1. бюллетень верховного суда 2010

МАЗМҰНЫ

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ПРЕЗИДЕНТІНІҢ ЖАРЛЫҚТАРЫҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ПРЕЗИДЕНТІНІҢ ЖАРЛЫҚТАРЫ

Қазақстан Республикасының кейбір мамандандырылғансоттарын құру жəне тарату туралы ..................................................................4

Қазақстан Республикасы соттарының төрағаларын, алқа төрағалары мен судьяларын қызметке тағайындау жəне босату туралы.....................................................................................................7

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ НОРМАТИВТІК ҚАУЛЫЛАРЫЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ НОРМАТИВТІК ҚАУЛЫЛАРЫ

№7 нормативтік қаулы «Қылмыстық жəне қылмыстық іс жүргізу заңнамасының адамның жеке бас бостандығын сақтау жəне қадір-қасиетіне қол сұқпау, қинауға, зорлық-зомбылыққа, басқа да қатігез немесе адамның ар-намысын қорлайтын əрекеттер мен жазалау түрлеріне қарсы мəселелер жөніндегі нормаларын қолдану туралы ..................................................................................................18

№ 8 нормативтік қаулы «Акционерлік қоғамдар жөніндегі заңнаманы қолдану туралы» .............................................................................22

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫ АЗАМАТТЫҚ ЖƏНЕ ƏКІМШІЛІК ІСТЕР ЖӨНІНДЕГІ ҚАДАҒАЛАУ АЗАМАТТЫҚ ЖƏНЕ ƏКІМШІЛІК ІСТЕР ЖӨНІНДЕГІ ҚАДАҒАЛАУ СОТ АЛҚАСЫНЫҢ ҚАУЛЫЛАРЫНАН ҮЗІНДІЛЕР СОТ АЛҚАСЫНЫҢ ҚАУЛЫЛАРЫНАН ҮЗІНДІЛЕР

Үйге, ғимаратқа, құрылысқа меншік кұқығы, не шаруашылық жүргізу құқығы немесе оларды оралымды басқару құқығы болса, онда солар орналасқан жерге де сондай құқық пайда болады. Бұл құқықтар бір-біріненажыратылмайды.................................................................................................28

Сот ұйғарымымен бекітілген бітімгершілік келісімі көрінеубұзылғандықтан жəне сатып алушыны адал сатып алушы деп санауға негіз жоқ болғандықтан сот шешімі бұзылды ..............................................................................................................29

ТАЛДАУ.ТҮСІНДІРУ.ТҰЖЫРЫМ.ТАЛДАУ.ТҮСІНДІРУ.ТҰЖЫРЫМ.

Республика соттарының 2009 жылдың бірінші жартыжылдығында міндеттемелерді орындауды қамтамасыз етуге байланысты (айыпақы, кепіл, кепілпұл, кепілдеме, кепілдік) азаматтық істердіқарауының практикасына шолу........................................................................31

Сот тəжірибесіне сілтеме ............................................................................................49

СОДЕРЖАНИЕ

УКАЗЫ ПРЕЗИДЕНТА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАНУКАЗЫ ПРЕЗИДЕНТА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

Об образовании и упразднении некоторых специализированных судов Республики Казахстан ..................................... 50 О назначении на должности и освобождении от должностей председателей, председателей коллегий и судей судов Республики Казахстан ............................................ 53

НОРМАТИВНЫЕ ПОСТАНОВЛЕНИЯ ВЕРХОВНОГО СУДА НОРМАТИВНЫЕ ПОСТАНОВЛЕНИЯ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАНРЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

Нормативное постановление №7«О применении норм уголовного и уголовно-процессуального законодательства по вопросам соблюдения личной свободы и неприкосновенности достоинства человека, противодействия пыткам, насилию, другим жестоким или унижающим человеческое достоинство видам обращения и наказания» .....................................................................................................64

Комментарий к нормативному постановлению №7 ..................................... 68

Нормативное постановление №8«О применении законодательства об акционерных обществах» .................72

ИЗВЛЕЧЕНИЯ ИЗ ПОСТАНОВЛЕНИЙ НАДЗОРНОЙ СУДЕБНОЙ КОЛЛЕГИИИЗВЛЕЧЕНИЯ ИЗ ПОСТАНОВЛЕНИЙ НАДЗОРНОЙ СУДЕБНОЙ КОЛЛЕГИИВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН ПО ГРАЖДАНСКИМ ИВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН ПО ГРАЖДАНСКИМ ИАДМИНИСТРАТИВНЫМ ДЕЛАМАДМИНИСТРАТИВНЫМ ДЕЛАМ

Государственный орган не представил судудоказательств истребования информации от хозяйствующего субъекта в рамках своих полномочий и для осуществления возложенных на него задач ................................................................................................... 78

Судебным исполнителем допущено нарушение требований Закона и прав законных интересов должника при исполнений исполнительного производства ....................... 79

ИЗВЛЕЧЕНИЕ ИЗ ПОСТАНОВЛЕНИИ СУДЕБНОЙ КОЛЛЕГИИИЗВЛЕЧЕНИЕ ИЗ ПОСТАНОВЛЕНИИ СУДЕБНОЙ КОЛЛЕГИИПО УГОЛОВНЫМ ДЕЛАМ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАНПО УГОЛОВНЫМ ДЕЛАМ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

В силу положений закона обвинительный приговор выносится, если судом бесспорно установлено событие преступления, этопреступление совершено подсудимым, он виновен в его совершении, его вина подтверждена доказательствами, собранными с соблюдением требований закона ......................................... 81

АНАЛИЗ. ТОЛКОВАНИЕ. ВЫВОДЫ.АНАЛИЗ. ТОЛКОВАНИЕ. ВЫВОДЫ.

Обзор практики рассмотрения судами республики в первом полугодии 2009 года гражданских дел, связанных с обеспечением исполнения обязательств (неустойка, залог, задаток, гарантия, поручительство) .............................................................. 83

Указатель судебной практики ................................................................................. 103

4ҚАЗАҚСТАН

РЕСПУБЛИКАСЫ

ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010

ЖАРЛЫҚТАРЖАРЛЫҚТАР

Қазақстан Республикасының кейбірмамандандырылған соттарын құру жəне тарату туралы

«Қазақстан Республикасының сот жүйесі мен судьяларының мəртебесі туралы» 2001 жылғы 25 желтоқсандағы Қазақстан Республикасы Конституциялық заңынын 3-бабының 3-тармағына, 6-бабының 1-тармағына, 10-бабының 1-тармағына, 31-бабының 8-тармағына сəйкес

ҚАУЛЫ ЕТЕМІН:

1. Астана жəне Алматы қалаларында, Ақмола, Ақтөбе, Алматы, Атырау, Шығыс Қазақстан, Жамбыл, Батыс Қазақстан, Карағанды, Қостанай, Қызылорда, Маңғыстау, Павлодар, Солтүстік Қазақстан, Оңтүстік Қазақстан облыстарында қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттар құрылсын.

2. Алматы қаласында қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық əскери сот жəне аудандық сотқа теңестірілген мамандандырылған қаржылық сот құрылсын.

3. Алматы қаласындағы облыстық сотқа теңестірілген мамандандырылған қаржылық сот таратылсын.

4. Кейбір аудандық жəне оларға теңестірілген соттар судьяларының санының қысқаруына, Алматы қаласындагы мамандандырылған қаржылық соттың таратылуына бай-ланысты осы Жарлыққа қосымшаға сəйкес осы соттардың судьялары жаңадан құрылатын мамандандырылған соттардың судьялары деп саналсын.

5. Қазақстан Республикасының Жоғары Сот Кеңесі, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Төрағасы қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттардың, қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық əскери соттың, мамандан-дырылған қаржылық соттың төрағалары мен судьяларының қалған бос орындарына кандидат-тарды іріктеу жөніндегі шараларды заңнамада белгіленген тəртіппен қабылдасын жəне тиісті ұсыныстарды Қазақстан Республикасы Президентінің қарауына енгізсін.

6. Қазақстан Республикасының Үкіметі жаңадан құрылатын соттардың қызметін қам-тамасыз ету үшін 2010-2012 жылдарға арналған республикалық бюджетті нақтылау кезінде қосымша бюджеттік қаражат бөлу жөнінде шаралар қабылдасын.

7. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты жанындағы Сот əкімшілігі жөніндегі комитет осы Жарлықтан туындайтын шараларды қабылдасын.

8. Осы Жарлықтың орындалуын бақылау Қазакстан Республикасы Президентінің Əкімшілігіне жүктелсін.

9. Осы Жарлық 2010 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан РеспубликасыныңПрезиденті Н. Назарбаев

Астана, Ақорда. 2009 жылғы 29 желтоқсан № 910

5

БЮЛЛЕТЕН

Ь ВЕРХОВНОГО

СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


Қазақстан РеспубликасыПрезидентінің

2009 жылғы 29 желтоқсандағы№ 910 Жарлығына

ҚОСЫМША

Жаңадан құрылатын мамандандырылған соттардың судьялары болып саналатын кейбір аудандық

жəне оларға теңестірілген соттардың жəне таратылатын Алматы қаласындағы мамандандырылған

қаржылық сот судьяларыныңТІЗІМІ

Астана қаласы бойынша:

қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттың судьяларыЕрмеков Ерлан Төлеуханұлы Қосмұратов Ерлан Смадиярұлы

Алматы қаласы бойынша:

қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттың судьяларыАрғымбаева Айткүл СəдуақасқызыҚалмағамбетов Қасым

қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық əскери соттың судьясыАхметжанов Ербол Ұлатайұлы

мамандандырылған қаржылық соттың судьялары Қыдырбаева Айгул ҚуанышбайқызыЛобач Сергей ВалентиновичСəтбаева Гүлнəр Əлібекқызы

Ақмола облысы бойынша:

қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттың судьяларыҚосжанов Арлан Ермекбайұлы Теміров Жанат Құлатайұлы

Ақтөбе облысы бойынша:

қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттың судьяларыƏжіғалиева Гүлжан Сəрсенғалиқызы Сисенова Мəдина Абайқызы

Алматы облысы бойынша:

қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттың судьяларыКелбеков Арман Шəріпұлы Сəдуақасов Ертарғын Рахымұлы

Атырау облысы бойынша:

қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттың судьясыХаженова Гүлнəр Рамазанқызы

6ҚАЗАҚСТАН


ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010


Шығыс Қазақстан облысы бойынша:

қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттың судьяларыЗағиев Болатбек МұқашұлыРамазанова Жамал Тасқұлқызы

Жамбыл облысы бойынша:

қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттың судьяларыНұрлықұлов Ғалымжан КансейітұлыТөлесбай Самат Нүкеұлы

Батыс Қазақстан облысы бойынша:

қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттың судьясыӨтешев Қайрат Тасқалиұлы

Қарағанды облысы бойынша:

қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттың судьяларыҚасымов Қайрат ƏуезханұлыҚұтышев Мешітбай Қошанұлы

Қостанай облысы бойынша:

қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттың судьяларыКөлбаева Айжан ƏділқызыСералин Ерлік Азырханұлы

Қызылорда облысы бойынша:

қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттың судьясы Тəжімова Зылиха Жұмабекқызы

Маңғыстау облысы бойынша:

қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттың судьясы Тасмамбетов Руслан Тұрмаханұлы

Павлодар облысы бойынша:

қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттың судьяларыБахтияров Əділет СайранұлыТөлеубаев Баубек Кəкенұлы

Солтүстік Қазақстан облысы бойынша:

қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттың судьяларыБекенова Гүлнара Қуанышбайқызы Сатыпалдинова Бақытжан Мұхтарқызы

Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша:

қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттың судьяларыИсаев Мырзахан ӨзбекұлыШахидинов Əбсаттар Əбдіхалықұлы

7

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


Қазақстан Республикасы соттарының төрағаларын, алқа төрағалары мен судьяларын қызметке тағайындау жəне қызметтен босату туралы

Қазақстан Республикасы Конституциясының 82-бабының 2-тармағына, «Қазақстан

Республикасының сот жүйесі мен судьяларының мəртебесі туралы» 2000 жылғы 25 желтоқсандағы Қазақстан Республикасы Конституциялық заңының 31-бабының 2, 3, 5, 7-тармақтарына, 34-бабының 1-тармағының 1), 1-1), 6), 7), 9) тармақшаларына, 2, 3-тармақтарына, 4-тармағының 2) тармақшасына, 5,6-тармақтарына сəйкес

ҚАУЛЫ ЕТЕМІН:

1. Төраға қызметіне:

Шығыс Қазақстан облыстық сотына Пақырдінов Мұхаметжан АхмедияұлыҚарағанды облыстық сотының төрағасы қызметінен босатыла отырып;

Қостанай облыстық сотынаМақұлбеков Бағлан ДемесінұлыШығыс Қазақстан облыстық сотының төрағасы қызметінен босатыла отырып;

Ақтөбе облыстық сотының азаматтық істер жөніндегі алқасынаАйтжанов Ерлан ЖұмаханұлыАлматы қалалық сотының азаматтық істер жөніндегі алқасының төрағасы қызметінен босатыла отырып;

Алматы қалалық сотының азаматтық істер жөніндегі алқасынаƏбдірахманов Серіккелді ИсағұлұлыҚостанай облыстық сотының төрағасы қызметінен босатыла отырып;


Көкшетау қаласының мамандандырылған əкімшілік сотынаСабатаев Самат МұратбекұлыШығыс Қазақстан облысы Өскемен гарнизоны əскери сотының төрағасы қызметінен босатыла отырып;

Бурабай ауданының мамандандырылған əкімшілік сотынаҚұрманғалиев Нұрлан Қаскенұлыосы облыстың Көкшетау қаласының мамандандырылған əкімшілік сотының төрағасы қызметінен босатыла отырып;


Əйтеке би аудандық сотынаТасымбетов Сейфолла Зəкарияұлыосы облыстың Темір аудандық сотының судьясы қызметінен босатыла отырып;


Панфилов аудандық сотынаСағымбеков Жасамұрат ƏбілмəжінұлыАлматы облыстық сотының судьясы қызметінен босатыла отырып;

8ҚАЗАҚСТАН


ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010


Талдықорған қалалық сотынаСырлыбаев Қанат ҚадырұлыЖамбыл облысы Тараз қаласы мамандандырылған əкімшілік сотының төрағасы қызметінен босатыла отырып;


Индер аудандық сотынаАманғалиев Ерболат Қаллешұлыосы облыстың Құрманғазы аудандық сотының судьясы қызметінен босатыла отырып;


Өскемен гарнизонының əскери сотынаСəрсенбаев Санат Сілəмжанұлыосы облыстың Семей гарнизоны əскери сотының судьясықызметінен босатыла отырып;

Көкпекті ауданының № 2 аудандық сотынаЫсмағұлов Айкен Ермұқанұлыосы облыстың Күршім ауданы № 2 аудандық сотының төрағасы қызметінен босатыла отырып;

Күршім ауданының № 2 аудандық сотынаАйымханова Нұргүл Мұхаметқалымқызыосы облыстың Риддер қаласы мамандандырылған əкімшілік сотының судьясы қызметінен босатыла отырып;

Өскемен қаласы мамандандырылған əкімшілік сотынаТілеубергенов Əбдіғали Брашұлыосы облыстың Өскемен қалалық сотының төрағасы қызметіненбосатыла отырып;

Өскемен қалалық сотынаƏділбаева Гүлнар Фазылқызыосы облыстың Семей қалалық сотының судьясы қызметінен босатыла отырып;


Қордай аудандық сотынаЖаманқұлов Ернар Боранғазыұлыосы облыстың Жамбыл аудандық сотының судьясы қызметінен босатыла отырып;


Орал қаласының мамандандырылған əкімшілік сотынаИманбаев Мұрат Арыстанəліұлыосы облыстың Орал қаласы № 2 сотының судьясы қызметінен босатыла отырып;


Абай аудандық сотынаДəуітов Дулат Ахметжанұлы осы облыстың Шахтинск қалалық сотының судьясы қызметінен босатыла отырып;

9

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


Қаражал қалалық сотынаҒаниолла Щыңғыс Ғаниоллаұлыосы облыстың Сарань қалалық сотының судьясы қызметінен босатыла отырып;

Жезқазған қаласының мамандандырылған əкімшілік сотынаКөлбаев Мұрат Көпжасарұлыосы облыстың Қаражал қалалық сотының судьясы қызметінен босатыла отырып;

Шахтинск қаласының мамандандырылған əкімшілік сотынаҚожахметов Сəбитосы облыстың Жезқазған қаласының мамандандырылған əкімшілік сотының төрағасы қызметінен босатыла отырып;

Қарағанды қаласының мамандандырылған ауданаралық əкімшілік сотынаЖарқынбеков Мəлік ҚұзарұлыАқтөбе облысы Əйтеке би аудандық сотының төрағасы қызметінен босатыла отырып;

Шахтинск қалалық сотынаНұрмағамбетов Рашид Амантайұлыосы облыстың Абай аудандық сотының судьясы қызметінен босатыла отырып;


Қостанай қаласының мамандандырылған əкімшілік сотынаИбрашев Талғат Əулиеханұлыосы облыстың Қостанай аудандық сотының судьясы қызметінен босатыла отырып;


Жаңақорған аудандық сотынаӨміртайұлы НұрланҚызылорда облыстық сотының судьясы қызметінен босатыла отырып;


Кентау қалалық сотынаОспанов Еркін Өксікбайұлыосы облыстың Сайрам аудандық сотының судьясы қызметінен босатыла отырып;

Сайрам аудандық сотынаТұрғынбаев Сəкен Ынтықбайұлы;

Төле би аудандық сотынаБекімбетов Түгел Бекбайұлыосы облыстың Кентау қалалық сотының судьясы қызметінен босатыла отырып;


Бостандық ауданының № 2 аудандық сотынаМиятбеков Тұрысбек ЕрболғанұлыАлматы қалалық сотының судьясы қызметінен босатыла отырып тағайындылсын.

1010ҚАЗАҚСТАН


ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010


2. Судья қызметіне:


Бурабай аудандық сотынаҚұлмағамбетов Асқар Маратұлыосы облыстың Бурабай ауданы мамандандырылған əкімшілік сотының төрағасы қызметінен босатыла отырып;


Қобда аудандық сотынаЕсжанова Шынаргүл Еңсепбайқызы;

Ақтөбе қалалық сотынаБиманова Жұлдыз Жауынбайқызы;

Ақтөбе қаласының № 2 сотынаДаумов Дəуренбек Нұрлыбекұлы;Махмұтова Бағдагүл Задкенқызы;


Жамбыл аудандық сотынаӨнербаев Данияр Хасенұлы;

Қарасай мамандандырылған ауданаралық əкімшілік сотынаРезников Максим Анатольевич;

Қаратал аудандық сотына Нүсіпова Жанна Дүйсенханқызы;

Райымбек аудандық сотынаКішібай Ұлан Тұмарханұлы;

Талғар аудандық сотынаШаймерденов Нұрлан Садықұлы;

Талдықорған қалалық сотынаНұрбосынов Аслан Мұхтарұлы;Тұрысов Бейбіт ТұрыспекұлыШығыс Қазақстан облысы Семей гарнизоны əскери сотының судьясы қызметінен босатыла отырып;Хан Наталья Степановна;


Атырау қалалық сотынаИщанова Гүлсім Болатқызы;

Жылыой аудандық сотынаМүтиева Гүлжиян Жұмабайқызы;

1111

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


мамандандырылған ауданаралық экономикалық сотынаИбрагимов Ғалымжан Төлендіұлыосы облыстың Индер аудандық сотының судьясы қызметінен босатыла отырып;


Зырян аудандық сотынаЧегібаев Арнұр Маратұлы;

Риддер қалалық сотынаТоқжанов Мұхтар Көксуқонұлыосы облыстың Риддер қаласы мамандандырылған əкімшілік сотының төрағасы қызметінен босатыла отырып;

Семей қалалық сотынаТұрыбаев Марат Телманұлы;

мамандандырылған ауданаралық экономикалық сотынаКиреева Тоғжан Тасқалиқызыосы облыстың Өскемен қаласы мамандандырылған əкімшілік сотының төрайымы қызметінен босатыла отырып;

Өскемен қалалық сотынаСəлімов Алмас Сұлтанғалиұлы;


Мойынқұм аудандық сотынаОспанова Дариға Қазыбекқызы;

Сарысу аудандық сотынаТөленбеков Досжан Қанатұлы;


Орал қаласының № 2 сотынаБақтығұлов Маханбет Сапарұлыосы облыстың Орал қаласы мамандандырылған əкімшілік сотының төрағасы қызметінен босатыла отырып;

Сырым аудандық сотынаАтшыбаева Элизавета Сиражиденқызы;


Қарағанды қаласының Қазыбек би ауданы № 2 аудандық сотынаƏбілғазин Айдар Есімжанұлыосы облыстың Шахтинск қаласы мамандандырылған əкімшілік сотының төрағасы қызметінен босатыла отырып;

Алшынбеков Арай Амантайұлыосы облыстың Жезқазған қаласы мамандандырылған əкімшілік сотының судьясы қызметінен босатыла отырып;



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010


Қарағанды қаласының Октябрь ауданы № 2 аудандық сотынаЖилина Галина Владимировна;

Шет ауданының № 2 аудандық сотынаƏмірашев Талғат Балташұлы;

Сарань қалалық сотынаСəкенов Болат Мəукенұлыосы облыстың Қаражал сотының төрағасы қызметінен босатыла отырып;

Шахтинск қалалық сотынаАхметбекова Мəдина Серікқызы;


Қарабалық аудандық сотынаҚұдабаева Қарлығаш Сəлімжанқызы;

Меңдіқара аудандық сотынаЖарасбаев Жұмаш Рамазанұлы:


Қазалды аудандық сотынаСабыров Асхат Аббасұлы;


Баянауыл аудандық сотынаИманбаева Əлия Қазбекқызы;

Качир аудандық сотынаЖұмашова Əлия Əбенқызы;

Павлодар қаласының мамандандырылған əкімшілік сотынаƏлинова Бибігүл Шақатайқызы;


Аққайың аудандық сотынаШəмшінұрова Ажаргүл Маратқызы;

Петропавл қалалық сотынаБолсамбекова Анар Теміржанқызы;Жəнібекова Несібелді Марданқызыосы облыстың Петропавл қаласы № 2 сотының төрайымы қызметінен босатыла отырып;

Петропавл қалалық № 2 сотына Арынова Ботакөз Шайғапасқызы;

Тимирязев аудандық сотынаКүлжанова Əсел Жанболсынқызы;

1313

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


Оңтүстік Қазақстан облыстық соты бойынша:

Шымкент қаласының Əл-Фараби аудандық сотынаƏбдірасылов Мадияр Зұлпықарұлыосы облыстың Түлкібас аудандық сотының судьясы қызметінен босатыла отырып;

Ордабасы аудандық сотынаƏміралиев Нұрғали Тəліпұлы;

Мақтаарал ауданының № 2 аудандық сотынаҚалдыбекова Гүлжазира Тұрарбекқызы;

Мақтаарал ауданының № 3 аудандық сотынаҚожамқұлов Ермек Амангелдіұлы;Сарқұлов Іржан Жолбарысұлы;Солтүстік Қазақстан облысы Айыртау аудандықсотының судьясы қызметінен босатыла отырып;

Сарыағаш аудандық сотынаЛесова Нұргүл Ғаппарқызы;

Шымкент қаласы Еңбекші аудандық сотынаСансызбайқызы Салтанат;


Бостандық аудандық сотынаƏбдіқапаров Рауан Өсерұлы;

Жетісу аудандық сотынаСуханова Светлана АбайқызыБатыс Қазақстан облысы Орал қаласы№ 2 сотының судьясы қызметінен босатыла отырып;

Медеу аудандық сотынаБейсенова Гүлмира Рамазанқызы;Егеубеков Ермек Ерубекұлы;

Алмалы ауданының № 2 аудандық сотынаАйтжанова Гүлмира Батырбекқызы;Бейсеуова Айнұр АдамқызыАлматы қаласы Алмалы аудандық сотыныңсудьясы қызметінен босатыла отырып;

Боранбаев Əсет Қанатұлы;Файзуллина Балтуған АхметқызыАтырау облысы Атырау қалалық сотының судьясы қызметінен босатыла отырып;

Əуезов ауданының № 2 аудандық сотынаСұлтанбеков Жанат ҚұдашұлыАлматы гарнизоны əскери сотының судьясы қызметінен босатыла отырып;



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010


Тордығұлов Нұржан ТүсіпханұлыАлматы гарнизоны əскери сотының судьясы қызметінен босатыла отырып;

мамандандырылған ауданаралық əкімшілік сотынаҚарабалаева Лаура Қантөреқызы;

кəмелетке толмағандар істері жөніндегімамандандырылған ауданаралық сотынаЖүкенов Арман Серіктайұлы;

мамандандырылған ауданаралық экономикалық сотынаƏбілова Анар АқылдосқызыАлматы облысы Жамбыл аудандық сотыныңсудьясы қызметінен босатыла отырып;

Белісбаев Əлібек МұсалиұлыАлматы облысы Панфилов аудандық сотыныңтөрағасы қызметінен босатыла отырып;

Пірімбетова Гүлбаршын ҚасымханқызыАлматы қаласы Бостандық аудандық сотыныңсудьясы қызметінен босатыла отырып;Рамазан Жандарбек Нұржанұлы;


Алматы аудандық сотынаƏлімханова Маржан Жағыпарқызы;

Асанова Салтанат СерікқызыҚарағанды облысы Қарағанды қаласыныңҚазыбек би ауданы № 2 аудандық сотының судьясы қызметінен босатыла отырып;Бəкірова Жанна Кеңесқызы;Сламов Олжас Бексұлтанұлы;

мамандандырылған ауданаралық экономикалық сотынаБайгелов Мейірбек Қабылұлы;Мекемтас Қажымұқан МекемтасұлыАқмола гарнизоны əскери сотының судьясы қызметінен босатыла отырып тағайындалсын.

3. Атқаратын қызметінен:

Ақмола облыстық соты қылмыстықістер жөніндегі алқасының төрағасыЖанғұттинов Мейрам Құрмашұлыосы соттың судьясы етіп қалдырыла отырып;

Батыс Қазақстан облыстық соты қылмыстықістер жөніндегі алқасының төрағасыƏметов Бекосы соттың судьясы етіп қалдырыла отырып;

1515

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


Алматы қалалық сотының судьяларыБаймұханова Светланаорнынан түсуіне байланысты;Камалов Құрбанғалиорнынан түсуіне байланысты;

Алматы қалалық сотының судьяларыҚаби Жеңісқайтыс болуына байланысты;Құрманова Дариға Құрманқызыорнынан түсуіне байланысты;Тұмабеков Дүйсен Əбдірахманұлыбасқа қызметке сайлануына байланысты;

Қарағанды облыстық сотының судьясыШегенов Моряк Смағұлұлыбасқа қызметке сайлануына байланысты;

Павлодар облыстық сотының судьясыБикиева Майра Мұхитқызыорнынан түсуіне байланысты;


Көкшетау қалалық сотының судьясыЖақыпов Шəріп Жұмаділдаұлыорнынан түсуіне байланысты;

Бурабай аудандық сотының судьясыВодянова Наталья Николаевнаорнынан түсуіне байланысты;


Талдықорған қалалық сотының судьясыТəңірберген Нұржан Тəңірбергенұлысудья өкілеттіктері тоқтатыла отырып, басқа жұмысқа ауысуына байланысты;

Райымбек ауданының № 2 аудандық сотының төрағасыЖолдасбай Жарас Жолдасбайұлысудья өкілеттіктері тоқтатыла отырып, басқа жұмысқа ауысуына байланысты;

Ескелді аудандық сотының судьясыНұрғалиұлы Қуанышбайорнынан түсуіне байланысты;

Қапшағай қалалық сотының судьясыМаймас Əпенөз тілегі бойынша;

Талғар аудандық сотының судьясыОкунева Тамара ВладимировнаСот жюриінің қорытындысына байланысты;



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010


Талдықорған мамандандырылған ауданаралық əкімшілік сотының судьясыҚұдайбергенов Нұрбек Мəлікұлысудьяға қойылатын талаптарды орындамағаны үшін;


Атырау қалалық сотының судьясыСалықов Алмас Қарымсақұлыбасқа жұмысқа ауысуына байланысты;

Қызылқоға аудандық сотының судьясыАхмет Амандық Сейдоллаұлыөз тілегі бойынша;


Қордай аудандық сотының төрағасыБегалиев Қыдыр Жарлықасұлысудья өкілеттіктері тоқтатыла отырып, басқа жұмысқа ауысуына байланысты;

Жуалы аудандық сотының судьясыКүншашев Ержан Болатұлыөз тілегі бойынша;


Өскемен қалалық сотының судьясыБақиев Төребек Бақытжанұлыөз тілегі бойынша;


Нұра аудандық сотының төрағасыЖүпенов Сəлім Есімұлыосы соттың судьясы етіп қалдырыла отырып;

Балқаш қалалық сотының судьясыИбраимов Мұсабайорнынан түсуіне байланысты;


Қостанай қаласының мамандандырылған ауданаралық əкімшілік сотының төрағасыПанзабеков Ербол Төребекұлысудья өкілеттіктері тоқтатыла отырып, судьяға қойылатын талаптарды орындамағаны үшін;Қарасу аудандық сотының судьясыЖұмағұлов Қаражан Мұхаметғалиұлыорнынан түсуіне байланысты;

Рудный қаласының мамандандырылған əкімшілік сотының судьясыҚалисов Жұмахан Сейдалыұлыөз тілегі бойынша;

1717

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


мамандандырылған ауданаралық экономикалық сотының судьяларыНаумова Тамара Александровнаөз тілегі бойынша;Раева Гүлзия Зейнелқабденқызыөз тілегі бойынша;


Железин аудандық сотының судьясыЖанин Иманғали ЖұмаұлыСот жюриінің қорытындысына байланысты;

Павлодар қаласының мамандандырылған əкімшілік сотының судьясыҚабдуев Шəріп Есетұлыбасқа жұмысқа ауысуына байланысты;

Екібастұз қалалық сотының судьясыРсалы Жаңбыршы Əліпұлыөз тілегі бойынша;


Петропавл қаласы № 2 сотының судьялары Бөкетова Гүлімжан Темірболатқызы судьяға қойылатын талаптарды орындамағаны үшін;Хасенов Алмас Мəдиұлыбасқа жұмысқа ауысуына байланысты;


Сайрам аудандық сотының судьяларыБоранбаев Мереке ЖамантайұлыСот жюриінің қорытындысына байланысты;Сырғабеков Ербол Исабайұлыбасқа жұмысқа ауысуына байланысты;


мамандандырылған ауданаралық əкімшілік сотының судьясыЖұмабекова Айткүл Рашидқызықайтыс болуына байланысты;


Сарыарқа ауданының № 2 аудандық сотының судьясыҚасымов Қазкелді Хамитұлыөз тілегі бойынша босатылсын.

4. Осы Жарлық қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан РеспубликасыныңПрезиденті Н. Назарбаев

Астана, Ақорда, 2009 жылғы 31 желтоқсан№ 913



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010

НОРМАТИВТІК ҚАУЛЫЛАРНОРМАТИВТІК ҚАУЛЫЛАР

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ №7 НОРМАТИВТІК ҚАУЛЫСЫ

Қылмыстық жəне қылмыстық іс жүргізу заңнамасының адамның жеке бас бостандығын сақтау жəне

қадір-қасиетіне қол сұқпау, қинауға, зорлық-зомбылыққа, басқа да қатыгез немесе адамның ар-намысын қорлайтын əрекеттер мен жазалау түрлеріне қарсы мəселелер жөніндегі нормаларын қолдану туралы

28 желтоқсан 2009 жыл Астана қаласы

Қазақстан Республикасы Конституциясы мен заңдарының адамның жеке бас бостандығына жəне қадір-қасиетіне қол сұқпауды қамтамасыз ететін нормаларын қылмыстық сот ісін жүргізуде дұрыс жəне біркелкі қолдану, сондай-ақ БҰҰ-ның Азаптауларға жəне басқа да қатыгез, адамгершілікке жатпайтын немесе ар-намысты қорлайтын əрекеттер мен жаза-лау түрлеріне қарсы конвенциясынан (бұдан əрі - Конвенция) жəне Қазақстан Республикасы бекіткен өзге де халықаралық шарттардан туындайтын міндеттемелерді тиісінше орындау мақсатында Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жалпы отырысы

ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

1. Қазақстан Республикасы Қылмыстық іс жүргізу кодексінің (бұдан əрі – ҚІЖК) 114-ба-бына сəйкес, қылмыстық процестi жүргiзушi орган іс жүргізу əрекеттерін жүргізген кезде (жа-уап алу, беттестіру, қарау, тану жəне т.б.) процеске қатысушыға оның құқықтарын түсіндіріп қана қоймай, сонымен қатар оларды толық жүзеге асыру мүмкіндігін қамтамасыз етуге мін-детті екеніне соттардың назары аударылсын. Бұл ретте адам мен азаматтың конституциялық құқықтарын сақтауға, оның ішінде қинау, басқа да қатыгез немесе адамның ар-намысын қорлайтын іс-əрекеттерді қолданудан қорғауды қамтитын адамның қадір-қасиетіне қол сұқпауға ерекше мəн берілуге тиіс. Заңның осы талаптарын орындамау іс жүргізу əрекеттерін жүргізген кезде алынған дəлелдерді рұқсат етілмейтін дəлелдер деп тану үшін негіз болып табылады.

2. ҚІЖК-нің 132 жəне 134-баптарында қарастырылған жағдайлар, негіздер мен себеп-тер болғанда ғана адам қылмыс жасады деген күдікпен ұсталуы мүмкін. Адам нақты ұсталған уақыттан бастап үш сағаттан кешіктірілмей оның іс жүргізу бойынша ұсталғаны туралы мəсе-лені шешу үшін ол тергеушіге немесе анықтаушыға берілуі тиіс. Ұсталған адамға ҚІЖК-нің 134-бабына сəйкес, оның қандай қылмыс жасағаны үшін сезікті екені хабарланады жəне ҚІЖК-нің 68-бабында қарастырылған сезіктінің құқықтары, оның ішінде оның ұсталған кезден бастап қорғаушыны шақыру құқығы, өзiне қарсы күдiкке байланысты жауап беру немесе түсiніктеме мен айғақ беруден бас тарту құқығы түсіндіріледі. Тергеушінің (анықтаушының) осы əрекеттері ұстау хаттамасында көрсетіледі.

Адамның нақты ұсталуы деп, оның емін-еркін жүріп-тұру жəне өз қалауы бойынша өзге де əрекеттерді жасау мүмкіндігінен айырылуын (адамды қолға түсіру, күштеп ұстау, үй-жайға қамау, бір жерге баруға немесе орнында тұруға мəжбүрлеу жəне т.с.с.) түсіну қажет.

3. Сезіктіден жауап алу барлық жағдайларда ҚІЖК-нің 213, 216 жəне 218-баптарының та-лаптарына сəйкес жасалатын хаттамамен ресімделеді. Қылмыс жасағаны үшін сезікті болуына байланысты адам нақты ұсталғаннан кейін одан осы факті бойынша «түсініктеме», «айыбын мойындап келу», «куə ретінде жауап алу» түрінде немесе өзге де ұқсас нысандарда жауап алу кезінде алынған айғақтарды ресімдеуге жол берілмейді жəне ҚІЖК-нің 116-бабына сəйкес, мұндай құжаттар қылмыстық істің материалдарына тіркелуге жатпайды.

4. Соттар сот талқылауында жəне қылмыстық процестің сотқа дейінгі сатысында адамның жеке бас бостандығы мен қадір-қасиетіне қол сұқпау жөніндегі құқықтарының бұзылуы тура-лы арыздарды тексерген жəне қамауға алу түріндегі бұлтартпау шарасын санкциялау тура-лы өтініштерді қараған кезде адамның нақты қай уақытта, қанша уақытқа ұсталғанын, оның қай жерде ұстауда болғанын, хаттаманың жасалған-жасалмағанын жəне осыған байланысты басқа да мəн-жайларды анықтауы тиіс.

1919

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


Адамды ұстау мерзімі оның нақты ұсталған уақытынан басталады. Адам нақты ұсталғаннан кейін үш сағаттың ішінде тергеуші (анықтаушы) ұстау хаттамасын жасап, міндетті түрде оның ұсталған сағаты мен минутын көрсетеді.

Сот сезіктінің ұсталған уақытын бұрмалау фактісін, яғни Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің (бұдан əрі – ҚК) 314-бабында қарастырылған қылмыс белгілерін анықтаса, ҚІЖК-нің 183-бабы 4-бөлігінің талаптарына сəйкес, жеке қаулыда осы мəн-жайды тексеру жəне іс жүргізу шараларын қабылдау үшін прокурордың назарын аударуға міндетті.

5. ҚІЖК-нің 138-бабының 1-бөлігіне сəйкес, тергеуші (анықтаушы) нақты сезiктi ұсталған уақыттан бастап он екi сағаттың iшiнде оның отбасының кəмелетке толған мүшелерiнiң бiреуiне, ал олар болмаған жағдайда – басқа туыстарына немесе жақын адамдарына оның ұсталғаны жəне қай жерде екенi туралы хабарлауға немесе сезіктінің өзiне осындай хабар-лау мүмкiндiгiн қамтамасыз етуге оның ішінде оған телефонмен хабарласу құқығын беруге мiндеттi. ҚІЖК-нің 491-бабы 5-бөлігінің талаптарына сəйкес, кəмелетке толмаған сезіктінің, айыпталушының ұсталғаны туралы оның ата-анасына немесе оның басқа да заңды өкiлдерiне, ал олар болмаған жағдайда – жақын туыстарына дереу хабарлануы тиіс. Осы іс жүргізу əрекеті хаттамада көрсетіліп, оған тергеуші (анықтаушы) жəне сезікті қол қояды.

6. ҚІЖК-нің 138-бабы 3-бөлігінің ережелерін қолдану ерекше сипатта болады жəне оны тек прокурордың немесе оның орынбасарының санкциясымен, қылмыс жасаған сəтте 18 жасқа толған адамға ғана қатысты қолдануға болады. Ұстау хаттамасын жасаған кезде тергеуші (анықтаушы) қаулыда аталған заң нормасын қолдануға негіз болған айрықша жағдайларды көрсетуге міндетті. Террористік қылмыстар, бейбітшілікке, мемлекет пен адамзат қауіпсіздігіне қарсы қылмыстар жасады деп адамға күдік келтіру айрықша жағдайлар деп танылуы мүмкін.

Сезікті нақты ұсталған сəттен бастап жетпіс екі сағат өткеннен кейін қаулының күші жойы-лады жəне тергеуші (анықтаушы) ҚІЖК-нің 138-бабының 1-бөлігінде көрсетілген талаптарды дереу орындауы тиіс.

7. ҚІЖК-нің 68-бабының 2-бөлігіне сəйкес, сезікті айып тағылғанға дейін ұсталған не-месе оған бұлтартпау шаралары қолданылған жағдайда, ұсталған немесе бұлтартпау ша-расы қолданылған кезден бастап жиырма төрт сағаттан кешiктiрiлмей, өзi таңдаған немесе тағайындалған қорғаушымен алғашқы жауап алуға дейiн оңаша жəне құпия жолығу құқығы қамтамасыз етiле отырып, одан жауап алынуы тиiс.

8. ҚІЖК-нің 132 жəне 134-баптарында көрсетілген жағдайлар, негіздер мен себептер болмаған кезде немесе ұстау хаттамасын жасамастан үш сағаттан астам уақыт адамды ұстау, сондай-ақ соттың қамауға алуға санкциясынсыз адамды жетпіс екі сағаттан асатын мерзім-ге жəне соттың қамауға алуды санкциялаған мерзімінен асатын мерзімде ұстау заңсыз бо-лып табылады жəне ол қамаудан дереу босатылуы тиіс. Кінəлі адамдардың аталған заңсыз əрекеттерді жасауға тікелей ниеті болған жағдайда олар ҚК-нің 346-бабы бойынша қылмыстық жауапқа тартылады.

9. Адамды заңсыз ұстау фактісі анықталған жағдайда қылмыстық процесті жүргізуші орган, оны ақтау жəне заңсыз əрекеттермен келтірілген зиянды өтеу жөнінде шаралар қабылдайды. Ұсталған адамға мүліктік зиянды өтеу жəне моральдық зиянның зардаптарын жою, оның ішінде ҚІЖК-нің 44-бабының ережелеріне сəйкес одан жазбаша түрде ресми кешірім сұрауды талап ету құқығы түсіндіріледі.

10. Əскери қызметшілерді абақтыда ұстау жəне жазаны өтеп жүрген адамдарды жазаны өтеу орны бойынша мекемелерде бас бостандығынан айыру түрінде ұстау жағдайларын, сон-дай-ақ ҚІЖК-нің 65-бабының 3-бөлігінде қарастырылған жағдайларды қоспағанда, қылмыс жа-сады деген күдікпен ұсталған адамдар уақытша ұстау изоляторларына қамалуы тиіс. ҚІЖК-нің 152-бабында белгіленген жағдайларды қоспағанда, қамауға алу түріндегі бұлтартпау шарасы қолданылған сезіктілер мен айыпталушылар тергеу изоляторларында ұсталынады.

11. Қамауда ұстау орындарының əкімшілігі ұсталған немесе қамауға алынған адамдардан түскен қинау əрекеттерінің қолданылғаны туралы шағымдарды ҚІЖК-нің 104-бабына сəйкес прокурорға дереу жолдауға міндетті. Шағымды тексерудің нəтижелері бойынша прокурор ҚІЖК-нің 108-бабында белгіленген мерзімдерде дəлелді қаулы шығарады, онда шағымның негізділігі не негізсіздігі туралы қорытынды шығаруға себеп болған шағымның мəні, уəждері, сондай-ақ қабылданған іс жүргізу шешімі көрсетілуі тиіс.

Егер қинау, зорлық-зомбылық, басқа да қатыгез немесе адамның ар-намысын қорлайтын əрекеттер қолданылғаны туралы шағымның уəждері расталса, прокурор қылмыстық іс қозғау



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010


туралы қаулы шығарады. Сонымен қатар, прокурор шағым берілген заңсыз шешімнің күшін жойып, арыз берушінің бұзылған құқықтарын қалпына келтіру үшін шаралар қабылдауы тиіс. Қаулының көшірмесі арыз берушіге дереу жолданады, сондай-ақ тексеру материалдарымен бірге қылмыстық іске тіркеледі.

12. Қылмыс жасады деген күдікпен ұсталған немесе қамауда отырған адамның қинау қолданылғаны туралы шағымы сотқа жолданған жағдайларда, қамауда ұстау орнының əкімшілігі аталған шағымды ҚІЖК-нің 109-бабының тəртібімен қарау үшін мекеменің орналасқан жері бойынша аудандық (қалалық) сотқа дереу жолдайды.

13. Адам оған қинау, зорлық-зомбылық жəне басқа да қатыгез немесе адамның ар-на-мысын қорлайтын əрекеттер қолданылғаны туралы шағымды сот отырысында мəлімдеген жағдайда сот оны дереу қарау үшін заңда қарастырылған шараларды қабылдауға міндетті. Егер шағымды толық тексеру үшін соттың құзыретіне кірмейтін шараларды (тергеуге дейiнгi тексеру, іс қозғау, анықтау не тергеу жүргізу жəне т.с.с.) жүзеге асыру қажет болса, сот шағым бойынша тиісті тексеру жүргізуді прокурорға жүктеп, тексеру материалдарын сотқа табыс ету мерзімдерін көрсете отырып қаулы шығарады. Шағымдарды тексеру материалдары жəне олар бойынша қабылданған іс жүргізу шешімдері сот отырысында жария етіледі жəне іс материал-дарына тіркеледі.

Материалдарды тексеру жəне заңсыз əрекеттерді жасаған адамдарды жауапқа тарту іс бойынша іс жүргізуді тоқтата тұруға əкеліп соқпайды.

