(5)

ชอวทยานพนธ กลยทธการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษ สาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน ผเขยน นางฟฎลน เจะเอาะ สาขาวชา เทคโนโลยและสอสารการศกษา ปการศกษา 2559

บทคดยอ

งานวจยนเปนการวจยเชงคณภาพ มวตถประสงค เพอ (1) ศกษาความพรอมของชมชนในการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน (2) น าเสนอกลยทธการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป ผใหขอมลส าคญ คอ ผน าชมชน ผน าทางศาสนา ประธานกลมสาหรายผมนาง ผแทนกลมเยาวชน และชาวบานต าบลบางปทเปนผประกอบอาชพเกบสาหรายผมนางและผใชประโยชนจากสาหรายผมนาง ใชวธเลอกแบบเจาะจงและแบบเครอขายกอนหมะ เครองมอทใชในการวจยเปนแบบสมภาษณเชงลกแบบกงโครงสราง และการสนทนากลมโดยผเชยวชาญจ านวน 10 คน ใชการวเคราะหขอมลดวยการวเคราะหเชงเนอหา (Content analysis) การวเคราะหแบบ SWOT และการวเคราะหแบบ TOWS matrix

ผลการวจยพบวา 1. ความพรอมของชมชนในการพฒนาชมชนนกปฏบตเพอการอนรกษสาหราย

ผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน ประกอบดวย 2 ประเดน (1) มความพรอม ในองคประกอบของชมชนนกปฏบต ไดแก 1) ดานขอความร คอ ชาวบานมแรงปรารถนาทจะรวมมอรวมใจกนอนรกษสาหรายผมนางและมองคความรหรอภมปญญาชาวบานเกยวกบปจจยการเจรญเตบโตของสาหรายผมนาง 2) ดานสมาชกในชมชน คอ ชมชนมทรพยากรบคคลทมาจากหลายอาชพและมบทบาททหลากหลาย 3) ดานแนวปฏบตของชมชน คอ ชมชนมกระบวนการท างานทมประสทธภาพและมการแลกเปลยนเรยนรระหวางสมาชกในชมชนตลอดเวลา (2) ปจจยความส าเรจทสงผลตอความพรอมของชมชน ไดแก การมผน าทมวสยทศน มการจดการชมชนทดและมทมงานทเขมแขง มเปาหมายในการด าเนนงานทชดเจน มมสยดเปนศนยรวมของชมชนทเออตอการแลกเปลยนเรยนร และมความพรอมดานเทคโนโลยสารสนเทศ ซงนบเปนจดแขงของชมชน

(6)

2. กลยทธการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน ประกอบดวย 2 ประเดน (1) กลยทธองคประกอบของชมชนนกปฏบต คอ 1) จดการฝกอบรมความรแกชาวบานอยางตอเนอง เชน การเพาะเลยงสาหรายผมนางในแหลงน าธรรมชาตและในบอดนทงแบบเผชญหนาและผานเครอขายอนเทอรเนต เชน Blog Facebook Website เปนตน 2) จดตงทมชมชนนกปฏบตรวมวางแผนบรหารจดการความรเพอการอนรกษสาหรายผมนางในชมชนใหเหมาะสมในแตละบทบาทหนาท ประกอบดวย คณอ านวย คณกจ คณลขต ผเชยวชาญ คณวศาสตร และคณเออ 3) สรางพนธมตรกบภาครฐและเอกชนเพอรวมกนจดการทรพยากรสาหรายผมนาง 4) พฒนาแนวปฏบตทดโดยอาศยระบบการจดการความรในการบรหารจดการทรพยากรสาหรายผมนาง ม 6 ขนตอน คอ การเตรยมการ การบงชความร การแสวงหาความร การแลกเปลยนเรยนร การประมวลและกลนกรองความร และการจดเกบและเผยแพรความรผานเครอขายอนเทอรเนต 5)สงเสรมการทองเทยวเชงอนรกษทองปาชายเลนเพอปลกจตส านกการรกษปาชายเลนซงเปนแหลงตนก าเนดของสาหรายผมนางและเผยแพรขอมลหรอกจกรรมผานเวบ 6)สงเสรมการมสวนรวมของชมชนในเรองการอนรกษสาหรายผมนาง 7) การใหทนสนบสนนโครงการ และ (2) กลยทธปจจยความส าเรจของชมชนนกปฏบต คอ 1) ผน าตองมความมงมนในการท างานอยางตอเนอง 2) สงเสรมภาวะผน ากาวทนการเปลยนแปลง 3) วางแผนและปรบระบบการท างานปจจบนใหรบกบการด าเนนงานสจดทตองการในอนาคต 4) เพมเปาหมายดานการจดการและอนรกษทรพยากรสาหรายผมนางในแผนยทธศาสตรชมชน 5) จดกจกรรมสงเสรมการถายทอดความรและแลกเปลยนเรยนร 6) การใชเทคโนโลยสารสนเทศในการสอสาร แลกเปลยน และเผยแพรความรและปลกฝงจตส านกดานการอนรกษสาหรายผานรายการวทยหรอทวชมชนออนไลน

(7)

Thesis Title A Strategy for Developing Community of Practice through Internet Networks to Conserve the Gracilaria fisheri in Bangpu Community, Yaring District, Pattani Province

Author Mrs. Fadlinee Che-oh Major Program Educational Technology and Communications Academic Year 2016

ABSTRACT

This research was a qualitative study. The purpose of this study were intended to study the readiness of community for developing community of practice through internet networks to conserve the Gracilaria fisheri in Bangpu community, Yaring district, Pattani province, and to study the strategy for developing community of practice through internet networks to conserve the Gracilaria fisheri in Bangpu community, Yaring district, Pattani province. The subjects of this research were sub district headmans, a village headman, a religious leader, representatives of youth group and villagers who worked about getting and using Gracilaria fisheri (selected by network or snowball selection) The data were collected through a number of Semi-structured in-depth interview and analyzed by content analysis, SWOT and TOWS analysis methods.

The result of this research were as follows: 1. The readiness of community for developing community of practice through internet networks to conserve the Gracilaria fisheri in Bangpu community, Yaring district, Pattani province composed of two categories : (1) The radiness of element community of practice such as 1) in terms of domain wishing to gather community to conserve Gracilaria fisheri with the intellectual villagers and knowledgeable about the factor of Gracilaria fisheri’s growth. 2) The community is a human resources from various jobs and variety of roles. 3) Community of practice is the procedure of efficiency work and the exchanging between the community members. (2) The achievement factors that effected to the readiness of community such as a visional leader who can manage a quality community and his strong team work with clear

(8)

objective. Mosque is the center of sharing knowledge ideology and readiness of information technology. This is the strength of one community. 2. The strategy for developing community of practice through internet networks to conserve the Gracilaria fisheri in Bangpu community, Yaring district, Pattani province. This terms composed of two categories : (1) Strategy factors of community of practice are 1) Manage to train community continuously such as to foster on Gracilaria fisheri in natural place and in soil pond. Both facing on internet network for example Blog Facebook Website and so on. 2) Conduct community team of developers and plan to manage and educate of conserving Gracilaria fisheri in community suitability and functional character by Kun Amnoui (Facilitator), Kun Kit (Knowledge worker), Kun Likhit (Note taker), the expert, Kun Wizard (IT Wizard) and Kun Eae (Sponsor). 3) To collaborate with the government and private sector in managing on Gracilaria fisheri. 4) To develop good practice by using of knowledge management systems in six steps : preparing step, knowledge identification step, knowledge acquisition step, knowledge sharing step, knowledge codification and refinement step, and knowledge storage and dissemination step. 5) To support the base travelling conserving mangrove in order to protect the Gracilaria fisheri and show the activities through website. 6) To promote public participation for conserving on Gracilaria fisheri 7) To support fund of every project. (2) The strategy factors of community of practice are 1) The attention of leaders continuously. 2) To support a new ideological leaders.3) Plan and improve working system to the future’s life. 4) Increase the objective management in order conserve Gracilaria fisheri as in community strategy. 5) Conduct and preaching knowledge about this term. 6) Using of communication technology, sharing, preaching knowledge and instill of conserving on Gracilaria fisheri through television or radio online.

(9)

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบนส าเรจลลวงลงไดดวยความกรณาและชวยเหลอใหค าแนะน าอยางดยงจาก ผชวยศาสตราจารย ดร.ชวลต เกดทพย อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก และ ดร.วทธศกด โภชนกล อดตอาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก ตลอดจนคณะกรรมการสอบ รองศาสตราจารย ดร.วชย นภาพงศ ผชวยศาสตราจารย ดร. วสนต อตศพท และผชวยศาสตราจารย ดร.จารวจน สองเมอง ซงท าใหวทยานพนธฉบบนสมบรณยงขน ผวจยของขอบพระคณเปนอยางยงไว ณ ทน ขอขอบพระคณ ผชวยศาสตราจารย ดร. เพญพกตร นภากล ดร.ก าธร เกดทพย ดร.จารวรรณ กฤตยประชา ดร. มฮมมดดาวด บลราหมาน ผชวยศาสตราจารย อมม เบญจมะ ดร.ชารรฟท สอน ผชวยศาสตราจารย ดร.โอภาส เกาไศยาภรณ ดร.ณฐฏพงศ กาญจนฉายา นายฟาเดล หะยสอแม นายลาเตะ มาหะมะ นายอบดลมาหนะ สาและ นางดวงพร เปาะวอ และนางรอมหละ เจะเลาะ ขอขอบคณพระคณคณาจารยสาขาวชาเทคโนโลยและสอสารการศกษาทกทานทไดประสทธประสาทความรจนน ามาสการวจยครงน รวมทงคณาจารยและบคลากรภาควชาเทคโนโลยการศกษา พๆ นองๆ และเพอนๆ ทคอยชวยเหลอ สนบสนน และใหก าลงใจดวยดตลอดมา ผวจยจงขอขอบคณและขอบใจ มา ณ ทนดวย คณความดอนเกดจากงานวจยน ขอมอบแดบดา มารดา พๆ และหลาน ทใหการสนบสนนในทกๆ ดาน และเปนตนแบบทดยงในการศกษาเลาเรยน การปฏบตงาน ตลอดจนการด าเนนชวตในสงคม และขอบคณครอบครวทใหความชวยเหลอในทกๆดานและใหก าลงใจแกผวจยเสมอมา ท าใหมแรงใจในการศกษาเลาเรยนจนส าเรจการศกษา ฟฎลน เจะเอาะ

(10)

สารบญ หนา

บทคดยอ...................................................................................................................................... (5) Abstract....................................................................................................................................... (7) กตตกรรมประกาศ....................................................................................................................... (9) สารบญ......................................................................................................................................... (10) รายการตาราง............................................................................................................................... (13) รายการภาพประกอบ................................................................................................................... (16) บทท 1 บทน า....................................................................................................................................... 1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา......................................................................... 1 ค าถามการวจย................................................................................................................ 5 วตถประสงคของการวจย............................................................................................... 5 ขอบเขตของการวจย....................................................................................................... 5 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ............................................................................................ 6 นยามศพท...................................................................................................................... 7

2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ............................................................................................... 9 เอกสารทเกยวของกบกลยทธ......................................................................................... 9 เอกสารทเกยวของกบการจดการความร......................................................................... 14 เอกสารทเกยวของกบชมชนนกปฏบต........................................................................... 31 เอกสารทเกยวของกบเครอขายอนเทอรเนต................................................................... 48 งานวจยทเกยวของกบสาหรายผมนาง........................................................................... 51 งานวจยทเกยวของ......................................................................................................... 53

(11)

สารบญ (ตอ)

หนา

3 วธด าเนนการวจย..................................................................................................................... 63 ระยะท 1 บรบทของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน..................................... 63

ระยะท 2 ความพรอมของชมชนในการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขาย อนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน........................................................................ 63

ระยะท 3 กลยทธการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอ การอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน .............................................................................................. 66

4 บรบทของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน............................................................. 69 ประวตความเปนมาของชมชนบางป............................................................................. 69 . ลกษณะทางกายภาพ....................................................................................................... 70

วฒนธรรมประเพณ......................................................................................................... 73 สภาพปญหาเกยวกบทรพยากรสาหรายผมนาง............................................................... 74

5 ความพรอมของชมชนในการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนต เพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน .................... 75

ผลการวจย องคประกอบของชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอ การอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน................................................................... 76

ผลการวจย ปจจยความส าเรจของชมชนนกปฏบต...................................................... 92

6 กลยทธการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษ สาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน .............................................. 104

ผลการศกษา กลยทธองคประกอบของชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนต เพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป...................................... 104

ผลการศกษา กลยทธปจจยความส าเรจของชมชนนกปฏบต.......................................... 116

(12)

สารบญ (ตอ)

หนา 7 อภปรายผลการวจย................................................................................................................. 135

อภปรายผลการวจย ความพรอมของชมชนในการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขาย อนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป

อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน.......................................................... 135 อภปรายผลการวจย กลยทธการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนต เพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน.......................................................... 144

ขอเสนอแนะ.................................................................................................................. 148

บรรณานกรม............................................................................................................................... 149

ภาคผนวก..................................................................................................................................... 160 ก รายนามผเชยวชาญตรวจสอบความเหมาะสมของกลยทธการพฒนา

ชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนาง ของชมชนบางอ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน.............................................................. 161 ข เครองมอเกบขอมลการวจย........................................................................................ 164

ประวตผเขยน.............................................................................................................................. 168

(13)

รายการตาราง

ตาราง หนา

1 การวเคราะห SWOT matrix........................................................................................... 67

2 รายละเอยดขอมลสวนบคคล จ าแนกตามเพศ อาย และหมบาน..................................... 75 3 การวเคราะหปจจยภายในและภายนอก และ TOWS matrix ดานขอความร

เรองการอนรกษสาหรายผมนางของผประกอบอาชพเกบสาหรายผมนาง...................... 105 4 ขอความรของชมชนจากสภาพทเปนจดแขงและโอกาส................................................ 106 5 ขอความรของชมชนจากสภาพทเปนจดออนและโอกาส............................................... 106 6 ขอความรของชมชนจากสภาพทเปนจดแขงและอปสรรค............................................. 107 7 ขอความรของชมชนจากสภาพทเปนจดออนและอปสรรค............................................ 107 8 การวเคราะห ปจจยภายในและภายนอก และ TOWS matrix ดานสมาชก ของชมชน..................................................................................................................... 108 9 สมาชกในชมชนจากสภาพทเปนจดแขงและโอกาส...................................................... 109 10 สมาชกในชมชนจากสภาพทเปนจดออนและโอกาส..................................................... 109 11 สมาชกในชมชนจากสภาพทเปนจดแขงและอปสรรค................................................... 110 12 สมาชกในชมชนจากสภาพทเปนจดออนและอปสรรค................................................... 110 13 การวเคราะหการวเคราะห ปจจยภายในและภายนอก และ TOWS matrix

ดานแนวปฏบตของชมชนโดยใชขนตอนการจดการความร.......................................... 111 14 แนวปฏบตของชมชนจากสภาพทเปนจดแขงและโอกาส.............................................. 112 15 แนวปฏบตของชมชนจากสภาพทเปนจดออนและโอกาส.............................................. 113 16 แนวปฏบตของชมชนจากสภาพทเปนจดแขงและอปสรรค........................................... 113 17 แนวปฏบตของชมชนจากสภาพทเปนจดออนและอปสรรค........................................... 114 18 การวเคราะหปจจยความส าเรจดานผน าในการพฒนาชมชนนกปฏบตเพอ

การอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน.................... 117 19 ปจจยความส าเรจดานผน าของชมชนจากสภาพทเปนจดแขงและโอกาส........................118 20 ปจจยความส าเรจดานผน าของชมชนจากสภาพทเปนจดออนและโอกาส.......................118 21 ปจจยความส าเรจดานผน าของชมชนจากสภาพทเปนจดแขงและอปสรรค.....................119 22 ปจจยความส าเรจดานผน าของชมชนจากสภาพทเปนจดออนและอปสรรค....................119

(14)

รายการตาราง (ตอ)

ตาราง หนา

23 การวเคราะหปจจยความส าเรจดานการจดการชมชนในการพฒนา ชมชนนกปฏบตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน......................................................................................... 120

24 ปจจยความส าเรจดานการจดการชมชนจากสภาพทเปนจดแขงและโอกาส.................... 121 25 ปจจยความส าเรจดานการจดการชมชนจากสภาพทเปนจดออนและโอกาส................... 121 26 ปจจยความส าเรจดานการจดการชมชนจากสภาพทเปนจดแขงและอปสรรค.................122 27 ปจจยความส าเรจดานการจดการชมชนจากสภาพทเปนจดออนและอปสรรค................ 122 28 การวเคราะหปจจยความส าเรจดานวตถประสงคหรอเปาหมายในการพฒนา

ชมชนนกปฏบตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน................................................................................................................ 123

29 ปจจยความส าเรจดานวตถประสงคหรอเปาหมายจากสภาพทเปนจดแขงและโอกาส.....124 30 ปจจยความส าเรจดานวตถประสงคหรอเปาหมายจากสภาพทเปนจดออนและโอกาส....124 31 ปจจยความส าเรจดานวตถประสงคหรอเปาหมายจากสภาพทเปนจดแขงและอปสรรค..125 32 ปจจยความส าเรจดานวตถประสงคหรอเปาหมายจากสภาพทเปนจดออนและอปสรรค.125 33 การวเคราะหปจจยความส าเรจดานวฒนธรรมของชมชนทเออตอการแลกเปลยน เรยนรหรอเปาหมายในการพฒนาชมชนนกปฏบตเพอการอนรกษสาหรายผมนาง ของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน............................................................... 126 34 ปจจยความส าเรจดานวฒนธรรมของชมชนทเออตอการแลกเปลยนเรยนรจากสภาพ

ทเปนจดแขงและโอกาส................................................................................................. 127 35 ปจจยความส าเรจดานวฒนธรรมของชมชนทเออตอการแลกเปลยนเรยนรจากสภาพ

ทเปนจดออนและโอกาส................................................................................................ 127

36 ปจจยความส าเรจดานวฒนธรรมของชมชนทเออตอการแลกเปลยนเรยนรจากสภาพ ทเปนจดแขงและอปสรรค.............................................................................................. 128

37 ปจจยความส าเรจดานวฒนธรรมของชมชนทเออตอการแลกเปลยนเรยนรจากสภาพ ทเปนจดแขงออนและอปสรรค....................................................................................... 128

(15)

รายการตาราง (ตอ)

ตาราง หนา

38 การวเคราะหปจจยความส าเรจดานเทคโนโลยสานสนเทศในการพฒนาชมชน นกปฏบตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน................................................................................................................ 129

39 ปจจยความส าเรจดานเทคโนโลยสารสนเทศจากสภาพทเปนจดแขงและโอกาส........... 130 40 ปจจยความส าเรจดานเทคโนโลยสารสนเทศจากสภาพทเปนจดออนและโอกาส.......... 130 41 ปจจยความส าเรจดานเทคโนโลยสารสนเทศจากสภาพทเปนจดแขงและอปสรรค........ 131 42 ปจจยความส าเรจดานเทคโนโลยสารสนเทศจากสภาพทเปนจดออนและอปสรรค....... 131

แบงกลมตามสดสวนของแตละหมบาน

..............................................................

7าเกย

(16)

รายการภาพประกอบ

ภาพประกอบ หนา

1 สถานการณการวเคราะห SWOT........................................................................... 11 2 ปรามดแหงการเรยนรของ Yamazaki.................................................................... 18 3 Knowledge spiral.................................................................................................. 20 4 การจดการความรแบบโมเดลปลาท....................................................................... 30 5 องคกรแหงการเรยนรอยางตอเนองดวยชมชนนกปฏบต....................................... 40 6 ชมชนนกปฏบตกบกระบวนการจดการความร...................................................... 41 7 ชมชนนกปฏบตกบกระบวนการบรหารจดการเปลยนแปลง................................. 42 8 ความสมพนธของ CoP-KM-เทคโนโลย............................................................... 47 9 แผนทอาวปตตาน............................................................................................... 71 10 แผนทต าบลบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน.................................................... 71 11 แสดงพนทหมบานบางป หมท 3 ต าบลบางป อ าเภอยะหรง.................................. 72 12 พนทปาชายเลนในต าบลบางป อ าเภอยะหรง........................................................ 72

25 2 แสดง Knowledge spiral........................................................................................ 27 3 แสดงการจดการความรแบบโมเดลปลาท.............................................................. 38 4 แสดงองคกรแหงการเรยนรอยางตอเนองดวยชมชนนกปฏบต............................. 49 5 แสดงชมชนนกปฏบตกบกระบวนการจดการความร............................................ 50 6 แสดงชมชนนกปฏบตกบกระบวนการบรหารจดการเปลยนแปลง....................... 51 7 แสดงความสมพนธของ CoP-KM-เทคโนโลย...................................................... 56 8 แสดงขนตอนการด าเนนการวจยระยะท 1............................................................. 80 9 แสดงขนตอนการด าเนนการวจยระยะท 2............................................................. 85 10 แสดงกรอบแนวคดการพฒนารปแบบชมชนนกปฏบตผานเครอขาย อนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป.............................. 97

1

บทท 1

บทน า ความเปนมาและความส าคญของปญหา

สงคมไทยปจจบนไดเปลยนแปลงไปอยางรวดเรวอนเนองมาจากความเจรญ กาวหนาทางเทคโนโลยทน าไปสโลกยคทไรพรมแดน ทามกลางกระแสความกาวหนาทางดานวทยาการตางๆ และความเปลยนแปลงทเกดขนอยางรวดเรวในสงคมยคปจจบน ซงมลกษณะทางเศรษฐกจทกาวสเศรษฐกจแบบบรโภคนยมมวลชน สงผลตอการเปลยนแปลงทางสงคมและเศรษฐกจ ของประเทศชมชนและบคคลทจะอยรอดไดอยางสงางามจงตองเปนชมชนและบคคลทรเทาทนการเปลยนแปลงมทงภมตานทานและขดความสามารถในการเลยงวกฤต เสาะหาโอกาส จากความเปลยนแปลงทเขามากระทบจากรอบขาง มความสามารถในการจดการวถชวตและการท ามาหากนของตนไดอยางสอดคลองกบความเปนไปในสงคม มโลกทศนทางวฒนธรรมทเปดกวาง แตในขณะเดยวกนตระหนกในคณคาแหงเอกลกษณทางวฒนธรรมของตนเอง และทส าคญทสดคอความสามารถในการพงตนเองบคคลและชมชนทจะชวยใหสามารถเผชญความเปลยนแปลงไดอยางเขมแขง (อมรวชช นาครทรรพ, 2551) การพฒนาชมชนจ าเปนตองสอดคลองกบความตองการของชมชนทแทจรงโดยใหชมชนเปนผคดและมสวนรวมในการท างานตงแตเรมก าหนดนโยบาย จนสนสดขนตอนสดทาย ในการตดตามประเมนผล การพฒนาชมชนแหงการเรยนร หรอ การพฒนาทเนนใหสมาชกชมชนรจกคดวเคราะหดวยเหตดวยผล และใชความรในการแกไขปญหา พฒนาศกยภาพในดานตาง ๆ ปรบเปลยนยทธศาสตรการท างานจากเดมมาเปนการประสานความรทมอยแลวภายในชมชน และน าความรหรอเทคโนโลยใหม ๆ จากภายนอกชมชนเขาดวยกน เพอแกไขปญหาทเกดขนกบชมชนในพนท และความตองการของชมชนเปนหลก นอกจากนการอยรอดในสงคมจ าเปนตองสรางชมชนใหเปนองคกรแหงการเรยนร โดยอาศยกระบวนการเรยนรตลอดชวตทงในระบบและ นอกระบบอยางตอเนอง มความมงหวงทจะเสรมสรางความเขมแขงใหกบชมชน โดยการรวมคด รวมท า รวมเรยนร รวมตดสนใจ รวมท ากจกรรม รวมตดตาม และประเมนผล อาศยความรวมมอของคนในชมชน ซงท าใหเกดกลม เกดเครอขาย มการแลกเปลยนเรยนรเกดการเรยนรมความเชอมโยงสมพนธกนทงระบบของชมชน น าไปสการปรบปรงกจกรรม และเกดเปนชมชนแหงการเรยนร สอดคลองกบความตองการของชมชน ซงจะสงผลถงการสรางองคความรทเปนจรงของ

2

ชมชน และสงคมไทย โดยหาวธการด าเนนงานแบบมสวนรวม และปฏบตงานรวมกนอยางตอเนอง สรางความสามคค และสรางคณภาพชวตทด มความพยายามและสรางแรงผลกดนทจะท าใหองคกรเกดการเรยนรจากสงตางๆ ทงภายในและภายนอกองคกร เพอใหองคกรพฒนาขนทงในแงของคนในองคกรและในภาพรวมขององคกรไดนนจะตองมการจดการความรควบคไปดวยเสมอการจดการความรและองคกรแหงการเรยนรเปนหลกการทเกยวพนกนอยางยง กลาวคอ องคกรแหงการเรยนรตองมความสามารถในการจดการความร องคกรจะเรยนรไดดขนและตอเนองกตอเมอมการจดการความรทด ในขณะเดยวกนจะเกดการจดการความรทดไดกตอเมอมการใหความส าคญกบการเปนองคกรแหงการเรยนร (กมพล ไชยนนท (2554); ครรชต พทธโกษา (2554) และ เจษฎา นกนอย (2550)) ในทกสงคมมการด าเนนการในลกษณะของการจดการความรมาชานาน จะเหนไดวาแตละชาตแตละประเทศกมความรพนบานหรอภมปญญาทองถนเปนสงคบานคเมองสบตอมาจนถงปจจบน การถายทอดภมปญญาทองถนสวนใหญเปนการถายทอดโดยตรงจากบคคลในครอบครว มการสงเกต จดจ า ลองฝก จนเกดเปนทกษะ เปนการเรยนรและการศกษาทไมเปนทางการ และเปนการจดการความรของมนษยทเปนธรรมชาต ความรความเชยวชาญบางสวนบางเรองจงอาจตกหลนหรอสญหายไปบาง (อญญาณ คลายสบรรณ, 2550) การจดการความรจงมความ ส าคญเพมมากขนเพราะท าใหการแบงปนสารสนเทศท าไดอยางรวดเรวและสะดวกมากขน อ านวยความสะดวกในการปฏสมพนธกนของมนษย ท าใหทรพยากรและความสามารถขององคกรขยายตวในเชงกลยทธ ยกระดบขดความสามารถในการแขงขน การจดการความรจะใหความส าคญกบคนและกระบวนการเปนอยางมาก (เจษฎา นกนอย, 2552) หลกการส าคญของการจดการความร คอ กระบวนการจดการความสมพนธระหวางคน ซงในการจดด าเนนการจดการความร มบคคลหรอคนส าคญในหลากหลายบทบาทและหลากหลายรปแบบ ทตางคนตางท าหนาทในบทบาท ของตนเองใหดทสดแตตองมการท างานรวมกน มการแลกเปลยนเรยนรเพอพฒนาการท างานทดและเหมาะสมทสด เพอใหองคกรหรอหนวย งานนนสามารถขบเคลอนไปไดอยางสวยงาม กลายเปนสงคมแหงการเรยนรในทสด (วจารณ พานช, 2549) การจดการความรเปนความพยายาม ทจะเปลยนความรทกอยางทอยในองคกรใหเปนความรทอยในรปเอกสาร และเกบรวบรวมความรไวในฐาน ขอมลความร เมอสมาชกคนใดตองการรในเรองอะไรกสามารถคนหาและเรยนรเพมเตมจากฐานขอมลนน แตองคกรไมสามารถทจะเปลยนความรทงหมดใหอยในรปเอกสารได ความรสามารถบนทกไดเพยงรอยละ 20 แตอกรอยละ 80 นนยากทจะบนทกในรปแบบเอกสารได (พลลาภ อทยเลศอรณ, 2547) ซงสอดคลองกบ บดนทร วจารณ (2547) ไดกลาวไววา องคความรทมขององคกรจะถกจดเกบไวหลายรปแบบคอ เอกสาร เอกสารอเลกทรอนกส และสออเลกทรอนกส

3

อนๆ เชน เทป วดโอ ซด แตองคความรกวารอยละ70 ขององคความรในองคกร จะถกเกบอยในสมองคนในรปแบบของประสบการณ ความจ า ซงเรยกวา Tacit knowledge ต าบลบางป มพนทตดกบทะเล ซงมสภาพเปนปาชายเลนทอดมสมบรณ มความหลากหลายทางชวภาพทสมบรณชาวบานบางสวนประกอบอาชพท าการประมงน าตน เกบสาหรายผมนาง เลยงเปดไข ไก คาขาย เปนตน ปจจบนมเหตปจจยหลายประการท าใหฐานทรพยากร ธรรมชาตเรมสญหาย โดยเฉพาะสาหรายผมนางเปนพชเศรษฐกจทอยเคยงขางชาวต าบลบางป มาชานาน ซงเปนทตองการอยางมากของคนในพนท แตปญหากคอสาหรายมจ านวนนอยและหายากขนไมเพยงพอกบความตองการของตลาด เนองจากเปนทตองการของชาวบานจ านวนมากจงตางพากนเกบสาหรายโดยทไมมการขยายพนธ และเกบเกยวสาหรายผดวธ เกบแบบถอนรากถอนโคน ไมเหลอรากไวขยายพนธ จงท าใหจ านวนสาหรายลดปรมาณนอยลงทกวนๆ ปญหาน ไดเกดขนในชมชน สรางความเดอดรอนใหกบชาวบาน ยงไมมหนวยงานใดมาชวยเหลอ ชาวบานกยงไมมการรวม มอรวมอนรกษ และไมมการแกปญหาดงกลาว ปญหานจงยงคางคาอยวาเกดจากเหตผลใด มวธใดบางทสามารถกขนมาใหมได ชาวบานบางคนรถงปญหาทเกดขน มวธการแกปญหา แตกยงไมมการจดการความรอยางเปนระบบ และไมมการแลกเปลยนเรยนรรวมกนระหวางชาวบานและผรทจะแกปญหา จากปญหาดงกลาว จะเหนไดวาในชมชนมพฤตกรรมบางประการของคนในสงคมทมงสนองความตองการอยางฉาบฉวยของตน ไมสนใจถงผลกระทบทจะเกดขนตอสภาพ แวดลอมรอบๆตวเอง ซงจะกลายเปนอปสรรคตอความเจรญของคนสงคมในระยะตอไป ชมชนจ าเปนทตองรวมมอกนเพอใหสมาชกในชมชนเกดการเรยนรทมคณภาพ เมอไดรบการเรยนรอยางมคณภาพกจะมทางเลอกในการพฒนาชมชนมากกวาเสมอ สงผลตอความเปนอยทางเศรษฐกจ สงคม และสภาวะแวดลอมของชมชนเนองจากความรท าใหสมาชกชมชนทกคนเกดการเรยนร และความรอบรมากขน สามารถก าหนดทางเลอกในการพฒนา หรอจดการปญหาทเกดขนในชมชนไดอยางเหมาะสม (อ าไพ หรคณารกษ (2550); ASTV ผจดการออนไลน (2555) และ นกขาวพลเมอง (2556))g ดงนนการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมใหเกดผลส าเรจ จงควรเรมทการจดเตรยมความพรอมของชมชนใหมความเขมแขงและสามารถพงตนเองได (สมพนธ และคณะ, 2547) และใชกลยทธหรอเครองมอในการน าความรแบบ Tacit knowledge เปนความรทอยในตวคนออกมา เครองมอการจดการความรมวธการหลายวธ วธการใดกตามทมเปาหมายพฒนางานของกลมหรอผานการเรยนรประสบการณหรอความรจากการท างาน ถอเปนการจดการเรยนรทงนน (บดนทร วจารณ ,2550) เครองมอการจดการความรมหลายวธ ขนอยกบความเหมาะสม บรบท และเปาประสงคขององคกร เครองมอการจดการความรเปนทนยมใชมาก

4

ทสดคอ ชมชนนกปฏบต (Community of practice) เปนชมชนทมคณคาอยางยงขององคกร เปนสงทเชอมโยงผเชยวชาญและนกวชาชพตางๆในชมชนไวดวยกน สมาชกในชมชนมแรงปรารถนารวมกน สามารถบงชถงสาเหตของปญหา สามารถเชอมโยง และประสานกจกรรมความคดสรางสรรคในปญหาเดยวกน (อญญาณ คลายสบรรณ, 2550) ชมชนนกปฏบตถอเปนหวใจหลกในการกาวสการประสานการท างานและการแลกเปลยนความรกนอยางเปนธรรมชาต ทสมาชกแตละคนในชมชนมความสนใจ และมวตถประสงครวมกนทจะเขามาแลกเปลยนความรซงกนและกน ผานทงรปแบบทเปนทางการและไมเปนทางการ ทงผานการพบปะกนหรอผานเครอขายอนเทอรเนต และหากองคกรสามารถเชอมโยง ชมชนนกปฏบตเขาดวยกน จะเปนเครอขายทางสงคม (Social network) ทมการปฏบตงานรวมกนหลายๆฟงกชนงาน (บดนทร วจารณ, 2547) ชมชนนกปฏบต เปนเครองมอส าคญในการจดการองคความรและการพฒนา มงสการเปนองคกรแหงการเรยนรขององคกร จากการศกษาเครองมอการจดการความรโดยใชวธการชมชนนกปฏบต มการเปลยนแปลงกนไปซงปจจบนมการใชเทคโนโลยเขามาเปนเครองมอทมประสทธภาพ ปจจบนคอมพวเตอร และเทคโนโลยสารสนเทศ จะสอดแทรกอยในการด าเนนชวต ชมชนตองพฒนาวธการเรยนรแบบใหม ตองสรางกระบวนการเรยนรใหสามารถเรยนรได ทกแหงทกเวลา และทกสถานท โดยการน าเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร (ไอซท) มาประยกตเปนเครองมอในการจดการความร จดองคความรทอยกบตวคน และทมอยในชมชน นนกคอ ภมปญญาชาวบาน มาสราง ถายโอน จดเกบ และน าความรไปใช เครองมอส าคญอยางหนงทใชในไอซท คอ คอมพวเตอรและอปกรณโทรคมนาคมการสอสารความเรวสง เพอการตดตอ ในเครอขายทครอบคลมทวไปใหไดสารสนเทศในชวพรบตา ดวยเหตนจงท าใหอนเทอรเนตเขามามบทบาทส าคญยงในยคไอซท และเปนเครอขายทครอบคลมเครอขายทงหมดทวโลกเขาไว เปนเครอขายเดยวกน การใชอนเทอรเนตจะท าใหวถชวตของเราทนสมยและทนเหตการณอยเสมอ เนองจากอนเทอรเนตจะมการเสนอขอมลขาวปจจบนและสงตางๆทเกดขนใหผใชทราบความเปลยนแปลงทกวน (กดานนท มลทอง, 2548) เทคโนโลยสารสนเทศจงมความส าคญในการจดการเรยนรใหทนสมยสอดคลองกบยคสมยและสงคมในปจจบน ส าหรบองคกรทมการน าเทคโนโลยสารสนเทศมาชวยในการจดการความรจะมความไดเปรยบเมอเทยบกบองคกรทวๆไปทไมมการน าเทคโนโลยสารสนเทศมาใชในเชงการจดการผใชสามารถเขาถงความรไดอยางรวดเรว เรยนไดทกททกเวลาโดยไมผกตดกบเงอนไขของเวลา ผสอนสามารถจดกลมของผใชความรใหมสทธในการเขาถงความร สามารถจดกลมของผใชความรใหมสทธทจะสรางหรอน าความรไปใชไดงาย มการจดการสาระความรทนาสนใจ และสามารถปรบปรงผลความร พฤตกรรมของผใชความร ไดอยางงาย (ภราดร จนดาวงศ, 2549)

5

ผวจยจงเหนความส าคญในการอนรกษสาหรายผมนางซงมความสนใจทจะสรางชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนต โดยพจารณาวางแผนเพอก าหนดกลยทธในการพฒนาใหเกดกระบวนการสรางองคความร การแลกเปลยนเรยนรรวมกน การแบงแบงปนความร และการจดการความรของสมาชกในชมชนโดยอาศยเครอขายอนเทอรเนตเขามาชวยเพอสนบสนนใหเกดการเรยนรของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน ค าถามการวจย

1. ความพรอมของชมชนในการพฒนาชมชนนกปฏบตเพอการอนรกษสาหราย ผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน มอะไรบาง

2. กลยทธการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษ สาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน ควรเปนอยางไร วตถประสงคของการวจย

1. เพอศกษาความพรอมของชมชนในการพฒนาชมชนนกปฏบตเพอการอนรกษ สาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน

2. เพอน าเสนอกลยทธการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอ การอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน ขอบเขตของการวจย

1. ขอบเขตดานพนท

ศกษาและเกบขอมลจากการลงพนทศกษาไดแก ชมชนบานบางป หม 1 หม 2 และหม 3 ในเขตเทศบาลต าบลบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน

2. ผใหขอมลส าคญ

ผวจยไดแบงผใหขอมลส าคญเปน 2 ประเดน ดงน

6

2.1 สมภาษณผใหขอมลส าคญประเดนความพรอมของชมชนในการพฒนา ชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน

ผใหขอมลส าคญ คอ ชาวบานต าบลบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน ใน 3 หมบาน คอ หมบานโตะโสม หมบานบาลาดวอ และหมบานบางป จ านวนทงหมด 24 คน ประกอบดวย ผน าหมบาน 2 คน ผน าทางศาสนา 1 คน ประธานกลมสาหรายผมนาง 1 คน ผแทนกลมเยาวชน 5 คน รวม 9 คน ไดมาจากการเลอกแบบเจาะจง (Purposive sampling) และชาวบานต าบลบางปทเปนผประกอบอาชพเกบสาหรายผมนาง และผใชประโยชนจากสาหรายผมนาง จ านวน 15 คน ไดมาจากวธการเลอกกลมตวอยางแบบเครอขายกอนหมะ (Network or snowball selection)

2.2 ผใหขอมลส าคญในการสนทนากลม (Focus group) เพอตรวจสอบความ ถกตองและเหมาะสมของกลยทธการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน

ผใหขอมลส าคญ คอ ผเชยวชาญดานชมชนนกปฏบต และการจดการ ความร จ านวน 3 คน ดานเทคโนโลยทางการศกษา จ านวน 3 คน ดานสาหรายผมนาง จ านวน 4 คน โดยมหลกการพจารณาทประสบการณในการท างานซงไมนอยกวา 10 ป หรอมวฒการศกษาระดบปรญญาเอก

3. ขอบเขตดานเนอหา

การศกษาครงน ศกษาเกยวกบความพรอม การมสวนรวม กลยทธในการ พฒนาชมชนนกปฏบต การจดการความร เทคโนโลยสารสนเทศ และการอนรกษสาหรายผมนาง ของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน โดยท าการวางแผนขนตอนการด าเนนงาน และท าสรปผล เพอใหไดขอมลพนฐานทจะก าหนดกลยทธการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 1. วางแผนสงเสรมความพรอมของชมชนในการพฒนาชมชนนกปฏบตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน

2. ไดกลยทธในการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการ

7

อนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน 3. องคกรทางการศกษา หรอหนวยงานอนทเกยวของสามารถน ากลยทธชมชนนก

ปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป มาปรบใชได 4. สรางอาชพการเกบเกยวสาหรายผมนางใหคงอยในชมชนบางป อ าเภอยะหรงจงหวดปตตาน ตอไป นยามศพท

1. ความพรอมของชมชนนกปฏบต หมายถง ความพรอมของสมาชกในชมชนทจะ

ท างานเผชญปญหา แกไขปญหารวมกน และชมชนตองมความพรอมทงดานตางๆ ไดแก ความพรอมในองคประกอบของชมชนนกปฏบต ประกอบดวย ขอความรทมแรงปรารถนาเดยวกน ความรวมมอของสมาชกในชมชน และแนวปฏบตของชมชน และปจจยความส าเรจทสงตอความพรอมของชมชน ประกอบดวย ผน าชมชน การจดการความรของชมชน มวตถประสงคและเปาหมาย มวฒนธรรมทเออตอการแลกเปลยนเรยนร และมเทคโนโลยสารสนเทศ

2. กลยทธการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนต หมายถง กระบวนการ เทคนค วธการด าเนนการ มลกษณะเปนขนตอน มความยดหยน พลกแพลงไดตามสถานการณมงหมาย มการวเคราะหปจจยภายนอกและภายในชมชน คนหาจดแขง (Strengths) แกไขจดออน (Weaknesses) ไขวควาโอกาส (Opportunities) และเอาชนะหรอเพอหลบหลกอปสรรค (Threats) ตางๆ จนสามารถบรรลเปาหมายทตองการ รวมมอรวมใจกนใหชมชนเปนชมชนนกปฏบตรวมแลกเปลยนเรยนรทงพบปะเผชญหนาหรอผานเครอขายอนเทอรเนต เชน Website, E-mail, Facebook และ Line เปนตน

3. การจดการความร หมายถง กระบวนการหรอขนตอนการพฒนาสมาชก ในชมชนบางปใหสามารถด าเนนการจดการกบความรทงทอยในตวบคคลและความรชดแจง จดเกบอยางเปนระบบ ประกอบดวย การเตรยมการ การบงชความร การแสวงหาความร การแลกเปลยนเรยนร การประมวลและกลนกรองความร และการจดเกบและเผยแพรความร โดยอาศยเทคโนโลยสารสนเทศ เชน Facebook line e-Mail Blog และWeb เปนตน

4. ชมชนนกปฏบต หมายถง เปนเครองมอในการจดการองคความรในองคกรทม ประสทธภาพทองคกรจะสามารถสราง จดเกบ แบงปน และน าองคความรไปใชงานไดอยางกวาง ขวาง ท าใหองคความรหรอทนทางปญญาหรอความพรอมตลอดจนขดความสามารถในการแขงขนขององคกรสงขน และประเดนทนาสนใจกคอ การสรางและปนองคความรในชมชนนกปฏบตจะ

8

เกดขนดวยความสมครใจ ท าใหมการสรางองคความรในองคกรมากขน และสามารถน าไปใชประโยชนไดตามกลมสมาชกชมชนนกปฏบตนนๆ ชมชนนกปฏบตจงเปนเครองมอทส าคญสามารถน ามาประยกตกบชมชนบางปในการพฒนาชมชนนกปฏบตเพอการอนรกษสาหรายผมนาง

5. สาหรายผมนาง หมายถง สาหรายน าเคมสแดง แพรกระจายอยตามชายฝงของ อาวไทยและฝงมหาสมทรอนเดย เชน จงหวด สงขลา ระนอง ปตตาน และนราธวาส สาหรายผมนางเปนทรพยากรประมงทส าคญของจงหวดปตตาน มคณคาและมบทบาทตอชวตมนษย ใชเปนอาหารมนษย มคณคาทางอาหาร หมบานทมการเกบสาหรายเปนอาชพในต าบลบางปไดแก บานโตะโสม บานบาลาดวอ และบานบางป ปจจบนปรมาณสาหรายผมนางในธรรมชาตมปรมาณลดลงท าใหชาวประมงรอบอาวทมอาชพเกบสาหรายในอาวปตตานมปญหาในการด ารงชพ ปญหาดงกลาวจ าเปนทตองไดรบการอนรกษสาหรายผมนางอยางจรงจง

6. การอนรกษสาหรายผมนาง หมายถง การใชทรพยากรสาหรายผมนาง ซงเปนสาหรายทะเลในเขตปาชายเลน อยางชาญฉลาดโดยใชใหนอย เพอใหเกดประโยชนสงสด โดยค านงถงระยะเวลาในการใชใหยาวนาน และกอใหเกดผลเสยหายตอทรพยากรใหนอยทสด รวมทงตองมการกระจายการใชทรพยากรธรรมชาตอยางทวถง การอนรกษเปนเรองส าคญทตองท าความเขาใจ ตองเปนเรองของการรจกใชอยางถกวธการ ไมเกดการท าลาย และไมหวงจนไมไดใชประโยชน โดยอาศยชาวบานในชมชนบางปทจะตองรวมตวกนแลกเปลยนเรยนรรจกใชแนวทางเพอใหการอนรกษสาหรายผมนางส าเรจไปไดดวยด

7. ชมชนบางป หมายถง สมาชกทอยในเขตพนทเทศบาลต าบลบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน ใน 3 หมบาน คอ หมบานโตะโสม หมบานบาลาดวอ และหมบานบางป ซงพงพาอาศยเกอกลซงกนและกน และมผน าซงมบทบาทในชวต ประจ าวนของคนในชมชน 8. เครอขายอนเทอรเนต หมายถง เครอขายขนาดใหญของคอมพวเตอรแมขายทวโลกทเชอมตอกน เพอสรางเครอขายใหคอมพวเตอรทวโลกสามารถตดตอกนไดตราบเทาทคอมพวเตอรเหลานนยงเชอมตอยบนอนเทอรเนต เพอใชงานในกจกรรมการจดการความร และการแลกเปลยนเรยนรเรองการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป ผานทาง การสนทนาออนไลน (Online Chat) เชน Face book และ Line ไปรษณยอเลกทรอนกส (Electronic-mail :E-mail) เวบบลอก (Weblog) เวบบอรด (Web board) เวลดไวดเวบ (World Wide Web : WWW)

9

บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การวจยครงน ผวจยไดศกษาคนควา เอกสาร ทฤษฏ และงานวจยทเกยวของ ม รายละเอยดในการน าเสนอดงตอไปน

1. เอกสารทเกยวของกบกลยทธ 2. เอกสารทเกยวของกบการจดการความร 3. เอกสารทเกยวของกบชมชนนกปฏบต 4. เอกสารทเกยวของกบเครอขายอนเทอรเนต

5. เอกสารทเกยวของกบสาหรายผมนาง

6. งานวจยทเกยวของ

1. เอกสารทเกยวกบกลยทธ

1.1 ความหมายของกลยทธ

กลยทธ (Strategy) ในภาษาองกฤษมรากศพทจากภาษากรกวา “Strategia” ซงแปล เปนภาษาองกฤษวา “ Generalship” เดมความหมายของกลยทธเปนภาษาทางการทหารทใชอธบายถงยทธวธของแมทพในการจดทพและเคลอนยายก าลงพลเพอตอสกบกองทพของขาศก หนงสอ กลยทธเลมแรกของโลกจะเปนหนงสอทางการทหาร ซงสามารถสรปความหมายตามความเหนของนกวชาการศกษา ไดดงน

ดจเดอน อมโพธ (2539) กลาววา กลยทธ หมายถง วธการ เทคนคตางๆ ทมการจดการอยางเปนระบบ ท าใหผลงานนนบรรลผลส าเรจตามเปาหมายทวางไว

เกรยงศกด เจรญวงศศกด (2545) ไดใหความหมายของกลยทธวา กลยทธคอวธการทจดท าขนอยางรอบคอบ มลกษณะเปนขนตอนเปนกระบวนการ มความยดหยน พลกแพลงไดตามสถานการณมงหมายเพอเอาชนะหรอเพอหลบหลกอปสรรคตางๆ จนสามารถบรรลเปาหมายทตองการ

10

เนตรพณณา ยาวราช (2546) กลาววา กลยทธ หมายถง การวางแผนอยางกวางๆ เพอใหบรรลวตถประสงคในระยะยาว

กลาวโดยสรป กลยทธ หมายถง การวางแผนทเกดขนอยางรอบคอบ มเทคนคและกระบวนการจดท าอยางเปนขนเปนตอน เพอใหบรรลวตถประสงคหรอเปาหมายทวางไว 1.2 ความส าคญของกลยทธ

นกวชาการหลายทานไดกลาวถงความส าคญของกลยทธ ดงน

ธงชย สนตวงษ (2535) ไดกลาวถงความส าคญของกลยทธไววา กลยทธ คอ ความจ าเปนทจะตองท าการวางแผนในระยะยาวเพออนาคตขางหนา จ าเปนทจะตองควบคม หรอก ากบความเปนไปของงานมากกวาทจะคอยแกไขความเปลยนแปลงของสภาพแวดลอมและเปนการจดท าเปาหมายขนมาเพอใหเปนสงทก าหนดทศทางและขอบเขตในการท างานขององคกร

ดจเดอน อมโพธ (2539) กลาววา ลกษณะของกลยทธคลายคลงกบการออกแบบหรอก าหนดแบบส าหรบเรองทงหมด (Grand design) หรอ เปนวธการของเรองราวทงหมดทแตละบคคลหรองคกรเลอกสรรไวเพอชวยใหสามารถเคลอนไปสวตถประสงคหรอเปาหมายทก าหนดไวได ซงความส าคญของกลยทธจะชวยจ ากดขอบเขตของสงทเกยวของ ส าหรบเปนพนฐานของขนตอนการวางแผนทจะกระท าตอไป การพฒนาใหไดกลยทธทเหมาะสมนนบวาเปนกระบวนการสรางสรรคทมงพยายามจะใหมการใชแรงก าลงจากภายในและแรงผลกดนจากภายนอกทจะท าใหเกดผลดมากทสดและจะไดผลกดนใหองคการเดนไปสเปาประสงคของตนได โดยทการก าหนด กลยทธเปนกจกรรมทส าคญมากส าหรบองคกรหากก าหนดกลยทธไดเหมาะสมกจะน าองคกรไปสความส าเรจได

เนตรพณณา ยาวราช (2546) ไดกลาวถงความส าคญของกลยทธวา กลยทธจะสรางความไดเปรยบผานฐานดานทรพยากรและสรางความเหนอกวาบนพนฐานของความร

กลาวโดยสรปวา ความส าคญของกลยทธเปนเครองมอทชวยใหการด าเนนงานขององคกรเปนไปตามวตถประสงคทวางไว และกลยทธทเหมาะสมเปนกระบวนการทท าใหเกดการใชประโยชนจากสงแวดลอมภายในและภายนอกมากทสด

11

1.3 กระบวนการจดการกลยทธ

ในการก าหนดกลยทธ เครองมอทจะชวยใหผน าหรอผบรหารสามารถก าหนด กลยทธไดอยางถกตองเหมาะสมและสามารถน าขอมลทไดรบจากการวเคราะหสภาพแวดลอมภายในและสภาพแวดลอมภายนอกมาใชประโยชน ซงมวธการทส าคญคอ การวเคราะห SWOT เปนการประเมนวเคราะหสภาพแวดลอมขององคการเพอประเมนจดแขง (Strength) จดออน (Weakness) โอกาส (Opportunity) และอปสรรค (Threat) การวเคราะห SWOT จะถกใชเปนรากฐานของการก าหนดกลยทธ เพอบรรล วตถประสงคขององคกร ขอมลทรวบรวมไดจากการวเคราะห SWOT เปนสงทจะแนะน าวาองคกรควรจะไปในทศทางใด จะเปลยนแปลงภารกจ วตถประสงค นโยบาย หรอ กลยทธขององคกรอยางไร ซงกระบวนการจดการกลยทธ ประกอบดวย 5 ขนตอน ดงน (สมยศ นาวการ (2537); ทศพร ศรสมพนธ (2539); นนทยา หตานวตร และณรงค หตานวตร (2542); Cento and Peter (1991) และ David (1999))

ขนตอนท 1 การวเคราะหสภาพแวดลอมภายในและภายนอก โดยการประเมนจด แขง จดออน โอกาส และอปสรรค ขององคกร ผบรหารองคกรสามารถน าขอมลเกยวกบจดแขง จดออน โอกาส และอปสรรคทไดจาการประเมนองคกรและสภาพแวดลอมมาใชประโยชนในการพจารณาตดสนใจหาทางเลอกเชงกลยทธได โดยจะน าจดแขง จดออน ของสภาพแวดลอมภายใน มาวเคราะหเปรยบเทยบกบโอกาสและอปสรรคจากสภาพแวดลอมภายนอก เพอดวาองคกรก าลงเผชญกบสถานการณเชนใด และภายใตสถานการณเชนนนองคกรควรจะท าอยางไรในเชงกลยทธ โดยทวไปการวเคราะห SWOT น ผบรหารองคการจะเผชญกบสถานการณ 4 รปแบบ ดงน

โอกาส สถานการณท 1

กลยทธเชงรก

สถานการณท 1

กลการพลกตว

สถานการณท 1

กลการแตกตว

สถานการณท 1

กลยทธการปองกนตว

อปสรรค ภาพประกอบ 1 แสดงสถานการณการวเคราะห SWOT

(ทมา : สมยศ นาวการ, 2537)

จดแขง จดออน

12

1. สถานการณท 1 (จดแขง – โอกาส) เปนสถานการณทพงปรารถนามากทสด เนองจากองคกรคอนขางมจดแขงภายใน ประกอบกบการเปลยนแปลงในสภาพแวดลอมคอนขางใหโอกาสแกองคกรในหลายอยาง ดงนนผบรหารควรก าหนดกลยทธในเชงรก (Aggressive strategy) เพอดงดดเอาจดแขงทมอยเสรมสรางปรบใชและดงโอกาสตางๆ ทมมาสรางประโยชนอยางเตมท

2. สถานการณท 2 (จดออน – อปสรรค) เปนสถานการณทเลวรายทสด เนองจากองคกรก าลงเผชญอยกบภยอปสรรคจากภายนอกและมปญหาจดออนภายในอยในหลายประการ ดงนนทางเลอกทดทสดส าหรบผบรหารขององคกร คอ กลยทธการปองกนตว (Defensive strategy) เพอพยายามลดหรอหลกเลยงอปสรรคตางๆ ทคาดวาจะเกดขนตลอดจนหามาตรการทจะท าใหองคกรเกดความสญเสยทนอยทสด รวมทงแกไขปญหาอปสรรคภายในตางๆ

3. สถานการณท 3 (จดออน – โอกาส) สถานการณนเปรยบเสมอนกรณเครองหมายค าถามของหนวยธรกจกลยทธ (Strategy business unit : SBU) เนองจากองคกรมโอกาสทเปนขอไดเปรยบดานการแขงขนอยหลายประการ แตตดปญหาตรงทมอปสรรคภายในทเปนจดออนอยหลายอยางเชนกน ดงนนทางออกส าหรบผบรหารขององคกร คอ กลยทธการพลกตว (Turnaround-oriented strategy) เพอขจดปญหาหรอแกไขจดออนภายในตางๆ ใหพรอมทจะดงโอกาสตางๆ ทเปดให 4. สถานการณท 4 (จดแขง – อปสรรค) สถานการณนเกดขนจากการทสภาพแวดลอมไมเออตอการด าเนนงาน แตตวองคกรเองมขอไดเปรยบเปนจดแขงอยหลายประการ ดงนนแทนทผบรหารขององคกรจะรอจนกระทงสภาพแวดลอมเปลยนแปลงไป ผบรหารขององคกรสามารถทจะเลอกกลยทธการแตกตวหรอกระจายกจการ (Diversification strategy) เพอใชประโยชนจากจดแขงทมอยในการสรางโอกาสในระยะยาวส าหรบผลตภณฑหรอตลาดดานอนๆ แทน การก าหนดกลยทธทางเลอกโดยใช TOWS Matrix (Generating Alternative Strategy Using Threats-Opportunities-Weakness-Strengths Matrix)

การก าหนดกลยทธขององคกร (Strategy formulation) เปนการคนหาหรอก าหนดแนวทางการด าเนนงานทคาดวานาจะดทสดทจะท าใหบรรลวตถประสงคทก าหนดไว เปนขนตอนตอการวเคราะห SWOT โดยพจารณาความสมพนธระหวางผลการประเมนสถานภาพของสภาพแวดลอม ภายใน (จดแขงและจดออน) และผลการประเมนสถานภาพของสภาพแวดลอมภายนอก (โอกาสและอปสรรค) เพอออกแบบกลยทธทเหมาะสม

13

ขนตอนท 2 การก าหนดกลยทธขององคกร เปนกระบวนการออกแบบ คนหา และ เลอกกลยทธทเหมาะสมน าไปสการบรรลวตถประสงคหรอเปาหมาย จากการวเคราะหทางเลอกดวยเทคนคหรอวธตางๆ ซงผวจยไดใชวธการก าหนดกลยทธโดยใชวธ TOWS Matrix เนองจากเปนแนวทางทสามารถสรางชดทางเลอกในการตดสนใจไดอยางครอบคลม เพราะเปนการพจารณาจากสงทไดวเคราะหไวแลวนน คอ จดแขง โอกาส อปสรรค มาใชประกอบการตดสนใจ TOWS Matrix จะประกอบดวย 9 ชอง คอ ชองปจจยหลก 4 ชอง ชองกลยทธ 4 ชองและชองบอกทมาของปจจยวาเปนปจจยภายในและภายนอกอก 1 ชอง ชองกลยทธ 4 ชองใหชอวากลยทธ SO กลยทธ WO กลยทธ ST และกลยทธ WT ซงเกดขนภายหลงจาการใสปจจยหลกส าคญทง 4 ชองแลว ขนตอนการจดท า TOWS Matrix ประกอบดวย 8 ขน ดงน 1. การเขยนรายงานปจจยภายนอกทเปนโอกาส (O) ทส าคญทสดขององคกรหรอหนวยงาน 2. การเขยนรายงานปจจยภายนอกทเปนอปสรรค (T) ทส าคญทสดขององคกรหรอหนวยงาน 3. การเขยนรายงานปจจยภายในทเปนจดแขง (S) ทส าคญทสดขององคกรหรอหนวยงาน 4. การเขยนรายงานปจจยภายในทเปนจดออน (W) ทส าคญทสดขององคกรหรอหนวยงาน 5. จบคจดแขงภายใน (S) กบโอกาสภายนอก (O) เพอก าหนดกลยทธ SO 6. จบคจดออนภายใน (W) กบโอกาสภายนอก (O) เพอก าหนดกลยทธ WO 7. จบคจดแขงภายใน (S) กบอปสรรคภายนอก (T) เพอก าหนดกลยทธ ST 8. จบคจดออนภายใน (W) กบอปสรรคภายนอก (T) เพอก าหนดกลยทธ WT

