2. бюллетень верховного суда 2010

ТАЛДАУ. ТҮСІНДІРУ. ТҰЖЫРЫМ

ҮЗІНДІЛЕР

ҮЗІНДІЛЕР

МАЗМҰНЫ

СОТ АКТІЛЕРІ

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының азаматтық жəне əкімшілік істер жөніндегі қадағалау сот алқасының қаулылары......................................................... 4

СОТ АКТІЛЕРІ

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының қылмыстық істер жөніндегі қадағалау сот алқасының қаулылары............................... 7

Тұрғын үй-жайға меншік құқығы туралы даулар бойынша сот практикасына шолу....... 8

Соттардың 2009 жылы сот төрелігін жүзеге асыруы бойынша жұмыстарының қорытындысы туралы анықтама.................... 29

Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлықтары.................................................... 40

Қазақстан Республикасының заңдары.......... 42

......................................................................... 49

ЗАҢНАМАДАҒЫ ЖАҢАЛЫҚТАР -2009 ЖЫЛ

СОТ ПРАКТИКАСЫНА СІЛТЕМЕ

СОДЕРЖАНИЕ

СУДЕБНЫЕ АКТЫ Постановления надзорной судебной коллегии по гражданским и административным делам Верховного Суда Республики Казахстан...................................... 51

СУДЕБНЫЕ АКТЫ Постановления надзорной

судебной коллегии по уголовным делам Верховного Суда Республики Казахстан....... 59

Обзор судебной практики по спорам о праве собственности на жилое помещение............. 61

Об итогах работы судов по отправлению правосудия в 2009 году.................................... 82

Указы Президента Республики Казахстан..... 93 Законы Республики Казахстан........................ 95

........................................................................ 102

ИЗВЛЕЧЕНИЯ

АНАЛИЗ.ТОЛКОВАНИЕ.ВЫВОДЫ.

НОВОЕ В ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВЕ

УКАЗАТЕЛЬ СУДЕБНОЙ ПРАКТИКИ


4ҚАЗАҚСТАН

РЕСПУБЛИКАСЫ

ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010

ҮЗІНДІЛЕР

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ АЗАМАТТЫҚ ЖƏНЕ ƏКІМШІЛІК ІСТЕР ЖӨНІНДЕГІ ҚАДАҒАЛАУ СОТ АЛҚАСЫНАН

Мүлікке меншік құқығы пайда болған сəттегі мүліктің сату құны мен нарықтық құны арасындағы оң айырма құн өсімі

болып табылады(үзінді)

қаулы №4гп-40-10

О. Алматы қаласы Салық департаментінің Əуезов ауданы бойынша басқармасының салықтарды тексеру нəтижесі бойынша салық жəне бюджетке төленетін өзге де төлемдер мен өсімпұл төлеу туралы хабарламасын заңсыз деп тану туралы сотқа арыз берген.

Алматы қаласының № 2 Əуезов аудандық сотының шешімімен арыз ішінара қанағаттандырылған. О.-дан өндірілетін жеке табыс салығы (бұдан əрі-ЖТС) 288 722 теңгеге дейін, өсімақы 94 093 теңгеге дейін төмендетілген,

Алматы қалалық сотының азаматтық істер жөніндегі алқасының қаулысымен сот шешімі ЖТС мен өсімақыны төмендету туралы бөлігінде бұзылып, О.-ның талабын қанағаттандырусыз қалдыру туралы жаңа шешім қабылданған.

Апелляциялық сатыдағы соттың қаулысын бұзу жəне бірінші сатыдағы сот шешімін қалдыру туралы өтінішінде О., бірінші сатыдағы соттың «Алматы қаласы бойынша жылжымай-тын мүлік орталығының» есебін назарға алуы орынды, яғни жылжымайтын мүліктің нарықтық бағасы оған меншік құқығы тіркелген күнге сəйкес дұрыс саналған деп көрсеткен.

Ал Салық басқармасы өтінішке қатысты пікірінде МТС салық заңнамасына сəйкес дұрыс есептелген деп көрсетіп, өтінішті қанағаттандырусыз қалдыруды сұрайды.

Азаматтық істің материалдарын зерттеп жəне өтініштің уəждерін талқылап, Жоғарғы Соттың қадағалау алқасы төмендегідей тұжырым жасады.

АІЖК 387-бабының 3-бөлігіне сəйкес, заңды күшіне енген сот актілерін қадағалау тəртібімен бұзуға материалдық немесе іс жүргізу құқығы нормаларының елеулі бұзылуы негіз болып табылады.

Аталған іс бойынша апелляциялық саты заңды дұрыс түсіндірмеу нəтижесінде материалдық құқықтың елеулі бұзылуына жол берген.

2001 жылғы 12 маусымдағы Салық кодексінің 166-бабының 1-тармағына сəйкес, кəсіпкерлік қызметте пайдаланылмайтын, бір жылдан аз уақыт меншік құқығында болған жы-лжымайтын мүлікті сату кезіндегі бағаның өсімі меншіктік табысқа жатады. Осы норманың 2-тармағында мүлікті сату құны мен оны сатып алу құны арасындағы оң айырма, мүлікті сату кезіндегі құн өсімінен алынған мүліктік табыс болып табылатыны белгіленген.

Сатып алу құны болмаған кезде мүлікті сату құны мен бағалау құнының арасындағы оң айырма құн өсімі болып табылады.

Салық басқармасының 2009 жылғы наурыздағы тексеру құжаттарына орай, сату-са-тып алу шартына сəйкес, О. 2007 жылғы 22 маусымда үйін жер учаскесімен қоса 54 900 000 теңгеге сатқан.Аталған жылжымайтын мүлік оған «Алматы қаласы бойынша жылжымайтын мүлікті тіркеу орталығы» РМҚК-да тіркелген сату-сатып алу шарты, пайдалануға қабылдап алу акті, жер учаскесіне меншік құқығы туралы акті негізінде тиесілі болған. «Алматыгорзем» техникалық паспорттау департаментінің актісіне сəйкес, 2007 жылғы 22 маусым мерзімінде-гі жер учаскесінің кадастрлық (бағалау) құны 5 575 700 теңге, ал «Алматы қаласы бойынша жылжымайтын мүлікті тіркеу орталығы» РМҚК-ның жауабына орай, үйдің 2007 жылғы салық салынатын құны 1 577 210 теңге, жер учаскесімен қоса алғанда үйдің жалпы құны 7 153 210 теңге болған.

Яғни Салық кодексінің 166-бабының 1-тармағына сəйкес, О. 47 746 790 теңге мүліктік та-быс алғандықтан МТС-4 774 679 теңге, өсімпұл-1 134 640 теңге төлеуі тиіс деп деп көрсетілген хабарламада.

5

БЮЛЛЕТЕН

Ь ВЕРХОВНОГО

СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010

ҮЗІНДІЛЕР

Бірінші сатыдағы сот 2008 жылғы 10 желтоқсандағы Салық кодексінің 180-бабының 3-тармағына сүйеніп, салық басқармасының хабарламасы бір бөлігінде заңсыз, аталған нормаға сəйкес, сатып алу құны болмаған кезде, сатылатын мүлікке меншік құқығы пайда болған сəттегі мүлікті сату құны мен нарықтық құны арасындағы оң айырма құн өсімі болып табылады. «Алматы қаласы бойынша жылжымайтын мүлікті тіркеу орталығы» РМҚК-ның 2009 жылғы маусымдағы жылжымайтын мүлікті бағалау туралы есебіне сəйкес, жер учаскесі бар аталған үйдің 2007 жылғы ақпандағы нарықтық құны 52 012 784 теңге болған.Олай болса, өсім құны 54 900 000-52 012 784=2 887216 теңге, өсімпұл-94 093 теңге деген тұжырымға келген.

Апелляциялық сот сатысы бірінші сатыдағы сот шешімін өзгертіп, іске 2001 жылғы 12 маусымдағы Салық кодексінің 166-бабын қолдану керек, сатып алу құны болмаған кезде мүлікті сату құны мен бағалау құнының арасындағы оң айырма құн өсімі болып табылады, сондықтан О.-ның арызы қанағаттандырылуға жатпайды деп жаңа шешім шығарған.

«Нормативтік құқықтық актілер туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сəйкес, апелляциялық сот алқасының салықтық қатынастарға 2001 жылғы маусымдағы Салық ко-дексін қолдану туралы тұжырымы дұрыс.

Алайда апелляциялық сот алқасы мен салық органы өкілетті мемлекеттік орган белгіле-ген мүліктік салық құнын бағалау құны болып табылады деп негізсіз қорытынды жасаған.

«Қазақстан Республикасындағы бағалау қызметі туралы» Заңның 6-бабы 2-тармағының 1)тармақшасына сəйкес, жеке тұлғалардың кəсіпкерлік қызметте пайдаланылмайтын объек-тілеріне салық салу үшін Қазақстан Республикасының заңнамасына сəйкес міндетті түрде бағалау жүргізіледі.

Заңның 2-бабының 1-1) тармақшасына сəйкес, бағалау-бағалау объектісінің нарықтық немесе өзге құнын анықтау. Осылайша, басқаша көрсетілмесе, бағалау объектісінің нарықтық құны бағалау құны болып табылады.

Осыған байланысты, бірінші сатыдағы соттың мүлікке меншік құқығы пайда болған сəттегі мүлікті сату құны мен нарықтық құны арасындағы оң айырма құн өсімі болып табылады деген тұжырымымен келісу керек.

Осы айтылғандардың негізінде, АІЖК 398-бабын басшылыққа алып, Жоғарғы Соттың қадағалау сот алқасы апелляциялық сот сатысының қаулысын бұзып, бірінші сатыдағы сот шешімін күшінде қалдырды

Жұмыс беруші қызметкердің еңбек шартын бұзу туралы арызын қайтарып алу құқығына кепілдік беретін ЕК 57-бабын сақтамағандықтан,

осы бөліктегі сот актысы өзгертілуге жатады (үзінді)

қаулы №4гп-25-10

А.«Халықтық банк» АҚ-ның филиалында кепілмен қамтамасыз ету бөлімінің бастығы бо-

лып істеген. Бөлім жұмысын дұрыс жолға қоймағаны үшін оған 2009 жылғы 4 наурыза филиал директорының бұйрығымен қатаң сөгіс берілген, содан кейін іле-шала 5 сəуірдегі бұйрықпен 4 сəуірден бастап Еңбек кодексінің 57-бабының 1-тармағы бойынша (қызметкердің өз баста-масымен) жұмыстан шығарылған, бұйрықта өзінің арызы негізінде босатылды деп көрсетілген.

А. əкімшілік жазаға тартылуын жəне еңбек шартының бұзылуын заңсыз деп санап, əкімшілік жазаға тартылу туралы бұйрықты бұзып, жұмысқа қайта алу, амалсыз жұмыста болмаған уақытының жалақысын төлеу жəне моральдық зиян өндіру туралы сотқа қадағалау шағымын берген.

Астана қаласының Алматы аудандық сотының шешімімен А.-ның талаптары ішінара қанағаттандырылып, А.-ға қатаң сөгіс жариялау туралы бұйрық бұзылған. Қалған бөлігінде шағымды қанағаттандырудан бас тартылған.

Астана қаласының азаматтық істер жөніндегі сот алқасы сот шешімін өзгеріссіз қалдырған.

6ҚАЗАҚСТАН


ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010

ҮЗІНДІЛЕР

Іс материалдарын зерттеп, Жоғарғы Сот алқасы төмендегідей тұжырымға келді.АІЖК 387-бабының 3-бөлігіне сəйкес, заңды күшіне енген сот актілерін қадағалау

тəртібімен бұзуға материалдық немесе іс жүргізу құқығы нормаларының елеулі бұзылуы негіз болып табылады.

Егер сот қолданылуға жататын заң нормасын қолданбаса, материалдық құқық нормала-ры бұзылған немесе қате қолданылған болып табылады.

Аталған еңбек дауын шешкен кезде сот сатылары талап арыздың жұмысқа қайта алдыру жəне амалсыз жұмыста болмаған уақытының жалақысын төлеу туралы бөлігінде материалдық құқық нормаларын елеулі бұзған.

Еңбек кодексінің (бұдан əрі- ЕК) 57-бабының 1 жəне 2-тармақтарына сəйкес, қызметкер жұмыс берушіні бір айдан кем емес уақыт бұрын жазбаша ескертіп, өз еркімен еңбек шартын бұзуға құқылы, ал қызметкер мен жұмыс берушінің келісімі бойынша еңбек шартын аталған ескерту мерзімі бітпестен бұзуға болады.

Сонымен қатар, осы баптың 5-тармағында ескерту мерзімі өткеннен кейін қызметкер еңбек шартын бұзу туралы арызын жазбаша түрде қайтарып алуға құқылы екендігі қарастырылған.

Осы дау бойынша сот тараптар 2009 жылғы 16 наурызда еңбек шартын бұзу жəне соңғы жұмыс күні болып 2009 жылғы сəуір саналатыны туралы өзара келісімге келгенін анықтаған.

Талапкер соңғы жұмыс күнінің екінші жартысында 14-15 сағат аралығында филиал кеңсесіне өз еркімен жұмыстан босату туралы арызын қайтарып алу туралы арыз берген.

Осыған қарамастан, 5 сəуір(жексенбі) күнгі бұйрықпен еңбек шарты бұзылады.Соттар 3 сəуірде берілген арызда арыз иесінің қолы жəне тұратын жері көрсетілмеген-

діктен оны жасырын деп санау туралы, сондай-ақ арыз бергенде талапкер банктің құжаттар айналымы жəне хат-хабарлар туралы ережесін пайдаланбағаны, директорға арызды тікелей тапсыру мүмкіндігі болғаны туралы жауапкердің уəждерімен келіскен.

Солай болғанмен, жоғарыда аталған заң нормасы еңбек шартын бұзу туралы арызды қайтарып алу нысанына (тəртібіне) қандайда бір шектеу қоймайды.

Осы нақты жағдайда талапкер заң талаптарын негізінен орындаған, ескерту мерзімінің ішінде, жазбаша түрде банктің кеңсесіне арыз тапсырған, оны кеңсе мөрмен растаған.Арызды талапкер өз қолымен жазып, тегін жəне лауазымын көрсеткен.

Мұндай жағдайда арызда қол қойылмағаны жəне тұратын жері көрсетілмегені оны жа-сырын деп санауға негіз болмайды. Құжатқа қатысты күмəнді сұрақтар болса, жұмыс беруші талапкерден анықтауы керек еді, ал оның орнына талапкердің дүйсенбі күні жұмысқа шығуын күтпей, демалыс күні жұмыстан шығару туралы асығыс бұйрық шығарған.

Жұмыс беруші қызметкердің еңбек шартын бұзу туралы арызын қайтарып алу құқығына кепілдік беретін ЕК 57-бабын сақтамағандықтан, осы бөліктегі сот актысы өзгертіліп, талап-керді бұрынғы жұмысына қайта алу туралы жаңа шешім шығарылуы керек.

ЕК 177-бабына сəйкес, жұмысқа қайта алу туралы шешім дереу орындалуы тиіс. Заңның осы бабы бойынша лажсыз жұмыста болмаған, алты айдан аспайтын мерзім үшін орташа жалақы өндіріледі.

Ал талапкердің моральдық зиян өндіру туралы талабы қанағаттандырылуға жатпай-ды, өйткені жауапкердің əрекеттерімен оған моральдық зиян келтірілгені іс құжаттарымен дəлелденбейді. Сондай-ақ сот алқасы талапкердің өз еркімен жұмыстан кету туралы арызды өз бастамасымен жазғанын жəне ескерту мерзімінің бітуіне санаулы уақыт қалғанда қайтарып алғанын ескерді.

Осы айтылғандардың негізінде, АІЖК 9-398-бабын басшылыққа алып, Жоғарғы Соттың қадағалау сот алқасы бірінші сатыдағы сот шешімін жəне апелляциялық сатыдағы сот қаулысын ішінара өзгертіп, талапкер А.-ны бұрынғы бөлім бастығы лауазымына жұмысқа қайта қабылдау жəне лажсыз жұмыста болмаған алты ай мерзім үшін зейнетақы қорына төлем мен міндетті салықтық төлемді шегергенде 1 268 400 теңге өндіру туралы жаңа шешім қабылдады.Қалған бөлігінде сот актілері өзгеріссіз қалдырылды.

7

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010

ҮЗІНДІЛЕР

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ ҚЫЛМЫСТЫҚ ІСТЕР ЖӨНІНДЕГІ ҚАДАҒАЛАУ СОТ АЛҚАСЫНАН

Сот істі қайта қарағанда қылмыстық іс жүргізу құқығын өрескел бұзып, жазаны күшейту немесе неғұрлым ауыр қылмыс туралы заңды қолдану

мəселесі қойылмаса да сотталғанның жазасын ауырлатқан (үзінді)

қаулы №4уп-119-09

Қызылорда қалалық сотының үкімімен Е., бұрын сотталмаған, ҚК-нің 177-бабы 3-бөлігінің «б»тармағымен мүлкін тəркілеп, 5 жыл 6 айға бас бостандығынан айыруға, жазасын жалпы режимдегі түзеу колониясында өтеуге сотталған. Қызылорда облыстық соты қылмыстық істер жөніндегі сот алқасының қаулысымен үкім өзгеріссіз, сотталған мен қорғаушының апелляциялық шағымдары қанағаттандырусыз қалдырылған.

Қадағалау шағымында қорғаушы сотталған Е.-ге қатысты алдын ала тергеу біржақты, тек айыптау бағытында жүргізілгенін, сот ол кемшіліктерді жоймағанын, сонымен қатар сот істі екін-ші рет қарағанда ҚІЖК-нің 423-3-бабының 3-бөлігінің талаптарын өрескел бұзып, сотталғанға бұрынғыдан ауыр жаза тағайындағанын көрсетіп, іс бойынша қабылданған сот қаулыларын бұзуды, қылмыстық істі қысқартуды сұраған.

Жоғарғы Соттың қадағалау сот алқасы іс материалдарын зерттеп, төмендегідей тұжырым жасады.

Сотталған Е.-нің қылмысы сот талқылауы барысында өз дəлелін толық тапқан. Оның əрекеттері қылмыстық заңмен дұрыс дəрежеленген.

Е. осы іс бойынша кінəлі болып танылған Ж.-мен алдын ала сөз байласып, өзінің көптен араласып жүрген танысы П.-дан алаяқтық жолмен алдап ақша алуды көздеген. Өзін сол кездегі Қызылорда ішкі істер департаменті бастығының əпкесімін деп сендіріп, ал Ж.-ны оның əйелі деп таныстырып: «інім өз қызметінде қалуы үшін керек болып тұр, үлкен лауазымда істейтін адам ғой, он күннің ішінде қайтарады» деп əуелі 3 600 000 теңге, соңынан 2 400 000 теңге алып, жəбірленушіге алаяқтық жолмен 6 000 000 теңге зиян келтірген.

Сонымен қатар Е.-ге қатысты сот қаулылары мына негіздерге сəйкес өзгертілуге жатады.Аталған қылмыстық іс бірінші сатылы сотта мəні бойынша қаралып, Е. ҚК-нің 177-бабы

3-бөлігі бойыша кінəлі деп танылып, 5 жылға бас бостандығынан айыруға сотталған. Іс сотталғандардың апелляциялық шағымдарына, прокурордың наразылығына сəйкес облыстық сотта қаралып, үкімнің күші жойылып, іс қайта қарауға жолданған.

Бірінші сатылы сот істі қайта қарап, Е.-ні ҚК-нің 177-бабы 3-бөлігі бойыша кінəлі деп та-нып, 5 жыл 6 айға бас бостандығынан айыруға соттаған. Бірінші үкімнің күшін жоюда жазаны күшейту немесе əлдеқайда ауыр қылмыс туралы заңды қолдану мəселесі қойлмаса да Е.-ге бұрынғы жазадан ауыр жазаны заңсыз қолданған, сөйтіп ҚІЖК-нің 423-3-бабы 3-бөлігінің 2-тармағының талаптарын өрескел бұзған.

«Бас бостандығынан айырудың кейбір мəселелері туралы» Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2001 жылғы 19 қазандағы нормативтік қаулысына сəйкес, үкім бұзылғаннан кейін соттар істі жаңадан қараған кезде жаза тағайындаудың жалпы негіздерінен басқа, ҚІЖК-нің 423-3, 469-баптарының талаптарын назарға алуы керек. Алдыңғы үкімнің жеңілдігіне не əлдеқайда ауыр қылмыс туралы заңды қолдану қажеттігіне байланысты бұзылған жəне сотталушының əс-əрекеттері шын мəнісінде осы заң бойынша дəрежеленген жағдайларда ғана жазаны күшейтуге жол беріледі.

Облыстық сот алқасы апелляциялық тəртіппен істі қарағанда заң талабы бұзылуына на-зар аудармай, сот үкімін өзгеріссіз қалдырған.

Жоғарыда айтылғандардың негізінде жəне ҚІЖК-нің 467-бабы 6-бөлігінің 2-тармағын басшылыққа алып, Жоғарғы Соттың қадағалау сот алқасы Қызылорда қалалық сотының сотталған Е. жөніндегі үкімін, Қызылорда облыстық соты қылмыстық істер жөніндегі алқасының қаулысын өзгертіп, тағайындалған жазаны 5 (бес) жылға дейін төмендетуге, үкімнің қалған бөлігін өзгеріссіз қалдыруға қаулы етті.

8ҚАЗАҚСТАН


ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010

ТАЛДАУ . ТҮСІНДІРУ . ТҰЖЫРЫМ .

ТҰРҒЫН ҮЙ-ЖАЙҒА МЕНШІК ҚҰҚЫҒЫ ТУРАЛЫ ДАУЛАР БОЙЫНША СОТ ПРАКТИКАСЫНА ШОЛУ

Талап арыздарды қабылдау тəртібінің сақталуы

Тұрғын үй-жайларға меншік құқығы туралы даулар талап қою бойынша іс жүргізу тəртібімен қаралады.

АІЖК-нің 33-бабына сəйкес, жер учаскелеріне, үйлерге, үй-жайларға, ғимараттарға, жерге тығыз байланысты басқа объектілерге (жылжымайтын мүлік) құқықтар туралы, мүлікті тыйым салудан босату туралы талаптар осы объектілер немесе тыйым салынған мүлік орналасқан жер бойынша қойылады.

Заңның осы ережелері негізге алына отырып, тұрғын үйге меншік құқығы туралы талаптар оның орналасқан жері бойынша қаралады. Осыған қарамастан, Г.-нің С.-ға тиесілі үйді иелену мерзімінің ескіруіне байланысты меншік құқығын тану туралы С-ға жəне əділет департаментіне қойған талап арызы соттың 16.01.2009 жылғы ұйғарымымен қозғалыссыз қалдырылған жəне С.-нің Алматы қаласында тіркелмеуіне байланысты кері қайтарылған. Солай бола тұра, талап арызда С.-нің мекен-жайы даулы үй орналасқан мекен-жай бойынша, яғни Алматы қаласы, Комсомол көшесі “Н”-үй деп көрсетілген. Сот АІЖК-нің 33-бабының жылжымайтын мүлікке меншік құқығы туралы талаптар оның орналасқан жері бойынша қойылады деген талабын ескермеген.

АІЖК-нің 150-бабына сəйкес, талапкер жауапкердің тегін, атын жəне əкесінің атын (егер ол жеке басын куəландыратын құжатта көрсетілген болса), тұрғылықты жерін не-месе тұрған жерін талап арызында көрсетуге міндетті.

Сот практикасын зерделеу сатушылар Қазақстан Республикасынан не даулы тұрғын үй-жай тұрған елді мекеннен тыс жерге кеткенде не қайтыс болғанда тұрғын үй-жайды сату-сатып алу шарттарын жарамды деп тану туралы істер бойынша талап арыздарды қабылдау кезінде соттардың көп жағдайларда қиындықтарға кез болатынын көрсетті.

Осы санаттағы істер бойынша жауапкерлердің тұрғылықты жерін немесе тұрған жерін көрсету бөлігінде біркелкі сот практикасы жоқ.

Көп жағдайда талап арыздарда жауапкерлердің мекен-жайлары мүліктің орналасқан жері бойынша емес, олардың белгілі болған соңғы тұрғылықты жері, мысалы «Ресей», «Герма-ния», «РФ» деп көрсетіледі (Ш.-нің үйді сатып алу-сату шартын жарамды деп тану туралы П.-ға қойған талабында жауапкердің мекен-жайы «Ресей Федерациясы» деп, М.-нің мəмілені жарам-ды деп тану туралы П.-ға қойған талап арызында жауапкердің мекен-жайы «Германия» деп көрсетілген). АІЖК-нің 150-бабына сəйкес, жауапкердің тұрғылықты жері (тұратын жері) талап арызда көрсетілуге міндетті болғандықтан, тараптарға талап арызда жауапкердің бұрынғы бел-гілі мекен-жайын немесе оның мүлкінің орналасқан жерін көрсету үшін уақыт беріліп, аталған талап арыздар қозғалыссыз қалдырылуға жатады.

АІЖК-нің 51-бабына сəйкес, сот істі дайындау үстінде немесе бірінші сатыдағы сотта оны қарау кезінде талап бойынша жауап беруге тиісті емес адамға талап қойылып отырғанын анықтаса, істі тоқтатпай, талап қоюшының өтініші бойынша тиісті емес жауапкерді тиісті жауапкермен ауыстыра алады.

Солай бола тұра, мəмілелерді жарамды деп тану туралы талап арыздар-да қойылған талап бойынша жауап бере алмайтын жауапкерлердің көрінеу қате көрсетілгеніне қарамастан соттар АІЖК-нің 51-бабының талаптарын əрдайым орындап отырмайды.

Мысалы, С.-нің өзі мен О., Р. арасындағы мəмілені жарамды деп тану туралы талап ары-зында мəміле тарабы болып табылмаса да «Шардара ауданы əкімінің Аппараты» ММ жауап-кер ретінде көрсетілген.

А. өзі 2000 жылғы 21 қаңтарда П.-дан сатып алған үйді сатып алу-сату мəмілесін жа-рамды деп тану туралы талабында «Жолаушылар көлігі мен автомобиль жолдары тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы бөлімін» жауапкер ретінде көрсеткен.

Немесе, Ч. əкім мəміле тарабы болмаса да, сатып алу-сату мəмілесін жарамды деп тану туралы Есік қаласының əкіміне талап қойып сотқа жүгінген.

Ж. өзі мен оған пəтерді сатқаннан кейін 8 ай өткен соң қайтыс болған Е.-нің арасындағы сатып алу-сату мəмілесін жарамды деп тану туралы қойған талабында Масақ селолық округін жауапкер ретінде көрсеткен. Т. мəмілені жарамды деп тану туралы қойған талабында үй 1998 жылы Е.-ден сатып алынса да Қаражота селолық округін жауапкер ретінде көрсеткен.

9

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010


2-117

Соттар аталған істер бойынша мəмілені жарамды деп тану туралы қойылған талап бойынша тек басқа тарап жауапкер болуы мүмкін болса да талапкерлерге тиісті емес жауапкерді тиісті жауапкермен ауыстыруды ұсынбаған.

Талаптардың істердің басқа санаттары бойынша да тиісті емес жауапкерлер-ге қойылу жағдайлары кездеседі, алайда соттар АІЖК-нің 51-бабының нормаларын қолданбаған.

Л. бұрынғы күйеуі Г. қайтыс болғаннан кейін үйдің 1/2 бөлігіне өзінің меншік құқығын тану туралы талап арызында ОҚО əділет басқармасын жауапкер ретінде көрсеткен. Оның ұлы М. шешесі Л.-ге қарсы жазған қарсы талап арызында əділет басқармасын үшінші тарап ретін-де көрсетіп, ол да қайтыс болған əкесінің үйінің жартысына өзінің меншік құқығын тануды сұраған.

Аталған жағдайларда əділет басқармасы не жауапкер үшінші тарап бола алмайды, өйткені бұл орган мүлікке меншік құқығын жəне олармен жасалатын мəмілелерді тіркеумен ай-налысады əрі коммуналдық меншікті басқаруға уəкілетті орган болып табылмайды. Бұған қоса, шешесінің талап арызында жауапкер ретінде көрсетілмегендіктен Л.-дің талап арызы қарсы талап арыз болып табылмайды.

Талапкердің ұлы М. қайтыс болған əкесіне тиесілі үйдің екінші бөлігінде тұрып жатқандық-тан, өзінің мұраны қабылдауының заңдық фактісін анықтау туралы жеке арызбен сотқа жүгінуге құқылы болатын.

АІЖК-нің 48-бабына сəйкес, азаматтар мен заңды тұлғалар азаматтық процес-те тараптар болып табылады. АІЖК-нің 32-бабының 3-тармағына сəйкес, «заңды тұлға филиалының немесе өкілдігінің қызметінен туындайтын талап та филиалдың немесе өкілдіктің орналасқан жері бойынша қойылуы мүмкін». Алайда, мұндай істе жауапкер ретінде заңды тұлғаның өзін көрсету керек.

Солай бола тұра, заңды тұлғалардың филиалдары тараптар ретінде көрсетілген істер де бар. Ал іс матералдарында судьяның талапкердің келісімімен тиісті емес тарапты тиісті тарап-пен ауыстыруды ұсынғаны туралы мəлімет жоқ.

Мысалы, А. мүлікті «Казавтодор» РМК Ақсу филиалынан бөтеннің заңсыз иелігінен алу туралы талап қойған. Осы іс бойынша заңды тұлғаның өзі - «Казавтодор» РМК жауапкер ретін-де көрсетілуге тиіс еді.

Қаратал аудандық қазынашылық басқармасының пəтерді жекешелендіру шартын жарам-сыз деп тану туралы талап арызында Н. жауапкер ретінде көрсетілген. Ал шын мəнісінде, та-лап арыздың мазмұнына қарағанда, оған қоса тіркелген жекешелендіру шартынан пəтерді Н. емес, оның күйеуі О.-ның (істің 5 жəне 41-парақтары) жекешелендіріп алғанын көруге болады, алайда ол жауапкер ретінде көрсетілмеген. Бұған қоса, аудандық қазынашылық басқармасы заңды тұлға-облыстық қазынашылық басқармасының құрылымдық бөлімшесі болып табыла-ды жəне іс бойынша тарап бола алмайды. Талап арызда жəне оған қоса тіркелген құжаттарда аудандық қазынашылық басқармасының талап қою жөніндегі өкілеттіктері жазылмаған.

АІЖК-нің 150-бабы 1-тармағының 3) тармақшасына сəйкес, жеке тұлға немесе жұмыс істейтін заңды тұлға жауапкер ретінде көрсетіледі.

Солай бола тұра, кейбір жағдайларда талап арыздарда қайтыс болған адамдар жауапкер ретінде көрсетіледі.

Мысалы, К.-нің мəмілені жарамды деп тану туралы талап арызында 03.03.2008 жылы қайтыс болған А. жауапкер ретінде көрсетілген. Мұндай талап арыз қозғалыссыз қалдырылып, қайтыс болған адамға талап қойылмайтындықтан талапкерге тиісті емес жауапкерді тиісті жауапкермен ауыстыру үшін мерзім берілуі қажет еді. АК-нің 13-бабының 2-тармағына сəйкес, азаматтың құқық қабiлеттiлiгi ол туған кезден басталып қайтыс болған соң тоқтатылады.

Істерді зерделеу барысында талап арыздарда жауапкердің мүлдем көрсетілмейтіні немесе оның мекен-жайы көрсетілмейтіні анықталған жағдайлар да кездесті.

Мысалы, «Қарағанды қаласы тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы, жолаушылар көлігі жəне автомобиль жолдары бөлімі» ММ-нің жекешелендіру шартын жарамсыз деп тану туралы талап арызында жауапкер тіпті көрсетілмеген. Оның орнына «Қарағанды облысы қалалық ішкі істер басқармасының мəліметтері бойынша табылған жоқ» деп жазылған.

Немесе, Р.-дің өз бетімен салған құрылысқа меншік құқығын тану туралы талап арызында жауапкер көрсетілмеген, ал Астана қаласының Алматы ауданының əкімдігі мүдделі тұлға ретін-де көрсетілген. Т.-нің үйге меншік құқығын тану туралы талабында, М.-нің мəмілені жарамды деп тану туралы талап арызында тап осылай жауапкерлер көрсетілмеген.

1010ҚАЗАҚСТАН


ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010


Талап арыздардың мəліметтері өзінің мазмұны бойынша АІЖК-нің 150-бабының талапта-рына жауап бермейді жəне талапкерлерге кемшіліктерді түзеу жөнінде мерзім беріле отырып қозғалыссыз қалдыруға жатады.

Г.-нің өзінің тұрғын үйге меншік құқығын тану туралы талап арызында да жауапкер көрсетілмеген, ал Əділет департаменті жəне Жер қатынастары бөлімі үшінші тарап ретінде көрсетілген. Соттың осы талап арызды қабылдау, істі дайындау жəне қарауға тағайындау ту-ралы ұйғарымдарында, сондай-ақ шешімде Көкшетау қалалық əкімдігінің істі қарауға қатысқан өкілі жауапкер ретінде көрсетілген, алайда іс материалдарында əкімдіктің жауапкер ретінде тартылғаны туралы не іс жүргізу құжаттары не өзге де құжаттар жоқ болып шықты.

Д.-нің пəтерді жекешелендіру шартын жарамсыз деп тану туралы А.-ға қойған қарсы та-лап арызында шартты берген жəне оған қол қойған орган жазылмаған. Жекешелендіру шарты екі тарап арасында жасалатындықтан мəміленің екі тарабы да жауапкер ретінде көрсетілуге тиіс болатын.

М.-нің жер учаскесі бар тұрғын үйге меншік құқығын тану туралы талап арызында 26.01.2009 жылғы ұйғарыммен мүліктік емес сипаттағы талаптан мемлекеттік баж дұрыс төленбегендіктен қозғалыссыз қалдырылуы негізді болып табылады. Алайда судья талап арызда жауапкердің көрсетілмегеніне назар аудармаған.

Сот ісін жүргізу тілі туралы

Соттың М.-нің талап арызын қабылдау туралы ұйғарымында сот ісін жүргізу тілі көрсетілмеген. Істің орыс тілінде қаралатыны туралы істі тыңдауға тағайындау туралы ұйғарымда жазылған. Қарағанды, Оңтүстік Қазақстан облыстары судьяларының сот ісін жүргізу тілін анықтауы жөнінде де тап осындай практика байқалады (Б.-нің мəмілені жасалды деп тану туралы Р.-ға қойған талабы жəне т.б.). Т.-нің П.-ға қойған талабы бойынша ұйғарымдардың бірде-бірінде (қабылдап алу, дайындау, тағайындау туралы) сот ісін жүргізу тілінің мəселесі шешілмеген.

Міне, осылайша, судьялар сот ісін жүргізу тілін кейбір істер бойынша талап арызды қабылдап алу туралы ұйғарымдарда емес, істі тыңдауға тағайындау туралы ұйғарымдарда белгілейді не сот ісін жүргізу туралы мəселені мүлдем шешпейді. АІЖК-нің 14-бабының 2-бөлігінің мағынасы бойынша барлық қалған сот құжаттары жəне іс жүргізу əрекеттері талап-ты қабылдау кезінде белгіленген тілде жүргізілетіндіктен сот ісін жүргізу тілі талап арызды қабылдау кезінде анықталады.

Талап арыздарды қозғалыссыз қалдыру жəнеталап арыздарды кері қайтару

АІЖК-нің 155-бабына сəйкес, талап арыз АІЖК-нің 150-бабына жəне 151-бабының 1)-3) тармақшасына сəйкес келмеген жағдайда судья арызды қозғалыссыз қалдыру туралы ұйғарым шығарады, бұл туралы талап арызды берген тұлғаға хабарлайды жəне оған кемшіліктерді жою үшін уақыт береді.

Талап арыздың мазмұны АІЖК-нің 150-бабының 2-тармағының 1)-8) тармақшаларының талаптарына сəйкес келуге тиіс, сондай-ақ талап арыздың көшірмелері жауапкерлердің жəне үшінші тараптардың санына қарай (АІЖК-нің 151-бабының 1) тармақшасы); мемлекеттік баждың төленгенін растайтын құжат (АІЖК-нің 151-бабының 2) тармақшасы) жəне өкілдің өкілеттігін растайтын өзге құжат (АІЖК-нің 151-бабының 3) тармақшасы) қоса тіркелуі қажет.

Сот істерін зерделеу судьялардың заңның осы нормаларын кеңінен түсіндіруге жол бе-ретінін жəне талап арыздарды қозғалыссыз қалдыратынын, содан кейін оларды талапкерлерге заңда көрсетілмеген негіздер бойынша қайтарып беретінін байқатты. Мысалы, Н.-ның, К.-нің жəне К.-нің Алматы қаласындағы 4 бөлмелі ортақ пəтерді бөлу туралы К.-ге талап арызында:

1) арыз беріліп отырған соттың атауы,2) талапкерлердің атауы, олардың тұрғылықты жері, салық төлеушілердің тіркеу

нөмірлері;3) жауапкердің тегі, аты, əкесінің аты, оның тұрғылықты жері, салық төлеушілердің тіркеу

нөмірлері;

1111

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010


4) талапкерлердің құқықтарының бұзылуының мəні жəне олардың талап арызда-ры көрсетілген (əкесі мен шешесі ажырасқан, шешесі өздері бірлесіп жинаған мүлікті – автомобильдің құнының жартысын өзіне бөліп беру жолымен бөлуді сұрайды, шешесі бала-ларымен бірге соттан өздеріне пəтердің үш шағын бөлмесін бөліп беруді, балалардың əкесіне, яғни өзінің күйеуіне отбасына жекешелендіріліп берілген төрт бөлмелі пəтердің төрттен бір бөлігін, яғни көлемі 17,2 шаршы метрді құрайтын бір бөлмесін бөліп беруді сұрайды).

Бұған қоса, талапкерлер ас үйді, дəлізді, қойма бөлмесін, дəретхананы, жуынатын бөлмені жəне т.б. ортақтасып пайдалануға қалдырған. Бөлмелердің аумағы мен орналасу реті көрсетілген пəтер жоспары талапқа қоса тіркелген.

Пəтер мен автомобильдің бағасын талапкерлер белгілеген, талап бағасы көрсетілген, бөлуге жататын мүлікке құқық белгілеуші құжаттар жəне жауапкер үшін талап арыздың көшірмесі қоса тіркелген. Талап арызға талапкерлердің өздері қол қойған, талап сомасының 1 пайызы мөлшерінде мемлекеттік баж төленген, талапкерлер өкілдерсіз өздері əрекет жасаған.

Міне осылайша, талап арыздың мазмұны АІЖК-нің 150-бабының талабына толығымен сəйкес келеді.

Демек, судья үшін тек талаптың мəнін анықтау ғана қалады, мұның өзі АІЖК-нің 166-ба-бына сəйкес, істі сотта қарауға дайындау барысында жүзеге асырылады. Алайда, судья осы талап арызды 12.01.2009 жылғы ұйғарыммен, сөзбе-сөз келтіретін болсақ: «талап арыздың мəтінінде, сондай-ақ оған қоса берілген қосымшада пəтерді осылай бөлудің мүмкіндігі туралы, демек тұрғын үйдің бөлек есіктен кіретін бөлігінің бар екендігі көрсетілмеген, осы бөліктің санитарлық норма ескеріле отырып адамның тұруына лайықталғаны туралы дəлелдемесі де жоқ» деген себеппен қозғалыссыз қалдырған.

Яғни, судья талап арызды қозғалыссыз қалдырған жəне пəтерді бөлудің мүмкіндігі тура-лы құжаттардың ұсынылмауына байланысты ғана оны талапкерлерге кері қайтарған.

Солай бола тұра, талаптардың дəлелдерін растайтын тиісті құжаттардың талап арызға қоса міндетті түрде тіркелуге тиіс екендігі АІЖК-нің 151-бабының 4) тармақшасында көрсетілген жəне АІЖК-нің 155-бабына сəйкес, бұл талап арызды қозғалыссыз қалдыру негіздемелерінің тізбесіне енбейді. Мұндай құжаттарды талапкер істі тыңдау барысында ұсына алатын еді. Қойылған талаптардың дəлелденбеуі талапты қозғалыссыз қалдыру үшін емес, талаптан бас тарту үшін негіз болып табылады.

