หนวยท 2 ทศนธาตกบการสรางสรรคงาน

องคประกอบศลป

• ศลปะ คอ สงทมนษยสรางข นเพอแสดงออกซงอารมณ ความรสก ปญญา ความคดและหรอ

ความงามทงนจะกลาว โดยรวม กคอ ศลปะ จะประกอบไปดวย สวนประกอบ 3 ประการ คอ

• 1. มความงาม

2. มจดมงหมายทแนนอน

3. มความคดสรางสรรค

• มนษย ใชความบนดาลใจ จากสงเหลานน มาสรางสรรคข นมาใหม ถอวาเปนศลปะ แตจะ

เปน ศลปะบรสทธ (Fine Art) หรอศลปะประยกต (Applied Art) หรอไมนน กข นอย

กบจดมงหมาย ในการสราง

• พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พทธศกราช 2525 ใหนยามของศลปะวา

ศลปะ คอ ฝมอ ฝมอทางการชาง การแสดงซงอารมณ สะเทอนใจ ใหประจกษเหน

• พจนานกรมศพทศลปะ ฉบบราชบณฑตยสถาน พทธศกราช 2530 นยามความหมายของ

ศลปะวา

ศลปะ คอ ผลแหงพลงความคดสรางสรรคของมนษย ทแสดงออก ในรปลกษณ ตางๆให

ปรากฏซงสนทรยภาพความประทบใจ หรอ ความสะเทอนอารมณ ตามอจฉรยภาพ พทธ

ปญญา ประสบการณ รสนยม และทกษะของแตละคน เพอความพอใจ ความรนรมย

ขนบธรรมเนยม จารต ประเพณ หรอความเชอในลทธศาสนา และกลาววา ศลปะแบง

ออกเปน 2 ประเภทใหญ ๆ คอ วจตรศลป (Fine Art) กบประยกตศลป (Applied

Art)

• ศลปะ มความสมพนธเปนอนหนงอนเดยวกนคอ การรจกใชสวนประกอบพ นฐานทางศลปะ

เชนเสน รปราง รปทรง ส และหลกการทางศลปะเชน จงหวะ สดสวน ความขดแยง ความ

กลมกลน การเคลอนไหว เอกภาพ จนเกดความรสกดานความงาม ความไพเราะ สละสลวย

• ความงามของรปแบบทเรยบงาย สอความหมายทชดเจนตอผชมสวนใหญในงานทศนศลป ม

ความงาม คลายคลงกนกบทางดาน วรรณกรรม ดนตรและการแสดง ในสวนทการใชสอทไม

ซบซอน เปนการแสดงออกทไมตองแปลความหมายอกชนหนง

• ความงามของรปแบบ เชน รปแบบเหมอนจรง (Realistic) ทดแลวเขาใจไดทนท รปแบบท

ตดทอน (Distortion) ทตองตความหรอรปแบบนามธรรม (Abstract) ทตองใช

ความสามารถ ในการตความสง กมปรากฎในศลปะแตละสาขา

•

• คอศลปะทอ านวยประโยชนทางใจ ท มงเนนความงดงาม และความพงพอใจ มากกวา

ประโยชนใชสอย หรอสงทมนษยสรางสรรคข น เพอตอบสนองความตองการ ทางดานจตใจ

และอารมณ เปนส าคญ แบงออกเปน 6 แขนง คอ

1.จตรกรรม ( Painting )

• 2.ประตมากรรม ( Sculpture )

• 3.สถาปตยกรรม ( Architecture )

• 4.วรรณกรรม ( Literature )

• 5.คตกรรมและนาฏกรรม ( Music & Drama )

• 6.ศลปะภาพพมพ

• หมายถง ผลงานศลปะทสรางสรรคข น เพอมง

ประโยชนใชสอย เปนส าคญ โดยการใชหลกการ

ทาง สนทรยภาพ ประกอบดวย มณฑนศลป

(Decorative Art) อตสาหกรรมศลป

(Industrial Art) พาณชยศลป

(Commercial Art) หตถศลป (Crafts)

