یدربهار یزیر همانرب یاتسار رد یگتفای هعسوت حوطس یدنب هقبط و لیلحت شلات ناتسرهش ییاتسور یحاون

1یحایر دیحو ناریا ،نارهت ،یمزراوخ هاگشناد ،ناریا ییاتسور هعسوت نمجنا وضع و ییاتسور یزیر همانرب و ایفارغج رایشناد

ناوج داهرف ناریا ،نارهت ،یمزراوخ هاگشناد ،ییاتسور یزیر همانرب و ایفارغج یارتکد یوجشناد

51/8/2391 :هلاقم شریذپ خیرات 6/6/2391 :هلاقم تفایرد خیرات

هدیکچ یدانیز دنح ات سیژولوکا یاه تیلباق رب هوالع ،هعماج ییااغ تینما نیمأت یلصا زکارم ناونع هب اهاتسور رد هعسوت یشخب لداعت - لکنش و طینحم شیانمن و نزاونتم هعسوت یارب ،هدنین رد ینیشنرهش هدنیازف دنور هب هجوت اب رما نیا .تسا یزیر همانرب ماظن نوهرم و هعنسوت دانعبا و وطنس ینسررب ،تنسا یدنعبدنچ یمونهفم هعنسوت هنک اجنن زا .تسا بانتجا لباقریغ رادیاپ یرهش هعماج یریگ دنعب زا انه نت هنن رنما ننیا .دنشاب یحاونن یزنیر هنمانرب و نامزانس دنیدجت رد رثؤم یماگ دناوتیم یحاون یرادروخرب نازیم زا یهاگن ینپ رد ،شلات ناتسرهش مورحم و رادروخرب قطانم تخانش فدهاب شهوژپ نیا .تسا تیمها یاراد یا هقطنم هبنج زا هک ،ییاتسور ،ینشزومن دانعبا رد قنیقحت یاه صخاش .تسا ینادیم و یدانسا شور اب هعسوت یاه صخاش هنیمز رد یا هیحان یاه توافت صیخشت انه صخانش قنیفلت و سینسپات سنینکت زا هدافتنسا انب و هدنش یدننب هنقبط ینسایس و یرادا ،یتامدنخ ،یعامتجا ،ییانبریز ،یتشادهب زا هنک ییانه ناتنسهد تسخن هک داد ناشن شهوژپ نیا جیاتن .تسا شلات ناتسرهش یاه ناتسهد قیقحت یرامن هعماج .دنا هدش یسررب قنیوح ناتنسهد سسنس .دننرادروخرب یرتالانب یگتفانی هعنسوت بیرنض زا ،دننرادروخرب ناتسرهش زکرم اب یرت بسانم و رتشیب طابترا هنک داد نانشن قنیقحت ننیا تنیاهن رد .دننا هتنشاد ار یگتفانی هعسوت نازیم نیرت نییاپ شلات یناتسهوک و ملاسا یاه ناتسهد و نیرتالاب .تسا هتفرگ تروص یسررب دروم هیحان رد اه صخاش عیزوت رظن زا ینگمهان و یرباربان

.شلات ،ییاتسور یاه هاگتنوکس ،هعسوت یدنب حطس ،ییاتسور هعسوت ،یگتفای هعسوت :یدیلک ناگژاو

Riahi@khu.ac.ir (لوئسم هدنسیون) یحایر دیحو -1

یشهوژپ-یملع همانلصف یناسنا یایفارغج رد ون یاهشرگن 1396 ناتسبات ،موس هرامش ،مهن لاس

1396 ناتسبات ،موس هرامش ،مهن لاس – يناسنا یایفارغج رد ون یاه شرگن يشهوژپ - يملع همانلصف 641

همدقم تکسد کی متکسیس کی تککرح زا ترابع ار هعسوت لادریم ،دنا هداد یددعتم فیراعت هعسوت زا نادنمشناد هچنانچ یناکسنا عکماوج هکبناج هکمه یلاکعت و دشر ،هعسوت یلک فده .(Shakui,1995:499) دناد یم ولج تمس هب یعامتجا عکماوج ییارکش رد و تخانش ،نآ ریسم رد نتفرگ رارق و هعسوت هب یبایتسد یزیر همانرب دنیآرف رد ور نیا زا ،تسا .(,Rezvani 2012:1 ) تکسا هکنیمز نکیا رد یرورر تامادقا هلمج زا یونعم و یدام داعبا رد نانآ یاهزاین و یناسنا هکب .دوش یم حرطم یحاون و قطانم نوگمهان هعسوت لئاسم یسررب و حرط داینب رب ًاالوصا یا هقطنم شرگن یاه هدولاش ییاکپرب نککمم و روکصتم ی اکه ه ار یوجتکسج رد ،اکه لداکعت دکع هکب هکجوت نمکر یا هقطنم شرگن ،رگید ترابع .تکسا یشرگن نینچ یلصا و هیلوا فادها زا اه ناسنا هافر و تداعس هک ارچ ،تسا یا هقطنم یاه نزاوت و اه یگنهامه یکللع و تکلع هکچ هکب ًاالوصا یا هقطنم لئاسم ،ددرگ صخشم ات دیآ یم زال زیچ ره زا لیپ ًااتدعاق ،ییانبم نینچ رب و عبانم نوگمهان عیزوت رد هشیر ،زیچ ره زا لیب یا هقطنم یاه یناماسبان .دنراد یفیرعت و یگژیو هچ و دننک یم زورب و هکجوت نودکب ،یداکصتقا یاه یریگ میمصت و یرازگ تسایس هتبلا .دنراد توافتم یاه یرادرب هرهب و اه تیلاعف ًااتجیتن و ددرکگ یکم رجنم یحاون و قطانم یطس رد لداعت دع هب ًاالومعم هک تسا یللع رگید زا ،هلصاح یاهدمایپ زا یهاگآ یهجوکت یکب هجیتن رد و صاخ قطانم رد لوحت و رییغت داجیا رد اه تلود تلاخد و یسایس یاه یریگ میمصت هرخالاب ناکیرج .(Saeedi,2010:66-67) تسا یا هقطنم یاه یگنهامهان زورب لیالد مها زا تارییغت هنوگ نیا جیاتن و تاعبت هب دروآ یککم دوککجو هککب ار یا هککیحان نیککب لداککعت یعوککن تدککمدنلب رد روککشک اککی نیمزرککس ککی رد یحاوککن نیککب دازآ(Askari,2002:11). یارکب بکسانم ییوکگلا هب یبایتسد ییاتسور یحاون و یا هقطنم ی هعسوت یاه همانرب یلصا فده یزکیر هکمانرب رد .تکسا ییاکیفارغج یاکضف و نیمزرس یاه تیفرظ ساسارب اه تیلاعف و تاناکما ،اه هاگتنوکس عیزوت یاکه تکیلاعف و اهاکضف ،یدبلاک رصانع نآ رد هک تسا ییوگلا نینچ هب ندیسر یلصا عوروم زین یا هقطنم و ییاضف یزکیر هکمانرب یکلک فادکها نیارباکنب .(Jomepoor,2007:208 ) دکشاب رارکقرب بکسانم اجسنا و طابترا هعومجم نیا یارکب .تکسا هکعماج دارکفا نیکب رد تورکث و هاکفر عیزوت و یعامتجا تلادع یرارقرب یداصتقا هعسوت ای و یا هقطنم ارکیز ،تکسا زاکین فکلتخم یاه همانرب یارجا تیاهن رد و نیودت و هیهت هب یا هعماج ره رد هدشدای فادها هب یبایتسد تکیرثکا ناکیم رد هعسوت یاه هرمن و تاناکما هنالداع و بسانم عیزوت ،ملاس و ایوپ داصتقا صیاصخ نیرت مهم زا یکی رد یعکس یکیادز تکیمورحم یاه همانرب هیهت قیرط زا نازیر همانرب ور نیا زا .تسا روشک ای هقطنم و هیحان ره تیعمج ک هکقطنم ود اکی و ی هعسوت لاح رد یاهروشک رثکا رد .(Ziyari et al,2011:1) دنراد اه یرباربان و اه فاکش لهاک لکقن و دکنراد یعاکمتجا ،یداکصتقا ییافوککش عبطلاکب و یمومع تامدخ بسانم تیعرو ک هقطنم دنچ تیاهن رد و فاککش لیازکفا و رگید قطانم نتشاد هگن بقع یاهب هب رما نیا .دننک یم افیا یلم دیلوت و دمآرد داجیا رد ار یا هدمع و قطاکنم قافتا هب بیرق رثکا رب یتیعرو نینچ هک درک راهظا تئرج هب ناوت یم .تسا یحاون و قطانم نیب یرباربان و هکب ،رراح قیقحت رد نیاربانب .تسین ینثتسم هدعاق نیا زا زین للات ناتسرهش و ،تسا مکاح ناریا فلتخم یاه ناتسا لکش نیرتهب هب دناوت یم ک سیسپات ینکت اه نآ نیب زا و ک هرایعم دنچ یریگ میمصت یاه ینکت هداوناخ دسر یم ران بکلاق رد و ،هعکسوت فکلتخم یاکه لکخب رد للاکت ناتکسرهش یاکه ناتکسهد یدکنب هکبتر هکک ار لهوژپ نیا فده یبکسن هکس یاقم هکب تکیاهن رد و ،دزاکس هدروآرکب ،تسا یگتفای هعسوت یملع یاهرایعم یانبم رب یباختنا یاه صخاش

