ผูชวยศาสตราจารยจุไรรัตน ทองคําชื่นวิวัฒน

12 พฤษภาคม 2555

1

บทนํา

“ครอบครัว” เปนการรวมกลุมบุคคลท่ีมีความสัมพันธในทางสายโลหิต

และเปน “หนวยทางวัฒนธรรม” (cultural unit) หมายความวา ครอบครัว

ไมใชส่ิงท่ีมีอยูหรือเปนไปตาม “ธรรมชาติ” (natural) หากแตถูก “ประกอบ

สราง” (construct) ลักษณะของครอบครัวจะแปรเปล่ียนไปตามวัฒนธรรม

มนุษยตองมีประสบการณกับครอบครัวแบบใดแบบหนึ่งอยูเสมอ ซ่ึงรายการ

ละครโทรทัศนไดจําลองภาพความสัมพันธทางสังคมอันประกอบไปดวย

สายโยงใยเช่ือมรอยผูคนมากมาย หลายเพศ หลายวัย และหลายชนช้ัน

นอกจากละครโทรทัศนจะใหความบันเทิงเปนหลักแลว ในทางออมละคร

โทรทัศนยั ง เปนแหลงความรู ซ่ึ ง ทําหน า ท่ี ขัด เกลาทางสังคม เปน

กระบวนการท่ีสอนใหรูถึงการปฏิบัติตัวทางสังคม2

บทนํา (ตอ)

ดังนั้นผูวิจัยจึงทําการศึกษาภาพสะทอนและภาพตัวแทนในละคร

โทรทัศนโดยวิเคราะหตัวบทและวิจัยผู รับสารในการรับรูภาพของ

ครอบครัวผานละครโทรทัศน ซ่ึงผูวิจัยคาดวาผลการวิจัยจะเปนการได

องคความรูดานความสัมพันธเชิงอํานาจของส่ือมวลชนท่ีผลิตสารในการ

สรางความหมาย“ครอบครัว”ในละครโทรทัศน ซ่ึงสะทอนหรือแสดง

แทนบางเส้ียวบางสวนของปรากฏการณเกี่ยวกับความรูสึกและสํานึกทาง

สังคมในโลกความจริงท่ีแสดงออกมายังชีวิตครอบครัวของผูคน

3

วัตถุประสงคของการวิจัย

1. เพื่อวิเคราะหการสะทอนและการประกอบสรางภาพตัวแทนความเปน

จริงทางสังคมวาดวยครอบครัวในละครโทรทัศน

2. เพื่อศึกษาการรับรูและการถอดรหัสความหมายครอบครัวท่ีผูชมไดรับรู

จากการสะทอนและการประกอบสรางภาพตัวแทนครอบครัวในละคร

โทรทัศน

4

นิยามศัพทเฉพาะ

• ภาพตัวแทนครอบครัว หมายถึง การประกอบสรางความหมายทาง

สังคมผานภาษาดวยการเลาเร่ืองในละครโทรทัศน โดยใชสัญญะเพื่อ

ส่ือสารอยางมีความหมายกับผูชมละครโทรทัศนและสามารถใชสัญญะ

อางอิงความเปนจริง รวมถึงส่ิงท่ีเปนจินตนาการและความคิดนามธรรม

ท่ีไมปรากฏในโลกวัตถุหรือโลกความจริง ซ่ึงไดเช่ือมโยงองคประกอบ

สามสวนไว คือ โลกความจริง โลกสัญญะ และโลกในความคิดของ

ภาพครอบครัว ไดแก รูปแบบครอบครัว สภาพครอบครัว คานิยมของ

ครอบครัว และบทบาทหนาท่ีของสมาชิกในครอบครัวในละคร

โทรทัศน

5

นิยามศัพทเฉพาะ (ตอ)

การถอดรหัสความหมาย หมายถึง กระบวนการท่ีผูชมซ่ึงมีลักษณะภูมิ

หลังทางประชากรแตกตางกันใหความหมายภาพครอบครัวจาก “ตัวบท” ละครโทรทัศนท่ีส่ือถึงความหมายจากการเขารหัสความหมายหรือส่ิงท่ีถูกผูผลิตรายการละครโทรทัศนสรางข้ึนมาเพื่อใหมีความหมายแทนความจริงของครอบครัวในสังคมจากการสะทอนและการประกอบสรางความเปนจริงในละครโทรทัศน โดยการถอดรหัสความหมายแบบสอดคลอง

ความหมาย (preferred reading) แบบตอรองความหมาย (negotiated reading) และแบบขัดแยงความหมาย (opposition reading) ตามแนวคิดการเขารหัสและการถอดรหัสของ สจวรต ฮอลล (Stuart Hall, 1997)

6

วรรณกรรมที่เกี่ยวของ

การประกอบสราง

ความจริงทางสังคม

ละครโทรทัศน ครอบครัว

อํานาจและอุดมการณ

7

กรอบแนวคิดในการวิเคราะห (Conceptual framework)

บริบททางเศรษฐกิจ สังคม การเมือง วัฒนธรรม และการสื่อสาร

การเขารหัสความหมาย

“ครอบครัว”จากละครโทรทัศน

การสะทอนและ

การสราง

ภาพตัวแทน

“ครอบครัว”

