utvrđuje su i psiholoski aspekt uzroka nasilja na sportskim terenima te psiholoski profili nasilnika.

8

1.2.2. DRUŠTVENI ZNAČAJ ISTRAŽIVANJA

Društveni značaj ovog istraživanja ogleda se u podizanju društvene svijesti o ovom problemu i ukazivanju i na njihove uzroke, te poticanje na bolji rad državnih institucija u realizaciji mjera za suzbijanje ovog oblika devijantnog ponašanja. Ovo istraživanje može pomoći kao osnova dobijanja informacija koje bi koristile za upozoravanje građana u situacijama kada bi se predvidjela mogućnost ovakvih ponašanja, uspješnijim angažmanom organa u sprovođenju javnog reda i mira i samim podizanjem svijesti počinioca ovakvih aktivnosti o stvarnoj problematici i prijetnjama njihovog ponašanja.

1.2.3. REZULTATI DOSADAŠNJIH ISTRAŽIVANJA

Helsinški odbor za ljudska prava u Republici Srpskoj, u saradnji sa Udruženjem Vesta iz Tuzle realizuje projekat ''Razvoj lokalne politike i mjere za spriječavanje nasilja na sportskim terenima u opštinama Bijeljina i Tuzla''. Cilj projekta kojeg podržava Europska komisija je promocija društvenog dijaloga između organizacija civilnog sektora, smanjenje socijalnih i političkih podjela u zemlji i rješavanje drugih zajedničkih problema.Projektom je predviđeno istraživanje čije su ciljne grupe Ministarstvo unutrašnjih poslova Tuzlanskog kantona, Centar javne bezbjednosti Bijeljina, Centri za društveno blagostanje, srednje škole u Bijeljini i Tuzli, sportski klubovi, lokalne civilne organizacije i mediji. Do sada je obavljeno terensko istraživanje o slučajevima nasilja u dvije opštine. Istraživanje je osmislila i sprovela sportska psihologinja Sanja Krvavac i Sarajeva, zajedno sa volonterima iz Bijeljine i Tuzle.''U izvještaju se vidi da nasilje postoji. Skoro svi od 1.000 ispitanika manifestuju bar neki oblik nasilja, koje se kreće od uzvikivanja običnih uvredljivih parola do fizičkog obračunavanja između navijačkih grupa. Detaljan izvještaj dostupan je i na web stranicama Helsinškog odbora i Udruženja Vesta'', kazao je asistent projekta Branimir Jelić.Nakon istraživanja uslijedilo je prikupljanje stavova, mišljenja i drugih informacija o nasilju te uzrocima nasilja u sport, kroz korištenje metode fokus grupa. U radu fokus grupa su učestvovali predstavnici navijačkih grupa „Fukare” iz Tuzle i „Incident” iz Bijeljine, MUP-a TK, SJB Bijeljina, predstavnici fudbalskih klubova Sloboda Tuzla i Radnik Bijeljina, novinari, te sociolozi, psiholozi i socijalni radnici.''Glavni problem koji je istaknut u Bijeljini je odnos navijača i kluba te navijača i policije. U Tuzli je istaknuto da su njihov glavni problem učestali sukobi sa protivničkim navijačima, ali na gostovanju. Kada je riječ o nacionalističkim izjavama, parolama, navijači iz Tuzle su izričiti u tvrdnji da među njima nema takvog iskazivanja podržke klubu. S druge strane u Bijeljini postoji takav vid navijanja, ali da to postaje sve rijeđe'', kazao je Jelić.Trenutno su u okviru projektnih aktivnosti organizuju radne grupe, u kojima učestvuju predstavnici navijača, kluba, sociolozi ili psiholozi, predstavnici policije i novinari. Na sastancima će se izraditi kodeks ponašanja za naviječe iz Bijeljine i Tuzle kao prijedlog mjera za sprječavanje nasilja na sportskim terenima. Kako nam je kazao Jelić, na žalost, jedino predstavnici klubova nisu redovni u radu radne grupe.''Ono što slijedi je prezentacija kodeksa ponašanja u medijima. Zatim slijedi velika aktivnost sastavljanja lokalnih akcionih timova, koji će raditi na izradi Akcionog plana za sprječavanje nasilja na sportskim terenima. Ovu grupu će činiti predstavnici lokalnih vlasti iz Bijeljine i Tuzle, organizovane naviječke grupe i NVO iz ova dva grada”, kazao nam je Jelić.Kraj implementacije projekta „Razvoj lokalne politike i mjere za sprječavanje nasilja na sportskim terenima u opštinama Bijeljina i Tuzla'' je sredina naredne godine, nakon čega slijedi monitoring. O opravdanosti projekta najbolje pokazuju posljednja dešavanja u Širokom Brijegu. (http://www.vesta.ba/en/node/334)