741 ...يگتفای هعسوت حوطس یدنب هقبط و لیلحت

ظاحل زا للات ناتسرهش یاه ناتسهد تیعرو یبایزرا و اه تیلباق تخانش روانم هب اذل .دزادراب رگیدکی اب اه ناتسهد 4391 یناکمز عطقم رد ناتسرهش نیا یاه ناتسهد یگتفای هعسوت هجرد نییعت هب ییاتسور هعسوت تاناکما هب یسرتسد .دوش یم تردابم روشک رامآ نامزاس یاه صخاش قبط قیقحت شور .تکسا هتفرگ تروص روشک یمسر یا هداد هیاپ رب و یا هناخباتک شور هب و یلیلحت ک یفیصوت تروص هب لهوژپ نیا .تسا هدش ذخا روشک یرامآ همانلاس و 4391 لاس نکسم و سوفن یمومع یرامشرس جیاتن زا هدافتسا دروم یاه هداد یاکه صخاکش .تکسا هدیدرگ هدافتسا هشقن میسرت رد GIS رازفا رن زا و Excel رازفا رن اب تابساحم رد اتسار نیا رد و تاکطابترا ،یناکگرزاب ک یتامدکخ ،یرادا ک یسایس ،ینامرد ک یتشادهب ،یشزومآ یاه صخاش بلاق رد هدافتسا دروم یاکضع ا زا یککی ناوکنع هکب سیسپات ینکت زا هدافتسا اب ساس .تسا هدش یروآ عمج ییانبریز و یبهذم ،لقنو لمح نوگاکنوگ وکلع رد فکلتخم میهاکفم یدکنب هکبتر رد هزورما هرایعم دنچ یریگ میمصت یاه ینکت ای MCDM هداوناخ نآ یکیارجا تالککشم دکع زکین و فافش و یرایر قطنم ناوت یم ار نآ لیلد نیرت مهم هک تسا هتفای یا هژیو هاگیاج .تسا هتفریذپ تروص یدنب هبتر لمع .(Ziyari et al,2011:21) تسناد

اه صخاش و داعبا (1) لودج اه صخاش داعبا

دکصرد ،هنارسپ ییامنهار یاراد یاهاتسور دصرد ،ناتسبد یاراد یاهاتسور دصرد ،دهم اتسور یاراد یاهاتسور دصرد شزومآ لخب هنارتخد ییامنهار یاراد یاهاتسور

،هداوناخ شزپ یاراد یاهاتسور دصرد ،تشادهب هناخ یاراد یاهاتسور دصرد ،تشادهب زکرم یاراد یاهاتسور دصرد ینامرد ک یتشادهب لخب زروهب یاراد یاهاتسور دصرد ، شزپ یاراد یاهاتسور دصرد

،فالتکخا لح یاروش یاراد یاهاتسور دصرد ،رایهد یاراد یاهاتسور دصرد ،یمالسا یاروش یاراد یاهاتسور دصرد یرادا ک یسایس لخب ییاتسور ینواعت تکرش یاراد یاهاتسور دصرد

دکصرد ،ییاوناکن یاراد یاهاتسور دصرد ،یلاقب یاراد یاهاتسور دصرد ،دیفس تفن یگدنیامن یاراد یاهاتسور دصرد یتامدخ ک یناگرزاب لخب یزرواشک هاگریمعت یاراد یاهاتسور

هکب یکسرتسد یاهاتسور دصرد ،تاعالطا یروانف رتفد یاراد یاهاتسور دصرد ،تارباخم رتفد یاراد یاهاتسور دصرد لقنو لمح و تاطابترا لخب یمومع هیلقن هلیسو هب یسرتسد یاراد یاهاتسور دصرد ،تنرتنیا

بآ یاراد یاهاتسور دصرد ،زاگ یاراد یاهاتسور دصرد ،قرب یاراد یاهاتسور دصرد ییانبریز لخب هدازماما یاراد یاهاتسور دصرد ،دجسم یاراد یاهاتسور دصرد یبهذم لخب صخاش 26 دعب 7 رد

Source: Census of population and housing census,2010

نآ لحارم و TOPSIS لدم راتخاس رد .دکیدرگ داهنکشیپ 1531 لاکس رد نوکیو ناوه یسوت هک ،هدوب هصخاش دنچ یریگ میمصت یاهلدم نیرتهب زا یکی هنیزگ هک تسا راوتسا وهفم نیارب ینکت ساسا .دریگ یم رارق یبایزرا دروم صخاش n هلیسو هب هنیزگ m شور نیا هدکیا لکح هار اکب ار هلصاف نیرت لیب و (نکمم تلاح نیرتهب) تبثم لآ هدیا لح هار اب ار هلصاف نیرت مک دیاب یباختنا .(Momeni,2009:40) دشاب هتشاد (نکمم تلاح نیرتدب) یفنم لآ :تسا ریز تروص هب رکذم شور یلک لحارم .درادناتسا سیرتام ی هب دوجوم یریگ میمصت سیرتام لیدبت ک متیروگلا یدورو ناونع هب اه صخاش نزو رادرب ندوب ضورفم اب نوزوم درادناتسا سیرتام داجیا ک

1396 ناتسبات ،موس هرامش ،مهن لاس – يناسنا یایفارغج رد ون یاه شرگن يشهوژپ - يملع همانلصف 841

یفنم و تبثم لآ هدیا لح هار ندومن صخشم ک .یفنم و تبثم یاه لآ هدیا زا هلصاف هزادنا هبساحم ک لآ هدیا لح هار هب اه هنیزگ یبسن یکیدزن هبساحم ک .(Asgharpour,2006:67) لآ هدیا یاه لح هار هب اه نآ یبسن یکیدزن ساسا رب اه هنیزگ یدنب هبتر ک تاکعبرم لقادکح شور ،تاعبرم لقادح شور :لیبق زا یفلتخم یاه شور هب اه صخاش نزو نییعت تسا رکذ هب زال Azar and ) تککسا اککجنا لککباق نوناککش یککپورتنآ شور و یککبیرقت شور ،هژککیو رادرککب شور ،یمتیراککگل

Rajabzade,2003:143). ناوکنع هکب و هدکیدرگ ن یکیعت نوناش یپورتنآ ینکت ساسا رب اه صخاش نزو هلاقم نیا رد .دوش یم دراو TOPSIS متیروگلا هب یدورو اه صخاش نزو نییعت تهج نوناش یپورتنآ ینکت :ددرگ یم لامرن ریز لومرف ساسا رب هیلوا یاه هداد سیرتام ادتبا شور نیا رد

Pij = rij/∑ rij�

i=1

یی اکه ه کنیزگ دادکعت m و هکیلوا صخاکش رادقم rij ، ا i ناکم رد ا j صخاش هدش لامرن رادقم Pij قوف هطبار رد هک هبکساحم صخاش ره یازا هب اه pij هعومجم زا (صخاش ره یپورتنآ)Ej ساس .دنتسه ندش یدنب هبتر لباق هک تسا :ددرگ یم

Ej = −K∑(Pij ∗ LnPij)M

i=1

k=1/(Ln(n*m)) دکع ،(6) هطبار ساسا رب .دنوش یم هسیاقم مهاب هک تسا ییاه ناکم دادعت m و اه صخاش دادعت n قوف هطبار رد هک .(Afrakhteh,2012:114-115) :دیآ یم تسد هب ریز تروص هب اه صخاش زا ی ره (dj) فارحنا هجرد ای نانیمطا صخاش ره نزو تیاهن رد و

dj=1-Ej :تسا هبساحم لباق ریز تروص هب (Wj) یطخ TOPSIS شور

Wj = dj/∑�

j=1

:دریگ یم تروص ریز هطبار ساسا رب اه صخاش یزاسدرادناتسا ای لوا هلحرم ،سیسپات شور رد یزاس لامرن هب تبسن ریز هطبار زا هدافتسا اب و هدش صخشم −xijنآ لقادح و +xjصخاش ره رادقم رثکادح دیاب ادتبا هکبنج ،دکشاب هدکش هکتفرگ ران رد یبیکرت روط هب یفنم هبنج و تبثم هبنج اب ییاه صخاش هک یتروص رد ،ددرگ ادقا :تشاد میهاوخ تروص نیا رد ،مینک یم لیدبت تبثم هبنج هب نآ هجیتن ندرک سوکعم اب ار یفنم

xij < 0rij = xij−/xij xij > 0rij = xij/xj+

:تسا ریز تروص هب هک ،دیآ تسد هب نوزوم درادناتسا سیرتام دیاب ،اه صخاش ندرک لامرن زا سپVij = rij ∗WjG

