68

ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

  • Upload
    others

  • View
    10

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·
Page 2: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

ความหลากหลายของพชอาหารปา และการใชประโยชนจากชมชน ก

ค ำน ำ

ความหลากหลายทางชวภาพถอเปนทรพยากรทมความส าคญอยางประเมนคามได ดวยการทมนษยไดน าความหลากหลายทางชวภาพมาใชประโยชนดานปจจยในการด ารงชพ โดยเฉพาะการไดมาซงอาหาร ผเรยบเรยง ตระหนกดถงประโยชนเหลานทไดจากความหลากหลายทางชวภาพ และผเรยบเรยงไดถอเปนหนาทในการสงเสรมความรความเขาใจใหเกดขนส าหรบทกคนทไดใชประโยชนจากความหลากหลายทางชวภาพ ดงนน หนงสอเลมนจงถกจดท าขนเพอเผยแพรความรเกยวกบความหลากหลายของพชอาหารปา ในพนทลมน าหวยหลวง จ.อดรธาน เพอเปนประโยชน ส าหรบประชาชนทวไป หวงเปนอยางยงวาจะเปนประโยชนตอการศกษา และชวยใหผทสนใจไดมความรเรองพชอาหารปาทไดเพมมากขน

หนงสอเลมน เปนสวนหนงของงานวจยเรองความหลากหลายของพชอาหารปา และการใชประโยชนจากชมชน ของพนทลมน าหวยหลวงในพนทจงหวดอดรธาน โดยไดรบทนสนบสนน จากโครงการสงเสรมการวจยในอดมศกษาและพฒนามหาวทยาลยวจยแหงชาต ภายใตส านกงานคณะกรรมการอดมศกษา ประจ าปงบประมาณ 2557 มทงหมด 3 เลม คอ เลมท 1 เรอง พชอาหารยอดนยม (Local Market) เลมท 2 เรองผลไมพนบาน และเลมท 3 เรอง ผกพนบาน หนงสอความหลากหลายของพชอาหารปา และการใชประโยชนจากชมชนบรเวณลมน าหวยหลวง จงหวดอดรธาน เลมท 2 เรอง เรองผลไมพนบาน มเนอหาเกยวกบพชอาหารปาท รบประทานเปนผลไมพนบานทงทรบประทานผลดบ และผลสก

พลอยระดา ภม

ผเรยบเรยง

Page 3: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

ข เลมท 2 เรอง ผลไมพนบาน

สำรบญ (ตอ)

หนำ

ค ำน ำ ก

สำรบญ ข

ดชนชอไทย จ

มะมวงปา 1

มะมวงปา มะมวงคน 2

มะมวงแกว มะมวงบาน 3

บงมวงกะลอน มะมวงปา 4

มะมวงหวแมงวน 5

ตนตง นมแมวปา 6

หมากกลวยนอย 7

หมากตองแลง 8

เงาะปา 9

หมากผผวน หมากนมวว 10

หมากผผวนนอย 11

หมากตะไก 12

หมากดก 13

สมมอ 14

ตะโกนา 15

หมากหลอด 16

หมากเมา 17

หมากเมาไขปลา 18

หมากเมาหลวง 19

มะไฟปา 20

มะยม 21

มะขามปอม 22

สารบญ

Page 4: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

ความหลากหลายของพชอาหารปา และการใชประโยชนจากชมชน ค

สำรบญ (ตอ)

หนำ

กอกนลก 23

หมากเบน 24

หมากมวย 25

กระบก 26

หมากเคง 27

แต 28

มะขาม 29

หมากขามแป 30

หมากเอนอา 31

หมากตอง กระทอน 32

มะหาด 33

มะเดอน า 34

หมากไฮ 35

หมอน 36

กลวยนวล 37

กลวยปา 38

หมากสดา 39

หมากสดา 40

หวานก 41

หมากหวา 42

บวหลวง 43

มะเฟอง 44

ตาล 45

หมากหมหอ 46

หมากเลบแมว 47

หมากทน 48

Page 5: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

ง เลมท 2 เรอง ผลไมพนบาน

สำรบญ (ตอ)

หนำ

เงยงปลาดก 49

เขมปา 50

หมากหมอ 51

มะตม 52

หมากหวดขา 53

หมากแงว 54

หมากคอ 55

หมากทอบาน 56

ตะขบ 57

ผกสมกง 58

บรรณำนกรม 59

Page 6: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

ความหลากหลายของพชอาหารปา และการใชประโยชนจากชมชน จ

ดชนชอไทย

หนำ หนำ หนำ

กระบก 26 มะมวงหวแมงวน 5 หมากสดา 39

กลวยนวล 37 มะยม 21 หมากสดา 40

กลวยปา 38 มะหาด 33 หมากหมหอ 46

กอกนลก 23 สมมอ 14 หมากหมอ 51

เขมปา 50 หมอน 36 หมากหลอด 16

เงาะปา 9 หมากกลวยนอย 7 หมากหวดขา 53

เงยงปลาดก 49 หมากขามแป 30 หมากหวา 42

ตะโกนา 15 หมากคอ 55 หมากเอนอา 31

ตะขบ 57 หมากเคง 27 หมากไฮ 35

ตาล 45 หมากแงว 54 หวานก 41

ตนตง นมแมวปา 6 หมากดก 13

แต 28 หมากตอง กระทอน 32

บงมวงกะลอน มะมวงปา

4 หมากตองแลง 8

บวหลวง 43 หมากตะไก 12

ผกสมกง 58 หมากทอบาน 56

มะขาม 29 หมากทน 48

มะขามปอม 22 หมากเบน 24

มะเดอน า 34 หมากผผวน 10

มะตม 52 หมากผผวนนอย 11

มะเฟอง 44 หมากมวย 25

มะไฟปา 20 หมากเมา 17

มะมวงแกว มะมวงบาน 3 หมากเมาไขปลา 18

มะมวงปา 1 หมากเมาหลวง 19

มะมวงปา มะมวงคน 2 หมากเลบแมว 47

Page 7: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

ฉ เลมท 2 เรอง ผลไมพนบาน

Page 8: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

ความหลากหลายของพชอาหารปาและการใชประโยชนจากชมชน 1

มะมวงปา

ชอทวไป : มะมวงเบามะมวงซมะมวงกะลอน มะมวงปา ชอวทยาศาสตร : Mangifera caloneuraKurz

ชอวงศ : ANACARDIACEAE

ลกษณะ : ไมตน ไมผลดใบ ขนาดกลาง สง 20-25 เมตร ตนเปลาตรง ใบเดยว เรยงแบบสลบหรอเวยนสลบ ปลายใบแหลม ใบเปนรปหอกขอบขนาน ฐานมนหรอแหลม ผวใบเกลยง ขอบใบเรยบ ใบออนสมวงแดง ยาว 10-20 ซม. กวาง 3-6 ซม.ปลายใบเรยวแหลม ขอบใบเรยบถงหยกเปนคลน ฐานใบมนถงแหลม ดอกชอแยกแขนง ออกตามปลายกง กลบดอกสเหลองออน ออกดอกเดอนธนวาคม-กมภาพนธ ผลแบบเมลดเดยวแขงเปลอกนอกสน าตาลปนเทา แตกแบบสเหลยม เปลอกในสเหลองปลอยทงไวจะเปนสน าตาลด า การ ตดผลเดอนมนาคม -เมษาย นกระจายพนธปาเตงรง ปาผสมผลดใบ ปาดบแลง

สวนทน ามาบรโภค : ผลดบและสกรบประทานเปนผลไม

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : เดอนมนาคม-เมษายน

Page 9: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

2 เลมท 2 เรอง ผลไมพนบาน

มะมวงปา มะมวงคน

ชอทวไป : มะมวงปา มะมวงขยา ชอวทยาศาสตร : Mangifera duperreana Pierre var.siamensis Craib

ชอวงศ : ANACARDIACEAE

ลกษณะ : ไมตนขนาดกลางถงใหญ สง 12-30 เมตร ไมผลดใบ ใบเดยว เรยงสลบ รปใบหอกหรอรปขอบขนาน กวาง 3.5-6.5 ซม. ยาว 11-23 ซม. ปลายใบเปนตงแหลมสน โคนใบสอบเขาและมกเบยว ขอบใบเรยบ ผวใบดานบนเขมเปนมน ดอกชอแยกแขนง ดอกยอยสเหลองออน ออกทซอกใบและปลายกง กลบเลยง 5 กลบ รปไข กลบดอก 5 กลบ มน ดอกขนาดเลก ผลสดมเนอเมลดเดยวแขง ทรงกลมหรอร เปลอกผลหนา และเหนยว มกลนหอม ผลดบเนอมรสฝาด เมลดสเหลองออน รปปอมการกระจายพนธปาเบญจพรรณ ออกดอกเดอนมกราคม-กมภาพนธ ตดผลเดอนมนาคม-เมษายน

สวนทน ามาบรโภค : ผลดบและสกรบประทานเปนผลไม

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : เดอนมนาคม-เมษายน

Page 10: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

ความหลากหลายของพชอาหารปาและการใชประโยชนจากชมชน 3

มะมวงแกว มะมวงบาน

ชอทวไป: มะมวงแกว มะมวงบาน

ชอวทยาศาสตร : Mangifer aindica Linn

ชอวงศ: ANACARDIACEAE

ลกษณะ : ไมยนตนสง 10-20 เมตร แตกกงกานสาขาเปนพมทรงกลมหนาแนน ใบเดยวออกเวยนสลบเยอะบรเวณปลายกง ใบเปนรปรแกมรปขอบขนาน ปลายใบแหลม โคนใบมน เนอใบคอนขางหนาแขง ผวใบเรยบเปนมน สเขยวสด หลงใบเปนสเขยวหมน ดอกชอเชงลด แตละชอประกอบดวยดอกยอยขนาดเลกจ านวนมาก เปนสเหลองออนหรอสเหลองนวล มกลนหอม ผลรปร ผลดบรสเปรยวจดฉ าน า เมอผลสกเปนสเหลองทอง การกระจายพนธปาเบญจพรรณ ออกดอกเดอนมกราคม-กมภาพนธ ตดผลเดอนมนาคม-เมษายน

สวนทน ามาบรโภค : ผลดบและสกรบประทานเปนผลไม

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : เดอนมนาคม-เมษายน

Page 11: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

4 เลมท 2 เรอง ผลไมพนบาน

บงมวงกะลอน มะมวงปา

ชอทวไป : มะมวงปา ชอวทยาศาสตร : Mangifera pentandraHook. f.

