Istota zobowizania. Przepisy prawa zobowiza zawarte s w ksidze trzeciej KC zatytuowanej Zobowizania. Ksiga ta dzieli si na dwie czci : Ogln- art. 353-534- zobowizania w ogle

Szczegln- art. 535-931-unormowania dotyczce poszczeglnych stosunkw zobowizaniowych, zwaszcza umw nazwanych. Ustawodawca zdefiniowa zobowizanie w art. 353 Zobowizanie polega na tym, e wierzyciel moe da od dunika wiadczenia, a dunik powinien wiadczenie speni

1. 2.

-

to zdanie odzwierciedla konstrukcj prawn stosunku zobowizaniowego.

Funkcje prawa zobowiza (cele). 1. Konstrukcja zobowiza suy regulacji obrotu, wymiany dbr i usug (chodzi tu na przykad o sprzeda rzeczy, wiadczenie usug), to podstawowa f-cja. 2. Funkcja kompensacyjna (ochronna). Problematyka szkody szkoda powstaa w sposb naturalny obcia poszkodowanego to on ponosi jej ciar. Mechanizmy prawne pozwalaj jednak rozway czy nie przenie ciaru szkody na inn osob zagadnienie odp. cyw. Przepisy dotyczce zobowiza chroni wic okrelone dobra osobiste i majtkowe podmiotw prawa przed ingerencj, przede wszystkim przed szkod. Pojawia si tu pojcie odpowiedzialnoci cywilnej (odszkodowawczej) - oznacza to, e kto zostaje zobowizany do naprawienia szkody. Tym zobowizanym moe by sprawca szkody, cho nie musi by nim zawsze. Powstaje zobowizanie. Poszkodowanym jest wierzyciel, ktry da od dunika, wiadczenia jakim jest naprawienie szkody, a dunik powinien zrealizowa to wiadczenie czyli naprawi szkod. Dlatego w PC mona odpowiada za cudze czyny, w przeciwiestwie do prawa karnego. Funkcja restytucyjna. W pewnych sytuacjach moe nastpi przesunicie majtkowe midzy podmiotami prawa bez podstawy prawnej. Prawo ma przywrci zachwian rwnowag majtkow Problem dotyczy tej sytuacji czy wzbogacony ma zatrzyma wzbogacenie i uzyska korzy kosztem zuboonego, czy ma obowizek zwrotu - restytucji. Wzbogacony staje si dunikiem, ma obowizek zwrotu a zuboony jest wierzycielem i ma prawo da zwrotu korzyci.

3.

Najwaniejsz jest funkcja pierwsza, ktra dotyczy wymiany dbr i usug, a wic zawieranych na co dzie umw, ktre s rdem stosunku obligacyjnego. Pozostae funkcje s realizowane na podstawie przepisw ustawy. W prawie rzymskim zobowizanie okrelano jako vinculum iuris czyli wze prawny czcy dwie strony. Stosunek zobowizania powstaje z mocy prawa - ex lege lub rdem zobowiza mog by umowy a szerzej czynnoci prawne, bo rdem zobowizania mog by te czynnoci prawne jednostronne. W zobowizaniu s trzy elementy:

1. 2. 3.

1. 2. 3.

podmioty wierzyciel i dunik; przedmiot wiadczenie. tre zobowizania prawa wierzyciela to wierzytelno a obowizki dunika to dug.

Ad.1 W tym stosunku mamy dwie strony (ale podmiotw moe by > ni 2) wierzyciela i dunika, pomidzy ktrymi powstaje wi prawna tego rodzaju, e wierzyciel moe da od dunika wiadczenia czyli ma roszczenie, a dunik powinien wiadczenie speni czyli ma obowizek spenienia wiadczenia. W zobowizaniu mamy wic dwie strony - podmioty stosunku zobowizaniowego - wierzyciel i dunik. Ad.2 Przedmiot stosunku zobowizaniowego to wiadczenie zachowanie dunika okrelone w treci zob., majce na celu zaspokojenie interesu wierzyciela. Interes rwnie wynika z treci zob. najczciej bdzie mia charakter majtkowy, czasami niemajtkowy, zawsze jednak zasugujcy na ochron. Przedmiotem zobowizania jest zatem zawsze zachowanie dunika, nie za np. konkretna rzecz. W umowie sprzeday np., ksika jest przedmiotem wiadczenia (wydanie rzeczy), a nie przedmiotem samego zob. Wierz. jest upr. do okrelonego zachowania (konkretnego) dunika. wiadczenie okrelone jest w art. 353 2. wiadczenie moe polega na dziaaniu albo na zaniechaniu. Jest to jaka czynno, czyn. Zachowanie moe polega na :

1

dare- danie facere- czynienie non facere- nie czynienie, powstrzymanie

pati znoszenie czyjego dziaania Model okrelony w art. 353 jest standardem i moe ulec modyfikacji, obie strony mog by na przykad wierzycielem i dunikiem wzgldem siebie w jednym stosunku zobowizaniowym. Ad.3 Tre zobowizania tworz wierzytelno - prawa wierzyciela (roszczenie o spenienie wiadczenia) - oraz dug - obowizek dunika spenienia wiadczenia. Prawa wierzyciela to wierzytelno. WIERZYTELNO to - prawo wierzyciela do dania spenienia wiadczenia. To jego prawo podmiotowe, na ktre skada si przede wszystkim roszczenie mono dania od drugiej strony, dunika, okrelonego wiadczenia. Rzadko w tej wizce bdzie wystpowao tylko jedno roszcz. (np. kupujcy ma roszczenie o przeniesienie wasnoci i o wydanie rzeczy). Tych roszcze moe by wiele w jednym zobowizaniu obok roszcz. gwnych mog np. wystpowa roszczenia poboczne majce zabezpieczy interes wierzyciela np. obowizek poinformowania o wadach rzeczy). Nieraz oprcz roszcze mog wystpowa funkcjonalnie z nimi zwizane prawa ksztatujce np. prawo odstpienia od umowy. Wierzytelno to funkcjonalna wizka rnego rodzaju praw przede wszystkim roszcze a take funkcjonalnie zwizanych praw ksztatujcych. WIERZYTELNO to prawo podmiotowe wzgldne skuteczne inter partes czyli midzy stronami wierz. i d. powinni by zatem w stos. zob. oznaczeni. Wierzyciel moe kierowa skuteczne prawnie danie tylko wobec d. Dawniej podkrelano, e jest to stosunek osobisty. Obecnie dopuszczono obrt wierzytelnociami osobisty charakter zob. ulega zatarciu (moe doj do zmiany d. lub wierz.). Ponadto s syt, w ktrych porzdek prawny w drodze wyjtku przyznaje prawom wierzyciela rozszerzon skuteczno (np. 690). Uprawnienia wierzyciela s powizane funkcjonalnie i okrelane jako wierzytelno. S to uprawnienia o charakterze prawnym i podlegaj ochronie prawnej. Jeeli wierzyciel nie zostanie zaspokojony dobrowolnie przez dunika, to wierzyciel ma prawo wystpi o ochron prawn i moe zwrci si do sdu, dajc by sd zasdzi nalene wiadczenie, ktrego dunik dobrowolnie nie speni. Jeeli sd wyda prawomocne orzeczenie zasdzajce spenienie wiadczenia z klauzul wykonalnoci to mona wszcz egzekucj. Pojawia si komornik i ciga t naleno przeprowadza egzekucj z majtku dunika. Problem dotyczy sytuacji gdy dunik jest niewypacalny (bankrut) lub ukry rzecz. Jest to ryzyko wierzyciela. Trudno jest wyegzekwowa rzecz, chyba e jest to nieruchomo, a take okrelon czynno. Mona zastosowa tylko przymus poredni. Jeli wiadczenie ma czysto osobisty charakter (dokonanie jakiej czynnoci) to nikt nie zmusi do tego dunika. Prawa wierzyciela mog si okaza do zudne w praktyce. DUG to powinno, odpowiadajcy wierzytelnoci obowizek dunika spenienia wiadczenia. Ciy tylko na duniku i tylko wobec wierzyciela. Zesp zachowa majcy doprowadzi do zaspokojenia interesw wierzyciela. Dunik ma obowizek wiadczenie speni. wiadcze moe by wicej ni jedno np. sprzeda to wydanie rzeczy i przeniesienie wasnoci, (obowizki gwne) poinformowanie kupujcego o cechach rzeczy, zagroeniach (obow. poboczne). Tym obowizkom odpowiadaj roszczenia wierzyciela. Obowizki dunika naley odrni od powinnoci powszechnych te skoro ci na wszystkich nie obciaj majtkowo dunika. Powinnoci te okrelone s oglnie, konkretyzuj sie w poszczeglnych przypadkach (np. obowizek jazdy praw stron). Ponadto naley odrni vinculum iuris od zobowiza grzecznociowych, moralnych nie s to zob. w sensie prawnym brak tu bowiem intencji stron zwizania si w paszczynie prawnej. Zesp funkcjonalnie powizanych obow. to dug, to co innego ni odpowiedzialno d. za dug. Dug to powinno spenienia wiadczenia a odpowiedzialno dunika za dug to podlego jego majtku egzekucji jak wierzyciel moe prowadzi aby uzyska spenienie wiadczenia (moliwo prawnego i skutecznego wyegzekwowania wiadczenia). Dunik odpowiada majtkiem za dug. Majtek dunika jest gotowy pod poddanie go egzekucji. Odpowiedzialno za dug moe by:

Osobista - w czasach rzymskich dunik odpowiada swoim ciaem. Obecnie cay majtek dunika odpowiada za dug. Wierzyciel moe egzekwowa powinno z caego majtku dunika.

2

Pojcie majtku opiera si na osobie. Wierzyciel moe swobodnie wybra, ktrej czci majtku ma dotyczy egzekucja. Ta odpowiedzialno moe by ograniczona :

-

ograniczenie do cyfrowo oznaczonej wartoci (pro viribus patrimonii). D. nadal odpowiada caym majtkiem tzn. wierzyciel moe dochodzi zaspokojenia z caego majtku wszystkich jego skadnikw, ale tylko do okrelonej cyfrowo kwoty, stanowicej puap odpowiedzialnoci np. przyjcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. ograniczenie odpowiedzialnoci do czci majtku (cum viribus patrimonii) d. odpowiada tylko czci majtku, wyodrbnia si pewn mas majtkow. Wierzyciel moe dochodzi zaspokojenia z dowolnego przedm. majtkowego ale tylko wchodzcego w skad tej masy. np. odpowiedzialno za dugi spadkowe od momentu otwarcia spadku do przyjcia spadku - spadkobierca dopki nie owiadczy czy spadek przyjmuje, czy odrzuca odpowiada za dugi spadkowe wzgldem wierzycieli zmarego tylko ze spadku, ktry stanowi wyodrbnion mas maj. w majtku spadkobiercy.

-

Rzeczowa w razie ustanowienia zastawu lub hipoteki waciciel rzeczy obcionej odpowiada z tej rzeczy obcionej (ruchomo lub nieruchomo), odpowiadajc za dug. Wierzyciel hipoteczny lub zastawny uzyskuje prawo zaspokojenia si z tej rzeczy obcionej hipotek lub zastawem z pierwszestwem przed osobistymi wierzycielami waciciela rzeczy. To prawo jest skuteczne erga omnes, bez wzgldu na zmian waciciela rzeczy. Waciciel rzeczy obcionej ma obowizek wzgldem wierzyciela zastawnego wiadczenia w postaci (pati) znoszenia - podczas prowadzenia egzekucji. Waciciel rzeczy nawet nie musi by dunikiem.

Najczciej dug i odp. wystpuj razem, ale s syt., gdy dug istnieje bez odpowiedzialnoci. Mamy wtedy do czynienia z zob. niezupenymi (obligatio naturalis) to zobowizanie gdzie odpada odpowiedzialno a pozosta dug. Zobowizanie istnieje ale brak jest przymusu. Jeeli dunik speni dobrowolnie wiadczenie to jest ono nalene i wierzyciel moe je zatrzyma jako zgodne z podstaw prawn. Jeeli wiadczenie jest spenione z nieistniejcego dugu (kto mylnie uwaa e jest dunikiem) to jest to wiadczenie nienalene i trzeba je odda.

zob. niezupene od pocztku: np. tzw. dugi honorowe przegrane w karty lub z tytuu zakadw prawo przyjmuje, e powstaje zob., ale wycza moliwo przymusowego wyegzekwowania. Mwi o tym art. 413. Kto spenia wiadczenie z gry lub zakadu nie moe da zwrotu, chyba e gra lub zakad byy zakazane albo nierzetelne. Jeeli gra lub zakad byy zakazane lub nierzetelne to zobowizanie jest w ogle niewane i mona da zwrotu nienalenego wiadczenia. W art. 413 2 ustawodawca stwierdza e Roszcze z gry lub zakadw mona dochodzi tylko wtedy, gdy gra lub zakad byy prowadzone na podstawie zezwolenia waciwego organu pastwowego. A wic zakady i gry publiczne, dopuszczone do obrotu publicznego rodz zobowizania zupene. zob. przedawnione (pocz. bdce zupenym). Rnica polega na tym, i w przeciwiestwie do w/w strony mog przywrci zob. przedawnionemu pena skuteczno prawn.