А.-ның мəмілені жарамды деп тану туралы К.-ге қойған талап арызын судья қозғалыссыз қалдырып, оны 9140 теңге мемлекеттік баж Петровка селосындағы Корнеев көшесіндегі пəтерді бағалау бойынша есептелгеніне байланысты кері қайтарған. Талапкер болса Корне-ев көшесіндегі пəтерге қатысты мəмілені жасалған деп тануды сұраған. Корнеев көшесіндегі пəтердің нөмірі өзгертілуі туралы дəлелдеменің ұсынылмауы жəне К.-нің атына пəтерге құқық белгілеуші құжаттың ұсынылмауы да талап арыздың кері қайтарылуына себеп болған.

Солай бола тұра, Петров селолық округі əкімдігінің 06.10.2008 жылы берілген № 760/1-11 анықтамасы талап арызға қоса тіркелген. Осы құжатта əкімдіктің қаулысымен Корнеев көшесіндегі пəтердің нөмірінің Корнеев көшесіндегі 2-үйдің № 1 пəтері болып өзгертілгені тура-лы жазылған. Міне, осылайша, талапкер мемлекеттік бажды дұрыс төлеген. Ал даулы пəтердің жауапкерге тиесілі екендігі туралы дəлелдемелердің ұсынылмағанына келетін болсақ, осы мəн-жай талап арызды қозғалыссыз қалдыру үшін негіз болып табылмайды. Осы мəн-жай істі мəні бойынша қарауға дейін анықталуы керек болатын. Оның үстіне техникалық паспорт, пəтерді жекешелендіру шарты жəне жер учаскесінің К.-нің атына берілгені туралы акт талап арызға қоса тіркелген болып шықты. А. кейіннен сотқа қайтадан жүгінген кезде əділет басқармасының К.-нің аталған пəтерге меншік құқығының тіркелгені туралы анықтамасы ұсынылған.

Г.-нің мəмілені жарамсыз деп тану туралы К.-ге, Ж.-ге, Е.-ге қойған талап арызында талапкердің тіркелген орны көрсетілмеуіне (талап арызда Мамлют ауданы, Чистое село-сы деген мекен-жай көрсетілсе де), сондай-ақ мемлекеттік баждың мүліктік емес сипаттағы талаптағыдай төленгеніне байланысты осы талап арыз судьяның ұйғарымымен қозғалыссыз қалдырылған. 11.11.2008 жылы талап арыз кері қайтарылған. Осы ұйғарымға талапкер əйел жеке шағым берген. Осы талап арызда оның нақтылы тұратын мекен-жайы көрсетілгені, ал ол меншік құқығын дауламайтындықтан мемлекеттік бажды мүліктік емес сипаттағы талаптан алынатындай мөлшерде төлегені айтылған. Ол өзінің меншік құқығы дау тудырмайды, өздері некеге тұрған кезде сатып алған үй мен жер учаскесін Г. өзінің келісімінсіз сатты деп есептейді. Облыстық соттың азаматтық істер жөніндегі алқасының 18.12.2008 жылғы қаулысымен бірінші сатыдағы соттың ұйғарымының күші жойылып, талап арыз өндіріске қабылдану сəтінен бастап қарау үшін сотқа жіберілген.



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010


Немесе, 30.01.2009 жылы Е. үйді сатып алу-сату шартын жарамды деп тану жəне өзінің меншік құқығын тану туралы Т.-ға жəне Оңтүстік Қазақстан облысының əділет басқармасына та-лап қойып сотқа жүгінген. Талапкер əйел мен жауапкердің арасындағы мəміленің жасалғанына дəлел ретінде талап арызға Т.-нің үйдің оған 500 000 теңгеге сатылғаны туралы қолхаты мен талапкер əйелдің осы үйде тұратыны туралы жəне барлық салықтар мен коммуналдық төлемдердің төленгені туралы анықтамалар қоса тіркелген.

Мемлекеттік баж 3000 теңге көлемінде төленген. Судьяның 09.01.2009 жылғы ұйғарымымен талап арыз мемлекеттік баждың үй құнының 1

пайызы мөлшерінде төленгенінен байланысты қозғалыссыз қалдырылған. Кейін талапкер əйел тағы 2000 теңге төлеген. Соған қарамастан талап арыз кемшіліктер түзетілмеді деген себеппен кері қайтарылған. Осы ретте, іс материалдарында даулы тұрғын үйдің сотқа талап қойылған сəттегі құны туралы мəлімет жоқ. Осыған байланысты талап арызды қозғалыссыз қалдырып, кері қайтарған кезде судьяның қандай соманы негізге алғаны түсініксіз. Кейіннен талапкер əйел тағы 5000 теңге төлеген, бірақ соңынан оның екінші топтағы мүгедек екені анықталған жəне мемлекеттік бажды төлеуден босатылған. Осыған байланысты оған 10 000 теңгені төлегені туралы түбіртектерінің түпнұсқалары қайтарылып берілген, талап арыз соттың өндірісіне қабылданған, алайда судьяның талапты қабылдау кезінде жөнсіз əуре-сарсаңға салуға жол бергені анықталды.

Істерді сотта қарауға дайындау

Сот практикасына жасалған талдау көп жағдайларда істі сотта қарауға дайындау фор-мальды жүргізілетінін көрсетіп берді. Судьялар істің дəлеледемелерді барынша толық əрі объ-ективті қарауды қамтамасыз ететін осы сатысын жете бағаламайтынын байқатты.

Кейбір істер бойынша талап арыздардың көшірмелерінің жауапкерге тапсырылғаны тура-лы мəліметтер жоқ. Солай бола тұра, талап арыздың көшірмесі, ал қажет болған жағдайларда – оған қоса тіркелген құжаттардың көшірмелері өзіне тапсырылған жағдайларда ғана жау-апкер өзінің құқықтарын толық көлемінде пайдалана алады. «Қазақстан Республикасының қылмыстық, Қылмыстық іс жүргізу жəне Азаматтық іс жүргізу кодекстеріне сот жүйесін жетіл-діру мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2009 жылғы 10 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Заңына сəйкес, судья жауапкерге талап арызға пікір білдіруді ұсынбайды, керісінше міндеттейді. Ал АІЖК-ге енгізілген жаңа 169-1-бап талап арызға пікірдің мазмұнын реттейді. Демек, судья талап арыздың көшірмесін оған қоса тіркелген құжаттардың көшірмелерімен бірге жауапкерге жіберуге жəне жауапкерге белгіленген мерзімде оған пікір білдіруді міндеттеуге тиіс.

Кейбір істердің материалдарынан істерді сотта қарауға дайындықтың мүлдем жүргізілмейтінін байқауға болады. Мысалы, Ф. мен П.-нің ортақ пəтердегі үлесті бөлу туралы А.-ға қойған талабы бойынша істі дайындау туралы ұйғарымда тыңдау үшін тараптарды шақыру жəне арыздар мен басқа да құжаттардың көшірмелерін тапсыру, тараптарды тыңдау, талапкердің өкіліне талап арызда көрсетілген мəн-жайларды растайтын құжаттардың түпнұсқаларын жəне жауапкердің қолында жоқ құжаттарды сотқа ұсынуды тапсыру, олардың АІЖК-нің 47, 25-бап-тарында, 49-бабының 1-бөлігінде, 156, 240-баптарында қарастырылған іс жүргізу құқықтарын түсіндіру туралы көрсетілген. Одан əрі ұйғарымда АІЖК-нің аталған баптарының мазмұны жан-жақтылы баяндалған. Алайда іс материалдарын зерделеу кезінде істі сотта қарауға дайын-дау туралы ұйғарымның көшірмесін тараптарға тапсырудан басқа ҚР АІЖК-нің 166-бабының 2-тармағында көрсетілген, яғни істі сотта қарауға дайындау міндеттерін іске асыруға бағытталған əрекеттердің ешқайсысы жүргізілмегені жəне істі 22.08.2008 жылы тыңдау тағайындалғаны анықталды. Бастапқыда талап арызға қоса тіркелген 20 құжаттың көшірмелеріне азаматтар-ды тіркеу кітабынан басқа ешқандай қосымша дəлелдемелер сұратылмаған əрі ұсынылмаған, талапкерлердің құжаттардың көшірмелерін ұсынғаны туралы мəліметтер де жоқ.

Ж.-нің өз бетімен тұрғызылған құрылысқа меншік құқығын тану туралы Астана қаласының сəулет жəне қала құрылысы департаментіне қойған талабы бойынша істі сотта қарауға дайын-дау туралы ұйғарымда талап арыздың көшірмесін жауапкерге жіберу, тараптарды тыңдау, та-лапкерге құжаттардың түпнұсқаларын ұсыну туралы жəне т.б. көрсетілген.

Алайда істе талап арыздың көшірмелерінің жауапкерге жіберілгені туралы мəлімет жоқ, судья құжаттардың көшірмелерін куəландырмаған, мұның өзі талапкердің құжаттардың түпнұсқаларын ұсынбағанын білдіреді.

1313

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010


Судьяның істі сотта қарауға дайындау бойынша іс жүзінде ешқандай əрекет жасамас-тан дайындық мерзімін негізсіз созатын жағдайлары да кездеседі. Мысалы, М.-нің бірлесіп жиған мүлікті бөлу туралы Н.-ге қойған талабы бойынша істі дайындау туралы ұйғарымда та-лап арыздың көшірмесін жауапкерге тапсыру, тараптарды əңгімеге шақыру, оларға міндеттері мен құқықтарын түсіндіру (АІЖК-нің 47, 49-баптары), жауапкерден қарсылығының бар-жоғын анықтау, сот отырысына шақыру қағазын тапсыру жəне куəлерді шақыру туралы мəселені шешу көзделген.

Іс материалдарынан осы аталған əрекеттердің ішінен тек шақырту қағазының жіберіл-генін жəне жауапкерге талап арыздың көшірмесінің тапсырылғанын көруге болады. Ал бұдан кейін, бар-жоғы 7 парақтан тұратын іс материалдарын жауапкерге таныстырудың қажеттілігін себеп етіп көрсетіп, судья ешқандай əрекет жасалмаса да 06.02.2009 жылы істі сотта қарауға дайындау мерзімін 17.02.2009 жылға дейін ұзарту туралы ұйғарым шығарады.

Істі сотта қарауға жеткіліксіз дайындалудың нəтижесінде жəне талаптың мəнін анықтамағандықтан С.-нің бұзылған құқықтары қалпына келтірілмеген күйінде қалған. Мысалы, 18.02.2008 жылы С. Бастөбе селосының Маресьев көшесіндегі сатып алу–сату шартын бұзу туралы Т.-ға талап қойған. Талап арыздың мазмұнына қарағанда талапкер нотариат арқылы куəландырылған шарттың негізінде үйді жауапкерге бір миллион теңгеге сатқан. Аталған шарт-та үйдің құны кейін төленеді деп көрсетілген. Кейіннен тараптар үйдің құнының 2008 жылғы 17 қарашаға дейін төленетіні туралы келісім жасасқан. Алайда Т. шарт пен келісімнің талаптарын орындамай, аталған мерзімде үйдің құнын төлемеген. Осы жағдайға орай, талапкер шарттың негізгі талаптарының орындалмауына байланысты оны бұзу туралы соттың алдына орынды талап қойған. Жауапкерге АК-нің 402-бабының 2-тармағының негізінде шарттың бұзылатыны туралы ұсыныстың жіберілгені туралы мəліметтің болуы талапкерге сотқа осындай талаппен жүгінуге мүмкіндік беретін бірден-бір шарт болатын. Осы баптың талабы бойынша, шартты өзгертуге немесе бұзуға екiншi тараптың ұсыныстан бас тартуы алынғаннан кейiн, не ұсыныста көрсетiлген немесе заңдарда не шартта белгiленген мерзiмде, ал ондай мерзiм болмаған кезде отыз күн мерзiмде жауап алынбағаннан кейiн ғана тарап шартты өзгерту немесе бұзу туралы талапты сотқа мəлiмдей алады. Демек, заңнамамен істің осы санаты үшін дауды алдын ала шешу тəртібі қарастырылмаған.

Алайда не талап арызда не оған қоса тіркелген құжаттарда бұл туралы көрсетілмеген. Осыған байланысты сот АІЖК-нің 154-бабы 1-тармағының 1) тармақшасының негізінде

талап арызды кері қайтаруға тиіс еді. Осы кемшіліктер түзетілгеннен кейін талапкер шартты бұзу туралы талаппен сотқа жүгіне алар еді. Оның орнына істі сотта қарауға дайындау бары-сында (судья мерзімін бір айға дейін ұзартқан) осы кезең ішінде ешқандай əрекет жасамаған С. талаптарды өзгерту жəне мəмілені жəне жауапкердің атына үйдің меншік құқығын тіркеуді жарамсыз деп тану туралы 2009 жылы сотқа арыз берген. Осы арызда жауапкер ретінде əділет басқармасы қосымша көрсетілген.

Судья белгісіз себептермен өз бетімен талап қоймаса да Қаратал жер қатынастары бөлімін үшінші тарап ретінде іске қатыстырған.

Бұдан кейін судья талапкердің əйелі өзінің жұбай ретіндегі құқығының бұзылуына байла-нысты үйді сатып алу-сату шартын жарамсыз деп тану туралы талап қойып сотқа жүгінбесе де С.-нің зайыбының үйді сатуға келісімі бар ма деп нотариусқа сұрау салған. Мұндай жағдайда тап осындай мəлімет сотқа керек емес еді. Істі қарау 26.02.2009 жылға дейін созылған, сол күні С. талап арызды қараусыз қалдыру туралы арыз түсірген.

С. мəмілені жəне жауапкердің сатылған үйге меншік құқығын жарамсыз деп тану туралы Т.-ге жəне əділет басқармасына талап қойып, сотқа екінші рет 2009 жылғы 5 мамырда арыз бер-ген. Мемлекеттік баждың мүліктік емес сипаттағы талаптан төленгендей төленуіне байланыс-ты судьяның 2009 жылғы 8 мамырдағы ұйғарымымен талап арыз қозғалыссыз қалдырылған. Талапкер 9363 теңге сомасындағы мемлекеттік бажды қосымша төлегеннен кейін судья талап арызды сотттың өндірісіне қабылдаған. Т.-ға сотқа шақырту қағазын тапсыруға əрекеттенген сот приставының мəліметі бойынша Т.-нің Алматыға кеткені жəне оның онда қай жерде тұратыны анықталмаған. Кейіннен С.-дан талапты қараусыз қалдыру туралы екінші рет сотқа арыз түскен.



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010


ІСТІ МƏНІ БОЙЫНША ҚАРАУ

Тұрғын үй-жайды сатып алу-сату шарттарын жарамсыз деп тану туралы дауларды қараудың практикасы

Жылжымайтын мүлікпен жасалатын мəміленің нысандарын жəне оны сақтамаудың салдарын реттейтін нормаларды қолдануға байланысты даулар сот практикасында кеңінен тараған. Көптеген істерді қараудың барысында байқалған бір ерекшелік, тараптардың шарт-тарды уақытында ресімдемей, бірнеше жыл өтіп кеткеннен кейін сатып алушылардың өз құқықтарын қорғауды сұрап сотқа жүгінуінде болып отыр. Мұндай жағдайларда, əдетте сатқан адамдар басқа қалаға не тіпті республика шегінен тыс жерге кетіп қалады.

АК-нің 154-бабы міндетті түрде нотариаттық куаландыруға жататын мəмілелерді соттың жарамды деп тану тəртібін реттейді.

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының «Заңдық маңызы бар фактілерді анықтау ту-ралы істер бойынша сот практикасы туралы» 2002 жылғы 28 маусымдағы № 13 нормативтік қаулысының 8-тармағының 3-абзацында мүліктерді мəміле бойынша сатып алу, оларды ие-лену, пайдалану жəне оған билік ету фактілері заңнамаға сəйкес ресімделмесе, онда мұндай фактілердің анықталуы мүмкін емес. Бұл жағдайда арызданушы меншік құқығын тану немесе мəмілені болған деп тану үшін жалпы тəртіп негізінде талап арызбен сотқа жүгінуге құқылы деп көрсетілген. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының «Тұрғын үйге меншік құқығын қорғауға байланысты дауларды шешудің кейбір мəселелері туралы» 2007 жылғы 16 шілдедегі № 5 нор-мативтік қаулысымен де соттың мəмілені жарамды деп тану мүмкіндігі қарастырылған. Міне, осылайша, азаматтық заңнамада да, сондай-ақ Жоғарғы Соттың жоғарыда көрсетілген норма-тивтік қаулысында да «болған» мəміле ұғымы жоқ. Осының негізінде сот мəмілені жарамды деп тани алады, мұның мəмілені болған деп танудан бір ерекшелігі, тараптар үшін белгілі бір құқықтық салдарға əкеп соғады жəне олардың құқықтары мен мүдделерінің қорғалуын кепіл-дендіреді.

Қолданыстағы заңнама жылжымайтын мүлікпен жасалған мəмілелерді міндетті түрде нотариалдық куəландыруды талап етпейді. Алайда сот практикасына жасалған талдау ҚР АК-нің 154-бабының 1-тармағына сəйкес, мəмілелер жай жазбаша нысанда, сондай-ақ заңмен қарастырылған немесе тараптардың келісімімен көрсетілген жағдайларда нотариаттық ны-санда ресімделетіндіктен, соттардың мəмілелерді жарамды деп тану кезінде ҚР АК-нің 154-ба-бын ұқсастығы бойынша дұрыс қолданатынын көрсетіп отыр.

Демек, тұрғын үй-жайларын сату-сатып алу шартын нотариалдық куəландыруға болады. Ол бойынша дау туындаған жағдайда АК-нің 152, 153 жəне 154-баптарына сілтеме жасауға болады.

Осындай дауларды дұрыс шешу үшін соттар мəміле тараптары болып табылатын тұлғалар тобын айқындауға, талап қою нысанасын дұрыс белгілеуге жəне мəміленің жасалғандығының дəлелдемелерін тексеруге тиіс.

Сонымен бірге, осы санаттағы істерді қарау кезінде сот практикасында мынадай кем-шіліктер орын алған:

- кейбір жағдайларда тұрғын үйді сату-сатып алу мəмілесінің жасалғандығының жазбаша дəлелдемелері болмаған кезде, соттарда олар жарамды деп танылады;

- іс жүзінде мəміленің тарабы болып табылмайтын тұлғалар арасындағы мəмілелер жа-рамды болып танылады;

- соттарда істердің бірдей мəн-жайлары бойынша, бір жағдайда мəміле жарамды деп та-нылады, ал басқа жағдайда – меншік құқығы танылады. Яғни, мұндай дауларды қарауға үстірт көзқарас байқалады, ал судьялар мəміленің нысанына, тараптарына, талап қою нысанасына қойылатын заң талаптары бөлігінде заңдық дəлдікті сақтауға тырыспайды.

Мəміленің жасалғандығының дəлелдемесі ретінде, əдетте, сотқа сатып алушыдан сатылған тұрғын үй құнын алғаны туралы сатушының қолхаттары беріледі.

Сонымен қатар, меншік иесінің талапкерге, оның зайыбына, балаларына немесе ата-анасына берген сенімхат негізінде мəмілені жарамды деп тану практикасы да бар. Бұл ретте, бірлескен меншік иелерінің бірі басқаларының еркін білдіруі туралы деректер болмаған кезде сенімхат берген жағдайлар да анықталған.

Осылай, Б. сотқа С-ға, К-ге, Е-ге пəтерді сату-сатып алу мəмілесін жарамды деп тану туралы талап қойып жүгінген. Мəміленің жасалғандығының дəлелдемесі ретінде меншік иелерінің бірі – С-ның атынан Л-ның атына пəтерді сыйға беруге немесе сатуға берілген 1995

1515

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010


жылғы 13 желтоқсандағы сенімхат көрсетілген («Тұрғын үйге меншік құқығына қорғауға бай-ланысты дауларды шешудің кейбір мəселелері туралы» 2007 жылғы 16 шілдедегі №5 нор-мативтік қаулының 3-тармағына сəйкес, ол дəлелдеме болуы мүмкін). Ал жылжымайтын мүлік орталығының деректері бойынша осы пəтерге меншік құқығы үш тұлғаға тіркелген (оның балаларының мүддесінде де əрекет етуі туралы сенімхатта көрсетілмеген). Соттың 2009 жылғы 7 мамырдағы хатымен талап қанағаттандырылып, 1995 жылғы 13 желтоқсандағы сату-сатып алу шарты жарамды деп танылды, алайда, бұл ретте сот мəміле тарабы деп жауапкерлерді ғана көрсеткен, талапкер мəміле тарабы деп көрсетілмеген.

П-ның мəмілені жарамды деп тану туралы С-ға, Т-ға, Н-ға, О-ға берген талап арызының мазмұнынан 1999 жылғы сəуірде пəтерді жауапкерлерден талапкердің өзі емес, ал оның əкесі П.-ның сатып алғаны, ал талапкерге меншік иелері 1999 жылғы 24 желтоқсанда пəтерді сатуға сенімхат бергені байқалады. Істің материалдарында пəтердің түпұсқа құжаттары жоқ, 1993 жылғы 26 тамыздағы жекешелендіру шартының ксерокөшірмесі бар, сенімхаттың түпнұсқасы да жоқ, ол да көшірме түрінде тіркелген. Жауапкерлердің сатып алушыдан ақша алғаны туралы мəліметтер жоқ, (бірақ, бұл жағдайда сенімхаттың болуын мəміленің жасалғандығының жазба-ша дəлелдемесі деп тануға болады). Степногор қаласы əділет басқармасының анықтамасына сəйкес Е. 2003 жылғы 13 ақпанда қайтыс болған, Т. Астана қаласына көшіп кеткен, О. РФ-ға Омбы қаласына көшіп кеткен. Əділет басқармасының хабарламасы бойынша Е. Степногор қаласы, Н. мекен-жайы бойынша тіркелген. Бұған қарамастан, ол сотқа шақырылмаған, та-лап қанағаттандырылып, П. мен жауапкерлер арасындағы мəміле жарамды деп танылған, ал жоғарыда көрсетілген мəн-жайлар болғанда, жауапкерлердің біреуін болса да сотқа шақыру мүмкіндігі болған еді.

ҚР АК-нің 118-бабының 1-тармағына сəйкес, жылжымайтын заттарға меншiк құқығы мен басқа да құқықтар, бұл құқықтарға шек қою, олардың пайда болуы, ауысуы жəне тоқтатылуы мемлекеттiк тiркелуге тиiс.

Сондықтан да меншік иесі өзінің құқықтарын мемлекеттік тіркегеннен кейін ғана жы-лжымайтын мүлікке қатысты мəмілені жасасуға құқылы. Сонымен қатар, даулы тұрғын үйге жауапкерлердің осындай тіркеуді жүргізуі туралы мəліметтер болмағанда да, мəмілені жарам-ды деп тану туралы талаптарды соттар қанағаттандыратын жағдайлар кездеседі.

Осылай, азаматша Г. С-дан үйді сату-сатып алу мəмілесін жарамды деп тану тура-лы талаппен сотқа жүгінген. ОҚО əділет департаментінің 2009 жылғы 2 ақпандағы №34/11 анықтамасына сəйкес, Арыс қаласы, Н. мекен-жайы бойынша орналасқан даулы үйге меншік құқығы ешкімге тіркелмеген. Бұған қарамастан, талап қанағаттандырылып, талапкер мен жау-апкер арасындағы мəміле жарамды деп танылған. Сонымен, сот С-ның үйге тіркелмеген мен-шік құқығын заңдастырды, ал сотқа мұндай талап түспеген.

Жауапкерлерге істі қарау күні мен орны туралы тиісті хабарланғаны туралы дəлелді мəліметтер болмаған кезде, іске қолмен «пошта арқылы» деген белгі қойылған қолхаттар тір-келіп, сотқа шақыру қағазының жөнелтілгенін растайтын пошталық құжаттар болмағанда, сот-тар істерді қарай береді.

Т.-ның пəтерді сату-сатып алу мəмілесін жарамды деп тану туралы талабы бойынша істе Қаратал ауданы əділет басқармасының хабарламасынан пəтерді сатушы Е-ның ШҚО, Бороду-лиха ауданы, Н. мекен-жайына көшіп кеткені белгілі болды. Алайда, сот оған талап арыздың көшірмесін жібермеген, іс оның қатысуынсыз қаралды.

С.-ның ол мен Т. арасындағы мəмілені жарамды деп тану туралы талап арызында жауап-кер ретінде əділет департаменті көрсетілген. Кейін С. сотқа қосымша талап арыз берген, онда ол соттан (сөзбе-сөз) «Сайрам ауданы, Жұлдыз ауылы, Н. мекен-жайы бойынша орналасқан 3 бөлмелі тұрғын үй пəтерін кейін меншік құқығын беріп, С.-ның пайдалануын жəне билік етуін тануды» сұраған.

Сот талап мəнін нақтыламай жəне мəміле тараптарын анықтамай талапкер мен Т. арасындағы мəмілені жасалған деп таныды, ал ол жарамды деп танылуы мүмкін еді.

Мəмілені жарамды деп тану туралы талаптарды тұрғын үй-жайларды сатушыларға емес, əкімдіктерге талап қою жағдайлары кездеседі. Осылай, В. 2006 жылғы 9 тамызда ауызша келісім бойынша Б. мен А.-дан пəтерді сатып алу туралы мəмілені жасалған деп тану жəне осы пəтерге құқық меншігін белгілеу туралы талаппен Есік қаласының əкімдігіне жүгінген. Талап арыздың мазмұнынан сатушы Б. 2006 жылғы 21 тамызда, ал А. 2008 жылғы 7 қыркүйекте қайтыс болғаны белгілі болды.

Істі қарауға дайындау барысында талапкер талаптарын нақтылап, өзі мен Б. жəне А. ара-сында болған мəмілені жасалған деп тануды сұрады, бірақ жауапкерді ауыстыруды сұрамады (істің 33 парағы).



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010


Соттың 2009 жылғы 13 наурыздағы шешімімен В-ның Есік қалалық əкімдігіне қойған та-лабы қанағаттандырылып, талапкер мен Б. жəне А. арасында жасалған мəміле жарамды деп танылды (ал жауапкер соңғысын талап арызда, сондай-ақ талапты нақтылау туралы арызда көрсетпеген).

Бұл жағдайда сот мынадай əрекет жасауға: істің тараптарын белгілеуге, талаптың ныса-насын нақтылауға жəне тараптар мəмілені нақты жасасқанын жəне сатушылар тірі болған кезін-де оны дауламағанын ескеріп, талапкердің тұрғын үйге меншік құқығын тану туралы талаптың екінші бөлігін қанағаттандыруға тиіс еді. Бұл оқиғада мəмілені жарамды деп тану туралы емес, істі қарау кезінде сатушылардың тірі болмағандығынан, АК-нің 259-бабының негізінде меншік құқығын тану туралы талапты «Əкімдік аппараты» ММ-ге қоюға мүмкін еді.

Соттар АІЖК-нің 66-бабы 2-тармағының жəне 166-бабы 2-тармағының 1) тармақшасының талаптарын талап қою нысанасын нақтылау бөлігінде толық көлемде орындамайды.

Осылай, К-нің Т-ға қойған қалап арызының мазмұнынан ол жауапкерден үйді 100 000 теңгеге сатып алғаны белгілі болды, ол туралы қолхат беріліп, үйдің құжаттары берілген. Бұған қарамастан, ол соттан мəмілені жарамды деп тануды емес, ал оның үйге меншік құқығын тану-ды сұраған. Сот, талаптың нысанасын нақтыламай-ақ, 2009 жылғы 19 қаңтардағы шешімімен Ж-ның даулы үйге меншік құқығын таныған.

Осыған ұқсас, Н-ның Г.-ға қойған талап арызында мəмілені жарамды деп тану туралы емес, ал даулы пəтерге меншік құқығын тану туралы талап қойылған. Талап арыздың мазмұнынан талапкер жауапкерден пəтерді сатып алғаны, сатушыдан қолхат алғаны белгілі болды. Судья талап нысанасын нақтыламай, талапты қанағаттандырып, талапкердің пəтерге меншік құқығын таныған.

Жекелеген соттар, бұрынғыдай, сот актілерін ресімдеу кезінде салақтыққа жол береді. Сот актісінің құрылымы анық болуға, ол стилистикалық жəне грамматикалық тұрғыдан дұрыс жазылуға тиіс. Сот актілерін сауатты жазу жəне ресімдеу судьяның кəсіби мəдениетінің жоғары деңгейін жəне сот қарауына қатысушыларға құрметін білдіруді көрсетеді. Сот актілерін ресім-деуде кездесетін қателер мен салақтық оның заңдылығы мен негізділігіне əсер етпегенімен, ол, сөзсіз, сот актісінің мағынасын қабылдауды нашарлатады жəне сот билігінің беделін түсіреді.

Осылай, сотқа Ч. мен А.-нің Астана қаласындағы бірлескен пəтердегі үлесін бөліп шығару туралы Ч. А.-ға берген талап арызы сотқа келіп түскен. Осы талап арызды қабылдағаннан кейін, жауапкер А.-дан Ч. мен И.-ге олардың ортақ пəтердегі үлестерін тасталған деп тану жəне оның осы үлестерге меншік құқығын тану туралы қарсы талап арыз келіп түсті.

Сонымен бірге, соттың қарсы талап арызды қабылдау туралы 2008 жылғы 18 қарашадағы ұйғарымында жəне істі сотта қарауға дайындау туралы сол күні шығарылған ұйғарымында ұқыпсыз қателік жəберілген, онда: «Ч.-ның жауапкер А.-ға қойған талап арызында талапкер Ч. сотқа жауапкер А.-ға пəтердегі үлесін тасталған деп тану жəне пəтерге меншік құқығын тану туралы талап арызбен жүгінген» деп көрсетілген. Демек, судья бастапқы талапкерлердің бірін талапкер деп, екіншісін жауапкер деп көрсеткен, ал қарсы талап бойынша шын талапкер А. мүлдем көрсетілмеген.

Тұрғын үй-жайға меншік құқығының тоқтатылуы туралы дауларды қарау практикасы

Меншік иелері тұрғын үйлерін сатпай немесе басқа тұлғаларға жалға бермей, ұзақ уақыт бойы үй-жайы туралы қандай да бір қамқорлық білдірмей, оны қалдырып кетуі жəне өзінің оған меншік құқықтарынан бас тартуы ниетін анық білдіретін əрекеттер жасаған жағдайлар тұрғын үй-жайларға меншік құқығының тоқтатылуы туралы даулардың туындауы үшін негіздемелер болып табылады.

Осындай даулар бойынша талапкерлер əкімдіктер немесе «Түрғын үй қатынастарының бөлімдері» ММ болып табылады. Əкімдер құқықтық қатынастардың дербес субъектілері болмағанымен, олар жекелеген жағдайларда меншік құқығының тоқтатылуы туралы талап қояды. Осылай, Степногор қаласының əкімі қала тұрғындары- Е-нің, А-ның, Б-ның, Р-ның, Д-ның, М.-ның меншік құқықтарын тоқтатып, пəтерге коммуналдық меншік құқығын тану туралы талаппен сотқа жүгінген.

1717

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010


Ал тиісті өңірдің «Əкім аппараты» ММ мұндай істер бойынша талапкерлер бо-луы мүмкін.

Осы санаттағы істердегі зерделеу соттар кейбір жағдайларда меншік құқығын тоқтату мəселелерін реттейтін заңның талаптарын назарға алмайтындығын, заңды кеңейтіп түсіндіруге жол беретіндігін немесе «Меншік иесімен тасталған тұрғын үйге құқық жөніндегі дауларды соттардың қарау практикасы туралы» 2006 жылғы 20 сəуірдегі № 3 нормативтік қаулысының түсіндірмелерінің шегінен шығатындығын, бір іс ішінде талап қою бойынша жəне ерекше іс жүргізу талаптарын қарауға жол беретінін көрсетті.

Осылай, АК-нің 250-бабына сəйкес, тұрғын үйге меншiк құқығынан бас тарту меншік иесінің бұл мүлiкке қандай да болсын құқықтарын сақтау ниетiнсiз өзiнiң мүлiктi иеленуден, пайдалану-дан жəне оған билiк етуден шеттейтiнiн айқын дəлелдейтiн əрекеттерді жасауы арқылы жүзеге асырылауы мүмкін. Демек, егер меншік иесі тұрғын үйге меншік құқығын сақтауды қаламаса жəне иелену мерзiмiне байланысты бұл мүлікті басқа тұлғаның алуы немесе оған коммуналдық меншік құқығын тану туралы мəселе шешілгенге дейін осы құқықты сақтау жөнінде ешқандай əрекет жасамаса ғана, тұрғын үйді меншік иесі тастап кеткен деп есептеуге болады.

Сонымен бірге, əкімдіктердің немесе тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы органда-рының тұрғын үйге меншік құқығының тоқтатылуы туралы талаптары меншік иесі тұрғын үйге меншік құқығынан бас тарту туралы ниетін өзгертіп, оған билік еткенде немесе оның мазмұны бойынша міндеттерін орындауға кіріскенде берілетін жағдайлар соттардың практикасында аз емес. Мысалы, «Қарағанды қаласының жолаушылар көлігі мен автомобиль жолдары ТКШ-ның бөлімі» ММ меншік құқығын тоқтату жəне пəтерді сату-сатып алу шартын жарамсыз деп тану, пəтерді коммуналдық меншікке беру туралы Д.-ге, З-ға, К.-ге, С-ға, Е-ге талап қойып, сотқа жүгінген. Талап қою мынадай уəждерге негізделген: пəтер жекешелендіру шартының негізінде Д-ның отбасына тиесілі болған. 2002 жылдан бастап меншік иелері пəтерде тұрмаған, ортақ мүлік пен үйді ұстап-күтуге жұмсалған барлық шығындарға қосылмаған, ортақ мүлік пен бөлек мен-шіктегі үй-жайларды сақтау жəне қауіпсіз пайдалану үшін жауапкершілік көтермеген, «Тұрғын үй қатынастары туралы» Заңның 4-бабы 2-тармағының нормаларын бұзған, меншік иелерінің біреуінің пəтерден бас тартуы туралы арызы бар, меншік иелері 12 жыл бойы пəтерге өздерінің меншік құқығын тіркемеген, ал тіркегеннен кейін оны Е-ге сатқан, ал ол пəтердің бос екендігіне көз жеткізбей, оны сатып алған. 2002 жылдан бастап бұл пəтерде О. тұрып жатыр, ол пəтерді қалпына келтіріп, сақтап қалған, мəміле құқықтық тəртіп жəне адамгершілік негіздеріне көрінеу қайшы жасалған, пəтерді сату туралы келісім зұлымдық ниетпен жасалған болып табылады.

Сонымен бірге, талап арызда, сондай-ақ кейін істі қарау кезінде талапкер көрсетілген пəтерді иесіз мүлік ретінде есепке қою дəлелдемелерін сотқа берген жоқ. Жылжымайтын мүлікті тіркеу орталығының анықтамаларынан осы пəтер иесіз ретінде тіркелмегені көрінеді. Демек, АІЖК-нің 154-бабы бірінші бөлігінің 6) тармақшасының жəне Жоғарғы Соттың 2006 жылғы 20 сəуірдегі нормативтік қаулысының 7-тармағының негізінде талап арыз пəтерді коммуналдық меншікке беру бөлігінде қайтарылуға жататын болған.

Істің материалдарынан пəтердің техникалық жай-күйі туралы 2003 жылғы 1 шілдедегі ак-тіні «Вантус» ПИК-інің төрайымы Л. жəне сантехник Г. жасағаны, олардың тиісті өкілеттіктерінің болуын сот тексермегені көрінеді.

О. көрсетілген пəтерге 2004 жылғы 10 ақпанда ПИК-тің төрайымы Л.-дың рұқсатымен кір-ген болатын. Бірақ талапкер, сондай-ақ О.-ның өзі пəтерді қалпына келтіруінің, коммуналдық қызметтерді төлеуінің жəне оны ұстап-күту жөніндегі басқа да шығындарды көтергенінің дəлелдемелерін сотқа бермегендіктен, оның осы пəтерде тұру фактісі істің материалдары-мен дəлелденбеген. Керісінше, істе О.-ның оған тұрғын үй беру мəселесі жөніндегі өтінішін бос тұрғын үйдің болмауына байланысты қанағаттандыруға мүмкіндік жоқ екендігі туралы «Қарағанды қаласының тұрғын үй қоры басқармасы» КМК-нің 2007 жылғы 29 желтоқсандағы жауабы бар.

Істің 14 парағында Г-ның, З-ның, Д-ның жəне С-ның 2004 жылғы 20 қарашада О.-ның апасы А.-ға берген сенімхаты бар, онда оған сенім білдірушілердің осы пəтерге меншік құқығын тіркеу жəне тиісті анықтамаларды алу құқығы берілген. Бұл факт жауапкерлердің тұрғын үйге өздерінің құқықтарын сақтап қалуы туралы ниетін білдіреді.

Істің материалдарынан 2007 жылғы 11 сəуірде Д-ның отбасы пəтерге өздерінің мен-шік құқығын тіркегені жəне осы күннен бастап олардың пəтер иесі болғаны анықталған. Демек, меншік иелерінің тұрғын үйді тастап кетуі туралы мəселені зерделеу кезінде сот осы жағдайды ескеруге тиіс болатын.

3-117



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010


2007 жылғы 12 қарашада, яғни меншік иесі болғаннан кейін 7 ай ғана өткеннен кейін, олар пəтерді Е.-ге сатқан.

АК-нің 250-бабына жəне «Меншік иесі тастаған тұрғын үйге құқық жөніндегі дауларды соттардың қарау практикасы туралы» Жоғарғы Соттың нормативтік қаулысына сəйкес, меншік иелерінің əрекеттері тұрғын үйді иеленуден, пайдаланудан жəне оған билiк етуден шеттей-тiнiн жəне тұрғын үйге өздерінің құқықтарын сақтауға ниеті болмағанын дəлелдейтiн əрекеттері айқын көрінуге тиіс. Осының негізінде, тұрғын үй мемлекеттік орган меншік құқығын тоқтату ту-ралы талап қойғанға дейін көп уақыт ішінде тасталған болуға тиіс, ал осы іс бойынша Д. отбасы талап сотқа келіп түскенге дейін бір жылдан астам уақытта нақты оған билік еткен.

Меншік құқығын тоқтату туралы Д. отбасына талапты ММ пəтер сатылып, оған жаңа мен-шік иесінің құқықтары тіркелгенге дейін қоя алатын, алайда ол бұл мүмкіндікті өткізіп алған.

Д.-ның, З-ның, Д.-ның жəне С-ның осы пəтерге меншік құқығы талап сотқа түскен сəтте, олардың пəтерді Е.-нің меншігіне беруіне байланысты тоқтатылған болатын. Осыған орай, олардың даулы тұрғын үйге алдын ала тоқтатылған меншік құқықтарын тоқтату туралы талап қою негізділігі күмəн тудырады.

«Қарағанды қаласының жолаушылар көлігі мен автомобиль жолдары ТКШ-ның бөлімі» ММ-нің Д., З., Д. жəне С. мен Е. арасында жасалған пəтерді сату-сатып алу шартын жарам-сыз деп тану бөлігіндегі талаптарына келетін болсақ, осы мəмілені жасасу кезінде пəтер иесіз ретінде есепке алынбай, коммуналдық меншікке берілмей, сатушылардың меншігінде болғандықтан, мемлекеттің құқықтары, тұрғын үй қорын басқаруға уəкілетті мемлекеттік орган түріндегі талапкердің құқықтары немесе мүдделері бұзылмаған.

Осы мəміленің зұлымдық ниетте болуы жəне құқықтық тəртіп пен адамгершілік негіздеріне көрінеу қайшы жасалуы туралы талаптың уəждері ешқандай дəлелдемелермен расталмаған.

Е-нің өкілі АІЖК-нің 249-бабы 3-тармағының негізінде пəтерді сату-сатып алу шартын жа-рамсыз деп тану туралы бөлігінде талапты қараусыз қалдыру туралы өтінішін сотқа мəлімдеген. Тиісті дəлелдер келтірілмей, осы өтінішті қанағаттандырудан бас тартылған.

