LOGO

Электрон худалдаа

МЗБ-4 Болортуяа

МЗБ-4 Болортуяа

Электрон худалдаа

Мэдээллийн систем

Мэдээллийн технологи

Дэлхий нийтээр сүүлийн үед хамгийн ихээр ашиглаж

байгаа худалааны нэг төрөл нь интернэт электрон

худалдаа юм. Интернетийг электрон худалдаанд

ашигласнаар орон зай, цаг хугацааг үл хамааран дэлхийн

аль ч өнцөг булангаас хэрэглэгчдэд худалдан авалт хийх

боломжийг олгож байгаа давуу талтай. Мөн хэрэглэгчдэд

хүргэлтийн үйлчилгээ үзүүлдэг төдийгүй хэрэглэгч заавал

дэлгүүрт очилгүй хүссэн газраасаа худалдан авалт хийх

тул цаг зав хэмнэнэ. Энэ нь хэрэглэгчдийг татаж, бизнесээ

эрхлэгчдэд ашиг орлого нэмэгдүүлэхэд эерэгээр нөлөөлнө.

МЗБ-4 Болортуяа

1. Бизнес эрхлэгчээс үйлчлүүлэгчид чиглэсэн Business to

Consumer (B2C)

2. Бизнес эрхлэгчээс өөр нэг бизнес эрхлэгчид чиглэсэн

чиглэсэн Business to Business (B2B)

3. Хэрэглэгчээс өөр нэг хэрэглэгчид чиглэсэн Consumer to

Consumer (C2C)

4. Хүмүүс компьютерийн файл ба эх сурвалжтай холбоотой

зүйлсийг төв вэб сэрвэргүйгээр хоорондоо солилцон

наймаалцах Peer to Peer (P2P)

5. Гар утас гэх мэт хөдөлгөөнт хэрэгслүүдийг ашиглан

худалдаа хийх m-Commerce

МЗБ-4 Болортуяа

Электрон худалдаа (е-commerce)

Электрон худалдааны үйлчилгээ эхлэл төдий байгаа бөгөөд хүмүүс энэ

үйлчилгээнд иргэд, байгууллагууд төдийлөн хэвшээгүй байна.

Электрон худалдаахийдэг

www.eshop.mn, shop.olloo.mn/, www.shopping.isee.mn/ зэрэг сайтууд

байна.www.eshop.mn сайтаар худалдаа хийхэд хэрэглэгч «e-pay»

төлбөрийнкарттай байх шаардлагатай.

Энэ картаар мөн байрны төлбөр, телефон утаснытөлбөр, Сансар КАТВ-

ийн төлбөрийг хийх боломжтой. Утсаар, электрон шуудан болон он-лайн

холболтоор төлбөрөө төлж болно.

Дутагдалтай тал нь энэ картаар өөр төрлийн төлбөр хийх асуудал

хязгаарлагдмал.

Энэ нь хэрэглэгчдийн мөнгөний эргэлтийг сааруулах муу талтай.

МЗБ-4 Болортуяа

Жишээ нь: Монголын фото зураг сонирхогчид

Flickr.com сайтын Монгол Flickr-чид бүлгийг

ашиглан интернэт худалаа хийдэг. Энэ нь

Хэрэглэгчээс өөр нэг хэрэглэгчид чиглэсэн

Consumer to Consumer (C2C) хэлбэр юм. Бизнес

эрхлэгчид та бүхэн электрон худалдаа ашиглан

өөрийн бизнесийг өргөжүүлэх таатай боломжийг

ашиглаарай

МЗБ-4 Болортуяа

МЗБ-4 Болортуяа

Мэдээллийн технологи гэж юу вэ?

Мэдээллийн технологи гэдэг нь Америкийн Мэдээллийн Технологийн Холбооны (ITAA) тодорхойлсоноор "Компьютер дээр суурилсан мэдээллийн систем, программ хангамж болон техник хангамжийндизайн, хөгжүүлэлт, хэрэгжүүлэлт, хангамж болон удирдлагыг судлахыг хэлнэ".