การถอดรหัสความหมาย

“ครอบครัว”ของสมาชิกในครัวเรือน

การวิเคราะหตัวบทในการประกอบ

สรางความหมาย “ครอบครัว”

อํานาจ

การวิเคราะหการถอดรหัสความหมาย

“ครอบครัว” ในละครโทรทัศนของ

สมาชิกในครัวเรือน 3 ลักษณะ8

ระเบียบวิธีวิจัย

• ใชวิ ธีการวิจัย เชิงคุณภาพดวยวิ ธีการวิ เคราะหตัวบท (textual analysis) รายการละครโทรทัศนและการวิ เคราะห ผู รับสาร (audience analysis)

1. ประชากรและกลุมตัวอยางท่ีเปนตัวบท ทําการศึกษาเนื้อเร่ืองยอละครโทรทัศนทางอินเตอรเน็ตและจากนิตยสารละครโทรทัศนทาง สถานีโทรทัศนชอง 3และชอง7 ในชวง prime time เวลาประมาณ 20.30-22.30 น. ระหวางเดือนมกราคม-กันยายน 2553 ระยะเวลา 9 เดือน จํานวนรวม 40 เร่ือง มาพิจารณาคัดเลือกรูปแบบครอบครัวในละครโทรทัศนท่ีถูกนําเสนอซํ้าจํานวน 6 รูปแบบ ไดแก ครอบครัวเดี่ยว ครอบครัวขยาย ครอบครัวท่ีพอเล้ียงลูกตามลําพัง ครอบครัวท่ีแมเล้ียงลูกตามลําพัง ครอบครัวท่ีการแตงงานใหมและครอบครัวท่ีเปนญาติอยูรวมกัน

9

ระเบียบวิธีวิจัย (ตอ)

ทําการคัดเลือกละครโทรทัศนท่ีเปนกลุมตัวอยางแบบเจาะจงซ่ึงมี

โครงเร่ืองเกี่ยวกับครอบครัวท่ีมีรูปแบบแตกตางกันใน 6 รูปแบบจากการ

สํารวจ ไดละครโทรทัศนท่ีทําการศึกษารวมจํานวนท้ังหมด 4 เร่ือง ไดแก

เร่ืองตะวันยอแสง สวรรคสราง ไทรโศก และกุหลาบไรหนาม รวม 12 ครอบครัว เพื่อทําการวิเคราะหตัวบทจากวีดีทัศน

10

ระเบียบวิธีวิจัย (ตอ)

ชอง 3 เร่ือง กหุลาบไรหนามและไทรโศก

11

ระเบียบวิธีวิจัย (ตอ)

ชอง 7 เร่ือง สวรรคสรางและตะวันยอแสง

12

ระเบียบวิธีวิจัย (ตอ)

2. ประชากรและกลุมตัวอยางท่ีเปนผูรับสารหรือผูชมละครโทรทัศน

ประชากรท่ีศึกษา คือ ประชาชนท่ีอาศัยอยูในกรุงเทพมหานครท่ี

ติดตามชมละครโทรทัศนอยางตอเนื่องหรือคอนขางตอเนื่องเปนประจํา

โดยใชวิธีการ Snow ball เพื่อหากลุมตัวอยางท่ีเปนสมาชิกใน

ครัวเรือนท่ีมีรูปแบบครอบครัว 6 รูปแบบ ๆ ละ 3 ครอบครัว ไดแก

ครอบครัวเดี่ยว ครอบครัวขยาย ครอบครัวท่ีพอเล้ียงลูกตามลําพัง

ครอบครัวท่ีแมเล้ียงลูกตามลําพัง ครอบครัวท่ีเปนญาติอยูรวมกัน และ

ครอบครัวท่ีมีการแตงงานใหม รวมจํานวน 18 ครอบครัว

13

เคร่ืองมือและวิธีการเก็บรวบรวมขอมูล

• นิตยสารละครโทรทัศนและวีดีทัศนละครโทรทัศน 4 เร่ือง เพื่อทําการวิเคราะหเนื้อหาตามประเด็นท่ีทําการศึกษา

• แบบสัมภาษณแบบกึ่งมีโครงสรางตามประเด็นท่ีศึกษาเปนรายบุคคลใน

ครอบครัว 6 รูปแบบๆ ละ 3 ครอบครัว ๆ ละ 2-3 คนดวยวิธีการสัมภาษณเปนรายบุคคล (individual interview) รวม 42 คน

ตามประเด็นท่ีทําการศึกษา

1. รูปแบบครอบครัว 2. สภาพครอบครัว (สภาพเศรษฐกิจ และสภาพความสัมพันธของครอบครัว)

3. คานิยมของครอบครัว และ4. บทบาทหนาท่ีของครอบครัว

14

การตรวจสอบความตรงของขอมูล

การตรวจสอบขอมูลและยืนยันความถูกตองของขอมูลใชการตรวจสอบ

ขอมูลแบบสามเสา (triangulation)

