Nr 7-8(48) - lipiec, sierpień 2012

WYDARZENIA W CDR

2

IMPREZY PROMOCYJNE

3

ZAPROSZENIA

5

WARTO SKORZYSTAĆ

7

WARTO ZAPAMIĘTAĆ

8

WARTO PRZECZYTAĆ

9

PRAWO

31

W TYM NUMERZE:

Program 1-15 Lipiec

2012

E-biuletyn

Informacyjny CDR Lipiec — sierpień

2012

Rok V Nr 7-8/48/

Ciekawe tematy:

• INTEGROWANA OCHRONA KUKURYDZY

• Konferencja nt. „Wspólna Polityka Rolna wobec

drobnych gospodarstw”

• Wielkopąkowiec porzeczkowy i roztocz

truskawkowiec – juŜ wkrótce pod kontrolą

CDR

Brwinow

L.P. NAZWA I RODZAJ

FORMY EDUKACYJNEJ

DATA

I MIEJSCE

ZGŁOSZENIA

I INFORMACJE

1.

Agroturystyka lepszy przykład niŜ wykład /wyjazd studyjny/

19 lipca

CDR O/Radom

CDR O/Radom

Anna Karwat

[email protected]

48/ 365 69 28

2.

Dobre praktyki w programie rolnośrodowiskowym

/szkolenie /

7-9 sierpnia

CDR O/Radom

CDR O/Radom

Anna Litwinow

[email protected]

3.

Nowoczesne technologie w chowie bydła mlecznego

/szkolenie /

28-29 sierpnia

CDR O/Radom

CDR O/Radom

Dariusz Pomykała

[email protected]

48 365 69 40

E -BIULETYN INFORMACYJNY CDR— NR 7 -8 /48 /2012

WYDARZENIA W CDR

Str. 2

E-BIULETYN INFORMACYJNY CDR— NR 7 -8 /48 /2012

III kwartał Polowe pokazy pracy maszyn

ZODR Barzkowice

91/ 561 37 00, [email protected]

III kwartał Forum Ziemi Cieszyńskiej (Wystawa)

ŚODR w Częstochowie, Oddział Bielsko-Biała

33/814 45 41, [email protected]

sierpień Wojewódzki konkurs: „Nasze Kulinarne Dziedzictwo

– Smaki Regionów”

DODR we Wrocławiu

[email protected],

71/ 339 80

5 sierpnia Dni Papryki

MODR Warszawa, Odział Radom

48/ 675 25 95

III kwartał Wystawa Gołębi

ZODR Barzkowice

91/ 561 37 00,

[email protected]

III kwartał Wystawa Koni

ZODR Barzkowice


III kwartał DoŜynki wojewódzkie - "Najlepszy wieniec doŜynkowy"

ZODR Barzkowice


1 lipca Targi Rolnicze Kościelec 2012

WODR Poznań

63/ 243 85 57,

[email protected]

lipiec Akcja „ Podaruj mi lato”

OODR Łosiów

77 / 412 53 27 wew.259,

[email protected]

lipiec Podlaska Agroliga

PODR w Szepietowie

86/275 89 01,

[email protected]

14-15 lipca Targi AgroEkoTury-styczne w Augustowie

PODR w Szepietowie

86/ 275 89 19,

[email protected]

III kwartał Wystawa Bydła Mlecz-nego

ZODR Barzkowice


III kwartał Pokaz Zwierząt Hodow-lanych

ZODR Barzkowice


III kwartał Wystawa Bydła Mię-snego

ZODR Barzkowice

91/ 561 37 00,

[email protected]

III kwartał Wystawa Królików

ZODR Barzkowice,

91/ 561 37 00,

[email protected]

III kwartał Konkurs Młodego Ho-dowcy

ZODR Barzkowice

91/ 561 37 00,

[email protected]

IMPREZY PROMOCYJNE WODR

Str. 3


III kwartał Agro-Eko-Turystyczne "Zielone Lato"

ZODR Barzkowice


III kwartał Nasze Kulinarne Dziedzictwo – Smaki Regionów

(Konkurs)

ŚODR w Częstochowie, Oddział Bielsko-Biała, Oddział Mikołów

34/ 37 70 117, [email protected], 32/3250150, [email protected], 33/814 45 41, [email protected]

III kwartał Wzorowy Ogrodnik konkurs

ŚODR w Częstochowie, Oddział Bielsko-Biała, Oddział Mikołów

34/ 37 70 117 [email protected], 32/3250150 [email protected], 33/814 45 41, [email protected]

sierpień/wrzesień „ Dzień Buraka”

OODR Łosiów

77 / 412 53 27 wew.228, [email protected]

III kwartał "Nasze kulinarne dziedzictwo"

ZODR Barzkowice


12 sierpnia Święto Papryki


48/ 675 25 95

12 sierpnia Kujawsko-Pomorskie Miodowe Lato

Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w

Minikowie,

Oddział w Zarzeczewie

54/ 255 06 00 fax 54/ 255 06 01, [email protected]

19 sierpnia Targi Papryki


48/ 365 69 52

25-26 sierpnia XIX Krajowe Dni Ziemniaka

CEW w Marszewie

62/ 742 73 59, 62/ 742 73 70, [email protected]

sierpień Dni Kukurydzy

MODR Warszawa, Odział Ostro-łęka

29/ 74620112, [email protected]

e.pl

26 sierpnia Wielkopolski Dzień Kapusty

CEW w Marszewie

62/ 742 73 59, 62/ 742 73 70, [email protected]

25-26 sierpnia XXI Promocyjno-Handlowa Wystawa

Rolnicza ROL–SZANSA 2012

ŁODR zs. w Bratoszewicach, Oddział w Piotrkowie Tryb.

Zespół Systemów Produkcji Rolnej i Standardów Jakościowych

III kwartał Najlepszy Producent Rolny

i Zakład Przetwórstwa Rolno-SpoŜywczego -konkurs

ŚODR w Częstochowie


III kwartał Konkurs Orki

ŚODR w Częstochowie, Oddział Mikołów

32/325 01 50, [email protected]

IMPREZY PROMOCYJNE WODR

Str. 4

ZAPROSZENIA

V OGÓLNOPOLSKI KONKURS NA NAJLEPSZE GOSPODARSTWO EKOLOGICZNE 2012

„Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa FAPA

zapraszają rolników prowadzących gospodarstwa w systemie rolnictwa ekologicznego do udziału w:

V OGÓLNOPOLSKIM KONKURSIE

NA NAJLEPSZE GOSPODARSTWO EKOLOGICZNE 2012

Konkurs organizowany jest w dwóch kategoriach:

• „ ekologia – środowisko”

• „ekologiczne gospodarstwo towarowe”

Konkurs organizowany jest dwuetapowo: na szczeblu wojewódzkim oraz na szczeblu krajowym.

Nabór zgłoszeń do Konkursu na szczeblu wojewódzkim przyjmują Wojewódzkie Ośrodki Doradztwa Rolniczego.

Do etapu krajowego przechodzą zwycięzcy z kaŜdej kategorii w województwie.

Regulamin konkursu, karta zgłoszenia znajdują się na stronach:

www.minrol.gov.pl, www.ksow.gov.pl; www.cdr.gov.pl oraz w Wojewódzkich

Ośrodkach Doradztwa Rolniczego.

Szczegółowe informacje moŜna uzyskać we właściwym dla połoŜenia gospodarstwa Wojewódzkim Ośrodku Doradztwa Rolniczego lub Biurze Konkursu w Radomiu tel. 48-3656941 .

E-BIULETYN INFORMACYJNY CDR— NR 7 -8 /48 /2012 Str. 5

ZAPROSZENIA

E-BIULETYN INFORMACYJNY CDR— NR 7 -8 /48 /2012 Str. 6

WARTO SKORZYSTAĆWARTO SKORZYSTAĆWARTO SKORZYSTAĆWARTO SKORZYSTAĆ


Od 6 lipca moŜna składać wnioski o przyznanie pomocy m.in. na tworzenie lub restrukturyzację uznanych organizacji producentów ryb

Od 6 lipca do 3 sierpnia 2012 r. będzie moŜna składać w oddziałach regionalnych ARiMR

wnioski o przyznanie pomocy na realizację operacji w ramach środka 3.1 "Działania wspólne"

która naleŜy do Programu Operacyjnego RYBY 2007 -2013. Termin ten podał do publicznej

wiadomości 20 czerwca, Prezes ARiMR Tomasz Kołodziej za pośrednictwem portalu

internetowego Agencji oraz dziennika "Rzeczpospolita".

Przez pierwsze 14 dni naboru, czyli od 6 do 19 lipca przyjmowane będą tylko wnioski

o przyznanie pomocy na tworzenie nowych lub restrukturyzację istniejących uznanych

organizacji producentów ryb . Będą one mogły takŜe złoŜyć wnioski o przyznanie wsparcia na

opracowanie lub realizację istniejących planów poprawy jakości produktów rybnych. Preferencje

dla uznanych organizacji producentów ryb w przyznawaniu pomocy w ramach PO RYBY 2007

-2013 wynikają z kilku czynników. Przede wszystkim takie organizacje są gwarantem wysokiej

jakości produktów wytwarzanych przez ich członków. Ponadto zorganizowanym grupom, łatwiej

jest konkurować na rynku europejskim i światowym poprzez np. odpowiednią promocję

i działania marketingowe. WaŜne jest takŜe, iŜ to grupy producentów mają bardzo duŜy wpływ

na stabilne ceny produktów rybnych.

Następnie, czyli od 20 lipca do 3 sierpnia będzie moŜna składać w ARiMR wnioski na

wszystkie operacje objęte zakresem środka 3.1 "Działania wspólne", które dotyczyć mogą

m.in. poprawy kwalifikacji zawodowych realizowanych podczas szkoleń, praktyk, seminariów

czy konferencji, a takŜe dofinansowanie kosztów współpracy pomiędzy naukowcami

i podmiotami działającymi w sektorze rybackim. Ponadto wnioskodawcy będą mogli

się ubiegać się o wsparcie na promocję selektywnych metod i narzędzi połowowych czyli np.

uŜywanie sieci o odpowiednio duŜych oczkach, uniemoŜliwiających połów zbyt małych ryb, jak

równieŜ o dofinansowanie działań propagujących poprawę higieny, warunków i bezpieczeństwa

pracy.

Wnioski o dofinansowanie naleŜy składać do oddziału regionalnego Agencji

Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa właściwego ze względu na miejsce zamieszkania albo

siedzibę ubiegającego się o wsparcie.

Pomoc przyznawana jest do wyczerpania środków finansowych, zgodnie z kolejnością

złoŜenia prawidłowo wypełnionego i udokumentowanego wniosku o dofinansowanie.

Wzór formularza wniosku o dofinansowanie wraz z instrukcją oraz inne niezbędne

dokumenty są dostępne na stronach: www.arimr.gov.pl i www.minrol.gov.pl w zakładce

"PO Ryby 2007-2013".

Źródło: www.arimr.gov.pl

Str. 7

WARTO ZAPAMIĘTAĆWARTO ZAPAMIĘTAĆWARTO ZAPAMIĘTAĆWARTO ZAPAMIĘTAĆ


Do publikacji zostało juŜ skierowane rozporządzenie zmieniające rozporządzenie w sprawie minimalnych norm. Zmiany polegają na wprowadzeniu do norm dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska, normy dotyczącej utrzymania stref buforowych wzdłuŜ cieków wodnych.

Celem normy jest przede wszystkim ochrona jakości wód. Na jakość zasobów wodnych wpływają zanieczyszczenia z róŜnych źródeł, w tym takŜe zanieczyszczenia pochodzące ze źródeł rolniczych, w szczególności azotany. Dlatego jednym z działań słuŜących ochronie jakości wody jest zakaz stosowania nawozów naturalnych i mineralnych na gruntach rolnych w odległościach od brzegu cieków i zbiorników wodnych, określonych w przepisach w sprawie szczegółowego sposobu stosowania nawozów oraz prowadzenia szkoleń z zakresu ich stosowania.

Nowa norma stanowi element zasady wzajemnej zgodności (cross-compliance), co oznacza, Ŝe w przypadku jej nieprzestrzegania konsekwencją będzie odpowiednie zmniejszenie płatności bezpośrednich.

W zakresie tej normy obowiązują przepisy odnoszące się do zakazu stosowania na gruntach rolnych gnojowicy w odległości co najmniej 10 m, a w przypadku pozostałych nawozów w odległości co najmniej 5 m od brzegów:

• jezior i zbiorników wodnych o powierzchni do 50 ha;

• cieków wodnych;

• rowów, z wyłączeniem rowów o szerokości do 5 m liczonej na wysokości górnej krawędzi brzegu rowu;

• kanałów w rozumieniu przepisów ustawy - Prawo wodne ( ustawa z 18 lipca 2001 r. Dz. U. z 2012 r. poz. 145).