941 ...يگتفای هعسوت حوطس یدنب هقبط و لیلحت

هکک ددرگ نییعت اه صخاش زا ی ره یارب یفنم لآ هدیا و تبثم لآ هدیا دیاب ،نوزوم درادناتسا سیرتام نییعت زا سپ :دوش یم لمع ریز تروص هب

A+ = [V1+, V2+, … . Vj+, … , Vn+] A− = [V1−, V2−, … . Vj−, … , Vn−]

min رکبارب صخاش ره یفنم لآ هدیا و نآ max ربارب صخاش ره تبثم لآ هدیا یطخ شور رد هک تسا رکذ هب زال .تسا صخاش نآ :(−Sو +S) تبثم و یفنم لآ هدیا هب تبسن هنیزگ ره هلصاف ندروآ تسد هب :تبثم لآ هدیا زا ا i هنیزگ هلصاف

S+ =∑ |Vij− V+j|n

j=1

=∑Dj+n

j=1

:یفنم لآ هدیا زا ا i هنیزگ هلصاف

S− =∑ |Vij− V−j|n

j=1

=∑Dj−n

j=1

هکجیتن رد و −Sو +S ریداکقم ندرکک بکیکرت تهج ار صخاش نیا :(+Ci) لآ هدیا هب هنیزگ ره یبسن یکیدزن هبساحم :مینک یم فیرعت مه هب تبسن اه هنیزگ هسیاقم

Ci+ = Si+/Si+ + Si− دکشاب +Ci رادکقم نیرکت لیکب یاراد هکک یا هکنیزگ هکک یروکط هب تسا +Ciیلوزن ریداقم ساسا رب اه هنیزگ یدنب هبتر Hekmatnia) د کیآ یکم رامش هب هنیزگ نیرت هتفاین هعسوت دشاب +Ciرادقم نیرتمک یاراد هک یا هنیزگ و نیرت هتفای هعسوت

and Mousavi,2012:128-129). (cv) فالتخا بیرض بیرکر شور زا ،تکسا هدش عیزوت قطانم نیب رد لداعتمان روط هب صخاش ی رادقم دح هچ ات هکنیا لجنس یارب هبکساحم لکیذ لوکمرف زا هدافتکسا اب فالتخا بیرر .دوش یم هدافتسا نوس ایلیو لماع ار نآ یهاگ هک (cv) فالتخا :ددرگ یم

CV =√∑ (Xi − X)̅̅ ̅2

Nni−1

∑ XiN

ni−1

هدافتسا دروم عیسو یطس رد یحاون نیب رد هعسوت یاه صخاش رد دوجوم یاه یرباربان دنور یسررب یارب شور نیا تککسا قوککف صخاککش عککیزوت رد رتککشیب یربارباککن هدککنهد ناککشن (cv) یالاککب رادککقم هککک ،تککسا هککتفرگ رارککق(Kelantari,2012:140-141). هعلاطم دروم هدودحم یفرعم 79 نآ ییاکیفارغج ضرکع و یقرش هقیقد 9 و هجرد 30 و هقیقد 69 و هجرد 50 نیب للات ناتسرهش ییایفارغج لوط رارکق نالیگ ناتسا یبرغ لامش رد للات ناتسرهش .تسا هتفرگ رارق یلامش هقیقد 21 و هجرد 59 و هقیقد 99 و هجرد هکب برکغ زا و رزکخ یاکیرد هکب قرش زا رهشناورر ناتسرهش هب بونج زا ،اراتسآ ناتسرهش هب لامش زا .تسا هتفرگ

1396 ناتسبات ،موس هرامش ،مهن لاس – يناسنا یایفارغج رد ون یاه شرگن يشهوژپ - يملع همانلصف 151

عاکفترا هکک تسا راتشه رهش للات زکرم .تسا عبرمرتمولیک 8166/675 للات تحاسم ،دوش یم دودحم لیبدرا ناتسا ،ملاکسا ،یزککرم ،قکیوح یاکه اکن هکب لخب راهچ یاراد للات ناتسرهش .دسر یم رتم 45 هب دازآ یایرد یطس زا نآ City ) تکسا هنککس نودکب یداکبآ 48 و هنککس یاراد یداکبآ 469 لماکش و ناتکسهد 41 ،رهش 8 دادعت و دورناگرک

government efforts). نکیا هکنهپ رتکشیب تکسا یناتکسهوک و یا هکگلج ییاوکه و بآ هیحان ود یاراد ناتسرهش نیا رزکخ یاکیرد یکبرغ لحاکس زا ار نآ یکیراب هگلج هک تسا هتفرگرب رد للات هوک هتشر یرزخ یاه هنماد ار ناتسرهش .تکسا هداد یاج دوخ رد ار تیعمج دصرد 43 زا لیب ،ناتسرهش تحاسم دصرد 81 اب یلحاس هگلج .دزاس یم ادج ،( رکتم یکلیم 4401 اکت 4441 دودکح ) بکسانم یزکیخ ناراکب و ع یکسو ًااتبسن یهایگ لشوپ ندوب اراد اب ناتسرهش نیا ییارکش رد ندکش عقاو ظاحل هب للات درم .تسا هدروآ مهارف یزرواشک و یرادماد یاه تیلاعف یارب دعاسم یا هیحان

تکیعقوم ...و یفاکک یکنیمزریز و یراکج یاکه بآ ،یهاکیگ لشوپ ، اخ عون ،اوه و بآ ظاحل زا بسانم ییایفارغج باکختنا راکک یارکب ار لغاشم عون نیا ،دارفا بلغا ور نیا زا .دنراد یرورپ اد و یزرواشک یاه تیلاعف یارب یبسانم .(Jihad Keshavarzi Shsrestan Talesh,Salname Amar Keshvar,2014) دننک یم

شلات ناتسرهش یرادا ت یسایس تیعقوم (1) هشقن

Source: The authors draw,2015

151 ...يگتفای هعسوت حوطس یدنب هقبط و لیلحت

شلات ناتسرهش یاه ناتسهد رد اه یدابآ و تیعمج عیزوت (2) لودج یدابا دصرد یدابآ دادعت تیعمج دصرد راوناخ تیعمج ناتسهد ان 41 19 2.81 8270 26646 ملاسا

0 91 6.8 1321 4932 ارس هلاخ 8.41 99 2.2 4631 2585 لیگجرخ 21 48 91 4479 36021 ربوچ 6.3 36 2.5 4886 14611 قیوح 7 66 41 2909 83091 ارس هبطخ 3 76 7 1416 4175 راسیل 5 86 01 7910 69651 نادنکوج یلحاس 11 89 81 4560 12431 دورالوط 9.81 50 8 6181 3702 للات یناتسهوک 441 919 441 63449 309361 عمج

Source: Statistical Center of Iran, 2010

Source: The authors draw,2015 شلات ناتسرهش یاه ناتسهد تیعقوم (2) هشقن

یرظن ینابم ، اکگنه نآ اکت .تکفرگ لککش 4831 هکهد یاه لاس لالخ رد ،یداصتقا یگتفاین هعسوت و هعسوت دروم رد یناینب هیران تروکص دوکجوم تیعکرو دوکبهب یارکب هکک یشالت ره و دش یم یقلت یعیبط یتعرو ،رقف و هعسوت زا نییاپ یحطس ثکحابم حرکط زاکغآ ناکمز زا عوکمجم رد .تکفرگ یمن رارق هجوت دروم هعلاطم لباق عوروم ی ناونع هب ،تفرگ یم اکه نآ هکلمج زا هکک هدش هئارا یگتفاین هعسوت و هعسوت هب عجار یفلتخم یاه هاگدید و بتاکم ،یگتفاین هعسوت و هعسوت دوکمن هراکشا یگتکسباو هکیران و هعکسوت زا یتکسیسکرام هاگدکید ،یزاکسون هیران ،هعسوت یلماکت بتکم هب ناوت یم

1396 ناتسبات ،موس هرامش ،مهن لاس – يناسنا یایفارغج رد ون یاه شرگن يشهوژپ - يملع همانلصف 251