ชอวงศ : ANACARDIACEAE

ลกษณะ : ไมตนขนาดกลางถงใหญ ล าตนตงตรง สงตงแต 10-30เมตร พมกวาง สล าตนเมอออนจะมสน าตาลปนเขยว เมอแกจะเปนสเทา แตกเปนสะเกด ใบประกอบแบบขนนก ใบเหนยวคลายหนง เหนเสนใบชดเจนทงสองดาน ใบแกเขยวแก เรยงสลบ ใบแหงสออกแดง ดอกยอยสขาวอมเหลองหรอขาวครมกลบเลยงแยก 4-5 กลบ มกลนหอม ผลสดคลายมะมวงลกเลก สเขยวอมเหลองเนอผลนม ฉ าน า สสม รสหวาน เมลดมลกษณะแบน สขาวหรอเหลอง พบการแพรกระจายในแถบภาคใตของไทย มาเลเซย สงคโปร

สวนทน ามาบรโภค : ผลดบและสกรบประทานเปนผลไม

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : เดอนมนาคม-เมษายน

Page 12: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

ความหลากหลายของพชอาหารปาและการใชประโยชนจากชมชน 5

มะมวงหวแมงวน

ชอทงถน : มะมวงหวแมงวน

ชอวทยาศาสตร : Buchanania latifolia Roxb.

ชอวงศ :ANACARDIACEAE

ลกษณะ : ไมยนตน สง 8-20 เมตร ล าตนมลกษณะเปลาตรง เรอนยอดเปนพมทบ ตามกานและกงออนมขนยาวสน าตาลแดงทวไป เปลอกตนแตกเปนรองหรอเปนสะเกดยาวๆ ตามล าตน มสเทาแกหรอสด า เปลอกดานในเปนสแดงเลอดหม เมอถากเปลอกในจะมน ายางสน าตาลไหลซมออกมา เมอถากทงไวจะมยางสด า ท าใหผวหนงพพองได ใบเปนใบเดยว ลกษณะของใบเปนรปไขกลบแกมรปรยาว หรอรปขอบขนาน ปลายใบมนสอบแหลม โคนใบสอบ สวนขอบใบเรยบ ดอกเปนชอบรเวณปลายกง กานชอดอกมขนสน าตาลแดงขนปกคลมอยางหนาแนน แยกแขนงสนๆ เวลาดอกบานท าใหดเปนกอนทบ ดอกมขนาดเลกสขาวผลเปนรปทรงคอนขางกลมหรอปอม ผลออนเปนเขยวปนมวง หรอเขยวปนมวงแดง เมอแกเปนสด าการกระจายพนธพบขนตามปาเบญจพรรณแลงและปาเตงรงทวๆ ไป ทสงจากระดบน าทะเล 50-300 เมตร

สวนทน ามาบรโภค : ผลดบและสกรบประทานได

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : ฤดรอน

Page 13: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

6 เลมท 2 เรอง ผลไมพนบาน

ตนตง นมแมวปา

ชอทวไป : นมแมวปา ชอวทยาศาสตร: Ellipeiopsis cherrevensis (Pierre ex Finet & Gagnep.) R.E.Fr.

ชอวงศ : ANNONACEAE

ลกษณะ : ไมเถาสง1-1.5 เมตร แตกกงกานมากใกลกบพนดน เปลอกตนเรยบสน าตาลเขม กงกานและยอดออนมขนสน าตาลขนปกคลม ใบเดยว ออกเรยงสลบ รปรหรอรปไข ปลายใบมน โคนใบมนเวาเลกนอยหรอเปนรปหวใจ สวนขอบใบเรยบ ใบมกวาง 5-9 ซม. ยาว 10-14 ซม. เนอใบคอนขางหนา หลงใบและทองใบมขนขนปกคลมหนาแนน ดอกเดยวหรอออกเปนกระจก 1-3 ดอก ทใตใบบรเวณใกลกบปลายยอด ดอกเปนสเหลองออน กลบดอกหนาม 6 กลบ แบงออกเปน 2 ชน ชนละ 3 กลบ ปลายกลบดอกแหลมสนหรอมน กลบเลยงม 3 กลบ รปไขและมขนขนปกคลม ดอกเกสรเพศผมจ านวนมาก สสมลอมรอบเกสรเพศเมย ออกดอกเดอนเมษายน-สงหาคมออกผลเปนกลม ผลยอย 8-12 ผล รปกลมร ผวเรยบเปนมน สเขยวมขนสน าตาลปกคลม พอสกสแดง เมลดภายในผลมกลม ประเทศไทยพบทกภาค ยกเวนภาคใต พบตามปาเบญจพรรณและปาเตงรง

สวนทน ามาบรโภค : ผลสกรบประทานเปนผลไม รสหวาน

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : เดอน พฤษภาคม – กนยายน

Page 14: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

ความหลากหลายของพชอาหารปาและการใชประโยชนจากชมชน 7

หมากกลวยนอย

ชอทวไป : บกนมแมว หมากนมแมว กลวยปา

ชอวทยาศาสตร : Melodorum siamense (Scheff) Ban

ชอวงศ : ANNONACEAE

ลกษณะ : ไมพมรอเลอย กงออนมขนสน าตาลปกคลม ใบเดยว เรยงสลบ รปขอบขนานแกมรปใบหอก โคนใบมนหรอหยกเวา ปลายใบแหลม ขอบใบเรยบ ดอกเดยวหรอออกเปนกระจก 2-4

ดอก ตรงขามใบ มกลนหอมในชวงเยน กลบเลยง 3 กลบ สเขยว รปสามเหลยม กลบดอก 6 กลบ เรยงเปนสองวง สเหลองนวล รปไขแกมสามเหลยม กลบหนา กลบวงในมขนาดเลกกวา ออกดอกมากในชวงฤดฝน ผลเปนผลกลม มผลยอย 6-15 ผล รปร สเหลอง แตละผลยอยม 5-8 เมลดถนก าเนดเปนพชเฉพาะถน พบเฉพาะในประเทศไทย บรเวณปาเบญจพรรณออกดอกเกอบตลอดป

สวนทน ามาบรโภค : ผลสกรบประทานได รสหวานหอม

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : ฤดหนาว

Page 15: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

8 เลมท 2 เรอง ผลไมพนบาน

หมากตองแลง

ชอทวไป : น าเตาแลง น านอย ตองแลง นมนอย

ชอวทยาศาสตร : Polyalthia evecta (Pierre) Finet & Gagnep.

ชอวงศ : ANNONACEAE

ลกษณะ : ไมพมขนาดเลกสง 0.5-1 เมตร เปลอกตนเรยบ สน าตาลด า กงกานเลก ใบเดยวเรยงสลบ รปขอบขนานหรอรปวงร กวาง 2-4 ซม. ยาว 6-12 ซม. ฐานใบรปลม ปลายใบแหลม ขอบใบเรยบ ผวใบเรยบ ใบดานบนสเขยวเขม เกลยง ดานหลงมขนสน ประปราย ดอกเดยว ออกทซอกใบ บรเวณกงออน กลบดอกสเหลอง เนอหนา ม 2 ชน ชนละ 3 กลบ แบงเปนกลบดอกชนนอก สเขยวอมเหลอง รปสามเหลยมแยกกน กลบดอกชนใน มขนาดใหญกวากลบดอกชนนอก สเหลองนวล ทอรส รปนน เกสรเพศผ รปลม มจ านวนมาก อดกนแนน หนออกดานนอก บนฐานลอมรอบรงไขจ านวนมาก ซงอยกลางฐาน เกสรเพศเมย มรงไขเหนอวงกลบ กลบเลยง บางคลายกระดาษ รปสามเหลยม ดานนอกของกลบมขนสนบางสทอง ดานในเกลยง ผลเปนผลกลมมหลายผลยอยรวมเปนชอ ผลยอยรปทรงกลม ผลแกสน าตาลปนแดง เมอสกสแดง ออกดอกมถนายน-สงหาคม พบตามปาละเมาะ ชายทะเล ททงราง

สวนทน ามาบรโภค : ผลสกรบประทานได รสหวานหอม

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : เดอนกรกฎาคม – ตลาคม

Page 16: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

ความหลากหลายของพชอาหารปาและการใชประโยชนจากชมชน 9

เงาะปา

ชอทงถน : คายขาว เงาะพวง ชอวทยาศาสตร : Uvaria hirsute Jack.

ชอวงศ : ANNONACEAE

ลกษณะ : ไมเถาเนอแขง ยาว 10 - 20 เมตร กงออนมขนยาวรปดาวสน าตาลขนหนาแนน เปลอกตนสด า แตกเปนรองใบเดยว เรยงสลบ รปขอบขนาน รปวงรแกมขอบขนานหรอรปใบหอกกลบ กวาง 3-7 ซม. ยาว 10-20 ซม. โคนใบกลม หยกเวาและเบยวเลกนอย ปลายใบเรยวแหลม ใบออนหลงใบมขน ทองใบมขนหยาบและแขงรปดาวสน าตาล มมากทเสนกลางใบและขอบใบ ดอกเดยว ออกทซอกใบ กลบดอกสแดง รปขอบขนาน เรยงเปน 2 ชน ใบประดบ 2 ใบ กลบเลยงสเขยว ผลกลม ผลยอยรปทรงกลมแกมร เปลอกมขนยาว ขนแขง คลายหนาม เหมอนผลเงาะ ผลออนสเขยวเมอสกสแดงสม มเนอใสฉ าน าหมเมลด เมลดแบนสด า ออกดอกเดอนพฤษภาคม-

มถนายน ผลสกเดอนกรกฎาคม-สงหาคม พบตามปาเตงรง ปาดบแลง

สวนทน ามาบรโภค : ผลสกรบประทานได รสหวานอมเปรยว

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : เดอนกรกฎาคม-สงหาคม

Page 17: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

10 เลมท 2 เรอง ผลไมพนบาน

หมากผผวน หมากนมวว

ชอทวไป : หมากนมววหมากนมควาย หมากตนตงนมควาย

ชอวทยาศาสตร : Uvaria pierreiFinet & Gagnep.

