Амьсгалын эрхтэн тогтолцоо

ªâ÷òºíä ýõëýýä á¿õ áèåèéí åðºíõèé ¿çëýã õèéæ áèåèéí åðºíõèé áàéäëûã òîãòîîñíû äàðàà àìüñãàëûí ýðõòíèé ¿çëýã õèéõ íü îíîøèëãîîíä ÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé. Àìüñãàëûí ýðõòíèé ¿çëýãò öýýæèéã õàðæ àæèãëàõ, öýýæíèé òýìòðýëò, óóøãèéã òîãøèõ, ÷àãíàõ çýðýã îðíî.

Öýýæíèé ¿çëýã: öýýæèéã õàðæ öýýæíèé õýëáýð, íóðóóíû öýýæèí õýñãèéí õýëáýð, öýýæíèé áóë÷èíãèéí àìüñãàëä îðîëöîõ áàéäàë (èæèë, àìüñãàëä íýã òàë íü õîöðîõ), àìüñãàëûí õýëáýð, òîî, õýìíýë çýðãèéã òîäîðõîéëíî.

Öýýæíèé õýëáýðèéã ýð¿¿ë áà ýìãýã ãýæ õî¸ð õýëáýðò àíãèëàí ¿çíý. Ǻâ(ýð¿¿ë) õýëáýðòýé öýýæèéã áèåèéí åðºíõèé ãàëáèðòàé àäèëààð íîðìîñòåíèê, àñòåíèê, ãèïåðñòåíèê ãýæ àíãèëíà. Öýýæíèé õºíäèéí ýðõòí¿¿äèéí ýìãýã, àðàã ÿñíû ãàæèëòààñ áîëæ öýýæíèé õýëáýð ýìãýãýý𠺺ð÷ëºãääºã. ¯¿íä:

Òîðõ õýëáýðèéí öýýæ -. ªâ÷¿¿-íóðóóíû áîëîí õºíäëºí õýìæýý èõýññýí, ýãìèéí äýýä, äîîä õîíõîðóóä ä¿¿ð÷ òýãøèðñýí, õàâèðãàíóóäûí õîîðîíäîõ çàé ºðãºñºæ öýýæíèé õýëáýð “òîðõ” øèã õýëáýðòýé áîëíî. Öýýæ ã¿íçãèé àìüñãàë àâñàí áàéäàëòàé, àìüñãàë ãàðãàëò ñààäòàé áîëñîí áàéíà. Ýíý õýëáýðèéí öýýæ íü óóøãèíû àðõàã áºãëºðºëòºò ºâ÷íèé ¿åä òîä èëýðíý.

Õàâ÷èã öýýæ - ªâ÷¿¿, íóðóóíû õýìæýý, õºíäëºí õýìæýýñýýñ áàãàññàí, ýãýì áîëîí ò¿¿íèé äýýä, äîîä õîíõîðóóä òîä èëýðñýí, öýýæ õàâòãàé, íàðèéõàí, óðò áîëñîí áàéíà. Ýíý õýëáýðèéí öýýæ íü óóøãèíû àðõàã ñ¿ðüåý, öýýæíèé ãÿëòàí õàëüñíû íààëäàö, çóçààðëûí ¿åä èëýð÷ áîëíî.

Òàõèàí öýýæ:- Öýýæíèé õî¸ð õàæóó õîíõîéæ, ºâ÷¿¿ íü óðàãøàà ýðñ òºâèéñíººñ ºâ÷¿¿-íóðóóíû õýìæýý èõýññýí áàéíà. Ýíý õýëáýðèéí öýýæ íü ñóëüäààãààð ºâäñºí õ¿ì¿¿ñò òîõèîëääîã.

Íóðóóíû ýìãýã ººð÷ëºëò. Íóðóó óðàãøàà ìóðóéõûã ëîðäîç, õîéøîî áîë êèôîç, õàæóó òèéø ìóðóéõûã ñêîëèîç ãýíý. Çàðèìäàà õîñîëñîí ìóðóéëò áàéõ áà ýäãýýð íóðóóíû ìóðóéëò íü ñóëüäàà, ñ¿ðüåý, ãýìòýë çýðãèéí ¿ð äàãàâàð áàéäàã þì.

Àìüñãàëûí õýëáýð, õýìíýë, òîî. Àìüñãàëä õàâèðãà õîîðîíäûí áîëîí õýâëèéí áóë÷èíãóóäûí àëü íü äàâàìãàéëàí îðîëöîæ áàéãààãààð íü àìüñãàëûã öýýæíèé, õýâëèéí, õîëèìîã ãýñýí ãóðâàí õýëáýð áîëãîäîã.

Öýýæíèé àìüñãàë íü àìüñãàëä õàâèðãà õîîðîíäûí áóë÷èíãóóä èë¿¿ äàâàìãàéëàí îðîëöñîíîîñ àìüñãàë àâàõàä öýýæ ºðãºñºõèéã õýëíý. Èõýâ÷ëýí ýìýãòýé÷¿¿äýä òîõèîëäîíî.