WIADCZENIE TRE i RODZAJE. wiadczenie to dziaanie lub zaniechanie dunika. Musi by oznaczone (moe to wynika z treci przepisu prawa lub z treci umowy) lub przy najmniej oznaczalne tj. takie, o ktrym wiadomo w momencie powstania zobowizania, e da si okreli w przyszoci. Koniecznym warunkiem jest aby wiadczenie byo moliwe do spenienia. W myl paremii: impossibilium nulla obligatio wiadczenie niemoliwe nie rodzi zobowizania. Jeli w chwili powstania zobowizania wiadczenie jest niemoliwe, wtedy jest to niemoliwo wiadczenia pierwotna taka umowa nie rodzi zobowizania. Jeli pniej wiadczenie jest niemoliwe to zobowizanie wygasa. Problem co naley rozumie przez niemoliwo wiadczenia. Czy gdy tylko dunik nie jest w stanie wykona wiadczenia (skradziono mu samochd- niemoliwo subiektywna), czy gdy kady nie jest w stanie wykona wiadczenia

3

(obiektywnie). Chodzi o obiektywn niemono spenienia wiadczenia. (niem. subiektywna moe by czasami rwnoznaczna z obiektywn np. gdy ucito malarzowi rce i nie dokoczy obrazu.) wiadczenie to takie zachowanie dunika, ktre ma zaspokoi okrelony interes wierzyciela. Problem dotyczy niewykonania zobowizania czy jest ono niewykonane wtedy, gdy dunik nie speni wiadczenia, czy gdy wierzyciel nie uzyskuje zaspokojenia np. dunik zapaci pienidze pod wskazany adres i osobie, ktra nazywa si tak samo jak wierzyciel, ale wierzycielem nie jest. Problem czy wiadczenie jest spenione? eby nastpio spenienie wiadczenia: - musi uzyska zaspokojenie okrelonego interesu wierzyciela. Zobowizanie nie jest wykonane przez samo tylko naleyte zachowanie dunika, ale dopiero gdy ponadto wierzyciel zostanie zaspokojony. Interes wierzyciela moe mie charakter :

-

- dunik musi zrealizowa wynikajce z treci zob. zachowanie oraz

majtkowy i

niemajtkowy. Interes musi by godny ochrony prawnej, gdy nie jest jej godny to zobowizanie nie powstanie. Umowa nie bdzie wana np. uzyskanie wiadczenia aby poniy inn osob, czy z poczucia zemsty. Interes wierzyciela musi istnie przez cay czas trwania stosunku zobowizaniowego. Jeeli w pewnym momencie interes wierzyciela odpada, wierzyciel zostaje zaspokojony przez osob trzeci lub zbieg okolicznoci to zobowizanie traci sens, nie istnieje. Rodzaje wiadcze

I.

I. Podzia wiadcze ze wzgldu na kryterium czasu: w cigu ktrego wiadczenie ma by spenione oraz ze wzgldu na fakt czy upyw czasu ma wpyw na ksztat, rozmiar i wielko wiadczenia.

1.

1. wiadczenia jednorazowe zachowanie dunika da si speni jedn czynnoci (jednym zachowaniem). Sam upyw czasu nie oddziaywuje na rozmiar wiadczenia Jeeli wiadczenie jest podzielne i d. spenia je na raty, to nie odbiera to jednorazowego charakteru. Chodzi o to, e mona je speni jednorazowo, nieistotny jest faktyczny sposb spenienia wiadczenia. Dotyczy to gwnie wiadcze polegajcych na zapacie bd wydaniu rzeczy. 2. wiadczenia cige spenienie wiadczenia wymaga zachowania si dunika przez okrelony czas, chodzi tu o stae zachowanie si przez czas trwania caego stosunku np. zaniechanie, wiadczenie przechowawcy, wynajmujcego - przez umow najmu wynajmujcy zobowizuje si odda najemcy rzecz do uywania przez czas oznaczony lub nieoznaczony, wynajmujcy powinien wyda najemcy rzecz w stanie przydatnym do odpowiedniego uytku (w. jednorazowe) i utrzymywa rzecz w stanie przydatnym do umwionego uytku przez czas trwania najmu (w. cige). Dla zob., w ktrych przedmiotem jest w. cige charakterystyczna jest problematyka zakoczenia stosunku:

2.

-

-

albo jest to stosunek na czas oznaczony zakoczeniem jest tu upyw terminu.

albo na czas nieoznaczony wwczas sposobem zakoczenia stosunku jest tzw. wypowiedzenie. Prawo pozwala kadej ze stron stosunku trwaego przez jednostronne owiadczenie zakoczy stosunek cigy (3651). Mog by wprowadzone pewne modyfikacje od ktrych zaley skuteczno wypowiedzenia.

3.

3. wiadczenia okresowe s to wiadczenia, ktre maj do zoon pojciowo kategori. To wiadczenia, ktre maj si powtarza jednorazowo, w (regularnych) odstpach czasu, przy czym maj by realizowane na podstawie i przez czas trwania jednego stosunku obligacyjnego, np. czynsz, alimenty, odsetki. W ramach takich zobowiza naley odrni oglne prawo wierzyciela do powtarzajcych si wiadcze (wynajmujcy ma prawo da czynszu) od uprawnienia do poszczeglnych wiadcze okresowych (prawo do poszczeglnych rat czynszu). To ostatnie, w przeciwiestwie do prawa oglnego, ulega przedawnieniu (termin 3-letni) Poszczeglne wiadczenia okresowe s wzgldem siebie samoistne nie sumuj si w jedn z gry okrelon cao, bo jej nie znamy, tym rni si to wiadczenie od wiadczenia jednorazowego spenianego w ratach. Nawet jeeli um. najmu zawarta jest na czs oznaczony, to poszczeglne raty czynszu nie skadaj si na jedna z gry okrelon cao, gdy nie mamy pewnoci, czy stos. ten faktycznie zostanie zakoczony we wskazanym

4

terminie nadal jest to wiadczenia okresowe. Polegaj najczciej na wiadczeniu rzeczy zamiennych, na ogl w jednakowym, powtarzajcym si rozmiarze.

II. 1. 2.

II. Kryterium podziau jest waciwo przedmiotu wiadczenia, czy da si speni wiadczenie w czciach nie zmieniajc wartoci przedmiotu wiadczenia. 1. wiadczenia podzielne zapata sumy pieninej,

2. wiadczenia niepodzielne wydanie pary butw lub rkawiczek. Ten podzia jest wzgldny i zaley od woli stron. W myl zasady swobody umw strony mog przewidzie, e wiadczenie podzielne w ich stosunku bdzie niepodzielnym i na odwrt. Jeeli przedmiotem wiadczenia bdzie przeniesienie prawa (oprcz rzeczy), wtedy natura wiadczenia bdzie zalee od natury prawa np. prawo wasnoci moe by podzielone. S te prawa niepodzielne. Jeeli prawo jest podzielne to i wiadczenie bdzie podzielne i na odwrt. Zakwalifikowanie wiadczenia do jednej z tych grup rzutuje na uksztatowanie treci zob. Art.450 : Wierzyciel nie moe odmwi przyjcia wiadczenia czciowego, chociaby caa wierzytelno bya ju wymagalna, chyba e przyjcie takiego wiadczenia narusza jego uzasadniony interes. Jeeli wiadczenie jest podzielne to trzeba zaakceptowa czciowe wykonanie. Jeeli wiadczenie jest niepodzielne to wierzyciel moe nie przyj wiadczenia w czci. Podzia ten ma rwnie znaczenie, gdy po jednej stronie stos. oblig. wystepuje wielo podmiotw. Art.379 : Jeeli jest kilku dunikw lub kilku wierzycieli a wiadczenie jest podzielne, zarwno dug, jak i wierzytelno dziel si na tyle niezalenych od siebie czci, ilu jest dunikw albo wierzycieli. Czci te s rwne jeeli z okolicznoci nie wynika nic innego. Podzielno wiadcze powoduje w razie wieloci podmiotw podzia zobowizania. Od tej reguy s wyjtki np. zobowizania solidarne.

I.

III.

Podzia ze wzgldu na sposb oznaczenia przedmiotu, ktrego dotyczy wiadczenie.

1.1.wiadczenia

indywidualne oznaczone co do tosamoci. Przedmiot wiadczenia jest od pocztku okrelony przez wskazanie cech indywidualnych waciwych jednej okrelonej rzeczy np. obraz okrelonego malarza o okrelonym tytule; wydanie przedmiotu wskazanego przez strony bez wskazywania cech.

2.2.wiadczenia

rodzajowe oznaczone co do gatunku. Chodzi o rzeczy oznaczone przez cechy przynalene wikszej grupie. Rzeczy oznaczone liczb, miar, wag. Tutaj strony wyznaczaj charakter wiadczenia. Mog rzecz oznaczon co do gatunku potraktowa jako rzecz oznaczon co do tosamoci np. poprzez wskazanie tego worka mki, ziemniakw. Problem w tym, e rzeczy ozn. co do gatunku z momentem spenienia wiadczenia zostaj zindywidualizowane konkretyzacja wiadczenia (dokonuje si najczciej z chwil spenienia wiadczenia, ale strony mog tego dokona wczeniej, zdarza si to jednak rzadko). Od chwili konkretyzacji zmienia si reim prawny zob., m.in. ryzyko przypadkowej utraty lub uszkodzenia rzeczy przechodzi na wierzyciela. (species perit ei cui debetur), zmienia si tez zakres obowizku dunika. Gdy rzecz jest ju przeznaczona dla nabywcy dunik ma j przechowywa z zachowaniem naleytej starannoci. Gdy obowizku tego nie dopeni to on ponosi za to odpowiedzialno odszkodowawcz. Dopki konkretyzacji rzeczy nie ma ryzyko obcia dunika, majcym dug gatunkowy (genus perire non censetur). Na wczeniejsz konkretyzacj rzeczy oznaczonej co do gatunku musz wyrazi zgod dwie strony, konkretyzacja jednej strony nie wie drugiej strony. Jednostronna wczeniejsza konkretyzacja nie jest dopuszczalna. Jeeli wiadczenie dotyczy rzeczy oznaczonych co do gatunku to istnieje problem jakiej jakoci maj by wydane rzeczy. Za PRL uwaano, e dunik powinien wyda rzeczy najlepszej jakoci. Jako to pojcie wzgldne i wierzyciel moe nie by zainteresowany takim rozwizaniem gdy moe okaza si, e s to rzeczy za drogie bd nieprzydatne. Obecnie ustawodawca stwierdza, e powinny to by rzeczy o redniej jakoci art.357 : Jeeli dunik jest zobowizany do wiadczenia rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a jako rzeczy nie jest oznaczona przez waciwe

5

przepisy lub przez czynno prawn ani nie wynika z okolicznoci, dunik powinien wiadczy rzeczy redniej jakoci. S jeszcze wiadczenia rodzajowe ograniczone ze wzgldu na rdo, z ktrego przedmiot wiadczenia ma pochodzi. Np. strony umwi si o dostaw 1 tony truskawek, ale z gospodarstwa okrelonego rolnika. Jest to wane, bo jeeli rok by nieurodzajny i rolnik wyprodukowa 0,5 tony, to jeli jest to wiadczenie rodzajowe nieograniczone to rolnik musi dokupi 0,5 tony truskawek. Nie ma niemoliwoci wiadczenia. Jeeli wiadczenie rodzajowe jest ograniczone to moe wystpi niemoliwo wiadczenia w postaci braku 0,5 tony truskawek. Rolnik nie jest zobowizany do spenienia caego wiadczenia.

WIADCZENIA

P I E N I N E najoglniej polegaj na zapacie okrelonej sumy jednostek pieninych; maj due znaczenie w obrocie cywilno prawnym, zwaszcza gospodarczym. Pienidz :

jest rodkiem zapaty za dobra i usugi; jest przedmiotem umw cywilno prawnych, chodzi o stosunki kredytowe, poyczki; pozwala zaspokoi okrelone interesy np. odszkodowawcze, alimentacyjne.

S zobowizania, w ktrych od pocztku chodzi o wiadczenie pienine zob. pienine sensu stricto. W takim zobowizaniu nie chodzi o znaki pienine (banknoty, monety), lecz chodzi o zapat okrelonej sumy jednostek pieninych, a jakimi znakami zapacono to jest bez rnicy. Nie jest zobowizaniem pieninym zobowizanie do wydania okrelonych znakw pieninych (np. numizmatw). wiadczenie od pocztku opiewa na zapat okrelonej sumy jednostek pieninych. Czym innym jest zobowizanie niepienine ze wiadczeniem pieninym od pocztku chodzi o co innego ni pienidze np. wiadczenie alimentacyjne chodzi o dostarczenie rodkw utrzymania; wiadczenie odszkodowawcze chodzi o naprawienie szkody. Wyrniamy dwie postacie pienidza :

1) 2)

1) pienidz gotwkowy dotyczy to wydania i przeniesienia na wierzyciela wasnoci okrelonej sumy jednostek pieninych ucielenionej w odpowiedniej iloci znakw pieninych i w ten sposb nastpuje zapata. 2) pienidz bankowy (bezgotwkowy) pienidz wyraa si w zapisach na kontach bankowych, ksigach. Ten zapis moe by zapisem na papierze, w komputerze. Zapata nastpuje poprzez dokonanie przelewu i uznanie rachunku wierzyciela (wpyw pienidzy na rachunek wierzyciela to data spenienia wiadczenia). Mam w banku 100z., tzn. e mam wierzytelno do banku o wypat 100 z. zapata nastpuje poprzez polecenie przelewu okrelonej sumy na t osob i nastpuj odpowiednie zapisy.

Zajmiemy si zob. pieninymi sensu stricto, kodeks przewiduje zasady wykonanie takich zob.

I.

I. ZASADA NOMINALIZMU art. 358 1. Jeeli przedmiotem zobowizania od chwili jego powstania jest suma pienina, spenienie wiadczenia nastpuje przez zapat sumy nominalnej, chyba e przepisy szczeglne stanowi inaczej.

Zasada ta odnosi si tylko do zobowiza pieninych sensu stricto, nie dziaa w odniesieniu do zobowiza niepieninych ze wiadczeniem pieninym. Suma nominalna to suma, na ktr opiewao wiadczenie w chwili powstania zob. Zasada nominalizmu nie uwzgldnia zatem zmian siy nabywczej pienidza. Jednostka pienina ma bowiem rne wartoci kursowe (wzgldem innych walut) oraz rn w czasie warto nabywcz ilo dbr i usug, ktre mona naby za jednostk pienin. Pki rnice w wartoci jedn.pien. z chwili powstania zob. i spenienia w. s niewielkie mona je pomin. Jeeli wystpuj jednak gwatowne procesy inflacyjne lub deflacyjne, zasada nominalizmu jest sprzeczna z poczuciem sprawiedliwoci.

