Embed Size (px)
Citation preview
1
PHỤ LỤC 2
BÁO CÁO CÁC TRƢỜNG HỢP NGHIÊN CỨU
TÁI CHẾ RÁC THẢI HỮU CƠ TẠI TỈNH BÌNH ĐỊNH
Lời nói đầu
Tại Việt Nam, chi phí cho bãi rác ngày càng tăng cao một cách nhanh chóng. Đó là các chi
phí cho phần đất đai, phàn nàn của dân cư và quang cảnh thành phố. Các công nghệ tái chế
khác nhau, như ủ phân compost hay phân hủy yếm khí, cho thấy một vài dấu hiệu tiềm năng
cho việc tái chế giá trị rác hữu cơ bằng cách sản xuất phân sinh học bổ sung đất và biogas
trong trường hợp phân hủy yếm khí.
Chính vì vậy, phân hủy yếm khí và ủ phân compost được coi là con đường khả quan trong
việc xử lý các phần có thể phân hủy sinh học của chất thải rắn đô thị, và việc sử dụng chúng
được mong đợi sẽ nhân rộng trong những năm tới. Đây là một việc rất phổ biến ở nhiều quốc
gia nhưng đặc tính rác thải đô thị ở Việt Nam lại rất khác biệt. Rác thải đô thị không được
phân loại làm cho việc phân hủy sinh học hay ủ compost trở nên khó khăn.
Việc lựa chọn danh sách các trường hợp phục vụ nghiên cứu khả thi tái chế rác hữu cơ tại
Bình Định được thực hiện theo phân tích trên, đây là các trường hợp thực tiễn trong việc tái
chế và quản lý rác hữu cơ tại Việt Nam. Báo cáo này có thể được coi là minh chứng rằng vẫn
còn cơ hội cho việc sản xuất phân ủ compost, tái sử dụng làm thức ăn chăn nuôi, phân hủy rác
hữu cơ đô thị phù hợp với kế hoạch chiến lược của tỉnh/vùng/quốc gia.
Bảng 1 cho thấy một cái nhìn tổng thể về các kỹ thuật hiện đang được áp dụng để tái chế rác
hữu cơ đô thị tại các trường hợp lựa chọn. Rác thải từ bếp, nhà hàng, căng tin được miêu tả ở
các mô hình còn lại cho thấy chúng được sử dụng làm thức ăn chăn nuôi, còn chất thải gia súc
được tái chế để ủ phân hoặc để nuôi trùn.
2
Bảng 1: Tổng quan các phƣơng pháp xử lý rác của các trƣờng hợp nghiên cứu
Địa
điểm
ST
T
Đầu vào Công
suất
(tấn/ngà
y)
Phƣơng pháp xử lý hiện tại ở nhàmáy/khu vực
Phân loại Nghiền Ép Đánh
tơi
Sàng Trộn
với phụ
gia
Ủ hiếu
khí
Thông
gió
cưỡng
bức
Đảo
,
trộn
Tái sử
dụng
nước rỉ
Ủ hiếm
khí
Đốt
Tại
nguồn
Tại
nhà
máy
Việt Trì 1 TP Việt
Trì
120-150 Không Có Không Không Không Có Có Có Có Có Không Có
Hà Nội 2 Cổ Bi 0.6 Có Có Có Không Không Có Có Không Có Không Không Không
3 Gia Lâm 80 Có Có Không Không Có Có Có Có Có Có Có Không Không
4 Hồng Ky1
5 PHT2
Huế 6 Thùy
Phương
200 Không Có Có Không Có Có Có Có Có Có Có Không Có
HộiAn 7 Trà Quế 0.3 Có Không
Bình
Định
8 Nhơn Phú 1.5 Không Có Không Không Không Không Có Có Không Có Có Không Không
Đà Lạt 9 Xuân
Hương
1.7 Không Có Không Không Không Không Có Có Không Có Không Không Không
10 Xuân
Hương
0.0006 Có Không Không Không Không Có Có Không Có Có Không Không
11 Chợ 25 Có Có Có Có Không Có Có Không Có Có Không Không
12 Trại 15 Có Có Không Có Không Có Có Không Có Có Không Không
TP
HCM
13 Hương
Trung*3
14 Rác bếp4
1 Xem phần nội dung của trường hợp nghiên cứu tại Hà Nội
2 Xem phần nội dung của trường hợp nghiên cứu tại Hà Nội
3 Xem phần nội dung của trường hợp nghiên cứu tại TP Hồ Chí Minh
4 Xem phần nội dung của trường hợp nghiên cứu tại TP Hồ Chí Minh
3
1. Phú Thọ
Ngày 9-11/11/2010, Việt Trì, Phú Thọ, Hà Nội, Việt Nam
Thành phần: Thủy, Hà, Dũng
Địa điểm: Công ty Xử lý và Chế biến chất thải Phú Thọ, TP Việt Trì, tỉnh Phú Thọ
Họp với Ông Trần Xuân Tạo (Trưởng phòng kinh doanh) và Ông Bùi Thưởng (Giám đốc)
Công ty URENCO Việt Trì chỉ đạo Công ty Xử lý và Chế biến chất thải Phú Thọ xử lý toàn
bộ chất thải rắn trong thành phố. Nhà máy được thành lập từ năm 1998 với công suất 60
tấn/ngày và hiện tại đang xử lý 120 tấn chất thải đô thị /ngày.
Rác tươi được phân loại bằng tay (xem hình ảnh), ẩm độ/nhiệt độ và thông gió cưỡng bức
được kiểm soát bởi nhiệt độ bên trong của compost, hệ thống sàng cơ khí và cộng thêm chế
phẩm E.M (vi sinh vật hữu hiệu)
Hình 1. Phân loại rác đô thị tươi tại nhà máy
60% rác được thu gom và vận chuyển đến nhà máy là rác hữu cơ có thể dùng để ủ compost.
Mỗi ngày nhà máy sản xuất được khoảng 30 tấn phân compost với 3 mức chất lượng khác
nhau, giá dao động từ 80.000đ đến 300.000đ/tấn. Có 80 nhân công làm việc trong nhà máy,
trong đó có 60 người là lao động trực tiếp. Với mỗi tấn rác tươi, nhà máy phải chi trả
100.000đ để xử lý (bao gồm tiền điện để phun nước, nước rỉ, thông gió cưỡng bức…)
Quy trình thực hiện được thể hiện trong sơ đồ sau. Toàn bộ quá trình kiểm soát tự động về
nhiệt độ, thông gió cưỡng bức và phun nước hoặc nước rỉ tiêu thụ hết 30.000 đến 40.000kW
điện mỗi tháng.
4
Hình 2. Xử lý rác thải hữu cơ tại Công ty Xử lý và Chế biến chất thải Phú Thọ
Hình 3. Sàng trước khi đóng gói
Mặc dù có một khối lượng lớn compost bị lưu kho, nhưng Giám đốc nhà máy chia sẻ với
nhóm chuyên gia rằng chỉ có dưới 10% rác vô cơ phải thải ra bãi rác. Chất lượng phân tích
compost cho thấy phần trăm Ntổng, P2O5, K2O lần lượt là 2,0%, 0,4%, 1,3%, là mức chất lượng
compost chấp nhận được (CoFQ số 11, 2009). Những phần compost kém chất lượng (bị lẫn
cát, thô, to) được bán cho doanh trại quân đội để rải làm sân nền và để cải tạo đất trong doanh
trại. Công ty có kế hoạch gia tăng giá trị cho compost hiện tại để tăng chất dinh dưỡng. Một
mô hình quản lý tốt về sản xuất/công nghệ và marketing sẽ mang đến lợi nhuận cao cho công
ty, đồng thời giúp nông dân trồng trọt sản xuất sản phẩm tốt hơn.
Rác hỗn hợp
Phân loại bằng tay (ngoài trời) Rác vô cơ để đốt
Rác hữu cơ đưa vào các bể ủ compost (20 bể * 130-180m
3)
(trộn với chế phẩm E.M, kiểm soát độ ẩm và nhiệt độ (50-530C))
Đảo trộn mỗi tuần/lần + phun nước rỉ lên compost để tái sử dụng chất dinh dưỡng
Thông khí cưỡng bức từ dưới sàn 25-30 ngày
Ủ chín (30 ngày), chuyển sang dùng máy đánh tơi
Phân loại sau ủ (sàng)
Phần mịn Phần thô
Đóng gói Bãi rác (ngay tại nhà máy)
5
Nguồn thu: URENCO
(10USD/tấn), tái chế (hạt nhựa,
gạch), compost (50,000 đến
300,000VND/tấn).
=
Chi phí: Điện hoạt động (20 triệu
đồng/tháng), nước, nhân công (85
người * 1,5 triệu đồng/tháng)
Vào thời điểm này, compost chưa được coi là tài sản. Nhà máy đã từng bán
compost cho khu vực cao nguyên Tây Nam thông qua một trung gian ở Nam Định.
Tuy nhiên, hợp đồng đã kết thúc do bên trung gian không còn hoạt động nữa. Điều
này cho thấy, chiến lược marketing tốt là một yếu tố rất quan trọng cho doanh
nghiệp. Tuy nhiên, một hợp đồng mới đã được ký đem lại một viễn cảnh mới
(1.000 tấn cho năm 2011). Hợp đồng của năm 2011 đang được thực hiện với chiến
lược mới là bán cho khu vực miền núi phái Bắc.
Một lƣu ý quan trọng cho trƣờng hợp này là nhận thức về giá trị compost của
những ngƣời trực tiếp thực hiện chƣa đủ cao để có thể cố gắng hơn và đầu tƣ
thêm để sản xuất ra compost chât lƣợng cao dễ bán hơn.
6
2. Hà Nội:
2.1. Quản lý chất thải hữu cơ theo mô hình trang trại tổng hợp quy mô nhỏ: hộ nuôi bò sữa
Hồng Kỳ, Sóc Sơn, Hà Nội, Việt Nam. Đây là điển hình của chăn nuôi Vườn ao chuồng quy
mô nhỏ ở Việt Nam, trong đó dòng chất thải khép kín, đầu vào của phần này là đầu ra của
phần khác. Nhìn vào sơ đồ dưới đây, chất thải hữu cơ được sản xuất từ việc nuôi bò, nếu việc
chăn nuôi tốt, thu nhập của nông hộ sẽ tăng lên đáng kể.