แนวทางการก าหนดกลยทธทง 4 รปแบบมวธการดงน 1. กลยทธ SO (SO Strategies) เปนการคดหาแนวทางการด าเนนงานขององคกรหรอหนวยงานโดยใชจดแขงทมอยเพอสรางความไดเปรยบจากโอกาสทเอออ านวยให 2. กลยทธ WO (WO Strategies) เปนการใชความพยายามเพอปรบปรงจดออนภายในองคกรหรอหนวยงานใหดขน ดวยการใชโอกาสทเกดขนจากภายนอก 3. กลยทธ ST (ST Strategies) เปนการใชจดแขงขององคกรหรอหนวยงานเพอหาทางหลกเลยงหรอลดผลกระทบจากอปสรรคหรอภยคกคามจากภายนอก

14

4. กลยทธ WT (WT Strategies) เปนวธปองกนตว (Defensive tactics) ขององคกรโดยมจดมงหมายเพอลดจดออนภายในใหเหลอนอยทสดและเพอหลกเลยงอปสรรคหรอภยคกคามทเกดขนจากภายนอก ขนตอนท 3 การปฏบตงานตามกลยทธ เปนการน ากลยทธไปใชสการปฏบต โดยค านงถงโครงสรางขององคกรและวฒนธรรมขององคกรเพอน าไปสความส าเรจตามเปาหมาย ขนตอนท 4 การควบคมเชงกลยทธ เปนการตดตามผลการปฏบตงาน ประเมนผลกระบวนการตามการประเมนความส าเรจขององคกร สรป กลยทธ หมายถง กระบวนการ เทคนค วธการด าเนนการ มลกษณะเปนขนตอน มความยดหยน พลกแพลงไดตามสถานการณมงหมาย มการวเคราะหปจจยภายนอกและภายในชมชน เรยกวาการวเคราะหแบบ SWOT คอ คนหาจดแขง (S:Strenghts) แกไขจดออน (W:Weaknesses) ไขวควาโอกาส(O:Opportunities) และเอาชนะหรอเพอหลบหลกอปสรรค (T:Threats) ตางๆ จนสามารถบรรลเปาหมายทก าหนดไว และน าจดแขง จดออน โอกาส และอปสรรค มาจบค จะเรยกวา TOWS Matrix คอการน าจดแขงภายใน (S) กบโอกาสภายนอก (O) เพอก าหนดกลยทธ SO จบคจดออนภายใน (W) กบโอกาสภายนอก (O) เพอก าหนดกลยทธ WO จบคจดแขงภายใน (S) กบอปสรรคภายนอก (T) เพอก าหนดกลยทธ ST และจบคจดออนภายใน (W) กบอปสรรคภายนอก (T) เพอก าหนดกลยทธ WT 2. เอกสารทเกยวกบการจดการความร การจดการความร (Knowledge management) หรอทเรยกยอๆ วา Km คอ การบรหารจดการทสงเสรมสนบสนน สรางบรรยากาศ ใหคนในองคกรไดแลกเปลยนเรยนรซงกนและกน เพอท าใหความรทฝงลกอยในตวคน (Tacit knowledge) ไดแสดงออกเปนความรทชดแจง (Explicit knowledge) ในรปแบบของ แนวปฏบตทดทสด ( Best practice) เพอเกบรวบรวมไว เปนความรขององคกรใหบคคลอนๆ สามารถน าไปใชพฒนางานและสรางนวตรรมใหกบองคกร การจดการความรมแนวคดทเชอวา บคคลเปนทรพยากรทมคามากทสดขององคกร เพราะบคคลเปนปจจยหลกทจะท าใหองคกรบรรลจดประสงคและเปาหมายโดยเฉพาะโลกยคปจจบน ซงถอวาเปนยคเศรษฐกจฐานความร (Knowledge-based economy) ซงเปนเศรษฐกจทอาศยความรเปนตวขบเคลอนหลก ทท าใหเกดการเตบโต และสรางงานในอตสาหกรรมทกรปแบบ การทองคกรจะสรางความไดเปรยบในการแขงขนไดกขนอยกบวงจรการเรยนร มกระบวนการทเปนระบบในการ

15

คนหา สราง รวบรวม จดเกบ เผยแพร ถายทอด แบงปน และใชความรกระบวนการทวาน คอ การจดการความรนนเอง (บรชย ศรมหาสาคร, 2550)

2.1 ววฒนาการของการจดการความร

ววฒนาการของการจดการความร จะแบงออกเปน สามยค ดงน โดยในยคแรกเรมตงแตในชวงทยงไมมคอมพวเตอรสวนบคคลกนอยางแพรหลาย

เหมอนในปจจบน เปนยคของมนหรอเมนเฟรมคอมพวเตอร องคกรทมก าลงเงนในการจดหามนคอมพวเตอรหรอเมนเฟรมได จะมโอกาสสรางศกยภาพในการบรหารขอมลสารสนเทศไดเหนอคแขง เปนยคของ “Information is power” องคกรจะใชสารสนเทศชวยในการตดสนใจขององคกร เชน ระบบ MIS (Management Information System) EIS (Executive Information System) และ DSS (Decision Support System) และไดขยายผลไปสการบรหารงานองคกรในแตละดาน ไดแก SCM (Supply Chain Management) CRM (Customer Relationship Management) และ ERP (Enterprise Resource Planning) เปนตน จากพนฐานทมการจดการขอมล และสารสนเทศในยคทหนง ซงสวนใหญระบบสารสนเทศแตละระบบยงแยกกนอย ยงไมไดมการเชอมโยงความสมพนธของสารสนเทศระหวางระบบ โดยการเชอมโยงฐานขอมล (Relational database) ใหถงกนและจด เกบขอมลไวในคลงขอมล (Data warehouses) รวมกนเพอใหสามารถดงฐานขอมลน าไปใชประโยชนในลกษณะตางๆ ด าเนนการวเคราะห เกดเปนความรและตดสนใจเชงธรกจได รวมกบขอมลเชงธรกจและขอมลเชงเปรยบเทยบอนๆ (Business intelligence) ในชวงทศวรรษท 1990 บางองคกรทไดรบผลกระทบทางเศรษฐกจจงมการปรบโครงสรางขององคกร การลดคน ท าใหความรขององคกรสญหายไปกบพนกงานทลาออกหรอใหออก ซงองคความรนน อยในตวคน (Tacit knowledge) ทมประสบการณรอยละ52 ทเหลออกรอยละ 48 ถกจดเกบในรปของเอกสารและสออนๆ หรอองคความรทสามารถหาไดจากภายนอก (Explicit knowledge) จากเหตผลนเองการลดคาใชจายในองคกรโดยการลดคนจงไมไดเปนทางออกทดทสด องคกรจงหนมาใสใจ การจดการองคความรในองคกรมากขนโดยเฉพาะความรทเปนประสบการณทอยกบตวพนกงานการจดการองคความรขององคกรยงไมไดเกดขนอยางจรงจง

ป ค.ศ. 1995 ไดเรมเขาสการจดการความรในองคกรอยางจรงจง เปนการเรมตน การจดการองคความรในยคทสอง ในชวงนนมนกการชาวญปน ชอ Nonaka และ Takeuchi ไดเขยนหนงสอชอ The Knowledge Creating Company โดยเนนการสรางและการกระจายความรในองคกร ระหวางความรแบบ Tacit knowledge กบความรทอยในรปแบบของ Explicit knowledge

16

โดยมโมเดล SECI-Knowledge conversation เปนกรอบความคดและแนวทางในการสรางและขยายองคความรในองคกร ซงโมเดลนเปนทรจกและใชงานกนอยางแพรหลาย ซงองคความร สวนใหญอยทตวคน ดงนน เราจะมกระบวนการและบรรยากาศทเออตอการแลกเปลยนความร เพอน าความรดงกลาวมากอใหเกดประโยชนแกองคกร โดยปกตแลวความรไมสามารถจดการได เราไมสามารถสงใหผรคนนนถายโอนความรทมอยใหผอนได องคกรตองสรางบรรยากาศทเออ ตอการแลกเปลยนเรยนรใหเกดขนและเหนไดจรงซงจะน าไปสคานยมและเปนวฒนธรรมองคกรในทสดการจดองคความรจ าเปนตองมการจดการใหเหมาะสมกบกลมคนหรอกลมของพนกงาน การจดองคความรในยคทสามมการพฒนาแนวความคดวา องคความรในระดบของผเชยวชาญ สามารถถายทอดแลกเปลยนเรยนรไดในลกษณะ “ เสวนา (Dialogue) ”แลกเปลยนเรยนรซงกนและกนผานทางชมชนนกปฏบต (Community of practice) หรอเรยกสนๆ วา CoP ซงสมาชกในชมชนมความรและประสบการณทคลายคลงกน มเปาหมาย และความตองการทเหมอนๆกน เมอเกดความสมพนธจากสมาชกในชมชนนกปฏบต จะกอใหเกดการแลกเปลยน และถายโอนองคความรกนอยางเปนธรรมชาตทงในรปแบบของความรทฝงลกและความรทชดแจง สงผลใหองคกรไดเรยนร และสามารถชวยเหลอรวมมอกนแกปญหาไดอยางรวดเรวทวทงองคกร (บดนทร วจารณ, 2550)

บทสรปของววฒนาการของการจดการความรทง 3 ยค สามารถสรปไดดงน

ยคท 1 เปนยคของ Data - Information management มงเนนการสรางฐานขอมลขององคกร เพอใชในการบรหาร ยคท 2 เปนยคของ Tacit – Explicit knowledge management มงเนนการถายโอนความรในตวคนงาน ใหกลายเปนฐานความรขององคกร ยคท 3 เปนยคของ Community of Practice (CoP) มงเนนปฏสมพนธของการแลกเปลยนเรยนร เพอเกอกลกนในการท างาน มากกวาการสรางฐานความรขององคกร (บรชย ศรมหาสาคร, 2550) จากการพฒนาการในการจดองคความรทงสามยคดงกลาว ทงสามยคยงคงมผลและเกอกลซงกนและกน แตละยคทเกดขนจะชวยเสรมสรางใหองคกรสมารถสราง รกษา และตอยอดองคความรและเกดการเรยนรในองคกรไดสมบรณมากยงขน และเมอการเรยนรและแลก เปลยนความรเปนไปอยางกวางขวางทวถงในทกระดบขององคกร จะสงผลใหสามารถพฒนาบคลากรและองคกรใหมศกยภาพและขดความสามารถพรอมตอการแขงขนในอตราทเรวกวาองคกรอนได

17

2.2 ความหมายของความร

นกวชาการหลายทาน ไดกลาวถง ความหมายของความร ดงน

Senge (1990) กลาววา ความร หมายถง ความสามารถทไปสการกระท าทม ประสทธภาพ

Davenport and Prusak (1998) กลาววา ความร หมายถง สวนผสมของกรอบ ประสบการณ คณคา สารสนเทศ ทเปนสภาพแวดลอมและกรอบการท างานส าหรบการประเมนและรวมกนของประสบการณและสารสนเทศใหม

สถาบนเพมผลผลตแหงชาต (2547) กลาววา ความร คอ สารสนเทศทผาน กระบวนการคด เปรยบเทยบ เชอมโยงกบความรอนจนเกดเปนความเขาใจและน าไปใชประโยชนในการสรปและตดสนใจในสถานการณตางๆ โดยไมจ ากดชวงเวลา

วจารณ พานช (2547) กลาววา ไดใหความหมายของความรไว ดงน 1. ความร คอ สงทน าไปใชแลวจะไมหมดหรอสกหรอแตจะยงงอกงามขน 2. ความร คอสารสนเทศทน าไปสการปฏบต 3. ความรเปนสงทคาดเดาไมได 4. ความรเกดขน ณ จดทตองการใชความรนน 5. ความรเปนสงทขนอยกบบรบทและกระตนใหเกดขนโดยความตองการ

กรต ยศยงยง (2549) กลาวไววา ความร เปนความคดของแตละบคคลทผานกระบวนการคดวเคราะหและสงเคราะหจนเกดความเขาใจ และน าไปใชประโยชนในการสรปและตดสนใจในสถานการณตางๆ จนไดรบการยอมรบโดยคนกลมใดกลมหนงของสงคม

จงจตต จงจอหอ (2551) กลาววา ความร หมายถง การใชประสบการณสารสนเทศของแตละบคคลทผานกระบวนการคดวเคราะหและสงเคราะหจนเกดความเขาใจ และน าไปใชประโยชนในการตดสนใจในสถานการณตางๆ จนไดรบการยอมรบโดยคนกลมใดกลมหนงของสงคม

ไพโรจน ชลารกษ (2551) กลาววา ความร คอ สภาวะในตวคนทเกดขนจากการผสมผสานอยางลงตวระหวางการรบร ความจ า ความคด ความเขาใจและความรสก เมอคนไดสมผสหรอรบรสงใดสงหนงแลวสภาวะนจะไมหายไปจากคนแตอาจลมไปไดบางบางสวนและบางเวลา

18

สรปไดวา ความร หมายถง ความรความเขาใจของบคคล ทผานการสงสมของประสบการณ ใชกระบวนการคดวเคราะหและสงเคราะห สามารถตดสนใจและน าไปใชใหเกดประโยชน

2.3 ความสมพนธของขอมล สารสนเทศ ความร ปญญา

นกวชาการหลายทาน ไดกลาวถง ความสมพนธ ของขอมล สารสนเทศ ความร ปญญา ดงน

Hideo Yamazaki (มปป,อางถงใน บรชย ศรมหาสาคร, 2550) จากสถาบนวจย โนมระ ประเทศญปน ไดท าการศกษาเกยวกบลกษณะของความรแลว พบวา ความรมลกษณะคลายกบรปปรามด

ภาพประกอบ 2 แสดงปรามดแหงการเรยนรของ Yamazaki

(ทมา:บรชย ศรมหาสาคร, 2550)

ปรามดความรของ Yamazaki จะแบงลกษณะความรออกเปน 4 ประเภท เรยงล าดบจากฐานปรามดไปสยอด ซงความรแตละประเภทจะมลกษณะแตกตางกนแตมความสมพนธเกยวของกน ดงน

(1) ขอมล (Data) คอ ขอมลดบ ทยงไมผานกระบวนการวเคราะหหรอจดระบบ ใหเปนหมวดหมขอเทจจรงเกยวกบเรองใดเรองหนง ซงไดจากการสงเกตสงทเกดขน

(2) สารสนเทศ (Information) คอ ขอมลทผานกระบวนการการวเคราะห การจด ระบบ และจ าแนกใหเปนหมวดหม เพอน าไปใชประโยชนเกยวกบเรองใดเรองหนง

wisdom

knowledge

information

data

ปญญา

สารสนเทศ

ความร

ขอมล

19

(3) ความร (Knowledge) คอ สารสนเทศทผานกระบวนการคดเปรยบเทยบ เชอมโยงกบความรอนจนเกดความเขาใจสามารถน าไปใชประโยชนในการสรปตดสนใจในสถานการณตางๆ ไดโดยไมตองจ ากดชวงเวลา

(4) ปญญา (Wisdom) คอ การประยกตความร เพอแกปญหาการท างาน พรธดา วเชยรปญญา (2547) กลาวถง ความแตกตางระหวางขอมล สารสนเทศ และความร ดงน

(1) ขอมล หมายถง ขอมลดบทเกดจากการท างานประจ าวน ซงถอวาเปนขอมล ในระดบปฏบตการ และเมอขอมลดบไดผานกระบวนการประมวลผล เชนการจดกลมของขอมลขนเปนรายงาน หรอการแยกขอมลออกเปนสวนๆ ตามประเภทของความตองการในการใชงาน หรอการคดเลอกขอมลทไมจ าเปนออกจากระบบเหลาน เปนตน

(2) สารสนเทศ ผใชจะเปนผก าหนดคณคาเหลานน สารสนเทศหนงๆ อาจมคณคา ส าหรบคนกลมหนง แตอาจไรคณคาส าหรบคนอกกลมหนงกได ในทางกลบกนสารสนเทศเดมทเคยไมมคณคาส าหรบคนกลมนน อาจกลบมามคณคาใหมในภายหลงกได ดงนนการก าหนดคณคาจงขนอยกบความตรงตอความตองการในการใชงาน

(3) ความร เปนสารสนเทศทผานกระบวนการของการขดเกลา เลอกใช และ บรณาการจนเกดเปนความรใหม ความรใหมจงเกดขนจากการผสมผสานความรและประสบการณเดมกบความรใหมทไดรบ ความรดงกลาวเปนความรทฝงในตวคน (Tacit knowledge) เมอความรเหลานนไดถกถายทอดออกมาในรปของการเขยนทเปนลายลกษณอกษร ความรเหลานนกจะกลายเปนความรทชดแจง ( Explicit knowledge) ความรดงกลาวจะมคณคาปรากฏเมอน ามาใชในกระบวนการตดสนใจ

สรปไดวา ความสมพนธระหวาง ขอมล สารสนเทศ ความร และปญญา มความสมพนธกนอยางตอเนอง ซงขอมลเปนขอเทจจรงเกยวกบเรองใดเรองหนงทยงไมผานกระบวนการวเคราะห เมอเกดการวเคราะห มการจดระบบของขอมลแลวกจะเปนสารสนเทศ แลวน ามาบรณาการใชสารสนเทศนนจนเกดเปนความรใหม แลวน าความรไปใชในการตดสนใจและการท างานจนเกดปญญาขนมา

2.4 ประเภทของความร

ประเภทของความร แบงไดหลายประเภทตามความคดเหนของนกวชาการ ดงน Nonaka (2006, อางถงใน บรชย, 2550) ไดแบงลกษณะของความร เปน 2 ประเภท

20

คอ ความรทชดแจง และความรทฝงลก ความรทชดแจง (Explicit knowledge) เปนความรทมการบนทกไวเปนลายลกษณอกษรอยในต าราคมอปฏบต งาน และสามารถน ามาใชไดในรปแบบตางๆ เชน สงตพมพ ความรประเภทนจงสามารถสอสารและเผยแพรไดอยางสะดวก สวนความรทฝงลก (Tacit knowledge) เปนทกษะ ความรสก ความเชอหรอความรเฉพาะตวของแตละบคคลทไดมาจากการสะสมประสบการณท างานความรประเภทฝงลกประกอบไปดวยประสบการณความเชยวชาญ ซงมสวนส าคญในการสรางนวตกรรม และพฒนาผลตภณฑ

Nonaka และ Takeuchi (1998, ในสถาบนเพมผลผลตแหงชาต, 2547) ไดน าความร ทง 2 ประเภท คอ Tacit knowledge และ Explicit knowledge ซงสามารถเปลยนสถานะสลบไปมาไดจนเกดความรใหมๆ ไมหยดนง เปนวงจรหมนเวยนตลอดเวลา โดยผานกระบวนการทเรยกวา Knowledge spiral หรอ SECI model ดงภาพ

ภาพประกอบ 3 แสดง Knowledge spiral (ทมา:สถาบนเพมผลผลตแหงชาต, 2547)

จากกระบวนการดงกลาว การปรบเปลยนและสรางความรจะเกดขนได 4 รปแบบ คอ Socialization Externalization Combination และ Internalization ดงน

(1) Socialization การแบงปนแลกเปลยนเรยนรจาก Tacit knowledge ส Tacit knowledge ของผทสอสารระหวางกน โดยการแลกเปลยนประสบการณตรง เชน ในการเรยนรเทคนคการสอนใหมๆ จากกลมทเคยประสบความส าเรจ โดยการพดคยปฏเสธสมพนธระหวางกนน กจะไดความรนนมาเปนความรของตนเอง

(2) Externalization การสรางและแบงปนความรจากสงทมและเผยแพรออกมา

21

เปนลายลกษณอกษร เปนการแปลงจาก Tacit knowledge เปน Explicit knowledge ซงหลงจากเรยนรเทคนคการสอนกน ามาเขยนเปนหนงสอ เอกสาร หรอรายงานตางๆ เพอเผยแพรใหผสนใจทวไป

(3) Combination การรวบรวมความรทไดจาก Explicit knowledge ออกมาเปน Explicit knowledge คอ รวบรวมความรจากหนงสอ ต ารา Explicit knowledge มาสรางเปนความรประเภท Explicit Knowledge ใหมๆ

(4) Internalization จาก Explicit knowledge ส Tacit knowledge เปนการเรยนร ของแตละบคคล โดยการใชประสบการณหรอการลงมอท าทอาจเรมตนดวยการเลยนแบบการลอง ผดลองถก เปนตน จนกระทงได Tacit knowledge ในเรองนนเปนของตนเอง

การสนทนาแลกเปลยนความรกนนอาจเรยกวา Socialization ซงอาจมการกระท ากนอยเปนประจ าในครอบครว องคกร จนถงระดบชมชนหรอประเทศ เมอเขาใจในเรองตางๆ ทสนทนากนแลวกอาจมการจดบนทกรายละเอยดไวท าใหความรทมอยในแตละคนถกท าใหปรากฏเกดความชดแจงมองเหนได (Explicit knowledge) กระบวนการถายทอดความรจากคนสการจดบนทกนเรยกวา Externalization ซงตอมาเรองเลาหรอบนทกนอาจตองการท าใหดงายขนในขนตอน การเปลยนความรทมองเหนได (Explicit knowledge) ใหเหนไดชดเจนมากยงขนน เรยกวา Combination และการอธบายนอาจมความสลบซบซอนตองอานตวอกษรหากมการน าเสนอรป จะท าใหเขาใจงายขน ซงเปนการเปลยนจากค าอธบายจากตวอกษรใหเหนภาพน อาจเรยกวา Combination โดยการน าสอทไดแปลเปลยนเพอใหเหนความรทชดแจงขนมาท าการเรยนรใหม อาจท าใหเกดความเขาใจและสรางความรใหมๆไดจะเรยกวา Internalization (ภราดร จนดาวงศ, 2549)

กรต ยศยงยง (2549) ไดแบงประเภทของความรออกเปน 3 ประเภท ดงน

(1) ความรทฝงลก หรอความรแบบซอนเรน (Implicit or tacit knowledge) เปน ความรเฉพาะบคคล ความรทวไป ความรทางสงคม ความรองคกร หรอความรสวนบคคลทมลกษณะเปนความรทอยในจตใจของแตละบบคคล เกดจากประสบการณการเรยนร หรอ พรสวรรคตางๆ สามารถเขาใจ และรบรไดเพยงบคคลนนหรอเฉพาะคน

(2) ความรแจงชด หรอความรทแสดงออกมาใหเหน (Explicit knowledge) เปน ความรเฉพาะ ความรทวไป ความรทางสงคม หรอความรขององคกรทมลกษณะเปนความรทเปนเหตเปนผล สามารถรวบรวมและถายทอดออกมาอยางเหนไดชดในรปแบบตางๆ ได เชน หนงสอ คมอ เอกสาร และรายงานตางๆ ซงสามารถท าใหคนเขาถงไดงาย

22

(3) ความรโครงสรางหรอความรทตอยอดจากความรเดม (Structure knowledge) เปนความรเฉพาะ ความรทวไป ความรทางสงคม หรอความรขององคกรทเปนระบบเกดการตอยอด

จงจตต จงจอหอ (2551) ไดกลาววา ความรแบงออกเปน 2 ประเภท คอ

(1) Explicit knowledge เปนความรทเหนไดชดเจนเปนรปธรรม เปนความรทอย ในต ารา เชน หลกวชาหรอทฤษฏทงหลายอนไดมาจากการวเคราะห สงเคราะห ผานกระบวนการพสจนและวจย

(2) Tacit knowledge เปนความรทฝงลกอยในตวตน เปนสงทเหนไดไมชด เปนความรทไดจากการปฏบตเปนสงทไดจากการวจารณญาณ และปฏภาณไหวพรบ เปนเทคนค เฉพาะตวของผปฏบตแตละคน

สรปไดวา ความรแบงออกเปน 2 ประเภท คอ (1) ความรทชดแจง ( Explicit knowledge) เปนความรทสามารถถายทอดไดเปน

ลายลกษณอกษรได เชน ความรในต ารา คมอ เอกสาร และรายงานตางๆ (2) ความรทฝงลก (Tacit knowledge) เปนความรเฉพาะตวของแตละบคคล เกด

จากประสบการณการเรยนรหรอพรสวรรค เปนเทคนคเฉพาะตวของแตละบคคล

2.5 ความหมายของการจดการความร

Hurley and Green (2005) กลาววา การจดการความรเปนกระบวนการซงเปนการ จดระเบยบเพอสรางสรรคองคกรและใชความรเพอสนบสนนและปรบปรงองคกร

วรวธ มาฆะศรานนท (2545) กลาวถง การจดการความรวา เปนกระบวนการบรหารรปแบบใหมทเนนในดานการพฒนากระบวนงานควบคไปกบการพฒนากระบวนการเรยนรซงจะตองสมพนธกบความคดสรางสรรครวมถงการฉลาดคดไปตลอดทวทงองคกรอยตลอดเวลา ซงเทากบวา องคกรทมการจดการความรอยางเปนระบบ กจะเกดเปนโอกาสอนส าคญตองการพฒนาใหเปนองคกรทเปยมไปดวยการท างานอยางฉลาดคดและสรางสรรคจะท าใหองคกรนนสามารถเผชญกบภาวะการแขงขนและการเปลยนแปลงในทกๆ รปแบบ และสามารถฝาอปสรรคหรอวกฤตได

ส านกงาน ก.พ.ร (2548) ไดใหความหมายของการจดการความรวา เปนการรวบรวมองคความรทมอยในองคกร ซงกระจดกระจายอยในตวบคคลหรอเอกสารมาพฒนาใหเปน

23

ระบบ เพอใหทกคนในองคกรสามารถเขาถงความร และพฒนาตนเองใหเปนผร รวมทงปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพ อนจะสงผลใหองคกรมความสามารถในเชงแขงขนสงสด

กรต ยศยงยง (2549) กลาววา การจดองคความรเปนกระบวนการบรหารจดการอยางเปนระบบรปแบบใหมทเนนการพฒนากระบวนงาน (Business process) ควบคไปกบการพฒนาการเรยนร (Learning process) ผานกระบวนการจ าแนก วเคราะห และจดระเบยบความรเพอสรรหา คดเลอก จดการ และเผยแพรสารสนเทศทถกตองเหมาะสม และเอออ านวยใหเกดการแบงปนความรในเรองใดเรองหนงขององคกร เพอปรบปรงหรอเพมขดความสามารถเชงการแขงขน เพอใหไดมมมองในองคกรมากขน

จ าเรญ จตรหลง (2550) กลาววา การจดการความรเปนกระบวนการอยางเปนระบบเกยวกบการประมวลขอมล สารสนเทศ ความคด การกระท า ตลอดจนประสบการณของบคคลเพอสรางเปนความรหรอนวตกรรม และจดเกบในลกษณะของแหลงขอมลทบคคลสามารถเขาถงความรไดโดยอาศยชอง ทางตางๆ เพอน าความรทมอยไประยกตใชในการปฏบตงาน ซงกอใหเกดการแบงปนและการถายโอนความรและในทสดความรทมอยจะแพรกระจายและไหล เวยนทวทงองคกรอยางสมดล เปนไปเพอเพมความสามารถในการพฒนาผลผลตและองคกร

จงจตต จงจอหอ (2551) ใหความหมายวา การจดการความรเปนกระบวนการอยางเปนระบบเกยวกบการประมวล ขอมล สารสนเทศ ความคดการกระท า ตลอดจนประสบการณของบคคล เพอสรางเปนความรหรอนวตกรรมและจดเกบในลกษณะของแหลงขอมล ทบคคลสามารถเขาถงได โดยอาศยชองทางตางๆ ทองคกรจดเตรยมไวเพอน าความรทมอยไปประยกตในการปฏบตงาน ซงกอใหเกดการการแบงปนและถายโอนความร

กลาวโดยสรป การจดการความร หมายถง กระบวนการบรหารความรอยาง เปนระบบ และเปนขนเปนตอน ชวยใหองคกรสามารถเผชญกบการแขงขนในยคการเปลยนแปลง เพอใหไดผลผลตทมประสทธภาพและคมคา

2.6 องคประกอบส าคญของการจดการความร

อญญาณ คลายสบรรณ (2550) ไดกลาวถงการจดการความรโดยทวไป ม องคประกอบส าคญ 3 สวน ดงน

(1) คน ถอวาเปนองคประกอบทส าคญทสดเพราะเปนแหลงความร และเปน

24

ผน าความรไปใชใหเกดประโยชน (2) เทคโนโลย เปนเครองมอเพอใหคนสามารถคนหา จดเกบ แลกเปลยน รวมทง

น าความรไปใชอยางงาย และรวดเรวขน (3) กระบวนการความรนน เปนการบรหารจดการ เพอน าความรจากแหลงความร

ไปใหผใช เพอท าใหเกดการปรบปรงและเกดนวตกรรม

2.7. กระบวนการจดการความร

นกวชาการหลายทานไดเสนอแนวคดกระบวนการจดการความร เพอใชเปน แนวทางในการด าเนนการความรใหเกดกบองคกร และเพอใหเหนถงจดด จดดอยของกระบวนการจดการความรในแตละแบบ ดงน

กรต ยศยงยง (2549) ไดใชกรอบแนวคดกระบวนการจดการความร โดยม ขนตอน ดงน

(1) การวนจฉยองคกร (Organization diagnosis stage) เปนการประยกตวธการ วจยหรอเปนการตรวจสอบถงสาเหตของปญหาของความจ าเปนทไดก าหนดไวในแงมมหลายๆ มต

(2) การก าหนดวสยทศนการจดการความร (The knowledge management vision- stage) เปนการสรางกรอบการท างาน ซงจะตองสอดคลองกบวสยทศน พนธกจ และวตถประสงคขององคกร

(3) การสอสารการจดการความร (The knowledge management communication stage) การสอสารเปนสงทจะท าใหคนในองคกรมความเขาใจตรงกนวาองคกรก าลงท าอะไร ท าเพออะไร จะท าเมอไร และจะท าอยางไร

(4) การละลายพฤตกรรมและการเปลยนแปลง (Unfreezing and change stage) การท าใหความเชอและพฤตกรรมทองคกรตองการเกดขน และสามารถแทรกซมเขาไปในบรรทดฐานและคานยมของคนในองคกรจนกลายเปนวฒนธรรมองคกร ตองอาศยการละลายพฤตกรรมและการเปลยนแปลงพฤตกรรมเพอทจะไดสรางพฤตกรรมใหม

(5) การแสวงหาความร (Knowledge acquisition stage) เปนการแสวงหาและ รวบรวมความรทมประโยชนและมผลตอการด าเนนงาน

(6) การแบงปนความร (Knowledge sharing stage) เปนการขยายความร โดยผาน การแลกเปลยนเรยนรซงกนและกน

(7) การสรางความร (Knowledge creation stage) เปนการน าความรทไดจากการ

25

แสวงหาการแบงปนความรมาสรางความรใหมในรปแบบความรทเปดเผย (8) การจดเกบและการสบคนความร (Knowledge storage and retrieval stage)

เปนการใชเทคนควธการในการบนทกฐานขอมลใหคงอยในองคกรตองเกบรกษาสงทเรยกวา “ความร” ใหดทสด

(9) การเขาถงความร (Knowledge accessibility stage) เพอใหบคคลในองคกร สามารถเขาถงขอมลทตองการเพอการตดสนใจแกปญหาในการปฏบตงานและการบรการลกคา

(10) การซมซบความร (Knowledge assimilation stage) เปนการขยายความร เพอใหบคคลในองคกรมการเรยนร หรอสรางความกลมกลนกนของความรทจ าเปนตองใช (11) การประยกตใชความร (Knowledge application stage) องคกรทมความ สามารถในการจดการเรยนร ตองมการกระจายและถายโอนความรไดอยางรวดเรว และเหมาะสมทวทงองคกร

(12) การประเมนผล (Evaluation stage) เปนเครองมอทชวยใหทราบถงสถานะ ขององคกรเพอใหองคกรสามารถแกไขขอบกพรอง และปรบปรงการด าเนนงานใหประสบผล ส าเรจมากยงขน

อญญาณ คลายสบรรณ (2550) ไดแบงกระบวนการจดการความรออกเปน 3 สวน ดงน

(1) การแสวงหาความร เปนการคนหาความรทงทเปนการหยงรเอง ทกษะ และ ปฏสมพนธระหวางบคคล ผมประสบการณสง จะมองเหนแนวโนมหรอทศทางของความตองการใชความรดานตางๆ แลวมาวางแผน และด าเนนการทจะจดหาความรนนๆ โดยอาศยเทคโนโลยสารสนเทศ เปนเครองชวยประสาน และอ านวยความสะดวก

(2) การแลกเปลยนแบงปนความร เปนการเผยแพรและกระจายความรในเรอง ตางๆ การเรยนรจากผเชยวชาญจะชวยนกจดการความรมอใหมผานเครอขายการสอสารความรรปแบบตางๆ

(3) การใชประโยชนความร การเรยนรจะบรณาการอยในองคกรมอะไรอยใน องคกร สมาชกองคกรสามารถรบร และประยกตใชในสถานการณใหมๆ ตลอดเวลา ทงการแลกเปลยนแบงปนความร และการใชประโยชนความร จะเกดขนในเวลาเดยวกน

ไพโรจน ชลารกษ (2551) ไดใชกรอบแนวคดกระบวนการจดการความรวา ม 8 ขนตอน ดงน

(1) ก าหนดประเดนหรอเรองของการจดการความร หมายถง การก าหนดวาจะ

26

จดการความรเรองใดหรอเรองอะไร (2) ตงวตถประสงค และเปาหมายใหชดเจนวาจะจดการความรเรองนนเพออะไร

และจะจดการใหไดผลเพยงใด (3) แสวงหาความรทเกยวของเพมเตมใหมากทสดเทาทจ าเปนและตองการไดจาก

แหลงตางๆ (4) พจารณาจดล าดบความส าคญ และความจ าเปนของความรทตองการใชวา

เรองใดตองการกอนหรอหลง (5) ผสมผสานความรเขาดวยกนอยางมความเหมาะสมโดยอาศยกระบวนการคด

เปนกจกรรมส าคญ และลงทายดวยการสรปและตดสนใจเพอปฏบตใหไดผลออกมา (6) ลงมอปฏบตการ กจกรรมนอาจจะปฏบตตงแตขนแรกแลวเปลยนไป

ตามล าดบขนตอนทเหมาะสมและถกตองไปเรอยๆ (7) สงเกตผลจากการปฏบตวาบรรลตามทคาดหวงไวหรอไมถาไดผลตามท

คาดหวงกด าเนนการทางปฏบตตอไปแตหากผลไมตรงตามทคาดหวงกตองยอนกลบไปพจารณาวาตองใชความรเรองใดมาใชประกอบเพมขนอกน ามาพจารณาแลวตดสนใจปฏบตการอก

(8) สรปผลลพธทไดนนออกมาวาไดผลส าเรจหรอไมส าเรจ หรอพอใจ หรอไม พอใจ

ส านกงาน ก.พ.ร. (2552) สงเสรมใหหนวยงานราชการไดเรยนรการด าเนนการจดการความรอยางเปนระบบ โดยการใชกระบวนการจดการความร เชอมโยงกบกระบวนการบรหารการเปลยนแปลง เพอชวยผลกดนใหเกดการเปลยนแปลงและเสรมสรางสภาพแวดลอม ทจะท าใหกระบวนการจดการความรสามารถเกดขนไดอยางตอเนอง ดงนนจงไดน ากระบวนการดงกลาวมาประยกตใชในการจดท าแผนการจดการความร (KM action plan) โดยมรายละเอยด ม 7 ขอ ดงน

(1) การบงชความร (Knowledge identification) คอ การทคณะท างานและทมงาน เครอขายจากทกหนวยงาน ไดรวมกนพจารณาวสยทศน พนธกจ เปาประสงค และประเดนยทธศาสตรของหนวยงาน และวเคราะหวา ตองมความรอะไรบาง และเลอกองคความรทเหนวามความส าคญและจ าเปนตอกระบวนการท างานตามประเดนยทธศาสตรของหนวยงาน หรอสามารถน ามาใชในการแกปญหาการด าเนนงานในองคกรมาด าเนนการจดการความร โดยมการก าหนดเปาหมาย และขอบเขตการจดการความรทจะด าเนนการใหมความชดเจน เพอจดท าแผนการจดการ ความรในเรองนนๆ ตอไป

27

(2) การสรางและแสวงหาความร (knowledge creation and acquisition) คอ การ ก าหนดรปแบบกจกรรมหรอโครงการเพอใหมการสรางและแสวงหาความรทเลอกมาด าเนนการจดการความร เชน การจดการฝกอบรม การน าบคคลทมความรและประสบการณทแตกตางกนเขามาประชมหรอท างานรวมกนเปนทมขามสายงาน (Cross functional team) หรอจดการสมมนาเพอระดมสมอง เปนตน

(3) การจดเกบความรใหเปนระบบ (Knowledge storage) การน าความรแบบ Tacit knowledge มาจดเกบใหเปนระบบ สามารถเขาถงและคนหาไดอยางสะดวก รวดเรว เชน การจดท าคมอการปฏบตงาน คลงความรในเวบไซตของหนวยงาน และการพฒนาหองสมดใหเปนแหลงเรยนรททนสมย เปนตน

(4) การประมวลและกลนกรองความร (knowledge codification and Refinement) คอ การน าความรใหคณะท างานซงเปนผทรงคณวฒ หรอผทมประสบการณสงในองคความรนนๆ ไดตรวจสอบ กลนกรองความรและปรบแกไขใหถกตองเสยกอนจงจะน าองคความรดงกลาวไปเผยแพรทางสอตางๆ ท าใหองคกรเกดความมนใจวาความรทไดมการรวบรวมและจดเกบเปนความรทถกตอง ทนสมยและมประโยชนตอการน าไปใช หรอประยกตใชในการปฏบตงานไดจรง

(5) การเขาถงความร (knowledge access) คอ การใหบคลากรของหนวยงาน สามารถเขาถงความรตางๆ ไดโดยสะดวกและทวถง เชน การจดเกบผานระบบการสอสารดวยเทคโนโลยททนสมย หรอ ในเวบไซตของหนวยงานตางๆ การเกบในหองสมด หรอ มมเรยนรของหนวยงาน บอรดสารสนเทศ การน าเสนอประชาสมพนธในรปแบบตางๆ เปนตน

(6) การแบงปนแลกเปลยนความร (Knowledge sharing) คอ กจกรรมทจดให บคลากรไดพบปะเพอแลกเปลยนความร เชน เวทแลกเปลยนเรยนร กจกรรม KM DAY การน าบคคลทมความรและประสบการณทแตกตางกนเขามาประชมหรอท างานรวมกนเปนทมขามสายงานหรอการถายทอดแลกเปลยนความรทางระบบเทคโนโลยสารสนเทศ เชน Web board เปนตน

(7) การเรยนร (Learning) หมายถง การทบคลากรไดรบความรหรอประสบการณ ใหม มการความรไปใชประโยชนในการปฏบตงาน และอาจตอยอดองคความรไปพฒนาตอไปเพอใหเกดความคดรเรมสรางสรรคในการพฒนา ปรบปรงงาน หรอการสรางนวตกรรมในการบรหาร จะเหนวาแนวคดกระบวนการจดการความรมความส าคญมาก เพราะเปนการน าความรทกระจดกระจายน ามาจดการ ใหเปนระบบ โดยผานกระบวนการตางๆ อยางเปนขนตอนตามทบคคลหรอองคกรนนตองการเพอใหบรรลเปาหมายตามวตถประสงคของบคคลหรอองคกร

28

ใหเกดประโยชนสงสด

2.8 การจดการความรในองคกร

การจดการความรในองคกรไดมนกวชาการไดกลาวไว สรป ดงน

Davenport and Prusak (1998) กลาววา ปจจยทท าใหโครงการจดการความร ประสบความส าเรจ ไดแก

(1) วฒนธรรมทเออตอความร ประกอบดวย ความโนมเอยงดานบวกตอความร คอ บคลากรทกคนตองมความฉลาดรอบรเตมใจทจะแสวงหาความรไดอยางเสร กจกรรมทจะกอ ใหเกดความรของพนกงาน ไดรบการเหนชอบจากผบรหาร ไมมสงขดขวางความรอยในวฒนธรรมองคกร คอ พนกงานไมมอคตตอองคกรและไมกลวการแลกเปลยนเรยนร

(2) โครงสรางพนฐานทางเทคนค และโครงสรางพนฐานขององคกร เพราะการ สรางอปกรณพนฐานขององคกรเพอจดการความรนน จะตองสรางกฎระเบยบ ขอบงคบ ตองก าหนดโครงสรางขององคกร ก าหนดทกษะพเศษทโครงการแตละประเภทสามารน ามาใชประโยชนไดและตองมการตงต าแหนงใหมขนมาเพอดแลเปนการเฉพาะ เชน ต าแหนงกรรมการผอ านวยการฝายความร ผจดการโครงการความร ผรายงานความร ผบรรณาธการความร จนถงผ ประสานเครอขายความร

(3) การสนบสนนจากผบรหารระดบสง คอ การแสดงใหบคลากรทงหมดรวาการ จดการความรและการเรยนรภายในองคกรเปนปจจยหลกของความส าเรจขององคกร จดสรรเรองงบประมาณส าหรบพฒนาอปกรณทจ าเปนพนฐาน ส าหรบโครงการ และก าหนดใหชดเจนวา ความรประเภทใดทส าคญทสดส าหรบองคกร

(4) ความเกยวเนองกบคณคาทางเศรษฐกจและอตสาหกรรม (5) มความรขนตอนตางๆ ของกระบวนการจดการความร (6) มวสยทศนและภาษาทใชตองมความชดเจนเขาใจงาย (7) มรางวลเพอสรางแรงจงใจ

2.9 เทคโนโลยการสอนกบการจดการความร

Watanabe (2003, อางถงใน บดนทร วจารณ, 2550) ไดประยกตแนวคดรปแบบ รปแบบการเคลอนยายความรของ Nonaka and Takeuchi (SECI Model) กบระบบสนบสนน การศกษา ซงสามารถอธบายได ดงน

29

(1) Self-learning เปนการเรยนรดวยตนเอง ซงเปนการเปลยนแปลงความร ระหวางความรโดยนยไปสความรโดยนยระบบทสนบสนนการเรยนรแบบนคอ CAL (Computer aided learning

(2) Group-learning เปนการเรยนรแบบกลม ซงเปนการเปลยนแปลงความร ระหวางความรโดยนยไปสความรทปรากฏชดแจง ระบบทสนบสนนการเรยนรแบบน คอ CSCL (Computer Support Collaborative Learning)

(3) Public lecture เปนการบรรยายในทสาธารณะ ซงเปนกระบวนการของการ เปลยนแปลงความรทปรากฏชดแจงไปเปนความรทปรากฏชดแจง 2.10 เครองมอในการจดการความร

เครองมอการจดการความรมวธการหลายวธ วธการใดกตามทมเปาหมายพฒนางานของกลมหรอผานการเรยนรประสบการณหรอความรจากการท างาน ถอเปนการจดการเรยนรทงนน บดนทร วจารณ (2550) ไดกลาวถงเครองมอทมาใชใหเกดผลในเชงปฏบตในการจดการความรไดแก

(1) ชมชนนกปฏบต (Community of practice) เครอขายความสมพนธทไมเปน ทางการ เกดจากความใกลชดความพงพอใจ ความสนใจและพนฐานทใกลเคยงกน

(2) การใชทปรกษาหรอพเลยง (Mentoring programs) เปนวธการพฒนา ความสามารถ บคลากร เพอใหสมาชกปฏบตงานไดในเวลาอนสน โดยการมอบหมายใหพเลยงเปนผแนะน าและสอนวธการท างานให

(3) การทบทวนหลงการปฏบต (After Action Review-AAR) คอ การอภปราย เหตการณทเกดขน เพอทบทวนวาเกดอะไรขน ท าไมจงเกด จะรกษาจดแขงและปรบปรงจดออนอยางไร

(4) การเสวนา (Dialogue) เปนการปรบฐานความคด โดยการฟงจากผอนและ ความหลาก หลายทางความคดทเกดขน (5) ฐานความรบทเรยนและความส าเรจ (Lesson learned and best practice -databases) การจดองคความรในองคกร ไดมการจดเกบองคความรทเกดขนจากประสบการณ ทงในรปแบบของความส าเรจ ความลมเหลวและขอเสนอแนะในเรองทสนใจ โครงการหรอกลม ทปรกษา

(6) แหลงผรในองคกร (Center of Excellence-CoE) เปนการก าหนดแหลงผรใน องคกรวาจะสามารถตดตอสอบถามผรไดทไหน อยางไร ซงเปนอะไรทมากกวารายชอผเชยวชาญ

30

ในแตละดาน (7) การเลาเรอง (Story telling) เปนเรองราวทบอกเลาท าใหผฟงเขาไปรวม

มความคด มความรสกเหมอนเปนสวนหนงของเรองทเลา มความตองการทจะหาค าตอบ เพอแกปญหาเรองราวและความคดตางๆ

(8) เพอนชวยเพอน (Peer assist) เปนการประชมซงเชญสมาชกจากทมอนมา แบงปนประสบการณ ความร ความเขาใจใหแกทมซงตองการความชวย เหลอ

(9) เวท ถาม-ตอบ (Forum) เปนการโยนค าถามเขาไปเพอใหผรทอยรวมใน Forum ชวยกนตอบค าถามหรอสงตอใหผเชยวชาญตอบ

2.11 การจดการความรโดยใชปลาทโมเดล

การจดการความรเปรยบเสมอนกบปลา ซงมสวนประกอบ 3 สวน คอ สวนหว ล าตว และหาง (ประพนธ ผาสขยด, 2547)

ภาพประกอบ 4 แสดงการจดการความรแบบโมเดลปลาท (ทมา:ประพนธ ผาสขยด, 2547)

สวนหวปลาหมายถง Knowledge vision ( KV ) กคอ วสยทศนของการจดการ ความร เปนประเดนการตอบค าถามวาสงทเราสนใจน ามาจดการความรนนเปนประเดนเรองอะไร เกยวของกบวสยทศน พนธกจ และยทธศาสตรขององคกรอยางไรเพราะถาหลงประเดนไม

31

สอดคลองกบเปาหมายขององคกรกแสดงวาปลาตวนก าลง “หลงทศ” ก าลงวายน าไปผดทางซง ผบรหารทจะมาท าหนาทรบผดชอบเรอง KM นตองคอยสอดสองดแลคอยแนะน าอยาใหปลาวายไปผดทางซงค าถามทส าคญ ทจะตองตอบใหได กคอ “เราก าลงจะท า KM ไปท าไม เราก าลงจดการความรเกยวกบเรองอะไร” สวนตวปลาหมายถง Knowledge sharing ( KS ) เปนกระบวนการแลกเปลยนเรยนร (Share & Learn ) ซงเปนสงส าคญถอไดวาเปน หวใจหลกของการท า KM เปนกระบวนการทท าไดไมงายนกเพราะการทคนเราจะแบงปนความรทมอยไปใหผอนนนตองอาศยความผกพน การเปนมตร ความสนท ความไววางใจความหวงใยตอกนและกน ล าดบแรกของกระบวนการน ตองเรมตนทการท ากจกรรมสรางความคนเคยกอนและสงเสรมบรรยากาศทดสบายๆมความเปนกนเอง ไมเกรง ไมเครยด และไมเปนทางการมากนก ในการแลกเปลยนเรยนร กลมแลกเปลยนควรเปนกลมเลกๆควรใชวธการเลาเรอง ทเกดขนจรงโดยผลดกนเลาความส าเรจตองเลาใหละเอยด วาเปนเพราะอะไรจงท าใหไดรบความส าเรจหรอถาเปนปญหาควรบอกดวยวาสดทายแลวสามารถแกปญหาผานไปไดอยางไรและการแลกเปลยนทางความคดทจะท าใหเกดประโยชนสงสดกตอเมอผฟง “เปดรบฟง” ไดอยางไมมขอจ ากดไมมอคตและคดอยางมระบบ สวนหางปลาหมายถง Knowledge asset ( KA ) คอ คลงความรซงเปรยบเสมอน “ถง” เปนการจดระบบการจดเกบ โดยน าเอาความรมาใสไวแลวจดใหเปนหมวดหม เพอใหสามารถเขาถงไดงาย ผสามารถใชประโยชนน าเอาไปใชไดจรงซงความรทมอยในคลงนสามารถแบงไดเปน 3 แบบคอ

(1) เปนการบนทกในลกษณะเรองเลาหรอค าพดทเราใจ เพอท าใหผอานเกดความ สนใจ เกดแรงบนดาลใจความรในลกษณะนจะเปนความรแบบ Tacit knowledge

(2) เปนการบนทกความรทไดจากการวเคราะหสงเคราะหสรปเปนประเดน สาระส าคญซงเปนความรแบบ Explicit knowledge

(3) เปนสวนของความรทอางองจากแหลงความรตางๆทงทอยในรปของเอกสาร การอางองถงตวบคคลผรหรอ ผเชยวชาญช านาญการทเรยกวา References 3. เอกสารทเกยวของกบชมชนนกปฏบต (Community of practice)

3.1 ความหมายของชมชนนกปฏบต

มผใหความหมายของชมชนนกปฏบตไวมากมาย ดงน คอ บดนทร วจารณ (2547) กลาววา ชมชนนกปฏบตเปนหวใจหลกในการกาวสการ

32

ประสานการท างานและการแลกเปลยนความรกนอยางเปนธรรมชาต ทสมาชกแตละคนในชมชนมความสนใจ และมวตถประสงครวมกนทจะเขามาแลกเปลยนความรซงกนและกน ผานทงรปแบบทเปนทางการและไมเปนทางการ ทงผานการพบปะกนหรอผานเครอขายอนทราเนต-อนเทอรเนต และหากองคกรสามารถเชอมโยงชมชนนกปฏบตเขาดวยกน จะเปนเครอขาย (Social network) ทมการปฏบตงานรวมกนหลายๆฟงกชนงาน

พลลาภ อทยเลศอรณ (2547) กลาววา ชมชนนกปฏบต เปนกลมคนทมความใสใจ มปญหา หรอมแรงปรารถนา (Passion) ในสงหนงรวมกน และเสรมสรางความรความเชยวชาญ ในสงทสมาชกในชมชนเหนรวมกนผานการปฏสมพนธภายในชมชนอยางตอเนอง

บรชย ศรมหาสาคร (2550) ไดใหความหมายของชมชนนกปฏบตวา เปนกจกรรมการแลกเปลยนเรยนรของกลมคนในองคกร เพอจดการความรในการงานใหมประสทธภาพ

อญญาณ คลายสบรรณ (2550) ไดกลาววา ชมชนนกปฏบต หมายถง ชมชน ของนกปฏบตทกอตวขนเพอใหสมาชกของชมชนมการแลกเปลยนเรยนรแบงปนประสบการณ ในหวขอ หรอสาขาทมสมาชกมความสามารถและมความสนใจรวมกน

จากความหมายทหลากหลายดงกลาวขางตน สามารถสรปไดวา ชมชนนกปฏบตเปนกจกรรมของกลมคนทรวมตวกน เพอแลกเปลยนเรยนรในเรองทสนใจ หรอมปญหาทตองแกรวมกน มบทบาทในการสรางและใชความร ทงผานการพบปะกนหรอผานเครอขายอนเทอรเนต

3.2 พฒนาการของชมชนนกปฏบต

พฒนาการของชมชนนกปฏบตซงเรมจากการหาประเดนทสนใจรวมกน แลวเกดเปนเครอขายระหวางกลมคนทมความสนใจในเรองเดยวกนนน จากนน จงเรมคนหาประโยชนทไดรบ และมการออกแบบชมชนนกปฏบตมการเปดตวสมาชก ตอจากนน จงก าหนดมาตรฐาน ในการพฒนาการเรยนร เตรยมการรบการเปลยนแปลงและเตบโตของชมชน เกดการกระตนและสนบสนนใหเกดการขยายตว มการหาประเดนทนาสนใจมากขน พรอมกบรบสมาชกใหมเพมขน และสดทายกลมจะเกดการสลายตว และเขาไปแทรกซมในสวนงานอนๆ ตอไป

พลลาภ อทยเลศอรณ (2547) กลาวถง วงจรชวตของชมชนนกปฏบต ม 5 ระยะ คอ ชวงท 1 Potential stage เปนชวงแหงการมศกยภาพ เปนชวงของการคนหา

33

เครอขายอยางไมเปนทางการทพดคยหรอแลกเปลยนความรในขอความรนนอยแลว การคนหา เครอขายดงกลาว มความส าคญตอการพฒนาชมชนนกปฏบตเปนอยางมาก เพราะคนทอย ในเครอขายจะมศกยภาพในการพฒนาไปสการเปนสมาชกของชมชนนกปฏบตไดโดยบคคลเหลาน มแรงปรารถนาอยางแรงกลาทจะแลกเปลยนความรในหวขอดงกลาว แมวา จะไมไดรบแรงกระตนอะไรเลยจากองคกรนอกจากน คนเหลาน ยงมความคนเคยกน ท าใหองคประกอบของความเปนชมชนเขมแขงเชนกน อยางไรกด ประเดนส าคญกคอ การท าใหสมาชกสามารถจนตนาการไดวา เมอเครอขายของพวกเขาขยายตวใหญขน พวกเขาจะไดรบประโยชนอะไรเพมเตม นอกเหนอจากทเปนอย ชวงท 2 Coalescing stage เปนชวงทสมาชกชมชนเรมรวมตวกน ในชวงระยะหนง เปนระยะทสมาชกในชมชนตนตว มพลง มความกระตอรอรน สมาชกบางคนไมเคยเจอหนากนกไดพบกน ไดแลกเปลยนความรใหมๆกน ไดท าความรจก และเรยนรซงกนและกนอยางไรกตาม เมอผานไปไดสกระยะความแปลกใหมเรมหมดไปพลงจะเรมตกลงเขาสภาวะปกต ในชวงระยะน ชมชนจะพบกบความตงเครยดรปแบบหนง โดยชมชนตองการระยะเวลาเพาะตว ทงนสมาชกตองอาศยเวลาในการท าความสนทสนมคนเคย และพฒนาความไววางใจซงกนและกน หากปราศจากการเพาะตวแลว การแลกเปลยนความรจะเกดขนแตเปลอกนอก ซงมกเกดขนเมอองคกรพยายามกดดนใหชมชนสงมอบคณคาใหเหนอยางรวดเรว โดยเฉพาะองคกรและผบรหารทยงไมคอยเชอมนในแนวคดเกยวกบชมชนนกปฏบต ชวงท 3 Maturing stage เปนชวงทสมาชกเรมพฒนาความสนทสนมคนเคยกนอยางแทจรง และมความไววางใจซงกนและกน นอกจากน ชมชนยงไดพฒนาทกษะและแนวทางในการแลกเปลยนเรยนรเฉพาะตวทมประสทธภาพและเหนผลเปนรปธรรม พลงของชมชนจงพงสงขนอยางตอเนองอยางไรกตาม ในชวงระยะนชมชนจะพบกบความตงเครยด ระหวางการมงเนนกบการขยาย โดยสมาชกชมชนอยากมงเนนพดคยกบกลมสมาชกทเรมตนในชวงแรกมาดวยกน เพราะมความสนทสนมคนเคยกน และยงรดวาหวขอเรองใดททกคนสนใจทจะแลกเปลยนและเรยนรรวมกนแตเมอชมชนเรมมชอเสยงขน สมาชกใหมๆ กอยากทจะมาเขารวมในชมชน อยางไรกด สมาชกใหมมกท าใหเกดผลกระทบตอความสนทสนมของกลมสมาชกเดม และยงน าหวขอเรองใหมๆ มาพดคยซงอาจไมเปนทสนใจของสมาชกเดมกได อยางไรกตามการขยายตวจากสมาชกใหมกมความส าคญ เพราะจะท าใหความรใหมๆ ไหลเขาสชมชนดวย ชวงท 4 Stewardship stage เปนชวงทชมชนมพลงสงสด เมอถงขดสดพลงอาจจะถดถอยลงมา ดงนนนกพฒนาชมชนตองออกแบบกจกรรมตาง ๆ ทจะชวยกระตนใหพลงของชมชนฟนกลบคนมอกครง จะเหนไดจากกราฟทพลงของชมชนในชวงระยะนจะขนลงๆ