6

Likwidacji tych skutkw suy waloryzacja zobowiza pieninych, bdca wyjtkiem od zasady nominalizmu. Waloryzacja polega na odpowiednim przeliczeniu sumy jednostek pieninych (wiadczenia pieninego) wedug okrelonego kryterium. Ustawodawca dopuszcza waloryzacj w dwch postaciach: 1. 1. waloryzacja umowna art. 358 2 Strony mog zastrzec w umowie, e wysoko wiadczenia pieninego zostanie ustalona wedug innego ni pienidz miernika wartoci. Strony, zakadajc e pewien miernik bdzie mia bardziej stabiln warto od pienidza, wprowadzaj do umowy postanowienie, e zapata nastpi po przeliczeniu wiadczenia. W zalenoci jaki miernik wartoci zosta przyjty za kryterium przeliczenia mwimy o odpowiedniej klauzuli waloryzacyjnej: a) a) klauzula towarowa gdy zwrot nastpuje po przeliczeniu wg wartoci towaru (np. zboe); b) b) klauzula walutowa odnosi si do wartoci waluty obcej lub koszyka walut. Zastrzeenia w doktrynie, czy klauzula ta jest dopuszczalna ze wzgldu na zasad walutowoci, jest to pogld wtpliwy, bo czym innym jest wyraenie zobowiza pieninych, a czym innym ustalenie wskanika waloryzacji; c) c) klauzula zota - warto zota; d) d) klauzule indeksowe odnosz si do wskanika kosztw (wynagrodzenia, m mieszkania, kosztw utrzymania itp.).waloryzacja sdowa 358 3 W razie istotnej zmiany siy nabywczej pienidza, po powstaniu zobowizania, sd moe po rozwaeniu interesu stron, zgodnie z zasadami wspycia spoecznego, zmieni wysoko lub sposb spenienia wiadczenia pieninego, chociaby byy ustalone w orzeczeniu lub umowie. Przepis ten daje zatem sdowi ius modificandi kompetencje, do zmiany treci zobowizania, na wniosek jednej ze stron (jest to wyjtek od cywilnoprawnej zasady, e strony zwizane s tym co ustaliy w umowie). Waloryzacja sdowa ma charakter jednorazowy, jeeli jest kolejna zmiana siy nabywczej pienidza to musi by kolejna waloryzacja tego samego.

2.

2.

Przesanki : a) a) istotna zmiana siy nabywczej pienidza (zwyka, nieistotna nie daje sdowi prawa); sd decyduje czy sprawa bya istotna; b) b) zmiana ta musi nastpi podczas trwania zobowizania po powstaniu i przed wyganiciem. Niedopuszczalna jest walor. zob. wykonanych i wygasych. Pojawia si problem czy przyjcie wiadczenia pieninego przez wierz. w wysokoci zaproponowanej przez d. zawsze wycza moliwo dania walor. Przyjmuje si, e jeeli wierz. przyjmuje sum z zastrzeeniem, e nie uznaje tego za spenienie caego w. i da waloryzacji, to nie powoduje to wyganicia zobowizania (bo 3562 i 450). c) c) wniosek strony co to za danie? Nie jest to roszczenie, bo nie jest skierowane do 2 strony, jest raczej blisze p.p.ksztatujcemu (Szpunar) 1str. czynno prawna zmierzajca do zmiany treci stosunku prawnego, z tym zastrzeeniem, e ostatecznie waloryzacji dokonuje sd Sd moe zmieni wysoko wiadczenia lub sposb jego spenienia (np. dokona tylko rozoenia na raty), spjnik lub wskazuje, e moe dokona jednego i drugiego. Ma przy tym uwzgldni interesy stron i zasady wspycia spoecznego moe obciy 7

skutkami inflacji obie strony. Powinien bowiem uwzgldni indywidualn sytuacj kadej ze stron. Zgodnie przyjmuje si, e wiadczenie zasdzone wyrokiem sdowym moe ulec (ponownej) waloryzacji, jeeli d. opnia si w spenieniu w.Ustawodawca wprowadza zastrzeenie art. 358 4 Z daniem zmiany wysokoci lub sposobu spenienia wiadczenia pieninego nie moe wystpi strona prowadzca przedsibiorstwo, jeeli wiadczenie pozostaje w zwizku z prowadzeniem tego przedsibiorstwa.

II.

II. ZASADA WALUTOWOCI w art. 358: Z zastrzeeniem wyjtkw w ustawie przewidzianych, zobowizania pienine na obszarze RP mog by wyraone tylko w pienidzu polskim. Oznacza to, e zobowizania pienine na obszarze RP nie mog opiewa na inne waluty i nie mog by w nich wykonywane sankcj jest niewano (art. 58). Jest wiele wyjtkw przewidzianych w ustawie, przede wszystkim w prawie dewizowym. W praktyce wartoci wiadcze s czsto wyraane nie w walucie polskiej lecz w walucie obcej np. oferty lokali mieszkalnych, nieruchomoci, samochodw patno wyraona w walucie obcej. Te ogoszenia mona w drodze przychylnej interpretacji uwaa za (jedynie zaproszenia do rokowa to nie czynn.pr. albo) oferty zawierajce klauzule walutowe, podobnie umowy wtedy mona przyj, e umowa jest wana. Jeeli jednak dojdzie ju do zapaty w dewizach, to trudniej uchyli si od skutkw niewanoci, bo strony potwierdzaj, e ich zamiarem byo ustalenie w umowie patnoci w walucie obcej. Taka umowa byaby niewana, chyba eby potraktowa t zapat w dewizach jako datio in solutum czyli tzw. wiadczenie w miejsce wypenienia. Wtedy zapata w dewizach bdzie niewana, ale mona uratowa wano samej umowy, ktra w zasadzie opiewaaby na wiadczenie w walucie polskiej, a zapata w dewizach byaby tylko czynnoci dodatkow, ktr strony uzgadniaj ju przy wykonaniu, moc ktrej wierzyciel zgadza si na przyjcie innego wiadczenia w miejsce zastrzeonego pierwotnie. Wtedy to zobowizanie do wiadczenia w dewizach byoby niewane i wpata w dewizach podlegaaby zwrotowi jako wiadczenie nienalene. Natomiast wierzyciel mgby nadal dochodzi zapaty o sum okrelon w zotwkach przy zaoeniu, e pierwotna umowa dotyczya patnoci w walucie polskiej i nie jest dotknita sankcj niewanoci. Pojawiay si w doktrynie polskiej pogldy, e korzystanie z klauzuli walutowej jest w wietle zasady walutowoci niedopuszczalne. Poniewa zobowizanie ma by wyraone w walucie polskiej, a w art.3582 jest odwoanie do innego ni pienidz miernika wartoci, a wic powstaje pytanie czy waluta obca to te pienidz. Praktyka przemawia za tym, e klauzula walutowa jest dopuszczalna. Orzecznictwo do tej pory nie wypowiadao si w tej sprawie nie ma wic podstaw do zakazu odwoywania si do klauzul walutowych. W art.3582 trzeba doda, e chodzi o inny ni pienidz polski miernik wartoci. Problem jeeli jest dopuszczalna zapata w dewizach, to czy tego rodzaju wiadczenie jest wiadczeniem pieninym? Jeli waluta obca moe by przedmiotem legalnego obiegu w Polsce to w tym zakresie peni ona funkcje pienidza. Doktryna i orzecznictwo przyjmuje, e taka naleno wyraona w walucie obcej jest wiadczeniem pieninym. Uchwaa SN z 82 roku: wiadczenie wyraone w dewizach jest zobowizaniem pieninym i odsetki za opnienie w spenieniu takiego wiadczenia rwnie nale si w dewizach. Kolejny rodzaj wiadcze zwizany ze wiadczeniami pieninymi to odsetki . Odsetki s wiadczeniem ubocznym, zwizanym ze wiadczeniem gwnym i stanowicym wynagrodzenie za korzystanie z cudzego kapitau. Ich wysoko jest ustalana wedug stopy procentowej przemnoonej przez czas korzystania ze wiadczenia gwnego czyli z tego kapitau. W obrocie przewanie mamy do czynienia z odsetkami ze wiadcze pieninych. Mog by te zastrzeone przy wiadczeniach gatunkowych np. kto ma wykorzysta ton wgla a pniej ma j zwrci i jeszcze 100 kg. tytuem odsetek. Jeeli wiadczenie gwne byo wyraone w walucie obcej to rwnie odsetki powinny by w walucie obcej. wiadczenie odsetek to wiadczenie uboczne, ale zachowuje te pewn samodzielno. Zwizek wiadczenia odsetek ze wiadczeniem gwnym jest cisy, ale maj one pewn samodzielno np. inaczej okrela si termin przedawnienia. wiadczenie odsetek jest zawsze wiadczeniem okresowym tzn. nale si one okrelonych odstpach czasu i s zwizane z upywem czasu, od ktrego zaley rozmiar wiadczenia odsetek. Na og s nalene w regularnych odstpach czasu ale czasem moe by tak, e s zastrzeone i patne jednorazowo za cay okres korzystania z cudzego kapitau. Wtedy jest wtpliwo czy s wiadczeniem okresowym czy jednorazowym.

8

Wedug Radwaskiego odsetki zawsze s wiadczeniem okresowym nawet jeeli maj by zapacone jednorazowo, a Dybowski w takiej sytuacji kwestionuje okresowy charakter odsetek, uwaa e wtedy jest to wiadczenie jednorazowe. Trzeba przyj, e racj ma Radwaski. Funkcje odsetek. wynagrodzenie za korzystanie z kapitau. mog si te pojawi funkcja odszkodowawcza w przypadku opnienia w spenieniu wiadczenia gwnego (481). Odsetki maj te funkcj waloryzacyjn tzn. jeli jest inflacja a wierzyciel ma zastrzeone odsetki to spadek siy nabywczej pienidza jest w pewnym stopniu kompensowany przez naleno z tytuu odsetek, zwaszcza jeli odsetki s zastrzegane wedle stopy bliskiej stopie przewidywanej inflacji. (Sd dokonujc waloryzacji powinien uwzgldni czy od w. byy przewidziane odsetki) Mog mie te peni funkcj quasi represyjn ze wzgldu na wysoko w naszym kraju. rda odsetek. Nie ma oglnej zasady, e odsetki nale si za korzystanie z cudzego kapitau obowizek ten musi mie wyranie oznaczone rdo Art. 359 1. Odsetki od sumy pieninej nale si tylko wtedy, gdy to wynika z czynnoci prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sdu lub z decyzji innego waciwego organu. A contrario jeeli obowizek pacenia odsetek nie wynika z w/w to nie ma obowizku pacenia odsetek. Sam fakt korzystania z czyjego kapitau sam w sobie nie rodzi obowizku pacenia odsetek i nie daje drugiej stronie prawa dania odsetek. Jednostronne owiadczenie nie rodzi obowizku zapaty odsetek, chyba e to wynika z ustawy. Banki czsto zmieniaj stop procentow odsetek poprzez jednostronne owiadczenie woli, ale ma to swoj podstaw prawn jak jest regulamin bankowy, ktry staje si czci umowy stron. Jednym z przepisw przewidujcych ustawowy obowizek zapaty odsetek jest art. 481 Wysoko odsetek. [nowelizacja z 7.VII.2005 nie uwzgldniona!] Jeeli wynikaj z czynn.pr. to okrela j tre tej czynn. (dawniej max. odsetki umowne: 12% w skali rocznej). Zbyt wygrowane odsetki mog by uznane za sprzeczne z z.w.s. Art. 359. 2. Jeeli wysoko odsetek nie jest w inny sposb okrelona, nale si odsetki ustawowe. 3. Rada Ministrw okrela w drodze rozporzdzenia, wysoko odsetek ustawowych, kierujc si koniecznoci zapewnienia dyscypliny patniczej i sprawnego przeprowadzania rozlicze pieninych, biorc pod uwag wysoko rynkowych stp procentowych oraz stp procentowych Narodowego Banku Polskiego. Problem anatocyzmu (odsetki od osdetek). Co do zasady jest to zakazane ustawodawca przewiduje jednak wyjtki art. 482

Art. 482. 1. Od zalegych odsetek mona da odsetek za opnienie dopiero od chwili wytoczenia o nie powdztwa, chyba e po powstaniu zalegoci strony zgodziy si na doliczenie zalegych odsetek do dunej sumy. 2. Przepis paragrafu poprzedzajcego nie dotyczy poyczek dugoterminowych udzielanych przez instytucje kredytowe.Moliwe jest zatem, eby strony ju po powstaniu zalegoci (ale nie ju w umowie) zgodziy si na doliczenie zalegych odsetek do dunej sumy czyli zgodziy si dokona tzw. kapitalizacji odsetek (wczenie odsetek do sumy kapitau.) Przy czym 2 zastrzega, e nie dotyczy to poyczek dugoterminowych udzielanych przez instytucje kredytowe. Terminy patnoci odsetek

9

Art. 360. W braku odmiennego zastrzeenia co do terminu patnoci odsetek s one patne co roku z dou, a jeeli termin patnoci sumy pieninej jest krtszy ni rok - jednoczenie z zapat tej sumy.Przedawnienie roszczenia odsetek Odsetki s wiadczeniami okresowymi wic przedawniaj si w terminie 3letnim. Roszczenie o odsetki jest samodzielne i nie zaley od roszczenia gwnego. Pocztek biegu terminu roszczenia odsetek od dnia wymagalnoci. Przy opnieniu termin przedawnienia zaczyna biec za kady dzie osobno.