Соттың 2009 жылғы 14 сəуірдегі шешімімен ММ-нің талабы толық қанағаттандырылып, Н. мекен-жайы бойынша орналасқан пəтерге Д., З., Д. мен С-ның меншік құқығы тоқтатылды, олар мен Е. арасындағы сату-сатып алу шарты жарамсыз деп танылды, пəтер иесіз деп есепке алынбай-ақ коммуналдық меншікке берілді. Яғни, бір істің ішінде бір талап талап қою бойынша іс жүргізу тəртібімен, ал екіншісі (коммуналдық меншік құқығын тану туралы) – ерекше іс жүргізу тəртібімен қаралуға жатады. Одан басқа, меншік иесінің сол тұрғын үйге қандай да бір құқығын сақтау ниетінсіз меншік құқығынан бас тартуын дəлелдейтін əрекеттерді жасауы, сол тұрғын үйге басқа тұлғаның меншік құқығын алуы туралы заңды күшіне енген сот шешімінің негізінде ғана меншік құқығының тоқтатылуына əкеп соғатындығы туралы «Меншік иесімен тасталған тұрғын үйге құқық жөніндегі дауларды соттардың қарау практикасы туралы» нормативтік қаулының 4-тармағының талаптарын сот ескермеген.

Осы іс бойынша Д. отбасының пəтеріне басқа тұлғаның меншік құқығын алғаны туралы заң күшіне енген сот шешімі жоқ.

Немесе, П.-ны пəтерден шығару туралы талаппен Л. сотқа жүгінген, кейін ол жауапкер ретінде оның зайыбы мен кəмелетке толмаған қызын тартуды жəне оларға даулы пəтерге кіруге берілген қызметтік ордерді заңсыз деп тануды сұраған. Талаптың уəждері: талапкер Рудный қаласы, Н. мекен-жайы бойынша орналасқан пəтерді М.-ден 2008 жылғы 2 қыркүйектегі сату-сатып алу шарты негізінде сатып алған. Өзінің меншік құқығын жылжымайтын мүлікті тіркеу орталығында тіркеген. Көрсетілген жағдайларды растау үшін ол талап арызға тиісті құжаттарды қоса тіркеген.

Істің материалдарынан И. осы пəтерге берілген құқық белгiлеушi құжаттарды жоғалтып алғаны, ол туралы газетте осы мекен-жай бойынша орналасқан пəтерге берілген тіркеу куəлігінің түпнұсқасын жарамсыз деп тану туралы хабарландыру (істің 46 парағы) жарияланғаны көрінеді. Осыған орай И. Рудный қаласы əділет басқармасына осы куəліктің телнұсқасын беру туралы арыз беріп, сұратқан (істің 47 парағы) жəне телнұсқа оған берілген (істің 45 парағы). Істе осы мекен-жай бойынша орналасқан пəтерге меншік құқығы И.-ге тіркелгені туралы Рудный қаласы əділет басқармасының анықтамасы бар.

Рудный қалалық мемлекеттік мұрағат меңгерушісінің 2009 жылғы 20 қаңтардағы № 14с-19, 20, 21 хабарламасы бойынша ордерлерді тіркеу журналында осы мекен-жай бойынша орналасқан пəтерге берілген ордер туралы 1981 жылғы 9 наурыздағы № 113 жазба бар, онда бұл ордер К.-ға берілгендігі, оның жұмыс орны ҚТЖКБ, отбасы 3 адамнан тұрады деп көрсетілген. Бұл деректер тіркеу куəлігінің телнұсқасындағы деректермен бірдей (істің 67 парағы).

1919

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010


2008 жылғы 11 желтоқсандағы ұйғарыммен судья С-ның өтініші бойынша жауапкерлердің даулы үйде қызметтік ордердің негізінде тұруына байланысты, дербес талаптарын мəлімдемейтін үшінші тұлғалар ретінде Рудный қаласының əкімдігі мен əділет басқармасын іске қатысуға тартты.

Осы істі қарау барысында Рудный қаласының əкімі Л-ге, И-ге жəне үшінші тұлға – əділет басқармасына пəтерді сату-сатып алу шартын жарамсыз деп тану, тараптарды бастапқы жағдайға келтіру, сату-сатып алу шартын тіркеудің күшін жою, И-дің пəтерге меншік құқығын тоқтату, пəтерді коммуналдық меншікке беру туралы қарсы талап қойып, сотқа жүгінген.

Мəмілені жарамсыз деп тану үшін негіздеме ретінде мыналар көрсетілген: АК-нің 408, 413-баптарына сəйкес, сатып алушы үшiншi тұлғалардың құқықтары жүктелген тауар-ды қабылдауға келiскен жағдайды қоспағанда, сатушы үшiншi тұлғалардың кез келген құқықтарынан тыс тауарды сатып алушыға беруге мiндеттi, ал пəтерде П. отбасы тұрғандықтан, И. Л-ге үшінші тұлғалардың құқықтарынан тыс емес пəтерді берген, П.-ға берілген ордердің күші жойылмаған жəне жарамсыз деп танылмаған, И-дің атына берілген тіркеу куəлігінің телнұсқасында көрсетілген ордер берілген күн К. отбасын тұрғын үйге құқықтарын жоғалтты деп тану туралы соттың сырттай шешімінде көрсетілген ордерді беру күніне сəйкес келмейді (бұл шешімде сілтеме нақты құжаттарға емес, ал талапкер өкілінің жауапкерлерге ордердің берілген күні туралы «шамамен 1985 жылы берілді» деген түсініктемесіне жасалған), АК-нің 157-бабында мəміле нысанына, мазмұнына жəне қатысушыларына қойылатын талаптар бұзылып жасалған жəне АК-нің 158-бабының негізінде заңнама талаптарына сəйкес келмейді, құқықтық тəртiп жəне адамгершiлiк негіздеріне көрiнеу қайшы келетiн мақсатпен жасалған.

Бұл ретте, талап арызда сату-сатып алу шартының құқықтық тəртiп жəне адамгер-шiлiк негіздеріне қайшылығының дəлелдемелері келтірілмеген, ал шарт нотариалдық куəландырылғандықтан, оның нысанының заңға сəйкес келмеуі туралы уəждер дұрыс емес. Бұдан басқа, талап арызда И-дің тұрғын үйге құқығын жоғалтуын тануы туралы, оның пəтерге меншік құқығының тіркелуінің болмауы жəне мəміле бірлескен меншік иелерінің келісімінсіз жасалғаны туралы шынайы жағдайларға сəйкес келмейтін мəліметтер жазылған.

Сонымен бірге, Рудный қаласы сотының 2000 жылғы 11 қаңтардағы сырттай шешімі-мен С., В. (сатушының ағасы), К. тұрғын үйге меншік құқығын жоғалтқан деп танылған. Даулы пəтерді сатушы И. осы шешіммен тұрғын үйге құқығын жоғалтқан деп танылмаған, демек, тұрғын үйге құқығын жоғалтқан отбасы мүшелері бірлескен меншік иелері болып табылмайды, сондықтан мəміле жасау үшін олардың келісімі талап етілмеген. Істің материалдарында (істің 58 парағы) И-дің осы пəтерге тіркелген меншік құқығы туралы əділет басқармасы берген анықтама бар.

2009 жылғы 12 ақпанда судья Рудный қаласы əкімінің іс жүргізу мəртебесін дербес талап-тарын мəлімдемейтін үшінші тұлғадан дербес талаптарды мəлімдейтін үшінші тұлғаға ауысты-ру туралы ұйғарым шығарған. Ал АІЖК-нің 52-бабына сəйкес, дербес талаптарды мəлімдейтін үшінші тұлға жай ғана талап қоя алады, ал əкім «қарсы» талап қойған, бірақ ол іс бойынша жауапкер емес, сондықтан оның қарсы талап қоюға құқығы жоқ.

Жоғарғы Соттың 2006 жылғы 20 сəуірдегі «Меншік иесі тастаған тұрғын үйге құқық жөніндегі дауларды соттардың қарау практикасы туралы» №3 нормативтік қаулысының 9-тармағына сəйкес, меншік иесінің оның тұрғын үйінде тұрып жатқан тұлғаны шығару туралы талап арызын қарау кезінде соттар осы тұлғаны тұрғын үйге кіргізудің негізділігін тексеруі керек. Егер ол əкімнің өкімі бойынша кіргізілсе, сот əкімді іске міндетті түрде қатыстырып, заңмен көрсетілген негіздер бойынша меншік құқығын тоқтату туралы меншік иесіне қарсы талап қою құқығын түсіндіруі тиіс.

Демек, қарсы талап тұрғын үйді тастап кеткен жəне өзінің меншік құқықтарынан бас тар-туы туралы ниетін айқын дəлелдейтін əрекеттер жасаған, бірақ осы тұрғын үйге əкімнің өкімі негізінде кіргізілген тұлғаны шығару туралы талапты кейін сотқа берген меншік иесіне қойылуы мүмкін. Осы іс бойынша тұрғындарды үйден шығару туралы талапты тұрғын үйді тастап кеткен меншік иесі емес, ал жаңа меншік иесі Ш. беріп отыр. Ш.-ның тұрғын үйді тастап кетуі туралы дəлелдемелерді Рудный қаласының əкімі сотқа бермеген.

И-ге оның меншік құқығын тоқтату жөнінде қойылған қарсы талап ол тұрғын үйді сатып, оған меншік құқығын жоғалтқаннан кейін емес, ол тұрғын үйге билік еткенге дейін қойылуы мүмкін еді.

Жоғарыда көрсетілген көптеген қайшылықтарға қарамастан, соттың 2009 жылғы 20 сəуірдегі шешімімен П. отбасын үйден шығару жəне П.-ға берілген қызметтік ордерді жа-рамсыз деп тану туралы Ш.-ның талабы қанағаттандырылмады, ал əкімнің қарсы талабы



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010


қанағаттандырылып, И. мен Ш. арасындағы сату-сатып алу мəмілесі жарамсыз деп танылып, оны тіркеудің күші жойылып, тараптар бастапқы жағдайға келтіріліп, пəтер коммуналдық мен-шікке берілді. Бұл ретте, И-дің атына берілген даулы пəтердің тіркеу куəлігінің телнұсқасының жəне оның осы үйге меншік құқығын тіркеудің күші жойылмағандығын жəне оларды ешкім жа-рамсыз деп танымағанын сот назарға алмаған. Ал мəміле солардың негізінде жасалған.

Мəмілені жарамсыз деп тану үшін негіздемелерді дəлелдегенде, сот Рудный қаласы əкімінің қарсы талабындағы «пəтер сонда тұрып жатқан адамдармен бірге сатылған» деген уəждерді (Ш. сотта пəтерде басқа адамдардың тұратынын білгендігін, оған келіскенін, олар-ды сот арқылы шығаруды ойлағанын, яғни тауарды, заңда жол берілген, ауыртпалықтармен бірге сатып алуға келіскенін мəлімдеген), тіркеу куəлігінің түпнұсқасында көрсетілген күн К-ларды тұрғын үйге құқығын жоғалтқан деп тану туралы сырттай шешімде көрсетілген күнмен бірдей емес екендігі туралы уəждерін (ал сырттай шешімде ол күн құжаттар негізінде емес, ал талапкердің сөзіне негізделіп көрсетілген, куəнің бұл жауабы мұрағат анықтамасына қайшы келеді) сөзбе-сөз қайталап, қателескен. Сондай-ақ, сот мəміле басқа бірлескен мен-шік иелерінің келісімінсіз жасалғандығын (ал істің материалдары бойынша ондай бірлескен меншік иелері жоқ), мəміле нысаны, мазмұны жəне қатысушылары бойынша заңнамаға қайшы келетіндігін жəне құқықтық тəртiп жəне адамгершiлiк негіздеріне көрiнеу мақсатында (ал мəміле нотариалдық түрде куəландырылған, демек, заңға сəйкес келеді, ал оның құқықтық тəртiп жəне адамгершiлiк негіздеріне қайшылығының дəлелдемелері істе жоқ) жасалғандығын көрсеткен.

Сотта əділет басқармасының өкілі жаппай жекешелендіру кезеңінде жекешелендіру шартын жасасудың орнына бұрынғы ТТБ-лар меншік иелеріне меншік құқығы туралы тіркеу куəліктерін бергендігін, олар пəтерлердің мұрағат істерінде болғандығын көрсеткен.

Сот тіркеу куəлігінің кейбір деректемелерінің болмауы жəне ол негізгі пəтер жалдаушы В-ның атына жазылуы мүмкін екендігі туралы қорытындылар жасағанда, тіркеу куəлігінің күшін жою жəне оны жарамсыз деп тану туралы талап сотқа қойылмағандықтан, оның күшінің жойылмағандығын жəне ол жарамсыз деп танылмағандығын, В. соттың сырттай шешімімен тұрғын үйге құқығын жоғалтқан деп танылғандықтан, куəлік оның атына жазылуы мүмкін емес-тігін, ал И-дің берген түсініктемелері бойынша осы пəтерде алдымен оның ағасы В., ал ол қайтыс болғаннан кейін И. өзі тұрғанын, кейін осы пəтерді жекешелендіріп, оған тіркеу куəлігін алғандығын ескермеген.

Ал И-дің меншік құқығы ол пəтерді Ш.-ге сатқанда тоқтатылған.АК-нің 242-бабының 3-бөлігіне сəйкес, сот шешiмi бойынша коммуналдық меншiкке түстi

деп танылмаған иесiз зат оны тастап кеткен меншiк иесiнiң иелiгiне, пайдалануына жəне билiк етуiне қайта қабылдануы мүмкiн екендігін сот назарға алмаған. И. заңда белгіленген құқықты пайдаланып пəтерге билік етті, ал Рудный қаласының əкімдігі оны 2002 жылы иесіз ретінде есепке қойып, 7 жыл бойы сотқа И-дің меншік құқығын тоқтату туралы талап беру жөнінде ешқандай шара қабылдамаған.

Сот, белгіленген тəртіпті сақтамай даулы пəтерге жекешелендіру жүргізу туралы тұжырым жасай отырып, сонымен бірге пəтерді жекешелендірудің заңдылығына, сондай-ақ тіркеу куəлігінің заңдылығына да баға бере отырып қойылған талап шегінен шыққан, ол сотқа ешкім мұндай талап қоймаған.

Осыған ұқсас, М.-ның А. мен басқаларға үйден шығару туралы, «Қарағанды қаласының тұрғын үй қоры басқармасы» КМК-ге, Қарағанды қаласы Октябрь ауданының əкімдігіне қорғаншылық туралы қосымша келісімді жарамсыз деп тану туралы талап, А.-ның М. мен Т.-ға мұраға құқық туралы куəлікті жəне пəтерді сату-сатып алу шартын жарамсыз деп тану туралы қарсы талап, «Қарағанды қаласының жолаушылар көлігі жəне автомобиль жолдары ТКШ бөлімі» ММ-нің пəтерге Т.-ның меншік құқығын тоқтату, пəтерді сату-сатып алу шартын жарамсыз деп тану жəне пəтерді коммуналдық меншікке беру туралы қарсы талабы бойынша Т.-ның меншік құқығы сату-сатып алу шарты негізінде тоқтатылған болса да, сот оның даулы тұрғын үйге меншік құқығын тоқтату туралы қарсы талаптың негізділігі туралы тұжырымға кел-ді. Одан басқа, аталған іс бойынша сондай-ақ даулы пəтердің иесіз деп танылғаны жəне оған коммуналдық меншік құқығы танылғандығы жөнінде заңды күшіне енген сот шешімі жоқ.

Аталған істің мəн-жайлары мынадай: 1993 жылғы 3 желтоқсандағы жекешелендіру шар-ты бойынша Қарағанды қаласы, Н. мекен-жайында орналасқан пəтер 2003 жылғы 12 қаңтарда қайтыс болған В.-ға тиесілі болатын. Оның əйелі Б. 2008 жылғы 18 сəуірдегі мұраға құқық туралы куəлік негізінде аталған пəтерге мұрагерлік құқығына ие болған жəне оған өзінің мен-

2121

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010


шік құқығын тіркеген. 2008 жылғы 26 мамырда, яғни бір ай жəне сегіз күн өткеннен кейін А.-ға сатқан, ол да аталған пəтерге өзінің меншік құқығын белгіленген тəртіпте тіркеген.

Осылай, Т. бір айдан шамалы ғана уақыт асқан мерзімде пəтер иесі болған жəне ол осы мерзім ішінде оған меншік құқығын сақтау ниетін көздемей пəтерді тастап кеткенін көрсететін, сондай-ақ пəтерге меншік құқығынан бас тартқаны жөнінде дəлелдемелер жоқ. Керісінше, пəтерді біреудің иелігіне беруді жүзеге асыра отырып, ол өзінің меншік құқығын іске асырған.

Пəтерді 1999 жылы оның бұрынғы меншік иесі, яғни В-ның тастап кеткені іс материал-дарынан анықталған. Оның іс-əрекеттерінен, шын мəнінде, пəтерді тастап кеткені жəне оған өзінің меншік құқығын сақтап қалу ниетінің болмағаны көрінеді. «Қарағанды қаласы əкімінің аппараты» ММ ол қайтыс болғанға дейін оған ғана аталған пəтерге меншік құқығын тоқтату туралы талап қоюға құқылы еді, алайда бұл мүмкіндікті ол 2003 жылы жіберіп алған.

АК-нің 249-бабына сəйкес, жылжымайтын мүлікке меншік құқығы өз мүлкiн басқа адамдарға берген жағдайда тоқтатылады.

Бұған қарамастан, «Қарағанды қаласының жолаушылар көлігі жəне автомобиль жолдары ТКШ» ММ-нің Т. жəне басқаларға талабы соттың шешімімен қанағаттандырылған, пəтерді сату салдарынан тоқтатылған меншік құқығы тоқтатылды деп танылған. Бұл орайда Т.-ның пəтерден бас тартқандығының дəлелдемесі ретінде сот, 1999 жылғы 28 қазандағы пəтердің техникалық жай-күйі туралы актіні көрсетеді, ол уақытта іс бойынша жауапкер Т. əлі пəтер иесі болмаған, ол бұрынғы күйеуінен бөлек тұрған, бірақ олардың некесі бұзылмаған болатын, осыған байла-нысты оны тұрғын үйді тастап кеткен деп санауға болмайды.

Сот, Т. мен А.-ның арасындағы пəтерді сату-сатып алу мəмілесін жарамсыз деп тану үшін негіздеме ретінде А. пəтерді сатып ала отырып, оны қарамағанын жəне онда ешкімнің тұрмайтындығына көз жеткізбегенін, яғни аңғырттық, байқаусыздық танытқанын жəне мəміле формальды сипатта жасалғанын көрсеткен. Алайда АК-нің 157-159-баптарында мəмілені жа-рамсыз деп тану үшін мұндай негіздемелер көзделмеген. Керісінше, егер сатып алушы оған келіссе, тауарды ауыртпалықтарымен бірге сатуға заң мүмкіндік береді. Сондай-ақ, сот жылжы-майтын мүлік жөніндегі орталықтың 2008 жылғы 25 наурыздағы (істің 182 парағы), 2008 жылғы 15 сəуірдегі (істің 191 парағы) анықтамаларына сəйкес, сату кезінде аталған пəтерге қандай да бір ауыртпалықтардың болмағанын назарға алған жоқ. Яғни, мəміле жасау үшін қандай да бір заңды кедергілердің болуы іс материалдарымен дəлелденбеген.

Сот, А.-ның «Қарағанды қаласының тұрғын үй қоры басқармасы» КМК мен Л. арасындағы пəтерге қорғаншылық туралы шартты тану талабынан бас тарта отырып, Л.-мен қорғаншылық туралы бастапқы шартты 2002 жылғы 28 қарашада Октябрь ауданының əкімі жасағанын жəне оның қолданылу мерзімі 2007 жылғы 31 желтоқсанда аяқталғанын назарға алған жоқ. Бірақ, 2008 жылғы 1 қаңтардан бастап оның қолданылу мерзімінің аяқталуына байланысты аталған шарттың күшінің жойылуына қарамастан, яғни бірінші шарттың қолданылу мерзімі тоқтатылған уақыттан 5 ай өткеннен кейін. 2008 жылғы 20 мамырдағы қосымша келісімді əкім емес, «Қарағанды қаласының тұрғын үй қоры басқармасы» КМК жасасады. Егер пəтерге мен-шік құқығы Т.-ның атына тіркелмегенде аталған кəсіпорын, тұрғын үй қорын басқаратын орган ретінде, күшін жойған шартқа қосымша келісім емес, жаңадан жалға алу шартын жасасуына болар еді. Осылайша, А. даулап отырған қосымша келісім тараптар бойынша да, мазмұны бойынша да заңға сəйкес келмейді.

Комиссияның аталған пəтерді Л.-ның атына заңдастыру туралы шешіміне жəне иесіз пəтер ретінде есепке алынбағанына сілтеме жасап, бірінші сатыдағы сот «Қарағанды қаласының жо-лаушылар көлігі жəне автомобиль жолдарының ТКШ» ММ-нің пəтерді коммуналдық меншікке беру талабынан бас тартқан. Алайда, заңдастыру жөніндегі комиссия шешімінің негізінде Л.-ның атына пəтерге меншік құқығы тіркелмеген, ал сол уақытта А. өзінің оған меншік құқығын тіркеген. «Жылжымайтын мүлікке құқықтарды жəне онымен жасалатын мəмілелерді мемлекет-тік тіркеу туралы» Заңның 7-бабы 6-тармағының 1) тармақшасына сəйкес, осы Заңның 4 жəне 5-баптарына сəйкес мемлекеттік тіркеуге жататын, құқықтық кадастрда жылжымайтын мүлікке тіркелген құқықтар, тіркелмегендердің алдында басымдыққа ие болады. Сот заңның бұл нор-маларын да назарға алмаған.

Бірінші сатыдағы сот Л.-ны адал сатып алушы ретінде көрсетіп (азаматтық заңнамаға сəйкес адал сатып алушыға, жылжымайтын мүлікті меншігіне ақыға сатып алған адам жатады, ал ол мүлікке тек қорғаншылық туралы шарт қана жасасқан), Т.-ның аты-на берілген мұраға құқық туралы куəлікті жəне Т. мен А.-ның арасындағы пəтерді сату-сатып алу шартын жарамсыз деп тану туралы талап бойынша тиісті талапкер болып табылмайтындығын назарға алмаған.



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010


А.-ның апелляциялық шағымы мен прокурордың апелляциялық наразылығы бойынша бірінші сатыдағы сот шешімінің заңдылығын облыстық соттың азаматтық істер жөніндегі алқасы қайта қарап, жоғарыда келтірілген қайшылықтарды жоймай ғана қойған жоқ, оның өзі де қарама-қайшы шешім қабылдады. Сонымен, 2009 жылғы 8 сəуірдегі қаулымен Л.-ның мұраға құқық ту-ралы куəлікті жарамсыз деп тану туралы талабын қанағаттандыру бөлігінде сот шешімінің күші жойылған жəне куəлікті беру кезінде заң бұзушылықтың болмағанына сілтеме жасап, қойылған талаптың осы бөлігін қанағаттандырудан бас тартылған. Бір мезгілде алқа оның қойған талабы-мен жəне «Қарағанды қаласының жолаушылар көлігі жəне автомобиль жолдары ТКШ бөлімі» ММ-нің Т. мен А. арасындағы пəтерді сату-сатып алу шартын жарамсыз деп тану туралы тала-бымен келіскен, бірақ оны жасасу кезінде де ешқандай заң бұзушылық болмаған.

«Қарағанды қаласының жолаушылар көлігі жəне автомобиль жолдары ТКШ бөлімі» ММ-нің пəтерді коммуналдық меншікке беру туралы талабынан бас тарту бөлігінде шешімнің күші жойылған жəне талап қанағаттандырылған, пəтер иесіз ретінде 2008 жылғы 26 тамызда ғана есепке алынғанымен, яғни ол сəттен жылдық мерзім өтпегеніне қарамастан, пəтер коммуналдық меншікке берілген.

Апелляциялық сатының осындай қарама-қайшы қаулы қабылдауының нəтижесінде бір пəтерде екі меншік иесі: мұраға құқық туралы куəлік бойынша – Т. жəне алқаның қаулысы бойынша – «ТКШ» ММ түрінде уəкілетті орган болды.

Сонымен, соттар, істің мəн-жайларын егжей-тегжейлі қарамастан, ұзақ жылдар бойы тұрғын үйді сақтау жəне бұрынғы меншік иелерінің меншік құқықтарын тоқтату туралы мəселелерді шешу бойынша шара қабылдамайтын атқарушы органдардың əрекетсіздігіне қолдау көрсетеді, оның нəтижесінде, заңға қарсы ешқандай іс-əрекет жасамаған жаңа меншік иелерінің заңды құқықтары бұзылады.

Кейбір соттарда тұрғын үйге меншік құқығын тоқтату туралы істер бойынша олардың меншік құқығына қатысты мəселе қаралатын жауапкерлер сотқа мүлдем шақырылмайды. Ал, көптеген істер бойынша сол бір елді-мекенде, не болмаса Қазақстанның басқа өңірінде осы адамдардың нақты мекен-жайлары туралы мəлімет бар. Мұндай істер бойынша сырттай шешім шығарғанда кейбір судьялар АІЖК-нің 260-бабының талаптарын сақтамайды.

Мысалы, «Қарағанды қаласының жолаушылар көлігі жəне автомобиль жолдарының ТКШ бөлімі» ММ Л.-ге оның Қарағанды қаласы, Н. мекен-жайы бойынша орналасқан пəтерге мен-шік құқығын тоқтату туралы талаппен сотқа жүгінген. Талап-арызда талапкердің тұратын нақты мекен-жайы көрсетілген: Қарағанды облысы, Н. қаласы, Н. көш., Н-үй, Н-пəтер.

Іске, 2009 жылғы 10 наурызға сотқа шақырылғандығы туралы, бірақ қолына тапсырылғандығы жөнінде ешқандай белгілері жоқ 4 қолхат тігілген, оларда: «пошта арқылы жолданды» деген жазу ғана бар, алайда пошта жөнелтілімдерінің тізілімі жоқ.

Тұрғын үй-жайға меншік құқығын тану туралы талаптарды қарау практикасы

Сот практикасын зерделеу, соттарда тұрғын үйге меншік құқығын тану туралы талаптар-ды қараудың біркелкі практикасының жоқтығын көрсетті.

Талап арыздарда жауапкер ретінде əкімдер, əкімдіктер, Əкім аппараты ММ, тұрғын үй де-партаменттері, тиісті өңірдің тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы ММ жəне т.с.с. көрсетіледі. Мысалы:

- М.-нің иелену мерзіміне байланысты жер учаскесі бар тұрғын үйге меншік құқығын тану туралы сотқа талап-арызында жауапкер ретінде Көкшетау қаласының əкімдігі көрсетілген;

- Г.-нің иелену мерзімінің құқығы бойынша меншік құқығын тану туралы сотқа берген талап арызында жауапкер ретінде, «Раев ауылдық округі əкімінің аппараты» ММ, мүдделі тұлға ретін-де – Шортанды ауданының əділет басқармасы көрсетілген;

- В. мен Н.-нің иелену мерзімінің құқығы бойынша тиісінше пəтерге жəне үйге меншік құқы-ғын тану туралы сотқа берген талап арыздарында жауапкер ретінде Еңбекшілдер ауданының əкімі, мүдделі тұлға ретінде – əділет басқармасы көрсетілген;

- Ш.-ның өз бетімен тұрғызылған үйге меншік құқығын тану туралы талап арызында жа-уапкер ретінде Көкшетау қаласының əкімі, үшінші тұлға ретінде – Ақмола облысының əділет департаменті, «Сəулет жəне қала құрылысы» ММ, «Өртке қарсы қызмет» ММ, «Көкшетау энер-гия» ЖШС көрсетілген;

2323

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010


- П.-ның өз бетімен тұрғызылған тұрғын үйге меншік құқығын тану туралы талап арызында жауапкер ретінде Қарағанды қаласының əкімдігін көрсеткен.

Бұл орайда, барлық аталған талап арыздар бойынша жауапкер ретінде тиісті өңірлік «Əкім аппараты» ММ болуы мүмкін еді.

Зерделеу, талап арыздардың мазмұнынан тұрғын үйге қатысты мəмілелерді жасасу фак-тісі көрінгенімен, іс қаралған уақытта сатушылардың тірі емес екендігі туралы деректердің жоқтығын, сонда да болса талапкерлер мəмілені жарамды деп танудың орнына меншік құқығын тану туралы талап қоятындығын көрсетті.

Мысалы, А.- К.-ге, К. - В.-ге, Ш. -П.-ге талап қойып сотқа жүгінген, ол 1997 жылғы қыркүйекте П. К.-ден Айдабол ауылындағы екі пəтерлі үйден 25 000 теңгеге бір пəтерін сатып алған, толық есеп айырысқан, П. оған пəтерді сатуға сенімхат пен құжаттарды бергенін.

1998 жылғы 21 қыркүйекте В.-ның атынан əрекет жасаған Ш., П.-мен 15 000 теңгеге осы үйдегі екінші пəтерді сату-сатып алу мəмілесін жасады, бұл туралы қолхат бар жəне пəтердің құжаттары оған берілген.

Шарттар нотариалдық түрде куəландырылмаған, ол отбасымен осы пəтерлерде тұрады, П. мен В.-нің тіркелген құқықтары болғандықтан, оған пəтерлерді заңдастыруға рұқсат беріл-меген.

Аталған талап арыздың мазмұнынан, сондай-ақ бұрынғы меншік иелерінің жауапкер ретінде көрсетуіне байланысты мəмілені жарамды деп тану туралы талап қойылуы тиіс еді. Алайда, соттан А. жауапкерден сатып алған пəтерлерге оның меншік құқығын тануды сұраған.

Судья талаптың мəнін нақтыламаған жəне 2009 жылғы 14 сəуірдегі шешімімен А.-ның дау-лы пəтерлерге меншік құқығы танылған. Талапкердің пəтерлерге меншік құқығын танудың негіз-демелері ретінде сот, талапкердің аталған (екі пəтерден тұратын) тұрғын үйді пайдалануға жəне иеленуге кіріскенін, туындаған құқықтар мен міндеттемелерді өз еркімен жүзеге асыратынын жəне күтіп-ұстау ауыртпалығын көтергенін атап көрсеткен. Бұл орайда осы əрекеттер, өздігінен меншік құқығын тану үшін негіздеме бола алмайды, сатушылар тірі кезде бұл мəмілелерді жа-рамды деп тану мүмкіндігі сақталған. Сол уақытта, сот өз шешімінде АК-нің 147, 148, жəне 393-баптарына сілтеме жасаған, онда меншік құқығын емес, мəміле түсініктері реттелген.

Талапкер Б.-ның И.-ге оның 1997 жылы жауапкерден сатып алған пəтерге меншік құқығын тану (мəмілені жарамсыз деп танудың орнына) туралы қойған талабының нысанасының дұрыс баяндалмауына қарамастан, талап қою нысанасы нақтыланбай, онда қойылған талаптар қанағаттандырылған.

Сатып алу мерзімінің өтіп кетуіне байланысты меншік құқығын тануға сот тəртібімен ғана жол беріледі.

Иелік мерзімінің өтіп кетуіне байланысты меншік құқығына (өзге заттық құқыққа) ие болу үшін келесі шарттар қажет: мерзімінің өтіп кетуі (жылжитын мүліктер үшін - бес жыл, жылжы-майтын мүліктер үшін – он бес жыл), адалдық, ашықтық жəне мүлікті ұдайы иелену.

Сот істерін зерделеу сатып алу мерзімінің өтіп кетуіне байланысты меншік құқығын тану туралы істер бойынша біркелкі практика қалыптастыру үшін:

біріншіден, практикада соттар əкімдер, əкімдіктер, Əкім аппараты ММ, тұрғын үй депар-таменттері, тиісті өңірдің тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықтары жəне т.с.с. жауапкер ретін-де көрсетілетін талап арыздарды қабылдайтындықтан жəне қарайтындықтан кімнің жауапкер ретінде көрсетілуі мүмкін екендігін;

екіншіден, республика соттарының көпшілігінде мұндай даулар талап қою іс жүргізуі тəртібімен қаралатындықтан мұндай дауларды қарау тəртібін анықтаулары қажеттігін көрсетті. Алайда мұндай дауларды ерекше іс жүргізу тəртібімен де қарау жағдайлары кедзеседі.

Мысалы, В. сатып алу мерзімінің өтіп кетуіне байланысты Новодолинский кенті, Шахтер-лар көшесі, Н-үйге меншік құқығын тану туралы талаппен сотқа жүгінді. Осы ретте ол өзін та-лапкер, құжаттарды «сатып алу мерзімінің өтіп кетуіне байланысты меншік құқығын тану туралы ерекше іс жүргізу тəртібіндегі арыз» етіп көрсеткен, жауапкер көрсетілмеген.

Арызда үйді мемлекеттен 2008 жылғы 6 мамырда қайтыс болған талапкердің анасы алғандығы, талапкер 1976 жылдан бері аталған үйде тұрып, оған адал жəне ашық иелік етіп жатқандығы, 32 жыл бойы күтіп-ұстау ауыртпалығын көтергені көрсетілген жəне АК-нің 8, 9, 240-баптарына сүйене отырып, сатып алу мерзімінің өтіп кетуіне байланысты өзінің осы үйге меншік құқығын тану туралы сотқа өтініш білдірді.

Нысаны мен мазмұны жағынан АК-нің 150-бабы талаптарына сəйкес келмейтін жəне кемшіліктерді жою үшін қозғаусыз қалдыруға жататын аталған арызды судья қабылдаған жəне мəні бойынша қараған. Бұл орайда, шешімнің анықтау, сипаттау жəне дəлелдеу бөліктерінде



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010


В.-ның өтініші арыз ретінде аталады, ал дəлелдеу бөлігінде: «В.-ның меншік құқығын тану ту-ралы мəлімдеген талаптары қанағаттандырылсын» деп көрсетіледі. Осылайша, сот елеулі ұқыпсыздыққа жол беріп, дауды талап қою мен ерекше іс жүргізу тəртібімен қараудың ережелерін шатастырған.

Ф. ерекше іс жүргізу тəртібімен меншік құқығын тану туралы арызбен сотқа жүгінген, бұған қарамастан барлық іс жүргізу құжаттарында судья оны «талап» арыз деп атайды.

Б. жауапкерді көрсетпей, өзін талапкер ретінде көрсете отырып, 1969 жылы сатып алған үйіне меншік құқығын тану туралы арызбен сотқа жүгінген.

Осы орайда, сатып алу мерзімінің өтіп кетуіне байланысты тұрғын үйге меншік құқығын тану туралы талаптар талап қою іс жүргізуі тəртібімен қаралады жəне осын-дай істер бойынша жауапкерлер ретінде өкілеттіктеріне тұрғын үй қорын қалыптастыру, басқару жəне бөлу мəселелері жатқызылған жергілікті атқару органдары көрсетілуге тиіс.

АК-нің 240-бабының 1-тармағына сəйкес, мүлiктiң меншiк иесi болып табылмайтын, бiрақ өзiнiң жеке қозғалмайтын мүлкiндей он бес жыл бойы адал, ашық жəне ұдайы ие-ленген азамат немесе заңды тұлға ол мүлiкке меншiк құқығын алады.

АК-нің 240-бабының 4-тармағына сəйкес, тұлғада болып, оның иеленуiнен осы АК-нің 260-263, 265-баптарына сəйкес талап етiлуi мүмкiн мүлiктер жөнiндегi иелену мерзiмiнің өтуi тиiстi талаптар бойынша талап мерзiмi бiтерден ерте басталмайды.

Демек, жылжымайтын мүлікке ие адамның меншік құқығы, егер ол оған кемінде он сегіз жыл адал, ашық жəне ұдайы иелік еткен жағдайда танылуы мүмкін (3+15).

Мұндай дауларды қараған кезде судьялар осы тəртіпті бұзып, 18 жыл бойы даулы мүлікті иеленудің ұдайылығын тексермейді.

Сонымен, Т. А.-дан сатып алған, Жастар ауылының Н. көшесіндегі жер учаскесі бар үйге 15 жылдан аса уақыт бойы иелік ететініне сүйене отырып, меншік құқығын тану туралы талап-пен сотқа жүгінген.

Арызда үйді сатып алудың нақты күні көрсетілмеген. Сотта бұл мəселе анықталмаған, жа-уап алынған куəлер оның А.-дан жер учаскесі бар осы үйді 1994 жылы көктемде, яғни 15 жыл бұрын сатып алғанын көрсетті. Мұндай жағдайда даулы үйге Т. -ның 18 жыл бойы ашық жəне ұдайы иелік етуі туралы деректер жоқ.

Сондай-ақ, сатып алу мерзімінің өтіп кетуіне байланысты, 1993 жылы, яғни 16 жыл бұрын Т.-дан сатып алған үйге жəне жер учаскесіне меншік құқығын тану туралы М.-нің арызын сот қанағаттандырған.

Соттың шешімі бойынша, сатып алу мерзімінің өтіп кетуіне байланысты 1993 жылы, яғни А. 16 жыл бұрын салған үйге меншік құқығы танылған. Бұл жағдайда А. өз бетімен салған үйге меншік құқығын тану туралы талап қоя алатын еді.

Б. барлығы 130 теңге баж салығын төлеп, жауапкерді көрсетпей, К.-ден 1993 жылы сатып алған үйге сатып алу мерзімінің өтіп кетуіне байланысты меншік құқығын тану туралы арызбен сотқа жүгінген. Сот осы арызды қанағаттандыра отырып, сатып алу мерзімінің өтіп кетуіне бай-ланысты меншік құқығын тану үшін заңда көзделген 18 жылдың өтпегенін, мемлекеттік баждың дұрыс төленбегенін назарға алмаған.

Өз бетімен салынған құрылысқа меншік құқығын тану туралы істерді қарау практикасы

Өз бетімен салынған құрылыстарға меншік құқығын тану туралы істер бойынша сот прак-тикасын зерделеу жекелеген жағдайларда мұндай талап арыздарды соттарға құрылыстарды салған адамдар емес, басқалар, мысалы, олардың мұрагерлері беретінін көрсетті. Сонымен бірге АК-нің 244-бабының 3-тармағына сəйкес, өз бетімен салынған құрылысқа меншік құқығы құрылысты жүзеге асырған адамға танылуы мүмкін.

К. мен П. жауапкерді көрсетпей, сатып алу мерзімінің өтіп кетуіне байланысты үйге мен-шік құқығын тану туралы талаппен сотқа жүгінген. Талап арыздың жəне іс материалдарының мазмұнынан олар тұрып жатқан үйді 1979 жылы олардың əкесі салғаны, ол үйге меншік құқығы ешкімнің атына тіркелмегені, яғни үйдің меншік иесі жоқ екені, талапкерлер сонда туы-лып, қазіргі уақытта сол жерде тұрып жатқаны, ата-аналары қайтыс болғаны байқалады. Осы ретте талапкерлердің мұрагерлік құқықты иелену ниетімен қатар үй құжаттарының тиісінше

2525

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010


рəсімделмегені, құрылыстың сипаттамасы көрсетілген тек техникалық паспорттың болғаны анықталды.

Алайда, талапкерлер талаптарын іс қаралғанға дейін өзгерткен жəне олар үйді өздері салмаса да соттан өз бетімен салынған құрылысқа меншік құқығын тануды өтінген, өйткені үй олар туылардан бұрын салынған.

Талапкерлер талап қою мəнін өзгерткеннен кейін, 2009 жылғы 2 наурыздағы сот ұйғарымымен арызданушылар дауды шешудің сотқа дейінгі тəртібін сақтамағандықтан «АК-нің 244-бабының 3-тармағына сəйкес, өзiне тиесiлi емес жер учаскесiнде құрылысты жүзеге асырған адамға бұл учаске салынған құрылысты орналастыру үшiн осы адамға бел-гiленген тəртiп бойынша берiлген жағдайда ғана өз бетiмен салынған құрылысқа меншiк құқығы танылатындығына сүйене отырып К. мен П.-нің арызын қараусыз қалдырған. Жер кодексінің 43-бабына сəйкес, жер учаскелерін меншікке немесе жерді пайдалануға беруді жер-гілікті атқарушы органдар өз құзыреті шегінде жүзеге асырады».