9

2. ODREĐENJE PREDMETA ISTRAŽIVANJA

Predmet ovoga rada je da se dođe do saznanja koliko je nasilje prisutno na sportskim terenima i van sportskih terena i kako spiječiti da dolazi do te pojave.

2.1. TEORIJSKO ODREĐENJE PREDMETA ISTRAŽIVANJA

Nasilničko ponašanje na sportskim događajima je nepredvidivo devijantno ponašanje, koje iskorištava faktor iznenađenja i nespremnost organa za sprovođenje reda. Ovaj problem zahtijeva planiranje te izvođenje planova na visoko profesionalnom nivou, uz adekvatno i pravovremeno obavještavanje svih službenika zaduženih za sigurnost sportskog događaja. Propusti u komunikaciji policije i redara u sportskim objektima može biti čest uzrok za propuštanje pravovremene akcije i suzbijanja eskalacije nemira.

2.2. NAUČNO VERIFIKOVANO SAZNANJE

Empirijskim istraživanjem naučno je potvrđeno da navijačke skupine kao grupa ljudi koji podržavaju svoj klub, nisu samo okruženje koje je tu isključivo zbog podrške svog tima, oni su mnogo češće tu zbog izazivanja nereda i zasijavanja netrpeljivosti, tj. čine nasilno okruženje u kojem se na najbrutalnije načine krše temeljna ljudska prava.U odsustvu državne kontrole počinitelja nasilničkog ponašanja na sportskim terenima i učinkovitog angažmana pravnih institucija u borbi protiv istog, možemo govoriti o neispunjavanju obaveza preuzetih ratifikacijom međunarodnog pakta o građanskim i političkim pravima i Konvencije o eliminaciji svih oblika rasne diskriminacije.

Ovi međunarodni sporazumi obavezuju države potpisnice da, neovisno o rasi, boji kože, spolu, religiji ili bilo kojem drugom statusu, svim osobama na svom području jamče:

- Pravo na život i zabranu arbitrarnog lišavanja slobode (čl. 6.);- Zabranu mučenja i ponižavajućih tretmana (čl. 7.);- Pravo na slobodu i sigurnost (čl. 9.);- Pravo na jednaku pravnu zaštitu (čl. 26.).

Konvencija o eliminaciji svih oblika rasne diskriminacije obavezuje sve države članice između ostalog i na:

- prava na sigurnost osoba i zaštitu države od nasilja i zlostavljanja bilo od strane vladinih službenika, bilo od svake osobe, grupe ili ustanove;

- prava na slobodu misli, savjesti i vjere;- prava na slobodu mišljenja i izražavanja;- prava na slobodu miroljubivog zbora i udruživanja;- prava učešća, pod jednakim uvjetima, u kulturnim aktivnostima;

10

- prava pristupa na sva mjesta i službe namijenjene javnoj upotrebi, kao što su prijevoz, hoteli, restorani, kafane, priredbe i parkovi.

Stoga je razumljivo da učinkovito djelovanje na smanjenje nasilja na sportskim manifestacijama u okviru pojedine države predstavlja primjerenu reakciju društvenih institucija za problem nasilja na sportskim manifestacijama. To podrazumijeva da društvene institucije moraju ozbiljnije shvatiti ovaj problem. Također je potrebno:

- da se u društvu stvori svijest visokog nivoa o neprihvatljivosti ove pojave;

- da se na problem gleda kao na problem društva u cjelini, a ne samo žrtve i nasilnika;- te da se u skladu sa tim poduzmu brze i učinkovite akcije na rješavanju problema.