Odrębne regulacje obowiązują w przypadku zbiorników mających szczególne znaczenie dla bilansu wodnego dla potrzeb kraju m.in. chodzi tutaj o jeziora i zbiorniki wodne o powierzchni powyŜej 50 ha, strefy ochronne ujęć wody oraz obszary morskiego pasa nadbrzeŜnego. W przypadku powyŜszych elementów ustanowiono 20 - metrową strefę, w ramach której nie moŜna stosować nawozów.

Źródło: www.minrol.gov.pl

NORMA DOTYCZĄCA UTRZYMANIA STREF BUFOROWYCH WZDŁUś CIEKÓW WODNYCH

Str. 8

INTEGROWANA OCHRONA KUKURYDZY Autor: Zespół Systemów Produkcji Rolnej CDR O/Poznań

1


Natomiast, mieszańce trójliniowe są lepiej dostosowane do gorszych warunków uprawy.

Podstawowe kryteria doboru odmian kukurydzy na ziarno to: wysokość plonu ziarna i odpowiednia wczesność, niezbyt wysoka łodyga, brak skłonności do krzewienia oraz odporność na wyleganie zarówno korzeniowe, jak i fuzaryjne, powodowane przez grzyby wywołujące zgniliznę łodyg. Odmiany wcześniejsze posiadają większą skłonność do wylegania fuzaryjnego niŜ późniejsze.

Do najwaŜniejszych kryteriów w doborze odmian na kiszonkę naleŜą: wysoki plon ogólny suchej masy łodyg, liści i kolb, o duŜym udziale kolb (korzystny powyŜej 50%), zawartość suchej masy przy zbiorze w całych roślinach (ok. 32%) oraz wysoka strawność wegetatywnych części roślin.

Ponadto, odmiany mieszańcowe kukurydzy do integrowanej produkcji na kiszonkę, jak i na ziarno muszą wykazywać tolerancję na najwaŜniejsze choroby tj.: głownię guzowatą, fuzariozy kolb i szkodniki, w szczególności – omacnicę prosowiankę.

Poza odmianami z Krajowego Rejestru, do uprawy w Polsce są dopuszczone równieŜ odmiany kukurydzy zarejestrowane w krajach Unii Europejskiej. W katalogu wspólnotowym pod koniec 2011 r. znajdowało się 4555 odmian kukurydzy, w tym 225 odmian kukurydzy genetycznie zmodyfikowanej MON 810 (dopuszczonej do uprawy w UE) z genem Bt odporności na omacnicę prosowiankę.

WARTO PRZECZYTAĆWARTO PRZECZYTAĆWARTO PRZECZYTAĆWARTO PRZECZYTAĆ

Kukurydza jest bardzo cenną rośliną uprawną o wysokiej plenności i wszechstronnym uŜytkowaniu. Wykorzystywana jest do produkcji Ŝywności i paszy dla zwierząt oraz jako surowiec przemysłowy i energetyczny. Pod względem powierzchni uprawy kukurydza zajmuje drugie miejsce po pszenicy, natomiast pod względem ilości wyprodukowanego ziarna jest liderem. W 2011 r. powierzchnia uprawy kukurydzy na ziarno wyniosła w Polsce 333 tys. ha (najwięcej w woj. dolnośląskim, wielkopolskim, opolskim, a na kiszonkę ponad 400 tys. ha (województwa o największym areale: podlaskie, wielkopolskie, mazowieckie).

W uprawie na ziarno w sprzyjających warunkach środowiskowych i poprawnej agrotechnice moŜna osiągnąć plon 12 t ziarna/ha, a w uprawie na kiszonkę plon świeŜej masy - 60 t/ha. W kukurydzy wykorzystuje się zjawisko heterozji w hodowli odmian mieszańcowych. Uprawiane mieszańce są bardziej plenne od odmian populacyjnych oraz są bardziej odporne na choroby i szkodniki.

Dobór odmian

W Krajowym Rejestrze, jest obecnie zarejestrowanych 174 odmiany mieszańcowych (F1) kukurydzy, w tym 107 – na ziarno, 54 na kiszonkę z całych roślin i 13 odmian ogólnouŜytkowych. . Odmiany kukurydzy przeznaczone na ziarno i na kiszonkę dzielą się na wczesne (FAO do 220), średniowczesne (FAO 230-250) i średniopóźne (FAO 250-290). Prawie połowę stanowią odmiany średniowczesne (85 odmian).

Ze względu na typy hodowlane wyróŜnia się mieszańce pojedyncze – dwuliniowe (SC), mieszańce trójliniowe (TC) oraz mieszańce podwójne – czteroliniowe. W rejestrze odmian kukurydzy jest obecnie 99 mieszańców pojedynczych, 74 trójliniowych i 1 podwójny. Mieszańce pojedyńcze charakteryzują się większym wyrównaniem morfologicznym.

Str. 9


2


Wymagania klimatyczne Kukurydza jest rośliną, która do uzyskania wysokich plonów potrzebuje odpowiedniego

nasłonecznienia, stosunkowo wysokich temperatur, znacznych ilości dostępnych składników pokarmowych oraz wody. Kukurydza pochodzi z Meksyku, jest rośliną dnia krótkiego o bardzo silnej reakcji fotoperiodycznej. Jest gatunkiem, który w stosunkowo krótkim czasie gromadzi duŜą ilość suchej masy o wysokiej wartości energetycznej. Posiada bardzo sprawny system korzeniowy pobierający z gleby wodę wraz ze składnikami pokarmowymi. Kukurydza wykorzystuje intensywnie światło. Jej aparat asymilacyjny potrafi bardzo sprawnie wykorzystać energię słoneczną. Brak wody w pierwszej kolejności objawia się zahamowaniem wzrostu liści, a przy dobrym zaopatrzeniu w wodę, roślina wytwarza liście o większej powierzchni blaszki liściowej. Dobre uwilgotnienie tkanki roślinnej oraz odpowiednia temperatura jest warunkiem wykorzystania światła do produkcji asymilatów. W plantacjach nadmiernie zagęszczonych w liściach roślin wytwarza się mniej chlorofilu, co ma znaczny wpływ na obniŜenie plonu. Dlatego kukurydza nie moŜe być wysiewana zbyt gęsto. Najczęściej zalecana obsada na m2 to przy uprawie na:

• kiszonkę - około 10 roślin,

• ziarno - 6-7 roślin. Kukurydza jest rośliną ciepłolubną. Minimalna temperatura, przy której ziarniak

przerywa spoczynek to 6oC, jednak korzonek moŜe przebić okrywą przy 8oC, a wschody pojawiają się przy 10oC. Postęp hodowlany w stosunku do wymagań cieplnych oraz ocieplenie klimatu w ostatnich czasach sprawia, Ŝe moŜemy uprawiać kukurydzę prawie na terenie całej Polski. Jednak w integrowanej uprawie kukurydzy waŜnym jest odpowiedni dobór odmian pod względem wczesności. Mieszańce wczesne i średnio wczesne mają podobne potrzeby cieplne jak zboŜa jare. Kukurydza wymaga ciepła szczególnie podczas wschodów i pierwszego okresu wegetacji. Zbyt wczesny siew w nie ogrzaną glebę oraz niskie temperatury nocą po wschodach powodują słaby wzrost i Ŝółknięcie juŜ wschodzących roślin. Rośliny osłabione są podatne na choroby oraz szkodniki.

Tabela 1 Potrzeby cieplne w róŜnych fazach rozwojowych

Faza rozwojowa

Temperatura mini-malna dla osiągnię-cia danej fazy (oC)

Optymalna śred-nia temperatura

(oC)

Minimalna temperatura kry-tyczna

(oC)

Kiełkowanie 8-10 12-15 -

Wschody 10-12 15-18 -2,-3

Wykształcenie się i rozwój organów wege-

tatywnych

10-12

16-20

-2,-3

Wykształcenie się kwia-tostanów

i intensywny wzrost

12-15

20-24

-2,-3

Dojrzewanie

10-12

18-24

-2,-3 liście

-4,-5 kolby w dojrzałości mleczno woskowej


Str. 10


3


Wyhodowane obecnie nowe odmiany mieszańców o obniŜonym progu termicznym kiełkują juŜ przy 6 oC. W tej temperaturze wykształcają się organy wegetatywne, natomiast dalszy rozwój następuje w wyŜszych temperaturach. Daje to moŜliwości rolnikom wcześniejszego siewu kukurydzy, przez co wydłuŜa się okres wegetacji. ChociaŜ postęp hodowlany zmniejszył wymagania cieplne tej rośliny, to nadal ma ona duŜe wymagania termiczne w stosunku do gleby i powietrza, a najgorzej znosi duŜe wahania temperatury. Szczególne zagroŜenie dla wzrostu i rozwoju roślin stanowią późnowiosenne przymrozki.

Kukurydza ma wysokie wymagania w stosunku do wody, jednak roślina oszczędnie nią gospodaruje. Mimo to zuŜywa ogromne ilości wody od kilku do kilkunastu milionów litrów z 1 ha w okresie wegetacji. Kukurydza posiada dobrze rozwinięty system korzeniowy, dlatego moŜe pobierać wodę ze znacznych głębokości – zwykle do 1,5 m, a na glebach głębokich 3-4 m. Rośliny korzystają równieŜ z wody opadowej. Potrzeby wodne kukurydzy zabezpiecza około 200 mm opadów, resztę roślina czerpie z wód gruntowych, zapasów wody w glebie i z rosy.

W Polsce w ostatnich latach obserwuje się niedobór wody w okresie wegetacji. Aby ją zatrzymać trzeba zadbać o podniesienie zawartości próchnicy w glebie, która przyczynia się do gromadzenia wody. Na glebach lekkich, opady w lipcu i sierpniu są najwaŜniejszym czynnikiem plonotwórczym.

Zbyt duŜe opady deszczu powyŜej 350-400 mm w okresie wegetacji roślin niekorzystnie wpływają na plony ziarna kukurydzy, szczególnie przy niskich temperaturach (ok. 14oC ).

Wymagania glebowe

Kukurydza nie ma zbyt duŜych wymagań w stosunku do gleby, jednak wysoka kultura gleby oraz jej zasobność w składniki pokarmowe zwiększa plonowanie roślin. MoŜna ją uprawiać na róŜnych glebach z wyjątkiem podmokłych, zimnych, cięŜkich oraz zbyt lekkich i suchych. Najlepsze gleby pod uprawę kukurydzy to czarnoziemy oraz gleby lessowe, ale dobrze teŜ udaje się na madach, glebach brunatnych oraz mocnych piaskach gliniastych. Dobrze plonuje równieŜ na glebach kompleksów Ŝytniego bardzo dobrego i dobrego, klasy bonitacyjnej IV a i b, a nawet V, które są zasobne w składniki mineralne i wodę. Kukurydza moŜe być uprawiana na torfach niskich.

Optymalne pH gleby – obojętne. Kukurydza udaje się takŜe na glebach o niŜszym pH, w granicach 5- 5,7, ale poniŜej pH 5 obserwuje się spadek plonów.

W Polsce szacuje się, Ŝe około 60% gleb nadaje się do uprawy kukurydzy.


Str. 11


4


Termin i gęstość siew

Wybierając termin siewu, naleŜy pamiętać o tym, Ŝe jest to roślina ciepłolubna, a intensywny proces kiełkowania następuje w nagrzanej glebie, której temperatura na głębokości 4-6 cm powinna wynosić 9-10 oC. Rośliny wcześnie wysiane dają zwykle większy plon. Optymalny termin w warunkach klimatycznych Polski przypada na okres od 15 kwietnia do 5 maja. Wskaźnikiem do przeprowadzenia siewu kukurydzy jest kwitnienie tarniny, mniszka lekarskiego oraz czeremchy. Mniejszym błędem jest przyspieszenie siewu niŜ jego opóźnienie. Przy opóźnionym siewie rośliny uzyskają bujny wzrost, ale odbija się to na obniŜce plonu, szczególnie przy uprawie kukurydzy na ziarno. W sytuacji, kiedy opóźniony siew jest koniecznością, naleŜy obniŜyć normę wysiewu i uprawiać odmiany wczesne.