Міне, осылайша, өз бетімен салынған құрылысқа меншік құқығын тану туралы талапты оны жүзеге асырған адам сотқа беруге құқылы екендігін, сондай-ақ заңда дауды шешудің сотқа дейінгі тəртібі мұндай санаттағы істер үшін қарастырылмағанын сот назарға алмаған. Келтірілген заң нормасында «бұл учаске салынған құрылысты орналастыру үшiн осы адамға белгiленген тəртiп бойынша берiлген жағдайда» деп көрсетілген, яғни ол болашақта берілуі мүмкін.

Аталған талап арыздың мазмұнынан талапкерлердің бұрын үй мен жерге олардың құқықтарын заңдастырып беруді өтініп əкімдікке жүгінгені, алайда мұндай өтініштеріне олардың сотқа талап қоюы керектігі жөнінде жауап алғандары байқалады. Осылайша, талапкерлердің талап мəнін негізсіз өзгертуінің, сондай-ақ заң талаптарына сəйкес келмейтін сот ұйғарымының қабылдануының нəтижесінде, талапкерлердің сот арқылы қорғануы туралы конституциялық құқықтары қалпына келтірілмеген.

Өз бетімен салынған құрылысқа меншік құқығын тану туралы даулардың талап қою іс жүргізуі тəртібімен қарауға жататындығына қарамастан жекелеген соттар оларды ерекше іс жүргізу тəртібімен қарайды.

А. 1990-1992 жылдары өзінің күш-қаражатымен салған үйінің заңдық фактісін белгілеу туралы арызбен сотқа жүгінген. Судья бұл арызды талап қою іс жүргізуі тəртібімен беру үшін қозғалыссыз қалдырмай, мəні бойынша қараған жəне талаптар дəлелденбегендіктен 2009 жылғы 22 қаңтардағы шешіммен арызды қанағаттандырудан бас тартқан.

Облыстық соттың азаматтық істер жөніндегі алқасы арызданушының апелляциялық шағымын қарай отырып, дауды қарау тəртібінің бұзылғанына назар аударып қана қоймай, со-нымен қатар, АК-нің 292-бабына сəйкес, заңдық маңызы бар фактінің өзге тəртіппен анықтау мүмкін болмаған жағдайда ғана анықталатынын жəне Т.-ның үйді салу фактісін өзге жолмен анықтау мүмкіндігінен əлі айырылмағанын көрсетті. Сондай-ақ алқа қаулысында өз бетімен салынған құрылысқа меншік құқығын тану, егер ол арызданушыға тиесілі жер учаскесінде жүзеге асырылған болса анықталуы мүмкін екендігі көрсетілген. Бірінші сатыдағы сот шешімі осы не-гізбен өзгеріссіз қалдырылған. Бұл тұрғыда алқа 244-баптың 1-тармағына сəйкес, талапкерге тиесілі емес жер учаскесінде салынған, бірақ кейін оған ұсынылатын өз бетімен салынған құрылысқа меншік құқығын тану мүмкіндігін назарға алмаған.

Міне осылайша, азаматтық істер жөніндегі алқа бірінші сатыдағы соттың кемшіліктерін түзетпегенімен қоймай, оның үстіне осы санаттағы істер бойынша бірінші сатыдағы соттарға дұрыс бағыт бермеді.

Өз бетімен салған құрылысқа меншік құқығы туралы даулар талап қою тəртібімен қаралатынына қарамастан, Ж.-нің оған 1979 жылы берілген жер учаскесінде өз бетімен салған құрылысқа меншік құқығын тану туралы арызы да ерекше іс жүргізу тəртібімен қаралған.

Осы санаттағы істер бойынша бір жағдайларда əкімдіктер жауапкерлер ретінде, ал «Сəулет жəне қала құрылысы басқармасы» ММ əкімдік тарапынан мүдделі тұлға ретінде көрсетіледі (А.-нің талабы бойынша істе), басқа бір жағдайларда жауапкерлер ретінде Сəулет жəне қала құрылысы департаменті көрсетілсе (М.-нің талабы бойынша істе), үшінші бір істерде əкімдік пен «Сəулет жəне қала құрылысы басқармасы» ММ (Ж.-нің ісі бойынша) жауапкерлер ретінде көрсетілген. Енді бір істерде өз бетімен салынған құрылысты қабылдап алу актісінің болмауы талаптан бас тартудың негіздемесі ретінде көрсетілсе, басқа бір істерде осыған қарама-қарсы жағдай негіздеме болып табылады.

4-117



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010


Мысалы, А. «Б» литері бойынша өз бетімен тұрғызған құрылысқа жəне Кербұлақ тұйық көшесі, Н-үй мекен-жайы бойынша жер учаскесіндегі «А» литерлі үйге жалғама құрылысқа мен-шік құқығын тану туралы Астана қаласының əкімдігіне талап қойып, сотқа жүгінген.

Астана қаласының «Сəулет жəне қала құрылысы басқармасы» ММ оның Астана қаласында құрылыс салу ережесін бұзуына байланысты өз бетімен салған құрылыстарды пайдалануға қабылдап алудан бас тартқан.

Сот соттық құрылыстық-техникалық сараптама тағайындаған. Оның қорытындысы бойын-ша «А» литерлі үйге жалғап өз бетімен салынған құрылыс пен «Б» литерлі тұрғын үйдің тиісті стандарттық талаптарға сай екені анықталған.

Мемлекеттік санитарлық-эпидемиялық қадағалау комитетінің құрылыстардың санитарлық-эпидемиологиялық талаптарға сəйкес екендігі туралы қорытындысы да бар. Соттың 22.04.2009 жылғы шешімімен талап ішінара қанағаттандырылған: «А» литерлі үйге жалғап өз бетімен салынған құрылысқа меншік құқығын тану туралы талап қанағаттандырылған, «Б» литерімен салынған құрылыс талапкердің жер учаскесінің шекарасынан шығып кеткендіктен осы тұрғын үйге меншік құқығын танудан бас тартылған. Бұған қоса, екі үйдің бөлінбейтін бір жер учаскесін-де салынуы Астана қаласында тұрғын үй салу ережесінің 70-тармағын бұзу болып табылады.

Яғни, осы жағдайда құрылысты пайдалануға қабылдап алу актісінің болмауын сот жалғама құрылыс жөніндегі талаптан бас тарту үшін негіздеме ретінде танымаған.

Т. өз бетімен салған құрылысқа меншік құқығын тану туралы сəулет жəне қала құрылысы департаментіне талап қойып, сотқа жүгінген. Ол оған меншік құқығымен тиесілі əрі заңды түрде үй құрылыстары салынған жер учаскесінде оның рұқсат беретін құжаттарды алмастан «Б» ли-терлі үйді, гаражды, қора мен монша салғанын бұған дəлел ретінде көрсеткен.

Оның осы құрылыстарды пайдалануға қабылдап алу туралы сəулет жəне қала құрылысы департаментіне берген өтініші құрылыстар тиісті нормаларға жауап бермейді деген себеппен қабылданбай тасталған.

Сараптаманың қорытындысы бойынша «Б» литерімен салынған, жалпы ауданы 135,4 шаршы метр тұрғын үйдің, 2 гараждың, 2 қора мен моншаның құрылысқа қойылатын тиісті талаптарға сай келетіні анықталған. Солай бола тұра, сот отырысына қатысқан маман-сəулетші өз бетімен салынған құрылыстардың (гараждардың, қораның жəне моншаның) құрылысқа қойылатын тиісті талаптарға сай келмейтінін, осы құрылыстардың сапасыз салынғанын, ара-лас учаскенің шекарасында орналасқанын, ал «Б» литерлі үйдің көрші учаскеден 1,5 метр қашықтықта салынғанын түсіндірген.

Сот құрылыстар норма талаптары бұзылып салынған, ал талапкер «Б» литерлі үйді салу кезінде құрылыс нормасының аралас учаскеден белгілі бір қашықтықта орналасу жөніндегі талабын сақтаған жəне бұл нормаларды талапкер емес, көрші жер учаскесінің меншік иесі бұзып, шаруашылық құрылыстарын талапкердің жер телімінің тура шекарасына салған де-ген тұжырым жасаған. Осыған байланысты соттың 19.03.2009 жылғы шешімімен талап іші-нара қанағаттандырылған, «Б» литерлі тұрғын үйге меншік құқығын тану туралы талап қанағаттандырылған, ал 2 гаражға, 2 қора мен моншаға меншік құқығын тану туралы талаптан бас тартылған.

Азаматтық істер жөніндегі алқаның 2009 жылғы 7 мамырдағы қаулысымен шешім өзгертіліп, өз бетімен салынған «Б» литерлі тұрғын үйге меншік құқығын тану туралы шешімнің күші жойылып, талаптан бас тарту туралы жаңа шешім қабылданған. Шешім қалған бөлігінде өзгеріссіз қалдырылған.

Алқа шешімнің «Б» литерлі тұрғын үй бөлігіндегі күшін жою үшін негіздемеге «Б» литерлі деген үйдің құрылысы кезінде ҚНжЕ-ге сəйкестігі туралы соттың тұжырымдары уақытынан бұрын шығарылғанын, яғни заңның талаптары сақталғанын, барлық құрылыс-жөндеу жұмыстарының орындалғанын анықтауы тиіс екенін, жылжымайтын объектіні тиісін-ше қабылдау жүргізілмегенін көрсетті, ал өз бетінше салынған құрылыстың ҚНжЕ нормала-рына сəйкестігі туралы «Сараптама-бағалау орталығы» ЖШС-ның қорытындысы мемлекеттік қабылдау актісін ауыстыра алмайды. Сонымен қатар, егер объект пайдалануға қабылданған болса, онда талапкердің сотқа жүгіну қажеттілігі болмайтын еді, ал үй өз бетінше салынған құрылыс болмас еді. Сондықтан алқа соттарға, егер объектіні қабылдап алу тиісті түрде жүргізілмесе, онда мұндай талап арыздан бас тартқан жөн деп бағыт көрсеткен.

Сонымен қатар басқа іс бойынша О-ның талап арызы бойынша азаматтық істер жөніндегі сол алқа жоғарыда келтірілген тұжырымға қарсы пікірге келген. Сөйтіп, О. Астана қаласының əкімдігіне, «Астана қаласының Жер қатынастары басқармасы» ММ-ге, «Астана қаласының сəулет жəне қала құрылысы басқармасы» ММ-ге, «Астана қаласының Бас жоспары» КМК-ге

2727

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010


тұрғын үйден тұрғын емес үй-жайға қайта жоспарлауға жəне қайта жабдықтауға меншік құқығын тану туралы талап арызбен сотқа жүгінген.

Істің материалдарынан анықталғаны, талапкер екі бөлмелі тұрғын пəтерін сатып алған, содан кейін «Астана қаласының Жер қатынастары басқармасы» ММ-не тиесілі жерден жеке есік орнатуға жер телімін бөлуін өтініп жүгінген, оның өтініші «Астана қаласының сəулет жəне қала құрылысы басқармасы» ММ-ге қайта жолданған. Осы мəселенің шешімін күтпей, ол тұрғын жайды қайта жоспарлауға жəне қайта жабдықтауға кіріскен. Қайта құрылыс біткен соң «Астана қаласының сəулет жəне қала құрылысы басқармасы» ММ-ге қабылдап алу үшін жүгінген, алай-да одан бас тартылған. Істің материалдарында талапкердің пəтерді дəріхана жайына қайта жабдықтауға келісімі туралы нотариалды куəландырылған көршілердің өтініштері бар.

Сот сот құрылыс-техникалық сараптама тағайындаған, оның қорытындысына сəйкес қайта жабдықталған жайдың ҚНжЕ-ге сəйкестігі анықталған.

2009 жылғы 26 наурыздағы шешіммен талап арыздан бас тартылған. Талапкер рұқсат алу рəсімдерін сақтамаған, салынған құрылыстарды пайдалануға енгізу жөніндегі мемле-кеттік қабылдау комиссиясы объектіні қабылдамаған, көп қабатты үйге тиесілі жер телімі мақсатты тағайындалуы бойынша белгіленген тəртіпте өзгертілмеген жəне кондоминиумға келісім алынбаған деп бас тарту негізделген.

Азаматтық істер жөніндегі алқаның қаулысымен шешім бұзылып, талап арызды қанағаттандыру туралы жаңа шешім қабылданған, онда пəтерді тұрғын емес жайға жеке есік орнатумен қайта жабдықтау өз бетінше салынған құрылыс болып табылатынын, объек-тіні қабылдап алуды жүзеге асырудан тиісті орган бас тартқан кезде меншік құқығын сот та-нитынын негіздеп көрсеткен. Мұнан басқа, үйге тиесілі жер телімін мақсатты тағайындалуы бойынша өзгерту жəне оған кондоминиум келісімі талап етілмейді, өйткені талапкердің өзі кондоминиумның мүшесі болып табылады жəне кондоминиумның басқа мүшелерінің нотари-алды куəландырылған келісімі алынған.

АК-нің 244-бабының 3-тармағына сəйкес, өзiне тиесiлi емес жер учаскесiне құрылысты жүзеге асырған адамға бұл учаскеге салынған құрылысты орналасты-ру үшiн осы адамға белгiленген тəртiп бойынша берiлген жағдайда ғана өз бетiмен салынған құрылысқа меншiк құқығы танылады.

Жер кодексінің 43-бабына сəйкес, жер учаскелерін меншікке немесе жер пайдалануға беруді жергілікті атқарушы органдар белгіленген өз құзыреті шегінде жүзеге асырады.

Нəтижесінде, егер өз бетімен салынған құрылыс талапкерге тиесілі емес жер телімін-де жүзеге асырылса, сот мұндай дауды қарай отырып, жер қатынастары бөлімінен емес, ал тиісті əкімдіктен талапкерге жер телімі берілетіндігі туралы жауапты талап етуге тиісті.

Осыны бұза отырып, егер өз бетімен салынған құрылысқа меншік құқығы заңдастырылса, өз бетімен салынған құрылыс орналасқан жер телімі Р-ға берілетіні туралы «Астана қаласының Жер қатынастары бөлімі» ММ-нің хаты негізінде, Р-ның «Астана қаласының Жер қатынастары басқармасы» ММ-ге, оған тиесілі емес жер теліміне өз бетімен салынған құрылысқа меншік құқығын тану туралы талап арызы сот шешімімен қанағаттандырылған.

Азаматтық істер жөніндегі алқаның қаулысымен осы шешім заңды бұзылған жəне жер учаскелерін меншікке немесе жер пайдалануға беруді, өкілетті органдар емес, жергілікті атқарушы органдар жүзеге асырады, яғни талапкерге жер телімі берілетіні туралы хатты сотқа «Астана қаласының Жер қатынастары басқармасы» ММ емес, Астана қаласының əкімдігі жолдауы тиіс деген себеппен талап арызды қанағаттандырудан бас тартылған.

Сонымен қатар, бірінші саты соты да, азаматтық істер жөніндегі алқа да өз бетімен салынған үй құрылысына меншік құқығын тану туралы талап арыз Астана қаласының тұрғын үй қорының басқарушысы, атқарушы орган ретінде «Əкім аппараты» ММ-не емес, ал тұрғын үйге меншік құқығына қатысты талап арыз бойынша жауапкер бола алмайтын «Астана қаласының Жер қатынастары бөлімі» ММ-не ұсынылғанына назар аудармаған.



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010


Заңдық маңызы бар фактілерді анықтау туралы дауларды қарау практикасы

Сотқа жолданған заңдық маңызы бар фактілерді анықтау туралы өтінішінде, Ж. жəне А., олардың тегі мен аты-жөнінің бас əріптері ғана көрсетілген, аты мен əкесінің аты толық көрсетілмеген өздеріне тиесілі пəтерді жекешелендіру туралы шартты соттың тануын дұрыс сұраған. Сот, АІЖК-нің 291-бабының талаптарын назарға алмай, өтініш берушілерге жеке-шелендіру шартының тиесілілігі фактісін анықтаудың орнына, 1994 жылғы 02 мамырдағы №219 пəтерді жекешелендіру шартындағы жазбаны дұрыс емес деп тану фактісін жəне т.б. көрсеткен.

Сонымен қатар, АІЖК-нің 291-295-баптарына сəйкес, егер құжаттарда дəлсіздіктерге не-месе қателіктерге жол берілген жағдайда, сот мүдделі тұлғалардың өтініштері бойынша мұндай құжаттардың оларға тиесілілігі туралы фактіні тануы тиіс.

Мұнан басқа, осы іс бойынша сот АІЖК-нің 292-бабы талаптарының бұзылғанына на-зар аудармаған, арыз берушілер осы мəселенің өзге жолмен шешілуі мүмкін еместігі тура-лы дəлелдемелер ұсынбаған, атап айтқанда пəтерді сатушы болып табылатын жəне сатып алушылар туралы қысқаша мазмұндағы мəліметтерге жол берген, «Целинсельмаш» АҚ-ның таратылғаны туралы əділет органының анықтамасын ұсынбаған.

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Аппаратының Стратегиялық əзірлеу жəне талдау бөлімі

2929

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010


Соттардың 2009 жылы сот төрелігін жүзегеасыруы бойынша жұмыстарының қорытындысы туралы

Соттар қызметінің қорытындысы қол жеткен табыстардың сақталғанын ғана емес, аза-маттар мен ұйымдардың заңды құқықтарын қорғау міндеттерін орындау мақсатында олардың алға қарай қадам басқанын көрсетеді.

2009 жылы республика соттарына барлығы 906 898 арыздар мен істер түскен, бұл 2008 жылмен салыстырғанда 7,7% кем (983 225). Істердің жалпы санының кемуі сотқа түскен əкімшілік істердің 27% азаюына байланысты. %%%%

Іс жүргізумен 765 587 іс аяқталған (2008 ж.- 808 996).

2008 г.

2009 г.

983

225

808

996

906

898

765

587

0

100 000

200 000

300 000

400 000

500 000

600 000

700 000

800 000

900 000

1 000 000

Поступило Окончено

2008 ж.

2009 ж.АяқталдыІс түсті

Іс жүргізу мерзімдері бұзылып қаралған істердің саны айтарлықтай қысқарды.2009 жылы мұндай істер барлығы 17 или 0,002%, ал 2008 жылы – 31іс немесе 0,004%

болды.



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010


522 754

435 638

282 472

553 816

469 198

310 165

0

100 000

200 000

300 000

400 000

500 000

600 000

2008 г. 2009 г.

Поступило дел и заявлений Окончено дел С вынесением решенияІс жəне арыздар түсті Аяқталған істер Шешім шығарылды

2009 ж.2008 ж.

2008 ж. 2009 ж.

Сот төрелігін жүзеге асыру сапасы қылмыстық істер жəне азаматтық істер бойын-ша бірдей 0,1% жақсарды.

Азаматтық істер бойынша

Барлығы 553 816 іс жəне и арыз түскен (в 2008 ж. – 522 754). Іс жүргізумен 469 198 іс аяқталды, оның ішінде 310 165 азаматтық іс шешім шығарылып қаралды (2008ж. 435 63 іс аяқталды, оның ішінде шешім шығарылып қаралғаны 282 472 іс).

3131

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010


Іс жүргізу мерзімі бұзылып 14 азаматтық іс немесе 0,003%, қаралды, ал 2008 жылы бұл көрсеткіш 24 іс немесе 0, 006%.

2 261 или 0,8%

2 155 или 0,7%

0,6%

0,7%

0,7%

0,7%

0,7%

0,7%

0,8%

0,8%

0,8%

2008 г. 2009 г.

Отменено решений

2009 ж.2008 ж.

Шешімдер бұзылды

Жоғары тұрған сот сатылары жергілікті соттардың 2 155 шешімінің күшін жойды, бұл шығарылған шешімдердің жалпы санының 0,7% құрайды, ал 2008 жылы 2 261 шешім бұзылды немесе 0,8%.

24(0,006%)

14(0,003%)

0,00

5,00

10,00

15,00

20,00

25,00

2008 г. 2009 г.2008 ж. 2009 ж.



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010


Азаматтық істер бойынша соттардың рейтингі

Республикалық орташа көрсеткіш– 99,0%

Шешім шығарылып қаралды

Негізді шешімдер

Қаржылы

қ соты

Əскери соттар

Қызы

лорда обл.

Атырау обл.

Маңғы

стау

обл

.Солтүстік

Қазақстан

Баты

с Қазақстан

Жам

был обл.

Ақтөбе обл.

Астана қ.

Ақм

ола обл.

Қостанай обл.

Оңтүстік Қазақстан

обл

.

Алм

аты

қ.

Шығы


обл

.Павлодар обл.

Қарағанды

обл

.

Алм

аты

обл

.

3333

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010


5-117

Қылмыстық істер бойынша

Барлығы 56 605 іс (в 2008г. – 55 608) түсті. Іс жүргізумен 56 576 қылмыстық іс аяқталды, оның ішінде 34 667 қылмыстық іс бойынша, 41 232 адамға қатысты үкім шығарылды ( 2008 ж.- 33 455 іс 38 413 адамға қатысты).

Бұлтартпау шарасы ретінде қамау қолдануды санкциялау туралы ұсыныстарға қатысты материалдарды соттар 20 001 адамға қатысты қарады, оның ішінде 19 213 адамға қатысты ұсыныс қанағаттандырылды (қамауда ұстау мерзімін, үй қамауы мерзімін жəне басқа жерге жеткізу үшін қамауды қоспағанда). Соттар 39 391 адамды соттады, оның ішінде 18 788 адам бас бостандығынан айырылды. Осы көрсеткіштерді есепке ала отырып, соттардың бұлтартпау шарасы ретінде қамауды қолдану туралы шешімдерінінің негізділігін айтуға болады.

Қамауды санкциялау туралы ең көп ұсыныстарды Алматы қаласының(3 918), Шығыс Қазақстан (2 847) жəне Қарағанды (2 523) облыстарының соттары қараған.

Сот санкциялауын əскери соттар (186), Қызылорда (485) и Атырау (554) облыстары сот-тарында ең аз қолданады.

Қамауды санкциялау туралы ұсыныстарды қанағаттандырудың ең жоғары көрсеткіші Алматы (98,7%), Солтүстік Қазақстан (98,1%), Қызылорда жəне Қарағанды ( 97,7%-дан) облыстарының соттарында байқалады. Ұсыныстарды ең аз қанағаттандырған Батыс Қазақстан (92,6%) жəне Павлодар (92,8%) облыстарының соттары.

55608 55157 33 455 56605 56576 34 667

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

2008 г. 2009 г.

Поступило дел Окончено дел С вынесением приговора

2008 ж. 2009 ж.

Түскен істер Аяқталған істер Үкім шығарылған



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010


20 001

19 213

18 800

19 000

19 200

19 400

19 600

19 800

20 000

20 200

Рассмотрено УдовлетвореноҚаралды Қанағаттандырылды

Бұл ретте нақты бас бостандығынан айыруға сотталғандардың ең көп үлес салмағы Шығыс Қазақстан (2 742), Алматы қаласы (2 236) жəне Алматы (1 843) облысы соттарында байқалады. Ең аз үлес Қызылорда (489), Атырау (528) и Маңғыстау (605) областарының сот-тарына келеді.

Өткен жылы қылмыстық істерді қарау мерзімін бұзуға жол берілген жоқ ( 2008 жылы - 3 немесе 0,005%).

Жоғары тұрған соттар барлығы 0,4% (249 адамға қатысты) үкімді бұзды, 2008 жыл-мен салыстырғанда 0,5% ( 297 адамға қатысты).

0,5% (297 лиц) 0,4% (249 лиц)

0,0%

0,1%

0,2%

0,3%

0,4%

0,5%

2008 г. 2009 г.

Отменено приговоровҮкім бұзылды

2008 ж. 2009 ж.

адам адам

3535

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010


Қылмыстық істер бойынша соттардың рейтингі50

8

1 16

4

1 26

3

1 34

3

1 58

1

1 59

6

1 71

9

1 73

1

2 32

2 2 46

9

2 82

1

3 19

8

3 22

1 3 42

8 3 58

7

3 61

0

5 67

1

99,5

%

99,7

% 98,9

%

99,0

%

99,8

%

99,8

%

99,5

%

99,7

%

99,0

% 99,3

%

99,6

%

99,8

%

99,7

% 100% 99

,6%

99,7

%

99,6

%

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

Рассмотрено свынесением приговора (влицах)Обоснованныеприговоры (%)

Республика бойынша орташа көрсеткіш – 99,5

Үкім шығарылып қаралды

Негізділері

Əскери соттар

Қызы

лорда обл.

Маңғы

стау

обл

.

Солтүстік

Қазақстан

Баты


Ақтөбе обл.

Алм

аты

обл

.

Ақм

ола обл.

Қостанай обл.

Оңтүстік Қазақстан

обл

.

Астана қ.

Шығы


обл

.

Павлодар обл.

Алм

аты

қ.

Атырау обл.

Жам

был обл.

Қарағанды

обл

.



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010


Əкімшілік құқықбұзушылықтар туралы істер бойынша

Барлығы 296 477 іс түскен ( 2008 ж. – 404 863). Істердің жалпы саны əкімшілік істердің саны азаюының есебінен 108 386 іс немесе 27% азайған.

239 813 іс 243 186 адамға қатысты іс жүргізумен аяқталған ( 2008 ж. – 318 201іс 323 043 адамға қатысты).

3 немесе 0,001% əкімшілік құқықбұзушылық іс мерзімі бұзылып қаралған, бұл көрсеткіш 2008 жылы 4 іс немесе 0,001%.

2008 ж.

2009 ж.

Түсті Аяқталды 2009 ж.

2008 г.

2009 г.

404 863

318 201

296 477

239 813

0

50 000

100 000

150 000

200 000

250 000

300 000

350 000

400 000

450 000

2008 ж.

3737

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010


Жоғары тұрған соттар барлығы 754 қаулы немесе 0,3% бұзған ( 2008 ж. – 735 немесе 0,2%).

Кадр мəселелері

Өткен жылы судьялардың əрекетіне шағымдану 9,5% кеміген. Расталған шағымдар саны 19% азайған.

Тəртіптік жауапкершілікке тартылған судьялар саны 19% азайған ( 189-дан 154-ге).

189

154

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

2008 г. 2009 г.2008 ж. 2009 ж.

2008 г.

2009 г.

735 (0,2%)

754 (0,3%)

0,00%

0,05%

0,10%

0,15%

0,20%

0,25%

0,30%

Отменено постановленийҚаулылар бұзылды

2008 ж.

2009 ж.



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010


Мемлекет басшысының тапсырмаларын орындау, сот əділдігін жүзеге асыру сапасын одан əрі жақсарту жəне судьялар қатарын арам пиғылды, жаман атқа қалған адамдардан тазарту мақсатында Жоғарғы Сот республиканың əр судьясының сот əділдігін жүзеге асыру қызметін сапасы жəне жеделдігі бойынша мониторинг жасауды жолға қойды.

Мониторинг нəтижелері бойынша Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлықтары-мен 18 судья лауазымынан босатылды.

Сот жюриі есептік кезеңде 14 судьяға қатысты материалдарды қарады (2008 жылы-4). Қарау нəтижелері бойынша 7 судьяға қатысты кəсіби бəлəксіздігіне орай лауазымына сəйкес еместігі туралы (2008 ж.-3), 3 судьяға қатысты кəсіби біліктілігін көтеру бойынша қажетті шара-лар қабылдау туралы (2008ж,-1) шешім қабылданды.

Жағымсыз негіздер бойынша қызметінен барлығы 31 судья, олардың 7-у Сот жюриінің қорытындысына байланысты, 24-судьяға қойылатын талаптарды орындамағаны үшін боса-тылды (2008 ж.-24, оның ішінде 3-Сот жюриінің қорытындысы бойынша, 21- судьяға қойылатын талаптарды орындамағаны үшін босатылған).

43 1

14

7

3

0

2

4

6

8

10

12

14

2008 г. 2009 г.

рассмотрено материалов о несоответствии занимаемой должности о повышении профессиональной квалификации қаралған материалдар лауазымына сай сəйкестігі туралы біліктілігін көтеру туралы

2008 ж. 2009 ж.

2421

3

31

24

7

0

5

10

15

20

25

30

35

2008 г. 2009 г.

Освобождено За невыполнение требований, предъявляемых к судье С заключением Судебного жюриБосатылды Судьяға қойылатын талаптарды орындамағаны үшін Сот жюриінің қорытындысымен

2008 ж. 2009 ж.

3939

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010


2008 жылмен салыстырғанда судьяларға қатысты қозғалған қылмыстық істердің саны айтарлықтай қысқарды ( 17-ден 5-ке дейін). 2 судьяға қатысты ақтау үкімі шығарылды ( 2008 жылы – 4).

Сот актілерін орындау

2009 жылы іс жүргізумен аяқталған атқару құжаттары бойынша өндірілген сома екі есе-ден артық өсті ( 194 млрд. теңгеден 416,7 млрд.теңгеге дейін).

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты АппаратыныңСот мониторингі бөлімі

416,7 млрд.

194 млрд.

0 50

100 150 200 250 300 350 400 450

2009 г. 2008 г. 2008 ж. 2009 ж.



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010

ЖАРЛЫҚТАР

ЗАҢНАМАДАҒЫ ЖАҢАЛЫҚТАР – 2009 ЖЫЛ

Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлықтары

1. Қазақстан Республикасы соттарының төрағалары мен судьяларын қызметке тағайындау жəне қызметтен босату туралы

Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы, 2009 жылғы 27 қаңтар № 731

2. Қазақстан Республикасы Президентінің 2001 жылғы 26 маусымдағы № 643 Жарлығына толықтырулар мен өзгерістер енгізу туралы

Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы, 2009 жылғы 13 ақпан № 738

3. Қазақстан Республикасы Президентінің 2004 жылғы 17 қаңтардағы № 1284 Жарлығына өзгерістер енгізу туралы

Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы, 2009 жылғы 25 ақпан № 750

4. Мемлекет басшысының 2009 жылғы 6 наурыздағы «Дағдарыстан – жаңару мен дамуға» атты Қазақстан халқына Жолдауын іске асыру жөніндегі шаралар туралы

Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы, 2009 12 наурыз № 765 ҚР ПҮАЖ-ы, 2009, № 14, 97-бет.

5. Қазақстан Республикасы соттарының төрағаларын, алқа төрағалары мен судья-ларын қызметке тағайындау жəне қызметтен босату туралы

Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы, 2009 жылғы 21 мамыр № 810

6. Қазақстан Республикасы Президентінің кейбір актілеріне өзгерістер енгізу туралы Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы, 2009 22 мамыр № 815 ҚР ПҮАЖ-ы, 2009, №№ 27-28, 234-бет.

7. Шанхай ынтымақтық ұйымының терроризмге қарсы конвенциясына қол қою ту-ралы

Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы, 2009 жылғы 11 маусым № 822

8. Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік жоспарлау жүйесі туралы Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы, 2009 жылғы 18 маусым № 827 ҚР ПҮАЖ-ы , 2009, № 30, 259-бет.

9. Қазақстан Республикасы Президентінің 1998 жылғы 2 қазандағы№ 4097 Жарлығына толықтырулар енгізу туралы Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы, 2009 жылғы 18 маусым № 828 ҚР ПҮАЖ-ы, 2009, № 30, 260-бет. 10. Қазақстан Республикасы Президентінің кейбір актілерінің күші жойылды деп

тану туралы Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы, 2009 жылғы 18 маусым № 829 ҚР ПҮАЖ-ы, 2009, № 3, 278-бет.

11. «Мемлекеттік билік органдары жүйесіндегі кадр саясатының кейбір мəселелері туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің 2002 жылғы 29 наурыздағы № 828 Жарлығына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы

Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы, 2009 жылғы 27 шілде № 852 ҚР ПҮАЖ-ы, 2009, № 34, 321-бет.

12. Қазақстан Республикасының 2010 жылдан 2020 жылға дейінгі кезеңге арналған құқықтық саясат тұжырымдамасы туралы

Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы, 2009 жылғы 24 тамыз, №858 ҚР ПҮАЖ-ы, 2009, №35, 331-бет.

4141

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010

ЖАРЛЫҚТАР

13.Ақмола облысының Щучье ауданын қайта атау туралы Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы, 2009 жылғы 3 қырқүйек № 862. «Егемен Қазақстан» от 08.09.2009 ж.

14.Қазақстан Республикасы соттарының алқа төрағасын, төрағалары мен судьяла-рын қызметке тағайындау жəне қызметтен босату туралы

Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы, 2009 жылғы 18 маусым № 872

15.Қазақстан Республикасының кейбір мамандандырылған соттарын құру жəне та-рату туралы

Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы, 2009 жылғы 29 желтоқсан № 910

16.Қазақстан Республикасы соттарының төрағаларын, алқа төрағалары мен судья-ларын қызметке тағайындау жəне қызметтен босату туралы

Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы, 2009 жылғы 31 желтоқсан № 913

6-117



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010

ЗАҢДАР

Қазақстан Республикасының Заңдары

1. Санкт-Петербург қаласында (Ресей Федерациясы) 2002 жылғы 7 маусымда қол қойылған Шанхай ынтымақтастық ұйымының хартиясына өзгерістер енгізу туралы хат-таманы ратификациялау туралы

2009 жылғы 5 қаңтар № 118-1V ҚРЗ«Егемен Қазақстан» 2009ж. 13 қаңтар

2. Шанхай ынтымақтастық ұйымына мүше мемлекеттер үкіметтерінің арасындағы кеден істеріндегі ынтымақтастық жəне өзара көмек туралы келісімді ратификациялау туралы


3. Орталық Азиядағы ядролық қарудан азат аймақ туралы шартты ратификациялау туралы


4. Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне жұмыспен қамту жəне атаулы əлеуметтік көмек мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу ту-ралы


5. «Саяси партиялар туралы» Қазақстан Республикасының Заңына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы

2009 жылғы 6 ақпан № 122-1V ҚРЗ«Егемен Қазақстан» 2009ж. 11 ақпан

6. Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне бұқаралық ақпарат құралдары мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы


7. «Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы» Қазақстан Республикасының Конституциялық занына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы

2009 жылғы 9 ақпан № 124-1V ҚРЗ

8. «Əскери қызметшілер мен оларды əлеуметтік қорғау туралы» Қазақстан Республикасының Заңына өзгеріс пен толықтырулар енгізу туралы


9. Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне жергілікті мемлекет-тік басқару жəне өзін өзі басқару мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы


10. Шанхай ынтымақтастық ұйымына мүше мемлекеттердің ұзақ мерзімді тату көршілік, достық жəне ынтымақтастық туралы шартын ратификациялау туралы

2009 жылғы 11 ақпан № 129-1V ҚРЗҚазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы 2009 ж. № 2-3, “Егемен Қазақстан” 2009 ж. 13 ақпан, N 60-62 (25459)

11. Азаматтық жəне саяси құқықтар туралы халықаралық пактіге Факультативтік хаттаманы ратификациялау туралы

2009 жылғы 11 ақпан № 130-1V ҚРЗҚазақстан Республикасы Парламентініңң Жаршысы 2009 ж. № 2-3

4343

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010

ЗАҢДАР

12. «Экономиканың стратегиялық маңызы бар салаларындағы меншіктің мем-лекеттік мониторингі туралы» Қазақстан Республикасының Заңына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы

2009 жылғы 12 ақпан № 131-1V ҚРЗ«Егемен Қазақстан» 2009ж. 17 ақпанҚазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы 2009 ж. № 2-3 13. Қазақстан Республикасының Су кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу

туралы2009 жылғы 12 ақпан № 132-1V ҚРЗ«Егемен Қазақстан» 2009 ж. 21 ақпанҚазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы 2009 ж. № 2-3

14. Ұлттық əл-ауқат қоры туралы2009 жылғы 13 ақпан № 134-1V ҚРЗҚазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы 2009 ж. № 2-3

15. Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Ұлттық əл-ауқат коры қызметінің мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу жəне «Қазақстан инвестициялық қоры туралы» Қазақстан Республикасы Заңының күші жойылды деп тану туралы

2009 жылғы 13 ақпан № 135-1V ҚРЗ«Егемен Қазақстан» 2009 ж. 21 ақпанҚазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы 2009 ж. № 2-3

16. Кеден одағының тауарларымен сыртқы жəне өзара сауданың кедендік статис-тикасын жүргізу туралы келісімді ратификациялау туралы

2009 жылғы 17 ақпан № 137-1V ҚРЗ«Егемен Қазақстан» 2009ж. 21 ақпанҚазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы 2009 ж. № 2-3

17. Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне аудиторлық қызмет мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы

2009 жылғы 20 ақпан № 138-1V ҚРЗ«Егемен Қазақстан» 2009 ж. 27 ақпанҚазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы 2009 ж. № 2-3

18. Кеден одағының кедендік шекарасы арқылы өткізілетін тауарлардың кедендік құнын айқындау туралы келісім ратификациялау туралы


19. Шектен тыс зиян келтіреді немесе таңдамай əрекет етеді деп саналуы мүмкін кəдімгі қарудың нақты түрлерін қолдануға тыйым салу немесе шектеу туралы конвен-цияны жəне оған хаттамаларды: Анықталмайтын жарықшақтар туралы хаттаманы (1 хаттама), Өртегіш қаруды қолдануға тыйым салу немесе шектеу туралы хаттаманы (ІІІ хаттама) жəне Көзді соқыр ететін лазерлік қару туралы хаттаманы (1V хаттама) ратифи-кациялау туралы


20. Кедендік рəсімдерді оңайлату мен үйлестіру туралы халықаралық конвенция-ны ратификациялау туралы


21. Үшінші елдерге қатысты арнайы қорғау, демпингке қарсы жəне өтемақы шара-ларын қолдану туралы келісімді ратификациялау туралы

2009 жылғы 21 наурыз № 142-1V ҚРЗ«Егемен Қазақстан» 2009ж. 28 наурыз



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010

ЗАҢДАР

22. Біріккен Үлттар Ұйымының Климаттың өзгеруі туралы негіздемелік конвенция-сына Киото хаттамасын ратификациялау туралы

2009 жылғы 26 наурыз № 144-1V ҚРЗ«Егемен Қазақстан» 2009ж. 28 наурызҚазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы 2009 ж. № 4-5

23. Қосымша айырым эмблемасын қабылдауға қатысты 1949 жылғы 12 тамыздағы Женева конвенцияларына қосымша хаттаманы (ІІІ Хаттама) ратификациялау туралы

2009 жылғы 27 наурыз № 145-1V ҚРЗ«Егемен Қазақстан» 2009ж. 3 сəуірҚазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы 2009 ж. № 4-5

24. “Инновациялық қызметті мемлекеттік қолдау туралы” Қазақстан Респуб-ликасының Заңына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы

Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 30 наурыздағы N 146-IV ЗаңыҚазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы 2009 жыл N 4-5, “Егемен Қазақстан”

2009 жылғы 3 сəуір, N 122-123 (25520);

25. Тəуелсіз Мемлекеттер Достастығына қатысушы мемлекеттердің мəдени құндылықтарды ұрлауға қарсы күрестегі жəне оларды қайтаруды қамтамасыз етудегі ынтымаққтастығы туралы келісімді ратификациялау туралы

Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 3 сəуірдегі N 147-IV ЗаңыҚазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы 2009 жыл N 6-7, “Егемен Қазақстан”

2009 жыл, 7 сəуір N 125-126 (25523);

26. Кеден одағында тауарлардың экспорты мен импорты, жұмыстар орындау, қызметтер көрсету кезінде жанама салықтар алу принциптері туралы келісімді ратифи-кациялау туралы


2009 жыл, 7 сəуір N 125-126 (25523);

27. Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне қылмыстық процес-ке қатысушы адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы


2009 жылғы 11 сəуір, N 131-132 (25529);

28. “2009-2011 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы” Қазақстан Республикасының Заңына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы


2009 жылғы 10 сəуір, N 128-130 (25527);

29. “Қазақстан Республикасындағы мерекелер туралы” Қазақстан Республикасының Заңына өзгерістер енгізу туралы

Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 22 сəуірдегі N 152-IV ЗаңыҚазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы 2009 жыл N 8, “Егемен Қазақстан” 2009 жыл, 25 сəуір N 147 (25544);