2.3. NAUČNO EVIDENTIRANO ALI NE I VERIFIKOVANO SAZNANJE

Naučno evidentirano, ali ne i verifikovano saznanje se odnosi na ono stanovište problema o kojem posjedujemo saznanje, ali koje nije naučno provjereno. Na osnovu dosadašnjih evidentiranih saznanja koja su prikupljena primjetno je da je nasilje u porodici i društvu problem sa kojim se suočavaju sve zemlje svijeta. Razlika je u volji i njihovim mogućnostima da se uhvate u koštac sa ovim problemom.

Fizičko nasilje, uništavanje privatne i javne imovne, verbalno i gestikularno narušavanje integriteta osobe, raspaljivanje nacionalne mržnje, sve su to problemi za koje i u BiH postoje konkretni primjeri. No u zemlji koja se još uvijek suočava sa posljedicama rata, koja se još uvijek nalazi u tranziciji, malo tko od predstavnika vlasti smatra da je nasilje na sportskim događajima prioritet na koji društvo treba organizovano reagirati. Stoga ne čudi da nasuprot dobro dokumentiranim oblicima nasilja na sportskim događajima često prolaze nedokumentirano i neprimjećeno. Iako postoje nadležna ministarstva i organi na svim nivoima, problem nasilja na sportskim terenima je u porastu.

Nepostojanje motivacije u društvu da se ozbilno pristupi problemu nasilja na sportskim događajima, nije ništa drugo do propuštanje prilike pravovremene i odgovarajuće intervencije prije nego što problem pređe u razmjere koje je teško kontrolisati i koje mogu imati dugotrajne posljedice.

2.4. KATEGORIJALNO-POJMOVNI SISTEM PREDMETA ISTRAŽIVANJA

U ovom istraživačkom radu postoje osnovni kategorijalni pojmovi:

NAVIJAČI - Navijači su osobe, jedna ili više njih, u skupini koje svojim navijanjem ohrabruju pojedinca, par ili skupinu ljudi u izvedbi određene psiho-fizičke aktivnosti, uz pomoć određenihsredstava ili bez njih, a u svrhu kako vlastitog tako i zadovoljstva onoga za koga navijaju. Navijači koji imaju iste objekte navijanja često se organiziraju u skupine navijača i kluboveobožavatelja (fan klubove), a sve u svrhu navijanja. (http://croatian.cri.cn/341/2009/08/05/21s20118.htm, pristupljeno: 27.05.2012. u 22:56 h)

HULIGANIZAM–Huliganizam (engl. Hooligan) je termin koji opisuje ponašanje koje krši pravila društvene norme, bonton, zakon, a i opće destruktivno ponašanje. Prvenstveno podrazumjeva grupu ili skupinu ljudi koji nanose štetu, bol drugoj protivničkoj grupi5 ili skupini. Sam termin huliganstva dolazi po irskom prezimenu  Hooligan (irska obitelj u Londonu poznata po surovosti i zlodjelima), a pojavio se u Velikoj Britaniji krajem 19.

5Sama riječ „grupa“ koristi se za označavanje različitih vrsta skupina ljudi.

11

stoljeća, opisuje devijantno ponašanje i način življenja uličnih bandi i pojedinaca koji su ih sačinjavali.Također danas taj termin je općeprihvaćen i opisuje ponašanje kod pojedinaca ili skupinu ljudi, koji se svojim destruktivnim ponašanjem ne uklapaju u društvene norme i zakone te vandaliziraju svoju okolinu. Takva vrsta ponašanja pripisuje se obično navijačkim skupinama iz različitih sportova, najčešće ekipnih kao što su fudbal, ragbi, košarka, rukomet... (Opća enciklopedija, str. 97.)

NASILJE U SPORTU – Nasilje u sportu je problem istraživanja naučnika diljem cijele Europe. Zato pod nasiljem u sportu podrazumevamo ponašanje izvan pravila sporta koje je namerno usmereno na povređivanje i oštećenje drugih učesnika (Bačanac, 2010)

2.4. OPERACIONO ODREĐENJE PREDMETA ISTRAŽIVANJA

Operaciono određenje predmeta istraživanja obuhvata sljedeće činioce sadržaja predmeta istraživanja: uzorke nasilja na sportskim terenima, posljedice nasilja na sportskim terenima i akcija drustva na polju prevencija nasilja na sportskim terenima, te ekonomsku situaciju u drustvu kako uzrok nasilja na sportsikm terenima.

