udhezues kimi 7-8-9

8/10/2019 udhezues kimi 7-8-9

1/88

Libr msuesi pr tekstin Kimia 7-8-9

1

Botime shkollore Albas

Lumturi XhezoRaimonda Lilo

Libr msuesi pr tekstin

Kimia 7-8-9

Prgatitur nga:


2/88


2

Botues:Latif AJRULLAIRita PETRO

Redaktore:

Natasha PEPIVANI

Arti grafik:Eva KUKALESHI

Albas, Tiran 2008T gjitha t drejtat jan t rezervuara

Shtpia Botuese AlbasN Tiran: Rr. Budi, Pall. Clasic Construction, zyra nr. 2Tel/Fax: ++ 355 4 379184e-mail: [email protected] Tetov: Rr.Ilindenit, nr.105Tel: 044 344047e-mail: [email protected] Prishtin: Rr.Eqrem abej, nr.121

Tel: 038 542765e-mail: [email protected]


3/88


3

PLANI MSIMOR ALTERNATIV KIMIA 735 jav x 1 or/jav = 35 or

Teori - 30 orOr n dispozicion - 5 or


4/88


4


5/88


5


6/88


6



7/88


8/88


8


9/88


9


Teori - 42 orUshtrime - 5 or

Pun Laboratori - 8 orTestime - 5 orOr t lira - 10 or


10/88


10


11/88


11


12/88


12


13/88


13

Studimet kan treguar se gjat nj ore msimi, nxnsit prvetsojn rreth 10 % tasaj q lexojn, 20 % t asaj q dgjojn, 30 % t asaj q shikojn, 50 % t asaj qdgjojn dhe shikojn, 70 % t asaj q dgjojn, shikojn dhe asin dhe shkalla m elart e pr timit, deri n 90 %, kur nxnsit jo vetm dgjojn, shikojn dhe asin, poredhe veprojn, pra, kryejn nj veprimtari.

Kjo piramid ndryshe do t quhej edhe kredo e t msuarit aktiv, q e shprehur mthjesht dhe m kuptueshm, do t ishte:

At q e dgjoj. e harroj. At q e dgjoj dhe e shikoj e mbaj pak mend. At q e dgjoj, e shikoj dhe pr t ciln bj pyetje ose diskutoj, lloj ta kuptoj.

At q e dgjoj, e shikoj, e diskutoj dhe e bj vet: pr at lloj t grumbullojnjohuri dhe aftsi.

At q ia msoj nj tjetri, e zotroj. Ajo q praktikoj m ndryshon.

Cilt do t ishin disa nga faktort q mund t ndihmojn n zgjedhjen e metodavee kase t msimdhnies?

S pari: statusi dhe prbrja e klass;

S dyti: objektivat e vendosura pr orn e msimit; S treti : veorit e rrugs q ndjekim pr realizimin e objektivave.

Metodat dhe teknikat msimdhnse nuk duhen par si veprimtari t njanshmedhe qllim n vetvete. Sikurse edhe procesi msimor, ato karakterizohen nga njbashkveprim i dyanshm i msuesit dhe nxnsve t tij, e n t njjtn koh edhe sinj bashkveprim i nxnsve me njri-tjetrin.

Metodat dhe teknikat e msimdhnies jan procedura standarde q prdorinmsuesit n bashkveprim me nxnsit pr paraqitjen dhe zhvillimin e materialeve dheveprimtarive msimore. Qllimi nal i tyre sht arritja e objektivave msimore.

Didaktt i ndajn metodat msimdhnse n dy grupe t mdha: I. Metoda q kan n qendr veprimtarin e msuesit, pra q synojn dhniene informacionit dhe njohurive pr t siguruar zhvillimin e t menduarit. N ktgrup prfshihen metodat tradicionale t msimdhnies, si: shpjegimi, leksioni,demonstrimi etj. II. Metoda q kan n qendr veprimtarin e nxnsit, pra q synojn aktivizimine nxnsve me qllim nxnien efektive. Kto metoda ndahen n dy nngrupe :

Metodat dhe teknikat e puns n grup, ku nxnsit nprmjet bashkveprimitme njeri-tjetrin, formsojn njohurit si puna n grupe, diskutimi, debati etj. Metodat dhe teknikat e hulumtimit, t cilat u mundsojn nxnsve vnien

DISA KONSIDERATA LIDHUR me MSIMDHNIEN


14/88


14

Shpjegimi, nj metod me n qendr veprimtarin e msuesit

Shpjegimi prfaqson nj metod msimdhnie, q synon sqarimin e koncepteve,t ideve, marrdhnieve t ndryshme, sqarimin dhe paraqitjen me hollsi t dikaje,duke e shoqruar me argumentimin e mendimeve t shprehura.

Shpjegimi mund t prdoret me sukses n t gjitha veprimtarit ku synohet tkuptuarit e thelbit, t shkakut dhe si rrjedhoj ai ndihmon n formimin e koncepteve tqarta e t qndrueshme.

Kjo metod sht par si pron e msuesve, por sot tentohet gjithnj e m shum

n trheqjen e nxnsve gjat shpjegimit. Ky ndryshim i ndihmon nxnsit, por edhemsuesit, t organizojn nj shpjegim aktiv, bashkkohor dhe t motivuar.

Shpjegimi, si metod, prdoret n rastin e temave q krkojn zbrthim dukurishapo sqarim ligjsish, dhe ktu n qendr sht pa diskutim fjala e msuesit.

Disa nga rastet kur shpjegimi sht i nevojshm: kur prmbajtja e msimit nuk mund t njihet nga nxnsit n mnyr tjetr; kur mungojn mjetet e prshtatshme pr ti njohur nxnsit me materialinmsimor; kur msuesi ndien nevojn q t ngjall emocione te nxnsit nprmjetfjals s gjall; kur sht i nevojshm interpretimi i prmbajtjes; kur shfrytzimi racional i kohs sht domosdoshmri.

Gjat shpjegimit duhen mbajtur parasysh t re faktor:

Shpjeguesi, por edhe nxnsit, duhet t ndihmojn n shpjegim nprmjet prgjigjevet pyetjeve: sht?, si sht?, pse sht?.

Pr shembull: sht moli? Si sht i ndrtuar atomi? Pse ndotet mjedisi ngaindustria kimike? sht seria homologe? jan izomeret?

Shpjegimi na ndihmon pr t kuptuar:

Konceptet - duke prfshir koncepte t reja, si moli: barazimikimik, simboli, formula kimike etj.

Lidhjet shkak-pasoj - si djegia e metaleve n ajr lidhet me formimin eoksideve, kombinimi i elementeve kimike nprmjetlidhjeve kimike, jep nj prbrje t re kimike etj.

Procedurat - rregullat, krkesat - si peshohet, si duhet t mbrohemi nga acidetdhe bazat gjat prdorimit t tyre n laborator etj.Qllimin dhe objektivat - far parashikojm q t arrijm n fund t

eksperimentit, far do t sjell nj reaksion bashkimi etj.

n praktik t aftsive, nxjerrjen e prfundimeve dhe prgjithsime si dheprdorimin e tyre n funksion t rrethanave. Ktu bjn pjes: vrojtimi,ekskursioni, hulumtimi, zgjidhja e problemit, projekti krkimor etj.


15/88


15

Tiparet kryesore t shpjegimit jan:

Qartsia dhe rrjedhshmria : t fokusohesh tek ideja qendrore, duke br tqart thelbin, atributin, konceptet dhe do gj tjetr q lidhet me to.

T ruhet lidhja logjike mes pjesve t shpjegimit duke prdorur nj gjuh t qartdhe t rrjedhshme n prshtatje me moshn e fmijve. Shpjegimi shpesh shkon krahpr krah me teknikn e prdorimit t pyetjeve: kur ai do ti paraprij frazs pasardhse,ather grsheton pyetjet me shpjegimin.

Theksimi i ideve dhe ngjallja e interesit : realizohet nprmjet nj komunikimi tzhdrvjellt t t gjitha shqisave n funksion t theksimit t ideve.

Prdorimi i shembujve : krkon nj przgjedhje t kujdesshme q t jet i goditur,i qart dhe domethns.

Organizimi: sht momenti m i rndsishm q prcakton ecurin e rrjedhslogjike t dhnies s informacionit, vendosjes s lidhjeve midis pjesve t shpjegimit,grshetimit t pyetjeve dhe nxjerrjes s prfundimeve etj.

Analiza dhe komenti : ka vlern e d-bekut (feed-back), si pr nxnsit, ashtu edhe

pr msuesin.Shpjegimi dallon qart nga kallzimi. Nse kallzimi merret me prshkrimin einformacionit, shpjegimi duhet t sqaroj ligjsit, mund t ndrthuret me eksperimentin,me vrojtimin, punn e pavarur, bisedn etj.

Stuhia e mendimeve - sht nj tjetr metod ku mendimi krijues kryeson mbi praktikn.Ajo nxit qarkullimin e lir t ideve pr nj problem apo tem t caktuar. Kjo metod krkonnj pjesmarrje t gjer, t pakompleksuar, t lirshme n dhnien e ideve.

Qllimi i ksaj metode sht nxjerrja para grupit e t gjitha ideve t mundshme, pa

marr parasysh se sa praktike jan ato.Kjo metod sht shum e kase dhe mund t prdoret: Pr t marr sa m shum ide para shtjellimit, diskutimit dhe vlersimit n grup,si p.sh., vetit zike dhe kimike t metaleve ose jometaleve, ndrtimi i formulavekimike etj. Pr t inkurajuar nxnsit t mendojn prtej problemeve t prditshmedhe njkohsisht t mendojn n sasi dhe jo vetm n cilsi, si p.sh., vetit esapunve, lyrave, acideve karboksilike etj.

Ndr prparsit e ksaj metode mund t prmendim:

shum nxns zgjohen, bhen shum m aktiv, kur prezantohen me lirin eshprehjes s mendimit; mund t gjenden zgjidhje pr probleme t pa zgjidhura m par; t gjith nxnsit mund t jen aktiv.

Marrdhniet - nj tretsir acide krijon nj mjedis me pH


16/88


16

Eksperimenti sht nj tjetr metod q prfaqson nj prsritje t kontrolluar nkushte laboratorike, t dukurive natyrore. Ajo prdoret pr t par ndikimin e faktorvet ndryshm n zhvillimin e ktyre dukurive apo pr t prcaktuar nj rrug t re prrealizimin e dikaje.

Kjo metod sht shum e rndsishme n lndn e kimis. Gjat zbatimit t saj,synohet q kryerja e veprimtaris praktike, ta nxis nxnsin pr t vzhguar, pr tmbledhur t dhna, pr ti interpretuar ato si dhe pr t nxjerr prfundime, si p. sh.,vetit kimike t metaleve, elementi galvanik, elektroliza, ndarja e substancave ngatretsirat etj.

Eksperimenti synon t: vrtetoj ose t hedh posht hipotezat e ngritura; prcaktoj mnyrn se si ndikojn n proces ndryshimi i kushteve; nxjerr ligjsi apo prfundime; gjej rrug t reja implementimi; tregoj n mnyr praktike dukuri, duke prmirsuar ndjeshm shkallne t nxnit.

Nprmjet eksperimentit, nxnsit kuptojn thelbin e dukuris apo ligjsis, zhvillojnaftsit pr pun t pavarur, nxitin t menduarin aktiv, sintetik dhe analitik, krijojnshprehi pr prdorimin e aparaturave, njohin dhe respektojn rregulla t caktuara etj.

Eksperimenti, kur sht e mundur, mund t prdoret me sukses edhe si detyrshtpie, si n rastin e pastrimit t krips s gjells, eksperimentit q tregon kristalizimine sulfatit t bakrit etj.

Demonstrimi prfaqson nj teknik t prdorshme n lndn e kimis. Kjo tekniktregon se si t paraqessh nj veprim ose t prdorsh nj procedur.

N thelb, demonstrimi sht nj prezantim vizual i sendeve, dukurive ose proceseve.Demonstrimi prfaqson n t njjtn koh mnyrn me t ciln msuesi modelonparaqitjen, analizn dhe sintezn. Roli i nxnsit gjat zbatimit t ksaj teknike sht aii vzhguesit, i regjistruesit t informacionit, t aftsive dhe shprehive.

Kur materiali teorik shoqrohet me demonstrim t eksperimenteve gjat shtjellimit ttems s msimit, informacioni q prcillet te nxnsit, sht m i qensishm, pasi aiprcillet nprmjet vzhgimit dhe dgjimit.

Diagrami i Venit sht nj teknik msimore q shrben pr prcaktimin e anve t

prbashkta dhe t dallimeve midis dy ose m shum koncepteve, dukurive, kategorivesistematike etj.

N mnyr gra ke kjo teknik paraqitet prmes strukturave t dy ose m shumrrathve q priten mes njri-tjetrit. N sektorin e prerjes s ktyre rrathve renditen

Msuesi si menaxhues i situats, prdor drrasn e zez apo tabak letre prhedhjen e ideve, t cilat nuk komentohen. Idet e shkruara duhet t jen t dukshme,t shkruara qart dhe nnvizimet t jen t dallueshme nga pjesa tjetr e ideve q nuk

jan t vlefshme. N fund, msuesi bn prmbledhjen dhe komentet e duhura.