Siew wykonujemy tylko siewnikiem punktowym przy rozstawie rzędów 75 cm (na kiszonkę moŜe być rozstaw węŜszy – 60 cm) na głębokość 3-4 cm na glebach cięŜkich oraz 5-7 cm na glebach lekkich. Obsada roślin do zbioru powinna zaleŜeć od wysiewanej odmiany i być zgodna z zaleceniami producenta. Zwykle przy uprawie na ziarno wynosi 80 – 90 tys. roślin na ha, przy uprawie na kiszonkę 90 – 110 tys. roślin na ha. Optymalna obsada na powierzchni jednego hektara to nie tylko ilość nasion, ale takŜe równomierne rozmieszczenia ich w rzędzie. Rośliny równomiernie oddalone od siebie nie konkurują między sobą o światło wodę i składniki pokarmowe.

Agrotechnika uprawy

Przedplon

Kukurydzę moŜna uprawiać po wszystkich przedplonach, poniewaŜ jest mało wymagająca pod względem miejsca w zmianowaniu. Przeznaczenie stanowiska pod uprawę kukurydzy powinno zaleŜeć od Ŝyzności gleby. Na glebach kompleksów Ŝytnich i pszennych moŜna ją uprawiać po zboŜach, natomiast na glebach kompleksu Ŝytniego słabego po roślinach okopowych, strączkowych, mieszankach motylkowych z trawami czy zboŜach. Kukurydza jest rośliną, której uprawa w znacznym stopniu zubaŜa glebę w materię organiczną. Dlatego warto zastosować pod uprawę nawoŜenie organiczne lub uprawiać ją po przedplonach, pod które zastosowano obornik.

Kukurydza moŜe być uprawiana w monokulturze. Jednak, badania zarówno polskie jak i zagraniczne wskazują, Ŝe ma to wpływ na obniŜenie plonu. Uprawa w monokulturze naraŜa rośliny na czynniki stresowe związane z występowaniem chorób, szkodników, chwastów jak równieŜ jednostronnie wyczerpuje składniki pokarmowe z gleby. Z tego względu w systemie integrowanej uprawy kukurydzy naleŜy unikać kilkuletniej uprawy tej rośliny po sobie. Prawidłowe zmianowanie pozwala na ograniczenie występowania chorób i szkodników.

Kukurydza ujemnie reaguje na stanowisko po burakach cukrowych zbieranych cięŜkim sprzętem mechanicznym ze względu na ubicie gleby.


Str. 12


5


Uprawa roli

Kukurydza w Polsce uprawiana jest najczęściej w technice orkowej, ale coraz częściej orkę zastępuje się innymi zabiegami uprawnymi np.: płytka orka czy zabiegi nie odwracające glebę - cięŜka brona talerzowa.

W uprawie tradycyjnej kukurydzy po zboŜach naleŜy jak najwcześniej po zbiorze przedplonu zastosować zabieg przerywający parowanie gleby i przykrycie resztek poŜniwnych. Do tej czynności moŜemy wykorzystać pług podorywkowy jak i bronę talerzową czy teŜ gruber ścierniskowy, spulchniając glebę na głębokość do 10 cm. Jeśli w gospodarstwie nie wykorzystuje się słomy to naleŜy podczas zbioru zbóŜ zastosować rozdrabniacz przy kombajnie i pociąć ją na długość nie większą niŜ 8 cm, a następnie przyorać. Następnym zabiegiem jest bronowanie celem zniszczenia kiełkujących chwastów. Podstawowym zabiegiem jesiennym jest głęboka orka.

W technologii uproszczonej, która polega na ograniczeniu zabiegów uprawowych, zamiast głębokiej orki przedzimowej, stosuje się orkę płytką lub zabiegi nie odwracające gleby np. cięŜką bronę talerzową. Gleba powinna być utrzymana w wysokiej kulturze, to znaczy bez chwastów wieloletnich, kamieni i z odpowiednim zasobem składników pokarmowych. W przypadku znacznego zachwaszczenia szczególnie chwastami jednoliściennymi (perz) naleŜy zastosować chemiczną walkę. Dobrym sposobem jest po zbiorze przedplonu zastosowanie zabiegów przerywających parowanie wody i wysiew poplonu (ozimego lub ścierniskowego). Poplon pozostawiamy przez okres zimy (gorczyca), a na wiosnę wykonujemy płytką uprawę roli (8 - 12 cm) i wysiew nasion w mulcz, który jest pozostałością po poplonie. W przypadku poplonu ozimego (zboŜe ozime), wiosną moŜemy zastosować oprysk (Roundup 360 SL ) lub przyorać rośliny. Tego typu działania mają znamiona uprawy konserwującej, przy której resztki poplonu leŜą na powierzchni gleby.

Maksymalnym uproszczeniem jest uprawa zerowa czyli siew bezpośrednio w ściernisko lub w ściernisko z pozostawioną rozdrobnioną słomą. Problemem w tej metodzie uprawy staje się zagęszczenie gleby na uwrociach i ścieŜkach przejazdowych, które w tych miejscach naleŜy wzruszyć. Przy tej metodzie zabiegi uprawowe polegają na chemicznej walce z zachwaszczeniem. Do siewu bezpośredniego potrzeba specjalistycznego sprzętu do wysiewu nasion.

NawoŜenie

Przystępując do uprawy kukurydzy naleŜy oszacować wysokość plonu oraz wykonać analizę gleby na zawartość składników pokarmowych, aby zastosować odpowiednie nawoŜenie.

Kukurydza jest rośliną o dynamicznym wzroście. Ma duŜe zapotrzebowanie pokarmowe względem potasu, fosforu, magnezu i azotu. Poszczególne składniki pokarmowe: potas, fosfor, magnez, azot pełnią określone funkcje w roślinie, które składają się później na określony plon jeśli są dostępne dla roślin w odpowiedniej ilości.

Potas pełni waŜną rolę w procesach fizjologicznych roślin, reguluje gospodarką wodną, a dostarczenie tego składnika roślinie w odpowiedniej ilości zmniejsza jej stres w okresie występowania niedoboru wody. Bierze udział w przemieszczaniu asymilatów. Składnik ten najintensywniej pobierany jest w czasie wzrostu. Zatem zasobność gleby w potas powinna kształtować się na średnim poziomie, jeśli chcemy uzyskiwać odpowiednie plony.


Str. 13


6



Fosfor umoŜliwia roślinom rozwój systemu korzeniowego, przez to lepsze pobieranie składników pokarmowych. Wchodzi w skład wielu związków organicznych w roślinie i wykorzystywany jest w róŜnych procesach zachodzących w komórkach. Zapotrzebowanie na fosfor ujawnia się we wczesnych fazach rozwoju roślin. Dlatego dostępność tego pierwiastka w glebie i z nawozów powinno umoŜliwiać odpowiednie stanowisko o odczynie lekko-kwaśnym w granicach 6 i trochę powyŜej tej wartości.

Magnez składnik chlorofilu, bierze udział w syntezie białka, przyczynia się do szybszego przyrostu masy roślinnej w okresie intensywnego wzrostu, jest teŜ waŜnym składnikiem pokarmowym dla ludzi i zwierząt. Średnia zasobność gleby powinna szacować się na poziomie 5-6 mg Mg/100g gleby.

Odpowiednie zaopatrzenie roślin w fosfor, potas i magnez podnosi efektywność wykorzystania przez nie azotu, który wpływa na zawiązywanie ziarniaków w kolbie.

W tabelach poniŜej przedstawiono zapotrzebowanie na składniki pokarmowe w zaleŜności od zasobności gleby i plonu ziarna.

Tabela 2

Zasobność gleby, a dawki fosforu i potasu w kukurydzy uprawianej na ziarno i ccm przy plonach powyŜej 7t/ha (wg prof. W. Grzebisza –UP P-ń)

*/ pierwsze liczby w kolumnie oznaczają dawki składnika na stanowisku w II roku po oborniku

**/ w drugiej kolumnie dawki składnika oznaczają uprawę bez obornika w zmianowaniu

- w przypadku uprawy kukurydzy na kiszonkę z całych roślin dawkę potasu naleŜy przyjąć wg powyŜszej tabeli, ale powiększyć ją o 0-15% ze względu na obsadę.

W przypadku uzyskiwania plonów na poziomie 7 t ziarna, bądź kiszonki z ccm naleŜy przy średniej zasobności gleby w fosfor i potas zastosować nawozy dostarczające fosfor (P2O5) na poziomie 70 kg i potas (K2O) na poziomie – 140 kg, na glebie uprawianej bez obornika, a w przypadku uprawy w 2-gim roku po oborniku odpowiednio fosforu (P2O5) na poziomie 56 kg i potasu (K2O) na poziomie – 112 kg.

Klasa zasobności gleby

Dawka składnika w nawozie , kg/t ziarna ze słomą

P2O5 K2O

Niska 12*/15** 25*/30**

Średnia 8/10 16/20

Wysoka 5/7 12/15

Bardzo wysoka 3/5 6/10

Str. 14


7



Tabela 3 Jednostkowe pobieranie składników pokarmowych z plonem kukurydzy

(wg prof. W. Grzebisza –UP P-ń)

Szacuje się , Ŝe do wyprodukowania 1 t ziarna kukurydza wykorzystuje w kg: N- 27, P2O5 – 12, K20 – 30, CaO – 7 i MgO – 8.

NawoŜąc kukurydzę zawsze trzeba mieć na względzie przedplon i czy wniesiono wcześniej składniki pokarmowe z nawozem naturalnym bądź w resztkach poŜniwnych. Jeśli uprawiamy kukurydzę po kukurydzy na ziarno lub ccm część składników zwracana jest do gleby w resztkach poŜniwnych (20-40 kg N/ha).

Nawozy fosforowo potasowe stosuje się przedsiewnie, nawozy azotowe przedsiewnie lub przedsiewnie i pogłównie. Przedsiewnie wprowadzamy całą dawkę azotu na glebach Ŝyznych (mocznik, siarczan amonu), na glebach słabszych dawka jest rozbita na części 2/3 wprowadzamy przed wysiewem kukurydzy, a pozostałą część pogłównie (jako tzw. nawoŜenie startowe) najpóźniej do 4-5 liścia. Pogłównie najlepiej stosować nawozy saletrzane szybko działające, a takŜe RSM.

NawoŜenie mikroelementami

WaŜną rolę w odŜywianiu kukurydzy odgrywają teŜ mikroelementy. Wpośród nich najwaŜniejszą rolę odgrywa cynk. Bierze udział w tworzeniu się białka i oddziałuje na gospodarkę fosforową rośliny. Jego niedobór zmniejsza produkcję węglowodanów. Drugim waŜnym mikroelementem jest bor, który reguluje procesy wzrostu i rozwoju komórek oraz procesy kwitnienia i owocowania roślin, a takŜe wpływa na przemiany węglowodanów. Poza tym jego ilość w glebach uprawnych jest znikoma. W niektórych przypadkach zaleca się teŜ uzupełniać nawoŜenie molibdenem, szczególnie gdy kukurydza uprawiana jest na glebach, gdzie odczyn oscyluje w granicach obojętnego. Mikroelementy naleŜy uzupełniać w nawozach dolistnych zgodnie z zaleceniami producenta.

Ochrona plantacji

WaŜniejsze choroby występujące w uprawie kukurydzy

Zbyt częsta uprawa kukurydzy, podobnie jak innych roślin zboŜowych na tym samym polu sprzyja rozwojowi chorób i szkodników. Najczęściej występujące choroby w uprawie kukurydzy to: zgorzel siewek, zgnilizna korzeni i zgorzel podstawy łodyg, fuzarioza kolb kukurydzy, głownia guzowata kukurydzy i drobna plamistość liści kukurydzy.

Plon ziarna

t/ha

Składniki pokarmowe

N P2O5 K2O S MgO B Zn

kg/t g/t

Niski 26 10 18 2,6 5,0 20 50

Pobranie dla N =1 1,0 0,4 0,7 0,1 0,2 - -

Średni 20 9 24 2,25 7,0 20 40

Pobranie dla N =1 1,0 0,34 1,2 0,11 0,25 - -

Str. 15


8



Zgorzel siewek

Choroba ta jest powodowana przez grzyby chorobotwórcze przeŜywające na resztkach poŜniwnych w glebie i materiale siewnym.

Objawami są Ŝółknięcie oraz brunatnienie występujące na korzeniach i podstawie łodyg. Uszkodzenia te prowadzą do zamierania roślin i przerzedzania łanu.

Zgnilizna korzeni i zgorzel podstawy łodyg

Jest to jedna z najgroźniejszych chorób kukurydzy, powodowana jest przez grzyby.

Pierwszymi objawami są: Ŝółknięcie i zahamowanie wzrostu roślin. Zmiany te występują u podstawy łodygi w postaci przewęŜenia z widocznymi brunatnymi plamami oraz czerwienienie korzeni. Na chorych roślinach od dołu ku górze zamierają liście. Charakterystycznym objawem tej choroby jest to, Ŝe kolby mogą zwisać ku dołowi.