2.5.1. ČINIOCI SADRŽAJA PREDMETA ISTRAŽIVANJA:

A. Karakteristike počinitelja:

1. spol2. dob3. obrazovanje4. motivacija

B. Karakteristike prilika u BiH:

1. ekonomska deprivacija velikog dela stanovništva, manifestovana kao apsolutna

deprivacija (raslojavanje i polarizacija)

2. društvena dezorganizacija karakterisana anomijom i redukcijom legitimnih načina

obezbeđivanja egzistencije

3. izloženost nasilju, nasilničkim modelima i porast tolerancije prema nasilju

4. rasprostranjenost vatrenog oružja

5. pad efikasnosti formalne kontrole kriminala, prvenstveno opadanje efikasnosti policije

u rasvetljavanju krivičnih dela.

2.5.2. VREMENSKO ODREĐENJE PREDMETA ISTRAŽIVANJA

Ovo istraživanje je fokusirano na period od 2005.godine do 2011.godine, i kao takvo podrazumijeva period od 6 godina.

12

2.5.3. PROSTORNO ODREĐENJE PREDMETA ISTRAŽIVANJA

Prostorno se istraživanje ograničava na područje Federacije Bosne i Hercegovine, Zenicko-dobojski kanton, grad Zenica.

2.5.4. DISCIPLINARNO ODREĐENJE PREDMETA ISTRAŽIVANJA

Istraživanje je interdisciplinarno, jer je vođeno u okviru više naučnih disciplina, odnosno kroz kriminalistiku, psihologiju, sociologiju, socijalnu patologiju i ostale društvene nauke.

3 CILJEVI ISTRAŽIVANJA

Istraživački projekt ima cilj da stekne naučno saznanje o nivou i obimu ovog oblika devijantnog ponašanja, te da ukaže na samu društvenu dobrobit.

3.1. NAUČNI CILJ ISTRAŽIVANJA

Naučni cilj rada sadržan je u težnji da se temeljitom analizom objasni kako uopšte dolazi sport u vezu sa devijantnim ponašanjem i ispitivanje da li postoji mogućnost da je ta veza prosto normalna, s obzirom da se radi o sportu kao masovnoj i društvenoj pojavi ili da ta veza stvara samo negativne posljedice, koje vode sport u kontra smjeru, pri čemu on gubi svoju pravu funkciju i svrhu. Da li je moguće eliminisati devijantno ponašanje iz sporta, jer dovodi do nasilja u sportu i huliganizma ili je ono jednostavno dio kolektivne grupe i kolektivnog ponašanja?

3.2.DRUŠTVENI CILJ ISTRAŽIVANJA

Društveni cilj istraživanja je da se informira, edukuje i uputi zaintresirane osobe u ovu vrstu problema, te spoznavanje uticaja koji doprinose razvoju i odigravanju ove vrste devijantnog ponašanja.S obzirom da je nasilje na sportskim događajima prisutno u svim društvenim sredinama, istraživanje može poslužiti kao putokaz u kojem pravcu treba teći daljnji odnos društva prema ovom problem, ali i da ukase na potrebu poklanjanja posebne pažnje programima koji formulišu i implementiraju djelotvornije riješenje devijantnog ponašanja na sportskim terenima.

13

4 HIPOTEZE

4.1.GENERALNA HIPOTEZA

Osobe koje učestvuju u napadima i žrtve nasilja na sportskim terenima su pripadnici različitih navijačkih skupina,najcesce osobe nizeg drustvenog statusa i slabijih primanja te osobe koje u vecini slucajeva imaju kriminalni dosije i povezani su sa cinjenem raznih krivecnih dijela (recidivisti). Žrtve nerijetko bivaju i obični građani koji nisu ni na koji način povezani sa bilo kojom od navijačkih skupina, dok su na svakom rizicnom sportskom dogadjaju potencijalne zrtve ili napadaci svi pripadnici navijackih skupina. Posljedice koje nastaju su brojne fizičke povrede, oštećenja privatnih vlasništva, napadi na službena lica i rivalstvo koje uzrokuje ponavljanje nasilja na buducim susretima rivalskih navijackih skupina,tj. stvara se kultura nasilja.