Mô hình quản lý chất thải tổng hợp này phù hợp với 70% nông hộ chăn nuôi ở Việt Nam.
Việc xử lý chất thải của trang trại (gồm chất thải của vật nuôi và chất thải từ bếp) sẽ giúp tiết
kiệm chi phí cho việc xử lý chất thải tại nhà máy (giảm chi phí thu gom, vận chuyển và xử
lý). Ngoài ra, chất thải nông hộ nếu thải ra môi trường sẽ gây ô nhiễm nguồn nước (bề mặt
nước và nguồn nước ngầm)
Một điều rất quan trọng đến môi trường cần phải cân nhắc:
Nếu một mắt xích trong chuỗi quản lý chất thải hữu cơ ở nông hộ bị hỏng (ví dụ
như hệ thống biogas không hoạt động do vấn đề bảo trì như đã thấy trong chuyến
thăm quan), cần phải có phương án dự phòng để tận dụng phân từ bò và ngựa, ví
dụ như có một hệ thống phân hủy sinh học dự trữ mà các đường ống dùng để thu
gom phân có thể dễ dàng chuyển từ hệ thống biogas này sang hệ thống biogas
khác.
Đối với việc cân bằng chất dinh dưỡng cho đất, lượng chất thải lỏng dùng để tưới
cỏ cần được kiểm soát, để đạt đúng mức dinh dưỡng cần thiết chứ không bị dư
thừa.
7
Hình 1. Chuồng bò và bể chứa phân trước khi đưa vào hệ thống biogas
Tại trang trại này, chất thải hữu cơ có được từ các hoạt động hàng ngày của nông hộ có thể
đưa thêm vào việc nuôi trùn (sau khi đã được nghiền nhỏ).
2.2. Tái chế phần hữu cơ trong phân gia súc để nuôi trùn quế quy mô nhỏ: Trại nuôi trùn quế
PHT (Sóc Sơn, Hà Nội, Việt Nam) www.traigiunquePHT.com.vn. Đây là một hệ thống đơn
giản rộng 400m2, nuôi trùn trong các hố nuôi bằng xi măng. Nguồn thức ăn nuôi trùn là phân
gia súc mua lại từ người thu gom. Khoảng cách thu gom đến trại từ 3,4 km đến 20km.
Với một thực tế là phần lớn các nông hộ của Việt Nam là quy mô nhỏ, đặc biệt là ở tỉnh Bình
Định, mô hình này đưa ra một giải pháp đơn giản nhưng hiệu quả về chi phí để xử lý chất thải
hữu cơ từ chăn nuôi từ đó giúp tăng thu nhập của nông hộ.
Phân (bò, lợn)
↓
Người thu gom/Nông dân
↓
Pha nước (ủ từ 4 đến 24 tiếng) + phun chế phẩm E.M
↓
Nền xi măng (cao 20cm, chiều dài tùy chọn), rải nền bằng lá, rơm +
bã trùn còn lại. Mái che bằng lá dừa, tấm phủ nhựa
↓
Tưới phân đã pha nước trên lớp trùn
↓
Thu gom
↓
Trùn Phân trùn Bã trùn
↓
Trùn tươi (rùa, ếch)
Trùn sấy khô (bổ sung chất dinh dưỡng cho con người)
Phân trùn (phân bón)
Bã trùn (làm nền trùn mới, phân bón)
8
2.3. Hợp tác xã Dịch vụ Nông nghiệp và Môi trường xã Cổ Bi, Gia Lâm, Hà Nội, Việt Nam.
HTX có 1.200 hộ gia đình, trong đó có 700 hộ làm nông nghiệp. Rác được một nhóm gồm 10
người của HTX thu gom. Rác hữu cơ được thu gom vào các ngày thứ 2, 4, 6, Chủ nhật, rác vô
cơ được thu gom vào các ngày còn lại. Thu nhập của họ bao gồm phí thu gom
2.000đ/người/tháng, lương do nhà nước trả và tiền thu được do bán các phần tái chế và phân
compost. Đầu ra có phần rác thu gom, rác tái phân loại và phân compost. Phần rác còn lại
không tái chế được sẽ chuyển đến Urenco (98.000đ/tấn).
Hinh 5. Phân compost sau 1 tháng và Biomix, hỗn hợp của E.M (dạng bột) và enzyme
Phần rác này sau đó sẽ được đổ ra bãi rác Gia Lâm. Các hộ dân chịu trách nhiệm phân loại rác
hữu cơ, tuy nhiên, người thu gom cũng rất chịu khó phân loại lại. Lý do thu gom rác 2 ngày
khác nhau là để tránh việc làm lẫn rác trong quá trình thu gom và vận chuyển. Xe thu gom rác
cũng được đánh dấu bằng 2 màu khác biệt. Mô hình tổ chức được miêu tả trong sơ đồ dưới
đây:
Với 100m2 đất, nông hộ nuôi trùn có thể có:
1. 250 – 300kg trùn tươi → 30kg trùn sấy khô
(400,000VND/kg)
2. 3 tấn bã trùn/tháng (1.200đ/kg)
Đầu tư:
1. Đất
2. Nhân công (4 người * 2 triệu/tháng)
3. Phân gia súc * 7.000đ/bao 30kg
4. Chế phẩm E.M (2.000đ/lít)
9
Ông Thưởng, Chủ nhiệm HTX, cho biết một vài nhược điểm của quy trình này: chất lượng
phân loại thấp do nhận thức của người dân và thái độ của người thu gom kém, (họ chỉ muốn
làm càng nhanh càng tốt, không chú trọng vào việc tăng cường nhận thức và không có chế tài
thưởng/phạt)
Giải pháp cho chất lượng phân loại được thực hiện tại điểm thu gom gần nhà máy sản xuất
phân compost. Nếu rác bị lẫn thì người thu gom sẽ bị cảnh cáo, nếu vi phạm lặp lại sẽ bị phạt.
Theo chủ nhiệm HTX, điều này không những giúp người thu gom năng động nhiệt tình hơn
mà còn giúp họ tăng cường nhận thức.
Không phải rác hữu cơ lúc nào cũng được sản xuất tại nhà máy của HTX do bị ảnh hưởng bởi
mùa gieo trồng. Tại những thời điểm mà cây trồng không cần dùng đến phân compost (như
mùa mưa), việc phân loại được chuyển giao cho Nhà máy xử lý rác thuộc Urenco Gia Lâm.
2.4. Xử lý rác đô thị - Nhà máy sản xuất compost của Urenco Gia Lam, xã Kiêu Kị, Gia Lâm,
Hà Nội, Việt Nam. Nhà máy (bao gồm cả bãi rác) rộng 14ha, trong đó 7ha dùng để xử lý rác
thải và ủ phân compost, phần còn lại là bãi rác được trang bị thiết bị vệ sinh. Nhà máy sản
xuất compost đi vào hoạt động từ năm 2007-2008, gồm 22 bể chứa dung tích 200m3/bể. Tổng
đầu tư là 20 tỷ, phần cơ khí được sản xuất hoàn toàn bởi các nhà máy của Việt Nam. Rác
được thu gom lần lượt từ các xã, rác hữu cơ được gom bằng xe tải 4 lần/tuần (Thứ 2, 4, 6,
Chủ Nhật).
1,200 hộ dân
(trả tiền thu gom rác 2.000đ/người/tháng)
↓
Rác
↓
Hữu cơ Vô cơ
↓ ↓
Thu gom vào Thứ 2, 4, 6, CN Thu gom vào Thứ 3, 5, 7
(phương tiện và thiết bị thu gom được UBND Gia Lâm trang bị)
↓ ↓
Nhà máy phân compost Điểm thu gom rác
↓ ↓
Phun Biomix đã pha với nước (1kg/1 tấn rác) Urenco (98.000đ/tấn)
Trộn đều (1 lần/tuần)
(60ngày)
↓
Phân compost
(thành viên HTX sử dụng)
10
11
Hình 6. Hình ảnh từ trên xuống dưới, từ trái sang phải: rác hữu cơ tươi được phân loại (đang chờ để ủ compost, những đợt rác
được phân loại tốt sẽ cho sản phẩm compost chất lượng cao), dây chuyền phân loại tại nhà máy, xe tải khác màu cho rác hữu
cơ và rác vô cơ, hệ thống thông khí cưỡng bức, bể ủ compost, sản phẩm compost làm từ rác không được phân loại, sản phẩm
cuối cùng trước khi đóng gói, hệ thống yếm khí xử lý nước rỉ từ bãi rác, bãi rác gần nhà máy compost.
Trung bình có 8 đến 10 tấn rác hữu cơ được thu gom mỗi ca. Bên cạnh đó, rác tập trung ở nhà
máy còn có cả rác hỗn hợp (khoảng 70 tấn/ngày), phần rác này sẽ được đưa vào dây chuyền
phân loại bằng tay do công nhân nhà máy thực hiện. Nhà máy có 18 công nhân (bao gồm cả
công nhân trực tiếp). Ngoài phần rác hữu cơ (chiếm 55%) và phần tái chế được, phần rác
không thể phân hủy sinh học được đổ ra bãi rác gần đó, chiếm khoảng 50-60%.
Trong một cố gắng giảm đến tối đa lượng hữu cơ bị đổ ra bãi rác tạo ra nước rỉ, tất cả rác
được thu gom (sau khi phân loại nhanh bằng cách loại đi các phần rác kích thước lớn, và rác
đặc biệt gom từ các làng nghề mà 100% là không phân hủy được) được ủ compost. Phương
pháp này giúp giảm việc phân loại bằng tay ban đầu, giảm được rất nhiều nước rỉ ở bãi rác,
tạo ra compost có độ mùn rất cao, tuy nhiên, lượng rác quá lớn đã vượt qua công suất của nhà
máy.
12
Đối với trường hợp của Gia Lâm, Hà Nội, biểu đồ sau thể hiện mô hình quản lý rác:
Rác hữu cơ đã được phân loại Rác tổng hợp do công nhân
thu gom từ các xã Urenco thu gom
↓
Cân
↓
Dây chuyền phân loại thứ nhất
↓
Sàng dạng trống (5cm2)
↓
Phân loại rác hữu cơ lần 2 (cỡ lớn)
↓
Bể ủ compost (21 – 25ngày)
(phun chế phẩm E.M, nước rỉ, thông gió cưỡng bức, đảo trộn)
↓
Ủ chín (19ngày), đảo trộn
↓
Sàng (2mm2)
↓
Đóng gói
13
3. Huế: Nhà máy xử lý rác đô thị và sản xuất phân compost Thùy Phƣơng,
Công ty Tâm Sinh Nghĩa.