(Sdrmvsvy and Talebzade,2014:5). عکماوج و دارکفا نیکب دکناوت یم مه ،یعامتجا و یداصتقا هعسوت یاه فاکش ثکعاب یداکصتقا و یعاکمتجا یاکه یرباربان .دنیآ یم دوجو هب مهاب اه لداعت دع نیا بلغا .دنک زورب قطانم نیب مهو رد یگناکگود زورب هب تیاهن رد هک دوش یم فلتخم قطانم و عماوج نیب فلتخم یاه هنیمز رد هدنیازف یاه لداعت دع هکک تسا یطیارش داجیا یارب شالت هعسوت ییاضف دعب هب هجوت .دوش یم رجنم یا هقطنم و یداصتقا ،یعامتجا حوطس هکتفاین هعکسوت یحاون و هتفای هعسوت یحاون نیب هلصاف و دنوش دنم هرهب رتشیب هعسوت عفانم زا رت ورحم و رتریقف یحاون رکب نیمزرکس و هعماج ره نآ رد هک تسا یناگرا ییاضف مان ی لابند هب ییاضف یزیر همانرب یفرط زا .دبای لهاک زا دوکخ هاکگیاج دحرد و دشاب هتشاد لقن اهدرکراک و اه تیلاعف ،هعسوت دنیآرف رد دراد هک یا هبترم و هاگیاج ساسا یزکیر هکمانرب ترورکر نازادرکپ هکیران هزورکما .(Jomepoor,2011:112 ) دوکش دنم هرهب هعسوت یاهدرواتسد و عبانم نیرتهب هک تسا نآ رب لداعتم هعسوت هک دندقتعم و دنزاس یم حرطم نزاوتم هعسوت هب ندیسر یارب ار ییحص یا هقطنم نورد و یا هکقطنم نیکب یگدکنز تیفیک یاه توافت ؛دروآ مهارف هبناج همه و عماج تفرشیپ یارب ار تاناکما و ییارش .(Abrahimzadeh and Sharifi kia,2004:12) دربب نیب زا تیاهن رد و دناسر لقادح هب ار یا هقطنم تکیعمج نیب یگنهامه و نزاوت ،لداعت ظفح ،یقطنم لیارآ و یزاسرو هرهب یارب تسا یدنیآرف ییاضف یزیر همانرب دکع زورکب زا یریگوکلج و روشک (یا هقطنم و یلم) یاضف رد نآ یسوت هدشداجیا یعامتجا و یداصتقا تاسیسثت و و هکنیهب عکیزوت ییاکضف یزکیر هکمانرب فده رگید ترابع هب ،نیمزرس یاضف رد یفنم و یبیرخت یاه باتزاب و لداعت یزکیر هکمانرب لصا رد .(Masumi Eshkavari,2007:18) تسا یلم نیمزرس رسارس رد اه تیلاعف و ناسنا یبای نامزاس نودکب .تسا نیعم ینامز هرود رد و ،قطانم یاه تیلباق ساسا رب ،فلتخم یاه تیلاعف هب اضف هنیهب صیصخت ییاضف درادککن دوککجو یا هککقطنم یاککه لداککعت و نوزوککم هعککسوت یوککس هککب تیادککه و تکککرح رازککبا ییاککضف یزککیر هککمانرب(Ziyari,2000:34) ددرگ یم حرطم نیمزرس لیامآ یزیر همانرب ثحابم نیا اب هطبار رد. دکنک یم لابند ،فده ناونع هب ار یداصتقا یاه تیلاعف و یعیبط عبانم هب هجوت اب تیعمج رتهب عیزوت ،نیمزرس لیامآ اه تیلاعف ،ییاضف دعب نینچ رد .(Hansen,1968:6) دراد ران رد ار تیعمج هوقلاب یاه تیفرظ لماک هعسوت و هافر و هکب هکک دوکش ارکجا یکقیرط هب دیاب زین هعسوت حرط ای هقطنم همانرب .دریگ یم رارق هجوت دروم نیمزرس یزیر همانرب رد ،هعکسوت یاکضف لیامآ یزیر همانرب .(Kuklinski,1978:5) دزاس دراو للخ نآ یارجا رد هک نیا هن دیازفیب یلم عفانم تفرکشیپ روکانم هکب یا هکقطنم و یلم یاضف یاهدادعتسا و عبانم ،تاناکما زا ییالقع یرادرب هرهب یهد نامزاس دنیآرف یاکضف یکهد نامزاس و یا هقطنم یاه لداعت دع و ییاضف یگتفشآ هک تسا دنمفده یمادقا و هعماج نوزوم و لداعتم نیمز رکس زا یرو هرهب و هدومن لوصح لباق هدنیآ ییاضف تالکشم اب ییورایور نودب ار هعسوت یاه همانرب یارب یلم یکعیبط و یعاکمتجا یاه تیفرظ زا هنیهب یرو هرهب تابیترت ،یسدنهم فیرعت رب انب نیمزرس لیامآ .دیامن یم هنیهب ار و عباکنم زا هکنیهب یرکیگ هرکهب رکب یکنتبم ینیمزرکس نامزاکس داکجیا روکانم هب هک (Fulladi,2003:18) تسا نیمزرس Markaz Meli Ammayesh ) تکسا (ییاکضف یاکه اکان) نی مزرکس یکطیحم و یعاکمتجا ،یداکصتقا یاکه تکیفرظ

Sarzamin, 2007:25). هکب هک تسا هعسوت زا یشان یاه لداعت دع تخانش ،نیمزرس لیامآ مهم رایسب یاه هنیمز زا :زا دنا ترابع و دننک یم زورب حوطس امت رد روشک هعسوت ندوب نوزومان لیلد ؛(تعنص و یزرواشک یاه لخب نیب لداعت دع دننام) یشخب یاه لداعت دع ک

351 ...يگتفای هعسوت حوطس یدنب هقبط و لیلحت

؛(اتسور و رهش نیب لداعت دع دننام) یعامتجا یاه لداعت دع ک ؛(فرصم و دیلوت نیب لداعت دع و داصتقا یتنس و نیون لخب نیب فاکش دننام) یداصتقا یاه لداعت دع ک Masumi)(هعککسوت یاککه بککطق و یا هیککشاح یاهاککضف نیککب لداککعت دککع دککننام) یا هککقطنم یاککه لداککعت دککع ککک

Eshkavari,2007:18-19). لیامآ یاضف اب یقطانم داجیا و بولطم زکرمت زا لبق هعسوت یاضف یسب یفرط زا یا هقطنم لداعت و نیمزرس لیامآ عکمجت رکگید فرکط زا .دکیماجنا دکهاوخ کچوک ییاضف یاه یگدنکارپ رد ییآ راک دع و عبانم ندش درخ هب هتفای لدکب یکبطق هکب ار نآ یسایس تیزکرم و یللملا نیب یاهدنویپ اب هارمه زکرم ی رد تاناکما و عبانم ییاضف ک یشخب و ورکملق لکقث زککرم تروکص هکب دشر زکرم .دنز یم نماد ار روشک یعامتجا ک یداصتقا تفاب یگناگود هک دزاس یم اکهنت هکن ،دکشاب هتشاد ار اه تیلاعف هیور یب بذج لیازفا شا هزوح تیفرظ هب تبسن هک نانچ و هدش لدبم شا هزوح .میمان یم ندش یبطق ار یدنور نینچ .ددرگ یم یهتنم شذوفن هزوح ندش شخ هب هکلب هدش عبانم هفرط ی بذاج و طاکقن یکضعب رد هعکسوت یارب ییاه ییاناوت داجیا زین و روشک ی هنهپ رد دشر زا یدح هب نتفای تسد اب هک یلاحرد هعکسوت زا ییالاکب هکلحرم هکک نوزوم هعسوت یلم داصتقا رد یشخب یاه لداعت هب ندیسر و روشک هتفاین هعسوت یحاون هکک تکسا یا ی ناکمز قکفا رد روکشک نآ یگتفاکی هعکسوت یامیس ،روشک رد یا هقطنم داجیا .دوش یم زاغآ ،تسا روشک دکیلک هرکهب و عباکنم صیکصخت رد لداکعت ینعی .دشاب هدمآ دوجو هب روشک نآ رد هعسوت یاه تیلباق ناسکی یروراب ی هعکسوت یرورکر لکحارم زا راذکگ اب هک تسا نامرآ ی ،روشک ی قطانم نیبام یدیلوت یاه تیفرظ زا یرت نایاپ ی هکصرع رد اکه نآ ییحکص باختنا و اه تیلباق قیقد تخانش هب زاین ،ندیشخب لداعت یارب .دوب دهاوخ رودقم روشک یباکی ناککم ،ییاکضف نازکیر هکمانرب فیاکظو نی رکت مهم زا یکی .تسا رسیم نیمزرس لیامآ قیرط زا نیا ،تسا روشک هداکتفارود رواکجم یاهاضف هب هعسوت راشتنا و وادت رد لقن نیرت لیب و نیرتهب هک تسا یا هنوگ هب هعسوت یاهاضف .(Masumi Eshkavari,2007:23) دنزاس عفتنم ار یرتشیب تیعمج و نیمزرس زا یرت گرزب لخب و دنشاب هتشاد ار زکین و نارگید تاقیقحت جیاتن ای هلئسم هنیشیپ ،رگید ترابع هب و نارگید یاه هتفای ناگدنراگن ،قیقحت هنیشیپ لخب رد هکک یتاکقیقحت یا هکنومن ،ساکسا نیارکب .تکسا هدش حرطم دنا هدرک یروآدرگ ار قیقحت هلئسم اب یبترم یلک یایاضق :دوش یم نایب هصالخ روط هب هدش اجنا ییاتسور یحاون هژیو هب قطانم یگتفای هعسوت لجنس ی هرابرد ناردکلاچ ناتسرهش ییاتسور یحاون یگتفای هعسوت حوطس نییعت ناونع تحت دوخ هلاقم رد هداز بلاط و یوسوم ردص هدیکسر جیاکتن نیا هب ،صخاش 59 اب و (فالتخا بیرر و سیروم لدم) یمک یاه شور زا هدافتسا اب ،6391 لاس رد کی و هعکسوت لاکح رد یطکس رد ناتکسهد 0 و هدوکبن هکتفای هعسوت یطس رد یناتسهد چیه ناتسهد 8 عومجم زا هک حوطکس نیکیعت ناوکنع اکب یا هلاقم رد 1391 لاس رد تایب و یرفص .دنراد رارق هتفای هعسوت رتمک یطس رد زین ناتسهد ،یا هکشوخ ل کیلحت و یلماکع لیلحت یرامآ ینکت زا هدافتسا اب یقرش ناجیابرذآ ناتسا ییاتسور یحاون یگتفای هعسوت و تواکفت ناتکسا یاکه ناتسهد نیب یگتفای هعسوت یطس ظاحل زا هک دندیسر جیاتن نیا هب ،صخاش 80 زا هدافتسا اب هک اکت ناتکسهد 88 ،رادروکخرب ًاالماکک یطس رد ناتسهد ی ناتسا نیا ناتسهد 101 زا هک یروط هب دراد دوجو یرباربان