ชอวงศ : ANNONACEAE

ลกษณะ : ไมพมรอเลอย ล าตนสงไดถง 5 เมตร กงออนมขนละเอยดสน าตาลแดงใบเดยว เรยงสลบรปวงรหรอรปไข ผวใบมขนสน าตาลแดงทงสองดาน กวาง 2.5-3.5 ซม. ยาว 4.5-10 ซม.ดอกออกเปนกระจก 2-3 ดอกทกงกาน กลบดอกสแดงเขม กลนหอมผล เปนผลกลม รปไขหรอไขกลบเมอสกสแดงสด ออกดอกและผล ชวงเดอนกนยายน-พฤศจกายน

สวนทน ามาบรโภค : ผลดบและสกรบประทานเปนผลไม

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : เดอนกนยายน-พฤศจกายน

Page 18: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

ความหลากหลายของพชอาหารปาและการใชประโยชนจากชมชน 11

หมากผผวนนอย ชอทวไป : ห าลง หมากผผวน ผผวนนมแมว นมวว ผพวน หมากนมแมว ชอวทยาศาสตร : Uvaria rufa Blume

ชอวงศ : ANNONACEAE

ลกษณะ : ไมเถาเลอย สง1.5-4 เมตร กงกานและยอดออนปกคลมดวยขนละเอยดสน าตาลแดงหนาแนน ใบเดยว เรยงสลบ รปไขแกมรปขอบขนาน รปรแกมรปขอบขนาน หรอรปรแกมรปไขกลบ กวาง 4-6 ซม. ยาว 6-15 ซม. ปลายแหลมหรอเรยวแหลม โคนมนหรอกลม ขอบเรยบ แผนใบบางคลายกระดาษ หลงใบมขนรปดาวแขง ดานลางมขนออนนมหนาแนน ดอก เดยว หรอออกเปนกระจก 2-3 ดอก ทกงกาน ออกตรงขามใบ หรอเหนอซอกใบ มขนกระจายหนาแนน ใบประดบม 1 ใบ รปสามเหลยมปลายมน ตดตรงกลางกานดอกมขนหนาแนน กลบเลยง 3 กลบ มขนปกคลม กลบดอก 6 กลบ แยกกน บางครงอาจม 8 กลบได แยกเปน 2 วงๆ ละ 3 กลบ ขนาดเทาๆ กน ดอกสแดงสดแลวเปลยนเปนสแดงเลอดนก มกลนหอม ผลแบบผลกลม มผลยอย 4-20

ผล ตอชอ รปรหรอรปรแกมรปขอบขนาน มขนสน าตาลสนๆปกคลม ผลเรมสกสเหลอง สกเตมทส แดงสด เนอขางในสขาวเมลดรปร แตละผลม 14-18 เมลด โคนเวา ปลายมน ขอบเรยบ ผวเกลยง สน าตาลพบทวไปในปาเตงรง ปาเบญจพรรณ ปาดบแลง ปาละเมาะ ตงแตใกลระดบน าทะเล จนถงทสงประมาณ 1,000 เมตร ออกดอกเดอนมนาคม-เมษายน ตดผลเดอนมถนายน-กรกฎาคม

สวนทน ามาบรโภค : ผลดบและสกรบประทานเปนผลไม

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : เดอนมถนายน-กรกฎาคม

Page 19: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

12 เลมท 2 เรอง ผลไมพนบาน

หมากตะไก

ชอทงถน : ก าแพงเจด ชนตะลมนก ตาไก น านอง มะตอมไก หลมนก ชอวทยาศาสตร : Salacia chinensis L.

ชอวงศ : CELASTRACEAE

ลกษณะ : ไมเถาเนอแขงหรอไมพมรอเลอย สง 2-6 เมตรเปลอกล าตน เรยบสเทานวล เนอไมมวงปสน าตาลแดงเขมจ านวนหลายชนเหนชดเจน เรยงซอนกนเปนชน 7-9 ชนใบเดยว เรยงตรงขาม สลบตงฉาก แผนใบคอนขางหนา แผนใบรปวงร รปไข รปวงรแกมใบหอก หรอรปไขกลบ กวาง 2-4 ซม.ยาว 4-8 ซม. ปลายแหลมหรอมน โคนใบสอบ ขอบหยกหยาบๆ หลงใบเรยบเปนมนสเขยวเขม ทองใบเรยบ เนอใบกรอบ ผวใบดานบนและดานลางคอนขางหนาเปนมน ดอกเลก สเขยวอมเหลองหรอเหลอง ออกเปนชอ แบบกระจกหรอชอแยกแขนงสนๆ ตามซอกใบ มกลบดอก 5 กลบ สเหลองปนเขยว ม 3-6 ดอก กลบเลยงเลกมากม 5 กลบ เกสรเพศผ 3 อน สน อบเรณรปสอม รงไขม 3 ชอง ซอนอยในจานฐานดอก ออวลม 2 เมด ผลสด รปรางคอนขางกลม ผวผลเกลยง รปกระสวยกวาง หรอร ผลออนสเขยว ผลสกสแดงหรอสแดงอมสม ภายในม เมลดกลมขนาดใกลเคยงกบผล 1 เมลด ออกดอกชวงเดอน มกราคม-มนาคม พบตามปาชายทะเล ปาเบญจพรรณทวไป

สวนทน ามาบรโภค : ผลสกรบประทานได รสหวานเลยน ไมควรรบประทานเพราะจะท าใหเกดอาการมนเมาได

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : เดอน กมภาพนธ-พฤษภาคม

Page 20: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

ความหลากหลายของพชอาหารปาและการใชประโยชนจากชมชน 13

หมากดก

ชอทงถน : มะดก กะดกดกหน ดกแจก มะดก หลกหน ยายปลวก บกโคก ชอวทยาศาสตร : Siphonodon celastrineus Griff.

ชอวงศ : CLEOMACEAE

ลกษณะ : ไมตน สง 10-25 เมตร ใบเปนใบเดยว ออกเรยงสลบกน รปขอบขนาน ขอบใบมกจะเปนซฟนตนๆ บางจกหางหรอแทบมองไมเหนชด เนอใบคอนขางหนาคลายแผนหนง ดอกสขาวครม ออกเปนกระจกตามงามใบ ม 2-3 ดอก ดอกบางทมจดสน าตาลแดง กลบรองดอก 5 กลบ โคนเชอมตดกนปลายแยกรปไตหรอกงกลม กลบดอกรปไข 5 กลบซอนทบกน ปลายมน เกสรผ เชอมตดกนทครงหนง หรอใกลๆ โคนดอก ออกดอกในชวงประมาณเดอนพฤษภาคมถงเดอนมถนายน ผลรปรกวางหรอรปกลม สเขยวหรอเขยวอมเหลอง พบขนกระจายทวไป ในปาโปรงทคอนขางชน ผลสกรบประทานได เปนผลในชวงประมาณเดอนกรกฎาคมถงเดอนกมภาพนธ สวนใหญพบทางภาคเหนอและภาคกลางของประเทศไทย ทระดบความสงไมเกน 800 เมตร จากระดบน าทะเล

สวนทน ามาบรโภค : ผลสกรบประทาน

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : เดอนกรกฎาคม-กมภาพนธ

Page 21: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

14 เลมท 2 เรอง ผลไมพนบาน

สมมอ

ชอทวไป : สมอ สมอไทยหมากสมมอ

ชอวทยาศาสตร : Terminalia chebula Retz.

ชอวงศ : COMBRETACEAE

ลกษณะ : ไมยนตนสง 10-20 เมตร กงออนและยอดมกปกคลมดวยขนสน าตาล ใบ เปนใบเดยวเรยงตรงขาม หรอเกอบตรงขาม แผนใบคอนขางหนา รปรแกมรปไขกวาง ขนาด กวาง 6-10 ซม.

ยาว 8-15 ซม. กานใบยาว 1-3 ซม. มกมตอมบวม 1 คบนกานเหนชดเจน ดอก เปนชอออก ตาม ปลายกงหรอซอกใบ ม 3-5 ชอดอก ดอกเปนดอกสมบรณเพศ สเหลองนวล สวนบนเปนรปถวยตนมขนปกคลมดานนอก ผล เปนผลสด รปวงรคอนขางกลม ผวเกลยง ผลแกยนและเปลยนเปนสด า เมลดเดยว แขง ผวขรขระรปยาวรพบทวไปตามปาเบญจพรรณและปาดบแลง ทระดบความสง 50-800 เมตร ออกดอกเดอน พฤษภาคม-สงหาคม ผลแกชวงเดอน ตลาคม-มกราคม

สวนทน ามาบรโภค : ผลแกรบประทานเปนผลไมกบพรกเกลอรสเฝอน แตเมอรประทานน าตามจะหวานชมคอ

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : เดอน ตลาคม-มกราคม

Page 22: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

ความหลากหลายของพชอาหารปาและการใชประโยชนจากชมชน 15

ตะโกนา

ชอทงถน : มะถานไฟผ นมงว ตะโก มะโก พญาชางด า โก ตองโก

ชอวทยาศาสตร : Diospyros rhodocalyx Kurz.