34

ตลอดเวลาปจจยทตดสนวาชมชนนกปฏบตจะมชวงชวตทยาวนานหรอไมนนจะอยในชวงระยะนชมชนทไมไดมการออกแบบและดแลทดพอ เมอพลงพงถงจดสงสดกจะดงลงต าสดอยางรวดเรว ท าใหมชวงชวตทสนอยางไมควรเปน ความตงเครยดในสงใหมๆ ความรสกเปนเจาของเกดขน เมอชมชนมชอเสยงและมสทธมากขนในองคกร ซงเปนสงทดเพราะจะท าใหชมชนมพลงทจะขบเคลอนไปขางหนาอยางตอเนอง อยางไรกตาม ชมชนทมความรสกเปนเจาของมากเกนไปอาจท าใหเกดความรสกหลงตวเองดวยเชนกน อาจคดวา ความรทมอยนนเยยมยอดแลว ดงนน จงจ าเปน ตองเปดโลกทศนของชมชน ใหรเทาทนการเปลยนแปลงของโลกภายนอกชมชนวาไดพฒนา ไปเพยงใดแลว ชวงท 5 ระยะสดทาย Transformation stage เปนชวงทพลงของชมชนคอยๆ ดงลง ในชวงนเปนชวงทชมชนตองตดสนใจวาพวกเขาควรจะรวมตวกนตอไปหรอจะแยกยาย และปฏรปสการเปนโครงสรางทางสงคมรปแบบอนๆ ชมชนบางแหงทมขอความรทหมดคณคา แทนทจะยบชมชนทงพวกเขากยงคงรวมตวกนเปนเครอขายแบบไมเปนทางการตอไปในขณะทบางชมชนอาจยบตวแลวกระจายตวกนไปรวมกบชมชนอนๆทมขอความรทสรางคณคาใหกบพวกเขาไดมากกวา

สรปพฒนาการของชมชนนกปฏบตแบงเปน 5 ระยะ คอ ระยะแรก เปนชวงระยะของการเรมตอนของชมชนนกปฏบตเปนชวงทสมาชกมศกยภาพทจะรวมแลกเปลยนเรยนรแตเปนการพบปะทยงไมเปนทางการ ระยะทสองเปนชวงทสมาชกมความกระตอรอรนไดพบปะกบสมาชกทไมเคยไดเจอกน ตอมาชวงระยะทสามเปนชวงทสรางความสนทสนมคนเคยเปนชวงทเตบโต มพลงในการแลกเปลยนเรยนรแตสมาชกจะไมคนกบการเพมขยายของสมาชกใหมๆ สวนระยะทสเปนชวยทมพลงมากทสด เมอมพลงมากความดงถอยกอาจจะตามมาถาไมมการกระตนดวยกจกรรมใหมๆ ระยะนเปนระยะทสมาชกเรมมความรสกเปนเจาของมากเกนไป ท าใหเกดความตงเครยดได และระยะทหา เปนชวงทเตมทกบขอความรเดมๆ บางกลมจะถดถอยหรอยบกลมไปในทสด แตกมบางกลมทน าขอความรใหมมารวมกลมแกปญหาโดยเรมเปนเครอขายทไมเปนทางการและขยายไปเรอยๆ

3.3 องคประกอบของชมชนนกปฏบต

เวนเกอร, แมคเดอรมอท และชไนเดอร (2002/2547) ผใหก าเนดแนวคดเกยวกบชมชนนกปฏบตมองวาชมชนนกปฏบตทสมบรณแบบ จะมองคประกอบ 3 ดาน คอ โดเมน ชมชน และแนวปฏบตหากขาดองคประกอบใด องคประกอบหนงไปยอมไมใชชมชนนกปฏบตอยาง แทจรง ดงน

35

(1) โดเมน (Domain) เปนหวขอความรหรอปญหาทสมาชกในชมชนมแรง ปรารถนารวมกน

(2) ชมชน (Communities) คอ พนธะทางสงคมทยดเหนยวสมาชกเขาไวดวยกน โดยสมาชกชมชนจะมความสนทสนมไววางใจ รวมทงคนเคยในฝไมลายมอและความชอบของกนและกน

(3) แนวปฏบต (Practice) เปนองคความรทเปนผลตผลของการอยรวมกนเปน ชมชน สมาชกจะน าแนวปฏบตเหลาน ไปเปนแนวทางในการปฏบตงาน และน าสงทไดเรยนรจากการฝกปฏบตมาแลกเปลยนเรยนรกบเพอนสมาชกในชมชน เปนการตอยอดความรอยางไมมทสนสด

บรชย ศรมหาสาคร (2552) ไดสรปองคประกอบหลกทส าคญของชมชนนกปฏบต ประกอบดวย 3 สวน คอ Head Heart และ Hand

(1) Head หมายถง ความรและประสบการณเปนความสนใจหรอปญหารวมกน ของสมาชกทจะน ามาแลกเปลยนเรยนรรวมกนภายในชมชนนกปฏบต โดยถกก าหนดใหเปนหวขอในการสนทนา เรยกวา Domain

(2) Heart หมายถง ความรสกมสวนรวมในชมชน (Community) ทอยากจะ ชวยเหลอเกอกลสมาชกในชมชนนกปฏบต เปนความไววางใจหรอความเปนกลยาณมตรทหวงดตอกนพรอมทจะแบงปนความรใหผอนโดยไมหวงสงตอบแทน

(3) Hand หมายถง การน าความรและประสบการณทไดจากการปฏบต (Practice) มาแลกเปลยนเรยนรกบสมาชกในชมชนนกปฏบตเพอน าไปใชแกปญหาหรอพฒนางานในหนาทของตนใหไดผลดยงขน แลวน าความรและประสบการณทไดมาใหม จากการท างานนนมาแลกเปลยนเรยนรเลาสกนฟงอกภายในชมชนนกปฏบตท าใหเกดเปนวงจรของการตอยอดความรอยางไมมสนสด เพอยกระดบให Practice (วธปฏบตแบบธรรมดา) กลายเปน Good practice (วธปฏบตทด) และพฒนาไปส Best practice (วธปฏบตทเปนเลศ) ในทสด

สรป องคประกอบของชมชนนกปฏบต เปรยบเสมอนเกาอสามขา ถาเลอยขาใดขาหนงทงไป เกาอยอมไมสามารถตงอยได ตองลมครนลงมา ชมชนนกปฏบต กเชนเดยวกน ถาขาดหวขอความรไป ชมชนยอมไรซงพลงและแรงจงใจ ถาขาดความเปนชมชนสมาชกยอมไมมความสนทสนมและไวใจซงกนและกน ท าใหการแลกเปลยนเรยนรเปนไปอยางไมจรงใจเทาทควร และสดทายถาขาดแนวปฏบตไปชมนมอาจเปนไดแคเครอขายอยางไมเปนทางการทไมสามารถพฒนาองคความรไดดเทาทควร นอกจากจะตองมครบทงสามองคประกอบแลว ชมชนนกปฏบตท

36

เปยมไปดวยพลงและความเขมแขง จะตองพฒนาองคประกอบทงสามดานอยางสมดลเปรยบไดกบเกาอสามขาทมขายาวเทาๆกนทงสามขาถาหากขาใดขาหนงยาวหรอสนกวาอกขางหนงเกาอตวนนยอมโคลงเคลงไมมหลกเทาทควร แตกยงสามารถตงตรงอยได แตเมอใดทมอะไรเขามากระทบอยางรนแรงเกาอตวนนกยอมมโอกาสทจะลมลงไดทกเมอ

3.4 ลกษณะทส าคญของชมชนนกปฏบต

เวนเกอร, แมคเดอรมอท และชไนเดอร (2002/2547) ไดกลาววา ชมชนนกปฏบต จะมคณลกษณะใน 3 มต คอ การผกพนรวมกน การเปนเจาของกจการรวมกน และการแบงปนคลงความร

(1) การผกพนรวมกน คณลกษณะหนงทสามารถแยกความแตกตางของชมชน นกปฏบตกบชมชนปกต กคอ ระดบความสมพนธทเหนยวแนนของสมาชกชมชนซงเกดจากการมความปรารถนารวมกนในความมงมนทจะท าสงหนงสงใดใหส าเรจ ดงนนการเปนสมาชกจงมพนฐานอยทการปฏบต การมสวนรวม การรวมในกจวตรประจ าวน และกจกรรมพเศษบางอยางเพอใหการผกพนรวมกน มชมชนจ านวนมากทประกอบดวยความหลากหลายและแตกตาง แมวาจะมความแตกตางแตสมาชกของชมชนกยงท างานรวมกน แลกเปลยนการเรยนร ความคดและความเหน ซงการกระท าดงกลาวมอทธพลตอความเขาใจของกนและกน การใหและรบค าวจารณหรอความเหนเปนสงทส าคญมากส าหรบสมาชกชมชนนกปฏบต ซงมสวนชวยสงเสรมองคความรโดยรวมของชมชนเชนเดยวกบทมประโยชนส าหรบตวตนของแตละคน

(2) การเปนเจาของกจการรวมกน คณลกษณะประการทสองส าหรบชมชนนก ปฏบตกคอ การทเปนสวนหนงของกจการรวมกน ชมชนจะสรางแนวปฏบตตามวธการของตนเองขนมาเพอทจะบรรลเปาหมายตางๆ ตามตองการ ขณะทปจจยภายนอกสามารถมอทธพลตอกระบวนการนอยบาง แตกจะไมมอ านาจโดยตรงเพราะวาตวชมชนเองจะเปนผก าหนดกจกรรมโดยรวมของตน สงทส าคญคอการปฏบตตางๆนนสามารถเจรจาหารอรวมกนได ไมวาจะเปนการปฏบตอะไรกตามทสมาชกของชมชนมสวนรวมตางกจะมวตถประสงครวมกนทจะท าใหสงนนเปนจรงและปฏบตได นอกจากนนยงมความรบผดชอบรวม กนในการปฏบตตางๆภายในชมชน

(3) การแบงปนความร คณลกษณะประการสดทายทเปนลกษณะเฉพาะของ ชมชนนกปฏบตทแตกตางจากชมชนปกตคอ การพฒนาคลงความรเพอแบงปนกนใชประโยชนและ แบงปนขนตอนการท างาน แนวทางในการท าเรองตางๆ เรองราว สญลกษณ วธการกระท า หรอแนวคดทชมชนไดพฒนาขนมาเองหรอน ามาประยกตใชตามชวงเวลาทผานมาจนในทสด

37

กลายเปนสวนหนงของการปฏบตทไดรบการยอมรบภายในชมชน คลงความรนกลายเปนทรพยากรส าหรบการสรางความหมายทเขาใจรวมกน

บดนทร วจารณ (2547) ไดกลาวถงคณลกษณะของชมชนนกปฏบต ดงน

(1) กลมคนทมความชอบ ใสใจรวมกน มความสนใจในสาระหรอมปญหา รวมกน สมาชกในกลมจะเรยนรและแลกเปลยนประสบการณซงกนและกนเปนระยะๆตลอดเวลา

(2) เปนกลมสมาชกผเชยวชาญมารวมตวกนเพยง 2-3 คน หรอ กลมขนาดใหญ มจ านวนสมาชกกวา 1,000 กเปนได วงจรอายของชมชนนกปฏบตอาจมอายยาวนาน หรออาจมชวงอายทสน เชน เทคโนโลยทใชอยไดลาสมยลงไป

(3) สมาชกชมชนนกปฏบต จ าเปนตองมการปฏสมพนธเปนระยะๆ อยางตอเนอง ในชวงแรกการกอตงชมชนนกปฏบตนนอาจจะหาสมาชกกลมทอยในหนวยงานเดยวกนหรอใกลๆ กน ตอมาอาจขยายสมาชกชมชนนกปฏบตกระจายกนตามพนทตางๆทวประเทศ หรอทวโลก ซงในยคของอนเทอรเนตสมาชกสามารถตดตอกนแบบเสมอนผานอนเทอรเนต เทเลคอนเฟอเรนซอเมล ไดโดยสะดวก

(4) การกอตงสมาชกชมชนนกปฏบต สามารถกอตงไดโดยงายเมอสมาชกม พนฐาน ประสบการณทคลายคลงกน หรอมาจากหนาททเหมอนกน แตมบางชมชนนกปฏบตทมสมาชกมาจากพนฐานทหลากหลาย แตมความรวมมอกนในการแกปญหาทซบซอนและตองการความหลากหลายในความเชยวชาญ เชน การใหบรการกบลกคาองคกรขนาดใหญ

(5) องคประกอบหลกทส าคญตอความส าเรจของชมชนนกปฏบต ม 3 ประการ คอ Head เปนเรองของความร ประสบการณ ความสนใจในปญหารวมกน หรอเรยกวา Domain สวน Heart คอ ความรสกมสวนรวมในชมชน หรอเรยกวา Community และความไววางใจซงกนและกน และ Hand คอ กจกรรมหรอการกระท า หรอ Practice ทสมาชกชมชนนกปฏบตลงมอปฏบตในการแลกเปลยนความรและประสบการณซงกนและกนทงในรปแบบทเปนทางการและ ไมเปนทางการ

บรชย ศรมหาสาคร และพดชา กวางทอง (2552) ไดกลาวถงลกษณะทส าคญ ของชมชนนกปฏบต ดงน

(1) กลมคนทรวมตวกน โดยมความสนใจและความปรารถนา (Passion) รวมกน ในเรองใดเรองหนง มขอความร ท เขาใจดวา อะไรเปนประเดนทตองคยกน

(2) ปฏสมพนธและสรางความสมพนธในกลม เปน ชมชนทคอยชวยเหลอซงกน

38

และกนในการแกไขปญหาและตอบค าถาม เชอมโยงกนขามทมหนวยงาน หรอ องคกร (3) แลกเปลยนและพฒนาความรรวมกน ตอง มแนวปฏบต มการ แลกเปลยน

ขอมล เคลดลบ แนวทางแกไขปญหา และ แนวปฏบตทด (Best practice)

จะเหนไดวาชมชนนกปฏบตเปนเครองมอในการจดการองคความรในองคกรทมประสทธภาพทองคกรจะสามารถสราง จดเกบ แบงปน และน าองคความรไปใชงานไดอยางกวาง ขวาง ท าใหองคความรหรอทนทางปญญาหรอความพรอมตลอดจนขดความสามารถในการแขงขนขององคกรสงขน และประเดนทนาสนใจกคอ การสรางและปนองคความรในชมชนนกปฏบต จะเกดขนดวยความสมครใจ ท าใหมการสรางองคความรในองคกรมากขน และสามารถน าไปใชประโยชนไดตามกลมสมาชกชมชนนกปฏบตนนๆ จงเปนสงทเปนไปแบบยงยน การสรางและพฒนาชมชนนกปฏบตใหเกดขนในองคกรจงเปนแนวทางในยคการจดการความรในยคนเพราะ มงเนนทคน และผเชยวชาญดานการจดการความรทวโลกเหนพองตองกน

3.5 ประเภทของชมชนนกปฏบต

บรชย ศรมหาสาคร และพดชา กวางทอง (2552) ไดจดประเภทของชมชนนกปฏบต ไวดงน

(1) Helping communities เปนชมชนนกปฏบตทมจดเนน เพอแกไขปญหา ประจ าวนและแลกเปลยนแนวคดในกลมสมาชก

(2) Best practice communities เปนชมชนนกปฏบตทมจดเนน เพอการพฒนา ตรวจสอบ และเผยแพรแนวปฏบตทเปนเลศ

(3) Knowledge-stewarding communities เปนชมชนนกปฏบตทมจดเนน เพอจด ระเบยบ ยกระดบ และพฒนาความรทสมาชกใชเปนประจ า

(4) Innovation communities เปนชมชนนกปฏบตทมจดเนน เพอพฒนาแนวคด โดยเนนการขามขอบเขตเพอผสมผสานสมาชกทมมมองตางกน

3.6 แนวทางในการพฒนาความเปนชมชนนกปฏบต

บดนทร วจารณ (2547) ไดกลาวถงหลกการในการพฒนาชมชนนกปฏบตใหม การพฒนาอยางย งยน ซง ม 7 ประการ คอ

(1) ววฒนาการในชวงทกอตงชมชนนกปฏบต เรมตนจากกลมเครอขายหลกๆ

39

ทคนเคยหรอรจกกนมากอน มารวมกนกอตงเปนชมชนนกปฏบต หลงจากทมความสมพนธกนแลวจงก าหนดโครงสราง หรอวธการในการแบงปนความร และการน าเทคโนโลยสารสนเทศมาสนบสนนและเออตอการสรางและแบงปนองคความรผานทางเวบไซต หรอวธการสอสาร ตามความเหมาะสม และจ าเปนตอการสอสารเชอมโยงซงกนและกน

(2) เพอกอใหเกดความหลากหลายและการเรยนรสงใหมๆ นอกจากสมาชกใน กลมชมชนนกปฏบตจะแลกเปลยนเรยนรแลวควรจดใหมผเชยวชาญจากภายนอกชมชนนกปฏบตเขามามสวนรวมในการถายทอดความร แลกเปลยนความคดกบสมาชกของชมชนนกปฏบต ซงจะกอใหเกดความหลากหลายในมมมอง กอใหเกดความเปลยนแปลงในรปแบบใหมๆ กอใหเกดสสน และความมชวตชวา ตนตวในการเรยนรสงใหมๆ

(3) สมาชกหลก (Core group) ในชมชนนกปฏบตจะมบทบาทในการขยายฐาน สมาชกโดยชกชวนผเชยวชาญและผสนใจเขารวมเปนสมาชกเพมเตม หากสามารถหาสมาชกเพมเตมได จะสามารถสรางสรรคกจกรรมในการแบงปนความรในชมชนนกปฏบตรวมกบกลมสมาชกหลกไดมากขน หากมการสรางชมชนนกปฏบต และมการเชอมโยงสอสารแลกเปลยนขอมลถงกนผานระบบอนทราเนตจะมสมาชกกลมหลกๆ รอยละ 60-70 ทคอยตดตามเขามาดขอมลความรใหมๆ และกจกรรมของชมชนนกปฏบต ซงสมาชกเหลานเขามาใชประโยชนจะเปนการสรางแรงจงใจใหกบสมาชกหลกในการสรางสรรคสงใหมๆ ใหเปนทสนใจอยเสมอ

(4) พฒนาชมชนนกปฏบตทงในรปแบบทเปนทางการและไมเปนทางการ ทงใน รปแบบทเปนแบบเปดเผยมพธการ (Public) และในรปแบบทสวนตว (Private) ชมชนนกปฏบตทมพลวตในการพฒนาและเตบโตจะเกดขนจากการสงเสรมโดยการจดกจกรรมใหสมาชกชมชน นกปฏบตมาพบปะกน สงสรรคกน แลกเปลยนความรกนอยางเปนทางการหรอโทรศพทคยกน ในรปแบบปกตทคนเคยแมกระทงในเวบไซตกอาจจะก าหนดหวขอใหเปนเรองเฉพาะภายในกลมชมชนนกปฏบต ไมไดเปดแบบสาธารณะใหทกคนเขามาดได

(5) มงเนนคณคาทเกดขนในกลมและองคกร ในเบองตนการกอตงชมชนนก ปฏบตคณคาทเดนชดจะยงไมเกดขนทนท คณคาทแทจรงจะเกดขนเมอมการน าขอมลและความร ทมอยในชมชนนกปฏบตนนไปใชประโยชนในการปฏบตและแกปญหา ดงนนผบรหารสามารถสรางแรงจงใจและบรรยากาศในการน าความรทเกดขนในชมชนนกปฏบตไปสการปฏบตได ซงอาจจะสงเสรมโดยใหรางวลกบองคความรในชมชนนกปฏบตทมการน าไปใชประโยชนจากสมาชกในกลม เปนตน

(6) การสรางความคนเคยและความแตกตางเราใจใหกบชมชนนกปฏบต คอ การ พฒนาชมชนนกปฏบตใหมความรสกผกพนเหมอนชาวบานในสมยกอนทเพอนบานแบงปนอาหาร

40

กนโดยไมหวงผลตอบแทน ทงนชมชนนกปฏบตยงตองการกจกรรมทตนเตนหลากหลายทกระตนใหสมาชกในกลมสรางสรรคสงใหมๆ เหมอนมการผจญภยรวมกนไปยงเปาหมายททาทาย

(7) สรางสสน และความหลากหลายใหกบชมชนนกปฏบต อาจจะจดประชม กลมชมชนนกปฏบตในภาพใหญเพอเรยนรสงใหมๆ หรอการจดกจกรรมแลกเปลยนประสบการณ ภายในชมชนนกปฏบตเอง หรอคยกนในวดโอคอนเฟอเรนซ ดงานตางหนวยงาน ฯลฯ เพอสราง ใหชมชนนกปฏบตมชวตชวามากขน

จากแนวทางทง 7 ประการน จะชวยเกอกล ฟมฟก และสนบสนน (Stewardship) ใหชมชนนกปฏบตมอายยนยาว และสามารถสรางประโยชนใหกบสมาชก และองคกรไดยาวนาน

3.7 ความส าคญของชมชนนกปฏบต

บรชย ศรมหาสาคร และ พดชา กวางทอง (2552) ไดกลาวถงความส าคญของชมชนนกปฏบตทมความส าคญตอองคกร ในภาพรวม 3 เรอง ดงน

(1) ชมชนนกปฏบตกบองคกรแหงการเรยนร (Learning organization) พนลาภ อทยเลศ (2547, อางถงในบรชย ศรมหาสาคร และพดชา กวางทอง ,2552) กลาววา การจดการความรผานชมชนนกปฏบตจะท าใหเกดการเรยนรตอยอดอยางไมมทสนสด ท าใหความรทเกดขน มความเปนพลวตสงและยากทจะลาสมย เพราะมการปรบปรงเปลยนแปลงอยตลอดเวลา และเมอชมชนเหลานแผขยายไปทวทงองคกร องคกรกจะกลายเปนองคกรแหงการเรยนรในทสด ดงภาพท 5

ภาพประกอบ 5 แสดงองคกรแหงการเรยนรอยางตอเนองดวยชมชนนกปฏบต (ทมา : บรชย ศรมหาสาคร และ พดชา กวางทอง, 2552)

41

พลลาภ ยงกลาวตอไปอกวา ลกษณะพเศษของชมชนนกปฏบตทท าใหมนเปนแนวคดในการจดการความรทนาจบตามองกคอ พลวตในการจดการความรของชมชนนกปฏบต ไดรบการขบเคลอนดวยแรงปรารถนา (Passion) ของสมาชกในชมชนเอง หากองคกรสรางพลวตในการจดการความรดวยการบงคบหรอใชสงลอใจ แนนอนวา พลวตในลกษณะนยอมไมย งยน เพราะทนททเลกบงคบหรอดงเอาสงลอใจเหลานนออกไป พลวตดงกลาวยอมหยดนงลง แตส าหรบชมชนนกปฏบตแลว จะเปน ไปในทางตรงกนขามโดยเมอคนพบแรงปรารถนาเหลานนแลว สงเดยวทคณตองท ากคอ การดงเอาอปสรรคตางๆทคอยขวางกนแรงปรารถนาเหลานนออกไปวงลอของการจดการความรยอมสามารถขบเคลอนไปขางหนาไดอยางมประสทธภาพ ซงนเปนวธทงายและประหยดกวามาก

(2) ชมชนนกปฏบตกบกระบวนการจดการความร (KM Process) จากภาพ ประกอบท 5 แสดงความเกยวของของชมชนนกปฏบตกบกระบวนการจดการความรโดยองคกรสามารถใชชมชนนกปฏบตเปนเครองมอ/กจกรรมแลกเปลยนเรยนรเกยวกบความรทง 2 ประเภท คอ ความรแบบ Explicit knowledge และความรแบบ Tacit knowledge

ภาพประกอบ 6 แสดงชมชนนกปฏบต กบ กระบวนการจดการความร

(ทมา: ส านกงาน ก.พ.ร. และสถาบนเพผลผลตแหงชาต, 2549)

2. การสรางและแสวงหาความร

(Knowledge Creation and Acquisition) 3. การจดความรใหเปนระบบ (Knowledge Organization)

4. การประมวลและกลนกรองความร

(Knowledge Codification and Refinement)

5. การเขาถงความร (Knowledge Access)

6. การแบงปนแลกเปลยนความร (Knowledge Sharing)

7. การเรยนร (Learning) ความรนนท าใหเกดประโยชนกบองคกรหรอไม

ท าใหองคกรดขนหรอไม

มการแบงปนความรใหกนหรอไม

เราน าความรมาใชงานไดงายหรอไม

ความรอยทใคร อยในรปแบบอะไร

จะเอามาเกบรวมกนไดอยางไร

จะแบงประเภท หวขออยางไร

จะท าใหเขาใจงายและสมบรณอยางไร

เราตองมความรเรองอะไร

เรามความรเรองนนหรอยง

1. การบงชความร

(Knowledge Identification)

CoP

42

(3) ชมชนนกปฏบตกบกระบวนการบรหารจดการเปลยนแปลง (Change management process) จากภาพประกอบท 6 แสดงความเกยวของของชมชนนกปฏบตกบกระบวนการบรหารการเปลยนแปลง โดยองคกรตองใหความร ความเขาใจแกสมาชกเกยวกบหลกการและวธการสรางชมชนนกปฏบตเพอใชเปนเครองมอหรอกจกรรมแลกเปลยนเรยนรเกยวกบความรทง 2 ประเภท คอ ความรชดแจง (Explicit knowledge) และความรทฝงอยในคน (Tacit knowledge)

ภาพประกอบ 7 แสดง ชมชนนกปฏบตกบกระบวนการบรหารจดการเปลยนแปลง (ทมา: ส านกงาน ก.พ.ร. และสถาบนเพมผลผลตแหงชาต, 2549) จากภาพประกอบท 7 ท าใหมองเหนวาชมชนนกปฏบตเปนเครองมอหรอกจกรรมแลกเปลยนเรยนร ซงเปนสวนหนงทมความส าคญตอกระบวนการจดการความร และกระบวนการบรหารจดการเปลยนแปลงในองคกร ซงชวยท าใหองคกรเกดการถายทอดความรไดอยางม ประสทธผล และชวยท าใหคนในองคกรท างานอยางมประสทธภาพ

3.8 ประเภทของสมาชกในชมชนนกปฏบต

บรชย ศรมหาสาคร และ พดชา กวางทอง (2552) ไดแบงประเภทของ

กระบวนการ

และเครองมอ

(Process & Tools)

การเรยนร

(Learning)

การสอสาร

(Communication)

การวดผล

(Measurements)

การยกยองชมเชย

และการใหรางวล

(Recognition and Reward) เปาหมาย

(Desired State)

การเตรยมการและ

ปรบเปลยนพฤตกรรม

(Transition and Behavior

43

สมาชกและบทบาทหนาทในชมชนนกปฏบต ดงน

(1) สมาชกในชมชนนกปฏบต ประกอบดวย (1.1) Sponsor

1) เปนผบรหารระดบกลาง-สง 2) ใหทศทาง แนวคด 3) สนบสนนทรพยากร 4) สรางการยอมรบ สอสาร 5) สรางแรงจงใจ

(1.2) Facilitator 1) เปนสมาชก 2) วางแผน และจดการ 3) Facilitate การแลกเปลยนความรในชมชนนกปฏบต 4) ชวยเหลอดานเทคนค 5) ประสานกบคนนอกชมชนนกปฏบต และองคกร 6) ประเมนผลและสอสารความส าเรจของชมชนนกปฏบต

(1.3) Community historian หรอ Knowledge banker หรอ Secretary 1) เปนสมาชก 2) บนทก รวบรวมขอมลของกลม 3) ท าฐานขอมล / ความรทไดจากกลม

(1.4) Member 1) เปนสมาชก 2) รวมก าหนด คดเลอกหวขอ 3) รวมแลกเปลยนเรยนร 4) รวมประชมแสดงความคดเหน 5) สอสารภายในกลม 6) ประสานกบภายนอก

(2). การแบงบทบาทหนาทของสมาชกชมชนนกปฏบต การแบงบทบาทหนาทของสมาชกชมชนนกปฏบตเปนสงส าคญ ทจะท าใหองคกรบรรลเปาหมายวสยทศนในการจดการความร ซงแตละคนจะมบทบาททส าคญตางๆ ดงน

44

(2.1) คณอ านวย สถาบนสงเสรมการจดการเรยนรเพอสงคม (สคส.) เรยก “คณอ านวย” (Facilitator แปลวา ผชวยใหสะดวกขน) ซงเปนผอ านวยความสะดวกในการจดการความร สวนโนนากะ เรยกวา knowledge activist แปลวา “ผเสรมพลงความร” และ ศ.นพ. ประเวศ วะส เรยกคณอ านวยวา “ชางเชอม” ท าหนาทเชอมโยงให คนพรอมให และ คนใฝร ไดมาแลกเปลยนเรยนรรวมกน เพอน าความรไปใชในการแกปญหา และน าไปใชในการพฒนางาน บทบาทหนาทของคณอ านวย มดงน

1) เปนประธานด าเนนการ เพอใหเกดการแลกเปลยนเรยนรภายในกลม เพอเปดโอกาสใหทกคนไดเลาเรองของตนเองอยางทวถง และเหมาะสมกบเวลา

2) เปนตว Catalyst ชวยเรงปฏกรยาของการแลกเปลยนเรยนรภายใน ชมชนนกปฏบตใหด าเนนไปอยางกระตอรอรนสนกสนาน และมชวตชวา

3) เปนผต งค าถาม จดประกายความคดใหสมาชกในกลม ไดชวยกนตง ค าถามตางๆ ถามผเลาเรอง (คณกจ) เพอชวยกนลวงความรหรอความลบ (Tacit knowledge) ทซอนเรนในตวคณกจ ใหมากทสด

4) เปนผสรางบรรยากาศ ใหเออตอการแลกเปลยนเรยนรของสมาชก ภายในกลม

5) เปนผเสรมพลงความร 6) เปนผบรหารเวลา ในการเลาเรองของคณกจ จะตองมการก าหนด

เวลาไมใหนอยเกนไป หรอมากเกนไปจนยดยาว (2.2) คณลขต คณลขต เปนเลขานการกลม มหนาทจดความรตางๆทได

จากการเลาเรองของคณกจ บทบาทหนาทของคณกจตองจดบนทก มดงน 1) เรองเลาเราพลง (Story telling) หรอ สรปประเดนส าคญของเรองเลา 2) ขมความร (Knowledge assets) ทสมาชกชวยกนสกดมาจากเรองเลา

วา ความรหรอปจจยอะไรบาง ทท าใหงานนน ประสบความส าเรจ 3) แกนความร (Core competence) ทสรปไดจากขมความร 4) กลยทธ (Tactic) ทใชในการท างาน 5) กฎระเบยบ/แนวคดทฤษฏ (Theory) ทเกยวของกบการท างาน

ในเรองนน 6) เรองอนตามทสมาชกชมชนนกปฏบตไดตกลงกน

(2.3) คณกจ เปนค าทเรยกกนในภาษาไทย สวนค าศพททใชในวชาการ จดการความร ม 3 ค า คอ Knowledge practitioner เปนผประกอบอาชพทใชความรและทกษะ

45

Knowledge worker เปนผปฏบตงานททรงความร และ Knowledge person เปนบคคลแหงการเรยนร คณกจ คอ ผทมหนาทเลาเรองประสบการณความส าเรจในการท างานของตนเอง (Tacit knowledge) ใหสมาชกในกลมฟง เพอใหเกดการแลกเปลยนเรยนรระหวางกน และตองชวยกนตความ หรอสกดขมความรจากประสบการณในเรองเลา เพอใหคณลขตจดบนทก

(2.4) คณเสนอ คอ บคคลทออกมาเลาเรองทดทสดของกลม เพอแลกเปลยน เรยนรกนในทประชมใหญ บทบาทหนาทของคณเสนอ มดงน

1) เปนผน าเสนอเรองเลาเราพลง คณเสนอมหนาทเลาเรอง Best practices ของกลม ในทประชมใหญ เจาของเรองเลาทเปน Best practices ของกลม มกจะไดรบเลอกใหเปนคณเสนอมเพราะมประสบการณตรงเกยวกบเรองนน จงน าเสนอเรองเลาและสามารถตอบขอซกถามตาง ๆ ของสมาชกไดดกวาผอน

2) ตองมทกษะการเลาเรองใหผฟงสนใจ 3) มทกษะการเราความสนใจของผฟง

(2.5) คณประสาน คอ ผทท าหนาทตดตอประสานงานเครอขายจดการความร ภายในหนวยงานหรอระหวางหนวยงานใหคนไดมโอกาสมาแลกเปลยนเรยนรรวมกนคณประสาน จงเปนเจาภาพในการจดงาน KM Day หรอ กจกรรมชมชนนกปฏบตในกรณวงการศกษา คณประสานอาจจะเปนส านกงานเขตพนทการศกษา หรอศนยเครอขายสถานศกษา เปนตน บทบาทหนาทของคณประสาน มดงน

1) จดใหมการตกลงรวมกนของการจดการความร 2) จดท าก าหนดการจดกจกรรมของเครอขาย 3) อ านวยความสะดวกในเรองตางๆ ใหกบสมาชก

(2.6) คณวศาสตร คอ บคคลทมความรความเชยวชาญดานคอมพวเตอร สามารถออกแบบและจดด าเนนการระบบไอทใหเหมาะสมกบการจดการความร บทบาทหนาท ของคณวศาสตร มดงน

1) ชวยออกแบบระบบไอท ใหเหมาะสมกบความตองการของสมาชก ชมชนนกปฏบต

2) ชวยถายทอดความรการใชระบบไอท ใหกบสมาชกใน CoP โดยเฉพาะคณลขตเพอเพมขดความสามารถในการดแลคลงความร (Knowledge assets database) ใหทนสมยกบการสรางความรขนใหมภายในองคกร 3) ด าเนนการปรบปรงพฒนาระบบไอท ใหเหมาะสมกบการใชงานอยตลอดเวลา

46

(2.7) วทยากรประจ ากลม เปนพเลยงคอยใหความชวยเหลอกลมทยงไม เขาใจในบทบาทตางๆ เชน คณกจ นกไมออกวา จะเลาเรองอะไร อยางไร วทยากรประจ ากลมตองอธบายใหคณกจเขาใจ บทบาทหนาทของวทยากรประจ ากลม มดงน

1) เปนพเลยงใหค าปรกษาแนะน า 2) เปนผเชยวชาญรวมแลกเปลยนเรยนรกบสมาชก 3) เปนผสรางบรรยากาศแหงการเรยนร 4) ใหขอมลปอนกลบแกสมาชก 5) ตรวจสอบความถกตองขององคความร

(2.8) คณเออ มชอเตมวา คณเออระบบ (Chief knowledge officer: CKO) เปนผบรหารระดบสงขององคกร ซงท าหนาทจดการระบบของการจดการความรขององคกร บทบาทหนาทของคณเออ มดงน

1) ประสานความรวมมอกบคณอ านวย 2) สนบสนนการจดการความรในทกสวนขององคกร

3.9 ความสมพนธระหวางชมชนนกปฏบต การจดการความร และเทคโนโลย

บรชย ศรมหาสาคร และ พดชา กวางทอง (2552) ไดกลาวถงความสมพนธของ ชมชนนกปฏบต กระบวนการจดการความร และเทคโนโลย ดงน

ชมชนนกปฏบต เปนโครงสรางทางสงคมในการจดการความร สวนการจดการความรเปนกระบวนการทชมชนนกปฏบตน าไปใช ซงมความหลากหลายแลวแตทฤษฏ เชน เกลยวความรของ Nonaka & Takuchi เปนตน ในมมมองนการจดการความรจะเปนสวนหนง หรอ เปนสวนยอยทอยในชมชนนกปฏบต แตถาเปนอกมมมองหนง ซงกลบกนชมชนนกปฏบตจะเปนสวนยอยของการจดการความรเพราะชมชนนกปฏบตเปนเครองมออยางหนงทใชจดการความร (KM tool) และเทคโนโลย เปนเครองอ านวยความสะดวกในการจดการความรเรมจากการวเคราะหและคนหาใหพบกอนวา โดเมนความรใดทส าคญตอทศทางการด าเนนงานขององคกรแลวจงพฒนาชมชนนกปฏบตขนครอบโดเมนความรเหลานน จากนนจงออกแบบและสอนใหชมชนนกปฏบตรถงวธการจดการความรในรปแบบตางๆ และทายสดจงคอยคนหาเทคโนโลยตางๆ ทเหมาะสมกบแตละขนตอนของการจดการความร เชน ในขนของการแลกเปลยนความร มเทคโนโลยหลายรป แบบทสามารถน ามาใชเสรมการแลกเปลยนความรได เชน Chat, Forums เปนตน แตส าหรบชมชนผบรหารระดบสงแลว การใชเทคโนโลย Chat อาจไมเหมาะสมเทากบการใช Forums มหลาย

47

องคกรมองการจดการความรเปนเรองของเทคโนโลย โดยองคกรเหลานจะ เรมตนจากการเลอกซอหรอสรางเทคโนโลยทล าเลศ แลวด าเนนการจดการความรตามฟงกชนและเครองมอทมาพรอมกบซอฟตแวรเหลานน ซงแนนอนวา ผลลพธทไดยอมไมดเทาทควร จนในทสดองคกรเหลานกจะหนมาพฒนาชมชนนกปฏบตตามกรอบการจดการความรแบบเดมทไดพฒนาขนบนพนฐานของเทคโนโลยจงไมนาแปลกใจทชมชนนกปฏบตในองคกรเหลานจงดปราศจากชวต และไมสามารถบรรลศกยภาพสงสดอยางทควรจะเปน

ภาพประกอบ 8 แสดงความสมพนธของ CoP – KM – เทคโนโลย (ทมา: พลลาภ อทยเลศอรณ, 2547)

3.10. ประโยชนของชมชนนกปฏบต

บรชย ศรมหาสาคร และ พดชา กวางทอง (2552) ไดกลาวถงประโยชนของชมชนนกปฏบต มทงในระยะสนและระยะยาว ดงตอไปน

(1) ประโยชนของชมชนนกปฏบตในระยะสน (1.1) เปนเวทของการแกปญหา ระดมสมอง (1.2) ไดแนวคดทหลากหลายจากกลม (1.3) ไดขอมลมากขนในการตดสนใจ (1.4) หาทางออกหรอค าตอบทรวดเรว (1.5) ลดระยะเวลา และการลงทน (1.6) เกดความรวมมอ และการประสานงานระหวางหนวยงาน (1.7) เปนชองทางในการเขาหาผเชยวชาญ (1.8) มความมนใจในการเขาถง และแกปญหา

48

(1.9) มความผกพนในการเปนสวนหนงของกลม (1.10) มความสนกทไดอยกบเพอนรวมงาน

(2) ประโยชนของชมชนนกปฏบตในระยะยาว (2.1) เสรมสรางวฒนธรรมการแลกเปลยนเรยนรขององคกร (2.2) เกดความสามารถทไมคาดการณไว (2.3) วเคราะหความแตกตาง และตงเปาหมายการปรบปรงไดอยางม

ประสทธภาพ (2.4) เปนแหลงรวบรวมและเผยแพรวธปฏบตทเปนเลศ (2.5) เกดโอกาสพฒนาองคกรอยางกาวกระโดด (2.6) เปนเครอขายของกลมวชาชพ (2.7) ท าชอเสยงในวชาชพเพมขน (2.8) ไดรบผลตอบแทนจากการจางงานสงขน (2.9) ชวยรกษาคนเกงใหอยกบองคกร

4. เอกสารทเกยวของกบเครอขายอนเทอรเนต

4.1. ความหมายของอนเทอรเนต

กดานนท มลทอง (2548) ไดใหความหมายของเครอขายอนเทอรเนตวา เปน โครงสรางพนฐานของเครอขายขนาดใหญ เรยกวา เครอขายของเครอขาย ทรวมและเชอมตอเครอขายทวโลกจ านวนมากมายมหาศาลเขาดวยกน เพอสรางเปนเครอขายใหคอมพวเตอรทวโลกสามารถตดตอกนไดตราบเทาทคอมพวเตอรเหลานนยงเชอมตออยบนอนเทอรเนตเพอการใชงานในลกษณะตางๆ

กลสรา ใครครวญ (2550) ไดกลาวถงอนเทอรเนตวา ระบบอนเทอรเนตจะเรยก www (World Wide Web) วาเครอขายแมงมม เปนขอมลทสามารถเชอมโยงกนได ท าใหเกดการสอสารสงจดหมายเชอมโยงระหวางผรบและผสงสารในระบบอนเทอรเนตทมอยท วโลกเหมอนกบใยแมงมม วทยา เรองพรวสทธ (2539) กลาวถงระบบอนเทอรเนต เวลดไวดเวบ (World Wide Web: www) เปนระบบการสอสารดานขอมลขาวสารแบบใยแมงมม (Web) โดยการเชอมโยงและโอนถายขอมลเวลดไวดเวบเซรฟเวอร (WWW Server) ขอมลดงกลาวเปนไดทงขอมลชนด

49

ขอความ รปภาพ และเสยง สรป อนเทอรเนต หมายถง เครอขายคอมพวเตอรขนาดใหญทครอบคลมไปทวโลก มการเชอมโยงขอมลกนระหวางผรบและผสงสารทงขอมลชนดขอความ รปภาพ และเสยง สามารถตดตอกนไดตราบเทาทคอมพวเตอรเหลานนยงเชอมตออยบนอนเทอรเนตเพอการใชงานในลกษณะตางๆ

4.2. ความส าคญของอนเทอรเนต

โลกปจจบนก าลงตนตวและใหความส าคญกบเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารเปนอยางมากเพอการจดเกบ ประมวล และสบคนสารสนเทศดวยวธการทางอเลกทรอนกสเครองมอส าคญอยางหนงทใชในไอซท คอ คอมพวเตอรและอปกรณโทรคมนาคมการสอสารความเรวสง เชน ดาวเทยม และเสนใยน าแสง เพอการตดตอในเครอขายทครอบคลมทวไปใหไดสารสนเทศในชวพรบตา ดวยเหตนจงท าใหอนเทอรเนตเขามามบทบาทส าคญยงในยคไอซท ทงนเนองจากอนเทอรเนตเปนเครอขายทครอบคลมเครอขายทงหมดทวโลกเขาไวเปนเครอขายเดยวกน ภายในอนเทอรเนตจะประกอบดวยเครอขายยอยจ านวนมากทกระจายอยท วโลกทงในทวปอเมรกาเหนอ อเมรกาใต ยโรป เอเชย ออสเตรเลย แอฟรกา และแอนตารกตกา โดยทเครอขายยอยเหลานจะเชอมเขาดวยกนภายใตเกณฑวธในการตดตอทเปนมาตรฐานเดยวกน การใชอนเทอรเนตท าใหวถชวตเราทนสมยและทนเหตการณอยเสมอ เนองจากอนเทอรเนตจะมการเสนอขอมลขาวสารในปจจบนทเกดขนใหผใชทราบความเปลยนแปลงทกวน สารสนเทศทเสนอบนอนเทอรเนตจะมมากมายหลายรปแบบเพอสนองความสนใจและความตองการของผใชทกกลมทกอาชพ สามารถคนหาขอมลไดทกททกเวลาทงขอมลในไทยและตางประเทศไมตองเสยเวลาเดนทางไปคนควาในหองสมด 4.3 เวลาของการเรยนการสอนบนอนเทอรเนต

การใชอนเทอรเนตสามารถท าไดทกททกเวลา ทงนเพราะการท างานในอนเทอรเนตแบงออกไดเปนเวลาของการสอสาร 2 ลกษณะใหญ คอ (1) การเรยนการสอนแบบประสานเวลา จะใชการสอสารออนไลนเพอใหผสอนและผเรยนสามารถตดตอถงกนไดพรอมกนในเวลาเดยวกน โดยแตละฝายจะนงอยหนาจอคอมพวเตอรและสามารถสอสารกนไดทนท ผสอนและผเรยนอาจนงอยในหองเดยวกนหรออยในสถานทตางกนกได

50

(2) การเรยนการสอนแบบไมประสานเวลา จะสะดวกทงผสอนและผเรยนทสามารถท าการสอนหรอเรยนตางเวลากนไดเนองจากเปนการรบสงเนอหาบทเรยนทไมจ าเปนตองนงอยหนาจอคอมพวเตอรพรอมกน แตผสอนสามารถสงบทเรยนและขาวสารขอมลสารสนเทศไปเกบไวในเครองบรการกอนได เพอทผเรยนจะเรยนจากเวบเพจ บทเรยน หรอเรยกดขอมลตางๆ ไดภายหลง

4.4 การใชงานในอนเทอรเนต

กดานนท มลทอง (2548) ไดกลาวถงการท างานบนอนเทอรเนตทงแบบบนเวบและแบบธรรมดาในมหลากหลายประเภท ดงน

(1) เวลดไวดเวบ (World wide web: WWW) หรอเรยกสนๆ วา “เวบ” เปนการสบคนสารสนเทศทอยในอนเทอรเนตในระบบสอหลายมต โดยคลกทจดเชอมโยงเพอเสนอเวบเพจหรอขอมลสารสนเทศอนๆ ทเกยวของกน การเขาสเวลดไวดเวบจะตองใชโปรแกรมท างาน เชน Internet explorer และ Netscape navigator เปนตน (2) ไปรษณยอเลกทรอนกส (Electronic-mail: e-mail) หรอเรยกสนๆ วา “อเมล” เปนการรบสงขอความผานเครอขายคอมพวเตอร (3) การถายโอนไฟล (File transfer protocol: ftp) เปนการถายโอนไฟลขอมลประเภทตางๆ เชน ไฟลขาว ไฟลภาพ ไฟลเสยง ฯลฯ จากคอมพวเตอรเครองอนดาวนโหลดไวในเครองคอมพวเตอรของเรา (4) กลมอภปรายหรอกลมขาว (Newsgroup) เปนการรวมกลมของผใชอนเทอรเนตทมความสนใจในเรองเดยวกนเพอสงขาวหรออภปรายแลกเปลยนความคดเหนในเรองทสนใจ (5) การสนทนาในเครอขาย (Internet relay chat: IRC) เปนการสนทนาสดทผใชฝายหนงสนทนากบผใชอกฝายหนงโดยมการโตตอบกนทนทแบบประสานเวลาโดยการพมพขอความหรอใชเสยง (6) การประชมบนอนเทอรเนต (Internet conferencing) เปนการสอสารแบบประสานเวลาเชนเดยวกบการสนทนาสดแตจะเปนการประชมทางไกลดวยภาพและเสยงบนจอมอนเตอรของคอมพวเตอรในรปแบบทเรยกวา “Web conference” โดยอาจสอสารเฉพาะบคคลหรอเปนกลมกได

51

(7) สงพมพอเลกทรอนกส (Electronic publisher) หนงสอพมพและนตยสาร ทมการบรรจเนอหาและภาพทลงพมพในสงพมพเหลานนลงในเวบไซตของตนเพอใหผใชอนเทอรเนตไดอานเรองราวตางๆ เชนเดยวกบการอานหนงสอพมพ (8) รายชอสงอเมล (Mailing lists ) เปนการสอสารแบบตางเวลาทจะสงอเมลโดยอตโนมตไปยงบคคลตางๆ ทสมครรบขอมลขาวสารและมชออยในรายการ (9) สมดรายชอ เปนการตรวจหาชอและทอยของผทเราตองการจะตดตอดวยในอนเทอรเนต โปรแกรมในการคนหาทนยมใหกน ไดแก Finger และ Whois (10) การขอเขาใชระบบจากระยะไกล เปนโปรแกรมทใชในอนเทอรเนตเพอขอเขาใชระบบจากระยะไกล (11) การคนหาไฟล เนองจากอนเทอรเนตเปนระบบขนาดใหญทครอบคลมกวางขวางทวโลก โดยมไฟลขอมลตางๆ มากมายหลายลานบรรจอยในระบบเพอใหผใชสามารถสบคนใชงาน ดงนนจงจ าเปนตองมระบบหรอโปรแกรมเพอชวยในการคนหาไฟลไดอยางสะดวกรวดเรว การคนหาไฟลและทรพยากรบนเวบในปจจบนทนยมกนมากเนองจากใชงานไดสะดวก คอ การคนหาหวขอเรองจากแหลงรวบรวมรายชอไฟลบนเวบ ซงเปนการรวบรวมเรองตางๆไวเปนฐานขอมลบนเวบไซตเมอตองการคนหาเรองใดผใชเพยงแตพมพค าส าคญเกยวกบไฟลทตองการคนหาลงไปกจะไดไฟลจ านวนมากมายทเกยวของกบเรองทคนหา

จะเหนไดวาเราสามารถใชอนเทอรเนตไดในทกททกเวลา และหลายลกษณะ สามารถใชเพอการรวมกลมอภปรายทมความสนใจในความรเรองเดยวกน การจดเกบความร การเผยแพรความร และการเรยนรรวมกนระหวางสมาชกในชมชน เหลานเปนตน

5. เอกสารทเกยวของกบสาหรายผมนาง สาหรายผมนางเปนสาหรายทะเลสแดง สกลกราซลาเรย (Gracilaria spp.) ในอาวปตตาน มสองชนด คอ สาหรายผมนางเสนใหญ และสาหรายผมนางเสนเลก ตนมลกษณะเปนพมสง 15-20 เซนตเมตร แตกแขนงเปนเสนกงกานยาว มสน าตาลเขม มองดคลายเสนผม มคณคาทางโภชนาการโดยเปนแหลงของโปรตน แรธาต และวตามนตางๆ และคณสมบตเดน คอ มปรมาณของสารเยอใยคอนขางสง สามารถน ามาใชประโยชนไดนานาประการ เชน ใชบรโภคสด เปนอาหารเลยงหอยเปาฮอ ปมา ปทะเล เปนวตถดบในการผลตวน ใชท าปย ท าผลตภณฑเครองส าอาง และยงใชในทางการแพทย เปนตน (อมม เบญจมะและคณะ, 2549.)