4.1.1. POSEBNA HIPOTEZA 1. / KARAKTERISITKE POČINITELJA

Izvršitelji su obično pripadnici određene navijačke skupine.

POJEDINAČNA HIPOTEZA 1.1.

Počinitelji su u najvećem broju pripadnici muške populacije.

POJEDINAČNA HIPOTEZA 1.2.

Dominantna dob izvršitelja nasilja na sportskim manifestacijama je starosna grupa od 20 do 35 godina.

POJEDINAČNA HIPOTEZA 1.3.

Počinitelji nasilničkog ponašanja su uglavnom skromnog obrazovnog profila.

POJEDINAČNA HIPOTEZA 1.4.

Počinitelji nasilničkog ponašanja na sportskim terenima su obično pripadnici druge nacionalnosti od protivnika.

4.1.2. POSEBNA HIPOTEZA 2. / MOTIVACIJA ZA IZVRŠENJE OVOG DJELA U BiH

Počinitelji nasilje prihvataju kao ventil za pražnjenje frustracija i način da uspostave svoj princip pravde i sistem vrijednosti.

POJEDINAČNA HIPOTEZA 2.1.

14

Nasilje na sportskim terenima raste zbog atmosfere neimaštine, nezaposlenosti, opšteg nezadovoljstva i anomije društva.

POJEDINAČNA HIPOTEZA 2.2.

Nasilje na sportskim terenima je nerijetko povezano sa političkim angažmanom i širenjem nacionalne netrpeljivosti.

POJEDINAČNA HIPOTEZA 2.3.

Nasilništvo je podstaknuto vođom navijačke skupine.

4.1.3. POSEBNA HIPOTEZA 3. / KARAKTERISTIKE OŠTEĆENIH

Oštećeni podjednako doživljavaju i psihičko i fizičko nasilje.

POJEDINAČNA HIPOTEZA 3.1.

Žrtve nemaju karakterističnu starosnu dob niti obrazovni profil.

POJEDINAČNA HIPOTEZA 3.2.

Oštećeni doživljavaju fizičke i psihičke povrede, kao i oštećenja imovine.

4.1.4. POSEBNA HIPOTEZA 4. / ZAŠTITNE MJERE

Zaštitnim mjerama se sprečava i suzbija nasilje na sportskim manifestacijama, poduzimaju učinkovite mjere pri otklanjanju okolnosti koje pogoduju ili potiču počinjenje novih prekršaja nasilničkog ponašanja na sportskim terenima.

4.1.5. INDIKATORI ZA POJEDINACNE HIPOTEZE

- Sredsva namijenjena za sprijecavanje nasilja na sportskim terenima koja se izdvajaju iz državnog budžeta, odnosno iz bruto-nacionalnog dohodka drustva.

- Aktivnosti nevladinih organizacija na polju sprijecavanja nasilja na sportskim terenima.

- Zastupljenost nasilja na sportskim terenima u drustvu..

15

5. NAČIN ISTRAŽIVANJA

Predmet istrazivanja su uzroci i posljedice nasilja na sportskim terenima, te veza nasilja sa ekonomskom i socijalnom situacijom u drustvu. Ovo istražiavanje je teorijsko-empirijskog karaktera. Teorijsko iz razloga sto se oslanja na teorijska saznanja o nasilju na sportskim tereiima, a empirijsko sto se oslanja na drustvenu stvarnost, tj na jednu od stalnih pojava na sportskim terenima posebno u nasem društvu.

5.1.OSNOVNE NAUČNE METODE

Osnovne naučne metode koje će biti primjenjene u ovom istraživanju su:

- Analitičke metode: analiza sadržaja i dedukcija,

- Sintetičke metode: sinteza i generalizacija.

5.2.OPŠTE NAUČNE METODE

Statistička metoda – bit će primjenjena putem reprezentativnog uzorka (25%) ispitanika.

Hipotetičko-deduktivna metoda – spada u red najproduktivnijih opšte naučnih metoda.

Najčešće je dio širih stavova koji se iznose najčešće u formi: trebalo bi, uglavnom je, često je

itd.