1. การตรวจสอบสามเสาดานขอมูลท่ีนํามาศึกษา

2. การตรวจสอบสามเสาดวยวิธีการรวบรวมขอมูล

3. การตรวจสอบสามเสาดานเกณฑในการคัดเลือกกลุมผูใหขอมูลใน

หลายเกณฑ

4. การตรวจสอบสามเสาดวยวิธีการใชทฤษฎีหลายมุมมองตรวจสอบ

ซ่ึงกันและกัน

15

การวิเคราะหขอมูล

• ใชแนวคิดเร่ืองการประกอบสรางทางสังคมของอัลเฟรด ชูทช (Alfred Schutz, 1970) ใน 3 ลักษณะ คือ การสะทอน การประกอบสราง

หรือมีท้ังการสะทอนรวมกับการประกอบสราง

• แนวคิดเร่ืองการเขารหัส-ถอดรหัส (encoding / decoding)

ของ สจวรต ฮอลล (Stuart Hall, 1997) วิเคราะหลักษณะการ

สะทอนและการประกอบสรางภาพครอบครัวท่ีละครโทรทัศนไดแสดง

ถึงชีวิตครอบครัวในสังคมจริง 3 ลักษณะจากการถอดรหัสความหมาย

ของผูรับสาร คือ ถอดรหัสตรงหรือสอดคลอง ถอดรหัสตอรอง หรือ

ถอดรหัสตรงขามหรือขัดแยงกับความหมายท่ีผูผลิตสารใสรหัสไว

16

ผลการวิจัย

ภาพครอบครัวที่ถูกสะทอนหรือการประกอบสรางความเปนจริงในละคร

โทรทัศน

1. รูปแบบของครอบครัว ในละครโทรทัศน ไดแก ครอบครัวท่ีสมบูรณ

และครอบครัวท่ีไมสมบูรณ

2. สภาพครอบครัว

1) สภาพเศรษฐกิจของครอบครัว

• ครอบครัวท่ีมีฐานะทางเศรษฐกิจและสังคมท่ีดีและไมดีสามารถมีความอบอุนมีความสุขไดถาเปนครอบครัวท่ีมีความพอเพียง

• ครอบครัวหรือสมาชิกในครัวเรือนมีปญหาความขาดแคลนมากในดานรายไดไมมีญาติใหพึ่งพาหรือมีความไมพอเพียง(ความโลภ) จนตองกระทําการแกปญหาท่ีบรรทัดฐานทางสังคมไมยอมรับ

17

• ครอบครัวเดี่ยวท่ีมีการไปมาหาสูกันระหวางสมาชิกครอบครัวเดี่ยว

เหมือนเปนครอบครัวขยาย

• ครอบครัวขยายมักประสบปญหาดานเศรษฐกิจนอยกวาครอบครัวเดี่ยว

หรือครอบครัวแมเล้ียงลูกตามลําพัง

2) สภาพความสัมพันธของครอบครัว

• ครอบครัวทุกรูปแบบเปนครอบครัวท่ีอบอุนและไมอบอุนจากเวลาใน

การทํากิจกรรมรวมกัน พูดคุย ปรึกษาหารือ และตัดสินใจในเร่ืองสําคัญ

ตางๆ การแสดงออกความรักความเอ้ืออาทรตอกันท้ังทางกาย วาจา ใจ

• “อํานาจ” ชายเปนใหญ

ผลการวิจัย (ตอ)

18

• ความเปนอยูในครอบครัวใหเปนหนาท่ีของฝายหญิง

• ความสัมพันธระหวางพอกับแมของเด็กมีอิทธิพลตอจิตใจ ตอบุคลิกภาพ ตอพัฒนาการดานตางๆของเด็กเปนอันมาก

• ในครอบครัวขยายสมาชิกท่ีอาวุโสมากท่ีสุดเปนบุคคลท่ีลูกหลานใหความเคารพนับถือ คือ ปู ยา ตา ยาย หรือผูปกครองท่ีมีอํานาจในครอบครัว

• ความสัมพันธระหวางพี่นองของเด็กจะไมมีการทะเลาะเบาะแวงระหวางพี่นองจากความอิจฉาริษยากัน ถาพอแมและญาติผูใหญไมลําเอียงในใหความรัก ความสัมพันธแบบเฉยเมยเย็นชาจะทําใหเด็กเปนเด็กกาวราวและมีปญหาทางอารมณข้ึนกับการอบรมเล้ียงดูของพอแม ส่ิงแวดลอมตาง ๆ

ผลการวิจัย (ตอ)

19

3. คานิยมในครอบครัว มี 6 คานิยมท่ีสําคัญ ไดแก คานิยมในเร่ืองเงิน

คานิยมในดานการบริโภค คานิยมในเร่ืองระเบียบวินัย คานิยมในเร่ือง

อํานาจ คานิยมในเร่ืองการนับถือบุคคล และคานิยมในเร่ืองบุญบาป/กฎ

แหงกรรม ละครโทรทัศนไดสะทอนหรือประกอบสราง ไววา

1) คานิยมในเร่ืองเงิน

• เงินหรือทรัพยสินเปนปจจัยท่ีพึงปรารถนาของคนทุกสมัย แสดงถึงฐานะ

ทางเศรษฐกิจและสังคม

• ทําใหเกดิคานิยมทางวัตถุ ช่ืนชมความหรูหราฟุมเฟอยในส่ิงท่ีไมจําเปน

และทําใหคานยิมทางดานจิตใจลดต่ําลง

ผลการวิจัย (ตอ)