Мэдээллийн технологи нь цахим тооцоолуур болон програм хангамжийг хэрэглэн мэдээллийг хувиргах, хадгалах, хамгаалах, боловсруулах, дамжуулах болон найдвартайгаар хүлээн авах тухайг судалдаг.

МЭДЭЭЛЛИЙН ТЕХНОЛОГИЙН ХӨГЖЛИЙН

ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ, ЦААШДЫН ЗОРИЛТ

явдал улам өргөжиж байна. Гэхдээ хангалттай өргөн

түвшинд хөгжөөгүй байгааг

тэмдэгдэх нь зүйтэй.Аж ахуйн байгууллага бүр электрон

шуудангийн хаягтай. Монголын үндэсний худалдаа аж

үйлдвэрийн танхимийн гишүүн 650 байгууллага, аж ахуйн

нэгжийн132 нь өөрийн веб хуудастай байна. Хэрэглэгч

олонтой байгууллагууд өөрийн веб хуудсаар дамжуулан

хэрэглэгчидтэйгээ харьцаж ажил үйлчилгээгээ сурталчилж

хэрэглэгчдийн санал хүсэлтийг хүлээн авдаг. Жишээ нь

Мобиком компаний веб

сайтыг 613932 удаа үзсэн тоо байна.Үйлчилгээний салбарт

картаар үйлчилгээний төлбөрөө хийх явдлыг өргөжүүлэх

шаардлагатай байгаа.

МЗБ-4 Болортуяа

Одоо цөөн тооны томоохон үйлчилгээ,

худалдааны газрууд үйлчилгээ, бүтээгдэхүүний төлбөрөө

картаар авч байна. Энэ

хэлбэрийг хөгжүүлэхэд мэдээлэл, харилцаа холбооны

технологи талаас

мэдээллийн сүлжээний хүртээмж, хурд муу бөгөөд

холболтын үнэ тариф өндөр

байгаа нь саад болж байна.

Одоо монгол хэл дээр нийт 500 гаруй веб хуудас байдаг.

Эдгээр веб

хуудсуудыг судалж жагсаалт гаргаж, ангилах болон эдгээр

хуудсууд дотор монгол

хэлээр хайлт хийх систем бий болгох шаардлагатай байна.

МЗБ- Болортуяа

Э-Худалдааны хэрэглэгчид ба

хэрэглэгчийн технологи

Вэбийг мэдээлэл тараах, солилцох нийтлэг талбар

болгон ашиглах болсон нь бүх телематик

үйлчилгээнд томоохон цохилт болсон. Онлайн

өгөгдлийн бааз, компьютерийн конференц ба

мэдээлэл солилцох үйлчилгээнүүд бүгд вэбийн

форматаар танигддаг. Вэбэд суурилсан худалдаа

ба мэдээллийн хангамжийн амжилтын гол хүчин

зүйл нь зөвхөн нэг талын процесс нь автомажсанд

оршино, өөрөөр хэлбэл үйлчилгээгээр хангагч

талд.

МЗБ-4 Болортуяа

Вэбийг мэдээлэл тараах, солилцох нийтлэг талбар

болгон ашиглах болсон нь бүх телематик

үйлчилгээнд томоохон цохилт болсон. Онлайн

өгөгдлийн бааз, компьютерийн конференц ба

мэдээлэл солилцох үйлчилгээнүүд бүгд вэбийн

форматаар танигддаг. Вэбэд суурилсан худалдаа

ба мэдээллийн хангамжийн амжилтын гол хүчин

зүйл нь зөвхөн нэг талын процесс нь автомажсанд

оршино, өөрөөр хэлбэл үйлчилгээгээр хангагч

талд.