5.3. METODE PRIKUPLJANJA PODATAKA

Primjenjene će biti:

- Operativna metoda analize sadržaja; deskriptivna metoda

- Metoda ispitivanja; anonimna anketa

5.3.1. METODA ANALIZE SADRŽAJA

16

Metoda analize sadržaja morala bi biti upotrijebljena kao prva kako bi se došlo do saznanja o

osnovnim pojmovima, ciljevima, zadatcima te nedostatcima.

5.3.2. METODA ISPITIVANJA

Primjenjeno usmeno ispitivanje će imati odluke neutralnog diskretnog i individualnog

ispitivanja.

Ispitivanje u pisanoj formi će biti izvedeno putem ankete.

6. NAUČNA I DRUŠTVENA OPRAVDANOST ISTRAŽIVANJA

6.1.NAUČNA OPRAVDANOST ISTRAŽIVANJA

Naučna opravdanost istraživanja je u tome što je kroz ispitivanje i analizu sadržaja, vezanih za područje nasilja na sportskim manifestacijama, tekao uvid u nova naučna saznanja, kritiku ali i usavršavanje postojećih saznanja. Novostečena naučna saznanja imaju veliku važnost za buduća naučna istraživanja, a možemo ih primjeniti i u naučnoj teoriji i u praksi. Svaki doprinos naučnoj utemeljenosti novih oblika rješavanja i preveniranja nasilja na sportskim manifestacijama je bitan za društvo u cjelini. Ovo je bitno jer samo brza, adekvatna, potpuno stručna i koordinirana pomoć čini funkcionalnu cjelinu. Naučna neutemeljenost je razlog neefikasnosti i raznih nedostataka koji se reflektuju u praksi. Teorijsko objašnjenje a potom i praktično rješavanje nasilja na sportskim manifestacijama nam omogućuje da bolje sagledamo šta je to i koliko učinjeno na polju zaštite, koliko je društvo napredovalo u smislu shvatanja ovog problema i koliko su državne institucije spremne učiniti na zaštiti od svih oblika nasilja na sportskim događajima. Punu demokraciju odnosa u društvu je moguće postići samo ukoliko su potrebe i prava svih skupina prepoznate.

6.2.DRUŠTVENA OPRAVDANOST ISTRAŽIVANJA

Društvena opravdanost ovog istraživanja je mnogostruka. Adekvatnom suradnjom društva u cjelini, te djelotvornom akcijom svih državnih institucija prevazišli bi se brojni utjecajni faktori vezani za nasilje na sportskim manifestacijama. Država treba osuditi nasilje na sportskim manifestacijama, takođe državne institucije moraju imati bolje razrađeneakcione planove za suzbijanja ove vrste problema.

Samo ustrajnim sprečavanjem nasilja na sportskim manifestacijama, u skladu sa nacionalnim zakonodavstvom te kažnjavanjem bilo kojeg oblika nasilja u sportu će pomoći da se ono u društvu prepozna kao ozbiljan problem sa nesagledivim posljedicama.

Jedan od razloga društvene opravdanosti ovog istraživanja je informisanje i podizanje svijesti u zajednici o ovom problemu, koji ugrožava žrtvu, posebno okolinu, pa onda i sve ostale koji su na ovaj ili onaj način sudionici, svojim činjenjem ili nečinjenjem.

17

7. PRILOZI

7.1.NOVINSKI ČLANCI

O svim ovim događajima koji obiluju devijantnim ponašanjem i navijača i sportista svjedoče i brojni novinski članci bombastičnih naslova. Neki od njih su:

18

Incidenti navijača na utakmici Sarajevo:Željezničar

Za nerede krivi navijači SarajevaPon, 05.10.2009, 00:00

19

Dvadesetčetverogodišnji navijač Sarajeva ubijen je u neredima u Širokom Brijegu. Ozlijeđeno je 15-ak osoba te 16 policajaca, među kojima je jedan s težim ozljedama. Ozlijeđeni su i građani na koje su nasrtali navijači Sarajeva. U bolnicu je primljeno 13 osoba, od toga dvije s prostrijelnim ranama. Nekoliko je teško ozlijeđenih i liječnici se bore za njihov život.