14. Соттар тараптардың қинау қолданып алынған немесе өзге де заңсыз əрекеттердің нəтижесінде алынған деп санайтын дəлелдерді рұқсат етілген дəлелдемелер қатарынан алып тастау туралы өтініштерін қараған кезде алынған іс материалдарының заңдылығын растау мін-деті айыптаушыға жүктелетінін негізге алуы тиіс.

Егер сотталушы сот отырысында өзінің жауаптарын қылмыстық қудалау органдарының күш қолдануының немесе психикалық қысым көрсетуінің салдарынан бергенін, бұл орайда оған қорғаушыны шақыру жəне өзіне қарсы айғақтар бермеу құқығымен таныстырмағанын, жа-уап алу қорғаушының қатысуынсыз жүргізілгенін мəлімдесе, онда дауланып отырған жауаптар рұқсат етілмейтін дəлелдер деп танылуы тиіс.

Егер іс жүргізу əрекеттеріне адвокат қатысса, онда ол хаттамаға қол қойған кезде жол берілген заң бұзушылықтар туралы көрсетуге міндетті.

15. ҚК-нің 308-бабында жауаптылық қарастырылған, билiктi не қызметтiк өкiлеттiктi асыра пайдаланумен байланысты өзге де əрекеттерден қинауды ажырата білу қажет. ҚК-нің 12-бабының 3-бөлігінде белгіленген жалпы жəне арнайы нормалардың бəсекелестігі туралы ережеге сəйкес, жəбірленушіге тəн азабын жəне психикалық зардап тартқызумен ұштасқан əрекеттер, егер бұл əрекеттерді лауазымды тұлға осы нормада көрсетілген мақсатқа қол жет-кізу үшін жасаса, олар арнайы норма – ҚК-нің 347-1-бабы бойынша саралануы тиіс. Бұл ретте, əрекетті ҚК-нің 308-бабы бойынша қосымша саралау талап етілмейді.

ҚК-нің 347-1-бабында көрсетілген өзге де лауазымды тұлғалардың қатарына қылмыстық қудалау органдарының лауазымды тұлғаларын ғана емес, сонымен қатар ҚК-нің 307-бабына берілген ескертудің 3-тармағында аталған басқа да органдар мен ұйымдардың лауазымды тұлғаларын жатқызу қажет.

16. Қинауды денсаулыққа қасақана зиян келтіруден (ҚК-нің 103, 104 жəне 105-баптары) ажыратқан кезде, көрсетілген əрекеттерді ҚК-нің 347-1-бабының бірінші бөлігінде көрсетілген мақсаттарға қол жеткізу үшін тергеушінің, анықтау жүргізушінің немесе өзге де лауазымды тұлғаның жасағаны анықталмаса, солар арқылы тəн азабын жəне психикалық зардап тартқызу қинау ретінде саралана алмайтынын ескеру қажет.

Егер қинау нəтижесінде жəбірленушіге қасақана жеңіл, орташа ауырлықтағы немесе ауыр зиян келтірілсе немесе абайсызда кісі өліміне алып келсе, онда мұндай əрекеттер ҚК-нің 347-1-бабының тиісті бөлігімен толық қамтылып, ҚК-нің 101, 103, 104, 105-баптары бойынша қосымша саралануға жатпайды.

Қинау нəтижесінде өзін өзі өлтіруге дейін жеткізуді ҚК-нің 347-1-бабының тиісті бөлігінің жəне 102-бабының жиынтығы бойынша саралау қажет.

Қылмысты жасаған адамды ұстау үшін қажетті шаралар шегiнен шығып, денсаулыққа ауыр зиян келтіру қинау болып табылмайды жəне ол ҚК-нің 110-бабы бойынша саралануы тиіс.

17. Лауазымды тұлғалардың іс жүргізудің мəжбүрлеу шараларын қолдану жөніндегі мы-надай заңды əрекеттері: сезіктінің (айыпталушының, сотталушының, сотталғанның) құқыққа

2121

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


қарсы əрекеттерінің жолын кесу; қаруды жəне арнайы құралдарды (қол кісендерді, сойыл-дарды жəне т.б.) қолдану; ұстау; қамауда ұстау; соттың үкімі бойынша бас бостандығынан айыру жəне қылмыстық қудалау органдарының қылмыстық іс жүргізудің міндеттерін орындауға бағытталған басқа да əрекеттері қинау деп танылмайды.

ҚК-нің 347-1-бабының бірінші бөлігінде көрсетілген мақсаттарға қол жеткізу үшін іс жүргізудің мəжбүрлеу шараларын жүзеге асыру сылтауымен адамдарға қатысты тəн аза-бын жəне психикалық зардап тартқызу қылмыстық заңның көрсетілген нормасы бойынша жауаптылыққа əкеп соғады.

18. Адамға тəн азабын жəне психикалық тікелей зардап шектірген лауазымды тұлғалар ғана емес, сонымен қатар лауазымды тұлға болып табылмайтын қинауды ұйымдастырушылар, айдап салушылар мен көмектесушілер де қылмысқа қатысқаны үшін қылмыстық жауаптылыққа тартылады. Лауазымды тұлғаның қарамағындағы адам, егер қинауды оның келісімімен неме-се үнсіз келісімімен немесе оған жол беруімен немесе алдын ала жасыруға уəде беруімен жасаса, онда аталған лауазымды тұлға қылмысқа көмектесуші деп танылады. Барлық осын-дай жағдайларда адамдар қинауға қатысқаны үшін жауаптылыққа тартылады жəне олардың əрекеттері ҚК-нің 28-бабы қолданыла отырып, ҚК-нің 347-1-бабының тиісті бөлігі бойынша саралануға жатады. Мұндай ереже Конвенцияның 1-бабына сəйкес келеді, сол бойынша қинау үшін айдап салған немесе қинауды қолдануға келісімін немесе үнсіз келісімін берген адам қинауды қолданғаны үшін орындаушымен бірге жауаптылыққа тартылады.

19. ҚІЖК-нің 531-бабының 2-бөлігіне жəне Конвенцияның 8-бабына сəйкес, шетел мемлекетінің азаматы болып табылатын адамды шетел мемлекетінің аумағында қинау қолданғаны үшін айыпталуына байланысты ұстап беру туралы талап Қазақстан мен талапты жолдаған шетел мемлекетінің арасында тиісті шарт болған жағдайларда ғана емес, сонымен қатар Конвенцияға қатысушы-мемлекетке ұстап беруге құқықтық негіз болатын Конвенцияға сəйкес қанағаттандырылуға жатады.

20. Конвенцияның 3-бабының талаптарын орындау мақсатында, қылмыс жасағаны үшін айыпталған шетел мемлекетінің азаматын немесе шетел мемлекетінің аумағында сотталған адамды ұстап беру туралы талапты қараған кезде талап жолдаған шетел мемлекетінде адам құқықтарын өрескел, сорақылықпен жəне жаппай бұзудың тұрақты тəжірибесінің бар-жоғын көрсететін мəн-жайлар анықталады. Мұндай фактілер болған жағдайда жəне ұстап берілетін адамды қинауы мүмкін деп есептеуге жеткілікті негіз болғанда, бұл адам талап жолдаған мем-лекетке берілмейді.

21. Қылмыстық процесті жүргізуші орган қинау құрбанына мүліктік жəне моральдық зиян-ды өндіру туралы талап беру құқығын жəне мұндай талапты беру тəртібін түсіндіруге міндетті.

Азаматқа қинау, қатыгез немесе адамның ар-намысын қорлайтын əрекеттер немесе жа-залаулар нəтижесінде келтірілген зиян ҚІЖК жəне «Қылмыстық процесті жүргізген органдардың заңсыз əрекеттері салдарынан келтірілген зиянды өтеу жөніндегі заңды қолдану тəжірибесі туралы» Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумының 1999 жылғы 9 шілдедегі №7 қаулысында қарастырылған тəртіппен өндірілуге жатады.

22. Қинау, қатыгез немесе адамның ар-намысын қорлайтын əрекеттер мен жазалаудың алдын алу мақсатында соттар қинауды қолдануға жағдай жасайтын себептер мен жайларды анықтап, оларды жою туралы жеке қаулы шығаруы тиіс.

Ақтау үкімі не ақтап алу негіздері бойынша қылмыстық істі қысқарту туралы қаулы шығарған кезде соттар барлық жағдайларда заңсыз ұстауға, кінəсіз адамды қылмыстық жауаптылыққа тартуға кінəлі лауазымды тұлғаларды (анықтаушыны, тергеушіні, прокурорды жəне басқаларды) жауапқа тарту туралы жеке қаулылар шығаруы тиіс.

23. Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабына сəйкес, осы нормативтік қаулы қолданыстағы құқық құрамына қосылады, сондай-ақ жалпыға бірдей міндетті болып табылады жəне ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан РеспубликасыЖоғарғы Сотының Төрағасы М.Əлімбеков

Қазақстан РеспубликасыЖоғарғы Сотының судьясы,жалпы отырыс хатшысы Ж.Бəйішев



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010


ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ №8 НОРМАТИВТІК ҚАУЛЫСЫ

Акционерлік қоғамдар жөніндегі заңнаманы қолдану туралы

28 желтоқсан 2009 жыл Астана қаласы

Акционерлік қоғамдар туралы Қазақстан Республикасының заңнамасын соттардың бір-келкі қолдануын қамтамасыз ету мақсатында, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жалпы отырысы

ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

1. Акционерлік қоғамды құру, қайта ұйымдастыру, тарату жəне оның қызметін атқарудың тəртібін сақтау; акционерлердің құқықтары мен міндеттері, сондай-ақ олардың құқықтары мен мүдделерін қорғау жөніндегі шаралар; акционерлік қоғам органдарын құру тəртібі жəне олардың құзыреті мен қызметі; оның лауазымды тұлғаларын сайлау тəртібі жəне олардың өкілеттігі мен жауапкершілігі туралы дауларды, сондай-ақ аталған қатынастардан туындайтын басқа да дауларды шешу кезінде соттар Қазақстан Республикасы Конституциясының, Қазақстан Рес-публикасы Азаматтық кодексінің (бұдан əрі – АК), «Акционерлік қоғамдар туралы» Қазақстан Республикасы Заңының (бұдан əрі – Заң) жəне өзге де нормативтік құқықтық актілердің норма-ларын басшылыққа алуы тиіс, олардың ережелерін дау туындаған сəтте қолданыста болған Қазақстан Республикасы заңнамалық актілерінің ерекшеліктерін ескеріп қолданған жөн.

Егер Қазақстан Республикасы бекіткен халықаралық шартта Заңда көрсетілгеннен өзге ережелер белгіленсе, онда халықаралық шарттың ережелері тікелей қолданылады.

2. Өз қызметін жүзеге асыру үшін қаражат тарту мақсатымен акциялар шығаратын заңды тұлға акционерлік қоғам (бұдан əрі – қоғам), ал акциялардың меншік иесі болып табылатын тұлға акционер деп танылады.

Қоғамды құру туралы шешім қабылдаған жеке жəне (немесе) заңды тұлғалар, бірлесіп не жалғыз қоғам құрылтайшылары болуы мүмкін. Құрылтай шартында (жалғыз құрылтайшының шешімінде) Заңның 7-бабының 1-тармағында көрсетілген мəліметтер міндетті түрде болуы тиіс.

Соттар мүліктік жауапкершілік туралы мəселені шешкен кезде қоғам өз меншігіндегі мүлік шегінде жауапкершілік көтеретіндігін жəне акционерлердің міндеттемелері бойынша жауап бермейтіндігін негізге алуы тиіс.

Өз тарапынан, Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде қарастырылған жағдайларды қоспағанда, акционер қоғамның міндеттемелері бойынша жауап бермейді жəне өзіне тиесілі акциялар құны шегінде оның қызметіне байланысты залалдарға тəуекел етеді.

3. Заңның 9-бабының 1-тармағына сəйкес, қоғамның заңды тұлға ретіндегі құқықтық мəртебесін жарғы белгілейді, онда Заңның 9-бабының 2-тармағында аталған міндетті ереже-лер қамтылуы тиіс.

Заңның 9-бабының 4-тармағына сəйкес, қоғам өзінің қызметін Қазақстан Республикасының Үкіметі бекіткен үлгі жарғының негізінде жүзеге асыруға құқылы.

Заңның жəне өзге де заңнамалық актілердің нормаларынан туындайтын, атап айтқанда, алдын ала айқындалған кепілді мөлшерде дивидендтер алуға артықшылық берілген акциялардың меншік иелерінің жай акциялардың меншік иелері алдындағы басым құқығын, корпоративтік хатшының міндеттерін жəне т.б. реттейтін басқа ережелерді Заңның 9-бабы 2-тармағының 10) тармақшасында қарастырылған өзге ережелер деп түсіну керек.

Қоғамның қызметі туралы ақпаратты жариялау үшін пайдаланылуы мүмкін бұқаралық ақпарат құралдарына қойылатын талаптар, сондай-ақ олардың тізбесі Қазақстан Республи-касы Қаржы нарығын жəне қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігінің (бұдан əрі – Агенттік) нормативтік құқықтық актісімен белгіленеді.

4. Заңның 14 жəне 15-баптарына сəйкес, акционер акционерлердің жалпы жиналысына қатысуға құқылы, бірақ оған қатысуға міндетті емес. Акционердің жалпы жиналысқа қатыспауы оның өзінің міндеттерін бұзуы деп қаралмауы тиіс.

2323

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


Осыған байланысты, Қазақстан Республикасы Азаматтық іс жүргізу кодексінің (бұдан əрі – АІЖК) 296-бабының ережесі бойынша акционердің қоғам істеріне ұзақ уақыт қатыспауына байланысты оны хабар-ошарсыз кетті деп тануға болмайды.

Акционер қоғамды басқаруға қатыспағанда жəне оның тұрғылықты жері (тұратын жері) белгісіз болған жағдайларда, қоғам дивидендтерді ол көрсеткен банк шотына не қоғамның ди-видендтері бойынша берешегін аудару үшін ашылған акционердің шотына салуы тиіс.

АК-нің 115-бабына сəйкес, акция бағалы қағаз ретінде қаржылық құрал түріндегі мүлікке жатады, демек, оны АК-нің 242-бабының ережесін қолданып, иесіз деп тануға жол берілмейді.

5. Акционерлердің өздерінің құқықтарын жүзеге асыруы жөнінде дауларды шешу кезін-де, акционерлердің, оның ішінде ірі акционерлердің Заңның 14-бабында бекітілген құқықтары шектелмеуге тиіс екендігін соттардың ескергені жөн, ал қоғам жарғысында олардың өзге де қосымша құқықтары белгіленуі мүмкін.

Акционердің тіркеушіге жəне акцияларды номиналды ұстаушыға акцияларды ұстаушылардың тiзiлiмдері жүйесiн жүргізуге қажетті мəліметтердің өзгеруі туралы он күн ішін-де хабарлау міндетін орындамауының салдары үшін қоғам мен тіркеуші жауапты болмайды.

6. Акция басқа бір тұлғаға ауыстырылған кезде оған деген меншік құқығы мəміле жасалған жəне ол туралы қоғамға хабарланған кезден бастап емес, қоғам тіркеушісі акциялар-ды ұстаушылардың тізілімдері жүйесінде акцияларды сатып алушының жеке шотына енгізген кезден бастап туындайды.

Акционердің мəртебесі қоғам акцияларын ұстаушылар тізілімдері жүйесіндегі жеке шот-тан жасалған көшірмемен расталады.

7. Корпоративтік дауларға жататын акционерлік қоғамдар органдарының шешімдері-не акционерлердің дау айтуы туралы дауларды ерекше талап қоюмен іс жүргізу тəртібінде мамандандырылған ауданаралық экономикалық соттар қарайды.

Акционерлік қоғамдар органдарының шешімдеріне дау айту туралы өтініш арызданушының құқықтарының жəне заңды мүдделерінің бұзылуы туралы оған белгілі болған күннен бастап үш ай ішінде сотқа беріледі.

Акционерлердің жалпы жиналысының шешімдеріне дау айту туралы арыздарды қарау кезінде, акционердің заңды мүдделерін шектейтін Заңды, өзге де нормативтік құқықтық актілер-ді немесе жарғыны бұзушылыққа: акционерге («алтын акция» иесіне) акционерлердің жалпы жиналысы өткізілетін күн туралы уақтылы хабарлау (хабарламау); жиналыстың күн тəртібінің мəселелері бойынша қажетті ақпаратты (материалдарды) акционерге танысу үшін бермеу; сырттай не қатысып жасырын дауыс беруге арналған бюллетеньдерді уақтылы бермеу жəне т.б. жататынын ескеру қажет.

Акционерлердің жалпы жиналысын шақырудың заңда белгіленген императивтік рəсімдерін, оның ішінде оның алдағы уақытта өткізілетіні туралы хабарлау мерзімдерін, күн тəртібі материалдарының дайын жəне қол жететін болуын бұзу акционерлердің Заңның 14-ба-бында қарастырылған құқықтарын бұзуға əкеп соғады, бұл акционерлердің жалпы жиналысының шешімін жарамсыз деп тану үшін негіз болуы мүмкін.

АК-нің 178-бабына сəйкес, акционерлердің өздерінің құқықтарын қорғауы туралы даулар-ды шешу кезінде талап қоюдың жалпы мерзімі қолданылады.

8. Дивидендтер алуға құқылы акционерлердің тізімі дивидендтерді төлеу басталатын күннің алдындағы күні жасалуы тиіс.

Қоғамның берешегінің пайда болу мерзіміне қарамастан акционер алынбаған дивиденд-терді төлеуді талап етуге құқылы.

Дивидендтер белгіленген мерзімде төленбеген жағдайда акционерге дивидендтердің не-гізгі сомасы жəне ақша міндеттемесін немесе оның тиісті бөлігін орындау күніне Қазақстан Рес-публикасы Ұлттық Банкінің ресми қайта қаржыландыру ставкасы негізге алына отырып есепте-летін өсімақы төленеді (АК-нің 353-бабы, Заңның 22-бабының 1, 6-тармақтары).

Заңның 22-бабының 1-тармағын қолданған кезде соттар дивидендтерді төлеу акционерлердің жалпы жиналысының айрықша құзыретіне жататынын ескеруі тиіс, сондықтан, егер ондай шешім қабылданбаса, сот дивидендтерді өндірмейді.

9. Қоғамның артықшылық берілген акциялары бойынша дивидендтер толық төленбейінше, оның жай акциялары бойынша дивидендтер төленбейді.



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010


Қоғамның болмаған акционерлердің шоттарына артықшылық берілген акциялары бойын-ша дивидендтерді аударуы міндеттемені тиісінше орындағаны болып есептеледі.

Қоғамның өткен қаржы жылындағы таза кірісін бөлу жəне бір жай акцияға есептелетін дивиденд мөлшерін айқындау тəртібі артықшылық берілген акцияларды иеленген акционердің құқықтарын шектеуі мүмкін, сондықтан осы мəселе Заңның 13-бабы 4-тармағының 1) тармақшасына сəйкес акционерлердің жалпы жиналысында қаралады.

Қоғам жай акциялар бойынша дивидендтерді төлеу туралы шешім қабылдаған күннен бастап он жұмыс күні ішінде жəне артықшылық берілген акциялар бойынша дивидендтерді төлеу мерзімі басталғанға дейін бес жұмыс күні ішінде қоғамның атауын, орналасқан жерін, банктік жəне өзге де деректемелерін, дивидендтер төленетін кезеңді, төлем басталатын күнді, дивидендтерді төлеудің тəртібі мен түрін, сондай-ақ тиісінше бір жай немесе артықшылық берілген акцияға есептелген дивиденд көлемін көрсетіп, дивидендтерді төлеу туралы тиісінше шешімді немесе ақпаратты бұқаралық ақпараттық құралдарында жариялауға міндетті.

Артықшылық берілген акция бойынша дивидендтің кепілді мөлшері белгіленген ақшалай түрде, сондай-ақ мəні тұрақты жəне жалпы қол жететін болған жағдайда қандай да бір көрсеткішке қатысты индекстеу арқылы да белгіленуі мүмкін.

10. Заңның 25-бабына сəйкес, дауыс беретін акциялардың отыз жəне одан да көп пайы-зын сатып алу тəртібі сақталмаған кезде, оларды иеленуші тұлға (тұлғалар) өзіне (өздеріне) тиесілі дауыс беретін акциялардың жиырма тоғыз пайызынан асатын акциялардың бір бөлігін аффилилендірілмеген тұлғаларға иеліктен шығаруға міндетті. Осы талап сақталмаған жағдайда мүдделі тұлғалар осындай мəмілені жасауға мəжбүрлеу туралы талап арызбен сотқа шағымдануға құқылы. Сатып алушылар болмаған кезде осы акцияларды қоғам сатып алады.

Акционерлердің акцияларды сатуына қоғамның кедергі жасауына құқығы жоқ, алайда, қоғам оларға акцияларды ұсынылған бағадан жоғары бағамен өзінің немесе үшінші тұлғалардың сатып алуы туралы ұсыныс жасай алады.

Өзіне тиесілі акцияларды сату туралы ұсынысқа жауап ретінде өтініш берген (келіскен) акционер осы ұсынысты жариялаған тұлғаның акцияларды сатып алудан бас тартуына сот тəртібімен шағымдануға құқылы (Заңның 25-бабының 3, 4-тармақтары).

11. Орналастырылған акцияларды қоғамның сатып алуы акционердің талабы бойын-ша жүргізіледі, бұл жөнінде Заңның 27-бабының 1-тармағында қарастырылған жағдайларда, оның ішінде, iрi мəмiле жасасу туралы жəне (немесе) жасалуына мүдделі болатын мəмiлені жасасу туралы шешiммен келiспеген жəне жалпы жиналыс жарғыға осы акционерге тиесiлi акциялар бойынша құқықтарды шектейтiн өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу туралы шешiм қабылдаған кезде (егер акционер осындай шешiм қабылданған жалпы жиналысқа қатыспаса немесе аталған шешiмнiң қабылдануына қарсы дауыс берсе) мəлімденуі мүмкін.

Заңның 27-бабының 1-тармағында көрсетілген кез келген шешім қабылданған күннен немесе сауда-саттықты ұйымдастырушы акциялардың делистингі туралы шешім қабылдаған күннен бастап, акционер отыз күн ішінде жазбаша өтініш жіберу арқылы өзіне тиесілі акциялар-ды сатып алу туралы қоғамға талап қоюға құқылы.

Аталған өтініш алынған күннен бастап отыз күн ішінде қоғам акционерден акцияларды са-тып алуға міндетті. Осы міндет орындалмаса, акционер қоғамды мəмілені жасауға мəжбүрлеу туралы талаппен сотқа жүгінуге құқылы.

Қоғам сатып алған орналастырылған акциялар акционерлердің жалпы жиналысының кворумын анықтау кезінде есепке алынбайды жəне онда дауыс беруге қатыспайды (Заңның 27-бабы 1-тармағының 2), 3) тармақшалары, 2-тармағы, 28-бабының 2-тармағы).

Негізгі қызметі жер қойнауын пайдалануға байланысты қоғамдардың акцияларын са-тып алудың, оның ішінде мемлекеттің сатып алуының, сондай-ақ банктердің жəне банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардың, сондай-ақ сақтандыру жəне өзге де ұйымдардың акцияларын мəжбүрлеп сатып алудың ерекшеліктері арнайы заңдармен, мысалы «Жер қойнауы жəне жер қойнауын пайдалану туралы», «Қазақстан Республикасындағы банктер жəне банк қызметі туралы», «Сақтандыру қызметі туралы» Қазақстан Республикасының заңдарымен реттеледі.

12. «Неке жəне отбасы туралы» Қазақстан Республикасы Заңының некелік жəне отбасылық қатынастарды реттейтінін ескере отырып, соттар акциялармен мəміле жасасудың тəртібі арнайы Заңмен белгіленгендіктен, акцияларды иеліктен шығару жөніндегі мəмілені ерлі-

2525

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


зайыптылардың біреуінің келісімі жоқ деген себеппен жарамсыз деп тануға болмайтынын на-зарда ұстауы тиіс. Бұл жағдайда ерлі-зайыптылар бір-біріне ерлі-зайыптылардың бірлескен ортақ меншік құқығына негізделген мүліктік талаптарды ғана қоя алады.

13. Егер Заңда жəне Қазақстан Республикасының өзге де заңнамалық актілерінде өзге қарастырылмаса, акционерлердің жалпы жиналысының айрықша құзыретіне жатқызылған мəселелер бойынша шешім қабылдауды қоғамның басқа органдарының, лауазымды тұлғаларының немесе қызметкерлерінің құзыретіне беруге жол берілмейді.

Егер мəселені шешу акционерлердің жалпы жиналысының құзыретіне Заңмен емес, жарғымен жатқызылса, ал онда осы мəселені шешуді директорлар кеңесіне, басқармаға неме-се өзге де органдарға беру мүмкіндігі қарастырылса, онда мұндай өкілеттікті беру заңды болып есептеледі.

Егер жарғыда өзге белгіленбесе, акционерлердің жалпы жиналысы қоғамның ішкі қызметіне жататын мəселелер бойынша өзінің өзге органдарының кез келген шешімін жоюға құқылы.

14. Акционерлердің жылдық жалпы жиналысы қоғам органдары осындай жиналысты шақырудың Заңда белгіленген тəртібін бұзған жағдайда кез келген мүдделі тұлғаның талап арызы бойынша қабылданған сот шешімінің негізінде шақырылып, өткізілуі мүмкін.

Соттар тұлғаның мүддесі жоқ деген себеппен арызды қабылдаудан бас тартуы тиіс емес, мүдделілік дауды мəні бойынша қараған кезде анықталады.

Егер Заңда белгіленген мерзім ішінде директорлар кеңесі ірі акционердің талабы бойын-ша акционерлердің кезектен тыс жалпы жиналысын шақыру туралы шешімді қабылдамаса, онда ірі акционер осы міндетті қоғамға жүктеу туралы талап арызбен сотқа жүгінуге құқылы (Заңның 38-бабының 6-тармағы).

Ірі акционердің кезектен тыс жалпы жиналысты шақыру туралы талабынан бас тар-ту жөніндегі директорлар кеңесінің шешіміне дау айтылған жағдайда сот істі ерекше талап қоюмен іс жүргізу тəртібінде қарайды.

Заңды тұлға өзінің органдары арқылы құқықтарды иеленіп, міндеттерді қабылдайтындығынан акционерлердің кезектен тыс жалпы жиналысын шақыру туралы сот шешімін орындау қоғам жарғысының ережелері ескеріле отырып, қоғам органдарының біреуі-не жүктелуі мүмкін.

15. Акционерлерге алда акционерлердің жалпы жиналысы өткізілетіні туралы жиналыс өткізілетін күнге дейін күнтізбелік отыз күннен кешіктірілмей, ал сырттай немесе аралас дауыс беру жағдайында – күнтізбелік қырық бес күннен кешіктірілмей хабарлануы тиіс.

Акционерлердің жалпы жиналысын өткізу туралы хабарлама бұқаралық ақпарат құралдарында жарияланады немесе акционерлердің саны елуден аспаса, хабарлама олардың əрқайсысына жіберілуі тиіс.

Агенттік белгілеген баспасөз басылымы таратылатын жерден тыс жердегі акционерлерге хатты алғандығы туралы хабарламасы бар тапсырыс хатпен, телефонхатпен немесе жедел-хатпен, сондай-ақ хабарламаны тіркеуді қамтамасыз ететін өзге де байланыс құралдарын пай-далана отырып хабарлауға болады.

Соттар Заңның 41-бабының 3-тармағында аталған акционерлердің жалпы жиналысын өткізу туралы хабарламада міндетті түрде көрсетілуге тиісті мəліметтерге назар аударуы тиіс, олар: жиналыстың өткізілетін күні, уақыты жəне орны, жиналысқа қатысушыларды тіркеудің басталатын уақыты, сондай-ақ жалпы жиналыстың қайта өткізілетін күні жəне уақыты (Заңның 42-бабының 1-тармағына сəйкес, өткізілмеген жиналыстан кейінгі келесі күннен ерте емес); акционерлердің жалпы жиналысына қатысуға құқылы акционерлердің тізімі жасалған күн; акционерлердің жалпы жиналысының күн тəртібі; акционерлерді күн тəртібінің мəселелері бойынша материалдармен таныстыру тəртібі.

16. Егер акционерлер жалпы жиналыс өткізілетін күнге дейін он бес күн бұрын немесе Заңның 43-бабының 4-тармағында белгіленген тəртіпте толықтырулар туралы хабарланған болса, ірі акционер немесе директорлар кеңесі күн тəртібін толықтыра алады.

Заңның 35-бабының 2-тармағында қарастырылған міндетті тізбедегі мəселе күн тəртібіне қосымша енгізіледі.



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010


Егер жалпы жиналысқа қатысатын жəне қоғамның дауыс беретін акцияларының жинақтап алғанда кемінде тоқсан бес пайызын иеленетін акционерлердің (немесе олардың өкілдерінің) көпшілігі күн тəртібіне өзгерістер жəне (немесе) толықтырулар енгізуді жақтап дауыс берсе, олар күн тəртібіне енгізілуі мүмкін.

Жалпы жиналыс күн тəртібіне енгізілмеген мəселелерді қарауға жəне олар бойынша шешім қабылдауға құқылы емес.

Күн тəртібінің мəселелері жөніндегі материалдарда ақпарат олар бойынша негізді шешім қабылдау үшін жеткілікті көлемде болуы қажет жəне акционерлердің танысуы үшін қоғамның атқарушы органы орналасқан жерде жиналыс өткізілетін күннен он күн бұрын дайын əрі қол жететін болуы тиіс, ал акционер сұратқан кезде сұрату алынғаннан кейін үш жұмыс күні ішін-де оған жіберілуі тиіс. Егер жарғыда өзге қарастырылмаса, құжаттар көшірмелерін жасауға жəне құжаттарды жеткізуге жұмсалған шығындарды акционер көтереді (Заңның 44-бабының 4-тармағы).

17. Егер жиналысқа қатысушыларды тiркеу аяқталған кезде оған қатысуға жəне онда да-уыс беруге құқығы бар, дауыс беретiн акциялардың жинақтап алғанда елу жəне одан да көп пайызын иеленген акционерлер немесе олардың өкiлдерi тiркелсе, акционерлердің жалпы жи-налысы күн тəртiбiндегi мəселелердi қарауға жəне олар бойынша шешiм қабылдауға құқылы.

Акционерлердің жалпы жиналысына қатысуға жəне онда дауыс беруге құқығы бар акционерлердің тізімін əзірлеу күні жалпы жиналысты өткізу туралы шешім қабылданған күннен ерте белгіленбеуі керек жəне акционерлерге өздерінің əрекеттерін реттеп, акционер-лер тізімін жасауға дайындалуға мүмкіндік берілуі тиіс, бұл үшін оларға жеткілікті уақыт беру қажет (Заңның 39-бабының 1-тармағы, Заңның 45-бабының 1-тармағы).

Тіркеуден өтпеген акционер (акционердің өкілі) акционерлердің жалпы жиналысына жəне күн тəртібіндегі мəселелерді талқылауға қатысуға құқылы, бірақ кворумды белгілеу кезінде ол есепке алынбайды жəне дауыс беруге қатысуға құқылы емес.

Жиналыс жұмысы басталғаннан кейін акционерлерді тіркеу аяқталған болып есептеледі, себебі, Заңның 48-бабының 2-тармағына сəйкес, жалпы жиналысқа келген акционерлерді (олардың өкілдерін) тіркеу жалпы жиналыс ашылғанға дейін жүргізіледі.

18. Қоғамның лауазымды тұлғалары өздерінің əрекеттерінен (əрекетсіздігінен) келтірілген зиян үшін, оның ішінде жаңылысуға əкеліп соқтыратын ақпарат немесе көрінеу жалған ақпарат берудің немесе Заңда белгіленген ақпарат беру тəртібін бұзудың нəтижесінде келтірілген за-лал үшін Қазақстан Республикасының заңдарына сəйкес қоғам мен акционерлер алдында жа-уапты болады.

Қоғам акционерлердің жалпы жиналысының шешімі негізінде лауазымды тұлғаның қоғамға келтірген зиянын не залалын өтеуі туралы талап арызбен сотқа жүгінуге құқылы.

Егер лауазымды тұлғалар қоғамның органы қабылдаған шешімге қарсы дауыс берсе не-месе дауыс беруге қатыспаса, олар жауапкершіліктен босатылады (Заңның 63-бабы).

Қоғам қызметтік немесе коммерциялық құпияны құрайтын ақпаратқа ие қоғам қызметкерлерінің тізімін міндетті түрде жүргізуді қамтамасыз етеді (Заңның 79-бабы 3-тармағы).

Қоғам жəне оның қызметі туралы қызметтік, коммерциялық немесе заңмен қорғалатын өзге де құпияны құрайтын ақпаратты қоғаммен бəсекелес кəсіпорынға беру фактілері жөнінде акционердің акцияларын орналастыру бағасы бойынша мəжбүрлеп сату арқылы акцио-нерді шығару туралы арызды қабылдаған кезде соттар АІЖК-нің 150-бабының 2-бөлігі 5) тармақшасының қоғамның тиісті дəделдемелерді беруі туралы талабын сақтауды талап етуі тиіс.

19. Қоғамның аффилилендірілген тұлғаларының қатысуымен мəмiле жасасу тəртiбiнде Заңда жəне Қазақстан Республикасының өзге де заңнамалық актiлерiнде белгiленген талаптардың сақталмауы кез келген мүдделi тұлғаның талап арызы бойынша мəмiленi жарам-сыз деп тануға негiз бола алады.

Егер мəмілені жарамсыз деп тану туралы талап пайдакүнемдік себебімен немесе жа-уапкершіліктен жалтару ниетінен туындаса, аффилилендірілген тұлғалардың қатысуымен мəмілені қасақана жасаған не оны жасасу тəртібін бұзған, сондай-ақ ірі мəмілені Заңда жəне жарғыда белгіленген талаптарды бұзып жасаған тұлғаның мұндай талап қоюға құқығы жоқ.

2727

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


Заңнаманың, қоғам жарғысының талаптарын не оның органдарының құзыретін бұзатын, нəтижесінде АК-нің 158-бабына сəйкес мəміленің жарамсыздығына əкеп соқтыратын мəмілені жасасу жөніндегі əрекеттер (мысалы, бағаның өсу жағына қарай өзгеруі жəне т.б.) пайдакүнемдікті немесе жауапкершіліктен жалтаруды білдіруі мүмкін.

20. Ірі мəміле ұғымы Заңның 68-бабының 1-тармағында берілген.Соттар ірі мəміле нысаны болып табылатын мүліктің, сондай-ақ қоғам активтері құнының

нарықтық баға бойынша бағаланатынын ескеруі тиіс (Заңның 69-бабы).Жарғымен белгіленген жағдайларда ірі мəмілерді жасасу туралы шешімді директорлар

кеңесі немесе жалпы жиналыс қабылдаған болса, онда мəмілелерге дау айтылған кезде, осын-дай шешімді орындау мақсатында мəміле жасалған қоғам органының шешімін заңсыз деп тану туралы мəселені бір уақытта қою талап етілмейді.

Қоғамның мəміле жасасу тəртібіне қойылатын заңнамалық талаптарды бұзып мəмілені жасауына мүдделі тұлға қоғамға келтірілген залал көлемінде қоғам алдында жауапты болады. Мəмілені бірнеше тұлға жасасқан кезде, олар қоғам алдында ортақ бірлесіп жауап береді.

Қоғам Заңның 70-бабының 1-тармағына сəйкес, кредиторлар мен акционерлерге хабар-лау мақсатында директорлар кеңесi iрi мəмiле жасасу туралы шешiмдi қабылдағаннан кейiн бес жұмыс күні iшiнде мəмiле туралы хабарламаны мемлекеттiк тiлде жəне басқа тiлдерде бұқаралық ақпарат құралдарында жариялауға мiндеттi.

21. Қоғамды қайта ұйымдастыру кезінде миноритарлық акционерлердің құқықтарын бұзуға жол бермеу мақсатында соттар дауларды шешкен кезде қоғамның бөлініп шығуы не бөлінуі туралы шешімнің заңдылығын тексергендері жөн, себебі, осындай тəсілмен активтердің жаңа компанияларға шығарылуына жəне кейін қайта ұйымдастырылатын қоғамды мəжбүрлеп тара-ту үшін оған тек қаржылық міндеттемелердің қалдырылуына жол берілмеуі тиіс.

Егер соттың шешімімен қоғамды бөліну немесе бөлініп шығу нысанында мəжбүрлеп қайта ұйымдастыруды жүргізуге уəкілеттік берілген қоғам органдары қайта ұйымдастыруды шешімде белгіленген мерзімде жүзеге асырмаса, сот сенімгер басқарушыны тағайындайды жəне оған қайта ұйымдастыруды жүзеге асыруды тапсырады.

Сенімгер басқарушы тағайындалған сəттен бастап, оған директорлар кеңесі мен жалпы жиналыстың Заңның 84 жəне 85-баптарында қарастырылған қайта ұйымдастыру ережелерін белгілеу жөніндегі өкілеттіктері беріледі.

Сенімгер басқарушы бөлу балансын жасайды жəне оны бөліну немесе бөлініп шығу нəтижесінде құрылған қоғамдардың жалпы жиналысында бекітілген құрылтай құжаттарымен бірге соттың қарауына береді. Қайта ұйымдастыру нəтижесінде құрылған қоғамдарды мемле-кеттік тіркеу сот шешімі негізінде жүзеге асырылады (Заңның 87-бабы).

22. Заңның 90-бабына сəйкес, қоғамды қайта құру нысанында мəжбүрлеп қайта ұйымдастыру туралы шешім шығару кезінде сот Заңның 87-бабына сəйкес қоғамның тиісті органының қайта ұйымдастыруды жүзеге асыруы үшін ақылға қонымды мерзімді шешім-де белгілеуге міндетті, əдетте, ол үш айдан аспайды. Осындай шешім белгіленген мерзімде орындалмаған жағдайда, сот банкроттық туралы заңнамаға ұқсас белгіленетін мерзімге сенім-гер басқарушыны тағайындайды.

Қоғамды қайта ұйымдастырудың нəтижесінде пайда болған органдарды қалыптастыру оны құру ережелері бойынша жүзеге асырылады, ал оның шешімдері мен мəмілелерінің заңдылығы қоғамды құру жəне мемлекеттік тіркеу процесінде оның мүддесін білдіру тапсырылған орган-дар мен тұлғалардың құқықтық өкілеттігіне байланысты болады (Заңның 7-бабы 1-тармағының 6) тармақшасы).

23. Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабына сəйкес, осы нормативтік қаулы қолданыстағы құқық құрамына қосылады, сондай-ақ жалпыға бірдей міндетті болып табылады жəне ресми жарияланған күннен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Төрағасы М.Əлімбеков

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының судьясыжалпы отырыс хатшысы Ж.Бəйішев



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010

ҮЗІНДІЛЕРҮЗІНДІЛЕР

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫ АЗАМАТТЫҚ ЖƏНЕ ƏКІМШІЛІК ІСТЕР ЖӨНІНДЕГІ ҚАДАҒАЛАУ СОТ АЛҚАСЫНАН

Үйге, ғимаратқа, құрылысқа меншік кұқығы, не шаруашылық жүргізу құқығы немесе оларды оралымды басқару құқығы болса, онда солар

орналасқан жерге де сондай құқық пайда болады. Бұл құқықтар бір-бірінен ажыратылмайды

(үзінді)

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының азаматтық жəне əкімшілік істері жөніндегі қадағалау сот алқасы даулы жерде орналасқан қыстақты талапкер С.-ның меншігінде деп таныған Семей қалалық сотының шешіміне жəне Шығыс Қазақстан облыстық сотының азаматтық істер жөніндегі алқасының қаулысына Е.-нің келтірген қадағалау шағымына байла-нысты келіп түскен азаматтық істі қарады.

Е. қадағалау шағымында іс бойынша қабылданған сот қаулыларымен келіспейтініне мы-нандай уəждер келтірген: аудан əкімінің шешімімен, Қазақстан Республикасы Президентінің заңдық күші бар «Жер туралы» 1995 жылғы 22 желтоқсандағы Жарлығының 13-бабы 1) тармағының талабына сəйкес, оған шаруа қожалығын ашу үшін Бөрлі қыстағының маңайынан 142 гектар жер берілген. Осы шешімінің негізінде жауапкер жер учаскесіне мемлекеттік акті алған. Ауыл əкімшілігі жиналысының хаттамасымен де оған қыстақ маңайынан 142 га. жер жəне сол жердегі қыстақ берілсін деп шешілген. Осы құжаттар негізінде аталған жер мен қыстақты Е. өз атына заңдастырып, жылжымайтын мүліктерді тіркеу орталығынан өткізген.

Сондықтан талапкер С.-ның Бөрлі қыстағын өз қожалығының меншігінде санауын не-гізсіз деп есептейді жəне осы іске қатысты сот қаулыларын бұзуды сұрайды.

Жоғарғы Соттың қадағалау алқасы шағым келтірілген сот қаулылары төмендегі негіз-дерге байланысты бұзылуға жатады деген қорытындыға келді.

АК 117-бабына сəйкес, жылжымайтын мүлікке (жылжымайтын дүние, жылжымайтын зат) жер участкелері, үйлер, ғимараттар, көпжылдық екпелер жэне жермен тығыз байланысты өзге де мүліктер, яғни орнынан шығынсыз ауыстыру мүмкін болмайтын мүліктер жатады. Атап айтқанда, үйге, ғимаратқа, құрылысқа меншік кұқығы, не шаруашылық жүргізу құқығы немесе оларды оралымды басқару құқығы болса, онда солар орналасқан жерге де сондай құқық пайда болады. Осы себепті бұл құқықтар бір-бірінен ажыратылмайды. Мұндай жағдайлар «Жер тура-лы» Жарлықтың 18 -бабында да бекітілген.

Е. 1997 жылдан бастап қазіргі кезге дейін берілген жер мен қыстақты орамды пайдала-нып, тиісті салықтарын төлеп келген. Бұл факт ақша төлеген түбіртектермен расталады. Жер, үй, қора жауапкердің атына тиісті тəртіпте заңдастырылып, мемлекеттік тіркеуден өткен.

Ал талапкер С. жер мен қыстаққа салық төлегені жөнінде бірде-бір түбіртекті сотқа ұсынбаған, қыстақты өз атына заңдастыру жайында ешқандай əрекеттер жасамаған. Жəне оған берілген жерлер аталған қыстақтың жанында орналаспаған.

Атап айтқанда, шаруа қожалығын ашу үшін С. жер беру туралы аудан əкімінің қаулысында оған төрт қыстақ берілуге жатады деп көрсетілген. Алайда қаулыда Бөрлі қыстағы талап-керге берілгендігі туралы мəлімет жоқ. Сондай-ақ, ауылдық ұжымдық кəсіпорынның жалпы жиналысының хаттамасында да Бөрлі қыстағын С.-ның шаруа қожалығына беру туралы шешім көрсетілмеген.

Сондай-ақ Бөрлі қыстағының Е.-ге берілгені туралы ауылдық əкімшіліктің хаттамасын бірінші сатыдағы сот заңсыз деп танымаған. С.-ның хаттаманы заңсыз деп тану туралы талап арызының сотқа жүгіну мерзімі себепсіз өтіп кеткендіктен қанағаттандырусыз қалдырылған.

Сондықтан прокурордың аталған хаттаманы тоғыз жылдан кейін жарамсыз деп тану ту-ралы наразылық келтіруі жəне əкімнің осыған байланысты аталған хаттаманың күшін жойуы орынсыз деген жауапкердің уəждері назар аударарлық жағдай. Сонымен қоса, сот АІЖК 280-бабының бірінші тармағының талабына сəйкес, арыз үш ай мерзім ішінде берілмегендіктен талапкердің арызын қайтарып беруді сұраған арызданушының арызын қабылдаудан негізсіз бас тартқан.

