MEGATREND UNIVERZITETFakultet za državnu upravu i administracijupredmet: POLITIČKI SISTEMI

SEMINARSKI RAD

tema: Politički sistem Republike Hrvatske

mentor prof dr NEĐO DANILOVIĆ

studenti:LAKČEVIĆ JULIJA 093/06

PERLAŠ MARIJA 028/06SAVIĆ JOVANA 166/07

Beograd, decembar 2009. godine

1

Sadržaj:

01.Uvod 3

02.Kratak hronološki pregled 4

03.Geografski položaj 5- Prirodno geografske celine 6

04. Županije 7

05. Državna obeležja Republike Hrvatske 8- Zastava 8- Grb 8 - Nacionalna himna 9- Moneta 9

06. Sistem državne vlasti 10

Hrvatski Sabor 10- Akti Sabora 11- Predsednik Sabora 11- Potpredsednik Sabora 12- Sekretar Sabora 12- Predsedništvo Sabora 12- Zastupnici 12- Radna tela Sabora 13- Dijagram zakonodavnog postupka 15

Vlada Republike Hrvatske 16- Uži kabinet Vlade 17- Radna tela Vlade 17- Kadrovska Komisija 17

Predsednik Republike Hrvatske 18

Sudska vlast 20- Sudije 20- Državno sudbeno vijeće 20- Vrste sudova 21- Vrhovni sud Republike Hrvatske 22- Ustavni sud Republike Hrvatske 23- Državno odvjetništvo (tužilaštvo) 23

07. Zaklučak 24

08. Literatura 25

2

UVOD

Hrvatska je među prvim ustrojenim državama, a od početka IX veka postaje kraljevina.

Prema jeziku pripada indoevropskoj, slovenskoj, tačnije južnoslovenskoj grupi naroda, a prema kulturnoj i verskoj odrednici, zapadnoevropskom, rimokatoličkom civilizacijskom krugu.

Hrvati kao posebna enička zajednica formirali su se već u ranom srednjem veku na graničnom području nekadašnjeg Zapadnog Rimskog, odnosno kasnije Franačkog carstva. Na tom pograničnom teritoriju gde su se susretale rimska i grčka kultura, Franačko i Vizantisko carstvo, Sveto Rimsko Carstvo nemačke narodnosti i Osmanlijsko Carstvo naselili su se u početku VII veka i tu žive sve do danas.

Od crkvenog raskola u XI veku preko toga područja prelazi i crta razgraničenja između katoličkog Rima i pravoslavne Vizantije, ali Hrvati se orijentišu katoličkom Zapadu.

Od XV veka kad počinje Turska agresija, tu se preklapaju i 3 religije: katoličanstvo, pravoslavlje i islam.

Posle I svetskog rata ulazi u stastav Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, kasnije Kraljevine Jugoslavije.

Od kraja II svetksog rata nalazi se u sastavu bivše Jugoslavije, a od 1990. godine kad je proglašena Republika Hrvatska kao posebna država, i dalje ostaje na granici istoka i zapada.

3

KRATAK HRONOLOŠKI PREGLED

oko 400 pne prve grčke kolonije osnovane su na ostrvima duž Jadranaoko 100 pne Rimljani vladaju istočnom obalom Jadrana305. Rimski car Dioklecijan vlada u današnjem Splitu852. Knez Trpimir izdaje Povelju u kojoj se prvi put spominje ime Hrvatska

925.Spominje se prvi hrvatski kralj, Tomislav, koji ujedinjuje panonsku i dalmatinsku Hrvatsku

1102. Nakon smrti Petra Svačića, posljednjeg hrvatskog kralja, Hrvatska ulazi u personalnu uniju sa Mađarskom

1242.Kralj Bela IV izdaje Zlatnu bulu kojom Zagreb proglašava slobodnim kraljevskim gradom

1433. Počeci odbrane od Turaka1527. Odlukom Hrvatskog Sabora, na hrvatski presto dolazi dinastija Habsburg1699. Hrvatska je oslobođena turske vladavine; kontinentalna Hrvatska ostaje pod

vlašću Habsburgovaca, najveći deo obale i ostrva je pod Venecijom; samo je Dubrovačka Republika samostalna

1815. Nakon kratkotrajne vladavine Napoleona, koji je ukinuo vlast Venecije i Dubrovačku Republiku, skoro čitava današnja Hrvatska ulazi u Habsburšku monarhiju

1847.Hrvatski jezik postaje službeni jezik u Hrvatskom Saboru, gde zamenjuje latinski

1848. Ban Josip Jelačić brani Hrvatsku od pokušaja mađarske okupacije i ujedinjuje sve hrvatske provincije

1866. Biskup Josip Juraj Strossmayer osniva Hrvatsku akademiju znanosti i umetnosti, prvu u jugoistočnoj Evropi

1918. Nakon pada Austro – Ugarske monarhije u I Svetskom radu, Hrvatska postaje deo Kraljevie SHS, koja je kasnije prozvana Jugoslavija

1941.Počinje okupacija Jugoslavije; podiže se partizanski otpor pod vodstvom Josipa Broza Tita

1945. Proglašena je FNRJ kasnije SFRJ, u sastavu koje je Hrvatska kao republika

1990.Održani su prvi višestranački izbori, za prvog predsednika izabran je Franjo Tuđman koji vodi državu do svoje smrti 1999. godine

1991. Hrvatska proglašava nezavisnost i otpočinje građanski rat1992. Republika Hrvatska postaje članicom Ujedinjenih Nacije1998. Završava se građanski rat 2005. započeli su pristupni pregovori između Hrvatske i Evropske Unije

GEOGRAFSKI POLOŽAJ

4

Hrvatska je smeštena na jugo-istoku Evrope. Važnost geografskog položaja Hratske, povećava Jadransko more kao deo Sredozemnog mora koji prodire najdublje i najsevernije prema srednjem delu Evropskog kontinenta. Hrvatska se graniči sa Slovenijom na zapadu, Mađarskom na severu, Srbijom i BiH na istoku te sa Crnom Gorom na jugu.

