“Бид хамтдаа” Үндэсний Форум“Байгаль орчин, Ногоон хөгжил, Аялал жуулчлалын

салбарын тулгамдсан асуудал, шийдвэрлэх арга зам” сэдэвт салбар хуралдаан

2015 оны 10 дугаар сарын 27. Улаанбаатар

  Уур амьсгалын өөрчлөлт, тогтвортой хөгжлийн асуудлууд

З.Батжаргал, НҮБ-ын Уур амьсгалын өөрчлөлтийн суурь конвенцийн Үндэсний зохицуулагч

 

Ярилцах цаг: Уур амьсгалын өөрчлөлт

Монголд тийм халтай юмуу?

Тогтвортой хөгжилд тэгж их сөргөөр

нөлөөлөх юмуу?

Гадаргын температурын өөрчлөлт, 1901-2012 он

Хур тунадасны өөрчлөлт, өнгөрсөн 110 жилд болон сүүлийн 60 жилд

All Figures © IPCC 2013

Агаарын жилийн дундаж температур Munkhbat, Natsagdorj 2013

Агаарын жилийн дундаж температур: өвөл, зун

Source: Munkhbat, Natsagdorj2013

Нэгдүгээр сар Долдугаар сар

Жилийн дундаж хур тунадас Source: Munkhbat, Natsagdorj 2013

Жилийн дундаж ууршилт Source: Munkhbat, Natsagdorj 2013

Ус- чандмань эрдэнэ

Annual total river flow variation in Mongolia, cub.km/year Source: Davaa G., 2014

 

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

1975 1985 1995 2005 2015

V, c

ub.k

m

Long-term average V, cub.km/year

Алтай Таван богдын мөсөн голууд 100 жилийн дараа буюу өнгөрсөн болон энэ зууны

эхэнд Potanin and Aleksandr glaciers .Source: MARCC 2104

Photo made in1905, by V.V. Sapojnikov

Photo made in September, 2009 by G.Davaa

Цаг агаарын гаралтай аюул гамшиг( 1989-2013 онд)

Source: NAMEM/NEMA

Байгалийн гамшиг дэд бүтцэдSource: MEGD 2013

Говь-Алтай аймгийн Цээл сумын нутаг, 2009 оны 7-р сарын 16 , уулын үер. Source: NAMEM

Хуурайшил, ган гачигийн үр дагавар

Wild fire in the spring of 2015 destroyed pasture grass in 12 aimags 51 soums covering 5.4 mln hectars of land

Severe drought occurred over 70% of the Mongolian territory in the summer of 2002

Энэ жилийн хаврын түймэр

Газрын элэгдэл, цөлжилт 2010 оны байдлаар. Source: EIC/IMH

77.8 % affected by degradation : 35.3 % - slightly, 25.9 % - moderately, 6.7 % - severely , 9.9 % - extremely degraded

SHSH

Source: present-day monsoon Source: present-day monsoon limit after Herzschuh (2006)limit after Herzschuh (2006)

Хүлэмжийн хийний хэмжээ, гадаргын температур, хур тунадасны болзошгүй өөрчлөлт өнгөрсөн болон энэ зууны сүүлийн 20 жилд

Уур амьсгалын өөрчлөлт: өнөө хүртэл ба цаашид

2020 2040 2060 2080 2100

Tem

pera

ture

cha

nge,

0 C

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

12

RCP8.5RCP4.5RCP2.6

2020 2040 2060 2080 2100

Tem

pera

ture

cha

nge,

0 C

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

12

RCP8.5RCP4.5RCP2.6

2020 2040 2060 2080 2100P

recp

itatio

n ch

ange

,%-50

0

50

100

150

RCP8.5RCP4.5RCP2.6

2020 2040 2060 2080 2100

Pre

cipi

tatio

n ch

ange

,%

-50

0

50

100

150

RCP8.5RCP4.5RCP2.6

winter

summer

Annual precipitationAnnual mean temperature

Өнөө хүртэл агаарын жилийн дундаж температур 2.070C -аар нэмэгдсэн (Source: MARCC 14).

