- MEHANIZOVANA OSNOVA GORNJEG STROJA PRUGAIako je u ostalim oblastima gradjevinarstva tezak rad zamjenjen masinskim, obnova kolosijeka je dugo bila i jos uvijek je produzila sa rucnim operacijama.Razlog za to je intezivan saobracaj na prugama i nemogucnost njihovog zatvaranja potrebno dugo vrijeme sto bi bio osnovni preduslov za upotrebu mehanizacije.Upotreba betonskih pragov a i potreba za poboljsanje zastora sa zamjenom i ciscenjem ukazuje na uvodjenje mehanizacije.Pri izboru mogucih postupaka obnove kolosijeka, veliki broj cinioca je od znacaja, kao sto su: potrebne investicije, zahtjevani ucinak, mogucnost zatvaranja kol., prostor za smjestaj materijala .Zatvaranje kolosijeka treba ograniciti na odrdjeno vrijeme i u toku vikenda. Postupak sa portalnim kranom je anjcesce primjenjivani kada je u pitanju mehanizaovana obnova gornjeg stroja pruga.

-POSTUPAK MEH.OBNOVE SA RADNIM VOZOVIMAMeh.proces obnove po kontinualnom metodom postize se koristenjem vozova za obnovu kolosijeka . To su pokretni vagoni u kojima se rastavljaju stari kolosijeci i novi polazu kontinualno.Poznatiji u svijetu su system ‘’Platov’’ Rusija, vozovi ‘’Matisa’’ i ‘’Plaser’’.Radni vozovi mogu da uklone stare sine i pragove, poloze nove pragove in a njima montiraju druge trakove sina pri cemu se stari pragovi sine utovaraju bocno na transportne vagone. Medjutim skretnice i ukrstaji se gotovo uvijek sklapaju na gradilistu.Plasenova masina za polaganje kol.se sastoji od masine za polaganje, vagona za prevoz pragova i jednog ili vise kranova koji se krecu po vagonima. Krecuci se po vagonima kran podize pragove i nosi ih do platforme za prenos i smjestaj. U slucaju duzih vozova za pragove taj prevoz se izvodi pomocu vise kranova koji zajedno rade na smjeni.

- MASINE ZA PODBIJANJE (PODBIJACICE)Te masine podizu kolosijek na nivo odredjen mjernim instrumentom ili sistemom, regulisu ga,pri cemu zastor ispod pragova djelovanjem radom podbijacica biva stisnut. Podbijanje moze biti sinhrono ili asinhrono. Kod sinhronog podbijanja sva orudja( podbijaci) imaju istovremeno povratno kretanje sto znaci da bi svi stali ako bi jedan naisao na nesavladiv otpor. Kod savremenih podbijacica podbijanje je asinhrono, ali postoji razlika u vrsti vibracija. Za odrzavanje skretnica i ukrstaja projektovane su specijalne podbijacie ‘’Plaser-unimat’’ snadbjevene sa 2 univerzalne jedinice i to svaka sa 8 bocno nagnutih podbijaca uredjenih u panovima. Podbijaci se mogu pomjerati na bocne strane. Prije pocetka radova na podbijanju i uredjenju kolosijeka signalno-tehnicka sluzba odstranjuje sve uredjaje koji ih ometaju, kao sto su brojaci osovina, magnetni kontakti sa sinama, pricvrscenje sa sigurnosnim kapama, kako ne bi doslo do ostecenja i nezeljnih efekata. Radovi na podbijanju i uredjenju smjera ukljucujuci i podbijanje zastora smiju da se izvode samo odobrenim masinama sa odobrenjem upotrebe visekanalnih stampaca.Dodatno treba pri pocetku radova obratiti paznju :

1. Utvrdjenje smjera se smije vrsiti samo ako je istovremeno vrsi podbijanje i izdizanje kolosijeka (dubina uranjanja podbijaca treba iznositi 20mm od donje ivice praga do gornje ivice podbijaca). Mora se odrzavati pritisak podbijanja.

2. Kontrola rastojanja kol.3. Kontrola visinskog polozaja naspramnih sina i kontrola smjera,4. Planiranja popr.presjeka zastora5. Kontrola vitoperenja

-STABILIZACIJA ZASTORA Uvodjenjem dugih trakova sina zapocinje period intezivnog istrazivanja uticajnih faktora na stabilnost kol.kojima se doslo do saznanja vaznosti zastorne prizme i njenog stepena zbijenosti koji se moze izmjeriti preko otpora u poprecnom pomjeranju kol.Svi radovi na podbijanju i stabilizaciji poboljsavaju geometriju kol.,ali djelimicno i smanjuju njegovu otponost.

-ČIŠĆENJE I PLANIRANJE ZASTORA

Za čišćenje zastora postoji više vrsta mašina:

- Mašina za čišćenje koja se kreće po kol RM 8O- Mašina za čišćenje u slučaju uklanjanja kol.mogu da se kreću i rade na gusjenicama.