30. “Жылжымайтын мүлікке құқықтарды жəне онымен жасалатын мəмілелерді мем-лекеттік тіркеу туралы” Қазақстан Республикасының Заңына өзгерістер енгізу туралы

Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 22 сəуірдегі N 151-IV ЗаңыҚазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы 2009 жыл N 8, “Егемен Қазақстан”

2009 жыл, 24 сəуір N 144-146 (25543);

31. Тəуелсіз Мемлекеттер Достастығына қатысушы мемлекеттердің шекаралық жəне өзге де ведомстволарының сыртқы шекараларда дағдарысты жағдай туындағанда жəне оны реттеу (жою) кезінде көмек көрсетуде өзара іс-қимылын ұйымдастыру жөніндегі ережені бекіту туралы хаттаманы ратификациялау туралы

Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 24 сəуірдегі N 153-IV Заңы

4545

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010

ЗАҢДАР

Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы 2009 жыл N 8, “Егемен Қазақстан” 2009 жыл, 29 сəуір N 150-153 (25550);

32. Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне оларды Қазақстан Республикасы Конституциясының нормаларына сəйкес келтіру мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы

Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 29 сəуірдегі N 154-IV ЗаңыҚазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2009 жыл N 8, “Егемен Қазақстан”

2009 жыл, 8 мамыр, N 161-164 (25561);

33. Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне құжаттамалық қамтамасыз ету мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы

Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 4 маусымдағы N 162-IV ЗаңыҚазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы 2009 жыл N 11-12, “Егемен Қазақстан”

2009 жылғы 6 маусым, N 197 (25594);

34. Еуразиялық экономикалық қоғамдастыққа мүше мемлекеттерде инвестиция-ларды көтермелеу жəне өзара қорғау туралы келісімді ратификациялау туралы

Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 10 шілдедегі N 173-IV ЗаңыҚазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы 2009 жыл N 15-16, “Егемен Қазақстан”

2009 жыл, 21 шілде, N 242-243 (25640);

35. Қазақстан Республикасының Əкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне өзгерістер енгізу туралы


2009 жыл, 21 шілде, N 242-243 (25640);

36. Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне өлім жазасы мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы


2009 жыл, 18 шілде, N 241 (25638);

37. Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне балалардың қадағалаусыз қалуының профилактикасы жəне кəмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың алдын алу мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы


2009 жыл, 28 шілде, N 248-249 (25638);

38. Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне əскери қызметші-лердің жауапкершілігі мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу ту-ралы


2009 жыл, 28 шілде, N 248-249 (25638);

39. Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне зияткерлік меншік мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы


2009 жыл, 28 шілде, N 248-249 (25638);

40. Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне қала құрылысын жоспарлаған, жер учаскелерін бөлген, құрылысты жобалаған жəне салған кезде су қорғау жəне табиғат қорғау тəртібін сақтау мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы


2009 жыл, 21 шілде, N 242-243 (25640);



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010

ЗАҢДАР

41. Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне мемлекеттік қорғаныстық тапсырыс мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу ту-ралы

Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 11 шілдедегі N 182-IV ЗаңыҚазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы 2009 жыл N 17, “Егемен Қазақстан”

2009 жыл, 29 шілде, N 250-253 (25650);

42. Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне тұрғын үй құрылысына үлестік қатысу мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы


2009 жыл, 29 шілде, N 250-253 (25650);

43. Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне жедел-іздестіру қызметі мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы


2009 жыл, 21 шілде, N 242-243 (25640);

44. Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне жеке кəсіпкерлік мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы


2009 жыл, 22 шілде, N 244 (25641), 24 шілде N 245-247 (25644), N 248-249 (25646);

45. Заңсыз жолмен алынған кірістерді заңдастыруға (жылыстатуға) жəне терро-ризмді қаржыландыруға қарсы іс-қимыл туралы

Қазақстан Республикасының Заңы, 2009 жылғы 28 тамыз, №191-IV«Егемен Қазақстан», 2009 жылғы 8 қыркүйек

46. Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне заңсыз жолмен алынған кірістерді заңдастыруға (жылыстатуға) жəне терроризмді қаржыландыруға қарсы іс-қимыл мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы

Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 28 тамыздағы N 192-ІV Заңы“Егемен Қазақстан” 2009 жыл, 8 қыркүйек, N 293-294 (25691);

47. “Нормативтік құқықтық актілер туралы” Қазақстан Республикасының Заңына сыбайлас жемқорлыққа қарсы ғылыми сараптама жүргізу мəселелері бойынша өзгеріс енгізу туралы

Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 14 қазандағы N 194-IV Заңы“Егемен Қазақстан” 2009 жыл, 20 қазан, N 341-342 (25739);

48. Біріккен Ұлттар Ұйымының Мемлекеттердің жəне олардың меншігінің юрисдикциялық иммунитеттері туралы конвенциясын ратификациялау туралы

Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 27 қазандағы N 195-IV Заңы“Егемен Қазақстан” 2009 жыл, 30 қазан, N 356-358 (25755);

49. “2009 - 2011 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы” Қазақстан Республикасының Заңына өзгерістер енгізу туралы

Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 11 қарашадағы N 198-IV Заңы“Егемен Қазақстан” 2009 жыл, 13 қараша N 373-374 (25771);

50. Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне салық салу мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы

Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 16 қарашадағы N 200-IV Заңы“Егемен Қазақстан” 2009 жыл, 1 желтоқсан N 397-400 (25797); 2 желтоқсан N 401-402

(25799

51. Кеден одағының тарифтік преференцияларының бірыңғай жүйесі туралы хат-таманы ратификациялау туралы

Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 24 қарашадағы N 201-IV Заңы“Егемен Қазақстан” 2009 жыл, 5 желтоқсан N 406-407 (25804);

4747

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010

ЗАҢДАР

52. Айрықша жағдайларда Бірыңғай кедендік тарифтік ставкаларынан ерекшеле-нетін кедендік əкелу баждарының ставкаларын қолдану шарттары мен тəртібі туралы хаттаманы ратификациялау туралы


53. Тарифтік квоталарды қолданудың шарттары мен тетігі туралы келісімді рати-фикациялау туралы


54. Тарифтік жеңілдіктер беру туралы хаттаманы ратификациялау туралыҚазақстан Республикасының 2009 жылғы 24 қарашадағы N 204-IV Заңы“Егемен Қазақстан” 2009 жыл, 5 желтоқсан N 406-407 (25804);

55. Кеден одағы Комиссиясының Хатшылығы туралы келісімді ратификациялау туралы


56. Үшінші елдерге қатысты бірыңғай кедендік аумақта тауарлардың сыртқы сауда-сын қозғайтын шараларды енгізу жəне қолдану тəртібі туралы келісімді ратификация-лау туралы

Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 24 қарашадағы N 206-IV Заңы“Егемен Қазақстан” 2009 жылғы 12 желтоқсандағы N 416-418 (25815);

57. Тəуелсіз Мемлекеттер Достастығына қатысушы мемлекеттер қорғаныс министрліктерінің радиациялық, химиялық жəне биологиялық жағдайды бақылау саласындағы өзара іс-қимылы туралы келісімді ратификациялау туралы

Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 1 желтоқсандағы N 209-IV Заңы“Егемен Қазақстан” 2009 жыл, 5 желтоқсан N 406-407 (25804);

58. Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексіне сотқа дейінгі жеңілдетілген іс жүргізу мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы


59. Тұрмыстық зорлық-зомбылық профилактикасы туралыҚазақстан Республикасының 2009 жылғы 4 желтоқсандағы N 214-IV Заңы“Егемен Қазақстан” 2009 жыл, 12 желтоқсан N 416-418 (25815);

60. Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне тұрмыстық зорлық-зомбылық профилактикасы мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы


61. 2010 - 2012 жылдарға арналған республикалық бюджет туралыҚазақстан Республикасының 2009 жылғы 7 желтоқсандағы N 219-IV Заңы“Егемен Қазақстан” 2009 жылғы 21 желтоқсандағы № 425-426 (25823):

62. Спорттағы допингке қарсы күрес туралы халықаралық конвенцияны ратифи-кациялау туралы

Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 7 желтоқсандағы N 220-IV Заңы“Егемен Қазақстан” 2009 жылғы 9 желтоқсандағы N 410-412 (25809);

63. Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне азаматтардың жеке өміріне қол сұғылмаушылық құқықтарын қорғау мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы




ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010

ЗАҢДАР

64. Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресті одан əрі күшейту мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы


65. Ерлер мен əйелдердің тең құқықтарының жəне тең мүмкіндіктерінің мемлекет-тік кепілдіктері туралы


66. Қазақстан Республикасының Кеден кодексіне өзгерістер мен толықтырулар ен-гізу туралы


67. Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне жалған кəсіпкерліктің жолын кесу мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу


68. Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне мемлекеттік функ-цияларды орындауға уəкілетті адамдар мен оған теңестірілген адамдардың құқықтық жағдайы мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтыру енгізу туралы


69. Қазақстан Республикасының Қылмыстық, Қылмыстық іс жүргізу жəне Азаматтық іс жүргізу кодекстеріне сот жүйесін жетілдіру мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы

Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 10 желтоқсандағы № 227-IV Заңы“Егемен Қазақстан” 2009 жылғы 22 желтоқсандағы № 427-429 (25826);

70. Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне қылмыстық жаза-лауды орындау жүйесін жəне қылмыстық-атқару жүйесін одан əрі жетілдіру мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы

Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 10 желтоқсандағы N 228-IV Заңы“Егемен Қазақстан” 2009 жылғы 21 желтоқсандағы 425-426 (25823);

71. Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне білікті заң көмегін қамтамасыз ету мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы

Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 11 желтоқсандағы N 230-IV Заңы“Егемен Қазақстан” 2009 жылғы 22 желтоқсандағы № 427-429 (25826

72. Еуразиялық экономикалық қоғамдастықтың Дағдарысқа қарсы қорын құру ту-ралы шартты ратификациялау туралы


73. Еуразиялық экономикалық қоғамдастықтың Дағдарысқа қарсы қорының қаражатын басқару туралы келісімді ратификациялау туралы


74. Тəуелсіз Мемлекеттер Достастығына қатысушы мемлекеттердің еңбекші-миг-ранттары мен олардың отбасы мүшелерінің құқықтық мəртебесі туралы конвенцияны ратификациялау туралы

Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 31 желтоқсандағы № 235-IV Заңы.

4949

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010

СІЛТЕМЕ

Сот практикасына сілтеме

030.000.000.030.001.000030.002.000060.000.000Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының азаматтық жəне əкімшілік істер жөніндегі қадағалау сот алқасынан

Мүлікке меншік құқығы пайда болған сəттегі мүліктің сату құны мен нарықтық құны арасындағы оң айырма құн өсімі болып табылады

030.000.000.030.001.000.030.002.000.030.003.000040.000.000Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының азаматтық жəне əкімшілік істер жөніндегі қадағалау сот алқасынан

Жұмыс беруші қызметкердің еңбек шартын бұзу туралы арызын қайтарып алу құқығына кепілдік беретін ЕК 57-бабын сақтамағандықтан, осы бөліктегі сот актысы өзгертілуге жатады

170.000.000.180.000.000.190.000.000.Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының қылмыстық істер жөніндегі қадағалау сот алқасынан

Сот істі қайта қарағанда қылмыстық іс жүргізу құқығын өрескел бұзып, жазаны күшейту немесе неғұрлым ауыр қылмыс туралы заңды қолдану мəселесі қойымаса да сотталғанның жазасын ауырлатқан

030.000.000.030.001.000. 030.002.000Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Аппаратының Стратегиялық əзірлеу жəне талдау бөлімі

Тұрғын үй-жайға меншік құқығы туралы даулар бойынша сот практикасына шолуТалап арыздарды қабылдау тəртібінің сақталуы

030.000.000.170.000.000.Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Аппаратының Сот мониторингі бөлімі

Соттардың 2009 жылы сот төрелігін жүзеге асыруы бойынша жұмыстарының қорытындысы туралы

7-117

ОҚЫРМАНДАРДЫҢ НАЗАРЫНА!

Келесі нөмірде:

Республиканың жергілікті жəне басқа соттарының 2007-2009 жылдарда азаматтық істер бойынша сот төрелігін жүзеге асыруының қорытындылары туралы талдамалық анықтама;

2007-2009 жылдарда əкімшілік құқықбұзушылық істер бойынша сот төрелігін жүзеге асырудың қорытындылары туралы талдамалық анықтама;

Республика соттарының қылмыстық істер бойынша сот төрелігін жүзеге асыруының қорытындылары туралы талдамалық анықтама жарияланады.

ВНИМАНИЮ ЧИТАТЕЛЕЙ!

В следующем номере будет опубликована:

Аналитическая справка об отправлении правосудия по гражданским делам местными и другими судами республи-ки за 2007-2009 годы;

Аналитическая справка об итогах отправления пра-восудия по делам об административных правонарушениях за 2007 -2009 годы;

Аналитическая справка об итогах отправления право-судия по уголовным делам судами республики за 2007-2009 годы.

5151

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010


В НАДЗОРНОЙ СУДЕБНОЙ КОЛЛЕГИИ ПО ГРАЖДАНСКИМ И АДМИНИСТРАТИВ-НЫМ ДЕЛАМ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

При разрешении данного трудового спора в части исковых требований о восстановлении на работе и оплате вынужденного прогула не применен закон, подлежащий применению, что привело к

неправильному разрешению спора(извлечение)

постановление №4гп-18-10

А. работала старшим преподавателем в национальной консерватории, где приказом рек-тора от 29 августа 2008 года трудовые отношения с истицей прекращены по пункту 1 статьи 53 Трудового кодекса, в связи с истечением срока трудового договора.

А., считая расторжение трудового договора незаконным, обратилась в суд с иском снача-ла к ректору консерватории Б., а затем непосредственно к консерватории о восстановлении на работе, оплате вынужденного прогула и компенсации морального вреда.

В обоснование иска истица указала, что работала в должности старшего преподавателя с 1996 года, а с 1998 года с нею заключались срочные трудовые договоры, последний пере-заключен сроком на три года с 1 сентября 2005 года по 31 августа 2008 года. По выходу из отпуска она узнала об увольнении с работы, хотя в соответствии с действующим трудовым законодательством, повторность заключения срочного трудового договора считается заключе-нием его на неопределенный срок.

Б. предъявила встречный иск о взыскании с А. убытков в сумме 51 300 тенге по мотивам, что первоначальное предъявление иска непосредственно к ней повлекло расходы на оказание платной юридической помощи.

Решением Алмалинского районного суда г. Алматы в удовлетворении исков отказано.Постановлением коллегии по гражданским делам Алматинского городского суда реше-

ние суда первой инстанции изменено, постановлено отменить его в части отказа в иске А. об отмене приказа об увольнении и оплате вынужденного прогула. В этой части принято новое решение о восстановлении А. в прежней должности старшего преподавателя консерватории и оплате вынужденного прогула в пределах шести месяцев.

Постановлением надзорной коллегии Алматинского городского суда постановление апелляционной инстанции изменено, оно отменено в части восстановления истицы на преж-ней работе и оплаты вынужденного прогула с оставлением в силе в этой части решения суда первой инстанции.

В надзорной жалобе истица просит отменить постановление надзорной коллегии, как незаконное, и оставить в силе постановление апелляционной инстанции, частично удовлетво-рившей ее требования.

Согласно статьи 45 Закона «Об образовании» замещение должностей научно-педагоги-ческих работников (профессорско-преподавательского состава, научных работников) в выс-ших учебных заведениях действительно осуществляется на конкурсной основе.

В пределах полномочий, предоставленных названным законом (статья 5), уполномочен-ным органом в области образования, в частности приказом Министра образования и науки Республики Казахстан от 14 декабря 2007 года за №635, утверждены Правила конкурсного замещения должностей профессорско-преподавательского состава и научных работников выс-ших учебных заведений (далее - Правила).

До их введения действовали соответствующие Правила, утвержденные уполномочен-ным органом за № 3299 от 22 декабря 2004 года.

В отличие от этих Правил, в новых Правилах определенный ранее срок (не менее 3 лет) конкурсного замещения должностей не обозначен.

Не установлен какой-либо срок конкурсного замещения и в самом Законе «Об образова-нии».

Это обстоятельство не является упущением, ибо в той же статье 45 названного закона изначально также оговорено, что трудовые отношения работника и организации образования регулируются трудовым законодательством Республики Казахстан.



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010


В свою очередь, ранее в статье 10 прежнего Закона «О труде», начиная с января 2005 года, а затем и в статье 29 Трудового кодекса закреплено положение, регулирующее заключе-ние срочного договора и его правовые последствия.

Названными нормами предусмотрено, что в случае повторного заключения трудового договора с работником, ранее заключившим договор на определенный срок не менее одного года, в том числе при продлении срока трудового договора, он считается заключенным на не-определенный срок.

Трудовым кодексом, действующим с 1 июня 2007 года, прямо закреплено, что законы Республики Казахстан не должны снижать уровень прав, свобод и гарантий, установленных настоящим кодексом.

На тот период работы истицы, уже действовали вышеназванные нормы трудового законо-дательства, регулирующие последствия повторного заключения срочного трудового договора.

Следовательно, у работодателя отсутствовали правовые основания для расторжения с истицей трудового договора по основаниям истечения срока.

При таких обстоятельствах, апелляционная инстанция, изменив решение районного суда, правомерно удовлетворила требования истицы в части восстановления ее в прежней долж-ности и оплаты вынужденного прогула, так как повторное заключение в 2005 году срочного трудового договора по закону считается заключением его на неопределенный срок.

Выводы надзорной коллегии Алматинского городского суда нельзя признать убедитель-ными и согласующимися с нормами действующего трудового законодательства, а также, что апелляционная инстанция вышла за пределы исковых требований, поскольку обстоятельства по срокам заключения трудового договора не были предметом судебного разбирательства, не подтверждаются материалами дела.

По данному спору работодателем прекращение трудового договора с истицей произве-дено в связи с истечением срока трудового договора и именно данное обстоятельство, а не результаты конкурса оспаривала истица, ссылаясь на нарушение требований статьи 29 Трудо-вого кодекса.

При таких обстоятельствах, надзорная коллегия Верховного Суда правильно изменила оспариваемое постановление надзорной коллегии Алматинского городского суда. Указанное постановление в части отмены постановления коллегии по гражданским делам Алматинского городского суда о вынесении нового решения об удовлетворении исковых требований А. отме-нила и постановление коллегии по гражданским делам в этой части оставила в силе. В осталь-ной части постановление надзорной коллегии городского суда оставила без изменения.

При рассмотрении дел об оспаривании решений, действий (бездействия) государственной власти, местного самоуправления, должностных

лиц, государственных служащих суд обязан проверить, совершены ли обжалуемые решений, действий (бездействия) в пределах полномочий указанных лиц, и не нарушены ли права, свободы и охраняемые законом

интересы граждан или юридических лиц(извлечение)


ПК «Кызыл Жар» обратился в суд с жалобой на действия судебного исполнителя, в кото-рой просил признать действия судебного исполнителя Мартукского территориального участка по возбуждению исполнительного производства о взыскании с ПК «Кызыл Жар» в пользу АО «Реабилитационный фонд» суммы по решению суда от 04 ноября 2003 года незаконными, от-менить постановление судебного исполнителя от 01 сентября 2008 года.

Решением Мартукского районного суда Актюбинской области, оставленным без измене-ния постановлением коллегии по гражданским делам Актюбинского областного суда, поста-новление судебного исполнителя о возбуждении исполнительного производства о взыскании с ПК «Кызыл Жар» в пользу АО «Реабилитационный фонд» суммы 5 282,70 долларов США признано незаконным и отменено.

Постановлением надзорной коллегии Актюбинского областного суда решение суда пер-вой инстанции и постановление коллегии по гражданским делам областного суда отменены с принятием нового решения об отказе в удовлетворении жалобы ПК «Кызыл Жар».

5353

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010


ПК «Кызыл Жар» обратился с жалобой на указанное постановление суда нижестоящей надзорной инстанции, утверждая о нарушении коллегией норм материального и процессуаль-ного прав, несоответствие выводов, изложенных в обжалуемом постановлении материалам дела.

По смыслу статей 279, 282 ГПК при рассмотрении дел об оспаривании решений, действий (бездействия) государственного органа, организации, должностного лица, государственного служащего суд обязан проверить, совершены ли обжалуемые решений, действий (бездейст-вия) в пределах полномочий указанных лиц, и не нарушены ли права, свободы и охраняемые законом интересы гражданина или юридического лица.

Судом установлено, что решением специализированного межрайонного экономического суда с ПК «Кызыл Жар» в пользу ЗАО (ныне АО) «Реабилитационный фонд» взыскана задол-женность в размере 66 829,69 долларов США, во исполнение которого судебным исполните-лем Б. возбуждено исполнительное производство.

Надзорная коллегия Актюбинского областного суда решение суда в части взыскания с ПК «Кызыл Жар» пени за несвоевременное исполнение обязательств отменила с направле-нием дела в указанной части на новое рассмотрение, при котором решением взыскиваемая с ПК «Кызыл Жар» в пользу АО «Реабилитационный фонд» сумма пени снижена до 14 973,51 долларов США. Итого, в соответствии с вступившими в законную силу судебными актами с ПК «Кызыл Жар» в пользу АО «Реабилитационный фонд» взыскано 59 671,21 долларов США.

Постановлением судебный исполнитель Б. прекратила исполнительное производство как исполненное в полном объеме. Данное постановление участниками исполнительного про-изводства в судебном порядке не обжаловано.

Постановлением судебный исполнитель Г. по протесту прокурора отменил постановле-ние о прекращении исполнительного производства, отозвал исполнительный лист из специа-лизированного межрайонного экономического суда Актюбинской области, возобновив испол-нительное производство по взысканию с ПК «Кызыл Жар» непогашенной в ходе исполнитель-ного производства суммы в размере 5 282,70 долларов США. В последующем судом выписан дубликат исполнительного листа, на основании которого судебный исполнитель постановлени-ем от 01 сентября 2008 года возбудил исполнительное производство.

В соответствии с пунктом 2 статьи 20 Закона «Об исполнительном производстве и ста-тусе судебных исполнителей» (далее-Закон), прекращенное исполнительное производство не может быть начато вновь, за исключением случаев восстановления судом срока предъяв-ления исполнительного документа к исполнению либо признания действий судебного испол-нителя по исполнению исполнительного документа, производство по которому прекращено, незаконными.

Согласно статьи 87 Закона, статьи 240-5 ГПК предусмотрен судебный порядок обжалова-ния решений, действий (бездействия) судебного исполнителя по исполнению исполнительного документа.

Доводы надзорной инстанции областного суда о том, что судебный исполнитель, дейст-вуя в пределах компетенции, обоснованно на основании протеста прокурора, действовавшего в рамках Закона «О прокуратуре», отменил свое постановление, поскольку доказательств пол-ного исполнения решения суда по взысканию суммы с ПК «Кызыл Жар» в материалах испол-нительного производства не имеется, не основаны на нормах права.

В силу статьи 19 Закона «О прокуратуре», прокурор приносит протест на противореча-щие Конституции, законам и актам Президента республики нормативные и иные правовые акты, решения и действия государственных органов и должностных лиц. А по результатам прокурорской проверки выявлены факты нарушения интересов взыскателя, которые подлежат восстановлению в ином порядке.

Судом первой инстанции обоснованно сделан вывод о нарушении прав заявителя ПК «Кызыл Жар» незаконными действиями судебного исполнителя. Надзорной коллегией облас-тного суда неправильно истолкованы нормы материального права, что согласно подпункту 4) части 1 статьи 364, статьи 365 ГПК является существенным нарушением норм материального права. Поэтому оспариваемое постановление отменено, решение Мартукского районного суда и постановление коллегии по гражданским делам Актюбинского областного суда оставлены без изменения.



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010


Судом не созданы необходимые условия для реализации прав сторон на объективное исследование обстоятельств дела, что послужило

основанием для отмены судебных актов (извлечение)


О. обратилась в суд с иском к А. о признании договора купли-продажи квартиры недейст-вительным, утверждая, что данная сделка заключена вследствие заблуждения, обмана. Кро-ме того, она является мнимой, поскольку была заключена с целью фиктивного отчуждения недвижимости для последующего получения квартиры по месту работы ее бывшего супруга. Фактически условия договора сторонами не исполнены.

А. обратилась в суд со встречным иском к О. о признании доверенности недействитель-ной и выселении из жилого помещения.

Определением суда встречное исковое заявление А. по ее просьбе в части признания доверенности недействительной оставлено без рассмотрения.

Дело неоднократно рассматривалось различными судебными инстанциями.Решением Алматинского районного суда города Астаны, оставленным без изменения

постановлением коллегии по гражданским делам суда города Астаны, в удовлетворении иско-вых требований О. отказано. Встречный иск А. удовлетворен и постановлено выселить О. из спорной квартиры.

Постановлением надзорной коллегии суда города Астаны по протесту Генерального про-курора решения суда первой и апелляционной инстанции отменены. По делу принято новое решение об удовлетворении исковых требований О., постановлено признать недействитель-ным договор купли-продажи квартиры.

В удовлетворении встречного иска отказано.В надзорной жалобе заявитель, ввиду ненадлежащей оценки судом фактических обстоя-

тельств дела и нарушения норм материального права, просит отменить обжалуемый судебный акт, оставив в силе решение суда первой инстанции.

Заявляя исковые требования о признании оспариваемого договора купли-продажи не-действительным, О. указала, что данная сделка носила мнимый характер, была совершена лишь для вида, без намерения вызвать юридические последствия с целью получения служеб-ного жилья супругом по месту работы. Одновременно также указала, что совершила данную сделку вследствие обмана и введения ее в заблуждение бывшим супругом О.Е.

Как усматривается из материалов дела, О. состояла в зарегистрированном браке с О.Е., от совместного брака имеют сына, 1991 года рождения.

С марта 2006 года между супругами сложились неприязненные отношения, и в октябре 2006 года О.Е. обратился в суд с заявлением о расторжении брака.

На основании договора купли-продажи от 19.10.1999 года О. имела на праве собственнос-ти двухкомнатную квартиру в городе Астане ул.Кокшетауская, «Н», которую по договору мены от 20.06.2000 года обменяла на спорную квартиру по адресу: город Астана, пр.Республики, «Н» с доплатой в 4 500 долларов США.

19.11.2004 года между истцом и Р., действующим по доверенности от имени А., был заключен договор купли-продажи спорной квартиры.

В ноябре 2005 года по месту работы О.Е. была предоставлена служебная комната в об-щежитии, где после распада семьи осталась проживать О.

Суд первой инстанции, с выводами которого согласилась и апелляционная инстанция, отказывая в иске О. в признании договора купли-продажи спорной квартиры от 19.11.2004 года недействительным, исходил из факта отсутствия доказательств мнимого характера сделки и совершения ее под влиянием обмана и вследствие заблуждения. Также указал, что оспари-ваемая сделка повлекла за собой юридические последствия, поскольку покупатель А. заре-гистрировала за собой право собственности на спорную квартиру и, будучи собственником имущества, распорядилась им, передав в залог АО «Альянс-Банк» в счет обеспечения испол-нения обязательства, возникшего по договору займа между залогодержателем и О.Е.

Надзорная коллегия, отменяя решение судов первой и апелляционной инстанций и удов-летворяя исковые требования О. по признанию сделки недействительной по статье 160 ГК, на-против, аргументировала свои выводы доказанностью фактического неисполнения сторонами условий договора. В частности, указано, что А. не вселилась в спорную квартиру, выселения О. не требовала, последняя продолжала проживать в данной квартире после совершения сдел-ки и не получила за проданную квартиру деньги, что свидетельствует о мнимом (фиктивном)

5555

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010


характере совершенной сделки. Кроме того, учитывая, что О.Е. впоследствии было получено служебное жилье в виде комнаты в общежитии, нижестоящая надзорная коллегия признала доводы О. о том, что квартира была переоформлена на ответчика лишь с целью получения супругом служебной квартиры, обоснованными.

Между тем, признав недействительным договор купли-продажи спорной квартиры, в на-рушение требований части 3 статьи 15 ГПК надзорной коллегией городского суда не были соз-даны необходимые условия для реализации прав сторон на полное и объективное исследова-ние обстоятельств дела, что привело к несоответствию выводов суда обстоятельствам дела. Данное нарушение в силу части 1 статьи 364 ГПК является основанием к отмене судебного акта.

Так, судом остались невыясненными ряд обстоятельств, в частности: -является ли спорная квартира совместно нажитым имуществом бывших супругов О.;-была ли произведена оплата после заключения договора купли-продажи спорной квар-

тиры, кем и каким образом она осуществлялась, чем подтверждается данный факт (статья 406 ГК) и кто производил оплату коммунальных платежей за квартиру;

-проживает ли в настоящее время О. в спорной квартире,В совокупности изложенного, выводы суда нижестоящей надзорной инстанции являются

преждевременными, в связи с чем надзорная коллегия Верховного Суда постановление над-зорной коллегии суда города Астаны изменила. В части принятия нового решения отменила, дело направила на новое рассмотрение. В остальной части - оставила без изменения.

Вред (имущественный и (или) неимущественный), причиненный неправомерными действиями (бездействием) имущественным или неимущественным благам и правам граждан и юридических лиц,

подлежит возмещению лицом, причинившим вред, в полном объеме (извлечение)


Ж. обратилась в суд с требованиями о возмещении материального ущерба и морального вреда к ответчикам, мотивируя тем, что на 4-м километре дороги Молодежное-Алкау Менды-каринского района произошло дорожно-транспортное происшествие, автомашина под управ-лением ее сына попала в промоину на дороге, в результате чего он скончался. Считает, что произошедшее явилось следствием бездействия ответчиков, не принявших мер к надлежаще-му содержанию дороги.

Решением Мендыкаринского районного суда в удовлетворении иска Ж. отказано.Постановлением коллегии по гражданским делам Костанайского областного суда реше-

ние суда изменено, в части отказа в иске к акимату Мендыкаринского района, Мендыкаринс-кому РОВД, ГУ «Управление пассажирского транспорта и автомобильных дорог Костанайской области» отменено, и дело направлено в этой части на новое рассмотрение.

При новом рассмотрении истцом изменены исковые требования в части замены ответ-чиков.

Решением Мендыкаринского районного суда иск Ж. удовлетворен частично, в ее пользу взыскано с ответчиков в солидарном порядке в возмещение материального ущерба 74 339 тенге, компенсация морального вреда 100 000 тенге, а также судебные расходы в размере 36 164 тенге.

Постановлением коллегии по гражданским делам Костанайского областного суда реше-ние суда изменено. В части удовлетворения требования истца решение отменено, вынесено новое решение об его отказе.

Не соглашаясь с вышеуказанными судебными актами, заявитель в жалобе просит по-становление суда апелляционной инстанции отменить, решение суда первой инстанции из-менить, удовлетворить заявленные требования в полном объеме. Считает выводы судебных инстанций незаконными и необоснованными, указывает, что ДТП, произошедшее с ее сыном, явилось следствием халатности ответчиков - государственных органов, на которых законода-тельством возлагается обязанность вести учет бесхозных недвижимых объектов для после-дующего перехода этих объектов в коммунальную собственность. Однако на протяжении 10 лет автомобильная дорога, на которой произошло ДТП с ее сыном, находится в аварийном состоянии, ответчиками не обеспечена безопасность движения по этой дороге, она не была перекрыта, не содержала никаких запрещающих знаков.

В соответствии со статьей 917 ГК вред (имущественный и (или) неимущественный), при-чиненный неправомерными действиями (бездействием) имущественным или неимуществен-



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010


ным благам и правам граждан и юридических лиц, подлежит возмещению лицом, причинив-шим вред, в полном объеме.

Суд установил, что причиной дорожно-транспортного происшествия, является образо-вание на дороге промоины, в которую попала автомашина под управлением сына истца. В результате чего произошел отрыв кузова, груженного дровами, которым придавило кабину.

Оценивая доказательства по делу, коллегия по гражданским делам пришла к выводу, что ответчиками не установлен запрещающий дорожный знак, предупреждающий об опасности, не поставлен на учет, на которой произошло ДТП. Однако в данном случае причинная связь между этим нарушением и смертью Ж.С., по мнению апелляционной коллегии, не уста-новлена. Кроме того, судом апелляционной инстанции было принято во внимание, что потер-певший управлял автомобилем в состоянии алкогольного опьянения средней степени.

С доводами коллегии по гражданским делам Костанайского областного суда нельзя со-гласиться.

Судом первой инстанции установлено, что автодорога, на которой произошло дорожно-транспортное происшествие, не состоит ни на чьем балансе, и не является ни государствен-ной, ни частной собственностью. Дорога была построена по инициативе совхоза «Джангель-динский», который на момент рассмотрения дела не существует.

Согласно карте автомобильных дорог Мендыкаринского района, указанная дорога от-мечена условными обозначениями, как бесхозная (грейдер), соединяет районный центр с не-сколькими населенными пунктами.

Вывод суда первой инстанции, что данная дорога относится к дорогам районного значе-ния, а регулирование вопроса по содержанию и эксплуатации дорог относится к компетенции районных исполнительных органов, основан на материалах дела и действующем законода-тельстве, и сторонами не оспаривается.

В соответствии со статьей 19 Закона «Об автомобильных дорогах» дорожные органы и управляющие автомобильными дорогами несут ответственность: за содержание обслуживае-мых автомобильных дорог и сооружений на них в состоянии, обеспечивающем бесперебойный и безопасный проезд транспортных средств; за ущерб, причиненный дорожно-транспортными происшествиями, возникший по причине дорожных условий, с возмещением ущерба пользо-вателям автомобильными дорогами в соответствии с законодательными актами Республики Казахстан.

Судом первой инстанции правильно указано, что на протяжении более 10 лет автомо-бильная дорога, на которой произошло происшествие, находилась в аварийном состоянии. Со стороны ответчиков не были приняты меры по постановке на учет данной автомобильной дороги, по обеспечению дорожного движения, не поставлены запрещающие знаки.

Апелляционная коллегия, отменяя решение суда, указанные требования законодатель-ных актов не приняла во внимание. Доводы коллегии по гражданским делам областного суда со ссылкой на пункт 4 статьи 24 Закона «О безопасности дорожного движения», что граж-данско-правовая ответственность по возмещению вреда Ж., причиненного смертью сына, не может быть возложена на ответчиков, так как дорога не находилась у них на балансе, нельзя признать состоятельными.

Правилами государственного учета автомобильных дорог, утвержденных постановле-нием Правительства Республики Казахстан от 18 марта 2003 года, установлено, что госу-дарственному учету подлежат все дороги.

Постановлением акимата Мендыкаринского района от 30 декабря 2005 года образовано ГУ «Отдел жилищно-коммунального хозяйства, пассажирского транспорта и автомобильных дорог Мендыкаринского района». Основной задачей и функцией вновь организованного госу-дарственного учреждения являются: организация строительства, эксплуатация и содержание дорог местного значения; выявление бесхозного недвижимого имущества и постановка его на учет в порядке, определенном действующим законодательством.

Из пояснений акима Алешинского сельского округа видно, что с предложением о реше-нии вопроса по ремонту данной дороги в коммунальную собственность он не обращался, не ставил вопрос и о признании дороги бесхозяйным имуществом и постановке на учет.

Истцом оспаривается именно бездействие ответчиков по выполнению обязанностей, воз-ложенных на них законодательными актами по учету, содержанию и эксплуатации автомобиль-ных дорог. При таких обстоятельствах, когда ответчики не выполнили определенные действия, вытекающие из требований Закона, т.е. совершили бездействие, повлекшее нарушение прав потерпевшего на безопасные условия движения по автомобильным дорогам, доводы апелля-ционной коллегии об отсутствии причинной связи между бездействием ответчиков и наступив-шими последствиями, несостоятельны.

5757

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010


Одним из оснований для отказа в удовлетворении в иске апелляционная коллегия указа-ла нарушение потерпевшим пункта 2.7.1 Правил дорожного движения, запрещающего эксплуа-тацию транспортного средства водителем, находящимся в состоянии опьянения. По мнению коллегии, потерпевший имел прямой умысел на нарушение законодательного запрета, что на-ходится в прямой причинной связи с наступившими последствиями. Однако в силу требований законодательства не подлежит возмещению вред, возникший вследствие умысла потерпев-шего, который по материалам дела не усматривается. Согласно пункту 4 статьи 935 ГК вина потерпевшего не учитывается при возмещении дополнительных расходов, вреда лицам, по-несшим ущерб в результате смерти гражданина, а также расходов на погребение.

Вместе с тем, оснований для изменения решения в части размера компенсации мораль-ного вреда не имеется, поскольку судом при определении его размера приняты во внимание все доказательства в совокупности, размер компенсации морального вреда определяется су-дом, рассматривающим дело. Не являются основанием для отмены решения суда и доводы жалобы в части несогласия с отказом в возмещении вреда, связанного с восстановлением автомашины. Судом по существу эти требования не рассматривались, а отказано только по мотивам недоказанности права на обращение в суд с таким иском (не оформлены наследст-венные права). Истец не лишен возможности обращения в суд с самостоятельными требова-ниями в этой части.

На основании вышеизложенного, надзорная коллегия Верховного Суда постановление коллегии по гражданским делам Костанайского областного суда изменила.

Постановление в части отмены решения суда и вынесения нового решения об отказе в удовлетворении исковых требований о взыскании материального ущерба и компенсации мо-рального вреда и судебных расходов отменила, решение Мендыкаринского районного суда Костанайской области в этой части оставила в силе.

В остальной части постановление коллегии оставила без изменения.

Обстоятельства, имеющие значение для правильного разрешения дела, определяются судом на оснований требований и возражений сторон, других лиц, участвующих в деле, с учетом подлежащих применению

норм материального и процессуального права(извлечение)


К. обратилась в суд с исковыми требованиями о продлении срока для принятия наследст-ва после смерти отца А., а также о признании частично недействительным свидетельства о праве на наследство по закону от 11 июня 1997 года в части1/2 жилого дома и права собствен-ности на земельный участок. Требования мотивировала тем, что на момент открытия наследст-ва ей не было известно, что отец являлся собственником вышеуказанного спорного имущест-ва, она была введена в заблуждение своей матерью - ответчиком А.П. относительно того, что именно последняя является таковым. Однако в 2008 году ей стало известно, что А.П. является собственником спорного дома на основании свидетельства о праве на наследство по закону от 11 июня 1997 года. К. считает, что неправомерными действиями ответчицы нарушены ее права на наследство, как наследника первой очереди по закону.

Решением Семейского городского суда, оставленным без изменения постановлением коллегии по гражданским делам Восточно-Казахстанского областного суда, требования К. удовлетворены. Продлен срок для принятия наследства, оставшегося после смерти 4 октября 1996 года отца А., свидетельство о праве на наследство по закону от 11 июня 1997 года, выдан-ное А.П., признано недействительным в части 1/2 доли жилого дома и права собственности на земельный участок.

Не соглашаясь с судебными актами, заявитель в ходатайстве просит их отменить, ука-зывая, что при разрешении требований К. доказательств того, что срок принятия наследства пропущен ею по уважительным причинам, не установлено, в связи с чем удовлетворение тре-бований заявителя нельзя считать законным.

Надзорная судебная коллегия состоявшиеся по делу судебные акты отменила по сле-дующим основаниям.

8-117



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010


В соответствии со статьей 387 ГПК основанием к пересмотру в порядке надзора вступив-ших в законную силу судебных актов является существенное нарушение норм материального либо процессуального права, которые установлены по делу.

Судом установлено, что наследство открылось 4 октября 1996 года в связи со смертью А.В соответствии со статьей 542 ГК Казахской ССР, действовавшего на момент открытия

наследства, признается, что наследник принял наследство, когда он вступил во владение или управление наследственным имуществом или когда подал в государственную нотариальную контору по месту открытия наследства заявление о принятии наследства. Указанные действия должны быть совершены в течение шести месяцев со дня открытия наследства.

Однако истцом такие действия не были совершены в течение шести месяцев с момента открытия наследства.

Согласно статье 543 ГК Казахской ССР срок для принятия наследства может быть прод-лен судом, если он признает причины пропуска срока уважительными.

Суд первой инстанции, удовлетворяя заявление К., свои выводы обосновал тем, что до 4 ноября 2008 года она не знала об оформлении наследства на имя матери - А.П., а также на чье имя было оформлено имущество - жилой дом. Суд пришел к выводу, что наследник К. была введена в заблуждение своей матерью относительно действительного собственника спорного имущества, со слов матери дом был оформлен на ее имя. Суд посчитал эти обстоя-тельства уважительной причиной.