Õýâëèéí àìüñãàë íü àìüñãàëä ºðö èë¿¿ äàâàìãàéëàí îðîëöñîíîîñ àìüñãàë àâàõàä õýâëèé óðàãø òîìîð÷ áàéõûã õýëíý. Èõýâ÷ëýí ýðýãòýé÷¿¿äýä òîõèîëäîíî.

Õîëèìîã àìüñãàë íü àìüñãàëä õàâèðãà õîîðîíäûí áîëîí ºðö íýãýí çýðýã îðîëöîæ öýýæíèé äîîä, õýâëèéí äýýä õýñýã àìüñãàëä îðîëöîæ áàéõûã õýëíý. Èõýâ÷ëýí íàñòàé õ¿ì¿¿ñò, çàðèì ýìãýã¿¿äèéí ¿åä òîõèîëäîíî.

Íàñàíä õ¿ðñýí ýð¿¿ë õ¿í ìèíóòàíä 18-20 óäàà àìüñãàëíà. Íÿëõ õ¿¿õýä ìèíóòàíä 40-45 óäàà àìüñãàëíà. Óíòàæ áàéõ ¿åä àìüñãàëûí òîî àðàé öººðíº. Õ¿íä àæëûí äàðàà áîëîí ñýòãýë èõ õºäºëñºí ¿åä ýð¿¿ë õ¿ì¿¿ñèéí àìüñãàëûí òîî îëøèðíî. Çàðèì ºâ÷íèéí ¿åä åðäèéí àìüñãàëûí äàâòàìæ, äàëàéö, ìº÷ëºã, õýìíýë àëäàãäàí ýìãýã àìüñãàë ¿¿ñãýíý. Ýìãýã àìüñãàëûã æèãä áà æèãä áóñ ìº÷ëºãòýé ãýæ àíãèëíà.

Àìüñãàëûí ìº÷ëºã íü æèãä áóñ àìüñãàëä ñýëãýõ, äîëãèîíò àìüñãàë, ×åéí-Ñòîêñ /À/, Áèîòûí /Á/ àìüñãàë çýðýã õàìààðäàã áà òàðõèíû õàâàí, öóñ õàðâàëòûí ¿åä ×åéí-Ñòîêñûí, Áèîòûí àìüñãàë èëýðíý.

Àìüñãàëûí ìº÷ëºã íü æèãä ýìãýã àìüñãàëä àìüñãàë îëøðîõ, öººðºõ, Êóññìàóëèéí /Â/ àìüñãàë çýðýã õàìààðäàã áà ýíý íü äèàáåò, óðåìè, ýëýãíèé êîìûí ¿åä èëýðíý.

À.

Á.

Â.

Çóðàã 5. Ýìãýã àìüñãàëûí õýëáýð

Öýýæíèé òýìòðýëò (palpatio): Öýýæíèé òýìòðýëòýýð öýýæíèé óÿí õàòàí ÷àíàð, õàâèðãà õîîðîíäûí çàé, öýýæíèé áóë÷èíãèéí áàéäàë, äóóíû äîðãèîã òîäîðõîéëíî. Öýýæíèé óÿí õàòàí ÷àíàðûã òîäîðõîéëîõäîî: íýã ãàðûíõàà àëãûã ºâ÷¿¿íä, íºãºº ãàðàà äàëíû õîîðîíä íýã ò¿âøèíä íÿãò íààí áàéðëóóëæ îãöîì øàõàæ ò¿ëõýõ õºäºëãººíººð, ìºí ãàðûíõàà àëãûã öýýæíèé õî¸ð òàëä áàéðëóóëàí äàõèí øàõàæ ¿çíý.Õýâèéí ¿åä öýýæ íü óÿí õàðèìõàé, òîäîðõîé ýñýðã¿¿öýëòýé áàéíà. Óóøãè õèéãýýð òýëýãäýõ, ãÿëòàíãèéí õºíäèéä øèíãýí õóðèìòëàãäàõ, ãÿëòàí õàëüñàíä èõ õýìæýýíèé íààëäàö ¿¿ññýí, õàâèðãàíû ìºãººðñ íü ÿñàæñàí íàñòàé õ¿ì¿¿ñò öýýæíèé óÿí õàòàí ÷àíàð áàãàñàæ, ýñýðã¿¿öýë èõýñíý.

Õàâèðãà áîëîí õàâèðãàíû õîîðîíäîõ çàéä õî¸ð òàëààñ íü òýìòðýëò õèéõýä õàâèðãàíû äàãóó õºíä¿¿ð áàéõ íü ÿñíû õàëüñíû ¿ðýâñýë (ïåðèîñòèò), õóãàðàë áàéæ áîëíî. Õàâèðãà õóãàðñàí áîë øàð÷èãíàõ ÷èìýý ñîíñîãäîíî. Õàâèðãàíû õîîðîíäîõ çàéä ºâäºëòýé áàéõ íü ãÿëòàí õàëüñ, õàâèðãà õîîðîíäûí áóë÷èí, ìýäðýëèéí ñóäàë ãýìòñýí ¿åä èëýðíý.