Prije puštanja u rad mašine za čišćenje zastora RM 80 mora se utvrditi postojeća debljina zastora.Uklanjanjem slojakoji se nalazi između zastora i krune planuma koji je zbijen višegodišnjim zbijanjem utiče na nosivu ravnotežu donjeg stroja .Za određivanje debljine zastora pored istražnih šliceva provodi se uzimanjem uzoraka suhim bušenjem pomoću mašina za istraživanje donjeg sloja.Osim toga utvrđuje se stepen zaprljanosti pošto od njega zavisi kapacitet mašina.Za upravljanje mašinom RM 80 moraju biti poznati parametri:-nagib-smijer krivine (lijevi ili desni)-konstr.visine postojećeg ili novog tipa gornjeg stroja-debljina očišćenog zastora-širina čišćenja-visina spuštanja očišćenog zastora i nadvišenjaMašina za čišćenje zastora ZRM 79 ima prednosti da bez prekida rada može preći sa kol.gusjenice i obrnuto.Čišćenje zastora pri kretanju mašine na gusjenicama primjenjuje se samo na onim mjestima gdje nismo u mogućnosti iskoristiti postojeći kolosijek.

-BRUŠENJE ŠINA Naboranost se uklanja brušenjem:

- Kod pruga za velike brzine,pri dubini talasa nabora od 0,05 mm- Kod pruga u urbanim sredinama ili gradskoj željeznici,u tunelu pri dubini talasa nabora od

0,05 mm- Za ostale sporedne pruge pri dubini talasa nabora 0,07 mm.

Ovi kriterijumi se ne mogu utvrditi uobičajenom mjernom tehnikom niti vizuelnim osmatranjem ,već automatskim mjernim uređajem.Brušenjem se uklanjaju i dr.vrste habanja i defekata kao što su:-otkidanje dijelova-habanje uslijed proklizavanja točkova-ljuskanje-Loši šinski varovi i dr.manje nepravilnosti

Postoje dva principa brušenja:1.pomocu rotacionih brusnih ploča2.gdje brusne ploče osciluju podružno

-IZGRADNJA I ODRŽAVANJE GORNJEG STROJA PRUGA SA DUGIM TRAKOVIMA ŠINA

Prednost dugih trakova šina pored smanjenja troškova izrade kolosijeka i vučenja sile povećava udobnost vožnje i smanjuje održavanje.Održavanje spojeva u klasičnom kolosijeku iznosilo je više od 30% održavanja ukupnog kolosijeka.Geometrija kol.sa dugim trakovimašina postala je trajnija zbog smanjenja graničnih utjecaja vozila vijek trajanja gornjih elemenata je veći naročito šina.Održavanje dugih trakova šinazahtijeva poznavanje njihovog rada u različitim temp.režimima.Treba razlikovati sl.temp.šine:

-temp.polaganja-temp.šineizmjerena pri polaganju šine i ona je mjerodavna za određivanje zazora prilikom polaganja-početna temp-temp šine izmjerena pri izjednačavanju napona nakon oslobađanja od pričvsnog pribora i opustanja šina.-srednja temp.-arednja aritm.sredina iz usvojene najveće temp. Koja iznosi 65 stepeni i najmanje temp 30 stepeni i za naše područje iznosi +17,5 stepeni.Temp. u šini se najčešće mjeri magnetnim šinskim termometrom koji se postavlja na čišćeni vrat šine na neosunčanoj strani šine.Treb izbjegavati zavarivanje šina u dugi krak za vrijeme ljetnih vrućina pri niskim temp,već ih zavarivati u proljetnom i jesenjem perioduu.Po mogućnostitreba ugrađivati šine dužine 120 i 180 m a u krivinama radijusa < 800m smiju se ugraditi do duzine 120m.Dužinašina zavisi od vagona za njihov transport do mjesta ugrađivanja,odnosno radijusa krivine kroz koje prolazi.Najmanja duzina pojedinacnih šina u šinskom traku mora biti :-10m na glavnim prolaznim kol.gdje je brzina v>80km/h.-5m na gl.kol. gdje se brzinakreće 50<v<80 km/h-3m na ostalim kol.

-ODRŽAVANJE SKRETNICA

Prosjecan vijek trajanja krece se 18-25 godina,ali sa dobrim tekucim odrzavanjem taj vijek se moze i produziti.Ispravnost skretnice se utvrdjuje pregledom, mjerenjem i ispitivanjem sljedecih mjesta:

-sirina kol. I sirina vodjenja- smjera i neveleta kol-visinski polozaj sina-stabilnost kol.-naspramnost, stinjenost i ugibi spojeva -dilatacioni zazori na spojevima

-odstupanje razmaka pragova -pravilan rad mjenjalice -sila prebacivanja jezicka -nalijaganje jezicka na klizne plocice -kvalitet varova …

Skretnica se smatra ispravnom i bezbjednom za saobracaj ako su sve znacajne mjere u granicama dozvoljenih odstupanja i ako je bez ostecenih dotrajalih i labavih dijelova. Skretnica se redovno cisti a sve klizne povrsine se podmazuju. Pragovi,odnosno skretnicka gradja treba da je od tvrdog drveta. NJegovom kontrolom se utvrdjuje tehnicko ispravno stanjem propisani broj i pravilna rasporedjenost.