2929

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


АІЖК 387-бабының 3-бөлігіне сəйкес, материалдық нормалардың немесе іс жүргізу құқығының едəуір бұзылуы соттың заңды күшіне енген шешімдерін, ұйғарымдарын, қаулыларын қадағалау тəртібімен қайта қарауға негіз болады.

Аталған істе соттар іс бойынша маңызы бар мəн-жайларды дұрыс анықтап, бірақ материалдық құқық нормаларын қолдануда қате жібергендіктен, Жоғарғы сот алқасы істі жаңадан қарауға жібермей, іс бойынша жаңа шешім қабылдау қажет деген тұжырымға келді.

Алқа АІЖК 398-бабы 4-бөлігінің 5) тармағын басшылыққа алып, бірінші сатыдағы сот шешімінің, облыстық сот алқасы қаулысының күштерін жойып, С.-ның талап арызын қанағаттандырусыз қалдыруға, Е.-нің қадағалау арызын қанағаттандыруға қаулы етті.

Сот ұйғарымымен бекітілген бітімгершілік келісімі көрінеу бұзылғандықтан жəне сатып алушыны адал сатып алушы деп санауға негіз жоқ болғандықтан сот шешімі бұзылды

(үзінді) Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының азаматтық жəне əкімшілік істері жөніндегі

қадағалау сот алқасы талапкер П.-ның Оңтүстік Қазақстан облыстық сотының азаматтық іс-тер жөніндегі алқасының қаулысына келтірген қадағалау шағымына байланысты келіп түскен азаматтық істі қарады.

П. Е.-ге, Ұ.-ға жəне нотариус Ғ.-ға, «Шымкент қаласы жер қатынастары бөлімі» жəне «Оңтүстік Қазақстан облыстық əділет департаменті» мемлекеттік мекемелеріне, банкке қарсы сотқа талап арыз түсірген. Онда ол жер қатынастары бөлімі мемлекеттік мекемесінің Е.-ге жер учаскесіне жеке меншік құқығын беретін актісін, Е.-нің А.-ға үйін сыйға тарту туралы шартын, А.-ға жер учаскесіне жеке меншік құқығын беретін актіні, А. мен Ұ. арасында жасалған сатып алу-сату шартын, банк пен Ұ. арасында жасалған кепілдік келісім шартын жəне олардың облыстық əділет департаменті мемлекеттік мекемесіндегі тіркеу куəліктерін жарамсыз деп та-нуды сұраған. Ұ. П.-ға қарсы талап арызбен сотқа жүгініп, өзін үйдің адал сатып алушысы жəне меншік иесі деп танып, жауапкерлерді отбасы мүшелерімен үйден мəжбүрлеп шығаруды талап еткен.

Шымкент қаласы Əл-Фараби аудандық сотының шешімімен негізгі талап арыз қанағаттандырылып, қарсы талап арыз қанағаттандырусыз қалдырылған.

Оңтүстік Қазақстан облыстық сотының азаматтық істер жөніндегі алқасының қаулысымен аудандық соттың шешімі бұзылып, жаңа шешім қабылданған. П.-ның талап арызы қанағаттандырусыз қалдырылып, Ұ.-ның қарсы талабы қанағаттандырылған.

П. қадағалау шағымында апелляциялық сатыдағы сот қаулысымен келіспей, оны заңсыз деп танып, бірінші сатыдағы сот шешімін күшінде қалдыруды сұраған.

Заңды күшіне енген сот ұйғарымы бойынша П. мен Е. арасында жасалған бітімгершілік келісімі сот арқылы бекітілген. Ол келісім бойынша Е. сатып алу-сату шартын жасап, үйін П.-ға қайтарып беруге міндеттенген. Ал П. аталған үйді кепілдікке қойып, банктен 20 000 АҚШ долларын несиеге алып, оны белгілі мерзімде Е. беруге міндеттенген.

Ескере кететін жағдай, даулы үйді П. банкке кепілдікке қойып 7 500 АҚШ долларын не-сиеге алған. Алайда келісімдегі міндеттеменің мерзімінде орындалмауына байланысты, банк талапкердің үйін жария ету арқылы 12 000 АҚШ долларына Е.-ге сатқан. Бірақ құны 72 000 АҚШ доллары тұратын үйді өте төмен бағаға сату əділдікке жатпайтындығын ескеріп, тарап-тар өзара бітімгершілік келісімге келіп, П. үйін өзіне қалдыру үшін Е.-ге 20 000 АҚШ долларын беруге, екеуі үйді сатып алу-сату шартын жасауға келіскен.

АІЖК 21-бабы 2-тармағының талаптарына сəйкес, заңды күшіне енген сот шешімдері, ұйғарымдары, қаулылары, бұйрықтары барлық мемлекеттік органдар, заңды тұлғалар, лауа-зымды адамдар мен азаматтар үшін бірдей міндетті жəне Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында мүлтіксіз орындалуға тиіс.

Бірақ Е. сот ұйғарымын орындаудан бұлтарып, нотариус арқылы даулы үйді өзінің қызы А.-ға сыйға беріп жіберген. Осылайша жауапкер заң талаптарын өрескел бұзған.



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010


А. алаңы - 0,0996 гектар жер учаскесіне акті алып, тұрғын үй мен жер учаскесін өзінің атына мемлекеттік тіркеуден өткізіп, даулы үйді Ұ.-ға 8 750 000 теңгеге сатқан.

Ұ. үйді, оның тұрған жерін өз атына заңдастырып, кепілдік келісім шарты бойынша банк-тен 47 000 АҚШ долларын несиеге алған.

Бұл орайда Ұ.-ны аталған үйдің адал сатып алушысы жəне меншік иесі деп тануға негіз жоқ деген бірінші сатыдағы сот тұжырымын орынсыз деп санауға негіздер жоқ. Себебі, үйдің даулы екенін, онда үйдің иесі П. отбасы мүшелерімен тұрып жатқанын Ұ. білген. Соған қарамастан үйді сатып алған.

АІЖК 387-бабының 3-бөлігіне сəйкес, материалдық нормалардың немесе іс жүргізу құқығының едəуір бұзылуы соттың заңды күшіне енген шешімдерін, ұйғарымдарын, қаулыларын қадағалау тəртібімен қайта қарауға негіз болады.

Апелляциялық сатыдағы сот дауды дұрыс шешу үшін маңызы бар мəн-жайлар шеңберін дұрыс анықтамай, талапкердің уəждерін зерделемей, іс бойынша шешім шығарарда материалдық нормалардың талаптарын бұзуға жол берген. Сондықтан талапкердің осы жөніндегі уəждері назар аударарлық жағдайлар, өйткені Ұ.-ның іс-əрекеттері АК 261-бабының талаптарына қайшы келетіндігі сот мəжілісінде дұрыс анықталған.

Сонымен қатар, тараптар арасында мəмілелер жасалған кезде АК 158-бабының 1-тар-мағының талаптары сақталмағандығы айқындалған.

Істің осындай тұрғысында апелляциялық сатыдағы соттың қаулысы бұзылуға, бірінші сатыдағы сот шешімі күшінде қалдырылуға жатады.

АІЖК 398-бабы 4-бөлігінің 4) тармағын басшылыққа алып, Жоғарғы Соттың қадағалау сот алқасы апелляциялық сатыдағы сот қаулысын бұзып, аудандық соттың шешімін күшінде қалдыруға, П.-ның қадағалау шағымын қанағаттандыруға қаулы етті.

● ● ●

№ 2 нөмірде Талдау. Түсіндіру. Тұжырым. айдарында

«Тұрғын үй-жайға меншік құқығы туралы даулар бойынша сот практика-сына шолу.

Талап арыздарды қабылдау тəртібін сақтау»;«Соттардың 2009 жылы сот төрелігін жүзеге асыруының қорытындысы

бойынша анықтама»;«Заңнамадағы жаңалықтар» айдарында Қазақстан Республикасының 2009

жылғы заңдарына шолу беріледі.

3131

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010

ТАЛДАУ . ТҮСІНДІРУ . ТҰЖЫРЫМ .ТАЛДАУ . ТҮСІНДІРУ . ТҰЖЫРЫМ .

Республика соттарының 2009 жылдың бірінші жартыжылдығында міндеттемелерді (тұрақсыздық айыбы, кепіл, кепілпұл, кепілдік, кепіл болушылық) орындауды қамтамасыз етумен байланысты

азаматтық істерді қарау практикасына шолу

Есепті кезеңде республика соттарына шарттарды жасаумен, өзгертумен, бұзумен жəне шарт міндеттемелерін орындаумен байланысты 63 156 өтініш түсті. Олардың ішінде шешім шығарумен 47 796 іс қаралды, оның ішінде қанағаттандырылғаны – 23 136, қанағаттандырудан бас тартылғаны – 1 699.

2008 жылдың бірінші жартыжылдығында республика соттарына 60 625 өтініш түсті, олардың ішінде шешім шығарумен 42 449 іс қаралды, оның ішінде талаптардың қанағаттандырылғаны – 18 847, талаптан бас тартылғаны – 994. Осылайша, 2009 жылдың бірінші жартыжылдығында түскен жəне қаралған істердің саны 2008 жылдың ұқсас кезеңімен салыстырғанда, тиісінше 4,2% жəне 12,6% өсті.

«Азаматтық істерді қарау бойынша аудандық жəне оларға теңестірілген соттардың жұмысы туралы есеп» № 2 нысандағы статистикалық есебіне сəйкес, міндеттемелерді (тұрақсыздық айыбы, кепіл, кепілпұл, кепілдік, кепіл болушылық) орындауды қамтамасыз ету-мен байланысты даулар бойынша жеке жол қарастырылмағанын атап өту қажет. Даулардың аталған санатындағы істер «Азаматтық істерді қараудың қозғалысы жəне нəтижелері» - «Шарт-тарды жасаумен, өзгертумен, бұзумен жəне шарт міндеттемелерін орындаумен байланысты даулар» А кестесінің 30 жолына жатады. Алайда апелляциялық жəне қадағалау сатыларының статистикалық есептерінде (№ 7 нысан «Апелляциялық сатыдағы соттардың апелляциялық шағымдар жəне наразылықтар бойынша азаматтық істерді қарау жөніндегі жұмысы туралы есеп», Б кестесі, 26 жол «Міндеттемелерді орындауды қамтамасыз етумен байланысты дау-лар (кепіл, кепілдік, кепілпұл, тұрақсыздық айыпақы) даулардың аталған санаттары бойын-ша жеке жолдар көзделген». Істердің аталған санаттары бойынша қадағалау сатысының статистикалық есептілігін қарау нəтижесі № 9 нысандағы статистикалық есептіліктің 27 жолын-да қарастырылған).

Біздің пікірімізше, бір санаттағы істерді əртүрлі сот сатыларының түрліше жіктеуі сот дау-ларын сапалы есепке алуға жəне талдауға септігін тигізбейді.

Міндеттемелерді орындауды қамтамасыз етумен байланысты барлығы 2 362 іс зерде-ленді.

Аталған санаттағы істер бойынша нормативтік базаны – Қазақстан Республикасының Конституциясы, Азаматтық кодексі, «Жылжымайтын мүлiкке құқықтарды жəне онымен жаса-латын мəмiлелердi мемлекеттiк тiркеу туралы» Қазақстан Республикасы Президентiнiң заң күшi бар Жарлығы, «Жылжымайтын мүлікке құқықтарды жəне онымен жасалатын мəмілелерді мемлекеттік тіркеу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы, «Мемлекеттік сатып алулар туралы» Заң, «Жылжымайтын мүлік ипотекасы туралы» Заң, «Ақша төлемдері мен аударым-дары туралы» Заң, «Қазақстан Республикасындағы банктер жəне банк қызметі туралы» Заң жəне басқа құрады.

Зерделеу көрсеткендей, міндеттемелерді орындауды қаматамасыз етумен байланысты істердің негізгі саны қызмет көрсетуге (коммуналдық, көлік) банк займдарын ұсыну жөнінде, кепілді, жеткізуді, мемлекеттік сатып алуларды, тауар несиелерін, сақтандыруды рəсімдеу жөніндегі шарттардан жəне т.б. туындайды.

Азаматтық құқықта міндеттемелерді орындауды қамтамасыз ету тəсілдері деп, борышқордың міндеттемелерді тиісінше орындауын ынталандыратын жəне несие берушілердің мүдделерін қорғауды қамтамасыз ететін заңнамамен немесе шартпен көзделген мүліктік сипаттағы арнайы шараларды түсінеміз.

АК-нің 292-бабына сəйкес, міндеттемелерді орындауды қамтамасыз ету тəсілдері мыналар болып табылады: тұрақсыздық айыбы, кепіл, борышқордың мүлкін ұстап қалу, кепіл болушылық, кепілдік, кепілпұл жəне заңнамамен немесе шартпен көзделген басқа да тəсілдер.



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010


Тұрақсыздық айыбы

Тұрақсыздық айыбы – бұл міндеттемелерді тиісінше орындауды қамтамасыз ету жəне азаматтық құқықтарды қорғау тəсілі. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінде ол айыппұл жəне өсімпұл ретінде көзделген.

Тұрақсыздық айыбы сияқты, айыппұл - бұл борышқор мiндеттемесiн орындамаған не-месе тиiсiнше орындамаған ретте, несие берушiге төлеуге мiндеттi заңмен немесе шартпен белгiленген ақша сомасы. Өсімпұлдан айыппұлдың айырмашылығы - бір жолғы өндірілетін сома болып табылады.

Өсімпұл дегеніміз – бұл заңнамамен немесе шартпен белгіленген міндеттемені бұзған тарап төлейтін, өсімімен үздіксіз есептелетін ақша сомасы. Белгілеу негіздері бойынша тұрақсыздық айыбы шартты немесе заңды (яғни, сол немесе өзге заңда тікелей қарастырылғандай) бола-ды.

Сот практикасын зерделеу, соттардың міндеттемелерді орындау бойынша заңнама ере-желерін негізінен дұрыс қолданатынын көрсетті. Сонымен қатар заң нормаларын қолданған кезде соттар қателікке жол беруде.

АК-нің 152-бабына сəйкес, кəсiпкерлiк қызмет үдерiсiнде жүзеге асырылатын мəмiлелер, мəмілелерді жасау кезiнiң өзiнде орындалатындарынан басқасы жазбаша түрде жасалуға тиіс. Ұқсас талаптар 100 АЕК сомасынан жоғары жасалған мəмілелерге қойылады. Мұнда, тараптар шарт жасасу сатысында шарттың елеулі жағдайларын келісумен қатар, міндетте-мелерді орындауды қамтамасыз ету бойынша өзара жауапкершілікті қарастыруға да құқылы. Егер АК-нің 294-бабына сəйкес, заң шығарушы тұрақсыздық айыбы бойынша оны сақтамау акцессорлық міндеттеменің жарамсыз болып табылуына əкеліп соқтыратын келісімнің жазба-ша түрде болуын көздесе, мəміленің қарапайым жазбаша нысанын сақтамау оның жарамсыз болып табылуына əкеліп соқпайды, тек оның жасалуын куəгерлік айғақтар бойынша тараптар-ды растау мүмкіндігінен айырады. Қолданыстағы азаматтық заңнамада жекелеген азаматтық-құқықтық мəмілелер бойынша міндеттемелердің тиісінше орындалуына бағытталған бірқатар нормалар қарастырылғанына қарамастан, соттар Азаматтық кодекстің Ерекше бөлімінің ере-желерін үнемі қолданбайды, ал пайда болған дау тек қана құқықтың жалпы нормаларының ұстанымдары бойынша шешіледі.

Осылайша, «Теплостройивест» ЖШС 2004-2005 жылдар кезеңінде тиеп жөнелтілген ТМҚ үшін АК-нің 353-бабымен қарастырылған ережелер бойынша есептелген 1 211 844 теңге мөлшеріндегі заңды тұрақсыздық айыбымен қоса 4 458 859 теңге сомасындағы борышты «Теплостройсервис» ЖШС-інен өндіріп алу туралы талап арызбен жүгінді. Жамбыл облысы мамандандырылған ауданаралық экономикалық сотының (бұдан əрі-МАЭС) шешімімен та-лап толық көлемде қанағаттандырылған. Алайда апелляциялық сатыдағы сот, сот шешімін тұрақсыздық айыбын өндіру бөлігінде күшін жойып, талаптан бас тарту туралы жаңа шешім қабылдады. Өзінің құқықтық ұстанымының негізі ретінде алқа, тараптар өнімді жеткізудің мер-зімі мен төлемін келіспегендігін атап көрсетті. Сондай-ақ алқа, несие берушінің сотқа дейінгі тəртіпте өнім үшін төлем жөнінде талап қойған дəлелдемесінің жоқтығын жəне АК-нің 277-ба-бына сəйкес, міндеттемені орындаудың талап ету мерзімін анықтау мүмкіндігінің болмауына байланысты, мəні бойынша ақша қаражаттарын пайдаланғаны үшін пайызы болып табыла-тын заңды тұрақсыздық айыбын өндіру үшін негіз жоқ деп санайды.

Сонымен қатар, алқа шот-фактуралармен жəне ТМҚ қозғалысы туралы бухгалтерлік құжаттармен расталған, тараптар арасындағы өндірістік-техникалық мақсаттағы өнімдерді са-тып алу-сату шартын жасау фактісіне дау келтірген жоқ. Алайда апелляциялық сатыдағы сот, төлеу мерзімінің ұзартылуымен тауарды несиеге алу жөніндегі келісімнің жəне т.б. болмауы жағдайында, тауарды немесе тауарға билік ету құжаттарын алғаннан кейін өнім ақысын кешік-тірмей төлеу бойынша міндеттемелерді сатып алушыға жүктейтін АК-нің 439-бабының ереже-лерін назарға алмаған.

Сатып алушы тауар ақысын мерзімінде төлеуден жалтарған жағдайда, сатушы, жоғарыда келтірілген баптың 3-тармағына сəйкес, одан тауар ақысын төлеудi жəне АК-нің 353-бабына сəйкес тұрақсыздық айыбы талап етуге құқылы жəне бұл жағдайда талапкер осылай жасаған.

3333

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


Сотқа, АК-нің 293-бабында несие берушінің залалдарымен көрінеу мөлшерлес болмаған жағдайда өндіруге жататын тұрақсыздық айыбы мөлшерін азайту құқы берілген. Сот практи-касын зерделеу, соттардың тиісті өтінімдер болған жағдайда тұрақсыздық айыбы мөлшерін төмендету туралы мəселені толығымен негізді жəне объективті шешетінін растауға мүмкіндік береді.

Бірқатар жағдайларда сот сатылары, жауапкерлердің қаржылық ауыр жағдайлары, не-сие берушілердің залалдардың ұлғаюына əкелген бұзылған құқықтарын қорғау бойынша ша-раларды уақтылы қабылдамауы сияқты факторларды, не болмаса міндеттемені орындау-ды өткізіп алған əрбір күні үшін ағымдағы санкцияларын жауапкершілік ретінде қарастырып жасаған шарт жағдайларының лажсыздығын назарға алады. Мұнда соттар, тұрақсыздық айы-бын өндіру өтемақы сипатында болатынын жəне бірінші кезекте жəбірленуші тарапқа келтіріл-ген залалдардың өтелуіне бағытталғанын есепке алады, өйткені АК-нің 351-бабына сəйкес, жалпы ереже бойынша егер заңда немесе шартта өзгеше көзделмесе, залалдар, тұрақсыздық айыбымен жабылмаған бөлiгiнде өтеледi.

Оңтүстік Қазақстан облысының МАЭС-ы ұсынылған автокөлік қызметтерін төлеу бойын-ша «Статус» ЖШС-нан «Астана-Моторс» ЖШС-ның пайдасына берешек сомасын өндіру ту-ралы дауды шеше отырып, талапкерге келтірілген нақты залалдардың жəне санкциялардың сəйкессіздігіне сүйеніп, өндіруге ұсынылған негізгі борыш сомасы 195,5 млн. теңге мөлшеріндегі ағымдық тұрақсыздық айыбын (өсімпұл) негізімен 49,9 млн. теңгеге төмендеткен.

Осыған ұқсас, Тараз қалалық сотының шешімімен «Қазақстанның несие ұйымы» ЖШС-нің алдындағы жауапкер Б.-ның 13,8 мың теңге мөлшеріндегі негізгі борышы мен одан өндіруге ұсынылған 95 мың теңгеден жоғары тұрақсыздық айыбы арасында нақты сəйкессіздік анықталып, бұл тұрақсыздық айыбы 10 мың теңгеге дейін төмендетуге негіз болған.

АК-нің 297-бабын қолдану туралы мəселе соттың қарауы бойынша кез-келген сатыда шешілуі мүмкін екендігін атап өту қажет.

Бірінші сатыдағы сот «Қазақстан Республикасы Көлік жəне коммуникация министрлігінің Автомобиль жолдары комитетінің Ақмола департаменті» ММ-нің «Қазжолқұрылыс» ЖШС-нан тамыз жəне қараша айларында (тиісінше 8 жəне 7 күн) жұмысты орындау мерзімін өткізіп алғаны үшін өндіруге берген 1 362 118 теңге мөлшеріндегі шарттық тұрақсыздық айыбын 50%-ға дейін, ал азаматтық істер жөніндегі алқа 140 000 теңгеге дейін төмендеткен.

Осыған ұқсас, «КазПАКО» ЖШС басқа мердігерден өндіруге тиіс тұрақсыздық айыбы мөлшері 682 000 теңгеден 100 000 теңгеге төмендетілген.

Сот сатылары өздерінің шешімдерінің негізінде жұмысты орындаудың айлық мерзімдерінің бұзылуын жəне тапсырыс берушінің шығындарының жоқтығын, тұтас алғанда шарт бойынша жұмыс көлемінің орындалғанын көрсетіп отыр.

Сонымен бірге, АК-нің 297-бабына сəйкес, тұрақсыздық айыбын төмендетуге жалғыз негіз, оның несие берушінің шеккен залалдарымен сəйкессіздігі, бірақ кейде соттар заңның аталған нормасының ережелерін кеңінен түсіндіреді жəне борышқорлардың ауыр қаржылық жағдайын көрсете отырып борышқорды жауапкершіліктен толық көлемде босатады. Осы негізбен аза-маттар А., В. «Астана-Финанс» МКО-мен жасаған шарт зайымы бойынша өсімпұл төлеуден босатылған. Алайда Талдықорған қалалық сотының аталған шешімдері апелляциялық тəртіпте тұрақсыздық айыбын төмен мөлшерде өндірумен өзгертілген.

Істерді зерделеу көрсеткендей, соттардың тұрақсыздық айыбының мөлшерін төмендетуіне бір ғана негіз, оны қолдану аясы тек нақты сəйкессіздік жағдайларымен жəне несие беруші шеккен залалдармен шектелсе де, АК-нің 297-бабы болып табылады.

Соттардың, АК-нің 353-бабында түсінігі мен мазмұны ашып көрсетілген, заңды тұрақсыздық айыбын қолдану мəселелеріне келетін болсақ, ақша қаражаттарын заңсыз пайдаланғаны үшін ұқсас жауапкершілік, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің қайта қаржыландыру ставка-ларынан шығатын өсімпұл төлеу бойынша жауапкершілік еңбекақыны төлеуді кешіктірген жағдайда жұмыс берушіге жүктелетін еңбек заңнамасының нормаларымен қарастырылғанын да атап өткен жөн.

Төменгі сатыдағы соттар даулардың аталған санаттары бойынша тұрақты практика қалыптастыруда, істер Еңбек кодексінің 134-бабы 4-тармағының талаптарын ескере отырып қаралуда.



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010


«БТА-Ипотека» ипотекалық ұйымы» АҚ өткізген сауда-саттықта Т. кепілге берілген пəтерді сатып алған. Кезегінде өткізілген сауда жəне кепіл мүлікті сатып алу-сату шарты кепіл-ге салушының талап арызы бойынша сот тəртібімен жарамсыз деп танылған. Алайда сауда-ны ұйымдастырушы бір жарым жыл бойы сауданы жеңіп алған адамға ақша қаражаттарын ерікті түрде қайтарудан жалтарып жүрген, бұл жағдай сатып алушының, ақша қаражаттарын заңсыз пайдаланғаны үшін 728 700 теңге мөлшеріндегі заңды тұрақсыздық айыбын ипотекалық ұйымнан өндіру жөнінде талап қоюмен сотқа жүгінуіне негіз болған. Бірінші сатыдағы сот (Маңғыстау қалалық соты) жəбірленуші тараптың талаптарын толық көлемде қанағаттандыра отырып, қолданылатын құқық негізсіз байып кету салдарынан деликтілік міндеттемелерді рет-тейтін Азаматтық кодекс нормалары болғанымен, даулы құқықтық қатынастарға АК-нің 917-ба-бын (зиян келтiргенi үшiн жауаптылықтың жалпы негiздерi) қате қолданған.

Бірқатар жағдайларда талапкерлердің өздері АК-нің 353-бабы бойынша олардың алдын-да контрагенттің ақша міндеттемелері болмағанның өзінде тұрақсыздық айыбын өндіру тура-лы мəселені қате қояды.

В. үлестік қатысу шарттары шегінде Алматы қаласында екі пəтер сатып алу жөніндегі құжаттарды талап ету туралы талап арызымен құрылыс салушы «Алматы мұражайлары» ЖШС-не жүгінді жəне сонымен қатар, пəтерді заңсыз ұстап тұрғаны үшін АК-нің 353-бабында қарастырылған тұрақсыздық айыбы түрінде айыппұл санкциясын өндіріп алу туралы мəселе қойды. Алматы қалалық сотының алқасы санкцияны өндіріп алу бөлігінде талапкердің талап арызын қанағаттандырудан бас тарта отырып, мердігердің тарапынан пəтерді ұстап тұрғаны үшін айыппұл төлеу жөніндегі келісімнің болмағанын жəне мердігердің үлескер алдында қандай да бір ақшалай міндеттемелерінің болғанын талапкердің дəлелдемегенін көрсетті, ал бұл жағдайда «Алматы мұражайлары» ЖШС заңды тұрақсыздық айыбы бойынша жауапты болмайды. Бұл ретте, мердігер шарттың ережелерін сақтамаған кезде талапкердің шарттық тұрақсыздық айыбын өндіріп алу құқығын жоғары тұрған сот сатылары оған түсіндірген.

Құрылыс компанияларының мердігерлік шарттары немесе тұрғын үй құрылысындағы үлестік қатысу шарттары бойынша міндеттемелерін бұзу жаппай сипатқа ие болғандығына байланысты үлескерлер мен құрылыс салушылар, тапсырыс берушілер мен мердігерлер ара-сында мерзімін өткізіп алған тараптан шарттық немесе заңды тұрақсыздық айыбын өндіріп алу жөніндегі даулардың саны едəуір артты.

Осы санаттағы даулар бойынша сот практикасының белгілі бір тұрақтылығына қарамастан, жекелеген кемшіліктер де орын алған. Атап айтқанда, соттар АК-нің 351-бабында бекітілген тұрақсыздық айыбының есептік сипатын ескере бермейді, онда залалдар тұрақсыздық айы-бымен жабылмаған бөлігінде толтырылуы тиіс, алайда, бірінші сатыдағы соттардың жіберген қателіктері, əдетте, апелляциялық жəне қадағалау іс жүргізу сатысында түзетіледі.

А. «Бурлингазстрой» АҚ-нан 12 789 449 теңге сомасында залалды жəне 6 589 083 теңге сомасында міндеттемелерін орындауды бұзғаны үшін заңды тұрақсыздық айыбын өндіріп алу туралы талап арызбен сотқа жүгінген. Астана қаласы Алматы аудандық сотының шешімімен «Бурлингазстрой» АҚ-дан А. пайдасына 12 789 449 теңге сомасында залал, 4 596 698 теңге мөлшерінде тұрақсыздық айыбы өндірілді. Астана қалалық сотының азаматтық істер жөніндегі алқасының қаулысымен сот шешімі өзгертіліп, 4 596 698 теңге сомасында тұрақсыздық айы-бын өндіріп алу бөлігінде оның күші жойылды, талап арыздың осы бөлігін қанағаттандырудан бас тартылды. Қалалық соттың қадағалау алқасының қаулысымен бұрын қабылданған сот ак-тілері өзгертілді, А. пайдасына өндірілген залалдар сомасы 12 789 449 теңгеден 4 072 548 теңгеге дейін азайтылды. «Бурлингазстрой» АҚ-нан А. пайдасына 760 604 теңге мөлшерінде қайта қаржыландыру ставкасы өндірілді.

Жоғарғы Соттың қадағалау алқасының қаулысымен төменгі қадағалау сатысының қаулысы өзгертіліп, апелляциялық сатыдағы соттың қаулысы күшінде қалдырылды. Апелляциялық сатыдағы сот тұрақсыздық айыбын өндіріп алудан бас тарта отырып, несие берушінің заңды тұрақсыздық айыбын талап ету құқығын дауламай, оны төлеу міндеттінің тараптардың келісімі-мен көзделгеніне не көзделмегеніне қарамастан, залалдар мен тұрақсыздық айыбының арақатынасын реттейтін АК-нің 351-бабының ережелерін басшылыққа алған. Ол бойынша, егер заңнамада өзге қарастырылмаса, залалдар тұрақсыздық айыбымен жабылмаған бөлiгiнде толтырылуға жатады (шектеулі жауапкершілік).

3535

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


Осы жағдайда, талапкер қойып отырған залалдар мөлшері заңды тұрақсыздық айыбы мөлшерінен артық болғандықтан бірінші сатыдағы сот тұрақсыздық айыбының есептік сипатын қолданып, оны өндіріп алуға жататын залалдар есебіне жатқызуы тиіс еді. Алайда АК-нің 351-бабын дұрыс түсіндірмеу жəне дұрыс қолданбау нəтижесінде сот жауапкерден залалды да, тұрақсыздық айыбын да өндіріп алған, ол дұрыс емес.

С. «Niko» ЖШС-нің 2008 жылғы 15 қаңтардағы тұрғын үй ғимараты құрылысын салуға үлестік қатысуы туралы шарт бойынша өзінің міндеттемесін орындамағанын дəлел ретінде ала отырып, одан заңды тұрақсыздық айыбын, өсімпұл түріндегі тұрақсыздық айыбын өндіріп алу туралы талап арызбен сотқа жүгінген.

Алматы қаласы Жетісу аудандық сотының 2009 жылғы 17 сəуірдегі шешімімен талап арыз толық көлемде қанағаттандырылған.

Алайда АК-нің 353-бабына сəйкес, «Niko» ЖШС-нен С.-ның пайдасына тұрақсыздық айы-бын өндіріп алу бөлігіндегі соттың қорытындысы мынадай негіздер бойынша дұрыс емес. Бұл оқиғада міндеттемелерді орындау мерзімін өткізіп алғаны үшін сот қосарланған жауапкершілік-ті қолданған.

Жоғарыда көрсетілгендей, келісілген тұрақсыздық айыбына қосымша немесе үстеме өндіріп алынатын тұрақсыздық айыбы емес, тараптардың келісімінде қарастырылған-қарастырылмағанына қарамастан, заңнамада белгіленген тұрақсыздық айыбы заңды деп та-нылады. Бұдан басқа, АК-нің 353-бабы ақша мiндеттемесiн орындамау салдарынан бiреудiң ақшасын заңсыз пайдаланғаны не оларды төлеу мерзiмiн өткiзiп жiбергенi, не оларды негiзсiз алғаны немесе басқа адамның есебiнен сақтағаны үшiн жауапкершілікті реттейді, бірақ талап-кер алдында жауапкердің қандай да болмасын ақшалай міндеттемесі жоқ, өйткені шарттың ережелері бойынша жауапкер өзіне тұрғын үй құрылысын салып, үлестік қатысушыға үлесін беру міндеттемесін алған, яғни затты заттай беру міндеттемесі көзделген, ал міндеттеме-лерді заттай орындауға қатысты қандай да болмасын заңды тұрақсыздық айыбы заңнамада қарастырылмаған.

Кепіл

Соттар кепілден туындаған дауларды қараған кезде азаматтық заңнаманың, «Жылжы-майтын мүлік ипотекасы туралы» Заңның нормаларын басшылыққа алады. Бірқатар арнайы нормативтік актілер мүліктік құқықтарды не су, теңіз, əуе көлігінің объектілері сияқты ерекше мүлікті кепілге беру ерекшеліктерін реттейді. Мысалы, «Жер қойнауы жəне жер қойнауын пай-далану туралы» Заңның 14-бабына енгізілген жаңа нормаларға сəйкес, жер қойнауын пайда-лану құқығын кепілге беруге құзыретті органның 45 күн ішінде берілетін рұқсатымен ғана жол беріледі. Жер қойнауын пайдалану құқығын кепілге қойып алынған несие келісім-шарттық мін-деттемелерде көзделген жер қойнауын пайдалану мақсатында ғана пайдаланылуы тиіс.

«Жауапкершілігі шектеулі жəне қосымша жауапкершілігі бар серіктестіктер туралы» Заңның 43-бабы серіктестіктің бүкіл мүлкін кепілге беру туралы шешім қабылдауды жалпы жиналыстың ерекше құзыретіне жатқызған, оның үстіне шешім бірауыздан қабылдануы тиіс.

Жер учаскелерін жəне жер пайдалану құқығын кепілге берудің ерекшеліктері Жер кодексінің 8-тарауымен реттеледі. Жер кодексінің 77-бабымен жер учаскелерін 5 жылға дейін-гі мерзімге жалға беру шарттары қысқа мерзiмдi өтеулi уақытша жəне өтеусiз уақытша жер пайдалану құқығын кепiлге беруге тыйым салынған, ал АК-нің 303-бабына сəйкес, мерзімді мүліктік құқық (мысалы, кəсіпорынды, ғимаратты, құрылысты немесе оның бөлігін жалға беру құқығы) оны қолдану мерзімі шегінде кепіл заты бола алады.

Сондай-ақ, бөлінетін немесе бөлінбейтін жер учаскелерін бір уақытта кепілге қоймаған жағдайда, ғимараттар мен құрылыстарды кепілге беруге жол берілмейді.

Жер кодексінің 79-бабымен ортақ үлестік жəне бiрлескен меншiктегi жер учаскелері мен жер пайдалану құқығын кепілге қою рəсімі реттелген.

«Акционерлік қоғамдар туралы» Заңда мүлікті кепілге қоюды қоса алғанда, қоғамның 25% жəне одан да көп активтеріне билік ету жөніндегі ірі мəмілелерді қоғам жасасуын Директорлар кеңесімен келісу рəсімі қарастырылған.



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010


АК-нің 159-бабында қарастырылған негіздер бойынша мүдделі тұлғалар кепіл шартын даулаған кезде сот практикасының белгілі бір ауытқуы байқалады.

Мəселен, «Акмоласвязьстрой» АҚ Қорғалжын тас жолы бойындағы тұрғын-үй кешені құрылысы бойынша міндеттемелерді дер кезінде орындауды қамтамасыз етуге «Астана-Не-движимость» АҚ-мен жасалған өндірістік үй-жайлар мен ғимараттарды кепілге қою шартын жа-рамсыз деп тану туралы талап арызбен сотқа жүгінді. Мердігердің талап арызына даулы мүлікті кепілге беруге қоғамның Директорлар кеңесі келісімінің болмауы жəне ірі мəміле жасау үшін қолданыстағы заңнамаларда белгіленген талаптарды ұстанбағаны себеп болып отыр. Бірінші сатыдағы сот талап арызды қанағаттандырды, даулы кепіл шарты Директорлар кеңесінің 2006 жылғы 3 тамыздағы отырысы хаттамасының жалған болуына жəне активтердің кепілдік құны едəуір төмендетілуіне байланысты жарамсыз деп танылды.

Астана қалалық сотының азаматтық істер жөніндегі алқасы бірінші сатыдағы соттың шешімін бұза отырып, кепіл берушінің əрекетін күрделі құрылысқа арналған мердігерлік шарт бойынша жауапкершіліктен бұлтару ретінде саралады, «Астана-Недвижимость» АҚ кепіл ұстаушы ретінде қоғамның лауазымды тұлғалары тарапынан жарғылық құзыреттің бұзылуына жол бергені туралы хабарсыз болды деп танып, АК-нің 159-бабының 11-тармағы бойынша мəмілені жарамсыз деп тану үшін негіз таппады.

Жоғарғы Соттың қадағалау алқасы Бас прокурордың міндетін атқарушының наразылығы бойынша жасалған сот актілерінің заңдылығын тексеріп, бірінші сатыдағы соттың дəйектерін сенімді деп таныды. «Акционерлік қоғамдар туралы» Заңның 74-бабының талаптарына байла-нысты, ірі мəмілелерді жасауға қойылатын талаптарды сақтамау олардың жарамсыздығына əкеп соғатындықтан, АК-нің 157-бабының 1-тармағына сəйкес дауланып отырған шартты жа-рамсыз деп таныды.

Алқа мəмілені жарамсыз деп танудың негізі Азаматтық кодекспен ғана шектелмейді, басқа да заңнамалық актілермен қарастырылуы мүмкін деп санайды. «Нұрб0анк» АҚ-ның мерзімі өткен ссудалық берешектерді өндіріп алу жəне өндіріп алуды зат беруші «Дата-Сервис» ЖШС-нің кепілдік мүлкіне айналдыру туралы «Ақ Сұңқар» ЖШС-на, «Дата-Сервис» ЖШС-на талап арызы бойынша жəне «Дата-Сервис» ЖШС-ның жалғыз қатысушысы Ж.-ның үшінші тұлғаның міндеттемелері бойынша серіктестіктің мүлкін кепілге қоюға өзінің келісімінің болмауына бай-ланысты кепіл шартын жарамсыз деп тану туралы қарсы талап бойынша дау басқаша шешілді. Тиісті сыйақымен, тұрақсыздық айыбымен негізгі борыш сомасын өндіріп алу бөлігіндегі негізгі талап жөніндегі мəселе қандай да бір қиындық туғызбады. Бірінші сатыдағы сот ақшалай мін-деттеме жөніндегі талаптарды қарыз беруші есебінен қанағаттандырды. Кепілдің дауланған шарты «Дата-Сервис» ЖШС-ның жалғыз қатысушысы тарапынан ерікті ақаудың болмауы-на байланысты жарамсыз деп танылды, 2007 жылғы 7 тамыздағы шешімдегі оның қолының жалғандығы сот-графологиялық актісінің сараптамасымен расталды. Осылайша, несие бе-руші банк алдында зат беруші жауапкершіліктен босатылды. Алайда АК-нің 159-бабының 11-тармағына сəйкес, жарғылық құзыретті бұза отырып жасаған мəмілені жарамсыз деп тану үшін жол берілген бұзушылықтың болғаны туралы екінші тараптың (Банктің) хабардар болғанын дəлелденгенін талап ететін жағдайды көрсете отырып, Жоғарғы Соттың қадағалау алқасы басқа заңнамалық актілермен қарсы талапты қанағаттандыру үшін негіз таппады.

Мерзімі өткен ссудалық берешектерді кейін кепіл затына айналдырып өндіріп алу жөніндегі даулар сот практикасында неғұрлым жиі кездеседі. Негізгі міндеттемелерді орын-дауды қамтамасыз етуде кепіл беруші қойған мүліктің сипатына байланысты соттар істердің осы санатын Азаматтық кодекстің нормаларын жəне «Жылжымайтын мүлік ипотекасы туралы» Заңның ережелерін ұстана отырып қарайды.

Астана қаласы Алматы аудандық сотының шешімімен Астана қаласында орналасқан жалпы алаңы 486 м2, тұрғындық алаңы 155,9 м2 болатын тұрғын-үйге айналдыру жолымен сыйақыны, өсімақыны, комиссияны қоса алғанда, А. жəне У. 44 042 299 теңге мөлшеріндегі мерзімі өткен ссудалық берешекті өндіріп алу туралы «Казкоммерцбанк» АҚ-ның талабы сот ісін сырттай жүргізу тəртібінде қанағаттандырылды.

Б. жəне Л. 5,4 млн. теңгені өндіріп алуды қоса алғанда, бірлесіп заем алушылардың да, зат беруші Я.-нің де кепілдегі мүліктеріне айналдыра отырып, мерзімі өткен берешекті өндіріп алу туралы банктің талабы да осылайша қанағаттандырылды.

3737

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


Бастапқы сату бағасы бойынша дау туындаған жағдайда, соттар əдеттегідей, шешімді орындау барысында «Атқарушылық iс жүргiзу жəне сот орындаушыларының мəртебесi туралы» Заңның 43-бабында қарастырылған тəртіпте мүлікті қосымша бағалау жүргізіледі деп есептеп, мүліктің кепіл құнын көрсетеді. Кепілдегі мүлікті бағалау немесе қайта бағалау, соның ішінде 2008-2009 жылдары жылжымайтын мүлік бағасының құлдырауына байланысты ипотекалық тұрғын-үй заемдары жөніндегі мəселенің өзектілігін атап өткен жөн. Екінші деңгейдегі банктер кепіл шарттарын жасау сатысында, əдеттегідей, кепілді бастапқы кепіл құнына сата алмаған жағдайда кепілдегі мүлікті қайта бағалайтыны жөнінде кепіл берушінің құқығын көздейді. Барлық өңірлерде жылжымайтын объектілердің бастапқы кепілдік құнының едəуір төмендегені байқалатыны істерді зерделеуден көрінді. Мəселен, егер Маңғыстау облысында активтерді қайта бағалау нəтижелері бойынша активтердің құны 30-40% төмендесе, Алматы облысында бірнеше есеге төмендегені байқалады. Р. «Темірбанк» АҚ-нан несие алған күні кепілге беріл-ген мүліктің құны 9 257 950 теңгені құраса, сотқа талап қойылған күні 1 430 636 теңгені құрады, яғни, бастапқы кепіл құнынан 9 есеге арзан. М. кепілге қойған пəтері бастапқы кепіл құны бойын-ша 4 155 900 теңгеге бағаланса, Банк жүргізген қайта бағалау нəтижелері бойынша 1 545 500 теңгеге бағаланды. Екі жағдайда да Еңбекшіқазақ аудандық жəне Талдықорған қалалық сот-тары атқарушылық іс жүргізу шегінде несие берушілердің мүліктік талаптарын қанағаттандыру мүмкіндігіне сілтеме жасай отырып, өндіріп алуды кепіл мүлкіне айналдыру бөлігінде несие беруші банктердің талаптарын қанағаттандырудан бас тартты. Соттардың осы ұстанымдарын дұрыс деп айтуға болмайды.

Өндіріп алуды кепілдегі мүлікке айналдыруға АК-нің 317-бабының 2-тармағына жəне «Жы-лжымайтын мүлiк ипотекасы туралы» Заңның осыған ұқсас нормаларына (21-баптың 2-тармағы) байланысты, бір жағдайда ғана бас тартылуы мүмкін, ол– бұзылған негізгі міндеттеменің көлемі мардымсыз болса жəне ол кепіл затының құнынан анық мөлшерлес болмаса. Кепіл шарты сот тəртібімен жарамсыз деп танылған жағдайда несие беруші кепіл ұстау құқығын жоғалтады.

Жоғарыда келтірілген жағдайларда кепіл ұстаушы - банктің талаптарын қанағаттандырудан бас тарту үшін негіз болған жоқ. Кепілдегі мүліктің бағасы бойынша тараптар арасында келіс-пеушілік болған кезде сотқа кепілдегі мүліктің бастапқы сату бағасын айқындай отырып, қолданыстағы заңнамалардың талаптарын толық көлемде орындауы қажет болатын. Осы мəселенің елеулі мəні бар, өйткені, кейіннен сауда жасалмады деп танылған жағдайда кепілді несие беруші АК-нің 319-бабының 5-тармағына сəйкес, кепілге қойылған мүлікті, оның ағымдағы бағалану құны бойынша өз меншігіне айналдыруға құқылы.

Қолданыстағы заңнамаларда кепілдегі мүлік жоғалған, бүлінген, кепіл беруші кепіл ұстаушының келісімінсіз өз қалауы бойынша кепілдегі мүлікке иелік еткен жағдайда кепіл ұстаушының құқықтарын қорғауға бағытталған бірқатар шаралар бекітілген.