Öýýæíèé õî¸ð òàëä, íýã ò¿âøèíä õî¸ð ãàðûíõàà àëãûã íÿãò äàðæ áàéðëóóëààä ºâ÷òºíººð «ð» ¿ñýã îðñîí ¿ãèéã (õî¸ð, ãóðàâ ãýõ ìýò) äàâòàí õýë¿¿ëæ äóóíû äîðãèîã òîäîðõîéëíî.

Çóðàã 6. Öýýæíèé óÿí õàòàí ÷àíàð òîäîðõîéëîõ

Ýð¿¿ë õ¿íä äóóíû äîðãèî íü öýýæíèé õî¸ð òàëä àäèë õ¿÷òýé ìýäðýãäýõ ¸ñòîé. Õàðèí òóðàíõàé õ¿ì¿¿ñò äóóíû äîðãèî ÷àíãàð÷, òàðãàí õ¿ì¿¿ñò ñóëàðñàí áàéíà. «Ð» ¿ñýã îðñîí äîðãèîíòîé ¿ã õýë¿¿ëýõýä äóóíû õºâ÷ ÷è÷èðõèéëæ, ìºãººðñºí áà ãóóðñàí õîîëîéãîîð àâèà äàìæèí öýýæèéã õýëáýëçýëä îðóóëíà. Èéìýýñ öýýæíèé äîîä õýñýãòýé õàðüöóóëàõàä äýýä õýñýãò, ç¿¿í òàëòàé õàðüöóóëàõàä áàðóóí òàëä äóóíû äîðãèî èë¿¿ ñàéí ìýäðýãäýõ íü öýýæíèé äýýä õýñýã äóóíû õºâ÷òýé èë¿¿ îéðõîí, áàðóóí ãîë ãóóðñàí õîîëîé íü ºðãºí áºãººä áîãèíî áàéäàãòàé õîëáîîòîé þì. Óóøãèíû àãààðæèëò áàãàññàí ºâ÷í¿¿äèéí (óóøãèíû äýëáýíãèéí ¿ðýâñýë, èíôàðêò ãýõ ìýò) ¿åä äóóíû äàìæóóëàëò èõýññýíòýé õîëáîîòîé äóóíû äîðãèî ÷àíãàðäàã áîë óóøãèíû àãààðæèëò èõýññýí (óóøãè àãààðààð òýëýãäýõ) áóþó óóøãèíààñ ãàäàãø öýýæíèé õàíà ðóó äóó äàìæèõàä ñààä ¿¿ññýí (ãÿëòàíãèéí õºíäèéä øèíãýí, õèé õóðèìòëàãäàõ, ãÿëòàí õàëüñàíû íààëäàö ¿¿ñæ çóçààðàõ) òîõèîëäîëä äóóíû äîðãèî ñóëàðíà.

Óóøãè òîãøèõ (percussio) Óóøãè, ãÿëòàíãèéí õºíäèéä ¿¿ññýí ýìãýã ººð÷ëºëòèéã õàðüöóóëñàí òîãøèëòîîð, óóøãèíû õèë õÿçãààðûã áàéðøëûí òîãøèëòîîð ñóäàëíà. ªâ÷òºíã ñóóãàà áóþó áîñîî áàéðëàëä òîãøèëòûã õèéíý. Òîãøèëòûã öýýæíèé óðä õýñýãò õèéâýë ºâ÷òºíèé õî¸ð ãàðûã áóóëãàñàí, õàæóóãààñ áîë õî¸ð ãàðûã òîëãîéí àðä íü ñàëààâ÷ëóóëñàí, àð òàëààñ áîë õî¸ð ãàðàà öýýæíèéõýý óðä àâ÷ çºð¿¿ëýýä ãàðûíõàà àëãûã ýñðýã òàëûí ìºðºí äýýð òàâüæ, òîëãîéã áàãà çýðýã áºõèéëãºñºí áàéðëàëûã ñîíãîíî.