-IZGRADNJA I ODRZAVANJE GORNJEG STROJA PRUGA ZA VELIKE BRZINEPruge za velike brzine zahtjevaju visok kvalitet kol. sto uslovljava nize troskove odrzavanja kasnije. Na kvalitet novoizgradjenog kol. na besprijekornom donjem stroju uticu:

1. pouzdanost metode izgradnje2. kvalitet izvodjenja zastorne prizme3. preciznost kolosijecne geometrije po smjeru i nivou

Zbog poznatih prednosti kontinualnih metoda nad metodom kol.polja ona je metod izbora kod izgradnje pruga velikih brzina. Moguca nehomogenost zastorne prizme se pri koristenju dinamickog kol.stabilizatora odrzava na neravnomjernost slijeganja kol.i otklanja se dodavanjem novog tucanika, podbijanjem i ponovnom stabilizacijom.Kako uticaj uredjaja za zbijanje zastora opada sa dubinom zastora, to je neophodno ugradjivanje zastora u slojevima debljine 70-100cm. Na taj nacin operacije pri izgradnji novog kol.bi bile:

1) planiranje i izbijanje sloja zastora debljine oko 15 cm na gotovom planumu donjeg stroja2) polaganje kol.i donosenje novog tucanika za prvo podbijanje3) prvo podbijanje masinom podbijacicom i zbijanje din.stabilizatorom 4) razastiranje novog tucanika 5) drugo podbijanje i izdizanje do 10 cm i zbijanje stabilizatora 6) razastiranjem tucanika za preostalo izdizanje 7) trece podbijanje prolazne podbijacice sa ostatkom izdizanja 2-5 cm

Trazena prezicna geom.kol.po smjeru i visini postize se upotrebom savremene masine za nivelisanje. -REGENERACIJA MATERIJALA GORNJEG STROJA-Regeneracija sine:Ekonomska opravdanost reg.sina je ocigledna sa obzirom da cijena regen.po duznom m iznosi svega 30% od cijene kostanja nove sine istog profila. Pravilnim odrzavanjem sina u kolosijeku moze se postici da se one poslije izvrsene regeneracije ugrade u pragu istog reda iz kojeg sui izradjene, cime se znatno produzava vijek trajanja i postize bolja iskoristenost.Da bi postupak reg.bio sto uspijesniji ne smije se dopustiti prekomjerno habanje sine.

-Regeneracija skretnica :Radionica za reg.skr.obicno je u sastavu radionice za reg.sina. U njoj se dopremaju stare skretnice demontiraju se i razvrstavaju. Oni dijelovi koji se ne mogu regenisati salju se u zeljezaru kao staro gvozdje. Regeneracija se postize reprofilisanjem i navarisanjem ostecenih dijelova( jezicci sine vodjice). U kol. u kojima se ugrade tretiraju se kao i one, tako da ne postoji ogranjcenje osovinskih _______ i brzina tokom voznje u pravcu ili odvojku.-Regeneracija kol.pribora:Kao i reg.sina reg.tirfona je veoma ekonomicna, jer je cijena reg.tirfona 25% u odnosu na cijenu novog. Pricvrsni pribor regenerise se obicnim navarivanjem istrosenih dijelova ukoliko je to isplativo. Podlozne plocice se ugl.ne regenerisu zbog toga sto je trosenje podloznih plocica vrlo malo.-Regeneracija drvenih pragova:Kao i ostali kol.pribor pri glavnim opravkama iz kol.izvadjeni drveni pragovi se mogu regenerisati i time im se produziti vijek trajanja za period od 5-10 god.Pragovi sa kol. se mogu razvrstati na:-pragove stare 5-10 god.koji se bez regeneracije ugradjuju u glavne pruge.-pragovi koji se mogu osposobiti za ponovnu ugradnju u kol.-pragovi koji su toliko osteceni i truli, koji se ne mogu osposobiti za kol. i koji se odbacuju za drugu namjenu.

-ODRZAVANJE DONJEG STROJA PRUGA

-Odrzavaanje zemljanog trupa Zemljani trup pruge u zavisnosti od velikog visinskog polozaja terena i nivelete pruge cine usjeci, nasipi i zasjeci.Kao sastavni dio zemljanog trupa ispod zastorne prizme ugradjuju se tamponski(zastitni) slojevi.

Pri prijemu novih pruga na redovno odrzavanje i pruga u eksploataciji poslije izvrsene obnove mora se prethodno obaviti prijem planuma pruge koji obuhvata: -kontrolu kote planuma u osi kol.i na ivicama planuma-kontrolu osnovnih geom..karakteristika tla planuma-kontrolu izvedenih povrsina planuma -kontrolu tamponskog( zastitnog )slojaVidni znaci deformacije planuma su:

-prskanje blata za vrijeme prolaska vozova-slijeganje kol.-izdizanje kol.-izdizanje bankina-slijeganje bankina-pukotine na bankinama …

III KOLOKVIJ - Zeljeznice

1.Mjerne drezine?Mjerne drezine sluze za mjerenje stanja kolosijeka na manjim zeljeznickim pravcima ili za dopunjavanje rada mjernim kolima snimanjem geometrije kol.i njihovim ocjenjivanjem.Narucito su pogodne za mjerenja na sporednim i industrijskim prugama pri kontroli izvrsenih radova, te prijemu kol. poslije obnove kol.Stariji tip mjerne drezine Matisa PV-4 mjerila je slj.velicine:-smjer kol.svakog sinskog traka na tetivi od 10m-stabilnost lijeve i desne strane u razmjeri 1:1-nadvisenje kol. u razmjeri 1:2-sirina kol.u razmjeri 1:2-vitopernost kol.u razmjeri 1:1Njena tezina iznosila je 45kN, a brzina mjerne voznje je bila mala. Savremena mjerna drezina iste firme MPV 95 mjeri 7 geometrijskih parametara kol. i analizira ih. Tezina je znatno veca 150kN a brzina rada je 40-50km/h.