Fuzarioza kolb kukurydzy

Choroba ta jest efektem wcześniejszego zaatakowania roślin przez zgniliznę korzeni i zgorzel podstawy łodyg.

Opanowuje górne części roślin - liście okrywowe kolby i kolby w dojrzałości mleczno-woskowej. Silnie poraŜona kukurydza pęka oraz zmienia się jej barwa na róŜowoczerwoną, czerwonobrązową.

Choroba ta nie powoduje strat w plonie, lecz pogarsza jego jakość. Sprzyja jej ciepło i wilgotna pogoda.

Głownia guzowata kukurydzy

Powodowana jest przez grzyby zimujące w glebie na resztkach poŜniwnych, a takŜe na ziarnie siewnym. Jej rozwojowi sprzyja ciepła i deszczowa pogoda w okresie letnim.

Objawy choroby obserwujemy na liściach, łodygach oraz kolbach w postaci narośli o róŜnej wielkości. Kolby zaatakowane przez głownię nie wytwarzają ziarna.

Str. 16

Głownia guzowata kukurydzy

Powodowana jest przez grzyby zimujące w glebie na resztkach poŜniwnych, a takŜe na ziarnie siewnym. Jej rozwojowi sprzyja ciepła i deszczowa pogoda w okresie letnim.

Objawy choroby obserwujemy na liściach, łodygach oraz kolbach w postaci narośli o róŜnej wielkości. Kolby zaatakowane przez głownię nie wytwarzają ziarna.

Drobna plamistość liści kukurydzy

Powodowana jest przez zarodniki grzyba zimującego na resztkach poŜniwnych i na ziarnie siewnym.

Choroba objawia się małymi plamkami (o średnicy 1-4 mm) z czerwonobrunatną obwódką. Początkowo plamy są pojedyncze, a następnie zlewają się ze sobą, atakując znaczną część powierzchni liści, pochwy i liści okrywających kolby. Przy duŜym nasileniu choroby obserwuje się zamieranie i przedwczesne dojrzewanie roślin.

Ochrona kukurydzy przed chorobami jest ograniczona, polega głównie na zaprawianiu ziarna przed siewem, przestrzeganiu zasad prawidłowej agrotechniki, rezygnacji z uprawy kukurydzy po kukurydzy i wysiewaniu mieszańców odpornych na choroby. Aktualnie zarejestrowane są 3 zaprawy nasienne:

• Maxim XL 035 FS (substancja czynna – fludioksonil + metalaksyl-M) – do zwalczania zgorzeli siewek,

• Sarox T 500 FS (s. czynna – karboksyna) – do zwalczania głowni, zgorzeli siewek,

• Vitavax 200 FS (s. czynna – tiuram + karboksyna) – do zwalczania głowni guzowatej i zgorzeli siewek.


9



Str. 17

WaŜniejsze szkodniki kukurydzy

Na plantacjach kukurydzy w Polsce stwierdza się Ŝerowanie ponad 30 gatunków szkodników. Do najwaŜniejszych, powodujących powaŜne szkody zalicza się: drutowce, omacnicę prosowiankę, ploniarkę zboŜówkę, ploniarkę gnijkę, rolnice, śmietkę kiełkówkę, stonkę kukurydzianą.

Drutowce Larwy chrząszczy są barwy Ŝółto-pomarańczowej z trzema parami nóg. Dorosły chrząszcz osiąga długość (7-10 mm), jest barwy brunatno-szarej. Larwy, jak i osobniki dorosłe zimują w glebie. Wyrządzają szkody w okresie kiełkowania nasion uszkadzając ziarniaki i kiełki częściowo bądź całkowicie, przegryzają korzenie, w wyniku czego młode siewki obumierają.

Omacnica prosowianka

Osobnik dorosły omacnicy jest motylem o rozpiętości skrzydeł od 25 do 30 mm, gąsienice mają długość 25-30 mm, są barwy Ŝółto-brązowej. Gąsienice zimują w resztkach poŜniwnych lub łodygach chwastów. W maju przepoczwarczają się i w połowie czerwca wylatują jako motyle. Ich lot trwa od 4,5 do 8 tygodni. Szczyt lotu przypada na pierwszą i drugą dekadę lipca. Od polowy czerwca samice rozpoczynają składanie jaj. Maksimum przypada na drugą i trzecią dekadę lipca. Po 5-10 dniach z jaj wylęgają się gąsienice – max wylęgu przypada w drugiej lub trzeciej dekadzie lipca. Objawami Ŝerowania omacnicy są otwory o średnicy 3-4 mm w łodygach i kolbach. Rośliny zaatakowane przez gąsienice łamią się.

Ploniarka zboŜówka

Szkodnik ten to muchówka o długości 2 mm, larwy mają około 4 mm długości, są beznogie i bezgłowe. Największe uszkodzenia spowodowane przez larwy widoczne są na młodych roślinach w pobliŜu wierzchołków wzrostu, uszkodzenia najlepiej widoczne są w fazie 5-6 liści. Okres Ŝerowania larw w roślinach trwa od 3 do nawet 5 tygodni.

Ploniarka gnijka

Szkodnik ten to muchówka o długości 2,5-3 mm, larwa długości 4,5 mm. Rośliny opanowane przez szkodniki są przyhamowane przy wzroście. Miejsca Ŝerujące przez larwy gniją oraz skręcają się i przełamują. Szkodnik ten najliczniej występuje w rejonach upraw traw nasiennych.

Rolnice Szkody na uprawach wyrządzają gąsienice "barwienia szarego", które osiągają długość 5 cm i Ŝerują głównie nocą na korzeniach, łodygach oraz liściach. Uszkadzają młode rośliny, podgryzają rośliny w okolicy szyjki korzeniowej, mogą takŜe wygryzać dziury w liściach. Uszkodzenia szyjki korzeniowej powodują przewracanie się roślin i ich zamieranie. Cechą charakterystyczną jest to, Ŝe gąsienica wędruje w glebie od jednej do następnej rośliny, niszcząc całe rzędy kukurydzy.


10



Str. 18

Śmietka kiełkówka

To muchówka o długości 4-5 mm, larwy o długości około 7 mm, są beznogie i bezgłowe. Największe szkody wyrządzają w okresie kiełkowania nasion uszkadzając nasiona i kiełki. Najczęściej atakowane są liścienie i wierzchołek wzrostu, występuje w całym kraju.

Stonka kukurydziana

Szkody wyrządzane są przez larwy i chrząszcze. Osobniki dorosłe osiągają długość do 6,8 mmm, posiadają zmienne ubarwienie, począwszy od Ŝółtego, poprzez jasną zieleń aŜ do lekko pomarańczowego. Larwy są wydłuŜone, koloru białego lub biało-kremowego. Osiągają długość do 18 mm. Larwy przechodzą przez trzy stadia rozwojowe. Dwa pierwsze Ŝerują na najmłodszych korzonkach. Trzecie stadium jest najbardziej szkodliwe, powoduje niszczenie rdzenia korzeni. Chrząszcze Ŝywią się znamionami kwiatów, zakłócają proces zapylania.

W integrowanej ochronie roślin pierwszeństwo mają metody niechemiczne (agrotechniczne) tj.: płodozmian, zespół uprawek przedsiewnych, dobór odmian mniej podatnych na szkodniki, wczesny siew, zbilansowane nawoŜenie (zwłaszcza azotem), izolacja przestrzenna, terminowy zbiór plonu, rozdrabnianie resztek poŜniwnych, głęboka orka jesienna, wiosenne talerzowanie, i in.

NajwaŜniejsze zabiegi niechemicznego ograniczania szkodliwości wybranych szkodników kukurydzy przedstawiono w poniŜszej tabeli.

Tabela 4 Metody i sposoby ochrony kukurydzy przed szkodnikami

Szkodnik Metody i sposoby ochrony

Błyszczka jarzynów-ka

wczesna i głęboka orka jesienna, wiosenne zwalczanie chwa-stów komosowatych, przedsiewne zaprawianie ziarna

Drutowce agrotechnika, płodozmian, podorywki, talerzowanie, orka, spulchnianie gleby, niszczenie chwastów, zwiększenie normy wysiewu ziarna, granulaty, przedsiewne zaprawianie ziarna

Lenie agrotechnika, izolacja przestrzenna od roślin zboŜowych, wcze-sny siew ziarna, zwiększenie normy wysiewu ziarna

Mszyce Izolacja przestrzenna od roślin zboŜowych, wczesny wysiew ziarna, zrównowaŜone nawoŜenie, zaprawianie ziarna, opryski-wanie roślin selektywnymi insektycydami – zwłaszcza brzegów plantacji


11



Str. 19

Szkodnik Metody i sposoby ochrony

Omacnica prosowianka agrotechnika, płodozmian, wczesny zbiór, rozdrabnianie i głębokie przyoranie resztek poŜniwnych bezpośrednio po zbiorze, niszczenie i usuwanie z plantacji chwastów (szczególnie tych o grubych łodygach), głęboka orka jesienna, wiosenne talerzowanie, zrównowaŜone nawoŜenie azotem, uprawa odmian mniej podatnych, wykładanie kruszynka, granulaty, opryskiwanie roślin

Pędraki agrotechnika, płodozmian, podorywki, talerzowanie, orka, spulchnianie gleby, niszczenie chwastów, zwiększenie wysiewu ziarna, granulaty, przedsiewne zapra-wianie ziarna

Ploniarka zboŜówka Wczesne wykonanie siewu, podorywki, przedsiewne zaprawianie ziarna, stoso-wanie granulatów podczas siewu (na terenach masowego występowania ploniar-ki i szkodników glebowych), opryskiwanie roślin

Rolnice agrotechnika, izolacja przestrzenna od roślin zboŜowych oraz krzyŜowych i wa-rzyw kapustnych, wczesny siew ziarna, zwalczanie chwastów, zwiększenie wysie-wu ziarna, zwiększenie nawoŜenia, opryskiwanie gleby i roślin, granulaty

Skrzypionki agrotechnika, izolacja przestrzenna od roślin zboŜowych, zrównowaŜone nawoŜe-nie

Stonka kukurydziana płodozmian, agrotechnika, dobór odmian o rozbudowanym systemie korzenio-wym, wczesny siew, rozdrabnianie i głębokie przyoranie resztek poŜniwnych bez-pośrednio po zbiorze, niszczenie i usuwanie z plantacji chwastów, głęboka orka jesienna, przedsiewne zaprawianie ziarna, opryskiwanie roślin

Ślimaki agrotechnika, podorywki, talerzowanie, staranna uprawa roli, wapnowanie gleby, niszczenie chwastów, izolacja przestrzenna od roślin zboŜowych oraz krzyŜowych i warzyw kapustnych, wczesny i głębszy siew ziarna, zwiększenie wysiewu ziar-na, usuwanie resztek roślinnych z pól po zbiorach, wykaszanie traw, uprawa mniej wraŜliwych odmian

Śmietka kiełkówka wczesne przygotowanie gleby pod siew, wczesny siew ziarna, zwiększenie wysie-wu ziarna, niszczenie i usuwanie chwastów, dokładne przyorywanie obornika

Urazek kukurydziany Zabiegi pielęgnacyjne na polach, usuwanie z okolic upraw i niszczenie uszkodzo-nych oraz przejrzałych owoców i warzyw, na których rozwijają się larwy szkodni-ka, zbiory zaraz po osiągnięciu pełnej dojrzałości, a następnie szybkie zaoranie pola

Wciornastki agrotechnika, izolacja przestrzenna od innych roślin zboŜowych, zrównowaŜone nawoŜenie, orka zimowa, wykaszanie traw i chwastów na miedzach i nieuŜyt-kach rolniczych

Zmieniki agrotechnika, izolacja przestrzenna, podorywka, wczesna głęboka orka, usuwa-nie chwastów, właściwe nawoŜenie mineralne, zmianowanie roślin, wczesny zbiór

Zwójki agrotechnika, izolacja przestrzenna od roślin zboŜowych, zwiększone nawoŜenie azotowe, przedsiewne zaprawianie ziarna


12



Str. 20

Jedną z waŜniejszych niechemicznych metod ochrony kukurydzy przed szkodnikami jest dobór odmian mniej podatnych na niektóre gatunki np.: ploniarkę zboŜówkę, stonkę kukurydzianą czy omacnicę prosowiankę. Przy zwalczaniu omacnicy prosowianki stosuje się metodę biologiczną polegającą na wyłoŜeniu biopreparatów zawierających pasoŜyta jaj motyli – kruszynka, a takŜe moŜna uprawiać odmiany transgeniczne MON 810.