Çóðàã 7. Óóøãè õàðüöóóëàí òîãøèõ àðãà

Õàðüöóóëñàí òîãøèëò: Õàðüöóóëñàí òîãøèëòûã öýýæíèé óðä, õàæóó, õîéä õýñã¿¿äýä òîäîðõîé äýñ äàðààëàëòàé õèéíý. Ýõëýýä öýýæíèé ºìíº õýñýãò ýãýìíèé äóíä øóãàìààð, óóøãèíû îðîéãîîñ ýõëýí III õàâèðãà õ¿ðòýë òîäîðõîéëíî. Ó÷èð íü ç¿¿í òàëä III õàâèðãàíààñ äîîø ç¿ðõíèé ä¿ëèé ÷èìýý, áàðóóí òàëä ç¿ðõíèé áàðóóí õèëèéí çààãóóä òîäîðõîéëîãäîæ ýõýëíý. Õàæóóãèéí òîãøèëòûã ñóãàíû óðä, äóíä, õîéä øóãàìóóäààð, ñóãàíû õîíõðîîñ ýõëýæ V õàâèðãà õ¿ðòýë õèéíý. Ó÷èð íü ç¿¿í òàëä õýíãýðãýí ÷èìýýòýé Òðàóáåãèéí çàé, áàðóóí òàëä ýëýãíèé ä¿ëèé ÷èìýýíèé çààãóóä òîäîðõîéëîãäîæ ýõýëíý. Öýýæíèé àðûí õàðüöóóëñàí òîãøèëòûã ýõëýýä äàëíû äýýä õýñýãò (õóðóóãàà õºíäëºí áàéðëóóëæ), äàðàà íü äàëíû õîîðîíäîõ õîíõîðûí äýýä, äóíä, äîîä õýñýãò (õóðóóãàà áîñîî áàéðëóóëæ), ýöýñò íü äàëíû äîîä õýñýãò ýõëýýä íóðóóíû îéðîëöîîõ, äàðàà íü äàëíû øóãàìààð VII, VIII, IX õàâèðãàíóóäûí çàâñðààð õóðóóãàà õºíäëºí áàéðëóóëæ òîäîðõîéëíî. Ýð¿¿ë õ¿íèé öýýæíèé áàðóóí, ç¿¿í òàëä òîãøèëòûí äóó èæèë, óóøãèíû òîä àâèà ñîíñîãäîõ ¸ñòîé. Ç¿¿í óóøãèíû îðîéã áàðóóí óóøãèòàé õàðüöóóëàõàä àðàé òîä àâèà ñîíñîãääîã íü áàðóóí ìºðíèé áóë÷èí èë¿¿ õºãæñºíòýé õîëáîîòîé. Ñîëãîé õ¿íä ýñðýã áàéäàã.Óóøãèíû õàòãàà, ñ¿ðüåý, õàâäàð çýðýã ºâ÷í¿¿äèéí ¿åä óóøãèíû ýäèéí àãààðæèëò áàãàñàæ, íÿãòàðñíààñ òîãøèõîä ä¿ëèé áóþó áîãèíîñîí ÷èìýý ñîíñîãäîíî. Öýýæíèé ãÿëòàíãèéí õºíäèéä èõ õýìæýýíèé øèíãýí õóðàëäñàí ¿åä “áóë÷èí” òîãøèæ áàéãàà ìýò òóéëûí ä¿ëèé ÷ýìýý ñîíñîãääîã. Ä¿ëèé ÷èìýý íü óóøãèíû òîä àâèàíààñ ÿëãàãäàõ îíöëîã íü íàìóóí, á¿äýã, äóóíû ¿ðãýëæëýõ õóãàöàà áîãèíî áàéíà.Óóøãè àãààðààð òýëýãäýõ ºâ÷íèé ¿åä öýýæíèé á¿õ õýñýãò õàéðöãàí ÷èìýý ãàðíà. Öýýæíèé ãÿëòàíãèéí õºíäèéä õèé õóðèìòëàãäàõ, óóøãèíä òîì õýìæýýíèé õºíäèé ¿¿ññýí òîõèîëäîëä òîãøèëòîîð õýíãýðãýí ÷èìýý ñîíñîãäîíî. Áàéðëàëûí òîãøèëò: . Áàéðëàëûí òîãøèëòîîð óóøãèíû äýýä, äîîä õèë, çàéì÷èõ õºäºë㺺íèéã òîäîðõîéëíî. Óóøãèíû äîîä õèëèéã òîäîðõîéëîõäîî áîñîî øóãàìóóäààð äýýðýýñ íü äîîø òîãøèíî.

Áàðóóí óóøãèíû ýãýìíèé äóíä, ç¿¿í óóøãèéã ñóãàíû óðä øóãàìóóäààð òîãøèæ äîîä õèëèéã ýõýëæ îëîîä íóðóóíû îéðîëöîîõ øóãàìààð òîäîðõîéëîíî.

Çóðàã 8. Óóøãèíû õèë òîäîðõîéëîõ øóãàìóóä

Ýãýìíèé äóíä øóãàìààð ç¿¿í óóøãèíû äîîä õèë òîäîðõîéëîãäîõã¿é íü ç¿ðõ áàéäàãòàé õîëáîîòîé. Òîãøèëòûã óóøãèíû òîä àâèà ä¿ëèé ÷èìýýíä øèëæèõ õ¿ðòýë õèéæ, õóðóóíû äýýä èðìýãýýð õýìæèíý. Íîðìîñòåíèê õ¿íèé óóøãèíû äîîä õèë õÿçãààðûã õ¿ñíýãò 1-ýýð ¿ç¿¿ëýâ.