و یدکمحم کیب ،داژکن یکنیما .دکنراد رارکق ورحم رایسب یطس رد ناتسهد 28 ، ورحم ناتسهد 06 ،رادروخرب یدح ناتکسا رد یبوکنج سراکپ تاکسیسثت هزوح یاه ناتسهد یگتفای هعسوت هجرد لیلحت ناونع اب یا هلاقم رد یربا ینیسح

1396 ناتسبات ،موس هرامش ،مهن لاس – يناسنا یایفارغج رد ون یاه شرگن يشهوژپ - يملع همانلصف 451

یطکس رد یعاکمتجا و یداکصتقا صخاکش 82 ،یمونوسکات و سیروم یاه لدم زا یریگ هرهب اب ،7591 لاس رد رهشوب ،رادروخرب یاه ناتسهد هورگ رد اه ناتسهد دصرد 0/81 هک دهد یم ناشن یسررب نیا جیاتن و هدیدرگ باختنا ناتسهد یا هکلاقم رد راکطع و یمارهب .دنا هدش یدنب هقبط ورحم هورگ رد دصرد 1/20 و ،رادروخرب همین هورگ رد دصرد 8/59 لدکم زا هدافتکسا اکب ،4391 لاکس رد یکبرغ ناکجیابرذآ ناتکسا یاه ناتسرهش یگتفای هعسوت هجرد رب یلیلحت ناونع اب یکسررب نکیا جیاکتن ،تسا هدش هتخادرپ ناتسا نیا ناتسرهش 01 یدنب هبتر هب ،یفیک و یمک صخاش 06 اب و سیسپات روکپ .دراد اکه نآ ینیکشنرهش خرکن اکب ناتکسا یاکه ناتکسرهش یگتفای هعسوت یطس نیب رادانعم طابترا هک دهد یم ناشن قطاکنم رد یعاکمتجا یرادکیاپ یدکنب تکیولوا و لجنس ناونع تحت یا هلاقم رد ولقداص و یرادیق یساجس ،یرهاط لکخب هکموح ناتسهد :یدروم هعلاطم) یزاف لآ هدیا لح هب هباشت ساسا رب یدنب هبتر ینکت زا هدافتسا اب ،ییاتسور یزککرم هکموح ناتکسهد رد هکنومن راوناکخ 249 و اتسور 16 یطس رد هک ،5591 لاس رد (هدنبادخ ناتسرهش یزکرم اکیق هچقآ یاتسور ،یعامتجا یرادیاپ ینهذ یاه صخاش لجنس زا سپ هک داد ناشن قیقحت جیاتن ،هدنبادخ ناتسرهش ،یراکیز .دکنا هدرکک هئارا ار هنومن یاهاتسور نیب رد یعامتجا یرادیاپ نازیم نیرت نییاپ ناشوجرو یاتسور و نیرتالاب ناکسارخ ناتکسا یاکه ناتسرهش یگتفای هعسوت هجرد یدنب هبتر و یسررب ناونع رد یا هلاقم رد لامک خرس و یچریجنز و 1 هکبتر دهکشم ناتکسرهش هکک دراد نآ زا یکاکح قکیقحت جیاتن ،5591 لاس رد سیسپات ینکت زا هدافتسا اب یورر 9/4 هدکمآ تسد هب یگدنکارپ بیرر و هدرک بسک یورر ناتسا ناتسرهش 31 نیب رد ار 31 هبتر دابآ لیلخ ناتسرهش .تسا هعسوت بهاوم زا یدنم هرهب نازیم رد یرباربان تدش و توافت دوجو رگنایب هک تسا هدوب قیقحت یاه هتفای ادکتبا رد ،تکسا هدیدرگ هدافتسا للات ناتسرهش یاه ناتسهد یگتفای هعسوت نییعت یارب صخاش 26 زا لهوژپ نیا رد و نزو نیکیعت زا دکعب و هبکساحم ران دروم یاه صخاش زا ی ره تیمها و نزو ،نوناش یپورتنآ شور زا هدافتسا اب یاکه ناتکسهد یگتفاکی هعکسوت هکجرد لجنکس هکب ادکقا سیکسپات شور زا ،یباختنا یاه صخاش زا ادک ره تیمها ناکشن نوناکش یکپورتنآ شور زا هدافتکسا اکب اکه صخاکش نزو تابساحم جیاتن یسررب .تسا هدیدرگ للات ناتسرهش یاراد یاهاتکسور دکصرد و ییاکمنهار هسردم یاراد یاهاتسور دصرد یاه صخاش هب طوبرم نزو نیرت لیب دهد یم و یلاکقب یاراد یاهاتکسور دصرد یاه صخاش هب طوبرم نزو نیرتمک و 61.4 و 71.4 بیترت هب .تسا تشادهب زکرم زا ینگمهاکن و یربارباکن قکیقحت ی اکه هتفای ساسا رب .تسا 14.4 و 44.4 ،ییانبریز لخب هب طوبرم یاه صخاش همه ناکسنا یتکسیز هکیلوا یاهزاین ناونع هب (زاگ و قرب ،بآ لماش) ییانبریز تاناکما .تسا دوهشم اه صخاش عیزوت ران ییاکنبریز تاکناکما دکقاف هکقطنم نکیا یاه یدابآ رتشیب هک دهد یم ناشن قیقحت یاه هتفای هک روط نامه ،دیآ یم رامشب .دنشاب یم

شلات ناتسرهش یاه ناتسهد یگتفای هعسوت هجرد نییعت تهج اه صخاش نزو و نیوانع (3) لودج صخاش نزو صخاش فیدر

04.4 دهم اتسور یاراد یاهاتسور دصرد 1 14.4 ناتسبد یاراد یاهاتسور دصرد 6 54.4 هنارسپ ییامنهار یاراد یاهاتسور دصرد 9 71.4 هنارتخد ییامنهار یاراد یاهاتسور دصرد 0 61.4 تشادهب زکرم یاراد یاهاتسور دصرد 8

