หนวยท 11 การบรหารเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณ

ผชวยศาสตราจารย ดร.ศรลกษณ นามวงศ

ชอ ผชวยศาสตราจารย ดร.ศรลกษณ นามวงศ วฒ ค.อ.บ. (อตสาหกรรมเกษตร) เกยรตนยมอนดบหนง

สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง วท.ม. (เศรษฐศาสตรสหกรณ) มหาวทยาลยแมโจ ปร.ด. (เศรษฐศาสตรประยกต) มหาวทยาลยแมโจ

ต าแหนง ผชวยศาสตราจารยประจ าสาขาวชาเกษตรศาสตรและสหกรณ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช หนวยทเขยน หนวยท 11

2

หนวยท 11 การบรหารเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณ

เคาโครงเนอหา

ตอนท 11.1 แนวคดการบรหารเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณ 11.1.1 ความหมายและความส าคญการบรหารเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณ 11.1.2 องคประกอบและประเภทของเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณ 11.1.3 วธการสรางเครอขายเพอการบรหารทรพยากรมนษยในสหกรณ

ตอนท 11.2 หลกการบรหารเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณ 11.2.1 การบรหารเครอขายสมาชกสหกรณ 11.2.2 การบรหารเครอขายคณะกรรมการด าเนนการสหกรณ 11.2.3 การบรหารเครอขายฝายจดการสหกรณ

ตอนท 11.3 กรณศกษาการบรหารเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณ 11.3.1 กรณศกษาการบรหารเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณภาคการเกษตร 11.3.2 กรณศกษาการบรหารเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณนอกภาคการเกษตร

แนวคด 1. การบรหารเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณ เปนกระบวนการบรหารโดยใชทรพยากรในการ

บรหารใหเกดกจกรรมการมสวนรวม การแลกเปลยนเรยนร แลกเปลยนขอมลประสบการณ ระหวางเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณ ซงมความส าคญตอการพฒนาดานเศรษฐกจและดานสงคมของสหกรณ เครอขายมองคประกอบทส าคญ 9 ประการ คอ สมาชก จดมงหมาย จตส านก การมสวนรวม การแลกเปลยน การสอสาร การเสรมสรางซงกนและกน ความเทาเทยม และผลประโยชนตอบ ซงเครอขายแบงเปน 5 ประเภท คอ เครอขายเชงพนท เครอขายเชงกจกรรม เครอขายเชงความคด เครอขายเชงโครงสราง และเครอขายเชงอาชพ ทงนแตละประเภทจะมกจกรรมคลายกนหรอแตกตางกนกได วธการสรางเครอขาย ตองมวตถประสงค ระบกจกรรม มแกนน า มอบหมายหนาท สรางความเปนเจาของ เปดโอกาสเทาเทยมกน มทรพยากรการบรหารเครอขาย เครอขายตองพงพาตนเองได ควรมสถานภาพตามกฎหมาย มการเชอมโยง ตดตาม ประเมนผล มระบบจดการเครอขายทด มการจดการผลประโยชนอยางเปนธรรมและโปรงใส เนนการมสวนรวมและผลประโยนชตอบแทน

3

2. หลกการบรหารเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณ ควรเรมจากการสรางและพฒนาเครอขายโดยทรพยากรมนษยในสหกรณ ทง 3 ฝาย ซงไดแก สมาชก คณะกรรมการด าเนนการ และฝายจดการสหกรณ โดยเนนทแตละฝายไดพฒนาตนเองใหเปนคนเกง คนด มประสทธภาพกอน แลวจงคอยพฒนาไปสการเชอมโยงกนเปนเครอขาย และในการด าเนนการของแตละเครอขาย ผรวมเครอขายตองเตรยมความพรอม มการพฒนาศกยภาพและการจดการตางๆ ใหเหมาะสมตอการรวมปฏบตตามแนวทางการด าเนนงานของเครอขาย ทส าคญคอ การสรางความเขาใจ สรางทศนคตทดแกบคลากรของเครอขายในทกระดบการด าเนนกจกรรมของเครอขาย บนพนฐานของความเขาใจและเอออาทรซงกนและกน

3. กรณศกษาการบรหารเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณภาคการเกษตร กลาวถง การบรหารเครอขายทรพยากรมนษยของสหกรณการเกษตรล าพระเพลง จ ากด ทประสบความส าเรจในการด าเนนการเครอขายความรวมมอกบสหกรณการเกษตรอวาเตะฮานากาม ประเทศญปน สวนกรณศกษาการบรหารเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณนอกภาคการเกษตร กลาวถง การบรหารเครอขายทรพยากรมนษยของสหกรณผบรโภคในประเทศญปนทไดพฒนาการมสวนรวมของสมาชกในรปแบบของการสรางกลมสมพนธ ทเรยกวา กลมแมบานฮน

วตถประสงค เมอศกษาหนวยท 11 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายแนวคดการบรหารเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณ ได 2. อธบายหลกการบรหารเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณ ได 3. วเคราะหและประยกตใชกรณศกษาการบรหารเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณได

4

ตอนท 11.1 แนวคดการบรหารเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณ

โปรดอานแผนการสอนประจ าตอนท 11.1 แลวจงศกษาเนอหาสาระ พรอมปฏบตกจกรรมในแตละเรอง

หวเรอง เรองท 11.1.1 ความหมายและความส าคญการบรหารเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณ เรองท 11.1.2 องคประกอบและประเภทของเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณ เรองท 11.1.3 วธการสรางเครอขายเพอการบรหารทรพยากรมนษยในสหกรณ

แนวคด 1. การบรหารเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณ เปนกระบวนการบรหารโดยใชทรพยากรในการ

บรหารใหเกดกจกรรมการมสวนรวม การแลกเปลยนเรยนร แลกเปลยนขอมลประสบการณ ระหวางเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณ อนไดแก สมาชก คณะกรรมการด าเนนการ ฝายจดการสหกรณ ใหสามารถด าเนนกจกรรมบางอยางรวมกนทจะน าไปสการเปลยนแปลงตามวตถประสงคและเปาหมายในการรวมกนเปนเครอขาย อนจะเกดประโยชนทงทางดานเศรษฐกจ และดานสงคมแกสหกรณ

2. องคประกอบของเครอขายทส าคญม 9 ประการ ไดแก สมาชก จดมงหมาย จตส านก การมสวนรวม การแลกเปลยน การสอสาร การเสรมสรางซงกนและกน ความเทาเทยม และผลประโยชนตอบส าหรบประเภทของเครอขายโดยทวไป สามารถจ าแนกไดหลายประเภทขนอยกบบรบททเกยวของและเงอนไขการน าไปใชในการอธบาย ในทนไดแบงเครอขายออกเปน 5 ประเภท ไดแก เครอขายเชงพนท เครอขายเชงกจกรรม เครอขายเชงความคด เครอขายเชงโครงสราง และเครอขายเชงอาชพ ทงนแตละประเภทจะมกจกรรมคลายกนหรอแตกตางกนกได

3. วธการสรางเครอขายเพอการบรหารทรพยากรมนษยในสหกรณนน ควรเรมตนดวยความสมครใจของผทจะเขามาเปนสมาชกเครอขาย ตองมวตถประสงคชดเจน ระบกจกรรมทจะรวมกนท า มแกนน า มการมอบหมายอ านาจหนาท สรางความเปนเจาของ เปดโอกาสเทาเทยมกนใหทกคน มทรพยากรการบรหารเครอขาย เครอขายตองพงพาตนเองได ควรมสถานภาพตามกฎหมาย มการเชอมโยง ตดตามประเมนผล มระบบจดการเครอขายทด มการจดการผลประโยชนอยางเปนธรรมและโปรงใส เนนการมสวนรวมและผลประโยนชตอบแทน

5

วตถประสงค เมอศกษาตอนท 11.1 จบแลว นกศกษาสามารถ 1. อธบายความหมายและความส าคญการบรหารเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณได 2. ระบองคประกอบและประภทของเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณ ได 3. อธบายวธการสรางเครอขายเพอการบรหารทรพยากรมนษยในสหกรณ ได

6

เรองท 11.1.1 ความหมายและความส าคญการบรหารเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณ

ในการพฒนาบคคล กลม สหกรณ หรอองคการใดกตาม นอกจากจะตองพฒนาตนเองใหเขมแขงสามารถด าเนนธรกจไดอยางมประสทธภาพแลว การสรางเครอขายการท างานเปนวธการท างานหนงทไดรบความนยมทงในภาคธรกจและในการท างานเชงพฒนาสงคม เนองจากการสรางเครอขายมสวนส าคญตอการพฒนา เปนกระบวนการสรางพลงในการด าเนนงานใหเขมแขงและเพมปรมาณกจกรรมหรอธรกจของกลม สหกรณ หรอองคการใหมากขน และยงเปนการเสรมสรางประสบการณการเรยนรแกทรพยากรมนษยในสหกรณ อนไดแก สมาชก คณะกรรมการด าเนนการ ฝายจดการ ตลอดจนบคลากรและผทเกยวของกบขบวนการสหกรณอกดวย เนองจากเครอขายเปนรปแบบความสมพนธทางสงคม (Social Network) อยางหนง เปนความสมพนธทสามารถท าใหบคคลในองคการมการเชอมโยงประสานงานกนและกนทดขน รวมทงสามารถดงทรพยากรของแตละองคการมาประสานเชอมโยงกนเพอใหเกดประโยชนไดอยางมประสทธภาพ ซงในปจจบนนมองคการจ านวนมากตระหนกวา เครอขายเปนเครองมอทมคณคาในการแบงปนขอมลขาวสารระหวางกนขององคการทมวตถประสงคคลายคลงกนหรอเกยวของกนใหไดประโยชนสงสดภายใตทรพยากรทมอยอยางจ ากด

ดงนน การบรหารเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณ จงมความส าคญและเกดประโยชนตอขบวนการสหกรณ หากผทเกยวของไดสรางเครอขายใหเกดขนอยางมประสทธภาพ เพราะจะไดมการแลกเปลยนประสบการณและขอมลขาวสารอนเปนแนวทางในการจดการความรใหเกดขนในขบวนการสหกรณ เกดการพฒนาทเขมแขง ย งยน และพงพาตนเองไดอยางสมบรณ และในการทจะน าแนวคดการบรหารเครอขายไปใชใหเกดผลเปนรปธรรม และเกดประโยชนตอทรพยากรมนษยในสหกรณ ตองท าความเขาใจในเรองตอไปน

1. ความหมายของการบรหารเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณ ความหมายของเครอขาย (Network) มการกลาวถงไวอยางกวางขวาง ซงมผใหความหมายดงน The American Heritage College Dictionary (1993: 916) ใหความหมายของค าวา “Network” ไวหลาย

ประการ โดยมประเดนความหมายทนาสนใจ คอ An extended group of people with similar interress or concerns who interest for mutual assistance or support. แปลวา “การเพมหรอขยายกลมของประชาชนทมความสนใจ หรอตระหนกในสงเดยวกน เพอทจะชวยเหลอหรอสนบสนนกนและกน”

Frederickson (อางใน วระศกด เครอเทพ, 2550: 32) ใหความหมายของ “เครอขายการท างาน” วาเปนการจดโครงสรางความสมพนธระหวางหนวยงานหรอองคกรตางๆ ซงมลกษณะทเปนทางการและไมเปนทางการ มความสมพนธแบบพ งพาอาศยซงกนและกน (Reciprocal) โดยทองคกรตางๆ ภายในเครอขายมเปาหมาย คานยมในทางวชาชพ หรอมอดมการณในการด าเนนงานรวมกน

7

Starkey (อางใน จ านงค แจมจนทรวงษ, 2553: 34) ใหความหมาย “เครอขาย” คอ กลมของคนหรอองคกรทสมครใจแลกเปลยนขาวสารขอมลระหวางกน หรอท ากจกรรมรวมกน ในลกษณะทบคคลหรอองคกรสมาชกยงคงมความเปนอสระในการด าเนนกจกรรมของตน การสรางเครอขายเปนการท าใหบคคลและองคกรทกระจดกระจายไดตดตอและแลกเปลยนขอมลขาวสาร และการรวมมอกนดวยความสมครใจ อกทงใหสมาชกในเครอขายมความสมพนธกนฉนทเพอนทตางกมความเปนอสระ มากกวาสรางการคบคาสมาคมแบบพงพง

จากการสงเคราะหเครอขายในหลายประเทศ พบวา เครอขายอาจจดตงขนอยางเปนทางการจากหนวยราชการ หรอหนวยงานพฒนาเอกชน หรออาจเกดขนแบบไมเปนทางการ ดวยการวางแผนการท ากจกรรมรวมมอกนของบคคลหรอองคกรทสมครใจ โครงสรางของเครอขายมไดหลายรปแบบ แตกมความส าคญนอยกวากระบวนการตดตอกนหลายทศทางของสมาชกภายในเครอขาย ไมใชการสงจดหมายขาวไปใหสมาชกตามรายชอเทานน แตตองมการแลกเปลยนขาวสารขอมลระหวางกน ชองทางการแลกเปลยนและรวมมอภายในเครอขายสามารถจดขนในลกษณะการประชม การประชมเชงปฏบตการ หรอการทดลอง การสมมนา การเผยแพรเอกสาร และการท ากจกรรมรวมกน

Adam Burke (1999: 76-79) กลาววา การทเครอขายด ารงอยไดกดวยเหตผลหลายประการ เชน เพอการแลกเปลยนขอมลขาวสาร เพอเปนศนยรวมของการสนบสนน เพอใหเกดประโยชนจากการมประสบการณแตกตางกน เพอเปนชองทางส าหรบแหลงทน เครอขายเปนเวทในการเจรจาตอรองกบหนวยงานหรอองคกรอนๆ หนวยงานสงเสรมสนบนนการสรางเครอขาย ดวยเปาหมาย 2 ประการ คอ 1) เพอเสรมสรางศกยภาพและสนบสนนการเสรมสรางอ านาจแกประชาชน และ 2) เพอเปนชองทางส าหรบการใหบรหารแกประชาชน

กองสงเสรมและพฒนาเครอขาย (2547: 7) ใหความหมาย “เครอขาย” วาหมายถง การรวมมอระหวางปจเจกบคคล กลม องคการประเภทเดยวกน หรอเปนเครอขายเชอมโยงระหวางระหวางกลมองคการตางประเภทกน ซงมหลายระดบตงแตการเชอมโยงระหวางปจเจกตอปจเจก การเชอมโยงระหวางปจเจกกบกลม การเชอมโยงระหวางกลมตอกลม โดยด าเนนงานภายใตเปาหมายและวธการท างานรวมกน

วชย แสงศร (2552: 27) ใหความหมาย “เครอขาย” วาหมายถง การสรางความสมพนธทงทเปนทางการและไมเปนทางการ โดยมหลกการ ขอตกลง และแนวปฏบตทชดเจนระหวางคนกบคน กลมกบกลม และเครอขายตอเครอขาย ความสมพนธดงกลาวเปนความสมพนธเชงแลกเปลยนความรจากหนวยงานตางๆ โดยอาจผานเขามาทางผน ากลม หรอสมาชกของกลมใหสมาชกของกลมทประกอบอาชพเดยวกนและท างานรวมกน เปนวธการถายทอดทท าใหทกคนมสวนรวม ทงน เครอขายจะประสบความส าเรจไดตองมผน าทด ทมงใหเกดผลประโยชนรวมกน กจกรรมตางๆ ทเกดขนจงประสบความส าเรจ นอกจากน การเรยนรของสมาชกในเครอขายมอยตลอดเวลา การเรยนรบางอยางกรบจากภายนอกเขามาเกอบทงหมด แตบางอยางกมการปรบและประยกตใหใชไดอยางเหมาะสมกบสภาวะเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมของชมชน เพอวตถประสงคในการพฒนาวชาชพ

8

เบญจมาศ อยประเสรฐ (2556: 26) ใหความหมาย “เครอขาย” วาหมายถง การประสานเชอมโยงความรวมมอระหวางกลมและองคการทมกจกรรมคลายคลงกนและเชอมโยงขยายผลการท างานหรอแนวคดไปสกลม องคการอนๆ เพอเสรมสรางพลงในการแกไขปญหาและการเปลยนแปลงสงตางๆ โดยผานกระบวนการแลกเปลยนเรยนรระหวางกน การมสวนรวม และกระบวนการกลมทจะน าไปสการเปลยนแปลงตามวตถประสงคและเปาหมายรวมกนของทกฝาย

ทงน เสร พงศพศ (2548: 9) กลาววา กจกรรมทส าคญทสดทเครอขายท ารวมกน คอ การแลกเปลยนเรยนร แลกเปลยนขอมลประสบการณ แลวพฒนาไปสการวางแผนรวมกน ด าเนนกจกรรมบางอยางรวมกน ท าใหดานหนงหลกเลยงความซ าซอน อกดานหนงท าใหกจกรรมนนมประสทธภาพมากขน เพราะเปนการประสานพลง (Synergy) เปนการใหทรพยากร ใชพลงงาน อยางประหยดและมประสทธภาพ

นอกจากน จฑาทพย ภทราวาท (2555: 32) กลาวถง โลกยคศตวรรษท 21 ทกาวเขาสเศรษฐกจยคใหมนน แรงขบดนจากภาคการแขงขน กอปรกบความทนสมยในดานนวตกรรมและทคโนโลย การตดตอสอสารทรวดเรวและสามารถเขาถงตวบคคลไดอยางลนไหล กอใหเกดการปรบตวของคนในสงคมเปนอยางมาก ค าวา “เครอขาย” จงเปนทกลาวขานกนทวไปไมวาจะเปนเครอขายทางสงคม (Social Network) เครอขายการเรยนร (Learning Network) เครอขายธรกจ (Business Network) และเครอขายทเกดขนตามวตถประสงคและเปาหมายตางๆ อกมากมาย

จากทกลาวมาจงสรปไดวา “เครอขาย” หมายถง การท างานรวมกนของบคคล กลมคน หรอองคการตางๆ ทมความสมพนธตดตอกน มการเชอมโยงระหวางกนภายใตพนฐานของความเคารพสทธ เชอถอ เอออาทรซงกนและกน มการด าเนนการทเปนเครอขายโยงใยเกยวของกบบคคลหลายฝาย และมเปาหมายหรอวตถประสงครวมกนเปนไปในทศทางเดยวกน มโครงสรางความสมพนธในลกษณะทเปนทางการและไมเปนทางการ โดยมการเชอมโยงประสานงานรวมกนในลกษณะพงพาอาศย ท าใหเกดการแลกเปลยนความร ขอมลขาวสารตางๆ รวมกน โดยลกษณะการเชอมโยงเครอขายจะมการเชอมโยงระหวางปจเจกบคคล กลมคน และองคการ ทงนมการตดตอซงกนและกนทงในระดบภายในองคการและภายนอกองคการ

ดงนน “เครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณ” จงหมายถง การท างานรวมกนของทรพยากรมนษยในสหกรณ อนไดแก สมาชก คณะกรรมการด าเนนการ ฝายจดการสหกรณทมความสมพนธตดตอกน มการเชอมโยงระหวางกนภายใตพนฐานของความเคารพสทธ เชอถอ เอออาทรซงกนและกน มการด าเนนการทเปนเครอขายโยงใยเกยวของกบบคคลหลายฝาย และมเปาหมายหรอวตถประสงครวมกนเปนไปในทศทางเดยวกน โดยมการเชอมโยงประสานงานรวมกนในลกษณะพงพาอาศย ท าใหเกดการแลกเปลยนความร ขอมลขาวสารตางๆ รวมกน โดยลกษณะการเชอมโยงเครอขายจะมการเชอมโยงระหวางสมาชก คณะกรรมการด าเนนการ ฝายจดการสหกรณ ทงนมการตดตอซงกนและกนทงในระดบภายในสหกรณและภายนอกสหกรณ

9

“การบรหาร” เปนทงศาสตรและศลป เนองจากการบรหารเปนสาขาวชาทมการจดการระเบยบอยางเปนระบบ กลาวคอ มหลกเกณฑและทฤษฎทพงเชอถอได อนเกดจาการคนควาเชงวทยาศาสตรเพอประโยชนในการบรหาร โดยลกษณะนการบรหารจงเปนศาสตร (Science) เปนศาสตรทางสงคมซงอยกลมเดยวกบวชาจตวทยา สงคมวทยา และรฐศาสตร แตถาพจารณาการบรหารในลกษณะของการปฏบตทตองอาศยความร ความสามารถ ประสบการณ และทกษะของผบรหารแตละคนทจะท างานใหบรรลเปาหมาย ซงเปนการประยกตเอาความรหลกการและทฤษฎไปปรบใชในการปฏบตงาน เพอใหเหมาะสมกบสถานการณและสงแวดลอม การบรหารกจะมลกษณะเปนศลป (Arts) โดยการบรหารมปจจยทส าคญ 4 ประการ หรอเรยกวา “ทรพยากรการบรหาร” ทเรยกวา 4M ไดแก คน (Man) เงน (Money) วสดอปกรณ (Material) และการจดการ (Management)

สวน “กระบวนการบรหาร” เปนกระบวนการน าทรพยากรการบรหารมาใชใหบรรลวตถประสงคตามขนตอนการบรหาร คอ การวางแผน (Planning) การจดองคการ (Organizing) การน า (Leading) และการควบคม (Controlling)

ภาพท 11.1 กระบวนการบรหาร

จากภาพท 11.1 กระบวนการบรหาร ประกอบดวย 4 ขนตอนหลก ประกอบดวย การวางแผน (Planning) การจดองคการ (Organizing) การน า (Leading) และการควบคม (Controlling) มรายละเอยดดงน

1) การวางแผน เปนการวางเคาโครงกจกรรมซงเปนการเตรยมการกอนลงมอปฏบต เพอใหการด าเนนการสามารถบรรลเปาหมายทวางไวอยางมประสทธภาพ

Planning

OrganizingLeading

Controlling

10

2) การจดองคการ เปนการก าหนดโครงสรางขององคการโดยพจารณาใหเหมาะสมกบงาน รวมทงการจดคน จดทรพยากรตางๆ ใหพรอมตอการปฏบตตามแผนทวางไว

3) การน า เปนการกระตนใหคนในองคการท างานใหส าเรจดวยความเตมใจหรอไมตองบงคบ เปนการใชภาวะผน าจงใจคนใหอยากท างานใหด กระตนความกระตอรอรนของคนในองคการใหท างานหนกเพอบรรลวตถประสงคของงานทไดวางแผนไว

4) การควบคม เปนการตดตาม (Monitoring) และประเมนผลงาน (Evaluation) วาเปนไปตามแผนทวางไว และบรรลตามวตถประสงคทก าหนดไวหรอไม

ดงนน “การบรหารทรพยการมนนยในสหกรณ” จงเปนศาสตรและศลปในการบรหารโดยน าเอาทรพยากรการบรหารทมอยในสหกรณ มาสกระบวนการวางแผน การจดองคการ การน า และการควบคมกบทรพยากรมนษยในสหกรณ ซงประกอบดวย สมาชก คณะกรรมการด าเนนการ ฝายจดการสหกรณ ใหด าเนนกจกรรมสรางความรวมมอ เพอใหบรรลเปาหมายของสหกรณทก าหนดไวอยางมประสทธภาพและพงพอใจของทกฝาย โดยใหความส าคญในศกดศรความเปนมนษย และตองท าใหทรพยากรมนษยในสหกรณไดรบผลประโยชนอยางหมาะสม

จากทกลาวมา “การบรหารเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณ” จงหมายถง กระบวนการบรหารโดยใชทรพยากรการบรหาร อนไดแก คน เงน วสดอปกรณ และการจดการ ใหเกดกจกรรมการมสวนรวม การแลกเปลยนเรยนร แลกเปลยนขอมลประสบการณ ระหวางเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณ อนไดแก สมาชก คณะกรรมการด าเนนการ ฝายจดการสหกรณ ใหสามารถด าเนนกจกรรมบางอยางรวมกนทจะน าไปสการเปลยนแปลงตามวตถประสงคและเปาหมายของการรวมกนเปนเครอขาย อนจะเกดประโยชนทงทางดานธรกจ และดานสงคมแกสหกรณ

2. ความส าคญของการบรหารเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณ การบรหารเครอขายท าใหเกดประโยชนตอทรพยากรมนษยในสหกรณ ประโยชนเฉพาะหนาของ

เครอขายเหนไดจากผลงานทสมาชกเครอขายรวมกนด าเนนการ สวนผลประโยชนระยะยาวจะเกดในรปของความมประสทธภาพของการวจยและพฒนา การถายทอดวธการท างาน และการพฒนาทรพยากรบคคลทเกยวของ ดงน (ปรบปรงจาก กฤษฎา ประศาสนวฒ และจตรกร สามประดษฐ, 2552: 6 และโอภาวด เขมทอง, 2560: 8)

2.1 เปนเวทแลกเปลยนขอมลขาวสารและความร เครอขายชวยใหมการแลกเปลยนขอมลขาวสาร ทกษะ ความร ประสบการณ เครองมอ และสอ ผานการประชม การทดลองปฏบตการ การประชาสมพนธ และการใหความรวมมอในการด าเนนโครงการ การแบงบนทกษะและประสบการณใหแกกน เปนการเสรมความสมบรณใหกบสมาชกเครอขายทงมวล ไมวาจะเปนสมาชก คณะกรรมการด าเนนการ หรอฝายจดการสหกรณ

11

2.2 เปนเวทส าหรบการปฏบตงานในพนทรวมกน เครอขายเปนแหลงส าหรบการท างานรวมกนสามารถเชอมโยงสมาชกทอยในระดบตางกน มวธการท างาน การจดรปองคกร และมภมหลงทตางกนและไมมโอกาสไดตดตอกน ใหประสานเขาดวยกนไดอยางมประสทธภาพ ซงสงผลใหเกดความเขาใจในวตถประสงคขอบขายของแผนงาน วธการท างาน ตลอดจนแนวทางการปฏบตงาน เพอใหเปนไปในแนวทางเดยวกน น าไปสการท างานรวมกนของเครอขายเพอประโยชนของทกฝาย

2.3 เปนเวทแลกเปลยนและระดมทรพยากรในการแลกเปลยนผลประโยชน และชวยเหลอเกอกลกน เครอขายท าใหเกดการแลกเปลยนขอมลขาวสารและประสานงานกนในเครอขาย เปนทระดมสรรพก าลงเพอปฏบตกจกรรมของเครอขายใหลลวง โดยอาจแบงทรพยากรทมอยใหแกสมาชกของเครอขายเดยวกน แลกเปลยนและน าทรพยากรทมอยมาใชรวมกน ไมวาจะเปนเงนทน สถานทหรออปกรณตางๆ เปนตน และยงชวยเชอมหนวยงานวชาการและแหลงทนกบสหกรณทตองการความชวยเหลอ ท าใหสมาชกสหกรณ คณะกรรมการด าเนนการ ฝายจดการสหกรณไดรบความชวยเหลอจากเพอนในขบวนการสหกรณดวยกน ไดรบก าลงใจ การจงใจ และการยอมรบ ซงมความส าคญตอสหกรณ

2.4 เปนเวทสรางกระแสผลกดนเรองส าคญหรอนโยบายส าคญ เครอขายสามารถทจะระดมกระแสบางเรองเพอใหสงคมหรอกลมเกดการตนตวในเรองนนๆ ซงเครอขายอาจจะเปดเวทในการน าประเดนปญหาส าคญตางๆนน ไปสการน าเสนอหรอผลกดนใหเกดนโยบายทเหมาะสมได สามารถท าใหความตองการของเครอขายทเกดขนในขบวนการสหกรณ เกดกระบวนการผลกดนเชงนโยบายไดรบการสนองตอบจากภาครฐ

2.5 น าไปสการสรางแหลงสะสมทนเพอการพงพาตนเองในอนาคต การทเครอขายมการระดมพลงเพอสรางกจกรรมทเปนประโยชนรวมกน ท าใหสามารถสะสมทนไดมากขน ประกอบกบการเกดการเรยนรและประสบการณมากขน จงท าใหเครอขายสามารถพงพาตนเองได ดงนน การบรหารเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณ จงมความส าคญตอการพฒนาสหกรณ และขบวนการสหกรณ ดวยการเปดโอกาสใหสมาชก คณะกรรมการด าเนนการ ฝายจดการสหกรณไดแลกเปลยนขอมลขาวสาร องคความร บทเรยน และประสบการณระหวางกน ทงกบสมาชก คณะกรรมการด าเนนการ ฝายจดการสหกรณทอยภายในและภายนอกสหกรณของตน เกดกระบวนการเรยนร เกดเปนความรวมมอ การชวยเหลอซงกนและกน รวมถงเกดกระบวนการผลกดนเชงนโยบาย ซงสงผลตอขบวนการสหกรณในภาพรวม

ประเดนวเคราะห เครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณมความส าคญตอการพฒนาสหกรณอยางไร จงอภปราย

หลกจากศกษาเนอหาสาระเรองท 11.1.1 โปรดปฏบตกจกรรม 11.1.1 ในแนวการศกษา หนวยท 11 ตอนท 11.1 เรองท 11.1.1

12

เรองท 11.1.2 องคประกอบและประเภทของเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณ เครอขายเปนสายใยของความสมพนธทางสงคม มความเปนเอกภาพ มความยดโยง และการสนบสนน

เกอกลซงกนและกน การเปนเครอขายทสมบรณตองมองคประกอบของเครอขายทสมบรณ มความสอดคลองเชอมโยงกนภายในเครอขาย กจกรรมทเกดขนของแตละเครอขายจะขนอยกบเงอนไขในการรวมตวกนเปนเครอขายในแตละประเภท ดงรายละเอยดทจะกลาวตอไปน

1. องคประกอบของเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณ การททรพยากรมนษยในสหกรณจะรวมกนเปนเครอขาย ตองมองคประกอบของเครอขายทมความ

สอดคลองเชอมโยงกน ในความเปนเครอขายมองคประกอบทส าคญ 9 ประการดวยกน ดงภาพท 11.2

ภาพท 11.2 องคประกอบของเครอขาย ทมา : ดดแปลงจาก กรมสงเสรมการเกษตร (2557: 22)

1. สมาชก

2. จดมงหมาย

4. การมสวนรวม

5. การแลกเปลยนเรยนร/ทรพยากร

6. ระบบความสมพนธ/การสอสาร

7. กระบวนการเสรมสรางซงกน

และกน

8. ความเทาเทยมของฝายตางๆ

9. การใหผลประโยชนตาง

ตอบแทน

3. จตส านก

เครอขาย

13

จากภาพท 11.2 องคประกอบของเครอขายทส าคญ 9 ประการ สามารถอธบายไดดงน (ปรบปรงจาก กรมสงเสรมการเกษตร, 2557: 23-24)

1.1 สมาชก การรบรมมมองรวมกนเปนองคประกอบเบองตนของความเปนเครอขายทสรางระบบปฏสมพนธ โดยสมาชกแตละคนรวมสรางสรรคสงตางๆ เพอใหเกดการด ารงอยรวมกน ตองมความรสกนกคดและการรบรรวมกนถงเหตผลการเขารวมเปนเครอขาย เชน เขาใจปญหา มส านกในการแกไขปญหารวมกน และมความตองการ ความชวยเหลอในลกษณะทคลายคลงกน ซงสงผลใหสมาชกเครอขายเกดความรสกผกพนในการด าเนนกจกรรมบางอยางเพอแกปญหาความเดอดรอนทเกดขน

1.2 จดมงหมาย เปนองคประกอบทส าคญอกประการหนง เพราะหากวาบคคล กลม องคการ มารวมกนเพยงเพอท ากจกรรมอยางใดอยางหนงโดยไรความมงมนหรอจดมงหมายรวมกน ความสมพนธดงกลาวมอาจกลาวไดวาเปนเครอขาย เพราะความเปนเครอขายจะตองมความหมายถง “การรวมกนอยางมจดหมาย หรอการมวสยทศนรวมกน” กลาวคอ มองเหนจดมงหมายในอนาคตรวมกนระหวางสมาชกในกลม การรบรเขาใจถงทศทางเดยวกนและการมเปาหมายทจะด าเนนไปดวยกน จะชวยใหขบวนการเคลอนไหวของเครอขายมพลง เกดเอกภาพและชวยบรรเทาความขดแยงอนเกดจากมมมองทแตกตางลงได

1.3 จตส านก การทแตละบคคล กลม องคการจะมารวมกนนน สงทจะยดโยงบคคล กลม องคการตางๆ เขาดวยกน คอ การท าหนาทตอกนอยางมจตส านกตอสวนรวม เพราะเมอบคคล กลม องคการเหนปญหาหรอตองการทจะพฒนาและเปลยนแปลงสงใดสงหนง จตใจทมงมนยอมเปนแรงขบทน าไปสการคด วเคราะหและคนหาวธการเพอแกไขปญหา รวมทงแสวงหาแนวรวมเพอสรางพลงอ านาจในการตอรองหรอการแลกเปลยนเรยนรจนกลายเปนองคการเครอขายททกฝายตางกมความไววางใจตอกน สามารถตอบสนองกระบวนการแกไขปญหาไดมากกวาไมมเครอขาย

1.4 การมสวนรวม เปนองคประกอบส าคญของความเปนเครอขาย การมสวนรวมในกจกรรมตางๆ ของสมาชกเปนปจจยทหนนเสรมใหเครอขายมพลงมากขน เพราะท าใหสมาชกมความรสกวาตนเองเปนสวนหนงของเครอขาย ซงจะชวยใหทกฝายหนหนาเขาหากนและพงพากนมากขน กระบวนการมสวนรวมเปนเงอนไขทท าใหเกดการรวมรบร รวมคด รวมตดสนใจ และรวมลงมอกระท าอยางแขงขน ดงนน สมาชกในเครอขายจงควรเสรมสรางความสมพนธในลกษณะของความเทาเทยมและในฐานะหนสวนของเครอขาย และควรสานตอความสมพนธในแนวราบ

1.5 การแลกเปลยนเรยนรและการแลกเปลยนทรพยากร ในระบบความสมพนธของเครอขาย การแลกเปลยนเรยนรมความส าคญเปนอยางยง เพราะจะน าไปสการใหและการรบ รวมถงเกดการแลกเปลยนทรพยากรเพอใหภารกจทเครอขายด าเนนการรวมกนนนบรรลถงเปาหมาย การแลกเปลยนเรยนรจงเปนทงแนวคด กระบวนการและวธการของการจดการเครอขาย เปนกระบวนการสรางขอมลทตอเนอง เพราะถาไมม

14

กระบวนการแลกเปลยนเรยนรรวมกนทมาจากการมสวนรวมแลว พฒนาการของเครอขายจะเปนไปอยางชาๆ และอาจถดถอยลง การแลกเปลยนเรยนรและการแลกเปลยนทรพยากร จงเสมอนกลไกทเปนแรงผลกใหความเปนเครอขายด าเนนไปอยางตอเนอง

1.6 ระบบความสมพนธและการสอสาร ถากลาวถงเครอขายวาเปนความสมพนธทโยงใยแลว สงทมความส าคญตอเครอขาย คอ ขอมลและการสอสารระหวางกน นบตงแตการสอสารระหวางปจเจกบคคลกบปจเจกบคคล กลมกบกลม และระหวางเครอขายกบเครอขาย รวมทงระบบความสมพนธในการแลกเปลยนเรยนร โดยกระบวนการสอสารชวยใหสมาชกในเครอขายเกดการรบร เกดการยอมรบในกระบวนการท างาน ชวยรกษาสมพนธภาพทดตอกน และสรางความรความเขาใจในทศทางและความหมายรวมของเครอขายทชวยใหเกดกระบวนการก าหนดเปาหมายทชดเจน การตดตอสอสารภายในเครอขายเพอจะน าไปสการขยายแนวคด อดมการณของเครอขายใหกวางขวางออกไป เชน เครอขายสงแวดลอมรวมกนสรางความร ความเขาใจเพอใหเกดการก าหนดมาตรฐานในการจดการสงแวดลอม เปนตน ความสมพนธทเกดจากการตดตอสอสารทตอเนองเชนน เปนองคประกอบทส าคญของเครอขาย ถาระบบความสมพนธมไดรบการตอบสนองหรอขาดการตดตอแลว ความเปนเครอขายกอยในภาวะทเสอมถอย ดงนน การพฒนาระบบเครอขายจะตองยดหลกการของความสมพนธและการสอสารระหวางกน โดยมกจกรรมและขอมลเพอใหเกดความเลอนไหลของเครอขายนนๆ

1.7 กระบวนการเสรมสรางซงกนและกน คอ การทสมาชกในเครอขายกตองเสรมกระบวนการท างานของกนและกน โดยใชจดแขงของฝายหนงไปชวยเหลออกฝายหนงทมจดออน ซงจะท าใหเกดการประสานผลประโยชนรวมกน การเสรมสรางตอกนขนจากการรวมตวกนเปนเครอขาย ซงมผลดกวาการไมรวมเปนเครอขาย

1.8 ความเทาเทยมของฝายตางๆ ไดแก บคคลและกลมบคคลทเขามารวมกนเปนเครอขายจะตองยดหลกการท างานบนความเทาเทยมกนของทกฝาย โดยการใหโอกาสในการเรยนร การสรางพนททางสงคมใหเกดความภมใจในสงทท ารวมกน และพยายามหลกเลยงการครอบง าจากฝายใจฝายหนง ซงจะมผลใหเครอขายมความสมพนธใกลชด

1.9 การใหผลประโยชนตางตอบแทน ไดแก การแบงปนผลประโยชนทเกดขนจากการท างานรวมกนโดยการใหผลประโยชนทเกดขนจากการท างานรวมกนโดยการใหผลประโยชนตางตอบแทน อาจมไดหมายถง การใหเงนหรอทนเทานน แตหมายถง ความรวมมอและความเอออาทรตอกน และในบางครงอาจเปลยนการใหรางวลและผลตอบแทนเปนความรสกพงพอใจทไดเปนสวนหนงของสงคมทมการพบปะเสวนากนภายใตความสมพนธของความเปนพนองและการพงพาอาศยกน

โดยสรปแลว เครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณจะตองมองคประกอบของความเปนเครอขายทส าคญ 9 ประการ ไดแก 1) สมาชก 2) จดมงหมาย 3) จตส านก 4) การมสวนรวม 5) การแลกเปลยนเรยนรและการ

15

แลกเปลยนทรพยากร 6) ระบบความสมพนธและการสอสาร 7) กระบวนการเสรมสรางซงกนและกน 8) ความเทาเทยมของฝายตางๆ และ 9) การใหผลประโยชนตางตอบแทน

2. องคประกอบขององคกรเครอขายทมประสทธภาพและยงยน โอภาวด เขมทอง (2560: 10) กลาวถง องคประกอบขององคกรเครอขายทมประสทธภาพและย งยนวา

ในการรรวมตวกนเพอแกไขปญหาและสนองความตองการในเรองใดเรองหนงของกลมสมาชกหรอสหกรณ เพอใหเกดเปนเครอขายขบวนการสหกรณนน ควรมองคประกอบตอไปนจงจะเรยกวาเปนเครอขายทสมบรณ และจะท าใหองคกรเครอขายมการพฒนา มประสทธภาพ และเกดความย งยนได คอ

2.1 จดใหมเวทส าหรบสมาชกเปนระยะๆ เพอแลกเปลยนประเดนปญหา ความตองการ รวมท งวตถประสงคทชดเจนวาตองการอะไร และรวมกนหาทางแกไขปญหาตางๆ ทเกดขน หรอเพอแลกเปลยนขอคดเหนตางๆ ในการพฒนาเพมพนความรทางวชาการและทกษะตางๆ ในเรองใดเรองหนง ดวยเทคนคการประสานทอาศยความรวมมอระหวางหนวยงานรฐหรอองคกรเอกชนตางๆ และระหวางแมขายกบสมาชก

2.2 มโครงสรางและการบรหารจดการของเครอขายทชดเจน 1) โครงสรางขององคกรเครอขาย จะมวตถประสงคเปาหมาย มรปแบบและเปนรปธรรมชดเจน

โดยมองคกรหลกในการประสานและรบผดชอบด าเนนการจดตงเครอขาย หรอทเรยกวา “แมขาย” ซงหลกส าคญทตองค านงอยางมาก คอ “การสรางภาพพจน” ทแสดงใหเหนวาตนเอง (แมขาย) ไมไดรบประโยชนใดๆ จากกจกรรมทท านนเปนการสวนตว แตจะตองแสดงใหเหนวา ไดใหหรอกระจายผลประโยชนทเกดขนใหกบสมาชกเครอขาย ซงนบเปนเงอนไขและปจจยส าคญยงประการหนงในการทจะพฒนาเครอขายใหมประสทธภาพหรอเกดความย งยน

2) สมาชกเครอขาย (ลกขาย) มาจากตวแทนกลมสมาชกหรอสหกรณ (มใชรายบคคล) 3) มระเบยบ/ขอปฏบต หรอขอตกลงรวมกน ในการเขาเปนสมาชกเครอขาย หรอมบทลงโทษ

สมาชกทไมปฏบตตามขอก าหนดของเครอขายทวางไว รวมทงการกระจายอ านาจใหสมาชกมสวนรวม และตรวจสอบในดานตางๆ

4) มการตดตอประสาน และสอสารกบสมาชกอยางสม าเสมอและตอเนอง ซงในการประสานงานระหวางสมาชกนน มใชเปนการผลกดนภาระในเรองนนไปใหหนวยงานอน (หรอสมาชก) แตเปนการประสานความรวมมอ เพอประโยชนของสมาชกใหมแนวทางในการปฏบตในทางเดยวกนทส าคญ คอ ใหงานนนๆ บรรลจดมงหมายสงสดแกผมาใชบรการขององคกรเครอขายนนๆ

นอกจากน Eberhard E. Scheduling (1994) อางใน Thai Asian Friendship Society Network (2012) กลาวถง องคประกอบความส าเรจในการท างานแบบเครอขายวา ความส าเรจของการท างานแบบเครอขายมได

16

ตดสนกนเพยงจ านวนสมาชกหรอภาคเครอขายเทานน แตตองมองใหถงความส าเรจตามเปาหมายทเครอขายไดวางรวมกนไว และองคประกอบส าคญอนๆ ดวย ดงน

1) มพนธสญญาทหนกแนนระหวางกน (Commitment) 2) มการพฒนาอยตลอดเวลา (Continuous improvement) 3) มพนธกรณระยะยาว (Long-term Commitment) 4) การเสรมพลง (Empowerment) 5) สรางคานยมรวมกน (Shared value) 6) มภาวะผน า (Leadership) ส าหรบ “โครงสรางของเครอขาย” เสร พงศพศ (2548: 204) กลาวา โครงสรางเครอขายนน ประกอบดวย

เครอขายเปนทางการกได ไมเปนทางการกได โดยมขอแตกตางอยทวา เครอขายเปนทางการมโครงสรางการประสานงานอยางเปนทางการ ขณะทเครอขายไมเปนทางการไมม โครงสรางเปนอยางไรขนอยกบเปาหมาย ทรพยากร (เวลา เงน คน) และขนอยกบสมาชกเครอขายวาตองการใหมการจดองคกรอยางไร ถาหากสมาชกอยากแลกเปลยนขอมลขาวสารอยางเดยวกงาย แตเครอขายจ านวนมากตองมโครงสรางทเปนทางการเพอบรรลเปาหมาย โดยเฉพาะถาหากวาตองประสานกจกรรมของสมาชกดวย เพอทจะไดหลกเลยงการท างานซ าซอน

โดยสรปแลว องคประกอบของเครอขายทมประสทธภาพและย งยน ตอง 1) จดใหมเวทส าหรบสมาชกเปนระยะๆ และ 2) มโครงสรางและการบรหารจดการของเครอขายทชดเจน สวนองคประกอบความส าเรจในการท างานแบบเครอขาย คอ 1) มพนธสญญาทหนกแนนระหวางกน 2) มการพฒนาอยตลอดเวลา 3) มพนธกรณระยะยาว 4) การเสรมพลง 5) สรางคานยมรวมกน และ 6) มภาวะผน า

3. ประเภทของเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณ การแบงประเภทของเครอขายโดยทวไป สามารถจ าแนกไดหลายประเภทขนอยกบบรบททเกยวของ

และเงอนไขการน าไปใชในการอธบาย ในทนจะแบงประเภทของเครอขายออกเปน 5 ประเภท ซงสามารถน าไปใชแบงประเภทของเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณได ดงน (ปรบปรงจาก กฤษฎา ประศาสนวฒ และจตรกร สามประดษฐ, 2552: 8-9)

3.1 เครอขายเชงพนท เปนการรวมตวของกลม องคการ เครอขายทอาศยพนทด าเนนการเปนปจจยหลกในการท างานรวมกน เปนกระบวนการพฒนาทอาศยกจกรรมทเกดขนในพนทเปนเปาหมายน าทาง และเปนการพฒนาแบบบรณาการทไมแยกสวนตางๆ ออกจากกน โดยยดเอาพนทเปนทตงแหงความส าเรจในการท างานรวมกนของทกฝาย (Area Approach) เปนการจ าแนกตามพนทด าเนนงานหรอแผนด าเนนการของสหกรณ จงแบงไดเปนเครอขายระดบหมบานในพนทของต าบลหนง หรอระดบต าบลขามพนทอ าเภอ เครอขายระดบอ าเภอใน

17

จงหวดหนง หรอระดบอ าเภอขางพนทจงหวด และระดบจงหวดในภมภาคหนง หรอขามภมภาคทวประเทศ เชน เครอขายกลมโคนมของสหกรณโคนมหมวกเหลก จ ากด สหกรณโคนมโคราช จ ากด และสหกรณโคนมในเขตปฏรปทดนล าพญากลาง จ ากด เปนตน

3.2 เครอขายเชงกจกรรม เปนเครอขายทใชประเดนกจกรรม หรอสถานการณทเกดขนเปนปจจยหลกในการรวมกลม/องคการโดยมองขามเชงมตพนท มงเนนการจดการในประเดนกจกรรมนนๆ อยางจรงจง และพฒนาใหเกดความรวมมอกบภาคอนๆทเกยวของ เปนการจ าแนกเครอขายตามประเภทของกจกรรม หรอประเดนปญหาทเครอขายนนสนใจ เชน เครอขายปาชมชน เครอขายอนรกษปาชายเลน เครอขายภมปญญาทองถน เครอขายเกษตรผสมผสาน เครอขายเกษตรกรรมย งยน เครอขายขาวคณธรรม เครอขายตลาดสเขยว เครอขายทองเทยวเชงเกษตร เปนตน จะเหนไดวา เครอขายเชงกจกรรมเปนเครอขายทเนนการชวยเหลอรวมมอกนในการท ากจกรรมใหประสบผลส าเรจโดยใชกจกรรมทท ามาเชอมรอยกนเปนเครอขาย ในเครอขายประเภทนมกเปนเครอขายภายในชมชนทสมาชกของเครอขายเปนทรจกมกคนกน เชน เปนญาตพนองกน เปนครหรอลกศษยกน หรอเคยรวมอยในกจกรรมเดยวกนมากอน การรวมมอกนดงกลาวอาจจะขยายออกไปเปนความชวยเหลอเกอกลกนระหวางหมบานได กรณตวอยางของเครอขายประเภทน เชน กจกรรมการผลตอาหารสตวของสหกรณโคนมหมวกเหลก จ ากด กบสหกรณโคนมในเขตปฏรปทดนพญากลาง เปนตน

3.3 เครอขายเชงความคด เปนเครอขายทเนนการท างานดานความคด ความร หรอเทคนคตางๆ เปนเครอขายของกลมคนทมลกษณะคลายคลงกนแตอยตางถนกน รวมตวกนจดต งเปนเครอขายเพอทจะไดแลกเปลยนความคดและประสบการณกนเพอใหเกดความชดเจนขน กจกรรมสวนใหญมวตถประสงคเพอไดมาซงความร ความคด และเทคนควธการในการประกอบอาชพ โดยมเวททเปดโอกาสใหผน าของแตละองคการมโอกาสไดเผยแพรความคดของตน และไดแลกเปลยนประสบการณของตนกบคนอนๆ เชน เครอขายกลมทอผาไหมจงหวดนาน สมาชกของเครอขายมสวนรวมในการวเคราะหในการวเคราะหกลมและเสนอความคดเหนตางๆ ในดานการพฒนาการผลตผาไหมลายตางๆ กน เปนตน

3.4 เครอขายเชงโครงสรางเปนการจ าแนกประเภทเครอขายโดยพจารณาจากลกษณะความสมพนธของเครอขายวาเปนความสมพนธระหวางองคการทมสถานภาพเทาเทยมกนหรอสถานภาพตางกน ซงสามารถจ าแนกได 2 ลกษณะ คอ เครอขายตามแนวนอน และเครอขายตามแนวตง

1) เครอขายตามแนวนอน (Horizontal Network) เปนการสรางเครอขายของกลมหรอองคการทมสถานภาพใกลเคยงกน เผชญปญหาทคลายคลงกน เชน เครอขายสถาบนการศกษา เครอขายกลมธนาคารขาว เปนตน ลกษณะการตดตอสมพนธจะเปนไปในลกษณะการแลกเปลยนความร ประสบการณหรอการชวยเหลอเกอกลกนโดยมการตดตอระหวางบคคลหรอองคการ หรออาจมองคการหนงทท าหนาทประสานงานระหวางเครอขาย โดยทวไปแลวเครอขายในงานพฒนาสวนใหญจะปนองคการเครอขายตามแนวนอน เชน เครอขาย

18

กลมในสหกรณการเกษตรรตนภม จงหวดสงขลา ซงประกอบดวย กลมเกษตรกรชาวสวนยางจ านวนหลายกลมจบมอรวมกน

2) เครอขายตามแนวตง (Vertical Network) เปนการสรางเครอขายระหวางองคการทมสถานภาพแตกตางกน โดยมโครงสรางแบบล าดบชน (Hierarchical) คอ องคการทมสถานภาพสงกวาจะเปนผใหความชวยเหลอแกองคการทมสถานภาพต ากวาหรอองคการทเปนลกขาย โดยลกขายจ าเปนตองพงพาองคการแมขายในเรองตางๆ เชน เครอขายทเกดขนระหวางหนวยงานของรฐกบองคการชมชน หรอการสรางเครอขายระหวางองคกรทองถนกบมลนธของบรษทธรกจ หรอเครอขายระหวางกรมสงเสรมสหกรณกบสหกรณตางๆ เปนตน

3.5 เครอขายเชงอาชพหรอสถานภาพทางสงคม เปนเครอขายทเกดจากการรวมตวกนตามอาชพ เชน เครอขายผเลยงโคนม เครอขายจกสาน เครอขายการทองเทยวเชงอนรกษ เครอขายครอาจารย เครอขายพนกงานในมหาวทยาลย เครอขายนกธรกจ เครอขายสอสารมวลชน เปนตน ในทางปฏบตการด าเนนงานขององคการเครอขายหนงอาจมลกษณะรวมหลายอยาง เชน เครอขายโคนม สามารถเปนไดหลายประเภท คอ เปนทงเครอขายพนท เครอขายกจกรรม และเครอขายตามอาชพหรอสถานภาพทางสงคม เปนตน ดงนนการจ าแนกประเภทของเครอขายใหแยกออกจากกนอยางชดเจนโดยสนเชงจงเปนสงทกระท าไดยาก

4. กจกรรมของเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณ เมอมการรวมตวกนเปนเครอขายในแตละประเภทแลว การเปนเครอขายทสมบรณจะตองมการด าเนน

กจกรรมของเครอขาย กฤษฎา ประศาสนวฒ และจตรกร สามประดษฐ (2552: 9-11) ไดกลาววากจกรรมของเครอขาย อาจแบงได 4 ดาน โดยมรายละเอยดทส าคญในแตละดานดงน

4.1 กจกรรมการเรยนร ในกจกรรมการเรยนรของเครอขายมกเปนการจดการอบรม การศกษาดงานและการจดเวทแลกเปลยนเรยนร ซงชวยใหสมาชกของกลมในเครอขายใหมความคดกวางขน และไดรบความรเพมขน การเรยนรจากการปฏบตจรง เปนกจกรรมการเรยนรของเครอขายอกวธหนงทชวยใหสมาชกไดสมผสของจรงและลงมอท าจรง และได “สงของ” ไปใชไดจรง เชน การจดอบรมการท าปยชวภาพโดยปฎบตจรงของเครอขายกสกรรมไรสารพษ การศกษาดงานและอบรมการน าขาวคณภาพต ามาแปรรปเปนแปงขนมจนเพอเพมมลคาใหชาวลมน าปากพนง ของเครอขายยมนา (เครอขายอตสาหกรรมชมชนของชาวบานภาคใต) การจดอบรมการแปรรปและจ าหนายผลตภณฑประมงของสหกรณประมงแมกลอง จ ากด เปนตน นอกจากการอบรม การศกษาดงาน การจดเวทแลกเปลยนเรยนร และการเรยนรจากการปฏบตจรงบางเครอขาย ยงมกจกรรมในรปของแปลงทดลอง/สาธตการเกษตรทท าโดยเกษตรกร เพอทดสอบและสาธตเทคนคการเกษตรทเหมาะสมกบสภาพทองถน ซงถอวาเปนกจกรรมทส าคญทจะชวยใหเกษตรกรสามารถพงพาตนเองทางเทคโนโลยไดมากขน ดงตวอยางเครอขายเกษตรกรกาวหนาเปงจาน จงหวดยโสธร

19

กจกรรมการเรยนรจะกอเกดผน าใหม นอกจากความรและทกษะทสมาชกจะไดรบเพมขนแลว ยงพบวา การจดกจกรรมการเรยนรนมความจ าเปนตองสรางวทยากรทองถนส าหรบการอบรมจากกรรมการด าเนนการสหกรณ หรอสมาชกสหกรณทมศกยภาพ เชน วทยากรดานปยชวภาพส าหรบกลมตวเองและใกลเคยง บคคลเหลานไดถกฝกใหสามารถถยทอดเทคนคในการผลตปยและสารก าจดหรอปองกนศตรพช จงเปนกระบวนการสรางผน าอยางธรรมชาต ยงผลใหเกดผน ากลมใหมจ านวนหนง กระบวนการสรางวทยากรนท าใหม “ภมปญญาทองถน” เกดขนในสหกรณในหมบานและในชมชน ในหมบาน วทยากรเหลานนจะเปนทงผ ถายทอดความร ผพฒนาความรดงกลาวใหเหมะสมกบสภาพทองถนมากขน

4.2 กจกรรมออมทรพย ออมทรพยเปนกจกรรมพนฐานของการประสานกลมเปนเครอขาย สมาชกของเครอขายสวนใหญจะมกจกรรมออมทรพยเปนกจกรรมพนฐานขององคการ กลาวคอ กลมทมารวมตวกนเปนเคอขาย จะมประสบการณการรวมตวเปนกลมออมทรพยมากอน สวนกลมทยงไมมการออมทรพย เมอมาเปนสมาชกเครอขาย กมกจะถกผลกดนใหมกจกรรมการออมทรพย ความส าคญของกจกรรมการออมทรพยทมตอการสรางเครอขาย มอยางนอย 2 ประการ คอ

1) สามารถพงตนเองดานเงนทนไดมากขน เมอมการสานเปนเครอขาย การพงพาตนเองดานเงนทนจะมเพมขน และพบว ภายในเครอขายเดยวกน กลมทมเงนออมมากสามารถชวยเหลอเงนทนแกกลมทมเงนออมนอยได ท าใหเกดการพงพาทางดานเงนทนระหวางกลม

2) เปนฐานสกจกรรมอน เครอขายหรอกลมทมกจกรรมการออมทรพยมากอนมกจะมความพรอมทางดานเศรษฐกจและการบรหารทจะกาวสกจกรรมอนมากกวากลมทไมไดท ากจกรรมออมทรพยมากอน โดยเฉพาะกจกรรมทเกยวของกบการผลตและการตลาด ดงนนกจกรรมทเครอขายควรด าเนนการเปนอยางยง คอ การผกโยงกจกรรมการออมทรพยเขาดวยกน เพราะนอกจากจะเปนการรอยเครอขายไวไดดแลว ยงเปนพนฐานทจ าเปนส าหรบเครอขายในการสรางกจกรรมอนๆ ได

4.3 กจกรรมอาชพหรอวสาหกจชมชน กจกรรมของเครอขาย โดยสวนใหญจะพฒนาเขาสกจกรรมอาชพ หรอธรกจชมชนทเกยวของกบการผลตการตลาด การเกดขนของกจกรรมอาชพเหลานมหลายลกษณะ เชน เรมจากกลมอาชพ ไดแก กลมทอเสอ กลมแปรรป กลมทอผาไหม กลมท าตะกราหวาย กลมเกลอและปลารา กลมผลตไมกวาด กลมผปลกผกปลอดสารพษ และเครอขายเกษตรย งยน เปนตน หรอเรมจากกลมเคลอนไหว บางเครอขาย ไดแก เครอขายสหพนธเกษตรเพอการพฒนา กลมผเลยงโคนม เปนตน หรอเรมจากกลมสตรบางเครอขาย ไดแก กลมสตรแมบานในการทอผาตนจก เปนตน

4.4 กจกรรมการเคลอนไหวเรยกรอง เมอปจเจกบคคลหรอสมาชกกลมไดรบความเดอดรอนในเรองเดยวกน กมกจะมการรวมตวกนเพอเรยกรองการแกปญหาจากรฐ หรอเรยกรองความเปนธรรมในเรองตางๆ เชน ราคาผลตภณฑตกต ากจะรวมกนเคลอนไหว เรยกรองตอรองกบหนวยงานทเกยวของ การท างานของ

20

เครอขายเคลอนไหวเรยกรองจะแตกตางจากเครอขายอนๆ กลาว คอ ตองมการรวมตวของสมาชกจ านวนมาก แตมระยะเวลาท างานสนกวา เหนอยมากกวาเหนผลเรว เชน การรวมตวของเครอขายโคนม เปนตน

สวนกจกรรมของเครอขายสหกรณ ดวยสหกรณแตละสหกรณอาจจะมประสบการณในการบรหารจดการสหกรณทแตกตางกน ทงสมาชก ผแทนสมาชก กรรมการด าเนนการ ผจดการ และเจาหนาทของสหกรณ สหกรณทมขนาดใหญกวาหรอมศกยภาพดกวาอาจจะเปนแหลงเรยนร หรอการพฒนาความรของคนในสหกรณรวมกน ทงในการบรหารจดการ และความรความเขาใจในอดมการณ หลกการและวธการสหกรณ เชน ชมนมสหกรณระดบประเทศไดจดใหมการศกษาอบรมหรอดงานส าหรบพฒนาบคคลในสหกรณอยางตอเนอง หรออาจใหสนนบาตสหกรณแหงประเทศไทยทมหนาทโดยตรงอยแลวในการพฒนาบคคลของสหกรณได