17/88


17

Ekskursioni msimor sht nj metod e frytshme pr prvetsimin aktiv tnjohurive teorike. Ajo jep mundsi t mdha pr rritjen e shkalls s pjesmarrjes snxnsve n msim, n gjallrimin e veprimtaris s tyre, si dhe n rritjen e aftsis st menduarit aktiv e krijues.

Qllimi i organizimit t tij sht q nxnsit t njohin objektet, dukurit, proceset dhengjarjet n mjedisin q i rrethon. Ai prfaqson nj nga mnyrat pr ta br msiminreal dhe t gjall.

Nprmjet ekskursioneve msimore nxnsit njihen m nga afr me zhvillimet eteknologjis kimike, si dhe problemet mjedisore q e shoqrojn kt zhvillim.

Ajo pr t ciln msuesi duhet t kmbngul gjat nj ekskursioni, sht q nxnsitt dallojn thelbsoren nga jothelbsorja, t zbulojn lidhjet dhe varsit ndrmjetmjedisit dhe zhvillimit t teknologjis etj.

Nj vizit n Uzinn e prpunimit t thell t nafts, do t jepte nj harmonizime kas midis teoris dhe praktiks n kt rast, por jo vetm kaq. Ndotja q shkaktohetn mjediset prreth, do t ishte nj shtys pr t ndrmarr nj nism brenda grupitpr mbrojtjen e mjedisit apo pr rritjen e shkalls s ndrgjegjsimit pr problemet emjedisit n trsi.

T menduarit dhe t arsyetuarit kritik do ta shohim n dy aspekte: prmes

arsyetimit deduktiv dhe atij induktiv. T arsyetuaritinduktiv prfshin kalimin e arsyetimit nga speci kja tek e prgjithshmja

q do t thot: nxjerrja e prfundimeve pr t gjith prfaqsuesit e ksaj klase n kimi,nga studimi i disa prfaqsuesve t nj klase. Kjo sht nj nga mnyrat e kase pr t

t prbashktat, p.sh., vetit zike ose kimike pr elementet e grupit t par A dhe tgrupit t tret A, vetit kimike t komponimeve t pangopura organike, si alkenet dhealkinet etj. N sektorin tjetr, vendosen veorit apo dallimet, si p.sh., veprimi me ujin,

djegia n ajr n funksion t temperaturs, formimi i bazave prkatse nga tretja nuj e oksideve, reagimi ndaj veprimit me ujin e bromit apo tretsirn e permanganatitt kaliumit etj.

Diagrami i Venit prdoret gjersisht gjat fazs s re ektimit dhe nprmjet tij nxnsitzbulojn veti t prbashkta, sjellje t prbashkta, dallime n veti, sjellje apo dukuri. Kjorealizon at q nxnsit t arrijn t mbajn qndrime personale lidhur me to.

Metoda e konkursit sht shum e kase, pasi v n pozit aktive t gjith nxnsitn klas duke i motivuar ata t japin maksimumin e njohurive t tyre brenda nj oremsimi. Metoda e konkursit mund t zbatohet n lndn e kimis si n ligjin periodik,ashtu edhe n sistemin periodik, dukurit elektrokimike, barazimin e reaksioneve kimikeetj. Gjat zhvillimit t saj, nxnsit aftsohen t formulojn pyetje dhe, n t njjtnkoh, t shprehin aftsit e tyre analizuese dhe sintetizuese. Prdorimi i tekniks st pyeturit, n t gjith gamn e saj, bn q edhe nxnsit e prapambetur t gjejnmundsi pr tiu prgjigjur pyetjeve t nivelit m t ult si atyre prshkruese, riprodhueseetj. Po ashtu, gjat aplikimit t ksaj metode, u jepet prparsi edhe formimit t aftsivevlersuese t nxnsve.


18/88


18

ndar me nxnsit koncepte t reja. Pr t krijuar nj koncept pr klasn e oksideve, msuesi, u prezanton nxnsve

nj metal q bashkvepron me oksigjenin dhe formon nj oksid bazik apo nj jometal

kur bashkvepron me oksigjenin jep nj oksid acid. Nprmjet ktij shembulli, nxnsitnxjerrin konkluzionin se cili sht kushti pr t prftuar nj oksid bazik apo nj oksidacid. Kt konkluzion ata e arrijn prmes arsyetimit induktiv, nga speci kja tek eprgjithshmja.

T arsyetuaritdeduktiv ndjek logjikn e kalimit nga e prgjithshmja tek e veanta. Aifunksionon duke kaluar nga prku zimet e prgjithshme, n prfundime t veanta.

Nxnsit n llim njihen dhe prvetsojn rregullin e prgjithshm dhe m pas ukrkohet t saktsojn nse ky rregull sht i vrtet apo jo pr situata t ndryshme, sip. sh., metalet alkaline jan metale aktive q lshojn 1 elektron dhe marrin 1 ngarkespozitive: Na+, K+, si elemente t grupit IA e gzojn kt veti.

T menduarit kritik prmban n thelb t menduarin produktiv dhe re ektiv, paralelishme vlersimin e fakteve. Ai sht nj proces kompleks i integrimit t ideve dhe burimeven mnyr krijuese, i riformatimit t koncepteve dhe informacionit. T menduarit kritiksht nj proces njohs, veprues dhe ndrveprues, i cili ndodh njkohsisht n disanivele t t menduarit.

Aftsia pr t menduar n mnyr kritike sht dika q duhet kultivuar me kujdesdhe t nxitet brenda mjediseve q mbshtesin t nxnit.

T menduarit kritik sht nj proces aktiv q krkojm ta zhvillojm ose ndodhrastsisht dhe n mnyr t qndrueshme e bn nxnsin t kontrolloj informacionin.Nxnsi kshtu mund t prballoj do s d, t prfshij, t prshtat apo t prhapinformacionin.

Cilat jan rrugt m t efektshme prmes t cilave duhet ndrtuar t menduaritkritik?

Mos pyesni vetm sefar ndodhi , por edhe si ndodhi dhe pse ndodhi. Shqyrtoni t gjitha mundsit dhe rrethanat e supozuara. Ngrini t gjitha hipotezat e mundshme dhe prcaktoni nse ka ndonj mundsi

pr ti mbshtetur ato. Arsyetoni n mnyr t logjikshme dhe jo t udhhequr nga emocioni. Mbani parasysh se ka gjithmon m shum se nj mundsi dhe m shum senj prgjigje t vetme dhe korrekte pr t shpjeguar dika. Krahasoni prgjigjet e ndryshme t dhna pr t njjtn pyetje dhe gjykonime gjakftohtsi dhe mprehtsi se kush sht prgjigjja q mund t quhet m emira. Jepuni mundsi edhe t tjerve t thon prgjigjen e tyre dhe vlersoni n fund, jo t vlersoni prgjigjen e par q merrni si t vrtetn e vetme. Drejtoni pyetje spekulluese, me qllim q t trhiqni nj informacion m tgjer, edhe pse ai q ju dini, mund t jet informacion i sakt.


19/88


19

Msimdhnia duhet t prqendrohets pari n t nxnt dhe s dyti n prdorimine strategjive t t menduarit, duke ln mnjan zotrimin e fakteve t shkputura.

Faktet e msuara prmendsh harrohen shpejt, ndrsa strategjit e t menduarit dhe

procedurat e t nxnit, bhen natyrshm pjes prbrse e arsyetimit ton.Shpesh msuesit presin nga nxnsit e tyre q t msojn vetm materialin eprezantuar n tekstet msimore dhe informacionin q lidhet me t, duke u dhn shumpak mundsi q t re ektojn dhe t analizojn, t prgjithsojn etj.

Pr zhvillimin e shprehive t t menduarit, padyshim q ia vlen t shpenzohetkoh dhe t bhen prpjekje pr t pasur pr time afatgjata. Duke msuar mnyra tndryshme t t menduarit, nxnsit do t jen n gjendje:

- t bjn gjykime t vlefshme;- t analizojn situatat;- t transferojn t nxnt nga nj fush n nj tjetr;- t zgjidhin probleme;- t marrin vendime t arsyeshme;- t krijojn ide;- t arsyetojn n mnyr inteligjente;- t formulojn dhe realizojn qllime t caktuara.

Strategjit e t menduarit bashkveprojn me njohjen dhe prvojn rreth problemit.Sa m shum t dim rreth nj problemi, aq m mir dim t debatojm, t analizojm

apo t vlersojm.Msuesi e ndrton punn n klas mbi bazn e njohurive t dhna si dhe prvojs

pr t zhvilluar t menduarin kritik t nxnsve.

Struk tura trefazshe e msimit (E R R) Msimi ndrtohet mbi bazn e nj strukture trefazshe ku prfshihen: Evokimi

Realizimi i kuptimit Re ektimi

Evokimi sht faza e par e llimit t strukturs pr zhvillimin e t menduarit dhet nxnit gjat nj ore msimi,ku duam t vlersojm se far di dhe far mendonnxnsi.

Gjat ksaj faze, nxnsve u krkohet t rikujtojn, t ofrojn njohurit dhearsyetimin e tyre n mnyr t ndrgjegjshme dhe t vullnetshme dhe kto njohuriduhet t listohen. Listimi i ktyre njohurive bhet n nj atmosfer dashamirse, pa ushqetsuar nse kto njohuri jan t sakta ose jo, por duke i nxitur ata t angazhohenplotsisht si mendrisht, ashtu edhe emocionalisht.

N kt faz, msuesi ka si detyr t drejtoj, t kuptoj mendimet e nxnsve dhet dgjoj me kujdes idet e tyre.Nxnsi nxitet t shqyrtoj ato q ai di rreth tems pr t ciln itet dhe llon t

mendoj rreth asaj q do t msoj m hollsisht.


20/88


20

Realizimi i ksaj faze ka pr qllim:- S pari : njohurit e reja q do t merren jan brenda nj konteksti t njohur, prado t jen m t qndrueshme.

- S dyti: ky sht nj proces ndrgjegjsimi pr njohurit vetjake q ai i zotron,dhe lidhja e tyre n mnyr harmonike me ato njohuri q ai do t marr, duke krijuarnj ur lidhse midis informacionit q ai ka dhe informacionit t ri q ai do t marr.- S treti : realizohet t nxnit e qllimshm nprmjet diskutimeve pr pikat enjohura dhe ato t panjohura, t atyre q i din ndryshe, informacionit kontradiktorpr t cilin duhet t mbajn qndrim etj., duke i uar kshtu drejt prgjigjes splqyer, t siguroj prgjigjet pr pyetjet q ai bn vet.

Realizimi i kuptimit - sht faza e dyt e strukturs pr t menduarin dhe tnxnit, sht faza ku nxnsi bie n kontakt me informacionin apo me idet e reja. Kyinformacion mund t jepet nprmjet tekstit, eksperimentit etj. Ndikimi i msuesit gjatksaj faze sht minimal dhe krkohet q nxnsi t ruaj prfshirjen aktive dhe tpavarur. Detyra themelore e ksaj faze sht:

- S pari : ta mbaj nxnsin t prfshir duke ruajtur interesin dhe ritmin evendosur gjat fazs s evokimit.- S dyti: t mbshtes prpjekjet e nxnsit pr t kontrolluar t kuptuarit.

Nxnsit q lexojn dhe kuptojn mir, e kontrollojn t kuptuarit pr informacionine ri q n astin kur e kontaktojn at. Nse t kuptuarit sht i zbeht, duhet rilexuar,

ndrsa, kur kuptimi sht i mir, ather krkohet sqarim i mtejshm pr ato q nuk jan kuptuar ose sqaruar mir.

Gjat ksaj faze, lidhet n mnyr t qllimshme informacioni i ri me at q nxnsitkan njohur m par.

Re ektimi - sht nj faz q ndodh edhe q t harrohet gjat msimdhnies, por shtnj faz kryesore. Gjat ksaj faze, nxnsit konsolidojn t nxnit e ri dhe ristrukturojnn mnyr aktive skemn e tyre t njohurive t mparshme pr t prshtatur konceptet ereja n nj format t ri. Gjat ksaj faze nxnsit, ndihmojn t nxnit e qndrueshm.

N fazn e re ektimit, pritet q nxnsit t llojn t shprehin me fjalt e tyre idet dheinformacionin q kan takuar dhe asimiluar. Nxnsit kujtojn m mir at q ata kankuptuar kur mund ta shprehin me fjalt e tyre, me nj fjalor vetjak, t familjarizuar pr ta.Kur informacioni vendoset brenda nj strukture t qndrueshme, ather ai sht m iqndrueshm dhe lidhet me t nxnit afatgjat. Kjo faz q prdor gjersisht diskutimin,shrben edhe pr t realizuar ndryshimet si n zgjerimin e fjalorit shprehs, ashtu edhe nrikonceptimin e t nxnit m t zhdrvjellt, m t prdorshm dhe m t zbatueshm.