Õ¿ñíýãò 1

Óóøãèíû äîîä õèë

Áîñîî øóãàìóóä

Áàðóóí óóøãèíû äîîä õèë

Ç¿¿í óóøãèíû äîîä õèë

Ýãýìèéí äóíä

Ñóãàíû óðä

Ñóãàíû äóíä

Ñóãàíû àð

Äàëíû

VI õàâèðãà

VII õàâèðãà

VIII õàâèðãà

IÕ õàâèðãà

Õ õàâèðãà

Òîäîðõîéëîãäîõã¿é

VII õàâèðãà

IÕ õàâèðãà

IÕ õàâèðãà

Õ õàâèðãà

Íóðóóíû îéðîëöîîõ

Öýýæíèé

XI íóðóóíû ñýðòýí

Öýýæíèé XI

íóðóóíû ñýðòýí

Ãèïåðñòåíèê õ¿íä óóøãèíû äîîä õèë íýã íóðóóãààð äýýð, àñòåíèê õ¿íä íýã íóðóóãààð äîð áàéðëàëòàé áàéíà. Õî¸ð óóøãèíû äîîä õèë èæèë äîîøëîõ íü óóøãè àãààðààð òýëýãäýõ, äîòîð ýðõòýí äîîð áàéðëàõ (âèñöåðîïòîç), íýã òàë äîîøëîõ íü óóøãè òàéðóóëñàí ¿åä òîõèîëäîíî. ̺í òàðãàí, õýâëèéä øèíãýí õóðàëäñàí, ãýäýñ ä¿¿ðñýí ¿åä õýâëèéí äîòîîä äàðàëò èõýññýíýýñ óóøãèíû äîîä õèë 2 òàëä èæèë äýýøèëæ áîëíî.Öýýæíèé ãÿëòàíãèéí õºíäèéä øèíãýí õóðèìòëàãäñàí ¿åä òýð òàëûí óóøãèíû äîîä õèë äýýøëýí òîãøèëòîîð ä¿ëèé ÷èìýý òîäîðõîéëîãäîíî. Óóøãèíû çàéì÷èõ õºäºë㺺í íü àìüñãàëàà äýýä õýìæýýãýýð ã¿íçãèé àâààä õàìãèéí èõ õýìæýýãýýð ãàðãàõàä óóøãèíû äîîä õèë ÿìàð õýìæýýãýý𠺺ð÷ëºãäºõèéã çààõ õýìæýý þì. Óóøãèíû äîîä õèëèéã îëñîíû äàðàà, òîëãîéí àðä ãàðûã ñàëààâ÷ëóóëñàí áàéðëàëä, çºâõºí ñóãàíû àðûí øóãàìààð çàéì÷èõ õºäºë㺺íèéã òîäîðõîéëíî. ªâ÷òºíã ã¿íçãèé àìüñãàë àâàõóóëæ, ò¿ãæ¿¿ëýýä ä¿ëèé ÷èìýý ãàðòàë òîãøèæ, õóðóóíû äýýä èðìýãýýð òýìäýãëýíý. Äàðàà íü ºâ÷òºíèé àìüñãàëûã õàìãèéí èõýýð (ã¿íçãèé) ãàðãóóëàí ò¿ãæýýä, óóøãèíû òîä àâèà ä¿ëèé ÷èìýýíä øèëæòýë òîãøîîä äýýðõèéí àäèë òýìäýãëýë õèéíý. Äýýð çóðñàí õî¸ð òýìäãèéí õîîðîíäîõ çàéã õýìæèæ óóøãèíû çàéì÷èõ õºäºë㺺íèéã òîäîðõîéëíî. Õýâèéí ¿åä 4-8 ñì áàéíà. Óóøãè àãààðààð òýëýãäýõ, õàâäàð, ¿ðýâñëèéí ãàðàëòàé àòåëåêòàç, ãÿëòàí õàëüñíû íààëäàö, ºðöíèé ¿éë àæèëëàãàà õÿìàðñàí, õýâëèéí äîòîîä äàðàëò èõñýõ çýðýãò çàéì÷èõ õºäºë㺺í áàãàñàíà. Õàðèí ãÿëòàíãèéí õºíäèéä øèíãýí õóðàëäàæ, óóøãèéã øàõñàí ¿åä çàéì÷èõ õºäºë㺺í òîäîðõîéëîãäîõã¿é. Óóøãèíû îðîéí ºíäðèéã ýõëýýä óðäààñ, äàðàà íü àð òàëä òîäîðõîéëíî. ªâ÷òºíèé óðä òàëä õóðóóã ýãýìíèé äýýð áàéðëóóëàí ýãýìíýýñ äýýø m. sternocleidomastoideus -ûí òºãñãºë ð¿¿ ÷èãë¿¿ëýí ä¿ëèé ÷èìýý ãàðòàë òîãøèíî. Õýâèéí ¿åä óóøãèíû îðîéí ºíäºð ýãýìíýýñ 3-4 ñì äýýø áàéíà. Àð òàëààñ òîäîðõîéëîõäîî õóðóóãàà äàëíû õàìàðòàé çýðýãöýý áàéðëóóëàí äýýø m. sternocleidomastoideus -ûí òºãñãºë ð¿¿ ÷èãë¿¿ëýí ä¿ëèé ÷èìýý ãàðòàë òîãøèõîä õ¿ç¿¿íèé VII íóãàëàìûí ñýðòýíãèéí ò¿âøèíä ä¿ëèé ÷èìýý ãàð÷ òîäîðõîéëîãäîíî.

