СУРАЛЦАХУЙН ХЭВ МАЯГИЙН СЭТГЭЛ ЗҮЙН ҮНДЭС

1. Оюун ухаан, түүнд нөлөөлөх хүчин зүйлс

2. Оюун ухааны бүтэц

3. Оюун ухаан ба сургалтын харилцан холбоо

4. Суралцахуйн хэв маяг

1.Бинет, Симон нарын үзлээр ухаантай хүн гэж “юмыг зөв шүүж, ойлгон ухаарч, эрүүл сэтгэлгээ, идэвхи санаачлагынхаа ачаар амьдралын нөхцөл байдалд дасан зохицож буй” хүнийг хэлэх ажээ.

Д.Векслер: Оюун ухаан гэдэг нь ухаалгааражиллаж, оновчтой сэтгэн, амьдралын нөхцөлбайдлын учир зүйг сайтар олох ерөнхийчадвар юм.

Хувь хүний орчиндоо зохицон дасахчадварыг оюун ухаан гэнэ.

ОЮУН УХААНД НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН ЗҮЙЛС.

1. Дотоод хүчин зүйлс:

➢ Удамшил

➢ Төрөлхийн хүчин зүйл (эхийн хэвлий дэх үе...)

2. Гадаад хүчин зүйлс:

➢ Хүрээлэн буй орчин

➢ Сургалт

➢ Хооллолт

2. СЭТГЭЛ ЗҮЙЧ ТЁРСТОУН:

➢ Тоолох чадвар - тоон ба арифметик үйлдэл хийх чадвар➢ Хэл ярианы уян хатан чанар - хамгийн тохиромжтой

үгээр өөрийн санаагаа хялбархан ойлгуулах чадвар➢ Үг яриаг хүртэх - аман ба бичгийн яриаг ойлгох➢ Орон зайн баримжаалал - юмс, тэдгээрийн хэлбэр

дүрсийг орон зайд төсөөлөх чадвар➢ Ой тогтоолт➢ Эргэцүүлэх чадвар➢ Хүртэх хурд - юмсын дүрслэл, тэдгээрийн эд ангийн

хоорондын ижил төстэй болон ялгаатай талуудыгтүргэн хүртэх чадвар.

Х.ГАРДНЕР

1.Хэл ярианычадамж

2. Математик логикийн чадамж

3. Орон зайн чадамж

4. Хөгжмийн чадамж

5. Биеийн хөдөлгөөн тэнцвэрийн чадамж

6. Хүмүүс хоорондын харилцааны чадамж

7. Өөр рүүгээ дотогш чиглэсэн чадамж

3.ОЮУН УХААН БА СУРГАЛТЫН ХОЛБОО.

➢ Оросын сэтгэл зүйч Л.С. Выготский оюун ухааныгдараах 2 төвшин буюу бүсэд хуваасан. Үүнд:

а. Оюун ухааны хөгжлийн одоо байгаа төвшин - ямар нэгзүйлийг бусдын туслалцаагүйгээр бие даан хийдэг.

б . Оюун ухааны хөгжлийн ойрын төвшин – ямар нэгзүйлийг бие дааж хийж чадахгүй ч томчуудын зүгээсялихгүй туслахад бие дааж хийж чаддаг.

➢ Сургалт нь оюун ухааны хөгжлөөс ялихгүй түрүүлж ойрынхөгжлийн төвшинд тулгуурлах ёстой

ОЮУН УХААНЫ КОЭФФИЦИЕНТ

В.Штерн:

IQ=

4. Суралцахуйн хэв маягууд

Х. ГАРДНЕР:Оюун ухааны чадамж Суралцах хэв маяг

Локик - математик Ìýäýý, ìýäýýëëèéã õèéñâýðëýí

ÿëãàæ, àíãèëæ, íýãòãýæ

ñóðàëöäàã.

Хэл ярианы Õàðèëöàí ÿðèëöàæ ÷àíãà óíøèæ,

ñîíñîæ ñóðàëöäàã.