Tabela 5 Sposoby obserwacji plantacji kukurydzy, prognozy i sygnalizacja terminów zwalczania najwaŜniejszych szkodników kukurydzy

W ochronie kukurydzy bardzo waŜna jest obserwacja pojawu i występowania poszczególnych gatunków agrofagów, co umoŜliwia ograniczenie stosowania chemicznych środków ochrony roślin.

Szkodnik Termin obserwacji Sposób obserwacji

Drutowce i pędraki

Przed siewem (BBCH 00)

Przesiać glebę z dołków o wymiarach 25x25 i głęboko-ści 30 cm. Na 1 ha wykonuje się 32 odkrywki po prze-kątnej. Wraz z kaŜdym kolejny hektarem, naleŜy zwiększać liczbę odkrywek o 4.

Ploniarka zboŜówka

od 1 do 3 liści (BBCH 11-13)

Obserwację obecności złóŜ jaj prowadzić, pobierając po 5 roślin w 10 miejscach plantacji po przekątnej (razem 50 roślin). Analizę wykonywać 2 razy w tygo-dniu. Przy wystąpieniu 5 lub więcej jaj na 10 roślin, zabieg ochrony roślin będzie uzasadniony.

Faza 8-liści

(BBCH 18)

Aby obliczyć procent roślin uszkodzonych naleŜy prze-glądać po 40 kolejnych roślin w rzędzie w pięciu miej-scach plantacji (razem 200 roślin).

Mszyce

od maja do końca okresu wegetacji kukurydzy

Średnią liczbę mszyc na roślinę ustala się licząc wszystkie Ŝywe osobniki (do okresu wiechowania) na 20, a później na 10 losowo branych roślinach. Analizę wykonywać 1 w tygodniu. Przekroczenie progu szko-dliwości jest podstawą wykonania zabiegu.

Rolnice od 3 do 9 liści

(BBCH 13-19)

Przeglądać po 50 kolejnych roślin w 4 miejscach plan-tacji.

od początku mlecznej do pełnej dojrzałości ziar-niaków (BBCH 73-85)

Przeglądać po 50 kolejnych kolb w 4 miejscach planta-cji.

Omacnica prosowianka faza wiechowania (BBCH 51-59) czerwiec - lipiec

Monitoring plantacji na obecność motyli prowadzić od połowy czerwca. Pułapki zawiesić ponad wierzchołka-mi roślin, przynajmniej 1 szt. na ha uprawy. Kontrolo-wać systematycznie, 3 raz w tygodniu.

faza wiechowania (BBCH 51-59) czerwiec - lipiec

Obserwację obecności jaj prowadzić, przeglądając 2 raz w tygodniu po 50 kolejnych roślin w 4 miejscach plantacji. Stwierdzenie pierwszych złóŜ jest sygnałem, Ŝe w ciągu 5-7 dni naleŜy wyłoŜyć biopreparat lub wy-konać opryskiwanie roślin.

dojrzałość woskowa ziar-niaków (BBCH 85) sierpie-ń/wrzesień

Aby wyliczyć procent roślin uszkodzonych, naleŜy przeglądać po 100 kolejnych roślin w rzędzie w 4 miej-scach plantacji (najlepiej po przekątnej).


13



Str. 21

Tabela 6 Progi ekonomicznej szkodliwości szkodników kukurydzy

Metody niechemiczne nie zawsze skutecznie ograniczają występowanie szkodników. Dlatego w integrowanej ochronie dopuszcza się stosowanie chemicznych środków ochrony roślin, ale tylko w ostateczności. Przy zwalczaniu niektórych wczesnowiosennych szkodników naleŜy wybierać w pierwszej kolejności zaprawy nasienne. Preparaty chemiczne naleŜy stosować w zalecanych dawkach i w optymalnych terminach zwalczania poszczególnych agrofagów, uwzględniając monitoring występowania szkodników.

Wykaz preparatów chemicznych do ochrony kukurydzy przed szkodnikami podano w tabeli poniŜej, a zalecane dawki - w Zaleceniach Ochrony Roślin wydanych przez IOR-PIB.

Tabela 7 Insektycydy zalecane do ochrony kukurydzy

Szkodnik Termin obserwacji Próg szkodliwości

Drutowce przed siewem (BBCH 00) 2-8 larw na 1 m2

Lenie po wschodach (od BBCH 10) 10 larw na 1 m2

Mszyce od kwitnienia (od BBCH 61) 300 mszyc na 1 roślinie

Omacnica proso-wianka

faza wiechowania

(BBCH 51-59)

6-8 złóŜ jaj na 100 roślinach lub gdy w poprzednim roku było uszkodzone więcej niŜ 15% roślin kukurydzy uprawianej na ziarno lub 30-40% uszkodzonych roślin uprawianych na kiszonkę i CCM

Ploniarka zboŜówka od wschodów do 4 liści (BBCH 10-14)

1 larwa na 1 roślinę lub uszkodzenie 15% roślin

Rolnice wschody (BBCH 10-14) 1 gąsienica na 2 m2 pola

stadium 5-6 liści (BBCH 15-16) 1-2 gąsienice po III wylince na 1 m2 uprawy

Środek ochrony roślin substancja aktywna Agrofag

Agria-Lambda Cyhalotryna 050 CS lambda-cyhalotryna omacnica prosowianka, ploniarka zboŜówka

Arkan O50 CS lambda-cyhalotryna ploniarka zboŜówka, mszyca, omacnica pro-sowianka

Couraze 600 FS imidachlopryd ploniarka zboŜówka

Gaucho 600 FS imidachlopryd drutowce, pędraki, ploniarka zboŜówka, plo-niarka gnijka

Karate Zeon 050 CS lambda-cyhalotryna ploniarka zboŜówka, ploniarka gnijka mszy-ce, omacnica prosowianka, rolnice

Kung-Fu 050 CS lambda-cyhalotryna mszyce, ploniarka zboŜówka, omacnica pro-sowianka

LambdaCe Z 050 CS lambda-cyhalotryna mszyce, ploniarka zboŜówka, omacnica pro-sowianka

Nuprid 600 FS imidachlopryd pędraki, drutowce, ploniarka zboŜówka (pierwsze pokolenie), rolnice

Pilar-Lambda-Cyhalotryna 050 CS lambda-cyhalotryna mszyce, ploniarka zboŜówka, omacnica pro-sowianka

Proteus 110 OD Tichlopryd + deltametryna omacnica prosowianka, zachodnia kukury-dziana stonka korzeniowa

Roztoczol Extra 050 CS lambda-cyhalotryna Mszyce, ploniarka zboŜówka, omacnica pro-sowianka

Steward 30 WG indoksakarb omacnica prosowianka


14



Str. 22

Zwalczanie chwastów

Kukurydza w początkowych fazach rozwoju rośnie bardzo powoli, co powoduje, Ŝe jest rośliną bardzo wraŜliwą na zachwaszczenie. W kukurydzy występują głównie chwasty dwuliścienne - ciepłolubne: komosa biała, szarłat szorstki, psianka czarna, ostroŜeń polny, powój polny, chaber bławatek oraz chwasty jednoliścienne: chwastnica jednostronna, włośnice, perz właściwy. Przy wysiewie kukurydzy w II i III dekadzie kwietnia pojawiają się takŜe inne chwasty dwuliścienne typowe dla zbóŜ ozimych lub jarych: gwiazdnica pospolita, tasznik pospolity, tobołki polne, maruna bezwonna, rumian polny, rumianek pospolity, rdest powojowy, rdest plamisty, rzodkiew świrzepa, stulicha psia, gorczyca polna, przytulia czepna, niezapominajka polna.

Największe zagroŜenie ze strony chwastów obserwuje się w okresie od wschodów do fazy 4-6 liści rośliny uprawnej. Zwalczanie chwastów powinno być przeprowadzone w sposób kompleksowy oparty na odchwaszczaniu przedplonu, wykonaniu pełnego zespołu uprawek poŜniwnych, wczesnej orce przedzimowej, wczesnym wykonaniu uprawek przedsiewnych z uŜyciem bron i włók, mechanicznym pielęgnowaniu zasiewów oraz uŜyciu herbicydów jako uzupełnienie prawidłowo wykonanych zabiegów agrotechnicznych. Przy uproszczonej uprawie roli stosowanie herbicydów jest podstawowym sposobem odchwaszczania pól. W oparciu o znajomość występujących na polu gatunków chwastów oraz ich wraŜliwość na dany herbicyd, plantator powinien opracowywać swój własny program ochrony kukurydzy przed chwastami zgodnie z aktualnymi Zaleceniami Ochrony Roślin.

Do zwalczania komosy białej, szarłatu szorstkiego, przytulii czepnej, ognichy i innych gatunków chwastów dwuliściennych moŜna zastosować w fazie 2-4 liści kukurydzy i chwastów np.: Banvel 480 SL + Azoprim 50 WP, Callisto 100 SC, Refine 75 WG + Azoprim 50 WP.

Chwastnicę jednostronną oraz ww. chwasty dwuliścienne moŜna zwalczyć wykonując zabieg zaraz po zasiewie kukurydzy (np.: Guardian 840 EC + Azoprim 50 WP, Aspect 500 SL, Primextra Gold 720 S.C., Merlin Super 537 SC. MoŜna równieŜ zwalczać po wschodach kukurydzy w fazie 4-5 liści i 2-4 liści chwastów stosując np.: Titus 25 WG + Refine 75 WG + Trend 90 EC, Titus 25 WG + Banvel 480 SL, Milagro 040 SC + Azoprim 50 WP, MaisTer 310 WG + Actirob 842 EC.

W przypadku występowania na plantacji perzu właściwego, chwastnicy jednostronnej oraz chwastów dwuliściennych skuteczne jest stosowanie w fazie 3-4 liści kukurydzy i chwastów jednej z wymienionych mieszanek: Titus 25 WG + Refine 75 WG + Trend 90 EC, Titus 25 WG + Azoprim 50 WP + Trend 90 EC, MaisTer 310 WG + Actirob 842 EC, Milagro 040 SC + Azoprim 50 WP.

Ostatnio problem stwarza równieŜ powój polny, naleŜący do chwastów wieloletnich. W kukurydzy moŜna go zwalczyć stosując herbicydy zawierające fluroksypyr (Starane 250 EC, Gold 450 EC) oraz bentazon (Barox, Basagran).


15



Str. 23

Do bardziej uciąŜliwych chwastów w kukurydzy naleŜy psianka czarna, ale jej zwalczanie nie stanowi problemu, poniewaŜ większość herbicydów stosowanych w kukurydzy zwalcza ją skutecznie za wyjątkiem triazyn, na które jest odporna.

Zabiegiem pośrednim między doglebowym a nalistnym jest stosowanie glifosatu przed wschodami kukurydzy a po wschodach chwastów. Glifosat moŜe być stosowany pojedynczo lub w mieszaninie z preparatami zawierającymi acetachlor np.: Guardian 840 EC + Roundup Energy 450 SL, Guardian 840 EC + Roundup Strong 540 SL, Guardian Max 840 EC + Roundup Energy 450 SL, Trophy 840 EC + Roundup Max 680 SG.

DuŜe oszczędności moŜna uzyskać, jeśli do herbicydów stosowanych powschodowo uŜyje się adiuwanta jak np. Olbras 88 EC, Cittowet AL, Atpolan 80 EC, Adbios 85 SL. Dzięki temu moŜna obniŜyć dawkę herbicydu o 30% przy zachowaniu pełnej skuteczności działania na chwasty. Zawsze naleŜy jednak przestrzegać zaleceń podanych w instrukcji stosowania uŜytego herbicydu. dotyczących informacji o moŜliwości łączenia herbicydu z adiuwantem, technice przygotowania mieszaniny oraz zakresie zwalczanych chwastów przez dany środek.

Z uwagi na fakt, Ŝe kukurydza naleŜy do roślin reprezentowanych przez największa liczbę odmian, reakcja na poszczególne herbicydy moŜe być róŜna. Dlatego przed wykonaniem zabiegu naleŜy zapoznać się z etykietą-instrukcją na opakowaniu, aby między innymi sprawdzić wraŜliwość odmiany na dany herbicyd i zapewnić skuteczną ochronę plantacji.

Literatura:

1. Polski Związek Poducentów Kukurydzy: Kukurydza nowe perspektywy. Poradnik dla producentów. Wydanie piąte i szóste. 2011, 2012.