Struktura E R R sht nj mnyr shum e mir pr ti udhhequr nxnsit n tgjitha nivelet e t nxnit prmes tekstit shkollor, eksperimentit etj.

Kur teksti sht kompleks, procesi sht m i dobishm. Pyetjet e hapura e drejtojnt lexuarin e nxnsit dhe mund ti japin kuptim materialit t ndrlikuar. Kjo ndihmon prt siguruar at struktur q i ndihmon ata t ndrtojn t kuptuarit. Strukturat e hapuranuk e pengojn analizn kritike, por i paraprijn mendimit t hapur.


21/88


21

Struktura E R R:- u lejon nxnsve t prcaktojn qart qllimet;- ruan angazhimin aktiv;

- nxit diskutimin e hapur;- nxit nxnsit t krijojn dhe t bjn pyetjet e tyre;- ndihmon nxnsit t shprehin mendimet e tyre;- ruan motivimin e nxnsve pr t lexuar;- siguron nj mjedis ku respektohen mendimet;- krijon bazn pr re ektim n at q nxnsit vlersojn;- shrben si stimul pr ndryshim;- zgjon besim pr angazhim kritik t nxnsve;- ndihmon mendimin kritik n nivele t caktuara.

Si lidhet msimdhnia dhe t nxnit me mendimin kritik?

Mendimi kritik krkon aftsi pr t gjykuar dhe pr t re ektuar mbi atq di dhemendon . Pr t menduar n mnyr kritike, sht thelbsore q nxnsit t kuptojnato q thon dhe ato q shkruajn, pra t njohin far din.

Re ektimi dhe analiza kritike e mendimit krkon vmendje dhe krijimtari rreth mnyrsse si mund t zbatohen t gjitha hapat e ksaj strukture duke lluar me zbatimin enjohurive gjat arsyetimit, ndryshimin e tyre pr ta prshtatur me informacionin e ri, ederi n formimin e dijeve t qndrueshme.

Ky proces, sht nj proces aktiv, q krkon koh, vmendje dhe kujdes pr turealizuar, pra nuk mund t ndodh spontanisht.

Msimdhnia pr zhvillimin e t menduarit, duhet t prqendrohet rreth procesevenjohse. Kjo krkon q nxnsit lipsen t mendojn rreth informacionit, rreth ideve,njohurive t prgjithshme, rreth mendimit t tyre duke pyetur vazhdimisht veten:farmendoj un rreth ksaj?, Si prshtatet ky informacion me ato q un di?, far mundt bj ndryshe tani q un di edhe m shum rreth ktij informacioni?, Si mund tndryshojn ato q un di nprmjet informacionit t ri q un mora?.

Pr ti br nxnsit t mendojn n mnyr kritike, duhet ta praktikojm sistematikishtkt n msimdhnie. Nxnsit nuk vijn vetvetiu te mendimi kritik. Ata duhet t vijnprmes prvojave personale t drejtuara dhe t monitoruara nga msuesi.

Mendimi kritik sht rezultat i ndrveprimit t ideve dhe informacionit dhe arrihetather kur donjri mendon n mnyr kritike. Mendimi kritik sht nj proces aktivq e v nxnsin n kontroll t informacionit dhe e aftson t prballoj integrimin,rikon gurimin dhe prshtatjen e informacionit.

Metodikat e msimdhnies, kan si parim baz at, q ky proces sht shkencdhe art njkohsisht.

Msuesi duhet t ver n lvizje t gjith kapacitetin e tij shkencor dhe pedagogjikn mnyr krijuese. Pr nj msimdhnie t suksesshme, msuesi duhet t plani kojse cila do t jet rruga q do t ndjek procesi i t nxnit t nxnsve, dhe si do tarealizoj ai kt proces n intervalin e kohs s caktuar.


22/88


22

Probleme t planifkimit t msimit

N prballjen me tekstin msimor pr her t par, msuesi krijon iden se ai dishum m tepr se sht e shkruar n tekst, kto njohuri i japin atij nj lloj sigurie.

Mendimi mund t shkoj edhe m tej... nuk ka nevoj t plani koj se far duhet t bjn nj or msimi. Baza e njohurive q disponon do msues sht e domosdoshme,por jo e mjaftueshme pr nj msimdhnie efektive.

Rudyart Kipling, novelist anglez i shekullit t 20-t ka thn:Un mbaj me vete gjasht njerz t ndershm q m ndihmojn. Ata m kan

msuar mua do gj q di. Emrat e tyre jan:far dhe pse, kur dhe si, ku dhe kush (seti i pyetjeve magjike).

Po t njjtave pyetje duhet tu prgjigjet edhe plani kimi i msimit:1. far duhet t arrihet?2. Pse duhen aftsit dhe shprehit q duhet t krijohen?3. Kur dhe radh duhet t ndjekin gjrat?4. Si duhet t arrihet?5. Ku do ta kryejn?6. Kush duhet ti kryej?

Plani msimor ditor sht nj els q t hap dyert pr nj msimdhnie efektive.Plani kim do t thot: t detajosh elementet prbrse t nj ore msimi q, duke u

lidhur dit pas dite, t realizoj zhvillimin e lnds gjithvjetore.Pavarsisht nga formati i zgjedhur, pavarsisht nga shkalla e formimit profesional,

plani kimi ditor sht nj parakusht pr t realizuar nj msimdhnie me nj feed-backpozitiv. Pr t qen i suksesshm, n vazhdim, duhet patjetr t plani kosh do dit nmnyr t hollsishme, do dit at far do t realizosh gjat nj ore msimi.

Ka shum arsye q e bjn kondit t nevojshme dhe t domosdoshmeplani kimin:

S pari : sepse ndihmon msuesin pr t vepruar, duke i pasur t prcaktuaraobjektivat e msimit, prmbajtjen, procedurat dhe se si do ti zbatoj ato.

S dyti: sepse ndihmon msuesin pr t strukturuar orn e msimit dhe prt shfrytzuar bazn didaktike dhe laboratorike. S treti : sepse ndihmon msuesin pr t menduar qart dhe n mnyrspeci ke pr tipin e t msuarit dhe t nxnit. S katrti : sepse ndihmon msuesin pr veorit e msimdhnies nprshtatje me veorit e niveleve t ndryshme t nxnsve n nj klas osen paralele t ndryshme.

Plani kimi n vetvete do konsideruar si nj vendim q e marrim pr t br dika

dhe pr t prcaktuar mnyrn e brjes s saj.Plani kimi i kujdesshm siguron familjarizimin e domosdoshm me prmbajtjen, i jep msuesit sigurin e asaj q ai po realizon, e ballafaqon lirshm me nxnsit, i jepgarancin e t qenit i suksesshm n detyr.


23/88


23

Cilido msues, pr t qen efektiv n msimdhnie, duhets pari t plani koj mekujdes:

far do t arrij sasin e koncepteve q duhet t jap, aftsit aposhprehit q nxnsit duhet t tojn pr temn e caktuar. Si duhet t arrij pr t pasur nj feed-back pr at q ai ka dhn. Cilt do t jen bashkpuntort n dhnien dhe marrjen e informacionit:nxnsit, baza materiale didaktike etj. Cila do t jet radha e puns pr t realizuar msimdhnien dhe nxnien. Si do ta realizoj vlersimin, nse sht punuar n mnyrn e duhur, dhe, asht arritur rezultati i pritshm.

Kjo radh pune sht nj garanci m shum pr nj plani kim sipas ktyreelementeve:

Przgjedhjen e objektivave msimore.

Przgjedhjen e prmbajtjes s msimit dhe veprimtarive. Przgjedhjen e t gjitha mjeteve dhe krijimin e kushteve pr msim. Parashikimi i mnyrs s drejtimit dhe t vlersimit t nxnsve.

Msuesi sht vendimmarrs brenda ors s msimit, prandaj ai duhet t zotrojdisa njohuri, me qllim q vendimet e tij t jen t drejta, t merren n astin e duhur,t jen t zhdrvjellta.

Msimdhnia sht e drejt e msuesit e prcaktuar n ligjin pr sistemin arsimorparauniversitar. Vendimmarrja e msuesit sht nj e drejt e tij, sikurse sht edhe liri e tij,

nj liri e kuptuar n mnyr t drejt dhe e aplikuar n dobi t nxnsve, n dobi t edukimit.Vendimmarrja dhe liria brenda nj ore msimi krkon: zotrim shum t mir t materialit msimor, njohje t modeleve dhe teknikave t msimdhnies q t mund ti prshtatme tematikat e msimit, t njoh nevojat dhe interesat e nxnsve, veorit individuale dhe atomoshore, t njoh pajisjet q ka n dispozicion dhe ti prshtat ato me mjedisin.

A do t ishte e vlefshme alternativa e sigurimit t nj ose disa formateve baz prplani kimin e msimit?

Pa diskutim q do t kishte prparsi nj format i gatshm, mbi t cilin secili msuesmund t ndryshoj duke prmirsuar, n prshtatje me kushtet e mjedisit, bazndidaktike dhe laboratorike, nivelin e nxnsve, veorit e tyre individuale etj.

Procesi i plani kimit do konsideruar tipar dallues dhe mbizotrues i msimdhnies,si veprimtari e organizuar. Atij do kushtuar nj koh e konsiderueshme pr t vendosurse far dhe si do t msojn nxnsit.

Msuesit model shfaqin tri tipare t prbashkta:1. Zotrojn shprehi shum t organizuara plani kimi.2. Transmetojn me efektshmri objektivat e msimdhnies.3. Kan nivel t lart krkesash n vlersim.


24/88


24

Pyetjet dhe menaxhimi i tyre n nj or msimi

Kushdo q dshiron t bhet nj msues i aft, duhet pa diskutim t perfeksionohet n

mnyrn e hartimit dhe drejtimit t pyetjeve. Pyetjet gjat ors s msimit prbjn nj ngamjetet m e kase, sepse thnia: Nse ju prmirsoni me 10 % pyetjet tuaja, produktivitetii puns suaj do t prmirsohej me 20 %, sht me vler n msimdhnie.

Me an t pyetjeve msuesi motivon, prfshin, nxit t menduarin aktiv dhe kritik tnxnsve, si dhe prmirson dukshm atmosfern n klas. Q pyetjet t jen cilsore,msuesi duhet t mbaj parasysh: pushtetin q kan pyetjet, aplikimin e tyre n t triafazat e zhvillimit t msimit (brendsi, analiz, vlersim), ndihmesn q ato japin prkaprcimin e pengesave n marrjen e informacionit, si dhe ndrtimi i tyre n forma tshkurtra pr tu ln hapsir nxnsve dhe mendimeve t tyre.

Taksonomia e pyetjeve sht nj mnyr e klasi kimit t tyre. Ajo ndihmon pr tkrijuar nj larmi pyetjesh q prkojn me nivele t ndryshme t dijes. Gjat hartimit tpyetjeve msuesi duhet t ket parasysh hierarkin sipas taksonomis s pyetjeve.

Zakonisht pyetjet e niveli t ult, mund t krkojn q nxnsi t dalloj metalet nga jometalet, ndrsa nj pyetje e nivelit t lart do t krkonte zbatimin e vetive t metaleven nj reaksion oksido-reduktimi. T dyja llojet e pyetjeve kan rndsin dhe vlerne tyre, por problemi qndron n at q asnj tip pyetjesh, nuk duhet t theksohet mshum n kurriz t tjetrit.

N taksonomin e Blumit prfshihen gjasht nivele, t cilat duhen pasur parasyshgjat hartimit t pyetjeve.


25/88


25


26/88


26

Modele alternative t planifkimit t nj ore msimore

Disa modele t plani kimit t ors s msimit n lndn e kimis, mund t jen njalternativ m shum pr t hartuar nj plan pune efektiv.

Objektivat : N fund t ors s msimit, nxnsi t jet i aft: 1. T njoh dhe dalloj gjendjet e lnds. 2. T shpjegojn jan dukurit zike. 3. T listojn disa veti zike t lnds.Fjal ky : lnd, dukuri zike, ndryshimMjetet: objekte t ndryshme, provza, uj, krip, sheqer, vaj,

pluhur shkumsi, got kimike, hink etj.Struktura e msimit: E R REvokimi : 1 - Veri kim

2 - Analiz3 - Vlersim

U jepet detyr nxnsve q n etoren e klass t ndrtojn tri tabela dhe n to t shkruajnemrat e objekteve q jan t ndrtuara prej druri, qelqi, metali. N nj grupim m vete nxnsit

do t listojn disa objekte q jan t ndrtuara me przierje t ktyre materialeve.Realizimi i kuptimit: N drrasn e zez msuesi/ja shkruan fjaln LND. ( kllaster)U prezanton nxnsve objektivat q do t realizojm pr kt or msimi. e ngurt Lnd e gazt e lngtMsuesi/ja thekson se lndt kan veti zike t ndryshme dhe u krkon nxnsve ti

klasi kojn ato duke i emrtuar:qelqi - i thyeshm, i tejdukshm, nuk e prcjell rrymn elektrike,metali - i fort, telzohet, prcjell rrymn elektrike,druri - ka er, ndryshon form, ka ngjyr,kripa, sheqeri - kan ngjyr, kan shije, treten n uj,vaji - nuk tretet n uj, ka shije, ka er.Nxnsve u drejtohet pyetja: - A ndryshojn vetit zike t lndve? Dhe krkohet

q ata t shpjegojn prgjigjen.Prgjigja e sakt: Lndt ndryshojn nga vetit zike nga njra-tjetra, por ato veti

ruhen pr do lnd dhe nuk ndryshojn edhe pse lndnmund ta coptojm, ta tresim apo ta avullojm.