Được chuyển giao từ Urenco Huế năm 2006, nhà máy đã cải tiến và áp dụng các công nghệ
mới sản xuất trong nước. Nhà máy có trách nhiệm xử lý rác đô thị của thành phố Huế (200
tấn/ngày), tuy nhiên, có khoảng 30-50% rác chưa được thu gom. Tất cả rác đổ vào nhà máy
đều chưa được phân loại tại nguồn. Tộng lượng rác hữu cơ chiếm khoảng 60-65%, trong đó,
sản phẩm compost chiếm 20-25%.
Hoạt động của nhà máy gồm 3 công đoạn: phân loại, tái chế và ủ phân, có 180 nhân công (bao
gồm cả nhân viên văn phòng). Tại thời điểm này, nhà máy đã ngừng sản xuất ống nhựa từ rác
nhựa tái chế, nhân công làm việc này đã được chuyển sang làm bộ phận khác.
Trang thiết bị của nhà máy bao gồm dây chuyền phân loại, trục lăn nam châm (để hút kim
loại), đĩa sàng, trống sàng, máy thổi rác nhựa và nhẹ, lò đốt rác, hệ thống sấy, bể ủ, máy giữ
ẩm (để điều chỉnh độ ẩm của sản phẩm compost cuối cùng), đóng gói. Quy trình thổi khí
cưỡng bức hoạt động 24/7 với bộ thông gió hoạt động 4 tiếng chạy 4 tiếng ngưng.
Vào cuối chu trình xử lý, rác thải ra bãi rác chỉ còn dưới 10%. Hệ thống đồng nhất này giúp
nhà máy sản xuất ra compost có kích thước nhỏ (2mm2) với độ mùn cao.
14
Hình 7.Hình ảnh từ trên xuống dưới, từ trái sang phải: dây chuyền phân loại bằng tay, sàng trống, lồng chứa làm bằng lưới để
chứa túi nhựa bị thổi vào đó, ống lăn nam châm dùng phân loại kim loại, rác đã phân loại để vào bể ủ, lò đốt với lò sấy kế
bên, ngăn chứa sản phẩm cuối cùng, hệ thống bổ sung ẩm độ cho sản phẩm cuối cùng, sản phẩm đã được đóng gói.
15
Lò đốt rác thải quá nhiều nhiệt và bụi ra môi
trường
Lò đố rác – hệ thống sấy: lò đốt rác hoạt động qua
2 giai đoạn, rác cho vào lò được đốt ở nhiệt độ từ
700-8000C, không khí nóng và bụi được lọc (ống
lớn hình trục, than, nước), khí nóng đi qua trống sấy để sấy 100 tấn bán compost hàng ngày.
Theo thông tin từ chi nhánh của công ty Tâm Sinh Nghĩa chuyên về marketing, các sản phẩm
compost sản xuất tại nhà máy hiện đang được bán rất tốt cho các trang trại cây trồng và cây
công nghiệp vùng cao nguyên Tây Nam , tuy nhiên, hoạt động kinh doanh vẫn đang bị thua
lỗ. Điều này cho thấy cần có một chiến lược quảng bá cho nông dân trồng trọt để sử dụng
compost như một loại sản phẩm giúp cải tạo đất. Trong thời gian tới (năm 2011), giá compost
sẽ tăng. Hiện tại, giá là 1.000đ/kg, nhưng vì thị trường chính là ở khu vực cao nguyên Tây
Nam nên khi vận chuyển đến nơi thì giá tăng lên 2.000đ/kg.
Ban Giám đốc nhà máy dự định thành lập công ty sản xuất phân bón, mua lại compost từ các
nhà máy khác, chế biến compost này để cải thiện chất lượng, cho thêm phụ gia để sản xuất
phân bón hữu cơ chất lượng cao, phân bón compost mới này có thể sản xuất dưới dạng viên.
Rác hỗn hợp được Urenco Huế thu gom
↓
Phân loại bằng tay
↓
Nghiền nhỏ thành kích thước 10cm2
↓
Bể ủ tĩnh thông gió (15 bể, kích thước: 6m*18m*2,5m cao)
Trộn thêm với chế phẩm E.M, rỉ mật, và N
(trong vòng 30 ngày, đảo trộn 10 ngày/lần, thông gió cưỡng bức)
Vào lúc cuối, compost sẽ đạt độ ẩm từ 30-35%
↓
Sàng mùn (vẫn bị lẫn loại kích thước lớn)
↓
Sấy khô bằng cách sử dụng nhiệt của lò đốt
(công suất của máy sấy là 100 tấn/ngày)
↓
Ủ chín (60 ngày) (7 bể, kích thước 6m*18m*2,5m cao)
Tại giai đoạn này, kích thước của compost khoảng 20mm2
↓
Sàng để lấy loại kích thước 3mm2
Tại giai đoạn này, compost đạt độ ẩm 17%
↓
Chế biến compost để tăng chất lượng
(thêm chất phụ gia, ure, độ ẩm)
↓
Đóng gói
16
Hình 8. Ban Giám đốc và nhóm chuyên gia nhận thấy các điểm hạn chế và một vài giải pháp tiềm năng.
Nước rỉ hiện đang được xử lý bằng cách pha với nước/hóa chất/chế phẩm E.M và thải ra môi
trường (sau khi đã phần nào được sử dụng làm tăng độ ẩm cho compost). Để giải quyết vấn đề
này, chuyên gia quốc tế khuyên, trong quá trình sản xuất nên trộn thêm một phần compost để
tăng vật chất khô và để giảm nước rỉ. Phó Giám đốc nhà máy đã ghi nhận lời khuyên này.
Để cải thiện hệ thống giúp giảm mùi và bụi, ban giám đốc và nhóm chuyên gia đã bàn đến
việc sử dụng tấm phủ/thùng ủ compost. Hai bên vẫn còn tiếp tục trao đổi thêm sau này.
17
4. UBND Hội An, phân loại và ủ rác cơ bản tại hộ gia đình, TP Hội An.
4.1. Đảo Tân Hiệp. Phân loại - ủ tại hộ gia đình. Kế hoạch thăm quan đảo Tân Hiệp bị hủy do
biển động ảnh hưởng đến giao thông đường biển (đảo cách đất liền 20km). Thay vào đó,
chúng tôi đã có một buổi họp rất có ý nghĩa với Phòng môi trường của UBND TP Hội An.
Hình thành vào năm 2005, dự án phân loại rác tại nguồn trên đảo Tân Hiệp được thực hiện ở
làng Cẩm Hương (có 94 hộ dân). Các hộ dân ủ rác bằng thùng sau khi phân loại ngay tại nhà.
Tuy nhiên, do diện tích đất sử dụng trên đảo có hạn, chỉ có 3 thùng (dung tích 40 lít) được đặt
ở 3 điểm công cộng. Với dung tích nhỏ như vậy, việc ủ không đáp ứng được hết phần rác thải
ra. Dự án đã thất bại và nhanh chóng kết thúc. Hiện tại mỗi ngày có 2 tấn rác được phân loại
(rác xây dựng còn dư trên đảo), toàn bộ rác không được phân loại được vận chuyển bằng
thuyền (do UBND Hội An tài trợ) và đổ ra bãi rác của thành phố (bãi rác Cẩm Hà).
Hình 9. Nguyên nhân thất bại của UBND TP Hội An về Dự án Tân Hiệp
Sau bài học đó, tại đảo Cù Lao Chàm (Vùng sinh quyển thế giới) (bao gồm cả đảo Tân Hiệp),
Chính phủ Đan Mạc đã tài trợ thành lập một nhà máy chế biến rác, nhà máy compost và bãi
rác. Dự án trị giá 9 tỷ đồng. Mục tiêu của nhà máy là xử lý rác của 660 hộ dân (khoảng 3.000
người) và rác du lịch (khoảng 10 tấn/ngày).
Sau khi nhà máy được xây dựng xong, tất cả các sản phẩm compost sẽ được dùng để cày 10ha
đất trên đảo (hiện tại, do du lịch phát triển quá nhanh, hầu hết diện tích đất trồng lúa đã được
chuyển sang để trồng rau)
4.2. TP Hội An hiện đang có một dự án phân loại rác và sản xuất compost tại nguồn. Có 30 hộ
dân tham gia vào giai đoạn 1, mỗi hộ đều được tham gia vào hội thảo khởi động, được giới
thiệu mô hình kỹ thuật ủ và được cấp 3 thùng ủ (chất liệu hỗn hợp, 300.000đ/thùng, 3 màu
khác nhau thể hiện 3 giai đoạn ủ khác nhau). Giai đoạn 2 của dự án sẽ có 400 hộ tham gia.
Giai đoạn ban đầu đã thực hiện xong và đang triển khai giai đoạn 2.
Thùng ủ được làm từ chất liệu tổng hợp, khối lượng 40 lít (mỗi hộ có trung bình 5 người *
1,35kg rác hữu cơ thải ra mỗi ngày * 30 ngày). Ở dưới đáy thùng có 4 lỗ, đường kính 0,5cm
để thoát nước rỉ. Trên mặt thùng được che phủ để bảo vệ thùng và rác bên trong tránh trời
mưa, nắng và chuột. Có thể sử dụng các chất liệu khác như sứ, đất sét để làm thùng nhưng cần
phải tuân thủ thiết kế thùng.
18
Chuẩn bị ủ: rải lên trên nền thùng một lớp lá, bùn, đất, tro, cao bằng 1/8 độ cao thùng. Rác
cho vào cần được đảo trộn hàng ngày. Để giảm độ ẩm cho thêm lá (khô), tro, bùn khô; và để
giảm độ khô thì tưới thêm nước.
Compost trong mỗi thùng cần được giữ trong vòng 1 tháng, sau đó, compost được ủ chín.
Tổng cộng cần 3 tháng để có được sản phẩm cuối cùng.
Hình 10. Hình ảnh từ trên xuống dưới, từ trái sang phải: 3 thùng ủ compost tại nhà do UBND TP Hội An cung cấp, người sử
dụng compost (vườn rau hữu cơ), tảo biển do nông dân gom được miễn phí, chuẩn bị đất, dùng tảo biển làm nền.