Орон зайн Çóðãàí ìýäýýëëèéã ñàéí õ¿ðòýæ,

õ¿ëýýæ àâäàã ñóðàã÷èä

Хөгжмийн Õýìíýë, àÿëãóóãààð ñóðàëöäàã

Хүмүүс хоорондын харилцааны Á¿ëãýýð àæèëëàõ,õàìòûí øèéäýë

ýðýõ äóðòàé ñóðàã÷èä

Дотогш чиглэсэн оюун ухаан Áîäîæ òóíãààí ãàíöààðàà

àæèëëàõäàà ñàéí ñóðàã÷èä

Биеийн хөдөлгөөн тэнцвэрийн Áèåýð ã¿éöýòãýõ, õèéõ, ¿éëèéí

áàðèì-æàà ýçýìøèõäýý ñàéí

ñóðàã÷èä

СУРАЛЦАХУЙН ХЭВ МАЯГ

Суралцагчийн танин мэдэх үйл ажиллагааны хувийн

ялгааг тайлбарлах үндсэн хоёр чиг хандлага байдаг.

1-рт: суралцагчид юуны түрүүнд оюун ухааныямар нэгэн чанарын хөгжлийн түвшингөөр(оюун ухаан, авьяас билэг, сургуульдбэлтгэгдсэн байдлын түвшин г.м.) ялгагддаггэж үздэг уламжлалт суралцахуйн онолдтулгуурладаг.

2-рт: Сүүлийн үед сургалтын практикт эрэлтхэрэгцээтэй болж байгаа суралцагч нар биебиеээсээ “тооны” хувьд ялгаатай төдийгүй“чанарын” хувьд ялгагддаг гэж үздэг. Энэхүүчиг хандлагын гол агуулга нь нэг хүүхэд ньухаантай, нөгөө хүүхэд нь ухаан муутай гэдэгтбиш, харин хүүхэд бүр сургалтын агуулгыг өөрөөрийн өвөрмөц арга барилаар боловс-руулахыг хичээдэг гэдэгт оршиж байгаа юм.

Мэдээллийг хүлээн авах, боловруулах чанарынялгааг танин мэдэхүйн хэв маяг гэж нэрлэдэг.

Суралцах үйл ажиллагааны нөхцөл, танин

мэдэхүйн хэв маяг нь суралцах хэв маяг болж

илэрдэг.

Энэхүү ойлголтыг ашиглан хичээлийн агуулга

болон түүнийг заах арга барил нь

суралцагчийн суралцах хэв маягтай тохирсон

үед суралцагч илүү сайн сурна гэж хэлж болох

юм.

❖ Үүний зэрэгцээ багш мөн оюун ухаанытодорхой онцлогтой, танин мэдэхүйн өөрийнгэсэн хэв маягтай байдаг. Энэ нь хичээлийнагуулгын сонголт болон сургалтын аргабарилыг тодорхойлж байгаагаар илэрдэг.

❖ Багшийн хэв маяг болон суралцагчийн хэвмаяг ойролцоо байгаа тохиолдолд сурал-цахуйн нөхцөл илүү таатай байна.

❖ Эдгээр хэв маягуудын хооронд зөрүү байгаатохиолдолд нэг талаас сурагч хичээлийгойлгохгүй, нөгөө талаас багш сурагчид чухамюу нь ойлгомжгүй байгааг ойлгохгүй байхсөрөг үр дүнд, тухайлбал өвөрмөц маягийнзөрчил болох “хэв маяг хоорондын зөрчил”үүсэхэд хүргэдэг.

ДЭВИД КОЛБЫН ОНОЛ:

Сургалтын үйл явц дахь хүний зан үйлийгтодорхойлох хоёр үндсэн параметрийг ялгаж үзсэн.Параметр тус бүр нь эсрэг, тэсрэг хоёр туйлтай.

Нэгдүгээр параметр нь эд юмстай шуудхарилцан үйлчлэлцэх түвшинд (идэвхтэйтурших ИТ), эсвэл эдгээр объектуудыг ажиглахажиглалтын түвшинд (эргэцүүлж ажиглах ЭА)боловсруулагдах хичээлийн мэдээлэлтэйхарилцан үйлчлэлцэх арга барилыг тусгадаг.