และการออกแบบตางๆ (Design) เปนตน

• เปนศลปะการตกแตง เชน การออกแบบ

เครองเรอน ตกแตงอาคาร สถานท โดย

ใชวสด ส รปแบบ ใหเหมาะสมกบ

สถานท ประโยชนใชสอย และจดประสงค

ทใช

• เปนงานศลปะทเกยวของกบ สงของ

เครองใชโดยทว ๆ ไปในชวตประจ าวน

เชน เครองตกแตงบาน ต โตะ เกาอ

เครองปนดนเผา งานโลหะ งานไม การ

จกสาน เปนตน งานชนดนตองการน า

หลกศลปะ มาใชตงแตการวางรปแบบ

ออกแบบสรางประกอบข น ตกแตงให

สวยงาม เหมาะกบประโยชนใชสอย ซง

อาจจะผลดดวยเครองจกร เปนตน

•

• ศลปะการคา เชน ปายโฆษณา การจดตโชว จดตกแตงอาคารรานคา เปนตน

• คอ งานศลปะทน าไปใชในงาน

หตถกรรม โดยใชมอท าเปนสวนใหญ ม

มาตงแตยคกอนประวตศาสตร เชน

เครองปนดนเผา งานแกะสลกไม งาน

ถกทอ งานหวาย รวมถงงานชาง ๑๐

หมของไทย

• เปนการจดสวนประกอบตาง ๆ ใหลงตว เปนความ

กลมกลน เพอตอบสนองความตองการเฉพาะเจาะจง

เชน การออกแบบลายผา การออกแบบบรรจภณฑ งาน

ออกแบบ ถกน ามาไปใชมากในงานประยกตศลป เพอ

ตอบสนองความตองการของสงคม และใหเกด

ประโยชนใชสอยในชวตประจ าวน และเปนทมาของงาน

ประเภทกราฟฟก (Graphic Art)

•

• 1.1 ความหมายและความส าคญขององคประกอบศลปเบองตน

• 1.2 หลกขององคประกอบศลปเบองตน

• Composition หมายถง การจด

เขาดวยกนในทางศลปะ การน า

สวนประกอบส าคญของศลปะ

(Elements of Art) มาจดเขา

ดวยกนตามความคดจนตนาการ หรอ

ประสบการณของผสรางแตละคน โดย

อาศยหลกของศลปะสรางใหเกดความ

ประสานกลมกลนกนอยางเปนเอกภาพ

• การสรางสรรคผลงานทางศลปะจะตองน า เสน ส น าหนกแสงและเงา พ นผว จงหวะ

และบรเวณวาง และการน าหลกการจดองคประกอบมาใชในการสรางสรรคผลงาน ไดแก

เอกภาพ ดลยภาพ จดเดนและการเนนเขารวมสรางสรรคงานศลปะ ในงานวจตรศลปจะ

เรยนกวา “หลกองคประกอบศลป” (Principles of Composition)

ศลปะประยกตเรยนกวา “หลกการออกแบบ” (Principles of Design)

• 1. เอกภาพ (Unity)

• 2. ดลยภาพ (Balance)

• 3. จดเดนและการเนน (Dominance & Emphasis)

• 4. ความกลมกลน (Harmony)

• 5. ความขดแยง (Contrast)

• 6. จงหวะ (Rhythm)

• 7. ขนาดและสดสวน (Zize & Proporty)

• 8. การลดหลน (Gradation)

• 9. ทศทาง (Direction)

• 10. บรเวณวาง (Space)

• เอกภาพมความส าคญและมความ

จ าเปนตองสรางใหเกดข นอาจเปน

เอกภาพของเนอหา เรองราว รปแบบ

ความคด และเอกภาพของสวนประกอบ

ส าคญของศลปะหรอรปราง รปทรง

• หมายถง สภาพทเปนอนหนงอนเดยวกน

ความสอดคลองกลมกลนกน การ

ประสานกนหรอการจดระเบยบสวนตางๆ

เพอสรางผลงานเปนอนหนงอนเดยวกน

• ธ.กสกรไทย ส ำนก พหลโยธน ประตมำกรรม

พดดวงยกษ ของศลปนแหงชำต

• อ.ชลด นมเสมอ

ชอ องคสำม (Ong Sam)"