Nhóm chuyên gia nhận thấy nông dân trong vùng dùng tảo biển để bón đất khi trồng rau hữu
cơ. Nông dân không phải trả tiền cho tảo biển, họ rải một lớp tảo biển rồi một lớp đất mỏng
lên trên trước khi cấy. Xét trên khía cạnh quản lý rác hữu cơ, đây là một phương pháp tốt tận
dụng phần hữu cơ tự nhiên để sản xuất. Có một vấn đề là nếu tảo biển bị lẫn với kim loại nặng
mà không phát hiện ra thì phần kim loại nặng này sẽ phá hủy rau hữu cơ.
19
Trong chuyến thăm làng rau hữu cơ Trà Quế, bất chấp việc
tham gia vào dự án ủ bằng 3 thùng ủ cho chất lượng compost
như nhau, một hộ nông dân trồng rau cho biết, ông muốn
quay lại phương thức ủ “cổ điển” ở sân nhà, ủ đống tĩnh thông
gió. Lý do chính là phương thức này cho ông compost chất
lượng phù hợp với nhu cầu trồng rau theo mùa vụ.
Bên cạnh đó, hộ nông dân cũng nhắc tới việc bón rau hữu cơ
bằng tảo biển. Rác bếp được các hộ chăn nuôi thu gom.
5. Bình Định
5.1. Hợp tác xã Dịch vụ Nông nghiệp và Môi trường Nhơn Phú, TP Quy Nhơn, tỉnh Bình
Định. Mô hình tổ chức được thể hiện như sau:
Được khởi xướng từ một dự án của Pháp, nhà máy sản xuất compost được thành lập vào năm
2005 với 50% vốn của Pháp và 50% vốn của UBND TP Quy Nhơn. Hoạt động của dự án bao
gồm 1) tăng cường nhận thức, 2) tăng cường năng lực và 3) ủ phân compost từ rác hộ gia đình
tại một nhà máy nhỏ. Từ năm 2007, HTX tiếp quản trang thiết bị và hoạt động khá độc lập.
Rác được thu gom 3 lần/tuần (từ
2h đến 5h sáng) từ 600 hộ dân, 1
trường học, 1 công ty và 1 bệnh
viện. Rác thải từ bệnh viện là
phần rác không gây nguy hại.
Rác được chuyên chở bằng xe
thô sơ gắn máy đến nhà máy.
Điểm xử lý được đặt tại khu vực
trung tâm của khu vực thu gom.
Hình 11. Xe ba bánh dùng để thu gom rác đô thị trong khoảng cách 2km, khối lượng 1,5 tấn/ngày, rác được thu gom tại nhà
máy và phân loại bằng tay.
Ban quản lý Hợp tác xã Nhơn Phú
3 ngƣời
Hoạt động nông nghiệp Có 2.884 thành viên
Dịch vụ môi trƣờng 6 người
Nông hộ trồng trọt 300ha
Sản xuất giống 20ha
Thu gom rác chưa phân loại từ
600 hộ dân, 1 bệnh viện, 1 công
ty và 1 căn tin trường học (3
lần/tuần)
Vận chuyển đến nhà máy
compost
Phân loại tại nhà máy
Ủ compost
20
Khấu hao không được tính trong chi phí
trang thiết bị. Nếu không tính đến phần
khấu hao thì nhà máy được cho là hoạt
động có tính kinh tế (cân bằng chi phí hoạt
động, bao gồm cả chi phí nhân công và thu
nhập), tuy nhiên, không có vốn cho việc
bảo trì và mở rộng.
Hình 12. Mô hình hoạt động dịch vụ môi trường tại HTX Nhơn Phú
Tại nhà máy, sau khi loại ra các phần có thể tái chế (một nguồn thu nhập tăng thêm cho nhân
công trực tiếp) và phần không thể phân hủy sinh học (Urenco chuyển đi), rác hữu cơ được
phân loại và trộn với chế phẩm E.M (pha 1 lít E.M với 50 lít nước) theo nguyên tắc tĩnh thông
gió tại các bể ủ (8 bể * 10m3/bể). Dọc theo phần trung tâm của các bể ủ, khoảng 4 đến 5 ống
nhựa đục lỗ (đường kính lỗ 0,2cm) được cắm vào đống ủ. Do nhiệt sinh ra trong quá trình ủ,
khí nóng thoát ra theo lỗ của ống tạo điều kiện nhiệt tối ưu trên đống ủ. Không khí tự nhiên
len vào ống theo các khe tường gạch của bể ủ. Quá trình kết thúc sau 40 đến 45 ngày, phân
compost sau đó được chuyển ra khu vực mở để đạo trộn trước khi sử dụng.
Hình 13. Rác hữu cơ tươi trong bể ủ, ống nhựa có lỗ thông khí cắm vào giữa đống ủ tạo độ lưu thông không khí trong đống ủ
Đáy bể được thiết kế nghiêng về phía máng lọc ở
giữa hai bể ủ. Máng lọc được nối với một bể bê
tông dưới đáy (sâu 2m *3m *4m) để chứa nước rỉ
và khi cần thiết sẽ bơm và tưới lên đống ủ để cung
cấp dinh dưỡng (chứa tỉ lệ C:N). Ngoài khu vực
phân loại, nhà máy được trang bị mái bằng sắt để
tránh mưa. Nhiệt độ trong long đống ủ được quản
Điểm thu gom
rác hộ gia đình
1
2
600+
Vận
chuyển
Phân
loại
bằng tay
Ủ đống
tĩnh thông
gió
Sau sấy
Đóng
viên
Lưu kho
& bán
Thu gom +
dọn bởi
Urenco
EM + lọc
Hữu cơ
Vô cơ
21
lý hàng ngày. Trong điều kiện lý tưởng, nhiệt độ tăng từ 300C ban đầu lên khoảng 70
0C trong
quá trình ủ. Khi nhiệt độ giảm lại xuống 300C (quá trình ủ kết thúc), sản phẩm cuối cùng sẽ
được sấy khô từ 10-15 ngày, trong thời gian này sẽ liên tục được đảo trộn. Sau đó, compost
được sàng lọc để phân loại phần mùn nhỏ với mùn to. Phần nhỏ sẽ được đóng gói và đem bán.
Hình 14. Đường ống dẫn nước rỉ đến bể chưa dưới đất.
Sản lượng sản xuất khoảng 3 tấn/tháng, giá compost 7.000đ/kg bán chủ yếu cho thành viên
HTX.
Hình 15. Sản phẩm cuối cùng
Các loại rác không phân hủy được sẽ do Urenco chở ra bãi rác Long Mỹ, 300.000đ/xe 7m3.
Hiện nay, UBND TP Quy Nhơn đang hỗ trợ 7 xe (mỗi tuần nhà máy cho chở đi 2-3 xe rác vô
cơ)
Khả năng cải thiện:
Nên sử dụng máy nghiền để nghiền nhỏ rác hữu cơ (ủ
nhanh hơn và tạo sản lượng cao hơn)
Xem xét lại việc sử dụng chế phẩm E.M
Cho thêm chất dinh dưỡng vào compost để tăng giá trị
phân bón và giá trị kinh tế
Giảm mùi bằng cách sử dụng tấm phủ lên mặt bể ủ mà
không làm ảnh hưởng đến các ống tĩnh thông gió.
22
6. TP Đà Lạt, tỉnh Lâm Đồng
Đà Lạt là một thành phố cao nguyên, nông nghiệp là ngành quan trọng nhất đem lại nguồn
thu nhập. Theo số liệu của Urenco Đà Lạt, thành phố thải ra 130 tấn rác/ngày từ nhiều
nguồn khác nhau như chợ (chợ ướt và chợ rau bán sỉ), hộ gia đình, nông trại, động vật
chết trên đường, nơi đóng gói. Rác thu được từ 195.365 người dân (40.760 hộ dân) là 56
tấn/ngày (0,29kg rác/người dân/ngày). Theo một nghiên cứu của Đại học Đà Lạt, có
khoảng 85,41% rác hữu cơ, tương đương với 48 tấn rác có thể ủ compost. Phòng Môi
trường Đô thị, thuộc Urenco Đà Lạt, có trách nhiệm thu gom, vận chuyển và xử lý rác đô
thị. Đơn vị này có 231 nhân viên (170 phụ nữ).
Hình 16. Thu gom rác đô thị tại thành phố Đà Lạt. Nguồn: PACMO PMU
Rác thu gom (khoảng 60%) được chuyển ra bãi rác tự nhiên rộng 12ha ở quận 5, TP Đà Lạt.
Tại bãi rác này, không có bất cứ biện pháp quản lý độ ô nhiễm như nước rỉ, mùi hôi và bãi rác
cũng đã ngập rác thành phố qua rất nhiều năm.
6.1. Dự án PACMO
Bên cạnh hoạt động quản lý rác thải do Urenco Đà Lạt điều hành, có một dự án nổi bật tại
thành phố: PACMO. Mục tiêu của dự án là thu nhỏ diện tích bãi rác tại TP Đà Lạt, từ đó rác
hữu cơ được tái sử dụng.
Cơ cấu của dự án được thể hiện như sau:
Phó Chủ tịch UBND TP: Giám đốc dự án
Phó phòng Kinh tế: Điều phối viên dự án, Quản lý dự án
Trợ lý dự án (nhân viên của UBND)
Công ty Organik: Đơn vị triển khai
Trại Langbian Urenco: Đối tác dự án
Công ty môi trường xanh Đà Lạt: Đối tác dự án
Dự án PACMO do ADEME tài trợ (Cơ quan Môi trường và Năng lượng Pháp) với 30% vốn
do UBND Đà Lạt tài trợ. Đơn vị triển khai có các đơn vị tư nhân như Công ty Organik, Công
ty Môi trường xanh. Dự án nghiên cứu 3 mô hình quản lý và ủ rác hữu cơ: tại hộ gia đình, tại
nông trường (rau quả) và chợ.
