НАСТНЫ ЧИГЛЭЛЭЭР БОЛОВСРУУЛСАН ЭМНЭЛ ЗҮЙН УДИРДАМЖИЙН ЭМХТГЭЛ

1

НАСТНЫ ЧИГЛЭЛЭЭР БОЛОВСРУУЛСАН

ЭМНЭЛ ЗҮЙН УДИРДАМЖИЙН ЭМХТГЭЛ

2012 ОН

УЛААНБААТАР ХОТ

2

НАСТНЫ ЧИГЛЭЛЭЭР БОЛОВСРУУЛСАН

ЭМНЭЛ ЗҮЙН УДИРДАМЖИЙН ЭМХТГЭЛ

(Настантай ажилладаг эмнэлгийн мэргэжилтнүүдэд зориулав)

2012 ОН

УЛААНБААТАР ХОТ

3

ГАРЧИГ

Настны эрүүл мэндийн үнэлгээний удирдамжийг баталсан ЭМС-ын тушаал

Удирдамжийн бүтэц, аргачлал

Бүлэг 1. Настны эрүүл мэндийн үнэлгээний үндсэн ойлголт, үнэлгээний

бүрэлдэхүүн хэсэг

Бүлэг 2. Настны эрүүл мэндийн үнэлгээ хийх үйл ажиллагаа

Бүлэг 3. Настны эрүүл мэндийн үнэлгээ хийхэд анхаарах зүйлс

Хавсралт 1. Настны эрүүл мэндийн дэлгэрэнгүй болон хураангуй үнэлгээний

аргууд

Хавсралт 2. Хэвтэн эмчлүүлэгч настны өвчний түүхэнд хавсаргах нэмэлт

хуудас

Ном зүй

Товчилсон үгийн жагсаалт

Настны сувилахуйн удирдамжийг баталсан ЭМС-ын тушаал

А. Оршил, танилцуулга

А1. Хэрэглэгч

А2. Удирдамжийн зорилго

А3. Удирдамж боловсруулсан огноо

А4. Удирдамжийг дахин засварлах хугацаа

А5. Удирдамж боловсруулахад оролцсон хүмүүсийн нэрс, хаяг

А6. Эмнэлзүйн удирдамжийг хэлэлцэж баталсан хурлууд

А7. Удирдамжийн тодорхойлолт

Б. Настанд үзүүлэх сувилахуйн тусламж үйлчилгээ

Б1. Настны сувилгааны онцлог

Б2. Настанд үзүүлэх сувилгааны үйл ажиллагаа

Б2.1 Сувилгааны үйл ажиллагааны I шат

Б2.2 Сувилгааны үйл ажиллагааны II, III шат

Б2.3 Сувилгааны үйл ажиллагааны IV шат

Б2.4 Сувилгааны үйл ажиллагааны V шат

В. Хавсралтууд

В1. Хавсралт. Настны сувилгааны түүх

В2. Хавсралт. Настны эрүүл мэндийн үнэлгээ хийх аргууд

Г. Ном зүй

4

МОНГОЛ УЛСЫН ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН САЙДЫН ТУШААЛ

Огноо: 2010/05/31/ Дугаар: 182 Улаанбаатар хот

"Настны эрүүл мэндийн үнэлгээний удирамж"-ийг батлах тухай

Монгол Улсын Засгийн Газрын 2009 оны 156 дугаар тогтоолоор батлагдсан “Монгол Улсын хүн амын насжилтын асуудлаарх үндэсний стратеги”-ийн хэрэгжилтийг хангах зорилгоор ТУШААХ нь:

1. “Настны эрүүл мэндийн үнэлгээний удирдамж”-ийг хавсралтаар баталсугай.

2. Удирдамжийг мөрдүүлэх, мэргэжилтнүүдийг сургах ажлыг 2011 оны хоёрдугаар хагаст багтаан зохион байгуулахыг аймаг, нийслэлийн Эрүүл Мэндийн Газрын дарга нарт үүрэг болгосугай.

3. Тушаалын хэрэгжилтийг зохицуулж , хяналт тавьж ажиллахыг Эмнэлэгийн тусламжийн бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газар /Д. Гончигсүрэн/, Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлаг Эрүүл мэндийн газар / Ш.Энхбат/-т тус тус даалгасугай.

САЙД С. ЛАМБАА

5

“Настны эрүүл мэндийн үнэлгээний удирдамж”-ийг

боловсруулсан ажлын хэсэг

Настны эрүүл мэндийн үнэлгээний удирдамжийг боловсруулсан ажлын

хэсгийн ахлагч:

Р.Оюунханд АУ-ны доктор, УУ-ны магистр, клиникийн профессор, Монгол

улсын тэргүүлэх зэргийн эмч, Геронтологийн үндэсний төвийн

дарга, ЭМЯ-ны дэргэдэх Ахмад настан, сэргээн засахын

мэргэжлийн салбар зөвлөлийн дарга, настны эмч

Ажлын хэсгийн гишүүд:

АУ-ны доктор, профессор, ЭМШУИС-ийн сэтгэцийн эмгэг

судлалын тэнхимийн эрхлэгч

П.Соёлмаа АУ-ны магистр, мэдрэлийн их эмч

Т.Дулмаа АУ-ны магистр, Монгол улсын тэргүүлэх зэргийн эмч,

настны эмч

Б.Эрдэнэчимэг АУ-ны магистр, Монгол улсын ахлах зэргийн эмч

настны эмч, сэргээн засалтын эмч

Н.Занди АУ-ны магистр, Уламжлалт анагаахын ахлах зэргийн эмч,

сэргээн засалтын эмч

Ч.Одгэрэл АУ-ны магистр, настны эмч

С.Бямбасүрэн

6

Настны эрүүл мэндийн үнэлгээний удирдамж

Үндэслэл:

Дэлхий дахинд төдийгүй Монгол улсад жил ирэх тутам настан хүн амын

тоо нэмэгдэж, настны эрүүл мэнд, хүн амын эрүүл насжилтын асуудал

тулгамдсан асуудал болж байна

Эрүүл мэндийн байгууллагад ажиллаж буй эмч мэргэжилтнүүд настныг

эмнэлэгт хандахад зөвхөн зовиур үүсгэж буй өвчин эмгэгт анхаарлаа

хандуулах бус бие махбод, сэтгэц, нийгмийн талаас нь дэлгэрэнгүй үнэлгээг

хийснээр настны эрүүл мэндийн хэрэгцээг тодорхойлж, цаашдын тусламж

үйлчилгээг урт, богино хугацаагаар төлөвлөж хэрэгжүүлдэг арга ажиллагаанд

сургаж хэвшүүлэх асуудал чухал юм.

Настан хүнд хэд хэдэн архаг хууч эмгэг байхын зэрэгцээ нас дагаж гарах

эрхтэн тогтолцооны үйл ажиллагааны өөрчлөлт, сэтгэц, танин мэдэхүйн

бууралт, нийгмээс тусгаарлагдах, ганцаардал зэрэг өөрчлөлтүүд гардаг тул

настан бүрт тохирсон өвөрмөц, олон талт арга хэмжээнүүдийг авах

шаардлагатай болдог.

Манай орны хувьд геронтологи, гериатрийн салбар шинэ тутам хөгжиж

буй тул настан хүний онцлог талуудыг тусгасан эрүүл мэндийн байдлыг үнэлэх

настны эрүүл мэндийн үнэлгээний удирдамжийг боловсруулах нь нэн

шаардлагатай байна.

Зорилго:

Энэ удирдамж нь хялбар, үр дүнтэй, энгийн аргаар настан хүний эрүүл

мэндийн байдлыг үнэлэхэд практик эх сурвалж болох юм.

Тодорхойлолт:

Настны эрүүл мэндийн үнэлэгээний удирдамж нь нас дагаж гарах

өөрчлөлт, настанд зонхилон тохиолдох өвчин эмгэгүүдийг илрүүлж, оношлох

төдийгүй бие, сэтгэц, нийгмийн байдал болон амьдралын хэв маяг, орчны

нөлөөт хүчин зүйлийг оролцуулан үнэлж, өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх, эмчлэх,

алдагдсан үйлийг сэргээн засах, настны бие даах чадварыг удаан хугацаагаар

хадгалах, эрүүл насжилтыг дэмжих баримт бичиг юм.

2005 оны 12 сарын 08-нд баталсан “Ахмад настны эрүүл мэнд нийгмийн

хамгаалалын тухай хууль”-д 60 ба түүнээс дээш настай эрэгтэй, 55 ба түүнээс

дээш настай эмэгтэй Монгол улсын иргэнийг ахмад настан гэнэ гэж

тодорхойлсон байдаг.

7

Удирдамжийн бүтэц, аргачлал

Энэхүү удирдамжийг эрүүл мэндийн салбарын II, III шатлалд ажиллаж

буй (аймаг, дүүргийн нэгдсэн эмнэлэг, төрөлжсөн мэргэжлийн эмнэлэг,

клиникийн эмнэлэг) ажиллаж буй настны эмч нар ашиглаж болно.

Анхан шатны эрүүл мэндийн байгууллагад ажиллаж буй (баг, сум, өрхийн

эмнэлэг)–ийн эмч нар удирдамжинд заагдсан хураангуйлсан үнэлгээний аргыг

хэрэглэх болно.

Удирдамж нь 3 үндсэн бүлэг, хавсралт хэсгүүдээс бүрдэнэ.

Бүлэг 1: Настны эрүүл мэндийн үнэлгээний үндсэн ойлголтууд, бүрэлдэхүүн

хэсэг

Бүлэг 2: Настны эрүүл мэндийн үнэлгээ хийх үйл ажиллагаа

Настны эрүүл мэндийн үнэлгээг дараах 4 үндсэн чиглэлээр ангилж

оруулсан.Үүнд:

Биеийн эрүүл мэндийн байдлыг үнэлэх

Биеийн үйл ажиллагааны чадварыг үнэлэх

Сэтгэцийн эрүүл мэндийн байдлыг үнэлэх

Нийгмийн эрүүл мэндийн байдлыг үнэлэх

Бүлэг 3: Настны эрүүл мэндийн үнэлгээ хийхэд анхаарах зүйлс

Хавсралт 1 Настны эрүүл мэндийн дэлгэрэнгүй болон хураангуй үнэлгээ хийхэд

ашиглагдах сорилууд

Хавсралт 2: Эмнэлэгт хэвтэн эмчлүүлэгч настны өвчний түүхэнд хавсаргах

нэмэлт хуудасны загвар зэргийг багтаасан юм.

8

Түлхүүр ойлголт 1.2.1. Хураангүй үнэлгээний аргаар настны эрүүл мэндийн байдлыг олон

улсад стандартчлагдсан хураангуйлсан үнэлгээний сорилуудаар үнэлж анхан шатны тусламж үйлчилгээ үзүүлэх ба дараагийн шатны тусламж үйлчилгээнд хамруулна.

1.2.2. Хураангуй үнэлгээнд биеийн байдал, хоол тэжээлийн дутлын үнэлгээ,

биеийн үйл ажиллагааны үнэлгээ болох өдөр тутмын бүтээлч үйл ажиллагааны үнэлгээ, бие даах чадварын үнэлгээ, алхаа гишгээ тэнцвэр, хөдөлгөөний чадварыг тогтоох сорил, сэтгэцийн үнэлгээ, нийгмийн байдлын талаарх асуумжийн товч хэлбэрүүд багтана.

БҮЛЭГ 1. НАСТНЫ ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН ҮНЭЛГЭЭНИЙ ҮНДСЭН

ОЙЛГОЛТ, БҮРЭЛДЭХҮҮН ХЭСЭГ

Настны эрүүл мэндийн үнэлгээг дэлгэрэнгүй болон хураангуй үнэлгээний

аргуудаар хийнэ.

1.1 Настны эрүүл мэндийг үнэлэх дэлгэрэнгүй үнэлгээний арга гэж юу вэ?

1.2 Настны эрүүл мэндийг үнэлэх хураангуй үнэлгээний арга гэж юу вэ?

1.3 Настны эрүүл мэндийг дэлгэрэнгүй үнэлэхийн ач холбогдол юу вэ?

1.4 Настны эрүүл мэндийн байдлыг хэн үнэлэх вэ?

Түлхүүр ойлголт 1.1.1. Дэлгэрэнгүй үнэлгээ нь настны эрүүл мэндийн байдлыг нарийвчилсан

байдлаар үнэлж, оношлох ба цаашид авах арга хэмжээг төлөвлөх үйл явц мөн.

1.1.2. Дэлгэрэнгүй үнэлгээ нь бие махбод, нийгэм, сэтгэцийн эрүүл мэндийг багтаасан олон талт, харилцан уялдаа холбоо бүхий цогц үнэлгээ болно.

Түлхүүр ойлголт 1.3.1. Дэлгэрэнгүй үнэлгээг хийснээр оношлогоог нарийвчилж, авах арга

хэмжээг үр дүнтэй болгоно. 1.3.2. Настанд дэлгэрэнгүй үнэлгээ хийснээр дараах үр дүнд хүрнэ.

Эмийн хэрэглээ багасна.

Настны идэвхтэй үйл ажиллагаа сайжирснаар, үйл ажиллагааны

бууралтыг багасгана.

Настны амьдралын чанар дээшилнэ.

Сэтгэцийн эрүүл мэнд сайжирна.

Үйлчлүүлэгчийн сэтгэл ханамж дээшилнэ.

Асран хамгаалагчийн ачаалал буурна. Эмнэлгээр үйлчлүүлэгчийн тоо

цөөрнө. Жил бүрийн эмнэлгийн зардал буурна

Асран хамгаалалын хэрэгцээ багасна.

Настны амьдрах нас нэмэгдэнэ.

1.3.4 Дэлгэрэнгүй үнэлгээ нь хувь хүнд чиглэсэн тусгай үнэлгээг гаргах,

хэрэгжүүлэх чиглэлийг өгдөг.

1.3.5. Дараагийн шатны тусламж үйлчилгээг төлөвлөхөд тусална.

1.3.6. Эмнэлэгт хэвтэгсдийн санал гомдол буурна

9

1.5 Настны эрүүл мэндийн дэлгэрэнгүй үнэлгээг хэзээ хийх вэ?

1.6 Настны эрүүл мэндийн үнэлгээнд ямар мэдээлэл цуглуулах вэ?

1.4.1. Настны эрүүл мэндийг дэлгэрэнгүй үнэлгээний аргаар II,III шатлалын

эрүүл мэндийн байгууллагад ажиллаж буй настны эмч хийнэ.

1.4.2. Настны эрүүл мэндийн хураангуй үнэлгээг анхан шатны эмнэлгийн

байгууллагад ажиллаж буй баг, сум, өрхийн эмнэлгийн эмч , эмнэлгийн

мэргэжилтэн нар хийнэ.

1.4.2.1 Баг, сум, өрхийн эмнэлгийн эмч нар настны биеийн байдал, хоол

тэжээлийн хураангуйлсан үнэлгээ, алхаа гишгээ, тэнцвэр,

хөдөлгөөний үнэлгээ, сэтгэцийн байдлын үнэлгээг хийнэ.

1.4.2.2 Баг, сум, өрхийн эмнэлгийн сувилагч нар настны биеийн үйл

ажиллагааны үнэлгээ болох бие даах чадварын үнэлгээ, өдөр

тутмын бүтээлч үйл ажиллагааны үнэлгээ, биеийн жингийн индекс

тодорхойлох, шээсээ барих чадвар, нийгмийн байдлыг тогтоох

үнэлгээг хийнэ.

1.4.3 II,III шатлалд ажиллаж буй настны эмч нар баг, сум, өрхийн эмнэлгийн

эмч нарыг мэргэжил арга зүйн удирдлагаар ханган ажиллана.

1.5.1. Настны эрүүл мэндийн дэлгэрэнгүй үнэлгээг амбулаторид тухайн жилд анх

удаа ирж үйлчлүүлж байгаа болон эмнэлэгт хэвтэн эмчлүүлж буй 55-аас дээш

насны эмэгтэй, 60-аас дээш насны эрэгтэй настнуудад хийнэ. Настны тухайн

жилийн эрүүл мэндийн үнэлгээний дүнг үндэслэн давтан үнэлгээг хагас жил

тутам хийж болно.

1.5.2 Настан өөрийн сонголтоор ирж үйлчлүүлсэн тохиолдолд настны эмч эрүүл

мэндийн дэлгэрэнгүй үнэлгээ шаардлагатай эсэх талаар илрүүлэг асуумж

авч, үнэлгээний дүнг үндэслэн эрүүл мэндийн үнэлгээг хийнэ.

1.5.3 Настны эрүүл мэндийн үнэлгээ нь эмнэлгийн тусламж үйлчилгээний

үргэлжилсэн үйл явц байна.

1.6.1 Эрүүл мэндийн үнэлгээг биеийн эрүүл мэнд, биеийн үйл ажиллагаа,

сэтгэц ба нийгмийн байдал гэсэн үндсэн 4 чиглэлээр хийнэ.

1.6.2. Эмнэлэгт үнэлгээг хийхдээ зовиур, өвчний түүх, эрхтэн тогтолцооны

үнэлгээ, эмийн хэрэглээ, архи, тамхины хэрэглээ, хоол тэжээлийн байдал,

дархлааны байдлыг үнэлэхийн зэрэгцээ шаардлагатай тохиолдолд

өвөрмөц үнэлгээг хийнэ (Тэнэгрэл, дэмийрэл г.м).

1.6.3. Биеийн үйл ажиллагааны үнэлгээнд өдөр тутмын бүтээлч үйл ажиллагааны

үнэлгээ, бие даах чадварын үнэлгээ, алхаа гишгээ тэнцвэр, хөдөлгөөний

чадварыг үзнэ.

1.6.4 Сэтгэцийн үнэлгээнд сэтгэц ба төрх үйлийн үнэлгээ багтана. (Танин

мэдэхүй, сэтгэл гутрал, сэтгэл түгшил гм)

1.6.5 Нийгмийн үнэлгээнд амьдрах орчин, нийгмийн тусламж дэмжлэг асран

хамгаалагчийн ачаалал, санхүүгийн байдал орно.

10

1.7 Эрүүл мэндийн үнэлгээг хэрхэн хийх вэ?

1.8 Настны эрүүл мэндийн үнэлгээг эмнэлгийн тусламж үйлчилгээнд хэрхэн

ашиглах вэ?

1.7.1. Настны эрүүл мэндийн үнэлгээг олон улсын стандартчлагдсан асуумж,

сорил зэрэг хэрэгслийг ашиглан хийнэ.

1.7.2. Настны эрүүл мэндийн үнэлгээнд шаардагдах мэдээллийг цуглуулах 4

эх сурвалж байна.

1. Настны өөрийн мэдээлэл 2. Асран хамгаалагч болон гэр бүл, бусад мэдээлэгчийн өгүүлэмж 3. Эмнэлгийн мэргэжилтний шууд ажиглалт 4. Оношлогооны бусад аргууд

1.7.3 Настны эмч дэлгэрэнгүй үнэлгээ хийх явцад зарим тохиолдолд олон

мэргэжлийн багийн хамтарсан үзлэг, үнэлгээг хийнэ.

1.7.4 Настны эрүүл мэндийн үнэлгээний үйл явцад настны эмч, настны

өөрийнх нь болон асран хамгаалагчийнх нь мэдээллийг анхааралтай

сонсож, тэмдэглэл хийх ба тодруулах зүйлийг мэдээллийн төгсгөлд

асууна.

1.7.5 Настны эрүүл мэндийн үнэлгээг настанд ойлгомжтой тайлбарлах

хэрэгтэй.

1.8.1 Настны эрүүл мэндийн үнэлгээ нь эмнэлгийн тусламж үйлчилгээнд

ашиглаж болох настны эрүүл мэндийн талаарх мэдээлэл болно.

1.8.2. Настны эрүүл мэндийн үнэлгээ нь уялдаа холбоотой, нэгдсэн цогц

мэдээлэлтэй байх, уншихад энгийн, ойлгомжтой, нягт нямбай

бичигдсэн, цаашдын тусламж үйлчилгээг төлөвлөхөд хялбар дөхөм

байна.

1.8.3 Настны эрүүл мэндийн үнэлгээ нь эмнэлгийн бүхий л газруудад

баяжигдаж, тусламж үйлчилгээний тасралтгүй чанарыг хангахуйц

байна.

1.8.4. Мэдээлэл нь эмнэлгийн мэргэжилтний ёс зүйн журам, болон дагаж

мөрдөх хууль дүрмийн дагуу хийгдсэн байна.

11

БҮЛЭГ 2. НАСТНЫ ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН ДЭЛГЭРЭНГҮЙ ҮНЭЛГЭЭ ХИЙХ ҮЙЛ

АЖИЛЛАГАА

Настны эрүүл мэндийн үнэлгээг дараах үндсэн 4 чиглэлээр хийнэ.

2.1. Биеийн эрүүл мэндийн байдлыг үнэлэх

2.2. Биеийн үйл ажиллагааны чадварыг үнэлэх

2.3. Сэтгэцийн байдлыг үнэлэх

2.4. Нийгмийн байдлыг үнэлэх

2.1. Биеийн эрүүл мэндийн байдлыг үнэлэх

2.1.1. Настны эмч биеийн байдлыг үнэлэхдээ угтаж үйлчлэхээс эхэлнэ.

2.1.2. Эмч настанд дэлгэрэнгүй үнэлгээ хийхэд тодорхой хугацаа

шаардлагатай гэдгийг настанд ойлгуулж хэлнэ.

2.1.3. Үзлэгийн явцад эмч настан хоёрын суух байрлал хамгийн чухал. Эмч

настан хоёр харилцах явцад нүдний харц нэг түвшинд байна. Бичгийн

ширээний ард сууж харилцах тохиолдолд эмч настныг өөрийн гарын

зүүн талд суулгана.

2.1.4. Анх удаа уулзаж байгаа тохиолдолд эмч нэрээ хэлж танилцуулна.

2.1.5. Эмч настанд түүний дотны нөхөр гэдгээ дууны өнгө, өөрийн харц,

үйлдлээрээ илэрхийлнэ. Эмч настантай итгэл үнэмшил төрүүлэх яриаг

өрнүүлж, чөлөөтэй ярих боломжийг олгоно.

2.1.6. Эмч настанд үнэлгээ хийж байхдаа анхаарлаа өөр зүйлд

хандуулахгүй байхыг хичээх хэрэгтэй. (бусадтай ярих, өөр шинэ сэдэв

рүү орж үгийг нь таслах, гар утсаар ярихгүй байх )

2.1.7. Настны гол зовиур, өвчин эхэлсэн хугацаа, өвчний ба амьдралын

түүхийг он дараалалаар асууж тэмдэглэнэ.

2.1.8. Настны эрхтэн тогтолцооны байдлыг үнэлж, өвчилсөн эмгэгүүдийг

илрүүлэхэд эмчилгээ, оношлогоонд мөрдөж буй стандартуудыг

баримтлахын зэрэгцээ нас ахихтай уялдан хүний биед гарах

физиологи өөрчлөлтүүдийг тооцож үнэлнэ.

2.1.9. Настны биеийн эрүүл мэндийн үнэлгээнд хоол тэжээлийн дутлын

үнэлгээг хамруулна. (хүснэгт 9)

12

Нас дагаж гарах физиологи өөрчлөлтүүд

- Биеийн өндөр: Нас ахих тутам хүний биеийн өндөр буурна. Энэ нь нурууны

ясны завсрын дискүүд хавтгайрч, нуруу нугаламын цээжний хэсэг урагшаа

бөхийж, кифоз буюу бөгтөр болдогтой холбоотой. Биеийн өндрийг туузан метр

эсвэл биеийн өндөр хэмжигч багажаар хэмжинэ. 60 наснаас хойш биеийн өндөр

5 жил тутам 0,5-1 см-ээр буурдаг байна.

- Биеийн жин: Биеийн жин хэмжигч дээр зогсоож, биеийн жинг хэмжиж, БЖИ-ийг тодорхойлно.

БЖИ= биеийн жин /өндөр2

Биеийн жин 40-50 нас хүртэл аажим нэмэгдээд нас ахих тусам ахимаг болон

өндөр настангуудад биеийн жин аажим буурна.

- Арьсны байдал: Арьсны тууралт, арьс улайх, шархлах ялангуяа дарагдсан

хэсгүүдийг шалгаж үзэх, арьсны нөсөөжилт байгаа эсэх зэргийг илрүүлнэ. Мөн

үс бууралтсан эсэхийг тэмдэглэнэ. Арьсны талаас гарах өөрчлөлт нь ихэвчлэн

40 наснаас хойш илэрнэ. Цооролтыг тусгай сорилоор илрүүлнэ (Хүснэгт 12)

- Харааны бууралт: Харааг хүснэгтээр шалгахдаа настанг 3 метрийн зайнд

суулгаж баруун,зүүн нүдний харааг ээлжлэн үзнэ. Хараа шалгах хүснэгтийн

дээд эгнээнээс доош нь уншуулж харах чадлыг тэмдэглэнэ. Настан өгөгдсөн

зайнаас 1-р эгнээний үсгийг нүдний шилтэй уншиж чадахгүй байвал зайг

ойртуулж шалгана. Эсвэл 1 метрийн зайнд эмчийн хурууг тоолуулах буюу 15

см-ийн зайд дүрс байрлуулж таниулна. (ДЭМБ-ын зөвлөмжийн дагуу).

45 наснаас ойрын харааны шил хэрэглэх гэрэл мэдрэх мэдрэмж буурах

өөрчлөлт гарна.

- Сонсгол сулрах: Эмч настны ард зогсож чихэнд нь 3-6 утга ойролцоо бус үг

шивнэж хэлнэ. Настан таны хэлсэн үгний зөвхөн 50% хувиас доош сонсон

давтан хэлж байвал сонсгол суларсан гэж үзнэ.(1,2,3 үг хэлж чадна).

40-өөс дээш насанд сонсгол суларч эхэлдэг.

-Хөдөлгөөнийг шалгах:

Гарын хөдөлгөөн: Гараараа дагзанд хүрэхийг хүснэ. Баруун, зүүн гараар

ээлжлэн ширээн дээрээс шүдэнзний мод түүж авахыг хүснэ.