• หมายถงการจดสวนประกอบตางๆ ไดแก

จด เสน ส พ นผว และบรเวณวางหรอ

รปราง รปทรง ภายในผลงานศลปะให

เกดความสมดลหรอเทาเทยมกน โดยม

เสนแกนสมมต 2 เสน เปนตวก าหนด

ดลยภาพ

• ควำมสมดลแบบสองขำง

เทำกน

ชนดกลบขำง (Invert

Symmetry)

• ควำมสมดลแบบสองขำง

เทำกน

ชนดเปนรศมโดยรอบ

(Radial Symmetry)

• ความสมดลโดยต าแหนงอกลกษณะหนง คอ

• ต าแหนงของวตถ ทพงเขาหาศนยกลาง (Center Point) จะมน าหนก

มากกวา ต าแหนงของ วตถ ทพงออกจากศนยกลาง แมวาจะมองคประกอบ อน

ๆ นอยกวากตาม ดงตวอยาง ต าแหนงของ ราวทรงตว และเสนขอบพ น พงเขา

หาศนยกลาง สามารถถวงดลกบ นกเตนบลเลทสองคน ทางดานขวา ของ

แกนกลางได ความสมดลโดยต าแหนงน สามารถชวยใหวตถขนาดเลก ถวงดล

กบวตถ ขนาดใหญได

• จดเดน หมายถง สวนทส าคญใน

ภาพมความชดเจนสะดดตาเปน

แหงแรก รบรไดดวยการมอง

ผลงานทส าเรจแลว จดเดนจะม

ลกษณะการมอ านาจ ตระหงาน

เดนชดกวาสวนประกอบอนๆ

ทงหมด จดเดนจะเกดข นดวยการ

เนน

• การเนน หมายถง การกระท า ก าหนด หรอการจดวางสรางข นใหเปนจดรวมของความ

สนใจ เปนกระบวนการสรางทผท างานศลปะเจตนาใหจดเดนมความชดเจน

• 1.เนนดวยขนาดของรปราง –

รปทรง จะลกษณะและขนาดท

แตกตางกน ถามขนาดใหญ

กวายอมดงดดความสนใจและ

เหนชดเจนกวาขนาดเลก

• 3. เนนดวยส สวรรณะรอนวรรณะเยนชวยสงเสรมซงกนและกน สอนอย

ทามกลางสเยน จะท าใหเกดความโดดเดนใหคณคาซงอารมณ

• หมายถงการประสานเขาสนทกน กลมกลน ปรองดอง สามคค ลงรอย ในทางทศนศลป

ความกลมกลน หมายถง การรวมกนของ หนวยยอยตาง ๆ ซงไดแกสวนประกอบมลฐาน ของ

ศลปะ คอไดแก จด เสน รปราง รปทรง ส พ นผว น าหนก อยางใดอยางหนงหรอหลายอยาง

และการจดวางองคประกอบ เชน จงหวะ ชองวาง ประกอบเขาดวยกน

• หมายถง ความไมลงรอยกนเขากน

ไมได ไมประสานสมพนธกะนของ

ทศนธาต ท าใหขาดความกลมกลน

ดงนนนกออกแบบทดจะตองลด

ความขดแยงดงกลาวใหมความ

ขดแยงยอยลงแตพองาม หรอใหม

ความกลมกลนจงท าใหงานศลปะม

คณคา ไดแก ความขดแยงของเสน

รปราง – รปทรง ลกษณะผว ส

ขนาด เปนตน

• หมายถง การจดวาง อาจ

เรยดวา การจดบรเวณวาง

ไดแกการเวนระยะ

บรรยากาศ รปและพน

จงหวะของส เสน และเงา

เปนตน

• หมายถง ขนาดทเหมาะกน

เชน สดสวนของภาพ สดสวน

ของผหญง ผใหญ เดก

สดสวนของเครองใชในบาน

สดสวนของส เปนตน

• คอการเปลยนแปลง การกระจาย หรอการ ลดหลนของสวนประกอบ มลฐานของทศนศลป

ไดแก เสน รปราง รปทรง พ นผว ขนาด น าหนกออนแก ส จากสภาพหนง ไปสอกสภาพ หนง

และระหวางสภาพทงสองน มการแปรเปลยนทตอเนอง สมพนธกน