52

5.1 ปจจยทมผลตอการเจรญเตบโตของสาหราย

ปจจยส าคญทมผลตอการเจรญเตบโตและการแพรกระจายของสาหรายสกล กราซลาเรย มหลายประการดงน

(1) อณหภม คอปจจยส าคญในการสรางเมดสและไฟโคบลโปรตน (Phycobiliprotein) เมออณหภมสงขนปรมาณเมดสจะนอยลง ในขณะทอณหภมต าลงปรมาณของไฟโคบลโปรตนสงขน นอกจากนอณหภมยงมผลตอการเจรญเตบโต และการสรางเซลสบพนธของสาหรายกราซลาเรย เมอมแสงมาก อณหภมสงขนสาหรายจะเตบโตและสรางเซลลสบพนธ มากขน ดงนนเราจงมกพบสาหรายชนดนเจรญเตบโตไดด และสรางเซลลสบพนธไดในฤดรอน (Kim, D.H. 1970) อณหภมระดบพอเหมาะส าหรบการเจรญของสาหรายนนอยระหวางชวง 20-28 องศาเซลเซยส และอณหภมทเหมาะส าหรบการงอกของสปอรมากทสด คอ 20 องศาเซลเซยส (ศกดา เถยรในเมอง, 2527) (2) ความเคม สาหรายทะเลสกลกราซลาเรยนสามารถเจรญเตบโดไดด ในแหลงน ากรอยทมระดบความเคม 15-24 ppt แมในชวงฤดฝนและฤดรอน ในแหลงน าทมระดบความเคมต าและสงมาก 8-35 ppt ยงพบอาศยอยและเจรญงอกงามไดดใน pH 8.2-8.7 (บญสง วรกล, 2531) (3) ความเขมแสง ความเขมแสงทเพมขนท าใหการเจรญเตบโตของสาหรายดขน โดยเหนไดจากสาหรายทอยในบรเวณน าตนจะเจรญเตบโตดกวาในน าลก และความเขมแสงมผลตอการสรางเซลลสบพนธ สวนความขนของน าเกดจากมสารแขวนลอยอยในน ามาก พบวาน าทะเลมความขนของน าในฤดฝน และฤดหนาวทมฝนตก ความขนของน าจะท าใหทะเลมความโปรงแสงนอย สาหรายทเจรญอยในบรเวณน าขน หรอบรเวณปากแมน าอนจะมอตราการเจรญต ากวาสาหรายทเจรญอยในบรเวณทน าทะเลมความโปรงแสงมาก (ศกดา เถยรในเมอง, 2527) (4) ชวงการไดรบแสง ปรมาณผลผลตของสาหรายขนอยกบชวงของการไดรบแสง ซงสมพนธกบฤดกาล และปรมาณสารอาหารทละลายในน า (อาภรณ เทพพานช ,2545 ) (5) สงทยดเกาะ ทยดเกาะของสาหรายไดแก กอนกรวด เปลอกหอย และโคลน ซงมอทธพลตอการแพรกระจายของสาหรายเปนอยางมาก บรเวณทมกอนกรวดกระจายอยมากจะพบวาสาหรายผมนางสามารถแพรกระจายไดเปนอยางด (บญสง วรกล และววรรธน สงหทวศกด, 2531) (6) คลนลม สาหรายผมนางจะเจรญเตบโตไดดในบรเวณคลนลมสงบ น าไหลเวยนพอเหมาะ ไมชอบคลนลมแรง (อาภรณ เทพพานช ,2545 )

53

(7) ความลกของน า สาหรายจะเจรญเตบโตไดดในชวงทมความลก ของน า 0.5-1.0 เมตร ซงมสวนเกยวของกบความเขมของแสงทสาหรายไดรบ (อาภรณ เทพพานช, 2545 )

(8) สารอาหาร สาหรายตองดดซมสารอาหารตางๆ ทมอยในน าเพอ น าไปใชประโยชนในการเจรญเตบโต ดงนน ในชวงทสาหรายเจรญเตบโตไดด เมอตรวจสอบคณภาพแหลงน าจะพบสารประกอบไนโตรเจนและฟอสฟอรสต าสด เปนตน (อาภรณ เทพพานช, 2545 ) (9) ศตรของสาหรายมทงพชและสตวน าบางชนด โดยเฉพาะสาหราย สเขยว เมออยรวมกนจะเกดการแยงสารอาหาร หรอบางชนดอาจปลอยสารยบย งการเจรญเตบโต เพอยบย งการสงเคราะหแสง เชน การสงเคราะหแสงของ Gracilaria จะลดลงเมอยรวมกบ Ulva, Enteromorpha, Chaetomopha และ Polysiphonic (ระพพร เรองชวย, 2552) 6. งานวจยทเกยวของ 6.1 งานวจยทเกยวของกบกลยทธ สาโรช เหรยญทอง (2548) ไดวจยเรองกลยทธการพฒนาสงคมของเทศบาลต าบลนครชม อ าเภอเมอง จงหวดก าแพงเพชร พบวา กลยทธการพฒนาสงคมของเทศบาลต าบลนครชมประกอบดวย 1. กลยทธดานการพฒนาคณภาพคนและการคมครองทางสงคม มรายละเอยดดงน 1) การสงเสรมสนบสนนอาชพ การยกระดบฝมอ และการสรางผประกอบการ 2) ใหการสนบสนน คมครองดแลสวสดการแกคนยากจน และผดอยโอกาสใหสามารถเขาถงการบรการพนฐาน 3) การอนรกษและเสรมสรางเอกลกษณของทองถน โดยการพฒนาศลปวฒนธรรม แหลงทองเทยวทางประวตศาสตร ภมปญญาทองถน ประเพณทสบทอดในทองถน 2. กลยทธดานการปรบโครงสรางการพฒนาชนบทและเมองอยางย งยน มรายละเอยดดงน 1) การกระตนสงเสรมใหประชาชนเขามามสวนรวมในการบรหารจดการแกไขปญหาและพฒนาทองถนดวยตนเอง 2) สงเสรมการรวมกลม การท างานเปนทม การจดตงเครอขายในการท างานในแตละดาน 3) การพฒนาเศรษฐกจฐานราก สนบสนนการพฒนาอาชพรายบคคลสงเสรมการรวมกลมทางเศรษฐกจ 3. กลยทธดานการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม มรายละเอยดดงน 1) การสงเสรมและพฒนาใหเปนแหลงทองเทยวทางประวตศาสตร และการทองเทยวเชงอนรกษ 2) ใหความรประชาชน กระตนสรางจตส านกใหเหนความส าคญ รและเขาใจพรอมทงสามารถ

54

เผยแพรขอมลทางประวตศาสตร สถานทส าคญ วฒนธรรม ประเพณทสบทอดกนมาใหแกนกทองเทยวได 3) การพฒนาชมชนเมองใหเปนชมชนนาอย โดยการใหความรแกผน าชมชน การสนบสนนงบประมาณในการจดการสภาพแวดลอมใหเหมาะสม

ประสทธ พฒนสทธชวน (2548) ไดวจยเรอง การพฒนากลยทธการแกไขปญหา

ความขดแยงในชมชนของผใหญบานในพนทอ าเภอปาศลาทอง จงหวดก าแพงเพชร พบวา กลยทธ

การแกปญหา โดยการประชมชแจงราษฎรเพอชแจงและหาขอยตในทประชม (รอยละ 66.67) เรยก

คกรณทงสองฝายมาพบเพอเจรจาไกลเกลยแกไขปญหา (รอยละ 54.17) รายงานใหนายอ าเภอแกไข

ปญหา (รอยละ 45.83) แนะน าใหราษฎรรองเรยนตอหนวยงานตนสงกด (รอยละ 37.50) การมอบ

บคคลทคกรณเคารพนบถอไปชวยไกลเกลย (รอยละ 20.83) และใหคกรณไปพบกบหนวยงานท

รบผดชอบเพอท าการรงวดแนวเขต (รอยละ 66.67)

อนทน สายแวว (2550) ไดวจยเรอง การพฒนากลยทธการจดการปาชมชน ปาโกชวย หมท10 ต าบลแมก อ าเภอแมสอด จงหวดตาก พบวา ผลการพฒนากลยทธการจดการปาชมชนปาโกชวย ม 4 ดาน คอ 1. กลยทธดานการดแลปาชมชน ไดแก จดการฝกอบรมใหความรแกชมชน อยางตอเนองในเรองการดแลรกษาปาอยางถกตอง จดตงกลมผตรวจตราปาชมชนเพอแบงพนทดแลและรบผดชอบ จดโครงการฝกอาชพเพอเสรมรายไดใหราษฎรในชมชนเพอปองกนการบกรกปาการออกฎบงคบลงโทษผทบกรกปา โดยก าหนดคาปรบเพอใชเปนกองทนในการบ ารงรกษาปาชมชน จดตงกองทนพทกษปาโดยจดกจกรรมตามประเพณนยมเพอหารายไดและปรบปรงกฏระเบยบของปาชมชนใหมความเครงครด จดตงกลมการปองกนไฟปาในเขตปาชมชนด าเนนการจดท าแนวเขตปาชมชนใหชดเจน สรางการมสวนรวมของคนในชมชน วด โรงเรยน รวมมอกนดแล อนรกษ ฟนฟ และใชประโยชนปาชมชน 2. กลยทธดานการอนรกษปาชมชน ไดแก สงเสรมประเพณการบวชปาเพอกระตนจตส านกของประชาชนในชมชน สรางความรวมมอระหวางราษฎรในพนทและพนทใกลเคยงเพอก าหนดกตกาในการใชปารวมกน ท าประชาคมเพอจดตงคณะกรรมการและก าหนดกฎเกณฑขนมาใหมเพอสรางความเขมแขงใหชมชน จดท าโครงการเพาะกลาไมฟน ไมกนได ไมเศรษฐกจ เพอปลกปาทดแทน และการปลกปาโดยไมตองปลก 3. กลยทธดานการฟนฟปาชมชน ไดแก ตดปายผารณรงคฟนฟสภาพปาชมชน การประชาสมพนธใหความรกบชมชนโดยผานหอกระจายขาวในหมบานเพอสรางจตส านกการรก

55

ปาอยรวมกบปาไดอยางย งยนใหกบชมชน สงเสรมใหนกเรยนเปนตวอยางในการสรางจตส านกใหกบชมชน สรางกลมแกนน าจากพระสงฆ และโรงเรยนเพอเปนผไกลเกลยกรณมความขดแยงกนในชมชน ท าการปลกพชคลมดนและปลกตนไมโตเรวตามแนวรองน าเพอรกษาความชมชนและยดผวดน สงเสรมการปลกปาทดแทน ปลกหญาแฝก ตามไหลเขาและแหลงตนน า ท าการสรางฝายชะลอความชมชนใหกบปาชมชน 4. กลยทธดานการใชประโยชนปาชมชน ไดแก จดท าโครงการพฒนาเปนแหลงอาหารและพชสมนไพรของชมชนโดยตงกลมแมบานเปนผรบผดชอบ ปรบปรงสภาพแวดลอม ของปาใหสวยงามเพอใชเปนสถานทพกผอนลดการบกรกเพอใชท าการเกษตร พฒนาระเบยบขอบงคบของปาชมชนเพอใหมผลบงคบไดจรง สงเสรมการปลกไม 3 อยาง ไดประโยชน 4 อยาง ไดแก ไมฟน ไมกนได ไมเศรษฐกจ ในปาชมชนและพนทวาง และสงเสรมการพฒนาอาชพเกษตรแบบผสมผสานในชมชน

รสสคนธ ทบพร (2556) ไดวจยเรอง กลยทธการจดการความรในโรงเรยนประถมศกษาตามแนวนโยบายของกระทรวงศกษาธการสการเปนประชาคมเศรษฐกจอาเซยน พบวา กลยทธการจดการความรในโรงเรยนฯ ประกอบดวย กลยทธท 1 การพฒนาประสทธภาพการบรหารจดการศกษาทมงเนนตามหลกธรรมาภบาลทรองรบการเขาสประชาคมเศรษฐกจอาเซยนได กลยทธท 2 การพฒนาคณภาพผเรยนใหมความรทสามารถอยรวมในประชาคมเศรษฐกจอาเซยนได กลยทธท 3 การพฒนาการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมคานยมทพงประสงค กลยทธท 4 พฒนาสงเสรมทกภาคสวนเขามามสวนรวมในการจดการศกษา

6.2 งานวจยทเกยวของกบการจดการความร

จารวรรณ รตนโภคา (2551) ไดวจยเรอง การพฒนารปแบบการจดการความร หลกสตรฐานสมรรถนะวชาชพหตถกรรมโดยภมปญญาไทย ผลการวจยพบวา รปแบบการจดการความรหลกสตรฐานสมรรถนะวชาชพหตถกรรมโดยภมปญญาไทยไดพฒนาขน ม 6 รปแบบ คอ (1) รปแบบการจดการความรวชาชพหตถกรรม (2) รปแบบปฏสมพนธการจดการความรวชาหตถกรรม (3) รปแบบการจดการความรในการพฒนาหลกสตรวชาชพหตถกรรม (4) รปแบบ การจดการความรการสรางชดฝกอบรมวชาชพหตถกรรม (5) รปแบบการพฒนาหลกสตรฐานสมรรถนะวชาชพงานเครองถม (6) รปแบบความสมพนธการจดการความรหลกสตรฐานสมรรถนะ

56

ภคณฐ ฌายเนตร (2551)ไดท าการคนควาอสระ เรอง การพฒนาระบบตนแบบ การจดการความรส าหรบฝายงานบรหารโครงขายจงหวดล าปาง บรษท ททแอนดท จ ากด (มหาชน) โดยมวตถประสงคเพอเปนแหลงความรทจ าเปนตองใชในการท างานและเพมประสทธภาพ ขององคกร ซงวธการศกษาม 6 ขนตอน (1) การวางแผนกลยทธการจดการความรขององคกร (2) การศกษากลมเปาหมาย (3) การรวบรวมเอกสารความรตางๆ (4) การออกแบบและพฒนาระบบ (5) การน าไปใชงานและแบงปนความร (6) การประเมนผลเวบไซตระบบตนแบบการจดการความรเพอประเมนความพงพอใจของผใชเกยวกบเวบไซตระบบการจดการความร ผลการศกษา ในภาพรวม พบวา กลมผใชมความรและทกษะในการท างานอยในระดบคอนขางสง และเตมใจ ทจะถายทอดความรของตนเองออกมาหากเปนประโยชนในการพฒนาประสทธภาพของบรษทและจากการประเมนเวบไซตของกลมผใชมความเหนวาอาจจะตองปรบปรงในสวนประกอบทใชดงดดผใชแตกลมผใชยงเลงเหนถงโอกาสวาเปนระบบทมโอกาสประสบความส าเรจ

สธรา ไชยถา (2555) ไดวจยเรอง การสรางรปแบบการจดการความรแบบออนไลน ของขาราชการกรมสนบสนน กองพลทหารราบท 9 ผลการวจยพบวา รปแบบการจดการความรแบบออนไลนส าหรบขาราชการกรมสนบสนนกองพลทหารราบท 9 ประกอบดวย 5 องคประกอบ (1) การแสวงหาความร (2) การสรางความร (3) การจดเกบความรบนเวบไซต

Zheng (2005) ไดท าการศกษาผลกระทบของวฒนธรรม โครงสราง และยทธศาสตรขององคกรทมตอประสทธผลของการจดการความร โดยท าการศกษาจากตวแทนองคกร 301 องคกรใน The Minneapolis-St Poul Twin Cities’ พบวา ตววฒนธรรมองคกร มผลกระทบทางบวกมากทสดของประสทธผลของการจดการความรในเรองของวฒนธรรมขององคกรยทธศาสตร และโครงสรางองคกรเปนประเดนใหญของการศกษาในอนาคต ขอแนะน าวาควรเลอกพนทในการศกษาวจยเพอตรวจสอบยนยนตอไป

Milne and Callahan (2006) ท าการศกษาคณคาทไดจากการสนทนาการจดการความรผานออนไลน หรอ Act KM กบสมาชกของประเทศออสเตรยพบวา Act KM คอชมชน นกปฏบต และเปนเครองมอทสามารถชวยในการเรยนรของสมาชก รวมถงสนบสนนใหเกด การเรยนร สวนบคคล และควรปฏบตเปนประจ าทกเดอน

Khalifa et al. (2008) ศกษาตวส าคญของความไมแนนอนทมผลตอความส าเรจของระบบการจดการความร โดยส ารวจองคกรมากกวา 100 องคกร ในฮองกง พบวา องคกรทใชระบบความรตางๆกน มความเขมแขง และนวตกรรมขององคกรมผลการปฏบตงาน ความเขมแขง

57

ขององคกรมผลเกยวของกบระบบการจดการความร มากกวาวฒนธรรมขององคกร

จากการศกษางานวจยทเกยวของเกยวกบการจดการความร จะเหนวา รปแบบ การจดการความรทเกดขนในองคกร มหลายองคประกอบทแตกตางกนไป ซงในรปแบบดงกลาวมกจะกลาวถง การแสวงหาความร การแลกเปลยนเรยนร และการจดเกบความร เปนองคประกอบหลก กระบวนการจดการความรดงกลาวสามารถสรางความเขมแขงและชวยเหลอองคกรไดด กลมสมาชกในองคทมความรและทกษะมความเตมใจทจะถายทอดความรของตนออกมา เพอเปนการชวยเหลอองคกร

6.3 งานวจยทเกยวของกบชมชนนกปฏบต

สภนดา ปสรนทรค า (2549) ศกษาการพฒนารปแบบการแบงปนความรดานเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารดวยวธการเรยนรแบบรวมมอเพอพฒนาความเปนชมชน นกปฏบตของครในโรงเรยนทเขารวมในโครงการหนงอ าเภอหนงโรงเรยนในฝนของกรงเทพมหานคร ศกษาความคดเหนของครดวยแบบสอบถามจากกลมตวอยางเปนครทปฏบตการสอน อยในภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2548 จ านวน 350 คน และทดลองใชรปแบบการแบงปนความร จากกลมตวอยางเปนครทปฏบตการสอน อยในภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2549 จ านวน 20 คน ผลการศกษาพบวา ครทเขาฝกอบรมดานเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารไมไดน าความรมาแลกเปลยนกบเพอนคร นกเรยนไมสนใจท าแบบฝกหด แบบทดสอบในบทเรยนคอมพวเตอรชวยสอน และครตองสนทนากบเพอนครผานอนเทอรเนตอยางไมเปนทางการ และกลมตวอยาง มคณลกษณะความเปนชมชนนกปฏบตในระดบมาก ในภาพรวมของการประเมนตนเองเกยวกบการแบงปนความรดานเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารดวยวธการเรยนแบบรวมมอเพอพฒนาความเปนชมชนนกปฏบต

เฉลมศร ขจรวงศวฒนา (2553) ท าวจยเชงคณภาพ ศกษาวธการเสรมสราง การจดการความรเพอเปนชมชนนกปฏบตผตดเชอเอดสในภาคตะวนออก : กรณศกษาแบบเจาะจงกลมตวอยางผตดเชอเอชไอว ผปวยเอดส ญาต และผดแลชมรมผตดเชอเอชไอวและผปวยเอดส ใน 3 จงหวดภาคตะวนออก ไดแก จงหวดฉะเชงเทรา ระยอง และจนทบร ผลการวจยพบวา วธการเรยนรการดแลตนเองของผตดเชอเอชไอวและผปวยเอดสเปนการเรยนรแบบผใหญ และมปจจย ทชวยใหเกดการเรยนรคอ (1) บรบทชมชนของผตดเชอเอชไอวและผปวยเอดส (2) การสนบสนนการเรยนรจากพเลยงกลมและการเรยนรดวยการน าตนเอง (3) การมสวนรวมของครอบครวผตดเชอเอชไอวและผปวยเอดสการเสรมสรางการเปนชมชนนกปฏบตของผตดเชอเอชไอวและผปวยเอดส

58

ใชกจกรรมสนทรสนทนาเพอแลกเปลยนเรยนร เนนความเปนองครวมในการด าเนนการชมรมผตดเชอเอชไอว

ศภธดา รกยตธรรมกล (2553) ไดศกษาการน าชมชนนกปฏบตไปใชในแผนกายภาพบ าบดโรงพยาบาลกรงเทพระยอง ผลการศกษา พบวา ชมชนนกปฏบตท าใหเกดองคความร จรง ในการด าเนนกจกรรมการจดการองคความรนนประสบปญหาอปสรรคบาง แตอาศย การปรบเปลยนรปแบบ ปรบแผนงานตามความเหมาะสมตามสถานการณ เชน เพมวาระการประชม ปรบเปลยนการประชมยอย หรอฝกปฏบตตวตอตวหรอกลมยอย ซงผลของการด าเนนกจกรรม พบวา เกดองคความรจรงและมากกวาทคดไว การน าองคความรไปทดลองใชกบผปวย พบวา รอยละ 80 สามารถปฏบตใหการรกษาเกดผลส าเรจไดจรง และผปวยพอใจ

จนดา คณสมบต (2555) ไดวจยเรอง การพฒนารปแบบเพอสงเสรมการจดการความรของชมชนนกปฏบต ผลการศกษา พบวา ประสทธผลของการพฒนารปแบบเพอการสงเสรมการจดการความรของชมชนนกปฏบต ไดแก (1) การจดกจกรรมการแลกเปลยนเรยนรจ านวน 14 ครง (2) เอกสารทรวบรวมจากการแลกเปลยนเรยนร จ านวน16 เรอง (3) คมอการดแลแผลจ านวน 1 เลม (4) เรองเลาเกยวกบวธปฏบตทดและงานวจย จ านวน 15 เรอง (5) รายงานการประชม ของชมชนนกปฏบตจ านวน 9 ครง และ (6) มการน าความรทไดไปใชในการปฏบตงานในหอผปวย

Hauck (2005) ไดศกษาความสมพนธระหวางปจจยบคคลและองคกรในการใชเทคโนโลยการแบงปนความร (Knowledge sharing technology) และผลทไดรบขององคกรไดน าเสนอ 2 รปแบบการแบงปนความร คอ (1) การท านายผลทไดจากการใชเทคโนโลยแบงปนความร (2) การคนหาปจจยบคคลและองคกรทสมพนธกบเทคโนโลยการแบงปนความร

Loyarte and Rivera (2007) ไดศกษาชมชนนกปฏบตแบบอยางส าหรบการเพาะสรางปญญา โดยศกษา 15 องคกรทมประสบการณจรงกบ CoPs ในประเทศสเปน รวมถงศกษาแบบอยาง CoPs พบวา แบบอยางสามารถเปนแนวทางส าหรบการสรางเพอใหเกดปญญาในองคกร และจากประสบการณขององคกรเหลาน กระบวนการเพาะปญญาจากเครองมอททรงพลงมาก กบผลส าเรจทไดรบซงแตละประเภทของแตละองคกรเกดแรงจงใจขององคกรตางๆกน

Usoro (2007) ไดท าการศกษาเรองราวไววางใจหรอเชอใจของบคคล โดยผานกระบวนการแลกเปลยนเรยนรอยางเปดใจเกยวกบการดแลลกคา เพอใหเกดชมชนนกปฏบต (CoP) ในองคกรทงนผวจยเนนหลกการ 3 ประการ คอ ความสามารถในตนเอง การมคณธรรม ความซอสตย และการมเมตตาธรรมพรอมบ าเพญประโยชนใหแกผอน

59

Klein (2008) ศกษาทศทางในการวจย โดยใชการแลกเปลยนเรยนรซงเปนการศกษาทเนนใหเหนถงความส าคญของการใชความร ทมความรฝงอยในคน (Tacit knowledge) และความรทชดแจง (Explicit knowledge) ซงความรทชดแจงสามารถศกษาไดจากเอกสารทปรากฏ แตความรทฝงอยในคนเปนความรทศกษาไดยากกวา ในการศกษาวจยนจะเนนใหดงความรแบบ Tacit knowledge โดยใหเลาเรองทเปนผลงานทส าคญในชวตผานนทานประสบการณ (Storytelling) ซงการวจยพบวา การใชวธดงกลาวท าใหเกดการสอสารในชมชนมากขน เปนหนทางใหเกดชมชนนกปฏบต (CoP) สามารถดแลและแลกเปลยนเรยนรกนในดานตางๆ เชน ดานสขภาพของชมชนได

จากการศกษางานวจยทเกยวของกบชมชนนกปฏบต จะเหนวา ชมชนนกปฏบตเปนเครองมอส าคญทชวยใหสมาชกไดแลกเปลยนเรยนร อาจใชการเลาเรอง (Story telling) เพอทจะถายทอดประสบการณทประสบความส าเรจของตนออกมา ซงประสบการณนนจะท าใหเกดการเรยนรของสมาชก รวมถงสนบสนนใหเกดการเรยนรสวนบคคล และเกดการสอสาร ในชมชนมากขน และตองอาศยปจจยดานตางๆเพอเอออ านวยในการเรยนร เชน ดานบรบทชมชน การสนบสนนใหเกดการเรยนร และการมสวนรวมของกลมสมาชก เปนตน 6.4 งานวจยทเกยวของกบเครอขายอนเทอรเนต

ศศธร กนษฐสวสด (2553) ไดท าการศกษาผลการจดการเรยนรโดยใชชดฝกอบรมสออเลกทรอนกส ผานระบบอนเทอรเนตวชาคอมพวเตอร เรองการใชงานโปรแกรมค านวณ 2007 ส าหรบนกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพ ผลการศกษาพบวา 1) ประสทธภาพของชดฝกอบรมสออเลกทรอนกสผานระบบอนเทอรเนตมประสทธภาพสงกวาเกณฑ 80/80 2) ผลสมฤทธทางการเรยนหลงการใชชดฝกอบรมสออเลกทรอนกสผานระบบอนเทอรเนตสงกวากอนใชชดฝกอบรมสออเลกทรอนกสผานระบบอนเทอรเนตอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 3) ผลสมฤทธทางการเรยนโดยชดฝกอบรมสออเลกทรอนกสผานระบบอนเทอรเนตสงกวาการจดการเรยนรแบบปกต อยางมนยส าคญท .05 4) ประเมนความพงพอใจของผเรยนทเขาชดฝกอบรมสออเลกทรอนกส ผานระบบอนเทอรเนต โดยภาพรวมอยในระดบสงเมอพจารณาเปนรายดานพบวาอยในระดบมากทกดาน

บญรอด วงษสวาท (2550) ท าการศกษาผลการใชเครอขายอนเทอรเนตในการจดการเรยนรวชาเคม เรองสมบตตามตารางธาต ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 โรงเรยน พรมานสรณจงหวดเพชรบรพบวา มประสทธภาพ 78.00/79.67 กลมทดลองมผลการเรยนรสงกวา

60

กลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 และบทเรยนดงกลาวนาสนใจ เหมาะสม มประโยชนส าหรบการเรยนดวยตนเอง

ช านาญพงษ เหลาสะพาน (2555) ไดท าการศกษาการพฒนาแหลงเรยนร ผานเครอขายอนเทอรเนต กรณศกษาชมชนเศรษฐกจพอเพยงบานดอนมน ต าบลขามเรยง อ าเภอกนทรวชย จงหวดมหาสารคาม ผลการวจยพบวา คณภาพเวบไซตแหลงการเรยนรชมชนเศรษฐกจพอเพยงบานดอนมน อยในระดบมากทสด ( x = 4.51 และ S.D.=0.62 ) คณภาพสอน าเสนอ องคความรของแหลงการเรยนรผานเครอขายอนเทอรเนตชมชนเศรษฐกจพอเพยงบานดอนมน อยในระดบมากทสด ( x = 4.96 และ S.D.=0.20 ) และความพงพอใจของผใชงานแหลงการเรยนรผานเครอขายอนเทอรเนตชมชนเศรษฐกจพอเพยงบานดอนมนอยในระดบพงพอใจมาก ( x = 4.92 และ S.D.=0.27)

LaRoe (1995) ไดศกษาการเปลยนแปลงหลกสตรเชงปฏบตการโดยใชกลมตวอยางจากนกศกษา ชนปท 1-3 ของมหาวทยาลยมสซร ผลการศกษาพบวา การน าอนเทอรเนต เขามาใชในการจดกจกรรมการเรยนการสอน ท าใหการเรยนการสอนมประสทธภาพมากขน

Well & Daniel (1995) ไดท าการวจยเกยวกบบทบาทของครในการใชอนเทอรเนต เพอเพมทกษะเกยวกบการใชคอมพวเตอรเพอการศกษา จากการออกแบบแนวความคดของมหาวทยาลยเวอรจเนย ภาคตะวนตก โดยมการประเมนผล 7 ขนตอนดวยกนส าหรบผทเขารวมโครงการ โดยการทดสอบทศนคตของนกศกษาเกยวกบอนเทอรเนตหลงจากเขารวมโครงการนเปรยบเทยบกบกอนเขารวมโครงการ ผลการวจยออกมาไมชดเจนวานกเรยนมความคดเหนแตกตางกนและการวจยในครงนยงพบวาเพศหญงสนใจทจะเพมทกษะ และความรทางดานคอมพวเตอรของตนเองมากขน และอนเทอรเนตยงสงผลตอการเรยนการสอนใหมประสทธภาพยงขน

Nada and Linda (2000) ไดศกษาถงการออกแบบการพฒนาการน าไปใชและ การประเมนผลระดบมธยมศกษาโดยการใชการสอนผานบทเรยนบนเครอขายอนเทอรเนต โดยมวตถประสงคเพอจดเตรยมค าแนะน า หลกการของบทเรยนชวยสอนผานระบบเครอขายอนเทอรเนต และบทบาทในการสรางสรรคสงแวดลอมส าหรบการเรยนรในการทจะน าเอาไปใช ในการจดการแหลงทรพยากรในระบบอนเทอรเนต ผลการวจยพบวามปจจยอย 2 ปจจยทสงผลตอการพฒนาการประเมนการทดลองใชคอ ความสามารถของผเรยนในการบรรลวตถประสงคการเรยน และประสทธภาพของสอการสอนจะสงผลตอจดมงหมายของการเรยน

61

จากการศกษางานวจยทเกยวของกบเครอขายอนเทอรเนตจะเหนวา เครอขาย อนเทอรเนต มบทบาททชวยเออใหการจดการเรยนรมประสทธภาพมากขน ดงดด และกระตนความสนใจตอผเรยน สามารถเรยนรไดทกททกเวลาทมอนเทอรเนต

6.5 งานวจยทเกยวของกบสาหรายผมนาง

สชาต วเชยรสรรค (2512) กลาวถงลกษณะรปรางของสาหรายผมนาง คอมรปรางเปนเสนยาวปลายเรยน เลก คลายกบเสนผมของสตร หรอแหของมา สาหรายผมนางขนเปนกอๆ มกงแขนงทแตกแยกทวล าตน สาหรายผมนางยดเกาะตดแนนอยกบเปลอกหอย หรไมกตดอยตามกอนหน ขนาดของโคนล าตนมขนาดเลกกวากงแขนงทเปนสาขา แหลงก าเนนของสาหรายผมนาง เจรญงอกงามตามชายฝงทะเลทมสภาพทตนระดบน าลกประมาณ 1-6 เมตร สภาพของน ามความเคมในระดบสงตลอดป ถาฝนตกหนกจะเรมลดนอยลง

ศกดา เถยรในเมอง (2527) กลาววา อณภมระดบพอเหมาะส าหรบการเจรญเตบโตของ Gracilaria spp. นนอยระหวาง 20-28 องศาเซลเซยส และอณหภมทเหมาะสมกบการงอก ของสปอรมากทสด คอ 20 องศาเซลเซยส

สรภร วรวานช (2544) ไดวจยเรอง การวเคราะหคณคาอาหารของสาหรายผมนาง กราซลาเรย ฟชเชอไร (Gracilaria fisheri) บรเวณทะเลสาบสงขลาตอนนอก ผลการวจยพบวา สภาพนเวศวทยา โดยวเคราะหน าทะเล ณ จดเกบสาหรายผมนาง กราซลาเรย ฟชเชอไร ในชวง ฤดฝนน าลกเฉลย 0.88 เมตร ฤดรอน เฉลย 0.71 เมตร อณหภมของน าในฤดฝนเฉลย 30.58 องศาเซลเซยส ฤดรอนเฉลย 31.37 องศาเซลเซยส ความเปนกรด-ดาง (pH) ของน าฤดฝนเฉลย 7.26 ฤดรอนเฉลย 8.46 ความขนใสของน า (NTU) ฤดฝนเฉลย 66.50 NTU ฤดรอนเฉลย 13.36 NTU ความโปรงแสงของน า ฤดฝนเฉลย 1.16 เมตร ฤดรอนเฉลย 0.34 เมตร ความเคมของน า ฤดฝนเฉลย 17.53 สวนในพน ฤดรอนเฉลย 34.06 สวนในพน ออกซเจนละลายน า ฤดฝนเฉลย 5.69 มลลกรม ฤดรอน เฉลย 4.21 มลลกรม

Buschmann และคณะ (2000) ไดท าการรวบรวมผลงานเกยวกบฟารมการเลยงสาหรายสแดงในประเทศชล ซงมระบบการท าฟารมเลยง G. chilensis เชงพาณชย จะใชวธการเลยงในทะเลชายฝง ทนยมใชในฟารมของประเทศชล ซงเปนการเลยงโดยใชตนพนธ ม 2 วธดวยกน วธการฝงทลลสใตพนทราย และวธทสอง เรยนกวา การมดทลลสของสาหรายเขากบหลอดพลาสตกทมอดทรายอย เพอชวยถวงลงบนพนทรายใตทะเล แลวน ามาเลยงบรเวณน าขน-น าลง

62

ในสภาพทวๆไป ซงวธทงสองนเปนวธดงเดมแตยงมการใชกนอย

จากการศกษางานวจยทเกยวของกบสาหรายผมนาง จะเหนวา ระบบนเวศวทยาของสาหรายผมนาง เชน ปจจยการเตบโตหรอการแพรขยายพนธของสาหรายผมนาง ขนอยกบองคประกอบหลายๆอยาง ทจะชวยใหสาหรายผมนางอยรอด เชน ระดบความลกของน าทะเล ฤดกาล ความเคมของน า แสงแดด ออกซเจน เปนตน

63

บทท 3

วธด าเนนการวจย

การวจยนเปนวจยเชงคณภาพ โดยมจดมงหมายเพอน าเสนอกลยทธการพฒนา ชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอ ยะหรง โดยการศกษาชมชนในพนทเขตเทศบาลต าบลบางป อ.ยะหรง จ.ปตตาน ไดศกษาบรบทของชมชนและความพรอมของชมชนทสงผลตอการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนาง ผวจยไดลงพนเขาไปอยในชมชนและสมภาษณ ซงสามารถแบงขนตอนการวจยออกเปน 3 ระยะ ดงน ระยะท 1 บรบทของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน ระยะท 2 ความพรอมของชมชนในการพฒนาชมชนนกปฏบตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน ระยะท 3 กลยทธการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอ การอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน ระยะท 1 บรบทของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน ผวจยไดศกษาบรบทของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน จากเอกสารและสอตางๆ ทคนควา ไดแก แผนยทธศาสตรชมชนบางป ขอมลต าบลบางป ประวตความเปนมาของต าบลบางป บางปสตอรจากเฟสบค และการสมภาษณผทรงคณวฒของชมชนบางป ระยะท 2 ความพรอมของชมชนในการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนต

เพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน ขนตอนการศกษาความพรอมของชมชนในการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขายเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน โดยศกษาตามวตถประสงคของการวจยทก าหนดไว มวธการดงน

64

1. ส ารวจพนทวจย ในการวจยครงนไดคดเลอกพนทพนททตงอยในเขตเทศต าบล บางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน ประกอบดวย 3 หมบาน ดงน

1.1 หมบานโตะโสม อยในพนท หมท 1 1.2 หมบานบาลาดวอ อยในพนท หมท 2 1.3 หมบานบางป อยในพนท หมท 3

2. คดเลอกผใหขอมลส าคญ ผใหขอมลส าคญทใชในการศกษาครงนเปนชาวบาน ในเขตต าบลบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน ใน 3 หมบาน ไดแก หมบานโตะโสม หมบาน บาลาดวอ และหมบานบางป จ านวน 24 คน โดยมเกณฑพจารณาผใหขอมลส าคญ คอ เปนผทอาศยอยในพนทชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน และเปนผทเกยวของหรอผมสวนรวมเกยวกบสาหรายผมนาง ผลการพจารณามรายละเอยดดงน

2.1 ผน าชมชน 2 คน ผน าทางศาสนา 1 คน ประธานกลมสาหรายผมนาง 1 คน ผแทนกลมเยาวชน 5 คน รวม 9 คน ไดมาจากการเลอกแบบเจาะจง (Purposive sampling)

2.2 ชาวบานทประกอบอาชพเกบสาหรายผมนางและผทใชประโยชนจาก สาหรายผมนาง ไดมาจากวธการเลอกกลมตวอยางแบบเครอขายกอนหมะ (snowball selection) จ านวน 15 คน

3. ก าหนดเครองมอทใชในการวจย การวจยครงนไดยดหลกส าคญวาใน กระบวนการวจยเชงคณภาพ ผวจยถอเปนเครองมอทส าคญทสด (เกจกนก เออวงศ, 2559) เนองเปนผทมสวนรวมและมปฏสมพนธโดยตรงในการเกบขอมลการวจย การวจยครงนผวจยไดใชแบบสมภาษณเชงลกแบบกงโครงสราง (Semi-structured in-depth interview) ผวจยสรางขนจากการทบทวนความรทเกยวของ และทฤษฏ จากนนจงท าการประยกตและปรบแนวค าถามใหสอดคลองกบวจยทศกษา แลวใหอาจารยทปรกษาตรวจสอบคณภาพของเครองมอ ในแบบสมภาษณจะมประเดนค าถามซง ประกอบดวย ปญหาของทรพยากรสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน ความพรอมของชมชนดานองคประกอบของชมชนนกปฏบต ประกอบดวย องคประกอบดานขอความร (Domain) องคประกอบดานสมาชกในชมชน (Community) และองคประกอบดานแนวปฏบต (Practice) และประเดนค าถามสดทายคอ ปจจยความส าเรจทสงผลตอความพรอมของชมชนในการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป คอ ดานผน า ดานการจดการชมชน ดานวตถประสงคหรอเปาหมาย ดานวฒนธรรมของชมชนทเออตอการแลกเปลยนเรยนร และดานเทคโนโลยสารสนเทศ

65

4. การเกบรวบรวมขอมล ผวจยไดด าเนนการเกบรวบรวมขอมลดวยวธการดงน 4.1. น าหนงสอราชการจากสาขาเทคโนโลยและสอสารการศกษา

คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร เพอขอความอนเคราะหในการเกบขอมล 4.2. น าหนงสอขอความอนเคราะหในการท าวจย พรอมแนะน าตนเอง ชแจง

วตถประสงคในการท าวจย และนดหมาย วน เวลา และสถานทในการขอรบการสมภาษณ 4.3. สมภาษณผใหขอมลส าคญโดยสมภาษณคนละ 30-45 นาท พรอมท าการ

บนทกขอมล 4.4. น าแบบบนทกทไดจากการสมภาษณทไดมาตรวจสอบความสมบรณเพอ

ใชในการวเคราะหขอมล

5. การวเคราะหขอมล น าขอมลทไดจากการสมภาษณเชงลกมาวเคราะหเนอหา (Content analysis) มรายละเอยดดงน

ขนท 1 ถอดเทปบทสมภาษณ การสมภาษณครงนผใหขอมลหลายคนไดพด ภาษามลายทองถน ผวจยตองแปลใหเปนภาษาไทย โดยพยายามถอดค าพดออกมาใหครบถวนและสมบรณทสดและไดบนทกบทสมภาษณไวในเอกสารดวยโปรแกรม Microsoft word

ขนท 2 น าบทสมภาษณทเปนเอกสารหรอไฟลขอมลเกบบนทกในแฟมเอกสาร ทผวจยไดเตรยมไวเพอรอการตรวจสอบความถกตองของขอมลอกครง

ขนท 3 ตรวจสอบบทสมภาษณอกครง เพอพจารณาความถกตองของขอมล กอนท าการวเคราะห

ขนท 4 แยกแยะขอมลของแตละบคคลและใสหมายเลขของแตละบคคลก ากบ ขนท 5 จดขอมลทแยกแยะแลวเขาในประเดนหวขอตางๆ ตามลกษณะของ

ขอมล คอ ประเดนดานองคประกอบ และปจจยความส าเรจ ขนท 6 วเคราะหบทสมภาษณโดยการหาใจความหลกของขอมลในรายคนและ

น าใจความหลกนนหรอแกนของเรองไปสรางกรอบมโนทศน ขนท 7 ขอมลชดหนงอาจปรากฏไดหลายแหง ถาขอความนนสมพนธกบหวขอ

อนๆ ขนท 8 ยนยนและสรปการวเคราะหขอมลเพอน าไปเปนขอมลในการวเคราะห

SWOT เพอคนหา จดแขง จดออน โอกาส และอปสรรค ตอไป

6. การสรางความนาเชอถอของงานวจย ผวจยสรางความนาเชอถอของขอมลจาก การศกษาวจยตามหลกการวจยเชงคณภาพ ซงมรายละเอยดดงน

66

6.1 ผวจยไดใชชวงเวลาในการเกบขอมลในระยะเวลาทไลเลยกนและเปน ชวงเวลาทครอบคลมเหตการณดงกลาว ไดศกษาขอมลพนฐานส าคญของชมชน และผใหขอมลส าคญ ใน 3 หมบานกอนจะท าการสมภาษณ และในการเกบขอมลผวจยรจกตนเองวาเปนคน ไมอคตกบผใหขอมลส าคญ ท าตวเปนกลาง เคารพใหเกยรตผอน เปนนกฟงทด และอดทน

6.2 ผวจยไดเกบรวบรวมขอมลจากแหลงทหลากหลาย เชน การสมภาษณ การสงเกตแบบไมมสวนรวม และการศกษาเอกสารตางๆ เชน แผนยทธศาสตรของชมชน ขอมลต าบลบางป เปนตน

6.3 ผวจยไดตรวจสอบขอมลดานผวจย โดยท าการแลกเปลยนขอมลกบเพอน รวมงาน เพอนนกวจย เพอนทอยในพนทวจย และคณาจารย ทมความช านาญและเกยวของกบการศกษาวจยครงน เพอใหไดมาซงขอมลทสมบรณทสด ระยะท 3 กลยทธการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษ

สาหรายผมนางของชมชนบางป น าผลการสมภาษณความพรอมของชมชนในการพฒนาชมชนนกปฏบตผาน

เครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน มาวเคราะห SWOT (นนทยา หตานวตร และณรงค หตานวตร, 2542) เพอน าเสนอกลยทธการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน มขนตอนดงน

1. วเคราะหสภาพแวดลอมหรอปจจยภายในชมชนดานความพรอมของชมชน ในการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชน บางป การวเคราะหปจจยภายใน จะคนหาจดแขง (Strength) ของชมชน ซงเปนสงทพเศษหรอจดเดนของชมชน และทราบจดออน (Weakness) ของชมชนซงเปนสงทชมชนขาดความสามารถหรอขาดก าลงทจะด าเนนงาน 2. วเคราะหสภาพแวดลอมหรอปจจยภายนอกชมชนดานความพรอมของชมชน ในการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป เพอตองการทจะดวามผลในทางทศทางใด การวเคราะหปจจยภายนอก จะชวยใหทราบปจจยทเกยวกบโอกาส (Opportunity) ของชมชน ซงเปนผลกระทบเชงบวก ชวยใหชมชนไดปรบปรง กลยทธใหด าเนนตามแนวทางทตองการได นอกจากนชมชนยงไดทราบ อปสรรค (Threat) ของชมชนซงเปนผลกระทบเชงลบ เปนสงทท าใหชมชนไมสามารถด าเนนตามกลยทธได

67

3. วเคราะห TOWS Matrix โดยการน าขอมลจากการวเคราะหปจจยภาในและภายนอกมาท าการวเคราะหเพอก าหนดกลยทธโดยใชการจบค และเขยนเปนตาราง ดงน

3.1 จบคจดแขงภายใน (S) กบโอกาสภายนอก (O) เพอก าหนดกลยทธ SO เปนการคดหาแนวทางการด าเนนงานขององคกรหรอหนวยงานโดยใชจดแขงทมอยเพอสรางความไดเปรยบจากโอกาสทเอออ านวยให

3.2 จบคจดออนภายใน (W) กบโอกาสภายนอก (O) เพอก าหนดกลยทธ WO เปนการใชความพยายามเพอปรบปรงจดออนภายในองคกรหรอหนวยงานใหดขน ดวยการใชโอกาสทเกดขนจากภายนอก

3.2 จบคจดแขงภายใน (S) กบอปสรรคภายนอก (T) เพอก าหนดกลยทธ ST เปนการใชจดแขงขององคกรหรอหนวยงานเพอหาทางหลกเลยงหรอลดผลกระทบจากอปสรรคหรอภยคกคามจากภายนอก

3.4 จบคจดออนภายใน (W) กบอปสรรคภายนอก (T) เพอก าหนดกลยทธ WT เปนวธปองกนตว (Defensive tactics) ขององคกรโดยมจดมงหมายเพอลดจดออนภายในใหเหลอนอยทสดและเพอหลกเลยงอปสรรคหรอภยคกคามทเกดขนจากภายนอก

ตาราง 1 แสดงการวเคราะห SWOT matrix

ปจจยภายใน ปจจยภายนอก

จดแขง (S) Strengths

จดออน (W) Weaknesses

โอกาส (O) Opportunities

จดแขง+โอกาส (SO) การใชจดแขงเกาะกมโอกาส

จดออน+โอกาส (WO) การใชจดแขงเกาะกมโอกาส

อปสรรค (T) Threats

จดแขง+อปสรรค (ST) การใชจดแขงหลกเลยงอปสรรค

จดออน+อปสรรค (WT) การลดจดออนและหลกเลยง

อปสรรค 4. น าขอมลกลยทธทไดจากการวเคราะห TOWS Matrix มาเรยบเรยงใหม

จดเปนกลยทธของชมชนในการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป

5 ตรวจสอบความถกตองโดยผเชยวชาญจ านวน 10 คน ความเหมาะสมของ ความพรอมของชมชนในการพฒนาชมชนปฏบตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป โดยการส ารวจความคดเหนของผเชยวชาญ ใชวธการสนทนากลม (Focus group) ผวจยด าเนนการ

68

ดงน

(1) เตรยมเอกสารประกอบการสนทนากลม (2) คดเลอกและตดตอผเชยวชาญทจะเขารวมสนทนากลม จ านวน 10คน

ซงเปนผเชยวชาญดานชมชนนกปฏบต และการจดการความร จ านวน 3 คน ดานเทคโนโลย ทางการศกษา จ านวน 3 คน ดานสาหรายผมนาง จ านวน 4 คน โดยมหลกการพจารณาทประสบการณในการท างานซงไมนอยกวา 10 ป หรอมวฒการศกษาระดบปรญญาเอก

(3) จดท าหนงสอขอความอนเคราะหเปนผเชยวชาญ และพรอมเอกสาร ทเกยวของ และนดหมายวนและเวลา เพอชแจงรายละเอยด

(4) ผวจยน าเสนอรายละเอยดของขอมลกลยทธการพฒนาชมชนนก ปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน

(5) ใหผเชยวชาญประเมน วพากษ ใหขอเสนอแนะ (6) ในระหวางสนทนากลม ใหผชวยวจย 1 คน จดบนทกประเดนตางๆ (7) ปรบปรงแกไขตามค าแนะน าของผเชยวชาญ

69

บทท 4

บรบทของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน

ในบทนเปนการน าเสนอบรบทของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน เพอ เปนขอมลพนฐานในการวจย ประกอบดวย ประวตความเปนมาของชมชนบางป ลกษณะทาง กายภาพ วฒนธรรมประเพณ และสภาพปญหาของชมชนทเกยวกบทรพยากรสาหรายผมนาง มรายละเอยดดงตอไปน บรบทชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน

1. ประวตความเปนมาของชมชนบางป

หมบานบางป เดมใชชอวา “บาญา” หรอ “กอลอ” จากการบอกเลาของผเฒา ผแก ถงทมาของชอ “บาญา” ซงสบเนองมาจากชมชนแหงนมตลาดนดขนาดใหญ ณ โรงเรยนบานบางป (ปจจบน) มพอคา แมคามาจากหลากหลายชมชนมาท าการคาขาย ณ ทแหงน และชอ “บาญา”กมาจากการพดคยของผคนทมาจบจายซอของทเปนคนไทยพทธวา “ไปบาญามา” เมอมคนถามวาไปไหน ซงกหมายถงไปใชจายของทตลาดมา นนกคอทมาของค าวา “บาญา” และชอชมชนทเรยกขานสบมาในปพ.ศ.2484 ในสงครามมหาเอเชยบรพา สงครามโลกครงท 2 ในชวงสมยจอมพล ป.พบลสงคราม ในชวงนนชมชนบางปเปนอกสถานทหนงทเปนยทธศาสตรทส าคญทญปนวางแผนจะบกมาเลเซย ผานประเทศไทย ซงในชวงนนประเทศไทยโดยการน าของ จอมพล ป.พบลสงคราม ไดออก “ค าวงวอน” และประกาศกฎหมายหลายฉบบตดตามตอมา เพอใหรายละเอยดเกยวกบเครองแตงกาย “ตามแบบสากลนยม และประเพณนยม” จากประกาศดงกลาวของผน าประเทศท าใหชาว “บาญา” ไมสามารถทจะปรบเปลยนและท าตามประกาศไดในเรองการเปลยนการแตงกายได ท าใหชาวบานไมกลาออกจากบานเพราะกลวความผดทไมสามารถท าตามค าประกาศ เมอชาวบานสวนใหญไมออกจากบานสงผลใหการคาขายในตลาดการคาซบเซา จนสดทายตลาดแหงนกตองเลกไปจวบจนปจจบน และค าวา “บาญา” กไดหายไปดวยตามกาลเวลา และปจจบนไดเรยกชอชมชนแหงนวา “ชมชนบางป” มทมาจากทชมชนนตดกบปาชายเลน มรปด าเปนจ านวนมากจง ถกตงชอวา “บางป”

70

2. ลกษณะทางกายภาพ

ชมชนบางป ตงอยในเขตต าบลบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน มพนท ประมาณ 4.90 ตารางกโลเมตร โดยยกฐานะจากสขาภบาลบางป เปนเทศบาลต าบลบางป เทศบาลต าบลบางปตงขนตามพระราชกฤษฎกา จดตงเทศบาล เมอวนท 25 พฤษภาคม 2542 ไดประกาศ ในราชกจจานเบกษา เลมท116 ตอนท 9 ก. ลงวนท 24 กมภาพนธ 2542 มหมบานอยในเขตเทศบาล จ านวน 3 หมบาน คอ หมท 1 บานโตะโสม หมท 2 บานบาลาดวอ และหมท 3 บานบางป

ลกษณะภมประเทศเปนปาชายเลน ตดกบทะเลอาวไทย มปาโกงกางอน เขยวขจและมสตวน าและสตวปกนานาชนด อาท เชน กง, หอย, ปด า, ปลา, และ นกหลากหลายสายพนธ ปาชายเลนแหงนยงมหงหอยอาศยอย สมยกอนทบรเวณปากอาวปาชายเลนจะมตนโกงกางเยอะมากซงเปนแหลงอาศยของหงหอยในยามค าคนหงหอยจะเกาะตามตนโกงกางเหนแสงระยบ ระยบคลายกบตนครสตมาสทประดบดวยดวงไฟหลายหมนดวง นอกจากนกมปลาตนซงตางจากปลาตวอนๆสามารถเคลอนทบนบกไดและสามารถใชชวตบนบกไดเปนเวลานาน บานบางป เคยเปนแหลงทมปด ามาก เวลาน าทะเลขนชาวบานไมตองใชอปกรณดกป เพยงแคเอาไมไปวาง ในปาหรอใตถนบานแลวรอจบใสปบไวกนเทานน ไมไดน าไปขาย ตอมาชาวบานไดเรยนรวธการดกปโดยใชบโตจากชาวบานละแวกใกลเคยง คอ ชมชนบานด หรอบานกะด ปจจบนระบบนเวศปาชายเลนของชมชนบางปก าลงถกผลกดนเปนแหลงทองเทยวทส าคญตามนโยบายของภาครฐทสงเสรมใหชมชนเปนแหลงทองเทยวเชงนเวศทส าคญแหงหนงของจงหวดชายแดนภาคใตภายใตสโลแกนการทองเทยวคอ “สวรรคสรรคสราง โกงกางถ าลอด สองดนก ปาปก ปด า นอมน าอนรกษ”

การประกอบอาชพของชาวบานในชมชนบางป ประชากรสวนใหญประกอบ อาชพประมง และท าปลาแหงเปนอาชพหลก และสามารถรายไดใหกบคนในชมชนไดเปนอยางด แตกอนชมชนบางปมอาชพเลยงเปดเปนอาชพหลกนอกเหนอจากอาชพประมง สบเนองมาจาก ชาวจนคนหนงทมชอวา ลม ไดท าการเลยงเปดเปนจ านวนมาก และสรางรายไดใหกบครอบครวไดเปนอยางด ท าใหชาวบานบางสวนหนมาประกอบอาชพเลยงเปดอยางแพรหลายขนเรอยๆ แตตอมาอาชพเลยงเปดกไดหายไปจากชมชน ซงสาเหตเกดมลภาวะทางอากาศมกลนเหมน ทงมเสยงดงรบกวนชาวบานเพราะเปดทเลยงมจ านวนมาก อาชพการท านาเกลอกเปนอกอาชพหนงทชาวบานไมไดท ากนแลว เนองจากระดบความเคมของน าในคลองไมเปนไปตามฤดกาล เพราะประตน าตดขาดน าจดจากแผนดนดานในเมอระบบนเวศเปลยนสตวและพชทะเล กพลอยสงผลกระทบไปดวยโดยเฉพาะสาหรายผมนาง ปจจบนมลดนอยลง ท าใหชาวบานหนไปประกอบอาชพอนแทน นอกจากอาชพทางเกษตรกรรมแลว ชาวบานยงประกอบอาชพคาขายเสอผามอสองอกดวย

71

ภาพประกอบ 9 แสดงแผนทอาวปตตาน (ทมา: http://wetland.onep.go.th/pattani.html)

ภาพประกอบ 10 แสดงแผนทต าบลบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน (ทมา: www.googlemap.com)

72

ภาพประกอบ 11 แสดงพนทหมบานบางป หมท 3 ต าบลบางป อ าเภอยะหรง (ทมา: ฟาเดล หะยสอแม, 2559)

ภาพประกอบ 12 แสดงพนทปาชายเลนในต าบลบางป อ าเภอยะหรง

(ทมา: ฟาเดล หะยสอแม, 2559)

73

3. วฒนธรรมประเพณ

ประชาชนในต าบลบางปนบถอศาสนาอสลาม 100 % ใชภาษามาลายถน ในการตดตอสอสารระหวางกน และใชภาษาไทยเปนภาษาราชการ ชมชนบางปในอดตประชากร สวนใหญยงขาดโอกาสในดานการศกษา โดยเฉพาะการศกษาความรในดานศาสนาอสลาม ท าใหคนในชมชนในอดตด าเนนชวตตามความเชอทสบตอกนมาจากบรรพบรษในอดต ท าใหวถชวตทด าเนนอยนนขดตอหลกศาสนาอสลาม เชน คนในชมชนมความเชอในเรองของสงศกดสทธตางๆ เชน การน าน าจากกโบรโตะนมาท าน าศกดสทธ การบนบานสารกลาวกบจอมปลวกเพยงเพอ ใหหายจากโรคภยไขเจบ การท าขาวเหนยวหลากส (ปโละกย) ในพธกรรมตางๆ เชนงานแตงงาน งานเขาสนต งานฆอตมกรอาน (เรยนกรอานจบเลม) ฯลฯ ในเวลาตอมาชาวบางปไดมโอกาสศกษาในดานศาสนาเพมมากขน และไดเกดนกปราชญชมชนทมบทบาทส าคญในการเปลยนแปลงความเชอของคนในชมชน โดยการเปดโรงเรยนสอนตาดกา ทสเหรา (มสยดหลงเกา) โดยการรเรมของอสตาซอสมาแอล (แว) ไดเปดการเรยนการสอนศาสนาตาดกาใหกบลกหลานในชมชนมาเปนระยะเวลากวา 70 ป จวบจนปจจบน ดงนนประเพณดงเดมจงไดคอยๆสญหายไป ชาวบานจงยดวถชวตด าเนนตามครรลองของอสลามอยางแทจรง แตกยงมบางหมบานและบางครอบครวทยดประเพณดงเดมมความเชอตามบรรพบรษทไดท าไว จงท าใหชมชนบางปมความคดเหนทางดานศาสนาทแตกตางกนไปบาง ในชมชนบางปมมสยดหลายแหงไวประกอบศาสนกจและท ากจกรรมอนๆ และมมสยดขนาดใหญเปนศนยกลางของชมชนตงอยท หม 3 ต าบลบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน มสยดแหงนมชอวา “ตะอาวน” เนองมาจากการสรางทแหงนสรางเพอใหชาวบานในหมบานบางปไดเกดความรวมมอกน ซงค าวา “ตะอาวน”มรากศพทมาจากภาษาอาหรบ หมายถง ความรวมมอกน มสยดอตตะอาวน แรกเรมทจะมการกอสรางขนใหมนน ปจจยส าคญคอ สเหรา (มสยดหลงเกา) มพนทคบแคบและไมเพยงพอกบจ านวนของผคนทจะมาประกอบศาสนกจ ท าใหมความคดทจะสรางมสยดหลงใหมทใหญ เพอใหเพยงพอกบจ านวนของผมาประกอบศาสนกจ จงไดมการประชมหารอกนระหวางอหมามและกรรมการมสยด (ในชวงนน) และมมตทจะกอสรางมสยดหลงใหมขน โดยหาทท าเลทตงทมความเหมาะสมกบจ านวนของประชากรในพนทจะตองกวางและอยในศนยกลางของชมชน การเดนทางสะดวก จากนนใน พ.ศ.2527 ไดมการจดซอทดน ทไดจากการบรจาค และเรมกอสรางโดยลงเสามสยดในป พ.ศ.2532 จนถงปจจบน

74

4. สภาพปญหาเกยวกบทรพยากรสาหรายผมนาง

ในสมยกอนพนทอาวบางป จะมทรพยากรสาหรายผมนางทเยอะมาก พอถง ฤดกาลของสาหรายผมนาง น าทะเลใกลปากอาวจะเตมไปดวยสาหรายทงสด าและสมวง ชาวบานจะใชกะละมงหรอตะกราไปเกบสาหราย โดยวางภาชนะบนเรอแลวเดนจงเรอเกบสาหรายตามทางบางคนทไมมเรอกอาศยกะละมงวางไวบนผวน าแลวเดนเกบไปเรอยๆ ชาวบานจะประโยชนจากสาหรายโดยการน ามาประกอบอาหาร เชน ย าสาหรายผมนาง บางคนกเกบไปขายเพอน าไปเปนอาหารของสตว ในสมยกอนสาหรายผมนางมราคาทต ามาก กโลละ 10-25 บาท และราคากขนเรอยๆ จนปจจบน ราคาขนหลกรอย กโลกรมละ 300-450 บาท เพราะทรพยากรสาหรายผมนาง เรมหายาก ปรมาณสาหรายผมนางลดนอยลง ซงเกดจากสาเหตหลายๆอยาง เชน เกดจากสภาวะแวดลอมจากธรรมชาตเอง เกดจากการเปลยนแปลงของสงคม เชน เกดการรกล าพนทปาชายเลนจากเดม มการสรางถนนกนน าทะเล มการขดลอกคลอง ท าใหบรเวณนนน าจะลกกวาเดม นอกจากนเกดจากสาเหตการทงน าเนาเสยลงสแมน า ความเคมของน าลดนอยลง น าลกจนสาหรายไมมทเกาะ และการเกบเกยวสาหรายผดวธ โดยเกบสาหรายแบบถอนรากถอนโคนไมเหลอรากไวขยายพนธ ปญหาดงกลาวสอดคลองกบงานวจยของมทรยา แหละเหยบ ระพพร เรองชวย และอนงค จรภทร (2554) พบวา การแพรกระจายของสาหรายมความสมพนธกบการเปลยนแปลงปจจยสงแวดลอมปรมาณสาหรายสกลกราซลาเรย ทพบนอยทสดจะอยในบรเวณทไดรบผลกระทบจากการพฒนาพนทมากทสดโดยมการกอสรางทาเทยบเรอ และมการขดลอกรองน า และสอดคลองกบการวจยของ ลอชย ดรณช (2534) ไดศกษานเวศนวทยาบางประการของแหลงเกดสาหรายทะเลตามธรรมชาต พบวา การเจรญเตบโตของสาหรายวนธรรมชาตในพนทชายฝงจงหวดตราดลดลงจากอดต สาเหตมาจากการพฒนาพนทดงกลาวเพอน ามาใชประโยชนอยางอนมากขน เชน การเพาะเลยงกงทะเลแบบพฒนา มการระบายน าทงลงสทะเลโดยตรง มการขยายตวของชมชนมากขน และมการสรางทาเทยบเรอ สงผลกระทบตอการเปลยนแปลงชนดและปรมาณสตวน า รวมไปถงสาหรายดวย และรพพร เรองชวย (2538) ไดศกษาเกยวกบโครงการเลยงสาหรายผมนางของชมชนต าบลบางป ต าบลตนหยงลโละ ต าบลแหลมนก และต าบลบราโหม พบวา ปญหาเรองปรมาณผลผลตตามธรรมชาตของสาหรายผมนางมปรมาณไมแนนอน บางปสาหรายตายท าใหไมสามารถเกบเกยวผลผลตไดอยางสม าเสมอในบางปไมมสาหรายใหเกบอยางตอเนอง

75

บทท 5

ความพรอมในการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน

ความพรอมของชมชนในการพฒนาชมชนนกปฏบตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน แบงออกเปน 2 ประเดน ดงน

ผลการวจยประเดนท 1 องคประกอบของชมชนนกปฏบตผานเครอขาย อนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน

ผลการวจยประเดนท 2 ปจจยความส าเรจของชมชนนกปฏบต

สวนท 1 ขอมลสวนบคคล

ตาราง 2 แสดงรายละเอยดขอมลสวนบคคล จ าแนกตามเพศ อาย และหมบาน

ล าดบท นามแฝงผใหขอมล เพศ อาย หมบาน 1 ผใหขอมลคนท 1 หญง 56 หมท 3 2 ผใหขอมลคนท 2 หญง 45 หมท 3

3 ผใหขอมลคนท 3 ชาย 70 หมท 2

4 ผใหขอมลคนท 4 หญง 68 หมท 2

5 ผใหขอมลคนท 5 หญง 58 หมท 3

6 ผใหขอมลคนท 6 หญง 38 หมท 1

7 ผใหขอมลคนท 7 ชาย 60 หมท 3

8 ผใหขอมลคนท 8 ชาย 83 หมท 3

9 ผใหขอมลคนท 9 หญง 73 หมท 2

10 ผใหขอมลคนท 10 หญง 42 หมท 2

11 ผใหขอมลคนท 11 หญง 48 หมท 1

12 ผใหขอมลคนท 12 หญง 70 หมท 3

13 ผใหขอมลคนท 13 หญง 59 หมท 3

14 ผใหขอมลคนท 14 ชาย 59 หมท 3

76

ตาราง 1 (ตอ) ล าดบท นามแฝงผใหขอมล เพศ อาย หมบาน 15 ผใหขอมลคนท 15 หญง 67 หมท 3

16 ผใหขอมลคนท 16 ชาย 57 หมท 2

17 ผใหขอมลคนท 17 ชาย 48 หมท 1

18 ผใหขอมลคนท 18 ชาย 53 หมท 3

19 ผใหขอมลคนท 19 ชาย 60 หมท 3

20 ผใหขอมลคนท 20 ชาย 32 หมท 3

21 ผใหขอมลคนท 21 หญง 29 หมท 3

22 ผใหขอมลคนท 22 ชาย 17 หมท 3

23 ผใหขอมลคนท 23 ชาย 18 หมท 3

24 ผใหขอมลคนท 24 ชาย 27 หมท 3

สวนท 2 การสมภาษณเชงลก (ผใหขอมล)