ชอวงศ : EBENACEAE

ลกษณะ : ไมยนตนขนาดเลก สง 8-15 เมตร เปลอกตนสด า แตกเปนรองลก ใบเดยว ออกเรยงสลบ รปรคอนขางกลม รปไขกลบ ปลายใบมนมตงสนหรอมรอยหยกเวาเขาเลกนอย โคนใบเปนรปลมหรอปาน ขอบใบเรยบ กวาง 2.5-7 ซม.ยาว 3-12 ซม. แผนใบคอนขางหนาและเหนยว หลงใบเรยบสเขยวเขมเปนมน ดอกเปนดอกชอ ดอกแยกเพศอยตางตนกน ดอกเพศผเปนชอเลกๆ ชอหนงมดอกยอย 3 ดอก กลบดอก 4 กลบ กลบเลยง 4 กลบ มขนนม มเกสรเพศผ 14-16 อน ดอกเพศเมยจะออกตามซอกใบ กลบเลยงและกลบดอกจะเหมอนกบดอกเพศผแตมขนาดใหญกวา รงไขมลกษณะปอมมขนเปนเสนไหมคลม มเกสรเพศผเทยมประมาณ 8-10 อน ออกดอกเดอนมนาคม-มถนายน ผลเปนรปทรงกลม ผวผลเรยบ ผลออนมขนสน าตาลแดงคลมอยหนาแนน โคนผลมกบม กลบจกผลชออกหรอแนบลไปตามผวของผล ขางในมขนสน าตาลแดงและมขนนมทางดานนอกพนกลบขอบกลบมกเปนคลน ผลสกสแดงหรอแดงปนสม ภายในผลมเมลดประมาณ 3-5 เมลด รปไขรสน าตาลมเนอหมสขาวฉ าน า ตดผล เดอนมนาคม-มถนายน พบไดทกภาคตามปาเบญจพรรณแลง ปาละเมาะ และตามทงนา

สวนทน ามาบรโภค : ผลสกรบประทานได รสเฝอน

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : เดอนมนาคม-มถนายน

Page 23: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

16 เลมท 2 เรอง ผลไมพนบาน

หมากหลอด

ชอทวไป : สลอดเถา

ชอวทยาศาสตร : Elaeagnus latifolia L.

ชอวงศ : ELAEAGNACEAE

ลกษณะ : ไมเถาเนอแขง ตามล าตนและกงมเกลดสเทาหรอสเงน ใบเปนใบเดยวเรยงสลบกนแผนใบรปรหรอรแกมรปหอกกวาง 3.5 – 5.5 ซม.ยาว 6 – 12 ซม.โคนใบแหลมหรอมนปลายใบมนแหลมหรอเปนตงเลกนอยขอบใบเรยบเนอใบบางดานบนสเขยวอมน าเงนเกลยงดานลางมเกลดเลกๆ สน าตาลดานบนเปนรองลกมเกลดเลกๆ สน าตาลปกคลม ดอกออกเปนกระจกตามงามใบเปนดอกสมบรณเพศ หรอมดอกเพศผปะปนดวยกลบดอกมเพยงชนเดยว เชอมตดกนเปนหลอด มเกสรผ 4 อนตดอยกบหลอดทอดอกรงไขภายในมชองเดยวทอรบไขเลกยาวคลายเสนดาย ผลรปรสแดง หรอแดงอมสมมจด สขาว

สวนทน ามาบรโภค : ผลสกรบประทานเปนผลไม รสเปรยว

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : ฤดรอน

Page 24: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

ความหลากหลายของพชอาหารปาและการใชประโยชนจากชมชน 17

หมากเมา

ชอทวไป : เมา มกเมา เมาตาควาย มะเมาเมาสรอยหมากสมสรอย

ชอวทยาศาสตร : Antidesma acidum Retz.

ชอวงศ : EUPHORBIACEAE

ลกษณะ : ไมพมหรอไมยนตนขนาดเลก ล าตนตงตรง สง 2-5 เมตร ใบเปนใบเดยว ออกเรยงสลบ รปหอกกลบ ปลายใบแหลม โคนใบแหลม สวนขอบใบเรยบ กวาง 2-5 ซม.ยาว 4-9 ซม.

แผนใบมขนขนประปรายทงสองดาน ออกดอกเปนชอแบบแยกแขนงเชงลด โดยจะออกตามซอกใบและทปลายกง ดอกยอยมจ านวนมากและเปนแบบแยกเพศอยกนคนละตน ไมมกลบดอก สวนกลบเลยงเปนสเขยวออน ผลกลมออกเปนชอยาว รปทรงกระบอก เปนผลสด เนอผลฉ าน า ลกษณะของผลยอยเปนรปไขหรอรปทรงกลม ผลดบเปนสเขยว สวนผลสกจะเปลยนเปนสแดงหรอสมวงเขม และจะเปนสด าเมอแกจด พบกระจายพนธตามธรรมชาตในปาผลดใบ ปาเตงรง และปาดบทวไป

สวนทน ามาบรโภค : ผลสกรบประทานเปนผลไม รสเปรยวหวาน

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : เดอนพฤษภาคม-กรกฎาคม

Page 25: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

18 เลมท 2 เรอง ผลไมพนบาน

หมากเมาไขปลา

ชอทวไป : หมากเมาปา เมาสรอยBlack currant tree, Wild black berry

ชอวทยาศาสตร : Antidesma ghaesembilla Gaertn.

ชอวงศ : EUPHORBIACEAE

ลกษณะ : ไมพมกงไมยนตนขนาดเลก แตกกงกานต าเปนพม สง 2-6 เมตร เปลอกตนสน าตาลออนแตกเปนสะเกดเลกๆ ตามกงออนและยอดออนมขนสนนมสน าตาล ใบเปนใบเดยว ออกเรยงสลบในระนาบเดยวกน รปรคอนขางกลม รปรแกมขอบขนาน หรอรปไขกวางถงร ปลายใบมนกลมหรอเปนตงแหลมเลกนอย โคนใบมนกลมถงหยกเวา สวนขอบใบเรยบ หลงใบและทองใบเรยบเกลยง หใบเปนรปลมแคบ รวงงาย ออกดอกเปนชอเชงลด ออกตามซอกใบและทปลายยอด ดอกเปนแบบแยกเพศอยตางตนกน ดอกยอยมขนาดเลกและมจ านวนมาก สเขยวอมเหลอง ดอกเพศผออกเปนชอ แกนชอมขนสนนมสน าตาลแดง ใบประดบเปนรปใบหอก มขนสนนม ไมมกานดอก กลบเลยง 3-6 กลบ ไมมกลบดอก กานชอบเรณสขาวและมขน เกสรเพศเมยทเปนหมน รปกรวยกลบ มขนสนนม ดอกเพศเมยคลายดอกเพศผ แตใหญกวา รงไขอยเหนอวงกลบ รปไขหรอกลม ออกดอกเดอนมนาคม-เมษายน ออก ผลเปนชอ ผลยอยมขนาดเลก รปคอนขางกลมรหรอแบนเลกนอย ผวผลมขน ผนงชนในแขง ผลออนเปนสขาว พอแกสแดงเขมเกอบด า ภายในผลมเมลด 1-2 เมลด ตดผลเดอนพฤษภาคม-กรกฎาคม พบทวทกภาคของประเทศ ตามปาเตงรง ปาเบญจพรรณ ปาละเมาะ ชายปาดบ ปาโปรง ปาชายเลน ชายฝ งทะเล ทโลงลมต า ตามทงหญา เรอกสวนทวไป และตามปาพร

สวนทน ามาบรโภค : ผลสกรบประทานเปนผลไม รสเปรยวหวาน

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : เดอนพฤษภาคม-กรกฎาคม

Page 26: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

ความหลากหลายของพชอาหารปาและการใชประโยชนจากชมชน 19

หมากเมาหลวง

ชอทวไป : มะเมา ชอวทยาศาสตร : Antidesma thwaitesianum Muell. Arg

ชอวงศ : EUPHORBIACEAE

ลกษณะ : ไมพมสง 5-10 เมตร เนอแขง แตกกงกานเปนจ านวนมาก กงแขนงแตกเปนพมทรงกลมใบเปนใบเดยว สเขยวสด ปลายและโคนมนกลมถงหยกเวา ขอบใบเรยบ ผวใบเรยบมนทง 2

ดาน กวาง 3.5-4.5 ซม. ยาว 5-7 ซม. แผนใบบางคลายกระดาษ มกออกใบหนาแนนดอกออกเปนชอแบบชอเชงลด คลายชอพรกไทย จะออกตามซอกใบใกลยอดและปลายกง แยกเพศกนอยคนละตน ดอกมขนาดเลกสขาวอมเหลอง ออกดอกเดอนมนาคม-เมษายน ผลมขนาดเลกเปนพวง ภายใน 1 ผลประกอบดวย 1 เมลด ผลดบสเขยวออนหรอเขยวเขม มรสเปรยว พอสกเปนสแดงและมวงด า ผลสกจะมรสหวานอมเปรยวปนฝาดเลกนอยออกดอกและตดผลชวงเดอนมนาคม-

เมษายน ผลสกชวงเดอนสงหาคม-กนยายน

สวนทน ามาบรโภค : ผลสกรบประทานเปนผลไม รสเปรยวหวาน

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : เดอนพฤษภาคม-กรกฎาคม

Page 27: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

20 เลมท 2 เรอง ผลไมพนบาน

มะไฟปา

ชอทวไป : มะไฟ

ชอวทยาศาสตร: Baccaurea ramiflora Lour.

ชอวงศ : EUPHORBIACEAE

ลกษณะ : ไมตนขนาดกลาง ไมผลดใบ สง 10-15 เมตร ใบเปนใบเดยว เรยงสลบกน รปรแกมหอก โคนใบสอบ ขอบใบเรยบ หรอหยกตนๆ ปลายใบเรยวแหลม กวาง 5-8 ซม. ยาว 10-22 ซม.