WIADCZENIA ODSZKODOWAWCZE(w. polegajce naprawieniu szkody) KC rezygnuje z legalnej definicji szkody i opiera si na potocznym rozumieniu szkody to uszczerbek doznany przez poszkodowanego w dobrach i interesach prawnie chronionych wbrew swej woli. Naruszone dobra prawne mog mie charakter dbr osobistych lub majtkowych, wobec czego moemy wyrni szkod majtkow (szkoda sensu stricto) i szkod niemajtkow (krzywd). Szkoda majtkowa to uszczerbek w dobrach i interesach, ktre maj warto ekonomiczn i daj si wyrazi w pienidzu. Polega zatem na, dajcym si oszacowa w pienidzu, uszczupleniu majtku poszkodowanego. Wynika najczciej z naruszenia praw majtkowych poszkodowanego lub jego stanu posiadania, ale moe take by konsekwencj naruszenia dbr osobistych (szkoda na osobie). Szkoda niemajtkowa polega na ujemnych konsekwencjach jakie wynikaj z naruszenia ciaa, rozstroju zdrowia, naruszenia dbr osobistych dla poszkodowanego w sferze niemajtkowej, osobistej i wyraaj si w blu i cierpieniach psychicznych i fizycznych. Szkoda niemajtkowa zwana jest inaczej krzywd. Przy szkodzie na osobie moemy mie z jednej strony konsekwencje majtkowe (szkoda majtkowa), z drugiej strony konsekwencj naruszenia dbr osobistych jest cierpienie, krzywda. Naprawienie szkody, jako e, odbywa si poprzez rodki majtkowe dotyczy gwnie szkody majtkowej. Wynagrodzenie krzywdy za pomoc rodkw majtkowych budzi bowiem wtpliwoci czy cierpienia da si przeliczy na pienidze? Systemy prawne w rnych krajach odmiennie normuj ten problem s kraje gdzie przewaa pogld, e mona da zadouczynienia pieninego za kad doznan krzywd, cierpienia moralne, psychiczne (Francja, Anglia). W prawie niemieckim uwaa si natomiast, e naprawienie szkody niemajtkowej moe nastpi za pomoc rodkw majtkowych tylko w przypadkach wskazanych w ustawie, a wic zasad jest zakaz dania pienidzy z tytuu cierpie. Prawo polskie blisze jest tradycji niemieckiej, ale sytuacja jest do niejasna bo nowelizacja art. 448 spowodowaa, e trudno jest wskaza jakie stanowisko zajmuje ustawodawca polski w tej kwestii. Szkoda majtkowa moe mie dwa aspekty:

strata poniesiona damnum emergens

utracone korzyci lucrum cessans Mwi o tym art. 361 2 (...) naprawienie szkody obejmuje straty, ktre poszkodowany ponis, oraz korzyci, ktre mgby osign, gdyby mu szkody nie wyrzdzono. Nie podlega natomiast naprawieniu tzw. szkoda ewentualna utrata pewnej szansy na co co np. na przysze zyski. Granice s jednak pynne. Naprawienie szkody to wiadczenie odszkodowawcze. Mamy trzy rda obowizku naprawienia szkody:

1

1.

1. Czyn niedozwolony (odpowiedzialno ex delicto) Czyn niedozwolony to termin techniczno-prawny, szerszy od potocznego rozumienia. Zdarzenie bdce takim rdem zob. nie musi w ogle by czynem czowieka. Chodzi nie tylko o czyny zabronione przez prawo, ale o wszystkie przypadki, gdy ustawa czy z wyrzdzeniem szkody powstanie stosunku zobowizaniowego sam fakt wyrzdzenia szkody jest zatem samodzielnym rdem obowizku odszkodowawczego, ktry powstaje niezalenie od istniejcego wczeniej midzy stronami stosunku prawnego. Ustawa przewiduje, e razie wyrzdzenie szkody w pewnych okolicznociach, z ktrymi ustawa wie obowizek jej naprawienia mwimy o odpowiedzialnoci z tytuu czynu niedozwolonego. Mog to by sytuacje, ktre nie maj nic wsplnego ani z czynem (zachowaniem ludzkim) ani z zakazami prawnymi np. jeli nastpi oberwanie balkonu, ktry spadaj wyrzdzi szkod, to ta sytuacja nie jest zachowaniem ludzkim i nie jest zakazana bo jest to zdarzenie faktyczne, ale prawo czy z nim obowizek naprawienia szkody. Sam fakt wyrzdzenia szkody powoduje, e pomidzy stronami zawizuje si stosunek zobowizaniowy polegajcy na obowizku naprawienia szkody, wiadczenie odszkodowawcze jest tu wiadczeniem pierwotnym (jest od pocztku wiadczeniem gwnym); 2. Istniejce uprzednio zobowizanie (odpowiedzialno ex contractu) midzy stronami a wic poszkodowanym a sprawc szkody istnia uprzednio stosunek zobowizaniowy i szkoda pojawia si w zwizku z tym, e dunik nie wykonuje swojego zobowizania albo wykonuje je nienaleycie. Szkoda wynika z naruszenia istniejcego ju midzy stronami zobowizania. wiadczenie odszkodowawcze jest tu zawsze wiadczeniem wtrnym, ktre moe zastpi wiadczenie pierwotne (np. w przypadku zniszczenia obrazu) lub obciy dunika obok w.pierwotnego. Nazwa odpowiedzialno kontraktowa jest niecisa, bo uprzednie zobowizanie mogo wynika nie tylko z umowy, ale rwnie 1str. czynn.pr lub przepisu ustawy. Uprzednie zobowizanie nigdy nie bdzie rdem odpowiedzialnoci za szkod niemajtkow.

2.

3.

3. Stosunek ubezpieczeniowy, umowa ubezpieczeniowa (gwarancyjna). Strony s zwizane uprzednio istniejcym stosunkiem szczeglnego rodzaju. Jedna ze stron tej umowy (ubezpieczyciel) z gry zobowizuje si naprawi dany rodzaj szkody jeli tak powstanie u drugiej strony. Ubezpieczyciel nie jest zobowizany do zapobieenia wystpienia tej szkody, a obowizek jej naprawienia pojawia si nie jako nastpstwo naruszenia umowy lub jej niewykonania, lecz jeli zici si warunek okrelony w umowie. Warunek ten jest warunkiem losowym strony nie mog wic w momencie zawarcia umowy przewidzie czy to zdarzenie szkodzce wystpi czy nie, czy szkoda bdzie czy nie. Podobnie jak przy odp. deliktowej wiadczenie odszkodowawcze ma tu charakter pierwotny, jego rdem jest jednak nie przepis ustawy, a umowa stron co wskazuje z kolei na podobiestwo do odpowiedzialnoci kontraktowej. Rnica polega jednak na tym, i w tym wypadku strony w umowie od pocztku ustaj naprawienie szkody jako wiadczenie gwne (pierwotne). O odpowiedzialnoci cywilnej mwimy gdy jest to odpowiedzialno ex delicto lub ex contractu (2 reimy odpowiedzialnoci cywilnej). Odpowiedzialno ubezpieczeniowa to szczeglny rodzaj odpowiedzialnoci. PRZESANKI ODPOWIEDZIALNOCI CYWILNEJ.

1) 2) 3)

1)

musi powsta szkoda w prawie cywilnym nie ma odpowiedzialnoci za usiowanie, etc.

2) szkoda ta musi nastpi w okolicznociach z ktrymi prawo czy odpowiedzialno (powstanie obowizku naprawienia szkody), nie kada szkoda rodzi obowizek jej naprawienia. 3) musi zachodzi zwizek przyczynowy midzy wystpieniem szkody a zdarzeniem z ktrym ustawa czy odpowiedzialno szkoda musi by nastpstwem w/w okolicznoci i tylko taka szkoda podlega naprawieniu.

PODSTAWY ODPOWIEDZIALNOCI CYWILNEJ. Zasada winy. Jest zasada tradycyjn, podstawow. Dlatego kto odpowiada za szkod, bo szkod t przez swoje naganne zachowanie spowodowa. Art. 415

Art. 415. Kto z winy swej wyrzdzi drugiemu szkod, obowizany jest do jej naprawienia.Historycznie nie bya to pierwsza zasada, dawniej wszystko byo bardziej kazuistyczne w okrelonych prawem warunkach zawsze powstawaa odpowiedzialno cywilna. Ogln klauzul odpowiedzialnoci na zasadzie winy zawiera dopiero Kodeks Napoleona (art. 1382) by to wynik pewnego rozwoju. Pocztkowo jest to zasada gwna i wyczna. W XIXw. pojawia si konieczno stworzenia innych podstaw odpowiedzialnoci, nie opartych na winie

1

Zasada ryzyka. Rozwj techniki, przemysu a w szczeglnoci komunikacji spowodowa, e czsto szkoda powstawaa w sposb niezawiniony lub trudno byo ustali win, dochodzio do wypadku a nikt konkretny winy nie ponosi. Problem dotyczy sytuacji poszkodowanego. Ustawodawca doszed do wniosku, e zasada winy nie wystarcza i trzeba przyj odpowiedzialno niezalen od winy. Ryzyko wypadku trzeba przenie na inn, okrelon osob uywajc pojazdu, eksploatujc dane urzdzenie. Wprowadzono odpowiedzialno na zasadzie ryzyka okrelone osoby ponosz odpowiedzialno za ryzyko przedsibrania pewnych aktywnoci, stwarzajcych zwikszone prawdopodobiestwo wystpienia szkody. Pocztkowo bya wyjtkiem, od zasady winy, obecnie s to zasady rwnorzdne. Art. 435.

Art. 435. 1. Prowadzcy na wasny rachunek przedsibiorstwo lub zakad wprawiany w ruch za pomoc si przyrody (pary, gazu, elektrycznoci, paliw pynnych itp.) ponosi odpowiedzialno za szkod na osobie lub mieniu, wyrzdzon komukolwiek przez ruch przedsibiorstwa lub zakadu, chyba e szkoda nastpia wskutek siy wyszej albo wycznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za ktr nie ponosi odpowiedzialnoci. 2. Przepis powyszy stosuje si odpowiednio do przedsibiorstw lub zakadw wytwarzajcych rodki wybuchowe albo posugujcych si takimi rodkami.Zasada susznoci. S to sytuacje wyjtkowe wymienione w przepisach kodeksu. Ustawodawca mwi, e sd moe zasdzi odszkodowanie jeli uzna, e odpowiada to zasadom wspycia spoecznego/ zasadom susznoci. Zazwyczaj gdy dwie pierwsze zasady nie wchodz w gr to dla zapewnienia poszkodowanemu by nie pozosta bez pomocy, ochrony, sd na zasadzie wspycia spoecznego moe zasdzi odszkodowanie i przyj odpowiedzialno danej osoby. To czy odpowiedzialno powstanie zaley od sdu, zasada ta ma charakter subsydiarny. Art. 419. [problem w tym, e ju uchylony:)]

Art. 419. W wypadku gdy Skarb Pastwa nie ponosi wedug przepisw niniejszego tytuu odpowiedzialnoci za szkod wyrzdzon przez funkcjonariusza pastwowego przy wykonywaniu powierzonej mu czynnoci, poszkodowany moe da cakowitego lub czciowego naprawienia szkody przez Skarb Pastwa, jeeli dozna uszkodzenia ciaa lub rozstroju zdrowia albo utraci ywiciela, a z okolicznoci, zwaszcza ze wzgldu na niezdolno poszkodowanego do pracy albo ze wzgldu na jego cikie pooenie materialne, wynika, e wymagaj tego zasady wspycia spoecznego.

FUNKCJE ODPOWIEDZIALNOCI CYWILNEJ.

1) 2) 3)

1) 2) 3)