20

• การหาเงินจากวิธีการท่ีไมสุจริต การใชเงินในทางท่ีไมถูกตองยอมกอใหเกิดผลรายในภายหลัง

2) คานิยมในดานการบริโภค

• การบริโภคท่ีไมประมาณตนกอใหเกิดหนี้สิน

• การทํากิจกรรมนันทนาการท่ีไมเหมาะสม เชน ดื่มเหลาเมามาย เลนการพนัน ทําใหเกดิโทษ และเกดิหนี้สิน

3) คานิยมในเร่ืองระเบียบวินัย

• การเปรียบเทียบใหเห็นถึงการแกงแยงผูอ่ืนแบบ “มือใครยาว สาวไดสาวเอา” หรือทําอะไรตามใจตนเอง เอาแตใจตัวเอง ขาดระเบียบวินัยในการดําเนินชีวิต การเรียน การทํางาน การขาดจติอาสา ขาดความรับผิดชอบตอตนเอง ผูอ่ืน และสังคม

ผลการวิจัย (ตอ)

21

• ผูท่ีมีระเบียบวินัยในการดําเนินชีวิตมักจะไดรับผลตอบแทนในการเปนท่ีช่ืนชอบช่ืนชมและประสบความสําเร็จในชีวิต

• ผูใหญควรจะตองปฏิบัติตนใหเปนตนแบบของการมีระเบียบวินัยแกเด็กและเยาวชน

4) คานิยมในเร่ืองอํานาจ

• คนมีอํานาจมักเปนผูมียศ ตาํแหนงสูง และรํ่ารวย

• ผูมีอํานาจควรจะรูจักใชอํานาจหนาท่ีของตนในทางท่ีถูกตอง

• การใชอํานาจท่ีไมควรจะสะทอนกลับใหเกดิผลรายแกตนเองและคนในครอบครัวได

ผลการวิจัย (ตอ)

22

5) คานิยมในเร่ืองการนับถือบุคคล

• สงเสริมใหมีความกตัญูตอผูมีพระคุณแมวาไมควรกระทําตอผูนั้น

• คนท่ีกตัญูมักจะไดผลดีตอบกลับมา สวนผูท่ีไมมีความกตัญูรูคุณ และอกตัญูตอผูมีพระคุณ ภายหลังกลับไดผลรายในส่ิงท่ีตนกระทํา

6) คานิยมในเร่ืองบุญบาป/กฎแหงกรรม

• การกระทําการท่ีขาดคุณธรรม ศีลธรรม ท่ีไมไดรับการขัดเกลาทางสังคมท่ีเปนตามบรรทัดฐานทางสังคม กอใหเกิดผลดีหรือผลเสียกับผูกระทํา หรือ “ทําดีไดดี ทําช่ัวไดช่ัว”

• เนนการใหอภัยแกผูท่ีกระทําความผิด ถาสํานึกผิดสมาชิกในครอบครัวและสังคมพรอมจะใหอภัย แตถายังไมแสดงความสํานึกผิดก็จะเกิดผลรายตอผูกระทําผิด อาจสูญเสียหลายส่ิง คือ สูญเสียทรัพย สิน สูญเสียครอบครัว จนถึงการสูญเสียชีวิต

ผลการวิจัย (ตอ)

23

4. บทบาทหนาท่ีของครอบครัว ในละครโทรทัศนสมาชิกครอบครัวแตละรูปแบบไดสะทอนหรือประกอบสรางการกระทําหนาท่ีตามสถานภาพทางสังคม ไดแก

4.1 บทบาทหนาท่ีของคูสามีภรรยา

• ลูกสะใภประสบปญหาในการอยูกับพอแมสามี จึงจําเปนตองปรับตัวเขาหากันและมีการส่ือสารท่ีเขาใจกัน

• สามีและภรรยามีความซ่ือสัตยรับผิดชอบตอครอบครัว ตางดูแลเอาใจใส ใหกําลังใจ ชวยเหลือซ่ึงกันและกัน ขยันทํางานท่ีสุจริต รักษาทรัพยสมบัติและช่ือเสียงของวงศตระกูล

• ถามีปญหาในครอบครัวและไมอาจปรับความเขาใจและรวมกันแกไขปญหาได ทําใหเกดิการหยารางเกิดข้ึนและความเปนจริงการหยารางมีจํานวนสูงข้ึน

ผลการวิจัย (ตอ)

24

• 4.2 บทบาทหนาท่ีของพอแม

• ในครอบครัวท่ีสมบูรณซ่ึงประกอบดวยพอ-แม-ลูก ตางมีบทบาททาง

สังคมในบทบาทของพอ บทบาทของแม ท่ีจะตองกระทําตอลูกอยางมี

ความรับผิดชอบตอหนาท่ีในทุกดาน

• แตอาจทําหนาท่ีบกพรองจากภาวะทางเศรษฐกิจ ความไมเขาใจกัน ความ

มีอคติกับผูอ่ืน หรือสภาพแวดลอมท่ีกอใหเกิดปญหาในครอบครัว ซ่ึง

จําเปนตองใชการส่ือสารและการกระทําท่ีจะทําใหเกิดความเขาใจท่ีดีตอ

กัน

ผลการวิจัย (ตอ)