Prfundimi pas shpjegimit sht: Dukurit gjat t cilave lnda ruan vetit e saj,quhen dukuri zike.

Lnda:Kimia 7 KUPTIMI PR LNDN . D UKURIT FIZIKE . V ETIT FIZIKE T LNDS .


27/88


27

Re ektimi : U drejtohen nxnsve disa pyetje: - Cilat jan gjendjet e lnds? - Si i prku zojm dukurit zike?

- Cilat jan vetit zike t lnds? - Cilat jan vetit zike t metaleve? A jan ato t ngjashme me vetit e ajrit?

Shfrytzoni pr kt edhe njohurit q keni nga lnda e ziks apo nga prvojattuaja personale.

- Ilustro nprmjet vetive zike disa lnd t ndryshme. - A sht tretja e qiriut dukuri zike?Detyr shtpie: Ushtrimet e tekstit.

Lnda:Kimia 7 NDRTIMI I ATOMIT . M ODELI I R ADHFORDIT

Objektivat : N fund t ors s msimit, nxnsi t jet i aft: 1. T prku zoj atomin nga pikpamja kimike. 2. T njoh ndrtimin e atomit sipas Radhfordit.Mjetet : teksti dhe tabela e ndrtimit t atomitStruktura e msimit : E R R

Evokimi (kllaster, bised): Msuesi/ja u krkon nxnsve t rikujtojn njohurit qkan marr n lndn e ziks lidhur me ndrtimin e atomit.

Realizimi i kuptim it: U krkohet nxnsve t shohin me kujdes tabeln dhe ttregojn se far kuptojn prej saj.

Theksohet se pr atomin sht folur q n koht e lashta nga Demokriti. Athermendohej se atomi ishte i pandashm. Zhvillimi i mvonshm i shkencs solli ndryshimen konceptin pr atomin. Shkenctart zbuluan se atomi ishte nj grimc e ndashmedhe prbhen nga grimca edhe m t vogla.

Theksohet se modeli i paraqitur sht n form statike, por n t vrtet atomet jan n lvizje t vazhdueshme.Shkruhen n drrasn e zez grimcat prbrse t atomit, si dhe ngarkesat e tyre:

p +1, n 0 dhe e -1.

atomi

brthama e atomit

protone + neutrone

mbshtjella elektronike

elektrone


28/88


28

brthama neutronetLnda atomi brthama elektronet protonet

Re ektimi : U drejtohen nxnsve pyetjet: 1. far sht atomi? 2. Nga cilat grimca sht i prbr atomi? Po brthama? 3. Nga se sht e prbr lnda? 4. Argumentoni se pse atomi sht elektroasnjans. 5. Pse sht quajtur model planetar modeli i ndrtimit t atomit i Radhfordit?

Gjej ngjashmrit.

Detyr shtpie:

Ndrtoni modelin e nj atomi me plastelin ose me karton dhe silleni n klas.

Objektivat: N fund t ors s msimit, nxnsi t jet i aft: 1. T interpretoj molin n lidhje me masn e substancs. 2. T prku zoj dhe interpretoj numrin e Avogadros.

3. T zbatoj n praktik njohurit pr molin dhe numrin e Avogadros.

Mjetet: teksti, kuti shkrepse, qese me kikirik etj.Fjal ky: mol, mol-aton, numri i Avogadros.

Struktura e msimit: E R REvokimi (kllaster, demonstrim):Msuesi/ja u krkon nxnsve t vizatojn disa bashksi sendesh, si p.sh.: nj qese

me karamele, nj qese me kikirik ose nj qese me oriz etj.Detyra ka pr qllim: a- lidhjen e njsis matse me numrin e pjesve prbrse; b- prcaktimin e njsis matse; c- t aplikoj njehsimin e numrit t atomeve pr do substanc.U drejtohet nxnsve pyetja:- Si mund t llogarisim numrin e kokrrave t kikirikve,

t karameleve apo t orizit pa i numruar ato?Vlersohen prgjigjet e tyre dhe demonstrohet nj mnyr e thjesht: n qoft se

do t peshojm nj kokrr kikirik dhe m pas do t peshojm t gjith qesen, do t jemin gjendje q me nj veprim t thjesht matematik t llogarisim numrin e kokrrave pa inumruar ato.

Diskutohet pr mnyrn e llogaritjes dhe vlersohet gjetja e sakt e saj.Theksohet se n mnyr t ngjashme veprojm edhe pr t numruar atomet qndodhen n nj substanc, si te Cl, C etj.

Shkruan n drrasn e zez N a = numri i atomeve t nj substance apo t nj elementi.

Lnda:Kimia 7 MOLI. M OL - ATOMI


29/88


29

Realizimi i kuptimit: Msuesi/ja shkruan n drrasn e zez simbolet kimike t disaatomeve, si p.sh., O, Na, H, S, K.

Pyet nxnsit pr kuptimin cilsor t ktyre simboleve dhe m pas drejton pyetjen:

- Si mund ti numrojm atomet e tyre, pasi n nj reaksion kimik marrin pjesmiliarda atome?

Prku zohet koncepti pr molin si njsi matse e numrit t atomeve, joneve apomolekulave. Sqarohen nxnsit q ky numr NA sht i njllojt pr do element dhequhet numri i Avogadros dhe sht i barabart me 6.02 x 1023 atome.

Msuesi/ja u drejton nxnsve pyetjen:- Si mund t realizojm llogaritje t thjeshtapr njehsimin e numrit t atomeve q ndodhen n nj molekul?

1 mol atom Fe e ka masn 56g dhe ka 6.02 x 1023 atome 1 mol atom O e ka masn 16 g dhe ka 6.02 x 1023 atome 1 mol atom Al e ka masn 27 g dhe ka 6.02 x 1023 atomeNdrton skemn 8 t paraqitur n faqen 34 t tekstit.Ather mund t llogarisim thjesht numrin e mol atomeve q ndodhen n nj sasi

n g . Shkruan n drrasn e zez formuln: n = m/M dhe e interpreton at. Ilustron meshembuj, p.sh., 54 g Al kan 2x 6.02 x 1023 atome etj.

Re ektimi: Msuesi/ja drejton pyetje pr konceptin e molit, mol atomit, numrit tAvogadros dhe madhsin e tij.

U jep nxnsve edhe disa ushtrime t thjeshta pr t aplikuar njohurit e marra dhepr nj feed-back t konceptit t ri.

Detyr shtpie ushtrimi 4 i tekstit.

Lnda:Kimia 8 P ROCESI I TRETJES . P RQENDRIMI I TRETSIRAVE

Objektivat : N fund t ors s msimit, nxnsi t jet i aft: 1. T prku zoj procesin e tretjes. 2. T dalloj dhe interpretoj llojet e tretsirave.

3. T prku zoj dhe interpretoj llojet e prqendrimeve.4. T shkruaj shprehjen matematikore t tyre.

Fjal ky : prqendrim i tretsirs, prqendrim n % n mas,prqendrim molar, molaritet

Mjetet : cilindr i shkallzuar, gota kimike, krip gjelle, uj

Struktura e ors s msimit: E R REvokimi: kontroll i detyrave t shtpis a- veri kimi b- analiza c- vlersimiMsuesi/ja u drejton nxnsve disa pyetje lidhur me tretshmrin e substancave t

ndryshme, p. sh.,


30/88


30

- A treten n uj kripa, mielli, benzina, vaji dhe a treten n alkool vaji apo a tretet nbenzin vaji?

Krip miell benzin vaj vaj vaj Uj uj uj uj alkool benzin

Msuesi/ja kryen eksperimentin me kripn e gjells duke shtuar her pas here nganj lug krip gjelle dhe duke demonstruar vshtirsin gjat tretjes, kur rritet sasia esubstancs s tretur. Drejton pyetjet:

- kuptoni me tretshmri t substancave? - Nga se varet tretshmria e lndve?

- Listoni faktort q ndikojn n tretshmrin e substancave? - Pse me rritjen e temperaturs rritet tretshmria e substancs?

Shpjegoni dukurin. - Kur formohet nj tretsir e ngopur? - A sht kjo tretsir nj tretsir e prqendruar?

Jepni nj prgjigje t argumentuar. - Klasi koni tretsirat.

Realizimi i kuptimit: (Kllaster)

- Msuesi/ja i njeh nxnsit me objektivat e ors s msimit.- Drejton pyetje t ndryshme praktike duke prmendur masat ose sasit e sheqerit,

kakaos, krips s gjells, detergjentit q prdorim n jetn e prditshme, kur prgatisimaj, qumsht, kakao, gatuajm, lajm teshat etj.

Kur duam t prgatisim aj pak t mbl ose shum t mbl. Kur shohim etiketn e nj shisheje me uj mineral, ku prbri do elementi ka nj

simbol %, far tregojn ato?- Jep kuptimin e prqendrimit n prqindje n mas (%). Msuesi/ja prgatit nj

tretsir 5 % t krips s gjells n uj dhe pyet: - Si vepruam?- Jep shprehjen matematike t prqendrimit n mas.

C % = m. sub. tret. /m. tretsirs x 100

prqendrimii tr etsirs

n prqindje

molar

mas vllim


31/88


31

- Pr t dhn kuptimin e prqendrimit molar msuesi/ja u drejton pyetje nxnsvepr t rikujtuar se sht moli.

Kur themi tretsira 1 molare, 2 molare, 0,5 molare e HCl, kuptojm se 1, 2 ose 0,5

mole HCl jan tretur n nj litr tretsir.- Molariteti sht nj mnyr matje e prqendrimit t tretsirave q prdoren nstudime apo projekte t ndryshme.

- Msuesi/ja thekson se, kur njohim CM dhe vllimin e tretsirs, gjejm numrin emoleve t substancs s tretur :

V(l) x CM = n n= m/M C M =m/MVRe ektimi : Pr t vlersuar se sa kan arritur nxnsit t prvetsojn objektivat e

ors s msimit, msuesi/ja u drejton disa pyetje: - sht prqendrimi i tretsirs? - sht prqendrimi n prqindje n mas? - sht moli? Po prqendrimi molar? - Kur nj tretsir sht nj molare?Msuesi/ja u jep nxnsve disa ushtrime t thjeshta n drrasn e zez:

a - N nj got kemi hedhur 10 g sheqer dhe duam t prgatisim nj aj me10 % sheqer. Sa g aj duhet t hedhim n got?b - N nj got kimike kemi 30 g krip gjelle (NaCl) dhe 70 g uj. Sa % shtkjo tretsir?c - N nj got kimike kemi 0,5 mole HCl dhe 250 ml uj. Sa molare sht kjotretsir?

Bhen konkluzionet e ors s msimit pr objektivat e arritura.Detyr shtpie :

1 - Llogarit sa g sheqer dhe sa g uj nevojiten pr t gatitur nj tretsir 12%? 2 - Llogarit sa g krip gjelle (NaCl) nevojiten pr t prgatitur nj tretsir

0,5 molare t saj?

Lnda:

Kimia 8 R EAKSIONET E PRECIPITIMIT

Objektivat : N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: 1. T interpretoj nj reaksion precipitimi.

2. T dalloj nj reaksion asnjansimi nga nj reaksion precipitimi.

3. T parashikoj nse n nj shembull t dhn ndodh njreaksion precipitimi.

Fjal ky : reaksion precipitimiMetoda : bised, eksperimenti, kllasteriMjetet : teksti, tabel, gota kimike, tretsir Pb(NO3)2, AgI.Struktura e msimit : ERREvokimi: Stuhi mendimesh


32/88


32

Hapi I.Msuesi/ja pyet nxnsit pr llojet e reaksioneve q kan msuar. Plotsohet kllasteri.

Hapi II.

Msuesi/ja ngre tre nxns n drrasn e zez pr t shkruar nga nj shembull prsecilin reaksion.

Realizimi i kuptimit : Zhvillohet nj eksperiment precipitimi demonstrativ.

Hapi III.Realizohet eksperimenti:FeCl3 + NaOH Fe(OH)3 + NaCl

[_____] + [_____] [ Fe(OH)3-] precipitati me ngjyr t verdh n kafe

- Msuesi/ja shpjegon arsyen e precipitimit:AgNO3 + HCl AgCl +H+ + NO3-

Trhiqen shum kationet + me anionet dhe formoj nj prbrje jonike t patretshmeSubstancat e patretshme kur n temperaturn 25oC tretet 0,01 mol/l.- Msuesi/ja sqaron kuptimin e reaksioneve t precipitimit duke dhn disa rregulla

q nxnsi duhet ti ket parasysh.1. Shkruhen jonet q marrin pjes n reaksion.2. Shqyrtohen kombinimet e mundshme midis kationeve dhe anioneve .3. Shikohet tabela e tretshmrive nse substanca e prftuar sht e patretshme apo jo.