Хөлний хөдөлгөөн: Настанг сандлаас босон 10 алхам бусдын тусламжгүй

алхахыг хүснэ. хаалга хүртэл алхаад, буцаж алхахыг хүснэ. (ДЭМБ-ын

зөвлөмжийн дагуу). Энэ үед босолт, суулт, тэнцвэрийг ажиглана.

-Шээсээ барих чадвар: Таны өмсдөг дотуур хувцас нордог уу?

Та сүүлийн нэг жилийн дотор шээсээ барьж чадахгүй шээсэн тохиолдол байгаа

юу?

Энэ 2 асуултанд тийм гэсэн хариулт өгсөн тохиолдолд шээсээ барих чадваргүй

гэж үнэлнэ.

- Тэнцвэрийг үнэлэх: Тайван ба хөдөлгөөнтэй үеийн тэнцвэрийг шалгана.

Түлхэх эсэргүүцлээр доод мөчдийн хүчийг шалгана (Хүснэгт 16)

13

2.2. Биеийн үйл ажиллагааны чадварыг үнэлэх

2.3. Сэтгэцийн байдлыг үнэлэх

2.4. Настны нийгмийн байдлыг үнэлэх

Настны эрүүл мэндийн үнэлгээг хийсний дараа оношийг тавьж,

шаардлагатай багажийн ба лабораторийн шинжилгээг төлөвлөж, шинжилгээ

хийлгэхийг настанд зөвлөж, үдэж гаргана.

Шинжилгээний хариу гарсны дараа настанд тохирох эмчилгээг бичиж, нэг

бүрчлэн тайлбарлаж өгнө.Түүнчлэн эмч настны нэмэлт хэрэгслийн хэрэгцээг

судалж, хамт олонд тулгуурласан үйлчилгээнд хамруулах ажлыг зохион

Доорх үнэлгээний аргуудыг ашиглана. Үүнд:

Бие даах чадварын үнэлгээ

Багаж хэрэгсэлтэй ажиллах чадварын үнэлгээ

Алхаа гишгээний үнэлгээ

Тэнцвэрийн байдал

Хөдөлгөөний байдал 2.2.1. Биеийн үйл ажиллагааны чадварыг үнэлэхдээ настанд байвал зохих

чадвар, хийж байгаа гүйцэтгэл хоёрын ялгааг мэдэх хэрэгтэй.

2.2.2. Бие даах чадварын үнэлгээнд хооллолт, бие засах, хувцаслах, нүүр гараа угаах, усанд орох үйлдлүүдийг багтаасан

байна (Хүснэгт 13) . 2.2.3. Багаж хэрэгсэлтэй ажиллах чадварын үнэлгээнд хоол хийх ,утсаар ярих, гэрийн ажил хийх, эм уух ,мөнгө зарцуулах,дэлгүүр явах,тээврийнхэрэгслээр зорчих үйлдлүүдийг багтаасан байна (Хүснэгт 14). 2.2.4. Алхаа гишгээг алхаа гишгээний үнэлгээний гүйцэтгэлийн сорилоор авна (Хүснэгт 15). 2.2.5. Тэнцвэрийн байдлын үнэлгээнд тайван (зогсох) ба хөдөлгөөнтэй (хөдөлгөөн хийх үед) үеийн тэнцвэрийг шалгана (Хүснэгт 16). 2.2.6. Байран дотор болон гадаа явах чадвар, алхахад туслах хэрэгсэл ашиглаж алхуулж шалгана (Хүснэгт 17).

2.3.1 Танин мэдэхүйн байдлыг настны сэтгэцийн үнэлгээний Mini mental

examination test сорилоор шалгана (Хүснэгт 20) .

2.3.2 Настны сэтгэл түгшилтийг сэтгэл түгшилтийг үнэлэх Спилберг Ханины

сорилоор үнэлнэ (Хүснэгт 22, 23,24, 25) .

2.3.3 Сэтгэл гутралыг настны сэтгэл гутрал оношлох сорилоор үнэлнэ (Хүснэгт

21) .

2.3.4 Архины хэрэглээг Аудит сорилоор үнэлнэ (Хүснэгт10).

2.4.1. Настны нийгмийн байдлыг үнэлэхдээ амьдрах орчин, нийгмийн халамж

үйлчилгээ, санхүүгийн байдал, хүчирхийлэлд өртөж буй эсэх зэргээр

үнэлнэ (Хүснэгт 26-27).

14

байгуулна. Үдэж гаргах үйл явц нь дараагийн үйлчлүүлэгчийг угтаж авах үйл

ажиллагааны эхлэл байна.

БҮЛЭГ 3. НАСТНЫ ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН ҮНЭЛГЭЭ ХИЙХЭД АНХААРАХ

ЗҮЙЛС

Настанд эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээг үзүүлэхэд оношлогоо

эмчилгээг чанартай сайн үзүүлэх эмнэлгийн байгууллага байхын зэрэгцээ тэнд

ажиллаж байгаа эмч мэргэжилтнүүдийн анхаарвал зохих хэд хэдэн харилцаа

хандлагын асуудлууд байдаг. Эмч үзлэг хийхдээ дараах зүйлүүдэд (Хүснэгт 1,

2, 3, 4) анхаарлаа хандуулна.

Хүснэгт 1

Настнаас асуумж авахад анхаарах зүйлс

Анхаарах зүйлс Санал болгож буй арга хэмжээ

Ерөнхий

Өөрийн нэр, албан тушаалаа танилцуулна.

Үзлэгийн зорилгоо тайлбарлана.

Настанд асуултанд хариулахад шаардлагатай

хугацааг өгөх

Настан хүнийг хүндэтгэж харьцана.

Эмнэлэгт хэвтэж байгаа бол шалтгааныг тодруулна

Эмнэлгийн олон ортой өрөөнд үнэлгээ хийж байгаа үед хаалт хэрэглэх буюу хөшгийг нь буулгана.

Харилцаа ба орчин нөхцөл

Хараа,

сонсгол

буурсан үед

Өрөөний гэрэлтүүлэг сайтай байх

Аль болох чимээгүй,тайван харилцааны орчинг бүрдүүлж, үзлэгийг хийнэ.

Жирийнхээс ялимгүй удаан, чанга ярих

Үзлэг хийх үед эмч, настан хоёрын нүүрний түвшин, нүдний харц нэг түвшинд байна.

Сонсгол суларсан настантай харилцахдаа шаардагдах нэмэлт хэрэгсэл ашиглан ярилцах

Хэл ярианы

сулралын үед

Настан таны дуу болон уруулын хөдөлгөөнийг харахаар өөдөөс нь харж суух

Шаардлагатай тохиолдолд том үсгээр бичиж харилцана.

Цагийн

менежмент

Дэлгэрэнгүй үнэлгээг хийхэд цаг гаргах хэрэгтэй

Үзлэг, үнэлгээг аль болох хоол, цай, эмчилгээний

цагтай давхцуулахгүй явуулах

Үзлэг, үнэлгээг настанг бага ядарсан үед, үдээс өмнө

15

хийхийг эрмэлзэх

Үнэлгээг хэд хэдэн удаагийн уулзалтаар дуусгаж болно

Бусад эх

сурвалжаас

мэдээлэл олж

авах

Настанд шаардлагатай нэмэлт мэдээллийг гэр бүлийн

гишүүд, асран хамгаалагч, өрхийн эмчээс авах

Настны эмнэлэгт байгаа байдлыг гэрт хийсэн үзлэг,

үнэлгээтэй харьцуулах

Өвчний зовиур

Өвчний шинж

тэмдгээ

илэрхийлж

чадахгүй үед

Эрүүл мэнддээ хэт итгэлтэй болон айдас байгаа эсэх

Сэтгэл гутрал байгаа эсэх

Танин мэдэхүйн сулралтай эсэхийг тодруулна

Өвчний шинж

тэмдэг тодор-

хой биш үед

Тухайн настны өвчний түүхийг бүрэн илэрхийлж болох

бусад эх сурвалжуудыг олж, мэдээллийг цуглуулах

Олон өвчний

зовиуртай үед

Өвчний шинж тэмдэг бүрийг анхаарч дүгнэх

Настны зовиурыг сонсохоос гадна шинээр асуумжаар

илэрч буй шинж тэмдгүүдийг онцгой анхаарах

Асуумжийг хэд хэдэн удаа авч, өвчний талаар

тодруулж болно.

Амьдралын түүх

Байр, орон

сууцны

нөхцлийг

тодруулж

асууна.

Орон сууцанд амьдардаг тохиолдолд: хэдэн давхарт,

цахилгаан шаттай эсэх

Хашаа байшинд амьдардаг тохиолдолд: ус түгээгүүр,

автобус унааны зогсоолоос хир зайтай, гэртээ очихын

тулд өгсүүр болон уруу газраар явдаг эсэх

Гэр бүлийн

байдал

Хамт амьдардаг гэр бүлийн гишүүд, үр хүүхэд, найз

нөхөд зэрэг ойр дотны хүмүүсийн талаар тодорхой

мэдээллийг авна.

Гэр бүлийн дотор аливаа зүйлд шийдвэр гаргах эрх

бүхий хүнийг тодруулж тэмдэглэнэ.

Настны асран хамгаалагчийн талаар мэдээллийг бүрэн

авна.

Гэр бүлийн

санхүүгийн

байдлыг

Тухайн настны гэр бүлийн санхүүгийн чадавхийн

талаар мэдээлэл авна.

16

тодорхойлох Настныг халамжлагч, санхүүгийн хувьд дэмжлэг

үзүүлдэг хүний талаар мэдээллийг бүрэн авна.

Нийгмийн

амьдралын

идэвх, хийх

дуртай зүйлс

Нийгмийн амьдралд оролцох сонирхол, идэвхийг

тодруулж, ахмадын клуб, найз нөхдийн уулзалт, хобби

зэргийг тодруулна.

Тээврийн

хэрэгслийн

хэрэглээ

Өөрөө нийтийн тээврийн хэрэгслээр ганцаараа зорчдог

эсэх, зогсоол, гудамжны нэр, хаягийг хэрхэн таньж

мэддэг зэргийг тодруулж асууна.

Өвчний түүх

Өмнө нь

хийгдсэн мэс

заслын тухай

Ямар өвчний улмаас хэдэн шаттай мэс засал хийсэн,

хүндрэл гарсан эсэх, мэс заслын дараах хяналт

эмчилгээний байдал. Үзлэгийн үед тухайн мэс заслын

үлдсэн сорвины байдлыг ажиглана.

Архаг өвчлөл

эмнэлэгт

эмчлэгдсэн

байдал

Гол архаг өвчний түүхийг тодруулж, уг өвчний улмаас

эмнэлэгт эмчлэгдсэн хугацаа болон давтамжийг

тодруулна.

Дархлаажуулалт Насанд хүрснээс хойшхи болон тухайн жилд хийгдсэн

дархлаажуулалтыг тодруулна.

Сүрьеэгийн

асуумж

Сүрьеэ өвчнөөр өвчилсөн эсэх талаар настан хүн

бүрээс заавал асууна. Сүрьеэгийн сорил шинжилгээ

хийлгэж байсан эсэхийг асууна.

Эмийн хэрэглээ

Эмийн харшил, өмнө хэрэглэж байсан эмийн дэглэм,

эмтэй холбоотой хэлж буй зовиур зэргийг анхаарч

асууна. Эмийн гаж нөлөөг заавал тодруулж асууна.

Харилцаа

холбоо

Тархины цус харвалтын дараа ихэвчлэн хэл ярианы

бэрхшээл тохиолддог.

Хэл яриагаараа өөрийгөө илэрхийлэх чадварыг

эмчийн өгсөн зааврыг хэрхэн биелүүлж байгаагаар

тодорхойлно. Энэ юу вэ? цаг, үзэг, ном гэх нэг

үйлдэл бүхий болон 2 үйлдэл бүхий заавар хэрхэн

биелүүлж байгааг шалгана.

Нүдээ ань, хэлээ гарга, гараа өргө, гэх мэт энгийн

17

үг,өгүүлбэрээр асууна (хэрвээ, ба, гэвч зэрэг үгсийг

оруулсан нийлмэл өгүүлбэрээр асуухгүй).

Хүснэгт 2

Биеийн үзлэг хийхэд анхаарах зүйлс

Илрэх шинж Учир шалтгаан

Амьдралын чухал үзүүлэлт

Цусны

даралтын

өөрчлөлт

Настанд эмийн гаж нөлөөгөөр, хоол их идсэний дараа,

даралт бууруулах, судас өргөсгөх эм хэрэглэсний дараа,

сэтгэл гутралын эмчилгээний дараа цусны даралтын

өөрчлөлтүүд илэрч болохыг тооцох хэрэгтэй.

Амьсгаадалт Амьсгалын тоо, хэмнэлийг тогтоох нь хатгалгаа, зүрхний

дутагдлыг илрүүлэх ач холбогдолтой.

Биеийн жин

өөрчлөгдөх

Биеийн жин ихсэж байвал хаван эсвэл хэвлийн хөндийд

шингэн байгаа эсэхийг тогтооно.

Жин аажим буурах, буюу биеийн ерөнхий жин бага эсвэл 6

сарын хугацаанд биеийн жингийн 5%-иас илүүг алдсан бол

суурь өвчнийг олж илрүүлнэ.

Биеийн гадаад

байдал, төрх

үйл

Хувийн арчилгаа ариун цэвэр муу байх нь (сахлаа аваагүй,

үсээ самнаагүй, бохир заваан хувцасласан) бүх биеийн үйл

ажиллагаа муу байгааг илтгэнэ. Энэ нь асран хамгаалагч

хайхрамжгүй хандсан, эсвэл настанд сэтгэл гутрал

байгаатай холбоотойг анхаарна.

Бодох, ярих

үйл явц

удаашрах

Ялангуяа паркинсон өвчин, сэтгэл гутралын үед илэрдэг.

Арьсанд шарх

үүсэх

Арьсны шархлаа нь доод мөчний цусан хангамж,

мэдрэлжүүлэлттэй холбоотой үүсдэг. Холголтын шарх нь

хөдөлгөөн хязгаарлагдсан хэвтрийн настанд амархан үүснэ.

Арьсны уян

чанар буурах

Арьсан доорх эдийн хатангиршлаас арьсны уян чанар

буурна. Усгүйжих шалтгаантай үед цээж, хэвлийн хэсэгт

арьсны уян чанар илүүтэй буурна.

Чих

Сонсгол

буурах

Настны сонсголын бууралтыг илрүүлэхэд сонсголын бичлэг

хийнэ.

Хэрэв 1 метрийн зайнаас хүмүүсийн яриаг сонсож байвал

18

сонсголын үйл ажиллагаа хэвийн гэж үзнэ.

Сонсгол суларсан байвал хулхийг шалгах, механик

бөглөрөлт байгаа эсэхийг илрүүлнэ. Нэмэлт хэрэгслийн

хүртээмж, олдоцыг тодруулна

Хараа

Хараа буурах

(линз зүүснийг

үл

харгалзана.)

Бүх настанд хараа шалгах болон нүдний эмчийн үзлэг

заавал шаардлагатай.

Гемианопси байвал энгийн харьцуулах сорилоор хялбар

оношлох боломжтой.

Болорын

бүдэгшил,

нүдний бусад

эмгэгүүд

Нүдний угийн шинжилгээ хийнэ. Хэрвээ торлог бүрхэвчийн

эмгэг байна гэж үзвэл нүдний эмчийн үзлэгийг хийнэ.

Болорын бүдэгшил, нүдний бусад эмгэгтэй настанг нүдний

эмчийн үзлэгт хамруулна.

Амны хөндий

Шүдгүй байх

Ихэвчлэн хиймэл шүдтэй байдаг. Хиймэл шүдийг шалгаж

таарсан эсэхийг үзэх, амны хөндийн эмгэг байгаа эсэхийг

илрүүлнэ. Настанд хэлний доод хэсэгт хорт хавдар эрт

үүсдэгийг анхаарна.

Арьс

Олон тооны

өөрчлөлтүүд

Эпидермис нимгэрч хатуурна. Хөнгөн хэлбэрийн арьсны

өөрчлөлтүүд элбэг тохиолдоно. Сарвууны ар тал, мөр, цээж,

дух, шанаанд хүрэн нөсөөт толбо үүснэ.

Амьсгалын тогтолцоо

Уушигны эмгэг

авиа

Уушигны өвчин ба зүрхний дутагдал байхгүй байхад

шаржигнуур сонсогдох нь уушиг тэлэгдэх өвчний шинж юм.

Амьсгал гаргалт удааширсан эсэх, ханиалгалт удаан

үргэлжилсэн эсэхийг тодруулна.

Зүрх судасны тогтолцоо

Зүрхний хэм

алдагдал

Цусны даралт буурах, хавагнах, зүрхээр хатгуулж өвдөх,

ухаан балартах, толгой эргэх шинж байгаа эсэхийг тодруулна.

Агшилтын

шуугиан

Элбэг тохиолддог гэхдээ хөнгөн явцтай байдаг.

Өвчний түүх, хэвтээ үед нь байрлалыг сольж үзэх нь ялган

оношлогооны ач холбогдолтой.

Гүрээний судасны шуугиан байвал нарийвчилсан шинжилгээ

хийнэ.

Судасны

шуугиан

Гуяны том судасны шуугиан нь захын судасны өвчний шинж

байж болно.

19

Хаван Хураагуур судасны цусан хангамжийн дутагдал, зүрхний

дутагдлаас үүсч болно. Нэг талын хаван байвал төвийн

байрлалтай судасны бөглөрөлтөт өөрчлөлт гэж үзнэ.

Хэвлийн хөндий

Гол судасны

лугшилт тод

илрэх

Гол судасны цүлхэн гэж үзвэл судасны хэт авиан шинжилгээ

хийнэ

Хоол боловсруулах тогтолцоо

Илрэх зовиур Хоол зажилж чадахгүй болох, горойх, аюулхайн орчим болон

хэвлийн өвдөлт байгаа эсэх, өтгөн гаралтын байдлыг

тодруулна.

Шээс бэлгийн тогтолцоо

Хатангиршил Төмсөгний хатангиршил байх нь хэвийн.

Үтрээ хатангиршснаас үтрээний цус алдалт, эмэгтэйчүүдийн

бэлгийн дур алдагдах, шээс задгайрах, цустай шээх, шээс

хаагдах, шөнө шээх зэрэг шинжүүд илэрч болно.

Аарцгийн хөндийн эрхтний унжилт (давсагны ивэрхий, шулуун

гэдэсний ивэрхий) байгаа эсэхийг илрүүлнэ.

Үе мөч, яс булчингийн тогтолцоо

Үе орчмын

өвдөлт

Үе мөчний өвдөлтийн шалтгаан олон янз бөгөөд үений

сөнөрөлтөт өвчний шалтгаангүйгээр ч өвдөлт үүсч болно.

Өвдсөн хэсэг бүрийг анхааралтай үнэлж, эмчилнэ.

Хэсэг газрын болон тархмал булчингийн сулрал байгаа

эсэхийг илрүүлнэ.

Үений

хөдөлгөөний

далайц

хязгаарлагдах

Өвдөлтийн ихэнх шалтгаан нь хурц үрэвсэл, хуучин гэмтэл

мэдрэлийн өвчинтэй холбоотой.

Хэрвээ үйл ажиллагаа муудаж хязгаарлагдсан бол сэргээн

засах эмчилгээг хийнэ.

Мэдрэлийн тогтолцоо

Булчингийн

сулрал

Тархины харвалтын дараа гар, хөл суларч болно.

булчингийн сулралыг үнэлж, тохирсон хөдөлгөөн засал

эмчилгээг хийнэ.

Сэтгэц, төрх үйлийн байдал

Сэтгэл гутрал,

танин

мэдэхүйн

бууралт гм

Настны сэтгэц ба төрх үйлийн байдлыг сэтгэцийн өвөрмөц

үнэлгээ, сорилоор үнэлнэ.

20

Настанд лабораторийн шинжилгээгээр өөрчлөлт илрэхгүй үзүүлэлтүүдийг

доорх хүснэгтээр үзүүлэв.

Хүснэгт 3

Лабораторийн шинжилгээгээр нас дагаж өөрчлөгдөхгүй үзүүлэлтүүд

№ Үзүүлэлтүүд

1 Гемоглобин ба гематокрит

2 Цагаан эсийн тоо

3 Ялтас эсийн тоо

4 Электролитүүд (натри, кали, хлор, бикарбонат)

5 Цусан дах азотын хэмжээ

6 Элэгний үйл ажиллагааны сорилууд (трансаминаз, билирубин протромбины

хугацаа )

7 Чөлөөт тироксиний индекс

8 Бамбай булчирхайг идэвхжүүлэгч даавар

9 Кальци

10 Фосфор

Настанд лабораторийн шинжилгээгээр өөрчлөгдөх үзүүлэлтүүдийг доорх

хүснэгтээр үзүүлэв.

Хүснэгт 4

Лабораторийн шинжилгээгээр нас дагаж өөрчлөгдөх үзүүлэлтүүд

Үзүүлэлт Эмнэл зүйн шинж

Улаан эсийн

тунах хурд

Насжилттай холбоотой бага зэрэг ихэсч болно.(10-20мл)

Цусан дах сахар Сахарын тэсвэрлэх чадвар буурна. Цочмог өвчний үед

ихсэх нь элбэг.

Креатинин Хэвийн хэмжээнээс их буюу ялимгүй их байх нь бөөрний

үйл ажиллагааны бууралттай холбоотой

Альбумин Нас дагаж дунджаар >0.5мг/л буурна. (ялангуяа цочмог

өвчний үед). Гэвч ихэвчлэн хоол тэжээлийн дутагдалтай

холбоотой буурна.

Шүлтлэг

фосфатаза

Бага зэрэг ихэсдэг. Элэгний өвчний үед дунд зэрэг ихэснэ.

Төмөр Цусан дах төмөр, төмөр нэгдүүлэх чадвар, ферритин

багасна. Энэ нь нас дагаж гарах өөрчлөлт биш боловч

хоол тэжээлийн дутагдал ба ходоод гэдэсний замын цус

алдалттай холбоотойгоор үүснэ.

Түрүү

булчирхайн

өвөрмөц эсрэг

Түрүү булчирхайн хоргүй хавдрын үед ихсэж болно. Гэхдээ

түрүү булчирхайн хорт хавдрын шинжилгээг хийлгэж,

оношийг тодруулна.

21

төрөгч

Шээсний

шинжилгээ

Шинж тэмдэггүй пиури, бактерури илэрвэл тохирсон

эмчилгээ хийнэ.

Гематури байвал нарийвчилсан шинжилгээг хийнэ.

Цээж гэрэлд

харах

Нас ахихтай холбоотой цээжний хөндийн эрхтнүүдийн

рентген дүрсийн өөрчлөлт гарна. Ясны нягтрал нилэнхүйдээ

буурах нь яс сийрэгжилт гүнзгийрсэн үзүүлэлт юм.

Зүрхний бичлэг ST сегмент, T сегмент өөрчлөгдөнө. Ховдол ба тосгуурын

хэм алдал, янз бүрийн хоригууд нь илэрхий шинж

тэмдэггүйгээр илэрч болох тул өвөрмөц үнэлгээ, эмчилгээ

шаардлагатай эсэхийг анхаарч үзнэ.

Настанд эрүүл мэндийн үнэлгээ хийснээр настан хүний бие, сэтгэц,

нийгмийн байдлыг тодорхойлж, тэдний хэрэгцээнд тохирсон эрүүл мэндийн

тусламж үйлчилгээ болон нийгмийн эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээг

төлөвлөж хэрэгжүүлэх, эмчилгээ үйлчилгээний тасралтгүй байдлыг хангах ач

холбогдолтой.

Настны биеийн үйл ажиллагааг үнэлэх нь настанд шаардлагатай халамж

асаргааг тогтоож, үр дүнтэй болгох ач холбогдолтой.

Мөн настнуудын дундах эрсдэлт бүлгийг илрүүлж, шаардлагатай

үнэлгээг цаг тухайд нь хийх боломж бүрдэнэ.

Настны эрүүл мэндийн байдлыг дэлгэрэнгүй үнэлж, оношилж,

эмчилснээр настны эмнэлэгт хандах хандлага, сэтгэл ханамж дээшилж, тэдний

амьдралын чанар сайжирч, өвчний намжмал үеийн хугацаа уртсах болно.

22

ХАВСРАЛТ 1

Настны эрүүл мэндийн үнэлгээ хийх хураангуй үнэлгээний арга

Настны эрүүл мэндийг үнэлэх хураангуй үнэлгээний арга нь эрүүл мэндийн анхан шатны тусламж үйлчилгээнд ашиглагдах бөгөөд настны эрүүл мэндийн байдлыг энгийн аргаар, богино хугацаанд үнэлэх боломжтой асуумжаас бүрдэнэ. ( Хүснэгт 5, 6, 7, 8 )

Хүснэгт 5

Настанд илрүүлэг хийх хураангуйлсан асуумж

№ Асуумж Тэмдэглэл

1 Сонсгол: Бусдын ярьж байгааг сонсоход танд хүндрэл гардаг уу?

Тийм/ үгүй

2 Хараа: Телевиз үзэх, юм унших, өдөр тутмын ажил хийхэд хараа муугаас танд бэрхшээл тохиолддог уу?

Тийм/ үгүй

3 Шээсээ барьж чадахгүй байх: Танд сүүлийн 6 сарын дотор шээсээ барьж чадаагүй тохиолдол гарсан уу?

Тийм/ үгүй

4 Өтгөн: Та хир ойрхон өтгөнөө гаргадаг вэ? Өдөр бүр/ ...удаа/7хоногт

5 Хоол тэжээл: Сүүлийн 6 сарын дотор 5кг-аас илүү турсан уу?

Тийм/ үгүй

6 Залгих: Танд юм залгихад бэрхшээл гардаг уу? Тийм/ үгүй

7 Унах: сүүлийн 3 сарын дотор явганаас унаж ойчсон уу? Тийм/ үгүй

8 Сэтгэл гутрал: Та ойр ойрхон сэтгэлээр унаж, уйтгарладаг уу?

Тийм/ үгүй

9 Зан байдал (сувилагч, ойр дотныхны ажиглалтаар): тайван бус/ идэвхгүй/ бусад

2-с дээш асуултанд тийм гэж хариулсан тохиолдолд настнаас настны эрүүл

мэндийн дэлгэрэнгүй үнэлгээг авна.