2. Opr. zb. pod red. Pruszyński S., Kaniuczak Z.: Metodyka integrowanej produkcji kukurydzy, 2009.

3. Woźnica Z.: ObniŜone dawki herbicydów w integrowanej ochronie, Farmer 3/2012.

4. Zalecenia Ochrony Roślin, uaktualnione, czerwiec 2012 r.

5. Opr. zb. Wybrane problemy integrowanej ochrony kukurydzy oraz zbóŜ w warunkach północno--wschodnich rejonów Polski, Materiały

Wielkopąkowiec porzeczkowy i roztocz truskawkowiec

– juŜ wkrótce pod kontrolą

Autor: Dr hab. Barbara H. Łabanowska prof. nadzw. IO w Skierniewicach


Zwalczanie

Obecnie nie ma dozwolonych środków chemicznych

do niszczenia wielkopąkowca porzeczkowego.

W doświadczeniach ograniczenie szkodnika

uzyskiwano stosując preparaty zawierające siarkę,

oraz Ortus 05 SC, a takŜe program łączący zabieg

preparatem Siarkol 80 WP około 2 tygodnie przed

kwitnieniem oraz Ortus 05 SC na początku

kwitnienia, podczas migracji szpecieli. Tymczasem

Ŝaden z wymienionych środków nie jest

zarejestrowany do stosowania na porzeczkę, ale jest

szansa na poprawę sytuacji. Jest nadzieja, Ŝe

preparat Ortus 05 SC uzyska rozszerzenie zaleceń

etykietowych i moŜna go będzie włączyć do programu

ochrony porzeczki. Zakończone są juŜ doświadczenia

rejestracyjne. W badaniach na porzeczce czarnej

Ortus 05 SC był stosowany w dawce 1,25–1,5 l/ha.

UŜyty 3-krotnie podczas migracji wielkopąkowca

porzeczkowego redukował liczbę uszkodzonych pąków

do poziomu 70–90%, w zaleŜności od plantacji

i liczebności szkodnika. Preparat zastosowany 2-

krotnie ograniczał liczbę uszkodzonych pąków o około

60%. Po jednym zabiegu jego skuteczność była niŜsza.

Natomiast stosując program: 1 zabieg preparatem

Siarkol 80 WP przed kwitnieniem i 1 zabieg

preparatem Ortus 05 SC, uzyskano redukcję

uszkodzonych pąków o ponad 80%. Proces rejestracji

umoŜliwiający uŜycie środka do ochrony porzeczek,

jest w toku. Wiadomo, Ŝe obecnie trwa on dość długo

i jest skomplikowany. Wszystko wskazuje jednak na

to, Ŝe w następnym sezonie (2013) preparat Ortus 05

SC znajdzie się w zaleceniach zwalczania

wielkopąkowca porzeczkowego, a jednocześnie z nim

przędziorka chmielowca na porzeczce, który bywa

przyczyną zbyt wczesnego Ŝółknięcia i opadania liści

porzeczki (np. czerwiec 2011 r.). Akarycyd ten będzie

mógł być stosowany wiosną, kiedy na krzewach

pojawiają się te obydwa groźne szkodniki.

Na wiosnę 2012 r. nie ma w programie Ŝadnego

akarycydu do ochrony porzeczki. Krzewy silnie

zasiedlone przez wielkopąkowca zaleca się likwidować

i palić, a do zakładania nowych plantacji konieczne

jest zaopatrywanie się tylko w kwalifikowane sadzonki,

wolne od rewersji i wielkopąkowca porzeczkowego.


Wielkopąkowiec porzeczkowy

Występuje powszechnie i jest obecnie

najgroźniejszym szkodnikiem porzeczki czarnej.

Dorosły roztocz to maleńki szpeciel, około

0,15–0,21 mm długości (samica nieco większa od

samca), barwy białej, z 2 parami odnóŜy na

przedzie ciała. Szpeciele Ŝyją i Ŝerują w pąkach

porzeczki, tam teŜ samice składają jaja. Zasiedlone

pąki są powiększone i kuliste. Wiosną dodatkowo

nabrzmiewają i się rozluźniają, ale nie rozwijają się

z nich liście ani kwiaty. W jednym pąku notowano

nawet około 30 tys. osobników szpecieli. Wiosną,

przed kwitnieniem, ale głównie podczas kwitnienia,

po rozluźnieniu się pąków, rozpoczyna się

wychodzenie szpecieli na powierzchnię, co trwa aŜ

do całkowitego zaschnięcia pąków. Masowa

migracja ma miejsce podczas kwitnienia krzewów

(wykres). Szpeciele przebywają na powierzchni liści

i pędów, mogą być wtedy przenoszone z wiatrem

(odgrywa on bardzo duŜą rolę w rozprzestrzenianiu

szkodnika), na ciele owadów lub z kroplami

deszczu na sąsiednie pędy, krzewy i uprawy.

Podczas migracji szpeciele docierają i wnikają do

nowo formujących się pąków w kątach liści, Ŝerują

wysysając soki z komórek i jednocześnie

wprowadzają substancje enzymatyczne, które

zakłócają wzrost i róŜnicowanie się pąków na

kwiatowe. W ciągu roku rozwija się 3–5 pokoleń

szpeciela. Uprawa porzeczek silnie uszkodzonych,

przez tego szkodnika (ok. 20% pąków lub więcej na

plantacji), przestaje być opłacalna i powinna być

zlikwidowana. Szpeciel jest wektorem wirusa

rewersji porzeczki czarnej. Głównym źródłem

szpeciela i rewersji na młodej plantacji są

zasiedlone sadzonki. PoraŜone przez rewersję

krzewy nie owocują, pędy są nadmiernie

rozkrzewione, charakteryzują się pokrzywowatym

wyglądem, a liście mają zredukowane ząbkowanie.

Nie ma moŜliwości zwalczania rewersji, jedynie

zaleca się likwidację jej wektora oraz usuwanie

poraŜonych przez wirusa krzewów.

Str. 24



Jednak takŜe do ochrony plantacji matecznych i szkółek brakuje odpowiednich środków. Wydawało się,

Ŝe szansą będzie uprawa odmian porzeczki odpornych na wielkopąkowca i rewersję. Jednak

sprowadzona kilkanaście lat temu odmiana ‘Ben Hope’ jako

odporna, przełamała odporność i obecnie jest w grupie odmian zasiedlanych (na niektórych plantacjach

nawet bardzo silnie) przez tego szkodnika. Druga, szkocka odmiana ‘Ben Gairn’ odporna na rewersję

porzeczki czarnej, na razie nie jest tak silnie zasiedlana przez wielkopąkowca

jak ‘Ben Hope’. Nowe, odporne odmiany mogą być wprowadzane stopniowo do produkcji, ale istniejące

plantacje wymagają systematycznej ochrony i konieczne są odpowiednie środki, które

moŜna by zalecać.

Roztocz truskawkowiec

Jest maleńkim pajęczakiem, ciało samic ma wielkość 0,2–0,28 mm, a samce są jeszcze mniejsze –

0,15–0,20 mm. Larwy i osobniki dorosłe Ŝerują na najmłodszych, zwiniętych jeszcze liściach i pąkach

truskawki, wysysają sok z komórek, w efekcie ogładzają roślinę. Uszkodzone liście są drobne, na krótkich

ogonkach, przebarwione. Całe rośliny są karłowate, owocują słabiej niŜ niezasiedlone, na silnie

uszkodzonych owoce są małe, niewybarwione, kwaśne, bez wartości handlowej i konsumpcyjnej. Straty

w plonie zaleŜą od liczebności szkodnika na roślinach, sporadycznie sięgają nawet 50–70%. Zimują

samice roztocza w pąkach truskawki, a wiosną, jeszcze przed kwitnieniem roślin, zaczynają Ŝerowanie

i rozmnaŜanie się na najmłodszych listkach. W sezonie wegetacji rozwija się 3–5 pokoleń roztocza,

zaleŜnie od temperatury. W okresie powstawania rozłogów tzw. wąsów, roztocz zasiedla je i w ten sposób

przedostaje się na sadzonki, a wraz z nimi trafia na nowozakładane plantacje. Tam roztocz z jednej

rośliny na drugą przenoszony jest przez owady i inne roztocze, które wędrują po roślinach oraz

z podmuchami wiatru. W miarę starzenia się uprawy, liczebność populacji roztocza wzrasta na roślinach.

Zwalczanie

Obecnie roztocza truskawkowca moŜna zwalczać chemicznie jedynie po zbiorze owoców. Ponadto bardzo

waŜne jest zakładanie plantacji ze zdrowych, wolnych od szkodnika sadzonek, a nie z sadzonek

pobieranych z plantacji owocujących, na których zwykle roztocz występuje. Po wycofaniu z końcem br.

propargitu (Omite 570 EW) do zwalczania roztocza pozostanie tylko pirydaben (Sanmite 20 WP), który jest

i będzie mógł być stosowany po zbiorze owoców. Roztocza zwalcza się takŜe fenpiroksymatem (Ortus 05

SC), który jest w trakcie rejestracji. W doświadczeniach prowadzonych na plantacjach truskawki dość

silnie zasiedlonej przez tego roztocza, istotnie go ograniczał. Preparat Ortus 05 SC w dawce 1,25 l/ha

oraz w dawce 1,0 l/ha + zwilŜacz Slippa (0,2 l/ha), zastosowany 2-krotnie po zbiorze owoców truskawki

do zwalczania roztocza truskawkowca wykazał po upływie 3–4 tygodni od drugiego zabiegu efektywność

83–88,9%, zaleŜnie od doświadczenia i liczebności roztocza przed zabiegiem. Wyniki te były na podobnym

poziomie, jak po zastosowaniu preparatu standardowego, dozwolonego do zwalczania roztocza

truskawkowca po zakończonym zbiorze owoców. MoŜna mieć nadzieję, Ŝe juŜ w następnym sezonie będzie

moŜna Ortus 05 SC zalecać do wiosennego, jak i letniego stosowania na plantacjach truskawki. Preparat

ten zniszczy roztocza truskawkowca, ale jednocześnie przędziorka chmielowca.

Obecnie, pomimo dotkliwych szkód powodowanych przez oba wymienione szkodniki, wiosną nie ma

szans ich zwalczania. Przędziorek, Ŝeruje na liściach wyrośniętych, bywa przyczyną przedwczesnego ich

zasychania, co ma ujemny wpływ na wzrost i plonowanie roślin. Wiosną, zwalczanie przędziorka moŜe

być konieczne tuŜ przed kwitnieniem lub po pełni kwitnienia. Jest szansa, Ŝe wiosną 2013 r. do tego celu

moŜna będzie zalecać Ortus 05 SC.

Str. 25

Wielkopąkowiec porzeczkowy i roztocz truskawkowiec

– juŜ wkrótce pod kontrolą

Autor: Dr hab. Barbara H. Łabanowska prof. nadzw. IO w Skierniewicach

Aktywacja plonowania warzyw liściowych, cebulowych, fasoli szparagowej i ziemniaka