Hapi IV.Msuesi/ja jep nj shembull:

Ag+ + NO3- + Na+ + Cl- AgCl + NaCl - Bn sqarimet prkatse: Kushti => nj nga produktet e reaksionit t jet i

patretshm. Themi se n kt rast ndodh reaksion precipitimi.

Re ektimi:1. Nxnsit thon prku zimin e reaksionit t precipitimit.2. Shkruajn disa reaksione duke dalluar reaksionin e precipitimit nga t asnjansimit.3. Msuesi/ja jep shembullin AgCl + H2SO4 argumento nse sht reaksion precipitimi

CuCl 2 + NaOH Cu(OH)2 + NaCl- Kontrollon punn e nxnsve - ndalon te gabimet.- Bn konkluzionet e ors s msimit pr arritjen e objektivave dhe vlersimin me

not t disa nxnsve.Detyr shtpie: faqe 37 e tekstit, detyra 1, 2.

REAKSIONE

OKSIDIMI BASHKIMI

?ASNJANSIMI


33/88


33

Lnda:Kimia 8 A LUMINI

Objektivat: N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft: 1. T listoj disa veti zike dhe kimike t aluminit.

2. T shkruaj disa reaksione kimike t Al me substancat etjera si dhe ti barazoj ato.3. T listoj disa prdorime t aluminit.

Fjal ky : amfoter, aluminotermiMetoda: bised, stuhi mendimesh, grupMjetet: teksti, tabel, t dhna nga internetiStruktura e ors s msimit : E R R

Evokimi : Msuesi/ja pasi kontrollon detyrat e shtpis vlerson. Kontrollon prmsimin e kaluar. Drejton disa pyetje q nxnsit t thon disa veori zike dhe kimikepr elementin kimik.

N qoft se pr elementin e Al nxnsit japin prgjigje t gabuar, msuesi/ja mbanshnim.

Realizimi i kuptimit : Msuesi/ja ndan klasn n tri grupe. Grupi I: vetit zike t Al;grupi II: vetit kimike t Al; grupi III: prdorimet e Al.

Sqarohen nxnsit pr fjalnamfoter dhe dukurin q lidhet me t.Grupi i par:Al ka tri elektrone n shtresn e jashtme.Pse i shfaq vetit metalike m dobt se metalet alkaline dhe alkalino toksore? Alumini gjendet n disa forma: a) oksidi (baoksidet) dhe b) alumino silikatesh (kaolina).Veti zike: shklqim metalik, sht i leht, prcjell rrymn elektrike.Veti kimike: oksidohet, vepron me acidet, vepron me ujin n temperatur t lart.Meqense nxnsit kan njohuri pr prftimin e bazave t patretshme, rikujtojm se

cilat jan karakteristikat e komponimeve t patretshme.

Grupi i dyt: Nj prfaqsues i grupi ngrihet n drrasn e zez pr t shkruar reaksionin: Al Cl3 + 3NaOH Al(OH)3 + 3NaClMsuesi/ja veon Al(OH)3: sht nj fundrri e patretshme q shfaq veti amfotere.

1e-

prdorimiveti zike Na

veti kimike

2e-

Ca

3e-

Al Al

veti zike veti kimike


34/88


34

Shpjegon dukurin amfoteri: a) vepron me acide dhe sillet si baz. b) vepron me baza dhe sillet si acid.Ilustron me shembuj: si baz Al(OH)3 + 3HCl AlCl3 + 3 H2O

Si acid H3AlO3 + 3NaOH Na3AlO3 + 3H2OGrupi i tret:Do t prgjigjet pr prdorimet e aluminit.Alumini ka afri t madhe pr oksigjenin dhe u a shkput at oksideve t metaleve t

tjera si p.sh., Fe2O3 + Al Al2O3 + Fe- Procesi i Aluminotermis.- Alumini lidhet me metale t tjera, si lidhjet Al-Cu, Al-Mg, Al-Si, duke dhn aliazhe

q kan disa karakteristika: jan t forta, jan t lehta, jan t qndrueshme. Prkto cilsi t veanta prdoren gjersisht n ndrtim, si prcjells elektrik n rrymat etensionit t lart, ndrtim aeroplansh, makinash etj.

Re ektimi: Msuesi/ja krkon nga nxnsit q t prsrisin vetit zike, vetitkimike dhe prdorimet gjat 5.

Punohen pyetjet e faqes 58.Msuesi/ja bn konkluzionet e ors s msimit.Detyr shtpie: t realizojn kalimet AlAl2O3Al(OH)3AlCl3Al2(SO4)3

Lnda:Kimia 9 R EAKSIONET REDOKS DHE NUMRAT E OKSIDIMIT

Objektivat : N fund t ors s msimit, nxnsi duhet t jet i aft t: 1. T tregoj karakteristikat kryesore t nj reaksioni redoks.

2. T prcaktoj numrat e oksidimit t atomit t do elementin nj substanc t thjesht apo t prbr duke zbatuarrregullat prkatse.

Mjetet: teksti, drrasa e zezFjal ky : numr oksidimiStruktura e ors s msimit: E R R Shprehit e t menduarit: Analitik, Sintetik, VlersuesEvokimi : (Kllaster)

Jometale Metale

H

O

S

K

Mn


35/88


35

Msuesi/ja ndaj klasn n grupe dhe u jep detyr nxnsve q t ndrtojnkarakteristikat pr nj element t caktuar.

N drrasn e zez shkruan elementet prbrse t H 2SO4 dhe KMnO4: H S O K MnPr ndrtimin e kllasterit orienton nxnsit duke realizuar skemn e hidrogjenit.Kjo detyr ka pr qllim t aktivizoj procesin e t menduarit.1. Karakteristikat e metaleve dhe jometaleve.2. Grupimin n baz t karakteristikave.3. T argumentoj oksiduesit dhe reduktuesit.N drrasn e zez ndrtohet kllasteri i plot mbshtetur mbi informacionin q kan

dhn nxnsitRealizimi i kuptim it : (Di, Dua t di, Msoj)Msuesi/ja udhzon nxnsit t lexojn me vmendje msimin dhe n fund t

plotsojn tabeln.

- Msuesi/ja evidenton njohurit q nxnsit i kan pasur t njohura.- Njohurit e reja dhe ato t paqartat.- far u arrit n kt msim?Aktivizohen t gjith nxnsit.

karakteristikat

jometale metale

jan oksidues

valenca sht sa nr. i grupit

shfaq edhe valenca t tjera

elektronegativitet i lart

marrine -

jan oksidues

valenca sht sa nr. i grupit

elektronegativitet i ult

japine -

shfaq edhe valenca t tjera

Di Dua t di Msoj

oksidues Valenca lidhet me n.o. Oksidimn.o. rritetreduktues Valenca lidhet me e- Reduktimn.o. zvoglohet q largohen ose merrenvalenc n.o. i nj molekule t thjesht Shuma e n.o. t elementeve brenda

sht 0 molekuls sht 0


36/88


36

F ORMULA E PRGJITHSHME . IZOMERIA . E MRTIMI I ALKANEVE

Ora e par

Objektivat : N fund t ors s msimit, nxnsi t jet i aft: 1- T shkruaj dhe emrtoj formulat e alkaneve. 2- T prku zoj izomerin, t dalloj dhe t ndrtoj izomert

e pozicionit dhe t vargut.3- T shkruaj dhe t emrtoj cikloalkanet, si dhe ti dallojnga alkanet.

Mjetet : teksti, tabela e seris homologe t alkaneve, drrasa e zezStruktura e ors s msimit : Shpjegimi dhe ilustrimi nprmjet tabels s seris

homologe t alkaneve.

Teknika hyrse : Msuesi/ja njeh nxnsit me informacionin q do t shtjelloj.Ndrton hartn e pyetjeve:a- Cilat jan elementet prbrse t alkaneve?b- Cilat jan formulat e alkaneve duke lluar nga metani?c- Me sa atome karboni ndryshojn ata nga njri tjetri? Me sa atome hidrogjenindryshojn?d- Cila sht baza e emrtimit t alkaneve sipas IUPAC?

Prgjigjet e pyetjeve i sistemon n drrasn e zez.Nprmjet tabels s seris homologe t alkaneve ilustron prgjigjet e nxnsve

edhe duke i korrigjuar ato kur nuk jan t sakta. Arsyeton lidhjet kimike pr do atom karboni duke lluar nga metani

Re ektimi : U jepet nxnsve pr t plotsuar nj tabel:

N fund hartohet tabela e sakt.Jepet detyr shtpie ushtrimet 5 dhe 6, n faqen 19 t tekstit. Mund t punohen me

dshir ushtrime nga etorja e puns.

KMnO4 n.o.K n.o.Mn n.o.O

NaCl n.o.Na n.o.Cl n.o.NaClH2O n.o.H n.o.O n.o.H2O

H2O2 n.o.H n.o.O n.o.H2O2H2SO4 n.o.H n.o.O n.o.S

S ERIA HOMOLOGE E ALKANEVE . C IKLOALKANETLnda:Kimia 9

H |HCH | H


37/88


37

H H H H H | | | | |etani H-C-C-H , propani H-C-C-C-H | | | | | H H H H HLlogarisim numrin e lidhjeve pr do atom karboni:

CH4- 4 lidhje (valenca), C2H6- 2 x 4 = 8 lidhje,C3H8- 3 x 4 = 12 lidhje.

Llogarisim lidhjet (valencat) pr n atome karboni 4n dhe zbresim prej tyre ato qshrbejn pr t lidhur atomet e karbonit midis tyre 4n- (2n-2) = 2n + 2.

Nxjerrim prfundimin q: n atome karboni lidhin 2n + 2 atome hidrogjeni.Formula e prgjithshme e alkaneve sht: CnH2n+2Ilustron me tabeln e seris homologe t alkaneve:

C = 5 H = 2x5 + 2 = 12; C5H12

Analiza dhe komenti :far prfundimesh nxjerrim?

1- Alkanet me numr t njjt atomesh karboni, kan numr t njjt atomeshhidrogjeni.Kto komponime jan izomere.2- Pr do atom karboni q i shtohet nj molekule, shtohen njherazi edhe 2atome hidrogjeni.

Ilustrojm me serin homologe t alkaneve.Cikloalkanet jan alkane me varg t mbyllur ndryshe nga alkanet q jan

hidrokarbure me varg t hapur. Formula e prgjithshme e tyre sht: CnH2nCikloalkanet me t njjtin numr atomesh karboni kan dy atome hidrogjeni m pak

se alkanet pr shkak t vargut t mbyllur.Ilustrohen me shembuj: C4H8, C5H10Msuesi/ja ndan klasn n grupe dhe shprndan nj tabel pr ta plotsuar:

Detyr shtpie: Ndrtoni serin homologe t alkaneve. Jepni emrtimet e tyre.

Ora e dyt:

Struktura e ors s msimit E R RShprehit e t menduarit: - Analitik - Sintetik - Vlersues

Atome karboni Atome hidrogjeni Formula molekulare Emrtimi sipas IUPAC 5 pentan 10 ciklopentan 8 C3H8


38/88


38

Evokimi : stuhi mendimesh, diagrami i Venit.

- formul strukture t ndryshme Izomere - atome karboni n numr t barabart

- veti zike t ndryshme - formul molekulare e njjt- veti kimike t ndryshme - atome hidrogjeni n numr t barabart - varg i hapur

Prku zojm sipas diagramit t Venit.

- Rikujtojm radikalet metil CH3, etil C2H5, propil C3H7, etj.

Realizimi i kuptimit : Msuesi/ja ndrton tabelnDi, dua t di, msova.Udhzohen nxnsit t lexojn me kujdes dhe vmendje msimin. T bjn kujdes

gjat hapave pr ndrtimin dhe emrtimin e formulave t strukturs dhe emrtimin etyre sipas IUPAC dhe n fund t plotsojn tabeln:

- Pasqyrohet ajo q nxnsit e kan t njohur.-Sqarohen paqartsit duke i saktsuar ato dhe far t rejash msuam n kt msim.- Aktivizohen t gjith nxnsit.

Re ektimi: Jepen pr t ndrtuar izomeret e mundshme me formul: C5H12 dhe C4H10 dhe t

emrtohen njkohsisht.Ndrtohen saktsisht izomeret e C5H12 si dhe jepen pr t ndrtuar formulat e

strukturs pr emrtimet: butan dhe metil-2, propan.Detyr shtpie: Jepen ushtrimet 3, 4, faqe 60.

Di Dua t di MsovaFormula e do alkani Emrtimi baz lidhet me Numrimi i vargut llon nga sksht CnH2n+2 vargun m t gjat. m afr radikalit. Radikalet emrtohen nga Lexohet m par radikali,

m i vogli te m i madhi. pastaj pozicioni dhe pastaj vargu. Kur jepet emrtimi, ndrtimi

llon nga fundi.