Настны сэтгэцийг үнэлэх хураангуй асуумж

Энэхүү сорилоор богино хугацаанд танин мэдэхүйн үйл ажиллагааг хянаж үзнэ.

10 асуумжаар, тус бүр 1 оноогоор үнэлнэ. 8-аас дээш оноотой бол танин

мэдэхүйн чадвар хэвийн, түүнээс доош бол танин мэдэхүйн чадварын

алдагдалтай гэж үзнэ.

Хүснэгт 6

Оноо Асуулт Тайлбар

1 Нас Өөрийн насыг хэлнэ

1 Төрсөн он Өөрийн төрсөн оноо хэлнэ

1 3 зүйл нэрлүүлнэ 3 өөр утгатай үг хэлж өгөөд 1 минутын дараа эргүүлж асууна.

23

1 Гэрийн хаяг Өөрийн амьдардаг гэрийн хаягаа хэлнэ

1 Хаана байгааг хэлүүлнэ Одоо хаана байгаагаа хэлнэ

1 Он Одоо хэдэн он бэ гэдгийг асууж хэлүүлнэ

1 Цаг (+/- 1) Одоо цаг хэд болж байгааг асууна. 1 цагийн зөрүүтэй хариултыг тооцно.

1 2 хүн таниулна Ойр байгаа 2 хүнийг зааж, хэн болохыг таниулж шалгана.

1 Одоогийн ерөнхийлөгч Одоогийн ерөнхийлөгчийн нэрийг хэлүүлнэ

1 Тоог 20-с доош бууруулан тоолуулна.

6-аас дээш тоог дараалан зөв дараалалаар хэлж байвал оноог өгнө

10 Нийт авах боломжит оноо

8-10 оноо - танин мэдэхүйн чадвар хэвийн

5-7 оноо - танин мэдэхүй чадвар бага зэрэг алдагдсан

3-4 оноо - танин мэдэхүйн чадвар дунд зэрэг алдагдсан

0-2 оноо - танин мэдэхүйн чадвар хүнд зэргээр алдагдсан.

Хүснэгт 7

Хоол тэжээлийн байдлыг үнэлэх хураангуйлсан асуумж

Овог ............ Нэр........

Он сар Өдөр ......

Нас ...... Хүйс..... Биеийн жин....... Өндөр......

Илрүүлэг

А Сүүлийн 3 сард хоолны дуршил буурсан, ходоод гэдэсний хямрал, зажлах болон залгих бэрхшээлээс болон хоолны хэрэглээ багассан уу?

Дуршил ихээр буурсан 0

Бага зэрэг багассан 1

Дуршил буураагүй 2

В Сүүлийн 3 сарын дотор биеийн жин буурч байна уу?

3 кг-аас дээш алдсан 0

Мэдэхгүй 1

Биеийн жинг 1-3 кг алдсан 2

Биеийн жингээ алдаагүй 3

C Хөдөлгөөн

Хэвтрийн, орон дээрээ сууж чадна. 0

Зөвхөн гэр дотроо явж чадна. 1

Гадагш гарч явж чадна 2

D Сүүлийн 3 сарын дотор стресст өртсөн болон цочмог өвчнөөр өвчилсөн эсэх

Тийм 0

Үгүй

1

E Мэдрэл сэтгэцийн бэрхшээлтэй эсэх

24

Зөнөгрөл болон сэтгэл гутралтай 0

Танин мэдэхүйн чадвар бага зэрэг алдагдсан

1

Сэтгэцийн үйл ажиллагаа хэвийн 2

F Биеийн жингийн индекс

БЖИ<19 0

19≤БЖИ<21 1

21≤БЖИ<23 2

БЖИ≥23 3

Нийт оноо 14

12- 14 оноо = Хоол тэжээлийн байдал хэвийн

8-11 оноо = Хоол тэжээлийн дуталд хүрэх эрсдэлтэй

0-7 оноо = Хоол тэжээлийн дуталтай

Хүснэгт 8

Настны нийгмийн байдлын хураангуй асуумж

Настны эрүүл мэндийн асуудлууд

Гэр бүлийн байдал: гэрлэсэн/ бэлбэсэн/ салсан/ тусдаа амьдардаг/ ганц бие

Хүүхэд: хүү..... охин.....

Хэнтэйгээ амьдардаг вэ? Ганц бие/ гэр бүлийн хүн/ хүү/ охин/ найз Асрамжийн газар ...

Гэр орон: орон сууц/ гэр/ байшин/ нийтийн байр/ Орон сууцанд бол хэддүгээр давхарт ... Түрээсэлдэг эсэх: тийм/ үгүй Нэмэлт хэрэгсэл:.........................................................

Бие засах газар: орон сууцны, гэр хорооллын/ суултуур бүхий, суултуургүй

Асран хамгаалагч: гэр бүлийн хүн/ хүү/ охин/ найз/ бусад

25

Настны эрүүл мэндийн үнэлгээнд ашиглагдах

дэлгэрэнгүй үнэлгээний арга

Хүснэгт 9

Настны хоол тэжээлийн байдлыг үнэлэх Vellas-ийн аргачлал

(1999 онд батлагдсан хоол тэжээлийн байдлыг үнэлэх сорил-mini nutritional

assesment)

Биеийн хэмжээс Оноо Оноо

1. Биеийн жингийн индекс

/БЖИ=жин кг/өндөр м2/

БЖИ<19 =0 оноо

БЖИ 19-21 =1 оноо

БЖИ 21-23 =2 оноо

БЖИ>23 =3 оноо

12. Уургийн хэрэглээ

Өдөрт 1 х.н цагаан идээ

хэрэглэж чаддаг уу? /сүү, тараг/

Тийм____ үгүй _____

Долоо хоногт 2 ба түүнээс дээш

х.н өндөг, шош, вандуй хэрэглэж

чаддаг уу?

Тийм _____ үгүй ____

Мах махан бүтээгдэхүүн өдөрт

хэрэглэдэг үү?

Тийм _____ үгүй____

0-1тийм = 0 оноо

2 тийм = 1 оноо

3 тийм = 2 оноо

Бугалганы тойрог /БТ/ (см)

БТ<21 = 0.0 оноо

БТ 21-22 = 0.5 оноо

БТ ≥23 = 1.0 оноо

Шилбэний тойрог /ШТ/ (см)

ШТ<31 = 0 оноо

ШТ ≥31 = 1 оноо

Сүүлийн 3 сар жин хассан уу?

3 кг түүнээс дээш жин

хассан = 0 оноо

Мэдэхгүй = 1 оноо

1-3 кг хүртэл = 2 оноо

Жин хасаагүй =3 оноо

13. Өдөрт 2 ба түүнээс дээш

хүнсний нэгж жимс, ногоо

хэрэглэж чаддаг уу?

а. Үгүй = 0 оноо

b. тийм = 1 оноо

Ерөнхий үнэлгээ

Гэртээ амьдардаг уу?

асрамжийн газар болон

эмнэлэгт бус

a. үгүй = 0 оноо

b. тийм = 1 оноо

14. Сүүлийн 3 сард хоолны

дуршил буурсан, ходоод

гэдэсний хямрал, зажлах, залгих

бэрхшээлээс болон хоолны

хэрэглээ буурсан уу?

а.Дуршил ихээр буурсан

= 0 оноо

в.Бага зэрэг буурсан =1 оноо

с.Дуршил буураагүй = 2 оноо

Өдөрт 3-аас дээш тооны эм

хэрэглэдэг үү?

a. тийм = 0 оноо

b. үгүй =1оноо

Сүүлийн 3 сарын дотор цочмог

өвчнөөр өвдсөн эсвэл

стресстэйбайсан уу?


15. Хоногт хичнээн хэмжээний

шингэн хэрэглэж байна вэ?

a. 3 аяганаас бага= 0 оноо

b. 3-5 аяга = 1 оноо

26

b. үгүй =1 оноо c. 5 аяганаас дээш = 2

оноо

Хөдөлгөөн

Ор сандалын хооронд

= 0 оноо

Гэрийн дотор хөдөлдөг боловч

гэрээс гарч чадахгүй =1 оноо

Гадуур гардаг = 2 оноо

16. Өөрөө хооллож чаддаг уу?

Ганцаараа хооллож чадахгүй

= 0 оноо

Ганцаараа хооллох бэрхшээлтэй

боловч хооллож чадна = 1 оноо

Өөрөө хооллож чадна = 2 оноо

9. Мэдрэл сэтгэцийн байдал

Дэмийрэл болон сэтгэл

гутралын шинжтэй =0 оноо

Хөнгөн дэмийрэлтэй=1 оноо

Сэтгэцийн асуудалгүй

=2 оноо

Өөрийн үнэлгээ

17. Өөрийгөө хооллолтын

хомсдолтой гэж үздэг үү?

Хооллолтын хомсдолтой

=0 оноо

Мэдэхгүй =1 оноо

Хооллолтын асуудалгүй

=2 оноо

10. Хэвтрийн цооролт болон

арьсны шархлаа


b. үгүй= 1 оноо

18. Өөрийн насны бусад

хүмүүстэй харьцуулахад та

эрүүл мэндийн байдлаа хэрхэн

үнэлэх вэ?

Муугаар үнэлнэ = 0 оноо

Мэдэхгүй = 1 оноо

Сайн = 2 оноо

Маш сайн = 3 оноо

Хооллолтын байдал

11. Настан өдөрт хэдэн удаа

бүрэн хоол иддэг вэ?

1 хоол = 0 оноо



Хооллолтын байдлыг заагч оноо

≥24 - хооллолтын бэрхшээлгүй

17-23.5 - хоол тэжээлийн хомсдол үүсэх эрсдэлтэй

<17 - хоол тэжээлийн хомсдолтой гэж үнэлнэ.

Хүснэгт 10

Архины хэрэглээг үнэлэх (Аудит) арга

Асуумж 0 1 2 3 4

1 Та согтууруулах ундааг хэдэн

стандарт уултаар хэрэглэдэг

вэ

үгүй Сард 1

удаа ба

түүнээс

доош

Сард 2-4

удаа

Долоо

хоногт 2-3

удаа .

Долоо

хоногт

дор хаяж

4 удаа

27

2. Та жирийн өдөрт

согтууруулах ундааг хэдэн

стандарт уултаар хэрэглэдэг

вэ?

1 эсвэл

2

3 эсвэл 4 5 эсвэл

6

7эсвэл 8 10 эсвэл

түүнээс

дээш

3. Нэг удаа уухдаа 6 болон

түүнээс дээш стандарт уултын

хэмжээгээр ууж байсан удаа

бий юу?

үгүй Сар

болгон

биш

Сардаа Долоо

хоногт

Өдөртөө

4. Өнгөрсөн жилийн дотор

согтууруулах ундааг ууж

эхэлсэн тохиолдолд зогсоож

чадахгүй байсан удаа бий юу?

үгүй Сар

болгон

биш


хоногт

Өдөртөө

5. Өнгөрсөн жилийн дотор та

согтууруулах ундааг

хэрэглэснээс болж өөрийн

хийх ёстой юмыг хийж

чадахгүй байсан удаа бий юу?

үгүй Сар

болгон

биш


хоногт

Өдөртөө


урд өдөр нь уусан тохиолдолд

маргааш өглөө хэвийн

байдалд орохын тулд архи

хэрэглэж байсан удаа бий юу?

үгүй Сар

болгон

биш

Сардаа

Долоо

хоногт

Өдөртөө

7. Өнгөрсөн жилийн дотор танд

уусны дараа гэмшил төрж

байсан удаа бий юу?

үгүй Сар

болгон

биш


хоногт

Өдөртөө


урд өдөр согтуудаа болсон

юмыг санахгүй тохиолдол

байсан уу?

үгүй Сар

болгон

биш


хоногт

Өдөртөө

9. Та согтууруулах ундааг

хэрэглэсэнээс болж бусад

хүмүүст эсвэл өөртөө хохирол

учруулж байсан удаа бий юу?

үгүй Сар

болгон

биш

Тийм

тэгэхдээ

өнгөрсөн

жил биш

Долоо

хоногт

Тийм

өнгөрсөн

жилд

10.Таны гэр бүл хамаатнууд,

найзууд эсвэл таны эмч

архиныхэрэглээний талаар

санаа зовж архины хэрэглээг

зогсоох шаардлагатай гэж

үгүй Сар

болгон

биш

Тийм

тэгэхдээ

өнгөрсөн

жил биш

Долоо

хоногт

Тийм

өнгөрсөн

жилд

28

хэлж байсан удаа бий юу?

Үнэлгээ: 0-8 бол бага эрсдэлтэй, 8-12 байвал эрсдэлтэй, 12 ба түүнээс дээш бол

архины донтох өвчтэй гэж үзнэ.

Хүснэгт 11

Амны хөндийн үнэлгээ

( Brief Oral health status examination ( BONSE) Кайзер Жонсын 1995 онд

боловсруулж, АНУ-ын геронтологийн нийгэмлэгээс баталсан)

Үзүүлэлт Үнэлгээ 0 1 2

Тунгалгийн

зангилаа

Ажиглах,

булчирхайг

тэмтэрч үзэх

Томроогүй Томорсон,

эмзэглэлгүй

Томорсон,

эмзэглэлтэй

Уруул Ажиглах,


гөлгөр, ягаан,

чийглэг

Хуурай,

хагарсан,

захаараа улаан

Цагаан юмуу

улаан толбо, 2

долоо хоногийн

турш цус гоожсон

эсвэл шархлаа

үүссэн

Хэл Ажиглах Хатуу ширүүн

нь

хэвийн,ягаан

чийглэг

Өнгөртэй,

гөлгөр,тол-

ботой, улайсан,

гүн хагарсан

Улаан, гөлгөр,

цагаан юмуу


долоо хоног

шархалсан

Хацар,

завьж амны

хөндийн

салст

Ажиглах Ягаан ба

чийглэг

Хуурай,

гялалзсан,

ширүүн улаан

эсвэл

хавагнасан


улаан толбо,

эсвэл цус гарах,

хатуу, 2 долоо

хоногийн турш

шархлах

Буйл Хэл дарагчийн

үзүүрээр

буйлан дээр

нь зөөлөн

дарж үзнэ

Ягаан , араа

нь жижиг

байх, хиймэл

шүдний доорх

буйл нь ягаан

гөлгөр бат

бөх

1-ээс 6-н

шүдний эргэн

тойрны хүрээ

нь улаан,

хйимэл шүдний

доорх буйл нь

нэг газраа

улайсан эсвэл

Буйл хавагнаж,

цус гарсан, 7 ба

түүнээс дээш


тойронд улайсан,

шүд нь сул,

хиймэл шүдний

дор нилэнхүйдээ

29

өвдөлттэй

цэгтэй байх



Шүлс Хэл дарагчаа

хэлний дунд,

амны хөндийн

доод хананд

хүргэж үзнэ.

Хэл чийглэг,

шүлс

чөлөөтэй,

шингэн

Хэл

хуурайшсан,

шүлс

зунгааралдсан

өтгөн

Хэл хуурайшиж

улайсан, шүлсгүй

Төрөлх

шүдний

байдал

Үрэвсэж,

үйрсэн шүдийг

тоолох,

ажиглах

Муудсан

гэмтсэн

шүд,ёзоор

1-3 шүд , ёзоор

муудсан

гэмтсэн

4 ба түүнээс дээш

шүд, ёзоор

муудсан гэмтсэн

Хиймэл

шүдний

байдал

Ажиглах,

настан юм уу

асран

хамгаалагчаас

нь асуух

Шүд

гэмтээгүй

ихэвчлэн

хиймэл шүдээ

хийдэг

1 шүд нь

гэмтсэн

унасан, эсвэл

идэх буюу гоо

сайхны

зорилгоор

шүдээ хийдэг

1 ба түүнээс олон

шүд унасан,

эсвэл хиймэл

шүдгүй,

эсвэл байсан ч

хийдэггүй

Зажлах үед

шүдний

байдал

Зажилж байх

үед хосоороо

байгаа шүдийг

тоолох,

ажиглах

Зажлах үед

12 ба түүнээс

дээш хос шүд

зажлах үйл

ажиллагаанд

оролцдог

8-11 хос шүд

зажлах үйл


оролцдог

0-7 шүд зажлах

үйл ажиллагаанд

оролцдог

Амны

хөндийн

ариун цэвэр

Шүд, хиймэл

шүдний

байдлыг

ажиглах


цэвэр,

хоолны

үлдэгдэл ам

болон хиймэл

шүдэнд

байхгүй

Ам юмуу


1-2 газар

хоолны

үлдэгдэл байх

Ам ба хиймэл

шүдний ихэнх

хэсэгт хоолны


Доогуур зурсан үзүүлэлт илэрсэн тохиолдолд заавал шүд, эрүү нүүрний

эмчид хандана.

30

Хүснэгт 12

Цооролтын эрсдэлийг үнэлэх Нортоны шалгуур

он

сар

өдө

р

Нэр Биеийн

байдал

Сэтгэцийн

байдал

Биеийн

идэвх

Хөдөлгөөни

й байдал

Өтгөн,

шээсээ барих

чадвар

Нийт

оноо

Сайн 4

Дунд 3

Муу 2

Маш

муу 1

Сэргэг 4

Хямралтай

3

Самуурсан

2

Унтаа 1

Хэвийн 4

Явахад

туслалцаа

авдаг 3

Тэргэнцэртэ

й 2

Хэвтрийн 1

Хэвийн 4

ялимгүй

хязгаар-

лагдсан 3

Маш их

хязгаар-

лагдсан 2

Хөдөл-

Гөөнгүй 1

Хэвийн 4

Тохиолд-

лоор 3

Байнга

шээс 2

Аль алийг нь

барьж

чаддаггүй 1

Нортоны үнэлгээгээр цооролтыг үнэлэхдээ 5 шалгуурыг ашигладаг.

14 хүртэл оноо авахад цооролт үүсэх боломжтой,

12-оос бага оноо авбал өндөр эрсдэлтэй гэж үнэлнэ. (Norton, D., McLaren, R.

&Exton Smith, A.N. (1962) London

Хүснэгт 13

Настны бие даах чадварын Катзийн үнэлгээ

Үйл

ажиллагаа Үнэлэх шалгуур Оноо

Хооллох Тусламжгүйгээр хооллоно 2

Талх зүсэх, цөцгийн тос түрхэх зэрэгт тусламж шаардана 1

Хооллоход бүрэн тусламж шаардана 0

Хувцаслах Хувцас сонгох, өмсөхөд тусламж шаардахгүй 2

Үдээс үдэх, товч товчлох зэрэгт тусламж шаардана 1

Хувцаслахад туслалцаа шаардана, бүрэн хувцаслаж

чадахгүй

0

Усанд

орох

/ванн,

шүршүүр/

Усанд тусламжгүйгээр орно 2

Биеийн нэг хэсэг / нуруу/ угаахад тусламж шаардана 1

Биеийн 2 хэсгээс дээш угаахад тусламж шаардана, усанд бие

дааж орж чадахгүй

0

Хөдөлгөөн Гэр дотуур болон гадгаш чөлөөтэй явж чадна /таяг, түшлэгтэй

байж болно/

2

Хүний тусламж шаардан гэр дотуур явна 1

Тусламжгүйгээр орноос босч чадахгүй 0

31

Бие засах Туслагчгүйгээр ариун цэврийн өрөө рүү ганцаараа явж,

суултуурт суух, ариун цэврийн цаас ашиглан цэвэрлэж чадна

2

Ариун цэврийн өрөө рүү ороход тусламж шаардана, хөтөвч

тогтмол ашиглана.

1

Өтгөн шингэнээ барьж чадахгүй 0

Өтгөн

шингэнээ

барих

чадвар

Шээс болон өтгөнөө барих чадвар сайн, өтгөн шингэнээ

өөрөө хянана.

2

Шээс, өтгөнөө гаргахад бургуй ба шээлгүүр ашиглана. Хөтөвч

тогтмол хэрэглэнэ

1

Байнгын бургуй ба колостомийн тусламжтайгаар гаргана 0


1970 он Катз боловсруулж, АНУ-ын геронтологийн нийгэмлэг, Филадельфийн

гериатрийн нийгэмлэгээс баталсан .

10-12 оноо хэвийн сайн, 6-9 алдагдсан, 0-5 бүрэн хараат гэж үзнэ.

Хүснэгт 14

Настны багаж хэрэгсэлтэй ажиллах чадварын Лавтоны үнэлгээ

Үйл ажиллагаа Үнэлэх шалгуур Оноо

Та өөрийн

хоолоо бэлтгэж

чаддаг уу?

Тусламжгүй чадна 2

Хэн нэгний тусламж шаардана 1

Хийж чадахгүй 0

Та гэрийн ажлаа

хийж чаддаг уу?




Хувцасаа угааж

чадах уу?




Та эмээ жорд

бичсэн зааврын

дагуу ууж чаддаг

уу?

Тусламжгүйгээр өгсөн зааврын дагуу тохирох

тунгаар, заасан цагт ууж чаддаг

2

хэн нэгний тусламжтай /хэн нэгэн сануулах эсвэл

бэлтгэж өгвөл уудаг/

1

Эм уух чадваргүй 0

Та хол зайд

явган явж чаддаг

уу?

Өөрийн машинаар болон автобус таксигаар явж

чадна

2

Гадуур явахдаа туслагчтай хамт явна 1

Гадуур явж чадахгүй 0

Та дэлгүүрт

худалдаа хийж

чаддаг уу?

Өөрөө дэлгүүр яваад хэрэгцээт зүйлээ худалдан авч

чадна

2

Хэн нэгний хамт дэлгүүр явж хэрэгцээтэй зүйлээ 1

32

цуглуулж чадна

Худалдаа хийж чадахгүй 0

Та мөнгөө өөрөө

зарцуулж чаддаг

уу?

Мөнгийг зарцуулж чадна 2

Өдөр тутмын үйл ажиллагаанд шаардлагатай мөнгө

зарцуулж чадна. Төлбөр чек бичихэд туслалцаа

шаардана.

1

Мөнгө зарцуулж огт чадахгүй 0

Та утсаар ярьж

чаддаг уу?

Бусдын тусламжгүйгээр ярих дугаар хийж залган,

дуудлага хүлээн авч утсаар ярьж чаддаг

2

Утасны дугаар цуглуулах залгахад тусламж

шаардана

1

Утас ашиглаж огт чадахгүй 0


1982 онд Лавтон боловсруулж, АНУ-ын геронтологийн нийгэмлэг,

Филадельфийн гериатрийн нийгэмлэгээс баталсан 14-16 оноо хэвийн сайн,

10-13 алдагдсан, 6-9 бүрэн хараат гэж үзнэ.

Хүснэгт 15

Алхаа гишгээний гүйцэтгэлийн үнэлгээний сорил

Үйлдэл Ажиглалт хяналт

Хэвийн Хэвийн биш

Алхаа гишгээний эхлэл

/настанг алхуулж үзнэ/

Алхааны эхлэл гэнэт биш

алхааны эхлэл энгийн,

шулуун хөдөлгөөнтэй байна.

Алхааны эхлэл

энгийн, шулуун

хөдөлгөөнтэй

биш, олон

оролдлоготой.

Алхалтын өндөр/ анхны хэдэн

алхалтын дараагаар нэг

хөлийг ажиглаад дараа нь

нөгөө талыг ажигла

11 см хэмжээгээр хөлөө

өргөж алхана

Хөлний алхааны

өндөр 11 см бага

эсвэл шалнаас

дээш хөлөө өргөж

чадахгүй

Алхалтын урт / анхны хэдэн

алхалтын дараагаар

алхалтын үед 2 хөлний

хоорондох зай хөл тус бүр

дээр ажиглана /

Алхам хийхэд нэг талын

хөлийн хуруу нөгөө талын

хөлийн өсгий хоорондох зай

дор хаяж нэг улны зайтай

байна.

Хэвийн

тодорхойлогдсон

оос бага байна.

Алхалтын тэгш хэм /алхалтын

дунд үед хөлийн хуруу өсгий

Ихэнх алхалтын хэм хоёр

талд ижил эсвэл ойролцоо

Алхалтын урт

алхам бүрт өөр

33

хоорондийн зай хоёр талд

ижил байгааг ажигла./

урттай, жигд байна. байна

Алхалтын үргэлжлэл Алхалтын урт жигд үргэлжилж

байна.

Алхалтан дунд

зогсолттой,

алхалтын урт өөр

өөр байна.

Замын хазайлт /араас харж

ажигла, нэг хөл дээр алхах,

хэрэв настан таяг хэрэглэдэг

бол шалан дээрх шугамаар

алхуулж ажиглана/

Алхалт шугамны ойролцоо

байна.

Тал бүрт өөр өөр

алхана

Цээжний тогтвортой байдал

/хэвийн алхалтаар алхаж

байхад цээж хэрхэн хөдөлж

байгааг араас нь ажигла /

Өвдөг нуруу нугалаагүй, гар

тэнийлгээгүй байхад цээж

ганхахгүй, тогтвортой байна

Хэвийн

тодорхойлсноос

өөр байна

Алхалтын зогсолт /араас нь

ажигла/ Алхалт хэвийн байна.

Алхаа гишгээний

шинж чанар өөр

байна.

Тойргоор алхуулах Гуйвахгүйгээр тойргоор

үргэлжлүүлэн алхаж чадна

Гуйвж, алхаагаа

үргэжлүүлж

чадахгүй зогсоно.

Хүснэгт 16

Тэнцвэрийн үнэлгээний Тинеттийн сорил

Үйлдэл Хариулт

Хэвийн Дасан зохицох Хэвийн биш

Суух тэнцвэр Хөдөлгөөнгүй суух Сандлаас барьж

сууна

Тэнцвэргүй

тонгойж бөхийж

сууна.

Сандлаас босох

Ямар нэг юм

түшилгүйгээр

сандлаас өөрөө

босч чадна.

Гараараа /сандал,

таяг/ тулах,

хүнээстатах,

түлхэн түшиж

босно.

Хүний

тусламжгүйгээр

босч чадахгүй

Огцом босох/3-5

сек/

Таяг болон бусад

дэмжих хэрэгсэл

хэрэглэхгүйгээр

тэнцвэртэй босно

Тэнцвэртэй,

гэхдээ таяг болон

бусад дэмжих

хэрэгсэл

Тэнцвэр

алдагдлын ямар

нэг шинж илэрнэ.