Кепіл заты кепіл ұстаушыда болған немесе болуға тиіс жағдайда соңғысы оны тіпті кепіл берушінің өзінің заңсыз иелік етуінен талап етуге құқылы екендігі АК-нің 316-бабымен қарастырылған.

Кепіл ұстаушыға, егер бұзушылық иеліктен айыруға байланысты болмағанның өзінде, оның құқығын қандай да болмасын бұзуды болдырмауға бағытталған негаторлық талап арыз беру құқығы ұсынылады.

АК-нің 313-бабына байланысты, кепілге қойылған мүліктің кездейсоқ жойылу немесе бүліну тəуекелі кепіл ұстаушыға жүктеледі. Жалпы ереже бойынша кепіл затын ауыстыруға кепіл ұстаушының келісімімен жол беріледі. Кепілге қойылған зат бүлінген немесе жоғалған жағдайда кепіл ұстаушы ақылға қонымды мерзімде кепілге қойылған затты қалпына келтіруге немесе оны басқа соған тең мүлікпен ауыстыруға құқылы.

Бүлінген кепілге қойылған мүлікті ауыстыру қолданыстағы азаматтық заңнамалармен кепіл берушінің міндетіне енгізілмеген, алайда, осы міндеттеме АК-нің 314-бабының жалпы мағынасынан туындайды.

Қарағанды облысының МАЭС шешімімен «Шағын кəсіпкерлікті қолдау қоры» АҚ-ның кепілге қойылған мүлікті ауыстыруға мəжбүрлеу туралы «SBS-Group» ЖШС-на талап арызы қанағаттандырылды, өйткені, бұрын кепілді қамтамасыз ету ретінде қойылған МКГС-100.1 мон-таждау краны кепіл берушінің кінəсі бойынша жөнделіп, қайта жарақтандырылғаны талапкердің айтуы бойынша расталған.



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010


АК-нің 321-бабының ережелеріне сəйкес, кепіл беруші кепілге қайта қою туралы ере-жені бұзған немесе ол несие берушінің келісімінсіз кепіл берушінің иелігінен кеткен, кепілге қойылған мүлік бүлінген, жоғалған немесе кепіл беруші кепілге қойылған мүлікті ауыстыру-дан бұлтарған жағдайда кепіл ұстаушы негізгі міндеттемелерді мерзімінен бұрын орындауды талап етуге құқылы. Кепілге қойылған мүлікті кепіл ұстаушыдан заңмен белгіленген тəртіпте мəжбүрлеп тартып алған (мүлікті реквизициялаған, тəркілеген немесе мемлекет меншiгiне алған) жағдайда кепіл ұстаушыға осыған ұқсас құқық берілген.

Азаматтық кодекс нормаларында кепіл ұстаушының келісімінсіз кепілге берілген мүлікті иеліктен шығару жөніндегі мəмілені даулауға кепіл ұстаушының құқығы қарастырылмаған. Алай-да «Жылжымайтын мүлiк ипотекасы туралы» Заңның 8-бабы осы олқылықты толықтырады

Жоғарғы Соттың қадағалау алқасы осы арнайы заңның ұстанымдарын басшылыққа алып, АТФ-Банкі мен ерлі-зайыпты Г.-лар арасында туындаған дауды Банктің кепілінде болған жылжымайтын мүлік объектісін жұбайының меншігіне беруді жəне кейін оны несие беруші банктің келісімінсіз жəне оған хабарламай үшінші тұлғаның пайдасына сатуды жарамсыз деп тану бөлігінде шешті.

Егер шартта немесе заңнамалық актілерде көзделген болса, борышкер негізгі міндетте-мені орындамаған жағдайда, кепіл ұстаушы кепілге берілген мүлікті, ипотеканы қоса алғанда, сот тəртібімен не соттан тыс тəртіппен өткізу арқылы өзінің талаптарын қанағаттандыруға құқылы.

Азаматтық кодексте кепіл затын соттан тыс тəртіппен өткізу үшін қандай да бір шекте-улер қарастырылмаған. Тек «Жылжымайтын мүлiк ипотекасы туралы» Заңда (24-бап) бір қатар шектеулер қарастырылған: жылжымайтын мүлік ипотекасына басқа тұлғаның немесе органның келісімі қажет болғанда жəне осындай келісім алынбағанда; қоғам үшiн елеулi та-рихи, көркемдiк немесе өзге де мəдени құндылығы бар жылжымайтын мүлiк ипотеканың мəні болғанда; сондай-ақ, ортақ меншiктегi жəне меншiк иелерiнiң қайсыбiрi кепiл ұстаушының та-лабын соттан тыс тəртiппен қанағаттандыруға жазбаша келiсiм бермеген жылжымайтын мүлiк ипотеканың мəні болғанда ипотеканы соттан тыс өткізуге жол бермейді.

Көрсетілген жағдайларда «Жылжымайтын мүлiк ипотекасы туралы» Заңның 24-бабы 3-тармағының императивтілігіне байланысты кепілге берілген мүлікке соттың шешімі бойынша ғана өндіріп алу шарасы қолданылады.

Төмен тұрған соттарда кепіл ұстаушы-несие берушілердің (негізінен екінші деңгейдегі банктердің) кепілге берілген мүлікті соттан тыс өткізу мүмкіндігі туралы келісімнің болуына қарамастан, ипотеканы сот тəртібімен өткізуге сүйену құқығы туралы мəселе туындайды. Кепіл ұстаушылар сот тəртібімен өткізу қажеттілігін, əдетте, кепіл берушілердің соттан тыс сауда-саттықтан жалтарып, заем беруші банкпен байланысты айырып, кепіл ұстаушыға талаптарын ашық аукцион рəсімі арқылы дербес қанағаттандыру мүмкіндігін бермеумен түсіндіреді.

Соттар жекелеген жағдайларда соттан тыс өткізу туралы бұзылмаған келісімнің болуы-на сілтеме жасап, кепіл ұстаушылардың өндіріп алуды кепілге берілген мүлікке аударып, оны кейіннен сот тəртібімен өткізу туралы талаптарды қанағаттандырудан бас тартады. Бұл ретте осы əдісті жақтаушылардың құқықтық ұстанымы АК-нің 2-бабында бекітілген шарт еркіндігі при-нципіне жəне азаматтық айналымға қатысушының заңмен бекітілген өзіне тиесілі құқықтарды өз қалауынша пайдалану құқығына, оның ішінде оларды қорғау құқығына негізделеді Бірқатар судьялардың пікірінше, кепіл ұстаушылар кепілге берілген мүлікті соттан тыс өткізу рəсімін таңдағанда, ипотекалық шартты жасасу сатысының өзінде-ақ соттан тыс қорғауға құқығын іске асырды.

Жекелеген судьялардың пікірінше, кепілге берілген мүлікті соттан тыс өткізу мүмкіндігі қарастырылған ереженің болуы, АІЖК-нің 153, 154-баптарының тəртібімен талап арызды қабылдаудан бас тартуға немесе оны қараусыз қайтаруға негіз болады, яғни соттан тыс өткізу туралы ереже кепіл шартынан алып тасталғаннан кейін ғана кепіл ұстаушы сотқа жалпы негіз-дерде жүгінуге құқылы.

Алайда бұл қате ұстаным болып табылады.Соттан тыс өткізу құқығы дауды реттеудің сотқа дейінгі сатысы болып табылады жəне АК-

нің 9-бабының 3-тармағына сəйкес, бұзылған азаматтық құқықтарын несие берушінің тікелей

3939

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


өзін-өзі қорғау əдістерінің бірі ретінде дəрежеленуі мүмкін. Кепіл ұстаушы дауды өз бетінше соттан тыс тəртіппен реттей алмайтын жағдайда, оған өзінің бұзылған құқықтарын қорғау үшін сотқа жүгінуге ештеңе кедергі болмауы тиіс.

Одан басқа, ипотекалық шарттарды салыстырып талдау кепілге берілген мүлікті со-ттан тыс өткізу туралы ереженің императивті сипатта емес екендігін, ол кепіл ұстаушы-не-сие берушінің құқығы екендігін жəне сот тəртібімен өткізу мүмкіндігін де қарастыратындығын көрсетті. Сонымен қатар, кепіл шарттарынан туындайтын дауларды соттан тыс тəртіппен реттеу мүмкін болмағанда, барлық даулар сот тəртібімен шешілетіндігі туралы ереже барлық кепілдік ипотекалық міндеттемелердің мəтіндерінде қарастырылған. Айтылғандардың негізін-де қолданылып жүрген заңнама нормалары да, ипотекалық келісімдер ережелері де мүдделі тараптың сотқа жүгініп қорғану құқығын шектемейтіні жəне оған кедергі болмайтыны туралы қорытынды жасауға болады. Азаматтық кодексті əзірлеушілер де осы ұстанымды қолдайды.

Осыған орай, бірқатар судьялардың кепілді сот тəртібімен өткізу туралы мəселені ипотекалық шарттың ережелеріне өзгерістер енгізгеннен кейін ғана қарау мүмкін екендігі ту-ралы ұсынысы, шын мəнінде, негізгі ақшалай міндеттеме бойынша туындаған дауды сот тəртібімен шешу жолын ұзартып, белгілі бір дəрежеде несие берушінің жəне борышкердің сот-та қорғану құқығын шектейді.

Сотта істі қарау барысында соттар негізгі қарыз сомасы мен ипотека мəні құнының сəйкессіздігіне байланысты өндіріп алу шарасын кепілге берілген мүлікке аударудан бас тар-тып, АК-нің 317-бабында бекітілген кепіл берушінің мүддесін қорғаудың құқықтық тетіктерін пайдалана алады немесе кепілге берілген мүлікті өткізуді бір жылға дейінгі мерзімге кейінге қалдыра алады (АК-нің 319-бабының 3-тармағы).

«Жылжымайтын мүлiк ипотекасы туралы» Заңның 21-бабының 4-тармағына сəйкес, дəлелді себептер болған жағдайда ипотеканы өткізу мерзімін кейінге қалдыру кəсіпкерлік қызметті жүзеге асырумен байланысты емес тұрғын үй немесе тұтыну заемдарын алған азаматтарға беріледі. Соттар дауларды заем шартын мерзімінен бұрын бұзу жəне заем қаражатының барлық сомасын қайтару бөлігінде қараған кезде, борышкер кінəсінің дəрежесін ескеріп, мерзімі өткен берешек сомасын жəне сотқа жүгінген күніне жиналған сыйақыны өндіріп алумен шектеліп, несие беруші банктің талабын қанағаттандырудан бас тарта алады. Одан басқа, аталған баптың 3-тармағының 3) тармақшасына сəйкес, сот өндіріп алу шарасын кепіл-ге берілген мүлікке аудару туралы шешім қабылдағанда, оның бастапқы сату бағасын белгі-леуге тиіс. Бұл келешекте тараптар (борышкер мен несие беруші) арасында ипотекалық шарт бойынша кепілге берілген мүлікті өткізуге байланысты дауларды болдырмауға мүмкіндік бе-реді.

Осындай санаттағы істерді зерделеу барысында бір де бір оқиғада несие беруші банктің кепілге берілген мүлікті соттан тыс өткізуден жалтаруына қатысты кепіл берушілер мен борыш-керлер тарапынан қандай да бір наразылық қойылмағанын атап өткен жөн. Керісінше, кепіл-ге берілген мүлік соттан тыс тəртіппен сатылған жағдайда, кепіл берушілер сенім білдірілген тұлғаның «Жылжымайтын мүлiк ипотекасы туралы» Заңның 25-29-баптарының талаптарын сақтамағанына байланысты сауда-саттық нəтижелерін даулайды.

АК-нің 249-бабына сəйкес, меншiк иесiнiң мiндеттемелерi бойынша өндіріп алу шарасын мүлiкке аудару меншік құқығын тоқтату негіздерінің бірі болып табылады. Бұл ретте АК-нің 251-бабының талаптарына сəйкес, егер шартта өзге қарастырылмаса, өндіріп алу шарасын мүлікке аудару сот тəртібімен жүргізіледі.

Сонымен, борышкерлер мен зат берушілер кепілге берілген мүлікті өз еркімен бе-руден жалтарғанда, дау сот тəртібімен ғана шешілуге тиіс. АІЖК-нің 153, 154-баптарында қарастырылған тəртіппен талап арыздарды қабылдаудан бас тартуға немесе оларды қараусыз қалдыруға ешқандай құқықтық негіз жоқ.

Сондай-ақ, соттарда кейіннен өндіріп алу шарасын кепіл мəніне аударып, мерзімі өткен несие берешегін өндіріп алу туралы талаптар бір мүліктік талап болып табыла ма əлде Салық кодексінің 535-бабымен қарастырылған мемлекеттік баж олардың əрқайсысы бойынша төленуге тиіс болатын екі дербес талап па деген сұрақ туындайды.



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010


Өзара ақшалай міндеттемелерді тудыратын мүліктік құқықтық қатынастар екінші деңгейдегі банктер мен борышкерлер арасындағы барлық несиелік қатынастардың негізгі мəні болып табылады.

Кепіл (ипотека) шарты АК-нің 292, 299-баптарының талаптарына сəйкес, негізгі ақшалай міндеттемені орындау мүмкіндігін қамтамасыз ететін қосымша міндеттеме болып табылады. Осыған орай, борышкер өзінің міндеттемелерін тиесілі орындамаған жағдайда, несие бе-руші қарыз сомасын өндіріп алу туралы талаппен сотқа жүгінген кезде АІЖК-нің 102-бабында көрсетілген ережелер бойынша белгіленетін талап қою бағасын, өндірілетін сома көлемін не-гізге алуы тиіс. Өндіріп алу шарасын кепілге берілген мүлікке аудару туралы талапқа қосымша мемлекеттік баж салынбайды.

Диспозитивтілік принципін ескере отырып, əрбір тарап дау барысында өзінің ұстанымын дербес анықтайды жəне соттарға талаптарды қою нысанын өтінім берушіге ұсынуға болмайды.

Осыған орай, өндіріп алу шарасын кепілге берілген мүлікке аудару туралы талап тіке-лей кепіл берушіге дербес тəртіппен қойылғанда, мемлекеттік баж мөлшері кепілге берілген мүліктің құнына байланысты есептелуі тиіс.

Кепіл мəні болып табылатын мүліктік құқықтарға (ұзақ мерзімді жер пайдалану құқығы, жал-дау құқығы, жер қойнауын пайдалану құқығы) өндіріп алу шарасын аудару туралы талаптарға салынатын мемлекеттік баж, олардың нарықтық құнын анықтау сауда-саттықты жүргізгенге дейін қиын болуына байланысты мүліктік сипаттағы талаптар ретінде есептеледі. Бұл ретте, зат берушілердің жауапкершілігі кепілге берілген мүлік құнымен шектелетінін соттар ескеруі тиіс.

Кепілпұл

Азаматтық заңнама бойынша кепiлпұл – бұл шарттың жасалуын дəлелдеу жəне оны орындауды қамтамасыз ету үшін уағдаласушы тараптардың бiреуi шарт бойынша өзiнен алы-натын төлем есебiнен екiншi тарапқа беретiн ақшалай сома.

Кепiлпұл туралы келiсiм кепiлпұлдың сомасына қарамастан жазбаша нысанда жасалады (АК-нің 337-бабы), алайда кепілпұл шартын нотариалдық түрде куəландыру міндетті емес.

Кепілпұл туралы келісім түрлі тəсілдермен:негізгі шартқа қосылып;жеке құжат ретінде;шарт бойынша тараптардан шығатын құжаттарды айырбастау арқылы;шарт жасасу туралы ұсыныс түскен тұлғаның оны қабылдау үшін белгіленген мерзімде

тиісті ақшалай соманы төлеу түрінде жасалуы мүмкін.Кепілпұлдың міндеттемені қамтамасыз ету тəсілі түріндегі мəні шарттың орындалмауын

болдырмау болып табылады.АК-нің 338-бабына сəйкес, мiндеттеменiң орындалуы басталғанға дейiн тараптардың

келiсiмi бойынша не олардың кiнəсiнсiз-ақ оны орындау мүмкiндiгiнің болмауы салдарынан міндеттеме тоқтатылған жағдайда, кепiлпұл қайтарылуы тиiс.

Шартты орындамау жауапты тарап үшін қолайсыз салдарды тудырады. Егер мiндеттеменiң орындалмауына кепiлпұл берген тарап жауапты болса, ол екiншi тарапта қалады, ал егер кепiлпұл алған тарап жауапты болса, ол екiншi тарапқа кепiлпұлдың екi еселенген сомасын төлеуге мiндеттi. Оның үстiне, шартта өзге қарастырылмағандықтан, мiндеттеменiң орындал-мауына жауапты тарап екiншi тарапқа кепiлпұл сомасын ескере отырып, шеккен залалдың орнын толтыруға мiндеттi.

Қ. О.-дан алған кепілпұл сомасын өзіне қалдыру туралы талаппен сотқа жүгінген. Қ.-ның уəждері мынадай: 2008 жылғы 18 сəуірде ол жəне жауапкер арасында кепілпұл туралы келісім жасалды, оның ережелері бойынша О. Ақтөбе қаласында орналасқан үй-жайды сату-сатып алу шартын орындауды қамтамасыз ету үшін ол берген 40 800 000 теңге есебінен Қ.-ға 10 080 00 теңге сомасында кепілпұл берген. Алайда бүгінгі күнге дейін кепілпұл туралы келісім жауап-кер О.-ның кінəсі бойынша орындалмаған, осыған орай ол кепілпұл сомасын өзіне қалдыруды сұраған.

4141

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


О.-ның кепілпұлды екі еселенген сомада өндіріп алу туралы қарсы талап арызының уəждері: келісім Қ.-ның кінəсі бойынша орындалмаған, себебі, ол үй-жайға ауырталықтардың жоқ екендігі туралы анықтама бермеген, сондай-ақ коммуналдық қызметтер мен бюджет алдындағы берешегін төлемеген.

Ақтөбе қалалық сотының 2008 жылғы 10 желтоқсандағы шешімімен Қ.-ның талабы қанағаттандырусыз қалдырылған. О.-ның талабы қанағаттандырылып, Қ.-дан оның пайдасына кепілпұлдың екі еселенген сомасы 20 160 000 теңге жəне 1 523 420 теңге, мемлекеттік баж бойынша шығындар 216 834 теңге сомасында өндірілген.

Ақтөбе облыстық соты азаматтық істер жөніндегі алқасының 2009 жылғы 18 наурыздағы қаулысымен сот шешімінің күші жойылып, іс жаңадан қарауға жіберілді. Бұл ретте алқа кепілпұл туралы келісімнің ережелерін О.-ның орындағаны туралы тұжырымды сот асығыстықпен жасаған деп таныған, себебі, сот отырысында нотариус С. кепілпұл туралы келісім бойынша тараптардың бірде-біреуі дауланып отырған объектіні сату-сатып алу шартын ресімдеу үшін 2008 жылғы 20 мамырда келмегенін айтты. Сот бұл фактіге тиісті баға бермеген.

Ақтөбе облыстық соты қадағалау алқасының 2009 жылғы 11 шілдедегі қаулысымен Ақтөбе облыстық соты азаматтық істер жөніндегі алқасының 2009 жылғы 18 наурыздағы қаулысы өзгертіліп, бірінші сатыдағы соттың шешімі өзгеріссіз қалдырылды.

Облыстық соттың қадағалау алқасы апелляциялық саты қаулысының күшін жойғанда, апелляциялық сатыдағы сот істі қараған кезде іс бойынша болған дəлелдерге тиісті баға берме-гендігі сот шешімінің күшін негізсіз жоюға əкеп соқтырды деп көрсеткен. Атап айтқанда, кепілпұл туралы келісіммен белгіленген мерзімде – 2008 жылғы 20 мамырда Қ. ауыртпалықтар туралы анықтаманы бермегенін, бюджет пен коммуналдық қызметтер алдындағы берешекті өтемегенін сот анық айқындаған. О., керісінше, келісім бойынша міндеттемелерді орындаған, екі жақты келісім бойынша О.-ның жұбайы Ш. сенімхат бойынша Қ.-ның несиесін «Қазкоммерцбанк» АҚ-ға төлеп отырған.

А. Е.-ден кепілпұлдың сомасын екі еселенген мөлшерде жəне айып ақыны өндіріп алу ту-ралы талап арызбен сотқа жүгінген. Онда ол 2008 жылғы 2 шілдеде жауапкерге меншік құқығы негізінде тиесілі пəтерді сату-сатып алу шартын қамтамасыз ету үшін онымен нотариалдық куəландырылған кепілпұл шартын жасасқанын көрсеткен. Сол күні ол жауапкерге 900 000 теңге көлемінде кепілпұл берген. Қоса берілген шарттың екінші бетінде жауапкердің өз қолымен жазған қолхат оны растайды.

Шарттың ережелері бойынша жауапкер сату-сатып алу шартын 2008 жылғы 25 шілдеге дейін жасасу жөніндегі өзінің міндеттемесін орындамағанда, оны жасасудан бас тартса, та-лапкерге кепілпұлдың екі еселенген сомасын беру туралы міндеттеме алған. Даулы пəтерді сату-сатып алу шарты Е.-нің кінəсінен жасалмағандықтан А. одан кепілпұлдың екі еселенген сомасын 1 800 000 теңгені жəне жауапкердің ақшалай қаражатты пайдаланғаны үшін 63 175 теңге көлемінде тұрақсыздық айыбын өндіріп алуды сұраған.

Алматы қаласы Бостандық аудандық сотының 2009 жылғы 22 мамырдағы шешімімен талап толық көлемде қанағаттандырылды. Алайда Е.-ден А.-ның пайдасына 63 175 теңге көлемінде тұрақсыздық айыбын өндіріп алу бөлігінде сот шешімі заңсыз болып табылады.

АК-нің 382-бабына сəйкес, шарттың ережелері тараптардың келісімі бойынша белгiле-недi. Бұл жағдайда кепілпұл туралы келісімде Е-нің міндеттемені орындамағаны үшін жауап-кершілігі кепілпұлдың екі еселенген сомасын төлеу түрінде белгіленген. Ал Е.-ден кепілпұлдың екі еселенген сомасын, сондай-ақ тұрақсыздық айыбын да өндіріп алу өзінің міндеттемелерін орындамағаны үшін оны қосарланған жауапкершілікке тартуға əкеп соқтырды. Бұл азаматтық заңнамаға қайшы келеді.

Кейде кепілпұл туралы келісім жасасқан кезде тараптар жазбаша қолхатта «кепіл» деген сөзді көрсетеді.

Мысалы, Б.-ның Х.-дан 60 000 теңгені өндіріп алу туралы талап арызы жөніндегі іс бойынша талапкер, олар арасында үйді сату-сатып алу туралы келісімнің болғанын, алайда, кепілпұлды алғаннан кейін жауапкер үйдің сату бағасын көтергенін, осыған орай талапкердің үйді сатып алудан бас тартқанын жəне жауапкерден алған ақшаны қайтаруды сұрағанын көрсеткен.



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010


Щучье аудандық соты талапкердің талабын қанағаттандырудан бас тартқан, себебі қолхат бойынша ақша жауапкерге кепілпұл ретінде емес, кепіл ретінде берілген.

Алайда, соттың мұндай тұжырымдары онша дұрыс емес, себебі келісімді жасасу кезінде тараптар «кепіл» деп «кепілпұлды» түсінген. Бұдан басқа, Х.-ның үйдің бағасын көтергендігі туралы талапкер уəждерін сот тиянақты тексеріп, дауды алынған дəлелдерге байланысты мəні бойынша шешуге тиісті еді.

Кепілпұлды реттеу ерекшеліктері АК-нің 338-бабының міндеттемелерді орындамаудың салдары туралы ережелерінің шарттың жасалуын қамтамасыз ету үшін кепілпұл берілген шарт жасалмаған жəне қол қойылған шарт орындалмаған жағдайларда қолданылатыны туралы тұжырым жасауға мүмкіндік береді.

Е. мен К. арасында пəтерді сату-сатып алу шартын 2008 жылғы 1 қыркүйекке дейін жа-сауды қамтамасыз ететін кепілпұл туралы келісім жасалған. Пəтердің əрекетке қабілетсіз К.-ға тиесілі 1/3 бөлігін сатуға рұқсатты Қостанай қаласының əкімдігі қорғаншы К.-ға 2008 жылғы 24 желтоқсанда ғана берген. Осыған орай, Е. 2008 жылғы 11 желтоқсандағы хатымен кепілпұлды екі еселенген мөлшерде қайтаруды талап еткен. К.-ның пікірінше, шарт Е.-нің ақшасы болма-уына байланысты жасалмаған. Шарттың кімнің кінəсінен жасалмағандығы туралы мəселені шешкен кезде сот міндеттемені орындауды бұзуға екі тарап та кінəлі деп тапты, сондықтан талапты ішінара қанағаттандырып, кепілпұл сомасын бір еселі мөлшерде 120 000 теңге сома-сында өндіріп алды.

Мұндай шешім дұрыс болып табылады, себебі, Е.-нің ақшасы болуы немесе болмауы дəлелсіз, ал əрекетке қабілетсіз адамға тиесілі үлесті сатуға рұқсат алудың узақ уақытқа созы-луына К. кінəлі емес. Мұндай жағдайда АК-нің 338-бабының бірінші тармағына сəйкес, кепілпұл екі еселенген мөлшерде емес, кепілпұл көлемінде ғана қайтарылуға жатады.

О. И.-ден, М.-дан, З.-дан кепілпұлдың екі еселенген сомасын өндіріп алу туралы талап-пен сотқа жүгінген. Талап арызында ол И.-ға үй құрылысын сатып алу-сату шартын жасауды қамтамасыз ету үшін 200 000 теңге көлемінде кепілпұл бергенін, ал жауапкерлер сату жөніндегі міндеттемелерін орындамағанын көрсеткен.

Қарағанды қаласы Октябрь ауданының №3 аудандық соты талапты ішінара қанағаттандырып, М.-дан, З.-дан талапкердің пайдасына кепілпұлдың бір еселі сомасын өндіріп алды. О.-ның И.-ге қарсы талабы қанағаттандырылмады.

Облыстық соттың азаматтық істер жөніндегі алқасының қаулысымен бірінші сатыдағы соттың шешімі өзгертіліп, 200 000 теңге көлеміндегі кепілпұлды М.-дан, З.-дан өндіріп алу ту-ралы талапты қанағаттандырудан бас тартылды, ол жауапкершілік И.-ге артылды. Бұл ретте, алқа талапкерден кепілпұлды алмаған жəне И.-ге үй құрылысын сату жөнінде қандай да бір əрекет жасауға өкілеттік бермеген М. мен З.-ның кепілпұлмен қамтамасыз етілген мəміленің ресімделмеуіне кінəлі емес екендігін негізге алған. О.-дан қолхатпен кепілпұлды алған И. болғандықтан, оны қайтаруды да сол қамтамасыз етуге тиіс.

Осындай қорытынды жасау дұрыс болып табылады. Егер меншік иесі кепілпұл туралы келісім жасасуға қатыспаса, кепілпұлмен қамтамасыз етілген мəміле бойынша жылжымайтын мүлікті иеліктен шығаруға меншік иесі келісімінің болмауы, АК-нің 338-бабының 2-тармағында қарастырылған құқықтық салдарды тудырмайды. Мұндай жағдайда АК-нің 338-бабының бірінші тармағына сəйкес, кепілпұл екі еселенген көлемде емес, кепілпұл сомасында ғана қайтарылуға жатады.

П. 2007 жылғы 13 желтоқсандағы пəтерді сатып алу-сату шартын бұзу жəне шартты ресімдегенге дейін төлеген 480 000 теңгені Д-дан өндіріп алу туралы талап арызбен сотқа жүгінген.

Қарағанды облысы Теміртау қалалық сотының 2008 жылғы 20 мамырдағы шешімімен талап ішінара қанағаттандырылып, сатып алу- сату-шарты бұзылып, қалған бөлігінде талап қанағаттандырылмаған.

Жоғарғы Соттың қадағалау алқасының қаулысымен бірінші сатыдағы соттың шешімі өзгертіліп, шартты бұзу бөлігінде өзгеріссіз қалдырылыды, ал соманы өндіріп алудан бас тарту бөлігінде жауапкерден талапкердің пайдасына 480 000 теңгені өндіріп алу туралы жаңа шешім қабылданды.

4343

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


Бірінші сатыдағы сот істі қарағанда талапкер төлеген 480 000 теңгені кепілпұл деп танып, осы соманы талап етуді негізсіз деп көрсеткен. Алайда қадағалау алқасы мұндай тұжырыммен келіспеді, себебі, АК-нің 337-бабы бұзылып, кепілпұл туралы келісім заңда қарастырылғандай жазбаша түрде жасалмаған. Ал бұл ереже осындай нысандағы келісімдер үшін міндетті болып табылады.

Кепілпұл туралы келісімнің жазбаша түрі сақталмаған жағдайда өзге дəлелденбесе, бұл ақша аванс ретінде қаралуы тиіс. Аванс кепілпұл сияқты болашақ төлемдер есебінен беріледі. Аванс та негізгі шарттың болуын дəлелдей алады. Бірақ аванстың кепілдан айырмашылығы, ол қамтамасыз ету функциясын орындамайды. Сондықтан міндеттемені орындамағаны үшін қандай тарап жауапты екеніне қарамастан, мұндай жағдайларда аванс алған тарап осы екінші тарапқа қайтаруы тиіс.

Кепілдік жəне кепіл болушылық АК-нің 329, 330-баптарына сəйкес, заң актiлерiнде қарастырылған жағдайларды

қоспағанда, бір тұлғаның – кепілдік берушінің басқа тұлғаның несие берушiсінің алдында осы тұлғаның мiндеттемесiнiң орындалуына толық немесе борышкермен ортақтасып iшiнара жау-ап беру мiндетi кепiлдiк деп түсініледі.

Бір тұлғаның – кепіл болушының басқа тұлғаның (борышкердің) несие берушiсi алдында осы тұлғаның мiндеттемесiнiң орындалуына толық немесе iшiнара қосалқы жауап беру мiндет-темесі кепiл болушылық деп түсініледі.

Кепілдік пен кепіл болушылықтың жазбаша шарттарының негізінде кепілдік пен кепіл болушылық пайда болады. Шартты жазбаша нысанда жасау ережесінің сақталмауы кепілдік шарты мен кепіл болушылық шартының жарамсыз болуына əкеп соғады.

Кепіл болушының немесе кепілдік берушінің борышкердің міндеттемесін орындауды өз жауапкершілігіне алуы туралы несие берушіге жазбаша хабарлауы жəне несие берушінің оған қарсылық білдірмеуі шарттың жазбаша түріне теңестіріледі (АК 331-бабының 3-тармағы). Кепіл-дік пен кепіл болушылық шарттары жеке құжат түрінде, сондай-ақ негізгі шарттың құрамды бөлігі түрінде жасалуы мүмкін, оған үш тарап – несие беруші, борышкер жəне кепілдік беруші (кепіл болушы) қол қояды. Жеке кепіл болушылық шартын жасасу мүмкіндігі осындай шартты кепіл болушы мен несие беруші борышкермен келіспей жəне оған хабарламай, тіпті оның еркі-не қарамастан, жасасуы мүмкін болуы жағдайынан туындады.

Кейде тараптар, атап айтқанда, борышкер кепілдік шартының орнына «кепіл хат» жаза-ды. Алайда мұндай хаттар кепілдік шартын ауыстыра алмайды, ол туралы АК 329-бабында көрсетілген. Кепіл хат борышкердің несие беруші алдында міндетінің болуын ғана растайды, ал кепілдік негізінде үшінші тұлға – кепілдік берушінің басқа тұлғаның несие берушісінің алдын-да борышкермен ортақтасып міндеттемені орындау үшін жауап беру міндеті туындайды.

Ғ. «ЦентрКредит Банк» АҚ-ға талап қойып сотқа жүгінген. Ол бөлшек несие беру кеңсесінің басқарушысы А.-дан Банк атынан берілген кепіл хат алғанын көрсеткен. Кепіл хатта сатушы Ғ.-ға қоймалар мен жер учаскесіне кепіл тіркелгенен кейін үш күннен кешіктірілмей сатып алушы С.-ға 89 000 АҚШ доллары берілетіндігіне кепілдік берілген. Ғ.-ның берген наразылығына А.- Банк атынан кепілдікке қол қоюға уəкілетті емес екендігін хабарлаған.

Қостанай қаласы № 2 сотының шешімімен жауапкер ретінде С. шақырылып, берешек сомасы С.-дан өндірілді.

Бұл оқиғада Банктің сатып алушыға несие беру ниеті туралы кепіл хатын талапкер сату-сатып алу шарты бойынша негізгі міндеттеменің орындалуын қамтамасыз ету тəсілі ретінде қате түсінген. Осыған орай, ол Банкті негізгі міндеттеме бойынша жауапкер жəне кепілдік бе-руші ретінде жауапқа негізсіз тартқан.

Қаржы нарығын жəне қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігі басқармасының 28.04.2008 жылғы № 55 қаулысымен «Екінші деңгейдегі банктердің банктік кепілдіктер мен кепілдемелерді беру ережесін» бекіткенін атап өткен жөн. Осы ережемен банкілердің банкілік кепілдіктерді берудің, сондай-ақ банкілік кепілдіктердің шарты белгіленді. АК-нің 331-бабына



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010


сəйкес, екiншi деңгейдегi банктер банк кепiлдiктерi мен кепiлгерлiгiн берудi уəкiлеттi органның лицензиясы негiзiнде жəне уəкiлеттi органның аталған операцияларды жүргiзу тəртiбiн рет-тейтiн нормативтiк құқықтық актiлерiн ескере отырып жүзеге асыра алады. Екiншi деңгейдегi банктердiң Азаматтық кодекстің нормаларын сақтамай жəне уəкiлеттi органның нормативтiк құқықтық актiлерiнiң талаптарын ескермей берген банк кепiлдiктерi мен кепiлгерлiктерi олардың жарамсыз болуына əкеп соғады. Сотттар банктердің банк кепiлдiктерi мен кепiлгерлiгiн беру жөніндегі лицензияларының болуын анықтап, банк кепілдігі жөніндегі шартты талап еткендері жөн.

АК-нің 336-бабының 4-тармағының талабы бойынша, егер мұндай мерзiм белгiленбесе, егер несие берушi кепiлдiкпен немесе кепiл болушылықпен қамтамасыз етiлген мiндеттеменi орындау мерзiмi басталған күннен бастап бiр жылдың iшiнде кепiлдiк берушiге немесе кепiл болушыға талап қоймаса, ол тоқталады.

Қаралған істер бойынша кепілдік шартының қолданылуын тоқтату сəтін соттың анықтауы бөлігінде əр түрлі практиканың орын алғаны байқалады.

Мысалы, «Валют-Транзит Банк» АҚ-нің А.-ға қойған талабы жөніндегі іс бойынша Шор-танды аудандық сотының шешімімен, кепілдік беруші Т.-дан қарызды өндіріп алудан бас тартылған. Осы орайда сот шарттың мерзімі 22.02.2009 жылы аяқталғандықтан сонымен бірге кепілдік күшінің де тоқтатылатынына сілтеме жасаған (АК-нің 336-бабы).

Бұл қате тұжырым, өйткені негізгі міндеттеменің күші біткен сəтте кепілдік шарты өзінің күшін тоқтатпайды. АК-нің 336-бабына сəйкес, кепілдік шарты орындалмаған сəттен бастап, егер шартпен өзгеше белгіленбесе, кепіл шарты тағы бір жыл бойы күшінде болады. Шарттың талабы бойынша кепілдік кепіл болушының жазбаша келісімінсіз шарт талабы борышкердің жауапкершілігін ұлғайту жағына қарай өзгертілген жағдайда, банк орындауға қабылдаудан жаз-баша бас тартқан жағдайда, міндеттеме орындалған жағдайда, борыш ауысқан кезде кепілдік тоқтатылады. Осы істе мұндай негіздемелер болмады.

«Валют-Транзит Банк» АҚ-нің берешекті өндіру туралы Д.-ға, К.-ға, қойған осындай та-лабы бойынша қарыз шарты 12.07.2005 жылы қарызды ай сайын өтеу тəртібімен 36 ай мерзім-ге жасалған. Д.-мен жасалған кепілдік шартында кепілдік шартының күшінің тоқтатылу мерзімі көрсетілмеген. Талап 17.03.2009 жылы қойылған. Щучье аудандық сотының шешімімен талап берешекті борышкер мен кепіл болушыдан ортақ өндіріп алу жолымен қанағаттандырылған.

Талап кепіл болушыға несие шарты аяқталған мерзімнен бастап бір жыл мерзім ішінде қойылғандықтан соттың ортақ жауапкершілік бойынша өндіріп алғаны дұрыс.

Кепіл болушылықтың кепілдікпен көптеген ұқсастығы бар, бірақ олардың арасында елеулі айырмашылықтар да бар.

Жоғарыда атап көрсетілгендей, кепілдік берушінің негізгі міндеттемені пайдалану бойын-ша міндеттемесі ортақ міндеттеме болып табылады, ал кепіл болушы қосалқы жауапкершілік көтеруге міндеттенеді; кепілдік беруші несие берушінің алдында борышкердің жауапкершілігін-дей жауапкершілік көтереді, ал кепіл болушы несие бершінің алдында борышкердің жетпей қалған ақшасының көлемінде (кепіл болушылықта көрсетілген сома шегінде) жауапкершілік көтереді; кепілдік болған кезде несие беруші міндеттеменің орындалуы туралы талапты өзінің таңдауы бойынша не борышкерге не кепілдік берушіге қоя алады, ал кепіл болушылық кезінде – алдымен борышкерге, содан кейін кепіл болушыға қоюға құқылы.

Шарттарды орындауды қамтамасыз етудің бірінен бірі ерекшеленетін екі принципті тəсілі бар. Олар: кепіл болушылық жəне зат беріп кепіл болушылық. Кепіл болушылық - өз беті-мен қамтамасыз ету тəсілі, ал зат беріп кепіл болушылық – кепілмен қамтамасыз етудің бір түрі. Кепіл болушылық кезінде кепіл болушы өзінің барлық мүлкімен қосалқы жауапкершілік көтереді, зат беріп кепіл болушылық кезінде зат беруші негізгі борышкермен бірлесе, бірақ негізгі борышкер үшін өзі кепілге қойған мүлкінің шегінде жауапкершілік көтереді.

Зерделеу кейде соттардың кепілдік шарттарын кепіл болушылықтан айыра алмайтынын көрсетті. Осының салдарынан кепіл болушылардан да, сондай-ақ кепілдік берушілерден де бе-решек сомасын заң нормаларымен көрсетілгендей қосалқы жауапкершілік көтерушіден емес, қарыз алушылардан ортақ өндіріп алады.

4545

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


Мысалы, Көксу аудандық сотының 13.03.2009 жылғы шешімімен 348 574 теңге берешек «Астана-финанс» ЖШС-нің пайдасына С. мен Р.-дан ортақ өндіріліп алынған.

Сот практикасына жасалған талдау азаматтық мəселелерді шешуге қатысушылардың, ең бірінші кезекте екінші деңгейдегі банктердің кепілдікті жəне кепіл болушылықты міндет-темелерді орындауды қамтамасыз етудің тəсілдері ретінде жеткілікті қолданбай отырғанын көрсетті. Бұл, əдетте, бұған дейін орын алған практика – қарыз қаражаттарын алғаннан кейін міндеттемелердің орындалуын қамтамасыз ету үшін берілген кепілдіктерді жарамсыз деп тану-мен түсіндіріледі (əңгіме бюджет есебінен қаржыландырылатын мекемелер мен кəсіпорындар туралы болып отыр). Бұған біржақтылы мəмілелерді жасау рəсімдерінің сақталмауы, уəкілетті органның келісімінің болмауы, лауазымды тұлғалардың өз құзіреттерін асыра пайдаланып, прокурордың не кепілдік берушінің өзінің талабы бойынша кепілдіктерді беруі негіз болады.

АК-нің 292-бабына сəйкес, мiндеттеменi орындау заңдарда немесе шартта көзделген айып төлету, кепiл, борышкердің мүлкiн алып қалу, аманат, кепiлдiк, кепiлпұл жəне басқа да əдiстер арқылы қамтамасыз етiлуi мүмкiн. Тараптар міндеттемелерді қамтамасыз ету жөнінде өздері қалаған кез келген тəсілмен шарт жасасуға құқылы.

Бұған «эскроу-шот» мысал бола алады. Осы шарт бойынша ақша сомасы белгілі бір шарттар орындалғаннан кейін барып беру тəртібімен үшінші тұлғаның шотына басқа тұлғаның атына депозитке орналастырылады.

Тараптардың эскроу-шотты қолдануы сатып алу бағасын сатушының атына Банкте депозитке орналастыруды қарастырады. Мұндай жағдайда осы депозиттегі ақша талапкер-ге тауар берілгеннен кейін барып ұсынылады. Міндеттемелерді қамтамасыз етудің осын-дай түрі алдағы уақытта кеңінен қолданылуы мүмкін. Оның үстіне Қазақстан Республикасы Қаржыгерлер ассоциациясының үлестік қатысу туралы шарттар бойынша барлық төлемдерді жобалық компанияның арнайы эскроу-шоты арқылы төлеу жөніндегі ұсынысы «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне тұрғын үй құрылысына үлестік қатысу туралы мəселелер бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасында көрініс та-уып отыр.

Апелляциялық практика

Зерделеніп отырған кезеңде апелляциялық сатыдағы соттарға міндеттемелердің орында-луын қамтамасыз етуге байланысты 279 іс түсті. Олардың ішінде 4 іс өндірістен қысқартылған, 8 іс қаралмай кері қайтарылған, 201 іс бойынша шешімдер өзгеріссіз қалдырылған, 9 іс бойын-ша шешімдердің күші жойылған.

Жеке шағымдар мен наразылықтар бойынша 2009 жылдың бірінші жартыжылдығында апелляциялық сатыға 59 іс түскен, олардың ішінде 3 іс өндірістен қысқартылған, 3 іс қаралмай кері қайтарылған, 35 іс бойынша ұйғарымдар (қаулылар) өзгеріссіз қалдырылған, 17 іс бойын-ша шешімдердің күші жойылған.

2008 жылдың осы кезеңі ішінде апелляциялық сатыдағы соттарға міндеттемелердің орындалуын қамтамасыз етуге байланысты 182 іс түскен, олардың ішінде 1 іс өндірістен қысқартылған, 12 іс қаралмай кері қайтарылған, 105 іс бойынша шешімдер өзгеріссіз қалдырылған, 22 іс бойынша шешімдердің күші жойылған.

Аталған кезең ішінде жеке шағымдар мен наразылықтар бойынша 40 іс түскен. Олардың ішінде 1 іс өндірістен қысқартылған, 3 іс қаралмай кері қайтарылған, 29 іс бойынша ұйғарымдар (қаулылар) өзгеріссіз қалдырылған, 7 іс бойынша шешімдердің күші жойылған.

Статистикалық мəліметтер апелляциялық тəртіппен қаралған істердің сапасының аздап жақсарғанын көрсетіп отыр.



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010


Қадағалау практикасы

2009 жылдың бірінші жартыжылдығында облыстық жəне оларға теңестірілген соттардың қадағалау алқаларына міндеттемелердің орындалуын қамтамасыз етуге байланысты 10 іс түсті (1 іс есепті кезеңнің басындағы қалдық). Барлық осы істер бойынша қабылданған актілердің күші жойылған, шағымдар мен наразылықтар қанағаттандырылған.

2008 жылдың 6 айы ішінде облыстық, оларға теңестірілген соттардың қадағалау алқаларына 12 іс түскен (2 іс есепті кезеңнің басындағы қалдық). Олардың ішінде 7 іс бойынша сот шешімдері өзгеріссіз қалдырылған, 4 іс бойынша шешімдердің күші жойылған, 3 іс бойын-ша шешімдер өзгертілген.