25

4.3 บทบาทหนาท่ีของลูกหลาน คือ ลักษณะท่ีลูกหลานใหความเคารพ เช่ือฟงพอแมและญาติผูใหญ ต้ังใจศึกษาเลาเรียนหรือทํางาน ชวยเหลืองานในครอบครัวดวยความเต็มใจ และปฏิบัติตนเปนคนดี ชวยรักษาเกียรติยศวงศตระกูล

• ปจจัยหลายประการท่ีเกี่ยวของท่ีทําหนาท่ีบกพรอง อาทิ การอบรมเล้ียงดูของครอบครัว ความสัมพันธของครอบครัว ฐานะของครอบครัว บรรยากาศครอบครัว คานิยมของครอบครัว และเกี่ยวของกับตัวของลูกหลานเองท่ีเรียนรูจากสังคม

• ผลดีหรือผลเสียของการบกพรองหนาท่ี คือ การดําเนินชีวิตท่ีจะประสบความสําเร็จหรือลมเหลวโดยเฉพาะทางดานจิตใจ

ผลการวิจัย (ตอ)

26

4.4 บทบาทหนาท่ีตอเครือญาติ

• เครือญาติท่ีพบมากในครอบครัวขยาย หรือหลายครอบครัวท่ีไปมาหาสู

กันเสมอ หรือครอบครัวลักษณะพิเศษตาง ๆ เชน ครอบครัวญาติอยู

รวมกัน

• ญาติผูใหญมักเปนผูท่ีมีอํานาจมากท่ีสุดในครอบครัวในการตัดสินใจ

เร่ืองสําคัญ ชวยเหลือทางการเงินแกครอบครัว

• ลักษณะการเปนเขยหรือสะใภจําเปนท่ีจะตองปรับตัวใหเขากับญาติของ

ท้ังสองฝายจึงจะทําใหชีวิตสมรสดําเนินไปไดอยางราบร่ืน

ผลการวิจัย (ตอ)

27

4.5 บทบาทหนาท่ีการเก้ือกูลสังคมอยางมีคุณธรรม

• บทบาทของครอบครัวท่ีควรมีสวนรวมในการทํากิจกรรมท่ีสรางสรรคและหรือชวยเหลือสังคม - ทํางานสุจริต จิตอาสา ทํานุบํารุงศาสนา

• สวนในทางตรงกันขาม คือ การกอใหเกิดความเดือดรอนหรือสรางปญหาสังคม

การถอดรหัสความหมายครอบครัวของผูชมละครโทรทัศน

กลุมตัวอยางแตละครอบครัวถอดรหัสความหมายครอบครัวดังนี้

1. รูปแบบครอบครัว : การถอดรหัสความหมายแบบสอดคลองและตอรอง

ผลการวิจัย (ตอ)

28

• ครอบครัวเดี่ยว พบมากกวาครอบครัวรูปแบบอ่ืนในสังคมเมืองหรือสังคมสมัยใหม

• ครอบครัวขยาย มักพบในตางจังหวัด

• ครอบครัวแมเล้ียงลูกตามลําพังและครอบครัวพอเล้ียงลูกตามลําพงั มีสาเหตุจากการหยารางจึงอาจไมเปนครอบครัวอบอุนท่ีมีพอแมลูก

• ครอบครัวญาติอยูรวมกัน เดก็ตองอยูกับญาติอาจมาจากความจําเปนท่ีพอแมไมสามารถดูแลไดหรือการอยูรวมกันเปนครอบครัวใหญของคนไทยเช้ือสายจีน แตหลังจากแตงงานไปแลวมักมีการแยกครอบครัว

• ครอบครัวแตงงานใหม เม่ือหยารางหรือคูสมรสเสียชีวิตมักมีการแตงงานใหมและตางฝายอาจมีลูกติดมาดวย แตบางครอบครัวคูสมรสหยารางหรือ

ผลการวิจัย (ตอ)

29

เสียชีวิตแตไมมีการแตงงานใหมซ่ึงเปนพอแมเล้ียงลูกตามลําพัง

2. สภาพครอบครัว

1) สภาพเศรษฐกิจ : การถอดรหัสความหมายแบบตอรอง ขัดแยง และ

สอดคลอง

• ครอบครัวพอเล้ียงลูกตามลําพัง ครอบครัวท่ีเปนญาติอยูรวมกัน

ครอบครัวขยาย และครอบครัวเดี่ยว ลักษณะบานเรือนและการตกแตง

ในละครโทรทัศนมักตกแตงสวยงามเปนระเบียบกวาชีวิตจริงไมวาจะมี

ฐานะรํ่ารวยหรือยากจน ซ่ึงอาจทําใหเด็กเกิดความตองการอยูในบาน

สวยงามแบบนั้น

ผลการวิจัย (ตอ)