34

хэрэглэнэ

Зогсох тэнцвэр

Таяг болон бусад


хэрэглэхгүйгээр

хөл дээр

тэнцвэртэй

зогсоно

Тэнцвэртэй

зогсоно бусад


хэрэглэнэ

Тэнцвэргүйдлийн

ямар нэг шинж

зогсох үед илрэнэ,

туслах хэрэгсэл

хэрэглэнэ.

Нүд аних үеийн

тэнцвэр

Ямар нэгэн туслах

хэрэгсэл

дэмжихгүйгээр

тэнцвэртэй байна

Хөл тэнцвэртэй

байна.

Тэнцвэргүйдлийн

ямар нэг шинж

илрэнэ, туслах

хэрэгсэл

хэрэглэнэ.

Эргэлтийн тэнцвэр

/3600/

Ямар нэг юмнаас

барихгүй, гуйвж

ганхахгүй эргэнэ

Алхахдаа

хөдөлгөөнөө

тасалдаг.

Тэнцвэр

алдагдлын

шинжтэй юм

түшиж эргэнэ

Өвчүү түлхэлт

/Өвчтөнг хөл дээр

зогсоо байдалд

өвчүүн дээр 3 удаа

зөөлөн хүрч

хөдөлгөөн

шилжилтийг үнэлнэ/

Тэнцвэртэй,

хөдөлгөөнгүй

зогсоно.

Хөл бага зэрэг

байршлаас

хөдөлж болно.

Гэхдээ тэнцвэр

хадгалагдана

Тэнцвэр

алдагдлын

шинжтэй. Юм

түшиж зогсоно

Хүзүүгээ эргүүлэх /

Өвчтөнг хөл дээр

зогсоо байдалд

толгойг тал талруу

эргүүлж, гэдийлгэж

үзнэ /

Толгойг тал талруу

хагас хагас

эргүүлнэ. Толгойг

гэдийлгэж тааз

ширтэж

чадна.гуйваж

ганхах шинжгүй,

тэнцвэртэй толгой

эргэсэн өвдөлтгүй

байна.

Тал тал тийш

хүзүү эргүүлэх

чадвар багассан

байна. гуйваж

ганхах шинжгүй,

тэнцвэртэй толгой

эргэсэн өвдөлтгүй

байна.

Тэнцвэр

алдагдлын

шинжтэй толгой,

хүзүүг эргүүлнэ.

Нэг хөл дээр зогсох

тэнцвэр

Нэг хөл дээр

дэмжих

хэрэгсэлгүйгээр 5

сек зогсоно

Нэг хөл дээр

дэмжих

хэрэгсэлтэй 5 сек

зогсоно

Чадахгүй

Нуруу тэнийлгэх

/өвчтөнийг нурууг

аль болох

Туслах хэрэгсэл

тулалгүй сайн

тэнийлгэх

Тэнийлгэхийг

оролдоно.

Хөдөлгөөний

Хөдөлгөөн хийхэд

тэнцвэр алдагдана

35

боломжтой бол юм

түшилгүй

тэнийлгэхийг хүснэ.

/

далайц буурсан

байна.

Гар сунгах /өвчтөн

бөхийж гарын

үзүүрийг хөлийн

хуруунд хүргэнэ/

Үйлдлийг

тэнцвэртэй

гүйцэтгэж чадна

Үйлдлийг

дэмжлэгтэй

гүйцэтгэнэ.

Тэнцвэр алдана,

чадахгүй

Бөхийх муруйх

/өвчтөнг бөхийж

шалнаас үзэг гэх

мэт жижиг зүйлсийг

авахуулна./

Үйлдлийг

тэнцвэртэй,

хялбар гүйцэтгэж

чадна

Үйлдлийг

дэмжлэгтэй


Тэнцвэр алдана,

чадахгүй

Суух Шууд сууна

Сандал,

түшлэгнээс

түшихгүйгээр

шууд сууж

чадахгүй

Дэмжлэггүйгээр

сууж чадахгүй.

Настны алхаа, хөдөлгөөний тэнцвэрийн байдлыг тогтоох сорилыг Tinetti ME,

1986 онд боловсруулж , АНУ-ын гериатрийн нийгэмлэгээс баталсан.

Хүснэгт 17

Босоод явах сорил

Хэвийн эрүүл настнууд 10 секунд хүртэлх хугацаанд хийж гүйцэтгэдэг.

Муу явдаг, маш сул дорой настнууд 2 минут түүнээс их хугацааг зарцуулж

болно.

Хэрэгсэл: түшлэгтэй сандал, метр, тууз, цаг

Настныг түшлэгтэй сандал дээр түшлэгийг налуулан суулгана. Сандлыг босож,

суухад хөдөлгөөнгүй, тогтвортой байхаар байрлуулна.

Тод өнгийн тэмдэглэгээг сандлаас 3 м зайд настанд харагдахуйц байрлуулна.

Заавар: “яв” гэсэн заавраар настан сандлаас босч шалан дээр тавьсан зүйлийг

тойроод буцаж ирж сандал дээрээ сууна. Хэвийн алхана.

“Яв” гэсэн зааврыг өгөнгүүт цагаа хараад эргээд сандлын түшлэгийг налан суух

хүртэлх хугацааг хэмжинэ.

Байнга өмсдөг гутлаа өмсөнө. Явахдаа хэрэглэдэг нэмэлт хэрэгслээ хэрэглэж

болно. Харин хүнээр туслуулж, түшүүлж болохгүй. Цагийн хязгаар гэж байхгүй.

Хэрэв хүсвэл зогсоод амарч болох авч сууж болохгүй.

36

Сорилыг авахаас өмнө хугацааг хэмжилгүйгээр настнаар давтуулж болно.

Үр дүнг хурд, тэнцвэр, үйл ажиллагааны түвшин, гадуур явах чадвар, хэсэг

хугацааны дараах өөрчлөлттэй харьцуулж үзнэ.

Үр дүн: ≤ 10 секунд бол хэвийн

≤ 20 секунд бол хөдөлгөөн сайн, гадагш ганцаараа гарч болно,

туслах хэрэгсэлгүйгээр явж чадна гэсэн үг.

< 30 секунд бол алхааны бэрхшээлтэй, ганцаараа гадагш гарч чадахгүй,

туслах хэрэгслийг ашиглах шаардлагатай.

Гэхдээ 14 секунд, түүнээс дээш хугацаанд гүйцэтгэж байвал унах өндөр

эрсдэлтэй гэж үзнэ.

Podsiadlo D, Richardson S. The time “Up and go”. A test of basic functional mobility

for frail elderly persons. Journal of the American Geriatrics Society 1991; 39(2): 142-

148

Хүснэгт 18

Явганаас унах эрсдлийг үнэлэх Морсын шалгуур үзүүлэлт

№ Хэмжигдэхүүн Үнэлгээний оноо

Авсан оноо

1 Сүүлийн 3 сарын хугацаанд явганаас унасан өгүүлэмж

Тийм 25 Үгүй 0

-----------

2 2 ба түүнээс дээш өвчний онош Тийм 15 Үгүй 0

-----------

3 Явахдаа нэмэлт хэрэгсэл хэрэглэдэг эсэх: Үгүй/Хэвтрийн/ Сувилагч тусалдаг Таяг, тулгуур ашигладаг Тэргэнцэр ашигладаг

0 15 30

----------

4 Настан гуурс тавиулсан эсэх Үгүй 0 Тийм 20

-----------

5 Алхаа, байрлалаа өөрчлөх чадвар: Хэвийн/ Хэвтрийн/ Хөдөлгөөнгүй Сул Алдагдсан

0 10 20

-----------

6 Сэтгэцийн байдал: Өөрийн чадвараа баримжаалж чадна Өөртөө бодит дүгнэлт хийх чадваргүй

0 15

-----------

Морсын шалгуур үзүүлэлтийн оноо = Бүгд ................

Морсын шалгуур үзүүлэлтийн онооноос хамаарч настны унах эрсдэлийн

зэргийг тогтооно ( Хүснэгт 16).

37

Хүснэгт 19

Явганаас унах эрсдэлийг үнэлэх Морсын шалгуур үзүүлэлтийн онооны

түвшин

Унах эрсдэлийн түвшин

Морсын шалгуур үзүүлэлтийн оноо

Авах арга хэмжээ

Унах эрсдэлгүй 0-24 Ерөнхий урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ

Бага зэргийн эрсдэлтэй

25-50 Унах эрсдлийн үеийн урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээг хэрэгжүүлэх

Өндөр эрсдэлтэй

≥51 Унах өндөр эрсдлийн үеийн урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээг хэрэгжүүлэх

Хүснэгт 20

Настны сэтгэцийг үнэлэх хураангуй сорил

Оноо Үзүүлэлт Оноо

0-5

оноо

Цаг хугацааны баримжаа

Асуулт: Өнөөдөр хэдэн сарын хэдэн вэ?

Хариулт: Оныг хэлбэл /1 оноо/, улирал х элбэл /1 оноо/, сар

хэлбэл /1 оноо/ , өдөр хэлбэл /1 оноо/ , гариг хэлбэл /1 оноо/

Жич: шаардлагатай тохиолдолд тодруулан асууна.

0-5

оноо

Орон зайн баримжаа

Асуулт: Та яг одоо хаана байна вэ?

Хариулт: хотын нэр хэлбэл /1 оноо/, дүүрэг хэлбэл /1 оноо/ ,

барилга буюу байгууллага хэлбэл /1 оноо/, хотын аль зүгт

байгааг хэлбэл/ 1 оноо/, хэдэн давхарт байгааг хэлбэл /1

оноо/

Жич: шаардлагатай тохиолдолд тодруулан асууна.

0-3

оноо

Богино хугацааны ой тогтоолт

Та анхааралтай сонсоорой. Би гурван үг хэлнэ. Та намайг

хэлээд дууссаны дараа давтан хэлнэ шүү. Бэлэн үү гэж

асуугаад хэлнэ. Жишээ нь: Адуу/ 1 сек хүлээ/, дөрвөлжин / 1

сек хүлээ/, жүрж/ 1 сек хүлээ/. Та хэлнэ үү.

_______/1 оноо/,_______/1 оноо/,_______/1 оноо/

Зөв хариулсан үг бүрт нэг оноо өгнө.

0-5

оноо

Анхаарал төвлөрөлт ба тоо бодолт

Анхааруулга: Би танаар тоо бодуулна.

100-7-7-7-7-7 гэх мэт 5 удаа хасуулна. Зөв бодох бүрт 1 оноо

өгнө.

___/1 оноо/,____/1 оноо/,____/1 оноо/,____/1 оноо/,____/1

38

оноо,

0-3

оноо

Удаан хугацааны ой тогтоолт

Асуух: Би түрүүн таниас асуусан үгнүүдийг санаж байна уу?

Зөв дараалалаар хэлсэн үг бүрт нэг оноо өгнө.

_______/1 оноо/,_______/1 оноо/,_______/1 оноо/,

0-2

оноо

Нэрлэх чадвар шалгах

Асуух: Энэ юу вэ? Жишээ нь: харандаа үзүүлэх / нэг оноо/,

цаг үзүүлэх /1 оноо/

0-1

оноо

Давтах

Хэлэх: “Алаг бяруу араг мөргөн” одоо та давтан хэлнэ үү?

0-3

оноо

Ойлгох чадвар

Анхааруулга: Та анхааралтай сонсоорой би таниар үйлдэл

хийлгэнэ. Та миний хэлсэн үйлдлийг дараалалын дагуу

хийгээрэй. “Баруун гартаа цаас аваад, дундуур нь нэг

нугалаад, ширээн дээр тавина уу” зөв, дараалалын дагуу

хийсэн үйлдэл болгонд 1 оноо өгнө.

0-1

оноо

Унших чадвар

Хэлэх: Та энэ бичгийг уншаад, зааврыг гүйцэтгэнэ үү?

НҮДЭЭ АНЬ

Зөв дарааллын дагуу хийсэн оноо бүрт 1 оноо өгнө.

0-1

оноо

Бичих чадвар

Хэлэх: Та энэ цаасан дээр ямар нэгэн өгүүлбэр бичнэ үү?

Хэл зүйн алдаагүй өгүүлбэр зохиосон бол 1 оноо өгнө.

0-1

оноо

Хуулах чадвар

Та энд зурсан дүрсийг дуурайлган зурна уу?

/1 оноо/

24-30 оноотой бол хэвийн

23-18 оноотой бол үл мэдэг танин мэдэхүйн чадвар буурсан.

17 оноотой бол хүнд хэлбэрээр танин мэдэхүйн чадвар буурсан.

39

Хүснэгт 21

Настны сэтгэл гутралыг илрүүлэх сорил

№ Асуулт Хариулт Оноо

1. Та өөрийн амьдралд сэтгэл хангалуун байдаг

уу?

Тийм /Үгүй

2. Таны сонирхолыг татдаг байсан зүйл одоо

татахгүй байгаа юм шиг санагддаг уу?

Тийм /Үгүй

3. Таны амьдрал хоосон мэт санагддаг уу? Тийм /Үгүй

4. Та ихэвчлэн гунигтай байдаг уу? Тийм /Үгүй

5. Та ихэнх цагийг сайнаар төсөөлж боддог уу? Тийм /Үгүй

6. Та ямар нэгэн муу зүйл тохиолдох вий гэж

айж эмээдэг үү?

Тийм /Үгүй

7. Та ихэвчлэн баяр баясгалантай байдаг уу? Тийм /Үгүй

8. Та өөрийгөө арчаагүй дорой мэт боддог уу? Тийм /Үгүй

9. Та гадуур гарч шинэ зүйлийг хийхээс илүү

гэртээ байхыг эрхэмлэдэг үү?

Тийм /Үгүй

10. Та өөрийн ой санамжаасаа болоод олон

асуудалд орооцолддог гэж бодож байсан уу?

Тийм /Үгүй

11. Та амьд байгаадаа баярладаг уу? Тийм /Үгүй

12. Амьдрал таньд гайхамшигтай юм шиг

санагддаг уу?

Тийм /Үгүй

13. Та эрч хүчээр дүүрэн байна уу? Тийм /Үгүй

14. Таны ажил хэрэг бүтэлгүйтээд байгаа юм шиг


Тийм /Үгүй

15. Та бусдаас дорой юм шиг санагддаг уу? Тийм /Үгүй

Нийт оноо

...............

.........

Нийт оноо: Тодоор тэмдэглэсэн хариулт өгсөн асуулт болгонд 1 оноо өгнө.

Үнэлгээ: Нийт оноо 5 буюу түүнээс дээш болсон тохиололд сэтгэл гутралтай

байна гэж үзнэ. (Шейлд,Еасаже нарын 1985 онд гаргасан ахмад настны сэтгэл

гутралыг үнэлэх шалгуур)

Хүснэгт 22

Сэтгэл түгшилтийг илрүүлэх Спилбергер Ханины сорил (эхний 20 бодомж)

Бодомж Үгүй, тийм биш

Бараг л тийм

Тийм Яг үнэн

1. Миний сэтгэл тайван байна. 4 3 2 1

2. Миний хувьд ямар нэгэн аюулзаналхийлэл байхгүй байна.

4 3 2 1

3. Миний сэтгэл тайван биш байна. 1 2 3 4

40

4. Надад ямар нэг өрөвдөх сэтгэлтөрөөд байна.

1 2 3 4

5. Миний бие чөлөөтэй тэнэгэр байна 4 3 2 1

6. Би сандарчихаад байна. 1 2 3 4

7. Ямар нэгэн бүтэлгүй явдал тохиолдожмагадгүй гэж би зовж байна.

1 2 3 4

8. Би сайхан амарснаа мэдэрч байна 4 3 2 1

9. Би нэг л түгшүүртэй байна. 1 2 3 4

10. Миний сэтгэл хангалуун байна. 4 3 2 1

11. Би өөртөө итгэлтэй байна. 4 3 2 1

12. Би ундууцаж байна. 1 2 3 4

13. Би бүр байх суух газраа олохгүйбайна. 1 2 3 4

14. Сэтгэл минь нэг л дэврүүн байна. 1 2 3 4

15. Би биеэ огт бариагүй байна. 4 3 2 1

16. Би сэтгэл хангалуун байна. 4 3 2 1

17. Ямар нэгэн зүйлд санаа миньзовоод байна.

1 2 3 4

18. Сэтгэл санаа хэт цочирдсоноос биөөрийн мэдлээ алдаад байна.

1 2 3 4

19. Би баяр хөөртэй байна. 4 3 2 1

20. Миний сэтгэл тааламжтай байна. 4 3 2 1

Хүснэгт 23

Сэтгэл түгшилтийг илрүүлэх Спилбергер Ханины сорил

(сүүлийн 20 бодомж)

№ БОДОМЖ Хэзээ ч

үгүй

Хааяа

нэг

Ихэнх-

дээ

Үргэлж

1 Миний сэтгэл өндөр талдаа байдаг. 4 3 2 1

2 Би их амархан ядардаг. 1 2 3 4

3 Би амархан уйлдаг. 1 2 3 4

4 Би бусадтай адилхан аз хийморьтой

байхыг хүсдэг.

1 2 3 4

5 Би тааламжгүй зүйлийг эмзэг хүлэзн

авч, түунийгээ мартаж чадахгүй их

уддаг.

1 2 3 4

6 Өөртөө ажиллах хүч, урам зориг орж

байгааг би мэдэж байна.

4 3 2 1

7 Би тайван, хөндийдүү, нямбай хүн. 4 3 2 1

8 Тохиолдож болох бэрхшээл намайг

урьдчилан зовоодог.

1 2 3 4

9 Өчүүхэн зүйлээс ч санаа минь их

зовдог.

1 2 3 4

10 Би аз жаргал дүүрэн хүн. 4 3 2 1

11 Би бүх л зүйлийг зүрхэндээ ойрхон 1 2 3 4

41

тусгадаг.

12 Өөртөө итгэлтэй байх явдал надад

дутдаг.

1 2 3 4

13 Би өөрийгөө хамгаалах ямар ч

чадваргүй гэдгээ мэдэрдэг.

1 2 3 4

14 Би төвөгтэй нөхцөл, бэрхшээлээс

зайлсхийхийг хичээдэг.

1 2 3 4

15 Надад унжгар, шаналгаатай байдаг

тал бий.

1 2 3 4

16 Би сэтгэл хангалуун байдаг. 1 2 3 4

17 Өчүүхэн төдий ч юм бүр л миний

анхаарлыг сарниулж, намайг зовоодог.

1 2 3 4

18 Өөрийгөө азгүй хүн гэж тооцох үе

надад байдаг.

1 2 3 4

19 Би тогтвор суурьшилтай хүн. 4 3 2 1

20 Өөрийн ажил хэрэг, санаа тавих

зүйлийг бодохоор би тайван байдлаа

алддаг.

1 2 3 4

20-44 оноо авбал сэтгэл түгшилтгүй, 45-60 оноо авбал сэтгэл түгшилтийн 1-р

зэрэгтэй, 61-70 оноо авбал сэтгэл түгшилтийн 2-р зэрэгтэй, 71-80 оноо авбал

сэтгэл түгшилтийн 3-р зэрэгтэй гэж үзнэ.

Хүснэгт 24

Асран хамгаалагчийн ачааллыг үнэлэх Заритийн асуумж.

№ Өөрт чинь тохирч буй хамгийн зөв хариултыг

хариуцлагатай дугуйлна уу

Огт

үгү

й

Ба

га з

эр

эг

За

ри

мд

аа

л

Ни

лээд

Ма

ш и

х

1

Таны асруулагч өөрийн байгаа хэрэгцээнээсээ

илүү их зүйлийг гуйж шаарддаг юм шиг


0 1 2 3 4

2

Та асруулагчтайгаа ихэнх цагийг өнгөрүүлснээс

болж өөртөө хангалттай цаг гаргаж чадахгүй

байна гэж боддог уу?

0 1 2 3 4

3 Та настанг асрах ажил болон гэрийн ажилдаа

бухимддаг уу? 0 1 2 3 4

4 Таны асруулагчын зан авир танд төвөг

учруулдаг уу? 0 1 2 3 4

42

(Stiven Zarit 1983 онд боловсруулж, 1985 онд олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдөж

батлагдсан)

5 Та асруулагчтайгаа байх үедээ уур уцаартай

байдаг уу? 0 1 2 3 4

6

Асруулагч чинь танд гэр бүлийн бусад гишүүн

болон найз нөхөдтэйгээ яг одоогын харилцах

харилцаанд чинь сөргөөр нөлөөлж байна гэж та

боддог уу?

0 1 2 3 4

7 Асруулагчийг чинь цаашид ямар ирээдүй

хүлээж байгаа бол гэхээс та айдаг уу? 0 1 2 3 4

8 Асруулагч чинь танаас хамааралтай юм шиг

санагддаг уу? 0 1 2 3 4

9 Та асруулагчтайгаа байхдаа бүх хүч чадлаа

дайчилдаг юм шиг санагддаг уу? 0 1 2 3 4

10 Асруулагчаасаа болоод та эрүүл мэндээрээ

хохирч байна гэж боддог уу? 0 1 2 3 4

11 Асруулагчаас чинь болж таны хувийн амьдрал

хүссэн шиг тань байж чадахгүй байна уу? 0 1 2 3 4

12 Асруулагчаа халамжилснаас болоод таны

нийгмийн амьдрал хохирч байна гэж үздэг үү? 0 1 2 3 4

13 Асруулагчаасаа болоод найз нөхдийн тухайд

танд ямар нэг асуудал тулгардаг уу? 0 1 2 3 4

14 Асруулагч чинь таныг өөрийнхөө цорын ганц

асран халамжлагч гэж боддог уу 0 1 2 3 4

15 Танд асруулагчаа халамжлахад нэмэлт зардалд

зарцуулагдах мөнгө хангалттай байдаг уу? 0 1 2 3 4

16

Асруулагчаа халамжлах хугацаа цаашид удаан

үргэлжилбэл танд түүнийг халамжлах боломж

бололцоо байгаа юу?

0 1 2 3 4

17 Асруулагч чинь өвдсөнөөс болоод та өөрийн

амьдрал ахуйдаа тавих хяналтаа алдсан уу? 0 1 2 3 4

18 Та асруулагчаа халамжлах үүргээ өөр хэн

нэгэнд орхих юм сан гэж хүсдэг үү? 0 1 2 3 4

19 Та асруулагчдаа хийж өгөх зүйлсээ чухалчилж

үздэг үү? 0 1 2 3 4

20 Та асруулагчдаа зориулж илүү их зүйл хийх

хэрэгтэй гэж боддог уу? 0 1 2 3 4

21 Та асруулагчаа асран хамгаалж байхдаа илүү

сайн ажил хийж чадна гэж боддог уу? 0 1 2 3 4

22 Эцэст нь таны асруулагчаа халамжлах ачаалал

чинь хэр зэрэг байна гэж боддог вэ? 0 1 2 3 4

Нийт оноо:

43

0-20 оноо авбал огт ачаалалгүй, 21-40 оноо авбал бага зэрэг, 41-60 оноо авбал

заримдаа ачаалалтай, 61-88 оноо авбал маш их ачаалалтай гэж дүгнэнэ

Хүснэгт 25

Ахмад настны нийгмийн байдлын үнэлгээ

ХАВСРАЛТ 2

Нийгмийн байдлыг үнэлэх үнэлгээний шалгуур хуудас

Хувь хүний

❖ Та хэн нэгэнтэй хамт амьдардаг уу?

а. Ганцаараа - хүмүүс таныг хэр зэрэг эргэж ирдэг вэ ?

б. Хэн нэгэнтэй- тэр таньд тусалдаг уу? Та тэдэнд тусалдаг уу?

❖ Ямар төрлийн байр сууцанд амьдардаг вэ?

Нийгмийн талаас тулгардаг бэрхшээл

Таньд дараах бэрхшээл тулгардаг уу?

а өөрийгөө асрахад

б. гэр дотуур чөлөөтэй алхахад

в. гэр орноо харж хандахад

г. гадагш гарах Жишээ нь: гадагш гарч хүнтэй уулзахад

❖Та хангалттай тусламж авч чаддаг уу?

❖ Таньд гэр орон, орчин нөхцөлдөө болон өөрт тохирсон багаж, төхөөрөмж

байдаг уу?

Дэмжлэг

❖ Танай гэрт хүмүүс ирж таньд тусалдаг уу?

а. Нарийн мэргэжлийн хүмүүс, эмч, гэрийн тусламж үйлчилгээ үзүүлэгч

б. Эрүүл мэндийн сайн дурын идэвхтэн,улаан загалмай

❖ Таны гол туслагч

а.Тэдэнд өөрийн гэсэн асуудал байдаг уу? Жишээ нь: эрүүл мэндийн,

мөнгө санхүүгийн, танин мэдэхүйн

б.Тэдэнд хангалттай хэмжээний тусламж дэмжлэг / зөвлөмж байдаг уу?

Бусад хэрэгцээ

Таньд дараах зөвлөгөөнүүд хэрэгцээтэй байдаг уу?

а. Мөнгө төгрөгний, өөрийн асуудлыг хуваалцах хүмүүс, олон хүнтэй

уулзах, гадагшаа гарах, багаж төхөөрөмж

б.Та санхүүгийн дэмжлэг авдаг уу?

44

Хэвтэн эмчлүүлэгч настны өвчний түүхэнд хавсаргах нэмэлт хуудас

Эмнэлэгийн нэр /эмнэлгийн тамга/ Настны эмчилгээний тасаг

1. Овог нэр...............................................................

2. Нас /хүйс..............................................................

3. Регистрийн дугаар .............................................. 4. ЭМД№................................................................... 5. Гэрийн хаяг ...........................................................

№ Настны эрүүл мэндийн асуудлууд

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.