2.Ispitivanje defekata sina?Kako se svi defekti sina, a pogotovo unutrasnji ne mogu otkriti vizuelnim pregledom pruge iz bezbjednosnih razloga je uvedeno ispitivanje ugradjenih sina postupkom defektoskopije.

Ispitivanje defekata sina ukljucujuci i varove cine sastavni dio zavremenog odrzavanja pruga jer se na osnovu njega odlucuje o sprovodnjenju odredjenih radova na pruzi. Otkrivanje defekata treba da je u sto ranijem stadiju da se ne bi razvili do loma i ugrozili saobrajacaj.Za ispitivanje defekata sina koriste se slj metode:-magnetna metoda koja se zasniva na slabljenju jacine elektromagnetnog polja na mjestu loma naprsline sine,-ultrzvucna metoda koja koristi svojstvo ultrazvuka da se odbije od granicne povrsi celika sa vodom ili vazduhom. Postoje 3 nacina primjene metode:

a) prozracivanjemb) prozracivanjem sa odbijanjemc) eho-metodom

Danas se ugl.koristi ultrzvucna metoda, i to:a) rucni aparatb) aparat na kolicimac) mjerna kola

Rucni aparat posjeduje glavu za ispitivanje(senzor) koja se prisloni vertikalno uz glavu sine pa se otkrivaju greske u poduznom pravcu u glavi,vratu i dijelu nozice sine odbijanjem talasa.Za ispitivanje poprecnih gresaka sensor se postavlja pod uglom od 70® u odnosu na voznu povrsinu.

Mjerna kola za ispitivanje sina su neizbjezna kod obejktivnog i automatskog ispitivanja velike zeljeznicke mreze.

3.Ispitivanje naboranosti sina ?Naboranost sinske glave izaziva povecanje dinamickih uticaja vozila na kolosijek, sto dovodi do labavljenja pricvrsnog pribora, oscilacija pragova, drobljenja zrna tucanika, stvaranja kamene prasine i prljanja zastora. Ti uticaji povratno djeluju na vozilo, umanjuju udobnost voznje putnika i povecavaju nivo buke.Naboranost sina se moze utvrditi vizuelnim putem pri obilasku pruge po naizmjenicnim svijetlim ispupcenjima i tamnim udubljenjima nabora.Rucno mjerenje se primjenjuje na kracim dionicama pomocu specijalnog lenijara sa mikrometarskom podjelom koja obezbjedjuje dovoljnu tacnost ocitavanja dubine talasa.Na duzim dionicama pa i cijeloj zeljeznickoj mrezi ispitivanje naboranosti vrsi se mjernom drezinom i mjernim kolima.

4.Ispitivanje planuma i trupa pruge?Za vrijeme ugradnje zastitnog(tamponskog) sloja planuma poseban znacaj mora da ima kontrola kvaliteta, posto, nakon ugradnje tucanika preko njega nije moguca popravka. Debljina zastitnog sloja planuma njegove poduzne visine i poprecni nagib se mogu bez teskoca ispitati naknadno uobicajnim mjernim metodama. Stepen zbijenosti zastitnog sloja se utvrdjuje savremenom zracnom sondom, koja ima dvije mogucnosti: ili se polaze odozgo(mjeri zbijenost odozgo) ili se ubada(mjeri zbijenost do dubine od 30cm).Masina firme PLASSER UUM za ispitivanje planuma i trupa pruge posjeduje 3 jedinice za busenje koje vade suhe uzorke precnika 20cm.Vadjenje jednog probnog uzorka traje oko 8 min, tako da kod rastojanja busotina od 50 m moze pri normalnim uslovima da se ispita 2 km pruge dnevno.O uzorku se dobijaju informacije o mehanickim karakteristikama, odredjuje mu se tezina, fotografise se. Po potrebi se uzimaju poremeceni i neporemeceni uzorci. U laboratoriji se iz poremecenih uzoraka odredjuje stepen neravnomjernosti , kriterijum zamrzavanja, filterska stabilnost, sadrzaj vode i granica konstistencije. Iz neporemecenih uzoraka se moze iz poroznosti i sadrzaja vode uzimajuci u obzir vrstu tla, odrediti mogul deformacije, a odatle je moguce odrediti potrebnu debljinu zastitnog sloja.