1) กจกรรมเครอขายดานวชาการ เชน การจดฝกอบรมรวมกนเพอเพมพนความรแกบคลากรของสหกรณในเครอขาย การรวมกนจดการความร (Knowledge Management -KM) รวมกนคนหาความรความช านาญทแฝงในตวคน หาทางน าออกมาแลกเปลยนเรยนร การแลกเปลยนการศกษาดงานระหวางสหกรณในเครอขาย การใหสหกรณตนแบบในเครอขายท าหนาทเปนพเลยงใหค าปรกษา แนะน ากบสหกรณอนทเปนสมาชกเครอขาย โดยเฉพาะอยางยงกบสหกรณทตงใหม การแลกเปลยนความรทางวชาการดานตางๆ เชน ดานการผลต ดานการแปรรป ดานการตลาด ดานการเงนการบญช ดานการบรหารจดการ ดานเทคโนโลยสารสนเทศ เปนตน

2) กจกรรมเครอขายดานการเงน เชน การรบฝากเงนระหวางสหกรณในเครอขาย การใหกยมเงนระหวางสหกรณในเครอขาย เปนตน

3) กจกรรมเครอขายดานการคา เชน การซอขายสนคาและบรการระหวางสหกรณในเครอขาย การรวมกนซอสนคาและบรการของสหกรณในเครอขาย การขายสนคาและบรการของสหกรณในเครอขาย เปนตน

4) กจกรรมเครอขายการผลต เชน การจดหาปจจยการผลตรวมกนเพอลดตนทนการผลต การรวมมอกนพฒนาคณภาพสนคาและบรการ เปนตน

5) กจกรรมเครอขายดานอนๆ เชน การรวมมอกนชวยเหลอพฒนาชมชนและสงแวดลอมใหนาอย เชน การรวมมอกนเพอลดตนทนจากบรการขนสง การรวมมอกบหนวยงานทเกยวของเพอสนบสนนการทองเทยว การรวมมอกบสถาบนการศกษาเพอพฒนาความรแกบคลากรสหกรณ เปนตน

โดยสรปแลว กจกรรมของเครอขาย แบงไดเปน 4 ดาน ไดแก 1) กจกรรมการเรยนร 2) กจกรรมออมทรพย 3) กจกรรมอาชพหรอวสาหกจชมชน และ 4) กจกรรมการเคลอนไหวเรยกรอง สวนการด าเนนกจกรรมเครอขายของสหกรณเปนการรวมมอกนเพอ 1) ด าเนนการดานวชาการ 2) ด าเนนการดานการเงน 3) ด าเนนการดานการคา 4) ด าเนนการดานการผลต และ 5) การด าเนนการดานอนๆ ซงในการด าเนนกจกรรมของเครอขายและเครอขายของสหกรณจะเขมแขงหรอไมนน ขนอยกบความเขมแขง การท างานรวมกน และการรวมมอกนของสมาชกในเครอขาย

21

ส าหรบเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณ จะเปนการรวมตวกนของเครอขายสมาชก หรอเครอขายคณะกรรมการด าเนนการ หรอเครอขายฝายจดการสหกรณ เพอด าเนนกจกรรมตางๆ ภายในเครอขายตามทกลาวมาขางตน ซงอาจจะด าเนนการกจกรรมเดยว หรอในหลายๆ กจกรรม ขนอยกบวตถประสงคในการรวมกนเปนเครอขายของแตละเครอขาย การแบงประเภทเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณสามารถใชเกณฑในการแบงประเภทของเครอขายทง 5 ประเภท ดงทไดกลาวไปแลวขางตน

ประเดนวเคราะห การรวมตวกนเปนเครอขายประเภทใด ชวยใหทรพยากรมนษยในสหกรณเกดประโยชนสงสดในการ

รวมตวกนเปนเครอขาย จงอภปราย

หลกจากศกษาเนอหาสาระเรองท 11.1.2 โปรดปฏบตกจกรรม 11.1.2 ในแนวการศกษา หนวยท 11 ตอนท 11.1 เรองท 11.1.2

เรองท 11.1.3 วธการสรางเครอขายเพอการบรหารทรพยากรมนษยในสหกรณ

การบรหารทรพยากรมนษยในสหกรณนน มความส าคญตอสหกรณ และจะเกดประโยชนมากยงขน หากมสรางเครอขายเพอการบรหารทรพยากรมนษยในสหกรณใหเกดขนไดอยางเปนรปธรรม เพราะจะเกดการแลกเปลยนประสบการณและขอมลขาวสาร อนเปนแนวทางในการจดการความร ความรวมมอในดานตางๆ ใหเกดขนในสหกรณ สงผลใหสหกรณเกดการพฒนาทเขมแขง ย งยน และพงตนเองไดอยางสมบรณ ทงน Starkey (อางในโอภาวด เขมทอง, 2560: 18) ไดสรปบทเรยนทไดจากการวเคราะหปญหาของเครอขายมาเปนแนวทางกวางๆ ส าหรบกระตนใหนกพฒนาสนใจในการสรางเครอขายใหมประสทธภาพไดตอไป ซงสามารถน ามาปรบใชเปนวธการสรางและบรหารเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณได ดงน (ปรบปรงจากโอภาวด เขมทอง, 2560: 18-24)

1. มวตถประสงคชดเจน การจดตงเครอขายตองมวตถประสงคชดเจน ซงสามารถก าหนดทศทางของเครอขาย กจกรรมหลก และประเภทของบคคลและองคกรทจะเขามาเปนสมาชกทแขงขนของเครอขาย การก าหนดวตถประสงคควรใหสมาชกจ านวนมากมสวนรวมในกระบวนการก าหนดดวย เพอปองกนการครอบง าจากกลมคนบางกลม วตถประสงคของเครอขายควรมการทบทวนเปนระยะๆ เพอประเมนความกาวหนาของการท างานของเครอขายวาบรรลวตถประสงคทก าหนดไวมากนอยเพยงใด วตถประสงคจะยงคงมความส าคญและเหมาะสมส าหรบการท างานของเครอขายในอนาคตอกหรอไม เครอขายควรเตรยมตวส าหรบการปรบปรง

22

เปลยนแปลงพฒนาไปตามเวลา ควรมการปรบวตถประสงคเมอสภาพแวดลอมเปลยนแปลงไป หรอเมอเปาหมายแรกบรรลผลแลว เครอขายอาจมการจดแจงอะไรบางอยางขนมาเปนการชวคราว เพอสนองความตองการบางอยางของสมาชก และเมอประสบความส าเรจแลว กตองเปลยนตวเองอยางรวดเรวเพอจดการกบวตถประสงคใหมๆ อก หรออาจสลายตวเองกได

2. ระบกจกรรมทท ารวมกนชดเจน เครอขายตองรเรมกจกรรมอยางใดอยางหนงทนาสนใจและเปนประโยชนตอสมาชก พลงขบเคลอนของเครอขายจะด ารงอยไดกดวยการมกจกรรมทท าใหสมาชกมโอกาสพบปะสงสรรคและแลกเปลยนกน ซงเปนการสงเสรมการมสวนรวมอยางกระตอรอรนของสมาชก กจกรรมพนๆ กจะน าไปสการเปนเครอขายพนๆ ความคกคกของเครอขายไมสามารถรกษาไวไดดวยการด าเนนกจกรรมเพยงการสงจดหมายขาวถงสมาชก บญชรายชอสมาชกทมจ านวนมาก ไมใชสงทดแทนการอภปรายแลกเปลยนความคดแบบเผชญหนา และการท างานรวมกนอยางใกลชดระหวางสมาชกในเครอขายเพอการแกไขปญหารวมกน กจกรรมทชดเจนไมใชตองเปนการเตรยมการโดยกลมแกนน าของเครอขาย การใหสมาชกสามารถจดกจกรรมเองเปนการเปดทางใหเกดความรวมมอกนทงเครอขาย ในเครอขายททแขงขน กจกรรมของเครอขายจะเกดขนในวงกวาง บางกจกรรมด าเนนการโดยกลมแกน แตหลายกจกรรมท าโดยสมาชก

3. มกลมแกนน าทปวารณาตนเพอเครอขาย แมวาการมสวนรวมในวงกวางจะเปนสงส าคญทสดในการท างานของเครอขาย แตกยงจ าเปนตองมกลมแกนของเครอขายทปวารณาตวเขามาท าหนาทประสานงาน จดการ และสงก าลงบ ารงใหกบสมาชก บคคลหรอองคกรทเปนกลมแกนตองคดใหพนจากงานในองคกรของตวเอง เพราะขณะนตนเองท าหนาทใหกบสมาชกทงมวลไมใชท างานใหกบองคกรของตวเองเทานน กลมแกนตองไมตดอยกบกจกรรมประจ าวนขององคกรตวเอง และกลมแกนตองด าเนนกจกรรมของเครอขายใหบงเกดประโยชนสงสด

เนองจากบคคลและองคกรทเกยวของในการพฒนาสวนใหญรสกถกกดดนใหตองใชเวลาและทรพยากรของตนไปในการท างานใหกบเครอขาย กจกรรมของเครอขายจงมกจะไดรบความเอาใจใสกเฉพาะเมอกจกรรมดงกลาวมความส าคญ ดงนน คนหรอองคกรทปวารณาตนหรอไดรบมอบหมายใหเปนกลมแกนควรมองความส าเรจของเครอขายในฐานะทเปนเปาหมายส าคญของชวตและอาชพ ผลกระทบของขบวนการทางสงคมบางอยางทมตอโลก เชน การรกษาระบบนเวศ การเรยกรองสทธสตร และการเรยกรองประชาธปไตย เปนตน สวนใหญมผลมาจากองคกรเครอขายทมประสทธภาพสง ซงด าเนนการโดยกลมอาสาสมครกลมเลกๆ ทมความตงใจอยางแรงกลานนเอง กลมแกนน าตองท าหนาทเปนตวแทนของสมาชกเครอขาย มการตดตอสงสรรคกบสมาชกทวไปอยางสม าเสมอ เพอใหสามารถตดตามความคดและความตองการทเปลยนไปของสมาชกไดทน ถาไมมการตดตอกน กลมแกนน ามแนวโนมเอยงทจะมงไปสการรวมศนยอ านาจและแยกตวออกหางจากสมาชก

23

มากขนทกท ตองมกระบวนการเปลยนกลมผน าเครอขายขนมาใหมอยางตอเนอง อาจใหมการหมนเวยนหนาทความรบผดชอบภายในเครอขายหรอใหมการเลอกตงแบบประชาธปไตยกได

กลมแกนน าควรมการตรวจสอบความกาวหนาของเครอขาย และความสอดคลองกบความตองการของสมาชกเครอขายคนอนๆ อยางสม าเสมอโดยการวพากษตนเอง ควรมองวธการทจะท าใหเกดประโยชนสงสดแกเครอขาย และระบบการจดการทใหสมาชกมสวนรวมมากทสด เพอชวยใหเครอขายด ารงวธการท างานทใชไดจรง

4. หลกเลยงการรวมศนยอ านาจจากการมอบอ านาจ เครอขายและกลมแกนควรก าหนดเรองทจะมอบอ านาจหนาทความรบผดชอบใหกบสมาชก เพอหลกเลยงอนตรายจากการรวมศนยอ านาจมากเกนไป การครอบง า การแยกตวเองออกหางจากสมาชก และการกลายเปนสมาชกทเฉยเมยตอกจกรรมเครอขาย เครอขายบางแหงเลยงการรวมศนยอ านาจโดยการมอบใหสมาชกเปนคณะท างานในเรองตางๆ และมหนาทประสานงานในเรองนนๆ เครอขายไมควรท าใหสมาชกตงความหวงไวกบกลมแกนมากเกนไปวาจะตองเปนหนวยด าเนนงานในทกกจกรรม สมาชกเองกควรมความรสกทจะรบผดชอบการด าเนนงานกจกรรมหรอเสนอตวเขามาชวยเหลอกจกรรมของเครอขายดวย ถาเครอขายไมมชวตชวา สมาชกควรต าหนตวเองเทาๆ กบต าหนกลมแกนน า

5. การกระจายอ านาจทจดตงโดยองคการความชวยเหลอ เครอขายทจดตงโดยองคกรแหลงทน และเครอขายดานการวจยและฝกอบรมระหวางประเทศ โดยทวไปมจดเรมจากการมเลขานการ และเจาหนาทประจ า ซงมแนวโนมจะเปนเครอขายทมรปแบบทางการทด าเนนการภายใตการก ากบของแหลงทน แมวาจะเปนเครอขายทเกดจากสถาบนเจาของทนทท าใหไดรบการยอมรบ และการสนบสนนทางการเงนจากนานาชาต แตเครอขายกควรมอบหมายงานและกระจายอ านาจใหกบสมาชก ซงอาจท าในลกษณะการเปดโอกาสใหสมาชกสามารถจดกจกรรมบางเรองไดอยางอสระ ทงนเปนการชวยใหสมาชกมประสบการณในการด าเนนกจกรรมอยางมออาชพ มสถานภาพและความรบผดชอบทดขน อกทงยงชวยใหเครอขายสามารถด ารงอยไดตอไปเมอองคกรแหลงทนปดการชวยเหลอ

6. สรางหนสวนความเปนเจาของ และการเปดโอกาส ความรสกมสวนเปนเจาของและความผกพนทเหนยวแนน มสวนอยางส าคญตอความส าเรจของเครอขาย กระบวนการตดสนใจ การเลอกกจกรรมและวธการท างานของเครอขายควรด าเนนไปในลกษณะประชาธปไตย และท าใหสมาชกรสกไดวาพวกเขาสามารถควบคมหรอมบทบาทในการดงกลาว เครอขายควรเปดทางใหเกดการมสวนรวมในวงกวาง โดยอาจก าหนดกรอบอยางไมเปนทางการ หรอไมมลกษณะบงคบใหสมาชกและองคกรแกนสามารถแลกเปลยนขอมลขาวสารความคดเหน วพากษวจารณคดคานหรอใหความรวมมอในกระบวนการตดสนใจและการด าเนนงานของเครอขาย ซงเปนการสงเสรมความเปนหนสวนและการรวมพลงอนเปนพนฐานของความส าเรจในการด าเนนงานของเครอขาย

ในเครอขายอาจมความขดแยงในเรองผลประโยชนระหวางสมาชก ซงรวมถงการแขงขนชวงชงทรพยากรของเครอขาย การไดเปนเจาภาพจดการประชม การไดรบอปกรณฝกอบรม และการเปนตวแทนของเครอขายในคณะกรรมการบรหารเครอขาย หรอการไดรบการสนบสนนดานวชาการและเทคโนโลยทท าให

24

ไดเปรยบในการแขงขนกบองคกรอนๆ เพอใหเครอขายมความสมานฉนทและปองกนไมใหเกดความแตกแยกระหวางสมาชก ประเดนตางๆ ขางตนตองด าเนนการอยางเปดเผยและใหความเปนธรรมแกทกฝาย

7. มทรพยากรเพอการบรหารเครอขาย เครอขายตองการทรพยากรเพอความมประสทธภาพในการขบเคลอนกจการของเครอขาย เงนทนไมใชทรพยากรเพยงอยางเดยวทเครอขายตองการ โดยจะเหนไดจากเครอขายทมทรพยากรมากมายมหาศาลสามารถจดตงสถาบนนานาชาตได กลบมผลงานออกสสงคมนอยมาก ในขณะทเครอขายบางแหงมทนไมมากนก ทสามารถท างานปรากฏความส าเรจอยางเปนรปธรรมมากมาย เนองจากสมาชกมความตงใจ เสยสละเวลา แรงงาน และทรพยากรสวนตวใหกบกจกรรมของเครอขาย อยางไรกตาม เงนกมความจ าเปนตอการเขารวมในเครอขายตางประเทศ และการมพรอมทงสมาชกทกระตอรอรน เสยสละเพองานของเครอขาย และการมเงนทนอยางเพยงพอ ดจะเปนเรองของความฝนมากกวา

เครอขายตองคาดคะเนและวางแผนเพอก าหนดวงเงนในการท ากจกรรม และตองมโครงสรางทจะดแลรกษาและจดการเงนจ านวนดงกลาว หลกการทเสนอเปนแนวทางในเรองน คอ เครอขายควรใหมตนทนในการด าเนนการและคาโสหยนอยทสด การหาและการจดการเงนอดหนนตองการเวลาและแรงงานจากสมาชกเครอขายทอาจไมมประสบการณในเรองน เพอด ารงความนาเชอถอของเครอขาย ทงตอสมาชกและผใหการสนบสนนทางการเงน ตองใหสมาชกในวงกวางเขามสวนรวมและรบรการจดการเกยวกบเงนอดหนนสมาชกและหนวยงานทอดหนนเครอขายมกจะสงผลตอความส าเรจของเครอขาย ยงเครอขายสามารถไดรบการสนบสนนจากสมาชกไดมากเทาไรกจะยงมความเขมแขงมากขนเทานน ทรพยากรทสมาชกจะใหกบเครอขายไมจ าเปนตองอยในรปของเงน ดงตวอยางของเครอขายวจยและพฒนาแหงหนง ไดใหบคคลหรอองคกรเขาเปนสมาชกโดยไมตองเสยเงนบ ารง แตสมาชกตองสงบทความหรอความคดเหนทมตองานวจยและพฒนาของเครอขายกลบมายงกรรมการเครอขายอยางสม าเสมอ

เครอขายสามารถไดรบประโยชนจากการมความสมพนธกบหนวยงานทองถนหรอหนวยงานระหวางประเทศทชวยใหเขาถงแหลงทรพยากร หรอชวยใหเครอขายไดรบการตดตอกบหนวยงานอนเพมขน และชวยใหไดรบบรการทจะสนบสนนสถาบนเครอขาย อยางไรกตามเครอขายตองระมดระวงไมใหหนวยงานทตดตอดวยนนเขามาครอบง าหรอรวบอ านาจการจดแจงภายในของเครอขาย เครอขายทพ งพงหนวยงานทใหเงนอดหนนเพยงแหงเดยว มแนวโนมทจะถกครอบง าสงและแมแตการก าหนดวาระการสนบสนนตามอ าเภอใจของหนวยงานนนๆ เครอขายอาจตองการการอปถมภจากหนวยงานภายนอกเพอเปนคาใชจายส าหรบการเดนทางไปตางประเทศ โดยเฉพาะประเทศทเงนตราในสกลทองถน เครอขายควรลดการใชจายเพอเดนทางโดยเครองบนหรอเพอไปตางประเทศใหนอยลง และมงการสรางเครอขายภายในประเทศมากกวา หรอดงการจดประชมนานาชาตใหมาด าเนนการในหรอใกลประเทศของตนเพอประหยดคาใชจายในสวนน หรออกทางหนง เพอให

25

ไดประโยชนจากการรวมในเครอขายของตางประเทศ เครอขายควรเลอกทจะไปรวมประชมเฉพาะในสวนทเกยวของกบกจกรรมของตนเอง

8. มความเปนไปไดและไมมปญหาในการเลยงตวเอง เครอขายสวนมากไดรบเงนอดหนนจากบคคลหรอหนวยงานทใหความชวยเหลอหนงแหงหรอมากกวา โดยทางตรงหรอโดยทางออม อยางไรกตามมเครอขายบางแหงกสามารถพงตนเองไดในทางการเงน เชน ขบวนการสหพนธการเกษตรธรรมชาตระหวางประเทศ (IFOAM - International Federation of Organic Agriculture Movement) ทมองคกรแกนอยในประเทศเยอรมน เครอขายนไดรบเงนอดหนนจากสมาชก ในประเทศพฒนาเครอขายบางแหง เชน สมาชกสมาคมดานวชาชพสามารถอดหนนกจกรรมของเครอขายดวยเงนคาสมาชกนตยสารและงานอาสาสมคร สมาชกมฐานะดและสามารถจายเงนสวนตวเปนคานตยสารและคาใชจายในการเดนทางไปรวมประชม ยงกวาน น สมาชกมกจะท างานในหนวยงานทสนบสนนใหมการสรางเครอขาย และยนยอมใหสมาชกใชเวลาท าการไปท างานใหกบเครอขายดวย เชน อาจารยในมหาวทยาลยเปนตน การตงเครอขายในองคการท าใหเครอขายสามารถประหยดคาใชจายตางๆ ไปไดมาก ทงนเนองจากสามารถใชทรพยากรขององคการ เชน โทรศพท เครองถายเอกสาร เจาหนาทธรการ ฯลฯ ในการท างานของเครอขายได ท าใหสามารถบรรลวตถประสงคของเครอขายไดอยางมประสทธภาพในระยะเวลาอนสน

9. มสถานภาพถกตองตามกฏหมาย การมสถานภาพถกตองตามกฏหมาย ท าใหเครอขายและผน าเครอขายไดรบการสนบสนนและความไวเนอเชอใจจากสมาชกเครอขาย อกทงยงไดสามารถด าเนนงานไดกวางขวางขนดวย การมสถานภาพกตองตามกฏหมายดงดดการมสวนรวมและท าใหไดรบการอนหนนทางการเงนไดงายขน ทงน ไมจ าเปนตองหมายความถงการยอมท าตามกฏหมายเสมอไป แตเครอขายทไดรบการรวมมอและนบไวเปนพวก ยอมมประสทธภาพกวาเครอขายทถกตอตานและกดกนออกไปจากสงคม

ความถกตองตามกฏหมายท าไดโดยการมผทไดรบความเคารพนบถอจากสงคมเขารวมในเครอขาย และการเผยแพรทมเปาหมายด การใชชอทจ างายและเครองหมายของเครอขายบอยๆ กสามารถชวยใหไดรบการยอมรบจากสงคมและกฎหมาย

คณภาพของขอมลขาวสาร ประสบการณ หรอเทคโนโลยทเครอขายมการสงเสรมหรอแลกเปลยน มผลตอชอเสยงระยะยาวของเครอขาย กลมแกนของเครอขาย ผด าเนนการประชมเชงปฏบตการ และผเขยนเอกสารเผยแพร ควรมงมนทจะท าใหขอมลขาวสารทเผยแพรนนไดรบความเชอไดวามความถกตองตามกฏหมาย ไมควรเปนเพยงการสรางลทธจกรวรรดนยมทางวชาการ เครอขายการวจยและพฒนามกไดประโยชนจากกลมแกนทมผเชยวชาญทางวชาการ มวธการท างานแบบ “ตเพอกอ” และมการท าความเขาใจความเปนจรงของระดบรากหญาอยางใกลชด

10. มการเสรมใหสมบรณและการเชอมโยง เครอขายแตละเครอขายตางกมวตถประสงค โครงการ สมาชก และระบบการจดการทแตกตางกนแตมสวนทเหลอมซอนกนอย สะทอนถงขอบเขตและกลมเปาหมาย

26

ของเครอขาย การเชอมโยงระหวางเครอขายจะเปนการเสรมความสมบรณซงกนและกน ซงมหลายลกษณะ โดยอาจเปนการเสรมในแงภมศาสตร เชน การเชอมโยงเครอขายทด าเนนการในระดบทองถน ระดบประเทศ ระดบภมภาค และระดบโลกเขาดวยกน หรอเชอมเครอขายแนวราบทประกอบดวยองคกรทมรปแบบแตกตางกนเขาดวยกน เชน หนวยงานพฒนาเอกชน ชาวนา สถาบนวจย เปนตน หรอเชอมโยงเครอขายทอยในสาขาวชาตางกนเขาดวยกน เชน วทยาศาสตรดานสตว วศวกรรมทางการเกษตร สงคมวทยาชนบท การขนสง เปนตน นอกจากนการเชอมโยงเครอขายในแนวตงทชวยน าความคดเหนและประสบการณของผไดรบประโยชน หนวยงานสงเสรม นกวจย ผก าหนดนโยบาย หนวยงานความชวยเหลอ นกการเงน และภาคเอกชนเขาดวยกนกมความจ าเปน

การเชอมโยงระหวางเครอขายมความจ าเปนเพอ ท าใหเกดการแลกเปลยนขอมลขาวสารระหวางกลม สงเสรมความรวมมอทเสรมซงกนและกนใหเรองทท านนมความสมบรณ หลกเลยงการแขงขน ลดความซ าซอนของการใหบรการ ท าใหผลประโยชนของเครอขายมมากขน ใชขอไดเปรยบหรอจดแขงขององคกรตางๆ มาท าใหเกดประโยชนสงสด การเชอมเครอขายอยางเปนทางการและไมเปนทางการ ท าใหเกดขนและรกษาไวไดดวยการมกจกรรม

รวมกน หรอเปนตวแทนรวมกนในการจดประชมเชงปฏบตการทเกยวของ และการรวมกนประสานงานการประชม 11. มการตดตามผลและประเมนผล เครอขายตองการการตดตามผลและประเมนผลเปนประจ า

สม าเสมอและถถวน ไมเพยงแตประเมนความสอดคลองของแผนการท างานกบวตถประสงคอยางตอเนองเทานน แตควรมการประเมนความกาวหนาและความส าเรจของเครอขายเปนระยะๆ ดวย จากเหตผลหลายประการดงทกลาวมาแลวในตอนตน การตดตามผลและประเมนผลเครอขายเปนเรองยาก ดงนน กระบวนการก าหนดวธและเครองชวดประสทธภาพของกจกรรมเครอขาย จงเปนเรองทสมาชกทงมวลตองเขามามสวนรวมเรยนรและก าหนด

12. มการจดการเครอขายทด การจดการเครอขายเปนเรองซบซอน และมคนนอยคนนกทไดรบการฝกฝนมาในสายน ความส าเรจของเครอขายหลายแหงชใหเหนวา เครอขายจ านวนมากสามารถด าเนนการใหบรรลผลส าเรจไดดวยกลมของผจดการมอสมครเลนทมความกระตอรอรนซงไมเคยผานการฝกอบรมดานการจดการมากอนเลย อยางไรกตามไมจ าเปนทเครอขายทงหมดตองเรยนรผานประสบการณหรอลองผดลองถก การจดหลกสตรฝกอบรมส าหรบการท างาน หรอการจดการเครอขายในระดบภมภาคจะเปนประโยชนมาก

13. จดสรรการเกยวของกบผไดประโยชนอยางเปนธรรมและโปรงใส เครอขายมงเพอใหเกดการพฒนาทย งยนจ าเปนตองพยายามสงเสรมใหผไดประโยชนเขามสวนรวมในกระบวนการสรางเครอขาย เชน เครอขาย

27

วจยและพฒนาการเกษตร จะประสบความส าเรจถาใชวธการทพจารณาหรอรบเอาความคดเหนและประสบการณของเกษตรกรมาเปนสวนหนงของการวจยและพฒนาดวย เครอขายระดบชาตและระดบนานาชาตกไดประโยชนจากการมความสมพนธอยางใกลชดกบเครอขายของผไดรบประโยชนระดบพนทเชนกน การแลกเปลยนระหวางกลมผไดประโยชนในสวนตางๆ ของประเทศ และระหวางประเทศเปนสงทมคณคา สมาชกเครอขายสามารถชวยตดตอกบกลมตางๆ ในทองถนและอ านวยความสะดวกใหกบการตดตามผลการด าเนนกจกรรม

14. เนนการมสวนรวมและผลประโยชนตอบแทน การมสวนรวมในเครอขายจะเกดขนจากการทสมาชกมองเหนประโยชนทจะไดรบจากการท าเชนนน สมาชกตองมสวนไดสวนเสยในวตถประสงคของเครอขาย มผลประโยชนในกจกรรมบางอยาง มความปรารถนาจะสมทบอะไรบางอยางให มความรสกเปนเจาของ ศรทธาตอเครอขาย เชอใจผน าเครอขาย และมความรสกเชอมนตอความส าเรจและความกาวหนาในอนาคตของเครอขาย

โดยสรป ในการสรางและบรหารเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณ ถามวตถประสงคของการรวมกนเปนเครอขายทด มเปาหมายรวมกนทชดเจน การเชอมโยงภายในเครอขายเหมาะสม เออใหเกดความเคลอนไหวของกจกรรมและความแขงขนของสมาชก โครงการหรอกจกรรมมลกษณะกระจายอ านาจไปใหกบมวลสมาชกทไดรบประโยชน การด าเนนงานของเครอขายจะน าไปสการพฒนาทย งยนไดในทสด

ประเดนวเคราะห วธการสรางและบรหารเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณ สามารถเกดขนเองกบทรพยากรมนษยใน

สหกรณไดหรอไม ยงขาดปจจยน าเขาส าหรบการสรางเครอขายในเรองใดบาง

หลกจากศกษาเนอหาสาระเรองท 11.1.3 โปรดปฏบตกจกรรม 11.1.3 ในแนวการศกษา หนวยท 11 ตอนท 11.1 เรองท 11.1.3

28

ตอนท 11.2 หลกการบรหารเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณ โปรดอานแผนการสอนประจ าตอนท 11.2 แลวจงศกษาเนอหาสาระ พรอมปฏบตกจกรรมในแตละเรอง

หวเรอง เรองท 11.2.1 การบรหารเครอขายสมาชกสหกรณ เรองท 11.2.2 การบรหารเครอขายคณะกรรมการด าเนนการสหกรณ เรองท 11.2.3 การบรหารเครอขายฝายจดการสหกรณ

แนวคด 1. การบรหารเครอขายสมาชกสหกรณ เปนกระบวนการทสมาชกเรมพฒนาตนเองกอน เมอพงพา

ตนเองไดแลว จงสรางความรจกกบคนอน และท าใหคนอนรจก จากนนจะเกดการเชอมโยง เกดการมสวนรวม และรวมกนเปนเครอขายสมาชก แลวใชหลกการบรหารใหเครอขายทเกดขนนน สามารถด าเนนกจกรรมตางๆ ทเปนประโยชนแกสมาชกภายในเครอขายตอไป ส าหรบสมาชกสมพนธเปนแนวคดการด าเนนการตลาดสมยใหมในการบรหารธรกจสหกรณเพอวตถประสงคในการสรางสมาชกใหมความภกดและมความสมพนธทย งยนกบสหกรณ