Funkcja kompensacyjna Funkcja wychowawczo prewencyjna Funkcja represyjna

1

4) 4) Funkcja repartycyjna Ad.1) Polega na naprawieniu uszczerbku, na przywrceniu stanu poprzedniego. Chodzi tu o ochron poszkodowanego jego dbr i interesw. Krg dbr i interesw, ktre podlegaj ochronie, stale si rozszerza. W Rzymie delikty dotyczyy szkd majtkowych i chodzio o fizyczne oddziaywanie (uszkodzenie ciaa, zniszczenie rzeczy). Nastpnie obowizek naprawienia szkody majtkowej obj szkody, ktrych nie wida np. utracone korzyci. Pniej odpowiedzialno cywilna obja szkody niemajtkowe bl, cierpienie psychiczne i fizyczne zwizane naruszeniem integralnoci fizycznej osoby. W kocu wprowadzono zasad penego odszkodowania szkoda ma by naprawiona w penej wysokoci, chodzi o cakowite wyrwnanie wszelkich uszczerbkw jakich dozna. Rozwj zakresu zdarze za co si odpowiada z punktu widzenia sprawcy. W Rzymie byy sformuowania bardzo kazuistyczne (jak PK). Aby ponie odpowiedzialno trzeba byo si zachowa dokadnie tak jak w przepisie. Przetrwao to do dzisiaj w systemie anglosaskim jako TORTS delikty w prawie angielskim, kazuistycznie okrelone przypadki. Gdy danego zachowania nie da si podcign pod tors, to nie ma odpowiedzialnoci. Obecnie Anglicy tworz oglne reguy, chcc rozszerzy odpowiedzialno. Prawo kontynentalne od pocztku od przypadkw szczeglnych dochodzi si do zasad oglnych zwaszcza odpowiedzialnoci opartej na zasadzie winy, duy wpyw wywaro prawo kanoniczne. W kodeksie francuskim z 1804 roku sformuowano art.1382, e w kadym wypadku, w ktrym dochodzi do wyrzdzenia szkody z winy sprawcy, sprawca powinien szkod naprawi. Klauzula oglna odpowiedzialnoci, bez wskazywania o jak szkod chodzi. W drugiej poowie XIX wieku i XX wieku rozwj odpowiedzialnoci oderwanej od winy. Chodzio o wyrzdzenie szkody przez typy zada, ktre wprowadzaj zwikszone niebezpieczestwo wyrzdzenia szkody w spoeczestwie. Waciciel przedsibiorstwa bdzie odpowiada za przedsibiorstwo bez wzgldu na win zasada ryzyka. Przy tej zasadzie s sytuacje egzoneracyjne, ktre pozwalaj si zwolni od odpowiedzialnoci. S te przypadki gdy nie mona zwolni si od odpowiedzialnoci tzw. odpowiedzialno absolutna (np. za szkody jdrowe). Ad.2) Jest to funkcja kontrowersyjna. Z jednej strony przez niektrych autorw podkrelana bo zapewnia ochron oglnego interesu publicznego. Przepisy OC maja zapobiega szkodzie i wychowywa wic jest to dziaanie w interesie oglnym, chodzi o minimalizacj ryzyk. Jednak kada szkoda to uszczerbek bez moliwoci penego naprawienia bo ten co naprawi szkod sam doznaje uszczerbku i ponosi ciar. Z drugiej strony ta funkcja nie daje si zmierzy. Na ile istnienie i stosowanie przepisw PC spowodowao nie wystpienie szkd. Ta sia oddziaywania jest bardzo saba. Odpowiedzialno cywilna czsto oparta jest na zasadzie ryzyka i oddziaywanie prewencyjne sabnie poniewa odpowiedzialno spada na osob z gry wskazan, bez wzgldu na win. Odpowiedzialno na zasadzie ryzyka podlega ubezpieczeniu i mona przenie odpowiedzialno cywiln na zakad ubezpiecze. Nawet gdy przedsibiorca si nie ubezpieczy to poniesie odpowiedzialno i zapaci odszkodowanie, ale wliczy to w koszta i przerzuci odpowiedzialno na swoich klientw (wliczy w cen towarw, usug). Ad.3) Przepisy PC nie maj na celu represji, jakiej dolegliwoci. S to wyjtkowe przypadki np. kara umowna wysoko kary umownej naley si bez wzgldu na wysoko szkody. Szkoda moe by wiksza i wtedy bdzie dolegliwoci (szkod). Ad.4) Ta funkcja nabiera co raz istotniejszego znaczenia. Dotyczy ona interesu oglnego, chodzi o prawidowe rozoenie ciaru szkody. Przenosi si ciar szkody z poszkodowanego na inn osob (odpowiedzialn). Problem dotyczy tego by ciar szkody by racjonalny, sprawiedliwy. Przy zasadzie winy uzasadnione jest przerzucenie ciaru winy na sprawc, gdy sprawca mgby szkody unikn gdyby zachowa si prawidowo z naleyt starannoci. Jest tu odpowiedzialno indywidualna za popenion win. Przy zasadzie ryzyka sprawa jest zoona bo nastpuje przerzucenie ciaru szkody na z gry okrelon osob bez wzgldu czy ponosi win czy nie, czy moga szkody unikn czy nie. Przerzucono bo ta osoba czerpie z tego korzyci wic trzeba obciy j ciarami - oprcz kosztw wewntrznych surowce, energia, take ciar strat widocznych na zewntrz w otoczeniu (rodowisko naturalne). Przerzuca si ciar szkody na t osob, ktra czerpie korzyci, a stworzya wzmoone niebezpieczestwo dla otoczenia i ktra moga si ubezpieczy od odpowiedzialnoci. Przenosi si ciar szkody na ca zbiorowo, bo dla jednostki ciar szkody moe by rujnujcy a dla zbiorowoci nie (wikszej grupy osb). Jest to kolektywizacja szkody uczynienie jej bardziej znon. Skupienie odpowiedzialnoci (kanalizacja) ustawodawca skupia odpowiedzialno za jaki typ zdarze na jednej osobie, chocia mona odpowiedzialno rozoy teoretycznie na kilku osobach. Ta jedna osoba musi ubezpieczy si od odpowiedzialnoci. Odpowiedzialno cywilna gotowo prawna do ponoszenia ujemnych konsekwencji dziaa, nie tylko tych co nastpiy ale te przyszych.SZKODA MAJTKOWA

A.

A. STWIERDZENIE ISTNIENIA SZKODY. Chodzi o stwierdzenie, e nastpi uszczerbek w majtku poszkodowanego wbrew jego woli. Nie jest szkod zuycie rzeczy, ani wyzbycie si prawa zgodnie z wol osoby. Szkod s natomiast wydatki na leczenie.

1

B. 1.

B. USTALENIE WYSOKOCI (ROZMIARU) SZKODY. 1. Metoda poszczeglnego dobra (dbr). Metoda ta polega na identyfikowaniu dbr naruszonych i odpowiednim ustaleniu kadej ze szkd z osobna np. wypadek drogowy i ustalamy szkod jak jest uszkodzony pojazd (poszczeglne czci) oraz przewoone rzeczy itd. Ta metoda dotknita jest niedogodnoci, bo moe nie da penego obrazu szkody. Gdy bierzemy pod uwag uszczerbek w poszczeglnych dobrach to nie dostrzeemy szkody w dobru jako caoci np. moe peni funkcj gospodarcz albo wyrzdzenie szkody w jednym elemencie moe w drodze rykoszetu dokona uszczerbku w innym elemencie.

2.

2. Metoda rnicy. Polega na ustaleniu rnicy midzy stanem majtku w momencie dokonywania oceny a stanem ktry by istnia gdyby zdarzenie szkodzce nie nastpio. To pozwala nam uchwyci cao szkody, take te elementy ktre pojawiaj si midzy poszczeglnymi naruszonymi dobrami. Objte jest t metod zarwno damnum emergens i lucrum cessans. DE moe polega na zmniejszeniu aktyww w majtku bd na zwikszeniu pasyww. LC moe polega na nie zwikszaniu si aktyww, ktre normalnie by nastpiy gdyby nie zdarzenie szkodzce bd na nie zmniejszeniu si pasyww. Ta metoda pozwala na zidentyfikowanie szkody, ktrej nie da si zidentyfikowa metod pierwsz np. zniszczenie kolekcji. Gdy ustalimy rozmiar szkody to trzeba ustali warto szkody.

C.

C. USTALENIE WARTOCI SZKODY t warto na og trzeba wyrazi w pienidzu, bo najczstszym sposobem naprawienia szkody jest odszkodowanie pienine. Teoretycznie w celu ustalenia wartoci szkody mona posuy si 3 kryteriami:

wedug cen powszechnych, przyjmowanych na rynku (pretium commune) warto dla wszystkich; wedug wartoci jak przedstawia dane dobro w majtku poszkodowanego (pretium singulare) chodzi o warto jak dany przedmiot mia w majtku poszkodowanego np. w zwizku z dekompletacj jakiej caoci (kolekcji); wedug wartoci uczuciowej, szczeglnego upodobania (pretium affectionis) np. zniszczenie pamitkowego zdjcia. Nie da si obiektywnie okreli wartoci szczeglnego upodobania. Tego kryterium nie moemy bra pod uwag niemoliwe jest obiektywne ustalenie, nie mona ponadto do oceny wcza elementw nie majtkowych.

Art. 363. 2. Jeeli naprawienie szkody ma nastpi w pienidzu, wysoko odszkodowania powinna by ustalona wedug cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba e szczeglne okolicznoci wymagaj przyjcia za podstaw cen istniejcych w innej chwili.Zdaniem Czachrskiego na gruncie 363 chodzi o ceny rynkowe, a zatem postulowa on stosowa kryterium pretium commune. Szpunar natomiat uwaa, e takie rozwizanie jest sprzeczne z zasad penego odszkodowania trzeba uwzgldnia pretium singulare. Obecnie w zasadzie przyjmuje si, e naley uwzgldnia p.s., lecz punktem wyjcia dla ustalenia wartoci szkody powinny by ceny rynkowe jako pewna warto obiektywna. Problem co gdy szkoda ma dla poszkodowanego nisz warto np. gdy uszkodzono samochd w wypadku samochodowym a waciciel posiada warsztat samochodowy. Naprawa wyniesie go mniej ni cena rynkowa. Jednak przyjto, e poszkodowanemu naley si co najmniej warto wynikajca z cen rynkowych. Z jakiej chwili? Ustawodawca stanowi, e wysoko odszkodowania powinna by ustalona wedug cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba e szczeglne okolicznoci wymagaj przyjcia za podstaw cen istniejcych w innej chwili. (Art. 363. 2. ) - co do zasady bierze si zatem pod uwag ceny z chwili orzekania a nie z chwili wyrzdzenia szkody. Tym samym 363. 2 chroni poszkodowanego przed skutkami inflacji. Nie jest to wyom od zasady nominalizmu, bo wiadczenie polegajce na naprawieniu szkody nie jest wiadczeniem pieninym to zobowizanie niepienine ze wiadczeniem pieninym jego celem jest wyrwnanie uszczerbku, ktre moe nastpi w dowolny sposb (zasada nominalizmu nie ma tu zastosowania).

1

Wprowadzono te moliwo odstpienia przez sd od zasady z 363. 2 ...chyba e.... Sd moe uwzgldniajc szczeglne okolicznoci sprawy przyj za podstaw ceny istniejce w innej chwili np. gdy poszkodowany odkupi sobie rzecz od razu, nie czekajc na proces. Co do szkody na osobie s szczeglne reguy jej naprawienia. Jest to szkoda trudno uchwytna, trudna do obiektywnego ustalenia. Sd musi rozpatrzy indywidualny przypadek poszkodowanego, musi bra pod uwag widoki na przyszo. W prawie deliktowym s szczeglne reguy naprawienia szkody na osobie art. 444 i nastpne.

D.

D. SPOSOBY NAPRAWIENIA SZKODY Art. 363. 1.

Art. 363. 1. Naprawienie szkody powinno nastpi, wedug wyboru poszkodowanego, bd przez przywrcenie stanu poprzedniego, bd przez zapat odpowiedniej sumy pieninej. Jednake gdyby przywrcenie stanu poprzedniego byo niemoliwe albo gdyby pocigao za sob dla zobowizanego nadmierne trudnoci lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza si do wiadczenia w pienidzu. S zatem dwa sposoby naprawienia szkody:

1. 2.

1. Przywrcenie stanu poprzedniego (restitutio in integrum) wysunite na pierwszy plan, ale nie zawsze jest moliwe np. uszkodzenie ciaa, zniszczenie rzeczy.

2. Zapata odpowiedniej sumy pieninej. Pienidze naprawiaj dzisiaj kad szkod. 363 wymieniajc 2 sposoby naprawienia szkody czyni ze zobowizania odszkodowawczego zob.przemienne. Przepisy o zobowizaniach przemiennych (365) przewiduj, i przy braku innych wskaza, o wyborze wiadczenia decyduje dunik, a art. 363 wprowadza wyjtek od tej zasady, bo wybr przysuguje tu wierzycielowi poszkodowanemu ( wedug wyboru poszkodowanego). Wybr ten jest jednak ograniczony, szczeglnie jeli chodzi o restitutio in integrum zdanie 2. art. 363 1. Po pierwsze moliwo wyboru moe by od pocztku wyczona - gdy restytucja jest niemoliwa, po drugie moe si okaza, e bdzie pocigaa za sob nadmierne trudnoci lub koszty dla zobowizanego, co w razie sporu musi by kontrolowane przez sd (dalsze ograniczenie swobody). ZAKRES ODPOWIEDZIALNOCI. Podstawow zasad wyznaczajc zakres obowizku naprawienia szkody jest zasada penego odszkodowania odszkodowanie powinno w caoci pokry szkod. Ta zasada wynika z caoksztatu regulacji kwestii odpowiedzialnoci (art. 361 zblia si do wypowiedzenia tej zasady.). W wielu przypadkach ta zasada doznaje jednak wyjtkw:

1. 2.

1. ograniczenie ze wzgldu na rdo z ktrego wynikaj (formalne) : ograniczenie wynikajce z przepisu ustawy ograniczenie wynikajce z woli stron (umowy) odpowiedzialno kontraktowa, strony mog wprowadzi pewien puap odszkodowania. ograniczenie wynikajce z orzeczenia sdowego (decyzji organu orzekajcego). Ta decyzja podejmowana jest na podstawie przepisu ustawy 2. ograniczenia zwizane z ustaleniem przesanek odpowiedzialnoci (merytoryczne). np. art. 891 wycza odpowiedzialno za zwyke niedbalstwo pewne postacie winy nie wystarczaj do powstania odp., wymagane jest co najmniej race niedbalstwo w umowie strony mog okreli, e dunik bdzie odpowiada za pewne typy zachowa, za inne nie odpowiada. Moe to by wskazane w ustawie np. prawo przewozowe czesto zwalnia przewonika od odpowiedzialnoci za opnienie. ograniczenie zakresu szkody podlegajcej naprawieniu np. art.438 (przewiduje jedynie odp. za szkody poniesine, a nie take za utracone korzyci), s przepisy ograniczajce odszkodowanie tylko do tzw.

1

ujemnego interesu umownego np. 387, prawo przewozowe zawiera ograniczenia odp. do zwykej wartoci przesyki.; przykady s liczne.

ograniczenie oglne wynikajce z ustawy art. 361. 1. Zobowizany do odszkodowania ponosi odpowiedzialno tylko za normalne nastpstwa dziaania lub zaniechania, z ktrego szkoda wynika. T formu stosuje si do wszelkich przypadkw odpowiedzialnoci (s wyjtki casus mixtus).

PROBLEMATYKA ZWIZKU PRZYCZYNOWEGO. Zwizek przyczynowy:

1. 2.

1. 2.

stanowi ogln i podstawow przesank odpowiedzialnoci cywilnej. wyznacza granice tej odpowiedzialnoci (przesanka ograniczajca odpowiedzialno).