5.Koji su elementi odrzavanja gornjeg stroja pruge(rucnog)?Zadatak tekuceg odrzavanja gornjeg stroja pruge je da se bez znacjanih zamjena materijala ponovo uspostavi potreban polozaj kolosijeka po geometrijskim parametrima i otklone nedostaci u kontrukciji gornjeg stroja. Radovi tekuceg odrzavanja gornjeg stroja pruga mogu se izvoditi periodicno i sistematski.Rucno tekuce odrzavanje gornjeg stroja pruge se po pravilu izvodi bez zatvora pruge, pod saobracajem i bez smanjenja brzine voznje te je zastita radnika veoma vazna.Radovi tekuceg odrzavanja pruga na otklanjanje nedostataka mogu se sprovoditi pojedinacno a cesce zajedno vise uzastopnih operacija.Pojedinacno se izvode radovi na otklanjanju gresaka na materijalu sina , ostecenja pragova razlabavljeno pricvrscenje, lose odvodnjavanje zastora.Odrzavanje sina sastoji se od radova na samoj sin ii raodva na spojevima. Na samim sinama van spojeva moze doci do raznih ostecenja, a posebno glave sine i to njene vozne povrsine i bocne ivice glave sine. Zamjena sina se obavlja izuzetno, a to se ugl desava kada je habanje glave sine preslo dozvoljene toleracnije.Spojevi sina predstavljaju najslabija mjesta u kolosijeku i zahtjevaju najvise rada i sredstava za njegu i odrzavanje.

6.Lake masine, oprema, alati i trans.sredstva za odrzavanje?Lake masine prevenstveno sluze za tekuce odrzavanje manjeg obima, za intervencije u kolosijeku izmedju 2 ciklusa redovnog rada teskih masinam za brze popravke u kol. i za otkalnjanje posljedica udesa. Mogu da sluze i u okviru pripremnih radova za rad teskih masina. Osnovne lake masine za odrzavanje pruga, koje treba da ima jedna pruzna dionica su: - 2 tirfonjerke od kojih jedna moze biti tezeg tipa, sa obrnutom glavom ako je moguce, tako da pored odvrtanja i zavrtanja tirfona moze sluziti za odvrtanje i pritezanje spojnih vijaka:

jedna masina za busenje sina 1 masina za sjecenje sina 1 masina za busenje pragova 1 masina za brusenje sina i grupa od 4 podbijaca.

Mehanizovano odrzavanje pruga pojedinacnim ili grupama lakih masina smanjuje ljudsku radnu snagu i pojeftinjuje rad.Osnovni tipovi lakih masina su:

Tirfonjerka za odvrtanje u zavrtanje tirfona direktno u drvene i u plasticne cepove kod betonskih pregova. Ako je opremljena sa dodadnom glavom obrtnom za 90® moze se koristiti za odvijanje i pritezanje spojnih vijaka.

Busilica sina sluzi za busenje rupa u vratu sine precnika do 40 mm kroz otovre na vezicama ili na slobodnom kraju sine.

7.Sezonsko odrzavanje gornjeg stroja pruge?Kako su pojedini radovi tekuceg odrzavanja vezani za odredjeno godisnje doba, oni se mogu podijeliti prema godisnjem dobu kada se pretezno izvode. -Proljetni radovi se izvode poslije zimskog perioda kada se pogorsava geometrijsko stanje kol. a narucito niveleta i smjer kol.i njima se kolosijek dovodi u stanje potrebno za bezbjedan saobracaj.

Prvo se vrse neophodne popravke nivelete i smjera kol. Nakon toga se stanje kol. elemenata gornjeg stroja i zamjenjuju osteceni dijelovi( sine, pragovi, elementi kol.pribora) .-Ljetni radovi su manjeg obima i cine dopunu proljetnih radova. Oni obuhvataju zamjenu sina i pragova, dijelova pricvrsnog pribora i drugo, ako je neophodno a nije izvrseno u proljece.Radovi se izvode rano ujutro, tako da do viskokih temp. kol.bude pricvrscen i popunjen zastorom.-Jesenji radovi treba da pripreme prugu za zimski period, kada se najvise pogorsava stanje pruge.Njihov obim zavisi od kvaliteta radova izvrsenih u proljece i ljeto. Manjeg su obima od proljetnih radova, jer se njima saniraju deformacije kol.nastale u toku ljeta. Tada se vrsi regulisanje smjera i nivelete kol.sa podbijanjem.-Zimski radovi zavise od klime podrucja u kome je pruga. Ako su zime ostre, sa snijegom i mrazevima, treba cistiti snijeg na pruzi. Za vrijeme jakih zima, kod losijeg odvodnjavanja, moze doci do skupljanja vose ili njenog zaledjavanja, pri cemu zastor bubri i deformise se niveleta kol.

8.Stabilizacija zastora?Uvodjenjem dugih sinskih trakova pocinje period intezivnog istrazivanja uticajnih faktora na stabilnost kol, kojim se doslo do saznanja o vaznosti zastorne prizme i njenog stepena zbijenosti, koji se moze izmjeriti preko otpora poprecnom pomjeranju kol.Radovi na podbijanju poboljsavaju geometriju kol.ali smanjuju njegovi bocnu otpornost i za vise od 50%. Poslije potpune obnove kol. bocni otpori zastora toliko opadnu da treba smanjiti brzinu vozova i sacekati da se zastorna prizma pod dejstvom saobracajnog opterecenja ponovo stabilizuje.-Da bi se izbjeglo nezeljeno smanjenje brzine, sto uzrokuje gubitak vremena, izvedeni su brojni eksperimenti vjestackog zbijanja zastora, dok se nije doslo do dinamickog stabilizatora kolosijeka.On se sastoji od samohodne radne masine sa dodatnim mjernim uredjajem. Izmedju obrtnih postolja radne masine nalaze se 2 uredjaja za stabilizaciju kol., koji pri radu zahvataju sinu valjcima. Oba medjusobno mehanizovana uredjaja izazivaju u kol. horizontalne vibracije.Da bi se postigla mogucnost da se pruge odmah ukljuce u saobracaj sa projektovanom brzinompotrebno je utvrditi kojom brzinom rada se postize najveca zbijenost zastora. Pri tome je potrebno provjeriti slj.velicine:-slijeganje kol.poslije razlicitih vrsta radova-naprezanja u elementima kol.-vibracije koje proizvodi din.stabilizator kol.