5

PRIRODNO GEOGRAFSKE CELINE

Prostor Hrvatske deli se na 3 prirodno – geografske celine ili regije:- nizinska ili panonska prirodna regija (obuhvata 55% teritorije i 66% stanovništva) - primorska ili jadranska prirodna regija (obuhvata 31% teritorije i 31% stanovništva) - gorska prirodna regija (obuhvata 14% teritorije i 3% stanovništva).

Podela se može napraviti i po funkcionalnom smislu, pa tako se dobijaju 4 makroregije: zagrebačka makroregija – obuhvata središnju Hrvatsku osječka makroregija – obuhvata istočnu Hrvatsku riječka makroregija – obuhvata severno hrvatsko primorje splitska makroregija – obuhvata južno hrvatsko primorje.

Jedino gorska Hrvatska nema sopstveno makroregionalno središte pa se pojedini njezini delovi gravitacijski orijentiraju prema Zagrebu, Rijeci ili Splitu.

6

ŽUPANIJE

Županija predstavlja osnovnu administrativnu jedinicu u Republici Hrvatskoj.

Obzirom na ovlašćenjima i poslove koje vrše županije po strukturi odgovaraju okruzima u drugim državama.

Hrvatska ima ukupno 21 žuapiniju uključujući Grad Zagreb kao posebnu administrativnu jedinicu.

Grad Zagrev

I Zagrebačka XI Požeško – Slavonska II Krapinsko – Zagorska XII Brodsko – Posavska III Sisačko – Moslavačka XIII ZadarskaIV Karlovačka XIV Osječko - BaranjskaV Varaždinska XV Šibensko - KninskaVI Koprivnično – Križevačka XVI Vukovarsko - SrijemskaVII Bjelovarsko – Bilogorska XVII Splitsko - DalmatinskaVIII Primorsko – Goranska XVIII Istarska IX Ličko – Senjska XIX Dubrovačko - NeretvanskaX Virovitičko – Podravska XX Međumurska

7

DRŽAVNA OBELEŽJA REPUBLIKE HRVATSKE

Zastava

Zastava Republike Hrvatske sastoji se od tri boje, položeno vodoravno koje čine 1/3 zastave: crvena, bela i plava sa grbom Republike Hrvatske koji se nalazi u sredini

Grb

Grb Republike Hrvatske je u obliku štita. Dvostruko je podeljen vodoravno i uspravno u 25 crvenih i belih polja, tako da je prvo polje u gornjem lievom uglu štita crvene boje. Iznad štita je kruna sa 5 manjih štitova sa istorijskim grbovima poređanim sa leva na desno sledećim redom:- Najstariji poznati grb Hrvatske sadrži u štitu na plavom polju latnu estokraku zvezdu sa srebrenim mesecem- Grb Dubrovačke Republike u štitu na teget polju sadrži 2 crvene grede

8

- Dalmatinski grb sadrži u štitu na plavom polju 3 zlatne leopardove glave- Istarski grb sadrži u štitu na teget polju zlatnu kozu okrenutu ulevo sa crvenim papcima i rogovima- Slavonski grb sadrži u štitu na plavom polju 2 poprečne srebrne grede, a između njih je crveno polje po kojemu nalevo korača kuna. U gornjem plavom polju je zlatna šestokraka zvezda.

Prvi put je prikazan na Istorijatu Habsburgovaca iz 1508. – 1512. godine. Veruje se da se ovaj grb javlja i ranije. Nalazi se i na spomen – taliru iz 1525. godine, u pečatu dokumenta izbornog Hrvatskoga sabora u Cetinu od 01.01.1527. godine, kad je Ferdinand I izabran za kralja Hrvatske.

NACIONALNA HIMNA

Nacionalna himna Republike Hrvatske je "Lijepa naša domovino". Autor stihova je Antun Mihanović. Pesma je prvi put štampana pod naslovom "Horvatska domovina" u "Danici" 1835. godine. Josip Runjanin je kao kadet u Glini 1846. godine ukomponovao Mihanovićeve stihove koje je harmonizirao V. Lichtenegger 1891. godine, iste godije je povodom izložbe Hrvatsko – slavonskoga privrednog društva u Zagrebu, prvi put pevana kao "Hrvatska himna" pod naslovom "Lijepa naša".

MONETA

Još u romanskom razdoblju, u pokrajinama Panonije (današnja Mađarska i Slavonija), porezi su bili ubirani u vidu koža kune, koje su tada bile izrazito cenjene. Tako je od latinskog termina martus nastala hrvatska reč marturina ili porez. U srednjem veku u Hrvatskoj se upotrebljava velik broj stranih moneta, ali u Slavoniji je barem od 1018. godine, u upotrebi vlastita moneta, a između 1260. godine i 1380. godine, hrvatski banovi kuju srebrnjak ukrašen kunom. Smanjenje hrvatske autonomije u okviru Hrvatsko – Ugarskog kraljevstva dovelo je do nestanka ove monete.

Kuna se ponovno pojavila 1939. godine, kada je Banovina Hrvatska, unutar Kraljevine Jugoslavije, razmatrala kovanje sopstvenog novca. 1941. godine, uvodi je Hrvatska kolaboracionistička vlada, da bi opet bila ukinuta na kraju rata. Nakon proglašenja hrvatske nezavisnosti 1991. godine, kuna je puštena u optjecaj 31.05.1994. godine.

9

SISTEM DRŽAVNE VLASTI

Prema Ustavu Republike Hrvatske državna vlast je ustrojena na načelu podele vlasti na zakonodavnu, izvršnu i sudsku vlast, a načelo podele vlasti uključuje oblike međusobne saradnje i uzajamne kontrole nosilaca vlasti propisane Ustavom i zakonom.