Цаашид буюу 21-р зуунд гарч болзошгүй өөрчлөлт

Уур амьсгалын өөрчлөлтийн эерэг үр дагавар Монголд

• Өвлийн хүйтний эрч сулрана• Хавар эрт эхлэж намар оройтно.• Гол горхи, нуур цөөрөм орой хөлдөж эрт

гэснэ• Ургамлын ургах боломжит хугацаа уртасна• Дулаасаг мод бут, өвс ургамал нутагших нь

ихсэнэ• Таримал ургамлын төрөл нэмэгдэнэ• Нүүдлийн ан амьтад, шувууд буудаллах,

байрших хугацаа сунгуу болно

Уур амьсгалын өөрчлөлтийн сөрөг үр дагавар Монголд: байгалийн цаг

хугацааны хэмжээст үзэгдэл

• Өвөл үе үе эрчимтэй хүйтэрнэ• Зуны халуун өдөр олширно• Хур тунадас нэмэгдэх, буурах үе ээлжлэх боловч дүндээ

бол төдий л өсөхгүй.• Ууршил эрчимшиж газрын хөрсөнд чийг хуримтлах

хэмжээ буурна• Зуны хур тунадас татарч тэхдээ шиврээ биш аадар

хэлбэрээр орох нь зонхилно• Хур тунадасны улиралын шилжилт болж өвөл орох цасны

хэмжээ нэмэгдэнэ. Хөрсний чийгийн жилийн дүн буурна. Гол горхийн урсац бүрэлдэхэд сөргөөр нөлөөлнө.

Уур амьсгалын өөрчлөлтийн сөрөг үр дагавар Монголд: байгалийн орон зайн

хэмжээст үзэгдэл

• Байгалийн бүс хойшоо шилжиж , бүслүүр дээшээ огшино• Ойн бүс хойт хил рүү шахагдаж уулын царамд тулж

талбай хумигдаж болзошгүй.• Говь цөлийн бүс хойшоо тэлж ургамал нөмрөг сэмэрч

эхэлж болзошгүй • Бэлчээрийн ургамлын зүйлийн бүрдэлд өөрчлөлт орж мал

бэлчээрлэлтийн ачаалал даах чадавхи сульдаж болзошгүй • Бэлчээрийн ургамлын ургалтын үе шатанд өөрчлөлт орж

мал давжаарч ашиг шим нь буурч болзошгүй• Дулаан бүсийн харь ургамал “түрэмгийлэн” эзлэх

тохиолдол элбэгшиж болзошгүй

Уур амьсгалын өөрчлөлтийн сөрөг үр дагавар Монголд: Эдийн засгийн салбар

• Өвлийн улиралд мал бэлчээрлэлт хүндэрнэ, Цагаан зуд, Мөсөн зуд

• Мөнх цас, мөсөн голын хайлалтын улмаас гол горхи, бүлаг шандын урсац өөрчлөгдөж уламжлалт зуслангийн нутаг хуурайшна

• Газар тариалангийн эрсдэл нэмэгдэнэ• Эдийн засгийн бүсчилсэн хөгжлийн төлөвлөлтөд усны

нөөцийн өөрчлөлтийн хамаарал нэмэгдэнэ• Дэд бүтэц, эрчим хүчний шугам сүлжээ, авто зам, төмөр

замын өргөтгөл, хот суурины байршлын өнөөгийн төлөвлөлтийг эргэж нягтлах шаардлага гарна

Уур амьсгалын өөрчлөлтийн сөрөг үр дагавар Монголд: Нийгмийн салбар, эрүүл

мэнд

• Усны чанарын өөрчлөлтөөс хамаарах өвчлөл нэмэгдэх магадлал тал хээр, говийн бүс нутагт ихсэнэ

• Дулаан бүсийн нутагшмал өвчин тээгчид түрэн орж ирэх магадлал ихсэнэ

• Монгол орны оршин суугчдын дархлаагүй дулаан болон халуун бүсийн нутагшмал өвчин гарах магадлал нэмэгдэнэ

• Хуурайшил, хүний үйл ажиллагааны хам нөлөөний улмаас агаарын тоосжилт нэмэгдэж амьсгалын замын өвчин ихсэнэ