เสนแขนงใบม 5-8 ค ดานลางนน เนอใบคอนขางบางเกลยง กานใบยาว 5-7.5 ซม. ดอก ออกเปนชอ กลบรองกลบดอกม 4-5 กลบ ขนาดไมเทากน เกสรผม 4-8 อน ดอกเพศเมยออกเปนชอยาวมาก ใบประดบขนาดเลกอยทโคนกานดอก กลบรองกลบดอกรปขอบขนานแคบๆ รงไขมขน ผล คอนขางกลมหรอร สผวเหลองถงแดง ผวเกลยง ม 1-3 เมลด เนอหมเมลดสขาวขน รสเปรยวอมหวาน ขนในปาดงดบใกลล าธาร หรอทช นในปาผลดใบ ออกดอกประมาณเดอนมนาคม

สวนทน ามาบรโภค : ผลสกรบประทานเปนผลไม รสเปรยวหวาน

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : เดอนพฤษภาคม-กรกฎาคม

Page 28: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

ความหลากหลายของพชอาหารปาและการใชประโยชนจากชมชน 21

มะยม

ชอทวไป : มะยม

ชอวทยาศาสตร : Phyllanthus acidus (L.) Skeels

ชอวงศ : EUPHORBIACEAE

ลกษณะ : ไมยนตนขนาดเลกถงขนาดกลาง สง 3-10 เมตรเปลอกตนขรขระสเทาปนน าตาล แตกกงทปลายยอด กงกานจะเปราะและแตกงาย ใบประกอบ มใบยอยออกเรยงแบบสลบกนเปน 2

แถว ใบรปขอบขนานกลมหรอคอนขางเปนสเหลยมขนมเปยกปนปลายใบแหลม ดอก ออกเปนชอตามกง ดอกยอยสเหลองอมน าตาลเรอๆ ผลเปนพวง ผลสด รปกลมแปน ม 6-8 พ เมอออนสเขยว เมอแกเปลยนเปนสเหลองหรอขาวแกมเหลอง เนอฉ าน า เมลดรปรางกลม แขง สน าตาลออน มทงพนธเปรยวและพนธหวาน

สวนทน ามาบรโภค : ใบออน ยอดออน รบประทานเปนผกสด ผลสดรบประทานเปนผลไมรสเปรยว นยมน ามาท าผลไมมากวาน ดอง แชอม

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : ทงป

Page 29: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

22 เลมท 2 เรอง ผลไมพนบาน

มะขามปอม

ชอทวไป : มะขามปอม

ชอวทยาศาสตร : Phyllanthus emblica L.

ชอวงศ : EUPHORBIACEAE

ลกษณะ : ไมยนตนขนาดเลก-กลาง สง 8-12 เมตร ล าตนมกคดงอ เปลอกนอกสน าตาลอบเทา ผวเรยบหรอคอนขางเรยบ เปลอกในสชมพสด ใบเดยว ใบประกอบคลายใบมะขามกวาง 2.5-5

มม. ยาว 8-12 มม. รปขอบขนานตดเรยงสลบ สเขยวออนเรยงชดกน ใบสนมาก เสนแขนงใบไมชดเจนดอกขนาดเลกแยกเพศ แตอยบนกงหรอตนเดยวกน ออกตามงามใบ 3-5 ดอกแนน ตามปลายกง กลบเลยง 6 กลบ ดอกสขาวหรอขาวนวล ผลทรงกลมมเนอหนา ผลออนมสเขยวออน ผลแกมเขยวออนคอนขางใส มเสนรวๆ ตามยาว สงเกตได 6 เสน เปลอกหมเมลดแขงม 6 เสน เมลดม 6 เมลด พบตามปาเบญจพรรณแลง ปาเตงรงและปาดบเขาทวไป

สวนทน ามาบรโภค : ผลแกรบประทานเปนผลไมกบพรกเกลอ แกกระหายน า ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : ฤดหนาว

Page 30: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

ความหลากหลายของพชอาหารปาและการใชประโยชนจากชมชน 23

กอกนลก

ชอทวไป:กอหน กอกนลก กอเหบ กอใหญ กอใบเลอม กอตาหม กอหมาก

ชอวทยาศาสตร : Castanopsis piriformisHickel & A. Camus

ชอวงศ :FAGACEAE

ลกษณะ : ไมยนตนขนาดกลางถงขนาดใหญ สง 10-30 เมตร เปลอกตนสน าตาลปนเทา แตกเปนสะเกด เปลอกในสน าตาลหรอชมพออนใบเดยวเรยงแบบสลบ รปรหรอรปใบหอก กวาง 7-10

ซม. ยาว 9-15 ซม. ปลายใบเรยวแหลม ฐานใบสอบถงแหลมท ขอบใบเรยบ แผนใบคอนขางหนา ผวใบเกลยง ดานบนสเขยวเขมเปนมน ดานลางสออนกวา ผวเกลยง กานงอเลกนอยและบวมบรเวณโคนกาน ดอกชอออกเปนกระจกแนนทปลายกง ดอกยอยไมมกานดอก สขาวปนเหลองเปนกระจกๆ ละ 3-5 ดอก มกลนฉน รวงงาย ชอดอกเพศผและเพศเมยแยกตางชอหรอรวมชอ หากรวมชอ ชอดอกเพศเมยอยโคนชอ ชอดอกเพศผแยกแขนงมาก กลบเลยงแยกกนอสระ 6

กลบ เกสรเพศผ 12 อน ผวเกลยง รงไขรปลกขาง มขนปกคลมหนาแนน ม 3 ชอง มออวล 2

เมลด ยอดเกสรเพศเมยม 3 อนผลเชอมตอกนเปนกลมเบยดอดกนแนนบน ผลแกแขงมาก ผวเกลยง รปกลมหรอร คลายรปลกขาง กาบหมผลสเขยวออนหมมดตวผล ผวกาบผลมแนวเสนคดโคงไปมา กาบหมจะแยกจากปลายสโคนเมอผลแกจด แตละกาบหมมผล 1 ผล พบตามปาสนผสม ปาผลดใบ ปาดบแลง ทความสง 250-950 เมตร ออกดอกกนยายน-ธนวาคม ตดผลเดอนมถนายน-กนยายน

สวนทน ามาบรโภค : เมลด เผาใหสกรบประทานได รสมน

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : เดอนมถนายน-กนยายน

Page 31: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

24 เลมท 2 เรอง ผลไมพนบาน

หมากเบน

ชอทวไป : ตะขบปา ชอวทยาศาสตร : Flacourtia indica (Burm.f.) Merr

ชอวงศ : FLACOURTIACEAE

ลกษณะ : ไมยนตน ขนาดเลกถงขนาดกลาง สง 2-15 เมตร มหนามยาวตามล าตนและกงซงหนามเหลานจะรวงไปเมอตนโตเตมทใบเดยว ออกเปนกระจก ใบมรปรางหลายแบบ รปไขถงรปหอกขอบใบหยกเหมอนฟนเลอย แผนใบเรยบหรอมขนนมสน ปกคลมบนผวทงสองดาน กานใบสแดงยาวเรยว มขนนมๆ สนปกคลมดอก ออกเปนชอสน ๆ มดอกยอย 4-6 ดอก มกลมขนนมสนๆ ปกคลม ออกดอกบรเวณงามใบและบรเวณปลายกง ดอกเพศผและดอกเพศเมยจะแยกกนอยคนละตน ดอกมขนาดเลก กลบเลยงม 4-6 กลบ โคนตดกน ปลายแยก ผล เปนผลทออนนม ผลสกมสด า – แดง ลกษณะกลมหรอรปไขออก ดอกระหวางเดอนมนาคม-เมษายน

สวนทน ามาบรโภค : ผลสกรบประทานเปนผลไม รสหวานฝาด

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : เดอนมนาคม-มถนายน

Page 32: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

ความหลากหลายของพชอาหารปาและการใชประโยชนจากชมชน 25

หมากมวย

ชอทงถน : หมากดก เมอยดก ชอวทยาศาสตร : Gnetum macrostachyum Hook. f.

ชอวงศ : GNETACEAE

ลกษณะ : พชเมลดเปลอยไมเถาเนอแขง มวงปสแดงเขม เปลอกเถาแกสน าตาล แตกรอน มรอากาศมากใบเดยวเรยงตรงขาม รปขอบขนานถงรปขอบขนานแกมรปใบหอก กวาง 4-5 ซม. ยาว 14-16 ซม. เนอใบหนาและเหนยวคลายแผนหนง ปลายใบเปนตงแหลม โคนใบแหลมถงมน ดอกชอแบบชอเชงลด ออกทซอกใบหรอตามล าตน สรางโคนหรอสตรอบลสเดยว ออกเปนชอแกนรปทรงกระบอก เปนกลม เรยงเปนชนสชมพแดง ดอกแยกเพศ ดอกยอยเรยงเปนชน ชนละประมาณ 10 ดอก มขนสน าตาลลอมรอบแตละชน ปกคลมหนาแนน เมลดเปลอยทรงร ออกเปนชอ หนงชอมประมาณ 20-25 เมลดกานชอสน ทโคนแตละเมลดมขนนมสนสน าตาลจ านวนมากปกคลม เมลดไมมผลหอหม มกลบนมคลายหนงหมอย เมอยงออนสเขยวเมอแกสชมพแกมสม สวนปลายมหนามแหลมขนาดเลกมากหนงอนยนออกมาเลกนอย พบตามปาเตงรง ออกดอกและตดผลราวเดอนเมษายน