Êðåíèíãèéí òàëáàéã òîäîðõîéëîõäîî äýâñãýð õóðóóã òðàïåö õýëáýðèéí áóë÷èíãèéí äóíä ïåðïåíäèêóëÿð áàéðëóóëààä ýõëýýä õ¿ç¿¿ð¿¿, äàðàà íü ãàäàãø ä¿ëèé ÷èìýý ãàðòàë òîãøîîä óðòûã õýìæèæ òîäîðõîéëíî. Ýð¿¿ë õ¿íä Êðåíèíãèéí òàëáàéí (óóøãèíû îðîéí ºðãºí) õýìæýý 5-8 ñì îð÷èì áàéíà. Óóøãè àãààðààð òýëýãäýõ ¿åä óóøãèíû îðîéí ºíäºð èõñýæ, Êðåíèãèéí òàëáàé ºðãºñäºã áîë ôèáðîç, àòåëåêòàçûí ¿åä áàãàñäàã.Óóøãè ÷àãíàõ (auscultatio) Áîñîî ýñâýë ñóóãàà áàéðëàëä ºâ÷òºíã õýâèéí àìüñãàëóóëæ óóøãèíû îðîéãîîñ ýõëýæ óðä, õàæóó, àð òàëûí àäèë õýñã¿¿äýä ÷àãíàí àìüñãàëûí øóóãèàíû øèíæ ÷àíàðûã òîäîðõîéëíî. Õî¸ð ãàðûã öýýæíèé ºìíº çºð¿¿ëæ, òîëãîéã áàãà çýðýã áºõèéëãºí àðààñ, òîëãîéí àðä ñàëààâ÷ëóóëæ õàæóóãààñ (ñóãàíû øóãàìóóäààð) ÷àãíàíà. Åðäèéí ¿åä õàìðààð àìüñãàëóóëàí ÷àãíàõ áà øóóãèàíûã òîäðóóëàõûí òóëä àìààð íü àìüñãàëóóëíà. ×àãíàñàí õýñýã á¿ðäýý àìüñãàëûí ìº÷ëºãèéã 3-4 óäàà ñîíñîõ õýðýãòýé.

Çóðàã 9. Óóøãè õàðüöóóëàí ÷àãíàõ àðãà

Ýð¿¿ë õ¿íä õýâèéí àìüñãàëûí øóóãèàí: öóëöàíãèéí àìüñãàë áà ãóóðñàí õîîëîéí àìüñãàë ãýñýí õî¸ð àìüñãàëûí ÷èìýý ñîíñîãäîíî. Õýâèéí öóëöàíãèéí àìüñãàëûí ¿åä àìüñãàë àâàõ íü ãàðãàõààñàà àðàé òîä ñîíñîãäîæ, «ô» ¿ñýã õýëýõýä ãàðäàã àâèàòàé òºñòýé äóó ãàðíà.

Àìüñãàëûí ýðõòíèé ºâ÷íèé ¿åä öóëöàíãèéí áà ãóóðñàí õîîëîéí àìüñãàë íü ýìãýã áàéäëàà𠺺ð÷ëºãääºíº. Öóëöàíãèéí àìüñãàë ñóëàðñàí ¿åä àìüñãàë àâàõ áà ãàðãàõ ¿å íü õî¸óëàà áîãèíîñîæ, ãàðãàõ íü áàðàã ñîíñîãäîõã¿é. Óóøãè àãààðààð òýëýãäýõ ¿åä öýýæíèé õî¸ð òàëä àìüñãàë æèãä ñóëàðäàã áîë àìüñãàëûí ìýäðýë, áóë÷èíãèéí ¿ðýâñýë, õýâëèéí äîòîîä äàðàëò èõñýõ, õàâèðãà õóãàðàõ, ãÿëòàíãèéí õóóðàé ¿ðýâñýë, íààëäàö ¿¿ññýí áîë çºâõºí òýð õýñýã ãàçðàà àìüñãàë ñóë ñîíñîãäîíî. Öýýæíèé ãÿëòàíãèéí õºíäèéä èõ õýìæýýíèé õèé, øèíãýí õóðàëäñàí ¿åä àìüñãàë ýðñ ñóëðàõ áóþó îãò ñîíñîãäîõã¿é áîëíî. Æèæèã ãóóðñàíöðóóäûí òàðõìàë áºãëºðºëòººñ áîëæ öóëöàíä àãààð îðîõ íü ñààòàí, àìüñãàë ãàðãàõ íü õýâèéí áàéõàä àâàõ íü òàñàëäàíà. ¯¿íèéã òàñàëäñàí àìüñãàë ãýõ áºãººä èõ òºëºâ ñ¿ðüåýãèéí íýâ÷èëòèéí ¿åä çºâõºí òýð õýñýã ãàçðàà ñîíñîãäîíî.

¯ðýâñëèéí óëìààñ ãóóðñàí õîîëîé æèãä áèø íàðèéñàí, ò¿¿ãýýð ºíãºðºõ àãààðûí óðñãàëûí õóðä èõñýæ, ãóóðñàí õîîëîéãîîð õ¿÷ëýë èõòýé óðñàñíààñ øèð¿¿ññýí àìüñãàë ¿¿ñíý. ̺í óóøãèíû ãîëîìòîò ¿ðýâñëèéí ¿åä óóøãèíû ýäýä æèæèã ãîëîìòîò íýâ÷èëò ¿¿ññýíýýñ øèð¿¿í àìüñãàë ñîíñîãäîæ áîëíî. Øèð¿¿ññýí àìüñãàëûã ñîíñîõîä àìüñãàë àâàõ áà ãàðãàõ íü õî¸óëàà òîä ñîíñîãäîæ, ãàðãàõ íü óðòàññàí áàéäãààðàà öóëöàíãèéí áà ãóóðñàí õîîëîéí àìüñãàëûí çàâñðûí õýëáýð þì.