Қадағалау сатыларында қаралатын істердің аздығына қарамастан істерді қараудың са-пасы төменгі деңгейде қалып отыр.

Төмен тұрған сот сатыларының материалдық құқық нормаларын бұзуы, іс үшін маңызы бар мəн-жайлар шеңберін дұрыс белгілемеуі жəне дұрыс анықтамауы сот актілерінің күшін жоюдың немесе өзгертудің негізгі себебі болып табылады.

«РусМедиаКом» ЖШС-нің 660 000 теңге айыппұл санкциясын, сондай-ақ сот шығындарын өндіру туралы «Астана-Финанс» АҚ-ға қойған талабы туралы іс бойынша Астана қаласының мамандандырылған ауданаралық экономикалық сотының 02.03.2009 жылғы шешімімен «Рус-МедиаКом» ЖШС-нің талаптары қанағаттандырылған.

Астана қалалық сотының азаматтық істер жөніндегі алқасының 08.04.2009 жылғы қаулысымен сот шешімінің күші жойылып, талапты қанағаттандырудан бас тарту туралы жаңа шешім шығарылған.

Соттың істегі дəлелдемелерге дұрыс баға бермеуі жəне шарт талаптарын дұрыс түсіндірмеуі соттың осы шешімінің күшін жоюға негіз болды. Мұның өзі заңсыз шешім шығаруға əкеп соқты.

«Директ Консалтинг» ЖШС 73 401 874 теңге сомасындағы берешекті, 18 008 248 теңге сомасындағы тұрақсыздық айыбын, сот шығындарын өндіру туралы «КазНиобийИХМЗ» ЖШС-ға талап қойып, Астана қаласының мамандандырылған ауданаралық экономикалық сотына жүгінді.

Іс материалдары бойынша мыналар анықталды, атап айтқанда АК-нің 458, 469-баптарының талаптарына сəйкес, кəсiпкер болып табылатын сатушы (тауар берушi) сатып алушыға өзі өндіретін немесе сатып алатын тауарларды кəсіпкерлік қызметке немесе жеке өзіне, отбасына, үй ішіне жəне сол сияқты өзге де пайдалануға байланысты емес өзге мақсаттарға пайдалану үшін келісілген мерзімде немесе мерзімдерде беруге міндеттенеді. Сатып алушы жеткiзiлетiн тауарларға шартта қарастырылған есеп айырысу тəртiбi мен нысандарын сақтай отырып ақы төлейдi. Егер шартта алушының (төлеушiнiң) тауарға ақы төлеудi жүзеге асыра-тыны қарастырылса жəне соңғысы ақы төлеуден негізсіз бас тартса не шартта белгiленген мерзiмде тауарға ақы төлемесе, тауар берушi сатып алушыдан жеткiзiлген тауарға ақы төлеудi талап етуге құқылы.

Астана қаласының мамандандырылған ауданаралық экономикалық сотының 18.03.2008 жылы сырттай шығарылған шешімімен «Директ Консалтинг» ЖШС-нің талаптары ішіна-ра қанағаттандырылып, жауапкерден 60 508 939 теңге берешек, 5 000 000 теңге заңды тұрақсыздық айыбы өндіріліп, 1 965 268 теңге сомасындағы мемлекеттік баж қайтарылған. Талаптардың қалған бөлігін қанағаттандырудан бас тартылған.

Іс апелляциялық тəртіппен қаралмаған.Жоғарғы Соттың қадағалау алқасының 14.01.2009 жылғы қаулысымен бірінші сатыдағы

соттың 18.03.2008 жылғы шешімінің күші жойылып, бірінші сатыдағы соттың АІЖК-нің 15-бабының талаптарын бұзып, тараптардың істің мəн-жайын толық əрі объективті зерттелуі жөніндегі құқықтарын іске асыру жөнінде шара қабылдамауына, мұның істің дұрыс шешілмеуі-не əкеп соғуына байланысты іс соттың жаңадан қарауы үшін жіберілген.

4747

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


Соттардың істерді қарау кезінде іс жүргізу кодексінің нормаларын сақтауы

Қорыту барысында соттардың іс жүргізу нормаларын бұзатыны да анықталды. Іс сотта қарау үшін тиісінше дайындалмайды. Істі сотта қарауға дайындау туралы ұйғарымдарда соттың орындауға тиісті мына міндеттері: жауапкерге талаптың көшірмелерін жіберу; тараптарға құқықтары мен міндеттемелерін түсіндіру; құрылтайшылық құжаттарды сұрату жəне талап арызға қоса тіркелетін құжаттардың түпнұсқаларын тексеру сияқты əрекеттер көрсетілмейді. Кейде істі соттың қарауына дайындау барысында судья тараптарға даудың нақ өзіне қатысты құжаттарды беруді ұсынбай, осы арқылы АІЖК-нің 170-бабының жəне Жоғарғы Соттың «Азаматтық істерді соттың қарауына дайындау туралы» нормативтік қаулысының талаптарын бұзады. Істер тиісінше дайындалмағандықтан қажетті құжаттарды сұрату үшін бірнеше рет кейінге қалдырылады, сайып келгенде, іс бойынша қабылданған сот актісінің не күші жойыла-ды не жаңадан қарау үшін жіберіледі не өзгертіледі.

АІЖК-нің 49-бабына сəйкес, жауапкер талапты мойындаған жағдайда одан қолхат қайтарылып алынады. Жоғарғы Соттың «Соттардың азаматтық іс жүргізу заңнамасының кейбір нормаларын қолдануы туралы» 20.03.2003 жылғы № 2 нормативтік қаулысында жауапкердің талапты толық немесе ішінара мойындауы талап арызға жазбаша пікір келтіру арқылы біл-діріледі деп көрсетілген. Пікір сот отырысында арыз түрінде жазбаша берілуі не ауызша айты-луы мүмкін. Ауызша айтылған арыз сот отырысының хаттамасына енгізіледі жəне оған жауапкер қол қояды. Сот жауапкерге талапты мойындау туралы арыздың құқықтық салдарын түсіндіреді жəне жауапкерді талаптарды мойындауға мəжбүрлеу туралы қандай да бір мəліметтердің бар-жоғын анықтайды, содан кейін жауапкердің талаппен келісуі туралы арызын қабылдау не қабылдамау туралы ұйғарым шығарады. Соттың шығарған ұйғарымы шағымдануға жатпайды.

«Валют-Транзит Банк» АҚ-нің Т. мен Р.-ға қойған талабы туралы іс бойынша талап толық мойындалған, жауапкерлердің бұл туралы берген қолхаты бар. Сонымен қатар, сот талаптың мойындалғанын қабылдау туралы мəселені шешпеген, яғни талаптың мойындалғанын қабылдау туралы ұйғарым шығармаған, АІЖК-нің 193-бабының 4-бөлігінде қарастырылған салдарды түсіндірмеген. АІЖК-нің 221-бабының 5-бөлігінде жауапкер талап қоюды мойындаған жағдайда дəлелдеу бөлігінде талап қоюдың танылғаны жəне оны соттың қабылдағаны ғана көрсетілуі мүмкін деп белгіленсе де сот дəлелдеу бөлігі кеңейтіліп жазылған шешім шығарған (Қостанай қалалық соты). «Кредит-Лэнд» ЖШС-ның А.-ға қойған талабы бойынша Рудный қалалық соты № 2 сотының 10.04.2009 жылғы шешімінде осындай заң бұзушылыққа жол берілген. Талап мойындалған, талаптың мойындалғаны туралы арыз істе бар. Алайда, талапты мойындаудың қабылданғаны туралы ұйғарым шығарылмаған, мойындаудың салдары түсіндірілмеген. Ком-пьютерлік тəсілмен əзірленген сот отырысы хаттамасында жауапкердің жарыссөзде сөйлеген сөзінен кейін жолдардың арасына жəне ашық алаңға қолмен «Судья АІЖК-нің 193-бабында қарастырылған талап қоюды мойындаудың салдарын түсіндірді, жауапкер А.-ға оның салдары түсінікті» деген сөздер жазылған.

«АльянсБанк» АҚ-нің берешекті өндіру туралы Ə.-ға қойған талабы туралы іс бойынша (Качир аудандық соты) істе талаптың көшірмесін судья емес, талапкер куəландырған. Іс мате-риалдарында өкілдің қатысуы жөнінде күші 29.12.2008 жылға дейін жарамды сенімхаттар бар, ал талап сотқа 28.01.2009 жылы берілген. Хаттамада АІЖК-нің 49-бабында қарастырылған құқықтардың түсіндірілгені туралы да жазылмаған, тараптарың істі бітімгершілік келісім бойын-ша аяқтау мүмкіндігі туралы пікірлері де анықталмаған.

Хаттама мен шешімнің мазмұнында соттың жауапкердің талапты мойындағанын қабылдағаны көрсетілген, алайда оның талапты мойындағаны туралы арызы істе жоқ.

Банктердің қатысуымен несие келісімдері бойынша мерзімі өтіп кеткен берешекті өндіру туралы істер жөніндегі шешімдерде өндірілетін сомалардың ара-жігі (негізгі қарыз, сыйақы жəне айыппұл санкциялары) əрдайым ажыратылмайды.

Іс жүргізу құқығы нормаларының бұзылуы «Валют-Транзит Банк» АҚ-нің берешекті өндіру жəне өндіріп алуды кепілге қойылған мүлікке аудару туралы О.-ға қойған талабы туралы іс бойынша Риддер қалалық сотының 16.03.2009 жылғы шешімінің күшінің ішінара жойылуына



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010


себеп болды. Сот талапкердің талаптарын толығымен қанағаттандыра отырып, өндіріп алу-ды іске қатысуға тартылмаған үшінші тұлғаға (Р.-ға) тиесілі кепіл мүлкіне аударған. Сот іске қатысуға тартылмаған тұлғалардың құқықтары мен міндеттері туралы мəселені осындай жол-мен шешкен, осының өзі АІЖК-нің 336-бабы 1-бөлігінің 4) тармақшасы бойынша сот шешімінің күшін жою үшін сөзсіз негіз болып табылады.

Көп жағдайда жауапкерлердің сот отырысына келмеуіне байланысты істі сырттай іс жүргізу тəртібімен қарау кездеседі.

Мысалы, Жамбыл облыстық сотының қадағалау алқасы қарыз шарты бойынша берешек-ті өндіру туралы «Нұрбанк» АҚ-нің Ы.-ға (Жуалы аудандық сотының 09.06.2008 жылғы шешімі), «Нұрбанк» АҚ-нің О.-ға (Жамбыл аудандық сотының 20.05.2008 жылғы шешімі), «Альянс Банк» АҚ-нің Н.-ға (Жамбыл аудандық сотының 21.02.2008 жылғы шешімі) талаптары туралы істер бойынша Жуалы жəне Жамбыл аудандық соттарының шешімдерінің күшін жойды. Аталған шешімдердің күшін жоюға жəне істерді жаңадан қарауға жіберуге істердің жауапкерлердің қатысуынсыз қаралуы себеп болды. Ал олар болса сот отырысының болатын уақыты мен орны туралы хабардар етілмеген.

АІЖК-нің 260-бабының 1-бөлігіне сəйкес, отырыстың өткізілетін орны мен уақыты туралы тиісті түрде хабарланған, бірақ келмей қалуының дəлелді себептерін хабарламаған жəне істі өзі жоқта қарауды сұрамаған жауапкер сот отырысына келмей қалған жағдайда, егер талап қоюшы бұған қарсы болмаса, іс сырттай іс жүргізу тəртібімен қаралуы мүмкін.

Іске қатысушы адамдарға істің қаралу уақыты мен орны туралы хабарлаудың тəртібі АІЖК-нің 129-135-баптарында нақтылы белгіленген, бұл тəртіптің сақталуы осы адамдар істің қаралу уақыты мен орны туралы тиісінше хабарланған деп тұжырым жасауға мүмкіндік береді.

Қорытуға ұсынылған материалдардан жауапкерлердің істің қаралу уақыты мен орны ту-ралы тиісінше хабарланбағаны анықталды (екінші тараптың сот отырысы жөнінде хабардар болғаны туралы білуіне мүмкіндік беретін соттың шақырту қағаздарының қолы қойдырылып немесе өзгедей тапсырылуы).

Жауапкерлердің істің қаралу уақыты мен орны туралы тиісінше хабарланғаны туралы жəне келмеу себептерін сот дəлелді емес деп тапқан нанымды мəліметтер болмаған жағдайда сот істі сырттай іс жүргізу тəртібімен қарауға құқылы емес.

Зерделеніп отырған кезең ішінде соттар 115 іс бойынша жеке ұйғарымдар шығарған, мұның өзі шешім шығарылып қаралған істердің жалпы санының 4,1 пайызын құрайды. Солар туралы 54 іс бойынша жауаптар алынған.

Республика соттары 2008 жылдың бірінші жартыжылдығында 92 іс бойынша жеке ұйғарымдар шығарған, мұның өзі шешім шығарылып қаралған істердің жалпы санының 4,6 пайызын құрайды. Солар туралы 34 іс бойынша жауаптар алынған.

Істерді қараудың мерзімдеріне келетін болсақ, олар əдетте сақталады. Бірақ, істердің əр түрлі себептерге – тараптардың келмеуіне, құжаттарды алдыруға жəне т.б. байланысты бірне-ше рет кейінге қалдырылу фактілері бар.

4949

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010

СІЛТЕМЕСІЛТЕМЕ

Сот тəжірибесіне сілтеме (2010 жылғы қаңтар)

170.000.000.180.000.000.Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының №7 нормативтік қаулысы

Қылмыстық жəне қылмыстық іс жүргізу заңнамасының адамның жеке бас бостандығын сақтау жəне қадір-қасиетіне қол сұқпау, қинауға, зорлық-зомбылыққа, басқа да қатыгез немесе адамның ар-намысын қорлайтын əрекеттер мен жазалау түрлеріне қарсы мəселелер жөніндегі нормаларын қолдану туралы

030.000.000.090.000.000.090.003.000. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының №8 нормативтік қаулысы

Акционерлік қоғамдар жөніндегі заңнаманы қолдану туралы

030.001.000.040.000.000. Азаматтық жəне əкімшілік істер жөніндегі қадағалау сот алқасынан

Үйге, ғимаратқа, құрылысқа меншік кұқығы, не шаруашылық жүргізу құқығы немесе оларды оралымды басқару құқығы болса, онда солар орналасқан жерге де сондай құқық пайда болады. Бұл құқықтар бір-бірінен ажыратылмайды

(үзінді)

030.000.000.030.001.000. Азаматтық жəне əкімшілікістер жөніндегі қадағалау сот алқасынан

Сот ұйғарымымен бекітілген бітімгершілік келісімі көрінеу бұзылғандықтан жəне сатып алушыны адал сатып алушы деп санауға негіз жоқ болғандықтан сот шешімі бұзылды

(үзінді)

030.000.000.030.001.000.040.000.000. Азаматтық жəне əкімшілік істер жөніндегі қадағалау сот алқасынан

Республика соттарының 2009 жылдың бірінші жартыжылдығында міндеттемелерді (тұрақсыздық айы-бы, кепіл, кепілпұл, кепілдік, кепіл болушылық) орындауды қамтамасыз етумен байланысты азаматтық істерді қарау практикасына шолу



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010

УКАЗЫУКАЗЫ

Об образовании и упразднении некоторых специализированных судов Республики Казахстан

В соответствии с пунктом 3 статьи 3, пунктом 1 статьи 6, пунктом 1 статьи 10, пунктом 8 статьи 31 Конституционного закона Республики Казахстан от 25 декабря 2000 года «О судеб-ной системе и статусе судей Республики Казахстан»

ПОСТАНОВЛЯЮ: 1. Образовать в городах Астане и Алматы, Акмолинской, Актюбинской, Алматинской,

Атырауской, Восточно-Казахстанской, Жамбылской, Западно-Казахстанской, Карагандинской, Костанайской, Кызылординской, Мангистауской, Павлодарской, Северо-Казахстанской, Южно-Казахстанской областях специализированные межрайонные суды по уголовным делам.

2. Образовать в городе Алматы специализированный межрайонный военный суд по уго-ловным делам и специализированный финансовый суд, приравненный к районному суду.

3. Упразднить специализированный финансовый суд в городе Алматы, приравненный к областному суду.

4. В связи с сокращением числа судей некоторых районных и приравненных к ним судов, упразднением специализированного финансового суда в городе Алматы считать судей этих судов судьями вновь образуемых специализированных судов согласно приложению к настоя-щему Указу.

5. Высшему Судебному Совету Республики Казахстан, Председателю Верховного Суда Республики Казахстан в установленном законодательством порядке принять меры по отбору кандидатов на оставшиеся вакантные должности председателей и судей специализирован-ных межрайонных судов по уголовным делам, специализированного межрайонного военного суда по уголовным делам, специализированного финансового суда и представить на рассмот-рение Президенту Республики Казахстан соответствующие предложения.

6. Правительству Республики Казахстан для обеспечения деятельности вновь образуе-мых судов принять меры по выделению дополнительных бюджетных средств при уточнении республиканского бюджета на 2010-2012 годы.

7. Комитету по судебному администрированию при Верховном Суде Республики Казахс-тан принять меры, вытекающие из настоящего Указа.

8. Контроль за исполнением настоящего Указа возложить на Администрацию Пре-зидента Республики Казахстан.

9. Настоящий Указ вводится в действие с 1 января 2010 года.

ПрезидентРеспублики Казахстан Н.Назарбаев

Астана, Акорда, 29 декабря 2009 года№ 910

5151

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


Приложение

к Указу Президента Республики Казахстан

от 29 декабря 2009 года № 910

Списоксудей некоторых районных и приравненных к ним судов и упраздняемого специализированного финансового суда в городе Алматы, считающихся

судьями вновь образуемых специализированных судов

по городу Астане:

судьи специализированного межрайонного суда по уголовным деламЕрмеков Ерлан ТолеухановичКосмуратов Ерлан Смадиярович

по городу Алматы:

судьи специализированного межрайонного суда по уголовным делам Аргымбаева Айткуль Садвакасовна Калмагамбетов Касым судья специализированного межрайонного военного суда по уголовным делам Ахметжанов Ербол Улатаевич судьи специализированного финансового судаКыдырбаева Айгуль Куанышбаевна Лобач Сергей ВалентиновичСатбаева Гульнар Алибековна

по Акмолинской области:

судьи специализированного межрайонного суда по уголовным деламКосжанов Арлан ЕрмекбаевичТемиров Жанат Кулатаевич

по Актюбинской области:

судьи специализированного межрайонного суда по уголовным деламАжигалиева Гульжан СарсенгалиевнаСисенова Мадина Абаевна

по Алматинской области:

судьи специализированного межрайонного суда по уголовным деламКульбеков Арман ШарповичСадвакасов Ертаргын Рахимович

по Атырауской области:

судья специализированного межрайонного суда по уголовным делам Хаженова Гульнар Рамазановна



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010


по Восточно-Казахстанской области:

судьи специализированного межрайонного суда по уголовным деламЗагиев Болатбек МукашевичРамазанова Жамал Таскуловна

по Жамбылской области:

судьи специализированного межрайонного суда по уголовным делам Нурлыкулов Галымжан КансеитовичТолесбай Самат Нукеулы

по Западно-Казахстанской области:

судья специализированного межрайонного суда по уголовным деламУтешев Кайрат Таскалиевич

по Карагандинской области:

судьи специализированного межрайонного суда по уголовным делам Касимов Кайрат Ауезханович Кутышев Мешитбай Кошанович

по Костанайской области:

судьи специализированного межрайонного суда по уголовным деламКульбаева Айжан Адиловна Сералин Ерлик Азирханович

по Кызылординской области:

судья специализированного межрайонного суда по уголовным делам Тажимова Зулиха Жұмабеккызы

по Мангистауской области:

судья специализированного межрайонного суда по уголовным деламТасмамбетов Руслан Турмаханович

по Павлодарской области:

судьи специализированного межрайонного суда по уголовным деламБахтияров Адлет Сайранович Тулебаев Баубек Какенович

по Северо-Казахстанской области:

судьи специализированного межрайонного суда по уголовным делам Бекенова Гульнара Куанышбаевна Сатвалдинова Бахитжан Мухтаровна

по Южно-Казахстанской области:

судьи специализированного межрайонного суда по уголовным деламИсаев Мырзахан Узбекович Шахидинов Абсаттар Абдыкалыкович

5353

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


О назначении на должности и освобождении от должностейпредседателей, председателей коллегий и судей судов

Республики Казахстан

В соответствии с пунктом 2 статьи 82 Конституции Республики Казахстан, пунктами 2, 3, 5, 7 статьи 31, подпунктами 1), 1-1), 6), 7), 9) пункта 1, пунктами 2, 3, подпунктом 2) пункта 4, пунктами 5, 6 статьи 34 Конституционного закона Республики Казахстан от 25 декабря 2000 года «О судебной системе и статусе судей Республики Казахстан»

ПОСТАНОВЛЯЮ:

1. Назначить на должность председателя: Восточно-Казахстанского областного судаПакирдинова Мухамеджана Ахмедияевича с освобождением от должности председателя Карагандинского областного суда;

Костанайского областного судаМакулбекова Баглана Демесиновичас освобождением от должности председателя Восточно-Казахстанского областного суда;

коллегии по гражданским делам Актюбинского областного судаАйтжанова Ерлана Жумахановича с освобождением от должности председателя коллегии по гражданским делам Алматинского городского суда;

коллегии по гражданским делам Алматинского городского судаАбдрахманова Сериккельды Исагуловича с освобождением от должности председателя Костанайского областного суда;


специализированного административного суда города Кокшетау Сабатаева Самата Муратбековича с освобождением от должности председателя военного суда Усть-Каменогорского гарнизона Восточно-Казахстанской области;

специализированного административного суда Бурабайского районаКурмангалиева Нурлана Каскеновича с освобождением от должности председателя специализированного административного суда города Кокшетау этой же области;

по Актюбинском области:

Айтекебийского районного судаТасымбетова Сейфуллу Закарияулыс освобождением от должности судьи Темирского районного суда этой же области;



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010



Панфиловского районного суда Сагымбекова Жасамурата Абылмажиновичас освобождением от должности судьи Алматинского областного суда;

Талдыкорганского городского судаСырлыбаева Каната Кадировича с освобождением от должности председателя специализированного административного суда города Тараза Жамбылской области;


Индерского районного суда Амангалиева Ерболата Каллешовичас освобождением от должности судьи Курмангазинского районного суда этой же области;


военного суда Усть-Каменогорского гарнизонаСарсенбаева Саната Слямжановича с освобождением от должности судьи военного суда Семейского гарнизона этой же области;

районного суда № 2 Кокпектинского районаИсмагулова Айкена Ермукановича с освобождением от должности председателя районного суда № 2 Курчумского района этой же области;

районного суда № 2 Курчумского районаАймханову Нургул Мухаметкалымовнус освобождением от должности судьи специализированного административного суда города Риддер этой же области;

специализированного административного суда города Усть-КаменогорскаТлеубергенева Абдугалия Брашевича с освобождением от должности председателя Усть-Каменогорского городского суда этой же области;

Усть-Каменогорского городского судаАдильбаеву Гульнару Фазыловну с освобождением от должности судьи Семейского городского суда этой же области;


Кордайского районного судаЖаманкулова Ернара Борангазиевичас освобождением от должности судьи Жамбылского районного суда этой же области;


специализированного административного суда города УральскаИманбаева Мурата Арыстаналиевичас освобождением от должности судьи суда № 2 города Уральска этой же области;

5555

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010



Абайского районного судаДаутова Дулата Ахметжановичас освобождением от должности председателя Шахтинского городского суда этой же области;

Каражалского городского суда Ганиоллу Шингиса Ганиолловича с освобождением от должности судьи Саранского городского суда этой же области;

специализированного административного суда города ЖезказганаКульбаева Мурата Кобжасаровичас освобождением от должности судьи Каражалского городского суда этой же области;

специализированного административного суда города ШахтинскаКожахметова Сабитас освобождением от должности председателя специализированногоадминистративного суда города Жезказгана этой же области;

специализированного межрайонного административного суда города КарагандыЖаркынбекова Малика Кузаровича с освобождением от должности председателя Айтекебийского районного суда Актюбинской области;

Шахтинского городского судаНурмагамбетова Рашида Амантаевича с освобождением от должности председателя Абайского районного суда этой же области;


специализированного административного суда города КостанаяИбрашева Талгата Аулиехановичас освобождением от должности председателя Костанайского районного суда этой же области;


Жанакорганского районного судаОмиртайулы Нурлана с освобождением от должности судьи Кызылординского областного суда;


Кентауского городского суда Оспанова Еркина Уксукбаевичас освобождением от должности председателя Сайрамского районного суда этой же области;

Сайрамского районного суда Тургунбаева Сакена Интыкбаевича;



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010


Толебийского районного суда Бекимбетова Тугела Бекбаевича с освобождением от должности председателя Кентауского городского суда этой же области;


районного суда № 2 Бостандыкского района Мыятбекова Турысбека Ерболгановича с освобождением от должности судьи Алматинского городского суда.

2. Назначить на должность судьи:


Бурабайского районного суда Кульмагамбетова Аскара Маратовичас освобождением от должности председателя специализированного административного суда Бурабайского района этой же области;

по Актюбинской области:

Кобдинского районного суда Есжанову Шынаргул Енсепбаевну;

суда города Актобе Биманову Жулдыз Жауынбаевну;

суда № 2 города Актобе Даумова Дауренбека Нурлыбековича;Махмутову Багдагуль Задкеновну;


Жамбылского районного суда Унербаева Данияра Хасеновича;

Карасайского специализированного межрайонного административного суда Резникова Максима Анатольевича;

Каратальского районного суда Нусипову Жанну Дуйсенхановну;

Райымбекского районного суда Кишибая Улана Тумарханулы;

Талгарского районного суда Шаймерденова Нурлана Садыковича;

Талдыкорганского городского суда Нурбосынова Аслана Мухтаровича;

5757

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


Турусова Бейбита Турспековича с освобождением от должности судьи военного суда Семейского гарнизона Восточно-Казахстанской области; Хан Наталью Степановну;


Атырауского городского суда Ищанову Гулсим Булатовну;

Жылыойского районного суда Мутиеву Гульжиян Жумабаевну;

специализированного межрайонного экономического суда Ибрагимова Галымжана Тулендиевичас освобождением от должности председателя Индерского районного суда этой же области;


Зыряновского районного суда Чегибаева Арнура Маратовича;

Риддерского городского суда Токжанова Мухтара Коксугоньевича с освобождением от должности председателя специализированного административного суда города Риддера этой же области;Тургамбаева Толегена;

Семейского городского суда Турубаева Марата Тельмановича;

специализированного межрайонного экономического судаКирееву Тогжан Таскалиевну с освобождением от должности председателя специализированного административного суда города Усть-Каменогорска этой же области;

Усть-Каменогорского городского суда Салимова Алмаса Солтангалиевича;


Мойынкумского районного суда Оспанову Даригу Казбековну;

Сарысуского районного суда Толенбекова Досжана Канатбековича;


суда № 2 города УральскаБактыгулова Маханбета Сапаровича с освобождением от должности председателя специализированногоадминистративного суда города Уральска этой же области;



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010


Сырымского районного суда Атчибаеву Элизавету Сиражиденовну;


районного суда №2 Казыбекбийского района города КарагандыАбулгазина Айдара Есимжановича с освобождением от должности председателя специализированногоадминистративного суда города Шахтинска этой же области;

Алшынбекова Арая Амантаевича с освобождением от должности судьи специализированного административного суда города Жезказгана этой же области;

районного суда № 2 Октябрьского района города Караганды Жилину Галину Владимировну;

районного суда № 2 Шетского района Амрашева Талгата Балташевича;

Саранского городского суда Сакенова Булата Маукеновича с освобождением от должности председателя Каражалского городского суда этой же области;

Шахтинского городского суда Ахметбекову Мадину Сериковну;


Карабалыкского районного суда Кудабаеву Карлыгаш Салимжановну;

Мендыкаринского районного суда Жарасбаева Жумаша Рамазановича;


Казалинского районного суда Сабырова Асхата Аббасулы;


Баянаульского районного суда Иманбаеву Алию Казбековну;

Качирского районного суда Жумашову Алию Абеновну; специализированного административного суда города Павлодара Алинову Бибигуль Шакатаевну;


Аккайынского районного суда Шамшинурову Ажаргуль Маратовну;

5959

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


Петропавловского городского суда Болсамбекову Анар Темиржановну; Жанибекову Несивельды Мардановнус освобождением от должности председателя суда № 2 города Петропавловска этой же области;

суда № 2 города ПетропавловскаАринову Ботакоз Шайгапасовну;

Тимирязевского районного суда Кульжанову Асель Жанболсыновну;


Аль-Фарабийского районного суда города ШымкентаАбдрасилова Мадияра Зулпухаровича с освобождением от должности судьи Тюлькубасского районного суда этой же области;

Ордабасинского районного суда Амиралиева Нургали Талиповича;

районного суда № 2 Мактааральского района Калдыбекову Гулжазиру Турарбеккызы;

районного суда № 3 Мактааральского района Кожамкулова Ермека Амангельдиевича; Саркулова Иржана Джолбарисовичас освобождением от должности судьи Айыртауского районного суда Северо-Казахстанской области;

Сарыагашского районного суда Лесову Нургул Гаппаровну;

Энбекшинского районного суда города ШымкентаСансызбайкызы Салтанат;


Бостандыкского районного суда Абдыкапарова Рауана Усеровича;

Жетысуского районного судаСуханову Светлану Абаевну с освобождением от должности судьи суда № 2 города Уральска Западно-Казахстанской области;

Медеуского районного суда Бейсенову Гульмиру Рамазановну; Егеубекова Ермека Ерубековича;

районного суда №2 Алмалинского района Айтжанову Гульмиру Батырбековну; Бейсеуову Айнур Адамовну с освобождением от должности судьи Алмалинского районного суда города Алматы;



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010


Боранбаева Асета Канатулы; Файзуллину Балтуган Ахметовнус освобождением от должности судьи Атырауского городского суда Атырауской области;

районного суда №2 Ауэзовского района Султанбекова Жаната Кудашевича с освобождением от должности судьи военного суда Алматинского гарнизона; Тордугулова Нуржана Тусупханулыс освобождением от должности судьи военного суда Алматинского гарнизона;

специализированного межрайонного административного судаКарабалаеву Лауру Кантюреевну;

специализированного межрайонного суда по делам несовершеннолетнихЖукенова Армана Сериктаевича;

специализированного межрайонного экономического судаАбилову Анар Акылдосовнус освобождением от должности судьи Жамбылского районного суда Алматинской области;Белиспаева Алибека Мусалиевичас освобождением от должности председателя Панфиловского районного суда Алматинской области;Примбетову Гульбаршин Касымхановну с освобождением от должности судьи Бостандыкского районного суда города Алматы;Рамазана Жандарбека Нуржанулы;


Алматинского районного судаАлимханову Маржан Жагипаровну;Асанову Салтанат Сериковну с освобождением от должности судьи районного суда № 2 Казыбекбийского района города Караганды Карагандинской области;Бакирову Жанну Кенесовну; Сламова Олжаса Бексултановича;

специализированного межрайонного экономического судаБайгелова Мейирбека Кабыловича; Мекемтаса Кажымухана Мекемтасулы с освобождением от должности судьи военного суда Акмолинского гарнизона.

3. Освободить от занимаемых должностей:

председателя коллегии по уголовным делам Акмолинского областного судаЖангуттинова Мейрама Курмашовичас оставлением судьей этого же суда;

председателя коллегии по уголовным делам Западно-Казахстанского областного судаАметова Бека с оставлением судьей этого же суда;

6161

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


судей Алматинского городского судаБаймуханову Светлану в связи с уходом в отставку;

Камалова Курбангали в связи с уходом в отставку;

судей суда города АстаныКаби Жениса в связи со смертью;

Курманову Даригу Курмановнув связи с уходом в отставку;

Тумабекова Дуйсена Абдурахмановичав связи с избранием на другую должность;

судьи Карагандинского областного судаШегенова Моряка Смагуловичав связи с избранием на другую должность;

судьи Павлодарского областного судаБикиеву Майру Мухитовнув связи с уходом в отставку;


судьи Кокшетауского городского судаЖакупова Шарипа Жумадильдиновичав связи с уходом в отставку;

судьи Бурабайского районного судаВодянову Наталью Николаевнув связи с уходом в отставку;


председателя Талдыкорганского городского судаТанирбергена Нуржана Танирбергенулы с прекращением полномочий судьи, в связи с переходом на другую работу;

председателя районного суда №2 Райымбекского районаЖолдасбая Жараса Жолдасбай улы с прекращением полномочий судьи, в связи с уходом в отставку;

судьи Ескельдинского районного суда Нургалиулы Куанышбая в связи с уходом в отставку;

судьи Капшагайского городского суда Маймаса Апенапо собственному желанию;

судьи Талгарского районного судаОкуневу Тамару Владимировну в связи с заключением Судебного жюри;



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010


судьи Талдыкорганского специализированного межрайонного административного судаКудайбергенова Нурбека Маликовичаза невыполнение требований, предъявляемых к судье;

по Атырауской области

судьи Атырауского городского суда Салыхова Алмаса Карымсаковичав связи с переходом на другую работу;

судьи Кызылкогинского районного судаАхмета Амандыка Сейдуллаулы по собственному желанию;


председателя Кордайского районного судаБегалиева Хыдыра Жарлыкасыновича с прекращением полномочий судьи, в связи с переходом на другую работу;

судьи Жуалынского районного судаКунчашева Ержана Болатовичапо собственному желанию;

судьи Усть-Каменогорского городского судаБакиева Туребека Бакитжановичапо собственному желанию;


председателя Нуринского районного суда Жупенова Салима Есимовичас оставлением судьей этого же суда;

судьи Балхашского городского суда Ибраимова Мусабаяв связи с уходом в отставку;


председателя специализированного административного суда города Костаная Панзабекова Ербола Туребековича с прекращением полномочий судьи, за невыполнение требований, предъявляемых к судье;

судьи Карасуского районного суда Жумагулова Каражана Мухаметгалеевичав связи с уходом в отставку;

судьи специализированного административного суда города Рудный Калисова Жумахана Сейдалыулыпо собственному желанию;

6363

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


судей специализированного межрайонного экономического судаНаумову Тамару Александровнупо собственному желанию;

Раеву Гульзию Зейнелькабденовну по собственному желанию;


судьи Железинского районного судаДжанина Имангали Джумовича в связи с заключением Судебного жюри;

судьи специализированного административного суда города ПавлодараКабдуева Шарипа Есетовичав связи с переходом на другую работу;

судьи Экибастузского городского судаРсалы Жанбыршы Алипулыпо собственному желанию;


судей суда №2 города ПетропавловскаБукетову Гулюмжан Темерболатовну за невыполнение требований, предъявляемых к судье;

Хасенова Алмаса Мадиевича в связи с переходом на другую работу;


судей Сайрамского районного судаБоранбаева Мереке Жамантаевичав связи с заключением Судебного жюри;

Сыргабекова Ербола Исабаевича в связи с переходом на другую работу;


судьи специализированного межрайонного административного судаЖумабекову Айткуль Рашидовну в связи со смертью;


судьи районного суда №2 Сарыаркинского районаКасымова Казкелды Хамитовича по собственному желанию

4. Настоящий Указ вводится в действие со дня подписания.

Президент Республики Казахстан Н.НазарбаевАстана, Акорда, 31декабря 2009года№ 913



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010

НОРМАТИВНЫЕ ПОСТАНОВЛЕНИЯНОРМАТИВНЫЕ ПОСТАНОВЛЕНИЯ

НОРМАТИВНОЕ ПОСТАНОВЛЕНИЕ № 7 ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

от 28 декабря 2009 года город Астана

О применении норм уголовного и уголовно-процессуального законодательства по вопросам соблюдения личной свободы и

неприкосновенности достоинства человека, противодействия пыткам, насилию, другим жестоким или унижающим человеческое достоинство

видам обращения и наказания

В целях правильного и единообразного применения в уголовном судопроизводстве норм Конституции и законов Республики Казахстан, обеспечивающих личную свободу и не-прикосновенность достоинства человека, а также надлежащего выполнения обязательств, вытекающих из Конвенции ООН против пыток и других жестоких, бесчеловечных или унижаю-щих достоинство видов обращения и наказания (далее - Конвенция) и иных, ратифицирован-ных Республикой Казахстан международных договоров, пленарное заседание Верховного Суда Республики Казахстан

ПОСТАНОВЛЯЕТ:

1. Обратить внимание судов на то, что в соответствии со статьей 114 Уголовно-процес-суального кодекса Республики Казахстан (далее – УПК) орган, ведущий уголовный процесс, при производстве процессуального действия (допроса лица, проведения очной ставки, осмотра, опознания и др.) обязан не только разъяснить участнику процесса его права, но и обеспечить возможность их полного осуществления. При этом особое значение должно быть уделено соблюдению конституционных прав человека и гражданина, в том числе на неприкосновенность достоинства человека, включающего в себя защиту от применения пыток, другого жестокого или унижающего человеческое достоинство обращения. Невыполнение этих требований закона является основанием для признания доказательств, полученных при производстве процессуального действия, недопустимыми.

2. Лицо, подозреваемое в совершении преступления, может быть задержано лишь при наличии условий, оснований и мотивов, предусмотренных статьями 132 и 134 УПК. Незамед-лительно, но не позднее трех часов после фактического задержания, лицо должно быть пере-дано следователю или дознавателю для решения вопроса о его процессуальном задержании. Задержанному лицу в соответствии со статьей 134 УПК сообщается, в чем он подозревается, и разъясняются предусмотренные статьей 68 УПК права подозреваемого, в том числе его право пригласить защитника с момента задержания, давать показания по поводу имеющегося против него подозрения, либо отказаться от дачи объяснений и показаний. Эти действия сле-дователя (дознавателя) отражаются в протоколе задержания.

Под фактическим задержанием следует понимать лишение лица возможности свободно передвигаться и совершать иные действия по своему усмотрению (захват, физическое удер-жание, закрытие в помещении, принуждение пройти куда-либо или остаться на месте и т.п.).

3. Допрос подозреваемого во всех случаях оформляется протоколом, составленным в соответствии с требованиями статей 213, 216 и 218 УПК. Оформление показаний, полученных при допросе лица, после его фактического задержания в связи с подозрением в совершении преступления в виде «объяснения», «явки с повинной», «допроса в качестве свидетеля» или иных подобных формах по данному факту недопустимо и такие документы в соответствии со статьей 116 УПК не подлежат приобщению к материалам уголовного дела.

4. Судам, в судебном разбирательстве и на досудебной стадии уголовного процесса при проверке заявлений о нарушениях прав на личную свободу и неприкосновенность достоинст-ва человека, рассмотрении ходатайств о санкционировании меры пресечения в виде ареста, необходимо выяснять, когда лицо фактически задержано, на какое время, где оно содержа-лось, составлялся ли протокол и другие, связанные с этим обстоятельства.

6565

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


Началом срока задержания лица является время его фактического задержания. Это вре-мя с обязательным указанием часов и минут отражается в протоколе задержания, который составляется следователем (дознавателем) в течение трех часов после фактического задер-жания лица.

Суд, обнаружив факт подлога времени задержания подозреваемого лица, то есть при-знаки преступления, предусмотренного статьей 314 Уголовного кодекса Республики Казахс-тан (далее – УК), обязан в соответствии с требованиями части 4 статьи 183 УПК в частном постановлении довести это обстоятельство до сведения прокурора для проверки и принятия процессуального решения.

5. О задержании подозреваемого и месте его нахождения в соответствии с частью 1 статьи 138 УПК следователь (дознаватель) обязан в течение двенадцати часов с момента фактического задержания уведомить кого-либо из совершеннолетних членов его семьи, а при отсутствии их – других родственников или близких лиц или обеспечить возможность та-кого уведомления самому подозреваемому, в том числе путем предоставления ему права на телефонный звонок. О задержании несовершеннолетнего подозреваемого, обвиняемого в соответствии с требованиями части 5 статьи 491 УПК немедленно ставятся в известность родители несовершеннолетнего или другие его законные представители, а при их отсутствии – близкие родственники.

Данное процессуальное действие фиксируется в протоколе, который подписывается следователем (дознавателем) и подозреваемым.

6. Применение положения части 3 статьи 138 УПК носит исключительный характер и возможно только в отношении лица, достигшего 18 лет на момент совершения преступления, лишь с санкции прокурора или его заместителя. При составлении протокола задержания сле-дователь (дознаватель) обязан отразить в постановлении исключительные обстоятельства, послужившие основанием применения указанной нормы закона. Исключительными обстоя-тельствами могут быть признаны подозрение лица в совершении террористических преступ-лений, преступлений против мира, безопасности государства и человечества.

По истечении семидесяти двух часов с момента фактического задержания подозревае-мого постановление утрачивает силу и следователь (дознаватель) должен немедленно вы-полнить требования, указанные в части 1 статьи 138 УПК.

7. В случае задержания подозреваемого или применения к нему меры пресечения до предъявления обвинения он должен быть допрошен согласно части 2 статьи 68 УПК не позд-нее двадцати четырех часов с момента задержания или применения меры пресечения при обеспечении права на свидание наедине и конфиденциально до первого допроса с избран-ным им или назначенным защитником.

8. Задержание лица при отсутствии условий, оснований и мотивов, предусмотренных статьями 132 и 134 УПК, либо свыше трех часов без составления протокола задержания, а также содержание лица под арестом без санкции суда свыше семидесяти двух часов и свыше срока ареста, санкционированного судом, является незаконным, и оно подлежит немедлен-ному освобождению. При наличии у виновных лиц прямого умысла на совершение указанных незаконных действий они привлекаются к уголовной ответственности по статье 346 УК.

9. При установлении факта незаконного задержания лица, орган, ведущий уголовный процесс, принимает меры по реабилитации и возмещению причиненного незаконными дейст-виями вреда. Задержанному разъясняется право требования возмещения имущественного вреда и устранения последствий морального вреда, в том числе принесения ему в письмен-ной форме официального извинения по правилам статьи 44 УПК.

10. Лица, задержанные по подозрению в совершении преступления, содержатся в изо-ляторах временного содержания, за исключением военнослужащих - на гауптвахте и лиц, от-бывающих наказание в виде лишения свободы, - в учреждениях по месту отбытия наказания, а также случаев, предусмотренных частью 3 статьи 65 УПК. Подозреваемые и обвиняемые, которым избрана мера пресечения в виде ареста, содержатся в следственных изоляторах, кроме случаев, установленных статьей 152 УПК.

11. Администрация мест содержания под стражей обязана в соответствии со статьей 104 УПК немедленно передать прокурору жалобы о применении пыток, поступившие от задержан-ных или арестованных лиц. По итогам проверки жалобы прокурор в установленные статьей 108 УПК сроки выносит мотивированное постановление с отражением существа жалобы, до-водов, на основании которых сделан вывод об обоснованности либо необоснованности жало-бы, а также принятое процессуальное решение.



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010


Если доводы жалобы о применении пыток, насилия, другого жестокого или унижающе-го человеческое достоинство обращения подтвердились, прокурор выносит постановление о возбуждении уголовного дела. Наряду с этим прокурор должен отменить обжалуемое не-законное решение и принять меры к восстановлению нарушенных прав заявителя. Копия по-становления, незамедлительно направляется заявителю, а также приобщается к уголовному делу вместе с материалами проверки.

12. В случаях, когда жалоба лица, задержанного по подозрению в совершении преступ-ления или содержащегося под арестом, о применении пыток адресована суду, администрация мест содержания под стражей немедленно направляет ее в районный (городской) суд по мес-ту нахождения учреждения для рассмотрения в порядке статьи 109 УПК.

13. В случаях, когда жалоба о применении пыток, насилия, другого жестокого или уни-жающего человеческое достоинство обращения заявлена в судебном заседании, суд обязан принять предусмотренные законом меры к ее незамедлительному рассмотрению. Если для полной проверки жалобы необходимо осуществление мер, не входящих в компетенцию суда (доследственная проверка, возбуждение уголовного дела, проведение дознания либо следст-вия и т.п.), суд выносит постановление, которым возлагает на прокурора осуществление соот-ветствующей проверки с указанием срока предоставления суду материалов проверки. Мате-риалы проверки жалоб и принятые по ним процессуальные решения оглашаются в судебном заседании и приобщаются к делу.