• Агаарын бохирдлын байгалийн шалтгаан зарим бүс нутагт нэмэгдэнэ

Уур амьсгалын өөрчлөлт ба даяаршлын хам нөлөө

Уур амьсгалын өөрчлөлт(УАӨ)-ийн үр дагавар бол зөвхөн агаарын температур, хур тунадасны өөрчлөлтөөс үүдэлтэй биш байгаль, эдийн засаг, нийгмийн хавсарсан хүчин зүйлсийн илрэл юм. Монгол орны УАӨ-ийн нөлөөний талаар ярихдаа даян дэлхийн дулааралт, дэлхий нийтииг хамарсан даяаршилын үйл яцыг хамтад нь авч үзэх шаардлагатай

Монгол: Шилжилтийн өмнө, одоо ба дараах үеийн ДНБ

Source: World Bank

Монгол: Шилжилтийн өмнө, одоо ба дараах

үеийн нэг хүнд оногдох ДНБ

Source: World Bank

УАӨ-тийн улмаас тулгарч буй болон болзошгүй бэрхшээлээс гарах арга

зам

Юуны өмнө айлаас эрэхээр авдраа уудлацгааяБусдаас бас суралцаяАвах гээхийн ухаанаар хандацгаая

Тогтвортой хөгжил, Монгол ахуй амьдрал

Нүүдлийн мал аж ахуй түшсэн амьдрах арга: ЭТДЗ арга мөн үү?

o элдэв дайн самуун,нийгмийн хямрал самуурал, эдийн засгийн доройтол

o уур амьсгалын хэлбэлзэл зэргийг даван туулжo амьдралын үндсэн хэрэгцээг хангаж харин амьдрах жимийн босгыг алхаагүй .

Байгалийн мөчлөгтэй нийцсэн амьдралын хэмнэл

”Нийтийн эзэмшлийн эмгэнэл”-гүйгээр нийтэд хүртээлтэй бэлчээр ашиглалт 　

Дөрвөн улирлын бэлчээр сэлгэлт: аргагүй эрхэнд хийж буй нүүдэл боловч давуу тал ихтэй

Хаяа багтвал бууна, хушуу багтвал иднэ. Удирдлагын зардал, захиргаадалтын гажиг, танил тал, хээл хахуулийн шалтаг байхгүй.Байгалийн нөөцийн орон зайн ялгаа, улиралын сэлгэлт бэрхшээлийг давуу тал болгон ашиглаж олзоо нэмэгдүүлж олсноо арвижуулж, гамшгаас сэргийлж гайгаас зайлсхийх боломж

Хязгаарлагдмал нөөцийн үр ашигтай хэрэглээБайгаль дахь бодис эргэлтийн зүй тогтолд

нийцсэн “хаядалгүй технологи” бүрэн утгаараа хэрэгжиж байсан

Хүн нэг бүрийн чадавхи, айл өрх бүрийн хэрэгцээ, нутаг усны боломжийн хүрээнд эрвийх дэрвийхээрээ хөдөлж хөдөлмөрөө хорших зарчим

Хүн нэмэгдвэл хүнс нэмэгдэнэ

Нийтэд хүртээлтэй экосистемийн үйлчилгээний чадамж бүхий нийгэм- экологийн тогтолцоог бий болгох үүнийг үлгэрчлэх загвар бий болгож боломжит сонголтууд гаргах хэрэгцээ

Монгол ахуй амьдрал, 3Да зарчим, биогеохимийн бүтэн эргэлт

байгалийн эргэж сэргэх нөөц байгалийн аясаар задарч уусах сав баглаа боодол, хаягдал байгалийн эргэлт тасалдахгүй түгжрэхгүй. 　

3 ДА зарчим: Дахин багасгах, Дахин ашиглах, Дахин эргэлдүүлэх, Дорнын ихэнх улс гүрэн, тэр дунд Монголд амьдралын зарчим

Ногоон эдийн засаг, Ногоон хөгжлийн үзэл баримтлал

Урагшаа явах уу, Эргээд харах уу Байгалийн эргэн сэргэх нөөцөд түшиглэсэн үйлдвэрлэл, хаягдалгүйгээр бүтэн эргэлдүүлэх хэрэглээний зарчим дээр тулгуурласан монгол түмний уламжлалт амьдралын хэвшил нь үйлдвэрлэл хэрэглээний өнөөгийн зөрчлөөс бүрэн ангид, өнөөгийн ногоон эдийн засгийн үзэл баримтлалтай бүрэн нийцэж байсан.