สวนทน ามาบรโภค : เมลด เผาใหสกรบประทานได รสมน

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : เดอนเมษายน

Page 33: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

26 เลมท 2 เรอง ผลไมพนบาน

กระบก

ชอทวไป : กระบก

ชอวทยาศาสตร : Irvingia malayana Oliv. ex. A. W. Benn

ชอวงศ : IRVINGIACEAE

ลกษณะ : ไมยนตนขนาดกลางถงขนาดใหญ สง 35 เมตร ล าตนเปลาตรง เรอนยอดแนนทบ โคนตนหนา เปลอกสเทาอมน าตาล เรยบ ใบเดยวเรยงเวยน รปร รปรแกมรปขอบขนาน รปไข หรอรปไขแกมรปขอบขนาน ปลายเปนตงแหลม โคนสอบมน ขอบเรยบ แผนใบหนาคลายแผนหนง ดานบนเขยวเขมเปนมน ดานลางสเขยวเทา ปลายแหลมโคงรปดาบ หลดรวงงาย ทงรองรอยเปนวงแหวนบนกง ชอ ดอกแบบชอแยกแขนง ออกตามซอกใบ หรอปลายกง ดอกมกจะออกกอนทจะเกดใบชดใหม ดอกรวงอยางรวดเรว ใบประดบ รปไขปลายแหลม ขนาดเลก ดอกขนาดเลก สขาวอมเขยว กลบเลยงและกลบดอก อยางละ 5 กลบ ปลายกลบดอกมวนออก ผลเปนผลสด แบบผลผนงชนในแขง รปไขหรอรปร มนวลเลกนอย ผลมสเขยว เมอผลสกสเหลอง มเนอสสมเมลด1 เมลด แขง รปไขหรอรปรแกมรปไข คอนขางแบน เนอในเมลดสขาว และมน ามน พบตามปาเตงรง ปาชายหาด ปาเบญจพรรณ ปาดบแลง ตลอดจนปาดบชน ทสงตงแตใกลระดบน าทะเล จนถงประมาณ 300 เมตร ออกดอกระหวางเดอนมกราคม-มนาคม ผลเดอนกมภาพนธ- สงหาคม

สวนทน ามาบรโภค : เนอในผล ควรบประทาน รสมน ผลเกบไดนานเปนป

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : เดอนกมภาพนธ- สงหาคม

Page 34: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

ความหลากหลายของพชอาหารปาและการใชประโยชนจากชมชน 27

หมากเคง

ชอทวไป : Velvet tamarind,กาหย นางด า ย หย เคง หมากเขงแคงแคง หมากแขง ชอวทยาศาสตร : Dialium cochinchinense Pierre

ชอวงศ : LEGUMINOSAE-CAESALPINIOIDEAE

ลกษณะ : ไมตน สง 15-30 เมตร ใบประกอบแบบขนนก ปลายคล เรยงสลบ ใบรปไขถงรปร กวาง 1.5-4.5 ซม. ยาว 4-7 ซม. ปลายทถงแหลม โคนมนถงคอนขางสอบ ขอบเรยบ ผวใบเกลยงหรอมขนเลกนอย ดอกเลกสขาว ออกเปนชอขนาดใหญตามปลายกง ผลกลมร ผลสกสด า มเมลดเดยว

สวนทน ามาบรโภค : ผลดบตมรบประทาน ผลสกรบประทานเปนผลไม น ามาเชอมเปนของหวาน

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : ฤดหนาว

Page 35: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

28 เลมท 2 เรอง ผลไมพนบาน

แต

ชอทงถน : มะคาแต มะคาหนาม มะคา หยม

ชอวทยาศาสตร : Sindora siamensis Teijsm. ex Miq.

ชอวงศ : LEGUMINOSAE-CAESALPINIOIDEAE

ลกษณะ : ไมตนผลดใบ สง 10-15 ม. ใบเปนใบประกอบ ใบยอยม 3-4 ค แกนชอใบยาว 2-4

ซม. แผนใบหนา รปไขกวาง ขนาดกวาง 3-8 ซม. ยาว 6-15 ซม. ดอกสเหลองแกมแดง ออกเปนชอ ยาว 10-25 ซม. ทกสวนมขนสน าตาล กานดอกยอย ยาว 0.2-0.4 ซม. กลบรองดอกรปไขกวาง ปลายกลบมหนามขนาดเลก กลบดอกยาว 7 มม. เกสรผ 10 อน ม 2 อนใหญกวาอนอน ออกดอกเดอน มนาคม - พฤษภาคม ผลเปนฝกเดยว สด า มหนามแหลมทผวทวไป รปไขกวาง โคนเบยวและมกมตงแหลม ขนาดผาศนยกลาง 4.5-10 ซม. ภายในม 1-3 เมลด ผลแก กรกฎาคม – กนยายน พบตามปาผลดใบ ปาดบแลง และปาชายหาด ทระดบใกลน าทะเล จนถงระดบ 400 ม.

สวนทน ามาบรโภค : เมลดน าไปควไฟใหสก แชน า รบประทาน

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : ผลแก กรกฎาคม – กนยายน

Page 36: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

ความหลากหลายของพชอาหารปาและการใชประโยชนจากชมชน 29

มะขาม

ชอทวไป : Tamarind, Indian date, มะขาม ชอวทยาศาสตร : Tamarindus indica L.

ชอวงศ : LEGUMINOSAE-CAESALPINIOIDEAE

ลกษณะ : ไมยนตนขนาดกลางถงใหญ สง 15-30 เมตร แตกกงกานสาขามาก เปลอกตนขรขระและ ใบประกอบแบบขนนก ใบยอยรปขอบขนาน จ านวน 10-20 ค ออกตรงขาม ใบเลก ออกเปนคทปลายใบ ชอดอกแบบชอเชงลดหอยลง ออกตามปลายกงขนาดเลก กลบดอกสเหลอง มจดประสแดงหรอมวงแดงอยกลางดอก กลบดอก ม 5 กลบ ออกดอกฤดฝน ผลแบบฝก โคง ยาว รปรางยาวหรอโคง ฝกออนมเปลอกสเขยวอมเทา สน าตาลเกรยม เนอในตดกบเปลอก เมอแกฝกเปลยนเปนเปลอกแขงกรอบหกงาย เนอมรสเปรยวหรอหวาน ฝกจะมเมลด 3 –12 เมลด เมลดแกแบนเปนมนและมสน าตาล ตดฝกเดอนตนฤดหนาว ฝกแกตนฤดรอน

สวนทน ามาบรโภค : ใบออน ยอดออน ผลดบ ผลสก เครองแกง ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : ฤดหนาว-ฤดรอน

Page 37: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

30 เลมท 2 เรอง ผลไมพนบาน

หมากขามแป

ชอทวไป : Manila Tamarind, หมากขามแป มะขามเทศ

ชอวทยาศาสตร : Pithecellobium dulce (Roxb.) Benth.

ชอวงศ : LEGUMINOSAE-MIMOSOIDEAE

ลกษณะ : ไมตนสง 15 ม. เปลอกเรยบมหนามในต าแหนงรอยกานใบ ( leaf scar) ล าตนสเทาแกมขาวหรอเทาด าใบเรยงสลบ ใบประกอบแบบขนนก 2 ชน ใบยอยรปไขกลบหรอรปร กวาง 0.5-2.5 ซม. ยาว 1.5-4.5 ซม. โคนใบเบยว ปลายใบมน ขอบใบเรยบ ขอบใบ 2 ขางโคงไมเทากน ผวใบเรยบถงมขนเลกนอย กานใบออนมขนปกคลม โคนกานใบมหใบคลายหนาม ดอกชอเกดทปลายกง ดอกยอยมกลบเลยง 5 กลบ กลบดอก 5 กลบ สเขยวแกมขาว ตดกนเปนหลอด ปลายแยกเปน 5 แฉก ปลายกลบมน เกสรเพศผจ านวนมาก กานชอบเรณเชอม ตดกนเปนหลอด เกสรเพศเมย 1 อนฝกคอนขางแบนถงทรงกระบอกมรอยคอดตามแนวสน และเปลอกนนตามจ านวนเมลด ผลขดเปนวงหรอเปนเกลยวกวาง 1-2 ซม. ยาว 5-15 ซม. เนอผลเมอแกจดสชมพหรอสแดง

สวนทน ามาบรโภค : ผลสกรบประทานเปนผลไม รสหวานมน ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : ฤดหนาว

Page 38: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

ความหลากหลายของพชอาหารปาและการใชประโยชนจากชมชน 31

หมากเอนอา

ชอทวไป : โคลงเคลง พญารากขาว หญาพลองขนอานอย เอนอานอย เอนอาขน

ชอวทยาศาสตร : Osbeckia stellata Buch. Ham. ex Ker Gawl.

ชอวงศ : MELASTOMATACEAE

ลกษณะ : เปนไมพม สง1-2เมตร ล าตนสเขยว มขนปกคลมทกงและใบ ใบเดยวออกตรงขาม ใบรปรแกมขอบขนาน ปลายแหลม กวาง 3-6 ซม. ยาว 7-14 ซม. มเสนใบสามเสนจากโคนใบถงปลายใบ มองเหนชดเจน มขนละเอยดปกคลมทวใบ ดอกเปนชอทปลายกง มดอกยอยจ านวนมาก สมวง กลบดอก 4 กลบ เวลาบานจะอาออก ออกดอกตลอดป ผลสกแตกออก เนอภายในสมวงเขม รสหวาน เอนอามความคลายคลงกบโคลงเคลง (Melastoma malabathricum Linn.) ซงมกลบดอก 5 กลบ มสชมพออกมวง พบไดทวไปตามปาดบ พนทชมน า รมน า ภเขาสง ทงหญา ปาสน

สวนทน ามาบรโภค : ผลสกรบประทานเปนผลไม รสหวานหอม

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : ฤดหนาว

Page 39: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

32 เลมท 2 เรอง ผลไมพนบาน

หมากตอง กระทอน

ชอทวไป : Sentul, Santol, Red sentol, Yellow sentol, หมากตอง กระทอน

ชอวทยาศาสตร : Sandoricum koetjape(Burm. f.) Merr.

ชอวงศ : MELIACEAE

ลกษณะ : ไมตนขนาดกลางถงใหญ ไมผลดใบ สง 15-40 เมตร ตนเปลาตรง แตกกงต า เปลอกสเทาอมน าตาล คอนขางเรยบใบแกจดสแดงอฐหรอสแสด ใบชอ ยาว 20-40 ซม. ชอตดเรยงสลบเวยนกนไป ใบปลายชอเปนใบเดยว ดอกชอ ออกรวมเปนชอ ไมแยกแขนงตามปลายกง ชอยาว 5-15 ซม. มขนนมทวไป ดอกเลก สเหลองออน หรอเขยวออนอมเหลอง ดอกสมบรณเพศ กลนหอมออนๆ ผล กลมหรอแปน อมน า ผลออนสเขยว แกจดสเหลอง เมลดรปไต เรยงตามแนวตง 5

เมลด ออกดอกเดอน มกราคม -มนาคม และเปนผลเดอน มนาคม – พฤษภาคม

สวนทน ามาบรโภค : ผลแกน ามาท าผลไมดองเคม ดองหวาน หรอน ามาท าต ากระทอน

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : เดอน มนาคม – พฤษภาคม

Page 40: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

ความหลากหลายของพชอาหารปาและการใชประโยชนจากชมชน 33

มะหาด

ชอทงถน : ขนนปาปวกหาด มะหาดใบใหญ หาดขนน ฮด หาด

ชอวทยาศาสตร : Artocarpus lacucha Roxb.