Хоёрдугаар параметр нь хичээлийн агуулгыгхүн яаж ойлгож байна: бодит туршлагынхэлбэрээр (БТ), эсвэл хийсвэр ухагдахууны(хийсвэр концептуализаци - ХК) хэлбэрээройлгож байна уу гэдгийг тусгадаг.

Д. Колбын үзэж байгаагаар суралцах үйлажиллагаа нь 4 үе шаттайгаар явагддаг ажээ.Суралцагч эхлээд бодит нөхцөлтэй харилцанүйлчлэлцэж тодорхой туршлага хуримтлуулна,дараа нь болж буй үйл явдлыг тунгаан бодожажиглах шатанд шилжинэ, үүний дарааажиглалтын үр дүнгүүд нь объекттой шуудхарилцан үйлчлэлцэх замаар шалгагдах хийсвэрухагдхуунд ойлгогдоно. Туршилтын үр дүнд шинэтуршлага бий болох ба шинэ цикл дахин эхэлнэ(Зураг 1).

• Үзэл санааг бүрдүүлэх

• Практикт хэрэглэх

• Эргэцүүлж ажиглах

• Бодит туршлага

Идэвхтэн Сэтгэгч

Онолч

Хэрэглэгч

(пракматик)

СУРАЛЦАХУЙН ҮЕ ШАТ

ДЭВИД КОЛБ (1984) ДЭЭРХ ПАРАМЕТРҮҮДИЙГ ШАЛГУУРБОЛГОСНЫ ҮНДСЭН ДЭЭР СУРАЛЦАГЧДЫН СУРАЛЦАХУЙНДАРААХ ХЭВ МАЯГУУДЫГ БОЛОВСРУУЛСАН БАЙНА.

Идэвхитэй турших (ИТ) Эргэцүүлж ажиглах (ЭА)

Бодит туршлага (БТ) Аккомодатив(идэвхтэн) Дивергент (Сэтгэгч)

Хийсвэр

концептуализаци(ХК)

Конвергент (Прагматик) Ассимилятив (Онолч)

1. АККОМОДАТИВ ХЭВ МАЯГ (ИДЭВХТЭН).

Энэхүү хэв шинжийг эрхэмлэдэг сурагчид ямарнэгэн тодорхой зүйлийг хийх, туршилтявуулахад илүү үр дүнтэй байдаг. Тэд шинэтуршлагад дуртай, хойшлуулшгүй шийдвэргаргах шаардлагатай нөхцөлд амархан дасанзохицдог. Тэд асуудлыг оролдлого ба алдаагэсэн аргаар зөнгөөрөө шийдвэрлэх, өөрийнзадлан шинжлэх авьяас чадвараар олж авсанмэдээллээс илүү бусад хүмүүсээс олж авсанмэдээлэлд итгэх хандлагатай.

2. ДИВЕРГЕНТ ХЭВ МАЯГ (СЭТГЭГЧ)

Мэдээллийг төрөл бүрийн эх сурвалжааснэгтгэж хүлээж авдаг. Тэд бүлгийн мэтгэлцээн,олон тооны санаа шаардах “оюуныдайралтын” нөхцөлд дуртай. Тэд шинэ санаагаргах хандлагатай бөгөөд баялаг дүрслэлээрялгагддаг, хэдийгээр ажлыг эцэст ньхүргэдэггүй ч төрөл бүрийн асуудлыг шийд-вэрлэхэд дуртайяа оролцдог. Эргэцүүлэнажиглах өндөр түвшинтэй хүмүүс нарийнажиглалт хийдэг бөгөөд нэг талыг бариагүйажиглагч болгох лекцийг илүүд үздэг.