30

• ครอบครัวแตงงานใหม ผูชายท่ีแตงงานใหมมักเปนคนรํ่ารวยบานเรือนใหญโตตกแตงหรูหราอยูอาศัย แตในชีวิตจริงเปนบานเดี่ยวหรือตึกแถวท่ีใชคาขายและอยูอาศัยและตกแตงแบบธรรมดา

• ครอบครัวแมเล้ียงลูกตามลําพัง ลักษณะบานมีหลากหลายรูปแบบ รวมท้ังเพื่ออยูอาศัยและหรือประกอบอาชีพ ตกแตงไมสวยงามหรูหรา

• ครอบครัวบางสวนถอดรหัสความหมายสอดคลองวา สวนมากลักษณะบานเรือนมีขนาดใหญและตกแตงสวยงามคลายกับบานเรือนของตนเอง คอนโดมิเนียมมักเปนการอยูของครอบครัวของหนุมสาวมากกวาท่ีจะเปนครอบครัวเดี่ยว การทําธุรกิจมีหองใหเชาและอาศัยอยูดวยแตไมเคย

พบเห็นเพราะในละครโทรทัศนมักทํางานนอกบาน

ผลการวิจัย (ตอ)

31

2) สภาพความสัมพันธ : การถอดรหัสความหมายท่ีตอรองและสอดคลอง

• ครอบครัวเดี่ยว มีความอบอุน ใหความรัก ความเอาใจใสมีเวลาดูแลกัน อีกท้ังสามีและภรรยาตางก็มีบทบาทในการทํางานเล้ียงครอบครัวมีสิทธิและอํานาจทัดเทียมกัน

• ครอบครัวขยาย มีความขัดแยงจากความเอาแตใจของลูกท่ีถูกคนในครอบครัวตามใจ ลูกจําตองฟงพอแม ปญหาสะใภกับแมหรือญาติทางสามี ตองลดทิฐิตอกัน หรือใชเวลาชวยบรรเทาความขัดแยง

• ครอบครัวพอเล้ียงลูกตามลําพัง ครอบครัวอบอุนแมจะอยูกันแคพอลูก แตบางครัวเรือนก็มีญาติผูใหญอยูใกลกันคอยดูแลเด็ก สวนมากพอตองทํางานหนักแตก็มีเวลาใหกับลูกในการทํากิจกรรมรวมกัน

ผลการวิจัย (ตอ)

32

• ครอบครัวแมเล้ียงลูกตามลําพัง สวนมากเลิกราหรือหยารางกับสามี และ

สามีมักไปมีครอบครัวใหม ผูเปนแมหรือพี่ชายคนโตซ่ึงเปนผูท่ีมีอํานาจ

ทางเศรษฐกิจของครอบครัวแตสามีบางคนยังรับผิดชอบลูก

• ครอบครัวญาติอยูรวมกัน และครอบครัวแตงงานใหม บรรยากาศใน

ครอบครัวมีความอบอุนชวยเหลือเกื้อกูลกันดี บางครอบครัวมีความ

ขัดแยงระหวางแมเล้ียงกับลูกเล้ียงพี่นองตางพอแมมักทะเลาะกัน ผูท่ีมี

อํานาจ คือ “ยา” “ปู” “พอ” “แม” “ปา” “ลูกชายคนโต” หรือญาติผูใหญผู

ท่ีดูแลรับผิดชอบคาใชจายท้ังหมดภายในบาน

ผลการวิจัย (ตอ)

33

• ปญหาครอบครัวท่ีพบบอย คือ เร่ืองเงิน เวลา เชน ไมมีเวลาใหกัน กลับบานดึกไมตรงเวลา การไมเคารพความเปนสวนตัว ทําใหเกิดความขัดแยงไมเขาใจกัน

• สาเหตุของปญหา ไดแก การเงินท่ีไมมีเพียงพอ ความโลภ ความอิจฉาริษยา ความเห็นแกตัว และการขาดคุณธรรม/ศีลธรรม

• วิธีแกปญหา คือ ส่ือสารพูดคุยปรับความเขาใจกัน คอยตักเตือน ดูแลใกลชิด แตตางหรือเหมือนกับละครโทรทัศนท่ีวาลูกไมเช่ือฟงหรือไมสนใจ หรือหนีออกจากบานไปก็มี การอบรมเล้ียงดูท่ีตองใชวิธีการท่ีออนโยนดีกวาดุวาแรง ๆ พฤติกรรมของพอแมท่ีเปนแบบอยางแกลูก ใชเหตุผลในการตัดสินปญหาแตในละครมักจะมีเพื่อนหรือคนสนิทคอยยุ

แยงใหทะเลาะกัน

ผลการวิจัย (ตอ)