Проверка материалов и привлечение к ответственности лиц, совершивших незаконные действия, не влечет приостановления производства по делу.

14. Судам при рассмотрении ходатайств сторон об исключении доказательств из числа допустимых по мотивам получения их с применением пыток или в результате иных незакон-ных действий, следует исходить из того, что обязанность подтверждать законность получен-ных материалов дела возлагается на обвинителя.

Если подсудимый в судебном заседании заявляет, что показания были даны им при фи-зическом или психическом насилии органов уголовного преследования, при этом он не был ознакомлен с правом пригласить защитника и не давать показания против самого себя, его допрос проводился без участия защитника, то оспариваемые показания должны признаваться недопустимыми в качестве доказательств.

Если в производстве процессуального действия участвовал адвокат, то о допущенных нарушениях закона он обязан заявить в протоколе при его подписании.

15. Пытки необходимо отличать от иных действий, связанных с превышением власти или должностных полномочий, ответственность за которые предусмотрена статьей 308 УК. В соответствии с установленным частью 3 статьи 12 УК положением о конкуренции общей и специальной норм, деяния, сопряженные с причинением потерпевшему физических и психи-ческих страданий, квалифицируются по специальной норме – статье 347-1 УК, если они были совершены должностным лицом для достижения указанных в данной статье целей. При этом дополнительной квалификации деяния по статье 308 УК не требуется.

К иным должностным лицам, указанным в статье 347-1 УК, следует относить не только должностных лиц органов уголовного преследования, но и должностных лиц других органов и организаций, перечисленных в пункте 3 примечания к статье 307 УК.

16. При отграничении пытки от умышленного причинения вреда здоровью (статьи 103, 104 и 105 УК) следует учитывать, что причинение физических и психических страданий ука-занными деяниями не может квалифицироваться как пытка, если не будет установлено, что они совершены следователем, дознавателем, или иным должностным лицом для достижения целей, указанных в части первой статьи 347-1 УК.

Если в результате пытки здоровью потерпевшего умышленно причинен легкий, сред-ней тяжести или тяжкий вред, либо смерть по неосторожности, то такие действия полностью охватываются соответствующей частью статьи 347-1 УК и дополнительной квалификации по статьям 101, 103, 104, 105 УК не подлежат.

Доведение до самоубийства в результате совершения пыток надлежит квалифициро-вать по совокупности соответствующей части статьи 347-1 и статье 102 УК.

Причинение тяжкого вреда здоровью при превышении мер, необходимых для задержания лица, совершившего преступление, не является пыткой и квалифицируется по статье 110 УК.

17. Не признаются пыткой законные действия должностных лиц по применению пред-усмотренных мер процессуального принуждения: пресечение противоправных действий по-

6767

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


дозреваемого (обвиняемого, подсудимого, осужденного); правомерное применение оружия и специальных средств (наручников, дубинок и т.д.); задержание; содержание под стражей; лишение свободы по приговору суда и другие действия органа уголовного преследования, направленные на выполнение задач уголовного процесса.

Применение физического и психического насилия для достижения целей, указанных в части 1 статьи 347-1 УК, под предлогом осуществления мер процессуального принуждения влечет ответственность по указанной норме уголовного закона.

18. К уголовной ответственности за соучастие в преступлении привлекаются не только те должностные лица, которые причинили физические и психические страдания, но и организа-торы, подстрекатели и пособники пыток, которые не являются должностными лицами. Долж-ностное лицо, с ведома или молчаливого согласия которого, а также его попустительства либо заранее обещанного укрывательства, были совершены пытки исполнителем, находящимся в подчинении должностного лица, признается пособником преступления. Во всех этих случаях лица несут ответственность за соучастие в пытках и их действия квалифицируются по статье 347-1 УК с применением статьи 28 УК. Такое положение соответствует статье 1 Конвенции, согласно которой за применение пыток, кроме исполнителя, ответственности подлежит также лицо, которое подстрекало пытки или пытки применялись с его ведома или молчаливого со-гласия.

19. В соответствии с частью 2 статьи 531 УПК и статьей 8 Конвенции требование о выда-че лица, являющегося гражданином иностранного государства, в связи с обвинением в совер-шении пыток на территории иностранного государства, подлежит удовлетворению не только в тех случаях, когда между Казахстаном и иностранным государством, направившим требова-ние, имеется соответствующий договор, но и на основании Конвенции, которая служит право-вым основанием для выдачи лица государству – участнику Конвенции.

20. При рассмотрении требования о выдаче гражданина иностранного государства, обви-няемого в совершении преступления или осужденного иностранным государством, во испол-нение требований статьи 3 Конвенции выясняются обстоятельства, указывающие на наличие или отсутствие в иностранном государстве, направившем требование, постоянной практики грубых, вопиющих и массовых нарушений прав человека. При наличии таких фактов и сущест-вовании достаточных оснований полагать, что выдаваемому лицу может угрожать примене-ние пыток, это лицо не выдается государству, направившему требование.

21. Орган, ведущий уголовный процесс, обязан разъяснить жертве пыток его право на предъявление иска о возмещении имущественного и морального вреда и порядок предъявле-ния такого иска.

Вред, причиненный гражданину в результате пыток, жестокого или унижающе-го человеческое достоинство обращения или наказания, подлежит возмещению в порядке, предусмотренном УПК и постановлением Пленума Верховного Суда Республики Казахстан №7 от 9 июля 1999 года «О практике применения законодательства по возмещению вреда, причиненного незаконными действиями органов, ведущих уголовный процесс».

22. В целях предупреждения пыток, жестоких или унижающих человеческое достоинст-во обращений или наказаний судам надлежит выявлять причины и условия, способствующие применению пыток, и выносить частные постановления об их устранении.

При вынесении оправдательного приговора либо постановления о прекращении уголов-ного дела по реабилитирующим основаниям судам во всех случаях следует выносить частные постановления, о привлечении к ответственности должностных лиц (следователя, дознавате-ля, прокурора и др.), виновных в незаконном задержании, привлечении к уголовной ответст-венности невиновного лица.

23. Согласно статье 4 Конституции Республики Казахстан настоящее нормативное пос-тановление включается в состав действующего права, а также является общеобязательным и вводится в действие со дня официального опубликования.

Председатель Верховного СудаРеспублики Казахстан М.Алимбеков

Судья Верховного СудаРеспублики Казахстан,секретарь пленарного заседания Ж.Баишев



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010

КОММЕНТАРИЙКОММЕНТАРИЙ

КОММЕНТАРИЙ

к нормативному постановлению Верховного Суда Республики Казахстан № 7 от 28 декабря 2009 года «О применении норм уголовного и уголовно-процессуального законодательства по вопросам соблюдения личной

свободы и неприкосновенности достоинства человека, противодействия пыткам, насилию, другим жестоким или унижающим человеческое

достоинство видам обращения или наказания»

Нормативное постановление разработано и принято в целях оказания помощи судам в применении норм материального и процессуального законов, охраняющих права и свободы личности в уголовном судопроизводстве, предусматривающих правовые механизмы их защи-ты. Целью данного нормативного постановления является также обеспечение единообразия в судебной практике по рассмотрению дел о преступлениях, связанных с применением пыток, насилия, другого жестокого или унижающего человеческое достоинство обращения или нака-зания, и о правонарушениях, посягающих на личную свободу и неприкосновенность.

В первом пункте постановления акцентируется внимание судов на то, что орган, веду-щий уголовный процесс, в соответствии со ст. 114 УПК обязан до начала производства про-цессуальных действий разъяснить участвующим в производстве по уголовному делу лицам принадлежащие им права, обеспечить реальную возможность их осуществления. При этом требуется полное и правильное разъяснение прав, принадлежащих участнику процесса или иному лицу, участвующему в деле. Невыполнение этого требования закона суды должны рас-ценивать как грубое нарушение уголовно-процессуального закона, влекущее признание недо-пустимыми в качестве доказательств материалов, полученных при производстве указанных процессуальных действий.

В этой связи важно обратить внимание судов на то, что правообладателями являются лица, признанные участниками процесса, иные лица, участвующие в деле, процессуальный статус которых официально определен. Отказ в признании лица участником процесса при на-личии к тому оснований недопустим и в соответствии с законом является грубым нарушением прав человека. В подобном случае заинтересованные лица вправе требовать от органа, ве-дущего уголовный процесс, признания их, соответственно потерпевшими, частными обвини-телями, гражданскими истцами, гражданскими ответчиками, их законными представителями и представителями. Заявления о признании участниками процесса подлежат рассмотрению в течение трех суток органом, ведущим уголовный процесс, решения которого могут быть об-жалованы в порядке, предусмотренном ст. 113 УПК, прокурору либо в суд. Судом жалобы на отказ в признании участником процесса рассматриваются в соответствии со ст. 109 УПК.

Орган, ведущий уголовный процесс, обязан разъяснять участникам процесса и иным ли-цам, участвующим в деле, также их право на обжалование действий и решений соответствен-но дознавателя, органа дознания, следователя, прокурора и порядок обращения с жалобами.

Пункты 2-10 нормативного постановления посвящены разъяснениям закона, гаранти-рующего право каждого на личную свободу, и неприкосновенность. При этом значительное внимание уделено разъяснению порядка задержания лиц в связи с подозрением в соверше-нии преступления, процессуальному оформлению факта задержания, порядку допроса задер-жанных. Поскольку в правоприменительной практике имело место неоднозначное понимание термина «фактическое задержание», то во втором пункте нормативного постановления дано разъяснение, что под фактическим задержанием следует понимать лишение лица возможнос-ти свободно передвигаться и совершать иные действия по своему устранению. Это разъясне-ние имеет большое практическое значение, позволит исключить факты задержания лиц без санкции суда на срок свыше 72 часов. Верховный Суд в пункте 4 нормативного постановления разъясняет, что обнаружение фактов подлога времени задержания лица в протоколе задер-жания, признается преступлением, предусмотренным ст. 314 УК. В связи с этим на суды возла-гается обязанность частным постановлением доводить об этом до сведения соответствующих прокуроров для принятия предусмотренных законом мер ответственности к виновным лицам.

6969

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


Весьма важным является разъяснение, содержащееся в пункте 8 нормативного пос-тановления. Четкое указание о том, что нарушение требований статей 132 и 134 УПК, предусматривающих основания, мотивы и условия задержания лиц, влечет признание за-держания лица незаконным и его немедленное освобождение из-под стражи. Оно будет спо-собствовать не только надежным способом защиты права на личную свободу, но и повлия-ет на правоприменительную практику. А указание о том, что при умышленном незаконном содержании лиц под стражей, виновные лица должны нести уголовную ответственность по ст. 363 УК, послужит действенным превентивным механизмом предотвращения подобных нарушений прав человека.

В целях компенсации причиненного незаконным задержанием вреда в пункте 9 норма-тивного постановления Верховный Суд разъясняет, что орган, ведущий уголовный процесс, должен принести лицу официальные извинения, как это предусмотрено статьей 44 УПК, а также разъяснить ему право требования в связи с незаконным задержанием возмещения иму-щественного вреда и компенсации за причиненный моральный вред. Это разъяснение, с од-ной стороны, будет служить предупредительной мерой предотвращения случаев незаконных задержаний, с другой стороны – ориентирует на обязательность принятия мер по восстанов-лению нарушенных незаконным задержанием прав человека.

Последующие пункты нормативного постановления посвящены вопросам, касающимся защиты от пыток, насилия и иного жестокого или унижающего человеческое достоинство об-ращения.

В пункте 10 подробно регламентируется вопрос о месте содержания задержанных и арестованных лиц, что имеет немаловажное значение для соблюдения их прав в период на-хождения под стражей. Данный пункт обязывает судей при даче санкции на применение меры пресечения в виде ареста, указывать в постановлении о том, что арестованный подлежит со-держанию в следственном изоляторе. Перевод таких лиц в ИВС может иметь место только по о основаниям и в порядке, предусмотренном ст. 152 УПК.

Иногда жалобы о применении пыток, насилия, другого жестокого или унижающего че-ловеческое достоинство обращения подаются еще в ходе предварительного следствия или дознания. Закон обязывает проверять обоснованность таких жалоб и принимать меры к их устранению. Однако в связи с отсутствием детализации действий лиц, на которых законом возлагается осуществление проверки жалоб, в уголовных делах, как правило, отсутствуют сведения о результатах их проверок. В целях приведения указанной деятельности в правовое русло Верховный Суд в п.п. 11-12 нормативного постановления указывает, что по результатам проверки жалоб подобного рода прокурором должно быть вынесено мотивированное поста-новление, в котором должно быть отражено существо жалобы, доводы, на основании кото-рых сделан вывод об обоснованности/необоснованности жалобы, принятое процессуальное решение. Если в ходе проверки доводов жалобы факты применения пыток, насилия, другого жестокого или уничтожающего человеческое достоинство обращения подтвердились, проку-рор должен вынести постановление о возбуждении уголовного дела. Наряду с этим прокурор должен отменить обжалуемое незаконное решение, принять меры к восстановлению нару-шенных прав заявителя. Копия постановления, вынесенного по итогам проверки доводов жа-лобы, незамедлительно направляется заявителю, а также приобщается к уголовному делу вместе с материалами проверки.

Как должны поступать суды, если в ходе рассмотрения дела в судебном заседании поступит жалоба о применении пыток, насилия, другого жестокого или уничтожающего чело-веческое достоинство обращения, даны рекомендации в п. 13 нормативного постановления. Первое, что обязаны сделать суды, это не оставлять жалобу без внимания и принять неза-медлительные меры к ее рассмотрению. Но у суда не всегда имеется возможность провести полную проверку доводов жалобы. Иногда для этого требуется осуществление определенных мер, влекущих отложение судебного разбирательства дела либо совершение действий, не входящих в компетенцию суда (возбуждение дела, проведение дознания либо следствия и т.п.). В таких случаях судам рекомендуется выносить постановление, которым возлагать на участвующего в деле государственного обвинителя осуществление соответствующей провер-



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010


ки доводов жалобы. Суд устанавливает срок для предоставления материалов проверки с при-нятым по нему процессуальным решением. Производство по рассматриваемому уголовному делу продолжается, полученные от прокурора материалы по проверке жалобы исследуются в судебном заседании и используются судом при оценке доказательств с учетом рекомендаций, изложенных в пункте 14 нормативного постановления.

Верховный Суд признает важным правильное применение уголовного закона по делам о преступлениях, связанных с применением пыток, физического, психического насилия или иных незаконных действий. В этой связи в пунктах 16, 17 нормативного постановления приве-дены некоторые критерии, по которым следует отграничивать пытки от других преступлений, сопряженных с причинением пострадавшим физической боли, вреда здоровью, смерти. Пред-ставляется возможным обозначить главные из них. Во-первых, целями применения пыток яв-ляются: а) стремление получить от пытаемого или третьего лица сведения или признания о расследуемом преступлении; б) наказать указанных лиц за действия, которые они совершили или в совершении которых подозреваются; в) запугать или принудить этих лиц по любой при-чине, основанной на дискриминации любого характера. Во-вторых, обязательным признаком пытки является причинение пострадавшему физических или моральных страданий именно для достижения вышеуказанных целей. Могут иметь место случаи, когда лицу причиняются оба указанных вида страданий, однако для квалификации деяния как пытка достаточно уста-новить, что незаконными действиями пострадавшему был причинены либо моральные, либо физические страдания. Содержание диспозиции ст. 347-1 УК и разъяснения, данные в нор-мативном постановлении, делают возможным в настоящем комментарии высказать некото-рые суждения, детализирующие их. Применительно к пыткам под физическими страданиями следует понимать ощущение пострадавшим сильной физической боли в результате нанесе-ния ему побоев, причинения вреда любой тяжести его здоровью. К психическим страданиям следует относить испытывание пострадавшим эмоционально-волевых переживаний (чувства унижения, подавленности, отчаяния, стыда, ущербности, состояния раздражительности, гне-ва, дискомфортности и др.), вызванных применением пыток. Эти чувства могут быть вызваны как применением незаконных действий к самим пострадавшим, так и в связи с аналогичным воздействием на третьих лиц (родителей, детей, супругов, братьев, сестер). Психические страдания могут быть причинены как посягательством на неприкосновенность личности че-ловека, его здоровье, причинением повреждений, уродующих тело неизгладимыми шрамами, рубцами, так и иными действиями, например, незаконным лишением или ограничением сво-боды, раскрытием личной, семейной или врачебной тайны, распространением не соответст-вующих действительности сведений, порочащих честь и достоинство человека, нарушением иных конституционных прав и свобод человека. В необходимых случаях для выяснения воп-роса о том, испытывало ли пострадавшее от пыток лицо физические или нравственные стра-дания, может быть назначено проведение судебно-медицинской, психолого-психиатрической или иной экспертизы.

В пунктах 15, 18 нормативного постановления даются разъяснения, касающиеся субъ-екта преступления, именуемого пыткой, согласно которым субъектом могут быть должност-ные лица, которые сами непосредственно своими действиями причинили физические или психические страдания потерпевшему. Иные должностные лица, с ведома или молчаливого согласия которых или при их попустительстве либо заранее обещанном укрывательстве эти пытки были совершены исполнителем, а также лица, которые не являются должностными, являющиеся организаторами, подстрекателями либо пособниками совершения пыток, несут ответственность за соучастие и их действия квалифицируются по соответствующей части ст. 347-1 УК с применением ст. 28 УК.

Следует отметить, что разъяснения нормативного постановления, в том числе и изло-женные в п.п. 19, 20, созвучны с нормами Конвенции ООН против пыток и других жестоких, бесчеловечных или унижающих достоинство видов обращения и наказания.

В соответствии со ст. 8 указанной Конвенции (и ч. 2 ст. 531 УПК) требование о выдаче лица, являющегося гражданином иностранного государства, в связи с обвинением в совер-шении пыток на территории иностранного государства, подлежит удовлетворению не только

7171

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


в тех случаях, когда между Казахстаном и иностранным государством, направившим требова-ние, имеется соответствующий договор, но и на основании Конвенции, которая в отношении таких преступлений служит для Казахстана в качестве правового основания для выдачи. При рассмотрении требования о выдаче лица в порядке, предусмотренном ст. 531 УПК, во испол-нение требований ст. 3 Конвенции должны быть приняты меры к выяснению обстоятельств, указывающих о наличии/отсутствии в иностранном государстве постоянной практики грубых, вопиющих и массовых нарушений прав человека. При наличии таких фактов лицо не может быть выдано государству, направившему требование, если существуют серьезные основания полагать, что ему может угрожать там применение пыток.

Верховный Суд разъяснил также, что в целях предупреждения пыток и других, жестоких или унижающих человеческое достоинство обращений или наказаний судам надлежит выяв-лять причины и условия, способствующие их совершению, остро реагировать на такие факты путем вынесения частных постановлений для их устранения.

Согласно статье 4 Конституции Республики Казахстан нормативное постановление вклю-чается в состав действующего права, оно является общеобязательным. Именно поэтому его нормы обязательны не только для судов первой инстанции, но и для вышестоящих судебных инстанций, которые при проверке законности судебных актов должны обращать особое внима-ние на то, были ли заявлены жалобы о применении пыток, проверены ли их доводы и опровер-гнуты ли при этом заявления о получении доказательств с применением пыток, правильно ли разрешены ходатайства об исключении материалов дела из числа допустимых доказательств по этим основаниям, приняты ли предусмотренные законом меры для привлечения к ответст-венности лиц, виновных в применении пыток, а также меры по компенсации вреда, причинен-ного жертвам пыток. Разъяснения данного нормативного постановления должны учитываться и органами уголовного преследования при осуществлении досудебного производства по уго-ловным делам, а также приниматься во внимание прокурорами при осуществлении надзора за его законностью.

Юрченко Р.Н.,член НКС Верховного Суда Республики Казахстан,

кандидат юридических наук



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010


НОРМАТИВНОЕ ПОСТАНОВЛЕНИЕ №8 ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

28 декабря 2009 года город Астана

О применении законодательства об акционерных обществах

В целях обеспечения единообразного применения судами законодательства Республи-ки Казахстан об акционерных обществах пленарное заседание Верховного Суда Республики Казахстан

ПОСТАНОВЛЯЕТ:

1. При разрешении споров о соблюдении порядка создания, реорганизации, ликвидации и деятельности акционерного общества; правах и обязанностях акционеров, а также мерах по защите их прав и интересов; компетенции, порядке образования и функционировании органов акционерного общества; полномочиях, порядке избрания и ответственности его должностных лиц, а также других споров, вытекающих из указанных отношений, судам следует руководст-воваться нормами Конституции Республики Казахстан, Гражданского кодекса Республики Казахстан (далее - ГК), Закона Республики Казахстан «Об акционерных обществах» (далее - Закон) и иных нормативных правовых актов, положения которых должны применяться с уче-том особенностей законодательных актов Республики Казахстан, действовавших на момент возникновения спора.

Если международным договором, ратифицированным Республикой Казахстан, установ-лены иные, чем содержащиеся в Законе, правила, то применяются непосредственно нормы международного договора.

2. Акционерным обществом (далее - общество) признается юридическое лицо, выпускаю-щее акции с целью привлечения средств для осуществления своей деятельности, а акционе-ром - лицо, являющееся собственником акций.

Учредителями общества могут выступать как физические, так и (или) юридические лица, совместно либо в единственном числе, принявшие решение о его создании. В учредительном договоре (решении единственного учредителя) обязательно должны содержаться сведения, указанные в пункте 1 статьи 7 Закона.

Разрешая вопрос об имущественной ответственности, суды должны исходить из того, что общество несет ответственность в пределах собственного имущества и не отвечает по обязательствам акционеров.

Со своей стороны, акционер не отвечает по обязательствам общества и несет риск убыт-ков, связанных с его деятельностью, в пределах стоимости принадлежащих ему акций, за исключением случаев, предусмотренных законодательными актами Республики Казахстан.

3. В соответствии с пунктом 1 статьи 9 Закона правовой статус общества, как юридичес-кого лица, определяет устав, который должен содержать обязательные положения, перечис-ленные в пункте 2 статьи 9 Закона.

В соответствии с пунктом 4 статьи 9 Закона, общество вправе осуществлять свою дея-тельность на основании типового устава, утверждаемого Правительством Республики Казах-стан.

Под иными положениями, предусмотренными подпунктом 10) пункта 2 статьи 9 Закона, следует понимать другие правила, вытекающие из норм Закона и иных законодательных актов, в частности, регламентирующие преимущественное право собственников привилегированных акций перед собственниками простых акций на получение дивидендов в заранее определен-ном гарантированном размере, обязанности корпоративного секретаря и др.

7373

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


Требования к средствам массовой информации, которые могут быть использованы для публикации информации о деятельности общества, а также их перечень, устанавливаются нормативным правовым актом Агентства Республики Казахстан по регулированию и надзору финансового рынка и финансовых организаций (далее - Агентство).

4. Согласно статьям 14 и 15 Закона акционер вправе, но не обязан участвовать в общем собрании акционеров. Неучастие акционера в общем собрании не может рассматриваться как нарушение им своих обязанностей.

В этой связи, признание акционера безвестно отсутствующим по причине длительного неучастия в делах общества по правилам статьи 296 Гражданского процессуального кодекса Республики Казахстан (далее - ГПК), недопустимо.

В случаях, когда акционер не участвует в управлении обществом и неизвестно его место жительства (местонахождения), общество должно зачислять дивиденды на указанный им счет в банке либо на счет акционера, созданный для перечисления задолженности общества по дивидендам.

В соответствии со статьей 115 ГК акция, как ценная бумага, относится к имуществу в виде финансового инструмента, следовательно, признание ее бесхозяйной с применением положений статьи 242 ГК недопустимо.

5. При разрешении споров по реализации акционерами своих прав, судам следует иметь в виду, что закрепленные в статье 14 Закона права акционеров, в том числе крупных, не могут быть ограничены, тогда как устав общества может содержать иные дополнительные права.

Общество и регистратор не несут ответственности за последствия неисполнения акцио-нером обязанности в течение десяти дней известить регистратора и номинального держателя акций об изменении сведений, необходимых для ведения системы реестров держателей ак-ций.

6. Право собственности на акцию при переходе ее к другому лицу возникает не с момен-та совершения сделки и уведомления общества об этом, а с момента зачисления акции на лицевой счет ее приобретателя, совершенного регистратором общества в системе реестров держателей акций.

Статус акционера подтверждается выпиской из лицевого счета в системе реестров дер-жателей акций общества.

7. Споры об оспаривании акционерами решений органов акционерных обществ, отно-сящиеся к корпоративным, рассматриваются в порядке особого искового производства меж-районными специализированными экономическими судами.

Заявление об оспаривании решений органов акционерных обществ подается в суд в те-чение трех месяцев со дня, когда заявителю стало известно о нарушении его прав и законных интересов.

При рассмотрении заявлений об оспаривании решений общего собрания акционеров следует учитывать, что к нарушениям Закона, иных нормативных правовых актов или устава, ущемляющим законные интересы акционера, относятся: несвоевременное извещение (неиз-вещение) акционера (владельца «золотой акции») о дате проведения общего собрания акцио-неров; непредоставление акционеру возможности ознакомиться с необходимой информацией (материалами) по вопросам повестки дня собрания; несвоевременное предоставление бюл-летеней для заочного либо очного тайного голосования и др.

Нарушение установленных законом императивных процедур созыва общего собрания акционеров, в том числе, сроков извещения о предстоящем его проведении, подготовки и дос-тупности материалов повестки дня, влечет нарушение прав акционеров, предусмотренных статьей 14 Закона, что может послужить основанием для признания недействительным ре-шения общего собрания акционеров.

В соответствии со статьей 178 ГК при разрешении споров о защите акционерами своих прав применяется общий срок исковой давности.

8. Список акционеров, имеющих право получения дивидендов, должен быть составлен на дату, предшествующую дате начала выплаты дивидендов.

Акционер вправе требовать выплаты неполученных дивидендов, независимо от срока образования задолженности общества.

В случае невыплаты дивидендов в установленный срок, акционеру выплачиваются ос-новная сумма дивидендов и пеня, исчисляемая исходя из официальной ставки рефинансиро-



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010


вания Национального Банка Республики Казахстан на день исполнения денежного обязатель-ства или его соответствующей части (статья 353 ГК, пункты 1, 6 статьи 22 Закона).

При применении пункта 1 статьи 22 Закона судам следует иметь в виду, что выплата дивидендов отнесена к исключительной компетенции общего собрания акционеров, поэтому, если такое решение не принято, то взыскание дивидендов судом не производится.

9. До полной выплаты дивидендов по привилегированным акциям общества выплата дивидендов по его простым акциям не производится.

Перечисление обществом дивидендов по привилегированным акциям на счет отсутст-вующих акционеров считается надлежащим исполнением обязательства.

Определение порядка распределения чистого дохода общества за истекший финансо-вый год и размера дивиденда в расчете на одну простую акцию может ограничивать права акционера, владеющего привилегированными акциями, поэтому данный вопрос рассматрива-ется, согласно подпункту 1) пункта 4 статьи 13 Закона общим собранием акционеров.

В течение десяти рабочих дней со дня принятия решения о выплате дивидендов по прос-тым акциям и в течение пяти рабочих дней перед наступлением срока выплаты дивидендов по привилегированным акциям, общество обязано опубликовать в средствах массовой инфор-мации соответственно решение или информацию о выплате дивидендов с указанием наиме-нования, места нахождения, банковских и иных реквизитов общества, периода, за который выплачиваются дивиденды, даты начала, порядка и формы выплаты дивидендов, а также раз-мера дивиденда в расчете соответственно на одну простую или привилегированную акцию.

Гарантированный размер дивиденда по привилегированной акции может быть установ-лен как в фиксированном денежном выражении, так и с индексированием относительно какого-либо показателя при условии регулярности и общедоступности его значений.

10. В соответствии со статьей 25 Закона при несоблюдении порядка приобретения трид-цати и более процентов голосующих акций, лицо (лица), владеющее (владеющие) ими, обяза-но (обязаны) произвести отчуждение неаффилиированным лицам части принадлежащих ему (им) акций, превышающей двадцать девять процентов голосующих акций. При несоблюдении этого требования заинтересованные лица вправе обратиться в суд с иском о понуждении к совершению такой сделки. При отсутствии покупателей эти акции выкупаются обществом.

Общество не вправе препятствовать продаже акций акционерами, однако оно может сделать им предложение о покупке акций обществом или третьими лицами по цене, превы-шающей предложенную.

Акционер, подавший заявление (давший согласие) в ответ на предложение о продаже принадлежащих ему акций, вправе в судебном порядке обжаловать отказ лица, опубликовав-шего это предложение, от покупки акций (пункты 3, 4 статьи 25 Закона).

11. Выкуп размещенных акций производится обществом по требованию акционера, кото-рое может быть заявлено им в случаях, предусмотренных в пункте 1 статьи 27 Закона, в том числе, при несогласии с решением о заключении крупной сделки и (или) о заключении сделки, в совершении которой имеется заинтересованность, и принятии общим собранием решения о внесении изменений и дополнений в устав, ограничивающих права по акциям, принадле-жащим данному акционеру (если акционер не участвовал в общем собрании или голосовал против принятия указанного решения).

Акционер вправе в течение тридцати дней со дня принятия любого решения, указанного в пункте 1 статьи 27 Закона, или со дня принятия решения организатором торгов о делистинге акций, предъявить обществу требование о выкупе принадлежащих ему акций посредством направления письменного заявления.

В течение тридцати дней со дня получения указанного заявления общество обязано вы-купить акции у акционера. При невыполнении этой обязанности акционер вправе обратиться в суд с требованием о понуждении общества к совершению сделки.

Выкупленные обществом размещенные акции не учитываются при определении квору-ма общего собрания акционеров и не участвуют в голосовании на нем (подпункты 2), 3) пункта 1, пункт 2 статьи 27, пункт 2 статьи 28 Закона).

Особенности приобретения, в том числе, государством, акций обществ, основная дея-тельность которых связана с недропользованием, а также принудительного выкупа акций бан-ков и организаций, осуществляющих отдельные виды банковских операций, а также страховых и иных организаций, регулируются специальными законами, например, законами Республики

7575

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


Казахстан «О недрах и недропользовании», «О банках и банковской деятельности в Респуб-лике Казахстан», «О страховой деятельности» и др.

12. Учитывая, что Закон Республики Казахстан «О браке и семье» регламентирует брач-но-семейные отношения, судам следует иметь в виду, что сделка по отчуждению акций не может быть признана недействительной по мотиву отсутствия согласия другого супруга, по-скольку порядок совершения сделок с акциями установлен специальным Законом. В этом слу-чае супруги могут предъявлять лишь взаимные имущественные требования, основанные на праве общей совместной собственности супругов.

13. Передача вопросов, по которым принятие решений отнесено к исключительной ком-петенции общего собрания акционеров, в компетенцию других органов, должностных лиц и работников общества, если иное не предусмотрено Законом и законодательными актами Рес-публики Казахстан, не допускается.

Если решение вопроса отнесено к компетенции общего собрания акционеров не Зако-ном, а уставом, в котором предусмотрена возможность передачи решения этого вопроса сове-ту директоров, правлению или иным органам, то такое делегирование полномочий считается правомерным.

Общее собрание акционеров вправе отменить любое решение иных органов общества по вопросам, относящимся к его внутренней деятельности, если иное не определено уставом.

14. Годовое общее собрание акционеров может быть созвано и проведено на основании решения суда, принятого по иску любого заинтересованного лица, в случае нарушения орга-нами общества установленного Законом порядка созыва такого собрания.

Суды не должны отказывать в принятии заявления по мотиву отсутствия заинтересован-ности лица, которая определяется при разрешении спора по существу.

В случае, если в течение установленного Законом срока советом директоров не приня-то решение о созыве внеочередного общего собрания акционеров по требованию крупного акционера, то последний вправе обратиться в суд с иском о возложении на общество такой обязанности (пункт 6 статьи 38 Закона).

При оспаривании решения совета директоров об отказе крупному акционеру в созыве внеочередного общего собрания, суд рассматривает дело в порядке особого искового произ-водства.

Поскольку юридическое лицо приобретает права и принимает обязанности через свои органы, исполнение решения суда о созыве внеочередного общего собрания акционеров мо-жет быть возложено на один из органов общества, с учетом положений его устава.

15. Акционеры извещаются о предстоящем проведении общего собрания не позднее, чем за тридцать, а в случае заочного или смешанного голосования - не позднее, чем за сорок пять календарных дней до даты проведения собрания.

Извещение о проведении общего собрания акционеров публикуется в средствах массо-вой информации либо должно быть направлено каждому из акционеров, если их количество не превышает пятидесяти.

Акционеры, находящиеся вне места распространения печатного издания, установлен-ного Агентством, могут быть извещены заказным письмом с уведомлением о его вручении, телефонограммой или телеграммой, а также с использованием иных средств связи, обеспечи-вающих фиксирование извещения.

Судам следует обращать внимание на перечисленные в пункте 3 статьи 41 Закона сведе-ния, которые обязательно должны содержаться в извещении о проведении общего собрания акционеров: дата, время и место проведения, время начала регистрации участников собрания, а также дата и время проведения повторного общего собрания (не ранее чем на следующий день после несостоявшегося собрания согласно пункта 1 статьи 42 Закона), дата составления списка акционеров, имеющих право на участие в общем собрании акционеров; повестка дня общего собрания акционеров; порядок ознакомления акционеров с материалами по вопросам повестки дня.

16. Повестка дня может быть дополнена крупным акционером или советом директоров при условии, что акционеры извещены о таких дополнениях не позднее, чем за пятнадцать дней до даты проведения общего собрания или в порядке, установленном пунктом 4 статьи 43 Закона.



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010


Вопрос из перечня обязательных, предусмотренных пунктом 2 статьи 35 Закона, включа-ется в повестку дня дополнительно.

В повестку дня могут вноситься изменения и (или) дополнения, если за их внесение проголосовало большинство акционеров (или их представителей), участвующих в общем собрании и владеющих в совокупности не менее чем девяноста пятью процентами голосую-щих акций общества.

Общее собрание не вправе рассматривать вопросы, не включенные в повестку дня, и принимать по ним решения.

Материалы по вопросам повестки дня должны содержать информацию в объеме, до-статочном для принятия обоснованных решений по ним, быть готовы и доступны по месту нахождения исполнительного органа общества для ознакомления акционеров не позднее, чем за десять дней до даты проведения собрания, а при запросе акционера - направлены ему в течение трех рабочих дней со дня получения запроса. Расходы за изготовление копий доку-ментов и их доставку несет акционер, если иное не предусмотрено уставом (пункт 4 статьи 44 Закона).

17. Общее собрание акционеров вправе рассматривать и принимать решения по вопро-сам повестки дня, если на момент окончания регистрации участников собрания зарегистри-рованы акционеры или их представители, включенные в список акционеров, имеющих право принимать участие и голосовать на нем, владеющие в совокупности пятьюдесятью и более процентами голосующих акций.

Дата составления списка акционеров, имеющих право принимать участие в общем собрании акционеров и голосовать на нем, не может быть установлена ранее даты принятия решения о проведении общего собрания и должна позволять акционерам скорректировать свои действия и подготовиться к формированию списка акционеров, для чего им необходимо предоставить достаточное время (пункт 1 статьи 39 Закона, пункт 1 статьи 45 Закона).

Акционер (представитель акционера), не прошедший регистрацию, вправе присутство-вать на общем собрании акционеров и участвовать в обсуждении вопросов повестки дня, но не учитывается при определении кворума и не вправе принимать участие в голосовании.

Регистрация акционеров считается оконченной с началом работы собрания, поскольку согласно пункту 2 статьи 48 Закона регистрация прибывших акционеров (их представителей) проводится до открытия общего собрания.

18. Должностные лица общества несут ответственность перед обществом и акционера-ми за вред, причиненный их действиями (бездействием), в соответствии с законами Республи-ки Казахстан, в том числе, за убытки, понесенные в результате предоставления информации, вводящей в заблуждение, или заведомо ложной информации и нарушения установленного Законом порядка предоставления информации.

Общество вправе на основании решения общего собрания акционеров обратиться в суд с иском к должностному лицу о возмещении вреда либо убытков, причиненных им обществу.

Должностные лица освобождаются от ответственности, если голосовали против решения, принятого органом общества, или не принимали участия в голосовании (статья 63 Закона).

Общество обеспечивает обязательное ведение списка своих работников, обладающих информацией, составляющей служебную или коммерческую тайну (пункт 3 статьи 79 Закона).

При принятии заявления о выводе акционера путем принудительной продажи его акций по цене их размещения по фактам разглашения им конкурирующим с обществом предприяти-ям информации об обществе и его деятельности, составляющей служебную, коммерческую или иную охраняемую законом тайну, суды должны требовать соблюдение обществом под-пункта 5) части 2 статьи 150 ГПК о представлении соответствующих доказательств.

19. Несоблюдение установленных Законом и иными законодательными актами Респуб-лики Казахстан требований к порядку совершения обществом сделки с участием его аффили-ированных лиц может послужить основанием для признания сделки недействительной по иску любого заинтересованного лица.

Лицо, умышленно заключившее сделку с участием аффилиированных лиц либо с нару-шением порядка ее совершения, а также крупную сделку с нарушением требований, установ-ленных Законом и уставом, не вправе требовать признания сделки недействительной, если такое требование вызвано корыстными мотивами или намерением уклониться от ответствен-ности.

7777

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


Действия по совершению сделки, нарушающей требования законодательства, устава общества либо компетенцию его органов, влекущие ее недействительность в соответствии со статьей 158 ГК (например, изменение цены в сторону увеличения и др.), могут свидетельство-вать о корысти или намерении уклониться от ответственности.

20. Понятие крупной сделки дано в пункте 1 статьи 68 Закона.Судам следует иметь в виду, что имущество, являющееся предметом крупной сделки,

а также активы общества оцениваются по рыночной стоимости (статья 69 Закона). При оспаривании крупных сделок, решение о заключении которых в случаях, определен-

ных уставом, было принято советом директоров или общим собранием, не требуется одно-временно ставить вопрос о признании незаконным решения органа общества, во исполнение которого совершена сделка.

Лицо, заинтересованное в совершении обществом сделки, заключенной с нарушением законодательных требований к порядку ее заключения, несет перед обществом ответствен-ность в размере причиненных обществу убытков.

При совершении сделки несколькими лицами их ответственность перед обществом яв-ляется солидарной.

Согласно пункту 1 статьи 70 Закона в целях информирования кредиторов и акционеров, общество обязано в течение пяти рабочих дней после принятия советом директоров решения о заключении крупной сделки опубликовать на государственном и других языках в средствах массовой информации сообщение о сделке.

21. В целях недопущения нарушения прав миноритарных акционеров при реорганизации общества, судам при разрешении споров следует проверять законность решения о выделе-нии либо разделении общества, чтобы предотвратить вывод таким способом активов в новые компании и оставление у реорганизуемого общества лишь финансовых обязательств для по-следующей принудительной ликвидации.

Если органы общества, уполномоченные решением суда на проведение принудитель-ной реорганизации в форме разделения или выделения, не осуществляют реорганизацию в срок, определенный решением, суд назначает доверительного управляющего и поручает ему осуществить реорганизацию.

С момента назначения к доверительному управляющему переходят полномочия совета директоров и общего собрания по определению условий реорганизации, предусмотренных статьями 84 и 85 Закона.

Доверительный управляющий составляет разделительный баланс и передает его на рассмотрение суда вместе с утвержденными на общем собрании учредительными документа-ми обществ, созданных в результате разделения или выделения. Государственная регистра-ция обществ, созданных в результате реорганизации, осуществляется на основании решения суда (статья 87 Закона).

22. При вынесении в соответствии со статьей 90 Закона решения о принудительной ре-организации общества в форме преобразования, суд в соответствие со статьей 87 Закона обязан определить разумный срок для осуществления реорганизации соответствующим ор-ганом общества не превышающий, как правило трех месяцев. В случае неисполнения такого решения, суд назначает доверительного управляющего на срок, определяемый по аналогии с законодательством о банкротстве.

Формирование органов возникшего в результате реорганизации общества осуществля-ется по правилам его учреждения, а легитимность решений и сделок зависит от правомоч-ности органов и лиц, которым поручалось представлять интересы общества в процессе его создания и государственной регистрации (подпункт 6) пункта 1 статьи 7 Закона).

23. Согласно статье 4 Конституции Республики Казахстан, настоящее нормативное по-становление включается в состав действующего права, а также является общеобязательным и вводится в действие со дня официального опубликования.

Председатель Верховного Суда Республики Казахстан М.Алимбеков

Судья Верховного Суда Республики Казахстан,секретарь пленарного заседания Ж.Баишев



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010

ИЗВЛЕЧЕНИЯИЗВЛЕЧЕНИЯ

В НАДЗОРНОЙ СУДЕБНОЙ КОЛЛЕГИИ ПО ГРАЖДАНСКИМ И АДМИНИСТРАТИВНЫМ ДЕЛАМ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

Государственный орган не представил суду доказательств истребования информации от хозяйствующего субъекта в рамках своих

полномочий и для осуществления возложенных на него задач(извлечение)

Постановлением начальника ГУ «Межрегиональная инспекция» ТОО привлечено к ад-министративной ответственности по статье 147-3 КоАП с наложением штрафа в размере 400 минимальных расчетных показателей (МРП).

Определением специализированного административного суда г.Усть-Каменогорска, ос-тавленным без изменения постановлением надзорной коллегии Восточно-Казахстанского об-ластного суда, указанное постановление оставлено без изменения.

Заместитель Генерального прокурора, указав, что ТОО не является субъектом рынка и не обязано представлять информацию уполномоченному органу, считает, что выводы судов о наличии в действиях ТОО состава административного правонарушения, предусмотренного ст. 147-3 КоАП, являются необоснованными, просит отменить состоявшиеся по делу судебные акты, постановление начальника ГУ «Межрегиональная инспекция» и прекратить производст-во по делу.

Из материалов дела следует, что ГУ Межрегиональная инспекция во исполнение по-ручения Агентства Республики Казахстан по защите конкуренции, директору ТОО направи-ла запрос о предоставлении сведений для проведения анализа рынка услуг автовокзалов по Павлодарской области. Запрашиваемые сведения ТОО были направлены 11.03.2009 года, а на повторный запрос от 11.03.2009 года ТОО представило сведения в уполномоченный орган 17.03.2009 года.

Вышеуказанные обстоятельства явились основанием для составления уполномоченны-ми должностными лицами антимонопольного органа протоколов об административных пра-вонарушениях по статье 147-3 КоАП в отношении ТОО за непредоставление информации, а также предоставление информации не в полном объеме.

Коллегия установила, что в соответствии с подпунктом 18 статьи 39 Закона «О конку-ренции» антимонопольный орган запрашивает и получает в порядке, установленном закона-ми Республики Казахстан, от государственных органов, в том числе органов статистики, на-логовых и таможенных органов, субъектов рынка, а также должностных и иных физических и юридических лиц, необходимую для осуществления полномочий, предусмотренных законом, информацию, в том числе сведения, составляющие коммерческую и иную охраняемую зако-ном тайну.

Согласно пункту 10 статьи 47 Закона «О конкуренции» субъекты рынка, их объединения и руководители, государственные органы, в том числе органы статистики, налоговые и тамо-женные органы, их должностные лица, обязаны по требованию антимонопольного органа пре-доставлять достоверные документы, письменные и устные объяснения и иную информацию, в том числе составляющую коммерческую тайну, необходимые для осуществления антимоно-польным органом полномочий, предусмотренных Законом.

Одним из оснований для отмены или изменения постановления по делу об администра-тивном правонарушений согласно статьи 665 КоАП является несоответствие выводов судьи, органа (должностного лица) о фактических обстоятельствах дела, изложенных в постановле-нии по делу об административном правонарушении, исследованным при рассмотрении жало-бы, протеста доказательствам. При рассмотрении данного дела надзорной коллегией Верхов-ного Суда такие обстоятельства установлены.