Autor: Anna Skomska na podstawie opracowania dr Beaty Kawki


Właściwe odŜywienie mineralne jest jednym z podstawowych czynników warunkujących optymalne plonowanie warzyw. W wielu przypadkach pomimo zastosowania odpowiednich dawek nawozów posypowych, część zawartych w nich składników pokarmowych nie jest w dostatecznym stopniu pobierana przez rośliny np. na skutek niewłaściwego odczynu gleby, antagonistycznego oddziaływania jednych składników mineralnych w stosunku do innych, niewłaściwej wilgotności lub temperatury gleby czy z powodu niedostatecznego rozwoju i aktywności systemu korzeniowego. Nie zawsze łatwo jest dostarczyć potrzebne składniki dolistnie, dlatego idealnym rozwiązaniem jest zastosowanie aktywatorów, które nie tylko dostarczają roślinom potrzebnych składników mineralnych, ale jednocześnie aktywują ich pobieranie z gleby. Aktywatory to o wiele więcej niŜ nawozy. Dzięki niezaleŜnym badaniom naukowym wiadomo, Ŝe homogenat z Ascophyllum nodosum – główny składnik tych preparatów aktywuje szereg procesów odgrywających kluczową rolę w uzyskaniu wysokiego plonu: pobieranie składników pokarmowych poprzez zwiększenie aktywności odpowiedzialnych za nie enzymów np. reduktazy azotanowej, fosfataz oraz syntezę chlorofilu i fotosyntezę. KaŜdy z aktywatorów zawiera równieŜ dodatkowe składniki mineralne dobrane tak, aby jak najlepiej dostosować dany produkt do potrzeb konkretnych upraw w określonych stadiach wzrostu i rozwoju. Wprowadzenie kaŜdego z nich na rynek poprzedziło wiele doświadczeń przeprowadzonych w warunkach produkcyjnych, zarówno w Polsce, jak i w innych krajach. Ciekawym rozwiązaniem w uprawie warzyw jest zastosowanie preparatów zawierających mangan i cynk. Mangan aktywuje szereg enzymów biorących udział w podstawowych przemianach metabolicznych białek i węglowodanów. Odgrywa waŜną rolę w przebiegu procesów kluczowych dla plonowania roślin – fotosyntezie i asymilacji związków azotowych. Znana jest równieŜ jego rola w ograniczaniu niekorzystnego wpływu czynników stresowych na roślinę poprzez współdziałanie z enzymami wiąŜącymi powstające w komórkach w warunkach stresu wolne rodniki. Wiadomo równieŜ, Ŝe rośliny optymalnie zaopatrzone w mangan tworzą bardziej rozwinięty system korzeniowy, a mangan wpływa równieŜ pozytywnie na niektóre parametry jakościowe warzyw np. zawartość witaminy C, poprawia zdolność do zamraŜania warzyw, ogranicza występowanie przebarwień ziemniaków powstających w trakcie procesów produkcji np. puree czy frytek. Spośród warzyw najbardziej wraŜliwe na jego niedobór są warzywa cebulowe, liściowe, kapustne i strączkowe. DuŜe zapotrzebowanie na mangan wykazują równieŜ ziemniaki. Cynk odgrywa waŜną rolę w regulacji aktywności szeregu enzymów. Niedostateczne zaopatrzenie w cynk przejawia się wyraźnym skarłowaceniem roślin poniewaŜ mikroelement ten odgrywa kluczową rolę w syntezie auksyn – fitohormonów odpowiedzialnych za wzrost wydłuŜeniowy komórek, co istotne wyraźnemu zmniejszeniu ulega powierzchnia liści, co bezpośrednio przekłada się na spadek plonu. Właściwe zaopatrzenie w cynk jest szczególnie waŜne w uprawie ziemniaków (wpływa pozytywnie na zawartość skrobi), a takŜe roślin strączkowych i cebuli.

Przykładem preparatu zawierającego homogenat z Ascophyllum nodosum oraz mikroelementów: mangan – 6% (m/m) i cynk – 3% (m/m) jest Verduro. Jego zastosowanie zapewnia „efekt zieloności”. WyŜsza zawartość chlorofilu w liściach i bardziej wydajna fotosynteza w połączeniu z aktywnym pobieraniem składników pokarmowych z gleby bezpośrednio przekłada się na wzrost plonu i poprawę jego jakości. Terminy stosowania dobrano tak ,aby zapewnić optymalne odŜywienie upraw w fazach kluczowych dla plonowania. Na podstawie przeprowadzonych doświadczeń moŜna stwierdzić, Ŝe zastosowanie aktywatora wpływa pozytywnie na plonowanie róŜnych gatunków warzyw. W uprawie cebuli oprócz wzrostu plonu stwierdzono poprawę jego struktury – wyŜszy udział w plonie cebul o średnicy powyŜej 50 i 70 mm. Podobne korzystny wpływ przyniosło zastosowanie preparatu w uprawie porów. W uprawie warzyw liściowych aktywator wpływa pozytywnie na przyrost plonu – szybsze tempo przyrostu biomasy, jednocześnie dzięki bardziej wydajnej gospodarce azotowej nie obserwuje się wzrostu zawartości azotanów w roślinie, w niektórych doświadczeniach zanotowano nawet niŜszą zawartość tych związków w porównaniu z kontrolą. W uprawie fasoli szparagowej rośliny wiąŜą więcej strąków, które równomierniej dorastają, notuje się teŜ wyŜszy udział plonu handlowego, gdyŜ mniej jest strąków zniekształconych lub o średnicach poniŜej lub powyŜej wartości preferowanej przez przemysł przetwórczy. Bardzo korzystnie preparat ten wpływa na plonowanie ziemniaków – obserwuje się wyraźną poprawę struktury plonu – spada udział bulw poniŜej 35 mm, a więc niehandlowych, bulwy są bardziej wyrównane, co wraz ze wzrostem liczby bulw prowadzi do istotnego zwiększenia plonu. Pozytywny wpływ na wiązanie bulw był szczególnie widoczny w warunkach suszy.

Aktywatory stanowią ciekawe uzupełnienie technologii uprawy róŜnych gatunków warzyw. Dzięki unikalnym właściwościom głównego składnika – homogenatu z alg Ascophyllum nodosum zapewniają aktywację kluczowych dla plonowania roślin procesów – odŜywiania mineralnego i fotosyntezy, co bezpośrednio przekłada się na wzrost plonu i poprawę jego jakości.

Str. 26



Wpływ aktywatorów na rozwój zawiązków owoców

Autor: Anna Skomska

Dlaczego tak waŜne jest optymalne odŜywienie młodych zawiązków? NaleŜy pamiętać, Ŝe najbardziej intensywne podziały komórkowe następują w ciągu kilku tygodni po zawiązaniu owoców np. jabłka osiągają 50% swojej ostatecznej wielkości juŜ po około 7–8 tygodniach od zawiązania owoców. W przypadku krzewów owocowych okres ten jest oczywiście jeszcze krótszy. W uproszczeniu moŜemy powiedzieć, Ŝe z zawiązków, które były wyraźnie mniejsze wyrastają mniejsze owoce. Okres ten jest kluczowy równieŜ dla zapewnienia optymalnego odŜywienia fosforem i wapniem, co wpływa nie tylko na wielkość owoców, ale przede wszystkim na ich jakość zarówno w trakcie zbioru, jak i po przechowywaniu.

Właściwe odŜywienie młodych, intensywnie rosnących zawiązków owoców zapewnia uzyskanie satysfakcjonującego plonu owoców wysokiej jakości. Najlepsze efekty moŜna osiągnąć stosując preparaty, które nie tylko dostarczają roślinom potrzebnych składników pokarmowych, ale równieŜ aktywują ich pobieranie z gleby. Zapewniają to aktywatory zawierające filtraty z alg. Preparaty te aktywują szereg procesów odgrywających kluczową rolę w uzyskaniu wysokiego plonu: pobieranie składników pokarmowych poprzez zwiększenie aktywności odpowiedzialnych za nie enzymów np. reduktazy azotanowej, fosfataz, syntezę chlorofilu i fotosyntezę oraz syntezę poliamin – związków biorących udział w regulacji kwitnienia, zapłodnienia i wiązania owoców. Ponadto poprawiają odŜywienie młodych intensywnie rosnących zawiązków owoców poprzez aktywację pobierania składników mineralnych przez roślinę, stymulują intensywne podziały komórkowe w młodych zawiązkach tym samym przyczyniając się do ich szybszego wzrostu. Pamiętajmy, Ŝe więcej podziałów komórkowych w młodych zawiązkach to więcej komórek w kaŜdym zawiązku, a w perspektywie większe owoce. Aktywacja odŜywienia mineralnego młodych zawiązków jest szczególnie waŜna w przypadku obfitego owocowania – zawiązanie duŜej liczby owoców moŜe prowadzić do ich zdrobnienia.

Wyniki doświadczeń przeprowadzonych w sadach i na plantacjach roślin jagodowych wyraźnie wskazują, Ŝe aktywatory np. Calibra nie tylko poprawia wielkość owoców (większy udział w plonie owoców o większej średnicy), ale wpływają pozytywnie na takie cechy owoców jak zawartość cukrów, a nawet ogranicza podatność owoców na pękanie (czereśnie). W doświadczeniach przeprowadzonych w uprawie malin i truskawek zaobserwowano równieŜ, Ŝe owoce zebrane z części plantacji opryskiwanych aktywatorem były intensywniej wybarwione. Poprawę wybarwienia zaobserwowano równieŜ w doświadczeniach prowadzonych w uprawie czereśni (efekt był szczególnie widoczny na odmianach o jaśniejszym kolorze skórki), ponadto owoce moŜna było zacząć zbierać kilka dni wcześniej w porównaniu z drzewami kontrolnymi. W roku 2010, kiedy niekorzystne warunki pogodowe utrudniały zawiązywaniu owoców, stwierdzono, Ŝe na drzewach opryskiwanych aktywatorem pozostało więcej owoców, co wraz ze wzrostem masy pojedynczych owoców istotnie zwiększyło plon. Na plantacji porzeczki czarnej odmiany Tisel i Tiben stwierdzono korzystny wpływ preparatu nie tylko na średnicę owoców, ale równieŜ na liczbę owoców w gronie i zawartość cukrów w owocach.

Większość roślin sadowniczych ma stosunkowo wysokie zapotrzebowanie na fosfor. Niedostateczne odŜywienie fosforem w trakcie wzrostu zawiązków owoców negatywnie wpływa na wielkość i jakość plonu – owoce są drobne, słabiej wybarwione, niezbyt smaczne, a po zbiorze krócej się przechowują i są mniej trwałe w obrocie. Aby zapewnić optymalne zaopatrzenie intensywnie rosnących zawiązków owoców w fosfor naleŜy zastosować aktywatory zawierające fosfor (340,6 g P2O5/L) i potas (65 g K2O/L) np. Folofos. Dzięki przeprowadzonym doświadczeniom wiadomo, Ŝe owoce zebrane z drzew opryskiwanych tym preparatem są bardziej jędrne i mniej podatne na obicia zarówno w trakcie zbioru, jak równieŜ transportu i obrotu. Owoce lepiej się przechowują i dłuŜej zachowują wysoką jakość równieŜ w obrocie. Optymalne odŜywienie fosforem zapewnienia równieŜ lepsze wybarwienie owoców i wyŜszą zawartość cukrów w owocach, co bezpośrednio przekłada się na ich lepszy smak.


Str. 27


Zabieg sklejania łuszczyn chroni plon rzepaku

Autor: mgr Marek Badowski IUNG Wrocław

Rzepak ozimy naleŜy do roślin kapustowatych (dawniej krzyŜowych), wykształcających owoce w postaci charakterystycznych łuszczyn, które mogą mieć kształt długiej wielonasiennej łuszczyny (np. rzepak, gorczyca, stulicha, stulisz itp.) lub krótkiej łuszczynki (np. tasznik, tobołki i inne). W końcowym etapie wegetacji roślin kapustowatych ich owoce (łuszczyny) pękają uwalniając do gleby dojrzałe nasiona. Dla rolników uprawiających rzepak ozimy lub jary jest to bardzo niekorzystny proces powodujący duŜe straty plonu ziarna podczas zbioru roślin uprawnych. Na proces przyspieszonego pękania łuszczyn, jeszcze przed zbiorem rzepaku, największy wpływ mają zmienne warunki pogodowe, kiedy w czasie deszczu łuszczyny pęcznieją nabierając wilgoci a następnie na słońcu pod wpływem wyŜszej temperatury i wiatru szybko wysychają kurcząc się co prowadzi do otwierania się łuszczyn wzdłuŜ szwu i wysypywania się nasion. Straty plonu spowodowane samoobsypywaniem się nasion rzepaku w wyniku przedwczesnego pękania łuszczyn mogą dochodzić do 30%, jednak w warunkach niekorzystnych, kiedy deszczowa pogoda nie pozwala na terminowy zbiór rzepaku mogą dochodzić do 90% utraconego plonu.

Na wielkość strat nasion w czasie Ŝniw duŜy wpływ mają zabiegi przygotowujące plantacje rzepaku do zbioru. Działania zmierzające do uratowania juŜ wytworzonego plonu są najprostszym sposobem osiągnięcia wyŜszych wydajności rzepaku w przeliczeniu na 1 ha.

Jedną z takich metod jest zabieg desykacji (podsuszania), polegający na chemicznym odwodnieniu zielonych części roślin, które dzięki temu szybciej zasychają i w związku z tym eliminuje nierównomierne dojrzewanie roślin. Zabieg desykacji mniejsza teŜ ilość zielonych nasion, oraz pozwala zniszczyć zachwaszczenie wtórne i przyspiesza zbiór rzepaku, co jest bardzo waŜne, zwłaszcza w latach i w rejonach o niekorzystnej pogodzie.

W ostatnich latach, zyskały duŜe znaczenie i coraz częściej są wykonywane zabiegi zapobiegające pękaniu łuszczyn i zabezpieczające rzepak przed osypywaniem się nasion.