3. АССИМИЛЯТИВ ХЭВ МАЯГ (ОНОЛЧ).Онолын загвар гаргахад их амжилт гаргадаг,хийсвэр үндэслэл болон эргэцүүллийн тусламж-тайгаар мэдээллийг хүлээн авах ба боловс-руулдаг. Суурь шинжлэх ухаан (хими, физик) баматематикт сонирхолтой бөгөөд эдгээр салбартамжилт гаргадаг. Тэд учир зүй тогтол,сэтгэлгээний дарааллыг өндөр үнэлдэг, онолболовруулах ба үзэгдэл, баримтыг судланшинжлэх хандлагатай, шинжээчдын санаа бодлыгүнэлдэг, өөрийн үйл ажиллагааг сайн төлөвлөдөг.Сургалтын нөхцөлд унших, лекц сонсох, задланшинжилгээний төрөл бүрийн загварыг бие даангаргах зэрэг ажлын хэлбэрүүдийг эрхэмлэдэг.

4. КОНВЕРГЕНТ ХЭВ МАЯГ (ПРАГМАТИК).

Мэдээллийг ерөнхий үзэл санааны түвшинд хүлээнавах хандлагатай ба ингэхдээ мэдээллийг практиктхэрэгжүүлэхэд баримжаалдаг. Тэд гол төлөв ямарнэгэн ганц асуудалд анхаарлаа хандуулдаг, хийсвэронолыг шалгах гэж эрмэлздэг. Тэд сорил дээражиллах болон ганц зөв хариулт, шийдвэрийг олохдаалгаврыг амжилттай гүйцэтгэдэг.

Туршилтад тулгуурласан сургалтын идэвхтэйбаримжаалалтай, бүлгийн мэтгэлцээнд оролцохболомжтой үед илүү сайн сурдаг. Лекц маягийнсургалтын идэвхгүй хэлбэрт дургүй.

Дээрх ангиллаас гадна А.Р. Грегорс сурагчтодорхой туршлага дээр, эсвэл хийсвэр мэдлэгдээр тулгуурлаж байна уу, мөн түүнчлэнтүүний суралцах стратеги нь дэс дараалалтай,эсвэл санамсаргүй шинж чанартай байна уугэдгээс шалтгаалж сурагчдын дараах дөрвөнсуралцах хэв маягийг ялгаж үзсэн байдаг.

ҮҮНД :

1. Тодорхой – дараалалтай (тодорхой бодит туршлага дээр суурилсан шат дараалсан шууд сургалтыг эрхэмлэдэг).

2. Тодорхой – санамсаргүй буюу дараалалгүй (Суралцах үйл ажиллагаанд зөнгөөрөө бөгөөд бусдаас хамааралгүй хандах хандлагаар ялгагдаж, оролдлого ба алдааны үндсэн дээр суралцдаг).

3. Хийсвэр - дараалалтай (аман заавар болон мэдлэгийг системчлэх үндсэн дээр суралцах үйл ажиллагаанд задлан шинжилсэн, логикоор хандах хандлагыг эрхэмлэдэг).

4. Хийсвэр – санамсаргүй буюу дараалалгүй (хичээлийн мэдээллийг танилцуулах бүтэцжүүлээгүй хэлбэрийг илүүд үзэн харааны туршлагад тулгуурласан хичээлд хандах цогц хандлагатай).

Ц. ДОРЖ, Ш. ЛХАГВА НАР Р. МЕЙЛИ, Д.ВЕКСЛЕР, Х. ГАРДНЕР НАРЫН ОНОЛАРГА ЗҮЙ ДЭЭР ҮНДЭСЛЭН ӨӨРСДИЙНХӨӨ ТУРШИЛТ СУДАЛГААГААРСУРАГЧДЫН ОЮУНЫ ҮЙЛИЙН ДАРААХ ХЭВ ШИНЖҮҮДИЙГ ЯЛГАЖ ҮЗСЭН.

Тэнхлэг Сэтгэхүйн хэлбэр Илрэх хэлбэр

I Хараа үйл зүйн Үйлдэж хийж сэтгэх

II Онол Математик логик

III Үг – учир зүйн (логик) Хэл ярианы сэтгэхүй

IV Орон зайн Төсөө ба ялгааг олж

илрүүлэх

V Практик Үйл хийж зохион бүтээх

VI Хараа – дүрслэл зүйн Дүрслэх сэтгэхүй

СУРАЛЦАХ ХЭВ ШИНЖИЙН ЗУРАГЛАЛ

Анхаарал тавьсанд баярлалаа.