23
6.1.1. Hộ gia đình:
Xã Xuân Thọ là nơi các hộ gia đình xả rác ra môi trường tự nhiên (rừng, sân, đường phố, và
dòng nước chảy trong vùng) vì Urenco không hoạt động ở khu vực này. Tất cả các hoạt động
của dự án trong xã có thể được miêu tả như sau:
Giai đoạn bắt đầu:
- Hội thảo: dự án đã tổ chức một ngày hội thải giới thiệu mục tiêu và hoạt động của
dự án cho tất cả các đối tượng (đại diện hộ gia đình, cán bộ địa phương, giáo viên
tiểu học, thành viên dự án); nội dung của buổi hội thảo là giúp các đối tượng biết
cách phân loại rác hữu cơ và vô cơ, giới thiệu tầm quan trọng của việc phân loại
hai loại rác này trong quá trình xử lý,…
- Lựa chọn hộ gia đình trong dự án: trong hội thảo, các hộ gia đình quan tâm được
lựa chọn dựa theo sự tự nguyện, nhận thức tốt về hoạt động dự án; phù hợp với các
mô hình (có đất và không có đất)
- Thí điểm tại chỗ: ngày hôm sau, nhân viên dự án đã lắp đặt các thùng ủ compost
và trang thiết bị cho các hộ gia đình.
Công nghệ: phân loại và ủ tại nguồn sử dụng thùng ủ, ruồi lính đen, trùn đỏ và quá
trình ủ tự nhiên.
- Phân loại tại hộ gia đình: trung bình mỗi hộ dân ở xã Xuân Thọ thải ra 1,19kg rác
hữu cơ/ngày (433kg/năm). Thùng ủ có dung tích (80cm*60cm) đủ lớn để lưu rác
hộ gia đình cho cả năm.
Thùng ủ: đây là một sáng chế của một chuyên gia quốc tế (Paul Olivier). Thùng
cao 80cm và đường kính 60cm được làm bằng bê tông, có các lỗ thoáng bên thành
thùng và 2 nắp đậy phía trên. Nắp nhỏ dùng để đổ rác vào còn nắp lớn được mở 10
ngày/lần để đảo trộn phần bên trong.
Hình 17. Thùng ủ compost không đáy.
Nguồn: PACMO PMU
Hình 18. Thùng ủ compost có đáy. Nguồn: PACMO PMU
Thùng được thiết kế từ 3 mảnh bê tông lắp lại bằng các sợi sắt, mục đích dùng bê
tông làm chất liệu là để: chống trộm cắp, tránh việc chó bới rác, chống oxy hóa, rẻ
(300.000đ/thùng), sản xuất tại địa phương (tạo thu nhập cho người địa phương).
24
Tùy vào diện tích đất có thể dùng 2 loại thùng:
thùng có đáy dùng cho nhà có đất hạn chế/đất
dễ bị lụt (hình 8) và thùng không đáy dùng cho
đất có sẵn tại hộ gia đình.
Để tránh nước rỉ (mặc dù rất nhiều chất dinh
dưỡng cho cây) từ thùng không đáy, người ta
khuyến khích trồng một số cây non xung
quanh khu vực đặt thùng (ví dụ như chuối).
Đối với thùng có đáy, người ta đục một lỗ dưới
đáy để nước rỉ ra một cái xô nhựa, đây là một
nguồn phân bón rất tốt.
Hình 19. Thùng ủ compost đang được sử dụng tại xã Xuân Thanh, huyện Xuân Thọ.
- Ruồi lính đen được coi là một loài nhộng phàm ăn nhất trong thế giới tự nhiên.
Trong một ngày, ruồi lính đen có thể giúp giảm khối lượng rác tương đương 20
đống rác bếp. Trong 1m2, nhộng ruồi lính đen có thể ăn 40kg thức ăn thừa mỗi
ngày. Trong 2 tuần là nhộng, chúng chỉ ăn.
Sau đó, để đẻ trứng, ấu trùng tìm chỗ
khô, tối trung thùng hay bên ngoài
thùng. Đây là giai đoạn tốt cho việc
thu hoạch nhộng. Ông Paul Olivier
cho biết nhộng ruồi lính đen rất giàu
dinh dưỡng và có thể dùng để thay
thế cho bột cá trong thành phần thức
ăn gia súc với giá thị trường là
1.000USD/tấn.
Hình 20. Ruồi lính đen trưởng thành, nhộng ruồi lính đen, trùn đỏ trong thùng ủ. Nguồn: PACMO PMU
- Trùn đỏ: đối với các phần rác nhiều đường mà ruồi lính đen bỏ lại, trùn đỏ lại dễ
dàng tiêu hóa. Bản thân trùn đỏ và sản phẩm khác tạo ra từ nó là những loại phân
bón hữu cơ tốt nhất cũng như là loại thức ăn thủy sản hay nuôi gia cầm.
Đầu ra
- Không phải chi phí cho việc quản lý rác đô thị
- Nhộng/trùn đỏ cho phân bón chất lượng cao cho cây trồng
- Nhộng/trùn đỏ cho đạm chất lượng cao để làm thức ăn gia súc
- Không mùi
- Phân compost cho vườn/cây cảnh
25
Quản lý và giám sát
- Quản lý
o Các hộ gia đình trong dự án được nhận thùng ủ miễn phí
o Hộ gia đình trong dự án phải áp dụng quy trình một cách chặt chẽ như loại rác,
trộn rác (từ ngoài vào trong, từ trên xuống dưới)…
o Mỗi hộ gia đình nhận 100.000đ/tháng trong suốt 5 tháng đầu tiên thực hiện dự
án.
o Các hộ gia đình cam kết triển khai mô hình trình diễn.
o Các hộ gia đình cam kết không để lẫn rác vô cơ trong thùng ủ (có đề xuất
thưởng phạt nếu tìm thấy rác vô cơ trong thùng, phí phạt dao động từ 100.000đ
đến 1.000.000đ nếu để lẫn pin)
- Giám sát: Các hộ gia đình sẽ bị phạt nếu để lẫn rác vô cơ trong thùng ủ.
6.1.2. Nông trường: trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, nhóm chuyên gia đã đến thăm nông
trường Organik ở xã Xuân Thọ, cách trung tâm
thành phố Đà Lạt 10km. Nông trường sản xuất rau
chất lượng cao như cà chua bi, rau răng hổ (rucola),
rau diếp, xà lách và cung cấp cho 5 nhà hàng ở TP
Hồ Chí Minh. Chủ nhiệm nông trường cũng chính
là người thực hiện dự án PACMO. Tấm liếp ủ
compost hiện tại được coi như một thí nghiệm,
trong đó có hai yếu tố thí nghiệm được nghiên cứu:
1) tỷ lệ giữa rác xanh và phần phụ gia (xơ dừa, vỏ
cà phê, rơm); 2) sử dụng tấm phủ toptex.
Hình 21. Rác đang được gom lại nông trường Organik. Nguồn: PACMO PMU
Đầu vào lấy từ chợ Nông sản Đà Lạt; rau từ trang trị, nhà máy chế biến đồ xuất khẩu, chợ ướt.
Sản phẩm compost tại thời điểm này được dùng để bón cho cây cà phê và trà của nông
trường.
Công nghệ: Điểm hạn chế của quy trình ủ truyền thống là mất thời gian. Chính vì vậy,
giảm thời gian ủ là một trong các mục tiêu của dự án. Việc dùng tấm phủ toptex trong
điều kiện hiếu nhiệt giúp giảm thời gian ủ xuống còn 45 đến 60 ngày (phương thức ủ
truyền thống mất 100 nếu nhiệt độ bên ngoài ổn định). Bên cạnh đó, rác hữu cơ tươi
chứa 80% nước, nước hấp thu được dùng trong quá trình sấy khô compost thô, việc
này giúp giảm lượng lớn nước rỉ từ compost cũng như mùi do nó gây ra.
- Toptex là một vật liệu làm từ nhựa PP (polupropylene), nó cung cấp hiếu khí, tránh
mưa và giữ được nhiệt độ ổn định bên trong cho các hoạt động vi sinh vật ủ phân
hiếu khí. Chất xơ phủ lên trên giúp giảm độ ẩm trong quá trình bay hơi và giúp
giảm nước rỉ ra bề mặt đất. Toptex là một vật liệu nhẹ (200gr/m2) với độ bền từ 4
đến 10 năm. Giá bán cho nông dân Đà Lạt là 10.000đ/m2 (0,55USD) (thông tin cá
nhân).
26
- Trong quá trình ủ, cần giám sát các điều kiện về độ ẩm (50-60%), nhiệt độ (650C),
pH<8, tuyệt đối không có lỗ hổng, tỷ lệ C:N là 30:1 và điều kiện khác (CO2≤20%;
O2>5%; Ni tơ 100-300ppm; ở mức không phát hiện Nitrite).
- Kết quả kiểm soát chất lượng compost: nhờ sự giúp đỡ của Dự án PACMO Đà
Lạt, nhóm chuyên gia đã so sánh kết quả này với tiêu chuẩn của Bộ NN&PTNT.
Hình 22. Đổ đống và nhặt các phần rác không thể phân hủy sinh học ở khu vực ủ. Nguồn: PACMO PMU
Hình 23. Trộn thêm chất phụ gia (vi sinh vật hiệu quả và CaCO3). Nguồn: PACMO PMU
Trộn compost theo tỷ lệ 80:20 (đây là tỷ lệ tốt nhất thu được từ thí
nghiệm) giữa rác và phụ gia (bã dứa khô, rơm, vỏ cà phê, mùn cưa, lõi
ngô). Hỗn hợp này trộn với phụ gia nhằm mục đích hút ẩm từ rau tươi.
↓
Nghiền
↓
Chất đống (cao 2,5m, chiều dài tùy chọn)
Kiểm tra và điều chỉnh điều khiện môi trường bên trong
↓
Phủ tấm Toptex, chặn hai bên và phía cuối đống ủ bằng thanh/đá/gạch
gỗ để tránh bị thấm nước
↓
Cứ 6 đến 10 ngày đảo trộn 1 lần
↓
Kiểm tra chất lượng compost sau 60 ngày
27
Bảng 2. So sánh đơn giản giữa tiêu chuẩn nông nghiệp cho các chất lượng sản phẩm compost ủ từ rác đô thị TCVN
562-2002 của Bộ NN&PTNT (2002) và chất lượng compost của nông trường Organik (Nguồn PACMO PMU,
2010)
Tham số Đơn vị Chuẩn Phân compost Đà Lạt
Độ ẩm % 35 57.4
pH 6,0 – 8,0
VSV hiếu khí CFU/g 106 5.3*106
Carbon % 13 35
N % 2,5 1.1
P % 2,5 1.75
K % 1,5 1.8
Salmonella (một loại vi
khuẩn gram âm) CFU 0 0
Pb mg/kg 250 0.36
Cad mg/kg 2,5 0.0069
Cr mg/kg 200
Cu mg/kg 200 5.86
Ni mg/kg 100 0.61
Zn mg/kg 750 21.53
Hg mg/kg 2 0.054
Thời gian lưu kho tháng 6
Do thành phần N:P:K trong phân compost thấp
nên cần phải trộn với phân dê mua trong vùng.