Ad. 1) Zwizek przyczynowy to obiektywna zaleno midzy pewnym stanem rzeczy (przyczyna) a powstaniem szkody, ktry ma by skutkiem tej przyczyny. Zaleno ta polega na tym, e w razie wyeliminowania przyczyny powstaje obiektywne prawdopodobiestwo, e szkoda nie wystpi. Od strony pozytywnej wystpienie przyczyny obiektywnie (a wic niezalenie od stanu wiedzy stron) zwiksza prawdopodobiestwo wystpienia skutku. Przyczyna jest warunkiem sine qua non, tj. takim bez ktrego szkoda by nie powstaa. Zwizek ten moe, ale nie musi si sprowadza do zwizku o charakterze fizycznym (np. rzut kamieniem przyczyn wybicia szyby), moe by zwizkiem o charakterze bardziej subtelnym np. moe uwzgldnia pewne przeycia psychiczne osb uczestniczcych w zdarzeniu (np. dziecko pozostawione bez opieki wyrzdza sobie szkod to brak tej opieki by okolicznoci warunkujc, umoliwiajc powstanie tego rodzaju szkody; brak owietlenia klatki schodowej sprzyja powstaniu szkody w postaci uszkodzenia ciaa osoby, ktra spadnie ze schodw). Moe to by powizanie o charakterze normatywnym np. jeeli radca prawny spni si z wniesieniem apelacji to wyrok niekorzystny uprawomocni si i szkoda bdzie wynika nie tylko z fizycznych zachowa ale te z faktu, e prawo przewiduje w takim ukadzie okrelone skutki prawne. Pierwszy test jaki trzeba przeprowadzi, aby ustali czy ma miejsce zwizek przyczynowy, to test sine qua non - pytamy czy w konkretnej sytuacji nie wystpienie tego co okrelamy jako przyczyn wyczaoby powstanie szkody. Jeeli odpowiedz jest pozytywna tj. szkoda nie miaaby miejsca, gdyby wyeliminowa dan przyczyn tzn. e zwizek przyczynowy zachodzi (np. brak rzutu kamieniem w szyb szyba nie wybita; klatka schodowa naleycie owietlona prawdopodobiestwo upadku ze schodw znacznie ograniczone; dziecko naleycie pilnowane ryzyko wyrzdzenia sobie szkody znacznie mniejsze). Ustalenie istnienia powizania sine qua non odpowiada ujciu zwizku przyczynowego w teorii rwnowartoci warunkw tzn. przyczyn danego skutku jest kady czynnik bez ktrego ten skutek by si nie pojawi. Przyjcie tej formuy pozwala wyznaczy najrozleglejsze granice zwizku przyczynowego jako powizania obiektywnego np. teoria ta jest przyjmowana w pr. karnym, gdzie konsekwencje szerokiego ujcia zwizku przyczynowego, s ograniczane przez pozostae przesanki odpowiedzialnoci karnej g. win sprawcy. Tymczasem w prawie cywilnym odpowiedzialno jest czsto oderwana od winy. Przy odpowiedzialno cywilnej trzeba zatem na paszczynie zwizku przyczynowego dokona pierwszej selekcji. Gdyby opiera si na teorii rwnowartoci warunkw to mielibymy odpowiedzialno za to e np. kto poszed do lasu i zapali papierosa i rzuci ponc zapak na cik, od ciki zapaliy si drzewa, las i silny wiatr przenis ogie na wie, spony zabudowania a w nich czowiek nieostrony rzut zapaki to jedna z przyczyn mierci czowieka w poarze. W prawie karnym ten, kto rzuci zapak nie odpowiada za mier czowieka, bo nie ponosi winy. Przy odpowiedzialnoci cywilnej na zasadzie ryzyka tego dodatkowego kryterium selekcji nie mamy. Jeli na polowaniu jeden z myliwych zosta postrzelony przez drugiego, nastpnie usiad pod drzewem i czeka na pomoc a w tym czasie wybucha burza i piorun uderzy w drzewo zabijajc myliwego to mona powiedzie, e gdyby czowiek nie zosta postrzelony to nie siedziaby pod drzewem i nie nastpiaby mier. Std ju na paszczynie zwizku przyczynowego trzeba wprowadzi pewne kryterium selekcji szkodliwych nastpstw pojawia si teoria adekwatnego zwizku przyczynowego (von Kries). Na gruncie pr.cywilnego badamy dodatkowo, czy skutek stanowi normalne nastpstwo przyczyny. Znaczenie ma zatem jedynie zwizek przyczynowy w granicach normalnoci, typowoci, zwykoci nastpstw przyczyna ma stanowi okoliczno oglnie sprzyjajc powstaniu danego skutku w postaci szkody. Nastpstwa anormalne, atypowe mog by pominite. Na gruncie teorii adekwtnego zwizku przyczynowego stoi art. 361 1.

Art. 361. 1. Zobowizany do odszkodowania ponosi odpowiedzial-no tylko za normalne nastpstwa dziaania lub zaniechania, z ktrego szkoda wynika.

1

Na podstawie jakich kryteriw ocenia normalno, typowo nastpstw? Odrzucamy kryterium subiektywne, w myl ktrego normalne jest to, czego sprawca mg si domyle, co mg przewidzie. Nie zgadza si to z zaoeniami wstpnymi, e powizanie przyczynowe ma by oceniane obiektywnie (zwizek przyczynowy jest kategori obiektywn). Nie moe to by powizanie zalene od subiektywnej zdolnoci przewidywania sprawcy. Subiektywna zdolno przewidywania sprawcy to kategoria ustale winy. Przyjmujemy zatem kryterium obiektywne nastpstwo normalne to takie, ktrego prawdopodobiestwo wystpienia zwiksza si kadorazowo przez wystpienie przyczyny danego rodzaju (np. nieowietlenie klatki schodowej czy upadek ze schodw to normalne nastpstwo nieowietlenia klatki schodowej, czy nieowietlona klatka schodowa kadorazowo zwiksza niebezpieczestwo upadku ze schodw. Raczej tak.). Musimy okreli samo zdarzenie (przyczyn) i jego cechy w ujciu typowym i tak samo bada szkod (skutek) odnie je do pewnych zdarze typowych. Trzeba uwzgldni obiektywne kryterium wiedzy i dowiadczenia i to wedug stanu sprzed powstania szkody prognoza ex ante. Chodzi o takie okolicznoci, ktrych ustalenie byo obiektywnie moliwe w momencie wystpienia zdarzenia bdcego przyczyn. np. robotnicy przerzucali towar na statku, jedna ze skrzy miaa napis nie rzuca przedmioty szklane, robotnik rzuci skrzyni i nastpia eksplozja, bo w tej skrzyni by adunek wybuchowy. Czy w tej sytuacji mamy normalno zwizku przyczynowego, czy szkody wynike z eksplozji to normalne nastpstwo nieostronego postpowania ze skrzyni skrzyni? Zadajemy pytanie kauzalne biorc pod uwag wszystkie okolicznoci, ktrych ustalenie byo obiektywnie moliwe w chwili czynu. Sprawca nie mg przewidzie, e wewntrz skrzyni jest adunek wybuchowy, ale jest to nie istotne, moliwe bowiem byo obiektywne ustalenie tego faktu wystarczyo otworzy skrzyni. Skoro dany fakt mona byo obiektywnie ustali to nie mona go pomin w pytaniu kauzalnym brzmi ono: czy normalnym (typowym) nastpstwem rzucenia skrzyni wypenionej adunkiem wybuchowym jest wybuch (szkoda)? Odpowied jest twierdzca zachodzi adekwatny zwizek przyczynowy midzy szkoda a zaniedbaniem robotnika. Aczkolwiek nie mona byo obciy robotnika skutkami wybuchu, przy zaoeniu, e odpowiedzialno jest na zasadzie winy, bo nie mona mu przypisa winy. Normalnym nastpstwem rzucenia zapaki na such cik jest poar lasu, nie jest natomiast normalnym nastpstwem tego czynu sponicie zabudowa w oddalonej wsi, jakie nastpio na skutek rozprzestrzenienia si ognia przez nagy silny podmuch wiatru. Przy ustalaniu przyczyny trzeba j generalizowa (uoglnia), jako pewien typ zdarze, a nie konkretna okoliczno tzn. umieszczamy te okolicznoci, ktre s znane lub mogy by znane w wietle oglnych regu wiedzy i dowiadczenia przed zdarzeniem np. kierowca ciarwki spowodowa wypadek wpad na drzewo i w tym wypadku ponioso szkod dziecko, ktre si uczepio z tyu ciarwki. Kierowca nie by w stanie stwierdzi, e kiedy zatrzyma si na czerwonym wietle jakie dziecko czepio si ciarwki. Kierowca nie mia moliwoci sprawdzenia czy jest z tyu samochodu jakie dziecko, ale to nie bya okoliczno, ktrej nie moglibymy stwierdzi jeszcze przed wypadkiem. Przyczyna jak jest nieostrona jazda kierowcy jest w normalnym zwizku przyczynowym ze skutkiem jakim jest uszkodzenie ciaa dziecka, ktre jechao z tyu ciarwki. Fakt, e dziecko jechao z tyu mona obiektywnie stwierdzi, ale kierowcy nie postawimy zarzutu, bo on nie by w stanie stwierdzi tego faktu (?) Na og zwizek przyczynowy nie jest bezporedni, a jedynie poredni tzn. midzy zdarzeniem szkodzcym a szkod poszkodowanego jest powizanie wielo ogniwowe. Typowe jest powizanie: przesanka odpowiedzialnoci to ruch pojazdu mechanicznego wypadek drogowy jako zdarzenie nage, w ktrym realizuje si moc szkodzca okrelonej przesanki. Tu jest zwizek bezporedni. Z wypadku wynikaj konsekwencje ujemne dla poszkodowanego, uszkodzenie ciaa rozstrj zdrowia, a dopiero z tego uszkodzenia poszkodowanego wynikn koszta leczenia czyli skutki majtkowe w postaci szkody majtkowej. Na og wic jest powizanie wielo stopniowe, wielo ogniwowe. Dla ustalenia, e zachodzi zwizek przyczynowy midzy zdarzeniem szkodzcym a szkod musimy ustali, e pomidzy poszczeglnym ogniwami zachodzi zwizek normalny, adekwatny. Jeeli w ten acuch przyczynowy wczy si okoliczno, ktra przerwie normalno powizania, to wtedy te nastpne powizania nie bd pozostaway normalnym zwizku ze zdarzeniem, o ktre nam chodzi np. ruch pojazdu wypadek uszkodzenie ciaa. Poszkodowany trafia do szpitala i jest poddany operacji, podczas ktrej w skutek zaniedba personelu dochodzi do pozostawienia narzdzi w ciele. Choroba wynika z zaniedba personelu, a nie z wypadku to nie jest normalne nastpstwo ruchu pojazdu i wypadku. Bd w sztuce nie powoduje odpowiedzialnoci kierowcy i przerwano normalno nastpstw, bo normalnym nastpstwem wypadku jest leczenie, choroba i drobne dolegliwoci. Cz szkody bdzie objta odpowiedzialnoci nowego sprawcy.

1

WSPPRZYCZYNOWO adna szkoda nie jest nastpstwem jednego czynnika, zawsze jest wiele przyczyn. Wspprzyczynowo dotyczy sytuacji gdy szkoda jest wynikiem co najmniej dwch zdarze, z ktrymi ustawa czy odpowiedzialno np. dwch sprawcw pobio 1 ofiar dziaanie kadego z nich jest wspprzyczynowe w stosunku do szkody uszkodzenia ciaa. Moemy mwi o: a) a) przyczynowoci kumulatywnej wsplne wystpienie kilku czynnikw powoduje powstanie szkody, podczas gdy wystpienie poszczeglnego czynnika nie powodowaoby szkody, np. zanieczyszczenie rodowiska przez kilka zakadw emitujcych szkodliwe subs. odpowiedzialno ponosz wszyscy wspsprawcy, wtedy gdy kade z zachowa jest niezbdne do powstania szkody; b) b) przyczynowo alternatywna wystpuje kilka czynnikw, ale do powstania szkody wystarczyoby wystpienie jednego z nich, np. kilka osb strzela do zwierzyny, a ofiar pada czowiek (dziaa kilka osb, ale do wystpienia skutku miertelnego wystarczyo dziaanie jednej z nich). Moe pojawi si problem z ustaleniem, ktre z dziaa pozostaje w zwizku ze skutkiem pr. niemieckie przewiduje tu odpowiedzialno solidarn. c) c) przyczyna rezerwowa midzy zdarzeniem a szkod by zwizek przyczynowy, ale szkoda i tak by nastpia (np. kto rzuci kamieniem w okno i wybi szyb, a pniej nastpi wybuch i wszystkie szyby i tak zostay potuczone). Problem czy mona uwolni si od zarzutu wybicia szyby powoujc si na przyczyn rezerwow, bo i tak te szyby zostayby potuczone. Przyczyna rezerwowa nie zwalnia sprawcy od odpowiedzialnoci (sprawca zapaci za stuczon szyb). Jeeli kto naruszy oparcie budynku o fatalnym stanie technicznym, ktry i tak by si niedugo zawali, to nie jest zwolniony od odpowiedzialnoci, cho stan budynku bdzie mia oczywicie wpyw na wielko odszkodowania. Upyw czasu moe zaciera powizania przyczynowe i powodowa, e trudno jest udowodni istnienie normalnego powizania. W innych sytuacjach moe by wtpliwo dowodowa tzn. nie da si wykaza z cakowit pewnoci, e midzy jakimi zdarzeniami zachodzi zwizek przyczynowy. To odnosi si do szkd lekarskich, wywoanych przy leczeniu np. kto zasab na ulicy, pogotowie ratunkowe spnia si i czowiek umiera. Problem czy osoba, ktra spowodowaa spnienie karetki poniesie odpowiedzialno. Wedug orzecznictwa w takich sytuacjach wystarczy dowd wysokiego prawdopodobiestwa midzy szkod a dziaaniem tych osb (czsto procesy lekarskie korzystne jest to dla poszkodowanego).