Тийм/ үгүй


Тийм/ үгүй


Тийм/ үгүй



Тийм/ үгүй


7 Унах: сүүлийн 3 сарын дотор унаж ойчсон уу? Тийм/ үгүй


Тийм/ үгүй


тасаг палат ор

Эмийн харшилтай эсэх

45

Ном зүй

1. Ц.Цэрэгмаа,Ж. Мөнхцэцэг “Геронтологи гериатрийн үндэс”

p14-19,150-153

2. С.Зина,Р.Оюунханд,Б.Дамбажанцан,Ө.Батчимэг,Ж.Болорчимэг

”Ахмад настанд үзүүлэх сэргээн засах үйлчилгээ”, 2006, Улаанбаатар,

p 24-28

3. Геронтологи гериатрийн үндэс (Эмч нарт зориулсан гарын авлага)

4. Геронтологи гериатрийн үндэс (Сувилагч нарт зориулсан гарын авлага)

5. Зонхилон тохиолдох өвчний оношлогоо эмчилгээний удирдамж 2005 он

6. C.Selth Landefeld,Robert M.Palmer,Mary Anne Johnson, C.Bree Lohnston

William L.Lyons, “Current geriatric diagnosis and treatment“ p 495-510

7. William B. Abrams,M.D.,Robert Berkow M.D.,The Merck” Manual of Geriatrics”

p157-174

8. Robert L.Kane,Joseph G.Quslander, Itammar B.Abrass.,”Essential of clinilcal

geriatrics fifth edition p 35-68

9. Австрали улсад 2004 оноос мөрдөж байгаа “Эмнэлэгт хэвтэн эмчлүүлэгч

настнуудын үнэлгээний удирдамж”

10. Podsiadlo D, Richardson S. The time “Up and go”. A test of basic functional

mobility for frail elderly persons. Journal of the American Geriatrics Society

1991; 39(2): 142-148

11 Geriatric medicine for Singapore Chan Kin Ming, Yap Keng bee Wong Sweet

Fun p 17-25 , 80-88

12 Minimising Adverse Consequences of Hospitalization in the Older Person

series on clinical managemen problems in the elderly №3

Hational Health and Medical Researsh Council

13 www.MNA-ELDERLY.COM

http://www.mna-elderly.com/

46

Товчилсон үгийн жагсаалт

1. БЖИ- Биеийн жингийн индекс

2. ЭМЯ- Эрүүл Мэндийн Яам

3. ДЭМБ- Дэлхийн Эрүүл Мэндийн Байгууллага

4. ЭМШУИС- Эрүүл мэндийн шинжлэх ухааны их сургууль

6. АУ- Анагаах ухаан

7. УУ- Удирдлагын ухаан

8. BONSE- Brief Oral health status examination

47

МОНГОЛ УЛСЫН ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН САЙДЫН ТУШААЛ

Огноо: 2012/01/03/ Дугаар: 1 Улаанбаатар хот

"Настны сувилахуйн удирамж"-ийг батлах тухай

Эрүүл мэндийн тухай хуулийн 8.1.3, Монгол Улсын Засгийн

Газрын 2009 оны 156 дугаар тогтоолоор батлагдсан “Монгол Улсын хүн

амын насжилтын асуудлаарх үндэсний стратеги”-ийн хэрэгжилтийг

хангах, тусламж, үйлчилгээний чанарыг сайжруулах зорилгоор

ТУШААХ нь:

1. “Настны сувилахуйн удирдамж”-ийг хавсралт ёсоор баталсугай.

2. Удирдамжийг улсын хэмжээнд мөрдүүлэн ажиллахыг Эмнэлгийн

тусламжийн бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газар /Д.

Гончигсүрэн/-т, хэрэгжилтийн явцад хяналт тавьж ажиллахыг

Мэдээлэл, хяналт-шинжилгээ, үнэлгээний газар /Д.

Жаргалсайхан/-т тус тус даалгасугай.

САЙД С. ЛАМБАА

48

Оршил:

Дэлхий дахинд төдийгүй Монгол улсад жил ирэх тутам настан хүн амын

тоо нэмэгдэж, настны эрүүл мэнд, хүн амын эрүүл насжилтын асуудал

тулгамдсан асуудал болж байна.

Эрүүл мэндийн байгууллагад ажиллаж буй эмч мэргэжилтнүүд настныг

эмнэлэгт хандахад зөвхөн зовиур үүсгэж буй өвчин эмгэгт анхаарлаа хандуулах

бус бие махбод, сэтгэц, нийгмийн талаас нь цогц үнэлгээг хийснээр настны

эрүүл мэндийн хэрэгцээг тодорхойлж, цаашдын тусламж үйлчилгээг урт, богино

хугацаагаар төлөвлөж хэрэгжүүлдэг арга ажиллагаанд сургаж хэвшүүлэх

асуудал чухал юм.

Настан хүнд хэд хэдэн архаг хууч эмгэг байхын зэрэгцээ нас дагаж гарах

эрхтэн тогтолцооны үйл ажиллагааны өөрчлөлт, сэтгэц, танин мэдэхүйн

бууралт, нийгмээс тусгаарлагдах, ганцаардал зэрэг өөрчлөлтүүд гардаг тул

настан бүрт тохирсон өвөрмөц, олон талт арга хэмжээнүүд, нэн ялангуяа

сувилахуйн тусламж шаардлагатай байдаг. Настны олон талт хэрэгцээнд

нийцсэн сувилахуйн тусламж үйлчилгээгээр хангахын тулд сувилагчийн өдөр

тутмын практик ажилд удирдамж болох сувилгааны үйл ажиллагааны таван

шатлалыг багтаасан сувилахуйн удирдамж шаардлагатай байна.

А.Танилцуулга

Тус удирдамж нь настантай ажиллаж буй бүхий л мэргэжлийн сувилагч

нар настны бие, сэтгэц, нийгмийн байдал болон амьдралын хэв маяг, орчны

нөлөөт хүчин зүйлийг оролцуулсан цогц үнэлгээг хийсний үндсэн дээр настны

хэрэгцээ шаардлагад нийцсэн сувилахуйн тусламж үйлчилгээг төлөвлөх,

хэрэгжүүлэхэд чиглүүлэх баримт бичиг юм.

Настанд үзүүлэх сувилахуйн тусламж үйлчилгээг сувилгааны үйл

ажиллагааны таван шатлалын дагуу удирдамжинд тусгасан нь сувилагч нарын

практик үйл ажиллагаанд хэрэгжүүлэхэд дөхөм болно. Удирдамж нь

танилцуулга, настанд үзүүлэх сувилахуйн тусламж үйлчилгээ гэсэн 2 бүлэг,

хавсралт, ном зүй гэсэн хэсгүүдээс бүрдсэн ба нийт 44 хуудсанд бичигдсэн.

А1. Хэрэглэгч:

Энэхүү удирдамжийг эрүүл мэндийн салбарын анхан, II, III шатлал дахь

(өрх, сум, тосгоны эрүүл мэндийн төв, аймаг, дүүргийн нэгдсэн эмнэлэг, төв

эмнэлэг, тусгай мэргэжлийн төв) настантай ажилладаг сувилагч нар ашиглаж

болно.

49

А2. Зорилго:

Энэ удирдамж нь хялбар, үр дүнтэй, энгийн аргаар сувилгааны үйл

ажиллагааны таван шатлалын дагуу настан хүний эрүүл мэндийн байдалд

тохирсон сувилахуйн тусламж үйлчилгээг үзүүлэх практик эх сурвалж болох юм.

А3. Удирдамж боловсруулсан огноо:

2011 оны 3-12 сар

А4. Удирдамжийг дахин засварлах хугацаа:

2016 он

А5. Удирдамж боловсруулахад оролцсон хүмүүсийн нэрс хаяг:

Настны сувилахуйн эмнэл зүйн удирдамжийг боловсруулсан ажлын

хэсгийн ахлагч:

Р.Оюунханд АУ-ны доктор, УУ-ны магистр, клиникийн профессор, Монгол

улсын тэргүүлэх зэргийн эмч, ЭМЯ-ны дэргэдэх Ахмад настан,

сэргээн засахын мэргэжлийн салбар зөвлөлийн дарга,

Геронтологийн үндэсний төвийн дарга

Ажлын хэсгийн гишүүд:

Б.Нарантуяа АУ-ны магистр, ЭМЯ-ны ахмад настан, сэргээн засалт

хариуцсан мэргэжилтэн

Б.Эрдэнэчимэг АУ-ны магистр, Монгол улсын ахлах зэргийн эмч, настны

эмч, сэргээн засалтын эмч

Н.Занди АУ-ны магистр, Ахмад настан, сэргээн засахын

мэргэжлийн салбар зөвлөлийн гишүүн, уламжлалт

анагаах, сэргээн засалтын эмч

П.Соёлмаа АУ-ны магистр, мэдрэлийн их эмч

Д.Солонго: Сувилахуйн Ухааны магистр, Сувилахуйн мэргэжлийн

салбар зөвлөлийн гишүүн, сувилахуйн багш

50

А5. Эмнэлзүйн удирдамжийг хэлэлцэж баталсан хурлууд:

Хурлын нэр Хариуцсан хүн

ЭМШУИС-ийн Нэр томъёоны зөвлөлийн хурал (2011 оны 5-р сарын 3-ны хурлын протокол №11/05)

Нэр томьёоны зөвлөлийн дарга Г. Цагаанхүү

Геронтологийн төвийн сургалт арга зүйн зөвлөлийн хурал (2011 оны 8-р сарын 31, 9-р сарын 16)

Ажлын хэсгийн ахлагч Р.Оюунханд

ЭМЯ-ны дэргэдэх Сувилахуйн мэргэжлийн салбар зөвлөлийн хурал (2011 оны 10-р сарын 18-ны хурлын протокол № 3)

Сувилахуйн мэргэжлийн салбар зөвлөлийн дарга Д.Цэрэндагва

ЭМЯ-ны дэргэдэх Ахмад настан, сэргээн засахын мэргэжлийн салбар зөвлөл (2011 оны 12-р сарын 05-ны хурлын протокол № 5)

Ахмад настан, сэргээн засахын мэргэжлийн салбар зөвлөлийн дарга Р.Оюунханд

А6. Удирдамжийн тодорхойлолт:

Настны сувилахуйн удирдамж нь нас дагаж гарах өөрчлөлт, настанд

илэрсэн өвчин эмгэгүүдийн үед сувилахуйн тусламж үйлчилгээг үзүүлэхдээ

настны бие, сэтгэц, нийгмийн байдал болон амьдралын хэв маяг, орчны нөлөөт

хүчин зүйлийг оролцуулсан цогц үнэлгээг хийх, настны хэрэгцээ шаардлагад

нийцсэн сувилгааны төлөвлөгөөг боловсруулж, хэрэгжүүлэх, үр дүнд дүгнэлт

хийх, улмаар өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх, настны бие даах чадварыг удаан

хугацаагаар хадгалах, эрүүл насжилтыг дэмжих баримт бичиг юм.

60 ба түүнээс дээш настай эрэгтэй, 55 ба түүнээс дээш настай эмэгтэй

хүнийг настан гэнэ гэж тодорхойлж байгаа бөгөөд “настан” гэдэг нэр томъёог

ЭМШУИС-ийн нэр томъёоны зөвлөлийн 11/05 дугаар хурлаар хэлэлцүүлэн

батлуулсан болно.

51

Б. НАСТАНД ҮЗҮҮЛЭХ СУВИЛАХУЙН ТУСЛАМЖ ҮЙЛЧИЛГЭЭ

Б1. НАСТНЫ СУВИЛГААНЫ ОНЦЛОГ

Настантай ажиллаж буй сувилагч нь настнуудад эрүүл мэндийн

боловсрол олгох замаар эрүүл аж төрөх, урт удаан наслахад туслах, өвчин

эмгэгээс урьдчилан сэргийлэх, өвчин үүсэхэд нөлөөлөх хүчин зүйлийг судалж,

арилгах, мөн өвчилсөн үед сувилахуйн тусламжийг зөв оновчтой зохион

байгуулах, сувилахуйн шаардлагатай тусламж үйлчилгээг үзүүлэх ажлыг хийнэ.

Настантай ажиллаж буй сувилагч нар олон төрлийн үүргийг гүйцэтгэдэг

бөгөөд эдгээрийг дараах төрөлд ангилж болно. Үүнд:

Сувилахуйн тусламжийг үзүүлэгч. Настантай ажиллаж буй сувилагч нь

настан эрүүл байх, өвчтэй үед өвчинтэйгээ тэмцэх, үйл ажиллагаагаа хадгалах,

амьдралын утга учир, зорилгоо олох, дотоод, гадаад боломж нөөцөө ашиглахад

нь чухал үүргийг гүйцэтгэдэг. Сувилахуйн тусламжийг үзүүлэгчийн хувьд

сувилагч нь настнуудын биеэ эрүүл байлгах, өвчнийхөө эсрэг тэмцэх, хүрээлэн

буй орчинтойгоо зохицолдолгоотой амьдрахад туслах хариуцлагатай, идэвхтэй

туслагч байна.

Сувилахуйн тусламж үйлчилгээг зохион байгуулагч. Сувилахуйн

тусламж үйлчилгээг зохион байгуулагчийн хувьд сувилагч нь настныг асарч

сувилахдаа геронтологийн онолыг хэрэгжүүлэхийн зэрэгцээ үйл ажиллагаандаа

настан болоод түүний дотны хүмүүсийг оролцуулна. Хэдийгээр геронтологи

гериатрийн тусламж үйлчилгээ хөгжиж байгаа ч эмнэлгийн бусад

мэргэжилтнүүдэд энэ талын мэдлэг, мэдээлэл дутмаг байдаг. Тиймээс настанд

үзүүлэх тусламж үйлчилгээ нь тэдний хэрэгцээ, шаардлага, онцлогт тохирсон

геронтологи гериатрийн онол, зарчим, практикт тулгуурладаг гэдгийг бусдад

түгээнэ.

Сургагч. Настантай ажиллаж буй сувилагч нь настны асаргаа

сувилгаатай холбоотой мэдлэг, чадвар, туршлагаа бусадтай хуваалцах албан

ба албан бус бүхий л боломжийг ашиглана. Учир нь энэ мэдлэг зөвхөн

эмнэлгийн мэргэжилтэн төдийгүй нийт хүн амд хэрэгтэй байдаг. Сувилагч

хэвийн эрүүл насжилт, эмгэг физиологи, гериатр, эм зүй гэх мэт сэдвүүдээр

сургалт хийнэ. Сургалт хийхдээ сонсох, харилцан ярилцах, ойлгомжтой болгох,

үнэлэх зэргээр идэвхтэй харилцана.

Өмгөөлөгч. Настантай ажиллаж буй сувилагч нь тэдний эрхээ эдэлж,

боломжит үйлчилгээндээ хамрагдахад нь туслах, мөн настанд тус нэмэр болох

төрөл бүрийн багийн үйлчилгээнд хамрагдахад нь тусална.

Шинийг санаачлагч. Настанд тусламж үйлчилгээ хүргэх шинэ технологи,

арга замуудыг хөгжүүлэх боломж байдаг учраас настантай ажиллаж буй

сувилагч нь байнгын хөгжүүлэгч байх ёстой. Шинийг санаачлагчийн хувьд

настны сувилагч шинийг эрэлхийлэгч байж, бодлоготой шийдвэр гаргаж, настны

тусламж үйлчилгээг сайжруулж хөгжүүлэх практикийн үр дүнг туршиж үзэхийн

52

тулд шинэ замаар явах эрсдлийг дааж чаддаг, алс ирээдүйн зүйлийг одоогийн

бодит байдал болгох чин хүсэл эрмэлзэлтэй байна.

Настантай ажиллаж буй сувилагч дараах үүрэг гүйцэтгэнэ. Үүнд:

Бүх насны хүмүүст эрүүл насжиж, хөгшрөх талаар сургалт явуулах

Сувилахуйн оношинд дүн шинжилгээ хийж, үнэлгээ өгөх (Настны

биеийн байдал болон орчныг үнэлж, асуудлыг илрүүлэн, сувилгааны

онош тавих)

Сувилгааны оношинд үндэслэн сувилахуйн тусламж үзүүлэх

Настанд байгаа эрүүл мэндийн эрсдэлийг илрүүлэх, түүнийг багасгах

Настны өөртөө үйлчлэх чадвар, бие даасан байдлыг дэмжих

Настанд тусламж үзүүлэхдээ эрүүл мэндийн бусад тусламж үйлчилгээ

үзүүлэгч нартай хамтарч ажиллах, өөрөөр хэлбэл олон мэргэжлийн

багаар ажиллах чадвартай байх

Настантай харилцахдаа ёс зүйн хэм хэмжээг баримтлах

Настныг амар амгалан, тайван, нэр хүндтэйгээр хөгшрөхөд туслах,

насан эцэслэх үеийн сувилгаа асаргааны тусламжийг үзүүлэх

Настантай ажиллаж буй сувилагч, настны сувилагчийн үйл ажиллагаандаа

баримтлах зарчим:

Настнуудад сувилахуйн тусламж үзүүлэхэд өргөн хүрээний мэдлэг, тоо

баримт, мэдээллийн санг ашиглах

Настнууд бусдын адил хэрэгцээ, асаргаа, сувилгаа шаардлагатай

байдгийг анхаарах

Настны онцлог, эрүүл мэндийн байдалд нь тохирсон орчин нөхцлийг

бүрдүүлэх

Настанд тохирсон идээ ундааг зөвлөх

Настны хувцаслалтыг тохиромжтой байлгах

Настны сэтгэл санааны байдлыг зөв тодорхойлон дэмжлэг үзүүлэх

Настны сувилахуй нь настныг бие, сэтгэц, нийгэм, оюун санааны хувьд

боломжит түвшинд эрүүл байлгахыг чармайх

Настантай ажиллаж буй сувилагч нь настны биеийн эрүүл мэндийг

үнэлээд зогсохгүй, настны сэтгэл санааны байдал (сэтгэл түгшил, сэтгэл

гутрал), мөн настны нийгмийн байдал (ганцаардал г.м.)-д үнэлгээ дүгнэлт өгч

бусад шаардлагатай мэргэжилтнүүдтэй хамтарч ажиллана. Өөрөөр хэлбэл бие

махбодод сувилгаа хийхээс гадна оюун ухаан, сэтгэл санааны хувьд дэмжлэг

үзүүлж сувилгаа хийхийг сувилахуйн цогц тусламж үйлчилгээ гэнэ.

Настантай ажиллах сувилагчийн эзэмшсэн байвал зохих мэдлэг:

Геронтологи, гериатрийн суурь ухагдахуун

Настны сэтгэлзүйн онцлог

Настны амин үзүүлэлтийг хянах зарчим, онцлог

53

Настанд зонхилон тохиолдох эмгэгүүдийн үед үзүүлэх сувилахуйн

тусламж үйлчилгээ

Настанд бие махбод, биеийн үйл ажиллагаа, сэтгэц, нийгмийн цогц

үнэлгээ өгөх мэдлэг

Настан болон түүний ар гэрийнхэнд зөвлөгөө өгөх, сургалт явуулах

мэдлэг

Өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх талаарх онолын мэдлэг

Настантай ажиллах сувилагчийн эзэмшсэн байвал зохих чадвар:

Настны онцлог, хэрэгцээнд тохируулан сувилахуйн тусламж үйлчилгээг

сувилгааны үйл ажиллагааны 5 шатлалын дагуу үзүүлэх чадвартай байх

Настны сувилахуйн тусламжийн чанар, түгээмэл үйлдлийн стандартыг

баримтлан ажиллах чадвар

Настны орчин, хооллолт, хувцаслалт, нойр, сэтгэлзүй, бэлгийн

амьдралын чадавхийг үнэлэх

Явганаас унах эрсдлийн үнэлгээ хийх чадвар

Настны ахуй засал, хөдөлгөөн засал эмчилгээ хийх

o Настанд зориулсан дасгал хөдөлгөөний жорыг эзэмшсэн байх

o Настан ба тэдний ар гэрийнхэн, асран хамгаалагчдад сувилагчийн

зөвлөгөө өгөх ур чадвар

Биеийн үйл ажиллагааны чадварыг үнэлэх

o Өдөр тутмын бие даах чадварын үнэлгээ

o Багаж хэрэгсэлтэй ажиллах чадварын үнэлгээ

o Биеийн жингийн индекс тодорхойлох

Сэтгэцийн байдлыг үнэлэх чадвар

o Танин мэдэхүйн байдлын үнэлгээ

o Сэтгэл түгшилтийн үнэлгээ

o Сэтгэл гутралын үнэлгээ

o Архины хэрэглээний үнэлгээ

Нийгмийн байдлыг үнэлэх чадвар

o Настны нийгмийн байдлын үнэлгээ

o Настны асран хамгаалагчийн ачааллын үнэлгээ

Настанг үйл оношийн шинжилгээнд бэлтгэх чадвар

o Зүрхний цахилгаан бичлэгт өвчтөн бэлтгэх

o Хэвлийн хэт авиан шинжилгээнд өвчтөн бэлтгэх

o Рентген шинжилгээнд өвчтөн бэлтгэх

Эрүүл мэндийн V бүлгийн настанд Олон мэргэжлийн багаар тусламж

үзүүлэх чадвар

Настантай ажиллах сувилагчийн эзэмшсэн байвал зохих хандлага:

Настан хүнд чин сэтгэлээсээ нэр төр, нас, хүйсээр ялгалгүй насанд хүрэгч-

насанд хүрэгчийн харилцааны аргаар хүндэтгэлтэй ханддаг, настан болон

тэдний ар гэр, эмнэлгийн мэргэжилтнүүдтэй ёс зүйн хэм хэмжээний дагуу

54

элэгсэг дотно харилцдаг, хүнийг өвчлөхөөс өмнө урьдчилан сэргийлэх тохирсон

үр дүнтэй зөвлөгөөг өгч, өвдсөн үед асарч сувилж чаддаг байна. Тухайлбал:

настантай эелдэг зөөлөн

хүндэтгэлтэй

настан нэг бүрийн онцлогт тохируулан харилцах

настанд итгэл урам хайрлах

Настантай ажиллахад анхаарах зүйлс

Анхаарах

зүйлс

Санал болгож буй арга хэмжээ

Сувилагчийн

үзлэг хийхэд

анхаарах

зүйлс

Эмнэлгийн олон ортой өрөөнд үнэлгээ хийж байгаа үед хаалт хэрэглэх буюу хөшгийг нь буулгана.

Үзлэг хийх явцад сувилагч, настан хоёрын нүдний харц

нэг түвшинд байхар сууна. Бичгийн ширээний ард суух

тохиолдолд настныг зүүн гар талдаа суулгах нь

тохиромжтой.

Сувилагч настанд үнэлгээ хийж байхдаа бусадтай

ярих, өөр шинэ сэдэв рүү орж үгийг нь таслах, гар

утсаар ярих зэргээр анхаарлыг нь өөр зүйлд

сарниулахгүй байх

Настны нүүр царайны хөдөлгөөн, хоолойны өнгө, ярианы арга хэлбэр нь үгнээсээ илүү их зүйл илэрхийлдэгийг санах

Настны өмнө тогтуун хөдлөх, огцом ширүүн, гэнэтийн

хөдөлгөөнийг настан хараад айж эмээж болно.

Цагийн

менежмент

Настанд үнэлгээ хийх хангалттай цаг гаргах

Үзлэг, үнэлгээг аль болох хоол, цай, эмчилгээний

цагтай давхцуулахгүй явуулах

Үзлэг, үнэлгээг настанг бага ядарсан үед, үдээс өмнө

хийхийг эрмэлзэх

Хараа,

сонсгол

Өрөөний гэрэлтүүлэг сайтай байна. Аль болох чимээгүй, тайван харилцааны орчинг

бүрдүүлж, үзлэгийг хийнэ. Настанд сувилагчийн дуу болон уруулын хөдөлгөөн

харагдахаар өөдөөс нь харж сууна.

Настны нүд рүү эгц харж, тогтуун удаан, тод ярина.

Дуугаа өндөрсгөхгүй, нам дуугаар, удаан, тод ярина.

Сонсгол суларсан настантай харилцахдаа шаардагдах нэмэлт хэрэгсэл ашиглан ярилцах, эсвэл сайн сонсож байгаа чихний ойр суун ярина.

Харилцан яриагаа эхлэхдээ энгийн асуулт тавина. Сувилагч настанд түүний дотны нөхөр гэдгээ дууны

өнгө, өөрийн харц, үйлдлээрээ илэрхийлнэ.

55

Хэл яриа Сувилагч настантай итгэл үнэмшил төрүүлэх яриаг

өрнүүлж, чөлөөтэй ярих боломжийг олгоно.

Настны мэдээлэл тодорхой бус байвал асуулт тавьж илүү мэдээлэл авах, эсвэл хэлсэн зүйлийг нь тодруулна.

Шаардлагатай тохиолдолд том үсгээр бичиж харилцана.

Бусад эх

сурвалжаас

мэдээлэл

олж авах

Настанд шаардлагатай нэмэлт мэдээллийг гэр бүлийн

гишүүд, асран хамгаалагч, өрхийн эмчээс авна.

Настны эмнэлэгт байгаа байдлыг гэрт хийсэн үзлэг,

үнэлгээтэй харьцуулна.

Настанд тусламж үйлчилгээг сувилгааны үйл ажиллагааны таван

шатлалын дагуу үзүүлнэ.

Б2. НАСТАНД ҮЗҮҮЛЭХ СУВИЛГААНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА

Сувилахуйн тусламжийг настан бүрт сувилгааны үйл ажиллагааны таван

шатлалын дагуу үзүүлбэл сувилгаа нь чанартай, үр дүнтэй байхаас гадна

давхардахгүй, орхигдохгүй зэрэг давуу талтай байдаг.

Б2.1. Сувилгааны үйл ажиллагааны I шат. Настны бие, сэтгэц, нийгмийн

байдалд үнэлгээ хийнэ. Настанд сувилахуйн үнэлгээ хийснээр настан хүний

бие, сэтгэц, нийгмийн байдлыг тодорхойлж, настны хэрэгцээнд тохирсон

сувилахуйн тусламж үйлчилгээ болон нийгмийн эрүүл мэндийн тусламж

үйлчилгээг төлөвлөж хэрэгжүүлэх ач холбогдолтой.

2.1 Биеийн эрүүл мэндийн байдлыг үнэлэх

Настны эрүүл мэндийн байдлыг үнэлэхэд хураангуй (хүснэгт 1, 10, 15) ба

дэлгэрэнгүй үнэлгээний аргуудыг хэрэглэнэ. Мөн

Арьс салст: Арьсны өнгө, нөсөөжилт, арьсны уян хатан чанар, тууралт Арьсны дулаан, чийгшилт Арьсны бүрэн бүтэн байдал Хавдар: байрлал, улайлт, загатналт байгаа эсэх Хаван: байрлал, хэмжээ Хумс, үсний байдал Нуралт, цооролтыг үнэлнэ. (хүснэгт 2)

Амьсгал:

Цээж ба хэвлийн амьсгалтай байна. Амьсгалын тоо минутанд 25-аас дээш бөгөөд амьсгалахад нь мөр нь

дээш доош болох, хүзүү хэсгийн булчин чангарсан байвал анхаарах шаардлагатай.