Hỗn hợp được trộn với tỷ lệ 1:1, giá phân dê là
25.000đ/bao trộn với compost giá 18.000đ/bao
(tương đương với 18kg)
Theo ông Nguyễn, người triển khai dự án, công
nghệ compost áp dụng ở Đà Lạt đóng vai trò lớn
trong mục tiêu của dự án: 1) giảm việc đổ rác
hữu cơ ra bãi rác; 2) cung cấp độ tơi xốp cải tạo
đất; 3) phân quyền trong việc xử lý rác hữu cơ;
4) tăng cường nhận thức của cộng đồng/ngành.
Hình 24. Sản phẩm compost hoàn thiện (45 ngày)
Có một vài giải pháp đơn giảm giúp tăng giá trị của phân compost.
Một phƣơng án khả thi để ủ compost tại chỗ:
Giả sử nông dân Bình Định có thể thu gom được lượng rác xanh để đổ đống dài 10m
và rộng 2m. Anh ta sẽ cần một tấm phủ toptex dài 18m, (10m + 2*2 + 4m thừa để
chặn ở các bên của đống ủ). Kích cỡ tiêu chuẩn của tấm phủ với chiều rộng 5m là
90m2. Giá vào thời điểm hiện tại của tấm phủ này là 10.000đ/m
2, tức là người này cần
chi 900.000đ để dùng trong 4 đến 10 năm. Loại tấm phủ 18m này sẽ bao phủ gần
20m3 cho mọi loại nguyên liệu compost. Việc ủ sẽ hoàn thành sau 40 ngày. Trong
vòng 1 năm, người nông dân này có thể ủ được 180m3 rác xanh mà không mất tiền
vận chuyển. Việc phân quyền trong vấn đề xử lý rác thải là một yếu tố rất quan trọng
ở bất cứ tỉnh thành nào của Việt Nam (theo ông Paul Olivier – bài thuyết trình tại hội
thảo giới thiệu của dự án PACMO)
28
Gia tăng giá trị của sản phẩm tại trại: sản phẩm compost đã được gia tăng giá trị sử
dụng cho vườn và trại trồng rau tại TP Đà Lạt, kết quả cho thấy mức tăng trưởng tốt và
chống chịu với bệnh cao. Một kết quả kinh ngạc từ việc ủ theo phương pháp hiếu nhiệt
toptex là giúp giảm đáng kể tồn dư thuốc trừ sâu. Tất nhiên sẽ cần phải có nghiên cứu
sâu hơn, nhưng theo TS. Nguyễn, nhóm vi sinh vật đóng vai trò quan trọng trong việc
giảm cấu trúc hóa học của tồn dư thuốc trừ sâu.
Hình 25. Ủ phân compost bằng phương pháp hiếu nhiệt Toptex tại trại. Nguồn: PACMO PMU
6.1.3. Chợ Nông sản: nhóm chuyên gia đến thăm chợ nông sản Đà Lạt tại Trại mát, cách trung
tâm Đà Lạt 12km. Hàng ngày chợ thải ra 40 tấn rau quả tươi. Để đáp ứng nhu cầu của khách
hàng, rau thừa được thu gom, mang lại 25% rác tươi xanh. Khoảng 10% phần rác này được
dùng để cho lợn, thỏ, cá, gia súc và ngựa ăn. Hàng ngày, phần rác hữu cơ của chợ được ủ
compost:
Hình 27. Lá bắp cải tại chợ nông sản Đà Lạt Hình 26. Nông dân nuôi lợn lấy lá bắp cải cho gia súc,
Gom rác vào khu vực nhà máy sản xuất compost (50m phía cuối chợ)
↓
Nghiền (máy tự chế trong nước, thiết kế cho hai loại rác: lá / rễ)
↓
Ép nước
↓
Đánh tơi (sau quá trình ép thành bánh, máy đánh tơi giúp phá vỡ hình dạng, trở thành
rác tươi khô, nhỏ)
↓
Trộn (trong máy này, rác mềm khô được trộn với CaCO3 – 2,5kg/1 tấn rác)
↓
Đổ đống ngoài trời (cứ 2 đến 3 ngày lại đảo trộn 1 lần để cung cấp hiếu khí cho đống ủ)
↓
Phân compost (sau 60 ngày)
29
100kg/ngày nuôi 30 con gia súc.
Hình 29. Hình ảnh nhà máy chế biến compost tại chợ Đà lạt Hình 28. Đổ rác vào máy nghiền
Hình 30. Rác xanh sau khi ép Hình 31. Compost sau 7 ngày (đống màu nâu); compost sau
3 tuần (đống màu tối)
Điểm yếu và một vài giải pháp
Nước rỉ: tại thời điểm này, nhà máy thải ra 8m3 nước sau quá trình ép. Lượng nước này được đổ vào
một bể chứa sau đó chuyển vào trung tâm xử lý rác lỏng của thành phố, với chi phí 50.000đ/m3.
Mất đi một lượng chất lỏng có giá trị dinh dưỡng cao, Nhà máy phân bón Bình Điền sẽ trả cho
Công ty môi trường Xanh 400đ/kg để mua lại phần chất lỏng này, hợp đồng sẽ được ký trong
tương lai gần.
Có thể xây một hệ thống kênh để dẫn nước rỉ này đến các trang trại gần nhà máy
Có thể xây dựng phá để phân lọc phần cặn có giá trị dinh dưỡng cao còn bề mặt nước sạch có
thể thải ra tự nhiên.
30
Quản lý rác đô thị trên thực tế
Hình 32. Rác sau 1 ngày thu gom được phân loại và ủ, ngay
tại chỗ
Hình 33. Rác hỗn hợp tại Hồ Xuân Hương, điểm đen là con
lợn chết.
Nhận xét
Mô hình hộ gia đình
1. Đây là một mô hình vô cùng thành công cho việc quản lý rác tại hộ gia đình nói chung và việc quản lý
rác hữu cơ nói riêng.
2. Các hộ gia đình ở mức tiêu chuẩn của Việt Nam có đủ khả năng để trang bị thùng ủ (300.000đ/thùng)
3. Thu hoạch 2 lần/năm, tính về hiệu quả kinh tế, hộ gia đình đã tiết kiệm được một khoản nhờ tự sản xuất
compost trong khi giá compost tại Đà Lạt là 200.000đ đến 250.000đ/m3.
4. Theo khía cạnh sinh thái học, mô hình này đưa ra một giải pháp tổng thể để xử lý rác hữu cơ tại nguồn
mà không ảnh hưởng đến môi trường sinh thái.
Mô hình nông trại.
5. Là mô hình lớn hơn hộ gia đình, ủ phân tại trại mang lại một giải pháp thành công trong việc giảm rác
xanh thải ra môi trường trong quá khứ và vẫn đang diễn ra ở Đà Lạt.
6. Bón phâm compost giúp tái cấu trúc đất
7. Phương pháp ủ bằng tấm toptex giúp giảm thời gian ủ và công nghệ chi phí rẻ
8. Với các chất phụ gia có được tại địa phương, compost có thể trở thành phân bón giá trị thay thế phân
hóa học.
9. Ủ phân tại trại giúp giảm nguy cơ truyền bệnh cây trồng từ trại này sang trại khác.
Mô hình chợ.
10. Ủ tại chợ giúp giảm phí thu gom và vận chuyển rác.
11. Máy móc tự sản xuất trong nước giúp giảm chi phí đầu tư đến mức tối đa có thể
Nhận xét chung:
I. Rõ ràng là TP Đà Lạt đang thực hiện việc xử lý rác tại nguồn, đặc biệt là xử lý rác thải hữu cơ.
Chiến lược này giúp giảm một cách đáng kể việc duy trì một trung tâm ủ compost tốn kém, tập
trung và không hiệu quả.
II. Vấn đề mấu chốt nằm ở chỗ: 1) tăng cường ý thức của người dân, chính quyền, ngành và trẻ em; 2)
sự hết lòng và động lực của thành viên dự án; 3) hỗ trợ tốt từ chính quyền địa phương, nhà khoa
học (trong nước và quốc tế); 4) những người tham gia dự án hiểu biết về giá trị compost (cải tạo
đất).
III. Với quy mô sản xuất như thế nào đi chăng nữa thì đều có các phương án phù hợp và khả thi, do đó,
nhiều người chấp nhận công nghệ này.
IV. Mọi mô hình ở Đà Lạt chắc chắn khả thi với việc quản lý rác hữu cơ của Bình Định.
31
Tại thượng nguồn hồ Xuân Hương, các xã thường đổ rác xuống nước, rác chảy theo dòng
nước xuống hồ Xuân Hương với khối lượng khoảng 300m3/ngày trong mùa mưa (6
tháng/năm). Rác bao gồm rác vườn, bếp, nhựa, chai rỗng (thức ăn, thuốc trừ sâu, thuốc diệt
cỏ), gia súc chết,…
Hiện tại, Công ty Môi trường xanh là đơn vị chính chịu trách nhiệm thu gom, phân loại và ủ
rác thu được tại hồ Xuân Hương. Hàng ngày, rác thu được từ hồ được gom lại tại khu vực
phía cuối hồ, có 4 đến 5 công nhân phân loại và chất đống tùy theo từng loại. Đối với rác hữu
cơ, việc ủ tại chỗ được thực hiện hàng ngày. Công nghệ áp dụng ở đây tương tự như tại chợ
nông sản Đà Lạt (Nghiền, ép, đánh tơi, trộn và ủ đống).
32
Từ rác bếp đến năng lƣợng:
Phân loại tại nguồn các thành phần hữu cơ của rác đô thị thu được
2,9kg/hộ gia đình/tuần với dưới 2,5% vấy nhiểm. Trong tổng số,
có 23,2 tấn rác bếp được đổ ra bãi rác. Độ ẩm trung bình của rác
bếp đã phân loại là 78,4%, và phần chất rắn bay hơi là 92,4%.
Phân hủy hiếu nhiệt (560C) của rác bếp được coi là ít ổn định hơn
là phân hủy dưới điều kiện nhiệt cao. Phân hủy dưới điều kiện
nhiệt cao trung bình (36,50C) tạo môi trường đệm lớn hơn, mạnh
hơn để thay đổi hay tích lũy những hóa chất ức chế. Biogas ở
trong cả 2 trường hợp chứa 58% metan. Hệ thống phân hủy nhiệt
sản xuất ra 164m3/tấn, trong khi phân hủy hiếu khí sản xuất ra
157m3/tấn.