Huligani uništavali vozila i tukli se sa policajcima

Lijepo vrijeme, pune tribine, kvalitetan protivnik i dostojanstveno podsjećanje na Vedrana Puljića. Na Koševu je sve bilo spremno za praznik fudbala. Trebalo je samo da Sarajevo pobijedi Široki Brijeg i da poslije toga igrači kažu da bodove poklanjaju Vedranu. I sve bi bilo u redu. No, Sarajevo nije pobijedilo, a praznik fudbala pretvorio se u horor, u kojem je cilj bio samo sačuvat živu glavu I pobjeći sa stadiona.

Plač i mučnina

Huligansko divljanje navijača iza sebe je ostavilo plač djece, slomljene ruke i noge, razbijene

20

glave i previše mučnine, čak i za jednog ratom iskaljenog čovjeka.

Čim je sudija odsvirao kraj fudbalskog mučenja u kojem je žilavi Široki Brijeg sa igračem više protiv dosta slabog i nervoznog Sarajeva uspio odigrati 1:1, uslijedile su scene koje se ne preporučuju onima sa slabim srcem.

Uz skandiranje: "Izdali ste Vedrana", na teren se sa tri tribine slila rijeka navijača koji su počeli uništavati sve i svakoga pred sobom. Fudbaleri dva tima i njihova rukovodstva pobjegli su iza željezne kapije, koja vodi u svlačionice, a huligani su iskalili bijes na zaštitarima. Mnoge od njih masa je pretukla svime što joj je palo pod ruku.

Nakon toga, doslovno su sravnili klupe za rezervne igrače i krenuli ka svečanim ložama tražeći članove uprave, a usput su porazbijali sva stakla koja postoje na stadionu. Dok su zaštitari bježali glavom bez obzira, huligani su počeli čak i paliti krov lože.

Novi problemi

Dok su došli specijalci, petnaestak minuta poslije meča, većina navijača već je van stadiona pravila nove probleme. Uništavali su parkirana vozila i tukli se sa policajcima i zaštitarima. Na stadionu su ostali samo oni koji ga zbog povreda nisu stigli napustiti.

Opća slika nakon utakmice:

           

     

NASILJE SPORTISTA

21

Mike Tayson odgrizao uho svom protivniku

1997 - Bokser teške kategorije Majk Tajson kažnjen je zabranom bavljenja sportom na godinu dana i novčanom kaznom od tri miliona dolara zato što je tokom meča za svetskog šampiona u teškoj kategoriji 28. juna, protivniku, Ivanderu Holifaildu, odgrizao komad uha.

UEFA: Mihajloviću 8 mečeva suspenzije

07.Nov.2003, 12:00, Izvor: B92

Fudbaler Lacija Siniša Mihajlović kažnjen je sa 8 utakmica suspenzije u zbog udaranja i pljuvanja rumunskog internacionalca Adrijana Mutua na utakmici 4.kola Lige šampiona izmedju Lacija i Čelsija.Kako je saopštila disciplinska komisija UEFA Mihajloviću je izrečena ovako teška kazna zbog "izrazito nesportskog ponašanja".Reprezentativac SCG će morati da plati i novčanu kaznu od 20 hiljada švajcarskih franaka, a Lacio ima pravo na žalbu do ponedeljka u ponoć.

7.1.1. ANALIZA PODATAKA

Svi ovi novinski članci predstavljaju pravi dokazni materijal o devijantnom ponašanju i navijača i sportista. Među njima su članka o nasilju navijača na nogometnim terenima,također

22

predstavljena su i 2 novinska članka koja dokazuju prisustvo nasilničkog ponašanja među sportistima.

Analiza novinskih članaka o incidentima vezanim za nogomet je pokazala: da ponašanje navijača na tribinama u većini slučajeva prelazi u “oružane sukobe”, gdje

se koriste flaše, upaljači, palice, noževi, pirotehnička sredstava, pa čak i vatreno oružje. Navijači se uglavnom obračunavaju sa suparničkim navijačima, a nakon toga sa policijom, odnosno organima obezbjeđenja.

da zbog huliganstva često nastradaju i nevina lica (policajci, redari, nedužni gledaoci prisutni na stadionu).

da se nasilje navijača sa tribina prenosi i van nogometnih stadiona. Navijači se prije i nakon utakmica sukobljavaju sa suparničkim grupama i uništavaju automobile, prodavnice i sl. Pri tome se obično nanose velike materijalne štete u gradovima u kojima se održavaju utakmice.