ผวจยไดแบงการสมภาษณเรองความพรอมของชมชนในการพฒนาชมชนนกปฏบตผาน เครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน ออกเปน 2 ประเดน คอ องคประกอบชมชนนกปฏบตประกอบดวย ขอความร สมาชกในชมชน แนวปฏบต และปจจยความส าเรจของสมาชกชมชนนกปฏบต ประกอบดวย ดานผน า ดานการ จดการชมชน ดานวตถประสงคหรอเปาหมาย ดานสมาชกในชมชน ดานวฒนธรรมทเออตอ การแลกเปลยนเรยนร และดานเทคโนโลยสารสนเทศ มรายละเอยดของผลการวจย ดงน

ประเดนท 1 องคประกอบของชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษชมชน นกปฏบตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน ประกอบดวย 3 องคประกอบ คอ ขอความร (Domain) สมาชกใน ชมชน (Community) และแนวปฏบต (Practice)

1. ขอความร ขอความร คอ การทชมชนหรอกลมใดกลมหนงมความสนใจและความปรารถนา

(Passion) รวมกนในเรองใดเรองหนง มขอความร ท เขาใจดวา อะไรเปนประเดนทตองคยกน จากการสมภาษณขอความรของชาวบาน (ผใหขอมล) สามารถแยกออกเปน 4 ประเดน คอ

77

จดแขง จดออน โอกาส และอปสรรค คอ

จดเดน

1.1 มแรงปรารถนาทจะรวมมอรวมใจกนอนรกษสาหรายผมนาง ดงน

“เหตผลทอยากจะรวมอนรกษสาหรายผมนาง เพราะวาสาหรายเรมหายาก ขนทกวน ถาชาวบางปไมรวมกนอนรกษสาหรายอาจเปนเพยงแคชอทไรตวตน” ผใหขอมลคนท 1

“พวกเราอยากเรยนรวธเลยงสาหรายผมนางในบอดนหรอในทะเลกได ถารอใหมนเกดเองตามธรรมชาต ไมรวาตองรออกนานแคไหน” ผใหขอมลคนท 3

“สาหรายเปนอาหารชนเลศของบานเราเลยนะ เอามาท าย า มประโยชนมาก และอรอย กง หอย ปปลา กกนสาหราย มนเปนไปไดไหมทพอสาหรายมนอย พวกกง ป กนอยตาม เพราะเดยวนสตวน ากหายากขน เราอยากใหมการรวมกลมเพออนรกษสาหรายผมนาง” ผใหขอมลคนท 13

“สมาชกในชมชนของเราตองรวมมอกน รวมแกปญหา อยาพงพาเจาหนาท ฝายเดยว แตปญหา คอ ชาวบานสวนใหญไมคอยสนใจเรองนคงไมกระทบวถการด าเนนชวต ของพวกเขามง” ผใหขอมลคนท 16

“เมอชาวบานมแรงปรารถนารวมมอกนทจะสรางทมงาน ผมวาเขาทาด เราท าไดตอนนชมชนเรากพยายามอนรกษทรพยากรปาไม อนรกษทะเล เรมมการน าการทองเทยวเชงอนรกษ ความรสกของชาวบานถาไดเหนอะไรสวยๆงามมนกมจตส านกขนบางทจะอนรกษ อยแลว ผมวาตองรบเรงแกปญหา” ผใหขอมลคนท 19

“เรามความรเลกๆนอยๆเรองสาหราย แตพวกเราเชอวาผ ทประกอบอาชพเกบ สาหรายผมนางพวกเขาจะรขอมลนด แตเพยงยงไมมการอ านวยใหเกดการถายทอดความรเชงน ถาเรารวมมอกนตงทมกดนะคะ ไหนๆพนทปาเรายงสมบรณกเลยอยากอนรกษสาหราย” ผใหขอมลคนท 21

1.2 องคความรหรอภมปญญาชาวบานเกยวกบปจจยการเจรญเตบโตของสาหราย ผมนาง ดงน

“ปกตสาหรายจะมชวงฤดรอน ประมาณ เมษายน พฤษภาคม นแหละ ยาวไปถงกอนฤดฝนจะมา” ผใหขอมลคนท 5

“สาหรายมนจะเกาะตามโคลน ตามเศษหน เศษหอย บางทมนกลอยอยเหนอน า แสดงวาโดนน าพดหรอไมกคลนน าแรงพดมนจนรากขาด” “วธลางสาหรายไมใหมคราบเหมนโคลนตองลางน าเปลากอนถไปถมา ถเบาๆนะ ใหโคลนมนออก จากกนนกใสน าสมสายช

78

ดบกลน” ผใหขอมลคนท 6 “บรเวณไหนทน าลกมาก ไมตองงมหาหรอก สาหรายไมม มนชอบบรเวณน า

ตนหนอยประมาณชวงเอวได รบกตองรบแสงดางจะไดเตบโตไดด” ผใหขอมลคนท 7 “ชวงฤดฝนน าคลองจะเยอะหนอย ความเคมกลด สาหรายไมคอยมแลว

ในหมบานเราใครรวธปลกเลยงสาหรายบาง หายากทงสาหรายและผมความรการเพาะเลยงสาหราย” ผใหขอมลคนท 8

“เหลอรากไวเดยวมนกโตอก และจะมเยอะชวงฤดรอน” ผใหขอมล คนท 10

“สาหรายจะมเยอะในชวงฤดรอนกอนฤดฝน” ผใหขอมลคนท 11 “สาหรายผมนางสจะออกมวงๆ ถาสมวงเสนจะเลกหนอย แตถาสาหราย

สด าเสนจะหนา” ผใหขอมลคนท 14 “สาหรายเราจะเอามาท าย า เวลาท าเราตองลางเศษโคลนใหสะอาดลางน า

หลายๆครง และดบกลนดวยน าสมสายช รสชาตดเลย” ผใหขอมลคนท 17 “วธเกบรกษาสาหราย พอเราเกบมาจากทะเลสดๆ เราเอาไปลางน าทะเลเลย

แลวกน ามาตากใหแหงจาก 1 กโล พอแหงจะเหลอไมถงครงกโลดวยซ า จากนนกน ามาใสในภาชนะ จะเกบไดนานพยายามอยาใหความชนเขา” ผใหขอมลคนท 18

“สาหรายแหงๆ เมอจะน ามาประกอบอาหารเราตองแชน ากอนใหมนพอง เตมทหลงจากนนกเอามาลางหลายๆครงแลวดบกลนดวยน าสมสายชกเปนอนเสรจ” ผใหขอมล คนท 20

จดออน

1.1 ขาดผเชยวชาญดานสาหรายผมนาง ดงน “เรายงขาดผ เชยวชาญดานสาหรายผมนาง ทจะมาชวยเราแกปญหาน

อยากใหชวยสอนวธเพาะพนธแบบไมตองพงการเกดตามธรรมชาต”ผใหขอมลคนท 24 “ชวงฤดฝนน าคลองจะเยอะหนอย ความเคมกลด สาหรายไมคอยมแลว

ในหมบานเราใครรวธปลกเลยงสาหรายบาง หายากทงสาหรายและผมความรการเพาะเลยงสาหราย” ผใหขอมลคนท 8

1.2 ขาดความรเรองการเพาะเลยงสาหราย ดงน “พวกเราอยากเรยนรวธเลยงสาหรายผมนางในบอดนหรอในทะเลกได

ถารอใหมนเกดเองตามธรรมชาต ไมรวาตองรออกนานแคไหน” ผใหขอมลคนท 3

79

“ชวงฤดฝนน าคลองจะเยอะหนอย ความเคมกลด สาหรายไมคอยมแลว ในหมบานเราใครรวธปลกเลยงสาหรายบาง หายากทงสาหรายและผมความรการเพาะเลยงสาหราย” ผใหขอมลคนท 8

โอกาส 1.1 มปาชายเลนทสมบรณและมแหลงทองเทยวเชงอนรกษ ดงน

“บานเรามปาชายเลนทสมบรณมาก มสารอาหารใหสตวน าพชทะเล เจรญเตบโตไดด” ผใหขอมลคนท 12

“เรามความรเลกๆนอยๆเรองสาหราย แตพวกเราเชอวาผ ทประกอบอาชพเกบ สาหรายผมนางพวกเขาจะรขอมลนด แตเพยงยงไมมการอ านวยใหเกดการถายทอดความรเชงน ถาเรารวมมอกนตงทมกดนะคะ ไหนๆพนทปาเรายงสมบรณกเลยอยากอนรกษสาหราย” ผใหขอมลคนท 21

“เมอชาวบานมแรงปรารถนารวมมอกนทจะสรางทมงาน ผมวาเขาทาด เราท าไดตอนนชมชนเรากพยายามอนรกษทรพยากรปาไม อนรกษทะเล เรมมการน าการทองเทยวเชงอนรกษ ความรสกของชาวบานถาไดเหนอะไรสวยๆงามมนกมจตส านกขนบางทจะอนรกษ อยแลว ผมวาตองรบเรงแกปญหา” ผใหขอมลคนท 19

อปสรรค 1.2 ชาวบานอนๆไมใสใจตอปญหาทรพยากรสาหรายผมนาง ดงน

“อยากใหทกคนในบางปเหนความส าคญของสาหรายผมนาง สาหรายม ประโยชนแถมอรอย ” ผใหขอมลคนท 9

“สมาชกในชมชนของเราตองรวมมอกน รวมแกปญหา อยาพงพาเจาหนาท ฝายเดยว แตปญหา คอ ชาวบานสวนใหญไมคอยสนใจเรองนคงไมกระทบวถการด าเนนชวต ของพวกเขามง” ผใหขอมลคนท 16

2. สมาชกในชมชน

สมาชกในชมชน คอ สมาชกในชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน ทรวมตวกน มความรสกอยากมสวนรวม โดยมวตถประสงคเพอแลกเปลยนเรยนรและสรางองคความรใหมๆ เพอชวยในการท างานใหมประสทธภาพและประสทธผลทดขนจากการสมภาษณชาวบาน (ผใหขอมล) สามารถแยกออกเปน 4 ประเดน คอ จดแขง จดออน โอกาส และอปสรรค คอ

80

จดเดน

1.1 มทรพยากรบคคลทมาจากหลายอาชพและมบทบาททหลากหลาย ดงน

ผวจยไดน ามาเรยบเรยงและวางต าแหนงในบทบาทหนาทโดยใชแนวคดของ บรชย ศรมหาสาคร และ พดชา กวางทอง (2552) ในการแบงบทบาทหนาทของสมาชกชมชนนกปฏบต บทบาทหนาทของสมาชกชมชนนกปฏบต มดงน

(1) คณอ านวย (Facilitator) เปนผด าเนนการหลก เพอใหเกดการแลกเปลยน เรยนรภายในกลมตามชองทางตางๆ และท าหนาทเสรมแรงใหกบชมชนในโอกาสตางๆ คอ ประธานกลมสาหรายบานบางป กลมเยาวชน

“ในต าบลของเราประชากรมเยอะนะ เกอบหมนคน เรามความพรอมอยแลว ถาสมาชกในชมชนอยากจะใหท า ผน านาจะชวยเหลอไดเพราะมหลายโครงการทท าส าเรจโครงการนกนาจะโอเค” ผใหขอมลคนท 4

“องคกรของเรามสมาชกทเขมแขงนะ ดตวอยางกลมเยาวชนชาบาบทท างาน ใหกบองคกรของเรามานาน มความกระตอรอรน รบผดชอบงาน นอกจากนกมอกหลายกลม เชน ส านกบรหารกจการมสยด สภานกวชาการ ศนยกรออาต ศนยตาดกา ศนยเยาวชน ศนยเดกก าพรา กจการสตร ศนยประชาสมพนธและเผยแพร ศนยบรหารกจการพาณชย ศนย ICT ศนยจดหาทนการศกษาบานอซซากรน คณะกรรมการก ากบและตดตาม ชมรมตางๆทไดจดตงขนตามนโยบายของทองถน เปนตน แตละกจกรรมจะมผดแลรบผดชอบ บางคนมบทบาทในหลาย ต าแหนง แตกรวมมอรบผดชอบงานด” ผใหขอมลคนท 5

“เรามผน ามผประสานงานในชมชนจดท าโครงการแลวใหพวกเรารวมมอกน ชวยๆกนขบเคลอน พอไมมใครเรมกอนเรากไมรจะท าแบบไหนจะเรมยงไง” ผใหขอมลคนท 14

(2) คณกจ (Knowledge worker) เปนผทมหนาทเลาเรองประสบการณ ความส าเรจในการท างานของตนเอง (Tacit knowledge) ใหสมาชกในกลมฟง เพอใหเกดการแลกเปลยนเรยนรระหวางกน และตองชวยกนตความ หรอสกดขมความรจากประสบการณ ในเรองเลา เพอใหคณลขตจดบนทก คอ ผประกอบอาชพเกบสาหรายผมนาง และผเชยวชาญดานสาหรายผมนาง เชน คณาจารย นกวจย เปนตน

“พวกเราคนทมอาชพเกบสาหรายรวมมอกนได แตของบประมาณขอคนม การศกษาเสนอแนวทางน าพาพวกเรา พวกเราไปไมถก” ผใหขอมลคนท 15

“เมอผประกอบอาชพเกบสาหรายผมนางพรอมใจทจะด าเนนการอนรกษ สาหรายผมนางผมวา เราตองหาสมาชกอนๆ เชน หาผด าเนนการ หาผประสาน หางบประมาณ

81

หาคนเชยวชาญดานสาหรายมาชวย จะชวยขบเคลอนไดมาก” ผใหขอมลคนท 18

(3) คณลขต (Note taker) เปนผทบนทกสงส าคญทไดจากการแลกเปลยน เรยนรในชมชน จบประเดนและสรปประเดนตางๆ เพอรวบรวมไวเปนคลงความรของชมชน คณลขตเปนผเปลยน Tacit Knowledge จากการแลกเปลยนใหเปน Explicit knowledge คอ สมาชกในกลมทมทกษะดานการอานการเขยน และการตความ

“จดแขงของชมชนบางป คอ ประชากรทมคณภาพและประสทธภาพ มการศกษา มความศรทธา มจตสาธารณะ ลองสงเกตดนะทงนกศกษาปรญญาตร โท เอก ทเขาสมภาษณสมครเรยนตอ พอถามอย ทไหน เดกบางปทงนน โรงเรยนหลายแหงของรฐและเอกชนกเชนกนเตมไปหมด นแหละๆ โอกาสทเราจะดงกลมนแหละใหมารวมคดรวมแกปญหาใหกบชมชนของเราได ใหเขารวมกบกลมสาหรายผมนางเลย” ผใหขอมลคนท 1

“สมาชกในหมบานเรามคนเรยนเยอะ เรยนหลากหลายอาชพ ทงคร พยาบาล ต ารวจ เจาหนาทเขต” ผใหขอมลคนท 2

(4) ผเชยวชาญ (Expert) เปนผทมความเชยวชาญทคอยตรวจสอบและให ขอแนะน าเกยวกบขอความรทชมชนสรางขนคอ คณาจารยหรอผเชยวชาญดานสาหรายผมนาง

“สมาชกในหมบานเรามคนเรยนเยอะ เรยนหลากหลายอาชพ ทงคร พยาบาล ต ารวจ เจาหนาทเขต ขาดกผ เชยวชาญดานสาหรายผมนางทเปนทางการ ถาอาศยชาวบานกคงท าแบบลองผดลองถก แตจงหวดเรามมหาวทยาลยกคงตองพงพาอาจารยมาใหความร” ผใหขอมลคนท 2

“ผเชยวชาญดานสาหรายผมนางในชมชนเราไมคอยมนะ ถามกอาศย ภมปญญาทองถนของชาวบานทเคยเกบสาหรายไปขายเปนสบๆป แตถาจะเจาะลกใหมคณภาพกวานคงตองอาศยความรวมมอจากคนนอก อาจารยมหาวทยาลยกม ชมชนเราเคยรวมมอกนกบมหาวทยาลยฟาฏอน มอ.ปตตาน (มหาวทยาลยสงขลานครนทรวทยาเขตปตตาน) เราท าโครงการขอความรวมมอจากอาจารยได เหมอนทดาโตะ กลมอาชพทท าขาวเกรยบสาหรายผมนาง อาจารย มอ. เคยมสวนผลกดนใหโครงการเกด” ผใหขอมลคนท 16

(5) คณวศาสตร (IT Wizard) บคคลทมความเชยวชาญดานคอมพวเตอร สามารถออกแบบและจดด าเนนการระบบไอท ใหเหมาะสมกบการจดการความร และคอยปรบขอมลและความรใหทนสมยอยตลอดเวลา โดยขอมลความรนนจะไดมาจากคณลขต ผานการตรวจสอบจากผเชยวชาญกอนน าไปขนเวบไซต คอ สมาชกในกลมทมความเชยวชาญ ดานคอมพวเตอร

82

“เราจะรวมมอกนอนรกษทรพยากรสาหรายผมนาง ผมวาดนะ ปจจบน สาหรายหายากมากถามโครงการนนะโอเคเลย แตถาจะท าผานอนเทอรเนตผมวานาจะใหกลมวยรนทมความรความสามารถดานคอมพวเตอร เทคโนๆ พวกผมมหนาทด าเนนการและใหเดกๆชวยลงขอมลลงเวบไซต ทมสยดของเรากมคอมพวเตอรมกลมเยาวชนทถนดดานเทคโนโลยกหลายคนพวกเราคนแกคงไมถนดเทาไหรถาเลนไลนพอได” ผใหขอมลคนท 3

“องคกรของเรามสมาชกทเขมแขงนะ ดตวอยางกลมเยาวชนชาบาบทท างาน ใหกบองคกรของเรามานาน มความกระตอรอรน รบผดชอบงาน นอกจากนกมอกหลายกลม เชน ส านกบรหารกจการมสยด สภานกวชาการ ศนยกรออาต ศนยตาดกา ศนยเยาวชน ศนยเดกก าพรา กจการสตร ศนยประชาสมพนธและเผยแพร ศนยบรหารกจการพาณชย ศนย ICT ศนยจดหาทนการศกษาบานอซซากรน คณะกรรมการก ากบและตดตาม ชมรมตางๆทไดจดตงขนตามนโยบายของทองถน เปนตน แตละกจกรรมจะมผดแลรบผดชอบ บางคนมบทบาทในหลาย ต าแหนง แตกรวมมอรบผดชอบงานด” ผใหขอมลคนท 5

“ชมชนของเรามเยาวชนทเกงดานไอทกเยอะอยนะ คนทมการศกษานาจะม ความรดานคอมพวเตอรพนฐานเกอบทกคนนนแหละทโรงเรยนเคาสอนอยแลว ยงวยรนสมยนไมมใครไมรจกอนเทอรเนต ไวฟาย เฟสบค ไลน หรอก เกงกวาพวกเราอก สอนพอแมใหเลนไลน อมกด มอะไรกคยกนงายด” ผใหขอมลคนท 6

(6) คณเออ (Sponsor) เปนผบรหารระดบสงขององคกร ซงท าหนาทจดการ ระบบของการจดการความรขององคกร ประสานความรวมมอกบคณอ านวย และสนบสนนทรพยากร คอ นายกเทศมนตร ก านน และผใหญบาน

“เรองงบประมาณคาใชจายในโครงการสาหราย ถาเราประสานกบก านน หรอนายกเทศมนตร เคาคงสรรหางบประมาณมาให ถาไดไมมากกอาจจะตดตอหาทนวจยจากทอนๆ” ผใหขอมลคนท 8

“ เขาใจ เขาถง พฒนา สโลแกนผมตามในหลวง รฐตองเขามามสวนรวม ตองเขาใจวาปญหาทชาวบานประสบคออะไร จะเขาถงชาวบานอยางไร และจะพฒนาไปในทศทางไหน ถาเราสามารถเจยดงบประมาณจากหนวยงานเทศบาลหรอไมกขอแรงชาวบานสนบสนนผมกวาโครงการจะเดนได” ผใหขอมลคนท 19

จดออน 1.1 มผปฏบตงานนอยแตภาระงานมาก ดงน

83

“ ในฐานะทผมเปนหนงในทมงานผมวาเราคอยๆขบเคลอนนโยบายหรอ โครงการไปทละกาว เรามสมาชกในหมบานเยอะเราตองเกณฑก าลงเขามาชวยเพราะตอนนงานลนมอเหลอเกน ทกคนตองเขามามสวนรวมใหมากทสด ถาหากเราตองการความชวยเหลอดานความรเรายงมเครอขายจากภายนอกคอยสนบสนน” ผใหขอมลคนท 20

“ ถาสมาชกพรอมใจกนงานกเดน ขอสมาชกเพมนะถาจะท าโครงการ ลกษณะน เพราะงานเยอะกวาเจาหนาทของเราอก” ผใหขอมลคนท 22

1.2 ชมชนขาดนกวจยเกยวกบสาหรายผมนาง ดงน “สมาชกในหมบานเรามคนเรยนเยอะ เรยนหลากหลายอาชพ ทงคร พยาบาล

ต ารวจ เจาหนาทเขต ขาดกผ เชยวชาญดานสาหรายผมนางทเปนทางการ ถาอาศยชาวบานกคงท าแบบลองผดลองถก แตจงหวดเรามมหาวทยาลยกคงตองพงพาอาจารยมาใหความร” ผใหขอมลคนท 2

“ผเชยวชาญดานสาหรายผมนางในชมชนเราไมคอยมนะ ถามกอาศย ภมปญญาทองถนของชาวบานทเคยเกบสาหรายไปขายเปนสบๆป แตถาจะเจาะลกใหมคณภาพกวานคงตองอาศยความรวมมอจากคนนอก อาจารยมหาวทยาลยกม ชมชนเราเคยรวมมอกนกบมหาวทยาลยฟาฏอน มอ.ปตตาน (มหาวทยาลยสงขลานครนทรวทยาเขตปตตาน) เราท าโครงการขอความรวมมอจากอาจารยได เหมอนทดาโตะ กลมอาชพทท าขาวเกรยบสาหรายผมนาง อาจารย มอ. เคยมสวนผลกดนใหโครงการเกด” ผใหขอมลคนท 16

โอกาส 1.1 ความรวมมอจากสมาชกภายนอกชมชน ดงน

“ผเชยวชาญดานสาหรายผมนางในชมชนเราไมคอยมนะ ถามกอาศย ภมปญญาทองถนของชาวบานทเคยเกบสาหรายไปขายเปนสบๆป แตถาจะเจาะลกใหมคณภาพกวานคงตองอาศยความรวมมอจากคนนอก อาจารยมหาวทยาลยกม ชมชนเราเคยรวมมอกนกบมหาวทยาลยฟาฏอน มอ.ปตตาน (มหาวทยาลยสงขลานครนทรวทยาเขตปตตาน) เราท าโครงการขอความรวมมอจากอาจารยได เหมอนทดาโตะ กลมอาชพทท าขาวเกรยบสาหรายผมนาง อาจารย มอ. เคยมสวนผลกดนใหโครงการเกด” ผใหขอมลคนท 16

“ ในฐานะทผมเปนหนงในทมงานผมวาเราคอยๆขบเคลอนนโยบายหรอ โครงการไปทละกาว เรามสมาชกในหมบานเยอะเราตองเกณฑก าลงเขามาชวยเพราะตอนนงานลนมอเหลอเกน ทกคนตองเขามามสวนรวมใหมากทสด ถาหากเราตองการความชวยเหลอดานความรเรายงมเครอขายจากภายนอกคอยสนบสนน” ผใหขอมลคนท 20

84

อปสรรค 1.1 ความคดเหนดานศาสนาทตางกนท าใหขาดความรวมมอกน ดงน

“ชมชนในหมท 3 ผมยอมรบวาเขมแขง ทกคนมความรวมมอกน มน าใจ ตอกนเปนโมเดลใหกบชมชนอนๆไดด แตปญหาคอ เราอยากใหอกสองหมบาน หม 1 และ 2 เขามามสวนรวมในการพฒนาชมชนและต าบลบางปของเราใหเขมแขง ถงจะมทศนคตดานศาสนาบางแตกอยากใหเปดใจ อยากเหนความรวมมอของทงสามหมบานถารวมมอกนไดนะ ความยงใหญความเจรญจะเขามาสต าบลเรา รวมกนตานภยกอการราย ภยยาเสพตดทมอมเมาชมชนของเรา” ผใหขอมลคนท 7

“กไมรนะวาทกคนจะใชความรวมมอหรอเปลา อาชพเราใครจะไปเหนคา รายไดกไมมากจะมหรอไมมสาหรายทกคนเดอดรอนในใจ มกกนไมมกกนอยางอน” ผใหขอมลคนท 9

“วยรนสมยนไมรจะรจกไหมสาหรายผมนาง ไมอยากใหปญหาดาน ทรพยากรสาหรายผมนางเปนเรองทไกลตว อยากใหพวกเขาไดเหนคณคาไดรจก มจตส านกทจะอนรกษ” ผใหขอมลคนท 10

“ผมวายากถาจะใหทกคนมามสวนรวม มนเปนปจจยความตองการท นอกเหนอความจ าเปน บางสวนเดอดรอน แตอกหลายสวนไมมาเดอดรอนดวย มกมไมมกเฉย แตคนทเดอดรอนคอคนท ามาหากนหาเชากนค ากบการสาหรายผมนางดงนนเราตองรวมมอกนกอนในบรรดาคนทประกอบอาชพนและขอความรวมมอจากผ ทเกยวของคนอนๆเขามาชวยเปนแรงเสรมแตคนเหลานเขาจะด าเนนการเองไมไดถาไมมผขบเคลอน งบประมาณจะหาจาก สวนไหน” ผใหขอมลคนท 17

3. ความพรอมดานแนวปฏบตของชมชน (Practice)

แนวปฏบต คอ แนวทางในการปฏบตงานของสมาชกในชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน เพอน าไปใชแกปญหาหรอพฒนางานใหไดผลดยงขน จากการสมภาษณขอความรของชาวบาน (ผใหขอมล) สามารถแยกออกเปน 4 ประเดน คอ จดแขง จดออน โอกาส และอปสรรค คอ

จดแขง 1.1 มกระบวนการท างานทมประสทธภาพ ดงน

“ลกษณะแนวการท างานของชมชนทใหญทสดชาวบานใหความรวมมอ

85

มากทสดคอองคกรทมมสยดเปนศนยกลางการแลกเปลยนเรยนรน าทมใหญโดยผน าศาสนา และแตกออกเปนหลายๆกลมในแตละกลมจะมผ รบผดชอบหลก และหากมกจกรรมใหญๆทกกลมกจะมามสวนรวม แนวการท างานกจะท าเปนขนเปนตอนมกระบวนการทชดเจน แตกยงมจดออน ในบางดาน เชน การจดเกบขอมลทยงไมเปนระบบ ขอมลยงกระจายไปในแตละสวนๆ” ผใหขอมลคนท 16

“ผมมความตงใจทจะใหแนวปฏบตของเราสามารถเปนโมเดลหรอเปน แบบอยางทด ใหชมชนอนๆสามารถน าไปปฏบตตามโมเดลของเราได พยายามด าเนนงานใหเปนขนเปนตอน แตนบวาโชคดทสมาชกของเรามผ เชยวชาญทสามารถใหค าแนะน าหรอท างานเปนตวอยางใหอกหลายๆฝายด าเนนตามคอนเซปทวางไวได” ผใหขอมลคนท 18

“ประสบการณการท างานของการเปนครสามารถน ามาปรบใชกบการท างาน ทนไดด รจกวางแผน ด าเนนงาน และสรปผลการท างานทมระบบมากขน” ผใหขอมลคนท 20

“การปฏบตงานหลายๆอยางถอวาประสบผลส าเรจ เราไมเพยงแตขอ ความรวมมอจากคนภายในชมชนเทานนแตเรายงสามารถสรางเครอขายภายนอก พยายามเพม บทบาทใหคนภายนอกเขามารวมด าเนนงานกบเรา เราพยายามขอทนสนบสนนงานวจยของชมชน ใหส าเรจถอเปนโอกาสทดทเรามปจจยดานน” ผใหขอมลคนท 22

1.2 มการแลกเปลยนเรยนรระหวางสมาชกในชมชนตลอดเวลา “ทกคนกทราบดอยแลววามสยดคอศนยรวมของเรามเทคโนโลยพรอมทชวย

ในการท างานใหสะดวกและรวดเรวขน เชน วทยชมชน ล าโพงประชาสมพนธ ทวชมชน หองเสวนา หองอดรายการ อนเทอรเนต เปนตน ทเออตอการแลกเปลยนเรยนรและการจดการความรใหเปนระบบ เปนชมชนทงายตอการเขามามสวนรวมเพราะเราเปนชมชนทมบานเรอนทไมไกลจากศนยการท างานของเราและมศาสนาและวฒนธรรมทเหมอนๆกนแตกตางกนบางกแคเรองแนวคดคอกเปนอปสรรคอยางหนงส าหรบคนทมแนวคดสดโตงไมเปดกวาง ยงมเหตการณความไมสงบ กล าบากเหมอนกนทจะท างานจะออกไปตามสถานทตางๆดกๆในยามวกาลกกลวถกจบตามองจากเจาหนาททหาร กตองอาศยการประสานท าความเขาใจกนและกน” ผใหขอมลคนท 24

“ผมเปนวยรนทกาวมาเปนสมาชกในชมชน ผมไมเคยคาดคดเลยวาตวเอง จะมาเปนสวนหนงของทน พวกเราจะไดรบค าแนะน าจากพๆในการท างาน พยายามอยใหมคณคาสามารถสรางประโยชนใหกบชมชนได กอนจะเรมปฏบตงานใดงานหนงพวกเราจะตองรวมปรกษาหารอหาแนวทางเพอใหงานออกมาดทสด” ผใหขอมลคนท 23

86

จดออน 1.1 ขาดระบบการจดการทดดานทรพยากรสาหรายผมนาง ดงน

“ในฐานะทเปนตวแทนของกลมสาหรายผมนาง คอในกลมเราจะมการ รวมตวกนบางแตไมบอยนก ถามสาหรายเรากรวมตวกนเพอทจะท าผลตภณฑ และกไดพดถงปญหาทเกดกบสาหรายผมนางในบางจงหวะทมโอกาสทจะไดพด แตเรายงไมมระบบการท างาน ทจรงจงทจะแกวกฤตสาหรายผมนาง กอยากใหหนวยงานของรฐเขามามบทบาทในตรงนบอกเราใหด าเนนการยงไงแลวเราจะปฏบตตาม” ผใหขอมลคนท 19

“ทกหนวยงานจะใหความรวมมอกน เชน โรงเรยน สถานอนามย ซงคน ในหนวยงานนนกเปนหนงในสมาชกของชมชนผทอทศทงแรงกายและแรงใจใหกบชมชนพวกเขาสามารถเปนแกนน าหลกในการท างานรวธการท างานอยางเปนขนเปนตอน ถามองระบบการจดการชมชนเฉพาะในหมท 3 คดวาเราท าไดดนะ แตเราอยากใหหมบานอนไดมสวนรวมดวย อยากใหชวยเหลอกนและกนเราชวยเขาเขาชวยเรามารวมมอจดการทรพยากรสาหราย คอยงไมมการจดการทดยงไมมหนวยงานทจะคอยสนบสนนดานนอยางตอเนองและยงยน” ผใหขอมลคนท 21

โอกาส 1.1 มองคกรภายนอกทสนบสนนทางดานงบประมาณและเทคโนโลยสารสนเทศ

ดงน “ถาพดถงหลกการบรหารงานและการด าเนนงานของหนวยงานของรฐ

การด าเนนงานของเจาหนาทตองเปนไปตามแผนทวางไว และจะมการท างานอยางเปนระบบแลวแตวาแนวปฏบตหรอวธไหนทเปนวธการทดกขอใหงานนนบรรลตามเปาหมายทวางไว คอพดงายๆสไตลใครสไตลมน และขอดอยางหนงคอชมชนเราไดรบการสนบสนนดานการเงนจากองคกรภายนอก เชน รฐบาลสนบสนนโครงการ ICT เทคโนโลยชมชน” ผใหขอมลคนท 17

“การปฏบตงานหลายๆอยางถอวาประสบผลส าเรจ เราไมเพยงแตขอ ความรวมมอจากคนภายในชมชนเทานนแตเรายงสามารถสรางเครอขายภายนอก พยายามเพม บทบาทใหคนภายนอกเขามารวมด าเนนงานกบเรา เราพยายามขอทนสนบสนนงานวจยของชมชน ใหส าเรจถอเปนโอกาสทดทเรามปจจยดานน สวนอกประเดนทอยากจะพดถงคอเรานาจะมกจกรรมหนงทสามารถรวมชมชนของเราทงสามหมบานใหมารวมกนท างานกจะเปนการดมาก ยงมสมพนธภาพยงนานเรากจะเขาใจกนอย รวมกนไดอยางมความสข” ผใหขอมลคนท 22

อปสรรค 1.1 ขาดความรวมมอของสมาชกในชมชนตางหมบาน ดงน

87

“ทกหนวยงานจะใหความรวมมอกน เชน โรงเรยน สถานอนามย ซงคน ในหนวยงานนนกเปนหนงในสมาชกของชมชนผทอทศทงแรงกายและแรงใจใหกบชมชนพวกเขาสามารถเปนแกนน าหลกในการท างานรวธการท างานอยางเปนขนเปนตอน ถามองระบบการจดการชมชนเฉพาะในหมท 3 คดวาเราท าไดดนะ แตเราอยากใหหมบานอนไดมสวนรวมดวย อยากใหชวยเหลอกนและกนเราชวยเขาเขาชวยเรามารวมมอจดการทรพยากรสาหราย คอยงไมมการจดการทดยงไมมหนวยงานทจะคอยสนบสนนดานนอยางตอเนองและยงยน” ผใหขอมลคนท 21

“การปฏบตงานหลายๆอยางถอวาประสบผลส าเรจ เราไมเพยงแตขอ ความรวมมอจากคนภายในชมชนเทานนแตเรายงสามารถสรางเครอขายภายนอก พยายามเพม บทบาทใหคนภายนอกเขามารวมด าเนนงานกบเรา เราพยายามขอทนสนบสนนงานวจยของชมชน ใหส าเรจถอเปนโอกาสทดทเรามปจจยดานน สวนอกประเดนทอยากจะพดถงคอเรานาจะมกจกรรมหนงทสามารถรวมชมชนของเราทงสามหมบานใหมารวมกนท างานกจะเปนการดมาก ยงมสมพนธภาพยงนานเรากจะเขาใจกนอย รวมกนไดอยางมความสข” ผใหขอมลคนท 22

สรปวาแนวการปฏบตการด าเนนงานของชมชนถอวาเปนการด าเนนงานทม ประสทธภาพและประสทธผล ถาสงเกตจากการท างานในหลายๆกจกรรมทประสบความส าเรจ ถอเปนโอกาสทดทจะเปนตวอยางทดใหกบแนวการปฏบตของกลมชมชนนกปฏบตเพอการอนรกษสาหรายผมนาง และผวจยไดน าเสนอขนตอนของการจดการความร(Knowledge management) เปนแนวปฏบตในการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป การจดการความร เปนการรวบรวมองคความรทมอยในองคกร ซงกระจดกระจายอยในตวบคคลหรอเอกสาร มาพฒนาใหเปนระบบ เพอใหทกคนในองคกรสามารถเขาถงความร และพฒนาตนเองใหเปนผร รวมทงปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพ อนจะสงผลใหองคกรมความสามารถในเชงแขงขนสงสด (ส านกงาน ก.พ.ร, 2548) มดงน

(1) การเตรยมการ เปนกระบวนการเรมตนของกจกรรมจดการความรของ ชมชน นกปฏบต ประกอบดวย การประชาสมพนธ รบสมครสมาชก ปฐมนเทศ พฒนาเวบไซตชมชนนกปฏบตเพอการอนรกษสาหรายผมนาง จดอบรมเตรยมความพรอมใหสมาชกสามารถใชงานเทคโนโลยสารสนเทศ

(2) การบงชความร เปนกระบวนการพจารณาของผรบผดชอบในการ ด าเนนงานดานการจดการความรเพอระบวาความรอะไรบางทบคลากรในองคกรจ าเปนตองร และความรเหลานอยในรปแบบใด อยกบใครบาง ความรเหลานจะชวยท าใหบคลากรสามารถในไปใชในการพฒนาตามวตถประสงคไดอยางถกตอง ส าหรบประเภทของความรสามารถแบงได 2 ประเภท คอ 1) ความรทฝงอยในตวคน (Tacit knowledge) ไดแก ประสบการณ ความช านาญในการ

88

ท างานตางๆ มลกษณะเฉพาะในแตละบคคล 2) ความรทชดแจง (Explicit knowledge) ไดแก ความรทสามารถแสดงใหเหนได เชน เอกสาร ต ารา เวบไซต ฐานขอมล คลงความร เปนตน ซงมวธในการบงชความรดงน

1) จดตงคณะท างาน การจดตงคณะท างาน หมายถง การก าหนด บคลากรในองคกรมาเปนทมงานด าเนนดานการจดการความรซงมาจากหลายฝาย ซงคณะท างาน จะเปนสมาชกในชมชนหรอนอกชมชนทมความรความเหมาะสมในแตละต าแหนง

2) ส ารวจ ตรวจสอบ และรวบรวมความรทองคกรจ าเปนตองม การส ารวจตรวจสอบ และรวบรวมความรทองคกรจ าเปนตองม เปนการเลอกประเดนความร ขององคกรวามความรอะไรทจ าเปนในการด าเนนงาน เมอทราบแลววามความรอะไรบาง อยในรปแบบใด และอยกบใครบาง แลวถงด าเนนการตรวจสอบความถกตองของความรเหลานแลวมาจดล าดบความส าคญ

3) ก าหนดแหลงความร และฐานขอมลทจ าเปนตองมและทมอยการ ก าหนดแหลงความร และฐานขอมลทจ าเปนตองมและทมอย คอ แหลงความรทองคกรในชมชนจ าเปนตองมและทมอยนนมาจากทใดบาง เชน จากผเชยวชาญทงภายในและภายนอกชมชน ฐานขอมล คลงความร หองสมด งานวจย เอกสาร เปนตน

2.4) ประชมคณะท างานและผทเกยวของการประชมคณะท างานและผท เกยวของ เปนการรวมกนของทมงานทรบผดชอบและผทเกยวของในการระบความรทจ าเปน ตองใชในการปฏบตงานขององคกรในชมชน ทมงานดงกลาวจ าเปนตองพจารณาอยางรอบคอบวาสงนนจะชวยผลกดนใหทมบรรลเปาหมายทตงไวไดหรอไม

2.5) สรรหาผเชยวชาญและจดท าท าเนยบผเชยวชาญในองคกรของชมชน การสรรหาผเชยวชาญและจดท าท าเนยบผเชยวชาญในองคกรชมชน เปนการระบผร ผเชยวชาญทเปนประโยชนตอองคกรชมชนในขบเคลอนไดวามใครบาง ซงอาจจะมาทงภายในและภายนอกชมชน ใหระบชอ เบอรโทรศพท เพอความสะดวกในการตดตอ

(3) การแสวงหาความรเปนการคนหาความรทจ าเปนส าหรบการปฏบตงานของผแสวงหาความรโดยสามารถน ามาจากแหลงตางๆ ทงภายในและภายนอกชมชน ซงสามารถคนหาความรไดจากความร 2 ประเภท คอ

1) ความรทฝงลก หรอความรแบบซอนเรน (Tacit knowledge) เปนความรเฉพาะ หรอความรทวไป หรอความรทางสงคม หรอความรขององคการ หรอความรสวนบคคลทมลกษณะเปนความรทอยในจตใจของแตละบคคล เกดจากประสบการณการเรยนร หรอพรสวรรคตางๆ และสามารถเขาใจและรบรไดเพยงบคคลนนหรอแตละบคคล

89

2) ความรทชดแจง (Explicit knowledge) เปนความรเฉพาะ หรอความร ทวไป หรอความรทางสงคม หรอความรขององคการทมลกษณะเปนความรเปนเหตเปนผลสามารถ รวบรวมและถายทอดออกมาอยางเหนไดชดในรปแบบตางๆได เชน หนงสอ คมอ เอกสาร รายงาน และวจยตางๆ ซงท าใหคนอยางสามารถเขาถงไดงาย มวธการแสวงหาความรดงน

2.1) ศกษาดวยตนเอง การศกษาดวยตนเอง เปนการคนหาขอมล โดยอาศยตวเองเปนหลกตามความถนดและลกษณะการท างาน จากแหลงความรจากทตางๆ

2.2) ศกษาจากเอกสารและสอตางๆ การศกษาจากเอกสารและสอ ตางๆ เปนการคนหาขอมลจากเอกสารต าราทมอยในชมชน เชน หองสมด วารสาร หนงสอ ต ารา เวบไซต สอตางๆ เปนตน

2.3) คนหาความรเพมเตมจากภายนอกชมชนการคนหาความร เพมเตมจากภายนอกชมชน เปนการคนหาความรจากภายนอกชมชน เชน การศกษาดงาน การคนหาขอมลเอกสาร ต ารา วจย หรอสอตางๆจากหองสมดของหนวยงานอนๆ เปนตน

2.4) สอบถาม และสมภาษณผรการสอบถาม และสมภาษณผร เปนการคนหาความรจากผมประสบการณจรง เชน เพอน รนพ เพอนบาน เปนตน

2.5) จดกจกรรมเพอใหเกดการเรยนรการจดกจกรรมเพอใหเกดการ เรยนร เปนการคนหาความรจากการฝกอบรม การบรรยาย การประชมหารอ เปนตน

(4) การแลกเปลยนเรยนร เปนกระบวนการทผแสวงหาความร (คณอ านวย) และผร (คณกจ) รวมกนน าเสนอขอมลและความรทเปนประโยชน รวมกนแลกเปลยนเรยนร มวธการดงน

1) จดกจกรรมเพอใหเกดการเรยนร การจดกจกรรมเพอใหเกดการเรยนร เปนกระบวนการทสามารถท าใหสมาชกเกดการเรยนรทสามารถน าไปใชประโยชนตอตนเอง และการปฏบตงาน ซงสามารถจดไดทงแบบเผชญหนาและแบบเรยนรผานเครอขายอนเทอรเนต

.2) การเรยนรแบบเผชญหนา การเรยนรแบบเผชญหนา เปนกระบวนการ แลกเปลยนเรยนรทผสงสารและผรบสารสามารถเหนหนากน และสามารถซกถามกนไดอยางทนท ทนใด เชน การจดเวทแลกเปลยนเรยนร การจดเวทชาวบาน การประชม การจดสภากาแฟสญจร เปนตน

3) การเรยนรผานเครอขายอนเทอรเนต การเรยนรผานเครอขาย อนเทอรเนต เปนการเรยนรผานคอมพวเตอรหรอเครองมอสอสารผานเครอขายอนเทอรเนต มการใชเทคโนโลยเวบในการน าเสนอความร มการสอสารระหวางผสงสารและผรบสารดวยกนเองทงแบบประสารเวลาและไมประสานเวลาผานทางการสนทนา ซงมดงน

90

3.1) การสนทนาออนไลน (Online Chat) เปนการสนทนาสดทผใช ฝายหนงสนทนากบผใชอกฝายหนงโดยมการโตตอบกนทนทแบบประสานเวลาโดยการพมพขอความ ใชเสยง และเหนภาพผรวมสนทนาดวย หรอการสนทนาผานเครอขายสงคมออนไลน (Social network) เชน การสนทนาผานเฟสบค (Facebook) ไลน (Line) โดยทผสนทนาสามารถโหลดแอพลเคชนตดตงในโทรศพทมอถอได ซงท าใหสะดวกสบายในการพกพาและพดคยไดตลอดเวลาหากมสญญาณอนเทอรเนต

3.2) ไปรษณยอเลกทรอนกส (Electronic-mail : E-mail) หรอ อเมล เปนการรบสงขอความผานเครอขายคอมพวเตอรโดยสามารถใชทงแบบบนเวบหรอไมกไดผใชสามารถสงขอความจากเครอขายทตนใชอยไปยงผรบอนๆในเครอขายเดยวกนหรอขามเครอขายอนในอนเทอรเนตไดทงโลกในทนท

3.3) กระดานขาวอเลกทรอนกส เชน - เวบบลอก (Weblog) หรอ บลอก (Blog) เปนการสอสาร ทางเดยวแบบไมประสานเวลา เสมอนการเขยนบนทกความรลงในพนทอเลกทรอนกสทมการจด เตรยมไว โดยผสงสารตองม Weblog ของตนเอง และเขยนเรองราวใดๆกไดโดยมงหมายใหความรแกผทเขามาอาน วธการเขยนจะเขยนแบบไมเปนทางการหรอเปนทางการ - เวบบอรด (Web board) เปนการสอสารทางเดยวแบบไมประสานเวลา ซงคลายกบ Weblog แตมความเปนทางการนอยกวา มจดประสงคเพอกระจายขาวสารมากกวาจะลงบทความ โดยผอานสามารถเขามาเขยนแสดงความคดเหนไดเชนกนโดยจะมผดแลกระดานเสวนาเพยงผเดยวทสามารถลบขอความได ตางจาก Weblog ทขาวของสามารถพจารณาลบขอความไดเอง

3.4) เวบไซต (Website) หมายถง หนาเวบเพจหลายหนาซงเชอมโยง กนผานทางไฮเปอรลงก สวนใหญจดท าขนเพอน าเสนอขอมลผานคอมพวเตอรจดเกบไวในเวลดไวดเวบ หนาแรกของเวบไซตทเกบไวทชอหลกจะเรยกวา โฮมเพจ เวบไซต หนวยงานทวไปจะใหบรการบคลากรและผสนใจฟร ในเวบไซตมการเผยแพรขอมลทางวชาการขอมลหนวยงาน หรอขอมลสอตางๆจากการแสวงหาความรและแลกเปลยนเรยนรของผแสวงหาความรและผร จะไดมาซงขอมล ขอมล (Data) หมายถง ขอเทจจรงตางๆ โดยเปนขอมลดบหรอตวเลขตางๆทยง ไมไดผานการแปลความ ผานการจดบนทกของคณลขต เพอน ามาเปนขอมลไปสในขนตอนของการประมวล และกลนกรองความรทไดรบโดยผเชยวชาญ

(5) การประมวลและกลนกรองความร ขนตอนการประมวลและกลนกรอง ความร เปนกระบวนการกลนกรองตรวจสอบความรทฝงลก(Tacit knowledge) สงเคราะหความร

91

ขนมาใหม และจดระเบยบความร ใหเปนความรทชดแจง (Explicit knowledge)โดยอาศยผเชยวชาญในการตรวจสอบ ซงมวธการดงน

1) จดตงคณะท างานเพอรบผดชอบ การจดตงคณะท างานเพอรบผดชอบ ในการกลนกรองความร คอ การก าหนดบคลากรทมความเชยวชาญในเรองนนๆ เชน ดานสาหราย ผมนาง ดานชมชน เปนตน ซงอาจมาจากภายในหรอภายนอกชมชนมาเปนทมงานด าเนนงานประมวลและกลนกรองความรจากหลายฝาย

2) ประชมคณะท างาน ผเชยวชาญเพอรวมกนประมวลและกลนกรอง ความรเพอปรบปรงความรตางๆ เพอน าไปใชในการปฏบตงานการประชมคณะท างาน ผเชยวชาญเพอรวมกนประมวลและกลนกรองขอมล (Data) .ผานกระบวนการวเคราะห สงเคราะห เพอน าไปใชในการปฏบตงาน เปนการระดมความคดเพอกลนกรองความรของผเชยวชาญใหเปนความรทมความถกตองตามหลกทฤษฎ วชาการ ภาษาทใช และจดรปแบบขอมลใหความสมบรณครบถวนไมขาดประเดนส าคญ ซงจะอยในรปของสารสนเทศ (Information)

3) การวางระบบขอมลใหเปนมาตรฐานเดยวกน การวางระบบขอมล สารสนเทศใหเปนมาตรฐานเดยวกน เปนการวางแผนขอมลของหนวยงานใหมรปแบบทสามารถสบคนและงายตอการใชงาน

(6) การจดเกบและเผยแพรความรเปนกระบวนการจดการความรใหเปน ระบบ (Knowledge management system: KMS) ไปจดเกบในคลงความร (Knowledge bank) แลวน ามาเผยแพรความรในรปแบบของ Website Web board Weblog Facebook Line E-mail และเอกสารสงพมพตางโดยคณวศาสตร มวธการดงน

1) ก าหนดโครงสรางความรทเหมาะสม การก าหนดโครงสรางความร ทเหมาะสม เปนวธการระบความรทจ าเปนตองใชในการปฏบตงานของหนวยงาน โดยสวนใหญนยมใชเปนรปแบบของฐานขอมล เพอเปนการบนทกขอมลลงในฐานขอมลของระบบคอมพวเตอรไดทนท และงายตอการน ามาใช

2) รวบรวมและจดเกบความรใหอยในคลงความร การรวบรวมและ จดเกบความรใหอยในระบบฐานขอมล คลงความร คอ การมศนยกลางเพอรวบรวมและควบคม ทงขอมลและโปรแกรมทเขาถงขอมลเหลานนใหเปนระบบ โดยมผควบคมบรหารฐานขอมล และคลงความร

3) เผยแพรขอมลทอยในคลงความร การเผยแพรขอมลทอยในระบบคลง ความรผานเครอขายอนเทอรเนต เปนการแพรขอมลใหผรบสารสามารถศกษา และน าความรไปใช

92

ประเดนท 2. ปจจยความส าเรจของชมชนนกปฏบต ประกอบดวย ดานผน า ดานการจดการชมชน ดานวตถประสงคหรอเปาหมาย ดานวฒนธรรมทเออตอการแลกเปลยนเรยนร และดานเทคโนโลยสารสนเทศ มรายละเอยดดงน

1. ดานผน า จากการสมภาษณขอความรของชาวบาน (ผใหขอมล) สามารถแยกออกเปน 4 ประเดน คอ จดแขง จดออน โอกาส และอปสรรค คอ

จดแขง 1.1 ผน ามวสยทศน มความรอบร มบารม มคณธรรมจรยธรรมสรางแรงจงใจ

ใหสมาชกในชมชนมทศนคตทด เกดความไววางใจ และเปนทพงของชมชนได ดงน “ผน าของเรามวสยทศน มความคดทจะพฒนาอยเรอยๆ” ผใหขอมลคนท 1 “นายกเทศมนตรคนปจจบนด ารงต าแหนงหลายสมยแลวกแสดงวาประชาชน

ยงรกยงเอนดและชนชมในผลงาน” ผใหขอมลคนท 2 “ผน าของเรามสองแบบ คอ ผน าทางการเมอง และผน าทางศาสนา ผมวาผน า

ทางการเมองเขากท าหนาทตามนโยบายของรฐบรรเทาความเดอดรอนของคนในชมชน เชน นายกเทศมนตร ก านน ผใหญบาน บคคลเหลานลวนมความสามารถและมอทธพลตอความรสก ของชาวบาน นาเกรงขาม มความเปนผน า ลกบานจะเกรงกลว หากเรามปญหาอะไรสามารถปรกษาของความชวยเหลอได นายกเทศมนตรคอเกงเปนนายกหลายวาระแลว แสดงวาชาวบานใหความไววางใจ สรางความเจรญใหกบหมบานของเรา” ผใหขอมลคนท 7

“ดฉนวา บางปของเราเรมมการเปลยนแปลงไปในทางทดขนสงเหลาน เกดจากผน าทมวสยทศนพรอมทจะเปลยนแปลงใหทนกบสงคม คอ เขาคด เขาสราง เขาสรรหา แนวทางใหสงคมอยรอด ผน าของเราเกงมากๆ โดยเฉพาะผน าทางศาสนาของหมท 3 เราคดวาผน าทางศาสนา ยงไงๆกอยตามมสยด คอยอบรมสงสอนลกบาน จบคมภร ไมยงกบทางโลก แตคนๆน สวนกระแส ไดทงทางโลกและทางธรรม ดฉนสามารถพดไดเลยวา เขาคอผน าคนแรกของต าบลเลยทสรางความกาวหนาของชมชนได เขาน าเทคโนโลยสมยใหมมาใชใหเกดประโยชนกบชมชน เชน วทยชมชน หองอดรายการ หองอดเสยง รายการทวผานอนเทอรเนต ตดตงล าโพงประชาสมพนธทวถงทงหมบาน” ผใหขอมลคนท 9

“ ส าหรบผมนะ ทกษะส าคญของความเปนผน า คอ ใชใจในการบรหาร ชมชน ใชใจแลกใจ ผมเปดโอกาสใหทกคนมภาวะความเปนผน า มโอกาสตดสนใจในงาน ทรบผดชอบ เราท างานแบบพแบบนอง มปญหากชวยเหลอกนและกน จนบดนทมงานของเรา

93

มหลายกลมมาก สบกวากลมทรบผดชอบกวาได ทกคนในหมบานจะรวมมอกนและกน มหลายกลมอายตงแตเดกๆ วยรน จนถงคนแก กมามสวนรวมในการท างาน ผชาย สตร กมบทบาทเทากนในชมชนเราตองสรางความเขมแขงใหชมชนเรากอนจากนนผมวางวาจะขยายความส าเรจน ใหหมบานพนองของเราเขารวมมามบทบาทในการสรางสรรคชมชน ตอนนผมเปดโอกาสอยแลวใครจะมาเขารวมท างานกบเราเรายนดตอนรบเสมอไมวาทานคอใคร” ผใหขอมลคนท 14

จดออน 1.1 ไมกลาตดสนใจหรอไมเดดขาดในบางเรอง ดงน

“ผน าของเราเกงในหลายๆดาน แตผมคาใจวา ท าไมผน าเราไมเดดขาด เรองการจดการการเลยงสตวแบบปลอยปละละเลยของชาวบาน เลยงแพะใหหากนเอง ตามถนนเตมไปหมด ใครสญจรไปมาเกดอบตเหตชนบาง บาดเจบไมรกราย จรงทหมบานเราไมคอยมพนทเออตอการเลยงสตว แตกตองมกฎในการเลยง” ผใหขอมลคนท 16

“ผน าเปดโอกาสใหประชาชนเสนอโครงการและพรอมทจะสนบสนน งบประมาณใหกบโครงการตางๆทเออประโยชนใหกบชมชนได หลายๆโครงการเราท าไดเราอยากใหใชอ านาจควบคมดานอนๆบาง เชน การจดการควบคมขยะ แพะ และอยากใหเหนคณคา ของสาหรายทอย คบางปมานาน สงสารคนทประกอบอาชพน” ผใหขอมลคนท 18

โอกาส 1.1 นโยบายของรฐดานการรกษาความมนคงของฐานทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม ดงน “นอกจากผน าทแทจรงแลว คนในหมบานเรากมความเปนผน าหลายคน

ท างานไดดมประสทธภาพกลารบผดหากท างานผดพลาด พวกเขากเลยมาเปนสวนหนงของสมาชกทจะรวมท างานกบผ อน ส าหรบโครงการอนรกษทรพยากรสาหรายผมนางในชมชนบางป คอเราคงตองรวมมอกน ดทนโยบายของรฐไดคมครองทรพยากรธรรมชาตคงไมมใครกลารกล าปาชายเลนและทรพยากรสาหรายกจะไมสญพนธไป ดงนนเราตองด าเนนการกอนทมนจะสญหาย” ผใหขอมลคนท 20

อปสรรค 1.1 ปญหาความไมสงบในสามจงหวดชายแดนภาคใต ดงน

“ปญหาสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตเปน ปญหาอยางหนงของชมชน ความหวาดระแวงของชาวบานทมตอเจาหนาทกมบาง เพราะเคยมประชาชนผบรสทธถกเจาหนาทโดนหมายจบในฐานะผตองสงสยในคดความมนคง

94

ตอนนถกปลอยตวแลวเพราะไดแสดงหลกฐานความบรสทธได เรามนใจวาชมชนเราปลอดความคดแบงแยกดนแดน เราไมเคยปลกฝงความบาคลงเหลาน นบตงแตเรยนมาไมเคยไดยนโตะครคนไหนสอนใหเรายดดนแดนคนจากสยามเลยเรากไมรวตถประสงคทแทจรง ศาสนาอสลาม ทแทจรงนแหละทจะปลกฝงใหเรามความคดทด มจรยธรรมคณธรรมทดงาม ไมเบยดเบยนผ อน” ผใหขอมลคนท 23

2. ดานการจดการชมชน จากการสมภาษณขอความรของชาวบาน (ผใหขอมล) สามารถแยกออกเปน 4

ประเดน คอ จดแขง จดออน โอกาส และอปสรรค คอ

จดแขง 1.1 มกลมทมงานทเขมแขง ดงน

“กมระบบระเบยบดชาวบานกเรมมการศกษาทดขนและเพมจ านวน เรอยๆ ท าใหเขาใจนโยบายบายตางๆ ของชมชนไดด คนเหลานจะชวยเปนแรงประชาสมพนธ ใหคนในครอบครวเวลามกจกรรมอะไรตางๆ ท าใหงายตอการจดการบรหารชมชนไดในระดบ หนง” ผใหขอมลคนท 16