551 ...يگتفای هعسوت حوطس یدنب هقبط و لیلحت

14.4 تشادهب هناخ یاراد یاهاتسور دصرد 2 74.4 هداوناخ شزپ یاراد یاهاتسور دصرد 7 24.4 شزپ یاراد یاهاتسور دصرد 5 94.4 زروهب یاراد یاهاتسور دصرد 3 14.4 یمالسا یاروش یاراد یاهاتسور دصرد 41 14.4 رایهد یاراد یاهاتسور دصرد 11 04.4 فالتخا لح یاروش یاراد یاهاتسور دصرد 61 04.4 ییاتسور ینواعت تکرش یاراد یاهاتسور دصرد 91 64.4 دیفس تفن یگدنیامن یاراد یاهاتسور دصرد 01 44.4 یلاقب یاراد یاهاتسور دصرد 81 14.4 ییاونان یاراد یاهاتسور دصرد 21 74.4 یزرواشک هاگریمعت یاراد یاهاتسور دصرد 71 64.4 تارباخم رتفد یاراد یاهاتسور دصرد 51 04.4 تاعالطا یروانف رتفد یاراد یاهاتسور دصرد 31 64.4 تنرتنیا هب یسرتسد یاهاتسور دصرد 46 64.4 یمومع هیلقن هلیسو هب یسرتسد یاراد یاهاتسور دصرد 16 14.4 قرب یاراد یاهاتسور دصرد 66 74.4 زاگ یاراد یاهاتسور دصرد 96 14.4 بآ یاراد یاهاتسور دصرد 06 44.4 دجسم یاراد یاهاتسور دصرد 86 04.4 هدازماما یاراد یاهاتسور دصرد 26

Source: Research Findings, 2015 شلات ناتسرهش یاه ناتسهد داعبا فالتخا بیرض :(4) هرامش لودج

ک یتککشادهب لککخب شزومآ داعبا ینامرد

ک یکککسایس یرادا

ک تامدککخ یناگرزاب

یبهذم ییانبریز لقنو لمح و تاطابترا

فالتککخا بیرککر(cv)

49.4 08.4 94.4 56.4 59.4 04.4 06.4

Source: Research Findings, 2015

لکصاح جیاکتن و هدش هبساحم سیسپات لدم ساسا رب للات ناتسرهش یاه ناتسهد زا ی ره یرادروخرب حوطس نزو هکب طوکبرم 110.4 اکب نآ نیرکت نییاکپ هکک .تسا ناسون رد اه ناتسهد نایم رد نازوا نیا هک دهد یم ناشن اه یسررب زا هکب شور نکیا زا هدافتکسا اکب .(8 لودکج ) دکشاب یکم قیوح ناتسهد هب طوبرم 218.4 اب نآ نیرتالاب و ملاسا ناتسهد هدکش هتخادرپ للات ناتسرهش یاه ناتسهد نیب رد هعلاطم دروم یاه صخاش زا ی ره رادقم لداعتمان عیزوت لجنس بیرکر اکب ،یناکمرد ک یتکشادهب لکخب هکک تکفگ دیاب اه لخب زا ی ره فالتخا بیرر یسررب هب هجوت اب .تسا و تاکطابترا لکخب نآ زا دعب .تسا هدوب تامدخ و تاناکما عیزوت رد یرباربان نازیم نیرت لیب یاراد 08.4 فالتخا

فالتکخا بیرکر اکب یناکگرزاب و تامدخ لخب ،49.4 فالتخا بیرر اب شزومآ لخب ،59.4 بیرر اب لقنو لمح اکب یرادا و یکسایس لکخب و 04.4 فالتکخا بیرر اب ییانبریز لخب ،06.4 فالتخا بیرر اب یبهذم لخب ،56.4 ،هکعلاطم دروکم یاکه صخاکش ناکیم رد نیارباکنب .(0 لودج) دنریگ یم یاج یدعب یاه هدر رد 94.4 فالتخا بیرر و لداکعت نازکیم نیرکت لیکب و یناکمرد و یتشادهب لخب رد تامدخ و تاناکما عیزوت رد لداعت دع نازیم نیرت لیب .تسا هدوب یرادا ک یسایس صخاش رد زین یربارب رادروکخرب یطکس هکس هکب للاکت ناتکسرهش یاکه ناتکسهد ،یگتفای هعسوت یاه صخاش یرادروخرب حوطس ساسا رب و 6 هکشقن ) دکنا هدکش یدکنب میسقت (هتفای هعسوت رتمک) رادروخرب ریغ و (هعسوت لاح رد) رادروخرب همین ،(هتفای هعسوت)

1396 ناتسبات ،موس هرامش ،مهن لاس – يناسنا یایفارغج رد ون یاه شرگن يشهوژپ - يملع همانلصف 651

یاکه ناتکسهد .دراد رارکق (هتفای هعسوت) رادروخرب یطس رد قیوح ناتسهد ،یدنب میسقت نیا قبط رب .(2 هرامش لودج یاکه ناتکسهد و رادروکخرب هکمین یطس رد نادنکوج یلحاس ،دورالوط ،راسیل ،لیگجرخ ،ارس هلاخ ،ارس هبطخ ،ربوچ للات ناتسرهش یقرش و یلامش یحاون یگتفای هعسوت .دنراد رارق رادروخرب ریغ یطس رد زین للات یناتسهوک و ملاسا زا .تکسا یکفلتخم لکیالد یاراد نآ رگید یحاون هب تبسن اراتسآ ک یلزنا یتیزنارت روحم رد عقاو یاه ناتسهد هژیو هب رد یکتحار ،اهرهکش هب ندوب یدزن لیلد هب هتلافسآ یاه هار هب یسرتسد و یطابترا یاه هار رارقتسا رما نیا مهم لیالد اکه ناتکسهد ریاکس هکب تبسن اه نآ رتشیب یرادروخرب ثعاب هک دشاب یم بآ و قرب هلمج زا تامدخ و تالیهست هئارا هککنیا هکب هکجوت اکب ،تسا یرهش هطقن جنپ یاراد ناتسرهش نیا درک ناشنرطاخ یتسیاب هتکن نیا نینچمه .تسا هدش یحاوکن هکب تامدکخ هکئارا رد دنکشاب هتکشادن یتامدکخ و یداکصتقا ظاکحل زا بسانم تیعرو و درکلمع اهرهش رگا دراد یفیعکر درککلمع یتامدخ و یداصتقا ران زا ملاسا رهش هک ییاجنآ زا ،درک دنهاوخن لمع قفوم هقطنم ییاتسور نیرکت ورکحم ملاکسا ناتسهد هک یروط هب تسا هدرکن لمع قفوم دوخ ییاتسور یحاون هب تامدخ هئارا رد هجیتن رد یکک یدزن ظاکحل زا دوخ ییایفارغج تیعقوم هب هجوت اب قیوح رهش یلو .تسا یگتفای هعسوت حوطس ظاحل زا ناتسهد نکیا یاهرهکش هکیقب هکب تبکسن اراتکسآ ک یکلزنا یردنب رهش ود یتیزنارت هار هب یسرتسد و اراتسآ یردنب مهم رهش هب نیرکت هکتفای هعسوت قیوح ناتسهد هک یروط ،هدوب رت قفوم دوخ فارطا ییاتسور یحاون هعسوت صوصخ رد ناتسرهش .تسا نییبت لباق نم دیرف نوماریپ ک زکرم هیران اب رتشیب رما نیا .تسا ناتسرهش نیا ناتسهد 41 نیب رد ناتسهد

شلات ناتسرهش یاه ناتسهد بسح رب یدنب هبتر جیاتن (5) لودج

Source: Research Findings, 2015 شلات ناتسرهش یاه ناتسهد یرادروخرب حوطس هجرد (6) لودج

Source: Research Findings, 2015

هبتر نزو ناتسهد مان

41 110.4 ملاسا 9 448.4 ارس هلاخ 2 230.4 لیگجرخ 8 330.4 ربوچ 1 218.4 قیوح 0 330.4 ارس هبطخ 5 750.4 راسیل 6 418.4 نادنکوج یلحاس 7 550.4 دورالوط 3 470.4 للات یناتسهوک

رادروخرب ریغ رادروخرب همین رادروخرب ناتسهد مان

** قیوح ،لکیگجرخ ،ارکس هلاخ ،ارس هبطخ ،ربوچ نادنکوج یلحاس ،دورالوط ،راسیل

**

** ،ملاسا ،للات یناتسهوک

751 ...يگتفای هعسوت حوطس یدنب هقبط و لیلحت

Source: Research Findings, 2015 یرادروخرب بسح رب شلات ناتسرهش یاه ناتسهد یدنب هقبط (3) هشقن