ชอวงศ : MORACEA

ลกษณะ : ไมยนตนขนาดใหญไมผลดใบ สง 15-20 เมตร ล าตนเปลาตรง ทรงพม เปลอกตนสด า สเทาแกมน าตาล ล าตนมกมรอยแตกและมยางไหลซมออกมา แหงตด ตามกงออนและยอดออนมขนปกคลม ใบเดยว ออกเรยงสลบในระนาบเดยวกน รปร รปไข หรอรปขอบขนาน ปลายใบมนหรอแหลมเปนตงแหลม โคนใบมนหรอเวามนขอบใบเรยบเปนคลนเลกนอยกวาง 5-20 ซม.

ยาว 10-30 ซม. ผวใบดานบนมขนหยาบเลกนอย ดานลางเปนสเขยวอมเทา มขนหยาบสเหลองเลกนอย ใบแกสเขยวเขม เหนยวคลายหนง มเสนใบขางประมาณ 8-20 ค จรดกนทขอบใบ เสนใบยอยเหนชดเจนทดานทองของใบ มหใบขนาดเลกบาง รปหอกหลดรวงงาย ออก ดอก เปนชอกระจกแนนกลมสเหลองหมนถงสชมพออน ออกตามซอกใบ ดอกเปนแบบแยกเพศอยในตนเดยวกน คนละชอ ชอดอกเพศผกลม ออกดอกเปนชอเดยว มเกสรเพศผจ านวนมาก ชอดอกเพศเมยเปนรปไขหรอเปนรปขอบขนานสเหลองออน ออกตามกลบชวงบน ปลายกลบดอกหยก กลบเลยง 4 กลบ ออกดอกกมภาพนธ-เมษายน ผลเปนสดและมเนอ รปทรงกลมคอนขางบดเบยวเปนตะปมตะป า ผวผลขรขระและมขนนมคลายก ามะหย ผลออนสเขยว สกสเหลองออนถงสม เนอผลนมเปนสเหลองถงสชมพ ภายในผลม เมลด จ านวนมาก รปขอบขนานหรอเกอบกลม เมลดสน าตาลเทา ตดผลมนาคม-พฤษภาคม พบตามปาดงดบ ปาเตงรง ปาเบญจพรรณ

สวนทน ามาบรโภค : ผลดบและสกรบประทานได

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : มนาคม-สงหาคม

Page 41: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

34 เลมท 2 เรอง ผลไมพนบาน

มะเดอน า ชอทงถน : มะเดอเกลยง มะเดอ เดอน า มะเดอหอม หมากเดอ มะเดอดง ชอวทยาศาสตร: Ficus racemosa L.

ชอวงศ : MORACEA

ลกษณะ : ไมตน สง 10-30 เมตร ใบเดยวเรยงเวยนสลบ รปร ไปจนถงรปไขกลบ ปลายคอนขางแหลม หรอเรยวแหลม โคนสอบแคบ หรอสอบกวาง ขอบเรยบ ดอก อยในโครงสรางทมลกษณะคลายผลทเรยกวา ผลแบบมะเดอ (fig หรอ syconium) ออกเปนชอใหญตามล าตน บนกงทไมมใบและกงใหญๆ ยาวถง 25 ซม. เมอแกสแดงอมสม รปคอนขางกลม ถงรปผลแพร มกมชองอากาศแกมตม ผลรปทรงกลม เมอออนสเขยว เมอแกเปลยนเปนสแดงมวง เกลยง เมลด รปเลนส เรยบ หรอมสนเลกนอย พบตามรมธารในปาเบญจพรรณ ปาดบแลง ทระดบความสง 350-650 เมตร

สวนทน ามาบรโภค : ผลออน รบประทานเปนผกสด ผลสกรบประทานเปนผลไม

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : ฤดฝน

Page 42: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

ความหลากหลายของพชอาหารปาและการใชประโยชนจากชมชน 35

หมากไฮ

ชอทงถน : โพขนกโพขปราสาท

ชอวทยาศาสตร : Ficus rumphiiBlume

ชอวงศ : MORACEAE

ลกษณะ : ไมยนตน สงประมาณ 20 เมตร หรอเปนไมพม ขนบนพนดนหรอกงองอาศย เปนไมผลดใบ กงแกสเหลองน าตาล กงออนเปนเหลยม อาจมขนนมสขาวปกคลมบางๆ ใบเรยงเวยน แผนใบรปรแกมไข กวาง 4-12 ซม. ยาว 5-16 ซม. ผวใบคลายแผนหนง ไมมขนปกคลม ปลายใบเรยวแหลม โคนใบรปตด รปหวใจ หรอรปลม หใบเกลยง หลดรวงงาย ชอ ดอกออกทปลายยอด หรอทโคนใบ อยเดยวหรอเปนค ไมมกาน ใบประดบเกลยง ตดทน ฐานรองดอกสวนยอดเวาเขา ดอกเพศผกระจายตว กลบรวมสแดงเขม รงไขสขาว ผลกงทรงกลม ผวเกลยง เมอออนสจะเปลยนจากเขยวเปนสมวงด าเมอแก ผวมกเหยวยนเมอแหง พบตามปาเบญจพรรณ ปาดบแลง ปาดบชน

สวนทน ามาบรโภค : ผลออนรบประทานเปนน ามาต าเมยงอสาน

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : ฤดฝน

Page 43: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

36 เลมท 2 เรอง ผลไมพนบาน

หมอน

ชอทงถน :Mulberry tree, White Mulberry, หมอน

ชอวทยาศาสตร : Morus alba Linn.

ชอวงศ : MORACEA

ลกษณะ : เปนไมพม สง 2-7 เมตร ใบเดยว ออกเรยงสลบ รปไข หรอรปไขกวาง ปลายใบแหลมยาว โคนใบเวาเปนรปหวใจ ขอบใบเรยบหรอหยกเวาเปนพ แผนใบสเขยวเขมเรยบเงา หลงใบสากระคายมอ มหใบเปนรปแถบแคบปลายแหลม ออกดอกเปนชอตามซอกใบและปลายยอด แยกเพศแตอยบนตนเดยวกน ดอกรปทรงกระบอก ดอกยอยมขนาดเลก วงกลบรวมเปนสขาวหมนหรอเปนสขาวแกมสเขยว ชอดอกเปนหางกระรอก ผลเปนผลรวมอยในกระจกเดยวกน ออกตามซอกใบ รปทรงกระบอก ผลสเขยว เมอผลสกสมวงแดงเขมหรอสมวงด า เกอบด า เนอนม ฉ าน า และมรสหวานอมเปรยว พบไดทวไปในปาดบ ปลกกนมากทางภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

สวนทน ามาบรโภค : ผลสกรบประทานได รสหวานอมเปรยว

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : ฤดหนาว

Page 44: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

ความหลากหลายของพชอาหารปาและการใชประโยชนจากชมชน 37

กลวยนวล

ชอทงถน : Elephant banana, Ensets, กลวยโทน กลวยหวโต กลวยญวน

ชอวทยาศาสตร : Musa glaucaRoxb

ชอวงศ :MUSACEAE

ลกษณะ : พชลมลกมกาบใบกลายเปนล าตนเทยม มจดสด ามวงกระจาย รปทรงกระบอก ล าตนสง 5 - 6 เมตร โคนตนกวางอวบใหญ กาบล าตนสเขยวมนวลหนาสขาว ไมมหนอ ใบเปนใบเดยว รปรยาวขอบขนาน กวาง 50-60 ซม. ยาว 1.4-1.8 เมตร แผนใบเกลยงสเขยวเขม ทองใบมนวลหนา มรองเปดทเสนกลางใบ กานใบสน ดอก เปนชอขนาดใหญคลายระฆงหอยดงลง ปลมใบประดบขนาดใหญสเขยวเรยงสลบชดตดกนตงแตโคนจนถงปลายชอดอกรปกรวย ยาว 2.5 เมตร มใบประดบเรยงซอนเหลอมกน แตละใบม ดอกประมาณ 10-20 ดอก ดอกเพศผอยชวงปลาย ดอกเพศเมยออกบรเวณชวงโคน กลบรวมทปลายม 3 หยก รปหวใจ ผลอยรวมกนเปนหวภายในปล เปนผลเดยว รปรส นๆ มสนตามยาว ภายในผลมเนอเยอบางๆ และมเมลดสด าขนาดใหญ ผวเรยบและแขงมาก ประเทศไทยพบไดทวไป

สวนทน ามาบรโภค : ผลสกรบประทานได รสหวานออกฝาด

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : ทงป

Page 45: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

38 เลมท 2 เรอง ผลไมพนบาน

กลวยปา

ชอทงถน : กลวยปา ชอวทยาศาสตร : Musa acuminata Colla

ชอวงศ : MUSACEAE

ลกษณะ : พชลมลก มล าตนเทยมสง 2.5-3.5 เมตร ขนาดผาศนยกลางประมาณ 15 ซม. กาบล าตนมนวลเลกนอย ใบเปนใบเดยว รปขอบขนาน กวาง 40-60 ซม. ยาว 2-3 เมตร ชขนคอนขางตรง กานใบสชมพอมแดงมกมประ ดอกออกเปนชอเอนคลายงวง สวนปลายเปนปลลกษณะทรงกระสวย ใบประดบรปไขกวางคอนขางยาว ปลายแหลม ดานบนสมวงอมแดง มนวล ดานลางทโคนสแดงจด เมอเปดจะมวนงอออก ภายในมแถบเกสรทเรยงตวคลายนวมอหรอหว ไมซอนมากหลายชน จะบานจากสวนโคนปลลงมาหาปลายชอปล ผลเปนหว ผลเดยวรปทรงกลมแกมขอบขนาน โคนมน ปลายสอบ โคงงอเลกนอย ผลมเนอบาง สขาว รสหวาน ภายในมเมลดเรยงอดแนนจ านวนมาก สด า ผนงหนา แขง

สวนทน ามาบรโภค : ผลสกรบประทานได

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : ทงป

Page 46: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

ความหลากหลายของพชอาหารปาและการใชประโยชนจากชมชน 39

หมากสดา

ชอทงถน : ฝรงหนฝรงอนเดย

ชอวทยาศาสตร : Psidium cujavillusBurm.f.