HRVATSKI SABOR

Rad i način konstituisanja Saobra uređen je Ustavom i Poslovnikom Sabora.

Na konstituirajućoj sednici Sabor bira Mandatno – imunitetnu komisiju, predsednika Sabora, potpredsednike Sabora, sekretara, zamenika sekretara, i Odbor za izbor, imenovanja i upravne poslove. Sabor je konstituisan izborom predsednika na prvoj sjednici na kojoj je prisutna većina zastupnika

Sabor redovito zaseda dva puta godišnje: između 15. januara i 15. jula i između 15. septrembra i 15. decembra. Sabor vanredno zaseda na zahtev Predsednika Republike, Vlade ili većine zastupnika. Sednice Hrvatskoga sabora su javne.

Ustrojstvo i rad Hrvatskoga sabora uređuju se Poslovnikom koji se donosi većinom glasova svih zastupnika. Sabor bira predsednika i 2 do 5 potpredsednika. Predsednik i potpredsednici čine Predsedništvo Sabora. Sabor imenuje i sekretara, koji upravlja Stručnom službom Sabora i nadzire njezin rad.

Odluke se donose, ako je na sednici prisutna većina zastupnika, osim u slučajevima kada je Ustavom, ili Poslovnikom, drugačije određeno.

Rad Sabora, osim na plenarnim sednicama, odvija se i na radnim telima koja su osnovana Poslovnikom. Radna tela su odbori i komisije. Osim toga, Sabor može osnivati i istražne komisje za svako pitanje od javnog interesa, a predsednika tih komisija bira većina zastupnika iz redova opozicionih zastupnika.

Nakon isteka mandata Sabora, zastupnici Sabora nastavljaju obavljati dužnosti i ovlašćenja do konstituisanja novog saziva Sabora. Danom konstituisanja Sabora prestaje mandat zastupnicima prethodnog saziva. Istog dana zastupnicima prethodnog saziva prestaje članstvo u organima i organizacijama izvan Sabora, a na koje ih je imenovao Sabor iz reda zastupnika, ako je imenovanje uslovljeno vršenjem dužnosti zastupnika, istog dana prestaje i članstvo u radnim telima Sabora imenovanim članovima.

Nadležnost Sabora je da: odlučuje o donošenju i promeni Ustava, donosi zakone i državni budžet, odlučuje o ratu i miru, promeni granica RH, donosi strategiju nacionalne sigurnosti i odbrane, odlučuje o strategijama i ostvaruje građanski nadzor nad oružanim snagama i sigurnosnim službama, ratifikuje važne međunarodne ugovore, donosi deklaracije koje izražavaju politiku Hrvatskoga sabora raspisuje referendum, odlučuje o imenovanjima članova Ustavnog suda, guvernera Narodne banke, pučkog pravobranitelja (narodnog pravobranioca).

10

U skladu s Ustavom, Hrvatski sabor obavlja izbore, imenovanja i razrešenja Vlade Republike Hrvatske i drugih nosilaca javnih dužnosti odgovornih Saboru, nadzire rad izvršne vlasti, daje amnestiju za krivična dela, obavlja i druge poslove utvrđene Ustavom.

Akti Sabora

Sabor, na temelju prava i ovlašćenja utvrđenih Ustavom i Poslovnikom Hrvatskog sabora donosi odluke, delkalaricje, rezolucije, povelje, preporuke i zaključke i daje verodostojna tumačenja zakona.

Odlukom kao aktom ostvarivanja prava Sabora, odlučuje se o izboru odnosno imenovanju, razrešenju, opozivu o imenovanju u određena tela, o potvrdi akata organizacija i zajednica ili davanju saglasnosti na tavke akte kada je to određeno Ustavom i zakonom.

Deklaracijom se izražava opšte stajalište Sabora o pitanjima unutrašnje ili spoljnje politike i drugim bitnim pitanjima važnim za državu.

Rezolucijom Sabor ukazuje na stanje i probleme u određenoj oblasti i mere koje bi trebalo sprovoditi u toj oblasti.

Preporukom se ukazuje na podnesene predstavke i pritužbe o nepravilnostima u radu organa koji imaju javna ovlašćenja, sa predlogom za njihovo razrešenje.

Zaključcima utvrđuje stavove o određenim događajima i pojavama.

Predsednik Sabora

Predstavlja Sabor, saziva i predseda sednicama Sabora, upućuje predloge ovlašćenih predlagača u propisani postupak, predlaže dnevni red sednice Sabora, brine se o postupku donošenja zakona i drugih akata, usklađuje rad radnih tela, potpisuje zakone i druge akte koje donosi Sabor, upućuje donesene zakone predsedniku Republike radi proglašenja, brine o odnosima Sabora i Vlade, potpisuje rješenje o imenovanju predsednika Vlade i imenovanju članova Vlade, prihvata se pokroviteljstva u svojstvu predsednika Sabora, odobrava, vodeći računa o raspoloživim sredstvima, putovanja zastupnika van države kad mu je u svojstvu zastupnika poziv upućen od neke državne ili međunarodne organizacije, usklađuje rad stalnih delegacije Sabora u međunarodnim parlamentarnim i drugim institucijama, na predlog klubova zastupnika određuje sastav privremenih delegacija Sabora u poseti stranim predstavničkim organima i organizacijama, tako da po pravilu odgovaraju stranačkom sastavu Sabora, i poštuju odgovarajuću zastupljenost oba pola, određuje sastav privremene delegacije u slučaju kad je u inostranstvo pozvan kao predsednik Sabora, određuje predstavnike Sabora u svečanim i drugim prilika, poštujući odgovarajuću zastupljenost oba pola, na priedlog sekretara Sabora podnosi zahtjev za osiguranje sredstava za rad Sabora i Stručne službe Sabora.