По смыслу закона под уважительными причинами следует понимать такие обстоятельст-ва, которые лишали бы возможности наследника совершить юридически значимые действия по принятию наследства. Таковыми обстоятельствами, например, могут быть несовершенно-летие наследника, длительный и тяжелый недуг наследника, нахождение наследника за рубе-жом и тому подобное.

Между тем, К. знала о смерти отца, участвовала в его похоронах и об открытии наследст-ва, соответственно, была осведомлена. В наследственную массу кроме недвижимого имущест-ва (в данном случае доля в совместно нажитом имуществе супругов) входит и другое имущест-во - предметы домашнего обихода, а также долги наследодателя.

Из материалов дела усматривается, что после смерти А. бремя содержания домострое-ния несла его пережившая супруга А.П. Согласно ее возражению, в январе 2003 года в доме был убит ее сын и произведен поджог дома. После пожара она восстановила домостроение своими силами, К., как дочь, никакую ей помощь не оказывала и не оказывает.

Как пояснила К. в судебном заседании, основанием для обращения в суд послужило за-явление матери о предстоящем замужестве и ее намерении завещать дом будущему мужу.

В соответствии со статьей 65 ГПК каждая сторона должна доказать те обстоятельства, на которые она ссылается как на основания своих требований и возражений. Истец не пред-ставила доказательств уважительности причин пропуска в течение 12 лет срока для принятия наследства.

При таких обстоятельствах, выводы суда о том, что доводы истца, изложенные в обосно-вание иска, являются уважительными причинами, позволяющими продлить срок на принятие наследства, открывшегося 12 лет назад, нельзя признать обоснованными и соответствующи-ми требованиям законодательных актов в области наследования.

Суд признал свидетельство о праве на наследство, выданное 11 июня 1997 года на имя А.П., недействительным в части 1/2 жилого дома и права собственности на земельный участок. В возражении ответчик указывала на то, что свидетельство выдано 12 лет назад, пропущены все сроки, которому суд не дал никакой оценки.

Согласно статье 185 ГК в исключительных случаях, когда суд признает уважительной причину пропуска срока исковой давности по обстоятельствам, связанным с личностью истца (тяжелая болезнь, беспомощное состояние, неграмотность и т.п.), нарушенное право гражда-нина подлежит защите. Причины пропуска срока исковой давности могут признаваться ува-жительными, если они имели место в последние 6 месяцев срока давности, а если этот срок равен 6 месяцам или менее 6 месяцев- в течение срока исковой давности.

По требованиям, заявленным истцом, срок исковой давности составляет 3 года. Истече-ние срока давности до предъявления иска является основанием к вынесению судом решения об отказе в иске (пункт 3 статьи179 ГК).

Надзорная коллегия Верховного Суда состоявшиеся судебные акты по данному делу отменила и вынесла новое решение.

В удовлетворении иска К. к А. о продлении срока на принятие наследства и признании частично недействительным свидетельства о праве на наследство по закону от 11 июня 1997 года, выданного на имя А.П. нотариусом, отказала.

5959

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010


В НАДЗОРНОЙ СУДЕБНОЙ КОЛЛЕГИИ ПО УГОЛОВНЫМ ДЕЛАМ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

Конфискация имущества устанавливается за преступления, совершенные из корыстных побуждении

(извлечение) постановление №4уп-124-09

Приговором Кокшетауского городского суда Б., ранее судимый, осужден по ч.2 ст.259 УК к 3 годам 6 месяцам лишения свободы с конфискацией имущества с отбыванием наказания в исправительной колонии общего режима.

Судом Б. признан виновным в незаконном приобретении и хранении без цели сбыта нар-котического средства-героин в особо крупном размере.

Постановлением коллегии по уголовным делам Акмолинского областного суда приговор изменен, в действиях осужденного признан опасный рецидив преступлений, с учетом правил ч. 2 ст.59 УК назначено 4 года 8 месяцев лишения свободы с конфискацией имущества, с приме-нением ст.60 УК окончательно назначено 5 лет лишения свободы с конфискацией имущества в исправительной колонии общего режима.

В ходатайстве осужденный, не оспаривая доказанность вины, в связи с внесенными из-менениями в уголовное законодательство, просит его действия переквалифицировать на ч. 1-1 ст.259 УК и снизить наказание.

Надзорная коллегия Верховного Суда приговор Кокшетауского городского суда, поста-новление коллегии по уголовным делам Акмолинского областного суда в отношении Б. изме-нила: назначенное дополнительное наказание-конфискацию имущества отменила.

Доводы осужденного о необходимости переквалификации его действий в связи с изме-нением Закона надзорной коллегией признаны необоснованными.

Внесенные в ст. 259 УК изменения не смягчают наказуемость деяния Б. и наказание, тем самым не улучшают положение осужденного. Диспозиция преступлений, предусмотренных ч.1-1 ст.259 (новая редакция) и ч. 2 ст.259 УК, по которой признан виновным и осужден Б. анало-гичны и относятся к тяжкой категории.

Назначенное наказание соответствует требованиям ст. ст. 52,59 УК, поэтому нет основа-ния для его снижения.

Вместе в тем, в силу ч.2 ст. 51 УК и п. 27 постановления Пленума Верховного Суда «О соблюдении судами законности при назначении уголовного наказания», дополнительное наказание в виде конфискации имущества может быть назначено за совершение преступле-ния из корыстных побуждении.

В действиях осужденного корыстный мотив не установлен, он признан виновным в не-законном приобретении и хранении наркотического средства в особо крупном размере без цели сбыта, следовательно, назначение судом наказания в виде конфискации имущества, не основано на законе.

Доводы осужденного о случайном характере его действий по отношению

к потерпевшей правильно признаны несостоятельными(извлечение)

постановление №2а-13-10

Приговором Алматинского областного суда З., не судим, осужден по п.«г» ч.2 ст.179 УК к 9 годам лишения свободы с конфискацией имущества, по п.«з» ч.2 ст.96 УК к 17 годам ли-шения свободы с конфискацией имущества, по совокупности совершенных преступлений на основании ч.4 ст.58 УК к 18 годам лишения свободы с конфискацией имущества, с отбыванием наказания в исправительной колонии строгого режима.

Судом З. признан виновным в совершении разбоя в отношении А. с применением ножа, использованного в качестве оружия, и убийства потерпевшей, сопряженного с разбоем.



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010


В апелляционной жалобе осужденный З., отрицая умысел на разбой и убийство, утверж-дает, что потерпевшая неправильно поняла его действия, и убийство произошло по неосто-рожности. Он просил всесторонне дополнительно исследовать его доводы.

При рассмотрении дела в апелляционной инстанции, коллегия Верховного Суда пришла к выводу об отсутствии оснований для отмены или изменения приговора суда в отношении З.

Вывод суда первой инстанции о доказанности вины З. в совершении разбоя в отноше-нии А. с применением ножа, использованного в качестве оружия, и ее убийства, сопряженного с разбоем, основан на совокупности исследованных судом доказательств и является обосно-ванным.

Показания осужденного об обстоятельствах совершенного им в автомашине нападения на пассажирку с целью завладения имуществом и ее убийства, данные им в ходе предвари-тельного следствия, судом первой инстанции правильно признаны достоверными и положены в основу обвинения, поскольку они объективно подтверждены другими доказательствами, сви-детельствующими о соответствии их действительности.

По показаниям свидетеля С. он видел, как водитель автомашины «Фольксваген Пассат» одной рукой вел автомашину, а другой рукой наносил удары в сидевшую рядом пассажирку, после задержания З. и осмотра его автомашины, увидели раненую женщину, о чем и сообщил в полицию.

Объективным подтверждением этих показаний являются показания свидетелей У., Т., К. о задержании З. и обнаружении раненой женщины в его автомашине, протоколы осмотра места происшествия, автомашины, фототаблицы к ним, заключения судебно-медицинской, судебно-биологической экспертиз.

Имеющиеся в деле доказательства о целенаправленных действиях осужденного по от-ношению к потерпевшей, с учетом данных об обширном характере повреждений, о большом количестве нанесенных ножом в жизненно-важные органы ранений, опровергает доводы осужденного о случайном характере его действий в салоне автомашины и причинении им вреда здоровью потерпевшей по неосторожности.

На основе оценки собранных по делу доказательств суд первой инстанции правильно квалифицировал действия З. по п.«з» ч.2 ст.96, п.«г» ч.2 179 УК.

Наказание виновному назначено в соответствии с требованиями закона. Для признания назначенного наказания по своему виду и размеру несправедливым ввиду чрезмерной суро-вости и, соответственно его изменения согласно ст.417 УПК, оснований не имеется.

С учетом изложенного, коллегия по уголовным делам Верховного Суда приговор Алма-тинского областного суда в отношении З. оставила без изменения, а его апелляционную жа-лобу – без удовлетворения.

6161

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010

АНАЛИЗ . ТОЛКОВАНИЕ . ВЫВОДЫ .

ОБЗОР СУДЕБНОЙ ПРАКТИКИ ПО СПОРАМ О ПРАВЕ СОБСТВЕННОСТИ НА ЖИЛОЕ ПОМЕЩЕНИЕ

Соблюдение порядка принятия исковых заявлений

Споры о праве собственности на жилое помещение рассматриваются в порядке искового производства.

В соответствии со статьей 33 ГПК иски о правах на земельные участки, здания, поме-щения, сооружения, другие объекты, прочно связанные с землей (недвижимое имущество) предъявляются по месту нахождения этих объектов.

Исходя из этих положений закона иски, касающиеся прав собственности на жилище, рассматриваются по месту его нахождения. Несмотря на это, исковое заявление Г. к С. и департаменту юстиции о признании права собственности в силу приобретательной давности на дом, принадлежащий С., определением суда от 16.01.2009 года оставлено без движения и затем возвращено в связи с тем, что С. в г. Алмате прописанным не значится. Между тем, в ис-ковом заявлении адрес С. указан по месту нахождения спорного дома, то есть г. Алматы, мкр. «Калкаман-2», ул. Комсомольская «Н». Судом не учтено требование статьи 33 ГПК о том, что споры о праве на недвижимое имущество рассматриваются по месту его нахождения.

В соответствии со статьей 150 ГПК истец обязан указывать в исковом заявлении фамилию, имя, отчество (если оно указано в документе, удостоверяющем личность) ответ-чика, его местожительство или нахождения.

Изучение судебной практики показало, что суды нередко испытывают затруднения при принятии исковых заявлений по делам о признании договоров купли-продажи жилых помеще-ний действительными, когда продавцы выехали за пределы Республики Казахстан или того населенного пункта, где находится спорное жилое помещение, либо умерли.

По данной категории дел отсутствует единообразная практика в части указания данных о месте жительства и нахождения ответчиков.

Зачастую в исковых заявлениях адрес ответчиков указывается не по месту нахождения имущества и их последнему известному месту жительства, а, например, «Россия», «Гер-мания», «РФ» (по иску Ш. к П. о признании сделки купли-продажи дома действительной, где адрес ответчика указан «Российская Федерация», в исковом заявлении М. к П. о признании сделки действительной адрес ответчика указан «Германия» и т.д.). Указанные исковые заяв-ления подлежали оставлению без движения с предоставлением истцам срока для указания в исковом заявлении прежнего известного местожительства ответчика или местонахождения его имущества, поскольку в соответствии с требованиями ст. 150 ГПК в исковых заявлениях адрес проживания (нахождения) ответчиков обязательно должен быть указан.

В соответствии со статьей 51 ГПК суд, установив при подготовке дела или во вре-мя его разбирательства в суде первой инстанции, что иск предъявлен не к тому лицу, которое должно отвечать по иску, может по ходатайству истца, не прекращая дела, до-пустить замену ненадлежащего ответчика надлежащим.

Между тем, несмотря на явно ошибочное указание в исковых заявлениях о призна-нии сделок действительными в качестве ответчиков лиц, которые не могут отвечать по предъявленному иску, судьи не всегда выполняют требования статьи 51 ГПК.

Так, в исковом заявлении С. о признании действительной сделки между нею и О. Л., О. Р. ответчиком указано ГУ «Аппарат акима Шардаринского района», хотя оно не являлось стороной сделки.

Аналогично, А. в иске о признании действительной сделки купли-продажи дома, куплен-ного ею 21 января 2000 года у П., ответчиком указала ГУ «Отдел ЖКХ пассажирского транс-порта и автомобильных дорог».

Ч. обратился в суд с иском к акиму г. Есик о признании сделки купли-продажи дейст-ви-тельной, хотя аким не является стороной данной сделки.

Ж. предъявлен иск о признании действительной сделки купли-продажи между ним и Е., умершей через 8 месяцев после продажи ему квартиры, где ответчиком указан Масакский сельский округ. В исковом заявлении Т. о признании сделки действительной ответчиком ука-зан сельский округ Каражота, хотя дом куплен в 1998 году у Е.

Судами по указанным делам не предложено истцам заменить ненадлежащих ответчиков на надлежащих, хотя по иску о признании сделки действительной ответчиком может быть только другая сторона сделки.



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010


Имеются случаи, когда иски предъявляются к ненадлежащим ответчикам и по дру-гим категориям дел, однако, суды также не применяют нормы статьи 51 ГПК.

Л. в исковом заявлении о признании за ней права собственности на 1/2 дома после смер-ти бывшего мужа Г. указала в качестве ответчика департамент юстиции ЮКО. Ее сын А. во встречном исковом заявлении к Л. указал департамент юстиции как третье лицо и также про-сил признать за ним право собственности на половину дома умершего отца.

В указанных случаях департамент юстиции не может быть ни ответчиком, ни третьим лицом, поскольку этот орган занимается регистрацией права собственности на имущество и сделок с ним, не является органом, уполномоченным управлять коммунальной собствен- ностью. Кроме того, исковое заявление Л. не является встречным, поскольку в исковом заяв-лении матери он не был указан в качестве ответчика.

Сын истицы был вправе обратиться в суд отдельно с заявлением об установлении юри-дического факта принятия им наследства, поскольку на момент открытия наследства он про-живал в половине дома, принадлежавшего его умершему отцу.

В соответствии со статьей 48 ГПК сторонами в гражданском процессе могут быть граждане и юридические лица. Согласно пункту 3 статьи 32 ГПК «иск, вытекающий из деятель-ности филиала или представительства юридического лица, может быть предъявлен также по месту нахождения филиала или представительства». Однако в качестве ответчика в таком деле необходимо указывать само юридическое лицо. Филиал является структурным подразде-лением юридического лица и не может быть самостоятельной стороной в деле.

Между тем есть дела, в которых стороной указаны филиалы юридических лиц. В мате-риалах дел нет сведений о том, что судья с согласия истца предлагал заменить ненадлежа-щую сторону в деле на надлежащую.

Так, А. предъявлен иск об истребовании имущества из чужого незаконного владения Аксуского филиала РГП «Казавтодор», хотя ответчиком по данному иску должно быть указа-но само юридическое лицо- РГП «Казавтодор».

В рассмотренном судом по существу с удовлетворением требований исковом заявле-нии Каратальского районного управления казначейства о признании договора приватизации квартиры недействительной ответчиком указана Н., хотя из содержания искового заявления усматривается и подтверждено приложенной к нему копией договора приватизации то, что квартира приватизирована не Н., а ее мужем О., однако, он не указан в качестве ответчика. Кроме того, районное управление казначейства является структурным подразделением юри-дического лица – областного департамента казначейства и не может быть стороной по делу. В исковом заявлении и приложенных к нему документах нет данных о полномочиях районного управления казначейства на предъявление иска.

В соответствии с подпунктом 3) пункта 1 статьи 150 ГПК в качестве ответчика указывает-ся физическое или действующее юридическое лицо.

Между тем, в некоторых случаях в исковых заявлениях ответчиками указываются умершие лица.

Так, в исковом заявлении К. о признании сделки действительной ответчиком указана умершая 03.08.2000 года А. Такое исковое заявление подлежало оставлению без движения с предоставлением истице срока на замену ненадлежащего ответчика надлежащим с изменени-ем предмета иска, так как иск к умершему лицу не может быть предъявлен. Согласно пункту 2 статьи 13 ГК правоспособность гражданина возникает в момент рождения и прекращается смертью.

В ходе изучения дел установлены случаи, когда в исковых заявлениях ответчик вооб-ще не указывается или не указывается его адрес.

К примеру, в исковом заявлении ГУ «Отдел ЖКХ, пассажирского транспорта и автомо-бильных дорог г. Караганды» к М. о признании договора приватизации недействительным адрес ответчика не указан. Вместо этого указано: «По данным АСБ ГУВД Карагандинской об-ласти не значится».

В исковом заявлении Р. о признании права собственности на самовольную постройку не указан ответчик, а Алматинский акимат г.Астаны указан, как заинтересованное лицо. Ана-логично не указаны ответчики в иске Т. о признании права собственности на дом, в исковом заявлении М. о признании сделки действительной.

Данные исковые заявления по своему содержанию не соответствуют требованиям статьи 150 ГПК и подлежали оставлению без движения с предоставлением истцам срока на устранение недостатков.

6363

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010


В исковом заявлении Г. о признании за ним права собственности на жилой дом не указан ответчик, а Департамент юстиции и Отдел земельных отношений указаны в качестве третьих лиц. В определениях суда о принятии данного искового заявления, подготовке и назначении дела, а также в решении ответчиком указан акимат г. Кокшетау, представитель которого дейст-вительно участвовал в рассмотрении дела, однако, в материалах дела нет ни процессуальных, ни иных документов о привлечении акимата в качестве ответчика.

Во встречном исковом заявлении Д. к А. о признании договора приватизации квартиры недействительной в качестве ответчика не указан орган, выдавший и подписавший договор. Поскольку договор приватизации является двусторонним, то ответчиками должны быть ука-заны обе стороны сделки.

Исковое заявление М. о признании права собственности на жилой дом с земельным участком определением от 26.01.2009 года обоснованно оставлено без движения ввиду того, что неправильно оплачена госпошлина как с иска неимущественного характера. Однако судья не обратил внимания на то, что в исковом заявлении не указан ответчик.

О языке судопроизводства.В определении суда о принятии искового заявления М. не указан язык судопроизводства.

О рассмотрении дела на русском языке указано в определении о назначении дела к слушанию. Аналогичная практика в части определения языка судопроизводства у некоторых судей Кара-гандинской, Южно-Казахстанской областей (по иску Б. к Р. о признании сделки состоявшейся и т.д.). В деле по иску Т. к П. ни в одном из определений (о принятии, подготовке, назначении) не решен вопрос о языке судопроизводства.

Таким образом, по некоторым делам судьи устанавливают язык судопроизводства не в определениях о принятии искового заявления к производству суда, а в определениях о на-значении дела к слушанию, либо вовсе не решают вопрос о языке судопроизводства. Между тем, из смысла части 2 статьи 14 ГПК усматривается, что язык судопроизводства уста-навливается при принятии искового заявления, поскольку все остальные судебные докумен-ты и процессуальные действия должны изготавливаться и осуществляться на языке, опреде-ленном при принятии иска.

Оставление исковых заявлений без движения ивозвращение исковых заявлений

В соответствии со статьей 155 ГПК в случае несоответствия искового заявления требова-ниям статьи 150 и подпунктам 1)-3) статьи 151 ГПК судья выносит определение об оставлении заявления без движения, о чем извещает лицо, подавшее исковое заявление, и предоставляет ему срок для исправления недостатков.

Содержание искового заявления должно соответствовать требованиям подпунктов 1)-8) пункта 2 и пункта 5 статьи 150 ГПК, а также должны быть приложены копии искового заявления по числу ответчиков и третьих лиц (подпункт 1) статьи 151 ГПК); документ, подтверждающий уплату государственной пошлины (подпункт 2) статьи 151 ГПК) и доверенность или иной доку-мент, удостоверяющий полномочия представителя (подпункт 3)статьи 151 ГПК).

Изучение судебных дел показало, что судьи допускают расширительное толкование этих норм закона и оставляют без движения, а затем возвращают истцам исковые заявления по не предусмотренным законом основаниям. Так, в исковом заявлении Н., К. и К. к О. о разделе совместной 4-х комнатной квартиры в г. Алматы указаны:

1) наименование суда, в который подается заявление; 2) наименование истцов, их местожительство, регистрационные номера налогоплатель-

щиков; 3) фамилия, имя, отчество ответчика, его местожительство, регистрационный номер на-

логоплательщика; 4) суть нарушения прав истцов и их исковые требования (мать с отцом разведены, она

просит разделить совместно нажитое имущество –автомобиль путем выделения ей половины стоимости, мать с сыновьями просят суд выделить им три средние комнаты, выделив отцу и мужу К.О.) часть четырехкомнатной приватизированной на семью квартиры в виде комнаты, имеющей размер 17, 2 кв. м.

Кроме того, истцы просили кухню, коридоры, кладовые, туалет, ванную и т.д. оставить в общем пользовании. К иску приложен также план квартиры с указанием размеров и разме-щения комнат.



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010


Квартира и автомобиль оценены истцами, указана цена иска, приложены правоустанав-ливающие документы на имущество, подлежащее разделу, и копия искового заявления для ответчика. Исковое заявление подписано самими истцами, госпошлина оплачена в размере 1% от суммы иска, истцы действуют без представителей.

Таким образом, содержание искового заявления полностью соответствует требованиям статьи 150 ГПК.

Следовательно, судье оставалось только уточнить предмет иска, что осуществляется со-гласно статье 166 ГПК в ходе подготовки дела к судебному разбирательству. Однако судьей данное исковое заявление определением от 12.01.2009 года оставлено без движения ввиду того, что (дословно): «в тексте искового заявления, а также в приложении к нему отсутст-вует ссылка(?) и доказательства на возможность такого раздела, то есть наличие изоли-рованной части жилища, приспособленного для проживания, с учетом санитарных норм, с отдельным входом в него».

То есть, исковое заявление судьей оставлено без движения и возвращено истцам только ввиду непредставления документов о возможном варианте раздела квартиры.

Между тем, обязанность приложения к исковому заявлению соответствующих докумен-тов, подтверждающих доводы иска, предусмотрена подпунктом 4) статьи 151 ГПК и согласно статье 155 ГПК это не входит в перечень оснований для оставления искового заявления без движения. Такие документы могли быть представлены истцом в ходе подготовки дела к слу-шанию. Недоказанность исковых требований может служить основанием для отказа в иске, но не для оставления его без движения.

Исковое заявление А. к К. о признании сделки действительной определением судьи ос-тавлено без движения и возвращено в связи с тем, что госпошлина в размере 9140 тенге исчислена из оценки квартиры «Н» по ул. Корнеева в с. Петровка, тогда как истица просит признать состоявшейся сделку в отношении квартиры «Н» по ул. Корнеева, а также ввиду не представления доказательств того, что нумерация квартиры «Н» по ул. Корнеева изменена на ул. Корнеева кв.«Д» и не представления правоустанавливающего документа на квартиру на имя К.

Между тем, к исковому заявлению приложена справка акимата Петровского сельского округа за № 760/1-11 от 06.10.2008 года о том, что постановлением акимата нумерация кварти-ры «Н» в доме по ул. Корнеева изменена на «Д», а дом - на «С». Таким образом, госпошлина истицей оплачена правильно. Что касается непредставления доказательств принадлежности спорной квартиры ответчику, то данное обстоятельство не является основанием для остав-ления искового заявления без движения, а восполняется до рассмотрения дела по существу, тем более к исковому заявлению были приложены технический паспорт, договор приватизации квартиры и акт на земельный участок на имя К. Впоследствии при повторном обращении А. в суд была представлена справка управления юстиции о регистрации прав собственности К. на указанную квартиру.

Определением судьи исковое заявление Г. к М., К., Г. о признании сделки недействи-тельной оставлено без движения ввиду того, что не указано место регистрации истца, (хотя в исковом заявлении указан адрес: Мамлютский район, с. Чистое), а также в связи с оплатой государственной пошлины как с иска неимущественного характера. 11.11.2008 года исковое заявление возвращено. На данное определение истицей подана частная жалоба, в которой указано о том, что в исковом заявлении указан фактический адрес ее проживания, а госпошли-на ею оплачена как за иск неимущественного характера в связи с тем, что она не оспаривает право собственности, считает его бесспорным, и, что Г. продал дом и земельный участок, при-обретенные ими в период брака, без ее согласия.

Постановлением коллегии по гражданским делам областного суда от 18.12.2008 года оп-ределение суда первой инстанции отменено и исковое заявление направлено в суд для рас-смотрения со стадии принятия в производство.

Е. обратилась с иском к Т. и департаменту юстиции Южно-Казахстанской области о при-знании договора купли-продажи дома действительной и признании за ней права собственнос-ти. В доказательство совершения сделки между истицей и ответчиком к исковому заявлению приложены расписка Т. о продаже ей дома за 500 000 тенге, справки о проживании истицы в этом доме и оплате всех налогов и коммунальных услуг.

Государственная пошлина оплачена в размере 3000 тенге. Определением судьи от 09.01.2009 года исковое заявление оставлено без движения в

связи с тем, что госпошлина должна быть оплачена в размере 1% от стоимости дома.

6565

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010


Позднее истица доплатила еще 2000 тенге, тем не менее исковое заявление возвращено ввиду не устранения недостатков. При этом, в материалах дела нет сведений о стоимости спорного жилища на момент подачи иска в суд, в связи с чем непонятно, из какой суммы исхо-дил судья, оставляя без движения и возвращая исковое заявление. В последующем истицей доплачено еще 5000 тенге, но впоследствии выяснилось, что она является инвалидом второй группы и от уплаты государственной пошлины в суд освобождена. В этой связи подлинники квитанций об уплате ею 10 000 тенге возвращены, исковое заявление принято в производство суда, однако, с принятием иска судьей создана необоснованная волокита.

Подготовка дел к судебному разбирательству

Анализ судебной практики показал, что в большинстве случаев подготовка дел к су-дебному разбирательству осуществляется формально. Судьи недооценивают важность этой стадии рассмотрения дел, которая призвана обеспечивать наиболее полное и объективное исследование доказательств.

По некоторым делам отсутствуют сведения о вручении ответчикам копий исковых за-явлений. Между тем, в полном объеме реализовать свои права ответчик может лишь при условии, если ему была своевременно вручена копия искового заявления, а в необходимых случаях - и копии приобщенных к нему документов.

В соответствии с Законом от 10.12.2009 года «О внесении изменений и дополнений в Уголовный, Уголовно-процессуальный и Гражданский процессуальный кодексы Республики Ка-захстан по вопросам совершенствования судебной системы» судья не предлагает ответчику, а обязывает его представить отзыв на исковое заявление. А внесенной в ГПК новой статьей 169-1 регулируется содержание отзыва на исковое заявление. Следовательно, судьи обязаны направлять ответчику копию искового заявления с приложенными к нему документами и тре-бовать от ответчика представления на него отзыва в установленный срок.

Из материалов некоторых дел усматривается, что подготовка к судебному разбирательст-ву вовсе не проводилась. Так, в определении о подготовке дела по иску Ф. и П. к П. А. о выделе доли в общей квартире к судебному разбирательству указано: вызвать стороны для проведе-ния «опроса» и вручения копии заявления и иных документов, опросить стороны, выяснить наличие возражений, предложить представить доказательства, поручить представителю ист-ца представить в суд подлинники документов, подтверждающих указанные в исковом заявле-нии обстоятельства и копии этих документов в части, отсутствующей у ответчика, разъяснить их процессуальные права, предусмотренные статьями 47, 25, частью 1 статьи 49, 156, 240 ГПК. И далее в определении подробно изложено содержание указанных статей ГПК. Однако при изучении материалов дела установлено, что никаких действий, направленных на реали-зацию задач подготовки дела к судебному разбирательству, перечисленных в пункте 2 статьи 166 ГПК РК, кроме направления сторонам копии определения о подготовке дела к судебному разбирательству, не проводилось, и 22.08.2008 года дело назначено к слушанию. К 20-ти из-начально приложенным к исковому заявлению копиям документов, никакие дополнительные доказательства, кроме книги регистрации граждан, не истребовались и не представлялись, нет сведений о представлении истцами подлинников документов.

В определении о подготовке дела к судебному разбирательству по иску Ж. к департамен-ту архитектуры и градостроительства г. Астаны о признании права собственности на самоволь-но возведенное строение указано: направить ответчику копию искового заявления, опросить стороны, обязать истца представить подлинники документов и т.д.

Однако в деле нет сведений о направлении ответчику копии искового заявления, копии документов не заверены судьей, что говорит о том, что истцом подлинники документов так и не представлены.

Имеются случаи, когда судьи, фактически не проводя никаких конкретных действий по подготовке дела к судебному разбирательству, необоснованно продлевают срок подготовки. Так, согласно определению о подготовке дела по иску М. к Н. о разделе совместно нажитого имущества к судебному разбирательству предполагалось вручить ответчику копию искового заявления, вызвать стороны на беседу, разъяснить им их права и обязанности (ст. ст. 47, 49 ГПК), выяснить у ответчика о наличии возражений, вручить повестки на судебное заседание и разрешить вопрос о вызове свидетелей.

9-117



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010


Из материалов дела видно, что из всех перечисленных действий выполнены только следующие: направлены повестки и ответчику вручена копия искового заявления. А затем, мотивируя необходимостью ознакомления ответчика с материалами дела всего на 7 листах, 06. 02. 2009 года, судья выносит определение о продлении срока подготовки дела к судебно-му разбирательству до 17.02.2009 года, хотя никаких действий после этого не проведено.

В результате недостаточной подготовки дела к судебному разбирательству и не уточне-ния предмета иска осталось без восстановления нарушенное право гражданина Л. 18.12.2008 года он обратился в суд с иском к Т. о расторжении договора купли-продажи дома в с. Басто-бе, ул. Маресьева, «Н». Из содержания искового заявления усматривается, что истец продал дом ответчику за один миллион тенге на основании нотариально удостоверенного договора, условиями которого предусмотрена последующая оплата стоимости дома. Впоследствии сто-ронами заключено соглашение об оплате стоимости дома до 17.11.2008 года. Однако Т. усло-вия договора и соглашения не выполнила и к указанному сроку стоимость дома не оплатила. В этой ситуации истец правильно ставил перед судом требование о расторжении договора в связи с нарушением его существенных условий. Единственным условием, предоставляющим истцу право на обращение в суд с таким требованием являлось наличие сведений о направ-лении ответчику предложения о расторжении договора на основании пункта 2 статьи 402 ГК, согласно которому требование о расторжении договора может быть заявлено стороной в суд только после получения отказа другой стороны на предложение расторгнуть договор либо не-получения ответа в срок, указанный в предложении или установленный законодательством либо договором, а при его отсутствии – в тридцатидневный срок. То есть законодательством для этой категории дел предусмотрен порядок предварительного разрешения спора.

Однако об этом не указано ни в исковом заявлении, ни в приложенных к нему документах.В этой связи судье следовало на основании подпункта 1) пункта 1 статьи 154 ГПК возвра-

тить исковое заявление. После исправления этого недостатка истец получил бы возможность вновь обратиться в суд с иском о расторжении договора. Вместо этого, в ходе подготовки дела к судебному разбирательству, продленного судьей до одного месяца, но никаких действий не совершившего за этот период, 26.01.2009 года Л. подано в суд заявление об изменении требований и признании сделки и регистрации права собственности на дом на имя ответчика недействительными, а в качестве ответчика дополнительно указано управление юстиции.

По непонятным причинам определением от 2.02.2009 года судья привлек к участию в деле в качестве третьего лица без самостоятельных требований Каратальский отдел земель-ных отношений.

Затем судья запросил у нотариуса, имелось ли согласие супруги Л. на продажу дома, хотя жена истца в суд не обращалась с иском о признании договора купли-продажи дома не-действительным ввиду нарушения ее прав, как супруги и, следовательно, такие сведения суду не требовались. Рассмотрение дела волокитилось до 26.02.2009 года и в этот день от Л. поступило заявление об оставлении искового заявления без рассмотрения.

Во второй раз исковое заявление Л. к Т. и управлению юстиции о признании сделки и ре-гистрации прав собственности ответчика на проданный дом недействительными поступило в суд 5.05.2009 года и определением судьи от 8.05.2009 года оставлено без движения ввиду уп-латы госпошлины как с иска неимущественного характера. После доплаты истцом госпошлины в сумме 9363 тенге исковое заявление принято судьей в производство суда. Согласно данным судебного пристава, пытавшегося вручить Т. повестку в суд, установлено, что она выехала в г. Алматы и место ее нахождения неизвестно. Впоследствии от Л. уже во второй раз поступило в суд заявление об оставлении иска без рассмотрения. Таким образом, уплатив около 10 000 тенге государственной пошлины по двум искам, гражданину Л. так и не удалось восстано-вить свое нарушенное право .

Рассмотрение дел по существу

Практика рассмотрения споров о признании договоров купли-продажи жилого помещения действительными

В судебной практике распространены споры, связанные с применением норм, регули-рующих форму сделки с недвижимостью и последствиями ее несоблюдения. Особенностью рассмотрения многих дел явилось то, что стороны своевременно не оформили договор, а по

6767

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010


истечении нескольких лет покупатели обращаются в суд за защитой своих прав, а продавцы выехали в другой город либо за пределы республики.

Статья 154 ГК регламентирует порядок признания судом действительными сделок, под-лежащих обязательному нотариальному удостоверению.

В абзаце 3 пункта 8 нормативного постановления Верховного Суда №13 от 28.06.2002 года «О судебной практике по делам об установлении фактов, имеющих юридическое зна-чение» предусматриваются, что факты владения, пользования и распоряжения имуществом, приобретенным по сделке, не оформленной в соответствии с законодательством, не могут быть установлены. В этом случае заявитель вправе обратиться в суд с иском о признании права собственности или признании сделки действительной. Нормативным постановлением Верховного Суда №5 от 16.07.2007года «О некоторых вопросах разрешения споров, связан-ных с защитой права собственности на жилище» также предусмотрена возможность призна-ния сделки действительной судом. Таким образом, как гражданское законодательство, так и вышеуказанное нормативное постановление Верховного Суда не содержат понятия «состоявшейся» сделки. Исходя из чего, сделка может быть признана судом действитель-ной, что в отличие от признания сделки состоявшейся, влечет для сторон определенные правовые последствия и гарантирует защиту их прав и интересов. Тогда как состоявшейся можно признать и незаконную, и недействительную сделку.

Действующее законодательство не требует обязательного нотариального удостовере-ния сделок с недвижимостью. Однако анализ судебной практики показал, что суды при при-знании сделок действительными правомерно руководствуются статьей 154 ГК РК по аналогии, поскольку согласно пункту 1 статьи 154 сделки могут совершаться как в простой письменной форме, так и в нотариальной форме в случаях, когда это предусматривается законом или пред-усмотрено соглашением сторон.

Следовательно, договоры купли-продажи жилых помещений могут быть нотариально удостоверены, что предполагает в случае спора возможность ссылки на статьи 152, 153, а также 154 ГК.

Для правильного разрешения таких споров суды должны уточнять круг лиц, являющихся сторонами сделок, правильно определить предмет иска и проверять наличие доказательств совершения сделки.

Между тем, в судебной практике имеют место следующие недостатки при рассмотрении дел этой категории:

-в некоторых случаях сделки купли-продажи жилища признаются судами действительны-ми при отсутствии письменных доказательств совершения сделки;

-сделки признаются действительными между лицами, одни из которых фактически не яв-ляются стороной сделки;

-по одинаковым обстоятельствам дел в одних случаях суды признают сделку действи-тельной, по другим – признают право собственности. То есть наблюдается упрощенное отно-шение к рассмотрению таких споров, при котором судьи не стремятся соблюдать юридическую точность в части требований закона к форме, сторонам сделки, предмету исков.

В качестве доказательства совершения сделки, как правило, в суды представляются рас-писки продавцов о получении от покупателя стоимости за проданное жилье.

Наряду с этим распространена практика признания действительными сделок и на осно-вании доверенности, выданной собственником истцу, его супруге, детям или родителям. При этом, установлены случаи предоставления доверенности одним из сособственников при от-сутствия данных о волеизъявлении других.

Так, в суд обратился Б. с иском к К., С., Е. о признании сделки купли-продажи кварти-ры действительной. В доказательство состоявшейся сделки представлена доверенность от 13.12.1995 года, (что в соответствии с пунктом 3 нормативного постановления № 5 от 16 июля 2007 года «О некоторых вопросах разрешения споров, связанных с защитой права собственности на жилище» может служить доказательством) от имени одной из собст-венников –К. на дарение или продажу квартиры на имя Ч., хотя согласно данным центра не-движимости право собственности на квартиру зарегистрировано за тремя лицами, (о том, что она действует также в интересах своих детей, в доверенности не указано). Решением суда от 7.05.2009 года иск удовлетворен, договор купли-продажи от 13.12.1995 года признан действи-тельным, однако, при этом в решении суда стороной сделки указаны только ответчики, истец стороной сделки не указан.



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010


Из содержания искового заявления П. к С., Т., Н., О. о признании сделки действитель-ной усматривается, что у ответчиков квартиру в апреле 1999 года купила не сама истица, а ее отец А., истице же собственниками выдана доверенность от 24.12.1999 года на право про-дажи квартиры. В материалах дела отсутствуют подлинные документы на квартиру, имеется ксерокопия договора приватизации от 26.08.1993 года, оригинала доверенности нет, она пред-ставлена в копии. Сведений о получении ответчиками денег от покупателя не имеется, (хотя в данном случае наличие доверенности можно признать письменным доказательством совер-шения сделки). Согласно справке управления юстиции г. Степногорска С. умер 13.02.2003 года, Т. выехала в г. Астану, О. выбыла в г. Омск РФ. Н. по сообщению управления юстиции прописана по адресу: г. Степногорск, мкр. 6, кв. «Н». Несмотря на это, она в суд не вызывалась, иск удовлетворен, сделка между П. и ответчиками признана действительной, хотя при наличии вышеперечисленных обстоятельств у суда была возможность вызвать в суд хотя бы одного из ответчиков.

Согласно пункту 1 статьи 118 ГК РК право собственности и другие права на недвижимые вещи, ограничения этих прав, их возникновение, переход и прекращение подлежат государст-венной регистрации.

Поэтому совершить сделку в отношении недвижимого имущества собственник вправе только после государственной регистрации своих прав. Между тем, имеются случаи, когда суды удовлетворяют иски о признании сделки действительной без наличия сведений о прове-дении такой регистрации на спорное жилье за ответчиками.

Так, в суд обратилась гражданка Г. с иском о признании действительной сделки купли-про-дажи дома у С. за 300 000 тенге. Согласно справке департамента юстиции ЮКО от 02.02.2009 года за № 34/11 права собственности на спорный дом по адресу г. Арысь ул. «Н» никем не зарегистрированы. Несмотря на это иск удовлетворен, сделка между истицей и ответчиком признана действительной. Таким образом, суд узаконил незарегистрированные права собст-венности на дом за С., хотя такого требования в суд не поступало.

Судами практикуется рассмотрение дел при отсутствии достоверных сведений о над-лежащем извещении ответчиков о дате и месте рассмотрения дела, когда в деле подшиты расписки, на которых от руки сделана пометка «по почте», но почтовых документов, подтверж-дающих отправку повестки, не имеется.

По иску Т. о признании сделки купли-продажи квартиры действительной из сообщения управления юстиции Каратальского района усматривается, что продавец квартиры Б. выбыл в ВКО, Бородулихинский район, с. Жезкент, д. «В» кв. «Н», однако, судом ему копия искового заявления не направлялась, дело рассмотрено без его участия.

В исковом заявленим С. о признании сделки между ней и З. действительной ответчиком указано управление юстиции. Впоследствии С. подано в суд дополнительное исковое заявле-ние, в котором просила суд (дословно) «признать пользования и распоряжение с последующей правособственностью 3-х комнатную жилую квартиру, расположенную по адресу: Сайрамский район, п. Жулдыз, ул. М. Маметовой д. «Н» за С.».

Суд, не уточнив предмета иска и не определив стороны сделки, признал сделку между истицей и З. состоявшейся, тогда как она могла быть признана действительной.