عکیزوت و یعاکمتجا هعکسوت دنور رد دهد یم ناشن ،تسخن .تسا یشهوژپ درواتسد ود نیبم رراح قیقحت یاه هتفای هباکشم تاکعلاطم و اکه ناتکسرهش ریاکس یاکهوگلا ،للاکت ناتکسرهش یاه ناتسهد نایم رد تاناکما و تامدخ ییاضف نازکیم دکننام ییاه هفلؤم ،ناتسرهش نیا یاه ناتسهد یطس رد یگتفای هعسوت دنور رد هک انعم نیدب .تسا هدش هدهاشم یناتکسهوک و یلکصا هار هکب یکسرتسد ،لحاس هب یکیدزن ای ناتسرهش زکرم زا هلصاف ،ییاتسور زکارم دادعت ،تیعمج رکب قوف یاه هفلؤم ریثثت هدنهد ناشن هک تسا هباشم تاعلاطم رتشیب فالخ رب رما نیا و هتشادن ینادنچ یشخبرثا ندوب رارکقرب للاکت ناتسرهش یاه ناتسهد یطس رد ییاضف تلادع ،رراح یسررب اب قباطم ، ود .تسا یگتفای هعسوت دنور تواکفت نکیا .دوش یم هدید ناتسرهش یاه ناتسهد رد یگتفای هعسوت تیفیک و یطس رد یریگ مشچ یاه توافت و هدشن هککنآ لاح .تسا تامدخ و عبانم هب یسرتسد رد ییاتسور یحاون نانکاس یارب تصرف و یسرتسد رباربان هوحن رگنایب هکب تسیاب یم ًااموزل ،هافر و هعسوت یاه هفلؤم زا یرادروخرب و یسرتسد و اه تصرف ،ییاضف تلادع درکیور رب ینتبم نیمثکت هکنالداع روط هب عبانم هب یسرتسد و اه تصرف یربارب هک دوش مهارف هعماج یحاون و اه هورگ همه یارب یوحن .ددرگ یریگ هجیتن و یدنب عمج رکقف لهاکک رد اهنت هن دشر بطق هیران هک دندقتعم روشک فلتخم قطانم رد نزاوتم دشر رادفرط نانادداصتقا هزورما Bahrami and ) تکسا هدکش زکین نآ دیدکشت بکجوم هککلب هدوکبن قکفوم یا هکیحان و یا هکقطنم یاه یرباربان عفر و

Attar,2012:9). یاکه بیکشن و زارکف ،ناکمز رذکگ رد و هکتفرگرارق یتواکفتم ییایفارغج ی هژیو ییارش اب ناریا روشک

1396 ناتسبات ،موس هرامش ،مهن لاس – يناسنا یایفارغج رد ون یاه شرگن يشهوژپ - يملع همانلصف 851

و هکتفرگن تروکص ناکسکی هعکسوت رکما ،نارکیا فکلتخم یحاوکن رد ،ببکس نیکمه هکب .تکسا هدرکک یط ار یناوارف نکیا زا .(Zali and Ghanbari,2005:78 ) تکسا هدمآ دوجو هب ،هعسوت بهاوم زا یرادروخرب نازیم رد ییاه یرباربان روکانم هب یقطنمریغ تامیمصت و تاضیعبت زا رودب و یمتسیس تروص هب یزیر همانرب اان رد یرگنزاب ترورر ور نانادداصتقا زا هتسد نیا تایران ساسا رب .ددرگ یم هیصوت ربارب و نزاوتم هعسوت هب ندیسر و یلعف یاه یرباربان عفر رد هکعماج هعکسوت یارکب تاناکما و ییارش نیرتهب داجیا اب درم یگدنز تیفیک یطس ندرب الاب ،لداعتم هعسوت فده اکگ نیتکسخن نیاربانب .دناسرب لقادح هب ار فلتخم یحاون رد یگدنز یطس یاه توافت یفرط زا و دشاب یحاون همه لکیلحت و هکیزجت زلتکسم دوکخ یکطیحم اردا ،هدوکب یطیحم یاه ناوت ییاسانش یا هقطنم و یا هیحان یزیر همانرب رد یطکس ساکسا رکب دکیاب فکلتخم یحاوکن ناکیم تارابتعا و عبانم صیصخت ور نیا زا .تسا نآ اب یبترم یاه صخاش ،یداکصتقا ییاکفکدوخ بکجوم نالکک ساکیقم رد یزکیر هکمانرب نینچ وادت .دریگب لکش هعسوت بهاوم زا یدنم هرهب تکس د هکب یتخانکش ییاتکسور ی اکه ه اگتنوککس یدکنب هبتر و یبایزرا " .ددرگ یم جراخ هب زرا جورخ زا عنام نینچمه Roknedine ) تکسا ور هکبور یراوشد اب ،هعسوت یلعف میاداراپ تهج رد تیریدم و یزیر همانرب نآ نودب هک دهد یم

Eftekhari and Aghayari Hir,2008:31)." هکب ،یتیعرو نینچ ،دنتسین رادروخرب یواسم تاناکما زا ناتسرهش نیا یاه ناتسهد هک دهد یم ناشن قیقحت یاه هتفای ار هیحان نیا رد یهاگتنوکس یرادیاپان دنور ،تامدخ و تارابتعا هنالداعان صیصخت و یلوصاریغ هاگ یاه همانرب لیلد رد اکه یراذگ هیامرس رت قیقد یترابع هب ،تسا ارگزکرم شرگن اب هعسوت یوگلا دمایپ یتیعرو نینچ .تسا هداد لیازفا صیکصخت ییاتکسور زککارم هکب یا هکجدوب عبانم زا یکدنا رادقم نایم نیا رد ددرگ یم هنیزه و صیصخت یرهش طاقن هکجاوم لککشم اکب ار ییاتکسور یزکیر هکمانرب دکنور ،ییاتسور طاقن رد تیعمج دادعت لهاک وادت یفرط زا .دبای یم نی رترادروکخرب قکیوح ناتکسهد یگتفاکی هعکسوت یطکس ظاکحل زا هکتفرگ تروکص یاه یسررب رب انب .تخاس دهاوخ عوکمجم رد دش هتخانش ناتسرهش ناتسهد نیرت ورحم للات یناتسهوک ناتسهد و ملاسا ناتسهد و (نیرت هتفای هعسوت) ورککحم ناتککسهد 6 و رادروککخرب هککمین ناتککسهد 7 ،رادروککخرب ناتککسهد ککی للاککت ناتککسرهش ناتککسهد 41 زا ناتکسرهش نکیا یاکه ناتسهد زا ی ره رد دوجوم یاه صخاش یارب هدمآ تسد هب فالتخا بیرر .دنا هدش ییاسانش و یرادا ک یکسایس دکعب داکعبا نکیا نیکب رد .تکسا هعسوت بهاوم زا یدنم هرهب نازیم رد یرباربان تدش دوجو رگنایب و تاکطابترا و یناکمرد ،یتکشادهب داکعبا و بکسانم تیعکرو 04.4 و 94.4 فالتکخا بیرکر اکب بکیترت هب ییانبریز ار هعکسوت بکهاوم زا یرادروکخرب نازکیم رد یرباربان تدش زا 1 ددع هب یدزن و الاب فالتخا بیرر اب لقنو لمح یککیدزن ،ناتکسرهش هکعبات یاکه ناتکسهد رکگید تبکسن هب ،قیوح ناتسهد زایتما ندوب الاب لیالد زا یکی .دنک یم نایب تبکسن زا اهرهکش زککرم زا ندکش رود اکب اکه ناتکسهد زا کی رکه و .تکسا اراتکسآ هب للات یطابترا هار هب ناتسهد یوکگلا ،یکلک یرکیگ هکجیتن .دوش یم هتساک ییاتسور هعسوت هب یبایتسد یارب تاناکما و تامدخ زا اه نآ یرادروخرب

وادکت و .تکسا نوماریپ ک زکرم اان عبات ،یناتسا و یلم سایقم زا عبت هب للات ناتسرهش رد ییاضف راتخاس رب مکاح هکن یکفرط زا .درک دهاوخ نادنچ ود ار ییاتسور یاه ترجاهم دنور و هدیشخب تدش ار یرباربان و فاکش ،دنور نیا یزکیر هکمانرب هب هجوت اذل .درک دنهاوخ نادنچ ود زین ار یرهش تالکشم هکلب دوش یمن لح ناییاتسور تالکشم اهنت نزاوکتم هعکسوت هب لین یارب ،دشاب راوتسا یملع و یقطنم یاهدربهار ساسا رب اه شرگن نآ رد هک یمتسیس و یقطنم