Brine se o zaštiti prava i o ispunjavanju dužnosti zastupnika, prima akreditaciju izabranih i imenovanih zvaničnika, kada je to određeno zakonom ili Poslovnikom Sabora, obavlja i druge poslove određene Ustavom Republike Hrvatske, zakonom i Poslovnikom Sabora.

11

Potpredsednici Sabora

Poslovnikom Hrvatskoga sabora određeno je da kada se biraju 2 potpredsednika, jedan se bira na predlog parlamentarne većine, a drugi na predlog parlamentarne manjine. Ako se bira 5 potpredsednika, 3 se biraju na predlog parlamentarne većine, a 2 na predlog parlamentarne manjine.

Potpredsednici Sabora pomažu u radu predsedniku Sabora i obavljaju poslove iz negovog djelokruga na koje ih on ovlasti. U slučaju odsutnosti predsednika Sabora ili sprečenosti u vršenju predsjedničke dužnosti, njega zamjenjuje jedan od potpredsjednika kojeg odredi predsjednik Sabora biran iz reda zastupnika vladajuće stranke ili većinske stranke vladajuće koalicije.

Sekretar Sabora

Imenuje i razrešava ga Sabor, na predlog Predsedništva Sabora, na period od 4 godine.

Sekretar Sabora obavlja poslove koje mu poveri predsednik ili Predsedništvo Sabora, po potrebi, pomaže predsedniku Sabora u pripremi sednica Sabora.

Vodi Stručnu službu Sabora i upravlja njenim radom, donosi Pravilnik o unutrašnjem radu Stručne službe Sabora, priprema predlog za obezbeđenje sredstava za rad Sabora i Stručne službe Sabora i nalogodavac je za financijsko i materijalno poslovanje Sabora i Stručne službe Sabora, zključuje ugovore i obavlja druge pravne poslove Sabora.

Predsedništvo Sabora

Predsdništvo sabora čine predsednik i potpredsednici Sabora, a na poziv predsednika u radu učestvuje i srekretar Sabora

Predsjedništvo Sabora:- prihvata pokroviteljstva u ime Sabora ili radnog tela Sabora,- utvrđuje Predlog pravilnika o javnosti rada Sabora i njegovih radnih tela, koji donosi Sabor,- utvrđuje Predlog odluke o Stručnoj službi Sabora, koju donosi Sabor,- daje prethodno mišljenje na Predlog pravilnika o unutarnjem redu Stručne službe Sabora,- određuje raspored sedenja zastupnika u dvorani za sednice na osnovu članstva u pojedinom klubu zastupnika,- u skladu sa zakonom, i u saradnji sa sekretarom Sabora, odlučuje o raspodeli slobodnog radnog prostora u Saboru i stanova za službene potrebe u Zagrebu,- obavlja i druge poslove određene Poslovnikom.

Predsjedništvo Sabora donosi odluke iz svog delokruga većinom glasova prisutnih članova.

Zastupnici

Prema poslednjim promenama Ustava 2001. godine, Sabor postaje jednodomno predstavničko telo koje može imati najmanje 100, a najviše 160 zastupnika koji se na temelju opšteg i jednakog biračkog prava biraju neposredno, tajnim glasovanjem. Sadašnji Sabor (izabran 2007. godine) ima 153 zastupnika.

12

Zastupnici se biraju na 4 godine. Među sadašnjim zastupnicima 8 zastupnika su zastupnici nacionalnih manjina. Pripadnici nacionalnih manjina mogu biti izabrani i na stranačkim listama. Dijaspora ima pravo da bira zastupnike u posebnoj izbornoj jedinici, i to primenom nefiksne kvote, što znači da će broj zastupnika dijaspore zavisiti o izlasku birača dijaspore na izbore.

Danom konstisanja Sabora zastupnik počinje vršenje zastupničke dužnosti i do dana prestanka mandata ima prava i dužnosti zastupnika utvrđena Ustavom, zakonom i Poslovnikom Sabora.

Zamenik zastupnika počinje sa vršenjem zastupničke dužnosti danom kada Sabor utvrdi zakonske pretpostavke za primenu instituta zamenjivanja i davanjem zakletve.

Zastupniku prestaje mandat: ako podnese ostavku, ako mu je pravnosnažnom sudskom odlukom oduzeta poslovna sposobnost, ako je pravnosnažnom sudskom presudom osuđen na bezuslovnu kaznu zatvora u trajanju dužem od 6 meseci, smrću.

Kada se po odredbama zakona i Saborskog poslovnika ispune uslovi za prestanak zastupničkog mandata, zastupnički mandat prestaje zastupniku danom kada je odluku o prestanku mandata doneo Sabor.

Radna tela Sabora

Radna tela Sabora su odbori i komisjie koje se formiraju u skladu sa Poslovnikom.

Radna tela raspravljaju i razmatraju predloge i peticije za donošenje zakona i drugih akata te druga pitanja iz delokruga Sabora. Takođe prate, u okviru svog delokruga, rad Vlade i drugih organa čiji rad nadzire Sabor u skladu sa Ustavom i zakonom. Radna tela raspravljaju o izveštajima organa i ustanova, koje oni na osnovu zakona podnose Saboru. Nakon sprovedene rasprave, saborska radna tela zauzimaju stavove odnosno utvrđuju predloge akata i o tome izveštavaju Sabor. Radna tela raspravljaju i o predstavkama i predlozima koje građani podnosu Saboru.

Sastav radnog tela po pravilu odgovara stranačkom sastavu Sabora.

Radno telo može zauzimati stavove o pitanjima iz svoga delokruga samo ako je na sednici prisutna većina članova, a odluke se donose većinom glasova prisutnih članova.

Sednici radnog tela može biti prisutan član vlade (ili zamenik – pomoćnik ministra) kada se na sednici razmatra predlog ili mišljenje Vlade, ili rukovodilac organa državne uprave kad se na sednici razmatra pitanje iz njihovog delokruga. Radno telo Sabora može na sednice pozvati naučnike, stručne i javne radnike i druga lica radi pribavljanja njihovog mišljenja o pitanjima o kojima se raspravlja. Naučni, stručni i javni radnici imenovani u neko radno telo imaju sva prava članova radnog tela, osim prava odlučivanja.