• 1.การแปรเปล ยน (Gradation) ลกษณะของ

เสน จากสภาพเสนตรงคอย ๆ เปล ยนเปนโคง จน

กลายสภาพเปนเสนซกแซก

• การแปรเปล ยน (Gradation) ของเสน จาก

สภาพเสนตรงคอย ๆ เพมความหนาจนกลาย

สภาพเปนรปรางแตยงคงเวนระยะของต าแหนง

เทาเดม

• การแปรเปล ยน (Gradation) ดานขนาด

• การแปรเปล ยน (Gradation) ของเสน จากสภาพ

เสนตรงในทศทางตง แตเปล ยนแปลงทศทาง ใหเอน

ลงมา เปนล าดบ

• การแปรเปล ยน (Gradation) ของรปราง จาก

สภาพวงรคอย ๆ เปล ยนจนกลายสภาพเปนรป

วงกลม

• การแปรเปล ยน (Gradation)

ดานพนผว

• การแปรเปล ยน (Gradation)

• ดานขนาดและจงหวะ

• การแปรเปล ยน (Gradation)

• ดานรปรางและขนาด

• การแปรเปล ยน (Gradation)

ของจงหวะแบบถดถอย

• การแปรเปล ยน (Gradation)

ของน าหนกออน แก

• การแปรเปล ยน (Gradation)

ของสโดยคาน าหนก และ / หรอ Hue

• การแปรเปล ยน (Gradation)

ดานรปราง ขนาดและจงหวะ

• ทศทางในการถายภาพ กคอการก าหนดใหสงทถายหนหนาไปยงทศทางใดทศทางหนง เชน

ถายภาพบคคลหนาตรง เอยงไปดายซาย หรอหนหนาไปดานขวา ทศทางของภาพจะมการน า

ชองไฟเขามาชวยใหเกดความสมดลได คอ ภาพบคคลหนาตรง ชองไฟหรอชองวางดานซาย-

ขวา จะเวนไวเทากนภาพบคคลหนหนาไปดานซายมอหรอดายขวามอ ชองวางดานหนาจะ

กวางกวาชองวางหลง

• ควำมหมำยของบรเวณวำงในทำงทศนศลป

• คนเราอาศยอยในบรเวณวางในโลกทเปน 3 มต ทแสดงความกวาง ความยาว และความลก

ทวางตามปกตจะจะเปนบรเวณทหาขอบเขตไมได เปนสงทมองไมเหน เชนเดยวกบความเว ง

วางในอวกาศ แตเมอมสงใด สงหนงปรากฎข น กจะเกดปฎกรยากบทวางนนทนท

เชนเดยวกบบรเวณวาง บนพ นโลก เมอเราอยบนทสง มองไปรอบ ๆ ตว เราจะเหนบางสงใกล

ตว บางสงไกลออกไป เกดระยะ ทางใกล ไกล บรเวณวางลกษณะนเรยกวา.

•

บรเวณวำงจรง (Physical Space) หรอ

บรเวณวำง 3 มต(Three Dimension Space)

• บรเวณวาง 3 มต คอบรเวณวาง ทมทง ความกวาง ความยาว ความลก เปนบรเวณวางทม

ปรมาตร (Volume) ทสามารถสมผสไดดวยความเปนจรง ทางกายภาพ (Physical or

Actual Space)หรอสามารถสมผสไดทงทางกาย และทางการมองเหน พรอม ๆ กน

•

ในงานทศนศลปประเภทสถาปตยกรรม บรเวณวาง 3 มต กจะประกอบดวย บรเวณวาง

ภายนอก (Outer Space) ระหวางตวอาคาร กบบรรยากาศโดยรอบทงปวง กบบรเวณ

วางภายในอาคาร (Inner Space) ทก าหนดโดยหลงคา ผนง พ น มปรมาตรภายใน ท

สามารถเขาไปใชสอยได ซง บรเวณวางทงภายนอก และภายใน ของสถาปตยกรรม จะมความ

สมพนธ กนตลอดเวลา คอเปนความสมพนธระหวางมวล และปรมาตร (Mass and

Volume)