“ชมชนบางปมระบบการจดการทดนะ จากเดมทคนตางถนจะรจกบางปเรอง เหมนขเปด ขายผากระสอบ ส าเนยงภาษาถนทแปลกกวาทอนๆ แลวจะลอกน มาจากไหน มาจากบางปหรอ โอยสมยกอนปาผานบางปทไรเหมนขเปดทกท เหมนมาก ตอนนยงเหมนอยอกไหม ไมมานานแลว แตปจจบนคนจะรจกบางปวาเปนชมชนทมคนเรยนเยอะ เปนชมชนทเขมแขง สามารถน ามาเปนแบบอยางใหกบชมชนอนๆได บานไหนยากจนถาอยบางปรบรองเขาไมทอดทงหรอก ชวยๆกนดแล ใหทนสรางบานกม ใหทนการศกษาส าหรบบตรหลานทเรยนดแตยากจน โดยใชทนของชาวบานในชมชนบางปเอง” ผใหขอมลคนท 20

“ระบบการจดการชมชนในต าบลบางป มคณภาพและประสทธภาพ ถอเปน จดเดนกวาได มสมาชกทหลากหลายและพรอมทจะทมเทการท างานใหกบสงคม เขามเครอขาย จากองคกรภายนอกทสามารถสนบสนนการด าเนนงาน ของชมชน พดงายๆคอท างานอยางเปนระบบมผน าทด และผตามทมความสามารถหลากหลาย ประกอบกบเราน าหลกค าสอนของอสลามมาใชอยางคมคาสงนเปนสงทสามารถจรรโลงใจมนษยได และทกศาสนากสอนใหมนษยเปนคนดและในทกศาสนากมคนไมด เราจะใหทกคนมาเขาใจเราหมดกไมไดกตองปลอยวางบาง” ผใหขอมลคนท 22

95

จดออน 1.1 ขาดระบบการจดการทดในบางเรอง เชน การจดการขยะ การจดการการเลยง

สตว และการจดการทรพยากรสาหรายผมนาง ดงน “หมบานบางปมประชากรเยอะบางทกเหมอนชมชนแออดดวยพนททจ ากด

แตประชากรเยอะ ขณะแมวยงสามารถเดนบนหลงคาไปมาๆไดเลย ดงนนหมบานเราจงไมคอยมพนทในการเลยงสตวสกเทาไหร บางคนกปลอยใหสตวออกหากนเองกลบบานเอง เตมถนน ไปหมด วธการจดการยงไมม ไมมกฎของหมบานออกมา” ผใหขอมลคนท 18

“ถาแบงกระบวนการจดการของชมชนออกเปน 2 กรณ กรณทหนง คอ การจดการของเจาหนาทของรฐ เชน การปกครองของหมบาน สถานอนามย โรงเรยน และกรณทสองคอ การจดการของชมชนเอง โดยอาศยการรวมตวของสมาชกเพอประกอบกจกรรมเพอ สรรสรางประโยชนใหกบชมชนบางป มโตะอหมามเปนผน าในการด าเนนงานตางๆ ดฉนจะบอกวา การบรหารงานหลายอยางของเจาหนาทท าไดด เชน ระบบไฟฟาของชมชน การประปา ถนนหนทางแตกมอกหลายอยางทเจาหนาทบกพรองไมเหนความส าคญ กเรอง การปลอยสตวเลยงนแหละการจดการกบทรพยากรสาหรายผมนางกปลอยปละละเลย การจดการขยะกดถงแมจะม เทศบาลเขามาเกบขยะแตกยงสกปรกเพราะจตส านกของคนในชมชน อยากใหรณรงคใหดกวาน สวนการจดการของชมชนเอง สวนใหญจะเกยวกบวถการด าเนนชวตของชมชนจดกจกรรมท กอเกดประโยชนใหกบชมชนเยอะมาก ครอบคลมในหลายๆดาน เชน การสนบสนนกองทนเดกก าพราการปลกฝงเยาวชนบางปใหประพฤตด และอกหลายๆอยาง ถอวา มระบบการจดการทดมากอาศยความรวมมอของคนในชมชน ดฉนนบถอเลยกบการทมเทของคนในชมชน” ผใหขอมลคนท 19

“ระบบการจดการชมชนในต าบลบางป มคณภาพและประสทธภาพ ถอเปน จดเดนกวาได มสมาชกทหลากหลายและพรอมทจะทมเทการท างานใหกบสงคม เขามเครอขาย จากองคกรภายนอกทสามารถสนบสนนการด าเนนงาน ของชมชน พดงายๆคอท างานอยางเปนระบบมผน าทด และผตามทมความสามารถหลากหลาย” ผใหขอมลคนท 22

โอกาส 1.1 การน าหลกและค าสอนของอสลามมาใชในการด าเนนชวตโดยผานการ

บรรยายธรรมดงน “ระบบการจดการชมชนในต าบลบางป มคณภาพและประสทธภาพ ถอเปน

จดเดนกวาได มสมาชกทหลากหลายและพรอมทจะทมเทการท างานใหกบสงคม เขามเครอขาย

96

จากองคกรภายนอกทสามารถสนบสนนการด าเนนงาน ของชมชน พดงายๆคอท างานอยางเปนระบบมผน าทด และผตามทมความสามารถหลากหลาย ประกอบกบเราน าหลกค าสอนของอสลามมาใชอยางคมคาสงนเปนสงทสามารถจรรโลงใจมนษยได และทกศาสนากสอนใหมนษยเปนคนดและในทกศาสนากมคนไมด เราจะใหทกคนมาเขาใจเราหมดกไมไดกตองปลอยวางบาง” ผใหขอมลคนท 22

“ระบบการท างานมขนมตอน จดสรรทงคนและงบประมาณไดอยางลงตว อกอยางคอสงทสามารถสรางจตส านกรกในการท างานเพอชมชนมาจากการทชาวบานเรยนรอสลามน าค าสอนของอสลามมาใชในการด าเนนชวตรผดรชอบ ถาใครท าดกไดดชวกไดชว” ผใหขอมลคนท 24

อปสรรค 1.1 ปญหาความไมสงบในพนท 3 จงหวดชายแดนภาคใต ดงน

“ปญหาสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตเปน ปญหาอยางหนงในการบรหารจดการชมชน ความหวาดระแวงของชาวบานทมตอเจาหนาทกมบาง เพราะเคยมประชาชนผบรสทธถกเจาหนาทโดนหมายจบในฐานะผตองสงสยในคดความมนคง ตอนนถกปลอยตวแลวเพราะไดแสดงหลกฐานความบรสทธได เรามนใจวาชมชนเราปลอดความคดแบงแยกดนแดน เราไมเคยปลกฝงความบาคลงเหลาน นบตงแตเรยนมาไมเคยไดยนโตะครคนไหนสอนใหเรายดดนแดนคนจากสยามเลยเรากไมรวตถประสงคทแทจรง ศาสนาอสลาม ทแทจรงนแหละทจะปลกฝงใหเรามความคดทด มจรยธรรมคณธรรมทดงาม ไมเบยดเบยนผ อน” ผใหขอมลคนท 23

3. ดานวตถประสงคหรอเปาหมาย จากการสมภาษณขอความรของชาวบาน (ผใหขอมล) สามารถแยกออกเปน 4 ประเดน คอ จดแขง จดออน โอกาส และอปสรรค คอ

จดแขง 1.1 มเปาหมายในการด าเนนงานทชดเจน ดงน

“ชมชนบางปจะมนโยบายและแผนทชดเจน ทงจากองคกรของรฐ เชน เทศบาล และองคกรภายในชมชนทจดตงขนมา เขาจะมทมงานทมคณภาพทชวยกนรางแผนยทธศาสตรชมชนขนมาโดยมอาจารยมหาวทยาลยระดบปรญญาเอกเปนผน าในการรางแผนฯ ในแผนกจะมการระบวตถประสงคและเปาหมายทชดเจนวาจะจดท าโครงการอะไร ทมงานพรอมไหม และจะจดหางบประมาณจากแหลงใด หากจะเสรมโครงการอนรกษสาหรายผมนางเขาไป

97

ในแผน ผมวาทมงานมความพรอมแตตองขอแรงจากผ ทเกยวของทางดานน” ผใหขอมลคนท 16 “ในชมชนของเรามหลายบทบาทหลายต าแหนงตามกจกรรมแตทกๆกจกรรม

จะมการรางแผนงานไวตลอด” ผใหขอมลคนท 24

จดออน 1.1 ผปฏบตงานนอยแตภาระงานมากท าใหปฏบตงานในบางเรองทวางเปาหมาย

ไวไมทน ดงน “วตถประสงคและโครงการของเรามเยอะนะอยากท าโนนท าน แตเราขาด

ทมงานอกเยอะ อยากใหชาวบานมารวมกนเปนสวนหนงของทมเรา จะไดกระจายบทบาทหนาทกนเงนกหายาก พษเศรษฐกจขาวยากหมากแพง ราคายางถก ขายอะไรกไมคอยไดคนขายเยอะแตคนซอนอยสงผลใหก าลงบรจาคของคนในหมบานกลดไปตามๆกน แตถอเปนความโชคดของเราทมองคกรจากภายนอกคอยเชอเหลอบาง คอยสนบสนนดานงบประมาณ เชน องคการบรหาร สวนจงหวด หนวยงาน สสส. กองทนจากรฐบาลใหการสนบสนนดาน ICT กองทนบทบาทสตร และองคกรจากตางประเทศ” ผใหขอมลคนท 19

“วางเปาหมายใหชดเจน และด าเนนตามนนนคอสวนหนงของระบบการ ท างานของเรา จะท าใหระบบงานไมซบซอนและส าเรจไปดวยดเพราะสมาชกของเรามมาก แตไมเพยงพอกบงานทม ดงนนตองอาศยการวางแผนใหรอบคอบ” ผใหขอมลคนท 21

โอกาส 1.1 มองคกรภายนอกทสนบสนนงบประมาณ ดงน

“วตถประสงคและโครงการของเรามเยอะนะอยากท าโนนท าน แตเราขาด ทมงานอกเยอะ อยากใหชาวบานมารวมกนเปนสวนหนงของทมเรา จะไดกระจายบทบาทหนาทกนเงนกหายาก พษเศรษฐกจขาวยากหมากแพง ราคายางถก ขายอะไรกไมคอยไดคนขายเยอะแตคนซอนอยสงผลใหก าลงบรจาคของคนในหมบานกลดไปตามๆกน แตถอเปนความโชคดของเราทมองคกรจากภายนอกคอยเชอเหลอบาง คอยสนบสนนดานงบประมาณ เชน องคการบรหาร สวนจงหวด หนวยงาน สสส. กองทนจากรฐบาลใหการสนบสนนดาน ICT กองทนบทบาทสตร และองคกรจากตางประเทศ” ผใหขอมลคนท 19

“หากจะมการเสรมโครงการอนรกษสาหรายผมนางเขามา ตองไดรบความ คดเหนจากหลายๆฝาย ตองดความพรอมของสมาชกและความรวมมอจากองคกรภายนอกดวย” ผใหขอมลคนท 22

98

อปสรรค 1.1 ภาวะเศรษฐกจทไมด คาครองชพสง ท าใหปรมาณคาใชจายสง ดงน

“วตถประสงคและโครงการของเรามเยอะนะอยากท าโนนท าน แตเราขาด ทมงานอกเยอะ อยากใหชาวบานมารวมกนเปนสวนหนงของทมเรา จะไดกระจายบทบาทหนาทกนเงนกหายาก พษเศรษฐกจขาวยากหมากแพง ราคายางถก ขายอะไรกไมคอยไดคนขายเยอะแตคนซอนอยสงผลใหก าลงบรจาคของคนในหมบานกลดไปตามๆกน แตถอเปนความโชคดของเราทมองคกรจากภายนอกคอยเชอเหลอบาง คอยสนบสนนดานงบประมาณ เชน องคการบรหาร สวนจงหวด หนวยงาน สสส. กองทนจากรฐบาลใหการสนบสนนดาน ICT กองทนบทบาทสตร และองคกรจากตางประเทศ” ผใหขอมลคนท 19

“ถาจะใหท างานอยางใดอยางหนงเพมขนมาคอเราตองวางแผนตองตง เปาหมายวาจะท าอยางไรใหส าเรจ สงทจะสงเสรมความส าเรจอกอยางคองบประมาณ ยงปจจบนเศรษฐกจบานเราไมคอยด กสงผลถงรายรบของชาวบานดวย เมอชาวบานไมมรายรบสงทกระทบคอแรงบรจาคทเพมขน” ผใหขอมลคนท 20

4. ดานวฒนธรรมของชมชนทเออตอการแลกเปลยนเรยนร

จากการสมภาษณขอความรของชาวบาน (ผใหขอมล) สามารถแยกออกเปน 4 ประเดน คอ จดแขง จดออน โอกาส และอปสรรค คอ

จดแขง 1.1 มมสยดเปนศนยรวมของชมชนทเออตอการแลกเปลยนเรยนร ดงน

“เราจะมการจดประชมแลกเปลยนความรและความคดเหนเกอบบอยครง และเกอบทกงานทมเรากจะจดการประชมเสมอ และทกฝายของชมชนบางครงกประชมเอง เชนประชมผาน ไลน เซสบค หากตองคยอยางเปนทางการกจะนดเจอกน ประชมทมสยดอตตะอาวน บางครงกเคยประชมเกอบทงหมบานมารวมแสดงความคดเหนรวมท างานหากเปนงานใหญ เชนงานมอบทนและจดหาทนใหเดกก าพรา” ผใหขอมลคนท 16

“การแลกเปลยนความร เปนปกตของเราทจะมการพดคยกนอยเสมอ หลงละหมาดวนศกรหากมเวลาเรากจะลอมวงคยเกยวกบทกปญหา บางคนกน าปญหามาเสนอ ใหชวย” ผใหขอมลคนท 17

“เราเคยเชญผ เชยวชาญดานการจดการความรจากมหาวทยาลยชวยแนะน า วธการด าเนนงานอยางเปนขนเปนตอน เราจะไดท างานอยางเปนระบบและรจกวธการแลกเปลยนเรยนรอยางถกตอง” ผใหขอมลคนท 18

99

“มสยดตะอาวนเปนสถานทๆอ านวยหลายๆอยางในการจดกจกรรมตางๆ ดวยตวอาคารทใหญมสองชนครง ชนลางกเปนสถานทประชม เกบของ ชนสองและสามกใชละหมาด เวลาชาวบานมาคยกนกจะใชภาษามลายทองถนในการสอสาร คนในชมชนนบถอศาสนาอสลามรอยละ 100 กเลยงายหากจะมการจดกจกรรมอะไรตางๆ เพราะเรามวฒนธรรมเดยวกน แตบางคนคดมากไป ไมยอมเหยยบมสยดนบอกวาเปนมสยดของกลมใหมนกเปนปญหาหนง” ผใหขอมลคนท 22

“เรามมสยดเปนศนยกลาง ทกๆมสยดในหมบานกจะเออใหทกคนไมวาใคร สามารถใชพนทในการแลกเปลยนขอมล ถกปญหาไดตลอด แตเรายงไมคอยไดแลกเปลยนความรกบคนตางหมบานทไมคอยจะมสวนรวมหรอเราไมเขาไปมสวนรวมกนแนนตองคด ไมใชวาเรา ไมคยไมอะไรนะ เพยงแคบางมมมอง แตอกหลายกจกรรมชมชนเรากรวมมอกน เชน การแกปญหายาเสพตด ผน าหมบานจะรวมมอกน” ผใหขอมลคนท 24

จดออน 1.1 ไมเหนความส าคญดานการจดการทรพยากรสาหรายผมนาง จงท าใหขาดการ

แลกเปลยนเรยนรในเรองน ดงน “พอพวกเราวางจากการท างาน เชน ชวงเยน พวกเราจะนงจบเขาคยกนถง

ปญหาทเราเจอ เชน ปญหาของสาหราย แตละคนกจะมาระบาย คนทขยนหากออกเรอลองหา ถนอนๆด ถามเยอะกจะบอกใหพวกเราไปเกบ ไมรจะแกปญหาอยางไรบางครงเราควบคมธรรมชาตไมได ไมรจะระบายใหใครฟงแลวถาพดไปแลวจะชวยไดไหม” ผใหขอมลคนท 20

“การแลกเปลยนเรยนรขอมลเปนสงส าคญ หากเราสามารถจดตงเวทเสวนา แลวน าชาวบานมาชวยแลกเปลยนในขอมลทเราตองการหรอมปญหากจะชวยไดดมากแตกนาเสยดายทไมมการหารอดานสาหรายบางนะ” ผใหขอมลคนท 23

โอกาส 1.1 มเครอขายทงภายในและภายนอกองคกรทรวมแลกเปลยนเรยนร ดงน

“เราเคยเชญผ เชยวชาญดานการจดการความรจากมหาวทยาลยชวยแนะน า วธการด าเนนงานอยางเปนขนเปนตอน เราจะไดท างานอยางเปนระบบและรจกวธการแลกเปลยนเรยนรอยางถกตอง” ผใหขอมลคนท 18

“พวกเรามหนาทดแลประชาชน ดแลความทกขสขของชาวบานการ แลกเปลยนแสดงความคดเหนเสนอแนวทางตางๆเปนสงจ าเปนอยางยง เราจะท างานคนเดยวไมไดเราตองขอความชวยเหลอจากหลายๆหนวยงานทเกยวของมารวมปรกษาหารอ เชน กรณจะจบกม

100

พวกเดกวยรนตดยา การสอดสองดแลเดกหนเทยวกลางค ากลางคน ฯลฯ เราจะชวยกนหาวธทดและไดผลในการปราบปรามเปนทางการบางไมเปนทางการบาง ขอความชวยเหลอจากองคกรภายนอกบางแลวแตกรณ” ผใหขอมลคนท 19

อปสรรค 1.1 ความคดเหนดานศาสนาทตางกนท าใหขาดความรวมมอกน ดงน

“มสยดตะอาวนเปนสถานทๆอ านวยหลายๆอยางในการจดกจกรรมตางๆ ดวยตวอาคารทใหญมสองชนครง ชนลางกเปนสถานทประชม เกบของ ชนสองและสามกใชละหมาด เวลาชาวบานมาคยกนกจะใชภาษามลายทองถนในการสอสาร คนในชมชนนบถอศาสนาอสลามรอยละ 100 กเลยงายหากจะมการจดกจกรรมอะไรตางๆ เพราะเรามวฒนธรรมเดยวกน แตบางคนคดมากไป ไมยอมเหยยบมสยดนบอกวาเปนมสยดของกลมใหมนกเปนปญหาหนง” ผใหขอมลคนท 22

“เรามมสยดเปนศนยกลาง ทกๆมสยดในหมบานกจะเออใหทกคนไมวาใคร สามารถใชพนทในการแลกเปลยนขอมล ถกปญหาไดตลอด แตเรายงไมคอยไดแลกเปลยนความรกบคนตางหมบานทไมคอยจะมสวนรวมหรอเราไมเขาไปมสวนรวมกนแนนตองคด ไมใชวาเราไมคยไมอะไรนะ เพยงแคบางมมมอง แตอกหลายกจกรรมชมชนเรากรวมมอกน เชน การแกปญหายาเสพตด ผน าหมบานจะรวมมอกน” ผใหขอมลคนท 24

5 ดานเทคโนโลยสารสนเทศ

จากการสมภาษณขอความรของชาวบาน (ผใหขอมล) สามารถแยกออกเปน 4 ประเดน คอ จดแขง จดออน โอกาส และอปสรรค คอ

จดแขง 1.1 มความพรอมดานเทคโนโลยสารสนเทศ ดงน

“ชมชนของเรามความพรอมดานเทคโนโลยสารสนเทศ เชน วทยชมชน ล าโพงประชาสมพนธทวถงทกบาน ทวชมชน ศนยคอมพวเตอร อนเทอรเนต WIFI ฟร ในพนทรอบบรเวณโรงเรยน หองอดรายการวทย ทวออนไลน เทคโนโลยอนๆ เชน กลองโดรน กลองถายรป เทคโนโลยเหลานจดตงทมสยดอตตะอาวน และเรามองคกรภายนอกทสนบสนนงบประมาณ เชน กองทนจากรฐบาลใหการสนบสนนดาน ICT เทคโนโลยเราพรอมแตเรายงขาดผดแลระบบอยางตอเนอง” ผใหขอมลคนท 16

“พวกเราจะรบฟงขาวตางๆทเกดในหมบาน เชน ประกาศวาใครเสยชวต

101

ประกาศกจกรรมทจะจดขนในชมชน เปนตน เปนสงทดมากเราไดรบรเรองราวตางๆผานการประชาสมพนธของชมชน ถาบานทอยรมถนนจะไดยนเสยงประชาสมพนธชดเจนถาบานอยลกลงไปอาจจะเสยงเบาบางแตกพอไดยนถอเปนอปกรณธรรมดาๆ แตชาวบานรจกคดรจกทจะสรางใหมนเปนประโยชนใหกบพวกเราชาวบางป ” ผใหขอมลคนท 17

“ชมชนบางปมวทยชมชน FM.100.50 มเสาวทยบรเวณมสยด เชาๆ ผน าทาง ศาสนาหรอโตะอหมามและผ รทางศาสนาจะพบปะคยกบประชาชนในเรองราวตางๆ ผานวทยชมชนใครมปญหาอะไรจะสอบถามกโทรหาผานรายการได และจะมการบรรยายธรรมจากผ ร นอกชมชน เชน จากกรงเทพฯ คออดเสยงผานรายการ ไดความรเปนอยางมากเวลาขบรถไปไหน กสามารถเปดคลนวทยฟงไปขบไป คนปตตานสามารถรบฟงไดอยางชดเจนและจงหวดใกลเคยง กสามารถรบฟงไดดวย เวลาจดงานทไหนกจะน าเสนอขอมลผานคลนวทยเชนกน บางครงเรา ไมสามารถไปรวมรบฟงสดๆไมไดกฟงผานวทยทบาน เทคโนโลยกดอยางนแหละ อย ทเราวาจะใชมนในทศทางใด หากใชไมถกทกจะเปนภยแตหากใชใหกอเกดประโยชนแกสงคม สงคมกจะเจรญขน” ผใหขอมลคนท 22

“ชมชนเรามเทคโนโลยสมยใหม มทวออนไลนแพรภาพทางอนเทอรเนต มหองจดรายการซงกลมเยาวชนจะเปนผ จดน าเสนอรายการใหมๆ แลกเปลยนความรกนผานทวออนไลน พอถงงานกจกรรมตางๆกใชกลองโดรนถายภาพจากมมสงเหนววสวยงามมาก เราเอง ยงไมเคยเหนสภาพแวดลอมชมชนของเราเลยตงแตมกลองโดรนท าใหเหนถงความสวยงามของทรพยากรปาชายเลน พระเจาสรางสรรคมาอยางสวยงามเปนแนวบรรทดอยางเปนระเบยบเหมอนมนษยปลกเองทงๆทมนเกดขนมาตามธรรมชาต เราอยากใหสงสวยงามเหลานตกถงรนลกรนหลานใหไดเหนของจรงไมใชเปนเพยงภาพในอดต ความหวงแหนธรรมชาตจะมาเลยถาใครไดเหนไดทองเทยวไดเจอของจรง” ผใหขอมลคนท 23

“ชนชมในความเปนบางปจรงๆนะ กาวทนเทคโนโลยและความเปลยนแปลง รจกใชเทคโนโลยใหเปนประโยชนแกสงคมไดดทเดยว การเผยแพรศาสนาสมยกอนจะเดนเทาเดนตามบานเรอนและแนะน าศาสนาใหชาวบาน แตตอนนใชเทคโนโลยเผยแพรความรทางศาสนาคนเพยงทางเดยวคนทวโลกสามารถรบฟงขอมลได นคอความมหศจรรยของเทคโนโลยอย ทเราจะใชหากใชเปนกเกดประโยชนแตหากใชในทางทไมดกเกดโทษเดกๆในกลมเยาวชนมทมหนงทใชกลองท าเปนหนงสน น าเสนอความเปนบางป ประวตศาสตรบางป ไปสมภาษณผเฒาผแกในชมชน และน าเสนอเรองราวผานเฟสบค พวกนอนาคตไกล อกไมนานหมบานเรากจะกลายเปนแหลงเรยนรทดเลย อกอยางคอ หากกลมวยรนหรอเยาวชนของหมบานฝกใฝไปในทางทด สงคมเรากจะมคนดเพมขนเรอยๆ ดงนนอยากใหชมชนบางปของเราจดกจกรรมดๆทตอบสนองความตองการ

102

ของกลมเหลาน คดด จตส านกด โตไปจะไดไมเปนภาระของครอบครว สงคม และประเทศชาต ในอนาคตขางหนา” ผใหขอมลคนท 24

จดออน 1.1 อนเทอรเนต WIFI ฟร ไมครอบคลมทกพนท ดงน

“แตกอนปาจะใชโทรศพทไวโทรและรบสาย แตเดยวนโลกมนเปลยนแปลง ทมงานหลกสวนใหญเปนเยาวชน วยรน ททนตอเทคโนโลย เวลารวมงานกบคนกลมนพวกเขาจะใชไลน เฟสบค อเมล ในการตดตอสอสารถาปาไมมไลนกล าบากทจะตดตอสอสาร ขอมล ไมอบเดท ลกๆหลานๆกเลยสมครไลนให สวนเฟสบคยงใชไมเปนเอาไลนใหรอดกอน พอเรามไลนและไดเขากลมในฝาย มนสะดวกมากมอะไรตดตอทางไลนแลกเปลยนความรกนในไลน แตถาเปนเรองส าคญ ละเอยดออน และทางการ พวกเราจะนดกนประชมทมสยด มอะไรกจะสงขอมลกนในไลน อนเทอรเนตกสมครเอาทางโทรศพทแตลกสมครใหนะเสยเงนสมครไมมแบบฟรบางจะไดตดตองานแบบคมคา” ผใหขอมลคนท 19

“ส าหรบผมบานอยใกลโรงเรยนบางครงกพงสญญาณอนเทอรเนตฟร จากโรงเรยนในการสบหาขอมล ตดตอสอสารกน แตสงสารพนททอยหางจากโรงเรยนไมมอนเทอรเนตฟรใหใช แตถาจะใชกสมครเสยงเงนเอา ถงแมวาชมชนจะไดรบการสนบสนนดานเทคโนโลย แตไมม WIFI มคอมพวเตอร ประมาณน แตเราภมใจทหมบานเรามเทคโนโลยดๆและทนสมยสามารถเผยแพรขอมลตางๆไดโดยทเราไมจ าเปนตองไปถงท จะอย ทไหนกตามแคเปดอนเทอรเนตกสามารถรบฟงได แตถาอยบานกเปดวทยชมชนฟงบรรยายธรรมศาสนา” ผใหขอมลคนท 20

โอกาส 1.1 มองคกรภายนอกทสนบสนนงบประมาณ ดงน

“ชมชนของเรามความพรอมดานเทคโนโลยสารสนเทศ เชน วทยชมชน ล าโพงประชาสมพนธทวถงทกบาน ทวชมชน ศนยคอมพวเตอร อนเทอรเนต WIFI ฟร ในพนทรอบบรเวณโรงเรยน หองอดรายการวทย ทวออนไลน เทคโนโลยอนๆ เชน กลองโดรน กลองถายรป เทคโนโลยเหลานจดตงทมสยดอตตะอาวน และเรามองคกรภายนอกทสนบสนนงบประมาณ เชน กองทนจากรฐบาลใหการสนบสนนดาน ICT เทคโนโลยเราพรอมแตเรายงขาดผดแลระบบอยางตอเนอง” ผใหขอมลคนท 16

“ส าหรบผมบานอยใกลโรงเรยนบางครงกพงสญญาณอนเทอรเนตฟร

103

จากโรงเรยนในการสบหาขอมล ตดตอสอสารกน แตสงสารพนททอยหางจากโรงเรยนไมมอนเทอรเนตฟรใหใช แตถาจะใชกสมครเสยงเงนเอา ถงแมวาชมชนจะไดรบการสนบสนนดานเทคโนโลย แตไมม WIFI มคอมพวเตอร ประมาณน แตเราภมใจทหมบานเรามเทคโนโลยดๆและทนสมยสามารถเผยแพรขอมลตางๆไดโดยทเราไมจ าเปนตองไปถงท จะอย ทไหนกตามแคเปดอนเทอรเนตกสามารถรบฟงได แตถาอยบานกเปดวทยชมชนฟงบรรยายธรรมศาสนา” ผใหขอมลคนท 20

อปสรรค 1.1 สมาชกชมชนจ านวนไมนอยทมประสบการณการใชเทคโนโลย

สารสนเทศโดยเฉพาะผสงอาย ดงน “คนสมยนใชเทคโนโลยเปนกนแลว อยางนอยกใชโทรศพทเลนอนเทอรเนต

เลนไลน ทงเดก ทงผใหญ คนแกกเปนนะ เดกๆสอนให เพอความสะดวกในการตดตอสอสารสงรปสงขาวใหด แตเฉพาะคนแกบางคนเทานนอกหลายๆคนไมเปนหรอก” ผใหขอมลคนท 18

“ยายทบานใชเทคโนโลยไมเปนโทรศพทกอาศยลกหลานชวยกดโทรเอา สายตาไมคอยดดวยมองอะไรทเลกๆไมชด ถามขาวอะไรลกๆจะเปนคนบอกเขาจะอานจากโทรศพทใหยายฟง โลกเปลยนแปลงและพฒนาไปเรวมากคนแกบางคนยอมปรบตวเพอใหกาวทนโลกทเปลยนไป เพยงไมอยากใหเปนภาระของลกๆหลานๆอยากกาวทนโลกอยากตดตอสอสารอยางเรวทนใจเพอนทหายหนาหายตามานานไมเคยพบพอเลนเฟสไดกเรมหาเพอนเจอทละคน สองคน นแหละความส าคญของเทคโนโลย ถามโอกาสกอยากจะสอนยายใหรจกใชเทคโนโลยบาง จะไดไมเหงา” ผใหขอมลคนท 21

104

บทท 6

กลยทธการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน

กลยทธการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป แบงเปน 2 ประเดน ดงน

ประเดนท 1 กลยทธองคประกอบของชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนต เพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน

ประเดนท 2 กลยทธปจจยความส าเรจของชมชนนกปฏบต

ประเดนท 1 กลยทธองคประกอบของชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนาง อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน

กลยทธองคประกอบของชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการ อนรกษสาหรายผมนาง อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน แบงออกเปน 3 ตอน มรายละเอยดดงน

ตอนท 1 ผลการวเคราะหปจจยภายในและภายนอก และ TOWS matrix ดานองคประกอบของชมชนนกปฏบต เพอหาแนวทางในการก าหนดกลยทธการพฒนาชมชมนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน มรายละเอยดดงน

1. ขอความร (Domain) เรองการอนรกษสาหรายผมนางเปนหวขอความรหรอ ปญหาทสมาชกในชมชนมแรงปรารถนารวมกน องคความรเรองการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป

105

ตาราง 3 การวเคราะหปจจยภายในและภายนอก และ TOWS matrix ดานขอความรเรองการ อนรกษสาหรายผมนางของผประกอบอาชพเกบสาหรายผมนาง

ปจจยภายใน ปจจยภายนอก

จดแขง (Strengths = S) 1. ผประกอบอาชพเกบสาหรายผมนางมแรงปรารถนาทจะรวมมอรวมใจกนอนรกษสาหรายผมนาง 2. มองคความรหรอภมปญญาชาวบานเกยวกบปจจยการเจรญเตบโตขอสาหรายผมนาง

จดออน (Weaknesses =W) 1. ผประกอบอาชพเกบสาหรายผมนางไมมความรเรองการเพาะเลยงสาหรายผมนางดวยวธอนๆ เชน การเพาะเลยงในบอดน 2. ขาดงานวจยและการพฒนาอยางตอเนอง 3. ชมชนไมมแหลงเรยนร

โอกาส (Opportunities =O) 1. มผช านาญดานสาหรายผมนางจากมหาวทยาลยใกลเคยง 2. แหลงความรจากอนเทอรเนต 3.แหลงความรจากเอกสาร 4. ชมชนมแหลงทองเทยวเชงอนรกษ

SO Strategies 1.เชญผเชยวชาญมารวมแลกเปลยนเรยนรและถายทอดภมปญญาชาวบานผานสอออนไลนและ เชน Line

WO Strategies 1. จดการฝกอบรมความรแกชาวบานอยางตอเนอง เชน การเพาะเลยงสาหรายผมนางในแหลงน าธรรมชาตและในบอดน ทงแบบเผชญหนาและผานเครอขายอนเทอรเนต เชน Blog Facebook Website เปนตน 2. สงเสรมการแสวงหาความรจากอนเทอรเนต และงานวจยจากมหาวทยาลย

อปสรรค (Threats =T) 1. ชาวบานไมใสใจตอทรพยากรสาหรายผมนาง 2. นโยบายทเกยวของกบสาหรายผมนางมใหเหนอยางเปนรปธรรมนอย 3. การเปลยนแปลงของปจจยสงแวดลอม

ST Strategies 1. สงเสรมการมสวนรวมของชมชนในเรองการอนรกษสาหรายผมนาง

WT Strategies 1. การใหทนสนบสนน 2. สรางความตระหนกใหชมชนเหนความส าคญของการอนรกษสาหรายผมนาง

106

จากการวเคราะหปจจยภายในและภายนอก TOWS Matrix ในดานขอความรเรองการอนรกษสาหรายผมนาง มาจดท าเปนกลยทธ การก าหนดกลยทธการใชจดแขงแสวงหาโอกาส (SO Strategies) ไดกลยทธ ดงน

กลยทธ 1) เชญผเชยวชาญมารวมแลกเปลยนเรยนรและถายทอดภมปญญาชาวบานผานสอ

ออนไลนและ เชน Line

ซงกลยทธดงกลาวไดจากสภาพทเปนจดแขงและโอกาส ดงน

ตาราง 4 ขอความรของชมชนจากสภาพทเปนจดแขงและโอกาส

จดแขง (S) โอกาส (O) 1. ผประกอบอาชพเกบสาหรายผมนางมแรงปรารถนาทจะรวมมอรวมใจกนอนรกษสาหรายผมนาง 2. มองคความรหรอภมปญญาชาวบานเกยวกบ ปจจยการเจรญเตบโตขอสาหรายผมนาง

1. มผช านาญดานสาหรายผมนางจากมหาวทยาลยใกลเคยง 2. มแหลงความรจากอนเทอรเนต 3. มแหลงความรจากเอกสารและงานวจย 4. ชมชนมแหลงทองเทยวเชงอนรกษ

การก าหนดกลยทธการลดจดออนและแสวงหาโอกาส (WO Strategies) ไดกลยทธดงน กลยทธ

1) จดการฝกอบรมความรแกชาวบานอยางตอเนองเชนการเพาะเลยงสาหรายผมนางในแหลงน าธรรมชาตและในบอดน ทงแบบเผชญหนาและผานเครอขายอนเทอรเนต เชน Blog Facebook Website เปนตน

ซงกลยทธดงกลาวไดจากสภาพทเปนจดออนและโอกาส ดงน

ตาราง 5 ขอความรของชมชนจากสภาพทเปนจดออนและโอกาส

จดออน (W) โอกาส (O) 1. ผประกอบอาชพเกบสาหรายผมนางไมมความรเรองการเพาะเลยงสาหรายผมนางดวยวธอนๆ เชน การเพาะเลยงในบอดน 2. ขาดงานวจยและการพฒนาอยางตอเนอง 3. ชมชนไมมแหลงเรยนร เชน หองสมดชมชน

1. มผช านาญดานสาหรายผมนางจากมหาวทยาลยใกลเคยง 2. แหลงความรจากอนเทอรเนต 3. แหลงความรจากเอกสารและงานวจย 4. ชมชนมแหลงทองเทยวเชงอนรกษ

107

การก าหนดกลยทธการหลกเลยงหรอลบลางอปสรรคและอาศยจดแขง (ST Strategies) ไดกลยทธดงน กลยทธ

1) สงเสรมการมสวนรวมของชมชนในเรองการอนรกษสาหรายผมนาง

ซงกลยทธดงกลาวไดจากสภาพทเปนจดแขงและอปสรรค ดงน

ตาราง 6 ขอความรของชมชนจากสภาพทเปนจดแขงและอปสรรค

จดแขง (S) อปสรรค (T) 1. ผประกอบอาชพเกบสาหรายผมนางมแรงปรารถนาทจะรวมมอรวมใจกนอนรกษสาหรายผมนาง 2. มองคความรหรอภมปญญาชาวบานเกยวกบปจจยการเจรญเตบโตขอสาหรายผมนาง

1. ชาวบานไมใสใจตอทรพยากรสาหรายผมนาง 2. นโยบายทเกยวของกบสาหรายผมนางมใหเหนอยางเปนรปธรรมนอย 3. การเปลยนแปลงของปจจยสงแวดลอม

การก าหนดกลยทธการลดจดออนและหลกเลยงอปสรรค (WT Strategies) ไดกลยทธดงน กลยทธ

1) การใหทนสนบสนนโครงการอนรกษสาหรายผมนาง

ซงกลยทธดงกลาวไดจากสภาพทเปนจดออนและอปสรรค ดงน

ตาราง 7 ขอความรของชมชนจากสภาพทเปนจดออนและอปสรรค

จดออน (W) อปสรรค (T) 1. ผประกอบอาชพเกบสาหรายผมนางไมมความรเรองการเพาะเลยงสาหรายผมนางดวยวธอนๆ เชน การเพาะเลยงในบอดน 2. ขาดงานวจยและการพฒนาอยางตอเนอง 3. ชมชนไมมแหลงเรยนร เชน หองสมดชมชน

1. ชาวบานไมใสใจตอทรพยากรสาหรายผมนาง 2. นโยบายทเกยวของกบสาหรายผมนาง มใหเหนอยางเปนรปธรรมนอย 3. การเปลยนแปลงของปจจยสงแวดลอม

108

ตาราง 8 การวเคราะห ปจจยภายในและภายนอก และ TOWS matrix ดานสมาชกในชมชน

ปจจยภายใน ปจจยภายนอก

จดแขง (Strengths = S) 1. มทรพยากรบคคลทมประสบการณมาจากหลากหลายอาชพ 2. มสมาชกในองคกรของชมชนทเขมแขง

จดออน (Weaknesses =W) 1. ผปฏบตงานนอยแตภาระงานมาก 2. ขาดนกวจยเรองสาหรายผมนางของชมชน 3. ดานเวลาทวางไมตรงกนในการปฏบตหนาทบางเรอง

โอกาส (Opportunities =O) 1. ไดรบความรวมมอจากสมาชกภายนอกชมชน เชน อาจารยมหาวทยาลย

SO Strategies 1. จดตงทมชมชนนกปฏบตรวมวางแผนบรหารจดการความรเพอการอนรกษสาหราย ผมนางในชมชนใหเหมาะสมในแตละบทบาทหนาทประกอบดวย คณอ านวย (Facilitator) คณกจ (Knowledge worker) คณลขต (Note taker) ผเชยวชาญ (Expert) คณวศาสตร (IT wizard) และคณเออ (Sponsor)

WO Strategies 1.สรางพนธมตรกบภาครฐและเอกชนเพอรวมกนจดการทรพยากรธรรมชาต

อปสรรค (Threats =T) 1. ความคดทเหนตางของคนตางหมบาน และคนภายนอกชมชนในบางพนทท าใหขาดความรวมมอกน

ST Strategies 1. ท าประชาคมจดตงคณะกรรม การและก าหนดกฎเกณฑขนมาใหมเพอสรางความเขมแขงใหกบชมชน 2. สงเสรมการมสวนรวมของชมชนและเครอขายทงภายในและภายนอกองคกร

WT Strategies 1. สงเสรมการใชเทคโนโลยเครอขายอนเทอรเนต เชน Line Facebook และ E-mail ในการตดตอสอสาร

109

จากการวเคราะหปจจยภายในและภายนอก TOWS Matrix ในดานสมาชกของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน มาจดท าเปนกลยทธ การก าหนดกลยทธการใชจดแขงแสวงหาโอกาส (SO Strategies) ไดกลยทธ ดงน

กลยทธ 1) จดตงทมชมชนนกปฏบตรวมวางแผนบรหารจดการความรเพอการอนรกษสาหราย

ผมนางในชมชนใหเหมาะสมในแตละบทบาทหนาทประกอบดวย คณอ านวย (Facilitator) คณกจ (Knowledge worker) คณลขต (Note taker) ผเชยวชาญ (Expert) คณวศาสตร (IT wizard) และคณเออ (Sponsor)

ซงกลยทธดงกลาวไดจากสภาพทเปนจดแขงและโอกาส ดงน

ตาราง 9 สมาชกในชมชนจากสภาพทเปนจดแขงและโอกาส

จดแขง (S) โอกาส (O) 1. มทรพยากรบคคลทมประสบการณมาจากหลากหลายอาชพ 2. มสมาชกในองคกรของชมชนทเขมแขง

1. ไดรบความรวมมอจากสมาชกภายนอกชมชน เชน อาจารยมหาวทยาลย

การก าหนดกลยทธการลดจดออนและแสวงหาโอกาส (WO Strategies) ไดกลยทธดงน กลยทธ

1) สรางพนธมตรกบภาครฐและเอกชนเพอรวมกนจดการทรพยากรธรรมชาต

ซงกลยทธดงกลาวไดจากสภาพทเปนจดออนและโอกาส ดงน

ตาราง 10 สมาชกในชมชนจากสภาพทเปนจดออนและโอกาส

จดออน (W) โอกาส (O) 1. ผปฏบตงานนอยแตภาระงานมาก 2. ขาดนกวจยเรองสาหรายผมนางของชมชน

1. ไดรบความรวมมอจากสมาชกภายนอกชมชน เชน อาจารยมหาวทยาลย

110

การก าหนดกลยทธการหลกเลยงหรอลบลางอปสรรคและอาศยจดแขง (ST Strategies) ไดกลยทธดงน กลยทธ

1) ท าประชาคมจดตงคณะกรรม การและก าหนดกฎเกณฑขนมาใหมเพอสรางความเขมแขงใหกบชมชน

ซงกลยทธดงกลาวไดจากสภาพทเปนจดแขงและอปสรรค ดงน

ตาราง 11 สมาชกในชมชนจากสภาพทเปนจดแขงและอปสรรค

จดแขง (S) อปสรรค (T) 1. มทรพยากรบคคลทมประสบการณมาจากหลากหลายอาชพ 2. มสมาชกในองคกรของชมชนทเขมแขง

1. ความคดทเหนตางของคนตางหมบาน และคนภายนอกชมชนในบางพนท

การก าหนดกลยทธการลดจดออนและหลกเลยงอปสรรค (WT Strategies) ไดกลยทธดงน กลยทธ 1) สงเสรมการใชเทคโนโลยเครอขายอนเทอรเนต เชน Line Facebook E-mail และเวบไซต มาใชประโยชนในการสอสาร ประชาสมพนธการถายทอด การเผยแพร และการเขาถงขอมล

ซงกลยทธดงกลาวไดจากสภาพทเปนจดออนและอปสรรค ดงน

ตาราง 12 สมาชกในชมชนจากสภาพทเปนจดออนและอปสรรค

จดออน (W) อปสรรค (T) 3. ดานเวลาทวางไมตรงกนในการปฏบตหนาทบางเรอง

1. ความคดทเหนตางของคนตางหมบาน และคนภายนอกชมชนในบางพนท

111

ตาราง 13 การวเคราะห ปจจยภายในและภายนอก และ TOWS matrix ดาน แนวปฏบตของชมชน โดยใชขนตอนการจดการความร

ปจจยภายใน ปจจยภายนอก

จดแขง (Strengths = S) 1. มความพรอมในดานอาคารสถานท ส าหรบการแลกเปลยนเรยนร เชน มสยดโรงเรยน 2. มกระบวนการท างานทมประสทธภาพ 4. พนทอยอาศยของสมาชกแตละบานไมหางกน และไมไกลจากศนยรวม 5. มการแลกเปลยนเรยนระหวางสมาชกในชมชนตลอดเวลาในเรองตางๆ

จดออน (Weaknesses =W) 1. ขาดระบบการจดการทดในบางเรอง เชน การจดการทรพยากรสาหรายผมนาง 2. ขาดกลไกดแลและแบงปนผลประโยชน 3.ไมเหนความส าคญดานการจดการทรพยากรสาหรายผมนาง จงท าใหขาดการแลกเปลยนเรยนรในเรองน 4. ระบบการจดเกบความรยงนอยและไมสามารถเขาถงแหลงความรได

โอกาส (Opportunities =O) 1. มทรพยากรธรรมชาตปาชายเลนทอดมสมบรณ 2.มเครอขายทงภายในและภายนอกองคกร 4. มการจดการทองเทยวเชงอนรกษ 5. องคกรภายนอกทสนบสนนงบประมาณ และเทคโนโลยสารสนเทศ

SO Strategies 1. พฒนาแนวปฏบตทดโดยอาศยระบบการจดการความรในการบรหารจดการทรพยากร สาหรายผมนาง ม 6 ขนตอน คอ การเตรยมการ การบงชความร การแสวงหาความร การแลก เปลยนเรยนร การประมวลและกลนกรองความร และการจด เกบและเผยแพรความรผานเครอขายอนเทอรเนต

WO Strategies 1. สงเสรมการทองเทยวเชงอนรกษทองปาชายเลนเพอปลกจตส านกการรกษปาชายเลนซงเปนแหลงตนก าเนดของสาหรายผมนางและเผยแพรขอมลหรอกจกรรมผานเวบ 2. จดตงทมคณะกรรมการอนรกษสาหรายผมนาง รวมมอและแลกเปลยนเรยนรกบองคกรภายนอก

อปสรรค (Threats =T) 1. ขาดความรวมมอของสมาชกในชมชนตางหมบาน 2. ปญหาความไมสงบในพนท

ST Strategies 1. จดกจกรรมใหชมชนไดมสวนรวมและมทศนคตทดตอกน

WT Strategies 1. สรางมาตรการดแลรกษาความปลอดภยและสงเสรมความเชอมนสชมชน

112

จากการวเคราะหปจจยภายในและภายนอก TOWS Matrix แนวปฏบตของชมชนโดยใชขนตอนจดการความร มาจดท าเปนกลยทธ การก าหนดกลยทธการใชจดแขงแสวงหาโอกาส (SO Strategies) ไดกลยทธ ดงน

กลยทธ 1) พฒนาแนวปฏบตทดโดยอาศยระบบการจดการความรในการบรหารจดการทรพยากร

สาหรายผมนาง ม 6 ขนตอน คอ การเตรยมการ การบงชความร การแสวงหาความร การแลกเปลยนเรยนร การประมวลและกลนกรองความร และการจดเกบและเผยแพรความรผานเครอขายอนเทอรเนต

ซงกลยทธดงกลาวไดจากสภาพทเปนจดแขงและโอกาส ดงน

ตาราง 14 แนวปฏบตของชมชนจากสภาพทเปนจดแขงและโอกาส

จดแขง (S) โอกาส (O) 1. มความพรอมในดานอาคารสถานท ส าหรบการแลกเปลยนเรยนร เชน มสยด โรงเรยน 2. มกระบวนการท างานทมประสทธภาพ 3. มการแลกเปลยนเรยนระหวางสมาชกใน ชมชนตลอดเวลาในเรองตางๆ

1. มทรพยากรธรรมชาตปาชายเลนทอดมสมบรณ 2. มเครอขายทงภายในและภายนอกองคกรท รวมแลกเปลยนเรยนร 4. มการจดการทองเทยวเชงอนรกษ 5.องคกรภายนอกทสนบสนนงบประมาณ และเทคโนโลย

การก าหนดกลยทธการลดจดออนและแสวงหาโอกาส (WO Strategies) ไดกลยทธดงน กลยทธ

1) สงเสรมการทองเทยวเชงอนรกษทองปาชายเลนเพอปลกจตส านกการรกษปาชายเลนซงเปนแหลงตนก าเนดของสาหรายผมนางและเผยแพรขอมลหรอกจกรรมผานเวบ

ซงกลยทธดงกลาวไดจากสภาพทเปนจดออนและโอกาส ดงน

113

ตาราง 15 แนวปฏบตของชมชนจากสภาพทเปนจดออนและโอกาส

จดออน (W) โอกาส (O) 1. ขาดระบบการจดการทดในบางเรอง เชน การจดการทรพยากรสาหรายผมนาง 2.ขาดกลไกดแลและแบงปนผลประโยชน 3.ไมเหนความส าคญดานการจดการทรพยากรสาหรายผมนาง จงท าใหขาดการแลกเปลยนเรยนรในเรองน 4. ระบบการจดเกบความรยงนอยและไมสามารถเขาถงแหลงความรได

1. มทรพยากรธรรมชาตปาชายเลนทอดมสมบรณ 2.มเครอขายทงภายในและภายนอกองคกรท รวมแลกเปลยนเรยนร 3. มการจดการทองเทยวเชงอนรกษ 4. องคกรภายนอกทสนบสนนงบประมาณ และเทคโนโลย

การก าหนดกลยทธการหลกเลยงหรอลบลางอปสรรคและอาศยจดแขง (ST Strategies) ไดกลยทธดงน กลยทธ

1) จดกจกรรมใหชมชนไดมสวนรวมและมทศนคตทดตอกน

ซงกลยทธดงกลาวไดจากสภาพทเปนจดแขงและอปสรรค ดงน

ตาราง 16 แนวปฏบตของชมชนจากสภาพทเปนจดแขงและอปสรรค

จดแขง (S) อปสรรค (T) 1. มความพรอมในดานอาคารสถานท ส าหรบการแลกเปลยนเรยนร เชน มสยด โรงเรยน 2. มกระบวนการท างานทมประสทธภาพ 3. พนทอยอาศยของสมาชกแตละบานไมหางกน และไมไกลจากศนยรวม 4. มการแลกเปลยนเรยนระหวางสมาชกใน ชมชนตลอดเวลาในเรองตางๆ

1. ขาดความรวมมอของสมาชกในชมชนตางหมบาน 2. ปญหาความไมสงบในพนท 3 จงหวดชายแดนภาคใต

การก าหนดกลยทธการลดจดออนและหลกเลยงอปสรรค (WT Strategies) ไดกลยทธดงน

114

กลยทธ 1) สรางมาตรการดแลรกษาความปลอดภยและสงเสรมความเชอมนสชมชน

ซงกลยทธดงกลาวไดจากสภาพทเปนจดออนและอปสรรค ดงน

ตาราง 17 แนวปฏบตของชมชนจากสภาพทเปนจดออนและอปสรรค

จดออน (W) อปสรรค (T) 1. ขาดกลไกดแลและแบงปนผลประโยชน 2.ไมเหนความส าคญดานการจดการทรพยากรสาหรายผมนาง จงท าใหขาดการแลกเปลยนเรยนรในเรองน

1. ขาดความรวมมอของสมาชกในชมชนตางหมบาน 2. ปญหาความไมสงบในพนท 3 จงหวดชายแดนภาคใต

ตอนท 2 กลยทธองคประกอบของชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอ

การอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน

จากการวเคราะหสภาพแวดลอมภายในและภายนอก และ SWOT Matrix มาจดท าเปนกลยทธได 3 องคประกอบ ไดแก กลยทธขอความร กลยทธสมาชกในชมชน และกลยทธแนวปฏบตของชมชน ดงน

1. กลยทธขอความร เรองสาหรายผมนาง มกลยทธ ดงน 1.1 เชญผเชยวชาญมารวมแลกเปลยนเรยนรและถายทอดภมปญญาชาวบาน

ผานสอออนไลนและ เชน Line 1.2 จดการฝกอบรมความรแกชาวบานอยางตอเนอง เชน การเพาะเลยง

สาหรายผมนางในแหลงน าธรรมชาตและในบอดน ทงแบบเผชญหนาและผานสอออนไลน 1.3 สงเสรมการมสวนรวมของชมชนในเรองการอนรกษสาหรายผมนาง 1.4 การใหทนสนบสนนโครงการ

2. กลยทธสมาชกในชมชน มกลยทธดงน 2.1 จดตงทมชมชนนกปฏบตรวมวางแผนบรหารจดการความรเพอ

การอนรกษสาหรายผมนางในชมชนใหเหมาะสมในแตละบทบาทหนาท ประกอบดวย คณอ านวย (Facilitator) คณกจ (Knowledge worker) คณลขต (Note taker) ผเชยวชาญ (Expert) คณวศาสตร (IT wizard) และคณเออ (Sponsor)

115

2.2 สรางพนธมตรกบภาครฐและเอกชนเพอรวมกนจดการทรพยากร ธรรมชาต

2.3 ท าประชาคมจดตงคณะกรรมการและก าหนดกฎเกณฑขนมาใหมเพอ สรางความเขมแขงใหกบชมชน

2.4 สงเสรมการมสวนรวม และการดงเอาความรจากบคลากร ผร หรอ ผปฏบตงานออกมาตอยอดสรางเปนความรใหม

3. กลยทธดานแนวปฏบตของชมชนโดยใชขนตอนการจดการความร มกลยทธดงน

3.1 พฒนาแนวปฏบตทดโดยอาศยระบบการจดการความรในการบรหาร จดการทรพยากรสาหรายผมนาง ม 6 ขนตอน คอ การเตรยมการ การบงชความร การแสวงหาความร การแลก เปลยนเรยนร การประมวลและกลนกรองความร และการจด เกบและเผยแพรความรผานเครอขายอนเทอรเนต

3.2 สงเสรมการทองเทยวเชงอนรกษทองปาชายเลนเพอปลกจตส านกการรกษ ปาชายเลนซงเปนแหลงตนก าเนดของสาหรายผมนางและเผยแพรขอมลหรอกจกรรมผานเวบ

3.3 จดกจกรรมใหชมชนไดมสวนรวมและมทศนคตทดตอกน 3.4 สรางมาตรการดแลรกษาความปลอดภยและสงเสรมความเชอมนสชมชน

ตอนท 3 ผลการตรวจสอบความเหมาะสมของกลยทธองคประกอบของ

ชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน มรายละเอยดดงน

กลยทธขอความร พบวา ผเชยวชาญทง 10 ทาน ลงความเหนวา กลยทธดงกลาวมความเหมาะสมสามารถน าไปเปนกลยทธในการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป แตตองระวงในการใชเทคโนโลยสารสนเทศเพราะเปนสงททาทายในการน ามาใชกบชมชนทจะใชในการแลกเปลยนเรยน สงทเปนจดเดนของกลยทธนคอการทชาวบานมแรงปรารถนาทจะรวมมอกนนบเปนจดเรมตนของการพฒนา ถาปญหาสาหรายผมนางเกดจากสาเหตตามธรรมชาตไมไดมาจากน ามอของมนษยอยางเดยวเราจะมวธในการแกปญหาอยางไรเพอใหสาหรายยงคงอย

116

กลยทธสมาชกในชมชน พบวา ผเชยวทง 10 ทาน ลงความเหนวากลยทธ ดงกลาวมความเหมาะสม สามารถน าไปเปนกลยทธในการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางปและผเชยวชาญยงไดใหขอแนะน าและขอเสนอแนะวา กลยทธสมาชกในชมชนอาจมอปสรรคดานการมสวนรวมของชมชน การทผน าสามารถรวมตวกนของสมาชกเพอพฒนาสงใดสงหนงแลวนบเปนสงทคอนขางยากตองใชเวลา และตองใชกลเมดแรงโนมนาวเพอจงใจในสมาชกในทกบทบาทไดมสวนรวม และทตองระวงถาหากสมาชกในชมชนทไมไดรบผลกระทบกบการสญหายของสาหรายผมนางหรอไมสนใจวาสาหรายจะมหรอไมมชมชนจะมกลยทธอะไรทจะจงใจคนเหลาน

กลยทธแนวปฏบตของชมชน พบวา ผเชยวทง 10 ทาน ลงความเหนวา กลยทธดงกลาวมความเหมาะสม สามารถน าไปเปนกลยทธในการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป และผเชยวชาญยงไดใหขอแนะน าและขอเสนอแนะวา การจะเกดแนวปฏบตทดของชมชนไดตองอาศยความช านาญในทกขนตอน และตองมผทคอยชวยเหลออยเสมอ ตองน าโอกาสทชมชนมเครอขายภายนอกมาเปนแรงเสรมในการอนรกษ ประเดนท 2 กลยทธปจจยความส าเรจของชมชนนกปฏบต

กลยทธปจจยความส าเรจของชมชนนกปฏบต แบงออกเปน 2 ตอน มรายละเอยดดงน

ตอนท 1 ผลการวเคราะหปจจยภายในและภายนอก และ TOWS matrix ของปจจย ความส าเรจของชมชนนกปฏบตเพอหาแนวทางในการพฒนากลยทธชมชมนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตานประกอบดวย ผน า การจดการชมชน วตถประสงคหรอเปาหมาย สมาชกในชมชน วฒนธรรมทเออตอการแลกเปลยนเรยนรและดานเทคโนโลยสารสนเทศ ซงสามารถสรปไดดงน