2. การบรหารเครอขายคณะกรรมการด าเนนการสหกรณ เปนกระบวนการพฒนาตวคณะกรรมการด าเนนการสหกรณใหเปนผน านกบรหารการเปลยนแปลงในยคใหม มทกษะการเปนผน าทดและมประสทธภาพตองมลกษณะของผน าในการเปลยนแปลง มความเขาใจและศรทธาตออดมการณ หลกการ และวธการสหกรณอยางถองแท เมอพฒนาตนเองดแลวจงพฒนาการรวมกนเปนเครอขายเพอใหเกดการพฒนาสหกรณตอไป

3. การบรหารเครอขายฝายจดการสหกรณ เปนกระบวนการทฝายจดการตองพฒนาประสทธภาพในการท างานของตนเองกอน โดยวเคราะหตนเอง มงมนเปลยนแปลง คดบวก ใฝหาความรเพมเตมตงเปาหมายในการท างาน วางแผนกอนลงมอท า มการสอสารทด มบคลกภาพด มสมาธ และมสขภาพด ซงการรวมกนเปนเครอขายชวยท าใหฝายจดการมความสมพนธทดระหวางกนทงภายในและภายนอกสหกรณ มเพอนทปรกษาหาหรอในเรองของการปฏบตงาน มแรงจงใจในการพฒนาศกยภาพของตนเองใหสอดคลองตอสมรรถนะของต าแหนง ตงท างานใหสหกรณอยางมประสทธผล เกดประโยชนตอสหกรณในระยะยาว

29

วตถประสงค เมอศกษาตอนท 11.2 จบแลว นกศกษาสามารถ 1. อธบายและประยกตการบรหารเครอขายสมาชกสหกรณได 2. อธบายและประยกตการบรหารเครอขายคณะกรรมการด าเนนการสหกรณ ได 3. อธบายและประยกตการบรหารเครอขายฝายจดการสหกรณ ได

เรองท 11.2.1 การบรหารเครอขายสมาชกสหกรณ

สหกรณทมความเจรญกาวหนาสมาชกจะเขามามบทบาทส าคญในการคดเลอกคณะกรรมการด าเนนการ และประธานกรรมการ โดยไมคาดหวงสนจางรางวลเมอไปลงคะแนนเสยงเลอกตงในวนประชมใหญของสหกรณ มความกระตอรอรนในการเปนเจาของ การสอบถาม การตรวจสอบ สมาชกมสวนส าคญในการสงเสรมพฒนาสหกรณของตนเองโดยตรง ความเจรญเตบโตและความเขมแขงมนคงของสหกรณควรไดรบการผลกดนจากสมาชกอยางแทจรงจงจะสมฤทธผล ทงนสมาชกตองรวมกนยดมนในอดมการณ หลกการและวธการสหกรณ บนพนฐานการชวยตนเองและชวยเหลอซงกนและกนไปพรอมกนดวย การสรางเครอขายสมาชกในสหกรณจะท าใหสมาชกมความเขาใจในอดมการณสหกรณ เขาถงหลกการและวธการสหกรณโดยการปฏบตตาม และน าสการพฒนาสหกรณโดยสมาชกใหความส าคญในฐานะทเปนทงเจาของและลกคาหรอผรบบรการสหกรณมากยงขน

1. การสรางเครอขายระหวางสมาชกสหกรณ สหกรณ ประกอบดวย บคคล 3 ฝาย คอ สมาชกทกคน คณะกรรมการด าเนนการ และฝายจดการ ในการ

เชอมโยงเครอขายของบคคล จงควรด าเนนการไปในทกฝาย นอกจากนการเชอมโยงเครอขายบคคลน ยงควรกระจายออกไปภายนอกสหกรณดวย ทงบคลากรทอยในขบวนการสหกรณ หรอนอกขบวนการสหกรณในภาคเอกชน ภาครฐตางๆ ทงนยดคตทวา ยงมากเครอขาย ยงกวางขวาง และน าประโยชนมาสสหกรณไดมากยงขน ในสวนของการสรางเครอขายเปนกระบวนการตางตอบแทน ทตงอยบนพนฐานของการแลกเปลยน ทงความคด ขอมลขาวสาร ขอเสนอแนะและขอแลกเปลยน โดยมการบอกตอ ชกน า รวมถงการตดตอระหวางกนดวยการแบงปนเอออาทรตอกน ซงจะชวยสงเสรมคณภาพชวตของคนทอยในแวดวงของการโยงใย ทงในดานสวนตวและวชาชพ การสรางเครอขายทดทสดจงอยบนพนฐานความพงพอใจของการใหเปนปฐมบทและการตางตอบแทน ซงกเปนเรองของการใหและการรบทเทาเทยมกน

30

การสรางเครอขายสมาชกสหกรณ ควรด าเนนการตามแนวทางดงตอไปน (ปรบปรงจาก กฤษฎา ประศาสนวฒ และจตรกร สามประดษฐ, 2552: 23-25)

1.1 การเรมทตวของสมาชกกอน คอ เรมทตวเองกอน แลวคอยๆ ขยายวงกวางออกไปเปนชนๆ คอยเปนคอยไป จากผใกลชดไปสภายนอก จากเครอขายญาต มตรสหายสบคคลทวไป จากความสมพนธทวไปสความสมพนธทางธรกจ ทงนอาจจะอาศยแนวทางเรองหลกการสหกรณ ทง 7 ขอ ตลอดจนอดมการณสหกรณเปนวถปฏบตกได การรเรมเครอขายโยงใยน มองคประกอบส าคญ คอ ความด ความมน าใจ การใหและการรบทเหมาะสม โดยทสมาชกของสหกรณควรมขอพจารณาดงตอไปน

1) การยอมรบในคณคาของทกคนวามความแตกตางกน ซงความแตกตางนสามารถน ามาถกทอรอยเปนสายใยได ถาทกคนเตมใจทจะแบงปน ความคดเหนขอมลขาวสาร และพรอมรบความส าเรจรวมกน

2) สมาชกควรส ารวจตนเองกอนจะไปเชอมโยงเครอขายกบผอน ตองวเคราะหแยกแยะความชอบ/ไมชอบออกจากกน เพราะโดยปกตแลวถาคนเราชอบและไมชอบอะไรทคลายๆกน กจะรวมมอไดดกวาชอบและไมชอบในสงทขดกน

3) ตองสรางความมนใจในกนและกนดวยค าชม เพราะการชมเปนการสรางก าลงใจและสรางความมนใจใหแกกนและกน และจะเปนสะพานทอดไปสการเปนเครอขายทถาวรดวยสมพนธภาพทดยง

4) ควรมมารยาทและมน าใจตอกน ชวยเหลอกนและกน หากเครอขายเกดความทอถอยกควรใหก าลงใจกนและกนและแสดงออกถงความมน าใจตอกน ซงสงเหลานจะเปนชองทางใหเกดการขายตวของเครอขาย

5) การเปนผรบและผใหทดตอกน มความยตธรรมและเกอกลกนและกน เราทราบกนแลววาการเปนเครอขายจะเกยวของกบคนอยางนอย 2 คนขนไปเสมอ และทง 2 คนนน จะมาสรางความสมพนธกนในลกษณะผรบและผให ดงนนจงควรเปนผใหและผรบทเปยมลนไปดวยความดคณธรรม จรยธรรม โดยเฉพาะควรยดอดมการณ หลกการ และวธการของสหกรณดวย

6) จงยดหลกท าดทสดเทาทจะท าได การเชอมโยงเครอขายน จะเปนตองอาศยทศนคตทดตอกน มความคดกวางไกล รจกการบรหารจดการเครอขายใหเกดประโยชนสงสด ภายใตการมคณธรรม จรยธรรม และอดมการณของสหกรณดวย

1.2 การสรางความรจกคนอน คนเราจะประสบความส าเรจไดยากในชวต หากไมรจกผอนเลย วนๆ กมหนากมตาท างานตามทไดรบมอบหมายอยางเดยว โลกนมคนรจกเพยงคนเดยวเทานน การรจกคนอนไมวาเกดจากสาเหตใดๆ กตาม ยอมมประโยชนตอตวเราเองทงสน ดงกลาววา“การรจกกนเปนทรพยอนประเสรฐ” ทงนเพราะคนเราตองพงพาอาศยกน แตการรจกกนนนสงส าคญ กคอวา เราจะตองรจกใครจงจะกอเกดประโยชนกบเรามากทสด โดยแนวทางในการสรางความรจกกบคนอนด าเนนการไดดงน

31

1) เรมจากเครอญาตกอน เพราะเครอญาตจะเปนกลมตนแรกทอยแวดลอมเรา มขนบธรรมเนยม ประเพณ วฒนธรรม วถชวตทไมแตกตางกบเรา ท าใหการสรางเครอขายไดงายและไมมความแปลกแยก

2) ขยายไปสเพอนๆ เพอจะมหลายคน หลายกลม หลายประเภท แตสงส าคญตองพยายามหาเพอนสนท หรอเพอทคนเคยกนมานาน เพราะกลมเพอนเหลานจะเรมจากการไมมผลประโยชนเขามาเกยวพนเสมอ การสรางเครอขายจงอยในระดบปลอดภย แลวคอยขยายออกไปสบคคลหรอกลมอนๆทไกลตวออกไป

3) ตองเรมทนทตงแตวนทตดสนใจวาจะสรางความรจกคนอน ตองเรมด าเนนการทนทเครอขายของแตละคนแตละกลมจ าเปนจะตองใชเวลาในการสรางสมพนธภาพไมนอย ยงนานวน ยงใกลชดกเกดความแนนเฟนกนมากขน

1.3 การท าใหคนอนรจก นอกจากตองรจกคนอนแลว จ าเปนอยางยงทเราจะตองท าตนเองใหคนอนรจกดวย มวธการหลายวธทจะท าใหคนอนรจกดงน

1) ไปปรากฏตวในวงสงคมตางๆ ไมวาจะเปนกจกรรมหรองานตางๆ เชน งานเลยงรน งานเลยงงานแตงงาน งานการประชม งานบญ งานสงสรรคของญาตมตร การไปในงานดงกลาวท าใหไดพบปะพดคย แลกเปลนขอมลขาวสารระหวางกน เปนการเรมตนในการสรางเครอขายทด

2) เปนสมาชกสมาคม หรอสโมสรตางๆ โดยเฉพาะสมาคม หรอสโมสรทางดานการสรางประโยชนตอสาธารณะในสงคมชมชนตางๆ

3) การแสดงตนเปนนกคด นกวจารณ นกเขยน ตลอดจนเปนวทยากรถายทอดความรแนวทางน มกจะเปนทยอมรบใหเกยรต ถอวาเปนผน าของสงคม

สมาชกสหกรณเมอมการพฒนาตนเองและพงพาตนเองไดแลว ควรสรางความรจกกบคนอน และท าใหคนอนรจก จากนนการรวมกนเปนเครอขายเปนสงทสมาชกชนน าของสหกรณควรด าเนนการ การสรางเครอขายโดยสมาชกสหกรณ เปนการประชาสมพนธใหสมาชกอนทไมคอยไดมาท าธรกจกบสหกรณ รวมทงประชาชนทวไปไดรบทราบ เพอใหสมาชกเขามามสวนรวมกบสหกรณ ใหประชาชนทวไปไดเขามาสมครเปนสมาชกของสหกรณ และแสดงความมนใจใหผทเกยวของอนๆ เหนวาการเขามาเปนสมาชกสหกรณไดรบประโยชนและมความมนคงในการใชชวตประจ าวน และพฒนาตนเองจากสมาชกไปเปนผน าในสหกรณตอไป ซงเครอขายสมาชกสหกรณทเกดขน จะตองมองคประกอบของการมสวนรวมภายในเครอขาย ดงภาพท 11.3

32

ภาพท 11.3 องคประกอบของการมสวนรวมของเครอขายสมาชกสหกรณ ทมา : ดดแปลงจาก กรมสงเสรมการเกษตร (2557: 28)

จากภาพท 11.3 องคประกอบของการมสวนรวมของเครอขายสมาชกสหกรณ มรายละเอยดดงน (ปรบปรงจาก กรมสงเสรมการเกษตร, 2557: 28)

1) การรวมคด หมายถง การมสวนรวมในการประชมปรกษาหารอในการวางกจกรรมของเครอขาย วธการตดตามผล การตรวจสอบ และการดแลรกษา เพอใหกจกรรมของเครอขายส าเรจผลตามวตถประสงค

2) การรวมตดสนใจ หมายถง เมอมการประชมปรกษาหารอเรยบรอยแลวตอมาจะตองรวมกนตดสนใจเลอกกจกรรมหรอแนวทางทเหนวาดทสดหรอเหมาะสมทสดทจะเกดประโยชนตอเครอขาย

3) การรวมด าเนนการ หมายถง การเขารวมในการด าเนนงานตามกจกรรมตางๆ ของเครอขาย เชน รวมออกแรง รวมออกทรพยบรจาค เปนการกอใหเกดความรสกรวมในการเปนเจาของเครอขาย

4) การรวมตดตามและประเมนผล หมายถง เมอกจกรรมตางๆ ของเครอขายเสรจสน ไดเขามามสวนรวมในการตรวจตราดแลรกษา วเคราะห และประเมนผลการด าเนนกจกรรม รวมทงคนหาจอด ขอเสยเพอปรบปรงกจกรรมของเครอขายใหมประสทธภาพตอไป

5) การรวมรบผลประโยชน หมายถง การมสวนรวมในการรบผลทเกดขนจากการด าเนนงาน ทงประโยชนและผลกระทบทเกดขนจากกจกรรมของเครอขาย ทงดานวตถ ไดแก การเพมผลผลต รายได อปกรณเครองมอตางๆ ดานบคคล ไดแก เกดพลงอ านาจในการตอรอง เกดการรบรศกยภาพของตนเอง นบถอตนเอง และเกดความรสกเปนเจาของเครอขาย

การมสวนรวม

2. รวมตดสนใจ

1. รวมคด

3. รวมด าเนนการ

4. รวมตดตามและประเมนผล

5. รวมรบผลประโยชน

33

หลงจากทด าเนนการตามแนวทางการสรางเครอขายโดยตวสมาชกสหกรณ และเกดเปนเครอขายสมาชกสหกรณแลว ควรมการจดใหสมาชกไดพบปะกนอยางสม าเสมอ ทงเปนทางการและไมเปนทางการ สนบสนนการจดกจกรรมของเครอขาย ใหขวญและก าลงใจแกสมาชก กระตนใหความรวมมอกนท ากจกรรมการแลกเปลยนขาวสารซงกนและกน ปลกฝงใหสมาชกมความเปนเจาของ และหวงแหนทรพยากรในทองถน โดยด าเนนการ ดงตอไปน

1) ใหความเปนอสระแกองคการสมาชก ในดานการบรหารจดการกจกรรมขององคการสมาชก โดยมการก าหนดเปาหมายด าเนนรวมกน เพอใหเกดประสทธผลแกองคการสมาชกและเปาหมายรวมของเครอขาย

2) สนบสนนการท ากจกรรมรวมกนของสมาชก โดยพฒนาการท างานเปนทมใหแกองคการของสมาชก 3) ประสานงานใหสมาชกในสวนทเกยวของกบองคการภายนอก ทงดานวชาการ และแหลงทนเพอให

เกดความสมพนธซงกนและกนในชมชนระหวางองคการสมาชกกบองคการอนๆ ทงภาครฐและเอกชน 4) จดท าเวทแลกเปลยนความรและการใหขอมลขาวสารสมาชกบอยๆ เพอใหองคการสมาชกมความ

รอบรและเชยวชาญในกจกรรมทด าเนนการตลอดจนขอจ ากดตางๆ ทางสงคมและกฎหมาย 5) สนบสนนองคการสมาชกสรางเครอขายยอยในชมชน โดยรวมจดเครอขายเรยนร ระหวางองคการ

สมาชกกบชาวบานควบคไปกบเครอขายกจกรรม 6) ใหสมาชกเขาวมเปนกรรมการหรอคณะท างานยอยในเรองตางๆ ทองคการแมขายจดขนโดยสมคร

ใจ เพอเพมทกษะการจดการและประสานงาน 7) พฒนาผน าและแกนน าขององคการสมาชก ในดานการบรหารจดการองคการและเครอขาย เพอเปน

ก าลงส ารองเสรมสรางความเขมแขงใหเครอขาย 8) คนหาภมปญญาทองถน หรอปราชญชาวบานเขามาเสรมในการรณรงคดานความคด การสราง

จตส านกใหมแกชาวบาน รวมทงการประสานพลง ประสานจตใจรวมกน 9) มผช านาญการคอยชวยในการตดตามและประเมนผลส าเรจรวมกบองคการสมาชก เพอจะไดทราบ

ความกาวหนาและผลการด าเนนงานองคการ รวมทงน าขอมลไปใชในการวางแผนการด าเนนการตอไป โดยสรป ในการบรหารเครอขายสมาชกสหกรณ ควรใชกระบวนการทสมาชกเรมพฒนาตนเองกอน

เมอพงพาตนเองไดแลว จงสรางความรจกกบคนอน และท าใหคนอนรจก จากนนจะเกดการเชอมโยง เกดการมสวนรวมของเครอขายสมาชกสหกรณ ทประกอบดวย 1) รวมคด 2) รวมตดสนใจ 3) รวมด าเนนการ 4) รวมตดตามประเมนผล และ 5) รวมรบผลประโยชน จนผสานรวมกนเปนเครอขายสมาชกสหกรณ แลวใชหลกการบรหารใหเครอขายทเกดขนนน สามารถด าเนนกจกรรมตางๆ ทเปนประโยชนแกสมาชกภายในเครอขายตอไป

34

2. สมาชกสมพนธในการบรหารเครอขายสมาชกสหกรณ ในสวนของสมาชกสมพนธทจะกลาวตอไปน เปนการสรางเครอขายระหวางสหกรณและสมาชก โดย

โอภาวด เขมทอง (2560: 15-16) กลาววา สมาชกสมพนธในขบวนการสหกรณนน ทจรงกคอ การด าเนนการทางดานการตลาดสมยใหม ทเรยกวา การบรหารงานลกคาสมพนธ (Customer Relationship Management) หรอ CRM นนเอง เพราะววฒนาการดานการตลาดสมยใหม ล าพงเพยงแตใชหลกสวนประสมทางการตลาด 4Ps คอ Price Place Product และ Promotion นนไมเพยงพอทจะรกษา สรางสรรค และเพมพนความสมพนธระหวางธรกจกบลกคาไวได ธรกจสมยใหมจ าเปนตองใชการบรหารงานลกคาสมพนธ เพอการรกษาความภกด (Royalty) ของลกคาไวแบบยงยน ความภกดแบบยงยนของลกคาจะท าใหธรกจไดเปรยบในดานการตลาดทมนคง ทคแขงไมสามารถท าลายลงได ดงนน สหกรณซงเปนธรกจรปแบบหนงจงตองน าแนวคดการบรหารลกคาสมพนธเขามาใชเชนกน และโดยทสหกรณนน สมาชกคอลกคาและเจาของ การบรหารลกคาสมพนธในสหกรณ จงเรยกวา “การบรหารสมาชกสมพนธ”

สวนประสมทางการตลาด คอ 4Ps นน ในปจจบนมไดครอบคลมทกดานทจ าเปนของการตลาด เพราะยงไมสามารถท าใหสมาชก หรอลกคาเกดความพงพอใจในระยะยาว ในระยะสนถาสหกรณมการพฒนาสนคาทตอบสนองความตองการของสมาชก มการตงราคาทเหมาะสม มการกระจายสนคาใหถงสมาชกโดยงาย และมการสงเสรมการขายทมประสทธภาพ สหกรณสามารถบรรลเปาหมายทต งไวไดในแตละป แตถาสหกรณตองการประสบความส าเรจในระยะยาวและส าเรจแบบยงยน สหกรณจ าเปนตองมการบรหารงานสมาชกสมพนธ โดยการน าแนวคด 4Rs เขามาใช อนไดแก การรกษาสมาชก (Retention) การสรางความสมพนธทด (Relationships) การอางถง (Referrals) และการกคนสมาชก (Recovery)

เมอสหกรณมการบรหารงานสมาชกสมพนธ ท งสมาชกและสหกรณตางไดรบประโยชนในการด าเนนงานสมาชกสมพนธนน ตามทฤษฎสมประโยชนทง 2 ฝาย (Win-Win Theory) ในดานของสหกรณนน การสมาชกสมพนธจะท าใหสหกรณมตนทนขายนอยลง สหกรณจะมประสทธภาพเพมขนในการตดสนใจบรหารธรกจ เพราะมขอมลทสมบรณแบบทสามารถดงมาใชจากฐานขอมลสมาชก สหกรณจะมตนทนต าลงในการรณรงคเพมสมาชกใหมหรอเพมหน เนองจากการอางถงของสมาชกเกาๆ นนเอง สหกรณสามารถเพมยอดธรกจขนไดเพราะสมาชกจะเอาใจออกหางสหกรณนอยลงหรอไมมเลย สหกรณสามารถสรางศนยอางองขนในหมสมาชกทสมาชกจะเปนผปกปองสหกรณจากกการโจมตของคแขง สหกรณจะสามารถเพมมลคาของสมาชกใหเปนผมอปการคณของสหกรณ โดยการสรางความภกดในหมสมาชกสหกรณ

ในดานของสมาชกนน การบรหารงานสมาชกสหกรณสมพนธของสหกรณจะท าใหสมาชกใชเวลานอยลง ในการซอสนคาและใชบรการของสหกรณ มประสทธภาพในการตดสนใจท าธรกจกบสหกรณมากขน มความเชอมโยงกบสหกรณมากขน นอกจากนนประโยชนของการบรหารงานสมาชกสมพนธตอการพฒนา

35

ทรพยากรมนษยในสหกรณนน ยงท าใหสมาชกไดมโอกาสพฒนาตนเอง ทงในดานการบรหารงานสหกรณและเครอขายสหกรณในระดบสงขน การไดรบความรความเขาใจในเรองทเกยวกบชวต ความเปนอย ครอบครว ชมชน และการอนรกษสงแวดลอม ดงเชน สหกรณในประเทศญปนใชการสมาชกสมพนธในการพฒนาทรพยากรมนษยผาเครอขายของแมบานอนกรป ท าใหแมบานทเปนสมาชกสหกรณไดมโอกาสพฒนาตนเองในดานตางๆ เชน การมสวนรวมในการบรหารจดการสหกรณในระดบสงๆ ขนไป การดแลสขภาพอนามยในชมชนและครอบครว การธ ารงรกษาสงแวดลอม การสบทอดอนกรกษศลปวฒนธรรมประจ าชาต และการมสวนรวมในการพฒนาทองถนและชมชน

วธการด าเนนสมาชกสมพนธในสหกรณเพอทจะไดเกดประโยชน ในการบรหารทรพยากรมนษยนน ตองเรมตนจากการวางกลยทธการบรหารงานสมาชกสมพนธ โดยด าเนนการเปน 7 ขนตอน ดงน (ปรบปรงจากโอภาวด เขมทอง, 2560: 25-30)

1) การวเคราะหสมาชก สหกรณหรอชมนมสหกรณจะตองทราบขอมลสมาชกกอนทจะวางกลยทธการบรหารงานสมาชกสมพนธ วา สมาชกเปาหมายของสหกรณเปนใคร เปนผบรโภคระดบธรรมดา (Consumer) หรอเปนระดบผคาสง ผคาปลก ตวแทน หรอนายหนา (Traders) เพราะวธการสรางความสมพนธกบสมาชก 2 ระดบนยอมไมเหมอนกน

2) การวเคราะหสภาพแวดลอมทางการตลาด สหกรณจ าเปนตองมการวเคราะหสภาพแวดลอมทางการตลาดของสหกรณ ทงสภาพแวดลอมภายในและสภาพแวดลอมภายนอกสหกรณซงขอมลในการวเคราะหสภาพแวดลอมน จะท าใหสหกรณทราบจดแขง (Strength) จดออน (Weakness) โอกาส (Opportunity) และอปสรรค (Threat) ทสหกรณจะน ามาใชเปนแนวทางในการวางแผนกลยทธในเรองของการแบงสวนตลาด การก าหนดตลาดเปาหมาย การก าหนดต าแหนงของผลตภณฑ เพอทจะเลอกสมาชกกลมเปาหมายของการบรหารงานสมาชกสมพนธ ในขนตอนตอไป

3) การแบงสวนตลาด การก าหนดตลาดเปาหมาย และการก าหนดต าแหนงผลตภณฑสหกรณ การแบงสวนตลาด (Market Segmentation) คอ การแบงกลมสมาชกสหกรณออกเปนสวนๆ หรอเปนกลมยอยๆ โดยพจารณาจากลกษณะบางอยางของสมาชกทมรวมกนจดใหอยกลมเดยวกน เพอประโยชนในการจดท ารายการสมาชกสมพนธใหเปนทสนใจของสมาชกแตละกลมไดอยางเหมาะสม และเมอไดสวนยอยของตลาดเรยบรอยแลว ขนตอไป คอ สหกรณตองเลอกสวนยอยของตลาดเหล มาเปนตวก าหนดตลาดเปาหมาย (Targeting) และเมอสหกรณไดเลอกตลาดเปาหมายของสหกรณไดแลว สหกรณกตองมาคดหาวธการสอสารกบกลมสมาชกเปาหมายน เพอทจะแสดงใหเหนถงต าแหนงของผลตภณฑสหกรณไดอยางชดเจน

4) การจดท าแผนภาพการตลาด แผนภาพการตลาด (Market Plan) น เปนเครองมอทใชใหเหนถงปรมาณและมลคาขายของสนคา/บรการทถกจ าหนายออกไป โดยผานชองทางการจดจ าหนายในรปแบบตางๆ

36

หรอในแตละกลมของสมาชกเปาหมาย ดงนน สหกรณจะน าขอมลเหลานมาจดล าดบความส าคญของสมาชกเปาหมายในแตละกลมวา ควรจะใหความส าคญกบสมาชกเปาหมายกลมใดเปนล าดบแรก และล าดบถดๆ ไป

5) การพจารณาหนวยในการตดสนใจซอ และระดบความสมพนธของสมาชกแตละราย เมอสหกรณไดทราบกลมสมาชกเปาหมาย และไดจดเรยงล าดบความส าคญของสมาชกแตละกลมแลว ปจจยส าคญทจะท าใหการท าสมาชกสมพนธประสบความส าเรจได คอ การพจารณาวาในแตละกลมสมาชกเปาหมายนน สมาชกคนใดเปนผมบทบาทส าคญ เชน เปนผใชผมอทธพลในการชกน าทางความคด ผตดสนใจ ผอนมต ผสงซอ และผ สกดกน และตองพจารณาระดบความสมพนธระหวางสหกรณกบกลมสมาชกวาอยในระดบลกคาคาดวง ระดบผซอ ระดบลกคา ระดบลกคาสนบสนน ระดบผมอปการะคณ หรอระดบหนสวนธรกจ เพอทจะไดน าขอมลมาก าหนดบทบาทความส าคญของกลมสมาชกเปาหมาย และก าหนดกจกรรมการบรหารงานสมาชกสมพนธ ทจะสรางความสมพนธระยะยาวตอไป

6) การจดท าแผนการตลาดส าหรบโปแกรมสมาชกสมพนธ การจดท าแผนการตลาดส าหรบโปรแกรมสมาชกสมพนธในระหวางระยะเวลาหนงๆ เชน แผนการตลาดประจ าป โดยเรมตงแตการก าหนดเปาหมายและวตถประสงคของแผนการตลาด ไมวาจะเปนวตถประสงคทางการเงน และวตถประสงคทางการตลาด พจารณาสถานการณการตลาดในปจจบน น ามาวเคราะหจดแขง จดออน โอกาส และอปสรรคของสหกรณ ก าหนดกลยทธการตลาดทจะน ามาใชกบสมาชกเปาหมายแตละกลม ก าหนดรายละเอยดของกจกรรมการตลาดและตวผรบผดชอบ ชวงเวลาเรมตนและสนสดของแตละกจกรรม เครองมอ งบประมาณทตองใช เมอสหกรณวางแผนปฏบตการไดแลวกแปลงลงมาใหเปนตวเลขทางการเงน จดท าออกมาเปนกระบวนการก าไร-ขาดทน เพอสนบสนนวตถประสงคทางการตลาดและวตถประสงคทางการเงน ขนสดทายในแผนการตลาดจะเปนการควบคมและประเมนผล เพอเปนการวดวาบรรลวตถประสงคและเปาหมายทวางไวหรอไม

7) การน าแผนการตลาดสมาชกสมพนธไปด าเนนการ หวใจส าคญของการน าแผนการตลาดสมาชกสมพนธไปด าเนนการ คอ ค าวา “คณคา” ทอยในสายตาของสมาชกนนเอง เพราะตราบใดทสมาชก ยงมความรสกวา ตนเองไดรบคณคาทเหนอกวาจากการซอสนคาและการใชบรการของสหกรณ สมาชกเหลานกยงคงความภกดตอสหกรณ ดงนน การท าแผนการตลาดสมาชกสมพนธไปใชนน สหกรณจงจ าเปนตองมทกษะในการใชจตวทยาตดตอกบสมาชก และรจกใชความยดหยนในการปฏบตการตามแผน

ขนตอนทกลาวมาทงหมดน หากสหกรณน าไปใชอยางครบถวนแลว ยอมมแนวโนมทจะประสบความส าเรจในการด าเนนการสมาชกสมพนธ โดยทงสหกรณและสมาชก จะเกดมความไววางใจ (Trust) และการผกพนธ/ผกมด (Commitment) ในกนและกน จะเกดการพฒนาจากสมาชกระดบลกคา เปนสมาชกระดบอปการะคณ ผลดระยะยาวจะเกดขนกบทงสมาชกและสหกรณ ซงเปนองคกรของสมาชกอยางมนคงย งยน และมผลดกบการบรหารเครอขายสมาชกในสหกรณ

37

ประเดนวเคราะห การสรางเครอขายสมาชกสหกรณ และการด าเนนกจกรรมสมาชกสมพนธเกดประโยชนตอการบรหาร