Radi razmatranja pojedinih pitanja iz svog delokruga, radno telo može osnovati pododbore (a njegov predsednik radne grupe), koji obavljaju poslove isključivo u okviru radnih tela i njegov su sastavni deo.

13

Radno telo Sabora ima predsednika, potpredsednika i određeni broj članova. Sabor bira i razrešava predsednika, potpredsednika i članove radnog tela iz reda zastupnika. Mandat predsednika, potpredsednika i članova radnog tela traje od dana izbora do dana prestanka ili do dana razrešenja dužnosti na koju je izabran.

Sednicu radnog tela Sabora saziva predsednik radnog tela, najkasnije u roku od 8 dana na osnovu zaključka Sabora, zahteva predsednika Sabora, ili 1/3 članova radnog tela Sabora, uz navođenje pitanja koja treba razmotriti na sednici. Ako predsednik ne sazove sednicu, sednicu će sazvati predsednik Sabora, odnosno zastupnik koga predsednik odredi.

14

15

VLADA REPUBLIKE HRVATSKE

Vlada Republike Hrvatske je telo koje obavlja izvršnu vlast u skladu sa Ustavom i zakonima, a njeno ustrojstvo, način rada i odlučivanja propisani su Zakonom o Vladi Republike Hrvatske i Poslovnikom Vlade.

Vlada donosi uredbe i druge propise, upravne akte, akte u vršenju vlasničkih ovlašćenja Republike Hrvatske, akte poslovanja; rešenja o imenovanju i razrešenju funkcionera i državnih službenika, te članova drugih organa koje imenuje i razrešava Vlada.

Vlada daje odgovore na zastupnička pitanja postavljena Vladi.

Rešava o sukobu nadležnosti između organa državne uprave.

Utvrđuje predloge zakona i drugih propisa koje donosi Sabor i uredbi koje donosi Predsednik Republike, daje mišljenja na zakone, druge propise i akte koje donose drugi organi državne vlasti.

Donosi i predlaže propise i druge akte u vezi sklapanja i izvršavanja međunarodnih ugovora, predlaže Saboru davanje autentičnog tumačenja zakona.

Vlada pokreće postupak pred Ustavnim sudom, na traženje Ustavnog suda, daje odgovore u postupcima koji se pred njim vode ako se radi o postupku pokrenutom protiv akta Vlade, a može, na traženje Ustavnog suda, dati i mišljenja u postupcima koji se vode protiv akata drugih organa državne vlasti.

Daje uputstva Državnom pravobranilaštvu o pokretanju postupka i postupanju u postupcima pred organima sudske vlasti u kojima je stranka Republika Hrvatska.

Donosi strategije razvoja privrednih ili društvenih delatnosti kojima utvrđuje stanje i mere koje treba preuzeti; donosi deklaracije kojima izražava stavove Vlade o pojedinim pitanjima; daje izveštaje u kojima prikazuje stanje u pojedinim oblastima; i predloge za rešavanje određenih pitanja; donosi rezolucije kojima izražava mišljenja; podnosi predloge ili utvrđuje mere koje treba sprovesti; daje preporuke organima državne vlasti, organima jedinica lokalne samouprave i organima lokalne uprave i samouprave o načinu rešavanja pojedinih pitanja.

Vladu Republike Hrvatske čine predsednik, potpredsednici i ministri.

Vlada o pitanjima iz svog delokruga raspravlja i odlučuje na sednicama. Sednice Vlade saziva predsednik Vlade, predlaže dnevni red, predsedava sednicama, i potpisuje akte koji se donesu.

Vlada ne može odlučivati na sednici ako nije prisutna većina od ukupnog broja članova vlade. Na sednici se odlučuje prostom većinom, a u slučaju da su glasovi izjednačeni, odlučuje glas predsednika Vlade.

Vlada je obvezna, da na zahtev Sabora izvestiti Sabor o svom radu, o politici koju sprovodi, u celini ili u pojedinim oblastim, o izvršavanju zakona i drugih propisa, te o drugim pitanjima iz

16

svog delokruga. Vlada može i na sopstveni predlog podnijeti Saboru izveštaj o svom radu i o stanju u pojedinim oblastima.

Vlada je odgovorna Saboru. Predsednik i članovi Vlade zajednički su odgovorni za odluke koje donosi Vlada, a lično su odgovorni za svoje područje rada.

Na osnovu odluke Sabora o iskazivanju poverenja Vladi, rešenje o imenovanju predsednika Vlade donosi Predsednik Republike uz supotpis predsednika Sabora, a rešenje o imenovanju članova Vlade donosi predsednik Vlade uz supotpis predsednika Sabora.

Mandat članova Vlade počinje danom imenovanja, a prestaje danom razrešenja.

Uži kabinet Vlade

Uži kabinet Vlade čine predsednik i potpredsednici Vlade.

Sednice Užeg kabineta saziva predsednik Vlade. Na sednicu Užeg kabineta predsednik Vlade može pozvati i druge članove Vlade koji mogu učestvovati u raspravi bez prava odlučivanja.

Uži kabinet odlučuje većinom glasova svih članova Kabineta. U slučaju podieljenih glasova odlučuje glas predsednika Vlade.

Uži kabinet Vlade obvezno razmatra nacrte sistemskih zakonskih predloga i programske materijal, kojima se menjaju bitni elementi sistema ili na drugi način utieče na sistem, pre njihovog uvrštavanja u dnevni red sednice Vlade. Sednici Užeg kabineta Vlade obvezno prisustvuje nadležni ministar.

Radna tela Vlade

Radi davanja mišljenja, predloga i stručnih obrazloženja o pitanjima iz delokruga Vlade, Vlada Poslovnikom, osniva svoja stalna radna tela, a posebnim odlukama može osnivati i povremena radna tela.

