Амьсгалын тогтолцоо

Боловсруулсан: Биологийн багш

А.Цэцгээ

Сэргээн санацгаая

Амьсгалын эрхтний бүтэц

Амьсгалын эрхтэн

Амьсгалах эрхтний бүтэц,үүрэг

Хамрын хөндий

Үүдэвч хэсэг,жинхэнэ хамрын хөндий 2оос тогтдог.Агаарыг шүүх,бүлээцүүлэх үүрэгтэй.

Залгиур хоолой

Хамрын хөндий ба амны хөндийг холбож өгдөг.Амьсгалын дээд зам болдог.

Төвөнх 3 хос,3 сондгой мөгөөрснөөс тогтдог.Агаар дамжуулах,дуу авиа үүсгэх үүрэгтэй.

Амьсгалах эрхтний бүтэц,үүрэг

Мөгөөрсөн хоолой

9-12 хагас сар хэлбэрийн давхарлан байрлана.Агаарыг дамжуулах үүрэгтэй.

Гуурсан хоолой

Мөгөөрсөн хоолойноос уушгинд орж салбарлана.Агаар дамжуулах үүрэгтэй.

Уушги Уушги баруун,зүүн хэсгээс тог тоно.Альвеолоос бүрдэнэ.Аль-веол+торлосон хялгасан судас=ацинус.Энэ бол уушгины үндсэн нэгж.

Уушги-хийн солилцооны эрхтэн

Амьсгал авах ба гарах үйл явцыг амьсгалын хөдөлгөөн гэнэ.

Амьсгал авах Амьсгал гаргах

Хүчилтөрөгч 20,9%

Хүчилтөрөгч 16,3%

Азот 79,0% Азот 79,0%

Нүүрс хүчлийн хий 0,07%

Нүүрс хүчлийн 4,5%

Бусад хий 0,03% Бусад хий 0,2%

Амьсгалын хөдөлгөөн

•Амьсгал авах •Амьсгал гаргах

•Амьсгал авах төв хөөрөлд орж амьсгал гаргах төв сааталд орно.•Өрц доош цүлхийнэ.•Цээжний хөндий тэлнэ.•Хавирган завсрын булчин суларна.•Хэвлийн булчин суларна.

•Амьсгал гаргах төв хөөрөлд орж,амьсгал авах төв сааталд орно.•Өрц дээш татагдана.•Цээжний хөндий хавчийна.•Хавирган завсрын булчин агшина.•Хэвлийн булчин агшина.

Амьсгал

Гадаад амьсгал

Дотоод амьсгал

Альвеол ба хялгасан судасны хооронд явагддаг.

Эд,эс ба хялгасан судасны хооронд явагддаг.

Уушгины хийн солилцоо нь 2 хуулиар зохицуулагддаг.

1.Дальтоны хууль:

Аливаа хий даралт ихтэйгээсээ багатай руугаа шилждэг.

2.Генрийн хууль Хий ба шингэний хоорондын шилжилтийг зохицуулна.

Уушгины амьдралын багтаамж

Гүн амьсгаа авсны дараа гадагш гаргах хийн дээд хэмжээг уушгины амьдралын багтаамж гэнэ.

Литрээр хэмждэг ба спирометр гэдэг багажаар тодорхойлдог.

Насанд хүрсэн хүн 1 минутанд 16 удаа,0-4 насны хүүхэд 40удаа,14 дээш насны хүүхэд 18 удаа амьсгалдаг.Хүн тайван үед 1 минутанд 500 мл хүчилтөрөгч шингээдэг.Үүний 360 мл нь уушгинд очдог.

Амьсгал авах үйл явц нь мэдрэл,шингэнээр зохицуулагддаг.

Амьсгалын замын өвчнүүд

1.Ханиад,томуу:Үүсгэгч ньнян,вирус.амьсгал болон агаар дуслын,ахуйн замаар халдвар- лана.Маск зүүх,хамрын алчуур хэрэглэх, хувийн ариун цэвэр сахих.

2.Сүрьеэ:Удаан хугацаагаар ханиалгах,цустай цэр гарах,хөлрөх,турж эцэх шинж илэрнэ.Нян нь чийглэг харанхуй орчинд амьдардаг.Сэргийлэх арга нь орчноо гэрэлтэй хуурай байлгах,эрүүл ахуйн дэглэм сахих,өвчтнийг тусгаарлах,эмчийн хяналтанд байлгах.

Доорхи хариултыг уншаад зөвийг“+”бурууг”-”гэж тэмдэглээрэй.

1.Амьсгал бол амьд биеийн үндсэн шинж.

2.Амьсгал хамар,төвөнх,мөгөөрсөн хоолой,гуурсан хоолой,уушги зэрэг эрхтэнээр дамжин явагддаг

3.Амьсгал авахад эс эдэд хийн солилцоо явагдахгүй.

4.Уушгины амьдралын багтаамжийг хэмждэг багажийг спирометр гэнэ.

5.Уушги хос эрхтэн бөгөөд баруун уушги 2,зүүн уушги нь 3 хэсгээс тогтоно.

Доорхи хариултыг уншаад зөвийг“+”бурууг”-”гэж тэмдэглээрэй

6.Амьсгал авах гаргах үйл явцыг амьсгалын хөдөлгөөн гэнэ.

7.Гадаад амьсгал нь эд,эс ба хялгасан судасны хооронд явагдана.

8.Дотоод амьсгал нь цулцан ба хялгасан судасны хооронд явагдана.

9.Аливаа хий даралт ихтэйгээсээ бага руу шилждэг.Генрийн хууль гэдэг.

10.Хий ба шингэний хоорондын шилжилтийг Дальтоны хууль гэдэг.

Амьсгалын замын эрхтнүүдийг нэрлээрэй.