ทรพยากรมนษยในสหกรณอยางไร จงอภปราย

หลกจากศกษาเนอหาสาระเรองท 11.2.1 โปรดปฏบตกจกรรม 11.2.1 ในแนวการศกษา หนวยท 11 ตอนท 11.2 เรองท 11.2.1

เรองท 11.2.2 การบรหารเครอขายคณะกรรมการด าเนนการสหกรณ

ความส าเรจของสหกรณนน นอกจากจะมาจากความรวมมอรวมใจของสมาชกในสหกรณแลว ยงตองอาศยผน าทมประสทธภาพ ซงสามารถสงเสรมการด าเนนงานของฝายจดการสหกรณใหเปนไปอยางมประสทธภาพ และประสบความส าเรจ ภายใตสภาวการณทเปลยนแปลงไปอยางรวดเรวและไมแนนอนเชนในปจจบนได ซงผน าทดนนนอกจากจะตองมความรอบรในเรองตางๆ แลว ยงตองเปนบคคลทใจในบาบาทหนาททเปลยนแปลงไปของตนเองเพอใหบรหารงานในยคดจตอลไดอยางมประสทธภาพ คณะกรรมการด าเนนการเปนแกนน าทส าคญทจะสามารถชกจงโนมน าสมาชก น าฝายจดการไปสการปฏบตทด ไปสทศทางทสหกรณไดตงเปาหมายไว สหกรณนนจงจะมการพฒนาในระดบทสงขน และเปนสถาบนทเปนทพงพงของประชาชนได

1. การสรางเครอขายคณะกรรมการด าเนนการสหกรณ

คณะกรรมการด าเนนการสหกรณ คอ ผทไดรบเลอกจากสมาชกสหกรณใหท าหนาทแทนสมาชก นบวาเปนผทมความส าคญยงตอสหกรณ เพราะเปนผอยใกลชดกบสมาชกเปนผรปญหา ความตองการของสมาชกเปนอยางด และมบทบาทส าคญในการบรหารจดการสหกรณ เปนผเชอมประสานงานระหวางความตองการของสมาชก และผลการปฏบตงานของฝายจดการสหกรณ เปนผสรางใหเกดความศรทธาตอสหกรณ และน าพาสหกรณไปสความส าเรจตามวตถประสงค ดงนน กอนการสรางเครอขายคณะกรรมการด าเนนการสหกรณ ควรพจารณาถงบทบาทหนาทของผน า/ผบรหารในปจจบนทยงคงเปนปญหาในบางสหกรณ เนองจากผบรหารยงคงมความเผดจการ ใชอ านาจ ไมเปนนกฟงทด ไมรบฟงความคดเหนของผใตบงคบบญชา ใชความคดเหนของตนเปนใหญ ไมเสยสละใหสหกรณ ท างานเพยงเพอรบผลประโยชนในระยะสน ขาดความช านาญในการท าธรกจ ขาดแนวทางในการพฒนาสหกรณ ท าใหบางสถานการณทเกดขนเปนไปดงท ปเตอร เอฟ. ดรกเกอร บดาแหงการจดการสมยใหม (อางใน จตพร สงขวรรณ, 2557: 14-15) ไดกวาไววา “ผน าหรอผบรหารเปนทงผสงเสรม และผย บย งผลการปฏบตงานของพนกงาน เปนผทใหก าลงใจและท ารายความรสก ท าใหเกดความทอแท เปนผ

38

ทดงอจฉรยะในตวพนกงานใหสามารถน ามาใชไดอยางเตมท และเปนผยบย งอจฉรยะทมอยในตวพนกงาน... โดยทผน าหรอผบรหารเหลานนจะรตวหรอไมกตาม”

ค าพดของ ปเตอร เอฟ. ดรกเกอร นนสอดคลองกบทฤษฎแมลงหวทบางครงผบรหารกเปรยบเสมอนแกวทครอบแมลงหว (ลกนอง) ไว เพราะคดวาเปนความหวงด ตองการชวยเหลอ ปกปองลกนองใหปลอดภยอยในเกณฑ ไมเปดโอกาสใหคดใหท าอะไรใหมๆ กลวความผดพลาด แตหารไมวาก าลงท ารายพวกเขาเหลานน ใหเปนผไรจนตนาการในระยะยาวอยนนเอง เนองจากเมอลกนองโดนครอบง าทางความคดเปนระยะเวลานานแลว ความมงมน จนตนาการตางๆ กจะกลนหายไป ท างานแตเฉพาะทเจานายสงเทานน ซงเปรยบเสมอนแมลงหวทถกครอบไวดวยแกว แรกๆ กจะบนชนกนแกวเพอหาทางออกแตออกไมได ยงนานวนไปจะรสกเปนความคนเคย และจะกลายเปนแมลงหวทบนวนอยทเดมแมจะเปดแกวออกแลวกตาม หรอตายเพราะไมพรอมรบการเปลยนแปลง หรอบนไปอยางไรทศทาง กขนอยกบเจานายทงสน

ดงนน บทบาทหนาทของผน านกบรหารการเปลยนแปลงในยคใหมนน จงตองเปลยนแปลงไปจากเดม ทงนเพอใหสามารถตอบสนองตอการปรบตวขององคการ โดยสามารถเปรยบเทยบบทบาทเกาและบทบาทใหมได ดงตารางท 11.1

ตารางท 11.1 เปรยบเทยบบทบาทเกาและบทบาทใหมของผน านกบรหาร

ผน านกบรหารบทบาทเกา ผน านกบรหารบทบาทใหม

1. มความเปนเจานาย 1. มความเปนโคช และผสนบสนน 2. ควบคม จบผด 2. ใหอ านาจทมงาน

3. รวบรวมอ านาจไวทตนเอง 3. สรางผน าเพมและกระจายอ านาจ

4. ตงเปาหมาย เนนแต KPI เพอใหไดผลงาน 4. สรางความสอดคลองทงระบบงานและคน

5. ก ากบดวยกฎระเบยบทเครงครด 5. น าดวยการสรางคานยม/วฒนธรรม

6. ใชอ านาจเปนตวน า 6. สรางบารมจากเครอขายและสมพนธภาพ

7. เนนการใชค าสงในการปฎบตตาม 7. เนนการสรางแรงบนดาลใจใหปฏบตงาน

8. มองเฉพาะงานตนเอง (Silolistic) 8. มองเชงระบบ (Value Chain) 9. รกษาผลประโยชนเฉพาะหนวยงานของตน 9. สรางความรวมมอแบบบรณาการ 10. เนนพรรคพวกเปนหลก (ระบบอปถมภ) 10. ใหคณคาในความแตกตางเพอเตมเตม 11. เปลยนเมอถกบงคบ หรอเกดวกฤต 11. เรยนรอยเสมอและสรางการเปลยนแปลงกอน 12. สรางความสามารถในการแขงขนภายใน 12. สรางความสามารถในการแขงขนระดบโลก

ทมา: ดดแปลงจาก จตพร สงขวรรณ (2557: 16)

39

จากตารางท 11.1 จะเหนไดวา รปแบบบทบาทการบรหารในอดตนน มลกษณะคลายแกวในทฤษฎแมลงหวขางตน ซงไมสามารถตอบสนองตอการเปลยนแปลงของโลกไดและไมสามารถสรางความส าเรจในอนาคตไดอยางย งยน ในการสรางเครอขายคณะกรรมการด าเนนการสหกรณ ซงเปนผน านกบรหารในสหกรณควรพจารณาถงบทบาทหนาทของผน านกบรหารการเปลยนแปลงในยคใหม ดงภาพท 11.4

ภาพท 11.4 บทบาทหนาทของผน านกบรหารการเปลยนแปลงในยคใหม ทมา: ดดแปลงจาก จตพร สงขวรรณ (2557: 17) นอกจากน ทกษะหรอปจจยทส าคญตอความเปนผน าเปนหวใจส าคญตอการสรางความมประสทธภาพในการท างาน 8 ประการ มดงตอไปน (ปรบปรงจาก ชยเสฏฐ พรหมศร, 2557: 55-60)

1) การบรหารพนกงาน (Leading Employees) ทกษะดานการบรหารงานเกยวของกบความสามารถในการน าและสรางแรงจงใจตอผใตบงคบบญชา รวมถงการใชอ านาจอยางเหมาะสมและชวยใหผใตบงคบบญชา

1. ก ำหนดและสนบสนนภำรกจ/กลยทธของสหกรณ

4. ประเมนผลกำรปฏบตงำนของพนกงำนอยำงเหมำะสม

6. สนบสนนใหเกดกำรพฒนำ

5. ใหกำรชวยเหลอและสนบสนนทมงำน

2. สำมำรถสอสำร ไดอยำงชดเจน

3. เขำใจและสำมำรถจงใจพนกงำนได

กำรวำงแผน (Planning)

กำร

กำรจดกำรองคกำร (Organizing)

กำร

กำรน ำองคกำร (Leading)

กำร

กำรควบคม (Controlling)

กำร

40

สามารถพฒนาตนเองไดอยางมประสทธภาพและประสทธผล โดยผบรหารทมประสทธภาพในการน าหรอบรหารพนกงานจะมความสามารถในการมอบหมายงานอยางมประสทธภาพดวยเชนกน โดยเปดโอกาสใหพนกงานไดเจรญเตบโตในหนาทการงาน รวมทงการพฒนาศกยภาพของตน และมงเนนทจะจางคนเกงเขามาท างานกบองคการ

2) ความฉลาดเฉยบแหลม (Resourcefulness) ผบรหารทฉลาดหลกแหลม คอ ผบรหารทมประสทธภาพ เพราะผน าทมทกษะนเปนคนทมความยดหยนและมองสงใดสงหนงไดอยางทะลปรโปรง นอกจากนยงเปนผทสามารถคดในเชงกลยทธ และตดสนใจแกปญหาไดดในสภาวการณทกดดน

3) ความกลาตดสนใจ (Decisiveness) ทกษะประการส าคญของการเปนผ บรหารสมยใหม คอ ความสามารถในการตดสนใจ ทราบวาเวลาไหนควรท าอะไร เมอไหร และอยางไร โดยกลาทจะเสยงและรบผดชอบตอผลการตดสนใจทเกดขน

4) การจดการการเปลยนแปลง (Managing Change) ทกษะทส าคญอกประการของผ บรหารทมประสทธภาพ คอ ความสามารถในการน าพาองคการไปสการเปลยนแปลง และเอาชนะการตอตานการเปลยนแปลงในองคการได เพราะการทองคการไมมการเปลยนแปลงหรอพฒนา หมายถง การนบถอยหลง ผบรหารในยคปจจบนตองเปนนกเปลยนแปลง (Change agent)

5) ความตรงไปตรงมาและใจเยน (Straightforwardness and Composure) ผบรหารทมประสทธภาพตองเปนคนทตรงไปตรงมา มความรบผดชอบในสงทตนเองท า ในสถานการณทคบขนหรออยในชวงวกฤต ผบรหารตองแสดงออกใหเหนถงความใจเยน หรอความสามารถในการควบคมอารมณของตนเองไดอยางด โดยไมกลาวโทษหรอต าหนผอน ส าหรบความผดพลาดทเกดขน

6) สรางความสมพนธและพฒนาไดดขนอยางตอเนอง (Building and Mending Relationships) ผบรหารทไมทราบเรองการสรางสมพนธภาพทดในการท างานระหวางตนเองและพนกงาน กไมสามารถทจะผลกดนหรอท างานใหส าเรจลลวงไปไดดวยด เพราะการท างานทมประสทธภาพสงสด คอ การท างานรวมกนเปนทม

7) ท าสงตางๆ ใหส าเรจลลวง (Doing Whatever It Takes) บคคลทจะกาวขนเปนผน าทมประสทธภาพไดจะตองมทกษะเรองของการท าสงตางๆ ใหเสรจสน ไมวาจะมการตอตานจากพนกงาน หรออปสรรคใดๆ กตาม โดยท าอยางเตมก าลงความสามารถ และไมยอทอ

8) การใชรปแบบของการจดการแบบมสวนรวม (Employing Participative Management Style) ผบรหารทมทกษะทางดานการจดการแบบมสวนรวมทดจะใชทกษะการฟงทมประสทธภาพและการสอสารเพอน าไปสการมสวนรวมกบบคคลอนในองคการ สรางความเหนทสอดคลองกน (Consensus) และกระตนการตดสนใจใหเกดขน

41

จากทกลามาจะเหนไดวา คณะกรรมการด าเนนการสหกรณทดและมประสทธภาพตองมลกษณะของผน าในการเปลยนแปลง (Transformational Leader) คอ ตองเปนผมวลยทศนและความสามารถในการจงใจใหสมาชก และฝายจดการสหกรณท าในสงทแตกตางได โดยจะตองชใหเหนความส าคญของวสยทศนและพนธกจของสหกรณ และพรอมทจะปฏบตเพอบรรลสงตางๆ เหลานได นอกจากนคณะกรรมการด าเนนการสหกรณซงเปนผน าในสหกรณ ยงตองกระตนใหสมาชก และฝายจดการเหนความส าคญของการเปนสวนหนงของสหกรณ ท าใหเกดความภาคภมใจ และมความเคารพและไววางใจซงกนและกน และเมอใดกตามทมปญหาเกดขนตองเนนแนวทางในการแกไขปญหาทเกดขนในสหกรณอยางระมดระวงและมเหตผล นอกจากนตองใหความสนใจตอความกาวหนาของฝายจดการสหกรณ ตองมการใหก าลงใจ ใหค าแนะน า รวมทงการสอนงานดวย สงทส าคญทคณะกรรมการด าเนนการสหกรณตองม คอ ความซอสตย ความกลาหาญ รวมถงความสามารถในการตอสกบความซบซอนไมแนนอน ความไมชดเจนได อกทงตองท าตวเปนแบบอยางทดแกสมาชก และฝายจดการสหกรณ ไมใชเปนพวก “มอถอสาก ปากถอศล” และตองมความสนใจพรอมทจะเรยนรตลอดเวลา เพอมความรททนสมย พรอมทจะน ามาใชในการพฒนาสหกรณไดอยางเตมท

ดงนน กอนทจะมการสรางเครอขายจงควรทจะพฒนาตวคณะกรรมการด าเนนการสหกรณใหเปนผน านกบรหารการเปลยนแปลงในยคใหม มทกษะการเปนผน าทดและมประสทธภาพตองมลกษณะของผน าในการเปลยนแปลง มความเขาใจและศรทธาตออดมการณ หลกการ และวธการสหกรณอยางถองแท เมอพฒนาตนเองดแลวจงพฒนาการรวมกนเปนเครอขายตอไป

การพฒนาเครอขายคณะกรรมการด าเนนการสหกรณ สามารถด าเนนการตามแนวทาง ดงน 1) จดใหมการพบปะเพอใหเกดการแลกเปลยนเรยนรประสบการณ ของแตละคนเปนประจ า รวมทง

การพบปะกบผทรงคณวฒเพอเปดโลกทศนในเรองอนๆ ภายนอก 2) พจารณาคดเลอกกรรมการทมความสามารถท าหนาทผประสานงานในกจกรรมตางๆ ของเครอขาย

เพอคอยใหค าแนะน าองคสมาชกและเปนผประสานกบภาครฐและเอกชน 3) ใหการอบรมแกคณะกรรมการเพอเพมพนทกษะและความร ทงในเรองทเกยวของทางเทคโนโลย

กจกรรมตางๆ และในดานการบรหารจดการ การวางแผน ตลอดจนการท างานเปนทม 4) ใหกรรมการไดเขารวมประชมในเวทตางๆ หรอใหไปศกษาดงานเพอเพมพนประสบการณ 5) มการประชมสรปผลงานของกจกรรม เพอใหกรรมการไดรบและรวมแสดงความคดเหนเพอ

ประมวลถงจดแขง จดออน โอกาส และปญหาอปสรรคขององคการ การบรหารจดการเครอขายคณะกรรมการด าเนนการสหกรณ อาศยหลกในการท างานเครอขาย ดงน 1) สรางความผกพนและรบผดชอบตอการสรางเครอขาย ผปฏบตงาน “เอาดวย” มความพรอมทจะ

ท างานรวมกน

42

2) การสรางเครอขายตองใชเวลา ผบรหารตองใหเวลากบการสรางเครอขาย และสรางความสมพนธตอเนองอยางสม าเสมอ

3) มความไววางใจซงกนและกน ขอนเปนส าคญยง หากไมไวใจในองคกรหรอบคคลทจะเขาไปสรางเครอขายดวย เลกคดเรองการสรางเครอขายได

4) ยดหลกเสมอภาคในการท างาน และมความโปรงใส 5) ยดอตตาและประโยชนของตวองคกรใหนอย มองใหชดถงเปาหมายของเครอขาย 6) ผลประโยชนรวมกนเปนสงจ าเปน สมาชกอาจตองยอมเสยสละบางอยางเพอใหเครอขายประสบ

ความส าเรจ 7) การลงนามในสญญาหรอขอตกลง ตองท าอยางรอบคอบและมสวนรวมของทกฝาย 8) ตองมความยดหยนพอสมควร เพราะสถานการณอาจมการเปลยนแปลง และตองเขาใจในขอจ ากด

ของแตละฝาย 9) ตองมความคาดหวงทตรงกนและมความสขในการท างานเครอขาย 10) ตระหนกในความแตกตางทางวฒนธรรมและพนท 11) ตระหนกในความเปนอสระขององคกรทรวมเปนเครอขาย 12) รบผดชอบในความส าเรจหรอลมเหลวรวมกน

2. การจดการเครอขายคณะกรรมการด าเนนการสหกรณ การจดการเครอขาย ตองนงถงเงอนไข 2 ประการส าคญ คอ การค านงถงสภาพของเครอขายวาอยในชวง

ใดของวงจรชวตการน าแนวทางตางๆ ไปใชควรพจารณาใหสอดคลองกบระดบพฒนาการของเครอขาย ประเดนทสอง คอ หนวยงานหรอบคลากรทบรหารเครอขาย การสรางเครอขายโดยภาครฐเปนผรเรมยอมแตกตางจากเครอขายทเอกชนเปนผรเรม เครอขายทบรหารโดยหนวยงานราชการกบเครอขายทบรหารโดยประชาชนในชมชนกมเงอนไขขอจ ากดทตางกน ในการจดการเครอขาย สามาถแบงไดเปน 2 ขนตอน คอ การกอรปเครอขาย และการจดระบบบรหารเครอขาย โดยมรายละเอยดดงน (ปรบปรงจาก เกรยงศกด เจรญวงศศกด, 2543: 60-83)

2.1 การกอรปเครอขาย การกอตวของเครอขายอาจะเกดได 2 แนวทางใหญๆ แนวทางแรก คอ เครอขายทเกดจากรฐเขาไปเปนผรเรม (State Initiative) กลาวคอ หนวยงานภาครฐเปนผรเรมไปกระตนใหประชาชนเกดความตระหนกในปญหา สรางความตนตวใหเกดความสนใจรวมตวกนและผลกดนใหเกดการรวมตวของประชาชน ตวอยางเชน การทสวนราชการพยายามผลกดนการสรางหนวยเศรษฐกจชมชนพงตนเอง อกแนวทางหนง คอ เครอขายทประชาชน เปนแกนน าจดตงโดยเกดจากการรเรมสรางสรรคของกลมประชาชนเอง (Citizen Initiative) กลาวคอ ประชาชนเกดความตระหนกและตนตวในปญหาใดปญหาหนงทเกดขนแลวลงมอรเรมใน

43

การรวมตวกนเขาเปนกลมเพอด าเนนการแกไขปญหาใหลลวงหรอบรรเทาไปโดยทองคกรพฒนาเอกชน องคกรวชาการ หรอสอมวลชนอาจมสวนเขามาชวยสนบสนนกไดแตภาคประชาชนเปนแกนหลกในการด าเนนงานซงแนวทางแรกเปนแนวทางหลกทประเทศไทยมกใชตงแตอดตมาจนถงปจจบน ขณะทปจจบนมความพยายามผลกดนการกอรปของเครอขายตามแนวทางทสองใหเพมมากขน

ในการด าเนนงานควรท าไปทงสองแนวทางควบคกน โดยพจารณาถงความสามารถในการรวมตวของประชาชนเปนหลก หากประชาชนกลมใดมความสามารถในการรวมตวเปนเครอขายไดเอง หนวยงานภาครฐกไมสมควรเขาไปครอบง าบงการ (Manipulate) ในการกอตวของเครอขาย แตหากกลมใดทยงขาดสมรรถนะเพยงพอในการจดตงกลมขนเอง หนวยงานภาครฐกอาจสามารถเขาไปชวยในฐานะผสนบสนน (Supporter) และผอ านวยความสะดวก (Facilitator) ใหการจดตงเครอขายท าไดงายขน จากแนวคดนหนวยงานราชการจ าเปนตองลดบทบาทในการคดแทนประชาชนใหนอยลง แตเปดชองทางใหกลมองคกรชมชนประชาคมไดท างานและมอ านาจในการ ตดสนใจเรองตางๆ มากขน โดยภาครฐควรปรบรปแบบบทบาทเปนผสงเสรมเอออ านวยสนบสนน ใหกลมองคกรประชาชนมอสระมสวนรวมรบผดชอบและรวมสรางสรรคในสงคมในการท างาน รวมกนเปนเครอขาย การกอรปเครอขาย มองคประกอบ 4 ประการ ดงน

1) การสรางความตระหนกในปญหาและการรวมตว การสรางความตระหนกใหคนในสงคมทราบในเรองทตองการสรางเครอขาย จงมความจ าเปนเพอเปนการท าใหกระแสเขาไปถงระดบรากหญา หลงจากนนจงใชกลยทธ “การประชาสมพนธ” สอสารใหสงคม รบรเกยวกบวสยทศนของประเทศและการใชการประชาสมพนธกระตนใหประชาชนเกดส านก อยากเขารวมการประชาสมพนธสอสารอยางมประสทธผลทครอบคลมถงวตถประสงค นโยบาย กจกรรม และแผนการด าเนนงาน จะชวยใหสงคมรวาเราก าลงท าอะไรอย และจะชวยดงดดคนทอยากมสวนรวมใหเขามารวมกบเครอขายได การประชาสมพนธในทนไมใชเปนเพยงการบอก “ขอมล” ขาวสาร หากตองเปนการสรางความเขาใจและสราง “ภาพลกษณ (Image)” บางอยางลงไปในใจของผรบสารในลกษณะของการสรางภาพลกษณของสนคาตามหลกการตลาด นอกจากนจากการประชาสมพนธตองมกลยทธดวย หมายถง การประชาสมพนธไมควรใชวธการหวานกระจายออกไป เพราะขอมลขาวสารจะกระเซนกระสายไปสประชาชนเพยงเลกนอย ดงน น อาจจ าเปนตองมการก าหนดกลมเปาหมายของการประชาสมพนธใหชดเจน และใหน าหนกกบแตละกลมแตกตางกนไปตามระดบความส าคญเพอการจดสรรทรพยากรการประชาสมพนธจะเปนไปตามล าดบ ความส าคญของกลม กลมทมความส าคญมากตอการสรางเครอขายกควรเปนกลมทตองใหความส าคญมากเพอโนมนาวจงใจใหเขารวมผกพนกบเครอขาย

2) การสรางจดรวมของผลประโยชน ถาเครอขายไมมเปาหมายทชดเจน เครอขายจะไรพลง เพราะสมาชกตางกไมทราบวาเครอขายนจดตงขนมาดวยวตถประสงคใด แมประชาชนจะสนใจแตกมองไมเหนวาเขาจะไดรบผลประโยชนสงใดในการเขามามสวนรวม กท าใหไมมใครตองการเขามาเปนแนวรวมของเครอขาย

44

ดงนนจงตองมองหาตวรวมหรอประเดน (Issues) ทจะเปนศนยกลาง ซงท าใหเกดการรวมตวกนในลกษณะทถกทอเขาหากนเปนกลมกอน ซงอาจเปนไดทงประเดนทเปนรปธรรมและนามธรรม ในการท าเชนนตองค านงถงวา กญแจหลกของการสรางจดรวมอยทการก าหนดเปาหมาย หรอวตถประสงคทใหประโยชนตอผเขารวมซงจะสงผลให ทกภาคอยากเขามสวนรวมกบเครอขาย ดงนนจงมความจ าเปนตองศกษาวจยเพอคนหาความตองการเฉพาะเจาะจง วาประชาชนแตละกลมมความสนใจปญหาการศกษาในดานใด หรออกประการหนง คอ การหยบยกเอาความเดอดรอนของชมชนหรอประชาชนขนมาเปนตวจดกระแส เชน วกฤตเศรษฐกจกสามารถน ามาใชเชอมโยงกบปญหาการศกษาได นอกจากน การสรางความเขาใจเกยวกบประโยชนทจะไดรบจากการเขารวมตวเปนเครอขายเปนสงทส าคญมาก ซงสามารถด าเนนการดดแปลงเปาหมายและวตถประสงคใหเปนรปธรรมทชดเจน สอสารและประชาสมพนธไปยงกลมเปาหมายเฉพาะเจาะจง หรอหากเปนประเดนทเปนทสนใจรวมของสงคมในภาพรวม กอาจใชการประชาสมพนธอยางกวางออกไปสสาธารณชน อนเปนเหตหนงทจงใจใหประชาชนอยากเขารวมเปนสมาชกเครอขาย

3) การแสวงหาแกนน าทดของเครอขาย ในการด าเนนการใหเครอขาย ประสบความส าเรจอาจตองใชงบประมาณและบคลากรจ านวนมาก เพอใหเกดแนวรวมของ ประชาชนทสนใจแตในทางปฏบตดวยความจ ากดของงบประมาณและบคลากรท าใหเปนการยาก ถาจะพยายามลงไปใหถงประชาชนทกกลมตงแตเรมตน แนวทางทเปนไปได คอ การเสาะหา “แกนน าการปฏรป” เพอใหแกนน าเหลานเปนผขยายเครอขายตอไป ซงแกนน าการปฏรป คอ “ผเลนหลก (Key Actors)” ทมคณสมบตเหมาะสม และมอทธพลเพยงพอในการผลกดนการท างานตางๆ เชน ดานนโยบาย ดานการสรางกระแส ดานขอมลขาวสาร ซงอาจไมใชนกวชาการแตเพยงผเดยว อาจเปนนกหนงสอพมพ สอสารมวลชนตางๆ นอกจากนในบางกรณอาจจะเสาะหา “ผน าหลก (Key Leaders)” ในแตละกลมใหยอยลงไปอก เชน บคคลทเปนผน าของกลมสอมวลชน ซงตองหมายถง บคคลผเปนทเคารพนบถอของคนในกลม และมอทธพลในการโนมนาวทศทางของกลม/วชาชพได ผน าเหลานมกมบทบาทส าคญในการเปนผน าและผผลกดนคนทอยในแวดวงของตน ใหเกดการรวมแรงรวมใจกนสนบสนนเครอขายจนประสบความส าเรจ ดงนนในทางปฏบตจงตองมการก าหนดกลมเปาหมาย (Target Group) อยางเฉพาะเจาะจง

4) การสรางแนวรวมสมาชกของเครอขาย ปจจยส าคญประการหนงทเปนตวก าหนดวา เครอขายจะด าเนนการไปไดย งยนมากนอยเพยงใด กคอปรมาณและคณภาพของสมาชกเครอขาย ดวยเหตนการสรางแนวรวมของสมาชกเครอขายใหกวางขวางและการดงปจเจก/ กลม/องคกร ทมคณสมบตเหมาะสมเขาเปนสมาชกเครอขายจงเปนสงจ าเปน ในการสรางเครอขายอาจขยายแนวรวมผานระบบความสมพนธแบบตวตอตว ในลกษณะของการหาเครอขายแบบท เรยกวา “ดาวกระจาย” ซงเปนวธการขยายตวของเครอขายระดบชมชนวธหนงทใชกนอยในปจจบนและประสบความส าเรจอยางสง โดยวธการกคอการเสาะหาคนทมความคดหรอ

45

ประสบปญหาแบบเดยวกนแลวดงเขามารวมเครอขายทตรงกบแนวคด หรอเครอขายทจะชวยแกปญหาของได หลงจากนนใหไป “ขายความคด” เพอเสาะหาสมาชกรวมเครอขายตอไป

ในกรณของการดงกลม/องคกรเขารวมเครอขาย อาจพจารณาจากระดบความเขมแขงของกลม โดยควรเรมตนทกลมใดกลมหนงทมการรวมตวกนอยแลว ทงทรวมตวกนแบบหลวมๆ ไมเปนทางการ เชน กลมอาชพ กลมแมบาน หรอกลมทรวมตวกนเปนทางการ เชน สหกรณประจ าหมบาน สมาคมผปกครองและคร ชมรมการศกษา การเรมตนในกลมทมการรวมตวกนอยแลวจะท าใหการกอตงเครอขายเปนไปไดรวดเรวขน โดยเฉพาะอยางยงหากเราไดกลมทมการตนตวในเรองนอยแลว เพราะกลมเหลานจะมบคลกรและสายสมพนธในพนทซงจะชวยประหยดทรพยากรในการรเรมไปเสนอหาเครอขายใหมๆ บทบาทของผทจะด าเนนการสราง เครอขายในสวนน คอ การเจรจาโนมนาวใหคนยนดเขาเปนสมาชกของเครอขาย โดยการใหเหตผล ชแจงใหองคกรประชาชนเหนถงผลประโยชนทจะไดรบทงระดบสวนตวและภาพรวมประกอบตวอยาง และแนวทางทเปนรปธรรมทสามารถเขามามสวนรวมในเครอขายได