Kadrovska komisija

Kadrovska komisija utvrđuje predloge za imenovanje i razrešenje funkcionera i državnih službenika te članova drugih organa koje imenuje i razrešava Vlada, određuje plate državnim funkcionerima kada je zakonom propisano da ih određuje nadležni organ Vlade i utvrđuje predloge rešenja o platama funkcionera i državnih službenika kojima plate utvrđuje Vlada.

Kadrovsku komisiju čini predsednik Vlade i potpredsednici Vlade.

17

PREDSEDNIK REPUBLIKE HRVATSKE

Predsedniku Republike pripada predstavnička i izvršna funkcija. On predstavlja i zastupa Republiku Hrvatsku u zemlji i inostranstvu. Nadležan je za odbranu nezavisnosti i teritorijalne celovitosti Republike Hrvatske, kao i za stabilno, normalno i usklađeno delovanje državne vlasti.

Predsednik se bira na temelju opšteg i jednakoga biračkog prava na neposrednim izborima tajnim glasovanjem na vreme od 5 godina, i ntko ne može biti više od 2 puta biran za predsednika.

Predsednik Republike raspisuje izbore za Hrvatski sabor, raspisuje referendum, poverava mandat za sastavljanje Vlade licu koje na osnovu raspodele zastupničkih mesta u Saboru, uživa poverenje većine svih zastupnika, daje pomilovanja, dodeljuje odlikovanja i priznanja, i obavlja druge dužnosti određene Ustavom.

U saradnji sa Vladom, Predsjednik učestvuje u oblikovanju i sprovođenj spoljne politike, odlučuje o osnivanju diplomatskih misija, postavljanju i opozivu šefova diplomatskih misija u inostranstvu, daje akreditovana pisma i prima akreditovana pisma šefova stranih diplomatskih misija.

Predsednik je vrhovni zapovednik oružanih snaga RH, imenuje i razrešava vojne zapovednike, objavljuje rat i zaključuje mir na osnovu odluke Sabora, u skladu sa zakonom. Za vreme trajanja ratnog stanja može donositi uredbe sa zakonskom snagom.

U saradnji sa Vladom usmerava rad bezbednosnih službi. U supotpisu sa predsednikom Vlade, donosi odluke o imenovanju čelnika sigurnosnih službi, nakon pribavljenog mišljenja nadležnog saborskog odbora.

Predsednik, pod određenim uslovima, može raspustiti Sabor ako se Vladi izglasa nepoverenje, ili ako se ne donese državni proračun u roku od 3 meseca nakon što je predložen.

Predsjednik Republike ne može obavljati nijednu drugu javnu ili profesionalnu dužnost. Nakon izbora Predsjednik Republike podnosi ostavku na članstvo u političkoj stranci, o čemu obaveštava Hrvatski sabor.

U slučaju kraće sprečenosti uslijed odsutnosti, bolesti ili korištenja godišnjeg odmora, Predsjednika Republike zamenjuje predsednik Sabora.

Predsednik Republike odgovoran je za povredu Ustava koju počini u obavljanju svojih dužnosti. Postupak za utvrđivanje posebne odgovornosti Predsednika Republike može pokrenuti Sabor 2/3 većinom svih zastupnika. O odgovornosti Predsednika Republike odlučuje Ustavni sud Republike Hrvatske 2/3 većinom svih sudija.

Predsednik Republike ima imunitet nepovredivosti. Ne može biti pritvoren niti se protiv njega može pokrenuti krivični postupak bez prethodnog odobrenja Ustavnog suda. Predsednik Republike može biti pritvoren bez odobrenja Ustavnog suda samo ako je zatečen u izvršenju krivičnog dela za koje je propisana kazna zatvora u trajanju dužem od 5 godina. U takvom

18

slučaju državni organ koji je Predsednika Republike pritvorilo, dužan je da o tome odmah obavestiti predsednika Ustavnog suda.

Predsedniku u obavljanju dužnosti pomažu savetodavna tela. Članove tih tela imenuje i razrješava Predsjednik Republike. Savjetodavni, stručni i drugi poslovi obavljaju se u Kabinetu Predsjednika Republike. Ustrojstvo i delokrug Ureda uređuje se zakonom i pravilnikom.

19

SUDSKA VLAST

Zakonom o sudovima uređeno je ustrojstvo, delokrug i nadležnost sudova, unutrašnje ustrojstvo sudova, uslove za imenovanje i razrešenje sudija, sudija porotnika i predsednika sudova, njihova prava i dužnosti i posebne odredbe o Vrhovnom sudu Republike Hrvatske.

Sudovi štite Ustavom i zakonom uređeni pravni poredak, obezbeđuju jedinstvenu primenu zakona, ravnopravnost i jednakost svih pred zakonom.

Sudovi odlučuju o sporovima o osnovnim pravima i obavezama čoveka i građanina, o pravima i obvezama Republike, jedinica lokalne samouprave i uprave, izriču kazne i druge mere izvršiocima krivičnih dela, prestupa i prekršaja utvrđenih zakonom, odlučuju o zakonitosti pojedinačnih akata upravne vlasti i lica koje imaju javna ovlašćenja, rešavaju sporove o osobnim odnosima građana, radne, trgovinske, imovinske i druge građanske sporove te odlučuju o drugim pravnim sporovima kad je to zakonom određeno.

Sudsku vlast u Republici Hrvatskoj obavljaju sudovi. Sudska vlast je samostalna i nezavisna, a sudovi sude na osnovu ustava i zakona.

U Republici Hrvatskoj sudsku vlast vrše: - prekršajni sudovi, - opštinski sudovi, - županijski sudovi, - trgovački sudovi, - Visoki prekršajni sud Republike Hrvatske, - Visoki trgovački sud Republike Hrvatske, - Upravni sud Republike Hrvatske, Vrhovni sud Republike Hrvatske.