Ãóóðñàí õîîëîéí àìüñãàë íü ýð¿¿ë õ¿íä öàãààí ìºãººðñºí õîîëîéí áèôóðêàöè áóþó ñàëààëæ áóé ò¿âøèí áà òºâºíõ îð÷èì ñîíñîãäîíî. Ãóóðñàí õîîëîéí àìüñãàëûí ¿åä àìüñãàë ãàðãàõ íü àâàõààñàà àðàé èë¿¿ ¿ðãýëæèëýí, òîä ñîíñîãäîæ, «õ» ¿ñýã õýëýõýä ãàðäàã àâèàòàé òºñòýé äóó ãàðäàã. Öóëöàíãèéí àìüñãàë ñîíñîãäîõ ¸ñòîé óóøãèíû òàëáàéä ãóóðñàí õîîëîéí àìüñãàë ñîíñîãäîõ íü óóøãèíû õàòãàëãàà, àòåëåêòàç, èíôàðêò çýðýã ºâ÷íèé ¿åä óóøãèíû ýä íÿãòàð÷ äóó äàìæóóëàëò íü ñàéæèðñàíòàé õîëáîîòîé áàéäàã.

Ãóóðñàí õîîëîéí àìüñãàëûí íýã ºâºðìºö õýëáýð íü õîíãèî áóþó àìôîðûí àìüñãàë þì. Óóøãèíä ¿¿ññýí òîì (d> 5ñì) õºíäèé íü ãóóðñàí õîîëîéòîé õàðüöààòàé áîë ëîíõ ¿ëýýæ áàéãààòàé òºñòýé äóó, àâèà ãàðíà. Ýíý íü óóøãèíû ñ¿ðüåý, áóãëààíû ¿åä òîõèîëäîíî. Àìüñãàëûí ýðõòíèé ýìãýãèéí ¿åä õóóðàé, íîéòîí õýðæèãí¿¿ð, øàæèãíóóð, ãÿëòàíãèéí ø¿ðãýëäýõ ÷èìýý çýðýã àìüñãàëûí äàãàâàð øóóãèàí ñîíñîãäîíî. ¯ðýâñëèéí óëìààñ ãóóðñàí õîîëîéí ñàëñò á¿ðõ¿¿ë õººæ õàâàãíàõ, ºòãºí öýð, ñàëñò õóðàëäàõ, ãºëãºð áóë÷èí àãøèõ, õàâäàð áîëîí òîìîðñîí òóíãàëãèéí áóë÷èðõàéãààð äàðàãäàõ çýðãýýñ áîëæ ãóóðñàí õîîëîé íàðèéñàí áºãëºðñíººñ õóóðàé õýðæèãí¿¿ð ¿¿ñýæ, àìüñãàë àâàõ, ãàðãàõ ¿åèéí àëü àëèíä íü ñîíñîãäîíî. Ãóóðñàí õîîëîéí áºãëºðºëòèéí áàéðëàë, ò¿âøèí, ñîíñîãäîõ äóó, àâèàíû ºíãº, ºíäºð íàìààñ øàëòãààëàí õýðæèãí¿¿ðèéã èñãýðñýí, øóíãèíàñàí, ä¿íãýíýñýí ãýæ àíãèëíà. Æèæèã ãóóðñàí õîîëîé, ãóóðñàíöðóóäàä áºãëºðºëò ¿¿ññýí áîë èñãýðñýí, äóíä çýðãèéí ãóóðñàí õîîëîéä - øóíãèíàñàí, òîì ãóóðñàí õîîëîéä - ä¿íãýíýñýí õóóðàé õýðæèãí¿¿ð ñîíñîãäîíî. Õóóðàé õýðæèãí¿¿ð íü õàíèàëãàõ, ã¿íçãèé àìüñãàë àâñíû äàðàà àðèëàõ ýñâýýñ òîäîð÷ áîëîõ áîëîâ÷ æèæèã ãóóðñàíöðóóäûí ãºëãºð áóë÷èí àãøñàí ¿åä õàðüöàíãóé òîãòâîðòîé áàéäàã. Ãóóðñàí õîîëîéä õóðàëäñàí øèíãýíèé äóíäóóð àãààð îðîõîä õèéí áºìáºëºã ¿¿ñãýäýã. Ýíý õèéí áºìáºëºã õàãàðàõàä ¿¿ñýõ äóó àâèàã íîéòîí õýðæèãí¿¿ð ãýõ áºãººä ýíý íü àìüñãàë àâàõ áà ãàðãàõàä ¿åä õî¸óëàíä íü ñîíñîãäîíî. Íîéòîí õýðæèãí¿¿ð íü õàíèàëãàñàíû äàðàà ò¿ð õóãàöààíä àðèëààä áóöààä ñîíñîãäîæ áîëíî. Íîéòîí õýðæèãí¿¿ðèéã æèæèã, äóíä, òîì öýâð¿¿ò ãýæ àíãèëíà. Æèæèã öýâð¿¿ò íîéòîí õýðæèãí¿¿ð íü æèæèã ãóóðñàí õîîëîé, ãóóðñàíöðóóäàä ¿¿ñäýã áîë, äóíä áà òîì öýâð¿¿ò íü äóíä, òîì ãóóðñàí õîîëîéíóóä áà óóøãèíû õºíäèéä (ñ¿ðüåýãèéí êàâåðåí, áóãëàà, ÃÕÒª ãýõ ìýò) ¿¿ñíý. Öóëöàíãèéí õºíäèéä áàãà õýìæýýíèé (ä¿¿ðýí áèø) øèíãýí õóðàëäñàíààñ àìüñãàë ãàðãàõàä öóëöàíãóóäûí õàíà íààëäàæ, àìüñãàë àâàõàä ñàëàõäàà ¿¿ñãýäýã äóó àâèàã øàæèãíóóð ãýíý. Øàæèãíóóð íü ã¿íçãèé àìüñãàëàõàä òîä ñîíñîãäîõ áºãººä ÷èõíèéõýý îð÷èì ¿ñýý èìðýõýä ¿¿ñýõ àâèàòàé òºñòýé áàéíà. Øàæèãíóóð íü õàíèàëãàñàíû äàðàà øèíæ ÷àíàð íü ººð÷ëºã人ã¿é, òîãòâîðòîé çºâõºí àìüñãàë àâàëòûí òºãñãºëä ñîíñîãääîãîîðîî íîéòîí õýðæèãí¿¿ðýýñ ÿëãàãäàíà. Øàæèãíóóð íü äýëáýíãèéí õàòãàëãàà, óóøãèíû õàâàí, øèãäýýñ, öóñíû áàãà ýðãýëòèéí çîãñîíãèøëûí ¿åä ñîíñîãäîíî. Óóøãèíû äýëáýíãèéí õàòãàëãààíû ýõíèé ¿å øàòàíä öóëöàíä ºíãºðò ø¿¿äýñ õóðèìòëàãäàí ñóðôàêòàíòûã ãýìòýýñýíýýñ ýìãýãòýé õýñýãò øàæèãíóóð ñîíñîãäîíî.