Из приобщенного к делу решения специализированного межрайонного экономического суда Павлодарской области, оставленного без изменения постановлением коллегии по граж-данским делам Павлодарского областного суда, усматриваются, что действия ГУ «Межреги-

7979

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


ональная инспекция» по включению ТОО в Государственный реестр субъектов рынка, зани-мающих доминирующее (монопольное) положение на соответствующем товарном рынке по виду «услуги автовокзалов по обслуживанию пассажиров и водителей автобусов» признаны незаконными и отменен приказ в этой части.

Таким образом, вступившим в законную силу решением суда подтверждено, что данное предприятие в Государственном реестре не состоит и 100% доли доминирования на соот-ветствующем товарном рынке не имеет.

При привлечении ТОО к административной ответственности не учтено, что закон воз-лагает обязанность субъектов рынка предоставлять информацию уполномоченному органу, необходимую информацию для осуществления антимонопольным органом возложенных на него функций.

Установленные по делу обстоятельства свидетельствуют, что государственный орган не представил суду доказательств истребования информации от хозяйствующего субъекта в рамках своих полномочий и для осуществления возложенных на него обязательств.

Соответственно, у ТОО не возникло юридической обязанности предоставить запрошен-ную информацию.

В соответствии со статьей 58 КоАП производство по делу об административном право-нарушении прекращается в случае отсутствия состава административного правонарушения.

С учетом изложенного, надзорная коллегия Верховного Суда отменила определение спе-циализированного административного суда г.Усть-Каменогорска, постановление надзорной коллегии Восточно-Казахстанского областного суда и постановление начальника ГУ «Межре-гиональная инспекция» о привлечении ТОО к административной ответственности по статье 147-3 КоАП в виде штрафа в размере 400 МРП отменить. Производство по делу прекратить.

Судебным исполнителем допущено нарушение требований Закона и прав законных интересов должника при исполнений

исполнительного производства (извлечение)

В. обратилась в суд с заявлением, в котором просила отменить постановление судебно-го исполнителя ГТО №1 А. о передаче недвижимого имущества, принадлежавшего ей, в поль-зу взыскателя С. В обоснование истец указала о том, что она не была надлежаще извещена о передаче ее дома, где кроме нее проживают ее близкие родственники, соответственно, действиями судоисполнителя нарушаются их права, а также стоимость дома занижена и не соответствует рыночной цене.

Решением суда №2 г.Костаная, оставленным без изменения постановлением коллегии по гражданским делам Костанайского областного суда, требования В. оставлены без удов-летворения.

Не соглашаясь с указанными актами, заявитель в надзорной жалобе просит их отменить, указывая на незаконность и необоснованность. В жалобе автор указывает, что оспариваемое постановление судебного исполнителя о передаче имущества-домостроения, принадлежаще-го ей на праве собственности, оцененного в 1 734 250 тенге, во исполнение двух исполни-тельных производств на общую сумму всего 469 301 тенге, нарушают ее права и права лиц, проживающих вместе с нею и не имеющих собственного жилья. Также дом выставлен на торги по заниженной стоимости, оценка дома произведена без применения метода сравнительных продаж, а поэтому заявитель считает, что рыночная цена домостроения не установлена.

Согласно статье 282 ГПК суд при разрешении заявления об оспаривании решений и действий органов государственной власти должен установить, было ли оспариваемое реше-ние и действие вынесено и совершено в соответствии с законом, в пределах полномочий



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010


государственного органа и не нарушают ли это решение или действие права, свободы и охра-няемые законом интересы гражданина и юридического лица.

Отказывая в удовлетворении требований В., суд указал, что в действиях судебного ис-полнителя отсутствуют нарушения Закона «Об исполнительном производстве и статусе су-дебных исполнителей» (далее-Закон). Суд установил, что В. была письменно извещена о том, что ее имущество предложено взыскателю С. по последней объявленной цене-1 734 250 тен-ге. Ввиду того, что С. изъявила желание приобрести имущество должника, постановлением от 07.04.2009 года это имущество передано в ее собственность. Также судом отклонены доводы истца, что жилой дом передан взыскателю по заниженной цене, указав, что 11.04.2008 года истец получила копию оценки дома, составленной ТОО, с оценкой не согласилась, однако, в установленном законом порядке ее не оспорила.

В соответствии с пунктом 4 статьи 35 Закона, взыскание имущества должника обращает-ся в том размере и объеме, который необходим для исполнения исполнительного документа с учетом расходов по исполнению. При недостаточности другого имущества должника взыска-ние может быть обращено на его имущество, стоимость которого превышает размер взыска-ния по исполнительному документу.

Из материалов гражданского дела видно, что сумма долга по двум исполнительным про-изводствам составляет 469 301 тенге, согласно заключению специалиста ТОО об оценке иму-щества стоимость оспариваемого имущества составила 3 468 500 тенге.

Согласно исполнительному производству судебным исполнителем не проверялось на-личие другого имущества (предметов домашнего обихода), принадлежащего должнику.

В соответствии со статьей 257 ГК при прекращении права собственности имущество оце-нивается исходя из его рыночной стоимости.

Судебный исполнитель представил должнику В. отчет об оценке домостроения, с кото-рой она не согласилась. Вывод суда о том, что должник не оспорила в установленном порядке отчет об оценке стоимости имущества, не может являться основанием для освобождения су-дебного исполнителя от выполнения требований статьи 43 Закона.

Согласно отчету об оценке стоимости имущества оценено недвижимое имущест-во в виде литера А (часть)-жилой двухкомнатный дом, жилой площадью 40,5 кв.м. в сумме 3 468 500 тенге. В материалах дела имеется копия технического паспорта на спорное домо-строение по состоянию на 22.11.2006 года, состоящее из литера А, А1, а, а1, общей площадью 88 кв.м. В этом же техпаспорте полезная площадь дома указана в размере 59,3 кв.м. Спорное домостроение находится на земельном участке, площадью 0,0683 га, принадлежащем на пра-ве частной собственности В. по госакту от 24.07.2007года.

По смыслу статьи 52 Земельного кодекса право собственности на здания (сооружения) неотделимы от права собственности на земельный участок.

В судебном заседании судебный исполнитель А. пояснил, что на торги выставлен толь-ко дом, земля не оценивалась, так как она прилегает к дому А согласно постановлению от 07.04.2009 года о передаче имущества судебный исполнитель передал в собственность взыскателю С. не только домостроение под литерами А, А1, а, а1, но и земельный участок площадью 0,0683 га по вышеуказанному адресу.

При таких обстоятельствах, выводы судебных инстанций об отсутствии со стороны су-дебного исполнителя нарушений требований Закона при исполнении исполнительного доку-мента о взыскании суммы с В. и о том, что она не нарушила права и законные интересы долж-ника, нельзя признать законными и обоснованными.

На основании изложенного, надзорная коллегия Верховного Суда заявление В. удовлет-ворила, действия судебного исполнителя Костанайского городского территориального отдела №1 Администратора судов Костанайской области А. по передаче недвижимого имушества признать незаконными и постановление судебного исполнителя, вынесенное по материалам сводного исполнительного производства отменила. Обязала судебного исполнителя возобно-вить исполнительное производство.

8181

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


В НАДЗОРНОЙ СУДЕБНОЙ КОЛЛЕГИИ ПО УГОЛОВНЫМ ДЕЛАМВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

В силу положений закона обвинительный приговор выносится, если судом бесспорно установлено событие преступления, это преступление совершено подсудимым, он виновен в его совершении, его вина подтверждена доказательствами,

собранными с соблюдением требовании закона (извлечение)

Приговором Успенского районного суда, оставленным без изменения постановлением коллегии по уголовным делам Павлодарского областного суда, Ц., ранее несудимый, осужден по ч.3 ст. 24, п.а) ч.2 ст.175 УК к 1 году лишения свободы, с применением ст. 63 УК условно с испытательным сроком на 1 год.

Он признан виновным в покушении на тайное хищение в группе лиц по предваритель-ному сговору шести чугунных заборчиков и десяти чугунных столбиков возле акимата Равно-польского сельского округа Успенского района.

Надзорная коллегия Верховного Суда Республики Казахстан по надзорной жалобе адво-ката в интересах осужденного приговор суда и постановление коллегии по уголовным делам областного суда отменила и дело направила на новое судебное рассмотрение.

Основанием отмены приговора послужило невыполнение судом требований статьи 24 УПК РК, согласно которой обвинительный приговор выносится, если судом бесспорно уста-новлено событие преступления, это преступление совершено подсудимым, он виновен в его совершении, его вина подтверждена доказательствами, собранными с соблюдением требова-ний закона, полно, всесторонне и объективно исследованными в судебном заседании.

Эти требования закона судом не выполнены.Судом в основу обвинения положены:-показания представителя потерпевшего ГУ «Аппарат акима села округа» А., из которых

следует, что неизвестными лицами были похищены чугунные заборы в количестве 18 штук и чугунные столбы в количестве 15 штук. По его же показаниям, забор у здания акимата стоит 32 года, столбы забетонированы, и для демонтажа необходимо применение ударных инстру-ментов.

-показания свидетелей Б., Г., которые поздней ночью при переходе улицы возле акимата видели машину, где за рулем сидел незнакомый молодой человек с длинными волосами, и в салоне кроме него никого не было. Также они видели как автомашина съехала в кювет, но не заметили, как водитель вышел из нее и убежал.

При оценке показании этих свидетелей суд не принял во внимание:-что между показаниями представителя акимата А. и обстоятельствами дела, установ-

ленными судом, имеются существенные противоречия относительно количества похищенных изделий. Также суд не выяснил вопрос, возможно ли без шума демонтировать и погрузить чугунные заборы и столбы в автомашину, так как свидетель Т., сторож акимата, в ту ночь ни-какого шума не слышал.

-единственная примета лица, ехавшего на автомашине за рулем, которую заметили сви-детели Б. и Г. –были длинные волосы, других описаний ночного водителя не дано; орган пред-варительного следствия в нарушение требований статьи 228 УПК провел опознание живого лица на недостаточных фактах, так как приметы, которые свидетели видели ночью не явля-ются особенными. При этом остался невыясненным вопрос, носил ли Ц. длинные волосы в период совершения преступления. Более того, по показаниям осужденного и участкового К. до проведения опознания, в помещении акимата они видели свидетелей Б., Г. и разговаривали с ними, т.е. опознающим как подозреваемое лицо, Ц. был представлен до проведения опоз-нания.



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010


-также суд не принял во внимание показания свидетелей Б., Г., что в автомашине Ц. кро-ме него никого не было. В материалах дела отсутствуют какие-либо другие сведения о том, что преступление совершено группой, то есть двумя или более лицами. А Ц. признан винов-ным в покушении на кражу, совершенную группой лиц по предварительному сговору.

Об отсутствии анализа доказательств со стороны суда указывает и то, что осужденный Цыпко как в ходе предварительного следствия, так и в суде утверждал, что накануне Нового года свою автомашину поставил в гараж и только после праздников, через 7дней обнаружил ее угон, в связи с чем, он обратился в полицию с заявлением. Из его же показаний следует, что при вскрытии автомашины были обнаружены монтировка, одеяло и рукавицы, но рукави-цы ему не принадлежат. Заключением судебно-биологической экспертизы установлено, что кровь осужденного относится к группе АВ (III), а на рукавице обнаружен пот, где выявлен лишь антиген В., который мог произойти за счет пота какого-либо другого лица, но не подсудимого. Поэтому, материалы в отношении, якобы, неустановленного лица, органами следствия, выде-лены в отдельное производство.

Судом все эти доказательства не были тщательно проверены, оценены, анализированы, доводы потерпевшего не опровергнуты. В приговоре суда не нашли своего отражения пока-зания свидетелей защиты-соседей Ц., его братьев и отца, которые подтвердили показания осужденного.

С учетом изложенного надзорная коллегия считает, что выводы суда противоречат до-казательствам, изложенным в материалах дела. При наличии противоречивых доказательств и без устранения вышеприведенных недостатков принятие решения о виновности либо неви-новности Ц. является невозможным. В связи с чем судебные постановления, вынесенные в отношении Ц., являются незаконными и необоснованными, подлежат отмене с направлением дела на новое рассмотрение.

При новом рассмотрении дела коллегия Верховного Суда рекомендовала для выясне-ния причастности Ц. к совершенному преступлению, тщательно исследовать все имеющиеся по делу доказательства, в том числе: показания свидетелей, как со стороны защиты, так и со стороны обвинения; заключения проведенных по делу экспертиз; протокол осмотра места происшествия и др., и в зависимости от установленного решить вопрос о виновности или не-виновности Ц.

8383

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010

АНАЛИЗ . ТОЛКОВАНИЕ . ВЫВОДЫ .АНАЛИЗ . ТОЛКОВАНИЕ . ВЫВОДЫ .

Обзор практики рассмотрения судами республики в первом полугодии 2009 года гражданских дел,

связанных с обеспечением исполнения обязательств (неустойка, залог, задаток, гарантия, поручительство)

За отчетный период в суды республики поступило 63 156 заявлений, связанных с заклю-чением, изменением, расторжением договоров и исполнением договорных обязательств. Из них с вынесением решения рассмотрено 47 796 дел, в том числе об удовлетворении – 23 136, отказе в удовлетворении – 1 699.

В первом полугодии 2008 года в суды республики поступило 60 625 заявлений, из них рассмотрено с вынесением решения 42 449 дел, в том числе об удовлетворении требований - 18 847, об отказе в иске - 994. Таким образом, количество поступивших и рассмотренных дел в первом полугодии 2009 года по сравнению с аналогичным периодом 2008 года увеличилось соответственно на 4,2% и 12,6%.

Следует отметить, что согласно статистическому отчету формы № 2 «Отчет о работе районных, приравненных к ним судов, по рассмотрению гражданских дел» отдельная строка по спорам, связанным с обеспечением исполнения обязательств (залог, задаток, гарантия, неустойка и пр.), не предусмотрена. Дела указанной категории споров относятся к строке 30 таблицы А «Движение и результаты рассмотрения гражданских дел» - «Споры, связанные с заключением, изменением, расторжением и исполнением договорных обязательств». Однако в статистических отчетах апелляционной и надзорной инстанций отдельные строки по данной категории споров предусмотрены (форма № 7 «Отчет о работе судов апелляционной инстан-ции по рассмотрению гражданских дел по апелляционным жалобам и протестам», таблица Б, строка 26 «Споры, связанные с обеспечением исполнения обязательств (залог, гарантия, задаток, неустойка)». Результаты рассмотрения статистической отчетности надзорной инс-танции по данной категории дел предусмотрены в статистической отчетности формы № 9 в строке 27).

На наш взгляд, такая различная классификация дел одной и той же категории различ-ными судебными инстанциями не способствует качественному учету и анализу судебных спо-ров.

Всего изучено 2 362 дела, связанного с обеспечением исполнения обязательств.Нормативная база по делам данной категории включает - Конституцию Республики Ка-

захстан, Гражданский кодекс, Указ Президента Республики Казахстан, имеющий силу Закона «О государственной регистрации прав на недвижимое имущество и сделок с ним», Закон Рес-публики Казахстан «О государственной регистрации прав на недвижимое имущество и сделок с ним», Закон «О государственных закупках», Закон «Об ипотеке недвижимого имущества», Закон «О платежах и переводах денег», Закон «О банках и банковской деятельности» и дру-гие.

Изучение показало, что основное количество дел, связанных с обеспечением исполне-ния обязательств, вытекает из договоров на оказание услуг (коммунальных, транспортных), по предоставлению банковских займов, по оформлению залога, поставок, государственных закупок, товарных кредитов, страхованию и т.п.

В гражданском праве под способами обеспечения исполнения обязательств понимают-ся предусмотренные законодательством или договором специальные меры имущественного характера, стимулирующие надлежащее исполнение обязательств должником и обеспечиваю-щие защиту интересов кредиторов.

В соответствии со статьей 292 ГК способами обеспечения исполнения обязательств яв-ляются: неустойка, залог, удержание имущества должника, поручительство, гарантия, задаток и другие способы, предусмотренные законодательством или договором.



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010


Неустойка

Неустойка - это способ обеспечения надлежащего исполнения обязательств и защиты гражданских прав. В Гражданском кодексе Республики Казахстан она предусмотрена в виде штрафа и пени.

Штраф как неустойка - это определенная законом или договором денежная сумма, ко-торую должник обязан уплатить кредитору за неисполнение или ненадлежащее исполнение обязательства. В отличие от пени штраф является однократно взыскиваемой суммой.

Пеня - это уплачиваемая стороной, нарушившей обязательство, определенная законо-дательством или договором денежная сумма, которая исчисляется непрерывно, нарастаю-щим итогом. По основаниям установления неустойка бывает договорной или законной (то есть прямо предусмотренной в том или ином законе).

Размер законной неустойки может быть увеличен соглашением сторон, однако, в данном случае она переходит из разряда законной в разряд договорной.

Гражданское законодательство предусматривает совершение соглашения о договорной неустойке в письменном виде. Несоблюдение простой письменной формы влечет недействи-тельность соглашения о неустойке.

По общему правилу, ответственность за нарушение обязательств наступает при наличии вины должника, которая при нарушении обязательства предполагается, и бремя доказывания невиновности возлагается на должника.

Изучение судебной практики показывает, что суды в основном правильно применяют положения законодательства об обеспечении исполнения обязательств. Вместе с тем судами допускаются ошибки при применении норм закона.

В соответствии со статьей 152 ГК сделки, осуществляемые в процессе предпринима-тельской деятельности, кроме сделок, исполняемых при их совершении, должны заключать-ся в письменной форме. Аналогичные требования предъявляются также к сделкам на сумму свыше 100 МРП. При этом на стадии заключения договора стороны, наряду с согласованием существенных условий договора, вправе предусмотреть и взаимную ответственность по обес-печению исполнения обязательств. Если в соответствии со статьей 294 ГК законодателем предусмотрена обязательная письменная форма соглашения по неустойке, несоблюдение ко-торой влечет недействительность акцессорного обязательства, несоблюдение простой пись-менной формы сделки не влечет ее недействительность, лишь лишая стороны возможности подтвердить ее совершение путем свидетельских показаний. Несмотря на то, что действую-щим гражданским законодательством предусмотрен ряд норм, направленных на надлежащее исполнение обязательств по отдельным гражданско-правовым сделкам, судами не всегда применяются положения Особенной части Гражданского кодекса, а возникший спор разреша-ется исключительно с позиций общих норм права.

Так, ТОО «Теплостройинвест» обратилось с иском к ТОО «Теплостройсервис» о взыска-нии долга в сумме 4 458 859 тенге за отгруженные в период 2004-2005 годы. ТМЦ, с начисле-нием законной неустойки по правилам, предусмотренным статьей 353 ГК в размере 1 211 844 тенге. Решением СМЭС Жамбылской области исковые требования были удовлетворены в полном объеме. Однако судом апелляционной инстанции решение суда в части взыскания неустойки было отменено с принятием нового решения об отказе в иске. В обоснование своей правовой позиции коллегия указала, что сторонами не были согласованы сроки поставки и оплаты продукции. Также коллегия указала на отсутствие доказательств предъявления креди-тором требования об оплате продукции в досудебном порядке и невозможность определения момента востребования исполнения обязательства в соответствии со статьей 277 ГК, в связи с чем, не усмотрела оснований для взыскания законной неустойки, являющейся по существу процентами за пользование денежными средствами.

Вместе с тем, коллегией не оспаривался факт заключения между сторонами договора купли-продажи продукции производственно-технического назначения, подтвержденного счета-ми-фактурами и другими бухгалтерскими документами о движении ТМЦ. Однако судом апел-ляционной инстанции не были приняты во внимание положения статьи 439 ГК, возлагающие

8585

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


на покупателя обязательства по оплате продукции без промедления, после получения товара или товарораспорядительных документов при отсутствии соглашения об оплате в кредит, с рассрочкой платежа и т.д.

В случае уклонения покупателя от своевременной оплаты товара, продавец, в силу пунк-та 3 вышеназванной статьи, вправе потребовать оплаты товара и неустойки в соответствии со статьей 353 ГК, что и было предпринято истцом в данном случае.

Статьей 293 ГК закреплено право суда уменьшить размер подлежащей взысканию неус-тойки в случае ее явной несоразмерности с убытками кредитора. Изучение судебной практики позволяет констатировать, что при наличии соответствующих ходатайств суды вполне обос-нованно и объективно решают вопрос о снижении размера неустойки.

В ряде случаев судебными инстанциями принимаются во внимание такие факторы как тяжелое финансовое положение ответчиков, непринятие кредиторами своевременных мер по защите нарушенных прав, способствующих увеличению убытков, либо кабальность условий заключенного договора, предусматривающая в качестве ответственности текущие санкции за каждый день просрочки исполнения обязательств. При этом судами также учитывается, что взыскание неустойки носит компенсационный характер и направлено в первую очередь на возмещение понесенных потерпевшей стороной убытков, поскольку в силу статьи 351 ГК по общему правилу убытки возмещаются в части, не покрытой неустойкой, если договором или законом не предусмотрено иное.

Разрешая спор по взысканию с ТОО «Статус Ойл» в пользу ТОО «Астана-Моторс-2030» суммы задолженности по оплате предоставленных услуг автотранспорта, СМЭС по Южно-Казахстанской области обоснованно снизил предъявленную к взысканию текущую неустойку (пеню) в размере 195,5 млн. тенге при сумме основного долга 49,9 млн. тенге, ссылаясь на несоразмерность санкций и реальных убытков, понесенных истцом.

Аналогичным образом решением Таразского городского суда установлена явная несо-размерность между суммой основного долга в размере 13,8 тыс. тенге, имеющейся у ответ-чика Б. перед ТОО МКО «Казахстанская микрокредитная организация», и предъявленной не-устойкой – свыше 95 000 тенге, что явилось основанием для снижения неустойки до 10 000 тенге.

Необходимо отметить, что вопрос о применении статьи 297 ГК может быть решен в лю-бой инстанции по усмотрению суда.

Так, предъявленная ГУ «Акмолинский департамент Комитета автомобильных дорог Ми-нистерства транспорта и коммуникаций Республики Казахстан» к ТОО «Казахдорстрой» к взысканию договорная неустойка за просрочку выполнения работ в августе и ноябре месяцах (8 и 7 дней, соответственно) в размере 1 362 118 тенге судом первой инстанции снижена на 50%, а коллегией по гражданским делам до 140 000 тенге.

Аналогично был снижен размер неустойки с другого подрядчика ТОО «КазПАКО» с 682 000 тенге до 100 000 тенге.

В обоснование своих решений судебные инстанции указали на выполнение объема ра-бот по договору в целом, несмотря на нарушения месячных сроков выполнения работ и от-сутствие убытков у заказчика.

Вместе с тем, в силу статьи 297 ГК единственным основанием для снижения неустойки является ее несоразмерность с убытками кредитора, однако иногда суды расширительно тол-куют положения данной нормы закона и в полном объеме освобождают должника от ответст-венности, ссылаясь на тяжелое финансовое положение должников. Именно по этому основа-нию граждане А., В. были освобождены от уплаты пени по договорам займа, заключенным с МКО «Астана-Финанс». Однако указанные решения Талдыкорганского городского суда были изменены в апелляционном порядке, с взысканием неустойки в минимизированном объеме.

Статьями 298 и 359 ГК установлены идентичные основания как для взыскания неустойки, так и привлечения должника к ответственности за нарушение обязательств, в первую очередь наличие вины в действиях должника. Однако суды при рассмотрении споров о взыскании не-устойки, как правило, не обсуждают вопрос о виновном, либо невиновном поведении долж-ника. В первую очередь это касается граждан, поскольку действующим законодательством



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010


значительно сужены основания освобождения от ответственности хозяйствующих субъектов при осуществлении ими предпринимательской деятельности.

Как показало изучение дел, единственным основанием для снижения судами размера неустойки является статья 297 ГК, хотя сфера ее применения ограничена лишь случаями яв-ной несоразмерности санкции и понесенными кредитором убытками.

Что касается вопросов применения судами законной неустойки, понятие и содержание которой раскрывается в статье 353 ГК, следует отметить, что аналогичная ответственность за неправомерное пользование денежными средствами предусмотрена также нормами трудово-го законодательства, возлагающего на работодателя в случае просрочки выплаты заработной платы ответственность по уплате пени исходя из ставки рефинансирования Национального Банка Республики Казахстан.

По данной категории споров нижестоящими судами выдерживается стабильная практи-ка, дела рассматриваются с учетом требований пункта 4 статьи 134 Трудового кодекса.

Касательно непосредственно гражданско-правовых споров, в соответствии со статьей 265 ГК кредитор вправе требовать уплаты неустойки определенной законодательством неза-висимо от того, предусмотрена ли обязанность ее уплаты соглашением сторон. Универсаль-ной мерой ответственности за неправомерное пользование денежными средствами является статья 353 ГК, квалифицируемая одними юристами в качестве законной неустойки, другими – в качестве процентов за неправомерное пользование чужими денежными средствами. Воз-можность применения данной неустойки ограничена денежными обязательствами, каковыми могут быть не только обязательства по договору займа, товарного кредита, но и обязательства покупателя, заказчика по своевременной оплате выполненных работ, полученного товара.

В соответствии с пунктом 3 статьи 157 ГК при признании сделки недействительной каж-дая из сторон обязана возвратить другой стороне все полученное по сделке, а при невозмож-ности возврата в натуре возместить стоимость в деньгах.

К требованиям о возврате исполненного по недействительной сделке применяются пра-вила об обязательствах вследствие неосновательного обогащения (глава 48 ГК). В соответст-вии с пунктом 2 статьи 958 ГК на сумму неосновательного денежного обогащения подлежит начисление неустойки за пользование денежными средствами с того времени, когда приобре-татель узнал или должен был узнать о неосновательном получении им денежных средств.

Т. на торгах, проведенных АО «Ипотечная организация БТА-Ипотека», приобрела за-логовую квартиру. Впоследствии торги и договор купли-продажи залогового имущества были в судебном порядке признаны недействительными по иску залогодателя. Однако организа-тор торгов в течение полутора лет уклонялся от добровольного возврата денежных средств победителю торгов, что явилось основанием для обращения покупателя в суд с требовани-ем о взыскании с ипотечной организации законной неустойки за неправомерное пользова-ние денежными средствами в размере 728 700 тенге. Удовлетворяя требования потерпевшей стороны в полном объеме, суд первой инстанции (Мангистауский городской суд) ошибочно применил к спорным правоотношениям положения статьи 917 ГК (общие основания ответст-венности за причинение вреда), хотя применимым правом в данном случае являются нормы ГК, регулирующие деликтные обязательства вследствие неосновательного обогащения.

В ряде случаев сами истцы ошибочно ставят вопрос о взыскании неустойки по статье 353 ГК при отсутствии у контрагента денежных обязательств перед ними.

А. обратилась к застройщику в лице ТОО «Музеи Алматы» с иском об истребовании до-кументов на приобретение в рамках договоров долевого участия двух квартир в городе Алма-ты и одновременно поставила вопрос о взыскании штрафных санкций за незаконное удержа-ние квартир в виде неустойки, предусмотренной статьей 353 ГК. Отказывая в удовлетворении требований истца в части взыскания санкций, коллегия Алматинского городского суда указала на отсутствие соглашения по уплате штрафа за удержание квартир со стороны подрядчика и недоказанность истцом наличия у подрядчика каких-либо денежных обязательств перед доль-щиком, что исключало ответственность ТОО «Музеи Алматы» по уплате законной неустойки. При этом, вышестоящими судебными инстанциями истцу были разъяснены его права на взыс-кание договорной неустойки при несоблюдении подрядчиком условий договора.

8787

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


С учетом массового характера нарушения строительными компаниями обязательств по договорам подряда, либо договорам долевого участия в строительстве жилья, значительно увеличилось число споров между дольщиками и застройщиками, заказчиками и подрядчиками по взысканию с просрочившей стороны договорной или законной неустойки.

При определенной стабильности судебной практики по данной категории споров имеют место отдельные недостатки. В частности, судами не всегда учитывается зачетный характер неустойки, закрепленный в статье 351 ГК, согласно которой убытки возмещаются в части, не покрытой неустойкой, но упущения судов первой инстанции, как правило, восполняются на стадии апелляционного или надзорного производства.

А. обратилась в суд с иском к АО «Бурлингазстрой» о взыскании убытков в сумме 12 789 449 тенге и законной неустойки за нарушение исполнения обязательств в сумме 6 589 083 тенге. Решением Алматинского районного суда города Астаны с АО «Бурлингазстрой» в пользу А. взысканы убытки в сумме 12 789 449 тенге, неустойка в размере 4 596 698 тенге. По-становлением коллегии по гражданским делам суда города Астаны решение суда изменено, в части взыскания неустойки в сумме 4 596 698 тенге отменено и в этой части в иске отказано. Постановлением надзорной коллегии городского суда ранее принятые судебные акты измене-ны: взысканная в пользу А. сумма убытков снижена с 12 789 449 тенге до 4 072 548 тенге, с АО «Бурлингазстрой» в пользу А. взыскана ставка рефинансирования в размере 760 604 тенге.

Постановлением надзорной коллегии Верховного Суда постановление нижестоящей надзорной инстанции изменено с оставлением в силе постановления суда апелляционной инстанции. Отказывая во взыскании неустойки, суд апелляционной инстанции, не оспаривая право кредитора требовать уплаты законной неустойки, независимо от того, предусмотрена ли обязанность ее уплаты соглашением сторон, исходил из положений статьи 351 ГК, регули-рующей соотношение убытков и неустойки, согласно которой убытки подлежат возмещению в части, не покрытой неустойкой, в случае, если иное не предусмотрено законодательством (ограниченная ответственность).

В данном случае, поскольку заявленный истцом размер убытков превышал размер за-конной неустойки, суду первой инстанции необходимо было применить зачетный характер не-устойки и зачесть ее в счет подлежащих взысканию убытков. Однако в результате неправиль-ного толкования и применения статьи 351 ГК, суд взыскал с ответчика и убытки, и неустойку, что нельзя признать правильным.

С. обратился в суд с иском к ТОО «Niko» о взыскании законной неустойки, неустойки в виде пени, мотивируя неисполнением ответчиком обязательств по договору о долевом учас-тии в жилищном строительстве жилого здания от 15.01.2008 года.

Решением Жетысуского районного суда города Алматы от 17.04.2009 года исковые тре-бования удовлетворены в полном объеме.

Однако выводы суда в части взыскания с ТОО «Niko» в пользу С. неустойки согласно статье 353 ГК представляются неверными по следующим основаниям. В данном случае суд применил двойную ответственность за просрочку исполнения обязательств.

Как указывалось выше, законной признается неустойка, установленная законодательст-вом независимо от того, предусмотрена она или нет в соглашении сторон, но никак не неус-тойка, взыскиваемая в дополнение или сверх договорной неустойки. Кроме того, статья 353 ГК регламентирует ответственность за неправомерное пользование чужими деньгами в ре-зультате неисполнения денежного обязательства либо просрочки в их уплате, либо их не-основательного получения или сбережения за счет другого лица. Но какого-либо денежного обязательства у ответчика перед истцом не имелось, поскольку согласно условиям договора ответчик принял на себя обязательства построить жилой дом и передать долевому участнику его долю, то есть предусмотрена обязанность передачи вещи в натуре, а какой-либо законной неустойки в отношении исполнения обязательств в натуре в законодательстве не предусмот-рено.

Действующее гражданское законодательство не ограничивает участников гражданско-правовых отношений в выборе способа обеспечения обязательства. Наиболее активно этим правом пользуются банки второго уровня и другие организации, осуществляющие заемные



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010


операции (кредитные товарищества, микрокредитные организации, ипотечные компании и т.п.). Договорами банковского займа предусматривается взыскание неустойки либо в твердом размере, либо пени за нарушение графика погашения задолженности, просрочку выплаты вознаграждения за пользование денежными средствами. В целом ответственность заемщика обеспечивается залогом движимого либо недвижимого имущества, включая залог денежных средств, иногда гарантиями и поручительствами третьих лиц. При рассмотрении судами тре-бований кредитных учреждений как в части суммы основного долга, так и штрафных санкций, как правило, принимаются во внимание расчеты, представленные истцами, и при доказан-ности неисполнения заемщиком основного обязательства неустойка и пеня взыскиваются, в основном, в объеме заявленных требований ввиду отсутствия возражений со стороны ответ-чиков по расчету исковых требований. В редких случаях размер подлежащей взысканию неус-тойки снижается ввиду явной несоразмерности в соответствии со статьей 297 ГК. Впоследст-вии исполнение консолидированных требований кредитных учреждений производится путем обращения взыскания на залоговое имущество должника или вещного поручителя. Пунктом 2 статьи 282 ГК установлена очередность исполнения денежного обязательства, согласно кото-рой в первую очередь погашаются издержки кредитора по получению исполнения, затем неус-тойка и вознаграждение, а в оставшейся части – сумма основного долга. Однако судами при вынесении решений не всегда конкретизируются и дифференцируются суммы, подлежащие взысканию (основной долг, вознаграждение, пеня как на сумму основного долга, так и процен-ты), что является упущением суда, но в целом не влияющим на обоснованность и законность судебного акта. При неясности решения, допущенный пробел, на наш взгляд, может быть уст-ранен в порядке, предусмотренном статьей 232 ГПК, по заявлению участников процесса либо судебного исполнителя.

Залог

При рассмотрении споров, вытекающих из залога, суды руководствуются нормами граж-данского законодательства, Законом «Об ипотеке недвижимого имущества». Ряд специаль-ных нормативных актов регулирует особенности передачи в залог имущественных прав либо такого специфического имущества, как объекты водного, морского, воздушного транспорта. Так, в соответствии с новеллами, внесенными в статью 14 Закона «О недрах и недропользо-вании» передача в залог права недропользования допускается исключительно с разрешения компетентного органа, выдаваемого в течение 45-и дней. Полученный под залог права недро-пользования кредит должен использоваться только на цели недропользования, предусмот-ренные контрактными обязательствами.

Статьей 43 Закона «О товариществах с ограниченной и дополнительной ответственностью» принятие решения о передаче в залог всего имущества товарищества от-несено к исключительной компетенции общего собрания, причем решение должно быть еди-ногласным.

Особенности залога земельных участков и права землепользования регулируются гла-вой 8 Земельного кодекса. Статьей 77 Земельного кодекса установлен запрет на залог прав краткосрочного временного возмездного и безвозмездного землепользования, каковыми яв-ляются договоры аренды земельных участков сроком до 5-и лет, тогда как в соответствии со статьей 303 ГК срочное имущественное право (например, право аренды предприятия, здания, сооружения или его части) может быть предметом залога в пределах срока его действия.

Также не допускается залог здания и сооружения без одновременного залога делимого или неделимого земельного участка.

Статьей 79 Земельного кодекса регламентирована процедура залога земельных участ-ков и права землепользования, находящихся как в общей долевой, так и совместной собствен-ности.

Законом «Об акционерных обществах» предусмотрена процедура согласования Сове-том директоров заключения обществом крупных сделок по распоряжению 25% и более акти-вов общества, включая передачу в залог имущества.

8989

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


При несоблюдении участниками залогового правоотношения всех условий заключе-ния обеспечительного обязательства, предусмотренных как нормами Гражданского кодекса, так и специальными нормативными актами, заинтересованные лица вправе ставить вопрос о признании таких соглашений недействительными. К числу таких лиц относятся, как правило, сособственники имущества, переданного в залог, миноритарные или крупные акционеры, участ-ники товариществ, члены крестьянских хозяйств, чьи права могут быть нарушены в случае удов-летворения требований залогодержателя за счет залогового имущества. При этом, вопрос о недействительности договора залога обычно инициируется заинтересованной стороной не на стадии заключения основного обязательства, а значительно позже, в момент наступления срока исполнения по кредитному договору, при предъявлении требований кредитора к просрочивше-му должнику путем заявления встречного иска, либо в самостоятельном порядке.

В соответствии со статьей 307 ГК несоблюдение письменной формы договора о залоге, отсутствие данных о наименовании предмета залога с целью его последующей идентифика-ции, оценочной стоимости заложенного имущества, размер и срок основного обязательства, обеспеченного залогом, влечет недействительность договора о залоге.

При несвоевременной регистрации договора залога, подлежащего обязательной госу-дарственной регистрации, в силу статьи 155 ГК договор считается незаключенным. Примене-ние на практике данных норм у судов не вызывает каких-либо трудностей.

Определенные колебания судебной практики наблюдаются при оспаривании заинтересо-ванными лицами договоров залога по другим основаниям, предусмотренным статьей 159 ГК.

Так, АО «Акмоласвязьстрой» обратилось в суд с иском о признании недействительным договора залога производственных зданий и сооружений, заключенного с АО «Астана-Недви-жимость» в обеспечение своевременного исполнения обязательств по строительству жилого комплекса по Кургальджинской трассе. Иск подрядчика был мотивирован отсутствием согла-сия Совета директоров общества на передачу в залог спорного имущества и несоблюдением требований, установленных действующим законодательством к совершению крупных сделок. Судом первой инстанции исковые требования были удовлетворены, оспоренный договор за-лога был признан недействительным ввиду фиктивности протокола заседания Совета дирек-торов от 03.08.2006 года и существенного занижения залоговой стоимости активов.

Отменяя решение суда первой инстанции, коллегия по гражданским делам суда города Астана квалифицировала действия залогодателя как намерение уклониться от ответствен-ности по договору подряда на капитальное строительство, и признав, что залогодержателю в лице АО «Астана-Недвижимость» не было известно о допущенных нарушениях уставной компетенции со стороны должностных лиц общества, не усмотрела оснований для признания сделки недействительной по пункту 11 статьи 159 ГК.

Надзорная коллегия Верховного Суда, проверяя законность состоявшихся судебных ак-тов по протесту и.о. Генерального прокурора, признала убедительными доводы суда первой инстанции, указав, что в силу требований статьи 74 Закона «Об акционерных обществах» не-соблюдение требований, предъявляемых к заключению крупных сделок, влечет их недейст-вительность, признала оспариваемый договор недействительным в соответствии с пунктом 1 статьи 157 ГК.

Основная позиция коллегии сводится к тому, что основания признания сделок недейст-вительными не ограничиваются Гражданским кодексом и могут быть предусмотрены другими законодательными актами. Несколько иначе был разрешен спор по иску АО «Нурбанк» к ТОО «Ак Сункар», ТОО «Дата-Сервис» о взыскании просроченной ссудной задолженности и обра-щение взыскания на залоговое имущество вещного поручителя ТОО «Дата-Сервис», и встреч-ному иску единственного участника ТОО «Дата-Сервис» Ж. о признании договора залога не-действительным ввиду отсутствия его согласия на передачу в залог имущества товарищества по обязательствам третьего лица. Вопрос по основному требованию в части взыскания суммы основного долга с причитающимся вознаграждением, неустойкой каких-либо трудностей не вызвал. Судом первой инстанции требования по денежному обязательству были удовлетво-рены за счет заемщика. Оспоренный договор залога был признан недействительным ввиду наличия порока воли со стороны единственного участника ТОО «Дата-Сервис», подложности



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010


его подписи в решении от 07.08.2007года, подтвержденной актом судебно-графологической экспертизы. Тем самым вещный поручитель был освобожден от ответственности перед бан-ком-кредитором. Однако надзорная коллегия Верховного Суда не усмотрела оснований для удовлетворения встречного иска, указав, что в соответствии с пунктом 11 статьи 159 ГК не-обходимым условием для признания сделки недействительной, совершенной с нарушением уставной компетенции, иными законодательными актами, требуется доказанность осведом-ленности второй стороны (Банка) о наличии допущенных нарушений.

Наиболее часто в судебной практике встречаются споры по взысканию просроченной ссудной задолженности с последующим обращением взыскания на предмет залога. В зави-симости от характера имущества, предоставленного залогодателем в обеспечение испол-нения основного обязательства, судами данная категория дел рассматривается с позиций норм Гражданского кодекса и положений Закона «Об ипотеке недвижимого имущества». Статьей 21 упомянутого закона установлен круг вопросов, которые должен определить суд при решении вопроса об удовлетворении денежного требования залогодержателя путем обращения взыскания на заложенное имущество. В первую очередь это касается размера удовлетворяемых требований, подлежащих уплате из стоимости залогового имущества, вклю-чая сумму основного долга, начисленного вознаграждения, неустойки. Данное положение За-кона «Об ипотеке недвижимого имущества» корреспондируется со статьей 302 ГК, согласно которой залог обеспечивает требование в том объеме, какой оно имеет к моменту фактичес-кого удовлетворения, включая вознаграждение, интерес, возмещение убытков, причиненных просрочкой исполнения, неустойку, штраф, издержки по содержанию заложенного имущества, а также возмещение расходов по взысканию. Также в решении должны быть указаны предмет залога с идентифицированными признаками, начальная продажная цена заложенного недви-жимого имущества при его реализации.

В части определения начальной продажной цены возникает ряд вопросов в правоприме-нительной практике. Ряд судов вообще не указывают первоначальную цену реализации ввиду отсутствия требований в указанной части как со стороны залогодержателей, так и залогода-телей.

Решением Алматинского районного суда города Астана в порядке заочного судопроиз-водства удовлетворены требования АО «Казкоммерцбанк» о взыскании с А. и Г. просрочен-ной ссудной задолженности в размере 44 042 299 тенге, включая вознаграждение, пеню, ко-миссию путем обращения взыскания на жилой дом общей площадью 486 м2, жилой 155,9 м2 по адресу: город Астана, Юго-Восток, квартал 19, дом 106.

Аналогичным образом были удовлетворены требования АО «Казкоммерцбанк» о взыс-кании просроченной задолженности с Б. и Л. в размере 5,4 млн. тенге с обращением взыска-ния на залоговое имущество как самих созаемщиков, так и вещного поручителя – Я.

В случае возникновения спора по первоначальной продажной цене, суды, как правило, указывают залоговую стоимость имущества, полагая, что в ходе исполнения решения будет проведена дополнительная оценка имущества в порядке, предусмотренном статьей 43 Зако-на «Об исполнительном производстве и статусе судебных исполнителей». Следует отметить актуальность вопроса по оценке либо переоценке залогового имущества, особенно по ипотеч-ным жилищным займам ввиду обвала цен на недвижимость в 2008-2009 годы. Банки второго уровня на стадии заключения договоров залога, как правило, предусматривают право залого-держателя по переоценке залогового имущества в случае невозможности его реализации по первоначальной залоговой стоимости. Изучение дел показало, что наблюдается значитель-ное снижение первоначальной залоговой стоимости объектов недвижимости во всех регионах. Так, если в Мангистауской области, по результатам переоценки активов стоимость активов снизилась на 30-40 процентов, в Алматинской области снижение наблюдается в несколько раз. На день получения кредита Ж. в АО «Темирбанк» залоговая стоимость имущества составляла 9 257 950 тенге, а на день предъявления требований в суд – 1 430 636 тенге, то есть в 9 раз дешевле первоначальной залоговой цены. Выставленная М. в качестве залога квартира при первоначальной залоговой стоимости 4 155 900 тенге, по результатам переоценки, проведен-ной Банком, была оценена в 1 545 500 тенге. В обоих случаях Енбекшиказахский районный и

9191

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


Талдыкорганский городской суды отказали в удовлетворении требований банков-кредиторов в части обращения взыскания на залоговое имущество, ссылаясь на возможность удовлетворе-ния имущественных притязаний кредиторов в рамках исполнительного производства.

Данная позиция судов представляется не совсем верной.В обращении взыскания на залоговое имущество в силу пункта 2 статьи 317 ГК и ана-

логичной нормы, имеющейся в Законе «Об ипотеке недвижимого имущества» (пункт 2 статьи 21), может быть отказано в одном случае – незначительном объеме нарушенного основного обязательства и явной несоразмерности его со стоимостью предмета залога. Либо в случае признания в судебном порядке договора залога недействительным, кредитор утрачивает пра-ва залогодержателя.