Sudije

Sudijska dužnost je stalna, uz izuzetak prilikom prvog stupanja na dužnost sudije se imenuju na vreme od 5 godina, a nakon ponovnog imenovanja sudija obavlja svoju dužnost stalno.

Sudija će biti razrešen sudijske dužnosti: ako to sam zatraži, ako trajno izgubi sposobnost obavljanja svoje dužnosti, ako bude osuđen za krivično delo koje ga čini nedostojnim obavljanja sudijske dužnosti,  ako u skladu sa zakonom, zbog počinjenja teške povrede dužnosti, ako odluči Državno sudbeno veće, i kada navrši 70 godina života.

Sudije imaju iminuitet u skladu sa zakonom, a kada učestvuju u suđenju sudije i sudije porotnici ne mogu biti pozvani na odgovornost za izraženo mišljenje ili glasovanje pri donošenju sudbene odluke, osim ako se radi o kršenju zakona od strane sudije.

Državno sudbeno vijeće

Državno sudbeno vijeće u skladu s ustavom i zakonom imenuje, razrešava i odlučuje o disciplinskoj odgovornosti sudijas. Ima 11 članova iz redova istaknutih sudija, advokata i profesora pravnih nauka, s tim da većina članova Državnog sudbenog vijeća mora biti iz redova sudija. Predsednici sudova ne mogu biti birani za njegove članove. Delokrug i rad Državnog sudbenog vijeća uređuje se zakonom.

20

Vrste sudova

U Republici Hrvatskoj sudsku vlast vrše redovni i specijalni sudovi.

Redovni sudovi su opštinski, županijski i Vrhovni sud Republike Hrvatske.

Opštinski sudovi rešavaju: vanparnične i izvršne predmete, ako rešavanje tih stvari nije povereno drugom sudu, ostavinske predmete, zemljišnoknjižne predmete i vode zemljišne knjige, o priznanju i izvršenju odluka stranih sudova, obavljaju poslove međunarodne pravne pomoći u postupcima iz svoje nadležnosti.

Sude u krivičnim predmetima protiv vojnih lica, vojnih službenika i vojnih nameštenika u službi u oružanim snagama za krivična dela u obavljanju službe, za krivična dela iz nadležnosti opštinskih sudova, sude opštinski sudovi sa potpunom nadležnošću.

Županijski sudovi su nadležni: da sprovode istražni i javnobilježnički disciplinski postupak zbog disciplinskih prestupa i odlučuju o tim prestupima u prvom stepenu, kada je to određeno zakonom, odlučuju o žalbama protiv odluka u disciplinskim postupcima zbog neurednosti javnih knjiga kad je to određeno zakonom, sprovode izvršenje stranih krivičnih odluka, sude u drugom stepenu, obavljaju i druge poslove određene zakonom.

Specijalni sudovi su prekršajni, Visoki prekršajni sud, trgovači, Visoki trgovački sud i Upravni sud.

Prekršajni sudovi: sude u prvom stepenu o prekršajima, obavljaju poslove međunarodne pravne pomoći u postupcima iz svoje nadležnosti.

Visoki prekršajni sud Republike Hrvatske: odlučuje o žalbama protiv odluka prekršajnih sudova u prvom stepenu i upravnih i prekršajnih organa, osim ako posebnim zakonom nije određena nadležnost nekog drugog suda, rešava sukob nadležnosti između prekršajnih sudova, odlučuje o zahtevima za izuzeće predsednika sudova, odlučuje o zahtevima za vanredno ublažavanje kazne i o zahtevima za izvanredno preispitivanje pravnosnažnih rešenja o prekršaju, obavlja druge poslove određene zakonom. Trgovački sudovi u vanparničnom postupku: postupaju u registarskim stvarima i vode sudske registre, odlučuju o upisima u upisnik brodova i jahti u onim stvarima koje su stavljene u nadležnost trgovačkog suda, ograničenju odgovornosti brodara, prigovorima protiv konačne deobe osnove za likvidaciju zajedničke havarije, odlučuju o predlozima u svezi s osnivanjem, rada i prestanka trgovačkog društva, odlučuju u vanparničnim stvarima, određuju i sprovode izvršenje odluka koje su doneli, kao i sporove koji nastanu u toku i povodom izvršenja tih odluka, a sprovođenje izvršenja na nenovčanim sredstvima mogu poveriti opštinskom sudu, sprovode postupak priznanja i izvršenja inostranih sudskih odluka kao i arbitražnih odluka u trgovačkim sporovima, sprovode osiguranje dokaza za postupke za koje su nadležni, određuju mere osiguranja u predmetima u kojima su nadležni, odlučuju o predlozima za otvaranje stečajnog postupka i sprovode stečajne postupke, obavljaju i druge poslove određene zakonom.

21

Visoki trgovački sud Republike Hrvatske: odlučuje o žalbama protiv odluka koje su u prvom stepenu doneli trgovački sudovi, rešava sukob mesne nadležnosti između trgovačkih sudova, odlučuje o delegaciji nadležnosti između trgovačkih sudova, obavlja i druge poslove određene zakonom.

  Upravni sud Republike Hrvatske: odlučuje o tužbama protiv konačnih upravnih akata (upravni sporovi), obavlja i druge poslove određene zakonom.

Posebnim zakonom mogu se za određena pravna područja ustanoviti posebni sudovi, pa je tako Zakonom o sudovima za mladež, kao posebnim zakonom, uspostavljen i Sud za mladež (Sud za maloletnike).

Vrhovni sud Republike Hrvatske

Najviši sud u Republici Hrvatskoj je Vrhovni sud Republike Hrvatske.