Амьсгал өөрчлөлттэй үед хүн өөртөө амар байхаар биеийн хэлбэрээ өөрчилдөг тул өвчтөний биеийн галбир хэлбэрт анхаарах

Даралт:

56

Нас ахих тусам зүрхний агшилтын үеийн даралт ихэсдэг тул 140 мм мөнгөн уснаас доош, тэлэлтийн үеийн даралт 90 мм-ээс дээшгүй байхаар анхаарах. (140/90 мм м.у.б)

Толгой өвдөх, дотор муухайрах, нүд эрээлжлэх шинж байгаа эсэх Цусны даралт өндөр байгаа тохиолдолд тухайн хүн өөрөө мэдрэхгүй

байсан ч эмчлэх шаардлагатай. Цусны даралт ихсэхэд таргалалт, давсны хэрэглээ, архи уух, тамхи татах,

хөдөлгөөн дутагдах, ядрах зэрэг хүчин зүйлүүд нөлөөлдөг тул өдөр тутмын амьдралын хэв маягийг анхаарах хэрэгтэй.

Судасны лугшилт:

Настны судасны лугшилтын тоог тоолно. Судасны лугшилтыг чамархайн артери, гүрээний артери, цавины артери, шагайны артери болон зүрхний оройд хэмжинэ.

Зүрхний хэмнэл алдагдах нь элбэг байдаг. Настанд гүрийсэн болон муруйсан судаснууд байдаг нь судасны

хатуурлаас үүдэлтэй байдаг. Нас ахихтай холбоотойгоор судасны цохилтын тоо цөөрнө.

Биеийн халуун: Настай хүний хувьд биеийн дундаж дулаан бага байдаг. Настны биеийн халууныг тогтмол хэмжиж, халдварт өртсөн эсэхийг

хянана. Биеийн халууныг суганы хонхор, ам, шулуун гэдсэнд хэмжинэ. Настнуудын хувьд шээсний сувагт гуурс тавих, уушигны хатгалгаа зэргээс шалтгаалан халуурах нь элбэг байдаг.

Хоол боловсруулах: Амны хөндий, буйл, уруул, хиймэл шүд, залгих чадвар (хүснэгт 3, 4) Биеийн жин, өндөр, биеийн жингийн индекс Хоолны шингэц Өтгөний өнгө, тогтоц, гарц, өтгөн хаталттай эсэх

Ялгаруулах: • Шээсний гаралт: хэмжээ, шээс задгайралт, шээс хүрэхээ мэддэг эсэх,

шээсний гарц

• Хэвлийн доод хэсгээр өвдөх, хэвлий төмбийх, дутуу шээсэн мэт санагдах

зэргийг асууна. ТУЛГУУР ЭРХТЭН

• Үений хөдөлгөөний далайц • Булчингийн хүч, тонус • Рефлекс

• Үе мөч: хавдар, улайлт, өвдөлт, деформаци, агшилт, орчны байдал

• Алхаа гишгээний байдал, унах эрсдлийг тогтоох (хүснэгт 5, 6, 7)

• Таяг, алхуулагч, саваа, туслах хэрэгслэл

2.2 Настны биеийн үйл ажиллагааны чадварыг үнэлэх.

Настны биеийн үйл ажиллагааны чадварыг үнэлэхдээ нас дагаж гарах

физиологи өөрчлөлттэй уялдуулан настанд байвал зохих чадвар, хийж байгаа

гүйцэтгэл хоёрын ялгааг мэдэх хэрэгтэй. Үнэлгээнд доорх сорилуудыг

ашиглана. Үүнд:

2.2.1 Өдөр тутмын бие даах чадварын үнэлгээнд хооллолт, бие засах, хувцаслах, нүүр гараа угаах, усанд орох үйлдлүүдийг багтаасан

байна (Хүснэгт 8). 2.2.2 Багаж хэрэгсэлтэй ажиллах чадварын үнэлгээнд хоол хийх, утсаар

57

ярих, гэрийн ажил хийх, эм уух, мөнгө зарцуулах, дэлгүүр явах, тээврийн хэрэгслээр зорчих үйлдлүүдийг багтаасан байна (Хүснэгт 9).

2.3 Настны сэтгэцийн байдлыг үнэлэх

Настны сэтгэöèéí байдлыг зөв тодорхойлох нь сувилгаа хийх үндэс болохын

зэрэгцээ өвчин үүсэх шалтгаан, түүний явц, эдгэрэлтэд чухал үүрэгтэй.

2.3.1 Танин мэдэхүйн байдлыг Фолштэйний сэтгэцийн байдлыг

үнэлэх хураангуй сорилоор үнэлнэ (Хүснэгт 10).

2.3.2 Сэтгэл гутралыг Жавайд, Шэйх нарын настны сэтгэл

гутралыг оношлох сорилоор үнэлнэ (Хүснэгт 11).

2.3.3 Настны сэтгэл түгшилтийг Спилберг Ханины сорилоор

үнэлнэ (Хүснэгт 12,13).

2.3.4 Архины хэрэглээг Аудит сорилоор үнэлнэ (Хүснэгт 14).

2.4 Настны нийгмийн байдлыг үнэлэх.

2.4.1 Настны нийгмийн байдлыг үнэлэхдээ амьдрах орчин,

нийгмийн халамж үйлчилгээ, санхүүгийн байдал,

хүчирхийлэлд өртөж буй эсэх зэргээр үнэлнэ (Хүснэгт 15).

2.4.2 Настны асран хамгаалагчийн ачааллыг үнэлэх (Хүснэгт 16).

Б2.2. Сувилгааны үйл ажиллагааны II, III шат. Сувилахуйн оношийг тавих,

түүний дагуу сувилахуйн тусламжийн төлөвлөгөө боловсруулна.

Насны онцлогоос хамааран настнуудын хувьд нас дагаж гарах физиологи

өөрчлөлтүүд илэрдэг тул настантай ажиллаж буй сувилагч нар энэхүү

физиологи болон эмгэг өөрчлөлтийн заагийг ялгаж үнэлгээ хийх, физиологи

өөрчлөлтийг удаашруулах, эмгэг өөрчлөлттэй тохиолдолд үнэлгээг цаг алдалгүй

зөв хийж, шаардлагатай сувилгааг хийх мэдлэг, чадвартай байна.

Мөн настантай ажилладаг сувилагч нар нь настнуудын орчин,

хувцаслалт, хоол тэжээл, сэтгэл зүй, хөдөлгөөний онцлогт тохирсон сувилахуйн

тусламж үйлчилгээг үзүүлэхээс гадна настнуудад зонхилон тохиолддог өтгөн

хаталт, шээс задгайрах, нойргүйдэл, цооролт, зүрхээр өвдөх, амьсгалын хэв

маяг өөрчлөгдөх зэрэг шинж тэмдгүүдийн үед үзүүлэх сувилахуйн тусламж

үйлчилгээний талаар өргөн мэдлэг, чадвартай байна.

Иймд тус удирдамжид настанд зонхилон тохиолддог эмгэгүүдийн үед

тохиолдох арван гурван сувилгааны оношийг сонгож, оношийн шалтгаан болон

сувилгааны үйл ажиллагааны төлөвлөгөөг боловсруулж, хүснэгтээр орууллаа.

Хүснэгтийн шалтгаан гэсэн баганаас настанд илэрч буй шинж тэмдгүүдийг

тэмдэглэн, төлөвлөгөө гэсэн баганаас тохирох сувилгааны үйл ажиллагааг

сонгож, хэрэгжүүлнэ.

Сувилгааны онош: Орчин тааламжгүй

58

Шалтгаан Төлөвлөгөө

(_) гэрэлтүүлэг муу

(_) шал, дэвсгэр

хальтиргаатай, саад

бартаатай байх

(_) орчин нь настанд

ээлгүй байх

(_)

бусад:_________________

__

(_) настны амьдрах орчин нөхцлийг настанд ээлтэй байлгах (гэрэлтүүлэг, гэр доторх орчин, хашаа, шат, довжоог настанд ээлтэйгээр сайжруулах)

(_) гэрэлтүүлгийн коэффициент 1:6-1:7, зохиомол гэрэлтүүлэг 150 люкс

(_) ханын өндөр 3-3.5 м, цайвар өнгөтэй байна.

(_) өрөөний хэм 18-23, чийгшил 40-60, агааржилт сайтай байх

(_) орны өндөр нам нь настны суух түвшинд таарсан, хэт зөөлөн, хэт хатуу биш, гудас нь овгор товгоргүй байх

(_) өрөөний шал, дэвсгэр хальтирч гулгадаггүй, шалан дээр утас, залгуур гэх мэт зүйлийг хөлд тээглэхээр байрлуулахгүй байх

(_) ариун цэврийн өрөөнд гулгадаггүй артай гишгүүр тавих, усанд ордог онгоц, суултуурын дэргэд бариултай байх, ариун цэврийн өрөө түгжээгүй байх

(_) гал тогоонд эд зүйлсийг гар хүрэх түвшинд байрлуулах

(_) гэрлийн унтраалга болон бусад хэрэглээний зүйлсийг настны орны ойр байрлуулах

(_) бусад______________________________________

Илрэх шинж тэмдэг

(_) унаж бэртэх

(_) ахуйн осолд өртөх

(_) яс хугарах

Сувилгааны онош: Бие дааж хувцаслах чадвар алдагдсан


(_) мэдрэл булчингийн

гэмтэл:

_______________________

____

(_) хараа муудах

(_) хөдөлгөөнгүй байх

(_) бие даан хувцаслах боломжийг аль болох олгох

(_) хувцсыг нь өмсөх дарааллаар тавьж өгөх, авахад хялбар газар байрлуулах

(_) хөвөн, зөөлөн, даавуун, хөнгөн, дулаан, чийг татахгүй, харшил өгөхгүй материалаар хийсэн

59

(_) бие сул байх

(_) ухамсарт ухаан

алдагдах

(_)

бусад:_________________

__

хувцас өмсгөх

(_) хэвтрийн байрлал солиход саад болохооргүй хувцас өмсгөх

(_) настны хувцасны өнгө нь хурц тод биш төв өнгөтэй байна.

(_) задгай энгэртэй, том товчтой эсвэл бүчтэй, нухах холгох ил оёдолгүй, уужим хувцас өмсгөх

(_) өргөн ханцуйтай цамц, өргөн гуятай сул чөлөөтэй өмд өмсгөх, өмдний бүсэлхий резинэн байна.

(_) гутал нь хөлд эвтэйхэн, өмсөж тайлахад хялбар, намхан өсгийтэй, хальтардаггүй ултай байна.

(_) хувцаслах бэрхшээлтэй тохиолдолд дэгээ, урт бариултай өсгийвч зэргийг хэрэглэхийг зөвлөнө.

(_) хөдөлгөөн болон ахуй засалчийн зөвлөгөө авах

(_) бусад_____________________________________


(_) хувцсаа бие даан

өмсөж, тайлж чадахгүй

болох

(_) хувцсаа товчлох,

цахилгаанаа татаж

чадахгүй болох.

Сувилгааны онош: Хоол тэжээлийн дутал үүссэн


(_) залгих бэрхшээл

(_) хоолны

шимэгдэлт


(_) хоолны

дуршилгүй болох

(_) харшил

(_) түлэгдэл

(_) хавдар

(_) хими эмчилгээ

(_) химийн бодисын

хараат байдал

(_) дэглэмгүй

хооллох

(_) сэтгэл гутрал

(_) хоол хүнсээ авч

чадахгүй байх

(_) халдвар

(_) хоол тэжээлийн

талаарх мэдлэг дутуу

байх

(_) дотор муухайрах,

бөөлжис цутгах

(_) туяа эмчилгээ

(_) нийгмээс

тусгаарлагдах

(_) стресс

(_) гэмтэл

(_)

бусад:_______________

(_) биеийн жин, биеийн жингийн индексийг тогтоох

(_) настны хоол тэжээлийн

байдалд үнэлгээ хийх

(_) настан өдөрт 2030 ккал илчлэгтэй хүнс хэрэглэнэ.

(_) 1 кг жин тутамд 30-40 мл шингэн ууна.

(_) настны хиймэл шүдийг шалгах

(_) хоолны эмчийн зөвлөгөө авах: Хоолны илчлэгийн хэмжээ Хоолны өтгөн, шингэний

байдлыг тохируулах Илчлэг сайтай, уургийн орц

60

Шинж тэмдэг: бүхий хоолны нэмэлт бүтээгдэхүүн хэрэглэх

хоолны дэглэм, аюулгүй хүнсний бүтээгдэхүүний талаар хичээл заах

хориглох зүйлс: __________________

(_) хоолны дуршлыг сайжруулах Хоол идэхийн өмнө ба дараа

нь амны хөндийн эрүүл ахуйг сахих

Настанд таатай орчинг бүрдүүлэх

(_) хоолноос өмнө таагүй, өвдөлттэй шинжилгээ, эмчилгээг хийхгүйгээр төлөвлөх

(_) өвчин намдаах эм хэрэглэж байгаа бол хоолноос 2 цагийн өмнө уулгах

(_) ахуй болон хөдөлгөөн засалчийн зөвлөгөө авах:

биеийн хүч, гэдэсний булчингийн хүч сайжруулах дасгал

нэмэлт хэрэгсэл ашиглах залгих бэрхшээлтэй үед

дасгал хийлгэх

(_) орчныг таатай болгох: хоол идэхийн өмнө, идэж

байх үед, дараа нь 60-90 хэм 15-20 минут суух

орчны саад болох зүйлсийг багасгах

амны хөндийн ариун цэврийг сахих

Илрэх шинж

(_) өдөрт цөөн тоогоор

хооллодог, биеийн жин

буурах эсвэл хэвийн

байх (_) биед шим

тэжээлийн бодис

дутагдаж байгаа нь

өөрт мэдэгдэх,

шинжилгээгээр

нотлогдох

Илэрч болох шинж

(_) биеийн жин

өндөртэй харьцуулахад

10-20% бага байх

(_) маш бага

ачаалалтай дасгал

хийхэд тахикарди

болох, тайван үед

брадикарди болох

(_) булчин сулрах,

хөндүүр байх

(_) оюун санааны хувьд

цочромтгой байх, эсвэл

ухаан саруул бус байх

(_) цусанд альбумин

бага байх

Сувилгааны онош: Сэтгэл зовинолтой


61

(_) мэдээгүйжүүлэг

(_) өвдөлт

(_) өвчин эмгэг

(_) бусад:_______________

(_) сэтгэл зовинож буй шалтгааныг илрүүлэх

(_) тайван байлгах

(_) сэтгэл засал хийх

(_) настны сэтгэл зовинолыг бууруулахын тулд

дараах зүйлсийг ашиглана. Үүнд:

настны тав тухтай, найдвартай байдлыг хангах

ганцааранг нь гэрт үлдээхгүй байх шийдвэр гаргуулах гэж шахамдуулахгүй байх удаан, тайван ярих биеийн хувьд илэрч буй шинжүүдийг

тодруулах хийх асаргаа, сувилгааныхаа талаар

ойлгомжтой, тодорхой тайлбарыг өгөх өнгөрсөн бус одоогийн нөхцөл байдалд

анхаарлыг төвлөрүүлэх Сэтгэл түгшилтийг даван туулах аргуудын

талаар ярилцах. Тухайлбал: дасгал хөдөлгөөн, амралт, тайвшрах дасгал хөдөлгөөн болон бусад аргууд, ярилцлага хийх, стресс менежментийн хичээлд хамруулах

(_) эмчийн заалтаар тайвшруулах эмийн болон сэргээн засах эмчилгээ

(_) бусад______________________________________


[физиологийн хувьд] (_) цусны даралт ихсэх (_) нойргүйдэл (_) тайван биш байх (_) ам хатах (_) хүүхэн хараа нарийсах (_) ойр ойрхон шээх (_) суулгах [сэтгэлийн хөдөлгөөний хувьд] (_) тайван биш, сэтгэл санаа хямарсан байна [танин мэдэхүйн хувьд] (_) анхаарал төвлөрөлт сул (_) өнгөрсөн юманд илүү

анхаарна

Сувилгааны онош: Хөдөлгөөний алдагдал үүссэн


(_) мөчөө тайруулсан

(_) зүрх судасны эмгэг

(_) туслах хэрэгсэл

хэрэглэдэг

(_) тэнцвэр алдагдсан

(_) үений хөдөлгөөний

далайц хязгаарлагдсан

(_) яс булчингийн

тогтолцооны эмгэг


гэмтэл

(_) өвдөлт

(_) мэс засал

(_) гэмтэл

(_)

бусад:______________

(_) биеийн тэгш хэмт байдал,

хүч, хөдөлгөөний чадварын

түвшинг үнэлэх

(_) эмчийн зөвлөснөөр үений хөдөлгөөний далайц сайжруулах идэвхтэй ба идэвхгүй дасгалыг хийлгэх

(_) зогсох, явах, суух зэрэг зөв байрлалыг заах

(_) изометрик дасгалыг хийлгэх

Шинж тэмдэг:

Илрэх шинж (_) орчин тойрон, гэр орондоо

62

зорилготой хөдөлгөөнийг хийж


(_) таяг болон бусад туслах хэрэгслийг зөв ашиглахад сургах

(_) дасгал хөдөлгөөний эрчмийг аажим нэмэгдүүлэх

(_) зөвлөгөө авах:

Хөдөлгөөн засалч Ахуйн засалч Сэргээн засалтын эмч

(_) бусад________________

Илэрч болох

шинж

(_) үений хөдөлгөөний далайц

хязгаарлагдах

(_) булчингийн хүч эсвэл хяналт

алдагдах

(_) хөдөлгөөний зохицол

алдагдах

Сувилгааны онош: Нойргүйдэл


(_)

хүчилтөрөгчийн

хангамж буурах

(_) өтгөн,

шингэний гарц

алдагдах

(_) бодисын

солилцоо

хямрах

(_)


байх

(_) эмийн

хэрэглээ

(_) идээ

ундааны

зохицол

алдагдах

(_) эмнэлэгт

хэвтэх

(_) дасгал

хөдөлгөөн

дутагдах

(_) сэтгэл түгших

(_) амьдралын

хэв маяг


(_) бусад

:_______________

(_) нөлөөлж буй гол хүчин зүйлийг тогтоох

(_) сэтгэл засал хийх

(_) тайван унтах орчинг бүрдүүлнэ

цонх онгойлгож цэвэр агаар оруулах

гэрэл бүдэг байх, дуу шуугиан бага байх эвтэйхэн дэр, ивүүр шаардлагатай үед өвдөлт намдаах эм бусад:

(_) хооллолт

хэт орой болсон хойно хооллохгүй байх

орой болсон хойно шингэн зүйл уухыг хязгаарлах

үдээс хойш, орой сэргээх үйлдэлтэй цай, кофе хэрэглэхгүй байх

тайвшруулах ургамлын цай хэрэглэх бүлээн сүү уух

(_) хувцаслалт. Унтлагын хувцас нь чөлөөтэй, сул, зөөлөн, чийг татахгүй байх, хөлийг дулаан байлгах.

(_) настны онцлогт тохируулан өдрийн

дэглэмийг тогтоох


Илрэх

шинж

(_) унаж бэртэх, эсвэл

нойрмог байх

63

Илэрч

болох

шинж

(_) сэрэхдээ эсвэл

өдөржин бие сул

дорой байх

(_) өдөр зүүрмэглэх

(_) цочромтгой байх

(_) сэтгэлийн байдал

амархан хувирах

хэдэн цагт унтах, босох тайван байдал гэрэлтүүлгийг тохируулах шөнийн гэрэл хөгжим сонсох дуртай зэргийг

харгалзан үзэх өдрийн цагаар 1 цагаас илүү

хугацаагаар унтахыг хориглох

(_) эмчийн зааврын дагуу нойрсуулах эм өгөх

(_) унтах цагаар сэрээж эмчилгээ хийхээс зайлсхийх

(_) өдрийн цагаар хийх идэвхтэй үйл ажиллагааг дэмжих:_____________________ _______________________________________ (_) бусад______________________________

Сувилгааны онош: Өтгөн хатсан


(_) хоол тэжээлийн

дутагдал

(_) бодисын

солилцоо ба

дотоод шүүрлийн

эмгэг

(_) мэдрэхүй /

хөдөлгөөний эмгэг

(_) стресс

(_) хөдөлгөөний хомсдол (_) хоол тэжээлийн дутагдал (_) өтгөнөө тогтмол цагт гаргадаггүй (_) эмийн гаж нөлөө (_) өвдөлт (өтгөнөө гаргах үед) (_) мэс засал (_) усгүйжилт (_) бусад:__________________

(_) шалтгааныг арилгах

(_) хүйсийг тойруулан нар зөв өдөрт 2 удаа 5-8 минутын хугацаагаар хэвлийд иллэг хийх. (_) эмчийн заалтаар цэвэрлэх, тосон бургуй тавих (_) тогтмол цагт өтгөнийг гаргаж хэвшүүлэх (_) гэдэсний гүрвэлзэх хөдөлгөөн сайжруулах дасгал хийх

(_) хэвтрийн настны байрлалыг сольж түрүүлэг нь харуулж хэвтүүлэх, хөтөвчийг хэрэглэхэд ойрхон байлгах (_) хооллолт:


Илрэх шинж (_) өтгөн хатсан, эсвэл өтгөн 7 хоногт 3-аас цөөн удаа гарах


(_) шулуун гэдэс өтгөнөөр дүүрсэн мэт санагдах, эсвэл эргэн тойронд нь чинэрэх (_) өтгөнөө дүлж, хүчилж байж гаргах (_) шулуун гэдсээр үзлэг

64

хийхэд өтгөн тэмтрэгдэнэ. шингэн өдөрт 1.5-2 л-ийг уух

хоол хүнсэндээ жимс, хүнсний ногоо, эслэгээр баялаг хүнс түлхүү хэрэглэх

өглөө өлөн элгэн дээрээ 1 стакан хүйтэн ус, эсвэл зөгийн балтай ус, жимсний шүүс, нимбэгийн шүүс уух

Сувилгааны онош: Шээс задгайрсан


(_) шээсний замын

төрөлхийн гажиг

(_) шээсний замын эмгэг

______________________

(_) эмийн эмчилгээ

(_) ариун цэврийн өрөө

хол байх, эсвэл ороход

бэрхшээлтэй байх

(_) эстрогений дутагдал

(_) хярзангийн урагдал

(_) өөрийн нөхцөл байдлаа бусдад илэрхийлж чадахгүй байх (_) аарцгийн ёроолын булчин сул байх (_) мэдрэлийн эмгэг ба гэмтэл (_) түрүү булчирхайн томрол (_) стресс/айдас (_) чихрийн шижин, таргалалт (_) паркинсоны өвчин (_) цус харвалт (_) бусад:______________________

(_) шээс задгайрч

буй шалтгааныг

илрүүлэн шалтгааны

эсрэг арга хэмжээ,

эмчилгээ хийх

(_) шээж байхдаа

шээсээ таслах

дасгалыг хийх

(_) Кегелийн

дасгалыг заах.

Өдөрт 3-5 удаа хийх

(_) унтахаас 2-3 цагийн өмнөөс уух шингэнийг хязгаарлах

(_) орны хажууд хөтөвчийг хүрэхэд ойрхон байрлуулах


Илрэх шинж

(_) шээсээ барьж чадалгүй

дороо шээх

(_) гадна бэлэг эрхтэн, цавины

орчмоор нурна

(_) бусад:

65


(_) ханиах, найтаах гэх мэт үед шээсээ барьж чадахгүй байх (_) шээс байнга алдсанаас эвгүй

үнэр гарах

(_) сэтгэл зовинох, ичих

(_) хувийн ариун

цэврийг сахих,

халдвар орохоос

сэргийлэх

(_) сэтгэл засал,

сэргээн засахын

эмчилгээ

(_) дулаан хувцаслах

(_) хүнд юм өргөхгүй

байх

(_) хүчтэй ханилгах

гэх мэт хэвлийн

дотоод даралт ихсэх

үед гэдэсний булчин,

үтрээ, шулуун

гэдэсний төгсгөл

хэсгийг чангалах

хэвшлийг бий болгох

Сувилгааны онош: Өвдөлттэй


(_) яс

булчингийн

тогтолцооны

эмгэг

(_) дотор

эрхтнүүдийн

эмгэг

(_) хавдар

(_) гэмтэл

(_)


байх/ буруу

байрлалаар

удаан байх

(_) цооролт

(_) айдас

(_) сэтгэл түгшилт/стресс

(_) хэт идэвхтэй байх

(_)

бусад:__________________________

(_) өвдөлтийн хүчийг 1-10 оноогоор тогтоох, мөн байрлал, давтамж, үргэлжлэх хугацаа, нөхцөлдүүлэгч хүчин зүйл, юунд намжиж буйг тогтооно.