Ногоон хөгжлийн бодлого (Монгол улсын Их хурал, 2014)

Бодлого, хөтөлбөр Монгол улсын ногоон хөгжлийн бодлого, 2014 (2014-2030) Уур амьсгалын өөрчлөлтийн үндэсний хөтөлбөр, 2011 (2011-

2021) Төрөөс Эрчим хүчний талаар баримтлах бодлого, 2015 (2015-

2030) Төрөөс Хүнс, хөдөө аж ахуйн талаар баримтлах бодлого, 2010

(2010-2021) Төрөөс Ойн талаар баримтлах бодлого, 2015 (2016-2030) Монгол улсын мянганы хөгжлийн зорилтод суурилсан үндэсний

хөгжлийн цогц бодлого, 2008 (2008-2021)

Сэргээгдэх эрчим хүчний тухай хууль, 2015 Эрчим хүчний тухай хууль, 2015

35

Эрчим хүч (Цахилгаан дулаан)

1Улсын цахилгаан эрчим хүч үйлдвэрлэх нийт суурилагдсан чадалд сэргээгдэх эрчим хүчний эх үүсвэрийн эзлэх хувийг 2020 онд 20%, 2030 онд 30% болгож нэмэгдүүлэх

2Цахилгаан эрчим хүч дамжуулах, түгээх үеийн алдагдал 2012 онд 13.7% байсан ба түүнийг 2020 онд 10.8%, 2030 онд 7.8% хүртэл тус тус бууруулах

3 Хуучин барилгуудын дулааны алдагдлыг 2012 оны түвшингээс 2020 онд 20%, 2030 онд 40%-иар бууруулах

4ДЦС-уудын  дотоод хэрэглээ 2012 онд 14.4% байсан ба түүнийг 2020 онд 11.5%, 2030 онд 9.14% хүртэл тус тус бууруулах

5

Шинээр барих нүүрсний ДЦС-уудад уурын өндөр болон хэт өндөр параметрын технологи ашиглах замаар цахилгаан эрчим хүчний үйлдвэрлэлийн түлшний зарцуулалтыг 20%-иар бууруулах

Аж үйлдвэрД/д

Арга хэмжээ Бодлого, хөтөлбөр

1 2012-2030 онд цементийн үйлдвэрүүдэд дэвшилтэт хуурай технологи нэвтрүүлэх замаар хүлэмжийн хийг ялгарал (ХХЯ)-ыг бууруулах

- УАӨҮХ, - НАМА- 2012 оны Засгийн газрын 171-р тогтоол: Барилгын материал үйлдвэрлэлийн хөтөлбөр

Хөдөө аж ахуй

Д/д

Арга хэмжээ Бодлого, хөтөлбөр

1 Малын тоо толгойг хязгаарлах (2008 онд 43,3 сая мал байсныг 2021 онд 36.5 сая болтол бууруулах зорилт тавьсан)

Монгол мал үндэсний хөтөлбөр, 2010

Хүлэмжийн хийн ялгарлыг бууруулах зорилт

Тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлал, хэрэгжүүлэх боломж

2030 он хүртлэх улс орны хөгжлийн бодлогын бичиг баримтад тогтвортой хөгжлийн шинэчилсэн үзэл баримтлалыг суулгах Хөгжлийн болон уур амьсгалын талаарх ихэнх бодлого 2016-2020 хүртэлх хугацаатай байна. Иймд 2030 он хүртэлх хугацаанд холбогдох бодлого, хөтөлбөрийг шинэчлэн боловсруулж бүх түвшинд баталгаажуулах, хэрэгжих нөхцөл бүрдүүлэх– Жишээ: Уур амьсгалын өөрчлөлтийг сааруулахад оруулах хувь нэмрийг хэрэгжүүлэхэд 2030 он хүртэл 3,5 тэрбум ам. доллар хөрөнгө шаардана– Олон Улсын Ногоон уур амьсгалын сан, Хамтарсан кредит олгох механизм...

Ярилцах цаг: Уур амьсгалын өөрчлөлт

Монголд тийм халтай юмуу?

Тогтвортой хөгжилд тэгж их сөргөөр

нөлөөлөх юмуу?

Баярлалаа

8/13/2015 42