Vrhovni sud Republike Hrvatske u okviru svoga delokruga i nadležnosti: osigurava jedinstvenu primenu zakona i ravnopravnost građana, te jednakost svih pred zakonom, razmatra aktualna pitanja sudske prakse, odlučuje o vanrednim pravnim lekovima protiv pravnosnažnih odluka sudova u Republici Hrvatskoj, odlučuje o žalbama protiv odluka županijskih sudova donesenim u prvom stepenu, odlučuje o žalbama protiv odluka Visokog trgovačkog suda i Upravnog suda, i drugog suda kad je to zakonom određeno, rešava sukob nadležnosti između sudova na području Republike Hrvatske ako im je zajednički neposredno viši sud, odlučuje o stručnom usavršavanju sudija, obavlja i druge poslove određene zakonom.

Predsednika Vrhovnog suda Republike Hrvatske bira i razrešava Sabor, uz prethodno mišljenje Opšte sednice Vrhovnog suda i nadležnog odbora Sabora, na predlog Predsednika Republike.

22

Ustavni sud Republike Hrvatske

Zahtev kojim se pokreće postupak pred Ustavnim sudom može podneti: 1/5 zastupnika Sabora, radno telo Sabora, Predsjednik Republike, Vlada za ocjenu suglasnosti propisa sa Ustavom i zakonom, Vrhovni sud ili drugi sud, ako pitanje ustavnosti i zakonitosti nastane u postupku vođenim pred tim sudom, Pučki pravobranitelj.

Svako može podneti Ustavnom sudu ustavnu tužbu ako smatra da mu je pojedinačnim aktom organa državne vlasti, jedinice lokalne i regionalne samouprave ili pravnog lica sa javnim ovlašćenjem, kojim je odlučeno o njegovim pravima i obvezama ili o sumnji ili optužbi zbog kažnjivog dela, povređeno ljudsko pravo ili sloboda zajamčena Ustavom, odnosno Ustavom zajamčeno pravo na lokalnu i regionalnu samoupravu. Ako je zbog povrede ustavnih prava dopušten drugi pravni lek, ustavna tužba može se podnijeti tek nakon što je taj pravni lek iscrpljen.

Državno odvjetništvo (tužilaštvo)

Državno odvjetništvo je samostalni i nezavistan pravosudni organ, koji je ovlašćen i dužan da pokrene pravne radnje zaštite imovine Republike Hrtavske protiv izvršioca krivičnih i drugih kažnjivih diela, kao i da pokrene pravna sredstva za zaštitu Ustava i zakona. To je orkan, koji ne vrši sudsku vlast i pred sudovima ima status stranke. Na čelu državnog odvjetništva nalazi se Glavni državni odvjetnik.

Funkcije državnog odvjetništva je odvojena od sudstva funkcije. Na zahtev Državnog odvjetnika istragu sprovode istražne sudije. Istraga je kao deo krivičnog procesa uređena propisima u sklopu Zakona o kaznenom postupku.

Budući da policija krivične prijave protiv učinioca krivičnih dela podnosi državnom odvjetništvu ono ima stvarnu mogućnost usmeravanja rada policije na način da zahteva da te prijave budu tako činjenično i pravno obrađene da omogućavaju i odluku državnog odvjetnika hoće li protiv učinioca krivčnog dela podignuti optužni akt i time pokrenuti sudski postupak. U tom smislu rad policije je pod kontrolom državnog odvjetništva.

23

ZAKLjUČAK

Prema Ustavu Republike Hrvatske državna vlast je ustrojena na načelu podele vlasti na zakonodavnu, izvršnu i sudsku vlast, a načelo podele vlasti uključuje oblike međusobne saradnje i uzajamne kontrole nosilaca vlasti propisane Ustavom i zakonom.

Hrvatska država se još mora izgrađivati u svom društveno – političkom sastavu da bi uspela u ispunjenju realnih zahteva i potreba hrvatskog društva.

U prilog ovome je i činjenica preobražaj komunističkog sistema u Hrvatskoj, koji se po nekim svojim obeležjima može upoređivati sa sličnim transformacijskim procesima u srednje evropskim društvima.

Svaki pokujšaj daljeg definisanja i karakterisanja hrvatske države kao političke organizacije, neminovno je suočen sa jednim problemom: kako ga prikazati kao sistemski sklop institucija i aktera koji postoji tek nešto više od desetak godina i koji se u tom razdoblju intenzivno menjao.

Čini se očitim da se danas politički sistem Hrvatske ne može prikazati na način kako se prikazuju politički sistemi koji imaju dugu tradiciju demokratskih institucija i koje su se razvile postepeno.

Nesumnjivo je da će hrvatsko društvo i država proći kroz još dug i obiman period sistemskih promena, obzirom da se nalazi na putu evropskih integracija.

24

Literatura

- ’’Politički sustav Hrvatske’’ Zakošek Nenad, Fakultet političkih znanosti u Zagrebu – Biblioteka Politička misao

- "Kratka politička i kulturna povijest Hrvatske" dr sc Pavličević Dragutin

- Ustav Republike Hrvatske (»Narodne novine« broj 28/01)

- Ustavni zakon o Ustavnom sudu Republike Hrvatske (’’Narodne novine’’, broj 99/99, 29/02)

- Poslovnik Hrvatskoga sabora (’’Narodne novine’’ broj 71/00, 129/00, 117/01, 6/02, 41/02, 91/03, 58/04, 39/08, 86/08)

- Zakona o Vladi Republike Hrvatske (’’Narodne novine’’ broj 101/98, 15/00, 117/01 i 199/03)

- Poslovnik Vlade Republike Hrvatske (’’Narodne novine’’ broj 138/99, 16/00, 3/00, 105/00)

- Ustavni zakon o Ustavnom sudu Republike Hrvatske (’’Narodne novine’’, broj 99/99, 29/02)

Internet adreseHrvatski saobr www.saobr.hrVlada RH www.vlada.hrMinistarstvo vanjskih poslova www.mvp.hrPredsjednik RH www.predsjednik.hrUstavni sud RH www.usud.hr

25