Analiza novinskih članaka pokazuje da su derbi-susreti, utakmice sa visokim rizikom, odnosno u 90% slučajeva dolazi do incidenata zbog rivaliteta klubova.Analizirajući sve članke o nasilju navijača u globalu, dolazi se do činjenice da nasilje navijača za sobom povlači ogroman broj povrijeđenih, kao i veliki broj mrtvih.Također, analiza je pokazala da skoro svi incidenti koji se dešavaju na prostorima bivše Jugoslavije obiluju nacionalizmom, što dovodi do nacionalne netrpeljivosti među navijačima.

Analiza novinskih članaka, u kojima je zabilježeno nasilje između sportista, je pokazala sve veću prisutnost nasilničkog ponašanja kod sportista.To potvrđuju i mediji koji sve više govore i pišu o skandalima vezanim za vrhunske sportiste, a ne o samim sportskim događajima.

Analiza dvije posljednje utakmice između Sarajeva i Širokog Brijega pokazuje da su to utakmice sa visokim rizikom.Analizirajuči članke o nasiljima vidimo da nasilje povlači i veliki broj povrijeđenih,nažalost i mrtvih.

7.2. ANKETA

Anketa je anonimna, anketiraju se slucajni prolaznici, prioritet se stavlja na mlađu populaciju.

23

Tema:

Nasilje na sportskim terenima

1. Spol M Ž

2.Zbog čega se dešavaju neredi na stadionima?

a) lošeigrenogometaša

b) sudiskihodluka

c) ilinečegadrugog

3.Dalineredinastadionima i van njihnastajuzbognacionalizma?

a) da

b) ne

4.Povašemmišljenjudalivlastištačini da spriječinasiljenasportskimterenima?

a) da

b) ne

c) možda

5.Kazne kakve sada postoje u BiH za narušavanje mira dali su dovoljne ili ih treba mijenjati?

a) trebaihmijenjati

b) dovoljnesu

6.Treba li uvesti promjene u sportskom savezu BiH?

a) da

b) ne

Zenica, 2011.

8. LITERATURA

24

1. Kozarčanin Azra, “Sociologija sporta”, Sarajevo, 1999.

2. Bačanac, Lj., Petrović, N., Manojlović, N. „Oblici i stepen nasilja u sportu Srbije“, Nepublikovan izveštaj, Beograd: Ministarstvo omladine i sporta, 2009.

3. Bošković, Milo „Kriminološki aspekti nasilja u sportu“ Banja Luka: Defendologija – godina IV, br. 10.

4. Džordž Olvel, „Zašto pišem i drugi eseji“, Naprijed, Zagreb, 1997.

5. Fanuko, Nenad“Sociologija – Udžbenik za gimnazije”, Zagreb, 1995.

6. „Opća enciklopedija“, Jugoslovenski leksikografski zavod, Zagreb, 1977.

7. „Opća enciklopedija“, Prosveta, Beograd, 1986

8. Rot N. „Osnovi socijalne psihologije“, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,Beograd, 2006.

9. Srđan Vrčan,„Sport i nasilje danas u nas“, Zagreb, 1990.

10.Dnevne novine “Oslobođenje”

11.Dokumentarni filmovi: „Dosije navijač" i „Insajder"

INTERNET:

1. http://www.vesta.ba/en/node/334 - pristupljeno: 23.05.2012. u 14:27 h

2. http://croatian.cri.cn/341/2009/08/05/21s20118.htm - pristupljeno: 27.05.2012. u 22:56 h

3. http://vesti.kombib.rs/na-danasnji-dan-9-jula.html - pristupljeno: 03.06.2012. u 13:30 h

4. http://postaja.ba/index.php? option=com_content&view=article&id=2452&catid=2:bih&Itemid=5 – pristupljeno: 03.05.2012. u 13:35

5. http://www.vesti.rs/Sport/UEFA-Mihajlovicu-8-meceva-suspenzije.html - pristupljeno: 03.05.2012. u 13:40 h

25

6. http://www.dernek.ba/blog/2329682/__sabix__/huligani-uni-tavali-vozila- i-tukli-se-sa-policajcima - pristupljeno: 03.06. u 17:50 h

26