1

2

3

4

5

6

Амьсгалын замын эрхтнүүдийн үүргийг бичээрэй.

Амьсгалын замын эрхтэн

1 Хамрын хөндий

2 Төвөнх

3 Мөгөөрсөн хоолой

4 Гуурсан хоолой

5 Уушги

6 Цулцан

Хүснэгтийг бөглөөрэй. Агаараар дамжих халдварт өвчин

Өвчний нэр

Үүсгэгч Дамжих зам

Сэргийлэх арга

Хичээлд идэвхтэй оролцсон

сурагчдадаа баярлалаа.

Хяналтын ажил”А”

1.Аль нь хийн солилцооны эрхтэн бэ? А.хамрын хөндий б.залгиур хоолой в.төвөнх

г.мөгөөрсөн хоолой д. уушги2.Уушгины цулцан гэдэг нь аль вэ? А.ацинус б.альвеол в. аль нь ч биш3.Дуу авиа үүсгэдэг эрхтэнг олоорой А.хамрын хөндий б.залгиур хоолой в.төвөнх

г.мөгөөрсөн хоолой д. уушги4.Эд,эс ба хялгасан судасны хооронд явагддаг

амьсгалыг юу гэж нэрлэдэг вэ? А.гадаад амьсгал б. дотоод амьсгал в.аль нь ч

биш

Хяналтын ажил “Б”

1.Төвөнх ямар эрхтэнд орох вэ? А.Хийн солилцооны эрхтэн б.амьсгалын замын

эрхтэн в. аль нь ч биш2.Уушгины үндсэн нэгжийг юу гэж нэрлэдэг вэ? А.альвеол б. ацинус в. цулцан г. аль нь ч биш3.Гүн амьсгаа авсны дараа гадагш гаргах хийн дээд

хэмжээг уушгины ................гэнэ. А.амьсгалын багтаамж б.амьдралын багтаамж

в.уушгины багтаамж 4.Насанд хүрсэн хүн 1 минутанд хэдэн удаа

амьсгалдаг вэ? А.12удаа б. 16удаа в.18удаа г. 20удаа

Хяналтын ажил”В”

1.3 хос,3 сондгой мөгөөрснөөс тогтдог амьсгалын замын эрхтэн юу вэ?

А.хамрын хөндий б.залгиур хоолой в.төвөнх г.мөгөөрсөн хоолой д.уушги

2.Амьсгал авахад хүчилтөрөгчийн хэмжээ хэд байдаг вэ?

А.12,3% б.16,3% в.20,9% г.25,9% д.28,5%3.Альвеол ба хялгасан судасны хооронд явагддаг

амьсгалыг юу гэж нэрлэдэг вэ? А.дотоод амьсгал б. гадаад амьсгал в.аль нь ч биш4.Хүн тайван үед 1 минутанд хичнээн мл хүчилтөрөгч

шингээдэг вэ? А.200мл б. 400мл в.500мл г. 600мл д.800мл

Хяналтын ажил “Г”

1.Хүний амьсгалаар гаргаж байгаа хүчилтөрөгчийн хувь хэд вэ?

А.16,3% б.18,3% в.20,9% г.23,9% д.25,9%2.Уушгины цэврүү ба түүнийг торлосон хялгасан

судсыг хамтад нь юу гэж нэрлэдэг вэ? А. ацинус б. альвеол в. цэврүү г. аль нь ч биш3.Амьсгал авах ба гаргах үйл

явцыг ..............................гэнэ. А.амьсгалын хөдөлгөөн б. амьсгалын зам

в.амьсгалын даралт г.аль нь ч биш4.Хүн тайван үед 1 минутанд 500мл хүчилтөрөгч

шингээдэг.Үүний хичнээн нь уушгинд очдог вэ? А.360мл б.380мл в.460мл г.480мл д.500мл

Хяналтын ажил”Д”

1.Амьсгал авах ба гаргах үйл явцад азотын хэмжээ ямар байдаг вэ?

А.20,9% б.60,9% в.79,0% г.89,0%2.Уушгин дах хийн солилцоо нь хий даралт

ихтэйгээсээ багатай руугаа шилждэг нь ямар хууль вэ?

А.генрийн хууль б.дальтоны хууль в.аль нь чбиш3.Эд,эс ба хялгасан судасны хооронд явагддаг нь

ямар амьсгал вэ? А. гадаад амьсгал б.дотоод амьсгал в.аль нь чбиш4.Аль эрхтэн нь хийн солилцоо явуулдаг амьсгалын

эрхтэн вэ? А.хамрын хөндий б. мөгөөрсөн хоолой в. уушги

г.төвөнх д.гуурсан хоолой

Хяналтын ажил”Е”

1.Уушгины үндсэн нэгж юу вэ? А.альвеол б.ацинус в. аль нь ч биш2.Амьсгалын хий ба шингэний хоорондын

шилжилтийг зохицуулдаг нь ямар хууль вэ? А.дальтоны хууль б.генрийн хууль в.аль нь ч биш3.14 дээш насны хүүхдүүд 1 минутанд хэдэн удаа

амьсгалдаг вэ? А.14 удаа б.16 удаа в.18 удаа г.20 удаа4.Дуу авиа үүсгэх үүрэгтэй амьсгалын эрхтэн аль нь

вэ? А.хамрын хөндий б.залгиур хоолой в.төвөнх

г.уушги

Тестийн хариу

1 2 3 4“А”хувилбар 1 Д Б В Б“Б”хувилбар 2 Б Б Б Б“В”хувилбар 3 В В Б “Ôхувилбар 4 А А А А“Д”хувилбар 5 В Б Б В“Е”хувилбар 6 Б Б В В

Шалгалтанд амжилттай дүн

үзүүлсэн сурагчдад баяр

хүргэе.