• หมายถงบรเวณวางทเกดข น มความส าคญ หรอมความหมายเทา ๆ กน จนไมสามารถระบได

วาสวนใดเปนทวางบวก หรอสวนใดทวางลบ คอทวางทงสองนจะมพลงความเคลอนไหวไม

แนนอน ท าใหเปนไดทงทวางบวก และทวางลบ สลบไป สลบมา เปนไดสองนย ตลอดเวลา

• บรเวณวางปด หมายถงบรเวณวางบวกทมเสนรอบนอกบรรจบกน ท าใหรปรางนน เปน

หนวยเฉพาะ แยกจากบรเวณวางลบ โดยสนเชง ซงบรเวณวางแบบน ท าใหเกดมพลงการ

เคลอนไหวทงผลกและดงกนตลอดเวลา

• บรเวณวางเปด หมายถงบรเวณวางบวกทมเสนรอบนอกเปดออก ไมบรรจบกน อาจจะม

หนวยเดยว หรอหลายหนวย กระจดกระจายไปทวบรเวณวางลบ ท าใหพลง ความเคลอนไหว

เปนไปอยางสบาย ไมตงเครยด เหมอนกบบรเวณวางแบบปด

• ในทางทศนศลป มแนวทางการสรางบรเวณวาง 2 มต ใหดแลว เปนบรเวณวาง 3 มต หรอ

บรเวณวางลวงตา มแนวทางดงตอไปน

•

1. การก าหนดขนาดและต าแหนงในแนวดง (Size & Vertical Location)

2. การเหลอมซอนกน (Overlaping)

3 . การใชทฤษฎทศนยภาพเชงเสน (Linear Perspective)

4 . การสรางรายละเอยดและบรรยากาศ (Detail & Atmosphere)

5. การใชสกบบรเวณวาง (Color and Space)

• การสรางมตลวงตาใหมระยะ มพ นทวาง โดยใชวธทาง ทศนยวทยา (Linear

Perspective) ดวยการสรางขนาดใหญ เลก ไปจนสดสายตา เพยงสวนเดยวนน จะได

ความรสกเพยง คาของความถกตอง ทางเทคนค เทานน แตจะมความรสก แขงกระดาง ขาด

ความมชวตชวา ไมเหมอนกบทไดรบจาก ความเปนจรงในธรรมชาต จงไดมการสงเกต ศกษา

บรรยากาศ ของระยะ ความใกลไกลในธรรมชาต เชน เมอมองบรรยากาศ จากมมสง

(Arial View) จะเหนระยะ และความลกได จากสและ คาน าหนก ทแตกตางและ

รายละเอยดอน ๆ โดยวตถ ทอยไกลออกไป จะมรายละเอยด (Detail) และความคมชด

ลดลง รวมทงสและน าหนก มกจะคอย ๆ จางลง หรอสวนทเปน พ นหลง (Background)

จะมน าหนกเขมหรอออนกได แตจะมรายละเอยด ไมชดเจน

• การออกแบบงานศลปะใหมระยะและพ นทวาง นอกจากจะ ด าเนนการ ตามแนวทางดงกลาว

มาแลว สงท ควรน ามา พจารณาประกอบกคอ เรองเกยวกบส เพราะ สมอทธพลเกยวกบ

ระยะทางในพ นทวาง คอ สในวรรณะรอน (Warm Tone) เชน วตถทม สแดง สสม ส

เหลอง จะดรสกมระยะใกลเขามา ขณะท สในวรรณะเยน (Cool Tone) เชน วตถทม สน า

เงน สเขยว จะดมระยะไกลออกไป ในบรรยากาศธรรมชาต วตถทอย ไกล ๆ จะดมสฟา

ออกไปทาง น าเงน หอหมอย และยงไกลออกไป จะยงมสจาง คาน าหนกความอออน แก และ

คาความจดของส (Saturation) กลดลง จนแทบไมมสหรอกลายเปนสกลาง (Neutral)

ตางกบ วตถทอยใกล จะมคาน าหนก และคาความสดใสของสสง มการตดกน อยางรนแรง

นอกจากนสยงมอทธพลเกยวกบขนาดในพ นทวางดวย