7. TP Hồ Chí Minh
7.1. Tái sử dụng chất thải từ bếp làm thức ăn chăn nuôi tại Phường Tân Tạo, Quận Bình Tân.
7.1.1. Chăn nuôi lợn
Việc nêu ra tính chất của rác bếp là một việc khá quan trọng, trong một nghiên cứu quốc gia
về khả năng phân hủy rác bếp thực hiện tại Anh (Southampton UR và Greenfinch Ltd., 2003),
có 17% là rác bếp trong tổng lượng rác hộ gia đình, trong đó 60% được ủ từ hoa quả chưa
nấu. Trứng và thịt sống chiếm tỷ lệ thấp, lần lượt là 1,3% và 1,4%; 12% là thịt đã qua chế
biến. Trong một nghiên cứu khác, theo các nhà nghiên cứu của Thái Lan (Jayalakshmi, et al.,
2007) (giả sử bếp Thái Lan và Việt Nam tương tự như nhau), tính chất của rác bếp có giá trị
như sau:
Tại Đài Loạn, khoảng 20-30%
(khối lượng) rác hộ gia đình là
rác bếp, bao gồm các phần dư
thừa của bữa ăn, lá rau, vỏ hoa
quả và vụn thức ăn. Rác bếp có
thành phần hữu cơ và độ ẩm
cao, việc đốt rác bếp là một vấn
đề do độ ẩm và độ mặn; nếu thải
ra bãi rác, mùi khó chịu và
lượng lớn nước rỉ là một mối lo
khác. Mặt khác, do tỷ lệ hữu cơ
và độ ẩm cao, rác bếp có thể
được dùng để tái chế và tái sử dụng, giúp không chỉ giảm áp lực lên hệ thống xử lý rác mà
còn phù hợp với xu thế quản lý tài nguyên ổn định của thế kỷ 21. Năm 2009, tổng lượng rác
bếp thu được và tái sử dụng là 721.472 tấn. Chính phủ Đài Loan dự báo đến năm 2012, tổng
lượng rác bếp tái sử dụng là 769.000 tấn (Environmental Protection Administration Executive
Yuan, 2010).
Do vậy, dự án nghiên cứu tái chế rác hữu cơ ở Bình Định cần cân nhắc các giải pháp quan
trọng này để giảm lượng rác hộ gia đình (thành phần chất rắn bay hơi cao) thải ra bãi rác hoặc
xử lý bằng các công nghệ phức tạp.
pH 5.5
Chất rắn dễ bay hơi (% VCK) 86.0
Các bon hữu cơ (% VCK) 48.1
Tổng chất rắn (%VCK) 16.14
Độ ẩm (%) 83.86
Tổng Kjeladal Nitrogen (% VCK) 2.26
33
Hình 34. Phương tiện thu gom rác bếp (xe máy), thùng chứa nước tái sử dụng (khối lượng 300 lít) để nấu rác bếp, lợn 4
tháng tuổi được ăn thức ăn nấu lại từ rác bếp, ao cá trồng hoa bìm bìm.
Thực tế là, sau khi được BQLDA Bình Định đồng ý lựa chọn các trường hợp nghiên cứu,
nhóm chuyên gia đã thăm quan một trại tổng hợp nuôi 70 con lợn từ lợn nái đến lợn con,
phần lớn là để nuôi lấy thịt (khoảng 65kg trọng lượng cơ thể), phân lợn được gom vào
một cái thùng nhựa để phân hủy sinh học, chất thải sau khi dùng cho hệ thống biogas
được tưới nôi bìm bìm và nuôi cá ở ao. Hàng ngày, lượng rác bếp thu được từ 12-13 nhà
hàng và căng tin cách nông hộ khoảng 5km được gom trong một cái can đơn giản (khối
lượng khoảng 20lit). Tại nông hộ này, rác bếp được nấu lại (khử trùng ở nhiệt độ cao)
khoảng 2 tiếng trước khi cho ăn. Thức ăn cho lợn gồm có bánh đậu nành và bã bia, phần
rác bếp được nấu lại, và 1-2% thức ăn tinh. Giá trị dinh dưỡng của thức ăn nấu lại từ rác
bếp là không rõ ràng, và hộ nông dân này cũng không có ý định tìm hiểu thêm.
34
Phần biogas dư thừa về mặt lý thuyết sẽ được
chuyển cho hàng xóm để đun nấu, nhưng trên
thực tế lại thải ra môi trường (ý tưởng được
lựa chọn: mua một loại máy sản xuất ra nước
nóng đơn giản, ví dụ như để tắm. Cần phải
nhớ rằng việc thải khí biogas ra môi trường là
một việc làm không mang tính ổn định)
Cho lợn ăn bằng rác bếp nấu lại giúp giảm chi
phí thức ăn từ 60-70% so với việc cho ăn bằng
thức ăn tinh. Do lượng thu được hàng ngày thấp
nên nếu cho ăn bằng rác bếp nấu lại, chu trình vỗ
béo kéo dài từ 5-7 tháng, trong khi nếu nuôi bằng
thức ăn tinh thì chỉ mất 4 tháng. Nếu so sánh với
thức ăn tinh, chất lượng thức ăn từ bếp được hấp
thụ gấp 3 lần về khối lượng.
Tất cả phân gia súc (phần chất lỏng sệt sau quá trình xử lý biogas) được thải trực tiếp vào một
bể chứa bằng nhựa (hố phản ứng phân hủy), đặt ở ao gần trại, nơi chạy biogas. Hố phản ứng
phân hủy này có dung tích 8m3 và hoạt động liên tục. Phần chất lỏng được đưa đến đáy hố
Hộ gia đình, nhà hàng, căng tin
Rác bếp/nước gạo
Người thu gom (nông dân chăn nuôi, lái buôn)
Lợn Cá
Nấu lại (2-3 tiếng) Cho ăn trực tiếp
Ăn thêm với 1-2% thức ăn tinh, bã bia/bã đậu nành
Cho ăn
Trong chăn nuôi, thức ăn thường chiếm 70% chi phí. Hãy xem chi phí
thức ăn nếu nấu lại từ rác bếp cho trang trại nuôi lợn 70 con
Đầu vào:
13 thùng chứa (20lít) * 10,000VND/thùng =
2 bao bánh đậu nành (20 lít) * 15,000VND/bao =
10 bao bã bia * 2,500VND/bao=
2 lít dầu hỏa /d * 17,500VND/lít =
1 kg thức ăn tinh *
Đầu ra:
Vỗ béo 100kg trong 5 tháng * giá thị trường =
Biogas dung tích 8m3
Cá * giá thị trường =
Cây bìm bìm =
Giá trị môi trường gia tăng:
Giải pháp ổn định trong việc quản lý rác thải trong vùng
35
Hộ gia đình, Nhà hàng, căng tin, chợ cá
Rác bếp, cá thừa
Người thu gom (hộ chăn nuôi, lái buôn)
Cho ăn thêm 1-2% thức ăn tinh
Cho ăn tươi
phân hủy bằng một phía và chất thải được đưa ra phần trên của phía kia. Chất thải được
chuyển ra ao nuôi cá và rau (cây bìm bìm).
Biogas sản xuất ra được dùng để đun nấu trong nhà và nấu lại rác bếp. Hố phân hủy được dọn
dẹp 2 năm/lần (dọn sạch phần cặn rắn). Trong vùng có 60 mô hình trang trại với 5.000 con
lợn hoạt động tương tự.
7.2. Nuôi trồng thủy sản, Hiệp hội nông dân Bình Tân
Tổng lượng rác bếp (bao gồm khoảng 100kg cá dư thừa) được tái sử dụng hàng ngày ở trang
trại nuôi thủy sản này là 20 thùng cộng với 25kg thức ăn tinh. Rác bếp do mối lái thu gom từ
các nhà hàng, cơm bình dân, căng tin (khu công nghiệp) xung quanh bán lại. Họ chở thùng
chứa bằng xe máy (xem ảnh).
Hình 35. Cân, cho ăn và toàn cảnh việc cho thủy sản ăn rác bếp nấu lại, cá đang ăn (phần màu nâu vàng là phần dư
của thức ăn nấu từ rác bếp)
Tại trại, rác bếp và cá dư thừa được
cân và cho cá trong ao ăn trực tiếp
(xem ảnh). Trên mặt nước rộng 1ha
nuôi 3 loại cá: cá ăn trên bề mặt
nước, cá ăn tầm trung và cá ăn dưới
đáy. Mỗi loại cá có chức năng riêng
và sẽ ăn hết toàn bộ thức ăn. Người
chủ hộ chia sẻ, mặc dù cá nuôi trong
1ha nhưng nếu dùng lồng để ngăn thì
tỷ lệ tăng trưởng sẽ nhanh hơn rất
nhiều. Cá trong các lồng
(4m*8m*2,5m sâu) ăn được nhiều
thức ăn hơn mà không tốn nhiều
36
công sức. Cá nuôi trong lồng có thể bán sau 4 tháng.
Tỷ lệ tăng trưởng/kinh tế của cá được ăn thức ăn nấu từ rác bếp và thức ăn công nghiệp là:
1. Rác bếp: 15kg cá giống – 4 tháng = 800 cá thịt (trọng lượng 300-400gr/con *17.000 –
20.000 đ/kg)
2. Thức ăn tinh: 15kg cá giống – 3 tháng = 800 cá thịt (cùng trọng lượng/giá)
Tại quận Bình Tân, có 17ha nuôi trồng thủy sản của 10 trang trại nuôi cá bằng lồng và 36
trang trại nuôi cá tự do, tất cả rác thải từ bếp được sử dụng làm thức ăn.
Nói tóm lại, lợi nhuận từ một mô hình tốt của việc sử dụng rác thải bếp có thể được miêu tả
như sau:
Hình 36. Một trường hợp cho thấy lợi ích đối với nông dân, hộ gia đình và chính quyền về việc tái sử dụng rác bếp
7.2. Rác hữu cơ từ việc quản lý chăn nuôi: Ủ phân trùn quế Hương Trung và Hợp tác xã chăn
nuôi lợn Tiên Phong.