Do wykonania tych zabiegów stosuje się preparaty zawierające specyficzne związki, które mogą być substancjami naturalnymi uzyskiwanymi z Ŝywicy drzew jak di-1-P-menten (związek z grupy terpenowych polimerów), występujący w składzie preparatów Nu-Film 96 EC i Spodnam 555 SC, lub są to związki syntetycznego lateksu (emulsja karboksylowanego kopolimeru butadienowo-styrenowego), który jest składnikiem takich preparatów jak Flexi czy Elastiq 550 EC. Po zastosowaniu syntetyczny lateks tworzy na łuszczynach rzepaku cienką, elastyczną i półprzepuszczalną polimerową powłokę. Wytworzona elastyczna membrana jest wodoodporna i zabezpiecza łuszczyny przed wnikaniem wody do wnętrza tkanek jest natomiast przepuszczalna dla gazów zapewniając swobodę oddychania dzięki czemu nasiona w łuszczynach mogą dojrzewać równomiernie. Lateksowa powłoka ogranicza proces rozszerzania się i ponownego kurczenia łuszczyn oraz osypywania się ziarna, natomiast nie ogranicza transpiracji wody z rośliny na zewnątrz. Zastosowanie preparatu w Ŝaden sposób nie wpływa na dalsze procesy Ŝyciowe zachodzące w roślinach, gdyŜ elastyczna lateksowa powłoka jest przepuszczalna dla powietrza i pary wodnej.

Dla osiągnięcia optymalnego plonu duŜe znaczenie ma równomierność dojrzewania roślin rzepaku. Na plantacjach często występuje zjawisko wcześniejszego dojrzewania łuszczyn na pędzie głównym i niebezpieczeństwo osypywania się nasion przed osiągnięciem pełnej dojrzałości łuszczyn bocznych rozgałęzień. Podczas gdy większość łuszczyn kończy juŜ proces dojrzewania i zaczyna się osypywać to w tym samym czasie w łanie występuje pewna część młodych i niedojrzałych łuszczyn. W takich warunkach zabieg desykacji pozwoli dosuszyć rzepak i zebrać nasiona o małej wilgotności, natomiast zastosowanie preparatów sklejających i powlekających pozwala łuszczynom osiągnąć pełną dojrzałość, zredukować osypywanie nasion, opóźnić termin zbiorów i poczekać na wyrównanie dojrzałości nasion. Zabieg wspomaga naturalne dojrzewanie roślin rzepaku, ograniczając samoobsypywanie się nasion i straty przy zbiorze. W latach 2006-2008 przeprowadzone w Instytucie Uprawy NawoŜenia i Gleboznawstwa – Państwowym Instytucie Badawczym we Wrocławiu badania wpływu preparatu Flexi, na ograniczenie strat w plonach podczas zbioru rzepaku ozimego wykazały duŜe korzyści wynikające z zastosowania badanego środka.

Str. 28



Zabieg sklejania łuszczyn chroni plon rzepaku

Autor: mgr Marek Badowski IUNG Wrocław

W doświadczeniach po zastosowaniu preparatu Flexi w pełnej dawce (1 l/ha) zebrano powyŜej 0,5 tony z 1 hektara nasion rzepaku więcej niŜ z obiektu kontrolnego, na którym nie stosowano Ŝadnych środków zabezpieczających rzepak przed osypywaniem.

Ponadto zbierane z poletek nasiona rzepaku charakteryzowały się niŜszą wilgotnością co zdecydowanie ułatwia ich magazynowanie bez konieczności dosuszania. W warunkach utrzymujących się wysokich cen nasion rzepaku uzyskanie plonu wyŜszego o ponad 0,5 t/ha dzięki zastosowaniu sklejacza łuszczyn daje wymierną korzyść uzyskania dodatkowo ok. 1000 zł z 1 ha. Zastosowanie preparatów typu Flexi skutecznie ograniczało osypywanie się nasion co w konsekwencji zabezpiecza uprawy następcze przed masowym występowaniem samosiewów rzepaku ozimego.

Aby osiągnąć wysoką skuteczność działania agrolubrykantów (sklejaczy) zabieg tymi preparatami naleŜy przeprowadzić w fazie dojrzałości technicznej rzepaku tj. około 3 tygodni przed zbiorem, w momencie gdy łuszczyny zmieniają barwę z intensywnie zielonej na seledynową i zielono-Ŝółtą pozostając nadal elastyczne. Ze względu na zwykle nierównomierne dojrzewanie rzepaku plantatorom trudno jest uchwycić właściwy moment Ŝółknięcia całej plantacji, dlatego naleŜy obserwować najwcześniej dojrzewające na polu rośliny. Pojawiające się Ŝółknące łuszczyny są sygnałem do przygotowania się do wykonania zabiegu. Dobrym sposobem oceny właściwego terminu zabiegu jest tzw. test na zginanie, kiedy łuszczynę zginamy w kształcie litery V i pozostaje ona elastyczna dając się zginać ale nie pęka lub lekko pęka bez wyrzucania nasion. Nie naleŜy opóźniać zabiegu, gdyŜ pękniętych łuszczyn Ŝaden preparat juŜ nie sklei. Podstawową zaletą wykonanego terminowo zabiegu jest zapewnienie roślinom dalszej nie zakłóconej wegetacji i wydłuŜenie okresu dojrzewania, podczas której następuje wyrównanie dojrzewania nasion rzepaku.

Perparat Flexi naleŜy stosować w dawce od 0,5 do 1,0 l/ha przy zalecanej ilości wody od 250 do 400 l/ha. Dawkę preparatu i ilość wody naleŜy dostosować do wielkości roślin i zagęszczenia łanu. Opryskiwanie naleŜy wykonać opryskiwaczem z podniesioną nad łan rzepaku lancą najlepiej wykorzystując do tego ścieŜki technologiczne i przy załoŜonym pod ciągnikiem ekranie poślizgowym. Jak wykazały badania, straty powodowane przez przejazd ciągnikiem przez łan rzepaku są niewielkie i nie przekraczają zwykle 1,5-2%.

Zastosowanie agrolubrykantów jak juŜ wykazano umoŜliwia osiągnięcie wyŜszego plonu rzepaku, zebranie nasion lepiej wykształconych i wyrównanych odporniejszych na uszkodzenia powstające podczas zbioru, ponadto obniŜa koszty ewentualnego dosuszania ziarna rzepaku. NaleŜy podkreślić, Ŝe koszt wykonania zabiegu sklejaczami nie jest wysoki a wyŜszy plon osiągnięty z plantacji pozwoli rolnikom osiągnąć większy zysk z uprawy rzepaku.

Str. 29


Obiekt Dawka Plon

t/ha

Wilgotność nasion

%

Osypywanie nasion

szt/m2

Spodnam 550 SC 1,0 l 2,75 7,52 42

Flexi 1,0 l 2,92 7,45 18

Flexi 0,5 l 2,67 7,50 59

Flexi

+ glifosat 360 g/l

0,5 l

2 l 2,77 7,50 47

Glifosat 360 g/l 2 l 2,70 7,70 102

kontrola - 2,42 8,20 196


Bloki tematyczne

• Biznes – Grunt to biznes, i jak kaŜdy biznes – musi przynosić zyski. TVR jest unikalnym źródłem informacji, porad i analiz rolniczych, które pozwolą lepiej zrozumieć biznes rolniczy, co w efekcie przełoŜy się na rentowność gospodarstw naszych widzów

• Edukacja – Zawiłe prawo europejskie, nowe technologie, dynamiczny rynek. To wszystko zmienia polską wieś, wiedza o tym moŜe stać się fundamentem ciekawych pomysłów i motorem skutecznych rozwiązań.

• Rozrywka – RóŜnorodne regiony to bastiony polskiego folkloru. TVR promuje tę róŜnorodność: kulinaria, tańce, muzyka, wspomnienia, pejzaŜe, programy o wszystkim, co jest polskie, regionalne i choć trochę ciekawe.

Wiodącymi odbiorcami TVR są ludzie utrzymujący się z szeroko pojętego rolnictwa i przetwórstwa spoŜywczego. TVR oferuje równieŜ programy ze styku wsi i miasta. Precyzję dotarcia gwarantuje system pasmowy TVR

• Pasmo Edukacyjne • Pasmo Informacyjne i Agrobiznesowe • Pasmo Rozrywkowe Propozycje programowe TVR uwzględniają róŜnorodność potrzeb rolników posiadających duŜe areały i tych gospodarujących na kilku lub kilkunastu hektarach. Ramówka TVR zapewnia precyzyjne dotarcie do wybranej TG. Kobiet i MęŜczyzn. MłodzieŜy i Seniorów

Telewizja Rolnicza TVR zaprasza przed ekrany: Cyfrowy Polsat kanał 168, Cyfra+ kanał 172, n kanał 222, satelita Hot Bird, wybrane sieci kablowe m.in. UPC, a takŜe internet www.tvr24.pl

PROGRAM 1-15 lipca 2012 r.

Pobierz program—www.cdr.gov.pl/pol/wydawnictwa/eBiuletyn/programTVR_07_2012.pdf

Str. 30

682

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 czerwca 2012 r.

w sprawie przekazywania przez agencje płatnicze jednostce koordynującej Informacji niezbędnych do publikacji wykazu beneficjentów.

Dz. U. z 2012 Nr 682

677


w sprawie określenia wartości standardowej na 2012 r.

Dz. U. z 2012 Nr 677

671


zmieniające rozporządzenie w sprawie zwalczania i zapobiegania rozprzestrzenianiu się zachodniej kukurydzianej stonki korzeniowej.

Dz. U. z 2012 Nr 671

658

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 5 czerwca 2012 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania, wypłaty i zwracania pomocy finansowej na realizację środków objętych osią priorytetową 3 - Środki słuŜące wspólnemu interesowi, zawartą w programie operacyjnym "ZrównowaŜony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeŜnych obszarów rybackich 2007-2013" .

Dz. U. z 2012 Nr 658

649


w sprawie dodatkowych wymagań, jakie powinno spełniać krajowe laboratorium referencyjne przeprowadzające badania w kierunku pryszczycy. Dz. U. z 2012 Nr 649

646

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 maja 2012 r.

w sprawie wzorów formularzy do przekazywania informacji dyrektorom oddziałów terenowych Agencji Rynku Rolnego i dostawcom hurtowym. Dz. U. z 2012 Nr 646


PRAWOPRAWOPRAWOPRAWO

Str. 31

633

USTAWA z dnia 11 marca 2004 r. o Agencji Rynku Rolnego i organizacji

niektórych rynków rolnych.

Dz. U. z 2012 Nr 633

626


w sprawie trybu przekazywania nieruchomości wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa w razie ustanowienia lub wygaśnięcia trwałego zarządu oraz trybu ustalania i wnoszenia opłat.

Dz. U. z 2012 Nr 626

613


w sprawie wzoru imiennego upowaŜnienia do wykonywania czynności kontrolnych.

Dz. U. z 2012 Nr 613

599

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 24 maja 2012 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania "Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niŜ rolne" objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. Dz. U. z 2012 Nr 599


PRAWOPRAWOPRAWOPRAWO

Str. 32

www.cdr.gov.pl

http://www.odr.net.pl/rolnictwo_ekologiczne/ http://cc.cdr.gov.pl/ http://www.agroturystyka.edu.pl/ http://www.produktyregionalne.edu.pl/ http://www.leaderatorium.pl/ http://www.agroportal.agro.pl/

ODDZIAŁ W POZNANIU

61-659 Poznań

ul. Winogrady 63

tel. 61/823 20 81,

[email protected]

ODDZIAŁ W RADOMIU

26-600 Radom,

ul. Chorzowska 16/18

tel. 48/ 365-69-00,

[email protected]

ODDZIAŁ W KRAKOWIE

31-063 Kraków

ul. Meiselsa 1

tel. 12/424-05-00 424-05-10

[email protected]

CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO

W BRWINOWIE 05-840 Brwinów, ul. Pszczelińska 99

tel. 22/ 729-66-34do 38 [email protected]

e - Biuletyn Informacyjny CDR wy-dawany jest przez Dział Metodyki, Do-skonalenia Zawodowego i Kontroli Do-radztwa Rolniczego Centrum Doradztwa R o l n i c z e g o z s i e d z i b ą w Brwinowie.

W kaŜdym numerze znajdą Państwo zapowiedzi wydarzeń, wykaz najnow-szych informacji i aktów prawnych doty-c z ą c y c h r o l n i c t w a i rozwoju obszarów wiejskich oraz zapro-szenia.

Zachęcamy do zamieszczania w e-Biuletynie artykułów, ciekawych in-formacji i ofert. Jeśli są Państwo zainteresowani otrzymy-waniem e-Biuletynu Informacyjnego dro-gą elektroniczną, prosimy o zgłoszenia na adres: [email protected] lub tel. 22/729 66 34 w. 132,108

Documents

Nr 7-8(48) - lipiec, sierpień 2012