117

ตาราง 18 แสดงการวเคราะหปจจยความส าเรจดานผน าในการพฒนาชมชนนกปฏบตเพอการ อนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน

ปจจยภายใน ปจจยภายนอก

จดแขง (Strengths = S) 1. ผน ามวสยทศน มความรอบร มคณธรรมจรยธรรมสรางแรงจงใจใหสมาชกในชมชนมทศนคตทด เกดความไววางใจ และเปนทพงของชมชนได

จดออน (Weaknesses =W) 1. ไมกลาตดสนใจหรอไมเดดขาดในบางเรอง เชน เรองการเลยงสตวแบบปลอยซงเปน ปญหาเรอรงของชมชน

โอกาส (Opportunities =O) 1. มเครอขายทงภายในและภายนอกองคกรรวมแลกเปลยนเรยนรดานวชาการ 2 นโยบายของรฐดานการรกษาความมนคงของฐานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

SO Strategies 1. มความมงมนในการท างานอยางตอเนอง

WO Strategies 1. น านโยบายของรฐดานการรกษาความมนคงของฐานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ไปใชใหเกดประโยชนในชมชน

อปสรรค (Threats =T) 4. - ขาดความเชอมนจากชมชนตางหมบานทคดตางดานทศนคตทางดานศาสนา - นโยบายของรฐดานการปองกนและแกไขการกอความไมสงบในจงหวดชายแดนภาคใตท าใหชาวบานบางคนไมเชอมนและหวาดระแวงผน าทางการเมองของชมชน

ST Strategies 1.สรางสมพนธภาพทดใหเกดขนในชมชน มการโนมนาวชกจง และผลกดนใหประชาชนเขามามสวนรวมในการพฒนาชมชน

WT Strategies 1. สงเสรมภาวะผน ากาวทนการเปลยนแปลง

118

จากการวเคราะหปจจยภายในและภายนอก TOWS Matrix ในดานผน า มาจดท าเปน กลยทธ การก าหนดกลยทธการใชจดแขงแสวงหาโอกาส (SO Strategies) ไดกลยทธ ดงน

กลยทธ 1) มความมงมนในการท างานอยางตอเนอง

ซงกลยทธดงกลาวไดจากสภาพทเปนจดแขงและโอกาส ดงน

ตาราง 19 ปจจยความส าเรจดานผน าของชมชนจากสภาพทเปนจดแขงและโอกาส

จดแขง (S) โอกาส (O) 1. ผน ามวสยทศน มความรอบร มคณธรรมจรยธรรมสรางแรงจงใจใหสมาชกในชมชนมทศนคตทด เกดความไววางใจ และเปนทพงของชมชนได

1. มเครอขายทงภายในและภายนอกองคกรรวมแลกเปลยนเรยนรดานวชาการ 2 นโยบายของรฐดานการรกษาความมนคงของฐานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

การก าหนดกลยทธการลดจดออนและแสวงหาโอกาส (WO Strategies) ไดกลยทธดงน กลยทธ

1) น านโยบายของรฐดานการรกษาความมนคงของฐานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ไปใชใหเกดประโยชนในชมชน

ซงกลยทธดงกลาวไดจากสภาพทเปนจดออนและโอกาส ดงน

ตาราง 20 ปจจยความส าเรจดานผน าจากสภาพทเปนจดออนและโอกาส

จดออน (W) โอกาส (O) 1. ไมกลาตดสนใจหรอไมเดดขาดในบางเรอง เชน เรองการเลยงสตวแบบปลอยซงเปน ปญหาเรอรงของชมชน

1. มเครอขายทงภายในและภายนอกองคกรรวมแลกเปลยนเรยนรดานวชาการ 2.นโยบายของรฐดานการรกษาความมนคงของฐานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

119

การก าหนดกลยทธการหลกเลยงหรอลบลางอปสรรคและอาศยจดแขง (ST Strategies) ไดกลยทธดงน กลยทธ

1) 1.สรางสมพนธภาพทดใหเกดขนในชมชน มการโนมนาวชกจง และผลกดนใหประชาชนเขามามสวนรวมในการพฒนาชมชน

ซงกลยทธดงกลาวไดจากสภาพทเปนจดแขงและอปสรรค ดงน

ตาราง 21 ปจจยความส าเรจดานผน าจากสภาพทเปนจดแขงและอปสรรค

จดแขง (S) อปสรรค (T) 1. ผน ามวสยทศน มความรอบร มคณธรรมจรยธรรมสรางแรงจงใจใหสมาชกในชมชนมทศนคตทด เกดความไววางใจ และเปนทพงของชมชนได

- ขาดความเชอมนจากชมชนตางหมบานทคดตางดานทศนคตทางดานศาสนา - นโยบายของรฐดานการปองกนและแกไขการกอความไมสงบในจงหวดชายแดนภาคใตท าใหชาวบานบางคนไมเชอมนและหวาดระแวงผน าทางการเมองของชมชน

การก าหนดกลยทธการลดจดออนและหลกเลยงอปสรรค (WT Strategies) ไดกลยทธดงน กลยทธ

1) สงเสรมภาวะผน ากาวทนการเปลยนแปลงสยคไทยแลนด 4.0

ซงกลยทธดงกลาวไดจากสภาพทเปนจดออนและอปสรรค ดงน

ตาราง 22 ปจจยความส าเรจดานผน าจากสภาพทเปนจดออนและอปสรรค

จดออน (W) อปสรรค (T) 3. ไมกลาตดสนใจหรอไมเดดขาดในบางเรอง เชน เรองการเลยงสตวแบบปลอยซงเปน ปญหาเรอรงของชมชน

- ขาดความเชอมนจากชมชนตางหมบานทคดตางดานทศนคตทางดานศาสนา - นโยบายของรฐดานการปองกนและแกไขการกอความไมสงบในจงหวดชายแดนภาคใตท าใหชาวบานบางคนไมเชอมนและหวาดระแวงผน าทางการเมองของชมชน

120

ตาราง 23 แสดงการวเคราะหปจจยความส าเรจดานการจดการชมชนในการพฒนาชมชนนก ปฏบตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน

ปจจยภายใน ปจจยภายนอก

จดแขง (Strengths = S) 1. มกระบวนการท างานทมประสทธภาพ 2. การมสวนรวมของชมชนระหวาง ผน า สมาชกในชมชน โรงเรยน และสถานพยาบาล 3. มกลมทมงานทเขมแขง

จดออน (Weaknesses =W) 1. ขาดระบบการจดการทดในบางเรอง เชน การจดการขยะ การจดการการเลยงสตว และการจดการทรพยากรสาหรายผมนาง

โอกาส (Opportunities =O) 1. มทรพยากรธรรมชาตปาชายเลนทอดมสมบรณ 2. มระบบสขาภบาล เชน ระบบประปา 3. การน าหลกและค าสอนของอสลามมาใชในการด าเนนชวตโดยผานการบรรยายธรรม

SO Strategies 1. ตรวจสอบและประเมนผลการท างานในทกๆครง

WO Strategies 1. วางแผนและปรบระบบการท างานปจจบนใหรบกบการด าเนนงานสจดทตองการในอนาคต

อปสรรค (Threats =T) 1. ปญหาความไมสงบในพนท 3 จงหวดชายแดนภาคใต

ST Strategies 1. สงเสรมการเสรมแรงทางบวกหรอใหรางวลในการท างาน

WT Strategies 1. องคกรภาครฐเขามามสวนรวมในการจดการชมชน

121

จากการวเคราะหปจจยภายในและภายนอก TOWS Matrix ในดานการจดการชมชน มาจดท าเปนกลยทธ การก าหนดกลยทธการใชจดแขงแสวงหาโอกาส (SO Strategies) ไดกลยทธ ดงน

กลยทธ 1) ตรวจสอบและประเมนผลการท างานในทกๆครง

ซงกลยทธดงกลาวไดจากสภาพทเปนจดแขงและโอกาส ดงน

ตาราง 24 ปจจยความส าเรจดานการจดการชมชนจากสภาพทเปนจดแขงและโอกาส

จดแขง (S) โอกาส (O) 1. มกระบวนการท างานทมประสทธภาพ 2. การมสวนรวมของชมชนระหวาง ผน า สมาชกในชมชน โรงเรยน และสถานพยาบาล 3. มกลมทมงานทเขมแขง

1. มทรพยากรธรรมชาตปาชายเลนทอดมสมบรณ 2. การน าหลกและค าสอนของอสลามมาใชในการด าเนนชวตโดยผานการบรรยายธรรม

การก าหนดกลยทธการลดจดออนและแสวงหาโอกาส (WO Strategies) ไดกลยทธดงน กลยทธ

1) 1. วางแผนและปรบระบบการท างานปจจบนใหรบกบการด าเนนงานสจดทตองการในอนาคต

ซงกลยทธดงกลาวไดจากสภาพทเปนจดออนและโอกาส ดงน

ตาราง 25 ปจจยความส าเรจดานการจดการชมชนจากสภาพทเปนจดออนและโอกาส

จดออน (W) โอกาส (O) 1. ขาดระบบการจดการทดในบางเรอง เชน การจดการขยะ การจดการการเลยงสตว และการจดการทรพยากรสาหรายผมนาง

1. มทรพยากรธรรมชาตปาชายเลนทอดมสมบรณ 2. มระบบสขาภบาล เชน ระบบประปา 3. การน าหลกและค าสอนของอสลามมาใชในการด าเนนชวตโดยผานการบรรยายธรรม

122

การก าหนดกลยทธการหลกเลยงหรอลบลางอปสรรคและอาศยจดแขง (ST Strategies) ไดกลยทธดงน กลยทธ

1) สงเสรมการเสรมแรงทางบวกหรอใหรางวลในการท างาน

ซงกลยทธดงกลาวไดจากสภาพทเปนจดแขงและอปสรรค ดงน

ตาราง 26 ปจจยความส าเรจดานการจดการชมชนจากสภาพทเปนจดแขงและอปสรรค

จดแขง (S) อปสรรค (T) 1. มกระบวนการท างานทมประสทธภาพ 2. การมสวนรวมของชมชนระหวาง ผน า สมาชกในชมชน โรงเรยน และสถานพยาบาล 3. มกลมทมงานทเขมแขง

1. ปญหาความไมสงบในพนท 3 จงหวดชายแดนภาคใต

การก าหนดกลยทธการลดจดออนและหลกเลยงอปสรรค (WT Strategies) ไดกลยทธดงน กลยทธ

1) องคกรภาครฐเขามามสวนรวมในการจดการชมชน

ซงกลยทธดงกลาวไดจากสภาพทเปนจดออนและอปสรรค ดงน

ตาราง 27 ปจจยความส าเรจดานการจดการชมชนจากสภาพทเปนจดออนและอปสรรค

จดออน (W) อปสรรค (T) 1. ขาดระบบการจดการทดในบางเรอง เชน การจดการขยะ การจดการการเลยงสตว และการจดการทรพยากรสาหรายผมนาง

1. ปญหาความไมสงบในพนท 3 จงหวดชายแดนภาคใต

123

ตาราง 28 แสดงการวเคราะหปจจยความส าเรจดานวตถประสงคหรอเปาหมายในการพฒนา ชมชนนกปฏบตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน

ปจจยภายใน ปจจยภายนอก

จดแขง (Strengths = S) 1. มเปาหมายในการด าเนนงานทชดเจน เชน แผนยทธศาสตรชมชน

จดออน (Weaknesses =W) 1. ผปฏบตงานนอยแตภาระงานมากท าใหปฏบตงานในบางเรองทวางเปาหมายไวไมทน 2. ยงไมมเปาหมายดานการจดการและอนรกษทรพยากรสาหรายผมนาง

โอกาส (Opportunities =O) 1. มองคกรภายนอกทสนบสนนงบประมาณ เชน องคการบรหารสวนจงหวด หนวยงาน สสส. กองทนจากรฐบาลใหการสนบสนนดาน ICT กองทนบทบาทสตร และองคกรจากตางประเทศ

SO Strategies 1. สงเสรมกจกรรมการวจยเชงพนทเพอกระตนใหชมชนตนตวในการเรยนรสงใหมๆและมโอกาสเขารวมแลกเปลยนประสบการณรวมจากนกวจย

WO Strategies 1. เพมเปาหมายดานการจดการและอนรกษทรพยากรสาหรายผมนางในแผนยทธศาสตรชมชน

อปสรรค (Threats =T) 1. ภาวะเศรษฐกจทไมด คาครองชพสง ท าใหปรมาณคาใชจายสง

ST Strategies 1. จดของบประมาณจากหนวยงานภายนอก

WT Strategies 1. เพมบทบาทใหองคกรในสถานศกษาของชมชน เชน คร นกเรยน รวมมอกนอนรกษสาหรายผมนาง

124

จากการวเคราะหปจจยภายในและภายนอก TOWS Matrix ในดานวตถประสงคหรอเปาหมาย การก าหนดกลยทธการใชจดแขงแสวงหาโอกาส (SO Strategies) ไดกลยทธ ดงน

กลยทธ 1) เผยแพรความรและปลกฝงจตส านกดานการอนรกษสาหรายผานรายการวทยหรอ

ทวชมชน

ซงกลยทธดงกลาวไดจากสภาพทเปนจดแขงและโอกาส ดงน

ตาราง 29 ปจจยความส าเรจดานวตถประสงคหรอเปาหมายจากสภาพทเปนจดแขงและโอกาส

จดแขง (S) โอกาส (O) 1. มเปาหมายในการด าเนนงานทชดเจน เชน แผนยทธศาสตรชมชน

1. มองคกรภายนอกทสนบสนนงบประมาณ เชน องคการบรหารสวนจงหวด หนวยงาน สสส. กองทนจากรฐบาลใหการสนบสนนดาน ICT กองทนบทบาทสตร และองคกรจากตางประเทศ

การก าหนดกลยทธการลดจดออนและแสวงหาโอกาส (WO Strategies) ไดกลยทธดงน กลยทธ

1) เพมเปาหมายดานการจดการและอนรกษทรพยากรสาหรายผมนางในแผนยทธศาสตรชมชน

ซงกลยทธดงกลาวไดจากสภาพทเปนจดออนและโอกาส ดงน

ตาราง 30 ปจจยความส าเรจดานวตถประสงคหรอเปาหมายจากสภาพทเปนจดออนและโอกาส

จดออน (W) โอกาส (O) 1. ผปฏบตงานนอยแตภาระงานมากท าใหปฏบตงานในบางเรองทวางเปาหมายไวไมทน 2. ยงไมมเปาหมายดานการจดการและอนรกษทรพยากรสาหรายผมนาง

1. มองคกรภายนอกทสนบสนนงบประมาณ เชน องคการบรหารสวนจงหวด หนวยงาน สสส. กองทนจากรฐบาลใหการสนบสนนดาน ICT กองทนบทบาทสตร และองคกรจากตางประเทศ

125

การก าหนดกลยทธการหลกเลยงหรอลบลางอปสรรคและอาศยจดแขง (ST Strategies) ไดกลยทธดงน กลยทธ

1) จดของบประมาณจากหนวยงานภายนอก

ซงกลยทธดงกลาวไดจากสภาพทเปนจดแขงและอปสรรค ดงน

ตาราง 31 ปจจยความส าเรจดานวตถประสงคหรอเปาหมายจากสภาพทเปนจดแขงและอปสรรค

จดแขง (S) อปสรรค (T) 1. มเปาหมายในการด าเนนงานทชดเจน เชน แผนยทธศาสตรชมชน

1. ภาวะเศรษฐกจทไมด คาครองชพสง ท าใหปรมาณคาใชจายสง

การก าหนดกลยทธการลดจดออนและหลกเลยงอปสรรค (WT Strategies) ไดกลยทธดงน กลยทธ

1) เพมบทบาทใหองคกรในสถานศกษาของชมชน เชน คร นกเรยน รวมมอกนอนรกษสาหรายผมนาง

ซงกลยทธดงกลาวไดจากสภาพทเปนจดออนและอปสรรค ดงน

ตาราง 32 ปจจยความส าเรจดานวตถประสงคหรอเปาหมายจากสภาพทเปนจดออนและอปสรรค

จดออน (W) อปสรรค (T) 1. ผปฏบตงานนอยแตภาระงานมากท าใหปฏบตงานในบางเรองทวางเปาหมายไวไมทน 2. ยงไมมเปาหมายดานการจดการและอนรกษทรพยากรสาหรายผมนาง

1. ภาวะเศรษฐกจทไมด คาครองชพสง ท าใหปรมาณคาใชจายสง

126

ตาราง 33 แสดงการวเคราะหปจจยความส าเรจดานวฒนธรรมของชมชนทเออตอการ แลกเปลยนเรยนรหรอเปาหมายในการพฒนาชมชนนกปฏบตเพอการอนรกษสาหราย ผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน

ปจจยภายใน ปจจยภายนอก

จดแขง (Strengths = S) 1. มมสยดเปนศนยรวมของชมชนทเออตอการแลกเปลยนเรยนร 2. พนทอยอาศยของสมาชกแตละบานไมหางกน 3. มการแลกเปลยนเรยนระหวางสมาชกในชมชนตลอดเวลา 4. เปนชมชนทมการนบถอศาสนาเดยวกน 100% 5. มความพรอมดานเทคโนโลยสารสนเทศ

จดออน (Weaknesses =W) 1.ไมเหนความส าคญดานการจดการทรพยากรสาหรายผมนาง จงท าใหขาดการแลกเปลยนเรยนรในเรองน

โอกาส (Opportunities =O) 1. มเครอขายทงภายในและภายนอกองคกรทรวมแลกเปลยนเรยนร

SO Strategies 1. จดกจกรรมสงเสรมการถายทอดความร และแลกเปลยนเรยนร

WO Strategies 1. ขอความรวมมอจากหนวยงานภายนอกรวมแลกเปลยนเรยนรดานการจดการและอนรกษสาหรายผมนาง

อปสรรค (Threats =T) 1. ความคดทเหนตางดานมมมองเรองศาสนาของคนตางหมบาน และคนภายนอกชมชนในบางพนท

ST Strategies 1. จดกจกรรมสนทนาการหรอทศนะศกษาดงานจากแหลงเรยนรอนๆเพอสรางประสบการณการเรยนรกลบมาพฒนาชมชน

WT Strategies 1. ใหความส าคญกบปราชญชาวบาน ครภมปญญาทองถนในดานสาหรายผมนางหรอดานตางๆ เพอเปนตนแบบใหเยาวชนรนหลง

127

จากการวเคราะหปจจยภายในและภายนอก TOWS Matrix ในดานดานวฒนธรรมของชมชนทเออตอการแลกเปลยนเรยนร มาจดท าเปนกลยทธ การก าหนดกลยทธการใชจดแขงแสวงหาโอกาส (SO Strategies) ไดกลยทธ ดงน

กลยทธ 1) จดกจกรรมสงเสรมการถายทอดความร และแลกเปลยนเรยนร

ซงกลยทธดงกลาวไดจากสภาพทเปนจดแขงและโอกาส ดงน

ตาราง 34 ปจจยความส าเรจดานวฒนธรรมของชมชนทเออตอการแลกเปลยนเรยนร

จากสภาพทเปนจดแขงและโอกาส

จดแขง (S) โอกาส (O) 1. มมสยดเปนศนยรวมของชมชนทเออตอการแลกเปลยนเรยนร 2. มการแลกเปลยนเรยนระหวางสมาชกในชมชนตลอดเวลา 3. มความพรอมดานเทคโนโลยสารสนเทศ

1. มเครอขายทงภายในและภายนอกองคกรทรวมแลกเปลยนเรยนร

การก าหนดกลยทธการลดจดออนและแสวงหาโอกาส (WO Strategies) ไดกลยทธดงน กลยทธ

1) ขอความรวมมอจากหนวยงานภายนอกรวมแลกเปลยนเรยนรดานการจดการและอนรกษสาหรายผมนาง

ซงกลยทธดงกลาวไดจากสภาพทเปนจดออนและโอกาส ดงน

ตาราง 35 ปจจยความส าเรจดานวฒนธรรมของชมชนทเออตอการแลกเปลยนเรยนรจากสภาพท เปนจดออนและโอกาส

จดออน (W) โอกาส (O) 1.ไมเหนความส าคญดานการจดการทรพยากรสาหรายผมนาง จงท าใหขาดการแลกเปลยนเรยนรในเรองน

1. มเครอขายทงภายในและภายนอกองคกรทรวมแลกเปลยนเรยนร

128

การก าหนดกลยทธการหลกเลยงหรอลบลางอปสรรคและอาศยจดแขง (ST Strategies) ไดกลยทธดงน กลยทธ

1) จดกจกรรมสนทนาการหรอทศนะศกษาดงานจากแหลงเรยนรอนๆเพอสรางประสบการณการเรยนรกลบมาพฒนาชมชน

ซงกลยทธดงกลาวไดจากสภาพทเปนจดแขงและอปสรรค ดงน

ตาราง 36 ปจจยความส าเรจดานวฒนธรรมของชมชนทเออตอการแลกเปลยนเรยนรจากสภาพท เปนจดแขงและอปสรรค

จดแขง (S) อปสรรค (T) 1. มมสยดเปนศนยรวมของชมชนทเออตอการแลกเปลยนเรยนร 2. พนทอยอาศยของสมาชกแตละบานไมหางกน 3. มการแลกเปลยนเรยนระหวางสมาชกในชมชนตลอดเวลา 4. มความพรอมดานเทคโนโลยสารสนเทศ

1. ความคดทเหนตางดานมมมองเรองศาสนาของคนตางหมบาน และคนภายนอกชมชนในบางพนท

การก าหนดกลยทธการลดจดออนและหลกเลยงอปสรรค (WT Strategies) ไดกลยทธดงน กลยทธ

1) .ใหความส าคญกบปราชญชาวบาน ครภมปญญาทองถนในดานสาหรายผมนางหรอดานตางๆเพอเปนตนแบบใหเยาวชนรนหลง

ซงกลยทธดงกลาวไดจากสภาพทเปนจดออนและอปสรรค ดงน

ตาราง 37 ปจจยความส าเรจดานวฒนธรรมของชมชนทเออตอการแลกเปลยนเรยนรจากสภาพท เปนจดออนและอปสรรค

จดออน (W) อปสรรค (T) 1.ไมเหนความส าคญดานการจดการทรพยากรสาหรายผมนาง จงท าใหขาดการแลกเปลยนเรยนรในเรองน

1. ความคดทเหนตางดานมมมองเรองศาสนาของคนตางหมบาน และคนภายนอกชมชนในบางพนท

129

ตาราง 38 แสดงการวเคราะหปจจยความส าเรจดานเทคโนโลยสานสนเทศในการพฒนาชมชน นกปฏบตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน

ปจจยภายใน ปจจยภายนอก

จดแขง (Strengths = S) 1.ชมชนความพรอมดานเทคโนโลยสารสนเทศ ไดแก ศนยคอมพวเตอร ล าโพงประชาสมพนธทวถงทกบาน ทวชมชน วทยชมชน อนเทอรเนต WIFI ฟร ในพนทรอบบรเวณโรงเรยน หองอดรายการวทยและโทรทศน และเทคโนโลยอนๆ เชน กลองโดรน กลองถายรป

จดออน (Weaknesses =W) 1. ไมมหองสมดชมชน 2. อนเทอรเนต WIFI ฟร ไมครอบคลมทกพนท 3. เจาหนาทฝายเทคโนโลยฯไมเพยงพอ

โอกาส (Opportunities =O) 1. องคกรภายนอกทสนบสนนงบประมาณ เชน องคการบรหารสวนจงหวด หนวยงาน สสส.กองทนจากรฐบาลใหการสนบสนนดาน ICT กองทนบทบาทสตร และองคกรตางประเทศ

SO Strategies 1. การใชเทคโนโลยสารสนเทศในการสอสาร แลกเปลยน และเผยแพร ความรและปลกฝงจตส านกดานการอนรกษสาหรายผานรายการวทยหรอทวชมชนออนไลน เปนตน

WO Strategies 1. พฒนาระบบฐานขอมล และการจดเกบความรเพอใหงายในการจดการและการเขาถง

อปสรรค (Threats =T) 1. สมาชกชมชนจ านวนไมนอยทไมมประสบการณการใชเทคโนโลยสารสนเทศโดยเฉพาะผสงอาย

ST Strategies 1. จดอบรมใหความรดานเทคโนโลย แกชมชน

WT Strategies 1. สงเสรมการใชเครองมอเทคโนโลยสมยใหม เชน มอถอ คอมพวเตอรโดยผานอนเทอรเนต เชน Line เปนตน

130

จากการวเคราะหปจจยภายในและภายนอก TOWS Matrix ในดานเทคโนโลยสารสนเทศ

มาจดท าเปนกลยทธ การก าหนดกลยทธการใชจดแขงแสวงหาโอกาส (SO Strategies) ไดกลยทธ ดงน

กลยทธ 1) การใชเทคโนโลยสารสนเทศในการสอสาร แลกเปลยน และเผยแพร

ความรและปลกฝงจตส านกดานการอนรกษสาหรายผานรายการวทยหรอทวชมชนออนไลน

ซงกลยทธดงกลาวไดจากสภาพทเปนจดแขงและโอกาส ดงน

ตาราง 39 ปจจยความส าเรจดานเทคโนโลยสารสนเทศจากสภาพทเปนจดแขงและโอกาส

จดแขง (S) โอกาส (O) 1.ชมชนความพรอมดานเทคโนโลยสารสนเทศ ไดแก ศนยคอมพวเตอร ล าโพงประชาสมพนธทวถงทกบาน ทวชมชน วทยชมชน อนเทอรเนต WIFI ฟร ในพนทรอบบรเวณโรงเรยน หองอดรายการวทยและโทรทศน และเทคโนโลยอนๆ เชน กลองโดรน กลองถายรป

1. องคกรภายนอกทสนบสนนงบประมาณ เชน องคการบรหารสวนจงหวด หนวยงาน สสส.กองทนจากรฐบาลใหการสนบสนนดาน ICT กองทนบทบาทสตร และองคกรตางประเทศ

การก าหนดกลยทธการลดจดออนและแสวงหาโอกาส (WO Strategies) ไดกลยทธดงน กลยทธ

1) พฒนาระบบฐานขอมล และการจดเกบความรเพอใหงายในการจดการและการเขาถง

ซงกลยทธดงกลาวไดจากสภาพทเปนจดออนและโอกาส ดงน

ตาราง 40 ปจจยความส าเรจดานเทคโนโลยสารสนเทศจากสภาพทเปนจดออนและโอกาส

จดออน (W) โอกาส (O) 1. ไมมหองสมดชมชน 2. อนเทอรเนต WIFI ฟร ไมครอบคลมทกพนท 3. เจาหนาทฝายเทคโนโลยฯไมเพยงพอ

1. องคกรภายนอกทสนบสนนงบประมาณ เชน องคการบรหารสวนจงหวด หนวยงาน สสส.กองทนจากรฐบาลใหการสนบสนนดาน ICT กองทนบทบาทสตร และองคกรตางประเทศ

131

การก าหนดกลยทธการหลกเลยงหรอลบลางอปสรรคและอาศยจดแขง (ST Strategies) ไดกลยทธดงน กลยทธ

1) จดอบรมใหความรดานเทคโนโลย แกชมชน

ซงกลยทธดงกลาวไดจากสภาพทเปนจดแขงและอปสรรค ดงน

ตาราง 41 ปจจยความส าเรจดานเทคโนโลยสารสนเทศ จากสภาพทเปนจดแขงและอปสรรค

จดแขง (S) อปสรรค (T) 1.ชมชนความพรอมดานเทคโนโลยสารสนเทศ ไดแก ศนยคอมพวเตอร ล าโพงประชาสมพนธทวถงทกบาน ทวชมชน วทยชมชน อนเทอรเนต WIFI ฟร ในพนทรอบบรเวณโรงเรยน หองอดรายการวทยและโทรทศน และเทคโนโลยอนๆ เชน กลองโดรน กลองถายรป

1. สมาชกชมชนจ านวนไมนอยทไมมประสบการณการใชเทคโนโลยสารสนเทศโดยเฉพาะผสงอาย

การก าหนดกลยทธการลดจดออนและหลกเลยงอปสรรค (WT Strategies) ไดกลยทธดงน กลยทธ

1) สงเสรมการใชเครองมอเทคโนโลยสมยใหม เชน มอถอ คอมพวเตอรโดยผานอนเทอรเนต เชน Line เปนตน

ซงกลยทธดงกลาวไดจากสภาพทเปนจดออนและอปสรรค ดงน

ตาราง 42 ปจจยความส าเรจดานเทคโนโลยสารสนเทศจากสภาพทเปนจดออนและอปสรรค

จดออน (W) อปสรรค (T) 1. ไมมหองสมดชมชน 2. อนเทอรเนต WIFI ฟร ไมครอบคลมทกพนท 3. เจาหนาทฝายเทคโนโลยฯไมเพยงพอ

1. สมาชกชมชนจ านวนไมนอยทไมมประสบการณการใชเทคโนโลยสารสนเทศโดยเฉพาะผสงอาย

132

ตอนท 2 กลยทธปจจยความส าเรจของชมชนนกปฏบตในการพฒนาชมชม นกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน จากการวเคราะหสภาพแวดลอมภายในและภายนอก และ SWOT Matrix มาจดท าเปนกลยทธได 3 ปจจย ไดแก กลยทธดานผน า กลยทธดานการจดการชมชน กลยทธดานวตถประสงคหรอเปาหมาย กลยทธดานวฒนธรรมของชมชนทเออตอการแลกเปลยนเรยนร และกลยทธดานเทคโนโลยสารสนเทศ ดงน

1. กลยทธดานผน า 1.1 ผน าตองมความมงมนในการท างานอยางตอเนอง 1.2 น านโยบายของรฐดานการรกษาความมนคงของฐานทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอม ไปใชใหเกดประโยชนในชมชน 1.3 สรางสมพนธภาพทดใหเกดขนในชมชน มการโนมนาวชกจง และผลกดน

ใหประชาชนเขามามสวนรวมในการพฒนาชมชน 1.4 สงเสรมภาวะผน ากาวทนการเปลยนแปลง

2. กลยทธดานการจดการชมชน 2.1 ตรวจสอบและประเมนผลการท างานในทกๆครง 2.2 วางแผนและปรบระบบการท างานปจจบนใหรบกบการด าเนนงานส

จดทตองการในอนาคต 2.3 สงเสรมการเสรมแรงทางบวกหรอใหรางวลในการท างาน 2.4 องคกรภาครฐเขามามสวนรวมในการจดการชมชน

3. กลยทธดานวตถประสงคหรอเปาหมาย 3.1 สงเสรมกจกรรมการวจยเชงพนทเพอกระตนใหชมชนตนตวในการเรยนร

สงใหมๆและมโอกาสเขารวมแลกเปลยนประสบการณรวมจากนกวจย 3.2 เพมเปาหมายดานการจดการและอนรกษทรพยากรสาหรายผมนางในแผน

ยทธศาสตรชมชน 3.3 จดของบประมาณจากหนวยงานภายนอก 3.4 เพมบทบาทใหองคกรในสถานศกษาของชมชน เชน คร นกเรยน รวมมอ

กนอนรกษสาหรายผมนาง

133

4. กลยทธดานวฒนธรรมของชมชนทเออตอการแลกเปลยนเรยนร 4.1 จดกจกรรมสงเสรมการถายทอดความร และแลกเปลยนเรยนร 4.2 ขอความรวมมอจากหนวยงานภายนอกรวมแลกเปลยนเรยนรดาน

การจดการและอนรกษสาหรายผมนาง 4.3 จดกจกรรมสนทนาการหรอทศนะศกษาดงานจากแหลงเรยนรอนๆเพอ

สรางประสบการณการเรยนรกลบมาพฒนาชมชน 4.4 ใหความส าคญกบปราชญชาวบาน ครภมปญญาทองถนในดานสาหราย

ผมนางหรอดานตางๆเพอเปนตนแบบใหเยาวชนรนหลง

5 กลยทธดานเทคโนโลยสารสนเทศ 5.1 การใชเทคโนโลยสารสนเทศในการสอสาร แลกเปลยน และเผยแพร

ความรและปลกฝงจตส านกดานการอนรกษสาหรายผานรายการวทยหรอทวชมชนออนไลน เปนตน

5.2 พฒนาระบบฐานขอมล และการจดเกบความรเพอใหงายในการจดการและ การเขาถง

5.3 จดอบรมใหความรดานเทคโนโลย แกชมชน 5.4 สงเสรมการใชเครองมอเทคโนโลยสมยใหม เชน มอถอ คอมพวเตอรโดย

ผานอนเทอรเนต เชน Line เปนตน

ตอนท 3 ผลการตรวจสอบความเหมาะสมของกลยทธกลยทธองคประกอบของ ชมชนนกปฏบตในการพฒนาชมชมนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน มรายละเอยดดงน

กลยทธดานผน า พบวา ผเชยวชาญทง 10 ทาน ลงความเหนวา กลยทธดงกลาวมความเหมาะสมสามารถน าไปเปนกลยทธในการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป และไดใหขอแนะน าวา ตองจงใจผน าของชมชนใหมสวนรวมในการอนรกษสาหรายผมนางใหไดเพราะถอแรงสนบสนนใหโครงการนจะบรรลตามเปาหมายได

กลยทธดานการจดการชมชน พบวา ผเชยวชาญทง 10 ทาน ลงความเหน วา กลยทธดงกลาวมความเหมาะสมสามารถน าไปเปนกลยทธในการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป และไดใหขอแนะน าวา

134

ผน าชมชนและสมาชกในชมชนตองรวมกนวางแผน รวมก าหนดวสยทศนเกยวกบเปาหมาย การมผน าชมชนทเขมแขงจะท าใหด าเนนการไดงาย ถาใหชาวบานด าเนนการเองอาจไมบรรลตาม กลยทธ สงแรกทสามารถท าไดคอการขอความรวมมอจากโรงเรยนใหนกเรยนไดมสวนรวมในการอนรกษสาหรายผมนางหรอบรรจในหลกสตรทองถนของโรงเรยนกได

กลยทธดานวตถประสงคหรอเปาหมาย พบวา ผเชยวชาญทง 10 ทาน ลงความเหนวา กลยทธดงกลาวมความเหมาะสมสามารถน าไปเปนกลยทธในการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป และไดใหขอแนะน าวา การทจะน าโครงการอนรกษสาหรายผมนางลงในแผนยทธศาสตรชมชนถอวาดมากเพราะยงไงกตองด าเนนการตามแผน แตอยทวาจะท าใหใหเกด CoP ไดอยางไร

กลยทธดานวฒนธรรมของชมชนทเออตอการแลกเปลยนเรยนร พบวา ผเชยวชาญทง 10 ทาน ลงความเหนวา กลยทธดงกลาวมความเหมาะสมสามารถน าไปเปนกลยทธในการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป และไดใหขอแนะน าวา ถอวาชมชนบางปมความพรอมดานสถานททจะรวมกลมแลกเปลยนความรและจดกจกรรม สวนการจดกจกรรมสนทนาการหรอทศนะศกษาดงานจากแหลงเรยนรอนๆเพอสรางประสบการณการเรยนรกลบมาพฒนาชมชนตองใชงบประมาณทสงดงนนชมชนตองมแหลงเงนทนส ารองใหกบโครงการนดวย

กลยทธดานเทคโนโลยสารสนเทศ พบวา ผเชยวชาญทง 10 ทาน ลงความเหนวา กลยทธดงกลาวมความเหมาะสมสามารถน าไปเปนกลยทธในการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป และไดใหขอแนะน าวา กลยทธดานเทคโนโลยตองความทาทายของชมชน เราจะเปลยนแปลงชมชนใหมานงจบเทคโนโลยนนยาก ตองมความพรอมจรงๆ การจดหาอปกรณทางเทคโนโลยและอปสรรคในการเรยนรส าหรบผทมอายมากแลวซงอาจจะไมสามารถเรยนรเทคโนโลยไดมากนก

135

บทท 7

อภปรายผลการวจย บทนเปนการน าเสนอสรปผลการวจยควบคกบการอภปรายผลการวจย ซงผวจยไดอภปรายผลวจยโดยยดวตถประสงคการวจย ประกอบดวย 1) เพอศกษาความพรอมของชมชน ในการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน และ 2) เพอน าเสนอกลยทธการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน

จากการศกษาบรบทของชมชนบางปจะเหนวามปญหาดานทรพยากรสาหราย ผมนางดวยเหตทมาจากน ามอมนษย เชน การทงน าเสยลงสทะเล การกอสรางบานเรอนและถนนทรกล าเขตพนทชายฝงทะเล หรอจะเปนจากเหตธรรมชาตเองกตาม สงผลใหจ านวนสาหรายลดจ านวนนอยลง เปนเหตใหชาวบานบางสวนไดรบความเดอดรอนเนองจากท าใหไมสามารถประกอบอาชพเกบสาหรายผมนางได จงเปนทมาของการศกษาทงความพรอมของชมชนและน าเสนอกลยทธในการพฒนาชมชนนกปฏบตใหเกดขนในชมชน รวมตวกนเพอแกปญหาและอนรกษสาหรายผมนาง ซงการอภปรายแบงเปน 2 ตอน ดงน อภปรายผลการวจย ความพรอมของชมชนในการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขาย

อนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน

ผลวจยความพรอมในการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอ

การอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน สามารถสรปได 2 ประเดน ดงน

ประเดนท 1 ผลการวจยองคประกอบของชมชนนกปฏบตผานเครอขาย

อนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน ม 3 องคประกอบ คอ ขอความร สมาชกในชมชน และแนวปฏบต มรายละเอยดดงน

1. ขอความร คอ การทชมชนหรอกลมใดกลมหนงมความสนใจและ ความปรารถนา (Passion) รวมกนในเรองใดเรองหนง มขอความร ท เขาใจดวา อะไรเปนประเดน

136

ทตองคยกนจากการสมภาษณขอความรของชาวบาน (ผใหขอมล) สามารถสรปขอความร

ของชมชน ได 4 ประเดน ประกอบดวย 1) จดแขง คอ ชาวบานมแรงปรารถนาทจะรวมมอรวมใจกนอนรกษสาหรายผมนางและมองคความรหรอภมปญญาชาวบานเกยวกบปจจยการเจรญเตบโตของสาหรายผมนาง 2) จดออน คอ ขาดผเชยวชาญดานสาหรายผมรางและขาดความรเรองการเพาะเลยงสาหรายผมนาง 3) โอกาส คอ ในชมชนบางปมปาชายเลนทสมบรณและมแหลงทองเทยวเชงอนรกษ และ 4) อปสรรค คอ ชาวบานอนๆไมใสใจตอปญหาทรพยากรสาหรายผมนาง

สามารถอภปรายผลไดวา ในหวขอความร เปนโดเมนทมความส าคญซงเปน สงทชาวบานจะตองมแรงปรารถนาทจะรวมตวกนเพอแกปญหาหรออนรกษสาหรายผมนาง ไมมการบงคบขเขนจงจะไดชอวาเปนชมชนนกปฏบต ซงจากการสมภาษณชาวบานจะเหนวาชาวบานตางมความตงใจทจะรวมตวหากมองคกรของภาครฐหรอเอกชนมาชวย ซงสอดคลองกบค ากลาวของ เวนเกอร, แมคเดอรมอท และชไนเดอร (2002/2547) ผใหก าเนดแนวคดเกยวกบชมชนนกปฏบตมองวาชมชนนกปฏบตทสมบรณแบบ โดเมนหรอหวขอความรหรอปญหา นน จะตองเกดจากสมาชกในชมชนมแรงปรารถนารวมกน และสอดคลองกบค ากลาวของ บรชย ศรมหาสาคร (2552) ทไดกลาวา Head เปน ความรและประสบการณเปนความสนใจหรอปญหารวมกนของสมาชกทจะน ามาแลกเปลยนเรยนรรวมกนภายในชมชนนกปฏบต โดยถกก าหนดใหเปนหวขอในการสนทนา หรอเรยกวา Domain ซงเปนหนงในสามขององคประกอบชมชนนกปฏบต หากองคประกอบใดองคประกอบหนงขาดไป กเหมอนเกาอสามขาทถกเลอยขาใดขาหนงไป เกาอยอมไมสามารถตงอยได

2. สมาชกในชมชน คอ สมาชกในชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน ทรวมตวกน มความรสกอยากมสวนรวม โดยมวตถประสงคเพอแลกเปลยนเรยนรและสรางองคความรใหมๆ เพอชวยในการท างานใหมประสทธภาพและประสทธผลทดขนจากการสมภาษณชาวบาน (ผใหขอมล) สามารถสรปเปน 4 ประเดน ประกอบดวย 1) จดแขง คอ ชมชนมทรพยากรบคคลทมาจากหลายอาชพและมบทบาททหลากหลาย เชน คณอ านวย คณกจ คณลขต ผเชยวชาญคณวศาสตร และคณเออ 2) จดออน คอ ชมชนมผปฏบตงานนอยแตมภาระงานมากและขาดนกวจย เกยวกบสาหรายผมนาง 3)โอกาส คอ ไดรบความรวมมอจากสมาชกภายนอกชมชน และ 4) อปสรรค คอ ความคดเหนดานศาสนาทตางกนท าใหขาดความรวมมอกน

สามารถอภปรายผลไดวา ชมชนบางปมทรพยากรบคคลทมาจากหลายอาชพและมบทบาททหลากหลาย เปนอกหนงองคประกอบทสงผลตอความพรอมในการพฒนาชมชนนก ปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชชนบางป อ าเภอยะหรง

137

จงหวดปตตาน ซงสอดคลองกบ ยวด เกตสมพนธและคณะ(2550); ส านกงาน กพร.และสถาบนเพมผลผลตแหงชาต (2547); วรางคณา โตโพธไทย (2552) , บรชย ศรมหาสาคร และ พดชา กวางทอง (2552) และวรพงศ จนทรสนาม (2555) ไดกลาววา การแบงบทบาทหนาทของสมาชกชมชนนกปฏบตเปนสงส าคญ ทจะท าใหองคกรบรรลเปาหมายวสยทศนในการจดการความร การแตงตงคณะกรรมการหรอสมาชกในการจดกจกรรมการจดการความรและชมชนนกปฏบต โดยชอเรยกของคณะกรรมการหรอสมาชกอาจแตกตางจากสมาชกชมชนนกปฏบตในการวจยครงนแตมบทบาทและภารกจคลายคลงกนประกอบดวย คณอ านวย (Facilitator) คณกจ (Knowledge worker) คณลขต (Note taker) ผเชยวชาญ (Expert) คณวศาสตร (IT wizard) และคณเออ (Sponsor)

3. แนวปฏบต คอ แนวทางในการปฏบตงานของสมาชกในชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน เพอน าไปใชแกปญหาหรอพฒนางานใหไดผลดยงขน จากการสมภาษณขอความรของชาวบาน (ผใหขอมล) สามารถสรปเปน 4 ประเดน ประกอบดวย 1) จดแขง คอ มกระบวนการท างานทมประสทธภาพ และ มการแลกเปลยนเรยนรระหวางสมาชกในชมชนตลอดเวลา 2) ขาดระบบการจดการทดดานทรพยากรสาหรายผมนาง จดออน 3)โอกาส คอมองคกรภายนอกทสนบสนนทางดานงบประมาณและเทคโนโลยสารสนเทศ และ 4) อปสรรค คอ ขาดความรวมมอของสมาชกในชมชนตางหมบาน ผวจยไดน าเสนอแนวปฏบตของชมชนโดยใชขนตอนการจดการความร ม 6 ขนตอน ประกอบดวย (1) การเตรยมการ (2) การบงชความร (3) การแสวงหาความร (4) การแลกเปลยนเรยนร (5) การประมวลและกลนกรองความร และ (6) การจดเกบและเผยแพรความร

สามารถอภปรายผลไดวา แนวปฏบตของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวด ปตตาน มกระบวนการท างานทมประสทธภาพและมการแลกเปลยนเรยนรระหวางสมาชกในชมชนตลอดเวลา บางครงชมชนไดปฏบตโดยไมไดยดหลกทฤษฏ บางครงไมกไมรตววาสงทท าอยกเปนการจดการความร เชน การพบปะยามเชาของคนในชมชนซงจะจดเดอนละ 1 ครง เปนตน ดงนนผวจยจงเสนอขนตอนการจดการความรเปนกระบวนการหนงทสงผลตอความพรอมในการพฒนาชมชนนกปฏบต ซงมรายละเอยดดงน

3.1 การเตรยมการ พบวา การเตรยมการจดการความรของการวจยครงน ม การประชาสมพนธใหความร รบสมครสมาชก ปฐมนเทศ โดยเชญวทยากรมาบรรยาย สรางแรงจงใจ กระตนใหบคคลเหนความส าคญ ความจ าเปนของการแลกเปลยนเรยนรของชมชนนกปฏบต เตรยมพฒนาเวบไซตชมชนนกปฏบตเพอการอนรกษสาหรายผมนาง จดอบรมเตรยมความพรอมใหสมาชกสามารถใชงานเทคโนโลยสารสนเทศ ซงสอดคลองกบงานวจยของ วรางคณา โตโพธไทย (2552) ทพบวากระบวนการจดการความรในขนตอนการเตรยมการเปนขนตอนแรกท

138

ส าคญในการเตรยม ความพรอม ประชาสมพนธ สรางแรงจงใจใหเหนความส าคญของการแลกเปลยนเรยนร และการเตรยมสรางเวบไซต

3.2 การบงชความร พบวา การบงชความรเปนกระบวนการพจารณาของ ผรบผดชอบในการด าเนนงานดานการจด การความรเพอระบวาความรอะไรบางทบคลากรในองคกรจ าเปนตองร และความรเหลานอยในรปแบบใด อยกบใครบาง ความรเหลานจะชวยท าใหบคลากรสามารถในไปใชในการพฒนาตามวตถประสงคไดอยางถกตอง โดยอาศยการะดมสมองของสมาชกในทม ซงเปนไปตามหลกการของ Marqurdt (2002) ทไดกลาวไววา การคดเลอกปญหาหรอความรจะตองเปนปญหา งาน หรอประเดนจรงของหนวยงานความรนนจะตองสอดคลองกบวสยทศน พนธกจและยทธศาสตรรวมทงเปนความรททมสนใจรวมกน

3.3 การแสวงหาความร พบวา การแสวงหาความรสามารถน ามาจากแหลง ตางๆ ทงภายในและภายนอกชมชน ซงสามารถคนหาความรไดจากความร ทฝงลก หรอความรแบบซอนเรน (Tacit knowledge) และความรทชดแจง (Explicit knowledge) เปนความรเฉพาะ หรอความรทวไป ซงสอดคลองกบแนวคดประเภทความรของ Nonaka (2006, อางถงใน บรชย, 2550); Takeuchi (1998, ในสถาบนเพมผลผลตแหงชาต, 2547); กรต ยศยงยง (2549) และ จงจตต จงจอหอ (2551) ไดกลาวถงความรทฝงลก หมายถง ความเปนตวบคคล เปนทกษะ ความรสก ความเชอหรอความรเฉพาะตวของแตละบคคลทไดมาจากการสะสมประสบการณท างานความรประเภทฝงลกประกอบไปดวย ประสบการณ ความเชยวชาญ ซงมสวนส าคญในการสรางนวตกรรม และพฒนาผลตภณฑ ความรทชดแจง หมายถง เปนความรทมการบนทกไวเปนลายลกษณอกษรหรอวชาการอยในต าราคมอปฏบต งาน และสามารถน ามาใชไดในรปแบบตางๆ เชน สงตพมพ ความรประเภทนจงสามารถสอสารและเผยแพรไดอยางสะดวก

3.4 การแลกเปลยนเรยนร พบวา การแลกเปลยนเรยนรเปนการแลกเปลยน ประสบการณ ความร ความคดเหนของสมาชก ทเรยกวา ความรทฝงลก (Tacit knowledge) ของผทเชยวชาญทงภายในและนอกชมชนเพอน ามาปรบปรงกระบวนการท างาน ซงสอดคลองกบแนวคดของ ประพนธ ผาสกยด (2547) ทกลาวถง สวนตวปลาทเรยกวา Knowledge sharing เปนสวนทใชในการแลกเปลยนเรยนร ซงถอไดวาเปนหวใจส าคญของการจดการความร และสอดคลองกบแนวคดของ วจารณ พานช (2547) ไดกลาวไววาความรทเปนประโยชนเปนสงทแลกเปลยนไดยาก เพราะวฒนธรรมตะวนตกเปรยบองคกรเปนโรงงานประมวลสารสนเทศและมสมมตฐานวา ความรเปนเรองทจบตองไดทงหมดแตวฒนธรรมตะวนตกโดยเฉพาะในประเทศญปนถอวาความรทฝงลกเปรยบเสมอนภเขาน าแขงสวนทอยใตน าเพราะความรทฝงอยสวนใหญเปนความรทฝงอยในตวคน

139

ไมเปนระบบ ท าความเขาใจยากและแลกเปลยนกนยากเพราะฝงอยในพฤตกรรม ประสบการณ อารมณ คานยม และอดมการณสวนตว

3.5 การประมวลและกลนกรองความร พบวา เปนกระบวนการกลนกรอง ตรวจสอบความรทฝงลก (Tacit knowledge) สงเคราะหความรขนมาใหม และจดระเบยบความร ใหเปนความรทชดแจง (Explicit knowledge)โดยอาศยผเชยวชาญในการตรวจสอบ ซงสอดลองกบ ส านกงาน ก.พ.ร. (2552) ไดกลาววา การประมวลและกลนกรองความรเปนขนตอนการสรางความมนใจวาความรทไดมการรวบรวมและจดเกบเปนความรทถกตอง ทนสมยและมประโยชนตอการน าไปใช หรอประยกตใชในการปฏบตงานไดจรง ในการจดท าคมอตางๆ จงก าหนดใหมการแตงตงคณะท างานซงเปนผทรงคณวฒ หรอผทมประสบการณสงในองคความรนนๆ ไดตรวจสอบ กลนกรองความรและปรบแกไขใหถกตองเสยกอนจงจะน าองคความรดงกลาวไปเผยแพรทางสอตางๆ

3.6 การจดเกบและเผยแพรความร พบวา เปนกระบวนการจดการความร ใหเปนระบบ (Knowledge management system: KMS) ไปจดเกบในคลงความร (Knowledge bank) แลวน ามาเผยแพรความรผาน Website Web board Weblog Facebook Line E-mail และเอกสารสงพมพตาง จดท าโดยคณวศาสตร การจดเกบขอมลและมการเผยแพรความรน ซงสอดคลองกบ Marquardt (2002) กลาววา ควรมการจดเกบขอมลและเผยแพรความรอนน าไปสการถายโอนความรในองคกร

สรปวา องคประกอบของชมชนนกปฏบต ประกอบดวย หวขอความร สมาชก ในชมน และแนวปฏบต ซงส าคญทงสามองคประกอบ ถาขาดหวขอความรไป ชมชนยอมไรซงพลงและแรงจงใจ ถาขาดความเปนชมชนสมาชกยอมไมมความสนทสนมและไวใจซงกนและกน ท าใหการแลกเปลยนเรยนรเปนไปอยางไมจรงใจเทาทควร และสดทายถาขาดแนวปฏบตไปชมนมอาจเปนไดแคเครอขายอยางไมเปนทางการทไมสามารถพฒนาองคความรไดดเทาทควร นอกจากจะตองมครบทงสามองคประกอบแลว ชมชนนกปฏบตทเปยมไปดวยพลงและความเขมแขง จะตองพฒนาองคประกอบทงสามดานอยางสมดลเปรยบไดกบเกาอสามขาทมขายาวเทาๆกนทงสามขาถาหากขาใดขาหนงยาวหรอสนกวาอกขางหนงเกาอตวนนยอมโคลงเคลงไมมหลกเทาทควร แตกยงสามารถตงตรงอยได แตเมอใดทมอะไรเขามากระทบอยางรนแรงเกาอกยอมมโอกาสทจะลมลงไดทกเมอ องคประกอบของชมชนนกปฏบตของชมชนบางป สภาพปจจยสงแวดลอมมทงจดแขง จดออน โอกาส และอปสรรค การน า SWOT matrix มาใชในการวเคราะหชมชนเพอก าหนดกลยทธโดยน าจดแขงและโอกาสของชมชนสามารถหกลางหรอหลกเลยงจดออนและอปสรรค

140

ประเดนท 2 ผลการศกษาปจจยความส าเรจของชมชนนกปฏบต ประกอบดวย 5 ดาน คอ ผน า การจดการชมชน วตถประสงคหรอเปาหมาย วฒนธรรมของชมชนทเออตอการแลกเปลยนเรยนร และเทคโนโลยสารสนเทศ มรายละเอยดดงน

1. ผน า จากการสมภาษณขอความรของชาวบาน (ผใหขอมล) สามารถสรปเปน 4 ประเดน ประกอบดวย 1) จดเดน คอ ผน ามวสยทศน มความรอบร มบารม มคณธรรมจรยธรรมสรางแรงจงใจใหสมาชกในชมชนมทศนคตทด เกดความไววางใจ และเปนทพงของชมชนได 2) จดออน คอ ไมกลาตดสนใจหรอไมเดดขาดในบางเรอง 3) โอกาส คอ นโยบายของรฐดานการรกษาความมนคงของฐานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมและ 4) อปสรรค คอปญหาความไมสงบในสามจงหวดชายแดนภาคใต

สามารถอภปรายไดวา ชมชนมผน าทมวสยทศน มความรอบร มบารม ม คณธรรมจรยธรรม สรางแรงจงใจใหสมาชกในชมชนมทศนคตทด เกดความไววางใจ และเปนทพงของชมชนได ซงสอดคลองกบ ชวลต เกดทพย (2550) ผน า มอทธพลตอบคคลในองคการสามารถชน า มความคดสรางสรรค ควบคม วางแผน และแกปญหาในการท างาน เพอใหองคกรประสบผลส าเรจตามเปาหมายขององคกรทวางไว ผน าตองเปนบคคลทมหนาทความรบผดชอบตอการปฏบตงานใหองคกรแลว ตองประพฤตปฏบตตนใหเปนแบบอยางขององคกรและเพอนรวมงานไดดวย ซงผน าจะตองมภาวะผน าในการท างาน และสอดคลองกบ บญด บญญากจ และคณะ (2548) กลาววา การจดการความรจะไมประสบความส าเรจอยางราบรนถาปราศจากการสนบสนนจากผบรหารขององคกร ผบรหารจะตองเขาใจแนวคดและตระหนกถงประโยชนทองคกรจะไดรบจากการจดการความรเพอทจะสามารถสอสารและผลกดนใหมการการจดการความรในองคกร

2. การจดการชมชน จากการสมภาษณขอความรของชาวบาน (ผใหขอมล) สามารถสรปเปน 4 ประเดน ประกอบดวย 1) จดเดน คอมกลมทมงานทเขมแขง 2) จดออน คอ ขาดระบบการจดการทดในบางเรอง เชน การจดการขยะ การจดการการเลยงสตว และการจดการทรพยากรสาหรายผมนาง 3) โอกาส คอ การน าหลกและค าสอนของอสลามมาใชในการด าเนนชวตโดยผานการบรรยายธรรมและ 4) อปสรรค คอปญหาความไมสงบในพนท 3 จงหวดชายแดนภาคใต

สามารถอภปรายไดวา การจดการชมชนของชมชนบางป มจดเดนตรงทม ทมงานทเขมแขงท าใหการจดการชมชนเดนหนาไปดวยด ซงสอดคลองกบ พรรณ สวนเพลง (2552) กลาวไววา การจดการ เปนสวนทชวยสงเสรมสรางใหทนปญญาในองคกรทมระดบสง

141

ดงนนการจดการองคกรความร จงเปนเกณฑการพจารณาและเปนภารกจขององคกรเพอมงสองคกรทเปนเลศ ซงทกสวนลวนเปนสงส าคญส าคญและขาดมได

3. ดานวตถประสงคหรอเปาหมาย จากการสมภาษณขอความรของชาวบาน (ผใหขอมล) สามารถสรปเปน 4 ประเดน ประกอบดวย 1) จดเดน คอ มเปาหมายในการด าเนนงานทชดเจน 2) จดออน คอ ผปฏบตงานนอยแตภาระงานมากท าใหปฏบตงานในบางเรองทวางเปาหมายไวไมทน 3) โอกาส คอ มองคกรภายนอกทสนบสนนงบประมาณ และ 4) อปสรรค คอ ภาวะเศรษฐกจทไมด คาครองชพสง ท าใหปรมาณคาใชจายสง