2.2 การจดระบบบรหารเครอขาย เมอมคนสนใจเขารวมเปนสมาชกรวมเครอขาย หากไมมการจดระบบของเครอขายทด เครอขายจะเกดความสบสนวนวายและความขดแยงระหวางกน อนเนองจากความไมชดเจนในอ านาจหนาท วธการท างาน ตลอดจนการประสานงานระหวางสมาชกดวยกน การจดระบบของเครอขายจงเปนเงอนไขส าคญทจะชวยใหเครอขายด าเนนไปไดอยางราบรน การบรหารงานเครอขายทประกอบไปดวยคนหลายกลม หลายประเภท ตางความคดความเหนกน จ าเปนตองอาศยความสามารถในการประสานประโยชนระหวางสมาชกในเครอขาย การจดระบบเครอขาย มองคประกอบส าคญ 5 ประการ ดงน

1) การจดผงกลมเครอขาย ในการบรหารจดการเครอขายควรตองมหนวยงานรบผดชอบ ในการเกบรวบรวมขอมลของเครอขายทกกลมในประเทศทด าเนนการในเรองทเครอขายเปนอย ทงรปแบบทเปนทางการและแบบไมเปนทางการ โดยเอาขอมลของแตละเครอขายมาท าการจดแผนท หรอแผนผงของเครอขาย (Network Map) ในภาพรวมระดบประเทศ จดผงตามความสนใจ และวตถประสงคของเครอขาย เพอจะไดทราบวามเครอขายกกลมทมเปาหมายในการด าเนนการไปในทศทางเดยวกน การกระจายตวของเครอขายเปนอยางไร การกระจายตวของเครอขายตามเปาหมายการท างานเปนอยางไร และทส าคญจะไดทราบวามเปาหมายในภาพรวมใดทยงขาดเครอขายเขาไปชวยจดการ เพอหนวยงานทเกยวของจะหาทางสรางเครอขายเขามาสนบสนน อดชองวางเหลานน หากไดแผนผงของเครอขายทครบถวนมากเทาใด กจะยงชวยใหการบรหารเครอขายในภาพรวมมประสทธภาพมากขนเทานน แผนผงเครอขายจะชวยในการขยายเครอขายทมอยใหกวางขวางออกไปดวย คอ หากเครอขายใดททราบวามเครอขายอนทด าเนนการโดยมเปาหมายสอดคลองกบเครอขายของตน เครอขายนนกอาจประสานงานเพอท าการขยายเครอขายออกไปได แตการจะท าเชนนไดจ าเปนตองมองคการใด หรอกลมใดกลมหนงเปนแกนกลางใหกลม องคกร หรอหนวยงานอนๆ ทมอยแลวผนวกเขามารวมเปนสมาชกเครอขาย ลกษณะเชนนจะเหนไดวา แผนท

46

เครอขายทชดเจนและทนสมย จะชวยสนบสนนการรวมตวเพอขยายเครอขายไดเปนอยางด ดงนน จงควรมการปรบปรงแผนทเครอขายใหทนสมยอยเสมอ เพอใหทราบวาเครอขายใดทเพมขนมาและเครอขายใดทลมเลกหายไป

2) การจดบทบาทหนาทของสมาชกในเครอขาย การบรหารจดการเครอขาย จ าเปนตองมการจดบทบาทหนาทของสมาชกในเครอขาย เพอใหสมาชกแตละคนรจกบทบาท หนาทของตนเองซงจะเปนการปองกนการสบสนและเกดความขดแยงระหวางสมาชก เนองจากการท างานทซ าซอนกน ดงนนองคประกอบส าคญของการจดระบบเครอขาย คอ การแบงบทบาทหนาทความรบผดชอบของสมาชกแตละคนใหชดเจนวา แตละคนรบผดชอบสวนใดของเครอขายและแตละฝายจะสมพนธเชอมโยงกนอยางไร

หลกการส าคญของการจดแบงบทบาทหนาท คอ การรวมเปนเครอขาย จะตองน าเอาความสนใจ ประสบการณ และความเชยวชาญของสมาชกแตละคนทตางกนมาเสรมกน ซงการท าเชนนนๆ ไดตองมการมอบหมายหนาทความรบผดชอบใหแตละคน ตามศกยภาพและความสนใจของเขา แตประเดนส าคญ คอ โดยปกตสมาชกเครอขายมกมงานประจ าทตองรบผดชอบอยแลว มเพยงสวนนอยทสามารถท างานใหเครอขายแบบเตมเวลา สงผลใหเวลาทจะอทศใหกบเครอขายมกใหไดไมเตมทและไมเตมเวลา ดงนน การมอบหมายหนาทความรบผดชอบ ตลอดจนระบบการท างานอยางอนๆ ควรเปนไปในลกษณะทเออใหสมาชกเขารวมไดแมมเวลาจ ากด โดยทวไปแลวเมอเครอขายไดขยายตวไปในระดบทมสมาชกจ านวนมาก และมกจกรรม หรอโครงการทรวมกนท าอยางตอเนองอยสม าเสมอ สภาพเชนนมกจ าเปนตองจดตงหนวยธรการขนมา ท าหนาทจดการงานประจ าของเครอขาย

ในจ านวนสมาชกของเครอขายบคคลทมบทบาทส าคญทสด ในการก าหนดความส าเรจหรอลมเหลวของเครอขาย คอ ตวผน าของเครอขายการเกดและการท าใหเครอขาย เขมแขงลวนขนอยกบตวผน าของเครอขายนนๆ ดงนน การก าหนดตวผน าเครอขายทมภาวะผน า เขมแขง สามารถระดมความรวมมอรวมใจจากสมาชกในกลม รวมทงมความรและประสบการณ รวมกบเครอขายมความเขาใจในปญหาและความตองการของกลม มบารมเปนทยอมรบเชอถอของ สมาชก และทส าคญ คอ สามารถบรหารจดการกลมไดในบางกรณ ผน ากลมหรอเครอขายอาจมใช บคคลเพยงคนเดยวแตเปนคณะผน า (Collective) ทประกอบไปดวยบคคลหลากหลายในทองถนเขามาชวยกนได ทตางกมผน าของตนอยแลว ผน าจะรวมกนเปนคณะของผน าของเครอขาย เครอขายจะขบเคลอนไปไดอยางมพลงหากคณะผน าทท างานประสานกนอยางแนบสนท แตถาคณะผน าเกดความแตกแยก กจะสงผลท าใหเครอขายออนก าลงลงไป ไมสามารถขบเคลอนไปสทศทางทพงประสงคได

3) การจดระบบตดตอสอสาร การท างานเปนเครอขายสมาชกของเครอขาย อาจมความเขาใจในภารกจของเครอขายไมครบถวน จงจ าเปนตองใชกระบวนการสอสาร เพอแพรกระจายความรและยกระดบความตระหนกในปญหาของสมาชก โดยการจดกระบวนการสนทนา (Conversation Process) เพอสรางความเขาใจรวม (Common Perception) ระหวางสมาชกของเครอขาย การสอสารจงเปนเสมอนกลไกทเชอมสมาชกของเครอขาย

47

เขาหากนและยงเปนชองทางในการแลกเปลยนเรยนรและการแพรกระจายความคด ซงมผลตอการรกษาและขยายตวของเครอขาย

4) การจดระบบการเรยนรรวมกน เครอขายจะพฒนากาวหนาไปไดมากพยงใด ขนอยกบระดบความรความสามารถของสมาชกของเครอขายดวย การท าใหเครอขายแขงแรงจงตองอาศยระบบการพฒนาสมาชกของเครอขายอยางตอเนอง ผานกระบวนการเรยนรรวมกน (Interactive Action Learning) ทงนเนองจากการรวมกลมทางสงคมเปนสงทไมมสตรส าเรจ การสรางองคความรเฉพาะของกลมเปนสงจ าเปนเพราะแตละกลมอยในบรบทแวดลอมทแตกตางกน ทงในเชงของประวตศาสตร วฒนธรรม สงคม ความเชอ สถานะทางเศรษฐกจ ฯลฯ การเรยนรรวมกนจากการปฏบตจะชวยใหเกดองคความรในการพฒนาและแกไขปญหาตางๆ ทอยบนพนฐานของประสบการณจรง ดงนน การจดระบบการเรยนรอยางตอเนองจะชวยสรางและสะสมองความรทสามารถน ามาปรบใชและเพมเตมไดตลอดเวลา

5) การจดระบบสารสนเทศ ในภาพรวมของการจดการเครอขายควรตองมหนวยงานทเปนแกนกลาง ท าหนาทจดระบบฐานขอมลโดยท าการรวบรวมขอมลทกอยางทเกยวของกบเปาหมาย รปแบบ วธการ ความส าเรจ ปญหาอปสรรคและขอมลอนๆ ทจ าเปน รวมทงผลการวจย ทฤษฎ โครงการ ประสบการณภาคปฏบตเพอใชเปนฐานขอมลหลกในการท างาน ระบบสารสนเทศควรยดหลกการใชงานไดงาย (User Friendly) เปนขอมลททกคนเขาถงไดงาย (Accessible) และเผยแพรใหกระจายออกไปอยางกวางขวาง เครอขายฐานขอมลทดจะชวยเพมประสทธภาพของการแลกเปลยนและเรยนรซงกนและกน การแลกเปลยนขอมลระหวางกนจะชวยสนบสนนกระบวนการเรยนร และการตอยอดทางปญญาระหวางเครอขาย ชวยลดความสญเสย สนเปลองทรพยากรและเวลาจากการท างานซ าซอนและการลองผดลองถก

โดยสรปแลว การจดการเครอขายนนมวธการทหลากหลายและแตกตางกนออกไป หากไมมการจดการเครอขายทดยอมท าใหเกดความไมชดเจนในวธการด าเนนงาน ตลอดจนอ านาจหนาทในการประสานงานภายในองคกรเครอขาย และหากมการจดการเครอขายทมการเชอมโยงการประสานงานเปนกลมอยางเปนเครอขายรวมกนอยางดแลว ยอมสามารถชวยเพมประสทธภาพการท างานของเครอขายมากขน และท าใหการด าเนนงานลลวงไปดวยด ซงสามารถน ามาปรบใชเปนแนวทางในการจดการเครอขายคณะกรรมการด าเนนการสหกรณได

ประเดนวเคราะห การสรางเครอขายคณะกรรมการด าเนนการมความจ าเปนตอการบรหารทรพยากรมนษยในสหกรณ

อยางไร จงอภปราย

หลกจากศกษาเนอหาสาระเรองท 11.2.2 โปรดปฏบตกจกรรม 11.2.2 ในแนวการศกษา หนวยท 11 ตอนท 11.2 เรองท 11.2.2

48

เรองท 11.2.3 การบรหารเครอขายฝายจดการสหกรณ

สหกรณทกประเภทจะประกอบดวย คนหรอทรพยากรมนษย 3 ฝาย เสมอ ไดแก 1) สมาชก ซงเปนทงเจาของ ผรบบรการ และผควบคมดแลสหกรณ 2) คณะกรรมการด าเนนการ ซงเปนกลมบคคลทไดรบการเลอกตงจากทประชมใหญของสหกรณ เพอใหมาท าหนาทในการบรหารจดการกจการของสหกรณแทนสมาชก และ 3) ฝายจดการ ซงประกอบดวย บคลากรทปฏบตงานอยในแตต าแหนงตางๆ ของสหกรณ เพอรบผดชอบการด าเนนงานและกจกรรมตางๆ ของสหกรณใหเปนไปตามนโยบายทคณะกรรมการด าเนนการก าหนดไว

การบรหารเครอขายฝายจดการสหกรณชวยท าใหฝายจดการมความสมพนธทดระหวางกนทงภายในและภายนอกสหกรณ มเพอนทปรกษาหาหรอในเรองของการปฏบตงาน มแรงจงใจในการพฒนาศกยภาพของตนเองใหสอดคลองตอสมรรถนะของต าแหนง ตงท างานใหสหกรณไดอยางมประสทธผล ท าใหฝายจดการสหกรณเกดความรสกมนคงในต าแหนงหนาท มขวญก าลงใจในการปฏบตงานอยางเตมความสามารถ จงทมเทก าลงกาย ก าลงใจ และเกดความสข เกดความภาคภมใจทไดปฎบตงานในสหกรณ ซงสงผลใหเกดประโยชนตอการบรหารทรพยากรสหกรณในระยะยาว

1. การสรางเครอขายฝายจดการสหกรณ

สหกรณมภารกจหลกในการด าเนนกจกรรมทงทางดานเศรษฐกจและดานสงคม เพอใหสมาชกสหกรณอยด กนด มสนตสข ซงสหกรณตองอาศยการบรหารจดการทดควบคไปกบการบรการสมาชกใหไดรบความพงพอใจสงสด โดยเฉพาะในสภาวะเศรษฐกจทกาวไปสยคโลกาภวฒน และขอมลขาวสารไรพรมแดนและ มแนวโนมการยอมรบในวฒนธรรมวตถนยม การทสหกรณจะสามารถด ารงอยไดทามกลางสถานการณปจจบน จงจ าเปนตองมการปรบเปลยนรปแบบการบรหารจดการธรกจสหกรณ ซงตองพฒนาความรดานการบรหารจดการใหบคลากรในสหกรณมความรความเขาใจตอบทบาทหนาทของตนเอง และสามารถน ามาพฒนาบรหารจดการสหกรณไดเปนอยางมประสทธภาพและประสทธผล ไมวาจะเปนในดานการด าเนนธรกจ การใหบรการ การพฒนาคณภาพชวตของมวลหมสมาชก โดยเฉพาะอยางยงฝายจดการสหกรณ ซงไดแก ผจดการ เจาหนาทฝายตางๆ และลกจางของสหกรณ จ าตองมความรความเขาใจในแนวทางการจดการธรกจของสหกรณตามสภาพแวดลอมทางเศรษฐกจ สงคม และเทคโนโลยทเปลยนแปลงไป แตในบางสหกรณยงมฝายจดการสหกรณจ านวนไมนอยทไมสามารถปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพและประสทธผล เพราะขาดความรความเขาใจในเรองตางๆ เชน ระบบการจดการสหกรณ บทบาทหนาทของฝายจดการสหกรณในต าแหนงตางๆ ระเบยบขอบงคบของสหกรณ และเรองงานสหกรณอนๆ ทจ าเปน เปนตน ซงเปนผลท าใหระบบงานสหกรณด าเนนธรกจขาดประสทธภาพและประสทธผล สงผลใหการด าเนนการธรกจของสหกรณไมสามารถตอบสนองความตองการของสมาชกไดอยางสมบรณ

49

นอกจากน ฝายจดสหกรณตองมความรดานการสหกรณดวย เพราะสหกรณเปนองคการธรกจทมความแตกตางจากองคการธรกจประเภทอน ซงองคการธรกจทกประเภทใหความส าคญทสดตอลกคา สหกรณกเชนเดยวกนลกคา (สมาชก) มความส าคญทสด และลกคาของสหกรณยงมสถานภาพเปนเจาของสหกรณอกดวย การปฏบตหนาทของฝายจดการสหกรณในการใหบรการแกผใชบรการตองใชความรความสามารถอยางยง การพฒนาประสทธภาพของฝายจดการสหกรณจงเปนสงส าคญและจ าเปนอยางยง

จากทกลาวมาจะเหนไดวา ฝายจดการสหกรณเปนทรพยากรมนษยทมความส าคญตอการประกอบกจการสหกรณเปรยบเทยบเปนก าลงพลในกองทพในการขบเคลอนกจการสหกรณใหมความเจรญกาวหนาดวยการใหบรการแกสมาชก และการรวมมอกบสมาชกในการตอสแขงขนในชนเชงธรกจ ดงนน บคลากรในฝายจดการสหกรณจงเปนบคคลทมความรพนฐานในวชาชพดานตางๆ เชน บญช การเงน การสงเสรมการตลาด การสงเสรมการเกษตร การประชาสมพนธ เปนตน ซงการรวมตวเปนเครอขายฝายจดการสหกรณจะชวยใหเกดการพฒนาประสทธภาพในการท างานของฝายจดการสหกรณ พจน พจนพาณชยกล (2561: ระบบอนไลน) กลาววา การพฒนาประสทธภาพในการท างานของบคคล ในการบรหารงานไมวาภาครฐ หรอเอกชน ผบรหารทกคนลวนมความตองการใหบคลากรของตนไดรบการพฒนา และตองการใหบคลากรของตนมการพฒนาตนเองอยตลอดเวลา ซงบคคลทมการพฒนาตนเองอยตลอดเวลานนจะมความพรอมตอการแขงขน และจะเปนบคคลทพรอมรบมอกบการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา หนวยงานหรอองคกรใดกตามทบคลากรมการพฒนาตนเอง ยอมกอใหเกดประสทธภาพในการท างานและน ามาซงความเจรญกาวหนาขององคกร นอกเหนอจากการพฒนาบคลากรเพอองคกรแลว การพฒนาตนเองของบคลากรยงสงผลตอความส าเรจหรอเพอความกาวหนาในอาชพอกดวย การพฒนาตนเองนนถอเปนการแขงขนกบตวเองเพอเปนบนไดไปสความกาวหนาในอนาคต และเปนการเตรยมความพรอมในการทจะตองแขงขนกบคนอน ในโลกของการท างานทมการแขงขนสงเวทการท างานจะเปดโอกาสใหกบคนทมประสทธภาพในการท างานเสมอ และเชนเดยวกน “คนทมประสทธภาพในการท างานสงจากการพฒนาตวเองอยางตอเนองในเรองตางๆ มกจะพรอมอยเสมอส าหรบการแขงขนไมวาในเวทหรอสถานการณใดกตาม”

ดงนน กอนการรวมกนเปนเครอขายฝายจดการสหกรณ นอกเหนอจากความร ความเชยวชาญในวชาชพของตน ฝายจดการสหกรณจ าเปนทจะตองมการพฒนาประสทธภาพในการท างานของตนเองกอน จงจะสามารถชวยงานภายในเครอขายของตนได ซง การพฒนา (Development) คอ การท าใหดขน หรอเปนการเปลยนแปลงเพอสงทดกวา (Change for the better) สวนประสทธภาพในการท างานนน หมายถง การท างานทใหผลผลต (Out Put) สงเมอเทยบกบปจจยน าเขา (In Put) หรอพดใหงายขนกคอ การประหยดทรพยากร (4 M) และเวลา ซงมความเกยวพนธกบตนทนนนเอง ดงนนการพฒนาประสทธภาพในการท างาน จงเปนการเปลยนแปลงเพอใหไดมาซงผลผลตทเพมขน หรอสามารถลดตนทนไดเพมขน ถาจะวาไปแลวการพฒนาประสทธภาพในการ

50

ท างาน ถอเปนการพฒนาศกยภาพของบคคลใหมขดความสามารถเพมมากขนนนเอง การพฒนาประสทธภาพในการท างานของบคคลนน สามารถกระท าไดหลากหลายรปแบบ โดยเทคนคทใชในการพฒนาประสทธภาพในการท างานของบคคล ซงฝายจดการสหกรณสามารถน าไปปฏบตเพอการพฒนาตนเอง สามารถท าไดดงน (ปรบปรงจาก พจน พจนพาณชยกล, 2561: ระบบอนไลน)

1) วเคราะหตนเอง กอนทจะเปลยนแปลงหรอปรบเปลยนตวเอง สงแรกทควรตองท าคอ การวเคราะหตนเอง คนเรานนถารวาตนเองมความสามารถ ความช านาญหรอมศกยภาพพเศษในดานใด กควรทจะตองเสรมศกยภาพของตนในดานนน และควรทจะตองท าในสงทตนเองมความถนดหรอมความช านาญ และส าหรบความสามารถในดานทยงขาดทกษะและความช านาญกควรทจะหาความรเพมเตมเพอเปนการพฒนาตนเองใหมศกยภาพเพมมากขน ในอนาคต

2) มงมนทจะเปลยนแปลง การทจะพฒนาตนเองได ตองมความกลาทจะเปลยนแปลง และตองมความมงมนมากกวาแคความตงใจ ตองมความเชอวา ศกยภาพของตนเองนนสามารถพฒนาขนได และทมเทก าลงกาย ก าลงใจในการทจะเปลยนแปลงตนเองใหเปนคนใหมทมศกยภาพเพมมากขน และตองเชอวาการเปลยนแปลงจะน ามาซงสงดๆ ในชวตวนขางหนา

3) มองโลกในแงด (คดบวก) ในการพฒนาประสทธภาพในการท างานของบคคลนน ใชวาจะเปนการพฒนาประสทธภาพในงานแตเพยงอยางเดยวเทานน แตการพฒนาทางความคดและทศนคตในการท างานกจะเปนปจจยเสรมตอการพฒนาประสทธภาพในการท างานใหเพมขน ดงนนการมองโลกในแงดหรอการคดบวกนน เปนพฤตกรรมของบคคลทควรปฏบต และส าคญเปนอยางยงทจะตองใหเกดเปนนสย การมองโลกในแงด และการคดบวกจะชวยในการเสรมก าลงใจและสามารถชวยลดปญหาในเรองของความขดแยงไดเปนอยางด ทงความขดแยงทเกดขนกบบคคลอน และความขดแยงในตวตนของตนเอง

4) ใฝหาความรเพมเตมอยเสมอ การหาความรเพมเตมจะชวยใหสมองไดรบการพฒนาอยตลอดเวลา ซงการหาความรเพมเตมไมจ าเปนจะตองเปนความรทเกยวกบงานทท าอยในขณะนนเพยงเทานน แตสามารถหาความรในดานอนๆ ทยงไมรเพอเรยนรเพมเตม อาทเชน ความรทางดานการตลาด เศรษฐกจ การเมอง กฎหมาย โดยความรเหลานเราสามารถหาไดจากการสมมนา ฝกอบรม อานหนงสอ หรอสอบถาม พดคย ปรกษากบผทมความเชยวชาญกไดเชนกน ดงค ากลาวทวา “ความรไมมวนเรยนจบ และไมมใครแกเกนเรยน” อกทงคนทมความรมากกจะสามารถแกปญหาไดงาย หาทางออกของปญหาไดมากขน แนนอนวาผลตอบแทนสงสดทเราไดจากการพฒนาประสทธภาพในการท างานนน ไมไดอยทผลงานของเราแตเพยงอยางเดยวเทานน แตอยทศกยภาพทางสมองของเราไดมการพฒนามากขน พรอมกบประสบการณและทกษะของการท างานทเฉยบคมมากขนกวาเดม

5) ตงเปาหมายในการท างาน เปาหมาย เปนปลายทางทตองใหไปถง ไมวาจะในชวตการท าการหรอในชวตประจ าวน โดยเฉพาะการก าหนดเปาหมายในการท างานนน ถอเปนหวใจส าคญของการท างาน เพราะใน

51

การบรหารงานใดๆ กตาม มกจะเนนทความส าเรจตามทไดตงใจไวหรอก าหนดไว ไมวาจะก าหนดเอาไวในรปแบบใดกตาม ถาท างานแบบมเปาหมายวางานแตละอยางทอยในความรบผดชอบมเปาหมายของความส าเรจอย ณ จดใด ภายในเวลาเทาใด ความชดเจนของงานหรอการก าหนดแผนการปฏบตงานยอมอยบนพนฐานของความเปนไปได กวาการทจะปฏบตงานไปวนๆ หรอท างานไปเรอยๆ โดยไมมจดหมายปลายทางของความส าเรจ หากเปนการพฒนาประสทธภาพในการท างานของบคคล การตงเปาหมายในการท างานควรเปนการตงเปาหมายใหอยในระดบทสงกวา ศกยภาพปกตของตนจะด าเนนการไดเพอใหเกดการพฒนาในการทจะใหบรรลผลส าเรจตามเปาหมาย ดงค ากลาวทวา “ฝนใหไกล ไปใหถง” นนเอง

6) วางแผนกอนลงมอท า ในการท างานนนนอกจากการก าหนดวตถประสงคในการท างานแลว การวางแผนชวยใหงานบรรลผลส าเรจไดอยางมประสทธภาพ อกทงยงชวยลดเวลาและการใชทรพยากรในการท างาน การท างานทมประสทธภาพนนเกดขนไดดวยเงอนไขของการวางแผนงานทด การวางแผนทดเกดจากความคดทรอบคอบ คดจากมมมองทหลากหลาย การวางแผนเปนการสรางขอเสนอของการด าเนนงานทเปนไปไดหลายทางเลอก โดยเปรยบเทยบขอดขอเสยของแตละทางเลอก และยงเปนการประเมนสถานการณความเปนไปไดในการท างานเพอเปนการลดความเสยงในการท างานไดอกทางหนงดวย ดงนนการวางแผนถอองคประกอบหนงทมความส าคญตอการท างานใหมประสทธภาพ มากยงขน

7) มการสอสารทด การสอสารมความส าคญกบมนษยมาต งแตก าเนด เนองจากการสอสารเปนเครองมอในการบอกความตองการของตนเองตอผอน นอกจากนการสอสารยงเปนความสามารถหรอทกษะททกคนมมาตงแตก าเนดแมแตเดกทารกทยงไมสามารถทจะพดกยงมทกษะในการสอสารเพอใหไดตามทตนตองการ อาทเชน เมอเดกทารกหวกจะสงเสยงรองเพอสอสารใหผเปนแมไดรบรวาตนตองการทจะกน (ดม) นมแม เปนตน เนองจากการสอสารเปนเครองมอส าคญในการแสดงความตองการระหวางบคคล โดยเฉพาะในการปฏบตงานนน จ าเปนทจะตองใชทกษะในการสอสารทง การพด การอาน การเขยน และการฟง รวมไปถงการแสดงออกดวยทาทาง โดยมวตถประสงคทแตกตางกน เชน เพอใหขอมล เพอชกจงหรอโนมนาวใจ เพอสรางความสมพนธทด เพอใหเกดการยอมรบและไดรบความรวมมอจากบคคลทเกยวของ ดวยเหตน ผปฏบตงานควรมการฝกเพอเพมทกษะในการสอสารใหเหมาะสมกบกาลเทศะสามารถเลอกใชทงวจนภาษา และอวจนภาษาในการสอความหมายใหชดเจน เหมาะสมและมประสทธภาพ อนจะสงผลตอการเพมประสทธภาพในการท างานไดตอไป

8) มบคลกภาพด สภาษตทวา “ไกงามเพราะขน คนงามเพราะแตง” ยงคงใชไดดเสมอ บคลกและการแตงกาย เปนองคประกอบอยางหนงทจะชวยเสรมความส าเรจในการท างาน การแตงกายนนมหลกการงายๆ คอ อยาพยายามแตงกายมากเกนไป หรอนอยเกนไป และทส าคญการแตงกายตองใหเหมาะสมกบรปราง และบคลกของตนเอง การแตงกายทดส าหรบการท างาน คอ สะอาด สภาพ และโชวบคลกเฉพาะของคณออกมา

52

9) มสมาธในการท างาน สมาธ คอ การทมใจตงมนในอารมณใดอารมณหนงอยางแนวแน กลาวคอ การมใจจดจออยในเรองใดเรองหนง ไมฟงซาน การฝกสมาธท าใหผปฏบตมจตใจผองใส ประกอบกจการงานไดราบรนและคดอะไรไดรวดเรวทะลปรโปรง เพราะวาระดบจตใจไดถกฝกมาใหมความนงดแลว เมอมความนงเปนสมาธดแลว ยอมมพลงแรงกวาใจทไมมสมาธ ดงนเมอจะคดท าอะไร กจะท าไดด และไดเรวกวาคนปกต ทไมไดผานการฝกสมาธมากอน การฝกสมาธจะชวยในดานการพฒนาบคลกภาพ ท าใหเปนผมบคลกภาพด กระฉบกระเฉง กระปรกระเปรา มความองอาจสงาผาเผย มผวพรรณผองใส มความมนคงทางอารมณ หนกแนน เยอกเยน และเชอมนในตนเอง มมนษยสมพนธด วางตวไดเหมาะสมกบกาลเทศะ เปนผมเสนห เพราะไมมกโกรธ มความเมตตากรณาตอบคคลทวไป การฝกสมาธบอยๆ ท าใหเกดปญญาในการท าสงใดๆ สงผลใหประสทธภาพในการท างานดขน นอกจากน การฝกสมาธยงชวยคลายเครยด และลดความเครยดทจะเขามากระทบจตใจได เมอไมเครยด รางกายกจะหลงสารท าใหเกดความสข ท าใหสขภาพรางกายแขงแรง เพราะมภมตานทานทงภมตานทานทางจตใจ และภมตานทานเชอโรค และยงท าใหดออนกวาวยชวยชะลอความแกไดดวย

10) มสขภาพด สขภาพรางกายมสวนส าคญตอการปฏบตงาน งานทกอยางจะไมสามารถส าเรจลลวงไปไดหากผปฏบตงานเกดการเจบปวย ผมสขภาพดยอมท างานไดอยางมประสทธภาพ ดงนนควรดแลสขภาพใหด และออกก าลงกายสม าเสมอ การมสขภาพทดเปนสภาวะทรางกายแขงแรง ปราศจากโรคภยไขเจบ ไมมความพการใดๆ รางกายสามารถท างานตางๆ ไดอยางมประสทธภาพ ซงลกษณะสขภาพทดทางกายน น ควรประกอบดวย รางกายทมความสมบรณแขงแรง ระบบตางๆ และอวยวะทกสวนท างานไดดมประสทธภาพ รางกายมการเจรญเตบโตของอวยวะตางๆ เปนไปอยางเหมาะสมกบวย รวมทงภาวะทางสมองดวย การทจะมสขภาพรางกายทดไดนนรางกายตองไดรบการพกผอนอยางเพยงพอ และการพกผอนทสด คอ การไดนอนหลบอยางพอเพยง ภายหลงจากการนอนหลบและพกผอนแลว รางกายจะคนสสภาพปกตสดชน พรอมรบกบการปฏบตหนาท หรอภารกจในวนตอไป