39/88


39

Objektivat : N fund t ors s msimit, nxnsi t jet i aft: 1- T gatis n laborator sapunin nga hidroliza e lyrave me baza.

2- T provoj n rrug eksperimentale vetit e tij larse. 3- T hetoj sjelljen e sapunve n uj t fort dhe t but.Mjetet: provza, pipeta, cilindr, llamb alkooli, gota kimike.Substanca: etanoat etili, tretsir ujore e NaOH, CaCl2, sapun, bloz.Shprehit e t menduarit: - Analitik - Sintetik

- Vlersues - Gjykues

Struktura e ors s msimit: E R R

Evokimi : Ditari dypjesshOrientohen nxnsit t plotsojn ditarin dypjessh:

Realizimi i kuptimit : Nxnsit zhvillojn n grupe 3-4 nxns eksperimentet 1, 2, 3,4 dhe shnojn dukurit q vrojtojn duke i shoqruar edhe me reaksionet prkatse.

N drrasn e zez shkruhen reaksionet kimike pr do eksperiment.Re ektimi: Eksperimentet prshkruhen n Fletoren e laboratorit duke shpjeguar me

fjal se far sht vrojtuar si dhe reaksionet prkatse.Ndrtohet n drrasn e zez kllasteri. hidroliz

ESTERE + NaOH ose KOH SAPUN ul tensionin siprfaqsorlan mir uj ( Ca2+,Mg2+)nuk lan se formon komponime Mjedis bazik t patretshme

Lnda:Kimia 9 P RODHIMI I SAPUNVE N LABORATOR DHE VETIT E TYRE

P UN LABORATORI

E Ditari dypjesshR Zhvillimi i eksperimenteveR Kllaster

sapuni Prodhimi dhe vetit Hidroliza e lyrave me NaOH dhe KOH. Veprimi lars i sapunit mbshtetet n uljen e tensionit siprfaqsor. Sapunt treten n uj dhe hidrolizojn duke krijuar mjedise bazike. N uj

t fort (Ca2+, Mg2+) sapunt nuk lajn se formojn kripra t patretshme.


40/88


40

Testimi mund t shihet si nj instument pr matje sipas nj synimi ose objektivi tcaktuar. Testimi pasohet gjithmon nga vlersimi.

Testimi dhe vlersimi jan dy koncepte me ecuri t ndryshme, por t pandara nganjra-tjetra.

Testimi prfaqson procedurn, gjat s cils me an t testeve maten njohurit,aftsit dhe suksesi.

Llojshmria e testeve prbn nj baz t gjer pr vlersimin e njohurive n lndne kimis. Vet testi prmban nj sr pyetjesh dhe detyrash, q kan t bjn mematerialin msimor dhe q hartohen nga msuesit e lnds.

Testet mund t jen:

- q hartohen nga vlersues t ndryshm n mnyr tpavarur dhe q kan pr qllim vlersimin pr nivelin e njohurive,t shprehive dhe t aftsive t nxnsve q testohen. Ktolloje testesh, bazohen n nj els prgjigjesh t sakta dhe nto zbatohet kriteri i vlersimit i vendosur n do test. Si format testeve objektive do t prmendnim: teste me prgjigjealternative, p.sh., e vrtet ose e gabuar, teste me kombinime, si p.sh., bashko me shigjeta, teste me alternativa t shumta ,si p.sh., qarko prgjigjen e sakt si dhe teste me prgjigje tshkur tra dhe me plotsim, si p.sh., plotso fjalit e mposhtme.

- q prdoren kryesisht n formn e paratestit pr t vlersuarnivelin e njohurive dhe aftsive t nxnsve, prpara llimit tmsimit, pra t vlersosh se far din nxnsit dhe ky vlersimbhet i krahasueshm me pastestin n fund t kapitullit. N kt

mnyr vlersohet sasia e njohurive t tuara gjat nj periudhet caktuar dhe kto t dhna krahasuese i shrbejn msuesitpr t organizuar punn me nivele brenda klass.

- q shrben pr t matur nivelin e suksesit dhe realizohetkryesisht n mbarim t kurrikuls shkollore, si dhe testetdiagnostikuese, q prdoren pr t matur arritjet e nxnsven nj drejtim t caktuar.

Pr prcaktimin e nj testi, n radh t par, duhen pasur

parasysh objektivat, s dyti prmbajtja q duhet t lloj ngam e lehta te m e vshtira dhe s treti, prgjigjet t jen nprputhje t plot me pyetjet e drejtuara.

T E S T I M I

Testi ob jektiv

Testi formues

Testi prmbledhs


41/88


42/88


42

5. Listo pajisjet laboratorike q shrbejn pr matjen e temperaturs, vllimit dhemass s trupave.

___________________________________________________________

___________________________________________________________

(3 pik)

6. N tabeln m posht jepen t dhna pr masn e trupave. Gjej nprmjetgra kut se cili nga trupat ka masn m t vogl.

(3 pik)7. Prcakto gjendjet zike t substancave t mposhtme:

a. Argjend ____________________b. Benzin ____________________

c. Para n ___________________ d. Ajr ______________________

(2 pik)

8. Plotso fjalit:

a. Dukuri zike quajm _________________________________________.b. Veti zike jan ______________________________________________.c. Dukuri kimike quajm _______________________________________.d. Veti kimike jan ____________________________________________.

(2 pik)

9. Plotso skemn:

(3 pik)

Emri Kopsa Goma Lapsi Celulari

Masa 2 g 10 g 5 g 200 g

PRZIERJET


43/88


43

10. Si mund t ndahen przierjet e mposhtme: pluhur alumini dhe hekuri, rrdhe pluhur shkumsi, krip dhe rr.

a. Pluhur alumini dhe hekuri __________________________________________________________________ __________________________________________________________________b. Rr dhe pluhur shkumsi __________________________________________________________________ __________________________________________________________________

c. Krip dhe rr __________________________________________________________________ __________________________________________________________________

(3 pik)

Tabel vlersimi

Nota 4 5 6 7 8 9 10Pikt 0-10 11-15 16-20 21-24 25-27 28-30 31-33


44/88


44

T EST 2 K IMIA 7

1. Rretho alternativn e sakt. Atomi sht:

a. Thrmij b. Thrmij e ndashme c. Nj element d. Nj substanc e thjesht

2. Plotso skemn.

3. Bashko n ifte sipas shembull it. Proton ___________ a. Atom b. Neutron c. elektron

4. Plotso fjalit.a. Izotopet kan veti t njjta, sepse jan ___________ ______________.b. Izotope quhen ____________________ me numr atomik t _____________,

por me numr mase t ndryshm.c. Numri i mass paraqet _____________________ e numrit t _______________

__ dhe numrit t ___________________ n brthamn e nj atomi.

5. Plotso tabeln.

ATOMI

Neutron ____________a. protonb. brthamc. atom

Shtpi tulla. shkollb. brthamc. planetd. tull

Atomi Elektrone Protone Neutrone MasaHelium 2 1Litium 3 6Bori 5 5Karboni 6 12Oksigjeni 8 16Neoni 10 10


45/88


45

6. Plotso skemn.

7. Bashko me shigjeta.Hidrogjen Mg

Azot K Alumin Na Magnez H Kalium N Natrium Cl Klor Al

LNDA

Substancat pastra

Substancat prziera

8. Plotso tabeln.

9. Rretho prgjigjen e sakt. N 2 g karbon ka: a. 0,1 mol dhe 21023 atome

b. 0,16 mol dhe 11023 atome c. 1,5 mol dhe 11023 atome d. 0,16 mol dhe 21023 atome10. Prcakto e vrtet apo e gabuar: E vrtet E gabuar Atomi i squfurit ka 16 protone dhe 16 neutrone

dhe masa e tij sht 32.Atomi i squfurit ka 12 elektrone.Atomi i ktij elementi ka 3 nivele.

Atomi i squfurit ka 6 elektrone valentore. Elektronet valentore kan energji t ult.

Elementi Simboli Kuptimi cilsor Kuptimi sasior NatriumiAluminAzotKarbonBakrHekur


46/88


46

11. Plotso fjalit:a. Vetit e elementve kimik jan n varsi ________________ me ___________

____ atomike t tyre.

b. Vetit e elementve kimik jan n varsi periodike me ________________ __ _________________ t tyre.c. Elementt e nj periode kan nj numr ________________ _______________

energjetik.d. Elementt q ndodhen brenda ____________________ kan veti t ngjashme.

12. Bashko me shigjeta. Squfur

AluminKarbon

Azot Metale Natrium Jo metale

Magnez Oksigjen Hekur

13. Plotso tabeln.

14. Rretho prgjigjen e sakt. 9,03 1023 atome natriumi jan: a. 2 mole b. 1 mol

c. 1,2 mole d. 1,5 mole

15. Masa molare e alumini t sht 27 g. Sa mole Al ka n 204 g Al 2O3?

Elementi Simboli Metal Jometal Veti zike Veti kimikeAzotKalciumKarbonKlorHekur


47/88


47

T EST 3 K IMIA 7

1. Bashko me shigjeta. H2O N2

H2 Elemente CuO Prbrje kimike MgO O2 S6

2. Plotso fjalit.a. Lidhje kimike quhen ________________ q i mbajn ___________________ t

lidhura n molekul.b. Lidhja q formohet me ____________________ elektronike t _____________

___ quhet lidhje kovalente.c. Kovalenc quhet _________________ i __________________ elektronike t

prbashkta q realizon do atom i elementit.d. Lidhja kovalente midis dy atomeve t njjta quhet ______________ ________

______ e pastr.e. Lidhjet q karakterizohen me zhvendosje t iftit t elektroneve drejt __________

_______ prej atomeve quhet lidhje _____________________ _______________.

3. Prcakto cilat do t jen jonet q formohen nga lshimi ose pranimi ielektroneve dhe sa e lshojn ose pranojn .

Lshon 1 elektron

Na _______

Cu Cu2+

Pranon 1 elektron Cl _______

F F-

Al Al3+

Pranon 2 elektrone S _______


48/88


48

4. Plotso tabeln:

5. Pr formuln Na 2SO4 prcakto :Masa molekulare ___________________Masa molare ___________________Numri i atomeve Na ___________________Numri i atomeve S ___________________Numri i atomeve O ___________________Numri i moleve t Na2SO4 ___________________

6. Rretho prgj igjen e sakt. Sa % Na dhe sa % Cl ka te NaCl: a. 40% Na dhe 60% Cl b. 39,32% Na dhe 60,68% Cl c. 23% Na dhe 35,5% Cl d. 39,32% Na dhe 35,5% Cl ?

7. Rretho prgj igjen e sakt. Sasia n mas e elementit kalcium, karbon dhe oksigjen n 100g CaCO3 sht: a. 28 g Ca, 24 g C dhe 48 g O b. 40 g Ca, 24 g C dhe 36 g O c. 20 g Ca, 12 g C dhe 62 g O d. 40 g Ca, 12 g C dhe 48 g O

8. Plotso tabeln.

9. Rretho prgj igjen e sakt. Masa molare e prbrjes kimike, kur 4 mole t saj e kan masn 240 g, sht: a. 60 g/mol b. 40 g/mol c. 120 g/mol d. 80 g/mol

10. Rretho prgjigjen e sakt. 11,6 g Mg(OH)2 jan: a. 1 mol b. 0,2 mole c. 0,1 mol d. 2 mole

Molekula e elementit Formula kimike Molekula e prbrjes Formula kimikeAzoti Oksidi i natriumitFluori Oksidi i barkit (II)Oksigjeni Oksidi i hekurit (III)Hidrogjeni Oksidi i aluminitJodi Oksidi i magnezit

Elementi VALENCA Prbrja kimike Valenca ElementiMg MgO OS SO3 2Al 3 O

C 4 HN 3 H


49/88


49

T EST 4 K IMIA 7

1. Plotso fjalit.

a. Reaksion bashkimi sht procesi kimik q shoqrohet me _________________e dy apo m shum substancave dhe krijohet ________________________ _______ _______ me veti t reja.

b. Reaksion i shprbrjes sht procesi kimik q shoqrohet me _____________t nj substance nistore dhe ___________________ dy apo m shum substancave t ___________________.

c. Shembull reaksion bashkimi ________________________________________.d. Shembull reaksion shprbrje _______________________________________.

2. N reaksionet e mposhtme shno me B reaksionet e bashkimit dhe me SHreaksionet e shprbrjes:

a. Natrium + oksigjen __________________ ___ b. Fosfor + oksigjen __________________ ___ c. Amoniak Azot + Hidrogjen ___ d. Karbonat kalciumi Kalcium + Gaz karbonik ___

3. Formulo ligjin e ruajtjes s mass . __________________________________________________________________

__________________________________________________________________ __________________________________________________________________

4. Paraqit me modele dhe barazim kimik reaksionin e mposhtm:

1 mol karbon + 2 molekula hidrogjen 1 molekul metan

5. Plotso barazimet kimike: __ Al + __ O2 __ Al2O3 __ Na + __ O2 __ Na2O __ Cu + Cl2 __ CuCl2 N2 + __ H2 __ NH36. Tek skema e reaksionit kimik CH4 + O2 CO 2 + H2O, prcakto :Ana e majt ______________________________________________________Ana e djatht ______________________________________________________Substanca nistore __________________________________________________Substanca prfundimtare ____________________________________________Kuptimi i shigjets __________________________________________________ A sht i barabart numri i atomeve t ans s majt dhe ans s djatht?