МЗБ-4 Болортуяа

Хэдийгээр хийсвэр мэдээллийн хэрэгцээ ихсэж байгаа ч

гэсэн Э-Худалдаа компьютерийн бус WAP, Digital TV

системд хүчээ авч магадгүй. Аюулгүй байдал

алдагдах, вирус тархахтай зэрэгцэн Интернэтийн хэвийн

үзэгдэл болсон нурал, тасрал зэрэг нь үйлчлүүлэгчдийн

хувийн асуудал болдог. Итгэлийн тухай яриа үргэлж

аюулгүй байдал руу халтирдаг. Интернэтийн төвлөрөөгүй

задгай бүтэц нь вирус тархах хакер нэвтрэхэд чөлөөтэй

байдаг. Ийм асуудлууд Э-Худалдааны хэрэглэгчдийн гол

асуудал бөгөөд аюулгүйн механизм боловсруулахад их

чармайлт гаргасан байна. Digital TV нийлүүлэгчид олонд

танигдаж, итгэгдсэн худалдааны байгууллагуудыг

ашиглах замаар хэрэглэгчиддээ хамгаалалтын талбай

үүсгэж байна.

МЗБ-4 Болортуяа

Вэб төлбөрийн процесууд

Шопинг картын процесс

Кредит картын төлбөрийн процесс

Бусад илүү нарийн төлбөрийн процессууд

МЗБ-4 Болортуяа

Систем гэж юу вэ?

Систем гэдэг үгийг тайлбар толь бичгээс харвал

иж бүрдэл, бүтэц, арга гэх мэт олон утгатай

байна.

Нийтлэг зорилгын төлөө зохион байгуулсан

элементүүд буюу бүрэлдэхүүн хэсгүүдийн

нэгдлийг систем гэнэ. Системийг бүрдүүлэх

элементүүд нь тодорхой зорилгыг

хэрэгжүүлэхийн тулд харилцан холбогдож, эмх

замбараатай ажиллагааг хийдэг нэгдэл бөгөөд

систем болсноор элемент тус бүр дангаараа хийж

чадахгүй ажлыг гүйцэтгэж чадна.

МЗБ-4 Болортуяа

Мэдээллийн систем гэж юу вэ?

Үйлдвэр байгууллагын үйл ажиллагааг хэвийн

явуулахын тулд системийг бүтээдэг. Үүнийг

ажлын систем гэнэ. Ажлын систем нь

бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх ба худалдах

систем, хүмүүсийг зохион байгуулах

систем, мэдээллийг систем гэх мэт олон системээс

тогтоно.

МЗБ-4 Болортуяа

Мэдээллийн систем гэдэг нь:

Ажлын систем дотроос мэдээлэлтэй нягт уялдсан

системийг мэдээллийн систем гэх ба компьютер

ашиглаж нийт үйлдвэрийн ажлын үр бүтээлийг

дээшлүүлэх зорилготой систем юм.

МЗБ-1 Болортуяа

Жишээ нь:

Цаг агаарын мэдээ

Цаг уурын урьдчилсан тоон мэдээн дээр үндэслэн

цаг агаарын мэдээг тооцоолон гаргадаг байна.

Цаг бүртгэлийн систем

МЗБ-4 Болортуяа

Мэдээллийн системийн бүтэц

Хэд хэдэн жижиг системүүд нийлж нэг том системийш

бүрдүүлдэг. Энэ том системийг бүхэлд нь ерөнхий систем

гэх ба жижиг системийг нь дэд систем гэнэ.

МЗБ-4 Болортуяа

Системийг шаталсан бүтцээр

дүрслэвэл

Мэдээллийн системийн төрлүүд

Үйлдвэрлэлийн мэдээллийн систем

Санхүүгийн мэдээллийн систем

Хөдөлгөөнт холбооны мэдээллийн систем

Холбоог удирдах мэдээллийн систем

Засгийн газрын мэдээллийн систем

Бараа бүтээгдэхүүний мэдээллийн систем гэх мэт

МЗБ-4 Болортуяа

LOGO

C l i c k t o e d i t c o m p a n y s l o g a n .

Мэдээлэл зүйн 4 оюутан Ц. Болортуяа