โดยสรปแลว กอนการรวมตวเปนเครอขายฝายจดการสหกรณตองมการพฒนาตนเอง โดยใชเทคนคการพฒนาประสทธภาพในการท างาน ไดแก วเคราะหตนเอง มงมนเปลยนแปลง คดบวก ใฝหาความรเพมเตมอยเสมอ ตงเปาหมายในการท างาน วางแผนกอนลงมอท า มการสอสารทด มบคลกภาพด มสมาธ และมสขภาพด นอกจากนสงทส าคญทสดของการพฒนาตนเองของฝายจดการสหกรณ คอ การมจตใจทมงมนในการทจะเปลยนแปลงตนเองไปในทศทางทดขน เมอพฒนาตนเองไดแลว จงรวมกนเปนเครอขายเพอประสานความรวมมอและชวยเหลอกน ตามวธสรางเครอขายเพอการบรหารทรพยากรมนษยในสหกรณ ทไดกลาวไปแลวในเรองท 11.1.3 เพอพฒนากระบวนการท างานภายในสหกรณสหกรณใหดขน

53

2. แนวทางการพฒนาเครอขายฝายจดการสหกรณ โลกปจจบนมการเปลยนแปลงอยางรวดเรว คนทกาวทนตามกระแสนยมเทาน นถงจะประสบ

ความส าเรจในชวตและอาชพทท า ความรทเกดขนในอดตบางอยางไมสามารถน ามาแกไขปญหาในปจจบนได คนทท างานหนกมความเชยวชาญเฉพาะดานจะแพคนทมความรหลากหลาย เพราะปจจบนความรและเทคนคตางๆ ไมไดถกปดกนเปนความลบอกตอไป การพฒนางานหรอการแกปญหาใดๆ ทใชวธด าเนนงานในรปแบบทสบทอดกนเปนวฒนธรรมภายในกลมคน หนวยงาน องคกร หรอสหกรณเดยวกน จะมลกษณะไมตางจากการปดประเทศทไมมการตดตอสอสารกบภายนอก การด าเนนงานภายใตกรอบความคดเดม อาศยขอมลขาวสารทไหลเวยนอยภายในใชทรพยากรหรอสงอ านวยความสะดวกทพอจะหาไดใกลมอ หรอถาจะออกแบบใหมกตองใชเวลานานมาก จะเปนอปสรรคตอการพฒนางานอยางยงและไมอาจแกปญหาทซบซอนได

การพฒนาเครอขายฝายจดการสหกรณสามารถชวยแกปญหาขางตนได ดวยการเปดโอกาสใหบคลากรในฝายจดการสหกรณไดแลกเปลยนขอมลขาวสารรวมทงบทเรยนและประสบการณกบบคคล องคกร หรอสหกรณทอยนอกสหกรณของตน ลดความซ าซอนในการท างาน ใหความรวมมอและท างานในลกษณะทเออประโยชนซงกนและกน เสมอนการเปดประตสโลกภายนอก ท าใหเกดกระบวนการเรยนรรวมกน ไมวาจะเปนดานการจดการสหกรณ ดานกระบวนการตดสนใจตางๆ ทควรท าบนรากฐานของขอมลทางการเงนและการบญช ดานการท าบญชและงบประมาณ ดานพฒนาบคคลกรในสหกรณ ดานการผลต และดานการตลาด การแลกเปลยนเรยนรนจะท าใหฝายทออนแอและไมเขมแขงในเรองของการบรหารจดการ การผลต และการตลาดไดมโอกาสรบการถายทอด และถายเทประสบการณจากฝายทเขมแขงกวา ท าใหเกดการพฒนาตนเอง ซงจะเปนผลดตอเนองไปถงความเขมแขงของเครอขายโดยรวมอกทอดหนง

เมอบคลากรฝายจดการสหกรณมการเชอมโยงกนเปนเครอขายแลว จ าเปนตองพฒนาเครอขายของตนเองอยางตอเนอง ซงสามารถด าเนนการไดตามขอเสนอแนะในการพฒนาเครอขายเพอความย งยน ซงสามารถน ามาปรบใชเปนแนวทางในการพฒนาเครอขายฝายจดการสหกรณ ไดดงน

1) สมาชกทเขารวม ตองเขาใจเปาหมายในการรวมตวกนวาจะกอใหเกดความส าเรจในภาพรวม 2) สรางการยอมรบในความแตกตางระหวางสมาชก ยอมรบในรปแบบและวฒนธรรมองคกรของสมาชก 3) มกจกรรมสม าเสมอ และมากพอทจะท าใหสมาชกไดท างานรวมกน เปนกจกรรมทตองแนใจวาท า

ได และกระจายงานไดทวถง ควรเลอกกจกรรมทงายและมแนวโนมประสบผลส าเรจ อยาท ากจกรรมทยากโดยเฉพาะครงแรกๆ เพราะถาท าไมส าเรจอาจท าใหเครอขายทเรมกอตวเกดการแตกสลายได

4) จดใหมและกระตนใหมการสอสารระหวางกนอยางทวถง และสม าเสมอ 5) สนบสนนสมาชกทกกลม และทกดานทตองการความชวยเหลอ เนนการชวยเหลอกลมสมาชกทยง

ออนแอใหสามารถชวยตนเองได

54

6) สรางความสมพนธของบคลากรในเครอขาย 7) สนบสนนใหสมาชกไดพฒนางานอยางเตมก าลงตามศกยภาพและความช านาญทมอย โดยรวมกน

ตงเปาหมายในการพฒนางานใหกบสมาชกแตละกลม สงผลใหสมาชกแตละกลมมความสามารถพเศษเฉพาะดาน เปนพนฐานในการสรางความหลากหลายและเขมแขงใหกบเครอขาย

8) สรางความสมพนธทแนนแฟน ระหวางบคลากรทกระดบของสมาชกในเครอขายในลกษณะความสมพนธฉนทเพอน

9) จดกจกรรมใหสมาชกใหมของเครอขาย เพอเชอมตอคนรนเกากบคนรนใหมในการสบทอดความเปนเครอขายตอไป

10) จดใหมเวทระหวางคนท างานเพอพฒนาหรอแกปญหาในการท างานดานตางๆ อยางสม าเสมอ รวมทงการใหก าลงใจซงกนและกน

11) จดใหมชองทางการท างานรวมกน การสอสารทงายตอการเขาถงททนสมยและเปนปจจบน เชน สรางระบบการสงตองาน และสรางเวบไซตเพอเชอมโยงเครอขายเขาดวยกน

ปจจบนฝายจดการสหกรณมการจบกลมกนเปนเครอขาย เชน เครอขายของชมรมผจดการสหกรณ มการสรางระบบการเรยนรแบบพบปะแลกเปลยนในเครอขายผจดการดวยกน ซงระบบการเรยนรนน าไปสการปฏบตในสหกรณของตนเองได ทงระบบธรกจ การจดการ การบรหาร และการใหบรการสมาชก ตลอดจนการสรางผน าใหเกดขนในสหกรณ เปนตน นอกจากน กรมสงเสรมสหกรณ ยงไดจดตงสถาบนพฒนากรรมการและฝายจดการสหกรณ เพอศกษาวเคราะหขอมลการพฒนากรรมการและฝายจดการสหกรณ รวมทงพฒนาหลกสตรการฝกอบรมเพอเปนศนยกลางเรยนรและใหบรการเกยวกบการพฒนากรรมการและฝายจดการสหกรณ น าไปสการประสานความรวมมอดานวชาการกบสถาบนการศกษา วทยากร องคการปกครองสวนทองถน และหนวยงานอนๆ ซงเปนโอกาสทดทฝายจดการสหกรณจะไดใชโอกาสนในการพบปะกน น าไปสการสรางเครอขาย การเชอมโยงเครอขายระหวางกน และพฒนาความสมพนธของเครอขายทเกดขนแลวใหแนนเฟนมากยงขน ซงนอกจากจะเกดประโยชนตอการพฒนาตนเอง ตอการพฒนาเครอขาย ยงจะน าสการพฒนาสหกรณและขบวนการสหกรณตอไป

ประเดนวเคราะห เครอขายฝายจดการสหกรณมความส าคญอยางไร และหากสหกรณไมใหความส าคญตอการบรหาร

เครอขายฝายจดการสหกรณ จะสงผลตอการบรหารเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณอยางไรบาง จงอภปราย

หลกจากศกษาเนอหาสาระเรองท 11.2.3 โปรดปฏบตกจกรรม 11.2.3 ในแนวการศกษา หนวยท 11 ตอนท 11.2 เรองท 11.2.3

55

ตอนท 11.3 กรณศกษาการบรหารเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณ โปรดอานแผนการสอนประจ าตอนท 11.3 แลวจงศกษาเนอหาสาระ พรอมปฏบตกจกรรมในแตละเรอง

หวเรอง เรองท 11.3.1 กรณศกษาการบรหารเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณภาคการเกษตร เรองท 11.3.2 กรณศกษาการบรหารเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณนอกภาคการเกษตร

แนวคด 1. กรณศกษาการบรหารเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณภาคการเกษตร กลาวถง การบรหาร

เครอขายทรพยากรมนษยสหกรณการเกษตรล าพระเพลง จ ากด ทประสบความส าเรจในการด าเนนการเครอขายความรวมมอดานวชาการ การศกษาดงาน การแลกเปลยนเรยนร ดานกจกรรมดานสงคมและวฒนธรรมกบสหกรณการเกษตรอวาเตะฮานากาม ประเทศญปน โดยการมสวนรวมของสมาชก คณะกรรมการด าเนนการ และฝายจดการสหกรณ

2. กรณศกษาการบรหารเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณนอกภาคการเกษตร กลาวถง การบรหารเครอขายทรพยากรมนษยสหกรณผบรโภค หรอสหกรณรานคาในประเทศญปน ซงไดพฒนาการมสวนรวมของสมาชกในรปแบบของการสรางกลมสมพนธ โดยชกชวนใหมการรวมซอของกลมแมบานแลวรานสหกรณจะสงสนคาใหถงบาน ทเรยกวา กลมแมบานฮน

วตถประสงค เมอศกษาตอนท 11.3 จบแลว นกศกษาสามารถ 1. วเคราะหและประยกตใชกรณศกษาการบรหารเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณภาคการเกษตรได 2. วเคราะหและประยกตใชกรณศกษาการบรหารเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณนอกภาคการเกษตรได

56

เรองท 11.3.1 กรณศกษาการบรหารเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณภาคการเกษตร กรณศกษาการบรหารเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณภาคการเกษตรน จะกลาวถง เรองราวของ

สหกรณการเกษตรล าพระเพลง จ ากด ทประสบความส าเรจในการด าเนนการเครอขายความรวมมอ กบสหกรณการเกษตรอวาเตะฮานากาม ประเทศญปน ซงเปนสวนหนงของรายงานการศกษา เรอง “แนวทางการสรางเครอขายสหกรณอาเซยน กรณศกษาเปรยบเทยบสหกรณการเกษตรทายาง จ ากด กบสหกรณการเกษตรล าพระเพลง จ ากด” (ภานวฒน ณ นครพนม: 2556) โดยสหกรณการเกษตรล าพระเพลง จ ากด ไดสรางเครอขายความรวมมอดานวชาการกบสหกรณอวาเตะ ฮานากาม กระชบความสมพนธดวยกจกรรมดานสงคมและวฒนธรรม และจะมความรวมมอทางดานธรกจในอนาคต จดเรมของการสราง เครอขายของสหกรณทงสองนน ตางมจดเรมทเหมอนกน คอ เรมมาจากความสมพนธระหวางภาครฐทประสานความรวมมอระหวางกนในการน าภาคสหกรณเขามาหารอเจรจารวมกนเพอใหเกดเครอขาย จากนนสหกรณตางรวมกนสรางเครอขายด าเนนกจกรรมเครอขาย สรางความสมพนธ ความเชอถอ และความไวเนอเชอใจระหวางกน โดยมภาครฐใหการสนบสนนและเปนตวกลางในการเชอมความสมพนธอยางสม าเสมอ

1. ความเปนมาและการด าเนนงานของเครอขายสหกรณการเกษตรล าพระเพลง จ ากด สหกรณการเกษตรล าพระเพลง จ ากด จดทะเบยนจดตงตามพระราชบญญตสหกรณ พทธศกราช 2511

เมอวนท 28 มนาคม พ.ศ. 2520 ประเภทสหกรณการเกษตร จดตงขนเพอชวยเหลอเกษตรกรทมพนทอยในเขตโครงการชลประทานล าพระเพลงใหไดรบผลผลตเพมขนและมความเปนอยดขน มพนทด าเนนงานตามโซนสงน าในเขต 3 อ าเภอ คอ อ าเภอปกธงชย อ าเภอโชคชย และอ าเภอเมองนครราชสมา มสมาชกแรกตง 194 คน เดมส านกงานสหกรณอาศยอยกบส านกงานสหกรณอ าเภอปกธงชย ตอมาในป พ.ศ. 2537 สหกรณไดจดสรางส านกงานเปนของตนเอง ปจจบนตงอยเลขท 4 หมท 8 ถนนสบศร ต าบลเมองปก อ าเภอปกธงชย จงหวดนครราชสมา อาชพหลกของสมาชก ไดแก การท านา ท าไร และอาชพเสรม คอ ทอผาไหม เลยงสตว ท าสวน สหกรณก าหนดวสยทศนไววา “เปนสถาบนการเรยนร มงสความเปนเลศในการบรหารจดการ ตลอดจนด ารงไวซงเศรษฐกจพอเพยง” โดยมเปาหมายภายในป พ.ศ. 2560 สหกรณการเกษตรล าพระเพลง จ ากด มบคลากรทมจตส านก การบรหารจดการสนเชอมสภาพคลอง การตลาด และการบรหารจดการมประสทธภาพ รวมถงมสถาบนการเรยนรทมประสทธผล โดยก าหนดพนธกจ ไดแก บคลากรมจตส านกทดในการปฏบตงาน การบรหารสนเชอมสภาพคลองทางการเงน พฒนาการตลาดใหมประสทธภาพ พฒนาระบบการบรหารจดการใหมประสทธภาพ และพฒนาสถาบนการเรยนรใหมประสทธผล สหกรณด าเนนธรกจดานตางๆ ไดแก ธรกจสนเชอ ธรกจจดหาสนคามาจ าหนาย และธรกจรวบรวมผลผลต

57

สวนสหกรณการเกษตรอวาเตะฮานากาม ประเทศญปน ไดควบรวมกบสหกรณตางๆ 3 แหง เมอวนท 1 พฤษภาคม ในป ค.ศ. 2008 ซงสหกรณโดงดงในฐานะแหลงผลตขาวมาตงแตอดต ชาวบานเขารวมกบสหกรณเปนอยางด เปนองคกรของชมชนทมความเขมแขงมาก แตจากการเรมน าเขาขาวจากประเทศสหรฐอเมรกา ตงแตป พ.ศ. 2535 และการบรโภคขาวในประเทศลดลง ท าใหเกดผลกระทบตอการท านาในประเทศญปน การปลกขาวอยางเดยวไมสามารถเลยงครอบครวไดอกตอไป นอกจากนสมาชกสหกรณกสงอายขนเรอยๆ มการเปลยนรนจากพอแมสรนลก สมาชกมความเปนหนงเดยวกบสหกรณนอยลง เพอใหเกษตรกรรม ชมชน และสหกรณรอดพนจากวกฤตน สหกรณการเกษตรอวาเตะฮานากามจงไดเรมเปลยนโครงสรางงานเกษตรเขาสงานสวน และตดสนใจสราง Farmer,s Market เพอเปนศนยกลางในการเสรมสรางความสมพนธทเหนยวแนนกบสมาชก โดยมเปาหมายเพอกระตนเกษตรกรรมในทองถน หยดความหางเหนของสมาชก และเสรมสรางความเขาใจของผบรโภคตอสหกรณผผลตสนคาการเกษตร สหกรณยงไดด าเนนกจกรรมดานคณภาพชวตความเปนอยของคนในชมชน เพอสรางสงคมทองถนทอดมสมบรณ สามารถอยอาศยไดอยางมนใจ มการด าเนนกจกรรมกลมสตรและคนชรา สรางสขภาพและคณภาพชวตทด โดยกจกรรมของสหกรณ ไดแก ศนยดแลผสงอาย โรงเรยนอนบาล Yomoto kindergarten กลมแปรรปขาว กลมทอผา โรงผลตไวนและโยเกรต

ส าหรบ เครอขายความรวมมอของสหกรณการเกษตรล าพระเพลง จ ากด กบสหกรณการเกษตรอวาเตะฮานากาม มจดเรมตนจากความรวมมอระหวางรฐบาลไทยกบรฐบาลญปน ตามโครงการพฒนาผน ากลมอาชพของสหกรณการเกษตรในประเทศไทย (The Project on Community Leader Development in Agriculture Cooperatives in Thailand) เปนโครงการทกรมสงเสรมสหกรณไดน าเสนอไปในกรอบโครงการความรวมมอทางวชาการจากรฐบาลญปน โดยมวตถประสงคของโครงการเพอพฒนาศกยภาพผน ากลมอาชพในสหกรณการเกษตรในประเทศไทย ใหมความรความสามารถเพอเปนแกนน าในการพฒนาชมชนในชนบทใหมความเขมแขงทางดานเศรษฐกจและสงคม โดยผเชยวชาญจากประเทศญปนมาด าเนนการอบรมในประเทศไทย เพอพฒนาผน าใหมความสามารถในดานตางๆ ไดแก ดานการบรหารจดการสหกรณ ดานการจดตงและจดการศนยการผลต ดานการตลาด ดานการพฒนาผลตภณฑและบรรจภณฑ ดานการพฒนาทรพยากรบคคล ดานการจดการทางการเงน และดานการพฒนาคณภาพชวต จากนนผเขารบการอบรมจะกลบไปปฏบตงานในสหกรณของตนเอง และจะมการตดตามผลและประเมนผลการพฒนาของผเขารบการอบรม แลวคดเลอกผเขารบการอบรมทดเดนไปอบรมตอทประเทศญปน สหกรณการเกษตรล าพระเพลง จ ากด ไดสงนางสาวสมาล ทองธระ ผจดการสหกรณเขารบการอบรมและศกษาดงานทประเทศญปนตามโครงการดงกลาว สหกรณมอบหมายใหผจดการไปศกษาดงานโดยมงเนนใหน าความรมาพฒนาในดานการตลาด เพอสงเสรมในดานการผลตใหแกสมาชกสหกรณ หลงกลบจากประเทศญปน ผจดการไดถายทอดความรใหกบคณะกรรมการ พนกงาน และสมาชก

58

สหกรณการเกษตรล าพระเพลง จ ากด ไดเลงเหนความส าคญในการพฒนาคณภาพชวตใหแกสมาชกและเกษตรกร จงไดจดท าโครงการพฒนาการผลตและการตลาดสนคาเกษตรอนทรย เพอสรางเครอขายความรวมกนในการแลกเปลยนความรของสมาชกและคนในชมชนเพอพฒนาไปสชมชนเกษตรอนทรย เนนความปลอดภยของผผลตและผบรโภค สงเสรมใหมการผลตเอง บรโภคเอง และยงเปนการชวยกระตนเศรษฐกจของชมชน อกทงชวยพฒนาคณภาพชวตใหสมาชกสหกรณและเกษตรกรในชมชนใหมความเปนอยทดขน สหกรณไดด าเนนการกอตงตลาดเกษตรกร (Farmer,s Market) เพอจ าหนายสนคาเกษตรอนทรยและผลตภณฑกลมอาชพสหกรณทมคณภาพ เพอใหเกษตรกรน าสนคามาจ าหนาย โครงการพฒนาสถาบนการเรยนรสหกรณการเกษตรล าพระเพลง จ ากด อยางย งยน เปนการพฒนาทรพยากรบคคลและสมาชกของสหกรณ และโครงการสหกรณวยใสใสใจคณภาพ เพอพฒนาคณภาพชวตใหแกสมาชก คณะกรรมการ เจาหนาทและลกจางของสหกรณ ซงในการด าเนนงานตามโครงการตางๆ นน สหกรณการเกษตรล าพระเพลง จ ากด ไดรบความรวมมอจากสหกรณในประเทศญปน รวมทงสหกรณการเกษตรอวาเตะฮานากามสงผเชยวชาญมาใหค าแนะน าและสนบสนนการด าเนนงาน รวมทงแนะน าในดานการพฒนาผลตภณฑและการคา ตอมาสหกรณไดจดตงสถาบนเพอการเรยนรของสหกรณ เพอพฒนาความรใหแกบคลากรทกระดบ ไดแก กรรมการด าเนนการ ประธานกลม สมาชกและเจาหนาทสหกรณ ภายใตหลกการ “เรยนรเรองสหกรณ เรยนรทสหกรณ” ตามแบบการพฒนาบคลากรของสหกรณแหงประเทศญปน เพอพฒนาศกยภาพของผน าทมความหลากหลาย และการสรางสหกรณทพงพาตนเอง รวมทงเปดโอกาสใหสมาชกสหกรณมสวนรวมในการวางแผนและด าเนนกจกรรมของสหกรณ

นอกจากน สหกรณการเกษตรล าพระเพลง จ ากด ยงไดประสานความรวมมอกบสหกรณการเกษตรอวาเตะฮานากาม ประเทศญปน โดยมการจดน าสมาชกสหกรณการเกษตรอวาเตะฮานากาม มารวมกจกรรมของสหกรณเพอเปนการเชอมความสมพนธทดระหวางสหกรณในประเทศไทยและประเทศญปน นอกจากกจกรรมดานวชาการ การด าเนนงานของสหกรณแลว ยงมกจกรรมเกยวกบการแลกเปลยนวฒนธรรม การสนทนาการระหวางสมาชกของทงสองสหกรณ ขณะเดยวกนสหกรณการเกษตรล าพระเพลง จ ากด ไดสงกรรมการและสมาชก ไปศกษาดงาน ศกษาระบบบรหารจดการสหกรณการเกษตรอวาเตะฮานากาม การแลกเปลยนวฒนธรรมดานอาหารพนเมองกบกลมสตร การแปรรป และกจการดานสวสดการของสหกรณการเกษตร ศนยรวบรวมขาวเปลอกและตลาดเกษตรกร ซปเปอรมารเกตของสหกรณในประเทศญปน รวมกจกรรมดานวฒนธรรมและพกคางคนแบบโฮมสเตยทบานของสมาชก กจกรรมดงกลาวไดด าเนนการมาตลอดระยะเวลาททงสองสหกรณเรมมการสรางความสมพนธดานเครอขายระหวางกนโดยการสนบสนนของราชการ

59

2. ปจจยความเสรจในการสรางเครอขายของสหกรณการเกษตรล าพระเพลง จ ากด ปจจยทท าใหเครอขายสหกรณการเกษตรล าพระเพลง จ ากด กบสหกรณการเกษตรอวาเตะฮานากาม

ประสบความส าเรจ สามารถวเคราะหตามรปแบบการประเมนเชงระบบ (CIPP Model) 4 ดาน คอ ดานบรบทหรอสภาวะแวดลอม (Context Evaluation : C) ดานปจจยเบองตนหรอปจจยน าเขา (Input Evaluation : I) ดานกระบวนการ (Process Evaluation : P) และดานผลผลต (Product Evaluation : P) ไดดงน (ปรบปรงจาก ภานวฒน ณ นครพนม, 2556: 19-43)

2.1 ปจจยดานบรบทของเครอขาย เครอขายสหกรณการเกษตรล าพระเพลง จ ากด กบสหกรณการเกษตรอวาเตะฮานากาม เปนความรวมมอในทางวชาการทเรมจากภาคราชการโดยหนวยงานของรฐบาลไทยและของประเทศญปนรวมมอกน การรวมเครอขายระหวางสหกรณเปนการถายทอดประสบการณของสหกรณการเกษตรอวาเตะฮานากามสสหกรณการเกษตรล าพระเพลง จ ากด ซงทงสองสหกรณมบรบททเหมอนกน คอ การเปนสหกรณการเกษตร สมาชกประกอบอาชพการเกษตร สหกรณการเกษตรอวาเตะฮานากามเปนสหกรณทประสบความส าเรจในดานการบรหารจดการ การสรางการมสวนรวมของสมาชก การพฒนาความเปนอยและคณภาพของสมาชก จงมความประสงคทจะถายทอดความส าเรจนสสหกรณอน

สวนสหกรณการเกษตรล าพระเพลง จ ากด เปนสหกรณทตองการพฒนาดานการบรหารจดการเพอพฒนาความเปนอยและคณภาพชวตของสมาชก ดงวสยทศนวา “เปนสถาบนการเรยนร มงสความเปนเลศในการบรหารจดการ ตลอดจนด ารงไวซงเศรษฐกจพอเพยง” โดยก าหนดเปาหมายภายในป พ.ศ. 2560 สหกรณการเกษตรล าพระเพลง จ ากด มบคลากรทมจตส านก การบรหารจดการสนเชอมสภาพคลอง การตลาด และการบรหารจดการมประสทธภาพ รวมถงมสถาบนการเรยนรทมประสทธผล ดงนนทงสองสหกรณจงมจดมงหมยทสอดคลองตองกน คอ การถายทอดและแลกเปลยนความรและประสบกาณระหวางกน ถอเปนเครอขายความรวมมอทางดานวชาการ โดยความสมพนธจะเปนในลกษณะผใหและผรบ ซงเปนความแตกตางกนในเชงบรบททอกฝายหนงมความเขมแขงทางวชาการ สวนอกฝายอยในลกษณะผรบความชวยเหลอดานวชาการ และพฒนามาสรางความสมพนธดานสงคมและวฒนธรรมในเวลาตอมา

2.2 ปจจยน าเขาของเครอขาย เครอขายสหกรณการเกษตรล าพระเพลง จ ากด กบสหกรณการเกษตรอวาเตะฮานากาม มปจจยน าเขาของเครอขายความรววมอทส าคญ 2 ดาน คอ

1) ดานบคลากร จะเหนไดวา ฝายจดการของสหกรณการเกษตรล าพระเพลง จ ากด เปนผมบทบาทส าคญเปนจดเรมของเครอขายน ผจดการมลกษณะเปนผน า มความตงใจสงในการพฒนาองคกร คณะกรรมการด าเนนการสหกรณมความเขมแขงพรอมทจะยอมรบการเปลยนแปลง สวนสมาชกสหกรณมการแบงเปนกลมๆ ตามทอยอาศยและสภาพการประกอบอาชพ สวนสหกรณการเกษตรอวาเตะฮานากาม นน มคณะกรรมการด าเนนการ และฝายจดการทเขมแขง สมาชกมสวนรวมกบสหกรณสง

60

2) ดานกจกรรมของเครอขาย เครอขายนมกจกรรมของเครอขายเปนกจกรรมดานวชาการ และการแลกเปลยน ในดานวชาการมการอบรมซงจดโดยเงนทนของรฐบาลญปน ตามกรอบความรวมมอไทยญปน โดยผเชยวชาญจากญปนและจากสหกรณการเกษตรอวาเตะฮานากาม เปนวทยากรพฒนาความรสมาชกของสหกรณการเกษตรล าพระเพลง จ ากด ในดานการพฒนาผลตภณฑและการท าธรกจในดานการแลกเปลยนเปนกจกรรมส าคญของเครอขายสหกรณ ทงสองสหกรณมการศกษาดงานระหวางกน มการแลกเปลยนทางดานวฒนธรรม มการเออไมตรตอกน ดงจะเหนจากการทผศกษาดงานรนหลงจะน าของฝากจากรนกอนทฝากมาใหคนรจก และมของฝากไปใหกนเสมอจนท าใหเกดความผกพนกน มความสมพนธทดตอกน

2.3 ปจจยดานกระบวนการ การด าเนนงานของเครอขายสหกรณการเกษตรล าพระเพลง จ ากด กบสหกรณการเกษตรอวาเตะฮานากาม จะเหนไดวา การด าเนนงานของเครอขายเรมจากความสมพนธระหวางประเทศ เกดความรวมมอระหวางองคกร น าไปสความสมพนธเครอขายความรวมมอระหวางสหกรณ มปฏสมพนธระหวางกนในเชงของการเยยมเยยน การศกษาดงาน แลกเปลยนเรยนรดานวชาการ ดานชวตความเปนอย สงคมและวฒนธรรม ความสมพนธของเครอขายเปนแบบหลวมๆ เนองจากไมมขอผกพน หรอขอตกลงทจะตองปฏบตรวมกน กระบวนการในสวนของสหกรณการเกษตรล าพระเพลง จ ากด ซงอยในฐานะผรบความชวยเหลอดานวชาการเปนการตอยอด หรอขยายผลจากการอบรมและการใหค าแนะน าของผเชยวชาญจากประเทศญปนและสหกรณการเกษตรอวาเตะฮานากาม โดยการน ามาจดท าเปนโครงการตางๆ ไดแก การสงเสรมเกษตรอนทรย การกอตงตลาดเกษตรกร (Farmer,s Market) โครงการพฒนาสถาบนการเรยนรสหกรณการเกษตรล าพระเพลง จ ากด และและโครงการสหกรณวยใสใสใจคณภาพ เพอพฒนาคณภาพชวตใหแกสมาชก คณะกรรมการ เจาหนาทและลกจางของสหกรณ โดยผเชยวชาญจากญปนไดใหค าแนะน าในการด าเนนการ

กระบวนการด าเนนการของเครอขายจะเปนชวงๆ ไมตอเนองดงเชนกระบวนการการคา เนองจากสวนใหญเปนความรวมมอดานวชาการ ดานสงคมชวตความเปนอย และดานวฒนธรรม ซงฝายสหกรณการเกษตรล าพระเพลง จ ากด เปนผรบความรประสบการณของสหกรณการเกษตรอวาเตะฮานากาม มาปรบใชและพฒนา สวนการแลกเปลยนดานสงคมและวฒนธรรมจะเปนลกษณะถอยทถอยอาศย เปนมตรตอกนในระหวางสมาชกของทงสองสหกรณ มอปสรรคดานภาษาในการตดตอกนเทานน ความส าเรจของเครอขายเกดจากกระบวนการมสวนรวมของสมาชกในการด าเนนกจกรรมตางๆ ของสหกรณ การมอธยาศยไมตรอนดในการท ากจกรรมดานการแลกเปลยนสงคมและวฒนธรรมกบสมาชกสหกรณการเกษตรอวาเตะฮานากาม