Имеются случаи предъявления требований о признании сделки действительной не к продавцам жилых помещений, а к акиматам. Так, Б. обратился с иском к акимату г. Есик о при-знании сделки состоявшейся и установлении права собственности на квартиру, приобретен-ную им по устной договоренности 9.08.2006 года у Б. и .А. Из содержания искового заявления усматривается, что продавец Б. скончалась 21 августа 2006 года, А. умер 7.09. 2008 года.

В ходе подготовки дела к рассмотрению истец уточнил исковые требования и просил признать состоявшейся сделку между ним и Б., однако, не просил заменить ответчика.

Решением суда от 13.03.2009 года иск к Б. к Есикскому городскому акимату удовлетво-рен, сделка между истцом и М. и А. признана действительной, (хотя последний ни в исковом заявлении, ни в заявлении об уточнении иска ответчиком не упоминается). В части требова-ния об установлении права собственности в решении ничего не указано.

В данном случае суду следовало: определиться со сторонами дела, уточнить предмет требования и с учетом того, что сделка фактически совершена сторонами и не оспорена про-давцами при жизни, удовлетворить вторую часть иска о признании за истцом права собствен-ности на жилище. В данном случае иск мог быть предъявлен в ГУ «Аппарата акима», но не с иском о признании сделки действительной, а о признании права собственности на основа-нии статьи 259 ГК, поскольку продавцов на момент рассмотрения дела нет в живых.

6969

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010


Суды не в полном объеме выполняют п. 2 ст. 66 и подп. 1) п. 2 ст. 166 ГПК в части уточнения предмета требования.

Так, из содержания искового заявления Ж. к Е. усматривается, что он купил у ответчика дом за 100 000 тенге, о чем ею выдана расписка и переданы документы на дом. Несмотря на это, он просил суд не о признании сделки действительной, а о признании его права собствен-ности на дом. Суд, не уточняя предмета иска, решением от 19.01.2009 года признал право собственности Ж. на спорный дом.

Аналогично, в исковом заявлении Л. к Г. содержится требование не о признании сдел-ки действительной, а о признании права собственности на спорную квартиру. Из содержания искового заявления усматривается, что истица купила у ответчика квартиру, получила от про-давца расписку. Судьей предмет требования не уточнен, иск удовлетворен и признано право собственности истицы на квартиру.

Отдельные суды по-прежнему допускают небрежность в оформлении судебных актов. Судебный акт должен иметь четкую структуру, быть стилистически и грамматически правиль-ным. Грамотное изложение и оформление судебных актов является показателем высокого уровня профессиональной культуры судьи и проявлением уважения к участникам судебного разбирательства. Хотя ошибки и небрежность в оформлении судебного акта не влияют на его законность и обоснованность, они, безусловно, ухудшают восприятие смысла, и снижают ав-торитет судебной власти.

Так, в суд поступило исковое заявление Ч. и А. к О. о выделении доли в совместной квар-тире в г. Астане. После принятия этого искового заявления от ответчика О. поступило встреч-ное исковое заявление к Ч. и А. о признании их долей в общей квартире оставленными ими и признании на эти доли его права собственности.

Между тем, в определении суда от 18.11.2008 года о принятии встречного искового заяв-ления и в определении о подготовке дела к судебному разбирательству от той же даты допу-щена небрежная ошибка и указано: «исковое заявление Ч. к ответчику А.», «Истец Ч. обрати-лась в суд с заявлением к ответчику А. о признании доли в квартире оставленной и брошенной и признать право собственности на квартиру». То есть судьей один из первоначальных истцов указан как истец, второй – как ответчик, а настоящий истец по встречному иску – О. вовсе не указан.

Практика рассмотрения споров о прекращении права собственности

на жилое помещение

Основаниями для возникновения споров о прекращении права собственности на жилые помещения являются случаи, когда собственники оставляют жилище без продажи или сдачи его в аренду другим лицам, длительное время не проявляют о жилище какой-либо заботы, совершая действия, определенно свидетельствующие о намерении оставить его и отказаться от своих прав собственности.

Истцами по таким спорам являются акиматы или ГУ «Отдел жилищных отношений». В отдельных случаях иски о прекращении права собственности подаются акимами, хотя они не являются самостоятельными субъектами правоотношений. Так, акимом г. Степногорска в суд поданы иски к Г., К., Р., С., К. о прекращении права собственности и признании права комму-нальной собственности на квартиру.

Между тем, истцами по таким делам могут быть ГУ «Аппарат акима» соответст-вующего региона.

Изучение дел этой категории показало, что в некоторых случаях суды не принимают во внимание требования закона, регулирующего вопросы прекращения права собственности, до-пускают расширительное толкование закона или выходят за пределы разъяснений норматив-ного постановления № 3 от 20.04.2006 года «О практике рассмотрения судами споров о праве на жилище, оставленное собственником», допускают рассмотрение требований искового и особого производства в одном деле.

Так, в соответствии со статьей 250 ГК отказ от права собственности на жилище может быть осуществлен путем совершения действий, определенно свидетельствующих об устране-нии собственника от владения, пользования и распоряжения без намерения сохранить какие-либо права на это имущество. Следовательно, только в случае, если собственник не желает сохранить право собственности на жилище и не предпринимает никаких действий по сохране-



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010


нию этого права до решения вопроса о приобретении этого имущества другим лицом в силу приобретательной давности или признания на его права коммунальной собственности, жили-ще можно считать оставленным собственником.

Между тем, в практике судов нередки случаи, когда иски акиматов или органов жилищ-но-коммунального хозяйства о прекращении права собственности на жилище предъявляются уже после того, как собственник изменил свои намерения об отказе от права собственности на жилище и уже распорядился им или приступил к исполнению обязанностей по его содержа-нию. Например, в суд обратилось ГУ «Отдел ЖКХ пассажирского транспорта и автомобильных дорог города Караганды» с иском к Г., З., Д., С., Е. о прекращении права собственности и признании договора купли-продажи квартиры недействительной, передаче квартиры в комму-нальную собственность. Исковые требования мотивированы следующими доводами: квартира принадлежала на праве собственности семье Д. на основании договора приватизации. С 2002 года собственники в квартире не проживали, перестали участвовать во всех расходах на со-держание общего имущества и дома, не несли ответственность за сохранность и безопасную эксплуатацию общего имущества и помещений, находящихся в раздельной собственности, на-рушили нормы пункта 2 статьи 4 Закона «О жилищных отношениях», имеется заявление об отказе от квартиры одного из собственников, собственники на протяжении 12 лет не регистри-ровали свои права собственности на квартиру, а зарегистрировав, впоследствии продали ее Е., которая купила ее, не удостоверившись в том, что квартира свободна. С 2002 года в ней проживает О., которая восстановила и сохранила квартиру, сделка совершена с целью, заве-домо противной основам правопорядка и нравственности, соглашение по продаже квартиры является злонамеренным.

В то же время, ни в исковом заявлении, ни в последующем при рассмотрении дела истец не представил суду доказательств постановки указанной квартиры на учет как бесхозяйной. Из справок центра регистрации недвижимости усматривается, что регистрация данной кварти-ры как бесхозяйной, не производилась. Следовательно, исковое заявление в части передачи квартиры в коммунальную собственность на основании подпункта 6) части первой статьи 154 ГПК и пункта 7 нормативного постановления Верховного Суда № 3 от 20 апреля 2006 года подлежало возвращению.

Из материалов дела усматривается, что акт от 01.07.2003 года о техническом состоянии квартиры составлен председателем КСК «Вантус» Ч. и сантехником Г., наличие соответствую-щих полномочий которых судом не проверено.

О. вселилась в указанную квартиру 10.02.2004 года по разрешению председателя КСК Ч., не имеющей полномочий на распоряжение квартирой. Однако сам факт проживания ее в этой квартире материалами дела не доказан, так как ни истцом, ни самой О. не представлено суду доказательств восстановления квартиры, оплаты коммунальных услуг и производства других расходов по ее содержанию. Напротив, в деле имеется ответ КГП «Управление жилым фон-дом г. Караганды» от 28.12.2007 года, в котором указано, что обращение О. по вопросу предо-ставления ей жилища не может быть удовлетворено ввиду отсутствия свободного жилья.

От 20.11.2004 года имеется доверенность, выданная Г., З., Д. и С. сестре О., которой предоставляется право регистрации права собственности доверителей на данную квартиру и получение соответствующих справок. Данный факт свидетельствует о намерении ответчиков сохранить свои права на жилище.

Материалами дела установлено, что 11.04.2007 года семья Д. зарегистрировала свои права собственности на квартиру и с этого дня они стали собственниками квартиры. Следова-тельно, при исследовании вопроса об оставлении собственниками жилища суду необходимо было учесть это обстоятельство.

12.11.2007 года, то есть всего через 7 месяцев после того, как они стали собственниками, квартира ими продана М..

В соответствии со статьей 250 ГК и нормативным постановлением Верховного Суда «О практике рассмотрения судами споров о праве на жилище, оставленное собственником», действия собственников должны определенно свидетельствовать об устранении ими от вла-дения, пользования и распоряжения и отсутствии намерения сохранить свои права на жилище. Исходя из этого жилище должно быть оставлено задолго до момента предъявления госорга-ном иска о прекращении права собственности, тогда как по данному делу семья Д. фактичес-ки распорядились более чем год назад до предъявления в суд иска.

Иск к семье Д. о прекращении права собственности ГУ могло предъявить до продажи квар-тиры и регистрации прав на нее нового собственника, однако, им эта возможность упущена.

7171

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010


Права собственности Г., З., Д. и С. на указанную квартиру на момент предъявления в суд иска уже прекращены в связи с отчуждением ими квартиры М., в связи с чем вызывает сомнения обоснованность иска о прекращении уже прекращенных их прав собственности на спорное жилье.

Что касается исковых требований ГУ «ЖКХ пассажирского транспорта и автомобильных дорог г. Караганды» в части признания договора купли-продажи квартиры между Г., .З., Д. и С. и М. недействительным, то поскольку на момент совершения данной сделки квартира на-ходилась в собственности продавцов, на учете как бесхозяйная не состояла, в коммунальную собственность не была передана, следовательно, ни права государства, ни права или интере-сы истца, как государственного органа, уполномоченного управлять жилищным фондом, нару-шены не были.

Доводы иска о том, что данная сделка является злонамеренным соглашением и совер-шена с целью, заведомо противной основам правопорядка и нравственности, никакими дока-зательствами не подтверждены.

Представителем М. было заявлено суду ходатайство об оставлении без рассмотрении на основании пункта 3 статьи 249 ГПК иска в части признания договора купли-продажи квартиры недействительным. В удовлетворении этого ходатайства судом отказано без соответствую-щей мотивировки.

Решением суда от 14.04.2009 года иск ГУ удовлетворен полностью, прекращено право собственности на квартиру «Н» в доме «Н»-а, в 13 мкр-не Г., З., Д. и С., договор купли продажи ее между ними и М. признан недействительным, квартира передана в коммунальную собственность без взятия ее на учет как бесхозяйной. То есть в одном деле рассмотрены требования, одно из которых подлежало рассмотрению в порядке искового производства, другое (о признании права коммунальной собственности) – в порядке особого производства. Кроме того, судом не учтено требование пункта 4 нормативного постановления Верховного Суда «О практике рассмотрения судами споров о праве на жилище, оставленное собственником», в соответст-вии с которым совершение собственником действий, свидетельствующих об отказе от права собственности без намерения сохранить какие-либо права на это жилище, влечет прекращение права собственности только на основании вступившего в законную силу решения суда о приобретении права собственности на данное жилище другим лицом.

По данному делу нет вступившего в законную силу судебного решения о приобретении права собственности на квартиру семьи Д. другим лицом.

Ш. обратилась в суд с иском о выселении П., впоследствии просила суд в качестве от-ветчиков привлечь его жену и несовершеннолетнюю дочь и признать служебный ордер на их вселение в спорную квартиру незаконным. Иск мотивирован тем, что истица на основании до-говора купли-продажи от 2.09.2008 года купила квартиру «Н» в г. Рудном, ул. П.Корчагина, «Н» у К. Свое право собственности она зарегистрировала в центре регистрации недвижимости. В подтверждение указанных обстоятельств ею приложены к исковому заявлению соответствую-щие документы.

Из материалов дела видно, что К. утеряны правоустанавливающие документы на данную квартиру, в связи с чем в газете опубликовано объявление о признании недействительным оригинала регистрационного удостоверения на квартиру «Н» в доме по ул. П.Корчагина на имя К. В связи с этим К. обратился с заявлением и запросом в Рудненское управление юстиции о выдаче дубликата этого удостоверения и он ему выдан. В деле имеется справка управления юстиции г. Рудного, согласно которому право собственности на квартиру «Н» в доме по ул. П. Корчагина зарегистрировано за К.

Согласно сообщению заведующей Рудненским городским госархивом от 20.01.2009 года за № 14с-19, 20, 21 в журнале регистрации ордеров имеется запись за № 113 от 09.03.1981 года о выдаче ордера К., место работы которой УГЖДТ, на состав семьи 3 человека на кварти-ру «Н» дом по ул. Корчагина, что соответствует данным в дубликате регистрационного удос-товерения.

Определением от 11.12.2008 года с учетом того, что ответчики проживают в спорной квар-тире на основании служебного ордера по ходатайству П. судьей привлечены к участию в деле акимат г. Рудного и управление юстиции в качестве третьих лиц, не заявляющих самостоятель-ных требований.

В ходе рассмотрения данного дела аким г. Рудного обратился в суд со встречным иском к Ш., К. и третьему лицу - управлению юстиции о признании договора купли-продажи кварти-ры недействительным, приведении сторон в первоначальное положение, отмене регистрации



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010


договора купли-продажи, прекращении права собственности на нее К., передаче квартиры в коммунальную собственность.

Основаниями для признания сделки недействительной указано следующее: согласно статьи 408, 413 ГК продавец обязан передать товар покупателю свободным от прав третьих лиц, за исключением случаев, когда покупатель согласен принять товар, обремененный пра-вами третьих лиц, а К. передал квартиру Ш. не свободной, так как там проживала семья П., что ордер, выданный П. не отменен и не признан недействительным, что дата ордера, указанного в дубликате регистрационного удостоверения на имя К. И. не соответствует дате ордера по заочному решению суда о признании семьи К. утратившими право на жилье (хотя, в данном решении сделана ссылка не на конкретные документы, а лишь на пояснения представите-ля истца, который высказался о дате выдачи ответчикам ордера «примерно в 1985 году»), что сделка совершена с нарушением требований статьи 157 ГК, предъявляемых к форме, со-держанию и участникам и на основании статьи 158 ГК противоречит требованиям законода-тельства, совершена с целью, заведомо противной основам правопорядка и нравственности.

При этом, в исковом заявлении не приведены доказательства противоречия договора купли-продажи основам правопорядка и нравственности, доводы о несоответствии формы договора закону недостоверны, поскольку договор нотариально удостоверен. Помимо этого в исковом заявлении изложены не соответствующие действительным обстоятельствам сведе-ния о признании К. утратившим право на жилплощадь, об отсутствии регистрации его права собственности на квартиру, и что сделка совершена без согласия сособственников.

Между тем, заочным решением суда г. Рудного от 11.01.2000 года утратившими право на жилплощадь признаны И., В. (брат продавца), К. Продавец спорной квартиры И. данным решением не признан утратившим право на жилплощадь, следовательно, утратившие право на жилплощадь члены семьи не являются сособственниками и их согласия на совершение сделки не требовалось. В материалах дела имеется справка управления юстиции о зарегист-рированном праве собственности И. на данную квартиру.

12.02.2009 года судьей вынесено определение о перемене процессуального статуса аки-ма г. Рудного как третьего лица, не заявляющего самостоятельных требований, на третье лицо, заявляющее самостоятельное требование, тогда как согласно статье 52 ГПК третье лицо с са-мостоятельными требованиями вправе подавать просто иск, а акимом подан «встречный» иск, хотя он не является ответчиком по делу и не вправе подавать встречный иск.

В соответствии с пунктом 9 нормативного постановления Верховного Суда № 3 от 20 апреля 2006 года «О практике рассмотрения судами споров о праве на жилище, оставлен-ное собственником» при рассмотрении иска собственника о выселении лица, проживающего в его жилище, суду необходимо проверить основания вселения этого лица в жилище. Если оно вселилось по распоряжению акима, то суду необходимо привлечь его к участию в деле с разъяснением права на предъявление встречного иска к собственнику о прекращении права собственника по основаниям, предусмотренным законодательством.

Это значит, что встречный иск может быть предъявлен к собственнику, оставившему жилье и совершившему действия, определенно свидетельствующие о намерении об отказе от своих прав собственности, но впоследствии предъявившему в суд иск о выселении лица, вселившегося в данное жилище на основании распоряжения акима. По данному делу иск о выселении подан не собственником, оставившим жилье, а новым собственником Ш. Доказа-тельств оставления жилья Ш. акимом г. Рудного суду не представлены.

Более того, встречный иск к И. о прекращении его права собственности мог быть предъ-явлен до того, как он распорядился жильем, а не после того, как продав жилище, он уже утра-тил на него право собственности.

Несмотря на указанные выше многочисленные противоречия, решением суда от 20.04.2009 года в иске Ш. о выселении и признании служебного ордера на имя П. недействи-тельным отказано, встречный иск акима удовлетворен, сделка купли-продажи между И. и Ш. признана недействительной, ее регистрация отменена, стороны приведены в первоначальное положение, квартира передана в коммунальную собственность. При этом судом не принято во внимание, что дубликат регистрационного удостоверения и регистрация права собственности спорной квартиры на имя И., на основании которых была совершена сделка, никем не отмене-ны и не признаны недействительными.

Мотивируя основания для признания сделки недействительной, суд слово в слово не-корректно повторил доводы встречного иска акима г. Рудного о том, что «квартира продана с проживающими в ней лицами», (хотя Ш. в суде заявляла, знает о том, что в квартире

7373

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010


проживают другие люди, была с этим согласна, собиралась выселить их через суд, то есть принять товар с обременениями, что допускается законом), сделка совершена юридически, а не фактически (хотя закон не предусматривает такого основания для признания сдел-ки недействительной), дата выдачи ордера в дубликате регистрационного удостоверения не совпадает с датой, указанной в заочном решении о признании К. утратившими права на жил- площадь, (хотя в заочном решении указано со слов представителя истца, а не на основании документов, и эти показания свидетеля противоречат архивной справке). Суд также указал, что сделка не могла быть совершена без согласия других сособственников, (тогда как по материалам дела таких сособственников фактически нет), что сделка по форме, содержа-нию и участникам противоречит законодательству и совершена с целью заведомо противной основам правопорядка и нравственности (хотя сделка нотариально удостоверена, следова-тельно, соответствует закону, а доказательств противоречия ее основам правопорядка и нравственности в деле не имеется).

Представитель управления юстиции в суде пояснил, что в период массовой привати-зации вместо заключения договора приватизации бывшие БТИ выдавали собственникам ре-гистрационные удостоверения о праве собственности, которые находились в архивных делах квартир.

Выводы суда об отсутствии некоторых реквизитов регистрационного удостоверения и что оно могло быть выписано на имя основного квартиросъемщика К. сделаны без учета того обстоятельства, что регистрационное удостоверение никем не отменено и не признано не-действительным ввиду не предъявления в суд такого требования, что удостоверение не могло быть выписано на К., поскольку она заочным судебным решением признана утратившей право на жилье, а согласно пояснениям И. в данной квартире вначале проживал его брат В., после его смерти в ней стал проживать он, впоследствии приватизировал квартиру и получил регист-рационное удостоверение.

К тому же право собственности И. уже прекращено продажей им квартиры Ш.Суд не принял во внимание и то, что согласно части 3 статьи 242 ГК бесхозяйная вещь,

не признанная по решению суда поступившей в коммунальную собственность, может быть принята вновь во владение, пользование и распоряжение оставившим ее собственником. И. воспользовался предоставленным ему законом правом распорядился квартирой, тогда как акимат г. Рудного, поставив ее на учет в качестве бесхозяйной еще в 2002 году, в течение 7 лет не предпринял никаких мер по предъявлению в суд иска о прекращении права собствен-ности И.

Делая выводы о проведении приватизации спорной квартиры без соблюдения установ-ленного порядка, тем самым давая оценку законности приватизации квартиры, а также и за-конности регистрационного удостоверения, суд вышел за пределы предъявленного иска, так как таких требований в суд никто не предъявлял.

Аналогично, по иску М. к К. и др. о выселении, КГП «Управление жилым фондом г. Кара-ганды», акимату Октябрьского района г. Караганды о признании дополнительного соглашения об опеке недействительным, встречному иску К. к М. и Б. о признании недействительными свидетельства о праве на наследство и договора купли-продажи квартиры, встречному иску ГУ «Отдел ЖКХ пассажирского транспорта и автомобильных дорог города Караганды» о пре-кращении права собственности Б. на квартиру, признании договора купли-продажи квартиры недействительным и передаче квартиры в коммунальную собственность суд пришел к выводу об обоснованности встречного иска о прекращении права собственности на спорное жилье Б., хотя ее право собственности уже прекращено на основании договора купли-продажи. Кроме того, по данному делу также нет вступившего в законную силу решения суда о том, что спорная квартира признана бесхозяйной и на нее признано право коммунальной собствен-ности.

Обстоятельства данного дела заключаются в следующем: по договору приватизации от 3.12.1993 года квартира «Н» в г. Караганде, по ул. Белинского, принадлежала В., который умер 12 января 2003 года. Его жена Б. на основании свидетельства о праве на наследство от 18.04.2008 года вступила в права наследования на данную квартиру и зарегистрировала свое право собственности на нее. А 26.05.2008 года, то есть через месяц и 8 дней продала квартиру М., который также в установленном порядке зарегистрировал свое право собственности на указанную квартиру.

Таким образом, Б. являлась собственницей квартиры в период чуть более месяца и в деле нет доказательств, что она за этот период оставила квартиру без намерения сохранить

10-117



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010


на нее право собственности, а также об отказе от прав собственности на квартиру. Напротив, осуществив отчуждение квартиры, она реализовала свое право собственности.

Материалами дела установлено, что квартира была оставлена в 1999 году прежним собственником, то есть В. Его действия действительно определенно свидетельствовали об оставлении квартиры и отсутствии намерения сохранить свое право собственности на нее. И только к нему до его смерти ГУ «Аппарат акима города Караганды» было вправе предъявить иск о прекращении права собственности на данную квартиру, однако, им эта возможность ут-рачена еще в 2003 году.

В соответствии со статьей 249 ГК право собственности на недвижимое имущество прекращается в результате его отчуждения другим лицам.

Несмотря на это, решением суда иск ГУ «ЖКХ пассажирского транспорта и автомо-бильных дорог города Караганды» к Б. и др. удовлетворен, ее уже прекращенное продажей квартиры право собственности признано прекращенным. При этом в качестве доказательства того, что Б. отказалась от квартиры суд приводит акт о техническом состоянии квартиры от 28.10.1999 года, когда ответчик по делу Б. еще не являлась ее собственником, она проживала отдельно от бывшего мужа, но брак между ними не был расторгнут, в связи с чем ее нельзя считать оставившей жилье..

Основанием для признания сделки купли-продажи квартиры между Б. и М. недействи-тельной суд указал то, что покупая квартиру, М. ее не осмотрел и не убедился, что в ней ни-кто не проживает, то есть проявил неосмотрительность, неосторожность и что сделка носит формальный характер. Однако в статьях 157-159 ГК такого основания для признания сделки недействительной не предусмотрено. Напротив, закон позволяет продажу товара с обреме-нениями, если покупатель на это согласен. Суд также не принял во внимание, что согласно справок центра по недвижимости от 25.03.2008, от 15.04.2008 года, на момент продажи ка-ких-либо обременений на данную квартиру не имелось. То есть наличие каких- либо законных препятствий для заключения сделки материалами дела не доказано.

Отказывая в иске М. в признании договора об опеке квартиры между КГП «Управление жилым фондом г. Караганды» и К., суд не принял во внимание, что первоначальный договор об опеке с К. был заключен акимом Октябрьского района 28.11.2002 года и срок его действия истек 31.12.2007 года. Но несмотря на то, что с 1.01.2008 года данный договор уже утратил силу ввиду истечения срока его действия, не аким, а КГП «Управление жилым фондом г. Ка-раганды» заключает дополнительное соглашение от 20.05.2008 года, то есть через почти 5 ме-сяцев после прекращения действия первого договора. Данное предприятие, как орган, управ-ляющий жилищным фондом, могло заключить новый договор аренды, а не дополнительное соглашение к недействующему договору, если бы право собственности на квартиру не было бы зарегистрировано на Б. Таким образом, оспариваемое М. дополнительное соглашение ни по сторонам, ни по содержанию не соответствует закону.

Ссылаясь на решение комиссии о легализации данной квартиры на имя К. и на то, что квартира не взята на учет как бесхозяйная, суд первой инстанции отказал в иске ГУ «ЖКХ пас-сажирского транспорта и автомобильных дорог г. Караганды» в передаче квартиры в комму-нальную собственность. Однако право собственности на квартиру на основании решения ко-миссии по легализации на имя К. не зарегистрировано, тогда как М. свое право собственности на нее зарегистрировал. В соответствии с подпунктом 1 пункта 6 статьи 7 Закона «О государст-венной регистрации прав на недвижимое имущество и сделок с ним» зарегистрированные в правовом кадастре права на недвижимое имущество, которые в соответствии со статьями 4 и 5 этого Закона подлежат государственной регистрации, имеют приоритет над незарегистриро-ванными. Судом не приняты во внимание и эти нормы закона.

Суд первой инстанции указывая К. добросовестным приобретателем, (хотя согласно гражданскому законодательству таковым является лицо, которое возмездно приобрело недвижимое имущество в собственность, а ею заключен только договор об опеке над иму-ществом), также не принял во внимание, что она не является надлежащим истцом по требо-ванию о признании свидетельства о праве на наследство на имя Б. и договора купли-продажи квартиры между Б. и М. недействительными.

Пересматривая законность решения суда первой инстанции по апелляционной жалобе М. и апелляционному протесту прокурора коллегия по гражданским делам областного суда не только не устранила вышеприведенные противоречия, но и сама приняла противоречивое постановление. Так, постановлением от 8.04.2009 года решение суда в части удовлетворения иска К. о признании свидетельства о праве на наследство недействительным отменено и в

7575

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010


удовлетворении в этой части иска отказано со ссылкой на то, что при выдаче свидетельства нарушений закона не допущено. В то же время коллегия согласилась с ее иском и иском ГУ «ЖКХ пассажирского транспорта и автомобильных дорог г. Караганды» о признании договора купли-продажи между Б. и М. недействительным, хотя при его заключении также не было до-пущено никаких нарушений закона.

Решение в части отказа в иске ГУ «ЖКХ пассажирского транспорта и автомобильных дорог г. Караганды» о передаче квартиры в коммунальную собственность также отменено и иск удовлетворен, квартира передана в коммунальную собственность, хотя она была принята на учет в качестве бесхозяйной только 26.08.2008 года, то есть годичный срок с этого момента не истек.

В результате принятия апелляционной инстанцией такого противоречивого постановле-ния оказалось два собственника на одну квартиру: Б.– по свидетельству о праве на наследст-во и уполномоченный орган в лице ГУ «ЖКХ» -по постановлению коллегии.

Таким образом, суды, досконально не разбираясь в обстоятельствах дела, поощряют без-действие исполнительных органов, долгие годы не принимающих мер по сохранности жилья и решению вопроса о прекращении прав собственности бывших собственников, в результа-те чего нарушаются законные права новых собственников, не совершивших никаких противо-правных действий.

В некоторых судах по делам о прекращении права собственности на жилище практичес-ки не вызываются в суд ответчики, в отношении прав собственности которых решается вопрос. Между тем, по многим делам имеются конкретные адреса этих лиц в том же населенном пунк-те, либо в другом регионе Казахстана. Вынося по таким делам заочные решения, некоторые судьи не соблюдают требования статьи 260 ГПК.

Так, в суд обратилось ГУ ЖКХ, пассажирского транспорта и автомобильных дорог г. Ка-раганды» с иском к Р. о прекращении ее права собственности на квартиру в г. Караганде, 14 мкр., кв. «Н». В исковом заявлении указан адрес фактического проживания истицы: г.Темиртау Карагандинской области, мкр. 6, кв. «Н».

В дело подшиты 4 расписки о вызове в суд на 10.03.2009 года, на которой нет никаких сведений о вручении, имеется лишь запись: «отпр. по почте», однако реестра почтовых от-правлений не имеется.

Практика рассмотрения требований о признании права собственности на жилое помещение

Изучение судебной практики показало, что в судах отсутствует единообразная практика рассмотрения исков о признании права собственности на жилище.

В исковых заявлениях в качестве ответчиков указываются акимы, акиматы, ГУ Аппарат акима, департаменты жилья, ГУ жилищно-коммунального хозяйства соответствующего регио-на и т. д. Например,:

- в исковом заявлении М. о признании права собственности в силу приобретательной дав-ности на жилой дом с земельным участком ответчиком указан акимат г. Кокшетау;

- в исковом заявлении Б. в суд о признании права собственности по праву приобрета-тельной давности ответчиком указано ГУ «Аппарат Акима Раевского сельского округа», заин-тересованным лицом – управление юстиции Шортандинского района;

- в исковых заявлениях С. и П. о признании права собственности на соответственно квар-тиру и дом по праву приобретательной давности указан аким Енбекшильдерского района, за-интересованным лицом – управление юстиции района;

- в исковом заявлении С. о признании права собственности на самовольно возведенный дом ответчиком указан аким г. Кокшетау, третьими лицами – департамент юстиции Акмолинс-кой области, ГУ «Отдел архитектуры и градостроительства», ГУ «Управление противопожар-ной службы», ТОО «Кокшетау энерго»;

- О. в исковом заявлении о признании права собственности на самовольно возведенное жилище ответчиком указала акимат г. Караганды.

Между тем, по всем указанным исковым заявлениям ответчиками могли быть указа-ны ГУ «Аппарат акима» соответствующего региона.

Изучение показало, что хотя из содержания исковых заявлений усматривается факт за-ключения сделок в отношении жилища, отсутствуют данные о том, что продавцов на момент



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010


рассмотрения дела нет в живых, тем не менее истцами вместо признания сделки действи-тельной ставится требование о признании права собственности.

А. обратился в суд с иском к П., К., Ш. мотивируя иск тем, что в сентябре 1997 года ку-пил у П. квартиру в двухкомнатном доме в п. Айдабул за 25 000 тенге, полностью рассчитался, П. выдал ему доверенность на продажу квартиры и документы.

21.09.1998 года заключил сделку купли-продажи второй квартиры в этом же доме с Ш., действовавшим за К. за 15 000 тенге, о чем имеется расписка и переданы ему документы на квартиру.

Договоры нотариально не удостоверены, он с семьей проживает в этих квартирах, в ле-гализации их ему отказано ввиду наличия зарегистрированных прав П. и К.

Из содержания данного искового заявления, а также в связи с указанием бывших собст-венников ответчиками, должно было следовать требование о признании сделок действитель-ными. Однако А. просил суд признать за ним право собственности на приобретенные им у ответчиков квартиры.

Судьей не уточнен предмет иска и решением от 14.04.2009 года признано право собст-венности А. на спорные квартиры. Основаниями для признания права собственности истца на квартиры суд указал, что истец вступил в пользование и владение данным жилым домом (со-стоящим из двух квартир), добровольно осуществляет возникшие права и обязанности и несет бремя содержания. Между тем, сами по себе эти действия не могут служить основанием для признания права собственности, пока живы продавцы и не утрачена возможность признания сделок действительными. В то же время в решении суд сослался на статьи 147, 148 и 393 ГК, регулирующие понятия сделки, но не право собственности.

Несмотря на неправильное изложение предмета требования истицы Т. к С. о признании права собственности (вместо признания сделки действительной) на квартиру, купленную ею у ответчика в 1997 году, исковое заявление рассмотрено без уточнения предмета иска с удов-летворением исковых требований.

Признание права собственности в силу приобретательной давности допускается только в судебном порядке.

Для приобретения права собственности (иного вещного права) в силу давностного вла-дения необходимы следующие условия: истечение давностного срока (пяти лет для движимо-го имущества, пятнадцати лет – для недвижимого имущества), добросовестность, открытость и непрерывность владения имуществом.

Изучение судебных дел показало, что для установления единообразной практики по де-лам о признании права собственности в силу приобретательной давности необходимо:

во-первых, определить, кто может быть указан в качестве ответчика, поскольку на прак-тике суды принимают и рассматривают исковые заявления, где в качестве ответчиков указы-ваются акимы, акиматы, ГУ Аппарат акима, департаменты жилья, ГУ жилищно-коммунального хозяйства соответствующего региона и т.д.;

во-вторых, определить порядок рассмотрения таких споров, так как хотя в большинс-тве судов республики такие споры рассматриваются в порядке искового производства, однако, есть случаи рассмотрения таких споров и в порядке особого производства.

Так, В. обратился в суд с требованием о признании права собственности на дом в пос. Новодолинский, ул. Шахтерская, «Н» в силу приобретательной давности, при этом себя он именовал истцом, документ назван как «заявление в порядке особого производства о призна-нии права собственности в силу приобретательной давности», ответчик не указан.

В заявлении указано, что дом получила от государства мать истца, умершая 6 мая 2008 года, истец с 1976 года проживает в данном доме, открыто и добросовестно им владеет, несет бремя содержания в течение 32 лет и со ссылкой на статьи 8, 9, 240 ГК просил суд признать за ним право собственности на дом в силу приобретательной давности.

Данное заявление по форме и содержанию не соответствующее требованиям статьи 150 ГПК и подлежавшее оставлению без движения для устранения его недостатков, принято судьей и рассмотрено по существу. При этом в установочной, описательной, мотивировочной частях решения обращение В. именуется как заявление, а в резолютивной части указано: «Заявленные исковые требования В. о признании права собственности удовлетворить». Таким образом, судом допущена серьезная небрежность, перепутаны правила рассмотрения спора в исковом и особом производстве.

С заявлением об установлении права собственности в порядке особого производства обратилась в суд Ф., несмотря на это судьей оно во всех процессуальных документах имену-ется как «исковое» заявление.

7777

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010


Б. обратилась в суд с заявлением о признании права собственности на дом, приобретен-ный в 1969 году, указав себя в качестве истца, не указывая ответчика.

Между тем, иски о признании права собственности на жилое помещение в силу приоб-ретательной давности рассматриваются в порядке искового производства и ответчи-ками по таким делам должны указываться местные исполнительные органы, в полномочия которых отнесены вопросы формирования, управления и распределения жилищного фонда.

В соответствии с частью 1 статьи 240 ГК гражданин или юридическое лицо, не яв-ляющиеся собственниками имущества, но добросовестно, открыто и непрерывно владею-щие как своим собственным недвижимым имуществом в течение пятнадцати лет, приоб-ретают право собственности на это имущество.

Согласно части 4 статьи 240 ГК течение срока приобретательной давности в отно-шении имущества, находящегося у лица, из владения которого оно могло быть истребо-вано в соответствии со статьями 260-263, 265 ГК, начинается не ранее истечения срока исковой давности по соответствующим требованиям, то есть трех лет для данных спо-ров.

Следовательно, право собственности лица, владеющего недвижимым имуществом, мо-жет быть признано в случае, если оно добросовестно, открыто и непрерывно владеет им не менее восемнадцати лет (3+15).

В нарушение этого, судьи при рассмотрении таких споров не проверяют непрерывность владения спорным имуществом в течение 18 лет.

Так, Н. обратился в суд с заявлением о признании права собственности дом с земель-ным участком в с. Жастар, ул. Нурланова, «Н», купленный им у Т., ссылаясь на то, что владеет этим имуществом более 15 лет.

В заявлении не указана конкретная дата покупки дома. В суде этот вопрос также не вы-яснен, допрошенные свидетели указывали о том, что он купил дом с земельным участком у Т. весной 1994 года, то есть 15 лет назад. При таких обстоятельствах нет данных о владении Н., спорным домом открыто и непрерывно более 18 лет.

Судом также удовлетворено заявление Т. о признании права собственности в силу при-обретательной давности на дом и земельный участок, приобретенные у Т. в 1993году, то есть 16 лет назад.

Решением суда признано право собственности в силу приобретательной давности на дом, построенный А. в 1993 году, то есть 16 лет назад. В данном случае А. мог предъявить иск о признании права собственности на самовольно возведенный дом.

С заявлением о признании права собственности на дом, купленный в 1993 году у М., в силу приобретательной давности без указания ответчика с оплатой госпошлины всего в 130 тенге обратилась в суд Б. Удовлетворяя это заявление, суд не принял во внимание, что для признания права собственности в силу приобретательной давности не истекло 18 лет, пред-усмотренных законом, неправильно оплачена госпошлина.

Практика рассмотрения дел о признании права собственности на самовольную постройку

Анализ судебной практики по делам о признании права собственности на самовольные строения свидетельствует о том, что в отдельных случаях такие исковые заявления подаются в суды не лицами, осуществившими постройку, а, другими лицами, например, их наследни-ками. В то время как согласно пункту 3 статьи 244 ГК право собственности на самовольную постройку может быть признано за лицом, осуществившим постройку.

Так, К. и М. обратились в суд с иском о признании права собственности в силу приоб-ретательной давности на дом без указания ответчика. Из содержания искового заявления и материалов дела усматривается, что дом, в котором они живут, построен в 1979 году их отцом, право собственности на него ни за кем не зарегистрировано, то есть домостроение не имеет собственника, истцы там родились и живут по сей день, родители умерли. При намерении ист-цов вступить в права наследования обнаружилось, что документы на дом соответствующим образом не оформлены, имеется лишь технический паспорт с описанием строений.

Однако до рассмотрения дела истцы изменили исковые требования и просили суд при-знать право собственности на самовольное строение, хотя они дом не строили, поскольку к моменту их рождения дом уже был построен.



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010


После изменения истцами предмета иска, определением судьи от 2.03.2009 года исковое заявление К. и М. оставлено без рассмотрения ввиду несоблюдения ими досудебного порядка разрешения спора со ссылкой на то, что «Согласно части 3 статьи 244 ГК право собственности на самовольную постройку может быть признано судом за лицом, осуществившим постройку на не принадлежащем ему земельном участке, при условии, что данный участок будет в уста-новленном законом порядке предоставлен этому лицу под размещение возведенной построй-ки. В силу статьи 43 Земельного кодекса предоставление земельных участков в собственность или землепользование осуществляется местными исполнительными органами в пределах их компетенции».

Таким образом, суд не принял во внимание, что иск о признании права собственности на самовольное строение вправе подавать в суд лицо, осуществившее его, а также не учел того, что для такой категории дел законом не предусмотрен досудебный порядок разрешения спора. В приведенной норме закона указано «при условии, что данный участок будет в установлен-ном законом порядке предоставлен этому лицу под размещение возведенной постройки», что предполагает его предоставление в будущем.

Из содержания данного искового заявления усматривается, что истцы уже обращались в акимат с просьбой узаконить их права на дом и земельный участок, однако, на это обраще-ние получили предложение обратиться в суд с иском. Таким образом, в результате необосно-ванного изменения истцами предмета требования, а также принятия судом определения, не соответствующего требованиям закона, не восстановлено конституционное право истцов на судебную защиту.

Несмотря на то, что споры о признании права собственности на самовольное строи-тельство подлежат рассмотрению в порядке искового производства, отдельные суды рас-сматривают их в порядке особого производства.

С заявлением об установлении юридического факта строительства дома своими силами и средствами в 1990-1992 годах в суд обратился А. Судьей данное заявление не оставлено без движения для подачи его в порядке искового производства, рассмотрено по существу и решением от 22.01.2009 года отказано в удовлетворении заявления ввиду недоказанности требований.

Рассматривая апелляционную жалобу заявителя на данное решение коллегия по граж-данским делам областного суда не только не обратила внимание на нарушение порядка рас-смотрения спора, более того, указала, что согласно статьи 292 ГПК факт, имеющий юридичес-кое значение, может быть установлен только в том случае, если он не может быть установлен иным внесудебным путем, и возможность установления факта строительства дома иным пу-тем А. не утрачена. В постановлении коллегии также указано, что право собственности на самовольное строение может быть установлено в случае, если оно осуществлено на земель-ном участке, принадлежащем заявителю. На этом основании решение суда первой инстанции оставлено без изменения. При этом коллегия не приняла во внимание требования пункта 1 статьи 244 о возможности признания права собственности на самовольно возведенное строе-ние и тогда, когда оно построено на земельном участке, не принадлежащем истцу, но который будет в последующем ему предоставлен.