34

3. คานิยมของครอบครัว

1) คานิยมในเร่ืองเงิน ถอดรหัสความหมายแบบสอดคลองและตอรอง

• ถอดรหัสความหมายแบบสอดคลอง ครอบครัวทุกรูปแบบ สอนให

ลูกหลานใชจายประหยัด ไมสรางหนี้สิน รูจักคาของเงิน คนรวยใชจาย

ฟุมเฟอยในเร่ืองท่ีไมจําเปน ไมรูจักคาของเงิน

• ถอดรหัสความหมายแบบตอรองวาสวนมากในละครโทรทัศนพอแมมัก

ตามใจลูกใหเงินจํานวนมากทําใหเด็กใชเงินเกงสุรุยสุรายบางครอบครัว

พอจะรักแมเล้ียงมากกวาลูก

ผลการวิจัย (ตอ)

35

2) คานิยมในดานการบริโภค

• ถอดรหัสความหมายแบบตอรอง วาในละครโทรทัศนมักใชจายฟุมเฟอย ของใชราคาแพง รับประทานรานอาหารรานหรูแตในครอบครัวของกลุมตัวอยางจะใชจายตามสมควรและประหยัด สอนใหลูกเก็บเงินซ้ือของเอง

• ถอดรหัสความหมายแบบสอดคลอง ละครโทรทัศนบางเร่ืองเขารหัสวาการกินการใชตองรูจักประมาณตน

3) คานิยมในเร่ืองระเบียบวินัย

• ถอดรหัสความหมายแบบตอรองวาในละครโทรทัศนงานบานพอแมไมคอยสอนลูก เดก็เกียจคราน เนนเร่ืองการแตงตัวมากกวา

• ถอดรหัสความหมายแบบสอดคลอง คนจนีมีระเบียบ คนไทยก็สอน

ผลการวิจัย (ตอ)

36

4) คานิยมในเร่ืองอํานาจ

• ถอดรหัสความหมายแบบสอดคลอง ผูท่ีมีอํานาจมากท่ีสุด คือ “พอ” หรือผูท่ีอาวุโสท่ีสุด ไมใชอํานาจตอสมาชิกในครอบครัวมีอิสระในการตัดสินใจ ภรรยาก็มีอํานาจตัดสินใจรวมกับสามี

• การถอดรหัสความหมายแบบตอรอง ละครโทรทัศนบางเร่ืองท่ีมีการใชอํานาจบังคับสมาชิกในครอบครัวและผูอ่ืนใหกระทําตามในส่ิงท่ีตองการ คนรวยใชเงินแสดงอํานาจ สวนคนจนชอบใชอํานาจดวยการดาวา การทะเลาะกันใชความรุนแรงตอกันของพอแมก็เปนตัวอยางท่ีไมดีทําใหลูกเปนคนกาวราว

ถามีปญหาควรรีบพูดคุย ใชเหตุและผลในแกปญหากันโดยไมใชอํานาจหรือการใชกําลัง สวนแมเล้ียงบางคนก็มีอํานาจตอรองกับพอในดานจิตใจและทางธุรกิจพยายามเปนผูท่ีรับผิดชอบคาใชจายตาง ๆ ในบาน

ผลการวิจัย (ตอ)

37

5) คานิยมในเร่ืองการนับถือบุคคล

• ถอดรหัสความหมายแบบสอดคลองถึงความกตัญูรูคุณพอแมหรือผูมีพระคุณ ประสบความสําเร็จ “ความกตัญูเปนเคร่ืองหมายของคนดี”

• การถอดรหัสความหมายแบบตอรอง ละครโทรทัศนบางเร่ืองเขารหัสความกตัญูรูคุณพอแมหรือผูมีพระคุณ ไมมากนัก ไมคอยมีการไหวผูใหญ บางเร่ืองมักสรางใหพี่นองท่ีมีตางพอหรือแมไมเคารพกัน

6) คานิยมในเร่ืองบาปบุญคุณโทษ

• การถอดรหัสความหมายแบบสอดคลอง ทุกรูปแบบครอบครัววาในละครโทรทัศนไดสอนและแฝงในเร่ืองของศีลธรรม สอดแทรกขอคิดให

เห็นการกระทําด/ีไมดี

ผลการวิจัย (ตอ)

38

• การถอดรหัสความหมายแบบตอรอง ละครโทรทัศนบางเร่ืองเขารหัสใหพอหรือแมยุยงลูกในทางไมดี ทํารายคนอ่ืนถึงแกชีวิต ไมมีความปราณี และละครโทรทัศนยอนสมัยหรือแนวชนบทมักมีการสอนเร่ืองบาปบุญคุณโทษมากกวา

4. บทบาทหนาท่ีของครอบครัว : การถอดรหัสความหมายแบบสอดคลองและตอรอง

บทบาทของสามีภรรยา

• การถอดรหัสความหมายแบบสอดคลองวาสวนมากสามีเปนหัวหนาครอบครัวทํางานเล้ียงดูครอบครัว จัดการและตัดสินทุกอยาง โดยถามความตองการของสมาชิกในครอบครัวดวย ภรรยามีหนาท่ีดูแลบาน และสมาชิกในครอบครัวตางเคารพบทบาทตามสถานภาพของแตละคน

ผลการวิจัย (ตอ)