1 ...يگتفای هعسوت حوطس یدنب هقبط و لیلحت 95

و ( نککسم و ملاکس بآ) ی تکسیز هکیلوا تامدکخ و تاکناکما دوکبمک .دیآ یم رامشب ریذپان بانتجا یترورر ،یا هیحان روکط هکب .دنشاب رادروخرب ییالاب تدش زا ییاتسور یاه ترجاهم دنور هدیدرگ بجوم بسانم دمآرد دوبمک نینچمه :تسا ریز حرش هب لهوژپ نیا زا لصاح جیاتن یلک تاکناکما و تامدکخ عکیزوت ،دراد دوجو یرباربان و توافت ناتسرهش یاه ناتسهد نیب یگتفای هعسوت یطس ظاحل زا ک .تسا هتفرگن تروص ییاضف تلادع ساسا رب اه ناتسهد یطس رد زا هدکش ثکعاب رکما نیا دنراد رارق ناتسرهش زکارم زا یرترود هلصاف رد بلغا ورحم رایسب و ورحم یاه ناتسهد ک .دنوشن دنم هرهب دایز هعسوت عفانم تکسا ناییاتکسور هکب یناکسر تامدخ هلیسو و ییاتسور هعسوت یتایح نایرش ناونع هب یطابترا هار هکنیا هب هجوت اب ک ورکحم هتلافکسآ یطاکبترا ار نتشاد زا ناتسرهش نیا یاه ناتسهد رد دوجوم یاه یدابآ زا یدایز دادعت نونکا مه یلو .دنشاب یم رارکق صاخ ییایفارغج یاوزنا رد یناتسهوک تیعقوم نتشاد تلع هب زین اه ناتسهد رد دوجوم یاه یدابآ زا یدادعت ک یحاوکن نکیا هب یناسر تامدخ رد ییاه ییاسران داجیا ثعاب رما نیا هک دنراد ناتسرهش زکرم زا یدایز هلصاف و هتشاد .تسا هدیدرگ بجوم ار اه نآ ندنام ورحم و هدش هکیهت دنمزاین ،رادروخرب و هتفای هعسوت حوطس هب ندیسر تهج ناتسرهش رادروخرب ریغ و رادروخرب همین یاه ناتسهد و ملاکسا یاکه ناتکسهد نایم نیا رد .دنراددوخ تیمورحم و یگتفای هعسوت یطس و عون اب بسانتم یاه حرط یارجا و رد رثؤکم لکماوع هکب هکجوت اکب ،للاکت ناتکسرهش ییاتسور یحاون رد رادیاپ و بولطم هعسوت تهج للات یناتسهوک و ناتکسرهش رد هعکسوت دیدج یاهروحم داجیا ،ییاتسور و یرهش زکارم تیوقت ،(یرادروخرب) یگتفای هعسوت حوطس .دراد ترورر دوجوم فیعر یاهروحم تیوقت ریکسفت لکباق یزیر همانرب یعامتجا درکیور ناونع هب ییاتسور هعسوت یزیر همانرب یاهدرکیور نایم رد رراح لهوژپ ناکیرج و هدوکمن دیکثت یدبلاک و یداصتقا داعبا زا لیب یعامتجا هعسوت رب ،یزیر همانرب شرگن درکیور نیا رد .تسا لقادکح ییاتسور هعسوت یزیر همانرب یعامتجا درکیور .دنک یم لیلحت یعامتجا هعسوت یزیر همانرب یانبم رب ار هعسوت دکیکثت ییاتکسور هعکسوت رد درکم تکر اکشم دربهار و یلحم تاعامتجا هعسوت ،یساسا یاهزاین نیمثت دربهار هس رب لداکعتم عکیزوت قکیرط زا هعکسوت یعاکمتجا فادکها قکقحت ،نازکیر هکمانرب فدکه نیرکت مکهم ،نایم نیا رد و .دنک یم و اکه تخاکسریز داکجیا اکب روکذکم فادکها ققحت ،نیا رب هوالع .تسا یهافر تالیهست و تامدخ ،اه یراذگ هیامرس درکبهار ،ییاکضف ک یدکبلاک درکیور رد و دوش یم ریسفت ییاضف ک یدبلاک یدرکیور رد هک تسا نیمثت لباق ،تاناکما .دنراد یرتشیب تیمها ییاتسور زکارم یزیر همانرب و یرهش ک ییاتسور ،ییاتسور دشر زکارم ی هعسوت و یکلحم تاعامتجا هعسوت دربهار اب یعامتجا یزیر همانرب هب زاین رراح لهوژپ ،قوف یاهدربهار و اهدرکیور رب انب .دکنک یکم وگزاب للات ناتسرهش یاه ناتسهد یطس رد ار یرهش ک ییاتسور هعسوت دربهار اب ییاضف ک یدبلاک درکیور یرارکقرب و تامدکخ عکیزوت یربارباکن عکفر روکانم هب للات ناتسرهش رد ییاتسور هعسوت یزیر همانرب ،ساسا نیا رب ورکحم یاکه ناتکسهد رد تامدکخ عکیزوت یدکنب تکیولو ا هکب تسا زال یهافر و یتامدخ تالیهست ییاضف تلادع .دیامن هجوت اه ناتسهد همه رد ربارب یاه تصرف داجیا و ناتسرهش

1396 ناتسبات ،موس هرامش ،مهن لاس – يناسنا یایفارغج رد ون یاه شرگن يشهوژپ - يملع همانلصف 161

Reference Afrakhteh, Hasan, (2012), Introduction to Rural Planning, (In Persian), Parham Naghsh Press, First

Edition. Asgharpoor, Mohammad Javad, (2005), Multi-Criteria Decision Making, (In Persian), Tehran

University Press, Volume II. Askari, Ali, (2002), Regional Planning Master's Course Booklet, (In Persian), Tehran, Trabiat

Modares University. Azar, Adel and Gholamrezaei, (2007), Ranking of Provinces with Data Envelopment Analysis

Approach (Using the Human Development Indices), (In persian), Journal of Economic Research of Iran, Eighth Year, No 27. Tehran.

Bahrami, Rahmatollah and Attar, Khalil, (2012), Analysis of The Degree of Development of West Azerbaijan Counties, (In persian), Quarterly Journal Geographical landscape, Sixth year, No. Sixteenth,Rasht Islamic Azad University.

Ebrahim Zadeh Eisa and Sharifikia, Mohammad, (2004), Planning and Organizing Scattered Villages, Case Study: Corbon Zahedan Rural, (In Persian), Journal of Geography and Development, No 1, Zahedan.

Foladi, M,H, (2003), Issues Around Land Use Planning, (In Persian), Message Technical Directors and Executive Management and Planning Organization.

Governership of Rezvanshahr City, (In Persian), (2015). Hansen N.M. (1968),French Regional Planning,Edinburgh Indian University. Hekmat Nia, Hasan and Mousavi, Mirnajaf, (2012), Aplication of Model In Geoghraphy with an

Emphasis on Urban and Regional Planning, (In persian), New Science Press, Second Edition. Jahad keshavarzi of Talesh City,2014, Agriculture Statistical Yearbook, (In Persian). Jome Poor, Mahmood, (2011), Introduction to Rural Development Planning, Perspectives and

Methods, (In persian), Samt Press. Kalantari, Khalil, Planning and Regional Development (Theories and Techniques), (In Persian),

2012,Khoshbin and Anvar Danesh Press. Masomi Eshkevari, Seyed Hasan, 2007, Principles of Regional Planning, (In Persian), Payam Prees. Momeni, Mansoor, Operations Research, (In Persian), 2009, Tehran University Press, Second Edition National Center for Land Use Planning, (2013), National Land Lse Planning Policy, (In Persian),

Management and Planning Organization. PressKuklinski,A. (1978),RegionalPlanningToday,Tehran,PlanandBudget Organization,Feb.

Planning Department Gilan, (2012), Statistical Yearbook of Gilan, (In Persian). Rezvani, Mohammadreza, (2012), (In persian), Rural Development Planning in Iran, Ghomos

Prees,Fourth Edition, Tehran. Roknoadin Eftekhari, E and Agha Yari Hir, M, (2008), (In persian) Levelizing the Sustainability of

Rural Development, A Case Study Hir City, Journal of Geographical Research, No 61, Tehran Sadr Mosavi, Mir Sattar and Talebzadeh, Mir Heydar, (2014), Determine and Analyze The levels of

Development of Rural Areas, City Chalderan, (In Persian), Journal of Geography and Planning, Year 17, No 44, Tabriz.

Saeidi, Abas and Hoseini Hasel, Sedighe, (2008), Location Infrastructure and The Establishment of New Villages, (In Persian), First Edition, 2008, Bonyad Maskan Enghelab Eslami Press.

Statistical Center of Iran, (2012), General Census of Population and Housing of Gilan, (In Persian). Shakoei, Hosein, New Approaches in Urban Geography, (1995), Tehran, Samt Press. Zali, Nader and Abolfazl Ghanbari Haft Cheshmeh, (2008), Analysis of Geographical Approaches in

Regional Development and Matching the Characteristics of East Azarbaijan Province, (In persian). Journal of Humanities and Social Sciences University of Tabriz, Tenth year, N o 15.

Ziari, Kramatolalh, (2009), Principles and Methods of Regional Planning, (In persian), Yazd University.

Ziari, Kramatolalh and Others, (2009), Review and Rate the Degree of Development of Khorasan Razavi Province with Using TOPSIS Technique, (In persian), Journal of Human Geography Research, No 72,Tehran.

161 ...يگتفای هعسوت حوطس یدنب هقبط و لیلحت

Ziari, Kramatolalh and Zanjirchi, Seyed Mahmood and Sorkh Kamal, Kobra, (2011), Review and Rate the Degree of Development of Khorasan Razavi Province with Using TOPSIS Technique, (In persian), Journal of Human Geography Research, No 72, Tehran.