2.4 ปจจยดานการประเมนผลผลต การด าเนนงานของเครอขายสหกรณการเกษตรล าพระเพลง จ ากด กบสหกรณการเกษตรอวาเตะฮานากาม เปนลกษณะของการแลกเปลยนเรยนร (Knowledge Sharing) ทเกดจาก องคประกอบ ไดแก คน (People) สถานท (Place) สงอ านวยความสะดวก (Infrastructure) โดยน าความรทไดรบจากการอบรมและศกษาดงานตามโครงการพฒนาผน ากลมอาชพของสหกรณการเกษตรในประเทศไทย ณ

61

ประเทศญปน น ามาปรบใชในการพฒนาสหกรณและตามค าแนะน าของผเชยวชาญญปนจงเกดเปนความสนทสนม จงมการตดตอกนโดยวธการสงของมอบใหแกกน โดยสหกรณคาดหวงวาจะมการเชอมโยงดวยสนคาสหกรณ แตเนองจากสนคายงไมตรงกบความตองการของสหกรณในญปน สหกรณการเกษตรล าพระเพลง จ ากด ตองมการพฒนาสนคาใหตรงกบความตองการตอไป

ผลของเครอขายเปนความรวมมอทเกดขนระหวางสองสหกรณ กลาวคอ ในสวนของความรวมมอนนท าใหเกดความรวมมอดานตางๆ ระหวางกน บคลากรของทงสองฝายในทกระดบมความสมพนธทดตอกนในลกษณะความสมพนธฉนเพอน มอธยาศยไมตรเอออาทรตอกนทงในระดบองคการและระดบสมาชก ซงจะสงผลในอนาคตหากเครอขายเกดความรวมมอดานการคาและการลงทน ดานผลการพฒนาทสบเนองจากกจกรรมความรวมมอนนสงผลใหสหกรณการเกษตรล าพระเพลง จ ากด มความเขมแขง มการบรหารงานทด การมสวนรวมของสมาชกในกจกรรมตางๆ ของสหกรณมสง

ผลการพฒนาอนเกดจากความรวมมอระหวางสองสหกรณ จากการพฒนาเครอขายดงกลาวสามารถวดไดจากการทสหกรณไดรบรางวลสหกรณดเดนแหงชาต ในป พ.ศ. 2555 ในสวนของสมาชกไดเรยนรและปฏบตการท าการเกษตรอนทรย สามารถน าผลผลตมาขายใน Farmer,s Market ของสหกรณ มรายไดเพมขนตนทนลดลง ท าใหความเปนอยดขน สขภาพและคณภาพชวตดขน เนองจากการไมท าการผลตทใชสารเคม รวมทงสงผลใหสภาพแวดลอมในชมชนดขน

ประเดนวเคราะห จากกรณศกษาเรองท 11.3.1 ทรพยากรมนษยในสหกรณกลมใดทมบทบาทส าคญในการท าใหเครอขาย

สหกรณการเกษตรล าพระเพลง จ ากด และสหกรณการเกษตรอวาเตะฮานากาม ประสบความส าเรจ จงอภปราย

หลกจากศกษาเนอหาสาระเรองท 11.3.1 โปรดปฏบตกจกรรม 11.3.1 ในแนวการศกษา หนวยท 11 ตอนท 11.3 เรองท 11.3.1

62

เรองท 11.3.2 กรณศกษาการบรหารเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณนอกภาคการเกษตร กรณศกษาการบรหารเครอขายทรพยากรมนษยในสหกรณนอกภาคการเกษตรน เปนเรองราวของกลม

แมบานฮนในประเทศญปน (ปรบปรงจาก โอภาวด เขมทอง, 2560: 46-51) ซงสหกรณผบรโภค หรอสหกรณรานคาในประเทศญปนไดพฒนารปแบบของการมสวนรวมของสมาชกในรปแบบของการสรางกลมสมพนธใหเปนรากฐานอนมนคงของสหกรณรานคา โดยชกชวนใหมการรวมซอ (Joint Buying) ของกลมแมบานแลวรานสหกรณจะสงสนคาใหถงบาน รปแบบกลมอนนเรมมมาตงแตทศวรรษท 1970 โดยการคดรปแบบของการสมประโยชนทงสองฝาย เสยงจากกลมแมบานมความส าคญทจะท าใหรานสหกรณมการปรบปรงการด าเนนงาน เบองหลงความส าเรจนเปนสงทนาสนใจศกษาวาเกดจากปจจยใด รปแบบของกลมอนนไดรบการยกยองอยางสงวาเปนรปแบบทผสมผสานระหวางประชาธปไตยและประสทธภาพไดดทสด เปนจดบนดาลใจใหประเทศตางๆ ทมสหกรณสนใจศกษาเปรยบเทยบ

1. ความเปนมาและการด าเนนงานของเครอขายกลมแมบานฮน จดเรมตนของกลมแมบานฮน (Housewives in Han group) เกดขนในป ค.ศ. 1956 ทสหกรณสรโอกะ

(Tsuruoka Co-operative) จงหวดยามากาตะ (Yamakata Prefecture) อยในเขตภาคตะวนออกเฉยงเหนอของเกาะฮอนช ประเทศญปน โดยความคดเมอเรมตนมาจากการทเจาหนาทของสหกรณขอใหสมาชกมาประชมกนทบานของสมาชกคนหนง แลวอธบายถงการทสมาชกจะรวมตวกนแลวใชประโยชนจากรานสหกรณแบบบรการตวเอง (Self Service Shop) ตอมาสหกรณ พบวา กลมแมบานฮนเปนชองทางตดตอสอสารทมประสทธภาพมากระหวางสหกรณและสมาชก สหกรณจงขยายการรวมกลมแบบนออกไปจนทวถงทงสหกรณ และสหกรณผบรโภคในประเทศญปน JJU (Japanese Consumers’ Co-operative Union) ยอมรบวา กลมแมบานฮนเปนหนวยยอยทสดของรานสหกรณ

ค าวา “ฮน (Hun)” เปนภาษาญปนผสมจน ซงแปลวา “หนวยยอยขององคการ” ในบรบทของรานสหกรณจงหมายถง กลมของสมาชกตงแต 3 รายขนไป สมาชกในกลมแมบานฮนจะมการประชมกนทบานของสมาชกคนใดคนหนง เมอมความจ าเปนทจะตองอภปรายเรองการบรหารานสหกรณ แตถากลมมขนาดโตมากจะยงมความส าคญกบสหกรณมากขน กลมแมบานฮนมการประชมเปนประจ าตามตารางทสอดคลองกบการประชมใหญสามญประจ าปของสหกรณ โดยทวไปรานสหกรณในญปนจะมการประชมใหญในระหวางเดอนเมษายน-พฤษภาคม ดงนนกลมแมบานฮนควรจะมการประชมในระหวางเดอนตลาคม-พฤศจกายน เปนตน สหกรณจะเรยกประชมหวหนากลมแมบานฮนเพอรบฟงขอคดเหนของแตละกลม ในบางสหกรณทมขนาดใหญกจะใชวธการใหหวหนากลมเปนผแทนสมาชกทจะเขารวมในการประชมใหญสามญประจ าป

63

เมอหนวยยอยของสหกรณเรมตนจากกลมแมบานฮนรานสหกรณในญปนหลายแหงจงมกมการจดรปแบบองคการโดยมหนวยกลางเปนคณะกรรมการบรหารรานระดบหมบาน คณะกรรมการระดบเขต แลวจงไปถงคณะกรรมการใหญ ซงคณะกรรมการในระดบตางๆ น มกมบทบาทในชมชนทรานสหกรณตงอยในเรองทวๆ ไป อกดวย อาท การรกษาสงแวดลอม สวสดการสงคม การอบรมเลยงดเยาวชน และเการใหการศกษาอบรมทางสหกรณ รวมทงใหความรทจ าเปนแกผบรโภค สมาชกของกลมแมบานฮนทมศกยภาพจะพยายามมสวนรวมในระดบทสงๆ ขนไป เพอทจะมบทบาทส าคญในชมชนและสงคมมากยงๆ ขนไป ตามล าดบขนในขบวนการสหกรณ เพราะหวหนากลมแมบานฮนกจะไดรบเลอกเปนตวแทนไปประชมในระดบทองถนและในระดบเขต ซงผแทนจากระดบทองถน (DC) และผแทนจากระดบเขต (AC) กจะมสทธไดรบเลอกเปนผแทนเขารวมประชมใหญสามญประจ าป (AGM) ของรานสหกรณตอไปตามล าดบ ซงสามารถเหนโครงสรางการบรหารงานได ดงภาพท 11.5 AGM = Annual General Meeting DC = District/Store Committees, AC = Area/Broc Committees, SC = Specialized Committees Communication/Reporting Electing delegates Advices

ภาพท 11.5 พระมดโครงสรางระดบการมสวนรวมของสมาชกกลมแมบานฮน

ทมา: ดดแปลงจาก โอภาวด เขมทอง (2560: 47)

Regional Level

Community Level

Neighbor Level

Society Level

Han Han Han

DC DC DC

AC AC AC

SC

BOARD AGM

64

รานสหกรณบางแหงใชวธการจายเงนเฉลยนคนใหเฉพาะกลมแมบานฮนเพอเปนการจงใจใหเกดการรวมตวกน เมอมการน ามาผนวกกบการรวมซอ (Joint Buying) ทภาษาญปน เรยกวา “เคยวโด โคนว” (Kyodo Ko, nyu) ท าใหเกดการรวมกลมแมบานฮนทมความเหนยวแนนมากยงขน ซง “เคยวโด โคนว” น เปนระบบการรวมซอสนคาอปโภคบรโภคพนฐานทจ าเปนตองใชในชวตประจ าวน โดยเฉพาะอยางยงสนคาหมวดอาหาร เปนระบบทคดคนขนใชในสหกรณรานคาในประเทศญปนในป ค.ศ. 1970 ทประสบความส าเรจและมเอกลกษณโดดเดนมาก เปนการปกปองคมครองตนเองของผบรโภค เชน ในกรณทผบรโภคจ านวนมากรวมกลมกนเพอใหไดมาซงนมบรสทธ แทนทจะเปนนมผงปรงแตงทบรษทผผลตขายกนอยในตลาด กลมเหลานขยายวงเขาไปในรานสหกรณ โดยการสนบสนนของเจาหนาท และผจดการในรานสหกรณ โดยเรมตนจากรานสหกรณทตงอยภายในมหาวทยาลย หลงจากการลองผดลองถกอยหลายป การรวมกลมกนซอแบบ “เคยวโด โคนว” น กไดรบการยกยองวาเปนปจจยส าคญทท าใหสหกรณรานคาเตบโตและขยายตวไปมากถงรอยละ 20-30 ของขบวนการสหกรณทงหมด ในกลางป ค.ศ. 1980 นน รานสหกรณไดพสจนวาการรวมกลมกนซอท าใหยอดขายของบวนการสหกรณรานคาเตบโตอยางมาก และไดมสวนแบงในตลาดขายปลกอยางมาก จนบรษทเอกชนทเปนผคาปลกรายใหญทสดในญปนตองลอกเลยนแบบบาง แตกไมประสบความส าเรจเพราะขาดแกนแทของการรวมตว คอ กลมแมบานฮนนนเอง การรวมกนซอของกลมแมบานฮนนน เปนการมารวมกนสงซอ รบสนคา และจ าแนกแจกจายกนในกลม ในการท ากจกรรมเหลาน สมาชกบางคนกจะอาสามาท าหนาทโดยไมรบคาจาง จงท าใหรานสหกรณมคาด าเนนการต าลง จงสามารถขายสนคาใหกลมแมบานฮนในราคาทต ากวาราคาขายทอยหนาราน ทงสองฝายจงตางคนตางไดประโยชน อกอยางหนงสหกรณกพรอมจะรบฟงเสยงบนจากกลมแมบานฮนในเรองของการจดการและการปรบปรงคณภาพของสนคา เมอสหกรณรบฟงและปรบปรงบรการ จงไดความภกดจากสมาชกกลบคนไป จงเรยกวา “สมประโยชน” (Win-Win) กนทงสองฝาย ดงนน การรวมซอของกลมแมบานฮนจงเปนรปแบบธรกจ (Business Model) ทดทผสมผสานประสทธภาพทางเศรษฐศาสตร (Economic Efficiency) กบการมสวนรวมของสมาชก (Member Participation) ไดอยางลงตว 2. ปจจยความเสรจในการสรางเครอขายของกลมแมบานฮน

ปจจยทอยเบองหลงความส าเรจของกลมแมบานฮนทมตอรานสหกรณนน มหลายปจจยดวยกน มทงปจจยทางประวตศาสตร ปจจยทางเศรษฐกจและสงคม ปจจยทางสถาบน และปจจยดานโครงสรางขององคการ โดยมรายละเอยดในแตละประเดน ดงน (ปรบปรงจาก โอภาวด เขมทอง, 2560: 48-51)

2.1 ปจจยทางประวตศาสตร ในดานประวตศาสตรนน การรวมตวกนท ากจกรรม พบมากในหมเกษตรกรชาวนาของญปนมานานแลว ชาวนาทงหมบานจะมารวมตวชวยงานกนในทกกจกรรมไมวาจะเปน

65

เพาะกลา ถางหญา เกบเกยว ลบน าเขานา หรอไลจบตกแตน และแมลงศตรขาวอนๆ แบบทคนไทยเรยกวา “ลงแขก” อปนสยนฝงแนนสบทอดกนมาหลายชวอายคน แถมยงมการซ าเตมดวยการลงโทษหรอการตอตานจากชาวบาน ทเรยกวา “มราฮาชบ” (Murahachibu) ส าหรบผทท าผดกฎกตกาของหมบาน คนทท าผดจะถกตอตานไมใหรวมสงฆกรรม ไมคบคาสมาคม และไมมใครตดตอซอขายดวย ในหมบานจะมการจดตง “หยย” (Yui) เปนอาสาสมครปองกนหมบาน มกองทนหมบาน ทเรยกวา “โกะ” (Koh) ใหหมนเวยนผลดเปลยนกนกยมไปลงทน ตอมาในสมยกลางสมาคมชาวนาเหลานถกผลกดนใหท าหนาทแทนรฐบาลทจะเปนกลมจดต งของตวเองแบบเดม ระหวางสงครามโลกครงท 2 นน ชาวนาญปนถกปลกเราความรกชาตใหรวมตวกนในหมบานเปน “โทนารกม” (Tonarigumi) รวมตวกนเพอชวยกนและกน และปกปองคมครองตวเอง หลงสงครามรฐบาลหามจดตงกลมเหลานขนมาอก แตชาวบานยงคงรวมกลมกนในหลายรปแบบ นสยการรวมตวเพอชวยเหลอกนและกนของชาวญปนนเหนไดชดเจนในบรษทเอกชนหลายแหงทบรหารงานในสไตลญปน กลมแมบานฮนจงเปนการรวมตวทเกดขนไดงายตามสไตลญปน และมการท าตามแบบในเอเซยหลายประเทศทเหนชดเจน คอ ในประเทศเกาหลและไตหวน

2.2 ปจจยทางเศรษฐกจและสงคม ในสวนปจจยทางเศรษฐกจและสงคมทเกดขนในญปนสมยใหม คอ ความร ารวย เพราะคนญปนมอตราการขยายตวทางเศรษฐกจสงมากหลกจากสงครามโลกครงท 2 ท าให GDP เตบโตอยางสม าเสมอทกๆ ป และยงเกดผลพลอยไดอกมากมายหลายชนดจาการใชสารเคมเกนความจ าเปนในกระบวนการผลตและแปรรปอาหาร เกดภาวะเงนเฟออยางรนแรง ความเสอมโทรมของสงแวดลอม การโยกยายถนฐานจากชนบทสเมองในอตราสง คนทอพยพโยกยายมาใหมเหลาน ตองซอหรอเชาบานในพนทชานเมองทไดรบการพฒนาขนใหม ชมชนเกดใหมนตองการรานคาปลกทจะใหบรการสนคาอปโภคบรโภค ชาวญปนรนใหมนใชชวตแบบครอบครวเดยว (Nuclear Family) สามเปนผหารายไดเขาบานโดยการไปท างานในโรงงาน สวนภรรยากอยบานมหนาทเลยงดบตรและท างานบาน จ านวนแมบานเพมสงทสดในชวงป ค.ศ. 1970-1980 เดกชายและเดกหญงชาวญปนเกอบทงหมดไดรบการศกษาในระดบไฮสคล (High School) และการศกษาตอในระดบสงขนกเรมไดรบความนยมมากขน

ดงนน เรมตงแต ป ค.ศ. 1960 เปนตนมา รานสหกรณจงมการขยายตวมากขนตามความตองการของชมชนใหมๆ เหลาน กลมแมบานฮนจะไดรบการศกษาอบรมในเรองโภชนาการ เนองจากมความจ าเปนมากในการเลยงดบตร สหกรณจะใหความรในเรองสารตกคางในอาหาร และพยายามใหบรการอาหารบรสทธและคณภาพด โดยความรวมมอกบผผลตทไวใจได นอกจากนน สหกรณยงอาทรตอการเสอมโทรมของสงแวดลอม กลมแมบานฮนกจะมบทบาทในเรองมลพษในน าและอากาศดวย เพราะลวนสงผลตอสขภาพของคนในชมชน และเปนการท าลายสงแวดลอมในวงกวางและระยะยาว เมอมการรวมพลงกนในระหวางหลายๆ สหกรณ ท าใหเสยงจากขบวนการสหกรณมพลง และมความหมายในการอนรกษสงแวดลอม สหกรณจงเปนสงทตอบสนอง

66

ความตองการของบรรดาแมบานญปน และเปนชองทางแสดงออกซงบทบาททควรมตอสงคม สหกรณเหลานเรยกตวเองวา “สหกรณชมชนเมอง” (Citizen Co-operative) เพราะวาเปนสหกรณของเหลาแมบานและคนเมอง ทเนนค าวา “สงคมผบรโภค” อนตางไปจากสหกรณคนงาน (Worker Oriented Co-operative) ทจดต งโดยสหภาพแรงงาน (Trade Union) ในป ค.ศ. 1950

2.3 ปจจยทางสถาบน ในสวนแงมมของสถาบน สาเหตส าคญอยางหนงเกดจากการหามมใหจดตงธรกจทไมมสมาชก (Non-member Business) พระราชบญญตสหกรณผบรโภคทรฐตราออกมานน มหลายมาตราทถกกดดนจากสมาคมผคาปลกขนาดเลกทเหนรานสหกรณเปนคตอส อาท รานสหกรณถกหามมใหท าธรกจกบผทมใชสมาชกอยางเดดขาด ในขณะทสหกรณประเภทอนๆ สามารถท าธรกจกบผมใชสมาชกไดถงไมเกนรอยละ 20 ของยอดธรกจ และขอหามนยงตดตามมาดวยขอก าหนดและขอจ ากดประการตางๆ อก ถาสหกรณท าผดกฎหมาย รานสหกรณจงเผชญหนากบการรองเรยนของสมาคมผคาปลกมาตลอด ซงท าใหสหกรณตองท าตามกฎหมายโดยเครงครด ดงนน สหกรณจงพยายามใหลกคาทกคนสมครเปนสมาชก นอกจากนแลวสหกรณยงถกหามมใหท าธรกจเชนเดยวกบธนาคาร ยงผลใหสหกรณตองพงพาแตเงนทนทมาจากการถอหนของบรรดาสมาชก ซงสหกรณกแกปญหาโดยขอใหสมาชกใหมถอหนเมอแรกเขา และตอมากใหถอหนเพมขนทกเดอน รวมทงขอใหสมาชกโอนเงนปนผลและเฉลนคนไปเปนหนของสหกรณอกดวย การรณรงคเชนนไดท าใหรานสหกรณมทนแขงแกรงอนมาจากกการถอหนของสมาชก สถานการณเชนนท าใหสหกรณไดสรางรากฐานทแขงแกรงมาจากสมาชก จงเปนเหตผลทท าใหสหกรณตองสรางการมสวนรวมทเขมแขงของสมาชก สหกรณคาดหวงทจะใหสมาชกมบทบาทส าคญในฐานะผใชบรการ ผลงทน และผบรหารสหกรณ ดงน น กลมแมบานฮนจงมความส าคญในฐานะหนวยยอยพนฐานของสหกรณทชวยสรรสรางการมสวนรวมทเขมแขง และเปนตวกลางทท าใหสหกรณมความสมพนธแนบแนนกบสมาชก

2.4 ปจจยดานโครงสรางขององคการ ปจยยจยในดานองคการนน ตองนบรวมสหกรณในมหาวทยาลย หรอ University Co-operative ดวย ทชวยใหรานสหกรณไดพฒนาความสามารถในการบรหารจดการขนมา ในขณะทสหกรณมจ านวนสมาชกในจ านวนหลกรอยนน กสามารถทจะบรหารงานโดยผน าด งเดม (Lay Leaders) แตเมอสหกรณเตบโตขนมามสมาชกเพมขนเปนหลกพน หลกหมน จงจ าเปนตองบรหารงานโดยนกบรหารมออาชพทจะสามารถผลกดนใหธรกจเตบโตไปอยางมนคง ดงนน นกศกษาและอาจารยสวนหนงจงจดตงสหกรณรานคาขนในมหาวทยาลยและมบทบาทในการตอตาน US-Japan Security Treaty หรอสนธสญญาความรวมมอและความมนคงรวมกนระหวางสหรฐอเมรกากบญปน (Treaty of Mutual Cooperation and Security between the United States and Japan) ในป ค.ศ. 1960 และมประสบการณในดานการกดดนทางการเมองทมบทบาทตอสงคม นกศกษาทเคยบรหารรานสหกรณในมหาวทยาลยเหลานมขอจ ากดทวา เมอเรยนจบใน 4 ป กตองออกจากสหกรณไปดวย ผน านกศกษาบางคนทยงรกสหกรณอยจงเขาชวยจดตง “สหกรณชมชนเมอง”

67

(Citizen Co-operative) ในชมชนของตนเองดวยความคาดหวงทจะขยายเครอขายสหกรณผบรโภคใหเตบโตขน ตวอยางเชน การทสหกรณมหาวทยาลยฮอกไกโดชวยจดตงสหกรณซปโปโร และสหกรณมหาวทยาลยโดชชาชวยจดตงสหกรณโตเกยว ในป ค.ศ. 1965 หรอการทสหกรณมหาวทยาลยไซตามะกบสหกรณมหาวทยาลยโตเกยว ชวยกนจดตง Citizen Co-operative ขนในจงหวดไซตามะ ในป ค.ศ. 1965 เชนกน ตอมากมการจดตง Citizen Co-operative ขนครบทกจงหวดใหญๆ ของประเทศญปน ในป ค.ศ. 1980 โดยสหกรณในมหาวทยาลยท าหนาทพเลยงในดานการบรหารจดการ สวนกจกรรมตางๆ ทสหกรณตองท าและควรท าเปนหนาทของกลมแมบานฮนนนเอง

จะเหนไดวา สหกรณผบรโภคในญปนไดใชการบรหารเครอขายสมาชก หรอการสรางกลมแมบานฮนเพอเปนการบรหารทรพยากรมนษย ทงในดานการบรหารจดการสหกรณ ดานการมสวนรวม ดานการพฒนาตนเองขนไปใหมบทบาทตอชมชนและสงคมในระดบทสงขน ดานการใหความร ทงในดานโภชนาการ ดานสงแวดลอม ดานสขภาพอนามย และกลมแมบานฮนยงมบทบาทส าคญในการอนรกษสงแวดลอม และมสวนเสอนแนะในการก าหนดนโยบายคมครองผบรโภคของรฐบาลอกดวย

ประเดนวเคราะห

จากกรณศกษาเรองท 11.3.2 ถาสหกรณรานคาของไทยสามารถประยกตการบรหารเครอขายสมาชกในรปแบบกลมแมบานฮนของสหกรณผบรโภคในญปน มปจจยดานใดทเอออ านวยหรอเปนอปสรรคบาง จงอภปราย

หลกจากศกษาเนอหาสาระเรองท 11.3.2 โปรดปฏบตกจกรรม 11.3.2 ในแนวการศกษา หนวยท 11 ตอนท 11.3 เรองท 11.3.2

68

บรรณานกรม กองสงเสรมและพฒนาเครอขาย. (2547). รายงานการวจยสถานการณเครอขายดานเดก เยาวชน ผดอยโอกาส

คนพการและผสงอาย. กรงเทพฯ: ส านกงานสงเสรมสวสดภาพและพทกษเดก เยาวชน กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย.

กรมสงเสรมการเกษตร. (2557). เทคนคการทอดบทเรยนวสาหกจชมชนดเดน. กรงเทพฯ: คณะท างานถอดบทเรยนวสาหกจชมชนดเดน กรมสงเสรมการเกษตร.

กรมสงเสรมสหกรณ. (2561). “เครอขายสหกรณ”. สบคนจาก http://km.cpd.go.th/pdf-bin/pdf_4203871062.pdf กฤษฎา ประศาสนวฒ และจตรกร สามประดษฐ. (2552). “การสมนาการพฒนาเครอขายของสหกรณ”. ใน

ประมวลสาระชดวชาการสมนาการบรหารธรกจสหกรณ หนวยท 7. พมพครงท 1. นนทบร: ส านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

เกรยงศกด เจรญวงศศกด. (2543). การจดการเครอขาย: กลยทธสาคญสความสาเรจของการปฏรปการศกษา. กรงเทพฯ: ซคเซส มเดย.

จตพร สงขวรรณ. (2557). ภาวะผนาเชงกลยทธ (Strategic Leadership). กรงเทพฯ: ซเอดยเคชน. จฑาทพย ภทราวาท และคณะ. (2549). “แนวทางพฒนาเครอขายกลม / องคการประชาชนในพนทจงหวด”.

พมพครงท 1. กรงเทพฯ: ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) จฑาทพย ภทราวาท. (2555). วาดวยเรอง “เครอขายกบการพฒนาสหกรณ”. ใน วารสาร ฅนสหกรณ ปท 4 ฉบบ

ท 14 เดอนธนวาคม 2554 – กมภาพนธ 2555. สถาบนวชาการดานสหกรณ คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. กรงเทพฯ: หางหนสวนจ ากด พร-วน.

จ านงค แจมจนทร. (2553). การพฒนารปแบบระบบการบรหารเครอขาย เพอสงเสรมคณภาพการศกษาในสถานศกษาขนพนฐาน สงกดสานกงานเขตพนทการศกษากรงเทพมหานคร. วทยานพนธปรญญาดษฎบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ชยเสฏ พรหมศร. (2557). ภาวะผนารวมสมย Contemporary Leadership. กรงเทพฯ: ส านกพมพปญญาชน. เบจมาศ อยประเสรฐ.(2556). “กลมและเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร”. ใน ประมวลสาระชดวชาการ

สงเสรมการเกษตรเพอการพฒนา หนวยท 11. พมพครงท 1. นนทบร: ส านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

ปรชาต วลยเสถยร และคณะ. (2543). กระบวนการและเทคนคการทางานของนกพฒา. กรงเทพฯ: ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.).

69

พจน พจนพาณชยกล. (2561). การพฒนาประสทธภาพในการทางานของบคคล. สบคนจาก https://sites.google.com/site/potarticle/02

ภานวตน ณ นครพนม. (2556). แนวทางการสรางเครอขายสหกรณอาเซยน กรณศกษาเปรยบเทยบสหกรณการเกษตรทายาง จากด กบสหกรณการเกษตรลาพระเพลง จากด. รายการศกษาสวนบคคล หลกสตรนกบรหารการฑต รนท 5 ป 2556 สถาบนการตางประเทศเทวะวงศวโรปการ กระทรวงการตางประเทศ.

วชย แสงส. (2552). การวเคราะหและพฒนารปแบบการบรหารจดการเครอขายสถานศกษาในเขตพนทชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ. วทยานพนธปรญญาดษฎบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

วระศกด เครอเทพ. (2550). เครอขาย: นวตกรรมการทางานขององคกรปกครองสวนทองถน. กรงเทพฯ: ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.).

สมเกยรต ฉายโซน. (2560). “การบรหารทรพยากรมนษยเพอพฒนาการสหกรณ”. ใน ประมวลสาระชดวชาการบรหารทรพยากรมนษยในสหกรณ หนวยท 14. พมพครงท 4. นนทบร: ส านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

เสร พงศพศ. (2548). เครอขาย: ยทธวธเพอประชาชนเขมขน ชมชนเขมแขง. กรงเทพฯ: เจรญวทยการพมพ. โอภาวด เขมทอง. (2548). “การบรหารขบวนการสหกรณ”. ใน ประมวลสาระชดวชาการจดและการดาเนนงาน

การสหกรณ หนวยท 9. ปรบปรงครงท 1. นนทบร: ส านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. _____________. (2560). “เครอขายและสมาชกสมพนธในการบรหารทรพยากรมนษยในสหกรณ”. ใน

ประมวลสาระชดวชาการบรหารทรพยากรมนษยในสหกรณ หนวยท 13. พมพครงท 4. นนทบร: ส านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

Adam Burke. (1999). Communications & Development: a practical guide. London: Social Development Division Department for International Development.

Thai Asian Friendship Society Network. (2012). Network: Management. Retrieved from https://www.gotoknow.org/posts/162766

The American Heritage College Dictionary. (1993). Boston: Houghton Mifflin Company.