Таким образом, коллегия по гражданским делам не только не устранила ошибки суда первой инстанции, более того, дала неправильное направление судам первой инстанции по указанной категории дел.

Заявление Б. о признании права собственности на самовольно построенный им дом на предоставленном ему в 1979 году земельном участке также рассмотрено в порядке особого производства, хотя споры о праве собственности на самовольно возведенные строения рас-сматриваются в исковом порядке.

По делам этой категории в одних случаях ответчиками указываются акиматы, а ГУ «Уп-равление архитектуры и градостроительства» указывается как заинтересованное лицо со стороны акимата (дело по иску Б.) в других случаях ответчиком указывается департамент архитектуры и градостроительства (дело по иску Ж.) в третьих – и акимат и ГУ «Управление архитектуры и градостроительства» указываются ответчиками (по делу по иску Х.) по одним делам отсутствие акта приемки самовольного строения признается Ж. основанием для отказа в иске, в других – наоборот.

7979

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010


Так, Б. обратился в суд с иском к акимату г. Астаны о признании права собственности на самовольно возведенный дом под литером «Б» и пристройку к дому литер «А» на предо-ставленном ему в собственность для строительства и эксплуатации жилого дома земельном участке по адресу: пер. Кербулак, д.«Н».

ГУ «Управление архитектуры и градостроительства г. Астаны» ему отказано в приемке в эксплуатацию самовольных строений ввиду нарушения им Правил застройки г. Астаны.

Судом назначена судебная строительно-техническая экспертиза, заключением которой установлено, что самовольно построенная пристройка к дому литер «А» и жилой дом литер «Б» не противоречат СНиП.

Имеется заключение комитета Госсанэпиднадзора о соответствии строений санитарно-эпидемиологическим требованиям.

Решением суда от 22.04.2009 года иск удовлетворен частично: требование в части при-знания права собственности на самовольно возведенную пристройку к дому литер «А» удов-летворено, в признании права собственности на жилой дом литер «Б» отказано по мотиву того, что строение под литером «Б» имеет заступы за границы земельного участка истца. Кроме того, наличие двух жилых участков на одном неделимом земельном участке является наруше-нием п. 70 правил застройки г. Астаны.

То есть в данном случае отсутствие акта приемки строения в эксплуатацию не признано судом основанием для отказа в иске в части пристройки.

Ж., обратился в суд с иском к департаменту архитектуры и градостроительства о при-знании права собственности на самовольно возведенное строительство, мотивируя требова-ния тем, что на земельном участке, принадлежащем ему на праве частной собственности, на котором уже имеется законно выстроенное домостроение, им без получения разрешительных документов выстроены дом под литером «Б», гараж, сарай и баня.

На обращение в департамент архитектуры и градостроительства о приемке этих пост-роек в эксплуатацию он получил отказ, мотивированный тем, что строения не соответствуют нормам СНиПа.

Заключением экспертизы установлено, что самовольно возведенные жилой дом под ли-тером «Б» общей площадью 135, 4 кв. м., 2 гаража, 2 сарая и баня не противоречит СНиП. В то же время участвовавшая в судебном заседании специалист-архитектор пояснил, что само-вольные пристройки (гаражи, сараи и баня) противоречат СНиП, построены некачественно, расположены на границе со смежным участком, а дом под литером «Б» построен на расстоя-нии 1, 5 метра от соседнего участка.

Суд сделал вывод, что пристройки выстроены с нарушением СНиП, а при строительст-ве дома литер «Б» истцом соблюдены нормы СНиП в части расположения на определенном расстоянии от смежного участка и что эти нормы были нарушены не истцом, а собственником соседнего земельного участка, выстроившего хозяйственную постройку прямо на границе зе-мельного участка истца, в связи с чем решением суда от 19.03.2009 года иск удовлетворен частично, требования в части признания права собственности на дом под литером «Б» удов-летворены, в части признания права собственности на 2 гаража, 2 сарая и баню в удовлетво-рении иска отказано.

Постановлением коллегии по гражданским делам от 7.05.2009 года решение изменено, в части удовлетворения иска о признании права собственности на самовольно построенный дом под литером «Б» решение отменено и принято новое решение об отказе в иске. Решение в остальной части оставлено без изменения.

Основанием к отмене решения в части жилого дома литер «Б» коллегия указала, что выводы суда о соответствии СНиП при строительстве дома под литером «Б» преждевремен-ны, что надлежащая приемка объекта недвижимости, которая должна определить соблюде-ние требований закона, выполнение всех строительно-монтажных работ, не осуществлена, а заключение ТОО «Экспертно-оценочный центр» о соответствии нормам СНиП самовольных строений не может заменить акт госприемки. Между тем, если бы объект был принят к эксплуа-тации, то у истца отпала бы необходимость обращения в суд, а дом не был бы самовольным строением. То есть коллегией судам дано направление, если приемка объекта соответствую-щим образом не осуществлена, то в таких исках следует отказывать.

В то же время по другому делу по иску О., та же коллегия по гражданским делам пришла к мнению, противоположному вышеприведенному выводу. Так, О. обратилась в суд с иском



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010


к акимату г.Астаны, ГУ «Управление земельных отношений г. Астаны», ГУ «Управление архи-тектуры и градостроительства г. Астаны», ГКП НИПи «Генплан г.Астаны» о признании права собственности на перепланированное и переоборудованное из жилого в нежилое помещение.

Материалами дела установлено, что истица купила двухкомнатную жилую квартиру, за-тем обратилась в ГУ «Управление земельных отношений г. Астаны» с просьбой выделить ей из прилегающих земель участок для устройства отдельного входа, ее заявление было пере-правлено в ГУ «Управление архитектуры и градостроительства г.Астаны». Не дожидаясь ре-шения данного вопроса она приступила к переоборудованию и перепланировке помещения. После окончания реконструкции обратилась в Управление архитектуры и градостроительства о приемке, на что получила отказ. В материалах дела имеются нотариально заверенные заяв-ления соседей о согласии на переоборудование истицей квартиры в помещение аптеки.

Судом назначена судебная строительно-техническая экспертиза, заключением которой установлено соответствие переоборудованного помещения СНиП.

Решением от 26.03.2009 года в иске отказано, мотивируя тем, что истицей не соблюде-ны разрешительные процедуры, объект не принят государственной приемочной комиссией по вводу в эксплуатацию возведенных строений, не изменено в установленном порядке целевое назначение прилегающего к многоэтажному дому земельного участка и не получено согласие кондоминиума.

Постановлением коллегии по гражданским делам решение отменено, принято новое об удовлетворении иска, которое мотивировано тем, что переоборудование квартиры в не-жилое помещение с устройством отдельного входа является самовольной постройкой, право собственности на которое при отказе соответствующих органов осуществить приемку объекта признается судом. Кроме того, изменений целевого назначения земельного участка, прилегаю-щего к дому, и согласия на это кондоминиума не требуется, поскольку истица сама является членом кондоминиума и ею получено нотариально заверенное согласие других членов кондо-миниума.

Согласно части 3 статьи 244 ГК право собственности на самовольную постройку может быть признано судом за лицом, осуществившим постройку и на не принадлежащем ему земельном участке, при условии, что данный участок будет в установленном законом порядке предоставлен этому лицу под размещение возведенной постройки.

Согласно статье 43 Земельного кодекса предоставление земельных участков в собствен-ность или землепользование осуществляется местными исполнительными органами в пре-делах их компетенции.

Следовательно, если самовольная постройка осуществлена на не принадлежащем ист-цу земельном участке, суд, рассматривая такой спор, должен истребовать не от отдела зе-мельных отношений, а от соответствующего акимата, ответ, будет ли земельный участок пре-доставлен истцу.

В нарушение этого, решением суда удовлетворен иск Р. к ГУ «Управление земельных отношений г. Астаны» о признании права собственности на самовольную постройку на земель-ном участке, не принадлежащем ему, на основании письма ГУ «Отдел земельных отношений г. Астаны» о том, что земельный участок под самовольной постройкой будет предоставлен Р., если будут узаконены права собственности на самовольное строение.

Постановлением коллегии по гражданским делам суда данное решение правомерно от-менено и в иске отказано по мотиву того, что предоставление земельных участков в собст-венность или землепользование осуществляется местными исполнительными органами, а не уполномоченным органом, то есть письмо о том, что земельный участок будет пред- оставлен истцу должен был направить в суд не ГУ «Отдел земельных отношений», а аки-мат г. Астаны.

В то же время ни суд первой инстанции, ни коллегия по гражданским делам не обрати-ли внимания на то, что иск о признании права собственности на самовольное домостроение предъявлен не к ГУ «Аппарат акима», как исполнительному органу, управляющему жилищным фондом г. Астаны, а к ГУ «Отдел земельных отношений», который не может быть ответчиком по искам относительно права собственности на жилище.

8181

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010


11-117

Практика рассмотрения споров об установлении фактов, имеющих юридическое значение

В заявлении об установлении факта, имеющего юридическое значение, адресованному в суд, С. и М. совершенно правильно просили суд признать факт принадлежности им догово-ра приватизации квартиры, в котором указаны только их фамилии и инициалы, но не указаны полные имена и отчества. Суд, не принимая во внимание требования статьи 291 ГПК, вместо установления факта принадлежности договора приватизации заявителям, указал: признать факт неправильности записей в договоре приватизации квартиры № 219 от 2.05.1994 года.

Между тем, в соответствии со статьей 291-295 ГПК в случае, если в документе допуще-ны неточности или ошибки, суд по заявлению заинтересованных лиц должен признавать факт принадлежности им такого документа.

Кроме того, по данному делу судом не обращено внимание на то, что в нарушение тре-бований статьи 292 ГПК заявителями не представлены доказательства о невозможности раз-решения данного вопроса иным путем, а именно не представлена справка органа юстиции о ликвидации АО «Целинсельмаш», являвшегося продавцом квартиры, и допустившего краткое изложение данных о покупателях.

Отдел стратегических разработок и анализа Аппарата Верховного Суда Республики Казахстан



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010


Об итогах работы судов по отправлению правосудия в 2009 году

Итоги деятельности судов свидетельствуют не только о сохранении достигнутых успехов, но и их развитии в целях выполнения главного своего предназначения по защите прав и закон-ных интересов граждан и организаций.

В 2009 году всего в суды республики поступило 906 898 заявлений и дел, что на 7,7% меньше, чем в 2008 году (983 225). Снижение общего количества дел произошло за счет умень-шения числа поступивших административных дел на 27%.

Всего окончено производством 765 587 дел (в 2008г. – 808 996).

2008 г.

2009 г.

983

225

808

996

906

898

765

587

0

100 000

200 000

300 000

400 000

500 000

600 000

700 000

800 000

900 000

1 000 000


2008 г.

2009 г.

8383

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010


522 754

435 638

282 472

553 816

469 198

310 165

0

100 000

200 000

300 000

400 000

500 000

600 000

2008 г. 2009 г.

Поступило дел и заявлений Окончено дел С вынесением решения

Значительно сократилось количество дел, рассмотренных с нарушением процес-суальных сроков. В 2009 году таких дел было всего 17 или 0,002%, тогда как в 2008 году – 31 дело или 0,004%.

На 0,1% улучшилось качество отправления правосудия, как по уголовным, так и по гражданским делам.

По гражданским делам

Всего поступило 553 816 дел и заявлений (в 2008г. – 522 754). Окончено производст-вом 469 198 дел, из них с вынесением решения рассмотрено 310 165 гражданских дел (в 2008г. окончено 435 638, из них с вынесением решения 282 472 дела).



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010


24(0,006%)

14(0,003%)

0,00

5,00

10,00

15,00

20,00

25,00

2008 г. 2009 г.

2 261 или 0,8%

2 155 или 0,7%

0,6%

0,7%

0,7%

0,7%

0,7%

0,7%

0,8%

0,8%

0,8%

2008 г. 2009 г.

Отменено решений

Вышестоящими судебными инстанциями всего отменено 2 155 решений местных судов, что составило 0,7% от общего числа вынесенных решений, тогда как в 2008 году было отменено 2 261 или 0,8%.

С нарушением срока рассмотрено 14 гражданских дел или 0,003% против 24 дел или 0,006% в 2008 году.

8585

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010


Рейтинг судов по гражданским делам

Среднереспубликанский показатель – 99,0%



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010


По уголовным делам

Всего поступило 56 605 дел (в 2008г. – 55 608). Окончено производством 56 576 уго-ловных дел, в том числе с постановлением приговора рассмотрено 34 667 уголовных дел в отношении 41 232 лица (в 2008 г.- 33 455 дел в отношении 38 413 лиц).

55608 55157 33 455 56605 56576 34 667

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

2008 г. 2009 г.

Поступило дел Окончено дел С вынесением приговора

Материалов о санкционировании меры пресечения в виде ареста рассмотрено судами в отношении 20 001 лица, из них удовлетворено ходатайств в отношении 19 213 лиц (без учета ходатайств о продлении срока ареста, домашнего ареста и экстрадиционного ареста). Судами осуждено 39 391 лицо, из них к лишению свободы 18 788 лиц. Учитывая эти показате-ли можно сказать об обоснованности принятых судами решений о применении меры пресече-ния в виде ареста.

Наибольшее количество ходатайств о санкционировании ареста рассмотрено судами г. Алматы (3 918), Восточно-Казахстанской (2 847) и Карагандинской (2 523) областей.

Наименьшая доля применения судебного санкционирования приходится на военные суды (186), суды Кызылординской (485) и Атырауской (554) областей.

Высокая удовлетворяемость ходатайств о санкционировании ареста имеет место в судах Алматинской (98,7%), Северо-Казахстанской (98,1%), Кызылординской и Карагандинской (по 97,7%) областей. Наименьшее количество ходатайств удовлетворено судами Западно-Казахс-танской (92,6%) и Павлодарской (92,8%) областей.

8787

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010


При этом наибольшее количество осужденных к реальному лишению свободы наблюда-ется в судах Восточно-Казахстанской (2 742), г.Алматы (2 236) и Алматинской (1 843) областей. Наименьшая доля приходится на суды Кызылординской (489), Атырауской (528) и Мангистау-ской (605) областей.

20 001

19 213

18 800

19 000

19 200

19 400

19 600

19 800

20 000

20 200

Рассмотрено Удовлетворено

Нарушений сроков рассмотрения уголовных дел в истекшем году не допущено (в 2008 году - 3 или 0,005%).

Вышестоящими судебными инстанциями всего отменено приговоров 0,4% (в отно-шении 249 лиц) против 0,5% (в отношении 297 лиц) за 2008 год.

0,5% (297 лиц) 0,4% (249 лиц)

0,0%

0,1%

0,2%

0,3%

0,4%

0,5%

2008 г. 2009 г.

Отменено приговоров

2008 г. 2009 г.



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010


508

1 16

4

1 26

3

1 34

3

1 58

1

1 59

6

1 71

9

1 73

1

2 32

2 2 46

9

2 82

1

3 19

8

3 22

1 3 42

8 3 58

7

3 61

0

5 67

1

99,5

%

99,7

% 98,9

%

99,0

%

99,8

%

99,8

% 99,5

%

99,7

%

99,0

% 99,3

%

99,6

%

99,8

%

99,7

% 100% 99

,6%

99,7

%

99,6

%

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

Рассмотрено с вынесением приговора (в лицах)Обоснованные приговоры (%)

Рейтинг судов по уголовным делам

0

Среднереспубликанский показатель – 99,5%

8989

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010


2008 г.

2009 г.

404 863

318 201

296 477

239 813

0

50 000

100 000

150 000

200 000

250 000

300 000

350 000

400 000

450 000


По делам об административных правонарушениях

Всего поступило 296 477 дел (в 2008г. – 404 863). Снижение общего количества дел про-изошло за счет уменьшения числа поступивших административных дел на 108 386 дел или 27%.

Окончено производством 239 813 дел в отношении 243 186 лиц (в 2008г. – 318 201дело в отношении 323 043 лиц).

С нарушением срока рассмотрено 3 дела об административных правонарушениях или 0,001% против 4 дел или 0,001% в 2008 году.

2008 г.

2009 г.

12-117

2008 г.

2009 г.



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010


Вышестоящими судебными инстанциями всего отменено 754 постановления или 0,3% (в 2008г. – 735 или 0,2%).

Кадровые вопросы

В истекшем году на 9,5% уменьшилось число жалоб на действия судей. Количество под-твердившихся жалоб снизилось на 19%.

На 19% уменьшилось число судей, привлеченных к дисциплинарной ответственности (с 189 до 154).

2008 г.

2009 г.

735 (0,2%)

754 (0,3%)

0,00%

0,05%

0,10%

0,15%

0,20%

0,25%

0,30%

Отменено постановлений

2008 г.

2009 г.

189

154

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

2008 г. 2009 г.2008 г. 2009 г.

9191

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010


В целях исполнения поручений Главы государства, дальнейшего улучшения качества от-правления правосудия и очищения судейских рядов от нечистоплотных и дискредитировавших себя лиц, Верховным Судом налажен мониторинг деятельности каждого судьи республики по качеству и оперативности отправления правосудия. По результатам мониторинга Указами Пре-зидента Республики освобождены от должности 18 судей.

Судебным жюри в отчетном периоде рассмотрены материалы в отношении 14 судей (в 2008г. – 4). По результатам рассмотрения в отношении 7 судей принято решение о несо-ответствии занимаемой должности в силу профессиональной непригодности (в 2008г. – 3), в отношении 3 судей – о принятии необходимых мер по повышению профессиональной квали-фикации (в 2008г. - 1).

43 1

14

7

3

0

2

4

6

8

10

12

14

2008 г. 2009 г.

рассмотрено материалов о несоответствии занимаемой должности о повышении профессиональной квалификации

Всего по отрицательным основаниям освобожден от должности 31 судья, из них 7 – в свя-зи с заключением Судебного жюри, 24 – за невыполнение требований, предъявляемых к судье (в 2008г. – 24, в т.ч. 3 – по заключению Судебного жюри, 21 - за невыполнение требований, предъявляемых к судье).

2421

3

31

24

7

0

5

10

15

20

25

30

35

2008 г. 2009 г.

Освобождено За невыполнение требований, предъявляемых к судье С заключением Судебного жюри

2008 г. 2009 г.



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010


По сравнению с 2008 годом значительно сократилось количество возбужденных в отно-шении судей уголовных дел (с 17 до 5). Оправдательные приговоры вынесены в отношении 2 судей (в 2008 году – 4).

Исполнение судебных актов

В 2009 году более чем в два раза повысилась сумма взысканных средств по оконченным производством исполнительным документам (с 194 млрд. тенге до 416,7 млрд.тенге).

416,7 млрд.

194 млрд.

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

2009 г. 2008 г.

Отдел судебного мониторинга Аппарата Верховного Суда

Республики Казахстан

9393

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010

УКАЗЫ

УКАЗЫ ПРЕЗИДЕНТА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

2009 год

1. О назначении на должности и освобождении от должностей председетелей и су-дей судов Республики Казахстан

Указ Президента Республики Казахстан от 27 января 2009 года № 731

2. О внесении дополнений и изменений в Указ Президента Республики Казахстан от 26 июня 2001 года № 643

Указ Президента Республики Казахстан от 13 февраля 2009 года № 738

3. О внесении изменений в Указ Президента Республики Казахстан от 17 января 2004 года № 1284

Указ Президента Республики Казахстан от 25 февраля 2009 года № 750

4. О мерах по реализации Послания Главы государства народу Казахстана от 6 мар-та 2009 года «Через кризис к обновлению и развитию»

Указ Президента Республики Казахстан от 12 марта 2009 года №765САПП РК, 2009,№14, ст.97

5. О назначении на должности и освобождении от должностей председетелей, пред-седателей коллегий и судей судов Республики Казахстан

Указ Президента Республики Казахстан от 21 мая 2009 года №810

6. О внесении изменений в некоторые акты Президента Республики КазахстанУказ Президента Республики Казахстан от 22 мая 2009 года №815САПП РК, 2009,№№27-28, ст.234

7. О подписании Конвенции Шанхайской организации сотрудничества против тер-роризма

Указ Президента Республики Казахстан от 11 июня 2009 года № 822

8. О системе государственного планирования в Республике КазахстанУказ Президента Республики Казахстан от 18 июня 2009 года № 827САПП, 2009, №30, ст.259

9. О внесении дополнений в Указ Президента Республики Казахстан от 2 октября 1998 года № 4097

Указ Президента Республики Казахстан от 18 июня 2009 года № 828САПП, 2009, №30, ст.260

10. О признании утратившими силу некоторых актов Президента Республики Ка-захстан

Указ Президента Республики Казахстан от 18 июня 2009 года № 829САПП, 2009, №3, ст.278

11. О внесении изменений и дополнений в Указ Президента Республики Казахстан от 29 марта 2002 года № 828 «О некоторых вопросах кадровой политики в системе орга-нов государственной власти»

Указ Президента Республики Казахстан от 27 июля 2009 года № 852САПП, 2009, №34, ст.321

12. О концепции правовой политики Республики Казахстан на период с 2010 до 2020 года

Указ Президента Республики Казахстан от 24 августа 2009 года № 858САПП, 2009, №35 ст.331



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010

УКАЗЫ

13. О переименовании Щучинского района Акмолинской областиУказ Президента Республики Казахстан от 3 сентября 2009 года № 862

14. О назначении на должности и освобождении от должностей председателя кол-легии, председателей и судей судов Республики Казахстан

Указ Президента Республики Казахстан от 16 сентября 2009 года № 872

15. Об образовании и упразднении некоторых специализированных судов Респуб-лики Казахстан

Указ Президента Республики Казахстан от 29 декабря 2009 года № 910

16. О назначении на должности и освобождении от должностей председателей, председателей коллегий и судей судов Республики Казахстан

Указ Президента Республики Казахстан от 31 декабря 2009 года № 913

9595

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010

ЗАКОНЫ

Законы Республики Казахстан, принятые в 2009 году

1. О ратификации Протокола о внесении изменений в Хартию Шанхайской органи-зации сотрудничества, подписанную 7 июня 2002 года в городе Санкт-Петербурге (Рос-сийская Федерация)

Закон Республики Казахстан от 5 января 2009 года № 118-1V «Казахстанская правда» от 13 января 2009 года

2. О ратификации Соглашения между правительствами государств-членов Шан-хайской организации сотрудничества о сотрудничестве и взаимопомощи в таможенных делах


3. О ратификации Договора о зоне, свободной от ядерного оружия в Центральной Азии


4. О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Рес-публики Казахстан по вопросам занятости и адресной социальной помощи


5. О внесении изменений и дополнений в Закон Республики Казахстан «О полити-ческих партиях»

Закон Республики Казахстан от 6 февраля 2009 года № 122-1V «Казахстанская правда» от 12 февраля 2009 года

6. О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Рес-публики Казахстан по вопросам средств массовой информации


7. О внесении изменений и дополнений в Конституционный закон Республики Ка-захстан «О выборах в Республике Казахстан

Закон Республики Казахстан от 9 февраля 2009 года № 124-1V

8. О внесении изменения и дополнений в Закон Республики Казахстан «О статусе и социальной защите военнослужащих и членов их семей»


9. О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Рес-публики Казахстан по вопросам местного государственного управления и самоуправ-ления


10. О ратификации Договора о долгосрочном добрососедстве, дружбе и сотрудни-честве государств-членов Шанхайской организации сотрудничества

Закон Республики Казахстан от 11 февраля 2009 года № 129-1V Ведомости Парламента РК, 2009, № 2-3, ст.12

11. О ратификации Факультативного протокола к Международному пакту о граж-данских и политических правах

Закон Республики Казахстан от 11 февраля 2009 года № 130-1V Ведомости Парламента РК, 2009, № 2-3, ст.13



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010

ЗАКОНЫ

12. О внесении изменений и дополнений в Закон Республики Казахстан «О госу-дарственном мониторинге собственности в отраслях экономики, имеющих стратегичес-кое значение»

Закон Республики Казахстан от 12 февраля 2009 года № 131-1V «Казахстанская правда» от 17 февраля 2009 годаВедомости Парламента РК, 2009, № 2-3, ст. 14

13. «О внесений изменений и дополнений в Водный кодекс Республики Казахстан» Закон Республики Казахстан от 12 января 2009 года №132-IVВедомости Парламента РК, 2009, №2-3

14. «О фонде национального благосостояния»Закон Республики Казахстан от 13 февраля 2009 года №134- IVВедомости Парламента РК, 2009, №2-3

15. «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Рес-

публики Казахстан по вопросам деятельности Фонда национального благосостояния и признании утратившим силу Закона «Об инвестиционном фонде Казахстана»

Закон Республики Казахстан от 21 февраля 2009 года №135- IVВедомости Парламента РК, 2009, № 2-3

16. О ратификации Соглашения о ведении таможенной статистики внешней и взаимной торговли товарами таможенного союза


17. «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Рес-публики Казахстан по вопросам аудиторской деятельности»

Закон Республики Казахстан от 20 февраля 2009 года № 138- 1VВедомости Парламента РК, 2009, № 2-3

18. О ратификации Соглашения об определении таможенной стоимости товаров, перемещаемых через таможенную границу таможенного союза


19. О ратификации Конвенции о запрещении или ограничении применения кон-кретных видов обычного оружия, которые могут считаться наносящими чрезмерные по-вреждения или имеющими неизбирательное действие, и Протоколов к ней: Протокола о необнаруживаемых осколках (Протокол 1), протокола о запрещении или ограничении применения зажигательного оружия (Протокол Ш) и Протокола об ослепляющем лазер-ном оружии (Протокол IV)

Закон Республики Казахстан от 23 февраля 2009 года № 140-1V «Казахстанская правда» от 26 февраля 2009 годаВедомости Парламента РК, 2009, № 2-3, ст.23

20. О ратификации Международной конвенции об упрощении и гармонизации тамо-женных процедур

Закон Республики Казахстан от 24 февраля 2009 года № 141-1V «Казахстанская правда» от 26 февраля 2009 годаВедомости Парламента РК, 2009, № 2-3, ст.24

21. О ратификации Соглашения о применении специальных защитных, антидемпин-говых и компенсационных мер по отношению к третьим странам

Закон Республики Казахстан от 21 марта 2009 года № 142-1V «Казахстанская правда» от 26 марта 2009 годаВедомости Парламента РК, 2009, № 4-5, ст.25

9797

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010

ЗАКОНЫ

22. О ратификации Киотского протокола к Рамочной конвенции Организации Объ-единенных Наций об изменении климата

Закон Республики Казахстан от 26 марта 2009 года № 144-1V «Казахстанская правда» от 28 марта 2009 годаВедомости Парламента РК, 2009, № 4-5, ст.27

23. О ратификации Дополнительного протокола к Женевским конвенциям от 12 ав-густа 1949 года, касающегося принятия дополнительной отличительной эмблемы (Про-токол Ш)

Закон Республики Казахстан от 27 марта 2009 года № 145-1V «Казахстанская правда» от 2 апреля 2009 годаВедомости Парламента РК, 2009, № 4-5, ст.28

24. О внесении изменений и дополнений в Закон Республики Казахстан «О госу-дарственной поддержке инновационной деятельности»

Закон Республики Казахстан от 30 марта 2009 года № 146-1V «Казахстанская правда» от 2 апреля 2009 годаВедомости Парламента РК, 2009, № 4-5, ст.29

25. О ратификации Соглашения о сотрудничестве государств-участников Содру-жества Независимых Государств в борьбе с хищениями культурных ценностей и обес-печении их возврата

Закон Республики Казахстан от 3 апреля 2009 года № 147-1V «Казахстанская правда» от 7 апреля 2009 годаВедомости Парламента РК, 2009, № 6-7, ст.30

26. О ратификации Соглашения о принципах взимания косвенных налогов при экс-порте и импорте товаров, выполнения работ, оказании услуг в таможенном союзе

Закон Республики Казахстан от 3 апреля 2009 года № 148-1V «Казахстанская правда» от 7 апреля 2009 годаВедомости Парламента РК, 2009, № 6-7, ст.31

27. О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Рес-публики Казахстан по вопросам обеспечения безопасности лиц, участвующих в уголов-ном процессе

Закон Республики Казахстан от 7 апреля 2009 года № 149-1V «Казахстанская правда» от 11 апреля 2009 годаВедомости Парламента РК, 2009, № 6-7, ст. 32

28. О внесении изменений и дополнений в Закон Республики Казахстан «О респуб-ликанском бюджете на 2009-2011 годы»

Закон Республики Казахстан от 9 апреля 2009 года № 150-1V «Казахстанская правда» от 10 апреля 2009 годаВедомости Парламента РК, 2009, № 6-7, ст. 33

29. О внесении изменений в Закон Республики Казахстан «О государственной ре-гистрации прав на недвижимое имущество и сделок с ним»

Закон Республики Казахстан от 22 апреля 2009 года № 151-1V «Казахстанская правда» от 24 апреля 2009 годаВедомости Парламента РК, 2009, № 8, ст.41

30. О внесении изменений в Закон Республики Казахстан «О праздниках в Респуб-лике Казахстан»


31. О ратификации Протокола об утверждении Положения об организации взаимо-действия пограничных и иных ведомств государств-участников Содружества Независи-

13-117



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010

ЗАКОНЫ

мых Государств в оказании помощи при возникновении и урегулировании (ликвидации) кризисных ситуаций на внешних границах


32. О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Рес-публики Казахстан по вопросам их приведения в соответствие с нормами Конституции Республики Казахстан

Закон Республики Казахстан от 29 апреля 2009 года № 154-1V «Казахстанская правда» от 9 мая 2009 годаВедомости Парламента РК, 2009, № 8, ст.44

33. О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Рес-публики Казахстан по вопросам документационного обеспечения

Закон Республики Казахстан от 4 июня 2009 года № 162-1V «Казахстанская правда» от 6 июня 2009 годаВедомости Парламента РК, 2009, № 11-12, ст.53

34. О ратификации Соглашения о поощрении в взаимной защите инвестиций в го-сударствах-членах Евразийского экономического сообщества

Закон Республики Казахстан от 10 июля 2009 года № 173-1V «Казахстанская правда» от 16 июля 2009 годаВедомости Парламента РК, 2009, № 15-16, ст.69

35. О внесении изменений в Кодекс Республики Казахстан об административных правонарушениях


36. О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Рес-публики Казахстан по вопросам смертной казни


37. О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Рес-публики Казахстан по вопросам профилактики детской безнадзорности и предупрежде-ния правонарушений среди несовершеннолетних


38. О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Рес-публики Казахстан по вопросам ответственности военнослужащих


39. О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Рес-публики Казахстан по вопросам интеллектуальной собственности


40. О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Рес-публики Казахстан по вопросам соблюдения водоохраной и природоохранной дисцип-

9999

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010

ЗАКОНЫ

лины при градостроительном планировании, выделении земельных участков, проекти-ровании и строительстве


41. О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Рес-публики Казахстан по вопросам государственного оборонного заказа

Закон Республики Казахстан от 11 июля 2009 года № 182-1V «Казахстанская правда» от 22 июля 2009 года Ведомости Парламента РК, 2009, № 17, ст.78

42. О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Рес-публики Казахстан по вопросам долевого участия в жилищном строительстве


43. О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Рес-публики Казахстан по вопросам оперативно-розыскной деятельности


44. О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Рес-публики Казахстан по вопросам частного предпринимательства


45.О противодействии легализации (отмыванию) доходов, полученных незакон-ным путем, и финансированию терроризма

Закон Республики Казахстан от 28 августа 2009 года № 191-1V «Казахстанская правда» от 8 сентября 2009 года

46. О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Рес-публики Казахстан по вопросам противодействия легализации (отмыванию) доходов, полученных незаконным путем, и финансированию терроризма

Закон Республики Казахстан от 28 августа 2009 года № 192-1V «Казахстанская правда» от 8 сентября 2009 года

47. О внесении изменения в Закон Республики Казахстан «О нормативных право-вых актах» по вопросам проведения научной антикоррупционной экспертизы

Закон Республики Казахстан от 14 октября 2009 года № 194-1V «Казахстанская правда» от 20 октября 2009 года

48. О ратификации Конвенции Организации Объединенных Наций о юрисдикцион-ных иммунитетах государств и их собственности

Закон Республики Казахстан от 27 октября 2009 года № 195-1V «Казахстанская правда» от 29 октября 2009 года

49. О внесении изменений в Закон Республики Казахстан «О республиканском бюд-жете на 2009-2011 годы»

Закон Республики Казахстан от 11 ноября 2009 года № 198-1V «Казахстанская правда» от 12 ноября 2009 года

50. О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Рес-публики Казахстан по вопросам налогообложения

Закон Республики Казахстан от 16 ноября 2009 года № 200-1V «Казахстанская правда» от 2 декабря 2009 года



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010

ЗАКОНЫ

51. О ратификации Протокола о единой системе тарифных преференций таможен-ного союза


52. О ратификации Протокола об условиях и порядке применения в исключитель-ных случаях ставок ввозных таможенных пошлин, отличных от ставок Единого тамо-женного тарифа


53. О ратификации Соглашения об условиях и механизме применения тарифных квотЗакон Республики Казахстан от 24 ноября 2009 года № 203-1V «Казахстанская правда» от 5 декабря 2009 года

54. О ратификации Протокола о предоставлении тарифных льготЗакон Республики Казахстан от 24 ноября 2009 года № 204-1V «Казахстанская правда» от 5 декабря 2009 года

55. О ратификации Соглашения о Секретариате Комиссии таможенного союзаЗакон Республики Казахстан от 24 ноября 2009 года № 205-1V «Казахстанская правда» от 5 декабря 2009 года

56. О ратификации Соглашения о порядке введения и применения мер, затраги-вающих внешнюю торговлю товарами, на единой таможенной территории в отноше-нии третьих стран


57. О ратификации Соглашения о взаимодействии министерств обороны госу-дарств-участников Содружества Независимых Государств в области контроля радиаци-онной, химической и биологической обстановки

Закон Республики Казахстан от 1 декабря 2009 года № 209-1V «Казахстанская правда» от 5 декабря 2009 года

58. О внесении изменений и дополнений в Уголовно-процессуальный кодекс Рес-публики Казахстан по вопросам упрощенного досудебного производства


59. О профилактике бытового насилияЗакон Республики Казахстан от 4 декабря 2009 года № 214-1V «Казахстанская правда» от 12 декабря 2009 года

60. О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Рес-публики Казахстан по вопросам профилактики бытового насилия


61. О республиканском бюджете на 2010-2012 годы Закон Республики Казахстан от 7 декабря 2009 года № 219-1V «Казахстанская правда» от 21 декабря 2009 года

62. О ратификации Международной конвенции о борьбе с допингом в спортеЗакон Республики Казахстан от 7 декабря 2009 года № 220-1V «Казахстанская правда» от 21 декабря 2009 года

63. О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Рес-публики Казахстан по вопросам защиты прав граждан не неприкосновенность частной жизни


101101

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010

ЗАКОНЫ

64. О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Рес-публики Казахстан по вопросам дальнейшего усиления борьбы с коррупцией


65. О государственных гарантиях равных прав и равных возможностей мужчин и женщин


66. О внесении изменений и дополнений в Таможенный кодекс Республики КазахстанЗакон Республики Казахстан от 8 декабря 2009 года № 224-1V «Казахстанская правда» от 15 декабря 2009 года

67. О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Рес-публики Казахстан по вопросам пресечения лжепредпринимательства


68. О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Рес-публики Казахстан по вопросам правового положения лиц, уполномоченных на выпол-нение государственных функций, и лиц, приравненных к ним


69. О внесении изменений и дополнений в Уголовный, Уголовно-процессуальный и Гражданский процессуальный кодексы Республики Казахстан по вопросам совершенст-вования судебной системы


70. О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Рес-публики Казахстан по вопросам дальнейшего совершенствования системы исполнения уголовных наказаний и уголовно-исполнительной системы


71. О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Рес-публики Казахстан по вопросам обеспечения квалифицированной юридической по- мощью


72. О ратификации Договора об учреждении Антикризисного фонда Евразийского экономического сообщества


73. О ратификации Соглашения об управлении средствами Антикризисного фонда Евразийского экономического сообщества

Закон Республики Казахстан от 28 декабря 2009 года № 232-1V«Казахстанская правда» от 31 декабря 2009 года

74. О ратификации Конвенции о правовом статусе трудящихся-мигрантов и членов их семей государств-участников Содружества Независимых Государств

Закон Республики Казахстан от 31 декабря 2009 года № 235-1V «Казахстанская правда» от 11 января 2010года



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

2 / 2

010

УКАЗАТЕЛЬ

Указатель судебной практики (февраль 2010 года)

030.000.000.030.001.000030.002.000060.000.000В надзорной коллегии по гражданским и административным делам Верховного Суда Республики Казахстан

При разрешении данного трудового спора в части исковых требований о восстановлении на работе и оплате вынужденного прогула не применен закон, подлежащий применению, что привело к неправильному разрешению спора (извлечение)

030.000.000.030.001.000.030.002.000.030.003.000040.000.000В надзорной коллегии по гражданским и административным делам Верховного Суда Республики Казахстан

При рассмотрении дел об оспаривании решений, дейст-вий (бездействий) государственной власти, местного самоуправления, должностных лиц, государственных служащих суд обязан проверить, совершены ли обжалуемые решений, действий (бездействия) в пределах полномочий указанных лиц, и не нарушены ли права, свободы и охраняемые законом интересы граждан или юридических лиц (извлечение)

030.000.000.030.001.000.030.002.000В надзорной коллегии по гражданским и административным делам Верховного Суда Республики Казахстан

Судом не созданы необходимые условия для реализации прав сторон на объективное исследование обстоятельств дела, что послужило основанием для отмены судебных актов (извлечение)

030.000.000.030.001.000. 030.002.000В надзорной коллегии по гражданским и административным делам Верховного Суда Республики Казахстан

Вред (имущественный и (или) неимущественный, при-чиненный неправомерными действиями (бездействием) имущественным или неимущественным благам и правам граждан и юридических лиц, подлежит возмещению лицом, причинившим вред, в полном объеме (извлечение)

030.000.000.030.001.000. 030.002.000В надзорной коллегии по гражданским и административным делам Верховного Суда Республики Казахстан

Обстоятельства, имеющие значение для правильного разрешения дела, определяются судом на оснований требований и возражений сторон, других лиц, участвующих в деле, с учетом подлежащих применению норм материального и процессуального права(извлечение)

170.000.000.180.000.000.190.000.000.В коллегии по уголовным делам Верховного Суда Республики Казахстан

Конфискация имущества устанавливается за пре-ступления, совершенные из корыстных побуждении (извлечение)

103103

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

2 / 2010

УКАЗАТЕЛЬ

170.000.000.180.000.000.190.000.000.В коллегии по уголовным делам Верховного Суда Республики Казахстан

Доводы осужденного о случайном характере его действий по отношению к потерпевшей правильно признаны несостоятельными (извлечение)

030.000.000.030.001.000.Отдел стратегических разработок и анализа Верховного Суда

Обзор судебной практики по спорам о праве собственности на жилое помещение СОБЛЮДЕНИЕ ПОРЯДКА принятия исковых заявлений

030.000.000.170.000.000.Отдел судебного мониторинга

Об итогах работы судов по отправлению правосудия в 2009 году

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ БЮЛЛЕТЕНІресми басылым

БЮЛЛЕТЕНЬ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

официальное издание

Беттеуші Абдина Н.Мұқабаның дизайнері Шекен Л.

Басуға 11.02.2010 ж. қoл қoйылды. Пішімі 60х84 1/8. Шартты баспа табағы 6. Қаріп түрі “Arial”

Oфсeттік басылыс. Таралымы 5700 дана. Тапсырыс № 117.

Подписано в печать 11.02.2010 г.Формат 60х84 1/8. Усл.печ. л. 6. Шрифт “Arial”

Печать офсетная. Тираж 5700 экз. Заказ №117.

“Астана пoлиграфия” акциoнeрлік қoғамының баспаханасында басылды.010000, Астана қаласы, Брусилoвский көшeсі, 87. Тел.: 37-05-59.

Documents

2. бюллетень верховного суда 2010