39

บทบาทของพอแมลูก

การถอดรหัสความหมายแบบสอดคลอง

• ทุกคนรูจักหนาท่ีของตัวเอง

• ละครโทรทัศนบางเร่ืองแมตามใจลูก ลูกจึงไมรูจักโต และไมรูจักหนาท่ีของตนเอง

• พอแมไมมีเวลาใหลูกมักจะทําใหครอบครัวเกิดปญหาได

• การแสดงความรักอาจเห็นชัดเจนหรือไมกลาแสดงออกมา

• ตองการมีลูกชายหรือหลานชายเปนผูท่ีสืบตอวงศตระกูล ใหคําส่ังสอนและคําปรึกษา สวนใหญอบรมในดานการใชชีวิต การเรียน การทํางาน

• มีกิจกรรมนันทนาการแบบเดียวกัน ครอบครัวอบอุนไมทอดท้ิงกัน เนนใหลูกไดเรียน

ผลการวิจัย (ตอ)

40

การถอดรหัสความหมายแบบตอรอง

• สวนมากแมตองทํางานชวยพอดวย

• ลูกสาวก็สามารถสืบสกุลไดถามีการแตงงานและมีทายาท

• การอบรมเด็กโตจะแฝงไปในคําพูดมากกวาการส่ังสอนโดยตรง

• พอและแมในละครโทรทัศนไมคอยมีเวลาในการอบรมใหพี่เล้ียงดูแล

• ลูกมักทอดท้ิงพอแม บางเร่ืองพอแมดูแลลูกไมดี ไมเล้ียงดูลูก ทอดท้ิงลูก

• หลายครอบครัวแมเล้ียงคอยดูแลท้ังลูกของตนและลูกของสามีใหมไดดี บางครอบครัวแมเล้ียงตองการยึดอํานาจและควบคุมกิจการทุกอยางของครอบครัว

• การใหเวลากันนอยไมสนิทสนมกันทําใหลูกขาดความอบอุน ครอบครัวท่ีแตกแยกลูกจะขาดความรัก

ผลการวิจัย (ตอ)

41

• หนาท่ีทางศาสนาของพอแทบไมเคยเห็นเปนตัวอยางแกลูก

บทบาทตอเครือญาติ

การถอดรหัสความหมายแบบสอดคลอง

• ญาติผูใหญชวยกันทํางานและรวมกันออกคาใชจายโดยเฉพาะญาติผูใหญท่ีเปนผูหญิง เปนหนาท่ีของญาติผูใหญท่ีตองเล้ียงดูหลาน

5. บทบาทหนาท่ีการเก้ือกูลสังคมอยางมีคุณธรรม

ถอดรหัสความหมายแบบตอรองในละครโทรทัศนท่ีคนในครอบครัวประกอบอาชีพท่ีไมสุจริต ชอบแกงแยงกับคนอ่ืน ไมคอยเนนเร่ือง

คุณธรรมแตจะเนนเร่ืองความรํ่ารวยและการทํางานมากกวา

ผลการวิจัย (ตอ)

42

ถอดรหัสความหมายแบบสอดคลอง ครอบครัวท้ังพอแม ปูยา อบรมและ

เปนตัวอยางท่ีดีใหลูกหลานปฏิบัติตาม เชน การตักบาตร ทําบุญ บริจาค

ส่ิงของ มีจิตอาสา มีคุณธรรม ไมทําใหคนอ่ืนเดือดรอน มีสวนรวมใน

กิจกรรมท่ีสรางสรรคหรือชวยเหลือสังคม ประกอบอาชีพสุจริตอยางมี

คุณธรรม ลูกตั้งใจเรียนจนสําเร็จเพื่อทํางานเล้ียงดูพอแม

ผลการวิจัย (ตอ)

43

ขอเสนอแนะ

• ขอเสนอแนะจากการวิจัย

รายการละครโทรทัศนควรมีการนําเสนอลักษณะครอบครัวในบาง

มุมมองท่ียังไมไดนําเสนอรายละเอียดถึงความเปนอยูและการดําเนินชีวิต

ของครอบครัวรูปแบบใหม ๆ ในปจจุบัน อาทิ ครอบครัวพอเล้ียงเดี่ยว

ครอบครัวแมเล้ียงเดี่ยว ครอบครัวท่ีเปนเพื่อนกัน ครอบครัวท่ีคูครองเปน

เพศเดียวกัน ครอบครัวท่ีอยูกับคนอ่ืน ครอบครัวสามีคนเดียวภรรยา

หลายคน และครอบครัวท่ีอยูคนเดียว เพื่อใหเห็นและเขาใจถึงความ

แตกตางของการส่ือสารในแตละรูปแบบครอบครัวไดชัดเจนมากยิ่งข้ึน

44

• ขอเสนอแนะในการวิจัยครั้งตอไป

ควรมีการศึกษารายละเอียดจากองคประกอบการส่ือสารอ่ืน เชน

ชองทางการส่ือสาร ผูสงสาร และบริบทท่ีเกี่ยวของกับครอบครัวใน

ละครโทรทัศน เพ่ือใหทราบถึงแนวความคิดและการพัฒนารายการ

ละครโทรทัศนใหไดประโยชนตอการดําเนินชีวิตในดานตาง ๆ ของคน

ในสังคม

“ดูละครแลวยอนดูตนอยางรูเทาทันสื่อ”

ขอเสนอแนะ

45

46