(_) өвдөлтийг сэдээж буй хүчин зүйлийг байхгүй болгох: _________________________ (_) эмчийн заалтаар өвчин намдаах эм, тариа хийх

(_) өвдөлт намдаах эмийн бус аргуудыг хэрэглэх:

жин тавих амьсгалын хэмийг

удаашруулах байрлалыг өөрчлөх хөгжим, телевиз гэх мэт

сатааруулах хүчин зүйлийг


Илрэх шинж (_) өөрөө өвдөж буй зовиураа хэлэх,

66

эсвэл шаналгаатай байгаа нь

мэдрэгдэх

ашиглах

(_)бусад:_________________

Илэрч болох

шинж

(_) цочмог өвдөлтийн үед илрэх

шинжүүд:

Цусны даралт ихсэх Хөлрөх хүүхэн хараа нарийсах нүүр царайнд шаналгаа илрэх уйлах/ёолох хэвлий хүндрэх арьс цочрох

Сувилгааны онош: Амьсгал өөрчлөгдсөн


(_) харшлын хариу

урвал

(_) мэдээгүйжүүлэг

(_) амьсгал бөглөрөх

(_) уушигны үйл

ажиллагаа алдагдах

(_) ядаргаа

(_) тамхи татах

(_) хөдөлгөөнгүй байх

(_) эмийн хэрэглээ

(мансууруулах, өвчин

намдаах, сэтгэц сэргээх)


гэмтэл

(_) мэс засал эсвэл гэмтэл

(_) өвдөлт

(_) бусад

:________________

(_) амьсгалын замыг чөлөөлөх

(_) амин үзүүлэлтүүдийг үзэж

тэмдэглэх

(_) нүүр царайны өнгө,

амьсгалын хэм, амьсгалын

өнгөц, гүн, амьсгалын

шуугианыг үнэлэх

(_) толгой, цээжийг өндөрлөж

амьсгалахад эвтэйхнээр

байрлуулах

(_) хэвтэх боломжгүй бол

хөлийг унжуулан 2 гарыг нь

тулуулж суулгах

(_) амыг нь ойр ойрхон

чийглэх

(_) эмчийн заалтаар

хүчилтөрөгчийг чийглэж өгөх

(_) Содын ба давсны уусмалаар утах (_) эмчийн заалтаар гич,

бумба тавих

(_) цээжинд доргилттой иллэг


Илрэх шинж

(_) амьсгалын хэм


(_) судасны лугшилтын

тоо, хэмнэл өөрчлөгдөх

(_) байршлаас

шалтгаалан амьсгал


(_) амьсгалын тоо олшрох

(_) амьсгалын тоо хэт

олшрох

(_) ханиалгах

(_) халуурах

(_) хөлрөх

(_) цээжээр өвдөх

67

(_) цэр гарах

(_) ам цангах

(_) хөхрөх

хийх

(_) амьсгалын дасгал, өрцний хөдөлгөөнийг сайжруулах дасгал хөдөлгөөн хийлгэх

(_) орчин: цэвэр агаартай, чийглэг

(_) бусад:________________

Сувилгааны онош: Зүрхээр өвдсөн


(_) зүрхний

булчингийн шигдээс

(_) тогтворгүй

цээжний бах

(_) зүрхний титэм

судасны эмгэг

(_) цусны даралт

ихсэх

(_) таргалалт

(_) цээжний

гэмтэл

(_) стресс, сэтгэл

түгшилт

(_) архи, тамхины

хэрэглээ

(_)

бусад:__________

__

(_) тайван хэвтүүлэх

(_) настны сэтгэл санааг тайвшруулах

(_) амин үзүүлэлтүүдийг үнэлэх

(_) үүсгэж буй шалтгааныг илрүүлэх,

арилгах

биеийн ачаалал стресс идсэн уусан зүйл өтгөний гарц зүрхний бахаар өвчилж байсан

эсэх бусад:

(_) зүрхний өвдөлтийн шинж чанарыг

тогтоох

байрлал эрчим (1-10 шатлалаар) үргэлжлэх хугацаа шинж байдал дамжилт

(_) ЭКГ хийх (тайван болон намжмал

үед)

(_) эмчийн заалтаар өвдөлт намдаах

эмийн эмчилгээ хийх

(_) хүчилтөрөгчийг чийглэж өгөх


Илрэх

шинж

(_) настан биед тавгүй,

зүрхээр өвдөж байна гэсэн

зовиуртай байна

(_) өвчүүний араар

хөндүүрлэх

(_) амьсгаадах

Илэрч

болох

шинж

(_) цусны даралт ихсэх

(_) хөлрөх

(_) хүүхэн хараа нарийсах

(_) тайван бус байдал

68

(_) нүүр царай шаналангуй

(_) уйлах/ёолох

(_) амьсгал давчдах

(_) сэтгэл түгших

(_) хөхрөх

(_) хавагнах

(_) хөл гарт иллэг хийнэ.

(_) орчин: байр дулаан, агааржилт сайн байх

(_) хувцаслалт: бариу хувцсыг чөлөөлөх, даавуун, сул чөлөөтэй хувцас өмсгөх

(_) хооллолт: давс, өөх тос, чихрийг хязгаарлах

(_) бусад:_________________________

Сувилгааны онош: Цооролт үүссэн


(_) архаг өвчин

(_) удаан хугацаагаар

хэвтэрт байх

(_) арчилгаа, сувилгаа муу

байх

(_) хэт тарган, хэт туранхай

(_) саа саажилт

(_) шээс задгайрах

(_) баасаа барьж чадахгүй

байх

(_) тайвшруулах, өвдөлт намдаах эм хэрэглэдэг (_) бусад:_______________

(_) шархыг цэгцлэх, халдвар орохоос сэргийлэх

(_) цэвэр боолтыг цооролтын байдлаас хамаарч

өдөрт 1-3 удаа хийнэ.

(_) настны ор, дэвсгэр, гудас, цагаан хэрэглэлийг

цэвэр, хуурай, овгор товгоргүй байлгах

(_) усанд оруулах, арьсыг арчлах

(_) хувцаслалтыг анхаарах /хувцаслалтаас харна уу/. (_) байрлалыг 2 цаг тутамд солих

(_) хоол тэжээлийн дутагдлаас сэргийлэх /хоол тэжээлийн дутагдлаас харна уу/

(_) эмчийн зөвлөгөөгөөр өвдөлт намдаах, үрэвслийн эсрэг, биеийн эсэргүүцэл сайжруулах эмийн эмчилгээ хийх

(_) бусад_________________________________________


(_) Дарагдсан хэсэгт улайх буюу цайж эхлэнэ. (_) Тухайн хэсэг газар хавагнаж хөөнө, хэсэг газрын арьс хөхөрнө (_) Арьс шалбарч хууларна, өвдөлт үүснэ.

(_) Хэсэг газрын эд эс үхжиж цоорч, шархлаа

69

үүснэ.


(_) халуурах (_) халдвар авах

Сувилгааны онош: Нийгмээс тусгаарлагдсан


(_) ойр дотны хүний үхэл

(_) гэр бүл салах

(_) хүчирхийлэлд өртөх

(_) өвчин

эмгэг:______________

_______________________

____

(_)

бусад:_________________

__

(_) настны мэдэрч буй зүйлийг үгээр илэрхийлүүлэх.

(_) шалтгаан, нөлөөлж буй хүчин зүйлийг тогтоох

(_) шалтгаан, нөлөөлж буй хүчин зүйлийг арилгах ________________________________________________ ________________________________________________

(_) нийгмийн төрөл бүрийн үйл ажиллагаанд идэвхтэй оролцоход нь дэмжлэг үзүүлэх

--------------------------------------------------------------------------------

(_) нийгэм хамт олны харилцааг нь өргөжүүлэх

_______________________________________________

(_) бусад_________________________________________


(_) мэдэрч буй зүйлээ

үгээр илэрхийлж чадахгүй

байх

(_) илүү олон хүмүүстэй

харилцахыг хүсэх


(_) цаг удаан өнгөрөх

(_) анхаарлаа төвлөрүүлж


(_) шийдвэр гаргаж


(_) өөрийгөө бусдад

хэрэгцээгүй гэж бодох

(_) өөрийн чадвартаа

70

эргэлзэх

Б2.3 Сувилгааны үйл ажиллагааны IV шат. Сувилахуйн тусламж үйлчилгээг

хэрэгжүүлэх

Настны онцлог, хэрэгцээнд тулгуурлан боловсруулсан төлөвлөгөөний

дагуу сувилахуйн тусламж үйлчилгээг цаг алдалгүй, алдаа гаргалгүй хийж


Б2.4 Сувилгааны үйл ажиллагааны V шат. Сувилахуйн тусламж үйлчилгээг

хянан дүгнэх

Настанд сувилахуйн тусламж үйлчилгээ үзүүлсний дараа тавьсан зорилго

хир зэрэг биелэгдсэн, хийсэн асаргаа сувилгаа хир үр дүнтэй болсон, цаашид

юу хийхийг тодорхойлж дүгнэлт гаргана.

71

В. ХАВСРАЛТУУД

В1.ХАВСРАЛТ

НАСТНЫ СУВИЛГААНЫ ТҮҮХ

Сувилагчийн нэр: ............................................. Он сар: ................ Настны талаарх ерөнхий мэдээлэл Настны овог нэр: ................................................................... Нас: ..........Хүйс: ............Төрсөн он сар: ................................. Гэр бүлийн байдал: ..........................................................................................Ам бүл.......................... Амьдралын нөхцөл: ....................................................................................................... Ажлын газар: ............................................................................................................................................ Боловсрол: дээд, дунд, бага, боловсролгүй (доогуур зур) Шүтдэг шашин ……….............................. Эрүүл мэнддээ анхаарч баримталдаг зарчим байдаг уу? Тийм, Үгүй (доогуур зур) Хэрэв тийм бол хэрхэн баримталж байна вэ?.............................................................. ……………………………………………………………………………………………………… Эрүүл мэндийн үзлэгт тогтмол ордог эсэх: Тийм/Үгүй (доогуур зур) Хэрэв тийм бол давтамж ................. Хөдөлгөөн: Тийм/Үгүй (доогуур зур) Хэрэв тийм бол ямар төрөл .........................давтамж................. Клиникийн онош: ........................................... Үндсэн өвчин:…………………………… Одоогийн зовиур: Эрүүл мэндийн талаарх түүх Харшил: ......................................................................................................................................... Дархлаажуулалтын байдал (хугацаа) Сахуу, Хөхүүл ханиад, Татран : ................................... Улаан бурхан, Гахайн хавдар, Улаанууд: ................ Халдварт саа: ......................................... Урьд нь өвдөж байсан өвчин: ...........................................................................................................................................

72

Хийлгэж байсан мэс засал: ............................................................................................................................................ Хийлгэж байсан тариа /Сүүлийн 6 сард/: ............................................................................................................................................ Цус хийлгэж байсан эсэх: /Хэзээ, хаана/ ............................................................................................................................................ Халдварт өвчнөөр өвдөж байсан эсэх: ............................................................................................................................................ Тамхи татдаг эсэх: Тийм/Үгүй (доогуур зур) Хэрэв тийм бол .............оноос хойш татаж эхэлсэн Өдөрт татдаг хайрцаг ............ Үгүй бол: Угаасаа татдаггүй/Тамхинаас гарсан (доогуур зур) Архи хэрэглэдэг эсэх: Тийм/Үгүй (доогуур зур) Хэрэв тийм бол ............. оноос хойш архи ууж эхэлсэн. Ямар төрлийн .............. Давтамж ................. Үгүй бол: Угаасаа уудаггүй/Архинаас гарсан (доогуур зур) Эм тариа хэрэглэдэг эсэх: Тийм/Үгүй (доогуур зур) Хэрэв тийм бол төрөл .......................................... тоо……………….давтамж .......................хугацаа……….…………бусад…………………………………….................. Цэвэршилт: - Сарын тэмдэг алдагдаж байна уу? Тийм/Үгүй - Сүүлийн сарын тэмдэг хэдэн сарын өмнө ирсэн бэ? ……………………………………………………. - Цэвэршилтийг дагаад даавар хэрэглэж байна уу? Тийм/Үгүй - Савны хорт хавдрын үзлэг хийлгэж байсан уу? Тийм/Үгүй Тийм бол хэдэн сарын өмнө хийлгэсэн бэ? .............................................эмэгтэйчүүдийн эмчид хэзээ хамгийн сүүлд үзүүлсэн бэ?........................... Нойр, амралт: - Өдөрт ихэвчлэн хэдэн цаг унтдаг вэ? ................................................................................................. - Өдөр унтдаг уу? Тийм/Үгүй (доогуур зур) Тийм бол хэдэн цаг орчим унтдаг вэ? .................. - Нойрны хямрал байдаг уу? ...................................................................................... - Унтаж байх үедээ сэрдэг үү? Тийм/Үгүй (доогуур зур) Тийм бол хэдэн удаа сэрдэг вэ? ..................... - Өглөө босоход хэцүү байдаг уу? ................................................................................ Настны багаж хэрэгсэлтэй ажиллах чадварын үнэлгээ…………………………………. Настны өдөр тутмын бие даах чадварын үнэлгээ…………………………………………

73

Настны унаж бэртэх эрсдэлийг тодорхойлох……………………………………………… Бие махбодын ерөнхий үнэлгээ бодит үзлэгээр Биеийн жин _____ өндөр_____ биеийн халуун _____ судасны цохилт ____ амьсгал____ даралт_____

Арьс:

Өнгө: Цонхигор, тууралт, шарласан, хөхөрсөн (доогуур зур)

Уян хатан чанар: хуурай, чийглэг, хайрслаг, хөлсөрхөг (доогуур зур)

Арьсны бүрэн бүтэн байдал: - Шарх ............................................................................... - цус алдалт ....................................................................... - тууралт .......................................................................... - сорви .............................................................................. - цус хуралт ....................................................................... - цооролт .......................................................................... - холголт ........................................................................... - нуралт .............................................................................. - хөлдөлт .......................................................................... - түлэгдэлт ........................................................................

Өөхөн эдийн хөгжил:

Нормастеник, гиперстеник, гипостеник (доогуур зур)

Хаван байгаа эсэх .................................................................................................... Хумс:

өнгө .........................................................................................................................

хэлбэр: зузаан/нимгэн

Толгой/нүүр

толгойн хэлбэр: тэгш хэмтэй эсэх Тийм/Үгүй

үс: хэмжээ ........................өнгө .......................тархалтын байдал....................................... үсний хаг ...................... хавдар .........................

Нүүрний хэлбэр: тэгш хэмтэй эсэх Тийм/Үгүй хаван .................................................

Амны хөндий ба хоолойн үнэлгээ

Уруул: өнгө ............... чийглэг .................. шарх ........................хагарал..............................

Шүд: тоо ...... хорхойтсон шүд .......... унасан шүд ..........эмчилгээ хийлгэж буй шүд ............

Буйл: хаван .......... өнгө .............. шарх ............... цус алдсан ..........................

Хэл: өнгөр .............. агших байдал ................ шарх ..................хэлний доорх булчирхай ....................

хоолойн махтай эсэх Тийм/Үгүй хэмжээ............өнгө .....................хаван .............цагаан өнгөр .......................................

Нүд

Өнгө: .....................тэгш хэм .........................нүдний салст ......................... хаван ..................

Хөмсөгний урт ба хэлбэр ...............................................................................

74

Чих

Гадаад хэлбэр ........................... тэгш хэм ............................... шарх .....................

Сонсгол .......................................

Хамар

Гадаад хэлбэр ..................тэгш хэм .............муруйсан .................

Хамар бөглөрсөн ......................... хөөж хавагнасан ................... цус гарсан ...........хэмжээ ............

Амьсгалын эрхтэн тогтолцоо Цээжний хэлбэр: .......................................................................................................... Амьсгалын хэлбэр: ...................................................................................................... Амьсгалд туслах булчингийн оролцоо: ..................................................................... Хоол боловсруулах эрхтэн тогтолцоо Хоол тэжээлийн хураангуй үнэлгээ хийх………………………………………………… Хоол идэхтэй холбоотой дараах асуудлууд байвал доогуур зурах амны салстын үрэвсэл, амьсгаадсан, залгиурын хүндрэл, хоол шингэхгүй байх, дотор бэлбийх, бөөлжис цутгах, ходоодонд зондтой байх, бусад………………………………………………………………….................................... Ялгаруулах эрхтэн систем Одоогийн ялгаруулалтын онцлог /1 хоногт/ Хэдэн удаа хэмжээ өнгө онцлох зүйл шээс ____________ ___________ ___________ _________________ өтгөн ____________ ___________ ___________ _________________ Өтгөн ялгаруулалтын байдал (доогуур зур) Хэвийн, өтгөн хатдаг, гүйлгэж байна, өтгөн шингэн задгайрах, цус алдах, бусад .................................. Хөтөвч /bed pan/ хэрэглэдэг эсэх .............өвчин намдаах эм хэрэглэдэг ............бургуй хэрэглэдэг эсэх ................... Шээсний ялгаруулалтын байдал (доогуур зур) Хэвийн_ ойр ойрхон шээдэг, шээсээ барьж чадахгүй, шөнө өөрөө мэдэлгүй шээдэг, бусад Шээсэнд уураг илэрсэн ............ цусаар шээсэн ................... Живх хэрэглэдэг ................................

Сэтгэцийн эрүүл мэндийн байдал Танин мэдэхүйн байдал…………………………………………………………………….. Сэтгэл түгшилтийн зэрэг……………………………………………………………………. Сэтгэл гутрал……………………………………………………………………………………

Нийгмийн эрүүл мэндийн байдал Байр орон сууцны нөхцөл............................................................................................

Гэр бүлийн байдал........................................................................................................

75

Нийгмийн идэвх............................................................................................................

Нийгмийн халамж үйлчилгээнд хамрагдалт..............................................................

Санхүүгийн байдал.......................................................................................................

Хүчирхийлэлд өртөж буй эсэх....................................................................................

Настны асран хамгаалагчийн ачаалал...................................................................... Лабораторийн шинжилгээ: Рентген шинжилгээ: Мэс засал хийлгэсэн байдал: Сувилахуйн тусламж үйлчилгээ

Сувилгааны

онош

Өвчтөний зорилго

Сувилахуйн тусламж үйлчилгээ

76

В2. ХАВСРАЛТ II

Настны эрүүл мэндийн үнэлгээ хийх аргууд

Хүснэгт 1




Тийм/ үгүй


Тийм/ үгүй


Тийм/ үгүй



Тийм/ үгүй


7 Унах: сүүлийн 3 сарын дотор явганаас унаж ойчсон уу? Тийм/ үгүй


Тийм/ үгүй


2-с дээш асуултанд тийм гэж хариулсан тохиолдолд настнаас настны эрүүл

мэндийн дэлгэрэнгүй үнэлгээг авна.

Хүснэгт 2

Цооролтын эрсдэлийг үнэлэх Нортоны шалгуур

он

сар

өдө

р

Нэр Биеийн

байдал

Сэтгэцийн

байдал

Биеийн

идэвх

Хөдөлгөө

ний байдал

Өтгөн,

шээсээ

барих

чадвар

Ний

т

оноо

Сайн 4 Сэргэг 4

Хэвийн

4

Хэвийн 4

ялимгүй

Хэвийн

4

77

Дунд 3

Муу 2

Маш

муу 1

Хямралтай

3

Самуурсан

2

Унтаа 1

Явахад

туслалцаа

авдаг

3

Тэргэнцэр

тэй

2

Хэвтрийн

1

хязгаар-

лагдсан 3

Маш их

хязгаар-

лагдсан 2

Хөдөл-

Гөөнгүй 1

Тохиолд-

лоор

3

Байнга

шээс

2

Аль алийг

нь барьж

чаддаггүй

1

Нортоны үнэлгээгээр цооролтыг үнэлэхдээ 5 шалгуурыг ашигладаг.

14 хүртэл оноо авахад цооролт үүсэх боломжтой,

12-оос бага оноо авбал өндөр эрсдэлтэй гэж үнэлнэ. (Norton, D., McLaren, R.

&Exton Smith, A.N. (1962) London

Хүснэгт 3

Хоол тэжээлийн байдлын хураангуйлсан асуумж

Овог ............ Нэр........

Он сар Өдөр ......

Нас ...... Хүйс..... Биеийн жин....... Өндөр......

Илрүүлэг

А Сүүлийн 3 сард хоолны дуршил буурсан, ходоод гэдэсний хямрал, зажлах болон залгих бэрхшээлээс болон хоолны хэрэглээ багассан уу?

Дуршил ихээр буурсан 0

Бага зэрэг багассан 1

Дуршил буураагүй 2

В Сүүлийн 3 сарын дотор биеийн жин буурч байна уу?

3 кг-аас дээш алдсан 0

Мэдэхгүй 1

Биеийн жинг 1-3 кг алдсан 2

Биеийн жингээ алдаагүй 3

C Хөдөлгөөн

Хэвтрийн, орон дээрээ сууж чадна. 0

Зөвхөн гэр дотроо явж чадна. 1

Гадагш гарч явж чадна 2

D Сүүлийн 3 сарын дотор стресст өртсөн болон цочмог өвчнөөр өвчилсөн эсэх

Тийм 0

Үгүй

1

E Мэдрэл сэтгэцийн бэрхшээлтэй эсэх

78

Зөнөгрөл болон сэтгэл гутралтай 0

Танин мэдэхүйн чадвар бага зэрэг алдагдсан

1

Сэтгэцийн үйл ажиллагаа хэвийн 2

F Биеийн жингийн индекс

БЖИ<19 0

19≤БЖИ<21 1

21≤БЖИ<23 2

БЖИ≥23 3


12- 14 оноо = Хоол тэжээлийн байдал хэвийн

8-11 оноо = Хоол тэжээлийн дуталд хүрэх эрсдэлтэй

0-7 оноо = Хоол тэжээлийн дуталтай

Хүснэгт 4

Амны хөндийн үнэлгээ

Brief Oral health status examination ( BONSE) Кайзер Жонсын 1995 онд

боловсруулж, АНУ-ын геронтологийн нийгэмлэгээс баталсан)

Үзүүлэлт Үнэлгээ 0 1 2

Тунгалгийн

зангилаа

Ажиглах,

булчирхайг


Томроогүй Томорсон,

эмзэглэлгүй

Томорсон,


Уруул Ажиглах,


гөлгөр, ягаан,

чийглэг

Хуурай,

хагарсан,

захаараа улаан



долоо хоногийн

турш цус гоожсон

эсвэл шархлаа

үүссэн

Хэл Ажиглах Хатуу ширүүн

нь

хэвийн,ягаан

чийглэг

Өнгөртэй,

гөлгөр,тол-

ботой, улайсан,

гүн хагарсан

Улаан, гөлгөр,

цагаан юмуу


долоо хоног

шархалсан

Хацар,

завьж амны

хөндийн

салст

Ажиглах Ягаан ба

чийглэг

Хуурай,

гялалзсан,

ширүүн улаан

эсвэл

хавагнасан


улаан толбо,

эсвэл цус гарах,

хатуу, 2 долоо

хоногийн турш

шархлах

79

Буйл Хэл

дарагчийн

үзүүрээр

буйлан дээр

нь зөөлөн

дарж үзнэ

Ягаан , араа

нь жижиг

байх, хиймэл

шүдний доорх

буйл нь ягаан

гөлгөр бат

бөх

1-ээс 6-н


тойрны хүрээ

нь улаан,

хйимэл шүдний

доорх буйл нь

нэг газраа


өвдөлттэй

цэгтэй байх

Буйл хавагнаж,

цус гарсан, 7 ба

түүнээс дээш


тойронд улайсан,

шүд нь сул,


дор нилэнхүйдээ



Шүлс Хэл

дарагчаа

хэлний дунд,

амны

хөндийн

доод хананд

хүргэж үзнэ.

Хэл чийглэг,

шүлс

чөлөөтэй,

шингэн

Хэл

хуурайшсан,

шүлс

зунгааралдсан

өтгөн

Хэл хуурайшиж

улайсан, шүлсгүй

Төрөлх

шүдний

байдал

Үрэвсэж,

үйрсэн

шүдийг

тоолох,

ажиглах

Муудсан

гэмтсэн

шүд,ёзоор

1-3 шүд , ёзоор

муудсан

гэмтсэн

4 ба түүнээс дээш

шүд, ёзоор

муудсан гэмтсэн

Хиймэл

шүдний

байдал

Ажиглах,

настан юм уу

асран

хамгаалагча

ас нь асуух

Шүд

гэмтээгүй

ихэвчлэн

хиймэл шүдээ

хийдэг

1 шүд нь

гэмтсэн

унасан, эсвэл

идэх буюу гоо

сайхны

зорилгоор

шүдээ хийдэг

1 ба түүнээс олон

шүд унасан,

эсвэл хиймэл

шүдгүй,

эсвэл байсан ч

хийдэггүй

Зажлах үед

шүдний

байдал

Зажилж байх

үед

хосоороо

байгаа

шүдийг

тоолох,

ажиглах

Зажлах үед

12 ба түүнээс

дээш хос шүд

зажлах үйл


оролцдог

8-11 хос шүд

зажлах үйл


оролцдог

0-7 шүд зажлах

үйл ажиллагаанд

оролцдог

Амны

хөндийн

ариун

цэвэр

Шүд, хиймэл

шүдний

байдлыг

ажиглах


цэвэр,

хоолны

үлдэгдэл ам

Ам юмуу


1-2 газар

хоолны

Ам ба хиймэл

шүдний ихэнх

хэсэгт хоолны


80

болон хиймэл

шүдэнд

байхгүй


Доогуур зурсан үзүүлэлт илэрсэн тохиолдолд заавал шүд, эрүү нүүрний

эмчид хандана.

Хүснэгт 5

Босоод явах сорил

Хэвийн эрүүл настнууд 10 секунд хүртэлх хугацаанд хийж гүйцэтгэдэг.

Муу явдаг, маш сул дорой настнууд 2 минут түүнээс их хугацааг зарцуулж

болно.

Сорилыг авахаас өмнө хугацааг хэмжилгүйгээр настнаар давтуулж болно.

Үр дүнг хурд, тэнцвэр, үйл ажиллагааны түвшин, гадуур явах чадвар, хэсэг

хугацааны дараах өөрчлөлттэй харьцуулж үзнэ.

Үр дүн: ≤ 10 секунд бол хэвийн

≤ 20 секунд бол хөдөлгөөн сайн, гадагш ганцаараа гарч болно,

туслах хэрэгсэлгүйгээр явж чадна гэсэн үг.

< 30 секунд бол алхааны бэрхшээлтэй, ганцаараа гадагш гарч чадахгүй,

туслах хэрэгслийг ашиглах шаардлагатай.

Гэхдээ 14 секунд, түүнээс дээш хугацаанд гүйцэтгэж байвал унах өндөр

эрсдэлтэй гэж үзнэ.

Podsiadlo D, Richardson S. The time “Up and go”. A test of basic functional mobility

for frail elderly persons. Journal of the American Geriatrics Society 1991; 39(2): 142-

148

Хүснэгт 6

Явганаас унах эрсдлийг үнэлэх Морсын шалгуур үзүүлэлт

№ Хэмжигдэхүүн Үнэлгээний оноо

Авсан оноо

1 Сүүлийн 3 сарын хугацаанд явганаас Тийм 25 -----------

Хэрэгсэл: түшлэгтэй сандал, метр, тууз, цаг

Настныг түшлэгтэй сандал дээр түшлэгийг налуулан суулгана. Сандлыг босож,

суухад хөдөлгөөнгүй, тогтвортой байхаар байрлуулна.