_________________________________________________________________ A sht e barabart masa n gram e ans s majt dhe e ans s djatht?

_________________________________________________________________


50/88


50

7. Pr reaksionin CH 4 + O2 CO 2 + H2O , zbato ligjin e ruajt jes s mass:

__________________________________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________

8. Llogarit sa gram amoniak do t tohen nga veprimi i 14 g azot mehidrogjenin.

__________________________________________________________________ __________________________________________________________________

__________________________________________________________________

9. Sa gram Na duhet t veprojn me acidin klorhidrik pr t prftuar 117 gklorur natriumi dhe t lirohet hidrogjen?

__________________________________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________

10. Sa mol Mg duhet t veprojn me acidin klorhidrik pr t prftuar 285 gklorur magnezi dhe t lirohet hidrogjen?

__________________________________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________

__________________________________________________________________


51/88


51

T EST 1 K IMIA 8

1. Vlerso e vrtet (V) ose e gabuar (G):

a. Nj tretsir q ngrohet vazhdimisht, tret m shum substanc. (___)b. Acidi klorhidrik sht nj elektrolit i fort. Ne mund t themi se kloruri i hidrogjenitsht nj substanc me lidhje jonike. (___)

c. Joelektrolitet jan t patretshme. (___)d. Komponimet jonike, prgjithsisht treten n trets polar. (___)

2. Rretho prgjigjen e sakt. Nj tretsir 50% e NaOH prmban:a. Sasi t barabart n mas t ujit dhe t NaOH.b. Sasi t NaOH 2 her m shum se masa e ujit.

c. Masa e NaOH sa e mass s ujit.d. Gjysmn e mass molare t NaOH.

3. Rretho prgj igjen e sakt. N qoft se 500 ml tretsir prmban 20 g NaOH dheM e NaOH sht 40 g/mol, molariteti i tretsirs sht:

a. 0,04 Mb. 0,5 Mc. 1 Md. 0,001 M

4. Acidi perklorik HClO4 n tretsir ujore sht prcjells i mir i rryms elektrike.Uji i distiluar nuk e prcjell rrymn elektrike. Edhe HClO4 i pastr nuk e prcjell rrymnelektrike. Rretho prgjigjen e sakt. Pse tretsira ujore e HClO4 e prcjell rrymnelektrike?

a. Sepse HClO4 n tretsir ujore shprbashkohet n jone.b. Sepse HClO4 sht molekul jopolare.c. Sepse tretsira ujore ka kripra t tretura.d. Sepse uji sht molekul jopolare.

5. N 1 l qumsht gjenden rreth 10 g kalcium n formn e joneve Ca2+. Rrethoprgjigjen e sakt. Cili sht molariteti i Ca2+ n qumsht:

a. 0,1 Mb. 1 Mc. 0,5 Md. 0,25 M

6. Plotso tabeln e mposhtme pr tretsirn ujore t sheqerit.

Masa e substancs s tretur Masa e tretsit Prqndrimi (%) Masa e tretsirs12,5 g 5 %85 g 110 g

10 g 12 %


52/88


52

7. Nj tretsir prmban 26,5 g NaCl n 75 g uj n 25C. N qoft se tretshmriae NaCl n 25C sht 36 g NaCl / 100 g H 2O, kjo tretsir sht:

a. e ngopur

b. e pangopur c. e mbingopur

8. Zgjidh termin q e prfaqson m mir kuptimin n ift. 1) Pem trung tretsir _____________________ a. Tretshmri b. Tretsir

c. Ujd. Substanc e tretur

2) Vllim litr prqendrim ____________________ a. Mole

b. Vllimc. Tretsird. Pesh

9. Realizo shprbashkimin n uj t komponimeve t mposhtme:NH4Cl ________ + __________ Cu(NO3)2 ________ + __________ HNO3 ________ + __________ Na2SO4 ________ + __________ HC2H3O2 ________ + __________

10. Prcakto substancn e tretur dhe tretsin n iftet e mposhtme.

a. Uj deti.

Substanc e tretur: _____________________. Tretsi: __________________.b. 6 g mrkur dhe 3 g NaOH (aliazh).Substanc e tretur: _____________________. Tretsi: __________________.c. Uj i gazuar.Substanc e tretur: _____________________. Tretsi: __________________.

d. Ar 14 karat (aliazh me 80% Ar dhe 20% Cu ose Ag).Substanc e tretur: _____________________. Tretsi: __________________.

e. Bronz (80 % Cu dhe 20 % S4 dhe gjurm t elementeve t tjera).Substanc e tretur: _____________________. Tretsi: __________________.


53/88


53

11. Shpjego dukurit zike t mposhtme.

a. A tretet kripa e gjells n vaj vegjetal? ___________________________ b. Uthulla sht tretsir e holluar e acidit acetik, e cila tretet n uj, por jo n vaj vegjetal. ______________________________________________________

12. Cilat jan dallimet midis molaritetit dhe prqendrimit n % n mas? a. ________________________________________________ b. ________________________________________________ c. ________________________________________________ d. ________________________________________________

13. Cili sht prqendrimi n % i tretsirs q ka 65 g C 3H6O n 110 g alkooletilik:

a. 37,1 % b. 40 % c. 25 % d. 27 % ?

14. Cili sht prqendrimi n % i nj tretsire t prgatitur nga 21 g NaOH dhe55 ml H2O (Mos harro q densiteti i ujit sht 1 g/ml):

a. 21 % b. 30 % c. 25 % d. 27,6 % ?

15. Prqendrimi n % i Ca(OH)2 n nj tretsir sht 0,15%. Sa gram Ca(OH) 2 dhe sa gram uj duhet t prziejm?

a. 100 g H2O + 0,15 g Ca(OH)2 b. 99,85 g H2O + 0,15 g Ca(OH)2 c. 85 g H2O + 15 g Ca(OH)2 d. 99 g H2O + 1,5 g Ca(OH)2 ?


54/88


54

T EST 2 K IMIA 8

1. Plotso barazimet e mposhtme dhe emrto produktet e reaksionit:

a. Na + O2 _______ ________________b. S + O2 _______ ________________c. MgO + H2O _______ ________________d. CO2 + H2O _______ ________________

2. Shkruaj formulat pr komponimet e mposhtme dhe prcakto klasn scils i prket:

a. acid sulfurik _____________________________

b. hidroksid bariumi _____________________________ c. klorur natriumi _____________________________ d. hidroksid amoni _____________________________ e. oksid hekuri _____________________________

3. N reaksionet e mposhtme shno reaksionet e asnjansimit me A dhe atot precipitimit me P:

a. NaCl + AgNO3 AgCl + NaNO3 ________

b. 2NaCl + H2SO4 Na2SO4 + 2HCl ________c. MgO + 2HCl MgCl2 + 2H2O ________d. Ba(NO3)2 + Na2SO4 BaSO4 + 2NaNO3 ________e. 2NaOH + H2SO3 Na2SO3 + 2H2O ________

4. Bashko me shigjeta: NH4OH HCl KCl Elektrolit i fort Ba(OH)2

NaOH H2CO3 HNO3 Elektrolit i dobt NH4NO3 H2SO4 HCN

5. Plotso fjalit:a. Kur acidet treten n uj, ata shprbashkohen n _________ __________ dhe

mbetje __________ .b. Kur bazat treten n uj, ato shprbashkohen n _________ ___________ dhe

katione _________ .

c. Kur kriprat treten n uj, ato shprbashkohen n ___________ metali dhe ___ _______ acide.

d. Mjediset ____________ e kan pH < 7.e. Mjediset ____________ e kan pH > 7.


55/88


55

6. Rretho prgjigjen e sakt. Nj tretsir me pH 7.5 sht:

a. acid i fort

b. baz e fort

c. acid i dobt

d. baze e dobt

7. Qumshti i magnezit [MgOH2] sht nj baz q vepron me acidin e stomakutHCl dhe e neutralizon at.

Sa sht pH i qumshtit t magnezit n qoft se [OH -] sht 10 -6 M? __________________________________________________________________ Shkruaj reaksionin e asnjansimit.

__________________________________________________________________

8. Nj domate e ka pH 4.15. sht bazik apo acid mjedisi i saj?

__________________________________________________________________

9. Plotso barazimet kimike t mposhtme:

a. KOH + H3PO4 ________ + _________b. Ca(OH)2 + HCl ________ + _________c. H2SO4 + KOH ________ + _________

10. Ndrto skemat e shprbashkimit pr elektrolitet e mposhtme:

a. 2Ca(OH)2 ________ + _________b. Pb(NO3)2 ________ + _________c. H2SO4 ________ + _________d. 3HNO3 ________ + _________

11. N nj provz hedhim 50 ml. HCl 0,1 M dhe disa pika fenolftalein. Nga byretashtojm 50 ml. NaOH dhe tretsira merr ngjyr t kuqe n roz, q tregon se shtrealizuar asnjansimi i acidit baz.

a. Shkruaj reaksionin e asnjansimit. __________________________________________________________________b. Sa sht sasia e krips s formuar? Po sasia e ujit? __________________________________________________________________


56/88


56

12. Plotso fjalit e mposhtme:

a. Shirat acid formohen nga ___________ e squfurit (II) dhe ___________ eazotit.

b. Kto okside t gazta, me avujt e ujit ___________ _____________ me pH < 5.c. Shirat acide dmtojn _____________ e gjall dhe _____________ shtazore.

13. Kloruri i natriumit vepron me nitratin e argjendit s ipas barazimit: NaCl + AgNO3 AgCl + NaNO 3Ky reaksion sht: a. reaksion asnjansimi b. reaksion oksidimi c. reaksion precipitimi d. reaksion reduktimi

14. Rretho prgjigjen e sakt.Natriumi vepron me vrull me ujin sipas barazimit:: 2Na + 2H2O 2NaOH + H2N qoft se n reaksion hyjn 0,1 mole Na do t formohen:

a. 0.2 mole NaOH b. 0.1 mol NaOH c. 0.5 mol NaOH d. 2 mol NaOH

15. Rretho prgjigjen e sakt.Nj tretsir e acidit klorhidrik e ka pH = 2. Acidi klorhidrik sht elektrolit i fort dhe

shprbashkohet plotsisht sipas skems:

HCl H+

+Cl-

Prqendrimi i joneve [H+] dhe [OH-] do t jet: a. [H+] = 10-2 dhe [OH-] = 10-12

b. [H+] = 10-2 dhe [OH-] = 102

c. [H+] = 10-12 dhe [OH-] = 10-2

d. [H+] = 102 dhe [OH-] = 1012


57/88


57

T EST 3 K IMIA 8

1. Rretho prgjigjen e sakt.

Atomet e metaleve:a. Marrin lehtsisht protone dhe kthehen n katione.b. Marrin lehtsisht elektrone dhe kthehen n anione.c. Japin lehtsisht elektrone dhe kthehen n katione.d. Marrin dhe japin elektrone dhe formojn anione ose katione, n varsi telementit me t cilin veprojn.

2. Rretho prgjigjen e sakt. Cili prej elementeve t mposhtm nuk sht metal:

a. hekurib. bariumic. squfurid. mrkurie. t gjith jan metale

3. Rretho prgjigjen e sakt. Cili prej shoqrimeve element simbol nuk sht i sakt?

a. K kaliumib. Ar- argjendic. N azotid. P- fosforie. t gjith jan t sakt

4. Rretho prgjigjen e sakt. Nuk e zhvendos hidrogjenin nga tretsira e acidit klorhidrik:

a. Cab. Znc. Fed. Ag

5. Rretho prgjigjen e sakt. Cila nga vetit e mposhtme nuk u takon metaleve alkaline:

a. Veprojn me vrull me ujin.b. Me oksigjenin japin okside t forms M2O.c. Gjenden n natyr n form elementare.d. Me klorin japin klorure t forms MCl.

6. Rretho prgjigjen e sakt. Cila prej vetive t mposhtme nuk i takon metaleve alkalino-toksore?

a. Me oksigjenin japin okside acide t forms MO.b. Formojn katione dyvalente M2+.c. Veprojn me tretsirat e acideve dhe lirojn hidrogjen.d. Aktiviteti metalik i tyre rritet duke kaluar nga Be te Ba.


58/88


58

8. Rretho prgj igjen e sakt. Objektet prej hekuri vishen me nj shtres mbrojtse:

a. Pr ta br hekurin m t qndrueshm ndaj nxehtsis.b. Pr t rritur prcjellshmrin elektrike t hekurit.c. Pr t prmirsuar vetit mekanike t hekurit.d. Pr t penguar lagshtin dhe ajrin t deprtoj n siprfaqe t hekurit.