ZAKRES OBOWIZKU NAPRAWINIA SZKODY, WYSOKO ODSZKODOWANIA. W myl zasady penego odszkodowania, wysoko odszkodowania powinna odpowiada wysokoci szkody. Zasada ta doznaje jednak wyjtkw. 1) 1) IUS MODERANDI miarkowanie odszkodowania.Art. 440. W stosunkach midzy osobami fizycznymi zakres obowizku naprawienia szkody moe by stosownie do okolicznoci ograniczony, jeeli ze wzgldu na stan majtkowy poszkodowanego lub osoby odpowiedzialnej za szkod wymagaj takiego ograniczenia zasady wspycia spoecznego.

1

Ten przepis pozostawia sdowi margines swobody oceny wysokoci nalenego odszkodowania i pozwala sdowi miarkowa odszkodowanie tzn. obniy odszkodowanie poniej wartoci szkody jeeli wynika to z zasady susznoci , z.w.s., itp. Ten wyjtek jest ograniczony:

a) a) przedmiotowo umiejscowienie art. 440 miarkowanie jest dopuszczalne tylko przy odpowiedzialnoci z tytuu czynu niedozwolonego, stosuje sie je tylko do odp. deliktowej, nie wchodzi w gr przy odpowiedzialnoci ex contractu; b) b) podmiotowo miarkowanie moe mie miejsce tylko w stosunkach midzy osobami fizycznymi, jest wyczone, jeeli poszkodowanym lub sprawc jest osoba prawna; c) c) oraz przez kryteria miarkowania: (1)stan majtkowy poszkodowanego lub osoby odpowiedzialnej za szkod, (2) zasady wspycia spoecznego. W wietle zasad wspycia naley przede wszystkim ocenia stan majtkowy poszkodowanego lub osoby odpowiedzialnej za szkod. Trzeba te porwnywa stan majtkowy stron. 2) 2) PRZYCZYNIENIE POSZKODOWANEGO (362) Art. 362. Jeeli poszkodowany przyczyni si do powstania lub zwikszenia szkody, obowizek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okolicznoci, a zwaszcza do stopnia winy obu stron.Zachowanie poszkodowanego moe by wspprzyczyn wystpienia szkody (mwimy wtedy o przyczynieniu do powstania szkody) lub powodowa zwikszenie szkody ju powstaej (przyczynienie do zwikszenia szkody). Co naley rozumie przez przyczynienie si? Jeszcze na gruncie k.z. wyksztaciy si 4 pogldy.

Longchamps de Berier (koncepcja najstarsza) - przyczyni si to znaczy by przyczyn. Gwn przyczyn wystpienia szkody jest zachowanie sprawcy, lecz jeli jakiekolwiek zachowanie poszkodowanego rwnie pozostaje w zwizku przyczynowym ze szkod, to wystarczy to dla przyjcia przyczynienia. Dla przyjcia przyczynienia nie jest potrzebna culpa concurrens, lecz wystarczy causa concurrens. Jest to ujcie o najszerszym zakresie, co jest niekorzystne dla poszkodowanego (wystarczajcy jest kady oboczny zwizek). Inne pogldy postuluj ograniczenie do sytuacji, kiedy zmniejszenie odszkodowania bdzie rzeczywicie uzasadnione. Dybowski pomidzy zachowaniem poszkodowanego ma zachodzi zwizek normalny. Szpunar to krytykowa, bo gdy w aptece kto zamwi lek a nastpnie odebra. Ten lek zay a okazao si, e ten lek zrobiono nieprawidowo i to by rodek szkodliwy. Apteka odpowiada za szkod, ale przyjcie leku to te przyczynienie si, bo gdyby go nie przyj to nie byoby szkody. Ten zwizek jest normalny, bo czy to by rodek szkodliwy mona byo przy zastosowaniu wiedzy i dowiadczenia sprawdzi przed zdarzeniem. Zaycie leku le spreparowanego powoduje, e normalnym nastpstwem bdzie rozstrj zdrowia; Czachrski, towska (koncepcja kompromisowa) sam zwizek przyczynowy to za mao szkoda ma by nastpstwem zachowania poszkodowanego ale naley jeszcze przyj, e zachowanie to byo co najmniej obiektywnie nieprawidowe i w ten sposb poszkodowany wpyn na powstanie lub zwikszenie szkody; Ohanowicz, Petrykowska o przyczynieniu, dajcym moliwo obnienia odszkodowania, mwimy tylko gdy poszkodowanemu mona postawi zarzut winy (causa concurrens + culpa concurrens). Wina poszkodowanego jest inna ni wina sprawcy (tu zachowanie musi by bezprawne) nie jest wymagana bezprawno poszkodowanemu wolno nie dba o swoje interesy, moe naraa je na szkod, jeeli jednak narusza oglnie

1

pojmowan staranno to mona mu postawi zarzut winy. Warunkiem jest jednak poczytalno poszkodowanego. Krtko mwic rnica od teorii Czachrskiego polega na wyczeniu przyczynienia dzieci i wariatw(co by nie zrobiy dostan pene odszkodowanie). Winy nie mona bowiem przypisa osobie: - - ktra nie ukoczya lat 13 (granica formalna art.426); - - ktra z powodu choroby psychicznej lub innych zaburze nie moe kierowa swym postpowaniem (granica materialna art.425) Jest to ujcie najkorzystniejsze dla poszkodowanego zakada najwsze granice przyczynienia. Szpunar wychodzi z odmiennego zaoenia w przeciwiestwie do w/w uwaa, e nie mona dla wszystkich przypadkw odpowiedzialnoci sformuowa 1 reguy konieczne jest uwzgldnienie podstawy odpowiedzialnoci sprawcy. - - jeeli sprawca odpowiada na zasadzie winy, to aby przyj przyczynienie naley zarzut winy postawi rwnie poszkodowanemu. Innymi sowy: odpowiedzialno na zasadzie winy moe jedynie ograniczy wina poszkodowanego (culpa concurrens +causa concurrens). - - gdy podstaw odpowiedzialnoci jest zasada ryzyka (odpowiedzialno niezalena od winy), reim odpowiedzialnoci sprawcy jest zaostrzony tak te naley traktowa poszkodowanego, a wic ju przyjmowa przyczynienie ju w przypadku obiektywnej nieprawidowoci postpowania (bez koniecznoci przypisania mu winy) Zarzuty: - - przyjcie i jeli sprawca odpowiada na bardziej niekorzystnych zasadach, to tak te naley traktowa poszkodowanego, podwaa zaoenia samej idei odpowiedzialnoci na zasadzie ryzyka poszkodowany powinien by wrcz bardziej chroniony skoro jest naraony na zwikszone prawdopodobiestwo wystpienia szkody - - ani kodeks zobowiza , ani KC nie rozrniaj dwch postaci przyczynienia si, - - przy przyjciu tej koncepcji identyczne zachowanie konkretnej osoby raz moe by rozumiane jako przyczynienie si, raz jako nie przyczynienie si, zaley to od podstawy odpowiedzialnoci sprawcy. Niezalenie od krytyki jest to jedyna teoria, ktra zwraca uwag, e kwestia przyczynienia poszkodowanego jest zwizana z sam odpowiedzialnoci sprawcy i trzeba bada podstawy i zasady tej ostatniej. Na gruncie art. 362 nie da si utrzyma pogldu pierwszego. Sd moe zmniejszy odszkodowanie stosownie do okolicznoci, zwaszcza winy obu stron. Stanowiska 3 i 4 wydaj si by najblisze temu ujciu. *Stanowisko SN. Nie wypowiedzia si w sposb generalny. SN posuguje si rnymi koncepcjami, oglna tendencja jest zbiena z pogldem Czachrskiego. przyczyni si mona tylko dziaaniem lub zaniechaniem wiadomym. Nie moe to by zachowanie odruchowe; zachowanie podyktowane pobudkami altruistycznymi nie moe by traktowane jako przyczynienie si; pasaer jadc z osob, ktra prowadzi pojazd w stanie nietrzewoci przyczynia si; Przyczynienie do zwikszenia szkody. Przy rozstroju zdrowia poszkodowany powinien podda si leczeniu, jeeli tego nie czyni, jego zachowanie odpowiada zawinieniu lub co 2

najmniej obiektywnej nieprawidowoci. Jak daleko mog i oczekiwania wobec poszkodowanego? Czy moemy wymaga by podda si operacji pod znieczuleniem oglnym? Wynik takiej operacji nigdy nie jest do koca pewny, poza tym moe wiza si z blem, cierpieniami nie wymagamy tego. 3) COMPENSATIO LUCRI CUM DAMNO odszkodowania. zaliczenie korzyci na poczet

Chodzi o sytuacj, gdy zdarzenie szkodzce jest jednoczenie rdem pewnych korzyci dla poszkodowanego. Powstaje wtedy problem czy te korzyci, ktre poszkodowany uzyska wskutek zdarzenia szkodzcego, naley mu zaliczy na poczet odszkodowania i odpowiednio zmniejszy samo odszkodowanie, czy te kumulowa (korzyci + pene odszkodowanie).

Zwaszcza teoria rnicy przemawia za moliwoci zaliczenia korzyci na poczet odszkodowania. Zaliczenie nie moe by jednak zasad ogln, gdy godzio by to w interes poszkodowanego pozwany Z drugiej strony chodzi o to, e odszkodowanie nie moe by rdem nieuzasadnionego gospodarczo wzbogacenia. W doktrynie sformuowano zatem warunki zaliczenia: a) a) podstawowym warunkiem jest tosamo zdarzenia - to samo zdarzenie ma by jednoczenie rdem uszczerbku (szkody) oraz rdem korzyci, zysku. b) b) ponadto trzeba rozpatrzy inne okolicznoci: - - czy ta korzy zaspokaja te same interesy poszkodowanego co odszkodowanie, czy miaa suy naprawieniu szkody czy te miaa inne cele; - - czy jeli poszkodowanemu wiadczy osoba trzecia to czy bdzie jej przysugiwa regres do sprawcy; - - jeli podstawa prawna uzyskania korzyci jest wyranie odrbna, to bdzie to przemawiao przeciwko zaliczaniu a raczej za kumulacj. Poszczeglne sytuacje, w ktrych mamy do czynienie z uzyskaniem korzyci przez poszkodowanego. ulega zniszczeniu samochd lub dom, ale poszkodowany uzyskuje korzyci ze sprzeday materiaw uzyskanych przy rozbirce czy wraku. Warto nalenego odszkodowania naley pomniejszy o te korzyci; korzy uzyskana od sprawcy szkody jeeli sprawca wpaca zaliczk na poczet odszkodowania, to ulega ona zaliczeniu (jeeli poszkodowany j oddaje, zaliczenie jest wyczone). Problem co jeli sprawca udziela jakiej korzyci nie precyzujc, e chodzi o zaliczk na poczet odszkodowania i zaspokaja tym samym inny interes ni odszkodowawczy (np. zakad pracy udzieli poszkodowanemu mieszkanie subowe) taka korzy nie podlega zaliczeniu; wiadczenia z ubezpiecze osobowych (na ycie, od nastpstw nieszczliwych wypadkw)nie podlegaj zaliczeniu, niemoliwe jest dokadne wyliczenie szkody na osobie wobec czego nie pojawia si problem, e w przypadku kumulacji poszkodowany bdzie bezzasadnie wzbogacony kumulacja nie jest tu sprzeczna z poczuciem sprawiedliwoci, ponadto nie po to poszkodowany uiszcza skadki, aby zmniejszy odpowiedzialno sprawcy. Poza tym ubezpieczyciel nie ma regresu wobec sprawcy szkody; zdarza si, e zakady pracy ubezpieczaj zbiorowo pracownikw od nastpstw nieszczliwych wypadkw. To take nie zalicza si na poczet odszkodowania; wiadczenia z ubezpiecze majtkowych podlegaj najczciej zaliczeniu na poczet odszkodowania

2

zakad ubezpiecze ma bowiem regres wstpuje wwczas w prawa poszkodowanego wzgldem sprawcy 828: Art. 828. 1. Jeeli nie umwiono si inaczej, z dniem zapaty odszkodowania przez zakad ubezpiecze roszczenie ubezpieczajcego przeciwko osobie trzeciej odpowiedzialnej za szkod przechodzi z mocy prawa na zakad ubezpiecze do wysokoci zapaconego odszkodowania. Jeeli zakad pokry tylko cz szkody, ubezpieczajcemu przysuguje co do pozostaej czci pierwszestwo zaspokojenia przed roszczeniem zakadu ubezpiecze. Sprawca byby w przeciwnym wypadku dwukrotnie obciony t sam szkod (roszczenie poszkodowanego + roszczenie ubezpieczyciela). Po stronie poszkodowanego natomiast rozmiar szkody moe by precyzyjnie okrelony w przypadku kumulacji mogo by zatem doj do sytuacji, e odszkodowanie przekroczyoby warto szkody. zdarza si, sama osoba odpowiedzialna za szkod, naprawia t szkod dobrowolnie nim dojdzie do ustalenia szkody i zasdzenia odszkodowania. Zalicza si to dziaanie, wiadczenie na poczet odszkodowania; nie zalicza si wiadcze spenionych dobrowolnie przez osoby trzecie, bliskie, poruszone szkod nie maj one zamiaru ograniczy odp. sprawcy, chodzi o wyraenie wspczucia. Problem kolejnoci rozlicze: warto szkody 100, korzy 20 a sd ustali przyczynienie na 50 % . Jeli najpierw uwzgldnimy przyczynienie poszkodowanego to od 100 odejmiemy 50% czyli zostanie 50 i od tego odejmiemy warto korzyci 20 to zostaje 30. Jeli najpierw zaliczenie korzyci i od 100 odejmiemy 20 to zostanie 80 i to 50% to wyjdzie nam 40. Korzystniej jest dla poszkodowanego gdy najpierw potrcimy (odliczymy korzyci), a pniej udzia procentowy, najpierw CLCD a pniej pomniejszenie o przyczynienie si poszkodowanego. Tak przyjmuje SN. Najpierw szacuje si rzeczywist szkod a pniej dopiero rozdzielenie sfer odpowiedzialnoci.