Tại HTX này, có 14 trang trại thành viên với tổng số 3.500 lợn nái và 30.000 lợn thịt. Trước
đây, con số này cao hơn nhưng do dịch lợn tai xanh, nông dân đã kiểm soát lại số lượng đàn.
Chất thải rắn từ trang trại được trộn với nấm Tricoderma trong 45 ngày. Sản phẩm này được
dùng làm phân bón cho cao su, trà và cà phê ở vùng cao nguyên Tây Nam. Một phần phân
khác được dùng để cho trùn ăn. Trùn được nuôi dưới gốc cây cao su rộng 10ha. Diện tích thu
hoạch trùn đã giảm 1/5 so với năm 2007, việc giảm sản lượng trùn là do thị trường còn hạn
chế. Thay vào đó, nông hộ này đã sản xuất phân bón dạng lỏng để bón lá.
Phần cứng trong chất thải biogas được trộn với phân rắn trong quá trình ủ để sản xuất ra sản
phẩm cho cây trồng có giá trị dinh dưỡng cao. Quy trình quản lý phân của HTX:
Nông trại có 5.000 con lợn *
6,5kg rác bếp/ngày = 32,5
tấn/ngày
Nông trại có 5.000 con lợn *
6,5kg rác bếp/ngày = 32,5
tấn/ngày
Nông trại có 5.000 con lợn *
6,5kg rác bếp/ngày = 32,5
tấn/ngày
+
+
Môi trƣờng
xã hội ổn
định
37
Trùn được nuôi theo luống, nền xi măng (cao 20m), đặt giữa các hàng cao su, được rải một
lớp nền (hỗn hợp 1 phần phân lợn và 3 phần phân bò). Điều này đảm bảo điều kiện tốt nhất
(độ lan tỏa nhiệt thấp, có bóng mát, tốc độ gió chậm) cho việc nuôi trùn quế và cho 80 nhân
công.
Hình 37. Quang cảnh nuôi trùn quế tại rừng cao su 10ha (dưới tấm phủ xanh là nơi nuôi trùn), các điểm cho ăn trên bề mặt,
chia phân (hỗn hợp của phân lợn/bò với nước), muỗng cho ăn dài để dễ với tới giữa luống trùn, nhà máy chế biến trùn, sản
phẩm trùn để tưới gốc và tưới lá.
Lợn nái Lợn thịt
↓ ↓
Phân loại phân lỏng và phân rắn
↓ ↓
Lỏng Rắn
↓ ↓ ↓
Phân hủy sinh học Trộn với nấm trichoderma Nuôi trùn
– compost
↓ ↓ ↓
Phát điện Phân bón cây trồng Trùn
Phân trùn
Bã trùn
38
Luống nuôi trùn có kích thước 1,5m rộng * chiều dài tùy chọn * 0,2m cao, được rải một lớp
nền bằng lá cao su và một lớp mỏng bã trùn còn lại từ lần thu hoạch trước, sau đó rải trùn lên
lớp nền, trùn được cho ăn 2 lần/ngày bằng cách đổ hỗn hợp phân lỏng lên bề mặt thành từng
đống. Trùn bắt đầu ăn phân, lớn và sản xuất. Các đống phân tươi tròn (đường kính khoảng
30cm) được rải đều trên bề mặt phân. Để làm được điều đó, người ta dùng 2 cái muỗng nhựa
gắn vào gậy bằng tre và đổ thức ăn lỏng lên luống trùn. Trùn sẽ di chuyển đến vùng có phân
tươi.
Trung bình cứ 1 kg trùn sẽ ăn hết 1kg thức ăn/ngày. Giá của phân lợn dao động từ 5.000 -
10.000đ/bao 20kg (tùy thuộc vào phân của lợn nái hay lợn thịt); phân bò giá từ 4-5 triệu
đồng/xe 10m3.
Việc thu hoạch trùn và phân trùn được thực hiện hàng tháng, cứ mỗi 1m2 đất sẽ cho 2kg trùn
và 60kg phân trùn. Trước đây trùn tươi được bán cho trại nuôi tôm với giá tốt, tuy nhiên, tại
thời điểm hiện tại, việc nuôi tôm đang giảm dần, chính vì vậy, thị trường này rất hạn chế dẫn
đến việc sản xuất trùn giảm.
Trong suốt 4 năm, lượng trùn sản xuất được vẫn còn tồn dư. Hộ nông dân đã dùng trùn tồn
kho để sản xuất phân bón chất lượng cao bằng cách gia tăng chất lượng với nấm tricoderma
và khoáng vi sinh. Từ đó, ông đã thành lập nhà máy chế biến và bán phân với giá 2.000 –
2.500 đ/kg (thông thường giá phân bón là 1.500 đ/kg), công suất nhà máy là 50 tấn/ngày, tại
thời điểm này, mọi sản phẩm sản xuất ra đều được bán hết.
Phân bón được bán cho các trang trại trồng rau, trà, vườn ở Đà Lạt, trại trồng hoa lan, mì và
cao su của hiệp hội cà phê Chu Se, tỉnh Tây Ninh, nông dân trồng lúa ở đồng bằng sông
Mekong.
Đối với phân bón chất lượng cao, trùn đang được dùng để chế biến (nghiền và li tâm lấy chất
chiết) phân bón lỏng để bón lá hoặc rễ cho cây vườn và cây công nghiệp (can 5 lít hoặc 1 lít).
Nhóm làm việc cùng trao đổi việc sử dụng chất nền khác (ví dụ như rác bếp) để ủ trùn quế và
thấy cần có thêm nghiên cứu về vấn đề này. Hộ nông dân này đã thuê một viện nghiên cứu để
sản xuất loại phụ gia phù hợp để tăng cường chất lượng loại phân trùn quế hiện tại với giá 100
triệu đồng. Tại thời điểm này, việc cải tiến đã đem lại sự tự tin lớn đối với sản phẩm mới, một
loại phân bón chất lượng cao chế biến từ compost tồn kho.
39
Các yếu tố kinh tế và kỹ thuật:
Sản lượng trùn hàng tháng: 2kg/m2
Sản lượng phân trùn hàng ngày: 2kg/m2
Sản lượng trùn hàng ngày: 1kg phân/1kg trùn
Giá trị kinh tế của phân compost: 2.500 đ/kg
Giá trị kinh tế của bã trùn: 10.000 đ/kg
Từ trường hợp này, có thể thấy là có nhiều lựa chọn trong việc quản lý rác thải hữu cơ ở Việt
Nam. Mô hình dưới đây phân tích một cách ngắn gọn các điểm khác nhau giữa quản lý rác
thải tập trung và quản lý rác thải xã hội hóa theo các trường hợp nghiên cứu để chứng minh
nhận định trên.
1
2
14
n
2
1
Thu gom
& trộn
Rải nền
Đóng gói
& bán
Nghiền &
ly tâm
Đóng gói
& bán
(Lựa chọn: dinh dưỡng)
Đàn giun ban đầu
Phân trùn quế
(giàu dinh dưỡng)
Ủ phân trùn quế
Trùn
Rải hàng ngày
Chất cô đặc chiếu
xuất từ xay trùn
Phân lợn
Phân bò
Phân bón từ trùn
40
Có thể đưa ra giải pháp tốt nhất cho việc tái chế rác đô thị, nhưng trên thực tế, giải pháp nào
cũng đòi hỏi có sự tham gia của các bên liên quan (chính quyền, ngành công nghiệp, xã hội và
các nhà khoa học). Việc tăng cường nhận thức là một điểm mấu chấu thành công trong triển
khai quản lý rác thải, đặc biệt là việc phân loại rác tại nguồn.
41
Lời cám ơn
Nhóm chuyên gia xin trân trọng cám ơn Ban quản lý Dự án PACMO, Ông Đỗ Minh Ngọc,
Ông Nguyễn Trương Hoàng Vương, Ông Nguyễn Hòa, TS. Nguyễn Bá Hùng, Ông Hiệp
(Giám đốc Công ty phân bón Bình Điền), Ông Trần Xuân Tạo, Ông Thưởng (Công ty Xử lý
và Chế biến chất thải Phú Thọ, Việt Trì), Ông Hồng Kỳ, Bà Liên (Trang trại nuôi giun quế
PHT), Ông Hòa (Giám đốc Urenco Hà Nội), Ông Tân, Ông Phong (Nhà máy chế biến và sản
xuất phân compost Nam Hòa), Bà Kim (Liên minh HTX Việt Nam – COSTE), Ông Thưởng
(HTX nông nghiệp và môi trường Cổ Bi), Bà Liên, Ông Lực (Nhà máy chế biến rác và sản
xuất phân compost Urenco Gia Lâm), Ông Tuấn (Phó Giám đốc nhà máy xử lý rác và sản
xuất phân compost Thùy Phương Huế), Ông Bảy, Bà Hiền (UBND TP Hội An – phòng môi
trường và tài nguyên tự nhiên), Ông Bùi (Chủ nhiệm HTX Nông nghiệp và Dịch vụ Môi
trường Nhơn Phú), Bà Hương (Hiệp hội Nông dân Bình Định), Ông Tui, Bà Diệu, Ông Tiến,
Ông Lực, Ông Việt (Hiệp hội nông dân Tân Tạo, quận Bình Tân) đã giúp đỡ chúng tôi hoàn
thành nhiệm vụ, các ông bà không chỉ nhiệt tình cung cấp thông tin mà còn chia sẻ kinh
nghiệm và góp ý rất có ý nghĩa.
42
Danh mục tài liệu tham khảo
CoFQ No. 11. 2009. Phiếu kết quả phân tích mẫu N,P,K, Từ Liêm Hà Nội.
Environmental Protection Administration Executive Yuan, R. O. C. 2010. The Current Status for
Kitchen Waste Recycling and Reuse.
http://www.epa.gov.tw/en/epashow.aspx?list=125&path=9105&guid=2d105564-911d-4536-
ae70-798eb75b345c&lang=en-us.
Jayalakshmi, S., V. Sukumaran, and K. Joseph. 2007. Hydrogen Production from Kitchen Waste using
Heat Treated Anaerobic Biogas Plant Slurry. International Conference on Sustainable Solid
Waste Management, Chennai, India:356-362.
Southampton UR and Greenfinch Ltd. 2003. Biodigestion of Kitchen Refuse - A comparative
evaluation of mesophilic and thermophilic biodigestion for the stabilisation and sanitisation of
kitchen waste. Funded by BIFFAWARD and South Shropshire District Council through the
Landfill Tax Credit Scheme.