สามารถอภปรายไดวา ชมชนมเปาหมายในการด าเนนงานทชดเจน โดย พจารณาจากการจดท าแผนยทธศาสตรทงขององคกรภาครฐ และองคกรชมชนเอง เปนการท างานทด าเนนการตามเปาหมายทวางไวท าใหงายตอการจดกจกรรมตางๆ ซงสอดคลองกบ พงศศรณย พลศรเลศ (2554) ไดกลาววา การก าหนดเปาหมายทดจะชวยองคกรเกดการพฒนาทย งยน เปาหมายขององคกรควรจะเปนเปาหมายเชงกลยทธ (Strategic goal) และเปนเปาหมายส าคญทจะใชในการสอสารอยางทวถงภายในองคกร เปาหมายทดควรมลกษณะดงน คอ ตองเฉพาะเจาะจงไมกวางเกนไประบสงทจะกระท า ควรวดไดเปนตวเลข ประเมนคาได ใชตดตามผลได ตองมความทาทาย และมกรอบของระยะเวลาทชดเจน

4. ดานวฒนธรรมของชมชนทเออตอการแลกเปลยนเรยนร จากการสมภาษณ ขอความรของชาวบาน (ผใหขอมล) สามารถสรปเปน 4 ประเดน ประกอบดวย 1) จดเดน คอ มมสยดเปนศนยรวมของชมชนทเออตอการแลกเปลยนเรยนร 2) จดออน คอ ไมเหนความส าคญดานการจดการทรพยากรสาหรายผมนาง จงท าใหขาดการแลกเปลยนเรยนรในเรองน3) โอกาส คอ มเครอขายทงภายในและภายนอกองคกรทรวมแลกเปลยนเรยนร และ 4) อปสรรค คอ ความคดเหนดานศาสนาทตางกนท าใหขาดความรวมมอกน

สามารถอภปรายไดวา ชมชนมวฒนธรรมทเออตอการแลกเปลยนเรยนรโดยใช มสยดเปนศนยรวมในการจดกจกรรมตางๆ มสยดไมไดเปนเพยงศาสนสถานเทานนแตยงมพนทๆกวางมหองหลายหองและยงมเทคโนโลยทอ านวยความสะดวกในการแลกเปลยนเรยนร ซงสอดคลองกบแนวคดของประพนธ ผาสกยด (2547) ทกลาวถง Knowledge sharing วาเปนสวนทใชในการแลกเปลยนเรยนร ถอไดวาเปนหวใจส าคญของการจดการความร และสอดคลองกบแนวคดของ วจารณ พานช (2547) ไดกลาวไววาความรทเปนประโยชนเปนสงทแลกเปลยนไดยาก เพราะวฒนธรรมตะวนตกเปรยบองคกรเปนโรงงานประมวลสารสนเทศและมสมมตฐานวา ความรเปนเรองทจบตองไดทงหมดแตวฒนธรรมตะวนตกโดยเฉพาะในประเทศญปนถอวาความรทฝงลก

142

เปรยบเสมอนภเขาน าแขงสวนทอยใตน าเพราะความรทฝงอยสวนใหญเปนความรทฝงอยในตวคน ไมเปนระบบ ท าความเขาใจยากและแลกเปลยนกนยากเพราะฝงอยในพฤตกรรม ประสบการณ อารมณ คานยม และอดมการณสวนตว บญด บญญากจ และคณะ (2548) ไดกลาววา กจกรรมทางดานการจดการความรเปนเรองทเกยวของกบวฒนธรรมองคกรโดยตรง สงส าคญซงจะชวยใหองคกรบรรลผลส าเรจในการจดการความรไดกคอวฒนธรรมของการแลกเปลยนและแบงปนความรระหวางบคคลากรภายในองคกร

5. ดานเทคโนโลยสารสนเทศ จากการสมภาษณขอความรของชาวบาน (ผใหขอมล) สามารถสรปเปน 4 ประเดน ประกอบดวย 1) จดเดน คอ มความพรอมดานเทคโนโลยสารสนเทศ 2) จดออน คอ อนเทอรเนต WIFI ฟร ไมครอบคลมทกพนท 3) โอกาส คอ มองคกรภายนอกทสนบสนนงบประมาณ และ 4) อปสรรค คอ สมาชกชมชนจ านวนไมนอยทไมมประสบการณการใชเทคโนโลยสารสนเทศโดยเฉพาะผสงอาย

สามารถอภปรายไดวา ชมชนมความพรอมดานเทคโนโลยสารสนเทศไดแก ศนยคอมพวเตอร ล าโพงประชาสมพนธทวถงทกบาน ทวชมชน วทยชมชน อนเทอรเนต WIFI ฟร ในพนทรอบบรเวณโรงเรยน หองอดรายการวทยและโทรทศน และเทคโนโลยอนๆ เชน กลอง โดรน กลองถายรป ซงชาวบานสามารถขอพนทในการยมใชเทคโนโลยได เทคโนโลยสารสนเทศถอเปนสงอ านวยความสะดวกในการสอสารของชมชน ดงนนหากชมชนสามารถน าเทคโนโลยมาใชได ชมชนกจะสามารถจดการความรใหมประสทธภาพมากขน ซงสอดคลองกบแนวคดของ บญด บญญากจ และคณะ(2548) ความกาวหนาทางดานเทคโนโลยสารสนเทศโดยเฉพาะอนเตอรเนตและอนทราเนตเปนแรงผลกดนส าคญทชวยใหการแลกเปลยนความรสามารถท าไดงายขนนอกจากนแลวระบบฐานขอมล ททนสมยกมสวยชวยใหการจดการความรมประสทธภาพมากยงขน แตการใชเทคโนโลยสารสนเทศเปนสงททาทายและอาจเปนขอดอยส าหรบสมาชกทเปนผสงอายและไมสามารถใชเทคโนโลยได จงตองอาศยการจดอบรม ใหความร และอาศยเยาวชนในการชวยอ านวยความสะดวก สอดคลองกบ Keyser (2004) ทกลาววาเทคโนโลยสารสนเทศจะท าใหเกดความสะดวกในการจดการความร แตทงน ตองมการอบรมบคลากรใหมความรดานน อยางตอเนอง สรปวา ชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน เปนชมชนทมความพรอมทงทางดานผน า การจดการชมชน วตถประสงคหรอเปาหมาย วฒนธรรมของชมชนทเออตอการแลกเปลยนเรยนร และเทคโนโลยสารสนเทศ ถอเปนจดแขงทชวยในการสรางศกยภาพใหชมชนมพลงทจะดแลทรพยากรสาหรายผมนางทก าลงจะสญหาย ซงการใชจดแขงสรางโอกาสทมอยใหเกดประโยชนสงสดจะชวยสงเสรมใหชมชนประสบความส าเรจยงขนสามารถพฒนาใหชมชนเปน

143

ชมชนนกปฏบตทมแนวปฏบตทด ซงสอดคลองกบ ครรชต พทธโกษา (2554) ไดกลาวไววา ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต หรอ วช. ไดสรางชมชนแหงการเรยนรตามแนวทางตาง ๆ มาตงแตป พ.ศ. 2550 จนถง พ.ศ. 2553 และพบวา ชมชนแหงการเรยนรทมศกยภาพและมโอกาสประสบผลส าเรจ ควรมคณลกษณะทส าคญ คอ มผน าทด มกรรมการชมชนทมจรยธรรมและมการบรหารจดการชมชนทด มความรวมมอจากสมาชกในชมชน มกระบวนการเรยนรเพอการแกไขปญหาและพฒนาชมชนอยางตอเนอง มศกยภาพความพรอมในเรองพนฐานอาชพ มการสรางระบบการจดเกบและการน ามาใชขององคความรทด และมการสรางเครอขายความรวมมอทงในและนอกชมชน แมวาการเตรยมความพรอมของชมชน จะเปนประเดนทตองใชระยะเวลาในการด าเนนงาน แตหากชมชนมจดออน และอปสรรคปราศจากการมสวนรวมของชมชนในพนทยอมท าใหการจดการกบปญหาไมบรรลทวางไวควรปรบปรงจดออนและอปสรรคซงเปนปจจยทขดขวางความส าเรจของชมชนน าจดแขงและโอกาสทมลดปจจยดงกลาว และตองอาศยการมสวนรวมทงภาครฐ ภาคเอกชน ทองถน และภาคประชาชน ทตองมารวมมอรวมใจกนคดแกปญหาของชมชน ซงการมสวนรวมของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตานตอการจดการทรพยากรสาหรายผมนาง ถอวาชมชนไมคอยมสวนรวมหรอมสวนรวมนอยมาก มเพยงกลมสาหรายผมนางทเคยรวมโครงการกบองคกรจากภายนอก เชน เจาหนาทจากมหาวทยาลยทเคยท าโครงการเลยงสาหราย ผมนางในบอกงราง และเจาหนาทของรฐทเคยมาปรบสภาพน าทะเลโดยการโยนลก EM Ball และรวมปลกปาชายเลน ซงเปนโครงการทไมตอเนองขาดการตดตามผลในระยะยาว ผวจยเหนวา เหตผลทประชาชนไมคอยมสวนรวมหรอมสวนรวมนอยเกดจากปจจย ดงน 1) บทบาทของเจาหนาทของรฐไมกระตอรอรนในการสงเสรมและสนบสนนใหเกดการมสวนรวมของประชาชนในการจดการทรพยากรสาหรายผมนาง 2) ระบบการจดการของเจาหนาท ทด าเนนงานในระยะสน ไมย งยนและขาดความตอเนอง 3) ชมชนขาดการรวมตวกน มอปสรรคทางดานเวลา โดยเฉพาะชมชนตางหมบานทมความคดเหนทตางกน เชน ดานความเชอ ท าใหเกดการรวมตวกนยาก ระหวางหมบาน คอ หมท 1 2 และ 3 ซงสอดคลองกบ ณรงค ณ เชยงใหม (2545) กลาววา ปจจยทเปนอปสรรคตอการมสวนรวมของชมชนมผลจากบทบาทและพฤตกรรมของเจาทของรฐทขาดความกระตอรอรน ระบบบรหารราชการทตองการเหนผลในระยะสน และชมชนทไมใหความรวมมอ

144

อภปรายผลการวจย กลยทธการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษ สาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน สรปไดดงน

การน าเสนอกลยทธชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอ การอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน ผานการวเคราะหสภาพแวดลอมภายในและภายนอก (SWOT Matrix) จดท าเปนกลยทธการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน สามารถอภปรายผล ได 2 ประเดน ดงน

ประเดนท 1 กลยทธองคประกอบของชมชนนกปฏบตในการพฒนาชมชมนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน

1. กลยทธขอความร เรองสาหรายผมนาง มกลยทธทส าคญ คอ (1) เชญ ผเชยวชาญมารวมแลกเปลยนเรยนรและถายทอดภมปญญาชาวบานผานสอออนไลนและ เชน Line เนองจากชมชนบางปไมมคนในพนททเชยวชาญดานสาหรายผมนาง จงจ าเปนทตองขอความรวมมอจากเครอขายภายนอกมารวมแลกเปลยนเรยนรทงแบบเผชญหนาและออนไลน การเรยนรทฤษฏสามารถแลกเปลยนไดทางสอออนไลน แตในทางปฏบต เชน การสาธตการเพาะเลยงสาหรายผมนาง จ าเปนตองมารวมตวกนเจอหนากนและรวมปฏบต (2) จดการฝกอบรมความรแกชาวบานอยางตอเนอง เชน การเพาะเลยงสาหรายผมนางในแหลงน าธรรมชาตและในบอดน ทงแบบเผชญหนาและผานสอออนไลน จะเหนวา ปญหาจ านวนทรพยากรสาหรายทลดลงหากเหตผลมาจากฝมอของมนษย ยงพอมแนวทางปองกนได แตหากเกดจากธรรมชาตเอง เชน น าเคมนอยลง หรอผดฤด กยากทจะปองกนได จงตองอาศยการเพาะเลยงสาหรายเองไมวาจะเปนในแหลงน าหรอบอดนกตาม (3) สงเสรมการมสวนรวมของชมชนในเรองการอนรกษสาหรายผมนาง การมสวนรวมของชมชนเปนสงทจ าเปนอยางมากในการแกปญหาดงกลาว และ (4) การใหทนสนบสนนโครงการ เนองจากหากมการเพาะเลยงสาหรายขน กตองใชงบประมาณในการจดซอพนธสาหรายดวยเชนกน

2. กลยทธสมาชกในชมชน มกลยทธส าคญคอ (1) จดตงทมชมชนนกปฏบตรวม วางแผนบรหารจดการความรเพอการอนรกษสาหรายผมนางในชมชนใหเหมาะสมในแตละบทบาทหนาท ประกอบดวย คณอ านวย (Facilitator) คณกจ (Knowledge worker) คณลขต (Note taker) ผเชยวชาญ (Expert) คณวศาสตร (IT wizard) และคณเออ (Sponsor) เพอความสะดวกและทวถงใน

145

การบรหารจดการ คนทมประสบการณดานสาหรายผมนางสวนใหญจะเปนคนสงอาย หากจะใหผสงอายใชเทคโนโลยเปนสงทไมงายเลย ดงนนจงวางบทบาทของผสงอาย ใหเปนคณกจ มหนาทเลาประสบการณหรอเคลดลบความรทจะน าไปสการอนรกษสาหรายผมนางได และใหสมาชก ในชมชนทมความรความสามารถในการฟงและเขยนเปนคณลขต มหนาท จดบนทกในสงทคณกจเลาเมอผานการกลนกรองจากผเชยวชาญแลวกยกหนาทจดเกบและเผยแพรขอมลผานสอออนไลนใหกลมเยาวชนทมความสามารถดานเทคโนโลยสารสนเทศ เปนคณวศาสตร เปนตน (2) สรางพนธมตรกบภาครฐและเอกชนเพอรวมกนจดการทรพยากรธรรมชาต เพราะการอนรกษสาหรายผมนางเปนสงททกคนตองรวมมอกนชวยๆกนผลจะไดส าเรจโดยงาย (3) ท าประชาคมจดตงคณะกรรมการและก าหนดกฎเกณฑขนมาใหมเพอสรางความเขมแขงใหกบชมชน เพอเพมความตระหนกในหนาทและมาตรการของชมชน (4) สงเสรมการมสวนรวม และการดงเอาความรจากบคลากร ผร หรอผปฏบตงานออกมาตอยอดสรางเปนความรใหม ซงเปนสงทจ าเปนมาก หากเราปลอยหรอไมสนใจความรจากภมปญญาชาวบาน ชนรนหลงกอาจไมอาจตอยอดไดซงสอดคลองกบ บดนทร วจารณ (2547) ไดกลาวไววา องคความรทมขององคกรจะถกจดเกบไวหลายรปแบบคอ เอกสาร เอกสารอเลกทรอนกส และสออเลกทรอนกสอนๆ เชน เทป วดโอ ซด แตองคความรกวารอยละ 70 ขององคความรในองคกร จะถกเกบอยในสมองคนในรปแบบของประสบการณ ความจ า ซงเรยกวา Tacit knowledge (ความรเฉพาะบคคล)

3. กลยทธดานแนวปฏบตของชมชนโดยใชขนตอนการจดการความร มกลยทธ ทส าคญ คอ

(1) พฒนาแนวปฏบตทดโดยอาศยระบบการจดการความรในการบรหาร จดการทรพยากรสาหรายผมนาง ม 6 ขนตอน คอ การเตรยมการ การบงชความร การแสวงหาความร การแลก เปลยนเรยนร การประมวลและกลนกรองความร และการจด เกบและเผยแพรความรผานเครอขายอนเทอรเนต เปนกระบวนการทส าคญตองอาศยความเชยวชาญ ซงทกขนตอนจะมการท างานทงแบบเผชญหนาและผานเครอขายอนเทอรเนต ซงการใชเทคโนโลยในการจดการความร ซงสอดคลองกบ ภราดร จนดาวงศ (2549) ไดกลาววา เทคโนโลยสารสนเทศมความส าคญในการจดการเรยนรใหทนสมยสอดคลองกบยคสมยและสงคมในปจจบน ส าหรบองคกรทมการน าเทคโนโลยสารสนเทศมาชวยในการจดการความรจะมความไดเปรยบเมอเทยบกบองคกรทวๆไปทไมมการน าเทคโนโลยสารสนเทศมาใชในเชงการจดการผใชสามารถเขาถงความรไดอยางรวดเรว เรยนไดทกททกเวลาโดยไมผกตดกบเงอนไขของเวลา ผสอนสามารถจดกลมของผใชความรใหมสทธในการเขาถงความร สามารถจดกลมของผใชความรใหมสทธทจะสรางหรอน าความรไปใชไดงาย มการจดการสาระความรทนาสนใจ และสามารถปรบปรงผลความร พฤตกรรมของผใชความร

146

ไดอยางงาย (2) สงเสรมการทองเทยวเชงอนรกษทองปาชายเลนเพอปลกจตส านกการรกษ ปาชายเลนซงเปนแหลงตนก าเนดของสาหรายผมนางและเผยแพรขอมลหรอกจกรรมผานเวบ ความงามของธรรมชาตเปนสงกระตนใหมนษยอยากจะหวงแหนธรรมชาต ใหคงเดมทสด ซงสอดคลองกบ สาโรช เหรยญทอง (2548) ไดวจยเรองกลยทธการบรหารทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และไดมการสงเสรมการทองเทยวเชงอนรกษเพอกระตนจตส านกในการรกธรรมชาต (3) จดกจกรรมใหชมชนไดมสวนรวมและมทศนคตทดตอกน และ (4) สรางมาตรการดแลรกษาความปลอดภยและสงเสรมความเชอมนสชมชน ชมชนตองเขมแขงและสรางความเชอมนดานความปลอดภยกลบคนมา จะท าใหนกวจยตางพนทสามารถเขาถงพนทและท าการวจยเชงปฏบตรวมได

ประเดนท 2 กลยทธปจจยความส าเรจของชมชนนกปฏบตในการพฒนาชมชม นกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน

1. กลยทธดานผน า มกลยทธทส าคญ คอ (1) ผน าตองมความมงมนในการท างาน อยางตอเนอง เพราะเปนบคคลทมอ านาจสงการหรอควบคมชาวบานได (2) น านโยบายของรฐดานการรกษาความมนคงของฐานทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม ไปใชใหเกดประโยชนในชมชน เปนนโยบายทสามารถคมครองทรพยากรธรรมชาตไดถอเปนโอกาสของชมชนทจะสามารถปองกนการรกรานพนทปาได (3) สรางสมพนธภาพทดใหเกดขนในชมชน มการโนมนาวชกจง และผลกดนใหประชาชนเขามามสวนรวมในการพฒนาชมชน ซงเปนสงทตองใชเวลาในการจงใจใหสมาชกในชมชนสวนมากเกดจตส านกทจะอนรกษสาหรายผมนาง (4) สงเสรมภาวะผน ากาวทนการเปลยนแปลง ถอเปนสงส าคญส าหรบผน าทตองกลาเผชญกบการเปลยนแปลงตางๆ ทงทางดานเศรษฐกจ สงคม และเทคโนโลย ผน าตองกลาทจะตดสนใจเพอบรรเทาความเดอดรอนของชาวบานได

2. กลยทธดานการจดการชมชน กลยทธทส าคญ คอ (1) ตรวจสอบและ ประเมนผลการท างานในทกๆครง เพอใหโครงการมความตอเนองและย งยน (2) วางแผนและปรบระบบการท างานปจจบนใหรบกบการด าเนนงานสจดทตองการในอนาคต (3) สงเสรมการเสรมแรงทางบวกหรอใหรางวลในการท างาน เปนขวญและก าลงใจใหคนทท างาน อยางมความสข และ(4) องคกรภาครฐเขามามสวนรวมในการจดการชมชน

147

3. กลยทธดานวตถประสงคหรอเปาหมาย มกลยทธทส าคญ คอ (1) สงเสรมกจกรรมการวจยเชงพนทเพอกระตนใหชมชนตนตวในการเรยนร

สงใหมๆและมโอกาสเขารวมแลกเปลยนประสบการณรวมจากนกวจย (2) เพมเปาหมายดานการจดการและอนรกษทรพยากรสาหรายผมนางในแผนยทธศาสตรชมชน จะไดเปนวาระทจ าเปนตองด าเนนการจดกจกรรมตามแผน (3) จดของบประมาณจากหนวยงานภายนอก เชน งบประมาณจากหนวยงานวจย เปนตน (4) เพมบทบาทใหองคกรในสถานศกษาของชมชน เชน คร นกเรยน รวมมอ กนอนรกษสาหรายผมนาง ทางโรงเรยนจดชวโมงกจกรรมลดเวลาเรยนเพมเวลาร ซงเปนหนงในนโยบายของรฐบาล ใหนกเรยนไดมสวนรณรงคอนรกษสาหรายผมนาง รณรงคลดการทงน าเนาเสย ฟนฟสภาพปาและน าทะเล ซงเปนแหลงทอยอาศยของสาหราย เปนตน

4. กลยทธดานวฒนธรรมของชมชนทเออตอการแลกเปลยนเรยนร มกลยทธท ส าคญ คอ (1) จดกจกรรมสงเสรมการถายทอดความร และแลกเปลยนเรยนร ผาน สอออนไลน เชน Line Facebook เปนชองทางการสอสารทสามารถยนเวลาได จะแลกเปลยนเรยนรเมอไหรกได ไมจ ากดเวลาและสถานท ชาวบานไมจ าเปนตองเดนทางและเสยเวลาเขารวมประชมแบบเผชญหนา นอกจากนการถายทอดและแลกเปลยนเรยนรเปนการน าความรทฝงอยในตวคนออกมา แลวน าความรทไดมาใชประโยชนในการพฒนาชมชน ซงสอดคลองกบ Klein (2008) ศกษาทศทางในการวจย โดยใชการแลกเปลยนเรยนรซงเปนการศกษาทเนนใหเหนถงความส าคญของการใชความรทมความรฝงอยในคน (Tacit knowledge) และความรทชดแจง (Explicit knowledge) ซงความรทชดแจงสามารถศกษาไดจากเอกสารทปรากฏ แตความรทฝงอยในคนเปนความรทศกษาไดยากกวา ในการศกษาวจยนจะเนนใหดงความรแบบ Tacit knowledge โดยใหเลาเรองทเปนผลงานทส าคญในชวตผานนทานประสบการณ (Storytelling) ซงการวจยพบวา การใชวธดงกลาวท าใหเกดการสอสารในชมชนมากขน เปนหนทางใหเกดชมชนนกปฏบต (CoP) สามารถดแลและแลกเปลยนเรยนรกนในดานตางๆ เชน ดานสขภาพของชมชนได (2) ขอความรวมมอจากหนวยงานภายนอกรวมแลกเปลยนเรยนรดานการจดการและอนรกษสาหรายผมนาง (3) จดกจกรรมสนทนาการหรอทศนะศกษาดงานจากแหลงเรยนรอนๆเพอสรางประสบการณการเรยนรกลบมาพฒนาชมชน เปนการทองเทยวเพอศกษาดงานชมชนทประสบความส าเรจในการฟนฟทรพยากรสาหรายผมนาง และ(4) ใหความส าคญกบปราชญชาวบาน ครภมปญญาทองถนในดานสาหรายผมนางหรอดานตางๆเพอเปนตนแบบใหเยาวชนรนหลง

5 กลยทธดานเทคโนโลยสารสนเทศ มกลยทธส าคญ คอ (1) การใชเทคโนโลย สารสนเทศในการสอสาร แลกเปลยน และเผยแพรความรและปลกฝงจตส านกดานการอนรกษ

148

สาหรายผานรายการวทยหรอทวชมชนออนไลน เปนตน เนองจากชมชนบางปมความพรอมดานเทคโนโลยสารสนเทศ ดงนนจงใชประโยชนจากเทคโนโลยรวมใหความรสอสารเกยวกบการอนรกษสาหรายผมนาง เพอกระตนจตส านกของชมชนใหเหนความส าคญของทรพยากรสาหรายผมนาง (2) พฒนาระบบฐานขอมล และการจดเกบความรเพอใหงายในการจดการและการเขาถงเพอปองกนการสญหายของขอมลและชาวบานจะไดศกษาขอมลอยางสะดวก (3) จดอบรมใหความรดานเทคโนโลย แกชมชน เปนสงทจ าเปนส าหรบการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนต และ(4) สงเสรมการใชเครองมอเทคโนโลยสมยใหม เชน มอถอ คอมพวเตอรโดยผานอนเทอรเนต เชน Line เปนตน ขอเสนอแนะการวจย 1. ขอเสนอแนะส าหรบการน าผลการวจยไปใช

1.1 การก าหนดกลยทธตอชมชน ใหพจารณาความพรอมของชมชน ทางดาน ผน า การจดการชมชน วตถประสงคหรอเปาหมาย วฒนธรรมทเออตอการแลกเปลยนเรยนร และเทคโนโลยสารสนเทศ

1.2 หมบานอนๆสามารถน าผลการวจยกลยทธการพฒนาชมชนนก ปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางปทมลกษณะคลายกนไปปรบปรงพฒนาแกไขใหสอดคลองกบหมบานของตนเองเพอใหเกดประสทธภาพในการอนรกษทรพยากรสาหรายผมนางอยางย งยน

2. ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป

2.1 แตละพนควรวเคราะหอาชพของชมชนทก าลงจะสญหาย และควร วเคราะหหาแนวทางการอนรกษโดยวเคราะหความพรอมของชมชนเพอเปนการสรางจตส านกของคนในชมใหพดคยอยางสนตเสวนาเพมขน

2.2 ควรน ากลยทธการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอ การอนรกษสาหรายผมนาง ด าเนนการตามแผนกลยทธทวางไว

2.3 ควรสงเสรมการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมในเรองการอนรกษ สาหรายผมนาง โดยใชเครองมอชมชนนกปฏบต เพอใหเกดการแลกเปลยนเรยนร ความคดเหน ประสบการณ หรอการปรกษาหารอทจะชวยแกปญหาทรพยากรสาหรายผมนางทลดลง

149

บรรณานกรม

กฤษกนก วรรณวระ. (2557). การสรางชมชนนกปฏบตการบนเครอขายสงคมเพอการเรยนรการ

ผลตสอการเรยนการสอนออนไลนของโรงเรยนสรศกดมนตร. วทยานพนธครศาสตรอตสาหกรรมมหาบณฑต,มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร.

กมพล ไชยนนท. (2554). ยทธศาสตรการสรางชมชนแหงการเรยนรโดยใชโรงเรยนเปนฐานใน ภาคเหนอตอนบน. วทยานพนธปรญญาปรชญาดษฎบณฑต, มหาวทยาลยเชยงราย.

กดานนท มลทอง. (2548). เทคโนโลยและการสอสารเพอการศกษา. กรงเทพฯ: โรงพมพอรณการพมพ.

กรต ยศยงยง. (2549). การจดการความรในองคกรและกรณศกษา. กรงเทพฯ: มสเตอรกอปป.

กลสรา ใครครวญ. (2550). คมอ Internet เบองตน. นนทบร : ไอดซอนโฟดสทรบวเตอรเซนเตอร.

เกจกนก เออวงศ. (2559). การวจยเชงคณภาพ. คนเมอ 22 พฤษภาคม 2559, จาก http://nursing.stou.ac.th/UploadedFile/A2.pdf

เกรยงศกด เจรญวงศศกด. (2545). การจดการเชงกลยทธ. กรงเทพฯ : ซคเซสมเดย.

ครรชต พทธโกษา. (2554). คมอการพฒนาชมชนแหงการเรยนร (ฉบบสมบรณ). กรงเทพฯ : ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต.

คมอการจดท าแผนการจดการความร โครงการพฒนาสวนราชการใหเปนองคกรแหง การเรยนรและการจดการความรในสวนราชการจากทฤษฏสการปฏบต. (2548).

กรงเทพฯ : ส านกงาน กพร.และสถานบนเพมผลผลตแหงชาต. คนเมอ 1 กนยายน 2556, จาก www.opdc.go.th/oldweb/thai/frame_kpi_49/handbook_2549.doc

คมอการพฒนาและขบเคลอนชมชนแนวปฏบต(CoP). (2550). นครปฐม : ส านกพฒนาคณภาพ มหาวทยาลยมหดล. คนเมอ 1 กนยายน 2556, จาก http://www.sc.mahidol.ac.th/scpn/relate/CoP.pdf

150

โครงการพฒนาสวนราชการใหเปนองคกรแหงการเรยนรและการจดการความรในสวนราชการ. (2548). กรงเทพฯ:ส านกงาน ก.พ.ร.และ สถาบนเพมผลผลตแหงชาต.

จงจตต จงจอหอ. (2551). การศกษาความพรอมในการจดการความรของโรงเรยน สงกดส านกงาน เขตพนทการศกษานครราชสมา เขต 3. วทยานพนธปรญญาครศาสตรมหาบณฑต, มหาวทยาลยราชภฎนครราชสมา.

จกรพนธ จนทรอน. (2555). การพฒนาบทเรยนบนเครอขายอนเทอรเนต โดยใชกระบวนการ จดการความรเรองการแพรกระจายนวตกรรมทางการศกษา. วทยานพนธปรญญา ศกษาศาสตรมหาบณฑต, มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

จารวรรณ รตนโภคา. (2551). การพฒนารปแบบการจดการความรหลกสตรฐานสมรรถนะวชาชพ หตถกรรมโดยภมปญญาไทย. วทยานพนธปรญญาครศาสตรอตสาหกรรมดษฎบณฑต, มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาพระนครเหนอ.

จนดา คณสมบต. (2554). การพฒนารปแบบเพอการสงเสรมการจดการความรของชมชนนกปฏบตในโรงพยาบาลทวไป. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต, มหาวทยาลยเชยงใหม.

เจษฎา นกนอย. (2552). นานาทศนะการจดการความรและการสรางองคการแหงการเรยนร. กรงเทพฯ : ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

จ าเรญ จตรหลง. (2550). รปแบบความสมพนธโครงสรางเชงเสนของปจจยการจดการความรท สงผลตอองคการแหงการเรยนรในสถานศกษาสงกดส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานในจงหวดภาคใต. วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรดษฎบณฑต, มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

เฉลมศร ขจรวงศวฒนา. (2553). การเสรมสรางการจดการความรเพอเปนชมชนนกปฏบตผตดเชอ เอชไอวและผปวยเอดสในภาคตะวนออก: กรณศกษาแบบเจาะจงกลมตวอยาง. วทยานพนธปรญญาดษฎบณฑต, มหาวทยาลยบรพา.

ชวลต เกดทพย. (2550).รปแบบการพฒนาภาวะผน าทางเทคโนโลยการศกษาส าหรบผบรหาร โรงเรยนสงกดส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานในภาคใต. วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรดษฎบณฑต, มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

151

ช านาญพงษ เหลาสะพาน. (2555). การพฒนาแหลงการเรยนรผานเครอขายอนเทอรเนต กรณศกษา ชมชนเศรษฐกจพอเพยงบานดอนมน ต าบลขามเรยง อ าเภอกนทรวชย จงหวด มหาสารคาม. ปรญญาครศาสตรมหาบณฑต, มหาวทยาลยราชภฏมหาสารคาม.

ชรยพร ภมา. (2553). การพฒนารปแบบยเลรนนงโดยใชแนวคดการแลกเปลยนเรยนร ของชมชนนกปฏบตและการเรยนรแบบโครงการเปนฐานเพอสรางนวตกรรมเทคโนโลย วสดศาสตรส าหรบผประกอบการวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม. วทยานพนธปรญญา ครศาสตรดษฏบณฑต, มหาวทยาลยจฬาลงกรณ.

ณรงค ณ เชยงใหม (2545). การมสวนรวมของประชาชนเพอการพฒนาทย งยน. วารสารรสะมแล, 23(2), 1-7

ณฐพล ร าไพ. (2554). การพฒนารปแบบการจดการความรผานเวบทเสรมสรางสมรรถนะของ นกศกษาคร. วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรดษฎบณฑต, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ดจเดอน อมโพธ. (2539). การบรหารเชงกลยทธ. กรงเทพฯ : ประกายพรก.

ทศพร ศรสมพนธ. (2539). การวางแผนกลยทธ. กรงเทพฯ : บรษทพมพดด จ ากด.

เทศบาลต าบลบางป. (2560). สถตประชากรจากทะเบยนบาน แยกรายพนทระดบต าบลบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน . ปตตาน. (อดส าเนา)

ธงชย สนตวงษ. (2538). กลยทธการจดการ. กรงเทพฯ : รงแสงการพมพ.

นกขาวพลเมอง. (2556). สาหรายผมนาง ณ อาวปตตาน. [วดโอ ออนไลน]. คนเมอ 13 กรกฎาคม 2556, จาก http://www.youtube.com/watch?V=VVhdcinzMTE

นนทยา ทตานวตร และณรงค ทตานวตร. (2542). SWOT การวางแผนกลยทธธรกจชมชน. อบลราชธาน : มหาวทยาลยอบลราชธาน.

เนตรพณณา ยาวราช. (2546). การจดการสมยใหม. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : เซนทรลเอกเพรส.

บดนทร วจารณ. (2547). การจดการความรสปญญาปฏบต. กรงเทพฯ: เอกซเปอรเนท.

152

บญด บญญากจ, นงลกษณ ประสพสขโชคชย, ดสพงศ พรชนกนาถ และปรยวรรณ กรรณลวน. (2548). การจดการความร...จากทฤษฏสการปฏบต. (พมพครงท 2). กรงเทพฯ : จรวฒน เอกซเพรส.

บญรอด วงษสวาท. (2550). ผลการใชเครอขายอนเทอรเนตในการจดการเรยนรวชาเคม เรองสมบต ตามตารางธาต ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 โรงเรยนพรหมานสรณจงหวด เพชรบร. วทยานพนธปรญญาครศาสตรมหาบณฑต, มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

บญสง วรกล และววรรธน สงหทวศกด. (2531). การทดลองเลยงสาหรายสแดง Polucavernosa fastigiata และ Gracilaria tenuistipitata ในบอดน. จนทบร : สถานประมงน ากรอยจนทบร กรมประมง

บรชย ศรมหาสาคร. (2550). จดการความรสความเปนเลศ.กรงเทพฯ: แสงดาว

บรชย ศรมหาสาคร และ พดชา กวางทอง. (2552). เรองเลาเราพลงในชมชนนกปฏบต. กรงเทพฯ: แสงดาว.

ประพนธ ผาสขยด. (2550). การจดการความร ( KM ) ฉบบขบเคลอน LO. (พมพครงท 2) . กรงเทพฯ: ใยไหม

ผจดการออนไลน ASTV . (2556). ชาวบานปตตานวอนรฐชวยขยายพนธสาหรายผมนาง. คนเมอ 15 กรกฎาคม 2556, จาก http://www.manager.co.th/South/ViewNews.aspx? NewsID=9550000041421

พงศศรณย พลศรเลศ. (2554). การก าหนดเปาหมายขององคกร. คนเมอ 18 พฤษภาคม 2559, จาก https://phongzaheun.wordprees.com/2011/12/13/

พรนดา พานชกล และสธ พงศาสกลชย. (2552). ระบบสารสนเทศเพอการจดการ. กรงเทพฯ : เคทพ คอมพ แอนด คอนซลท.

พรพมล หรรษาภรมยโชค. (2550). การพฒนารปแบบการจดการความรส าหรบหนวยงานภาครฐ. วทยานพนธปรญญาครศาสตรดษฎบณฑต, จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

พรธดา วเชยรปญญา. (2547). การจดการความร: พนฐานและการประยกตใช. กรงเทพฯ: เอกซเปอรเนท.

153

พรรณ สวนเพลง.( 2552 ). เทคโนโลยสารสนเทศและนวตกรรมส าหรบการจดการความร. กรงเทพ:ซเอดยเคชน จ ากด มหาชน.

พรฤด เนตโสภากล. (2554). เทคโนโลยการจดการความร. กรงเทพมหานคร : รมโมกข.

พชรนทร สรสนทร. (2550). ชมชนนกปฏบตการดานการเรยนร : แนวคด เทคนค และ กระบวนการ. กรงเทพฯ : ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

พลลาภ อทยเลศอรณ. (2547). การพฒนาองคกรจดการความรดวย CoP. วารสารถกทอสายใย แหงความร. 47,8,6-9.

พสณ ฟองศร. (2552). การสรางและพฒนาเครองมอวจย. กรงเทพฯ: ดานสทธาการพมพ

ไพศาล วรค า. (2554). การวจยทางการศกษา. มหาสารคาม: ตกสลาการพมพ.

ไพโรจน ชลารกษ. (2551). การจดการความร: สงกปทางทฤษฏ. กรงเทพฯ: เพชรเกษม พรนดน กรป จ ากด

ภคณฐ ฌายเนตร. (2551). การพฒนาระบบตนแบบการจดการความรส าหรบฝายงานบรหาร โครงขายจงหวดล าปาง บรษท ททแอนดท จ ากด (มหาชน). การคนควาแบบอสระ ปรญญาบรหารธรกจมหาบณฑต, มหาวทยาลยเชยงใหม.

ภราดร จนดาวงศ. (2549). การจดการความร.(พมพครงท 2). กรงเทพฯ: สกายบกส จ ากด.

มทรยา แหละเหยบ ระพพร เรองชวย และอนงค จรภทร. (2554). ความสมพนธของปจจย สงแวดลอมตอการแพรกระจายของสาหรายวนสกลกราซลาเรยในบรเวณชายฝงจงหวด ตราด. ใน การประชมวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 49 . กรงเทพฯ : มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

ยทธ ไกยวรรณ. (2545). พนฐานการวจย.(พมพครงท 4). กรงเทพฯ: สวรยาสาสน.

ยน ภวรวรรณ และ สมชาย น าประเสรฐชย. (2546). ไอซทเพอการศกษาไทย. กรงเทพฯ : ซเอดยเคชน

ยวด เกตสมพนธ สมใจ เนยมหอม และบญด บญญากจ. (2550). เสนทางส CoP สไตลศรราช กรงเทพฯ : จรวฒน เอกซเพรส จ ากด

154

ระพพร เรองชวย และคณะ (2549). โครงการ “การเลยงสาหรายผมนางเพอเปนอาชพทางเลอกใหม ส าหรบชาวประมงพนบานในอาวปตตานจงหวดปตตาน”. ปตตาน : ส านกงานกองทนสนบสนน การวจย (สกว.).

ระพพร เรองชวย. (2552). สาหรายวน กราซลาเรย: เทคนคการเพาะเลยงทมประสทธภาพ. ปตตาน : ปตตานพมพไมตรบรการ.

รตนะ บวสนธ. (2552). วจยเชงคณภาพทางการศกษา.(พมพครงท 3). กรงเทพฯ: ค าสมย.

ลวน สายยศ และ องคณา สายยศ. (2541). เทคนคการสรางและสอบขอสอบความถนด ทางการเรยน. กรงเทพฯ: สวรยาศาสน.

ลอชย ดรณช. (2534). การศกษานเวศวทยาบางประการของแหลงเกดสาหรายทะเลตามธรรมชาต. เอกสารวชาการ เลขท 3/2534. ศนยวจยการพฒนาการเพาะเลยงสตวน าชายฝง จงหวดจนทรบร, กองเพาะเลยงสตวน า, กรมประมง.

วรางคณา โตโพธไทย. (2552). การพฒนารปแบบการจดการความรของส านกเทคโนโลยการศกษา มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรดษฎบณฑต, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

วลยลกษณ ทรงศร. (2553). ความทรงจ าในอาวปตตาน.กรงเทพฯ. : ส านกงานกองทนสนบสนน การวจย (สกว.)

วจารณ พานช. (2549). KM วนละค า จากนกปฏบต KM สนกปฏบต KM. กรงเทพฯ: สขภาพใจ.

วชย นภาพงศ. (2552). วจยทางเทคโนโลยและนวตกรรมการศกษา. ปตตาน: ปตตานการชาง.

วทยา สคตบวร. (2548). ระบบเครอขายและเทคโนโลยอนเทอรเนต. กรงเทพฯ : ซเอตยเคชน.

วทยา เรองพรวสทธ. (2539). คมอการเขาสอนเทอรเนตส าหรบผเรมตน. กรงเทพฯ : ซเอดยเคชน.

วรวธ มาฆะศรานนท. (2545). การบรหารภมปญญา.(พมพครงท 3). กรงเทพฯ: เอกซเปอรเนท.

วทธศกด โภชนกล. (2556). การพฒนาระบบการฝกหดครเชงสมรรถนะผานการเรยนรทางไกล โดยใชเวบเปนฐานดานเทคโนโลยสารสนเทศทางการศกษาส าหรบครประจ าการ. วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรดษฎบณฑต, มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

155

เวนเกอร, เอเตยน, แมคเดอรมอท , รชารด และชไนเดอร, วลเลยม เอม. (2547). การจดการความร สายพนธใหม ชมชนแนวปฏบต. แปลจากเรอง Cultivating communities of Practice แปลโดย พลลาภ อทยเลศอรณ. กรงเทพฯ: อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จ ากด.

ศกดา เถยรในเมอง. (2527). การเพาะเลยงสาหรายทะเลบางชนดในแนวชายฝงจงหวดชลบร. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒประสานมตร.

ศรไพร ศกดรงพงศากล และเจษฎาพร ยทธนวบลยชย. (2549). ระบบสารสนเทศและเทคโนโลย การจดการความร. กรงเทพฯ : ซเอดยเคชน.

ศภธดา รกยตธรรมกล. (2553). การศกษาการน าชมชนนกปฏบตไปใชในแผนกกายภาพบ าบด โรงพยาบาลกรงเทพระยอง. การคนควาอสระวทยาศาสตรมหาบณฑต, วทยาลยนวตกรรม, มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

สถาบนเพมผลผลตแหงชาต. (2547). การจดการความร...จากทฤษฎสการปฏบต. กรงเทพฯ : ซเอดยเคชน.

สถาบนวจยการเพาะเลยงสตวน าชายฝง สงขลา. (2557). สาย(สาหราย) ทรพยากรทสญหาย คนเมอ 22 พฤษภาคม 2559, จาก http://www.nicaonline.com/index.php?option=com_ content&view=article&id=1544:2014-08-18-06-48-21&catid=39:2012-02-20-02-59- 03&Itemid=121

สถาพร แสงสโพธ. (2552). การพฒนาระบบเทคโนโลยสารสนเทศเพอการจดการความร ในระดบบณฑตศกษา วทยาลยบรหารศาสตร มหาวทยาลยแมโจ. ดษฎนพนธปรชญาดษฎบณฑต, มหาวทยาลยแมโจ.

สมชาย น าประเสรฐ. (2550). เทคโนโลยกบการจดการความร. คนเมอ 20 เมษายน 2560, จาก http://www.chumphon.doae.go.th/Knowledge/km5.pdf

สมยศ นาวการ. (2537). การบรหารพฤตกรรมองคการ. กรงเทพฯ : ส านกพมพผจดการ.

สายสนย เทพสขเอยม. (2553). การพฒนารปแบบการเรยนรดวยวธการคนพบโดยใชเทคโนโลย สารสนเทศและการสอสารตามแนวคดการมสวนรวมของชมชนนกปฏบตและชมชนแหงการเรยนรเพอพฒนาทกษะการแกปญหาของนกเรยนมธยมศกษาปท 3 และการมสวนรวมของชมชน. วทยานพนธครศาสตรดษฎบณฑต, มหาวทยาลยจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

156

สาโรช เหรยญทอง. (2548). กลยทธการพฒนาสงคมของเทศบาลต าบลนครชม อ าเภอเมอง จงหวด ก าแพงเพชร. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต, มหาวทยาลยราชภฎก าแพงเพชร.

สชาต วเชยรสรรค. สายผมนางทจงหวดสงขลา. วารสารการประมง. 21, 2(2511): 295-307

สภณดา ปสรนทรค า. (2549). การพฒนารปแบบการแบงปนความรดานเทคโนโลยสารสนเทศ และการสอสารดวยวธการเรยนแบบรวมมอเพอพฒนาความเปนชมชนนกปฏบตของครใน โรงเรยนทเขารวมโครงการหนงอ าเภอหนงโรงเรยนในฝนของกรงเทพมหานคร. วทยานพนธปรญญาดษฎบณฑต, จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สภางค จนทวานช. (2545). การวเคราะหขอมลในการวจยเชงคณภาพ. (พมพครงท 4). กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สธรา ไชยถา. (2555). การสรางรปแบบการจดการความรแบบออนไลนส าหรบขาราชการกรม สนบสนน กองพลทหารราบท 9. ดษฎนพนธปรญญาปรชญาดษฎบณฑต, มหาวทยาลยรามค าแหง.

สวนท รกสลาม. (2556). รปแบบการจดการความรผานเครอขายอนเทอรเนตของกองบน 6. ดษฎนพนธปรญญาปรชญาดษฎบณฑต, มหาวทยาลยรามค าแหง.

อมรวชช นาครทรรพ และคณะ. (2551). การศกษาวถชมชน การสงเคราะหประสบการณในชด โครงการวจยดานการศกษาชมชน. กรงเทพฯ: ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย.

อาภรณ เทพพานช.(2545). สาหรายผมนาง (Gracilaria spp.) ศนยวจยและพฒนาประมงชายฝง สราษฎรธาน ส านกวจยและพฒนาประมงชายฝง กรมประมง.

คนเมอ 11 พฤศจกายน 2558, จาก http://www.fisheries.go.th/cfsuratthani/Download/01-10-2557%-edit1.pdf

อวานส, ครสตนา. (2552). บทบาท HR ในโลก KM. แปลจากManaging for Knowledge

HR’s Strategic Role. แปลโดย นพฒน ภทรธต. กรงเทพฯ: เอกซเปอรเนท

อญญาณ คลายสบรรณ. (2550). การจดการความรฉบบปฐมบท. นครปฐม: เพชรเกษมปรนตงกรป

อ าไพ หรคณารกษ. (2550). การศกษาเพอการพฒนาทยงยน. สถาบนสงแวดลอมไทย. คนเมอ 20 ตลาคม 2557, จาก http://www.accu.or.jp/esd/mt-static/coe/tei.pdf

157

โอภาส เอยมศรวงศ. (2551). ระบบฐานขอมล. กรงเทพฯ : ส านกพมพซเอดดเคชน.

Argotsinger, J. (2002). Components of P.B.T.E: A Case Study. Unpublished Dissertation, University of Missouri-Columbia.

Buschmann, A.H., Correa, .A., Westermeie, r, Hernández-González, C. & Norambuena (2000) Red algal farming in Chile. Rev. Chil. Aqua. 194:230-220.

Bannan, B, & Milheim, W.D. (1997). Web-based instruction. Englewood Cliffs, NJ : Educational Technology Publication, Inc.

Cento, Samuel C, and Peter, J. Paul. (1991). Strategic Management : Concept and Application. New York : McGraw-Hill.

Davenport & Prusak. (1998). Working knowledge: How Organizations Manage What they know. Paper presented at the 11thCongresses of Southeast Asian Librarians, Singapore, 26-28 April.

David, F.R. (1999). Strategic Management. New Jersey : Preutice-ttall international.

Edda Tandi LWOGA (2011) .Knowledge management approaches in managing agricultural indigenous andexogenous knowledge in Tanzania. Retrieved June 10, 2014, from

http://ir.muhas.ac.tz:8080/jspui/bitstream/123456789/1365/1/(99516048)%20final%20pa p per_Lwoga.pdf

Ellsworth, J.H. (1994). Education on Internet, Indiianapolis, Indiana : Sams Publishing.

Garvin, D.A. (1993). Building a learning organization. Harvard Business Review, 71, 4. Retrieved January 3, 2014, from http://hbr.org/1993/07/building-a-learning- organization/ar/1

Hoadley & Kilner (2005). “Using Technology to Transform Communities of Practice into Knowledge building Communities”, SIGGROUP Bulletin, Vol. 25, No. 1, pp. 31-40. Retrieved June 10, 2014, from http://www.immersivelearninguniversity.com/ uploads/Hoadley_Kilner_SIGGROUP05.pdf

158

Howland, J. & Wedman, J. (2004). A Process Model for Faculty Development: Individualizing Technology Learning. Journal of Technology and Teacher Education, 12(2), 239-263.

Hurley, T.A., & Green, C.W. (2005). Knowledge Management and the Nonprofit Industry: A With and between Approach. Journal of Knowledge Management Practice, 5,10. Retrieved June 7, 2013, from http://www.tlainc.com/article66.htm.Accessed.

Khalifa, M., Yu, A. Y., & Shen, K. N. (2008). Knowledge management systems success: a contingency perspective, Journal of Knowledge Management, Vol. 12, 1, Retrieved June 7, 2013, from http://www.emeraldinsight.com/doi/pdfplus/ 10.1108/13673270810852430

Keyser, R.L. (2004). Assessing the relationship between knowledge managementand plant performance at the Tennessee Valley Authority. Doctoral Dissertation, Industrial and Systems Engineering and Engineering Management, The Universtiy of Alabamain Huntsville, Huntsville, Alabama.

Khan, B. H. 1997.Web-Based Instruction, New Jersey : Englewood Cliffs.

Kim, A. J. (2000). Community building on the web: Secret strategies for successful online communities. Berkeley, CA: Peachpit Press.

Kim, D.H. 1970. Economically important seaweeds in Chile-l. Gracilaria. Bot. Mar. 13; 140-162.

Klein, J. H. (2008). Some directions for research in knowledge sharing. Knowledge Management Research & Practice, 6, 41-46

LaRoe, J. R. (1995). Moving to a virtual curriculum. [CD]. n.p.: Silver Platter File.

Loyarte, E., & Rivera, O. (2007). Community of Practice: A model for their cultivation. Journal of knowledge Management, 11, 3.

Marquardt, M.J. 2002. Building the learning organization : Mastering the 5 element for corporate learning. Palo Alto: Davies – Black.

159

McDermott, R. (2009). Knowing in Community:10 Critical Success Factors in Building Communities of Practice. Retrieved August 7, 2014, from http://www.comp.dit.ie/ dgordon/Courses/ResearchMethods/Countdown/10Critical Success.pdf

Milne, P., & Callahan, S. (2006). "ActKM: the story of a community", Journal of Knowledge Management, Vol. 10, 1, 108 – 118. Retrieved June 7, 2013, from http://www.emeraldinsight.com/doi/full/ 10.1108/13673270610650148

Nada, B. & Linda. (1995). The Design, Development, Implementation and Evaluation Of a Graduate Level Course for Teaching Web-Based Instruction. Retrieved October

29, 2014, from : http//www.und.ca/wwwdev/naweb99/proceedings/dabbagh Implementation Of the Internet into Class Activities and Professional Development. Dissertation Abstracts International.

Ngulube, P. (2007) Knowledge Management Model and their Utility to the Effective Management and Intergration of Indigenous Knowledge with Other Knowlede Systems. Retrieved June 7, 2013, from http://steve3067095.pbworks.com/f/ Knowledge+ management+models+-+Indilinga.pdf

Senge, P. (1990). The fifth discipline: The art and practice of the learning organization. NewYork: Doubleday

Thomas, D., H., & Prusak, L. (1998). Working Knowledge. Harvard Business School Press, USA.

Usoro, A.S., & Tsui, M.W. (2007). Trust as an antecedent to knowledge sharing in virtual communities of practice. Knowledge Management Research & Practice, 5, 3.

Well, J. G., & Daniel. (1995). Teachers’ stages of concern towards internet integration. [CD]. n.p.: Silver Platter File.

Zheng, W. (2005). The impact of organizational culture, structure, and strategy management effectiveness and organizational effectiveness. Ph.D. Dissertation Philosophy in Business Administration Management, University of Minnesota.

160

ภาคผนวก

161

ภาคผนวก ก

รายนามผเชยวชาญตรวจสอบความเหมาะสมของกลยทธการพฒนาชมชนนกปฏบต เพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน

162

รายนามผเชยวชาญตรวจสอบความเหมาะสมของกลยทธการพฒนาชมชนนกปฏบต เพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน

1. รองศาสตราจารย ดร.วชย นภาพงศ

ภาควชาเทคโนโลยการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร

2. ผชวยศาสตราจารย ดร. โอภาส เกาไศยาภรณ

ภาควชาเทคโนโลยการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร

3. ผชวยศาสตราจารย ดร.จารวจน สองเมอง

สาขาวชาชพคร คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยฟาฏอน

4. ดร.ณฐฏพงษ กาญจนฉายา ภาควชาเทคโนโลยการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร

5. ผชวยศาสตราจารย อมม เบญจมะ

ภาควชาเทคโนโลยและการอตสาหกรรม มหาวทยาลยสงขลานครนทร

163

รายนามผเชยวชาญตรวจสอบความพรอมของชมชนในการพฒนาชมชนนกปฏบต เพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน (ตอ)

6. นายอบดลมาหนะ สาและ

ก านนต าบลบางป อ.ยะหรง จ.ปตตาน

7. นายลาเตะ มาหามะ ประธานกลมอนรกษสาหรายผมนาง ต าบลบางป อ.ยะหรง จ.ปตตาน

8. นายฟาเดล หะยสอแม

ตวแทนกลมเยาวชนต าบลบางป ต าบลบางป อ.ยะหรง จ.ปตตาน

9. นางรอมหละ เจะเลาะ ตวแทนผประกอบอาชพสาหรายผมนาง ต าบลบางป อ.ยะหรง จ.ปตตาน

10. นางดวงพร เปาะวอ

ตวแทนผประกอบอาชพสาหรายผมนาง ต าบลบางป อ.ยะหรง จ.ปตตาน

164

ภาคผนวก ข

เครองมอเกบขอมลการวจย

165

แบบสมภาษณส าหรบการวจย

การศกษาความพรอมของชมชนในการพฒนาชมชนนกปฏบตเพอการอนรกษสาหรายผมนาง ของชมชนบางป

ค าชแจง: แบบสมภาษณนจดท าขนเพอใชในการสมภาษณราษฎรในชมชนบางป มวตถประสงคเพอการศกษาความพรอมของชมชนในการพฒนาชมชนนกปฏบตเพอการอนรกษสาหรายผมนาง ของชมชนบางป ซงขอมลทไดรบจากทาน ผวจยจะน าไปใชเพอเปนสวนหนงของวทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาเทคโนโลยและสอสารการศกษา มหาวทยาลยสงขลานครนทร โดยเนอหาแบงออกเปน 5 ตอน ดงน ตอนท 1 แบบสมภาษณเกยวกบขอมลพนฐานของผตอบแบบสมภาษณ ตอนท 2 แบบสมภาษณเกยวกบปญหาทเกดขนเกยวกบสาหรายผมนางในชมชนบางป ตอนท 3 แบบสมภาษณเกยวกบความพรอมดานองคประกอบของชมชนนกปฏบต ตอนท 4 แบบสมภาษณเกยวกบปจจยของชมชนนกปฏบต ค าตอบทไดรบจะไมมผลกระทบหรอท าใหทานเสยหายแตอยางใด และจะไมถกเปดเผย ในทใด การวเคราะหขอมลจะน าเสนอในภาพรวมไมแยกน าเสนอหรอวเคราะหเปนรายบคคล

ขอแสดงความนบถอ นางฟฎลน เจะเอาะ นกศกษาหลกสตรศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาเทคโนโลยและสอสารการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร

166

ตอนท 1 ขอมลพนฐานของผตอบแบบสมภาษณ

ชอหมบาน...................................................................................................................... ทตง................................................................................................................................ วนทสมภาษณ................................................................................................................ ผใหสมภาษณ................................................................................................................. เพศ................................อาย............................อาชพ.....................................................

ตอนท 2 ปญหาทเกดขนเกยวกบสาหรายผมนางในชมชนบางป

1. สภาพทรพยากรสาหรายผมนางในชมชนบางปเปนอยางไร .........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. ทรพยากรสาหรายผมนางในชมชนบางปมปญหาอยางไร ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ตอนท 3 ความพรอมของชมชนในการพฒนาชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการ อนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน

1. องคประกอบของชมชนนกปฏบตผานเครอขายอนเทอรเนตเพอการอนรกษสาหรายผมนางของชมชนบางป ประกอบดวย หวขอความร (Domain) สมาชกในชมชน (Community) และแนวปฏบตของชมชน (Practice) ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

167

2. ปจจยความส าเรจของชมชนนกปฏบต ประกอบดวย ดานผน า ดานการจดการชมชน ดานวตถประสงคหรอเปาหมาย ดานวฒนธรรมของชมชนทเออตอการแลกเปลยนเรยนร และ ดานเทคโนโลยสารสนเทศ ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

168

ประวตผเขยน ชอ – สกล นางฟฎลน เจะเอาะ

รหสประจ าตวนกศกษา 5520121517

วฒการศกษา วฒ ชอสถาบน ปทส าเรจการศกษา

ศศ.บ. (ศกษาศาสตรบณฑต) มหาวยาลยสงขลานครนทร 2550 สาขาวชาภาษาองกฤษ

ต าแหนงและสถานทท างาน ครช านาญการโรงเรยนบานน าบอ อ าเภอปะนาเระ จงหวดปตตาน การตพมพเผยแพรผลงาน

ฟฎลน เจะเอาะ และ ชวลต เกดทพย. (2560). ความพรอมของชมชนในการพฒนา ชมชนนกปฏบตเพอการอนรกษสาหรายผมนาง : กรณศกษา ชมชนบางป อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน. เอกสารประกอบการประชมน าเสนอผลงาน ในโครงการประชมวชาการระดบชาต ศกษาศาสตรวจย ครงท 4 (Education Research Conference 4th) นวตกรรมการศกษาเพอ Thailand 4.0