9.Odrzavanje gornjeg stroja pruga sa dugim trakovima sina?Treba teziti tome da se veci radovi kao sto je regulisanje kol., masovnija zamjena materijala, obavljaju uz sto veci stepen ucesca mehanizacije pod zatvorom kol. is to boljem organizacijom radova odrzavanja i kontrole. Ako je uslijed radova na odrzavanju neophodno pomjeranje kol., odgrtanje zastora ili oslobadjanje sina od pragova, makar i na neznatnoj duzini temp.sine za vrijeme izvodjenja radova ne smije biti veca od potrebne temp.za 15 ®C. Odrzavanje zastorne prizme sastoji se u slijedecim radovima:-dopuna zastorne prizme po potrebi -dodatno zbijanje zastorne prizme u krivinama malih radijusa, oko izolovanih spojeva…-ciscenje obrusenog materijala u usjeku da se ne bi mijesao sa zastornim materijalom-odrzavanje drenaznog sistemaU radove koji ne remete stabilnost zastorne prizme spadaju brusenje naboranih sina, zamjena sina, navarivanje sina, dopunsko pritezanje pricvrsnog pribora.

10.Kako se utvrdjuje ispravnost skretnice, sta se pregleda, mjeri i ispitje koja mjesta i velicine?Ispravnost skretnice se utvrdjuje pregledom, mjerenjima i ispitivanjima slijedecih mjesta ili velicina:-sirina kol. i sirina vodjenja -smjer i niveleta kol.-visinski polozaj sina-stabilnost kol.-naspramnost, ugibi spojeva-dilatacioni zazori na spojevima -odstupanje razmaka pragova -pravilan rad mijenjalice-nalijeganje jezicka na klizne plocice-sila prebacivanja jezicka -pritegnutost veza-kvalitet varova-habanje i defekti pojedinih dijelova-poduzno pomjeranje dijelova-ispravnost signalno-sigurnosnih uredjaja Skretnica se smatra ispravnom i bezbjednom za saobracaj, ako su sve znacajne mjereu granicama dozvoljenih odstupanja i ako je bez ostecenja dotrajalih i labavih dijelova. Skretnica se redovno cisti a sve klizne povrsi e podmazuju.

11.Odrzavanje gornjeg stroja pruga za velike brzine?Zbog veceg nivoa dinamickih uticaja u sistemu vozilo-kolosijek pri vecim brzinama, pruge za velike brzine zahtjevaju visok kvalitet kol. odnosno visi nivo kontrole i odrzavanja.Kod pruga velike brzine povecava se znacaj odrzavanja jer se njemu treba pristupiti cim se pojavi odrejeni stepen pogorsanja. Redovna kontrola stanja kol. omogucava ocjenu stanja i blagovremeno planiranje odrzavanje. Na osnovu ocjene stanja pruge slijedi preventivno i korektivno odrzavanje, koje je potrebnije nego kod klasicne pruge. Tokom procesa kontrole i odrzavanja pruga za velike brzine, mora se teziti mehanizaciji radova, kako bi se smanjili troskovi i poremecaji u odvijanju saobracaja. Tako se za kontrole stanja koriste drezine i vozila, a za radove na odrzavanju teska mehanizacije. Svi podaci trebaju biti stalno na raspolaganju, da bi se otkrili nedostaci i smanjili troskovi odrzavanja, a ovi podaci obuhvataju:-opste podatke o infrastrukturi, posebno gornjeg str.-zapisnike izvjestaja o kontroli pruge-dnevnik izvedenih radova na odrzavanju-spisak smetnji, udesa-popis sredstava i troskovaBezbijednost na prugama za velike brzine:-bezbijednost pri pustanju pruge u saob.poslije duzih prekida saobracaja-ogranicavanje brzine

12.Regeneracija sina?Ekonomska opravdanost regeneracije sina je ocigledna s obzirom da cijena regeneracije po duznom metro iznosi svega oko 30% od cijene kostanja nove sine istog profila. Pravilnim odrzavanjem sina u kol.moze se postici da se one poslije izvrsene regeneracije ugrade u prugu isto reda iz kojeg sui izvadjene, cime se znatno produzava vijek trajanja i postize bolja iskoristenost.Da bi postupak regeneracije bio sto uspijesniji ne smije se dopustiti prekomjerno habanje sine.Da bi se sina potpuno iskoristila, poslije upotrebe u pruzi 1.reda, izvrsene regeneracije i ugradjivanja u prugu 2.reda, i dalje se prati njeno stanje kako bi se na vrijeme izvadila dok je jos moguca ponovna regeneracija ugradjivanje u sporedne pruge.Radionice za regeneraciju sina, mogu zavisno od raspolozivog prostora biti:-linijskog tipa, gdje se operacije obavljaju u jednom nizu, jedna za drugom-paralelnog tipa, gdje se operacije obavljaju u 2 nizaOperacije koje se obavljaju su:-istovar, razvrstavanje i sortiranje sina-ciscenje glave sina-ultrazvucno ispitivanje sina kojim se utvrdjuju defekti -ravanje sina-sjecenje krajeva sina sa rupama za spojeve-reprofilisanje glave sine-skladistenje regenerisanih sina