Öóëöàí ø¿¿äñýýð ä¿¿ð÷, óóøãèíû ýä íÿãòðàõàä øàæèãíóóð íü æèæèã öýâð¿¿ò íîéòîí õýðæèãí¿¿ðýýð ñîëèãäîíî. Õýâèéí ¿åä ãÿëòàíãèéí õºíäèéä áèåèéí æèíãèéí 1êã òóòàìä 0.3 ìë îð÷èì øèíãýí òàðõàí áàéðëàæ áàéäàã íü ïàðèåòàëü áà âèñöåðàëü õàëüñíóóäûã ÷èéãëýí ¿ðýëö¿¿ëýõã¿é áàéõ íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëñíýýð àìüñãàëàõ ¿åä ÿìàð íýã ÷èìýý ñîíñîãääîãã¿é. Ãÿëòàíãèéí çàðèì ýìãýãèéí ¿åä ãàäàðãóó íü áàðçãàð áîëæ, õàëüñíóóä õîîðîíäîî ¿ðýëöýí ºâºðìºö ÷èìýý ¿¿ñãýäýã. ¯¿íèéã ãÿëòàíãèéí ø¿ðãýëöýõ ÷èìýý ãýõ áºãººä, õóíãàðëàñàí öàñàí äýýð ÿâãàí ÿâàõàä ãàðäàã ÷èìýýòýé àäèë òºñòýé ñîíñîãäîíî. Ãÿëòàíãèéí õóóðàé ¿ðýâñëèéí ¿åä õàëüñíóóä äýýð ôèáðèí ñóóæ, õóðèìòëàãäàí ãàäàðãóó íü áàðçãàð áîëñíîîñ ãÿëòàíãèéí ø¿ðãýëöýõ ÷èìýý ñîíñîãäîíî. ×àãíóóðàà öýýæèíä ñàéí äàðæ ÷àãíàõàä ãÿëòàíãèéí ø¿ðãýëöýõ ÷èìýý íü èë¿¿ òîäîðäîã áà õàíèàëãàñíû äàðàà øèíæ ÷àíàð íü ººð÷ëºã人ã¿é. Àìüñãàëûí áóñàä øóóãèàíóóäààñ ÿëãàõûí òóëä àìüñãàëàà ã¿íçãèé àâààä õàìðàà ÷èìõýí, àìàà æèìèéæ ºðö áà õàâèðãààðàà àìüñãàëàõ áóþó «õóóðàì÷ àìüñãàë»ûí ¿åä ãÿëòàíãèéí ø¿ðãýëöýõ ÷èìýý ñîíñîãääîã áîë õýðæèãí¿¿ð, øàðæèãíóóð íü ñîíñîãääîãã¿é.