Тод өнгийн тэмдэглэгээг сандлаас 3 м зайд настанд харагдахуйц байрлуулна.

Заавар: “яв” гэсэн заавраар настан сандлаас босч шалан дээр тавьсан зүйлийг

тойроод буцаж ирж сандал дээрээ сууна. Хэвийн алхана.

“Яв” гэсэн зааврыг өгөнгүүт цагаа хараад эргээд сандлын түшлэгийг налан суух

хүртэлх хугацааг хэмжинэ.

Байнга өмсдөг гутлаа өмсөнө. Явахдаа хэрэглэдэг нэмэлт хэрэгслээ хэрэглэж

болно. Харин хүнээр туслуулж, түшүүлж болохгүй. Цагийн хязгаар гэж байхгүй.

Хэрэв хүсвэл зогсоод амарч болох авч сууж болохгүй.

81

унасан өгүүлэмж Үгүй 0

2 2 ба түүнээс дээш өвчний онош Тийм 15 Үгүй 0

-----------

3 Явахдаа нэмэлт хэрэгсэл хэрэглэдэг эсэх: Үгүй/Хэвтрийн/ Сувилагч тусалдаг Таяг, тулгуур ашигладаг Тэргэнцэр ашигладаг

0 15 30

----------

4 Настан гуурс тавиулсан эсэх Үгүй 0 Тийм 20

-----------

5 Алхаа, байрлалаа өөрчлөх чадвар: Хэвийн/ Хэвтрийн/ Хөдөлгөөнгүй Сул Алдагдсан

0 10 20

-----------

6 Сэтгэцийн байдал: Өөрийн чадвараа баримжаалж чадна Өөртөө бодит дүгнэлт хийх чадваргүй

0 15

-----------

Морсын шалгуур үзүүлэлтийн оноо = Бүгд ................

Морсын шалгуур үзүүлэлтийн онооноос хамаарч настны унах эрсдэлийн

зэргийг тогтооно ( Хүснэгт 16).

Хүснэгт 7

Явганаас унах эрсдэлийг үнэлэх Морсын шалгуур

үзүүлэлтийн онооны түвшин

Унах эрсдэлийн түвшин

Морсын шалгуур үзүүлэлтийн оноо

Авах арга хэмжээ

Унах эрсдэлгүй 0-24 Ерөнхий урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ

Бага зэргийн эрсдэлтэй

25-50 Унах эрсдлийн үеийн урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээг хэрэгжүүлэх

Өндөр эрсдэлтэй

≥51 Унах өндөр эрсдлийн үеийн урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээг хэрэгжүүлэх

Хүснэгт 8

Настны бие даах чадварын Катзийн үнэлгээ

Үйл

ажиллагаа Үнэлэх шалгуур Оноо

Хооллох Тусламжгүйгээр хооллоно 2

Талх зүсэх, цөцгийн тос түрхэх зэрэгт тусламж шаардана 1

Хооллоход бүрэн тусламж шаардана 0

82

Хувцаслах Хувцас сонгох, өмсөхөд тусламж шаардахгүй 2

Үдээс үдэх, товч товчлох зэрэгт тусламж шаардана 1

Хувцаслахад туслалцаа шаардана, бүрэн хувцаслаж

чадахгүй

0

Усанд

орох

/ванн,

шүршүүр/

Усанд тусламжгүйгээр орно 2

Биеийн нэг хэсэг / нуруу/ угаахад тусламж шаардана 1

Биеийн 2 хэсгээс дээш угаахад тусламж шаардана,

усанд бие дааж орж чадахгүй

0

Хөдөлгөөн Гэр дотуур болон гадгаш чөлөөтэй явж чадна /таяг,

түшлэгтэй байж болно/

2

Хүний тусламж шаардан гэр дотуур явна 1

Тусламжгүйгээр орноос босч чадахгүй 0

Бие засах Туслагчгүйгээр ариун цэврийн өрөө рүү ганцаараа явж,

суултуурт суух, ариун цэврийн цаас ашиглан цэвэрлэж

чадна

2

Ариун цэврийн өрөө рүү ороход тусламж шаардана,

хөтөвч тогтмол ашиглана.

1

Өтгөн шингэнээ барьж чадахгүй 0

Өтгөн

шингэнээ

барих

чадвар

Шээс болон өтгөнөө барих чадвар сайн, өтгөн шингэнээ

өөрөө хянана.

2

Шээс, өтгөнөө гаргахад бургуй ба шээлгүүр ашиглана.

Хөтөвч тогтмол хэрэглэнэ

1

Байнгын бургуй ба колостомийн тусламжтайгаар гаргана 0


1970 он Катз боловсруулж, АНУ-ын геронтологийн нийгэмлэг, Филадельфийн

гериатрийн нийгэмлэгээс баталсан .

10-12 оноо хэвийн сайн, 6-9 алдагдсан, 0-5 бүрэн хараат гэж үзнэ.

Хүснэгт 9

Настны багаж хэрэгсэлтэй ажиллах чадварын Лавтоны үнэлгээ

Үйл ажиллагаа Үнэлэх шалгуур Оноо

Та өөрийн

хоолоо бэлтгэж

чаддаг уу?




Та гэрийн

ажлаа хийж

чаддаг уу?




Хувцасаа

угааж чадах

уу?




83

Та эмээ жорд

бичсэн

зааврын дагуу

ууж чаддаг уу?

Тусламжгүйгээр өгсөн зааврын дагуу тохирох

тунгаар, заасан цагт ууж чаддаг

2

хэн нэгний тусламжтай /хэн нэгэн сануулах эсвэл

бэлтгэж өгвөл уудаг/

1

Эм уух чадваргүй 0

Та хол зайд

явган явж

чаддаг уу?

Өөрийн машинаар болон автобус таксигаар явж

чадна

2

Гадуур явахдаа туслагчтай хамт явна 1

Гадуур явж чадахгүй 0

Та дэлгүүрт

худалдаа хийж

чаддаг уу?

Өөрөө дэлгүүр яваад хэрэгцээт зүйлээ худалдан авч

чадна

2

Хэн нэгний хамт дэлгүүр явж хэрэгцээтэй зүйлээ

цуглуулж чадна

1

Худалдаа хийж чадахгүй 0

Та мөнгөө

өөрөө

зарцуулж

чаддаг уу?

Мөнгийг зарцуулж чадна 2

Өдөр тутмын үйл ажиллагаанд шаардлагатай мөнгө

зарцуулж чадна. Төлбөр чек бичихэд туслалцаа

шаардана.

1

Мөнгө зарцуулж огт чадахгүй 0

Та утсаар ярьж

чаддаг уу?

Бусдын тусламжгүйгээр ярих дугаар хийж залган,

дуудлага хүлээн авч утсаар ярьж чаддаг

2

Утасны дугаар цуглуулах залгахад тусламж

шаардана

1

Утас ашиглаж огт чадахгүй 0


1982 онд Лавтон боловсруулж, АНУ-ын геронтологийн нийгэмлэг,

Филадельфийн гериатрийн нийгэмлэгээс баталсан. 14-16 оноо хэвийн сайн,

10-13 алдагдсан, 6-9 бүрэн хараат гэж үзнэ.

Хүснэгт 10

Настны сэтгэцийг үнэлэх хураангуй сорил

Оноо Асуулт Тайлбар

1 Нас Өөрийн насыг хэлнэ

1 Төрсөн он Өөрийн төрсөн оноо хэлнэ

1 3 зүйл нэрлүүлнэ 3 өөр утгатай үг хэлж өгөөд 1 минутын дараа эргүүлж асууна.

1 Гэрийн хаяг Өөрийн амьдардаг гэрийн хаягаа хэлнэ

1 Байршил Одоо хаана байгаагий нь хэлүүлнэ.

1 Он Энэ жил хэдэн он бэ гэдгийг асууж хэлүүлнэ

1 Цаг (+/- 1) Одоо цаг хэд болж байгааг асууна. 1 цагийн зөрүүтэй хариултыг тооцно.

1 2 хүн таниулна Ойр байгаа 2 хүнийг зааж, хэн

84

болохыг таниулж шалгана.

1 Одоогийн ерөнхийлөгч Одоогийн ерөнхийлөгчийн нэрийг хэлүүлнэ

1 Тоог 20-с доош бууруулан тоолуулна.

6-аас дээш тоог дараалан зөв дараалалаар хэлж байвал оноог өгнө

10 Нийт авах боломжит оноо

Энэхүү сорилоор богино хугацаанд танин мэдэхүйн үйл ажиллагааг

хянаж үзнэ. 10 асуумжаар, тус бүр 1 оноогоор үнэлнэ. 8-аас дээш оноотой

бол танин мэдэхүйн чадвар хэвийн, түүнээс доош бол танин мэдэхүйн

чадварын алдагдалтай гэж үзнэ.

8-10 оноо - танин мэдэхүйн чадвар хэвийн

5-7 оноо - танин мэдэхүй чадвар бага зэрэг алдагдсан

3-4 оноо - танин мэдэхүйн чадвар дунд зэрэг алдагдсан

0-2 оноо - танин мэдэхүйн чадвар хүнд зэргээр алдагдсан.

Хүснэгт 11

Настны сэтгэл гутрал илрүүлэх сорил

№ Асуулт Хариулт Оноо

1. Та өөрийн амьдралд сэтгэл хангалуун байдаг

уу?

Тийм /Үгүй

2. Таны сонирхолыг татдаг байсан зүйл одоо

татахгүй байгаа юм шиг санагддаг уу?

Тийм /Үгүй

3. Таны амьдрал хоосон мэт санагддаг уу? Тийм /Үгүй

4. Та ихэвчлэн гунигтай байдаг уу? Тийм /Үгүй

5. Та ихэнх цагийг сайнаар төсөөлж боддог уу? Тийм /Үгүй

6. Та ямар нэгэн муу зүйл тохиолдох вий гэж

айж эмээдэг үү?

Тийм /Үгүй

7. Та ихэвчлэн баяр баясгалантай байдаг уу? Тийм /Үгүй

8. Та өөрийгөө арчаагүй дорой мэт боддог уу? Тийм /Үгүй

9. Та гадуур гарч шинэ зүйлийг хийхээс илүү

гэртээ байхыг эрхэмлэдэг үү?

Тийм /Үгүй

10. Та өөрийн ой санамжаасаа болоод олон

асуудалд орооцолддог гэж бодож байсан уу?

Тийм /Үгүй

11. Та амьд байгаадаа баярладаг уу? Тийм /Үгүй

12. Амьдрал таньд гайхамшигтай юм шиг


Тийм /Үгүй

13. Та эрч хүчээр дүүрэн байна уу? Тийм /Үгүй

14. Таны ажил хэрэг бүтэлгүйтээд байгаа юм шиг


Тийм /Үгүй

15. Та бусдаас дорой юм шиг санагддаг уу? Тийм /Үгүй

Нийт оноо ...............

.........

85

Нийт оноо: Тодоор тэмдэглэсэн хариулт өгсөн асуулт болгонд 1 оноо өгнө.

Үнэлгээ: Нийт оноо 5 буюу түүнээс дээш болсон тохиололд сэтгэл гутралтай

байна гэж үзнэ. (Шейлд,Еасаже нарын 1985 онд гаргасан ахмад настны сэтгэл

гутралыг үнэлэх шалгуур)

Хүснэгт 12


(эхний 20 бодомж)-ын асуумж

Бодомж Үгүй, тийм биш

Бараг л тийм

Тийм Яг үнэн

1. Миний сэтгэл тайван байна. 4 3 2 1

2. Миний хувьд ямар нэгэн аюулзаналхийлэл байхгүй байна.

4 3 2 1

3. Миний сэтгэл тайван биш байна. 1 2 3 4

4. Надад ямар нэг өрөвдөх сэтгэлтөрөөд байна.

1 2 3 4

5. Миний бие чөлөөтэй тэнэгэр байна 4 3 2 1

6. Би сандарчихаад байна. 1 2 3 4

7. Ямар нэгэн бүтэлгүй явдал тохиолдожмагадгүй гэж би зовж байна.

1 2 3 4

8. Би сайхан амарснаа мэдэрч байна 4 3 2 1

9. Би нэг л түгшүүртэй байна. 1 2 3 4

10. Миний сэтгэл хангалуун байна. 4 3 2 1

11. Би өөртөө итгэлтэй байна. 4 3 2 1

12. Би ундууцаж байна. 1 2 3 4

13. Би бүр байх суух газраа олохгүйбайна. 1 2 3 4

14. Сэтгэл минь нэг л дэврүүн байна. 1 2 3 4

15. Би биеэ огт бариагүй байна. 4 3 2 1

16. Би сэтгэл хангалуун байна. 4 3 2 1

17. Ямар нэгэн зүйлд санаа миньзовоод байна.

1 2 3 4

18. Сэтгэл санаа хэт цочирдсоноос биөөрийн мэдлээ алдаад байна.

1 2 3 4

19. Би баяр хөөртэй байна. 4 3 2 1

20. Миний сэтгэл тааламжтай байна. 4 3 2 1

Хүснэгт 13


(сүүлийн 20 бодомж)-ын асуумж

№ БОДОМЖ Хэзээ ч

үгүй

Хааяа

нэг

Ихэнх-

дээ

Үргэлж

1 Миний сэтгэл өндөр талдаа байдаг. 4 3 2 1

2 Би их амархан ядардаг. 1 2 3 4

3 Би амархан уйлдаг. 1 2 3 4

4 Би бусадтай адилхан аз хийморьтой 1 2 3 4

86

байхыг хүсдэг.

5 Би тааламжгүй зүйлийг эмзэг хүлэзн

авч, түунийгээ мартаж чадахгүй их

уддаг.

1 2 3 4

6 Өөртөө ажиллах хүч, урам зориг орж

байгааг би мэдэж байна.

4 3 2 1

7 Би тайван, хөндийдүү, нямбай хүн. 4 3 2 1

8 Тохиолдож болох бэрхшээл намайг

урьдчилан зовоодог.

1 2 3 4

9 Өчүүхэн зүйлээс ч санаа минь их

зовдог.

1 2 3 4

10 Би аз жаргал дүүрэн хүн. 4 3 2 1

11 Би бүх л зүйлийг зүрхэндээ ойрхон

тусгадаг.

1 2 3 4

12 Өөртөө итгэлтэй байх явдал надад

дутдаг.

1 2 3 4

13 Би өөрийгөө хамгаалах ямар ч

чадваргүй гэдгээ мэдэрдэг.

1 2 3 4

14 Би төвөгтэй нөхцөл, бэрхшээлээс

зайлсхийхийг хичээдэг.

1 2 3 4

15 Надад унжгар, шаналгаатай байдаг

тал бий.

1 2 3 4

16 Би сэтгэл хангалуун байдаг. 1 2 3 4

17 Өчүүхэн төдий ч юм бүр л миний

анхаарлыг сарниулж, намайг зовоодог.

1 2 3 4

18 Өөрийгөө азгүй хүн гэж тооцох үе

надад байдаг.

1 2 3 4

19 Би тогтвор суурьшилтай хүн. 4 3 2 1

20 Өөрийн ажил хэрэг, санаа тавих

зүйлийг бодохоор би тайван байдлаа

алддаг.

1 2 3 4

20-44 оноо авбал сэтгэл түгшилтгүй, 45-60 оноо авбал сэтгэл түгшилтийн 1-р

зэрэгтэй, 61-70 оноо авбал сэтгэл түгшилтийн 2-р зэрэгтэй, 71-80 оноо авбал

сэтгэл түгшилтийн 3-р зэрэгтэй гэж үзнэ.

87

Хүснэгт 14

Архины хэрэглээг үнэлэх (Аудит) арга

Асуумж 0 1 2 3 4

1 Та согтууруулах ундааг хэдэн

стандарт уултаар хэрэглэдэг вэ

үгүй Сард 1

удаа ба

түүнээс

доош

Сард 2-4

удаа

Долоо

хоногт 2-3

удаа .

Долоо

хоногт

дор хаяж

4 удаа

2. Та жирийн өдөрт согтууруулах

ундааг хэдэн стандарт уултаар

хэрэглэдэг вэ?

1 эсвэл

2

3 эсвэл

4

5 эсвэл

6

7эсвэл 8 10 эсвэл

түүнээс

дээш

3. Нэг удаа уухдаа 6 болон

түүнээс дээш стандарт уултын

хэмжээгээр ууж байсан удаа бий

юу?

үгүй Сар

болгон

биш


хоногт

Өдөртөө

4. Өнгөрсөн жилийн дотор

согтууруулах ундааг ууж эхэлсэн

тохиолдолд зогсоож чадахгүй


үгүй Сар

болгон

биш


хоногт

Өдөртөө


согтууруулах ундааг

хэрэглэснээс болж өөрийн хийх

ёстой юмыг хийж чадахгүй


үгүй Сар

болгон

биш


хоногт

Өдөртөө


урд өдөр нь уусан тохиолдолд

маргааш өглөө хэвийн байдалд

орохын тулд архи хэрэглэж


үгүй Сар

болгон

биш

Сардаа

Долоо

хоногт

Өдөртөө

7. Өнгөрсөн жилийн дотор танд

уусны дараа гэмшил төрж


үгүй Сар

болгон

биш


хоногт

Өдөртөө


урд өдөр согтуудаа болсон юмыг

санахгүй тохиолдол байсан уу?

үгүй Сар

болгон

биш


хоногт

Өдөртөө

9. Та согтууруулах ундааг

хэрэглэсэнээс болж бусад

үгүй Сар

болгон

Тийм

тэгэхдээ

Долоо

хоногт

Тийм

өнгөрсөн

88

хүмүүст эсвэл өөртөө хохирол

учруулж байсан удаа бий юу?

биш өнгөрсөн

жил биш

жилд

10.Таны гэр бүл хамаатнууд,

найзууд эсвэл таны эмч

архиныхэрэглээний талаар

санаа зовж архины хэрэглээг

зогсоох шаардлагатай гэж хэлж


үгүй Сар

болгон

биш

Тийм

тэгэхдээ

өнгөрсөн

жил биш

Долоо

хоногт

Тийм

өнгөрсөн

жилд

Үнэлгээ: 0-8 бол бага эрсдэлтэй, 8-12 байвал эрсдэлтэй, 12 ба түүнээс дээш бол

архины донтох өвчтэй гэж үзнэ.

Хүснэгт 15

Настны нийгмийн байдлын хураангуй асуумж

Настны эрүүл мэндийн асуудлууд

Гэр бүлийн байдал: гэрлэсэн/ бэлбэсэн/ салсан/ тусдаа амьдардаг/ ганц бие

Хүүхэд: хүү..... охин.....

Хэнтэйгээ амьдардаг вэ? Ганц бие/ гэр бүлийн хүн/ хүү/ охин/ найз Асрамжийн газар ...

Гэр орон: орон сууц/ гэр/ байшин/ нийтийн байр/ Орон сууцанд бол хэддүгээр давхарт ... Түрээсэлдэг эсэх: тийм/ үгүй Нэмэлт хэрэгсэл:.........................................................

Бие засах газар: орон сууцны, гэр хорооллын/ суултуур бүхий, суултуургүй

Асран хамгаалагч: гэр бүлийн хүн/ хүү/ охин/ найз/ бусад

Хүснэгт 16 Асран хамгаалагчийн ачааллыг үнэлэх Заритийн асуумж.

№ Өөрт чинь тохирч буй хамгийн зөв хариултыг

хариуцлагатай дугуйлна уу

Огт

үгү

й

Ба

га з

эр

эг

За

ри

мд

аа

л

Ни

лээд

Ма

ш и

х

1

Таны асруулагч өөрийн байгаа хэрэгцээнээсээ

илүү их зүйлийг гуйж шаарддаг юм шиг санагддаг

уу?

0 1 2 3 4

2

Та асруулагчтайгаа ихэнх цагийг өнгөрүүлснээс

болж өөртөө хангалттай цаг гаргаж чадахгүй

байна гэж боддог уу?

0 1 2 3 4

89

3 Та настанг асрах ажил болон гэрийн ажилдаа

бухимддаг уу? 0 1 2 3 4

4 Таны асруулагчын зан авир танд төвөг учруулдаг

уу? 0 1 2 3 4

5 Та асруулагчтайгаа байх үедээ уур уцаартай

байдаг уу? 0 1 2 3 4

6

Асруулагч чинь танд гэр бүлийн бусад гишүүн

болон найз нөхөдтэйгээ яг одоогын харилцах

харилцаанд чинь сөргөөр нөлөөлж байна гэж та

боддог уу?

0 1 2 3 4

7 Асруулагчийг чинь цаашид ямар ирээдүй хүлээж

байгаа бол гэхээс та айдаг уу? 0 1 2 3 4

8 Асруулагч чинь танаас хамааралтай юм шиг

санагддаг уу? 0 1 2 3 4

9 Та асруулагчтайгаа байхдаа бүх хүч чадлаа

дайчилдаг юм шиг санагддаг уу? 0 1 2 3 4

10 Асруулагчаасаа болоод та эрүүл мэндээрээ

хохирч байна гэж боддог уу? 0 1 2 3 4

11 Асруулагчаас чинь болж таны хувийн амьдрал

хүссэн шиг тань байж чадахгүй байна уу? 0 1 2 3 4

12 Асруулагчаа халамжилснаас болоод таны

нийгмийн амьдрал хохирч байна гэж үздэг үү? 0 1 2 3 4

13 Асруулагчаасаа болоод найз нөхдийн тухайд танд

ямар нэг асуудал тулгардаг уу? 0 1 2 3 4

14 Асруулагч чинь таныг өөрийнхөө цорын ганц

асран халамжлагч гэж боддог уу 0 1 2 3 4

15 Танд асруулагчаа халамжлахад нэмэлт зардалд

зарцуулагдах мөнгө хангалттай байдаг уу? 0 1 2 3 4

16

Асруулагчаа халамжлах хугацаа цаашид удаан

үргэлжилбэл танд түүнийг халамжлах боломж

бололцоо байгаа юу?

0 1 2 3 4

17 Асруулагч чинь өвдсөнөөс болоод та өөрийн

амьдрал ахуйдаа тавих хяналтаа алдсан уу? 0 1 2 3 4

18 Та асруулагчаа халамжлах үүргээ өөр хэн нэгэнд

орхих юм сан гэж хүсдэг үү? 0 1 2 3 4

19 Та асруулагчдаа хийж өгөх зүйлсээ чухалчилж

үздэг үү? 0 1 2 3 4

20 Та асруулагчдаа зориулж илүү их зүйл хийх

хэрэгтэй гэж боддог уу? 0 1 2 3 4

21 Та асруулагчаа асран хамгаалж байхдаа илүү

сайн ажил хийж чадна гэж боддог уу? 0 1 2 3 4

22 Эцэст нь таны асруулагчаа халамжлах ачаалал

чинь хэр зэрэг байна гэж боддог вэ? 0 1 2 3 4

90

(Stiven Zarit 1983 онд боловсруулж, 1985 онд олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдөж

батлагдсан)

0-20 оноо авбал огт ачаалалгүй, 21-40 оноо авбал бага зэрэг, 41-60 оноо авбал заримдаа ачаалалтай, 61-88 оноо авбал маш их ачаалалтай гэж дүгнэнэ

Нийт оноо:

91

Ном зүй

1. Геронтологи гериатрийн үндэс (Эмч нарт зориулсан гарын авлага)

2. Геронтологи гериатрийн үндэс (Сувилагч нарт зориулсан гарын авлага)

3. Ш.Оюунбилэг, С.Наранчимэг, Д.Солонго, С.Гантуяа нарын “Сувилахуйн

удирдлага манлайлал” суралцагчийн гаын авлага, Улаанбаатар, 2004,

х.17

4. С.Наранчимэг, О.Сарантуяа, Д.Солонго, Д.Дашдаваа, В.Даваахүү,

С.Оюунцэцэг “Чадварт суралцах нь” Улаанбаатар, 2010, х.15

5. С.Сэргэлэнчимэг, Ц.Ганцэцэг, Л.Баатар, Ц.Цэндсүрэн нарын “Төрөлжсөн

сувилахуй” Улаанбаатар, 2010, х.6

6. “Өндөр настны сувилахуй” сургалт семинарын лекцийн эмхэтгэл

Улаанбаатар, 2006, х.31-35

7. М.Шагдарсүрэн, Л.Ширнэн, И.Бат-Эрдэнэ. “Настны өдөр тутмын сувилгаа,

арга зүй” сургалт семинарын лекцийн эмхтгэл, Улаанбаатар, 2000, х.20

8. Ц.Цэрэгмаа, Ж. Мөнхцэцэг “Геронтологи гериатрийн үндэс” p14-19,150-

153

9. С.Зина, Р.Оюунханд, Б.Дамбажанцан, Ө.Батчимэг, Ж.Болорчимэг

10. ”Ахмад настанд үзүүлэх сэргээн засах үйлчилгээ”, 2006, Улаанбаатар, p

24-28

11. Р.Оюунханд, Ж.Мөнхцэцэг, П.Соёлмаа нар “Настны эрүүл мэндийн анхан

шатны тусламж үйлчилгээ”, 2009, х.

12. Зонхилон тохиолдох өвчний оношлогоо эмчилгээний удирдамж, 2005,

х.863-866

13. C.Selth Landefeld, Robert M.Palmer, Mary Anne Johnson, C.Bree Johnston

William L.Lyons, “Current geriatric diagnosis and treatment“ p 495-510

14. William B. Abrams, M.D., Robert Berkow M.D., ”The Merck Manual of

Geriatrics” p157-174

15. Robert L.Kane, Joseph G.Quslander, Itammar B.Abrass., ”Essential of clinilcal

geriatrics fifth edition p 35-68

16. Pauline Ford, Sharon Blackburn, Hazel Heath. “Nursing assessment and older

people”, Royal college of nursing toolkit, 2004

17. Podsiadlo D, Richardson S. The time “Up and go”. A test of basic functional

mobility for frail elderly persons. Journal of the American Geriatrics Society

1991; 39(2): 142-148

18. http://web.missouri.edu/%eproste/tool/FGA/index.htm

19. http://www.rncentral.com/

http://web.missouri.edu/%25eproste/tool/FGA/index.htm

http://www.rncentral.com/

Education

НАСТНЫ ЧИГЛЭЛЭЭР БОЛОВСРУУЛСАН ЭМНЭЛ ЗҮЙН УДИРДАМЖИЙН ЭМХТГЭЛ