В приведенных выше случаях правовых оснований для отказа в удовлетворении требо-ваний банка-залогодержателя не имелось. Суду при наличии разногласий между сторонами по цене залогового имущества, необходимо было выполнить в полном объеме требования действующего законодательства, определив первоначальную продажную стоимость имущест-ва. Этот вопрос имеет существенное значение, поскольку в случае признания в последующем торгов несостоявшимися, залоговый кредитор в соответствии с пунктом 5 статьи 319 ГК впра-ве обратить заложенное имущество в собственность по его текущей оценочной стоимости.

Действующим законодательством установлен ряд мер, направленных на защиту прав залогодержателя в случае утраты, повреждения предмета залога, распоряжения залогодате-лем предметом залога по собственному усмотрению, без согласия залогодержателя.

Статьей 316 ГК предусмотрено, что в случаях, когда предмет залога находится или дол-жен находиться у залогодержателя, последний вправе истребовать его из незаконного владе-ния, в том числе и у самого залогодателя.

Также залогодержателю предоставлено право предъявления негаторного иска, направ-ленного на устранение всяких нарушений его права, даже если нарушения не связаны с ли-шением владения.

В силу статьи 313 ГК риск случайной гибели или повреждения заложенного имущества, возлагается на залогодателя. По общему правилу, замена предмета залога допускается с согласия залогодержателя. В случае повреждения предмета залога, либо его утраты, залого-датель вправе в разумный срок восстановить предмет залога, либо заменить его иным равно-ценным имуществом.

Действующим гражданским законодательством замена поврежденного залогового иму-щества не вменена в обязанность залогодателя, однако, данная обязанность предполагается исходя из общего смысла статьи 314 ГК.

Решением СМЭС Карагандинской области был удовлетворен иск АО «Фонд развития малого предпримательства» к ТОО «SBS-Group» о понуждении замены залогового имущест-ва, поскольку по утверждению истца ранее выставленный в качестве обеспечения монтажный кран МКГС-100.1 был демонтирован и разукомплектован по вине залогодателя.

В соответствии с положениями статьи 321 ГК в случаях, когда залогодателем нарушают-ся правила о перезалоге, либо он выбывает из владения залогодателя без согласия кредитора, утрачен, поврежден, и залогодатель уклоняется от замены залогового имущества, залогодер-жатель вправе потребовать досрочного исполнения основного обязательства. Аналогичное право предоставлено залогодержателю и в случаях принудительного изъятия заложенного имущества у залогодателя, в порядке, установленном законом (реквизиции, конфискации либо национализации имущества).

Нормами Гражданского кодекса не предусмотрено право залогодержателя оспорить сделку по отчуждению залогового имущества без его согласия. Однако данный пробел вос-полнен статьей 8 Закона «Об ипотеке недвижимого имущества», согласно которой залого-держатель вправе требовать признания недействительной сделки об отчуждении заложен-ного имущества, досрочного исполнения основного обязательства и обращения взыскания на заложенное недвижимое имущество, независимо от того, кому оно принадлежит. В случае доказанности об осведомленности приобретателем заложенного имущества о правах третьих лиц на него, в частности, залогодержателя, приобретатель отвечает перед залогодержателем



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010


солидарно в пределах стоимости приобретенного имущества. Именно с указанных позиций специального закона надзорной коллегией Верховного Суда был разрешен спор, возникший между АТФ-Банком и супругами А. в части признания недействительными передачи в собст-венность супруга объекта недвижимости, находящегося в залоге Банка, и последующей его реализацию в пользу третьего лица без согласия и уведомления Банка-кредитора.

В случае неисполнения должником основного обязательства, залогодержатель вправе удовлетворить свои требования, путем реализации заложенного имущества, включая ипотеку, в судебном, либо во внесудебном порядке, если это предусмотрено договором, или законода-тельными актами.

Гражданский кодекс не содержит каких-либо ограничений для реализации предмета за-лога во внесудебном порядке. Лишь в Законе «Об ипотеке недвижимого имущества» (статья 24) содержится ряд изъятий, не допускающих внесудебную реализацию ипотеки: в случаях, когда для ипотеки недвижимого имущества требовалось согласие другого лица или органа и такое согласие не было получено; если предметом ипотеки является недвижимое имущество, имеющее значительную историческую, художественную или иную культурную ценность для общества; а также, если предметом ипотеки является недвижимое имущество, находящееся в общей собственности, и кто-либо из сособственников не дает письменного согласия на удов-летворение требований залогодержателя во внесудебном порядке.

В указанных случаях, в силу императивности пункта 3 статьи 24 Закона «Об ипотеке недвижимого имущества», взыскание на заложенное имущество производится только по ре-шению суда.

У нижестоящих судов возникает вопрос о праве кредиторов-залогодержателей (в основ-ном, банков второго уровня) прибегнуть к судебной реализации ипотеки, несмотря на наличие соглашения о возможности внесудебной реализации залогового имущества. Необходимость судебной реализации залогодержатели объясняют, как правило, уклонением залогодателей от внесудебных торгов, утратой связи с банком-заимодавцем, исключающей возможность са-мостоятельного урегулирования требований залогодержателя через процедуру публичного аукциона.

В единичных случаях суды отказывают в удовлетворении требований залогодержате-лей об обращении взыскания на залоговое имущество путем ее последующей реализации в судебном порядке, ссылаясь на наличие нерасторгнутого соглашения о внесудебной реали-зации. При этом сторонники данного подхода формируют свою правовую позицию исходя из принципа свободы договора, закрепленного статьей 2 ГК, и законодательно закрепленного права участника гражданского оборота по своему усмотрению распоряжаться принадлежащи-ми им правами, в том числе правом на их защиту. Избрав внесудебную процедуру реализации залогового имущества, залогодержатели, по мнению ряда судей, уже на стадии заключения ипотечного договора реализовали свое право на внесудебную защиту.

По мнению отдельных судей, наличие условия о возможной внесудебной реализации залогового имущества является основанием для отказа в принятии искового заявления, либо его возврата без рассмотрения в порядке статей 153, 154 ГПК, и только после исключения из договора залога условия о внесудебной реализации, залогодержатель вправе обратиться в суд на общих основаниях.

Данная позиция представляется ошибочной в силу следующего.Право внесудебной реализации является досудебной стадией урегулирования спора и

в соответствии с пунктом 3 статьи 9 ГК может квалифицироваться как один из способов са-мозащиты нарушенных гражданских прав непосредственно самим кредитором. В случае не-возможности залогодержателя в самостоятельном внесудебном порядке урегулировать спор, ничто не должно препятствовать ему обратиться в суд за защитой своих прав.

Кроме того, из сравнительного анализа ипотечных договоров усматривается, что усло-вие о внесудебной реализации залогового имущества не носит императивного характера, а является правом кредитора-залогодержателя и не исключает возможности судебной реали-зации. Кроме этого, все тексты залоговых ипотечных обязательств содержат условие о судеб-ном разрешении всех споров, вытекающих из договоров залога, в случае невозможности их

9393

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


урегулирования во внесудебном порядке. Указанное позволяет резюмировать, что и нормы действующего законодательства, и условия ипотечных соглашений, не преграждают и не ог-раничивают право заинтересованной стороны прибегнуть к судебной защите. Данной позиции придерживаются и разработчики Гражданского кодекса (постатейный комментарий к Граждан-скому кодексу.

В этой связи предложение ряда судей о возможности рассмотрения вопроса о судебной реализации залога исключительно после внесения изменений в условия ипотечного договора, по существу лишь удлиняет путь к разрешению возникшего спора по основному денежному обязательству в судебном порядке и в определенной степени ограничивает права и кредито-ра, и должника на судебную защиту.

В ходе судебного разбирательства суды могут использовать правовые механизмы за-щиты интересов не только залогодержателей, но и залогодателей, закрепленные в статье 317 ГК, отказав в обращении взыскания на заложенное имущество ввиду несоразмерности суммы основного долга и стоимости предмета ипотеки, либо предоставить отсрочку реализации за-логового имущества до одного года (пункт 3 статьи 319 ГК).

В соответствии с пунктом 4 статьи 21 Закона «Об ипотеке недвижимого имущества» при наличии уважительных причин отсрочка реализации ипотеки предоставляется гражданам при получении ими жилищных или потребительских займов, не связанных с предприниматель-ской деятельностью. При решении споров в части досрочного расторжения договора займа и возврата всей суммы заемных средств, суды, с учетом степени вины должника, не лишены возможности отказать в удовлетворении требований банка-кредитора, ограничившись взыс-канием просроченной суммы задолженности и вознаграждения, образовавшейся на день об-ращения в суд. Кроме того, в силу подпункта 3) пункта 3 названной статьи, суд, принимая решение об обращении взыскания на залоговое имущество, должен определить его началь-ную продажную цену, что, по существу, позволит сторонам (должнику и кредитору) избежать в последующем споров, связанных с реализацией имущества, заложенного по ипотечному договору.

Необходимо отметить, что в ходе изучения дел данной категории споров, ни в одном случае залогодатели и должники не выдвигали каких-либо возражений в отношении уклоне-ния Банка-кредитора от внесудебной реализации залогового имущества. Напротив, в случае продажи залогового имущества во внесудебном порядке, результаты торгов оспариваются залогодателями по мотиву несоблюдения доверенным лицом требований статей 25-29 Закона «Об ипотеке недвижимого имущества».

В соответствии со статьей 249 ГК одним из оснований прекращения права собственнос-ти является обращение взыскания на имущество по обязательствам собственника. При этом, в силу требований статьи 251 ГК, обращение взыскания на имущество производится в судеб-ном порядке, если иное не предусмотрено договором.

Таким образом, в случаях уклонения должников и вещных поручителей от добровольной передачи залогового имущества, спор должен решаться исключительно в судебном порядке. Каких-либо правовых оснований для отказа в принятии исковых заявлений, либо их возврата без рассмотрения в порядке, предусмотренном статьями 153, 154 ГПК, не имеется.

Также у судов возникает вопрос, являются ли требования о взыскании просроченной ссудной задолженности с последующим обращением взыскания на предмет залога одним имущественным требованием, либо представляет собой два самостоятельных требования, каждое из которых подлежит оплате госпошлиной в порядке, предусмотренном статьей 535 Налогового кодекса.

Основным предметом всех кредитных отношений между банком второго уровня и долж-ником являются имущественные правоотношения, порождающие взаимные денежные обяза-тельства.

Договор залога (ипотеки) в силу требований статей 292, 299 ГК является дополнитель-ным обязательством, обеспечивающим возможность исполнения основного денежного обяза-тельства. В этой связи, в случае ненадлежащего исполнения должником своих обязательств, кредитор при обращении в суд с иском о взыскании суммы долга обязан уплатить госпошлину



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010


исходя из цены иска, определяемой по правилам, установленным статьей 102 ГПК, от раз-мера взыскиваемой суммы. Требование об обращении взыскания на залоговое имущество дополнительно обложению госпошлиной не подлежит.

С учетом принципа диспозитивности каждая сторона в споре самостоятельно опреде-ляет свою позицию и суды не могут предлагать заявителям форму предъявления исковых требований.

В этой связи, в случаях предъявления иска об обращении взыскания на заложенное имущество в самостоятельном порядке непосредственно к залогодателю размер госпошлины должен исчисляться от стоимости залогового имущества.

Требования об обращении взыскания на имущественные права, являющиеся предме-том залога (право долгосрочного землепользования, право аренды, право недропользования), подлежат обложению госпошлиной как требования неимущественного характера, ввиду за-труднительности определения их рыночной стоимости до проведения торгов. При этом, судам необходимо учитывать, что ответственность вещных поручителей ограничена стоимостью за-логового имущества.

Задаток В соответствии с гражданским законодательством задаток – это денежная сумма, выда-

ваемая одной из договаривающихся сторон в счет причитающихся с нее по договору плате-жей другой стороне, в доказательство заключения договора и в обеспечение его исполнения.

Соглашение о задатке независимо от суммы задатка заключается в письменной форме (статья 337 ГК), однако нотариальное заверение договора задатка необязательно.

Соглашение о задатке может быть заключено разными способами: включено в основной договор;составлено в качестве отдельного документа;заключено путем обмена документами, исходящих от сторон по договору;в виде уплаты лицом, получившим предложение заключить договор, в срок, установлен-

ный для его принятия, соответствующей денежной суммы.Значение задатка как способа обеспечения обязательства заключается в предотвраще-

нии неисполнения договора.В силу статьи 338 ГК при прекращении обязательства до начала его исполнения по со-

глашению сторон либо вследствие невозможности исполнения, наступившей без их вины, за-даток должен быть возвращен.

Неисполнение договора влечет неблагоприятные последствия для ответственной сто-роны. Если за неисполнение обязательства ответственна сторона, давшая задаток, то она ос-тается у другой стороны, если же ответственна сторона, получившая задаток, то она обязана уплатить другой стороне двойную сумму задатка. Сверх того сторона, ответственная за неис-полнение обязательства, обязана возместить другой стороне убытки с учетом суммы задатка, поскольку в договоре, не предусмотрено иное.

К. обратилась в суд с иском к О. об оставлении суммы задатка, мотивируя тем, что 18.04.2008 года между нею и ответчиком было заключено соглашение о задатке, по условиям которого О. передала К. задаток в сумме 10 080 000 тенге в счет причитающихся с нее 40 800 000 тенге в обеспечение исполнения договора купли-продажи помещения № 86, находящего-ся по адресу: город Актобе, 11 микрорайон, дом 37, который должен быть заключен не позднее 20.05.2008 года. Однако до настоящего времени соглашение о задатке не исполнено по вине ответчика О., в связи с чем просила оставить за собой сумму задатка.

Встречный иск О. о взыскании двойной суммы задатка мотивирован тем, что соглашение о задатке не исполнено по вине К., не предоставившей справку об отсутствии обременений на помещение, а также не оплатившей задолженность перед коммунальными службами и бюд-жетом.

Решением суда города Актобе от 10.12.2008 года иск К. оставлен без удовлетворения; иск О. удовлетворен, с взысканием с К. в ее пользу двойной суммы задатка в размере 20 160 000 тенге и сумму 1 523 420 тенге, расходы по госпошлине в сумме 216 834 тенге.

9595

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


Постановлением коллегии по гражданским делам Актюбинского областного суда от 18.03.2009 года решение суда отменено с направлением дела на новое рассмотрение. При этом, коллегия признала преждевременным вывод суда о том, что О. исполнила условия со-глашения о задатке, поскольку нотариус С. в судебном заседании пояснил, что 20.05.2008 года никто из сторон по соглашению о задатке не явился для оформления сделки- купли про-дажи оспариваемого объекта. Данному факту судом не была дана надлежащая оценка.

Постановлением надзорной коллегии Актюбинского областного суда от 11.07.2009 года постановление коллегии по гражданским делам Актюбинского областного суда от 18.03.2009 года отменено, решение суда первой инстанции оставлено без изменения.

Отменяя постановление апелляционной инстанции, надзорная коллегия областного суда указала, что при рассмотрении дела суд апелляционной инстанции не дал надлежащей оценки имеющимся по делу доказательствам, что привело к необоснованной отмене судебно-го решения. В частности, судом достоверно установлено, что к определенному соглашением о задатке сроку – 20.05.2008 года К. не была представлена справка об отсутствии обременений, не погашена задолженность перед бюджетом и коммунальными службами. О. же, напротив, обязательства по соглашению исполнила, по обоюдному согласию супруг О. – Ш. оплачивал по доверенности кредит К. в АО «Казкоммерцбанк».

О. обратилась к Е. о взыскании суммы задатка в двойном размере и неустойки, указав, что 02.07.2008 года она в обеспечение договора купли-продажи квартиры, принадлежащей ответчику на праве собственности, заключила с ней нотариально удостоверенный договор за-датка. В этот же день передала ей сумму задатка в размере 900 000 тенге, что подтверждает-ся собственноручно выполненной ответчиком распиской на обороте прилагаемого договора.

По условиям договора ответчик в случае неисполнения своего обязательства по заключе-нию договора купли-продажи до 25.07.2008 года взяла на себя обязательство в случае отказа от его заключения выплатить истцу двойную сумму задатка. Поскольку договор купли-продажи спорной квартиры не состоялся по вине Е., А. просила суд взыскать с последней двойную сумму задатка в размере 1 800 000 тенге и неустойку в размере 63 175 тенге за пользование ответчиком денежными средствами.

Решением Бостандыкского районного суда города Алматы от 22.05.2009 года исковые требования удовлетворены в полном объеме. Однако решение в части взыскания с Е. в пользу А. неустойки в размере 63 175 тенге является неправомерным.

Согласно статье 382 ГК условия договора определяются соглашением сторон. В данном случае, в соглашении о задатке ответственность Е. в случае неисполнения обязательства предусмотрена в виде уплаты ею двойной суммы задатка. Взыскание же с Е. как двойной суммы задатка, так и неустойки, влечет двойную ответственность за невыполнение своих обя-зательств, что противоречит гражданскому законодательству.

Порой стороны, заключая соглашение о задатке, в письменной расписке указывают сло-во «залог».

Так, по делу по иску Б. к Х. о взыскании 60 000 тенге, истец указал, что между ними достигнута договоренность о купле-продаже дома, однако после получения задатка ответчик увеличила продажную стоимость дома, в связи с чем, истец отказалась от покупки дома и про-сила возвратить полученные деньги.

Щучинским районным судом в удовлетворении требования истца отказано ввиду того, что согласно расписке деньги были переданы ответчику в качестве залога, а не задатка.

Однако такие выводы суда представляются не совсем верными, так как, заключая согла-шение, стороны под «залогом» подразумевали «задаток». Кроме того, суду следовало более тщательно проверить доводы истца о том, что Р. увеличила цену на дом, и в зависимости от добытых доказательств спор решить по существу.

Особенности регулирования задатка позволяют сделать вывод о том, что правила статьи 338 ГК о последствиях неисполнения обязательства, применимы к ситуациям, когда договор, для обеспечения заключения которого внесен задаток, не заключен, и, когда подписанный договор не исполняется.

Между Е. и К. заключено соглашение о задатке, обеспечивающее договор купли-прода-жи квартиры в срок до 01.09.2008 года. Разрешение опекуну К. на продажу 1/3 доли квартиры,



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010


принадлежащей недееспособному К. выдано акиматом города Костаная лишь 24.12.2008 года, в связи с чем Е. письмом от 11.12.2008 года потребовала возвратить задаток в двойном раз-мере. По версии К. договор не заключен из-за отсутствия у Е. денег. Разрешая вопрос о том, по чьей вине не был заключен договор, суд усмотрел в нарушении исполнения обязательства вину обеих сторон, в связи с чем удовлетворил иск частично, взыскав сумму задатка в одинар-ном размере 120 000 тенге.

Такое решение представляется правильным, поскольку наличие или отсутствие денег у Е. бездоказательно, а вины К. в том, что затянулась выдача разрешения на продажу доли, при-надлежащей недееспособному, не имеется. В таком случае в соответствии с пунктом первым статьи 338 ГК задаток подлежит возврату не в двойном размере, а только в сумме задатка.

О. обратилась в суд с иском о взыскании с И., М., З. двойной суммы задатка, указав на неисполнение ответчиками обязательства по продаже домостроения, в счет которого ею И. был выплачен задаток в размере 200 000 тенге.

Районный суд № 3 Октябрьского района города Караганды частично удовлетворил ис-ковые требования, взыскав в пользу истца с М., З. одинарную сумму задатка. В иске О. к И. отказано.

Постановлением коллегии по гражданским делам областного суда решение суда первой инстанции изменено, отказано в удовлетворении иска о взыскании с М., З. суммы задатка в размере 200 000 тенге, с возложением указанной ответственности на И. При этом, коллегия исходила из того, что сделка, обеспеченная задатком, не была оформлена не по вине М., З, не получавших от истца суммы задатка и не уполномачивавших И. на совершение каких-либо действий по продаже домостроения. Поскольку задаток от О. по расписке получила И., то и его возврат должен быть обеспечен ею.

Такие выводы представляются правильными. Отсутствие согласия собственника на от-чуждение недвижимого имущества по сделке, обеспеченной задатком, если этот собственник не принимал участие в соглашении о задатке, исключает правовые последствия, предусмот-ренные пунктом вторым статьи 338 ГК. В таком случае в соответствии с пунктом первым ста-тьи 338 ГК задаток подлежит возврату не в двойном размере, а только в сумме задатка.

П. обратилась в суд иском к И. о расторжении договора купли-продажи квартиры от 13.12.2007 года и взыскании 480 000 тенге, уплаченных ею до оформления договора.

Решением Темиртауского городского суда Карагандинской области от 20.05.2008 года исковые требования удовлетворены частично, договор купли-продажи расторгнут, в осталь-ной части иска отказано.

Постановлением надзорной коллегии Верховного Суда решение суда первой инстанции изменено, в части расторжения договора оставлено без изменения, в части отказа во взыска-нии суммы принято новое решение о взыскании с ответчика в пользу истца 480 000 тенге.

Суд первой инстанции, рассматривая дело, признал уплаченные истцом 480 000 тенге задатком и указал на необоснованность истребования данной суммы. Однако надзорная кол-легия не согласилась с такими выводами, поскольку в нарушение статьи 337 ГК соглашение о задатке не было заключено в предусмотренной законом письменной форме, являющейся обязательным условием такого рода соглашений.

В случае, несоблюдения письменной формы соглашения о задатке его следует рассмат-ривать в качестве аванса, если не будет доказано иное. Как и задаток, аванс выдается в счет будущих платежей. Аванс тоже может служить доказательством наличия основного договора. Однако аванс, в отличие от задатка, не выполняет обеспечительной функции. Поэтому не-зависимо от того, какая из сторон ответственна за неисполнение обязательства, в подобных случаях тот, кто получил аванс, должен его возвратить другой стороне.

Гарантия и поручительство

Согласно статьям 329, 330 ГК под гарантией подразумевается обязанность одного лица – гаранта перед кредитором другого лица отвечать за исполнение обязательства этого лица полностью или частично солидарно с должником, за исключением случаев, предусмотренных законодательными актами.

9797

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


Под поручительством понимается обязательство одного лица – поручителя перед кредитором другого лица (должника) отвечать за исполнение обязательства этого лица пол-ностью или частично субсидиарно.

Гарантия и поручительство возникают на основании письменных договоров поручитель-ства и гарантии. Несоблюдение письменной формы влечет недействительность договора га-рантии и договора поручительства.

К письменной форме договора приравнивается письменное уведомление поручителем или гарантом кредитора о принятии на себя ответственности за исполнение обязательства должником и отсутствие на это возражений кредитора (пункт 3 статьи 331 ГК). Договоры га-рантии и поручительства могут составляться как в форме отдельного документа, так и быть составной частью основного договора, подписываемого тремя сторонами - кредитором, долж-ником и гарантом (поручителем). Возможность составления отдельного договора поручитель-ства обусловлена тем обстоятельством, что такой договор может быть заключен поручителем и кредитором не только без согласования с должником и без его уведомления, но даже воп-реки его воле.

Порой стороны, в частности должник, вместо договора гарантии составляет «гарантий-ное письмо». Однако такие письма не могут заменить договор гарантии, о котором указано в статье 329 ГК. Оно является лишь подтверждением наличия обязательства должника перед кредитором, тогда как в силу гарантии возникает обязанность третьего лица – гаранта перед кредитором другого лица отвечать за исполнение обязательства должником солидарно.

Г. обратился с иском к АО «Банк ЦентрКредит», указав, что управляющий офисом роз-ничного кредитования А. выдал гарантийное письмо от имени Банка, которым гарантировал продавцу Г. выдачу покупателю С. 89 000 долларов США не позднее трех дней после регист-рации залога складов и земельного участка. В ответ на претензию Г. директор филиала Банка сообщил, что А. не уполномочен на подписание гарантии от имени Банка.

Решением суда № 2 города Костаная произведена замена ответчика на С., и сумма дол-га взыскана с последней.

В данном случае гарантийное письмо Банка о намерении предоставить кредит покупате-лю ошибочно было истолковано истцом как способ обеспечения исполнения основного обяза-тельства по договору купли-продажи, в связи с чем он необоснованно привлек Банк в качестве ответчика и гаранта по основному обязательству.

Следует отметить, что постановлением правления Агентства по регулированию и надзо-ру финансового рынка и финансовых организаций от 28.04.2008 года № 55 утверждены «Пра-вила выдачи банками второго уровня банковских гарантий и поручительств», определяющие условия выдачи банками банковских гарантий, а также - содержание договора банковской га-рантии. Согласно статье 331 ГК банки второго уровня могут осуществлять выдачу банковских гарантий и поручительств на основании лицензии уполномоченного органа в соответствии с законом и учетом нормативных правовых актов уполномоченного органа, регулирующих поря-док проведения указанных операций. Выдача банками второго уровня банковских гарантий и поручительств без соблюдения норм Гражданского кодекса и учета требований нормативных правовых актов уполномоченного органа влечет их недействительность. Судам следует выяс-нить наличие лицензий у банков на выдачу гарантий и поручительств, истребовать договора банковской гарантии.

В силу пункта 4 статьи 336 ГК, если в гарантии не указан срок, на который она дана, гарантия прекращается, если кредитор в течение одного года со дня наступления срока ис-полнения обеспеченного гарантией или поручительством обязательства не предъявит иск к гаранту или поручителю.

По рассмотренным делам прослеживается различная практика в части установления судом момента прекращения действия договора гарантии.

Так, по делу по иску АО «Валют-Транзит Банк» к А. решением Шортандинского районного суда отказано во взыскании займа с гаранта Т. со ссылкой на то, что срок действия договора займа истек 22.02.2009 года, вместе с ним истек и срок действия гарантии (статья 336 ГК).



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010


Эти выводы являются ошибочными, так как в момент окончания действия основного обя-зательства договор гарантии не может прекращать действие. Согласно статье 336 ГК с момен-та неисполнения договора гарантия действительна еще в течение 1 года, если иное не огово-рено договором. По условиям договора гарантия прекращается в случае изменения условий договора в сторону увеличения ответственности должника без письменного согласия гаранта, а также в случае письменного отказа банка от принятия исполнения, в случае исполнения обя-зательства, при переводе долга. Такие основания в данном деле отсутствовали.

По аналогичному иску АО «Валют-Транзит Банк» к К., Д. о взыскании задолженности, договор займа составлен 12.07.2005года сроком на 36 месяцев с помесячным погашением займа. Договор гарантии с Д. не содержал сроков окончания действия договора гарантии. Иск предъявлен 17.03.2009 года. Решением Щучинского районного суда иск удовлетворен путем взыскания задолженности солидарно с должника и гаранта.

Поскольку требование к гаранту было предъявлено в пределах годичного срока со дня наступления срока окончания кредитного договора, применение судом солидарной ответст-венности представляется правомерным.

Поручительство имеет много схожего с гарантией, но между ними имеются и существен-ные различия.

Как указано выше, обязательство гаранта по использованию основного обязательства является солидарным, а обязательство поручителя - субсидиарным; гарант отвечает перед кредитором в том же объеме, как и должник, а поручитель несет ответственность перед кре-дитором лишь в объеме недостающих у должника денег (в пределах суммы, указанной в по-ручительстве); при гарантии кредитор имеет право предъявлять требования об исполнении обязательства по своему выбору либо к должнику, либо к гаранту, а при поручительстве - сна-чала к должнику, а лишь затем к поручителю.

Имеются два принципиально отличных друг от друга способа обеспечения исполнения договоров: поручительство и вещное поручительство. Поручительство - самостоятельный способ обеспечения, а вещное поручительство - разновидность залогового обеспечения. При поручительстве поручитель несет субсидиарную ответственность всем своим имуществом, при вещном поручительстве вещный поручитель отвечает солидарно с основным должником, но в пределах предоставленного им в залог за основного должника имущества.

Изучение показало, что суды порой не различают договоры гарантии и поручительства, и с поручителей, как и с гарантов, взыскивают суммы задолженности солидарно с заемщика-ми, а не субсидиарно, как предусмотрено нормами закона.

Например, решением Коксуского районного суда от 13.03.2009 года с А. и Р. (поручи-тель) солидарно взыскана в пользу ТОО «Микрокредитная организация «Астана-финанс» за-долженность в сумме 348 574 тенге.

Анализ судебной практики позволяет сделать вывод о том, что гарантия и поручительст-во как способы обеспечения исполнения обязательств недостаточно активно используются участниками гражданского оборота, в первую очередь, банками второго уровня. Это объяс-няется, как правило, предшествующей практикой, когда после получения заемных средств, гарантии, выданные в обеспечение исполнения обязательств, в судебном порядке признава-лись недействительными (речь идет о гарантиях учреждений и предприятий, финансируемых за счет бюджета) ввиду несоблюдения процедуры заключения односторонних сделок, отсутст-вия согласия уполномоченного органа, выдачи гарантий должностными лицами с превышени-ем компетенции, по иску прокурора, либо по иску самого гаранта.

Согласно статье 292 ГК, исполнение обязательства может быть обеспечено как спосо-бами, перечисленными в законе, так и способами, предусмотренными договором. Стороны вправе заключить договор в любом устраивающем их способе обеспечения обязательств.

Примером такого договора может служить «эскроу–счет», то есть депонирование у третьего лица денежной суммы на имя другого лица с тем, чтобы она была выдана ему лишь после выполнения определенных условий.

Применение сторонами эскроу-счета предполагает депонирование у Банка покупной цены на имя продавца с тем, чтобы она была выдана ему лишь после передачи истцу товара.

9999

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


Применение такого вида обеспечения обязательств, возможно, будет расширяться. Тем бо-лее, что в законопроекте «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам долевого участия в жилищном строительстве», нашло отражение предложение Ассоциации финансистов Республики Казахстан об осуществлении всех платежей по договорам долевого участия через специальный «эскроу–счет» проектной компании.

Апелляционная практика

За изучаемый период количество дел связанных с обеспечением исполнения обяза-тельств, поступивших в суды апелляционной инстанции, составило 279 дел. Из них прекраще-но производством – 4, возвращено без рассмотрения – 8, решение оставлено без изменения по 201 делу, отменено по 9 делам.

По частным жалобам и протестам в первом полугодии 2009 года в апелляционную инс-танцию поступило 59 дел, из них прекращено производством 3 дела, возвращено без рассмот-рения 3, определения (постановления) оставлены без изменения по 35 делам, отменены по 17 делам.

За аналогичный период 2008 года в суды апелляционной инстанции поступило 182 дела, связанного с обеспечением исполнения обязательств, из них прекращено производством 1 дело, возвращено без рассмотрения – 12 дел, решения оставлены без изменения по 105 де-лам, отменены по 22 делам.

За указанный период по частным жалобам и протестам поступило 40 дел. Из них прекра-щено производством 1 дело, возвращено без рассмотрения – 3, определения (постановления) оставлены без изменения по 29 делам, отменены по 7 делам.

Статистические данные свидетельствуют о том, что качество рассмотрения дел в апел-ляционном порядке немного улучшилось.

Надзорная практика

В первом полугодии 2009 года в надзорные коллегии областных, приравненных к ним, судов поступило 10 дел (1 – остаток на начало отчетного периода), связанных с обеспечением исполнения обязательств. Принятые акты по всем этим делам отменены, жалобы и протесты удовлетворены.

За 6 месяцев 2008 года в надзорные коллегии областных, приравненных к ним, судов поступило 12 дел (2 –остаток на начало отчетного периода). Из них решения судов по 7 делам оставлены без изменения, по 4 отменены, по 3 – изменены.

Несмотря на незначительное количество дел указанной категории, рассматриваемых надзорными инстанциями, качество рассмотрения остается на низком уровне.

Основной причиной отмен, изменений судебных актов является нарушение нижестоящи-ми судебными инстанциями норм материального права, неправильное определение и выяс-нение круга обстоятельств имеющих значение для дела.

По делу по иску ТОО «РусМедиаКом» к АО «Астана-Финанс» о взыскании суммы штраф-ных санкций 660 000 тенге, а также судебных издержек, решением СМЭС города Астана 02.03.2009 года исковые требования ТОО «РусМедиаКом» удовлетворены.

Постановлением коллегии по гражданским делам суда города Астана от 08.04.2009 года решение суда отменено с вынесением нового решения об отказе в удовлетворении иска.

Основанием к отмене данного решения суда явилось неправильная оценка судом имею-щихся в деле доказательств и неправильное толкование условий договора, что привело к вынесению незаконного решения.



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010


TOO «Директ Консалтинг» обратилось в СМЭС города Астана с иском к ТОО «КазНио-бийИХМЗ» о взыскании задолженности в сумме 73 401 874 тенге, неустойки в сумме 18 008 248 тенге, судебных расходов.

По материалам дела установлено, что в соответствии с требованиями статей 456, 469 ГК по договору поставки продавец (поставщик), являющийся предпринимателем, обязуется передать в обусловленный срок или в сроки, производимые или закупаемые им товары поку-пателю для использования в предпринимательской деятельности или в иных целях, не свя-занных с личным, семейным, домашним и иным подобным использованием. Покупатель опла-чивает поставляемые товары с соблюдением порядка и формы расчетов, предусмотренных договором. Если договором предусмотрено, что оплата товара осуществляется получателем (плательщиком) и последний неосновательно отказался от оплаты или не произвел оплату товара в установленный договором срок, поставщик вправе требовать оплаты поставленного товара от покупателя.

Заочным решением СМЭС города Астана от 18.03.2008 года исковые требования ТОО «Директ Консалтинг» удовлетворены частично, с ответчика взысканы задолженность в сумме 60 508 939 тенге, законная неустойка в сумме 5000 000 тенге, возврат госпошлины в сумме 1 965 268 тенге. В удовлетворении остальной части исковых требований отказано.

23.05.2008 года в удовлетворении заявления ТОО « КазНиобийИХМЗ» об отмене заоч-ного решения отказано.

В апелляционном порядке дело не рассматривалось.Постановлением надзорной коллегии Верховного Суда от 14.01.2009 года решение суда

первой инстанции от 18.03.2008 года отменено и дело направлено на новое судебное рас-смотрение, в связи с тем, что в нарушение требований статьи 15 ГПК суд первой инстанции не принял мер для реализации сторонами прав на полное и объективное исследование обстоя-тельств дела, что привело к неправильному разрешению дела.

Соблюдение судами норм гражданского процессуального кодекса при рассмотрении дел

В ходе обобщения установлены также нарушения процессуальных норм, допускаемых судами. Не всегда проводится надлежащая подготовка дел к судебному разбирательству. В определениях о подготовке в подавляющем большинстве указаны следующие действия, ко-торые производит суд - направление ответчику копии иска; разъяснение прав и обязанностей сторон; истребование учредительных документов и проверка подлинности документов, при-ложенных к исковому заявлению. Порой в ходе подготовки дела к судебному разбирательст-ву судьи не предлагают сторонам представить документы, касающиеся конкретного спора, чем нарушают требования статьи 170 ГПК и нормативного постановления Верховного Суда «О подготовке гражданских дел к судебному разбирательству». В результате ненадлежащей подготовки дела неоднократно откладываются слушанием для истребования необходимых документов, в конечном итоге принятый по делу судебный акт подвергается либо отмене с направлением дела на новое рассмотрение, либо изменению.

Согласно статье 49 ГПК при признании ответчиком иска, у него отбирается расписка. Нормативным постановлением Верховного Суда «О применении судами некоторых норм гражданского процессуального законодательства» от 20.03.2003года № 2 установлено, что признание ответчиком иска полностью или частично может быть выражено в письменном от-зыве на исковое заявление, в поданном в судебном заседании письменном заявлении либо устно. Устное заявление заносится в протокол судебного заседания и подписывается ответ-чиком. Суд разъясняет ответчику правовые последствия сделанного заявления о признании иска, выясняет наличие либо отсутствие данных, которые могли бы свидетельствовать о по-нуждении ответчика к признанию иска, после чего выносит определение о принятии либо от-клонении заявления ответчика о признании иска. Вынесенное судом определение обжалова-нию не подлежит.

101101

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010


По делу по иску ЛК АО «Валют-Транзит Банк» к Т. и Р. иск признан полностью, о чем ответчики дали расписку. Вместе с тем, судом не разрешен вопрос о принятии признания иска, не вынесено определение о принятии признания иска, не разъяснены последствия, предусмотренные частью 4 статьи 193 ГПК. Судом вынесено решение с развернутой моти-вировочной частью, хотя часть 5 статьи 221 ГПК устанавливает, что в случае признания иска ответчиком в мотивировочной части решения может быть указано лишь на признание иска и принятие его судом (Костанайский городской суд). Аналогичное нарушение допущено в реше-нии суда № 2 г. Рудного от 10.04.2009 года по иску ТОО МКО «Кредит-Лэнд» к А. Иск признан, заявление о признании находится в деле. Однако определение о принятии признания иска не вынесено, последствия признания не разъяснены. В протоколе судебного заседания, изготов-ленном компьютерным способом, после изложения выступления в прениях ответчика от руки сделана дописка между строк и на полях: «Судья разъясняет последствия признания иска, предусмотренные статьей 193 ГПК, ответчик А. последствия понятны».

По делу по иску АО «АльянсБанк» к М. о взыскании задолженности (Качирский районный суд) копии иска в деле заверены не судьей, а истцом. В материалах дела имеются просро-ченные доверенности на участие представителя со сроком действия до 29.12.2008 года, в то время как иск подан в суд 28.01.2009 года. В протоколе нет указания на разъяснение прав, предусмотренных статьей 49 ГПК, не выяснено мнение сторон о возможности окончить дело мировым соглашением.

Из содержания протокола и решения следует, что суд принял признание иска ответчи-ком, однако его заявление о признания иска в деле не имеется.

В решениях по делам с участием банков о взыскании просроченной задолженности по кредитным соглашениям суды не всегда разграничивают суммы взыскания (основной долг, вознаграждение и штрафные санкции).

Нарушение норм процессуального права явилось причиной частичной отмены решения Риддерского городского суда от 16.03.2009 года по делу по иску АО «Валют-Транзит Банк» к О. о взыскании задолженности и обращении взыскания на заложенное имущество. Удовлетворяя требования истца в полном объеме, суд обратил взыскание на залоговое имущество, принад-лежащее третьему лицу (Р.), не привлеченному к участию в деле. Тем самым, суд разрешил вопрос о правах и обязанностях лиц, не привлеченных к участию в деле, что в силу подпункта 4) части 1 статьи 366 ГПК является безусловным основанием для отмены решения суда.

Нередко имеют место случаи необоснованного рассмотрения судами дел в порядке за-очного судопроизводства ввиду неявки ответчиков в судебное заседание.

Так, надзорной коллегией Жамбылского областного суда были отменены решения Жу-алынского и Жамбылского районных судов по делам по искам АО «Нурбанк» к Ы. (решение Жуалынского райсуда от 09.06.2008), АО «Нурбанк» к О. (решение Жамбылского райсуда от 20.05.2008), АО «Нурбанк» к Т. (решение Жамбылского райсуда от 21.02.2008) о взыскании задолженности по договорам займа. Основанием к отмене указанных решений и направлении дел на новое рассмотрение явилось рассмотрение дел в отсутствие ответчиков, не извещен-ных о времени и месте судебного заседания.

Согласно части 1 статьи 260 ГПК дело может быть рассмотрено в порядке заочного про-изводства, если на судебное заседание не явился ответчик, надлежащим образом извещен-ный о месте и времени заседания, но не сообщивший об уважительных причинах неявки и не просивший о рассмотрении дела в его отсутствие.

Статьями 129-135 ГПК четко закреплен порядок извещения участвующих в деле лиц о месте и времени рассмотрения дела, соблюдение которого дает основание для бесспорного вывода о надлежащем извещении этих лиц о месте и времени рассмотрения дела.

Из представленных на обобщение материалов установлено отсутствие надлежащего извещения ответчиков о месте и времени рассмотрения дела в суде (вручение судебной по-вестки под роспись или иной способ, позволяющий утверждать об осведомленности второй стороны о судебном заседании).



ЖОҒАРҒЫ

СОТЫНЫҢ

БЮЛЛЕТЕНІ

1 / 2

010


При отсутствии достоверных данных о надлежащем извещении ответчиков о месте и времени рассмотрения дела и причинах неявки, расцененных судом как неуважительные, у суда не было правовых оснований для рассмотрения дела в порядке заочного производства.

За изучаемый период судами вынесено частных определений по 115 делам, что состав-ляет 4,1% от общего числа дел, рассмотренных с вынесением решения. Ответы по ним полу-чены по 54 делам.

В первом полугодии 2008 года судами республики вынесено частных определений по 92 делам, что составляет 4,6% от количества дел рассмотренных с вынесением решения. Отве-ты по ним получены по 34 делам.

Что же касается сроков рассмотрения дел, то они, как правило, соблюдаются. Но имеют место факты, когда дела неоднократно откладываются по разным причинам – из-за неявки сторон, для истребования документов и т.д.

Надзорная судебная коллегия по гражданским и административным делам Верховного Суда

Республики Казахстан

● ● ●

В следующем номере в рубрике Анализ.Толкование. Выводы. будет опубликована:

Справка «Об итогах работы судов по отправлению правосудия в 2009 году», а также «Обзор судебной практики по спорам о праве собственности на жилое поме-щение соблюдение порядка принятия исковых заявлений».

В рубрике «Новое в законодательстве» будет опубликован обзор законода-тельств за 2009 год.

103103

БЮЛЛЕТЕН


СУДА

РЕСПУБЛ

ИКИ

КАЗАХСТАН

1 / 2010

УКАЗАТЕЛЬУКАЗАТЕЛЬ

Указатель судебной практики (январь 2010 года)

170.000.000.180.000.000Нормативное постановление №7 Верховного Суда Республики Казахстан от 28 декабря 2009 года

«О применении норм уголовного и уголовно-процессуального законодательства по вопросам соблюдения личной свободы и неприкосновенности достоинства человека, противодействия пыткам, насилию, другим жестоким или унижающим челове-ческое достоинство видам обращения и наказания»

030.000.000.090.000.000.090.003.000. Нормативное постановление №8 Верховного Суда Республики Казахстан от 28 декабря 2009 года

«О применении законодательства об акционерных обществах»

030.001.000.040.000.000.В надзорной судебной коллегии по гражданским и административным делам

Государственный орган не представил суду доказа-тельств истребования информации от хозяйствующего субъекта в рамках своих полномочий и для осущест-вления возложенных на него задач (извлечение)

030.000.000.030.001.000.В надзорной судебной коллегии по гражданским и административным делам

Судебным исполнителем было допущено нарушение требований Закона и прав законных интересов должника при исполнений исполнительного производства (извлечение)

170.000.000.180.000.000.190.000.000.В надзорной судебной коллегии по уголовным делам

В силу положений закона обвинительный приговор выносится, если судом бесспорно установлено событие преступления, это преступление совершено подсудимым, он виновен в его совершении, его вина подтверждена доказательствами, собранными с соблюдением требований закона (извлечение)

030.000.000.030.001.000.040.000.000. В надзорной судебной коллегии по гражданским и административным делам

Обобщение практики рассмотрения судами республики в первом полугодии 2009 года гражданских дел, связанных с обеспечением исполнения обязательств (неустойка, залог, задаток, гарантия, поручительство)

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ БЮЛЛЕТЕНІресми басылым

БЮЛЛЕТЕНЬ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

официальное издание

Беттеуші Абдина Н.Мұқабаның дизайнері Шекен Л.

Басуға 11.02.2010 ж. қoл қoйылды. Пішімі 60х84 1/8. Шартты баспа табағы 7,5. Қаріп түрі “Arial” Oфсeттік басылыс. Таралымы 5700 дана. Тапсырыс № .

Подписано в печать 11.02.2010 г.Формат 60х84 1/8. Усл.печ. л. 7,5. Шрифт “Arial”Печать офсетная. Тираж 5700 экз. Заказ № 98.

“Астана пoлиграфия” акциoнeрлік қoғамының баспаханасында басылды.010000, Астана қаласы, Брусилoвский көшeсі, 87. Тел.: 37-05-59.

Documents

1. бюллетень верховного суда 2010