W I E L O P O D M I O T W Z O B O W I Z A N I A. Po jednej lub obu stronach zobowizania moe wystpi kilka podmiotw sytuacja ta moe: - istnie od chwili powstania zobowizania (maeski kredyt na mieszkanie, wspwaciciele nieruchomoci zawieraj umow o roboty budowlane),

2

- powsta w trakcie trwania zobowizania (dotychczasowa strona zobowizania umiera a jej miejsce wchodzi kilku spadkobiercw). Art. 379. 1. Jeeli jest kilku dunikw albo kilku wierzycieli, a wiadczenie jest podzielne, zarwno dug, jak i wierzytelno dziel si na tyle niezalenych od siebie czci, ilu jest dunikw albo wierzycieli. Czci te s rwne, jeeli z okolicznoci nie wynika nic innego. 2. wiadczenie jest podzielne, jeeli moe by spenione czciowo bez istotnej zmiany przedmiotu lub wartoci.Art. 379 zawiera zasad podziau zobowizania, w przypadkach gdy ma ona zastosowanie powstaje kilka niezalenych zobowiza aby stosunki prawne powrciy do modelu najprostszego. Jest to zasada o stosunkowo wskim zastosowaniu. Po pierwsze nie znajduje zastosowania, gdy wiadczenia jest niepodzielne a contrario z 1 to wyjtek wynikajcy z przepisu ustawy. Drugi wyjtek moe wynika albo ustawy albo czynn.pr. chodzi o przypadek zobowizania solidarnego. SOLIDARNO polega na wprowadzeniu wza prawnego zapobiegajcego podziaowi zobowizania. Najoglniej mwic cae wiadczenie naley si od kadego z dunikw kademu z wierzycieli. Solidarno moe istnie po stronie dunikw lub po stronie wierzycieli. SOLIDARNO DUNIKW (bierna) art. 366

Art. 366. 1. Kilku dunikw moe by zobowizanych w ten sposb, e wierzyciel moe da caoci lub czci wiadczenia od wszystkich dunikw cznie, od kilku z nich lub od kadego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez ktregokolwiek z dunikw zwalnia pozostaych (solidarno dunikw). 2. A do zupenego zaspokojenia wierzyciela wszyscy dunicy solidarni pozostaj zobowizani. Solidarno dunikw jest czsto wprowadzana przepisem ustawy (aden przepis nie wprowadza ex lege solid. wierzycieli), gdy tylko ta forma ma okrelony cel gospodarczy suy ochronie wierzyciela przed niewypacalnoci poszczeglnych dunikw. Ryzyko niewypacalnoci jednego z dunikw spada na pozostaych dunikw. SOLIDARNO WIERZYCIELI (czynna) Art. 367. 1. Kilku wierzycieli moe by uprawnionych w ten sposb, e dunik moe speni cae wiadczenie do rk jednego z nich, a przez zaspokojenie ktregokolwiek z wierzycieli dug wygasa wzgldem wszystkich (solidarno wierzycieli). 2. Dunik moe speni wiadczenie, wedug swego wyboru, do rk ktregokolwiek z wierzycieli solidarnych. Jednake w razie wytoczenia powdztwa przez jednego z wierzycieli dunik powinien speni wiadczenie do jego rk. Dunikowi przysuguje swobodny wybr, ktremu wierzycielowi bdzie wiadczy. Swoboda trwa do czasu wytoczenia powdztwa przez 1 z wierz. d. ma odtd obowizek speni wiadczenie temu, ktry wytoczy powdztwo (koncentracja zobowizania solidarnego). 2

Art. 369. Zobowizanie jest solidarne, jeeli to wynika z ustawy lub z czynnoci prawnej.Solidarnoci si nie domniemywa. Gdy nie wynika to wyranie z czynnoci prawnej lub przepisu ustawy to solidarnoci nie ma i dziaa zasada podziau zobowizania. Przykady przepisw wprowadzajcych solidarno (dotyczy tylko solidarnoci biernej, solidarnoci wierzycieli kodeks nie przewiduje):

Art. 370. Jeeli kilka osb zacigno zobowizanie dotyczce ich wsplnego mienia, s one zobowizane solidarnie, chyba e umwiono si inaczej. Art. 441. 1. Jeeli kilka osb ponosi odpowiedzialno za szkod wyrzdzon czynem niedozwolonym, ich odpowiedzialno jest solidarna. Art. 864. Za zobowizania odpowiedzialni s solidarnie. spki wsplnicy

Art. 1034. 1. Do chwili dziau spadku spadkobiercy ponosz solidarn odpowiedzialno za dugi spadkowe. Moe by jednak tak, i mimo braku podstaw dla przyjcia solidarnoci dana sytuacja uksztatuje si tak jakby zachodzia solidarno bierna. Bdzie tak np. gdy kilka osb bdzie odpowiadao za t sam szkod, ale kada na innej podstawie kady bdzie zobowizany do naprawienia caej szkody, ale nie bdzie midzy nimi zachodzia solidarno (nie znajdzie zastosowania 441. 1.). Jeeli jedna z tych osb naprawi szkod to zwolni od obowizku pozostae, ale nie dlatego e zachodzia solidarno, ale dlatego e interes wierzyciela zostanie zaspokojony. Taki przypadek odpowiedzialnoci okrela si mianem odpowiedzialnoci in solidum lub solidarnoci nieprawidowej. np.: Kasjer ma pilnowa pienidzy, to s jego obowizki. Zaniedba to i nie zamkn kasy. Zodziej skorzysta i ukrad pienidze. Kasjer poniesie odpowiedzialno kontraktow, bo nie dopeni cicego na nim obowizku. Zodziej odpowie ex delicto. Poszkodowany ma roszczenie do zodzieja i kasjera, gdy jeden z nich zapaci to interes wierzyciela jest zaspokojony, zobowizanie wygasa, a wic druga osoba jest zwolniona z obowizku naprawienia szkody. Wierzyciel moe dochodzi naprawienia szkody od ktregokolwiek z dunikw i to zwalnia drugiego. Stosujc tu przez analogi przepisy o solidarnoci naley by ostronym. Zwaszcza w kwestii regresu. Gdy szkoda zostaa naprawiona przez kasjera to ma on regres do zodzieja, a gdy zodziej naprawi szkod to oczywicie nie ma on regresu do kasjera. *S rne koncepcje na istot solidarnoci:

1.

1. Wierzyciel jedna linia i rozdziela si na kocu na trzech dunikw jedno zobowizanie, jedna wi obligacyjna, stosunek z rozdzieleniem na trzy podmioty. cisa wi solidarna.

2. 2. Jeden wierzyciel i trzech dunikw i s trzy linie od kadego z dunikw do wierzyciela. S trzy stosunki samodzielne poczone klamr solidarnoci. Sytuacja kadego z dunikw wzgldem wierzyciela jest niezalena. Nie ma tosamoci. U nas przyjmuje si konstrukcj zobowizania solidarnego lunego. Istnieje kilka wzgldnie niezalenych stosunkw zobowiza spitych klamr solidarnoci (wsplna wi solidarnoci). Wynika to porednio m.in. z art. 368 (nie musi zachodzi tosamo wiadczenia).

2

Art. 368. Zobowizanie moe by solidarne, chociaby kady z dunikw by zobowizany w sposb odmienny albo chociaby wsplny dunik by zobowizany w sposb odmienny wzgldem kadego z wierzycieli. ZAKRES WIZI WSPLNEJ: Ju z definicji wynika, e gdy choby jeden z dunikw speni wiadczenie to zwalnia pozostaych (w caoci lub czci). Zaspokojenie wierzyciela moe nastpi take przez surogaty spenienia wiadczenia, a wic : datio in solutum (dunik spenia inne wiadczenie); potrcenie (dunik moe przeciwstawi wierzycielowi swoj wierzytelno i dokona potrcenia); wane zoenie do depozytu sdowego;

odnowienie dokonane midzy wierzycielem a jednym z dunikw solidarnych (jest to umowa)

Art. 374. 1. Odnowienie dokonane midzy wierzycielem a jednym z dunikw solidarnych zwalnia wspdunikw, chyba e wierzyciel zastrzeg, i zachowuje przeciwko nim swe prawa.

Ogln zasad jest, e dunik solidarny nie moe pogorszy sytuacji prawnej pozostaych d. wgldem wierzyciela wyraa to 371: Art. 371. Dziaania i zaniechania jednego z dunikw solidarnych nie mog szkodzi wspdunikom. np: gdy jeden z dunikw popada w zwok wobec wierzyciela to konsekwencje zwoki dotkn tylko tego dunika, a nie pozostaych; 3 d. solidarnych byo zobowizanych do wydania rzeczy oznaczonej co do tosamoci, a jeden z dunikw solidarnych ze swojej winy spowodowa zniszczenie przedmiotu (niemono spenienia wiadczenia) to dunik ten zobowizany jest do naprawienia szkody wierzyciela. Z 371 wynika, e skutki winy jednego dunika nie obciaj pozostaych Czy pozostali bd zwolnieni? Trzeba dokona rozgraniczenia w ramach roszczenia odszkodowawczego chodzi o: po pierwsze strat jak ponis wierzyciel na skutek niemoliwoci wiadczenia (warto przedmiotu wiadczenia); po drugie utracone korzyci, jakie wierzyciel odnisby gdyby przedmiot wiadczenia stania. Wszyscy dunicy bd odpowiada solidarnie za poniesion strat (do wartoci zniszczonego przedmiotu), natomiast za warto utraconych korzyci odpowie wycznie d., ktry spowodowa niemoliwo wiadczenia. Art. 372. Przerwanie lub zawieszenie biegu przedawnienia w stosunku do jednego z dunikw solidarnych nie ma skutku wzgldem wspdunikw. A zatem np. uznanie dugu przez jednego z d. skutkuje wycznie na linii ten dunik wierzyciel. Co z czynnociami na korzy dunika? Nie ma w tym wypadku ekwiwalentnego przepisu do 371, wyraajcego oglna zasad, z postanowie szczegowych, m.in. 373 wynika, e jeeli wierzyciel wykonuje gesty na korzy jednego z d., to nie maj one skutku wzgldem wspdunikw. 2

Art. 373. Zwolnienie z dugu lub zrzeczenie si solidarnoci przez wierzyciela wzgldem jednego z dunikw solidarnych nie ma skutku wzgldem wspdunikw. Dunicy A, B, C maj wiadczy solidarnie 300z, wierzyciel zwalnia z dugu A to zwolnienie A nie wycza dochodzenia caej kwoty od pozostaych, zamy, e B zapaci 300z i tym samym zwolni z dugu siebie i C, ma on teraz regres nie tylko do C ale take do A, gdy z 373 nie wynika, e A zosta zwolniony take z obowizku zaspokojenia roszcze regresowych (zwolnienie z dugu nie ma skutku wzgldem wspdunikw). S 2 wyjtki, kiedy czynno korzystna dla dunika bdzie skutkowaa oglnie (take wzgldem wspod.): 1) 1) zwoka wierzyciela art.3742: Art. 374. 2. Zwoka wierzyciela wzgldem jednego z dunikw solidarnych ma skutek take wzgldem wspdunikw. Chodzi o sytuacj, gdy wierzyciel bez uzasadnionego powodu odmawia przyjcia prawidowo zaoferowanego wiadczenia. 2) 2) wyrok uwzgldniajcy zarzuty wsplne art. 375 2 : Art. 375. 1. Dunik solidarny moe si broni zarzutami, ktre przysuguj mu osobicie wzgldem wierzyciela, jak rwnie tymi, ktre ze wzgldu na sposb powstania lub tre zobowizania s wsplne wszystkim dunikom. 2. Wyrok zapady na korzy jednego z dunikw solidarnych zwalnia wspdunikw, jeeli uwzgldnia zarzuty, ktre s im wszystkim wsplne. * zarzuty wsplne ( art.3751 )- mog by wsplne ze wzgldu na : - sposb powstania zobowizania np. niewano umowy z powodu niezachowanie wymaganej prawem formy, art. 58 - tre zobowizania zobowizanie zostao wykonane, jeden z dunikw speni wiadczenie to zwalnia pozostaych. * zarzuty osobiste kady d. moe podnosi przeciw wierzycielowi zarzuty osobiste, ale ich uwzgldnienie nie skutkuje wzgldem pozostaych wspdunikw. S to zarzuty: - przysugujce tylko konkretnemu dunikowi np. dotyczce osoby tego jednego dunika wynikajce z wad owiadcze woli, braku z.d.c.p. - ktre opieraj si na jego stosunku osobistym z wierzycielem np. spata na raty, odroczenie terminu spaty (zarzutem osobistym jest take potrcenie!) Problem ugody to umowa, w ktrej strony czyni wzajemne ustpstwa, moe zatem okaza si korzystna dla dunika (np. wierzyciel rezygnuje z czci wiadczenia). Czy pozostali mog si na ni powoa? Przepisy nie daj odpowiedzi. Jeeli przyjmiemy zasad, e korzystne zdarzenia dla 1 z d. nie dziaaj oglnie, to bdzie to wykluczone. Wydaje si, aby decydowa o skutecznoci ugody w stosunku solidarnoci, naley bada tre, znaczenie ugody i okolicznoci jej zawarciaSOLIDARNO CZYNNA. Kady z kilku wierzycieli moe da od dunika spenienia wiadczenia w caoci, a dunik moe speni wiadczenie do rk tego, ktrego wybierze, dopki ktry z nich nie wytoczy przeciwko dunikowi powdztwa.

2

Spenienie wiadczenia na rzecz jednego z wierzycieli zwalnia dunika z obowizku wiadczenia na rzecz pozostaych, maj oni regres do zaspokojonego wierzyciela. Przyjmuje si i, analogicznie jak przy solidarnoci czynnej, pogorszenie sytuacji prawnej 1 z wierzycieli wzgldem dunika nie skutkuje