13.Regenerisanje drvenih pragova?Kao i ostali kol.materijal pri glavnim popravkama iz kol.izvadjeni drveni pragovi mogu se regenerisati i time im se produziti vijek trajanja bar jos 5, a obicno do 10 godina. Pragovi iz kol. se mogu razvrstati na:-pragove stare 5-10god koji se bez regeneracije ugradjuju u glavne pruge, odnosno one iz kojih su i izvedeni-pragove koji se mogu osposobiti za ponovnu ugradnju u kol.pragove koji su toliko mehanicki osteceni i truli da se ne mogu osposobiti za kol., te sluze kao gorivo u gradjevinarstvu i slicno.

Pragovi druge grupe salju se u radionicu za regeneraciju gdje se opet razvrstavaju u 3 kategorije i to prema vrsti pruge u koju se poslije biti ugradjeni na one:-za ugradjivanje u pruge II reda-za ugr. u sporedne pruge-za ugr.u stanicne kol.Postupak regeneracije sina sastoji se od slijedeceg:-pranje pragova mlazom vode pod pritiskom -ciscenje rupa za tirfone-utezanje pragova-zacepljivanje starih rupa-busenje novih rupa za tirfone -terisanje, prskanje vrelim tenom pragova

14.Drenaza kao moguca mjera sanacije zem.trupa?Drenazni system je moguca mjera za sanaciju zem.trupa na prugama u eksploataciji u slijedecim slucajevima:-sanacija planuma pruge deformisanog zastornim dzepovima, koritima -sanacije padine u kojoj je izgradjen zemljani trup-sanacije potpornih zidova iznad i ispod niveleta-odvodnjavanje stanicnih platoa-sanacija klizista svih oblika-kaptaza izvora na kosinama usjeka Odrzavanje ugradjenih drenaznih sistema sastoji se u :-kontroli pravilnog funkcionisanja drenaze -ciscenju drenaze-odrzavanju izliva drenaze-preradi neispravnih dijelova drenazaPravilno funkcionisanje drenaza kontrolise se u doba velikih kisa, pri cemu se evidentira kol.vode u oknima, bunarima, izlivima, deformacije na drenazi.Neipravni dijelovi drenaze preradjuju se u slucajevima:-kada se konstatuje da se voda iz drenaze izlijeva-kada se drenaza zamjenjuje zbog slabog filtrisanja podzemne vode koja se u nju ulijeva -kada je zbog povrsinskih pokreta poremecen polozaj drenaze.

15.Odrzavanje mostova i propusta na pruzi?Za sve mostove i propuste korisnici moraju voditi:-spiskove-knjige eksploatacije-tehnicku dokumentaciju

Spiskove popunjava radna jedinica za odrzavanje pruga po prugama ili dijelovima pruga na svojoj teritoriji po obrascu,koji za svaki objekt sadrzi slijedece podatke:redni br.mosta,kilometarski polozaj objekta,naziv vodotoka ili saobracajnice preko koje ide,kvalitet materijala,stat.sistem,broj i velicinu otvora,ukupnu duzinu objekta,prolaznu visinu ispod objekta,kolovoz,dozvoljenu brzinu.

Knjigu ekspoloatacije i odrzavanja vodi sluzba za odrzavanje pruga za svaki most i propust zasebno po prugama,radi uvida u stanje objekta.

Tehnicka dokmentacija mora da postoji za svaki most i propust zasebno sredjeno prugama ili dijelovima pruga i po stacionaži a sadrzi:-sadrzaj dokumentacije-staticki proracun-proracun tezine-crteze-izvjestaj o dovrsenju radova-podatke o zemljistuDa bi se obezbjedila ispravnost objekta u pogledu sigurnosti i funkcionalnosti,sluzba odrzavanja pruga obavlja opstu kontrolu stanja puteva:-stalnoog nadzora-povremenog pregleda-specijalnih pregleda i ispitivanja

16.Odrzavanje tunela i galerijana pruzi?Za tunele i galerije korisnici moraju voditi:-spiskove-tunelske knjige-teh.dokumentacijuTunelsku knjigu vodi sluzba za odrzavanje pruga za svaki tunel zasebno,po prugama ili dijelovima pruge i po stacionazi,a svrha njenog vođenja je mogucnost uvida u stanje objekta.Knjiga sadrzi:-nađeno stanje pri pregledima-podatke o kvalitetu mat.obzide-podatke za ocjenu funkcionalnosti i sigurnosti objekta-podatke o izvrsenim radovima u toku eksploatacije Sastavni dijelovi ove knjige su:-zapisnik o tehnickom pregledu -upotrbna dozvola -zapisnik o tehnickoj primopredaji objektaKontrolu stanja tunela i galerija obavlja sluzba, a obavlja se putem:

-stalnog nadzora-povremenih pregleda-specijalnih pregledaRedovno odrzavanje tunela se sastoji ugl od dvije grupe radova i to:-radovi na sprjecavanju uzroka zadrzavanje vode u tunelu-radovi na popravku obzidanih i neobzidanih dijelova tunelaPod popravkama tunela podrazumijevaju se :-injektiranje obzide tunelskog profila-injektiranje brdske mase neposredno iznad obzide tunelskog profila-izolacija tunelskog zida sa spoljne strane -izolacija unutrasnje strane-izrada drenaza za odvodjenje podzemnih voda u odvodni kanal-ojacanje tunelskog zida koji je ostecen korozijom

17.Odrzavanje objekata za zastitu pruge od povrsinskih voda i atmosferskih uticaja?Objekti za zastitu pruga od povrsinskih voda i atmosferskog uticaja predvidjaju se i izvode vec pri samom gradjenju. Medjutim zbog prirode i promjenjivosti ovih uticaja tokom vremena, svrsishodnost izvedenih objekata pokazuje se tek u praksi.Posebnu paznju treba obratiti na bujicne tokove cije se uredjenje nikada ne moze smatrati konacnim, zbog cega se moraju predvidjeti dopunski radovi. Izvorista nanosa u koritu bujicnih tokova treba regulisati izgradnjom pregradnih gradjevina na dionicama korita u procesu aktivnih poremecaja (obrusavanje, klizista) ili u profilima gdje je moguce ostvariti najvece zadrzavanje nanosa cime se postize:-osiguranje poprecnog profila bujicnog korita od erozije-smanjenje uzduznog pada korita-zadrzavanje odredenjih kolicina nanosaPoprecne gradjevine(pregrade) se podizu u koritu bujica poprecno na tok. Najcesce se grade od kamena u cementnom malteru, od betona,drveta…

18.Obezbjeđenje pruga od snjeznih lavina?

Na strmim padinama visokih predjela gdje dolazi do pokretanja snijeznih masa u vidu lavina,koje ugrozavaju prugu i njene objekte,prema uslovima:-sprijecavati stvaranje lavina-skretati lavine od pruge-zastititi ugrozene dijelove pruge

Za sprijecavanje pokretanja lavina postavljaju se po izohipsama prepreke koje mogu biti od kamena,drveta,starih šina,pruća…

Skretanje lavina sa njihovog prirodnog pravca kada su one već u pokretu se sprovodi na mjestima gdje to terenski uslovi dozvoljavaju i gdje se stim postize potpuna zastita pruge.Skretanje se postize postavljanjem pregrada pod uglom od 30 do 60 stepeni prema pravcu kretanja lavina.Pregrade za skretanje lavina najcesce se rade kao suhi zidovi a na blazim padinama zemljani nasipi ili drvene pregrade.

19.Zastita pruga od vjetra?Pojedina mjesta na prugama izlozena udarima vjetra treba zastititi radi obezbjeđenja redovnog saobracaja.Za svako ugrozeno mjesto odredititi pravac dominantnog vjetra,brzinu i jacinu.Vjetrovi koji pušu brzinom:-od 20 km/h otezavaju kretanja vozova-od 25 km/h usporavaju kretanje vozova-od 30 km/h znatno smanjuju kretanje vozova-od 35 km/h ugrozavaju kretanje vozova

Na dijelovima pruge gdje pušu vjetrovi brzine veće od 35 m/s a nisu izgrađeni zaštitni objekti,saobracaj vozova mora se obustaviti.Za zastitu pruga od dejstva vjetra moraju se podizati zastitni objekti i to:-zidovi od kamena-šumski pojasevi-drugi objekti prema tehničkoj dokumentaciji

20.Zastita pruga od zavejavanja?Kada snijeg pada bez vjetra i otezava redovan saobracaj vozova, otklanja se sa kolosijeka ciscenjem.Smetovi nastaju prenosenjem i talozenjem snijega nosenog vjetrom pri njegovoj brzini 6m/s i vise na pragu. Zavejavanje dionice pruge se karakterise ______ gornjom zavejavanja koja zavisi od konfiguracije i velicine poprecnog profila tla i stepenom zavejanosti koji zavisi od meteoroloskih uslova podrucja i odredjen je kolicinom snijeznog nanosa koji se odlaze na 1m pruge za vrijeme najvecih smetova.

Zavejavanje pruge treba sprjecavati podizanjem odgovarajucih zastitnih objekata, ciji je zadatak da zadrze snijeg ispod pruge ili dag a prenesu preko pruge.Stalni snijegobrani se podizu na ovim mjestima, koja se zimi stalno zavejavaju gdje je pristup otezan i gdje terenski uslovi omogucavaju podizanje sinskih snijegozastitnih pojaseva.

21.Biolosko-tehnicka zastita kod pruga?Biolosko-tehnicki radovi obuhvataju uglavnom proste pregradne gradjevine za stabilizaciju korita, jaruga u kombinaciji sa radovim na posumljavanjui zatravnjavanju enodiranih brdskih padina i kosina obala. U pocetnoj fazi razvoja erozionih procesa dovoljno je da se zemljiste na padini iznad pruge obradi u pojasevima sirine 20-50 m sto zavisi od nagiba padine. Jako strme padine sa pojavom linearne erozije(brazed, jaruge) ili gdje je pedoloski sloj vrlo plitak, prije primjene vegetacije sanirati izradom rovova, gradona(stepenaste terase) i retenzionih pojaseva (npr.kameni zidici).