9. Rretho prgj igjen e sakt. Cili prej pohimeve t mposhtme nuk i takon aluminit:

a. sht metali m i prhapur n koren e Toks.b. Ka dendsi 3 her m t vogl se hekuri.c. Ka qndrueshmri t vogl ndaj brejtjes.d. T gjitha kto pohime jan t vrteta pr aluminin.


Cila prej vetive t mposhtme nuk ju takon jometaleve:a. Kan dendsi m t vogl se metalet.b. Jan prcjells t dobt t rryms, por prcjellin mir nxehtsin.c. Marrin lehtsisht elektrone dhe formojn anione.d. Me oksigjenin formojn okside acide.e. T gjitha kto pohime jan t vrteta pr metalet.

11. Rretho prgjigjen e sakt. Cili prej grupimeve t mposhtme prmban vetm jometale:

a. mangan, azot, oksigjen, squfur b. kalium, neon, karbon, rubidiumc. azot, jod, fosfor, uor d. karbon, plumb, silic, bor e. asnjri prej tyre

12. Rretho prgjigjen e sakt. Cili prej grupimeve t mposhtme prmban elemente q gjenden vetm n

formn e molekulave dyatomike:a. squfuri, azoti, uori, karbonib. fosfori, hidrogjeni, oksigjeni, azotic. azoti, klori, hidrogjeni, uorid. argoni, jodi, bromi, azotie. asnjri prej tyre

7. Rretho prgj igjen e sakt. Guri glqeror sht:

a. CaSO4

b. CaCO3c. CaOd. Ca(OH)2


59/88


59

13. Rretho prgjigjen e sakt. Halogjent jan:

a. jometale joaktive

b. metale joaktivec. jometale aktived. gaze t plogt

14. Rretho prgjigjen e sakt. Cili prej pohimeve t mposhtme nuk i takon O 2:

a. elementi m i prhapur n koren e toks;b. sht i domosdoshm pr jetn;c. mbron tokn nga rrezatimet e dmshme t diellit;d. ndihmon djegien;e. sht shum aktiv.

15. Rretho prgjigjen e sakt. Azoti sht:

a. jometal aktivb. metal joaktiv;c. jometal joaktivd. gaz i plogt

16. Rretho prgjigjen e sakt. Plotso reaksionet e mposhtm dhe kthejini ato n barazime kimike:

a. ____ + H2O H2SO4b. Ca + H2O _____ + ______ c. NH3 + H2O d. P + O2 ______ e. Al + O2 _____


Nga djegia e 1 kg S formohen:a. 1 kg SO2b. 1.5 kg SO2c. 2 kg SO2d. 3.2 kg SO2

18. Rretho prgjigjen e sakt. Vllimi (n KN) i klorit q ka vepruar me bakrin, pr t formuar 13.5 g klorur

bakri (II) sht:

a. 4.48 lb. 2.24 lc. 11.2 ld. 7.1 l


60/88


60

T EST 1 K IMIA 9

1. Ligji i par i termodinamiks pohon:

a. Gjat zhvillimit t nj reaksioni kimik nuk ka ndryshime t matshme t mass.b. Gjat zhvillimit t nj reaksioni kimik shuma e energjive t substancave llestare

sht e barabart me shumn e energjive t substancave prfundimtarec. Energjia as nuk krijohet dhe as nuk zhduket, por ajo mund t shndrrohet nga nj

form n tjetrn.d. Nxehtsia kalon vetvetiu nga nj trup me temperatur m t lart n nj trup me

temperatur m t ult, dhe asnj her n drejtim t kundrt.

2. Mbi bazn e skems s mposhtme, reaksioni A +B C + D sht:

3. Produktet e djegies s plot t hidrokarbureve jan:

a. avujt e ujit dhe azotib. dyoksidi i karbonit dhe ujic. karboni dhe ujid. oksidi i karbonit dhe uji

4. N qoft se nj reaksion sht ekzotermik:a. energjia q nevojitet pr t formuar lidhjet e reja sht m e vogl se energjia q

nevojitet pr t prishur lidhjet;b. energjia q nevojitet pr t prishur lidhjet sht m e madhe se energjia q tohet

nga formimi i lidhjeve t reja;c. energjia q nevojitet pr t prishur lidhjet sht m e vogl se energjia q tohet

nga formimi i lidhjeve t reja;d. energjia q nevojitet pr t formuar lidhjet e reja sht m e madhe se energjia q

nevojitet pr t prishur lidhjet;

5. Mbi bazn e skems s mposhtme entalpia e reaksionit A +B C + D sht:

E n e r g j i a

A + B

C + D a. reaksion endotermikb. reaksion q ndodh pa shkmbime energjiec. reaksion ekzotermike. reaksion djegieje

E n e r g j i a

A + B

C + D

a. zero

b. negativec. pozitived. nuk gjykojm dot nga tra ku

H


61/88


61

6. Gjat zhvillimit t nj reaksioni ekzotermik:a. ulet temperatura e przierjes s reaksionit dhe e mjedisit prreth;b. rritet temperatura e przierjes s reaksionit, por ulet temperatura e mjedisit

prreth;c. temperatura e przierjes s reaksionit dhe e mjedisit prreth mbeten epandryshuar;d. rritet temperatura e przierjes s reaksionit dhe e mjedisit prreth.

7. Ndryshimi i entalpis t nj reaksioni kimik sht n prpjestim t drejt me:a. ndryshimin e temperaturs s przierjes s reaksionit;b. ndryshimin e temperaturs s mjedisit prreth;

c. sasin e substancave q hyjn n reaksion ose me sasin e substancaveq prodhohen nga reaksioni;d. vllimin e ens n t ciln zhvillohet reaksioni.

8. Reaksioni: K(ng) + 1/2Cl2(g) + 2O2(g) KClO4(ng) e ka H = -432 kJ.Pr reaksionin: 2KClO4(ng) 2K(ng) + Cl2(g) + 4O2(g), ndryshimi i entalpis H sht:

a. -432 kJ

b. +432 kJ c. -216 kJ d. +864 kJ

9. Ndryshimi i entalpis s nj reaksioni, krahasuar me ndryshimin e entalpist reaksionit t anasjell me t:

a. sht i njjt; b. sht i njjt n vler absolute, por ka shenj t kundrt;

c. sht i ndryshm edhe n shenj, edhe n vler absolute; d. ka shenj t njjt, por vler absolute t ndryshme.

10. Kur 1 mol alkool metilik CH3OH(l) digjet n trysni konstante, lirohet nj nxehtsiprej 714 kJ. Duke ditur q produkte t djegies jan CO2(g) dhe H2O(l), reaksioni termokimiki djegies t alkoolit metilik sht:

a. CH3OH(l) CO2(g) + H2O(l) H = -714 kJ kJ b. CH3OH(l) + 1.5O2(g) CO2(g) + 2H2O(l) H = +714 kJ kJ

c. CH3OH(l) + 1.5O2(g) CO2(g) + 2H2O(l) H = - 714 kJ kJ d. CH3OH(l) + 2O2(g) CO2(g) + 2H2O(l) H = - 714 kJ kJ


62/88


62

11. Bazuar n t dhnat e ushtr imit 10, nga djegia e 16 g alkool metilik li rohetnj nxehtsi prej :

a. 71.4 kJ

b. 357 kJ c. 22.3 kJ d. 44.6 kJ

12. Gjat djegies s 28.5 g oktan sipas reaksionit termokimik: C8H18(l) + 12.5O2(g) 8CO2(g) + 9H2O(g) H = -5460 kJ a. lirohen 5460 kJ nxehtsi b. thithen 1365 kJ nxehtsi c. lirohen1365 kJ nxehtsi d. lirohen 546 kJ nxehtsi

13. Kur 0.05 mole HCl veprojn me 0.05 mole NaOH lirohet nj nxehtsi prej 2870J. Reaksioni termokimik i bashkveprimit t HCl me NaOH sht:

a. NaOH + HCl NaCl + H2O H = +2870 J b. NaOH + HCl NaCl + H2O H = -2870 J c. NaOH + HCl NaCl + H2O H = -57.4 kJ d. NaOH + HCl NaCl + H2O H = +57.4 kJ

14. Nga tretja e nj sasie Zn n tretsir acidi klohridrik formohen 11.2 l hidrogjen(n KN) dhe lirohen 71.5 kJ nxehtsi.Shkruaj reaksionin termokimik t tretjes nHCl t 1 moli Zn.

15. Jepet reaksioni termokimik: Fe2O3(ng)+ 3H2 2Fe(ng)+ 3H2O(l) H = -33.3 kJSa sht vllimi (n KN) i hidrogjenit q ka vepruar me oksidin e hekurit (III),

kur sasia e nxehtsis t liruar nga reaksioni sht 111 kJ?


63/88


63

T EST 2 K IMIA 9

1. N cilin prej rasteve t mposhtme nuk kemi oksidim:

a. nj element kombinohet me oksigjenin ; b. nj atom, molekul ose jon jep elektrone ; c. numri i oksidimit t atomit rritet ; d. nj atom, molekul apo jon merr elektrone

2. Nj substanc reduktohet kur: a. vepron me nj substanc tjetr kimike; b. i jep elektrone nj substance tjetr q reduktohet; c. merr elektrone nga nj substanc tjetr q oksidohet; d. shkmben jone me nj substanc tjetr.

3. N reaksionet e oksido-reduktimit: a. ndodh vetm oksidim ose vetm reduktim; b. ndodh llimisht oksidimi e m pas reduktimi; c. ndodh n llim reduktimi e m pas oksidimi; d. oksidimi dhe reduktimi ndodhin njkohsisht.

4. Kur Cr +3 kalon n Cr +6, ai: a. humb 6 elektrone b. ton 3 elektrone c. ton 6 elektrone d. humb 3 elektrone

5. N cilin prej komponimeve t mposhtme, klori ka numrin m t madh toksidimit:

a. NaCl

b. NaClOc. ClO2- d. HClO4

6. N cilin nga komponimet e mposhtme oksigjeni e ka numrin e oksidimit -1: a. BaO2 b. Al2O3 c. NaOH d. H2CO3 e. Nj asnj prej tyre


64/88


64

7. Numri i oksidimit t S n H2SO3 sht : a. -3 b. 0

c. +4 d. +6 c. +28. Cili nga reaksionet e mposhtme, nuk sht reaksion redoks: a. H2O + CO2 H2CO3 b. Zn + CuSO4 ZnSO4 + H2 c. 2H2 + O2 H2O d. 2H2O2 2H2O + O2 e. T gjitha jan reaksione redoks.

9. N reaksionin: 3KOH + H3PO4 K 3PO4 + 3H2O elementi q oksidohet sht: a. kaliumi b. hidrogjeni c. fosfori d. oksigjeni e. asnj, ky nuk sht reaksion redoks

10. Jepet reaksioni SnO2 + H2 SnO + H2O.Cili prej pohimeve t mposhtm sht i vrtet pr SnO 2 ?

a. oksidohet n SnO dhe sillet si agjent oksiduesb. oksidohet n SnO dhe sillet si agjent reduktues

c. reduktohet n SnO dhe sillet si agjent oksiduesd. reduktohet n SnO dhe sillet agjent reduktues

11. Elementet q jan agjent shum t mir reduktues i takojn grupit t:

a. VII A b. I A c. VIII A d. II A e. VI A12. N reaksionin : NaCl + H2SO4 + MnO2 Na 2SO4 + MnSO4 + H2O + Cl2, agjenti

oksidues sht: a. H+ b. Cl-

c. Na+ d. Mn4+ e. O2-


65/88


65

13. Me an t metods s ndryshimit t numrave t oksidimit, vendosnikoe cientt stekiometrik n reaksionin:

?NaCl + ?H2SO4 + ?MnO2 ?Na2SO4 + ?MnSO4 + ?H2O + ?Cl2

14. N reaksionin : NH3 + CuO Cu + H 2O + N2, reduktohet: a. azoti b. oksigjeni c . hidrogjeni d. bakri

15. N reaksionin : NH3 + CuO Cu + H 2O + N2, koe cienti para CuO sht: a. 4 b. 1 c. 3 d. 2

16. Nga veprimi i 13.6 g NH3 me CuO sipas reaksionit : NH 3 + CuO Cu + H 2O+ N2 masa e Cu t prftuar sht:

a. 76.2 g b. 50.8 g c. 152.4 g d. 80.5 g

17. Pr reaksionin : Fe 2O3 + C Fe + CO 2, agjenti reduktues sht: a. Fe2+ b. O2- c. C d. Asnjri prej tyre

18. Vllimi i CO2 (n KN) t liruar nga reaksioni Fe 2O3 + C Fe + CO 2, kur janprodhuar 112 g Fe sht:

a. 44.8 l b. 22.4 l c. 33.6 l d. 11.2 l


66/88


66

T EST 3 K IMIA 9

1. Elektrokimia sht deg e kimis q studion:a. Strukturn elektronike t atomeve t elementeve;b. Aftsin e substancave pr t prcjell rrymn elektrike;c. Shndrrimet e ndrsjella t energjis kimike dhe e

Documents

udhezues kimi 7-8-9