ชอวงศ : MYRTACEAE

ลกษณะ : ไมพมขนาดเลก สง 2-5 เมตร ผวเปลอกตนเรยบเกลยง กงออนเปนสเหลยม ใบเดยว

เรยงตรงขาม เนอใบหนา หยาบ ใตทองใบเปนรว เหนเสนใบชดเจน ขนขนนวลบาง ดอกแบบชอ ชอหนงมดอกยอย 3 - 5 ดอก ดอกเลก สขาวอมเขยวออน กลบเลยงแขง ผลรปทรงกลม รปไข หรอรปร ผว เกลยง สเขยว เนอในขาว รสหวาน กรอบ ผลสกสเหลอง ม เมลด เลกๆ แขงอยภายในจ านวนมาก

สวนทน ามาบรโภค : ผลแกและสกรบประทานได

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : ปลายฤดแลงถงตนฤดฝน คอ ชวงเดอนมนาคม-มถนายน

Page 47: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

40 เลมท 2 เรอง ผลไมพนบาน

หมากสดา

ชอทวไป : หมากสดาฝรง ชอวทยาศาสตร : Psidium guajava L.

ชอวงศ : MYRTACEAE

ลกษณะ : ไมพมขนาดกลางสง 3-10เมตร แตกกงกานสาขามากมายใบหนาและแขง ใบเดยวออกเปนคตรงขามกน รปใบรปลายใบและโคนใบมน หลงใบ มขนออนนมทองใบหยาบ เสนใบรากแหชดเจน ผวใบมสเขยวอมเทา เปลอกตนเรยบ ยอดออนมขนออนสนๆ ดอก ชอตรงสวนยอดของกงกานชอละ 2-3 ดอก ดอกสขาว เกสรตวผจ านวนมากกลนหอม รวงงาย กลบเลยงมความคงทนและตดทผลมรปรางตางๆ กน ผลกลมโต ผลดบมสเขยว เมอสกมสเขยวปนเหลอง เนอของผลมสนวลถงเหลองบางชนดเนอผลสแดง กลนเฉพาะ เมลดภายในจ านวนมาก สน าตาลออน

สวนทน ามาบรโภค : ผลแก ผลสกรบประทานเปนผลไม

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : ปลายฤดแลงถงตนฤดฝน คอ ชวงเดอนมนาคม-มถนายน

Page 48: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

ความหลากหลายของพชอาหารปาและการใชประโยชนจากชมชน 41

หวานก

ชอทวไป : เสมดแดง หวา หวาทง ชอวทยาศาสตร : Syzygium cinereum(Kurz) Chantar.&J.Parn.

ชอวงศ : MYRTACEAE

ลกษณะ : ไมยนตนขนาดกลางถงใหญ สง 10- 20 เมตร ไมผลดใบ ทรงพมกลม เปลอกตนสเทาออนหรอสออกน าตาล แตกเปนรองลกตามยาว ใบเดยว เรยงตรงขาม รปขอบขนาน กวาง 3-8

ซม. ยาว 7-16 ซม. ปลายใบมนปาน ฐานใบสอบเรยว ขอบใบเรยบ แผนใบหนาและเหนยว ผวใบเรยบเกลยง ใบออนสน าตาลอมแดงดอกชอแบบชอกระจกแยกแขนง ออกตามซอกใบใกลปลายกง ดอกเลกสเขยวอมเหลอง ดอกยอย 30-40 ดอก ไมมกานดอก กลบดอก 4 กลบ เชอมเปนถงปดดอกตม และหลดเมอดอกบาน กลบมตอมเปนจดๆ เกสรตวผจ านวนมาก สขาว ปลายสเหลองออน ชนกลบเลยงเชอมตดกบฐานรองดอกรปกรวย ปลาย 4 แฉก สเขยวออน ผลสดรปทรงกลมแปน สเขยวแลวเปลยนเปนสชมพ เมลด ทรงกลมแปน สน าตาลออน ออกดอกราวเดอนกมภาพนธ-มนาคม ตดผลราวเดอนมนาคม-พฤษภาคม

สวนทน ามาบรโภค : ผลสกรบประทานได

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : เดอนมนาคม-พฤษภาคม

Page 49: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

42 เลมท 2 เรอง ผลไมพนบาน

หมากหวา

ชอทวไป : Jambolan plum, Java plum, หมกหวาสชมพ ลกหวา ชอวทยาศาสตร : Syzygiumcumini (L.) Skeels

ชอวงศ : MYRTACEAE

ลกษณะ : ไมยนตนสง 10-35 เมตร เปลอกตนคอนขางเรยบ สน าตาล ใบเดยว ออกตรงขาม รปไขหรอรปร มจดน ามนทบรเวณขอบใบ ดอกชอ สขาวหรอสเหลองออน ออกทซอกใบหรอปลายยอด ฐานรองดอกเปนรปกรวย กลบเลยง 4 กลบ กลบดอก 4 กลบ เกสรตวผมจ านวนมาก ออกดอกและตดผลราวเดอน ธนวาคม-มถนายน ผลเปนผลสด รปรแกมรปไข ฉ าน า มสมวงด า ผวเรยบมน มขนาด 1 เซนตเมตร เมลด ม 1 เมลด รปไข ผลแกราวเดอนพฤษภาคม

สวนทน ามาบรโภค : ผลสกรบประทานเปนผลไม รสหวาน

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : ฤดฝน

Page 50: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

ความหลากหลายของพชอาหารปาและการใชประโยชนจากชมชน 43

บวหลวง

ชอทวไป : บวหลวง บณฑรกสตตบงกช

ชอวทยาศาสตร : Nelumbo nucifera Gaertn.

ชอวงศ : NELUMBONACEAE

ลกษณะ : ไมลมลก มอายหลายป ล าตนมทงเปนเหงาอยใตดน และเปนไหลอยเหนอดนใตน า ทอนยาว มปลองสเหลองออนจนถงสเหลอง หากตดตามขวางจะเหนเปนรกลมๆ อยหลายร ไหลจะเปนสวนเจรญไปเปนตนใหม ใบเปนใบเดยว ใบออนจะลอยปรมน า ใบแกแผนใบจะชขนเหนอน า รปเกอบกลมและมขนาดใหญ ขอบใบเรยบและเปนคลน ผวใบดานบนเปนนวลเคลอบอย กานใบจะตดอยตรงกลางของแผนใบ กานใบแขงและเปนหนาม มน ายาวสขาว เมอหกกานมสายใยสขาวๆ ใบออนจะเปนสเทานวล ปลายจะมวนงอขนเขาหากนทงสองดาน ออก ดอกเปนดอกเดยว มสขาว สชมพ ดอกมกลนหอม มกลบเลยง 4-5 กลบ ขนาดเลก กลบดอกมจ านวนมากและเรยงซอนกนอยหลายชน รปไข ในดอกมเกสรตวผสเหลองอยเปนจ านวนมาก ลอมรอบอยบรเวณฐานรองดอกมลกษณะเปนรปกรวยหงาย เรยกวา “ฝกบว” ทปลายอบเรณ มสขาว เกสรตวเมยมรงไขฝงอยในฐานรองดอก เมอออนเปนสเหลอง หากแกแลวจะเปลยนเปนสเขยว ชองรงไขเรยงเปนวงบนผวหนาตด มจ านวน 5-15 อน กานดอกมสเขยวยาว มหนามเหมอนกานใบ กานดอกจะชขนเหนอน าและชขนสงกวากานใบเลกนอย บานในตอนเชา ออกดอกและผลในชวงเดอนสงหาคม-

ธนวาคม ฝกมผลออนสเขยวนวลจ านวนมาก รปกรวยออกผลเปนกลมรปกลมร ในเมลดมดบว หรอตนออนฝงอยกลางเมลดสเขยว

สวนทน ามาบรโภค : ผลออนรบประทานเปนผลไม

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : ในชวงเดอนสงหาคม-ธนวาคม

Page 51: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

44 เลมท 2 เรอง ผลไมพนบาน

มะเฟอง

ชอทวไป : มะเฟอง ชอวทยาศาสตร : Averrhoa carambolaLinn.

ชอวงศ : OXALIDACEAE

ลกษณะ : ไมยนตนขนาดกลางสง 8-12 เมตร แตกกงกานสาขามากล าตนสน เรอนยอดแนนทบ ล าตนสน าตาลอมแดง ผวขรขระใบประกอบแบบขนนก ออกเรยงสลบ แตละใบมใบยอย 3-11 ใบ ใบยอยออกตรงขามกนหรอเรยงสลบกน ใบยอยรปขอบขนาน แถบใบหอก กวาง 2-3.5 ซม. ยาว 3-9 ซม. ปลายใบแหลม โคนใบมน ขอบใบเรยบ ผวใบมน ใบออนสเขยวอมแดง ใบยอยตรงปลายใบมขนาดใหญ ดอกชอขนาดเลก โคนเชอมตดกน ปลายแยก 5 กลบ กลบดอกสชมพ ถงมวงแดง แตตอนโคนกลบสซดจางเกอบขาว ปลายกลบโคงงอน ออกตามซอกใบทมใบตดอย หรอใบรวงหลดไปแลว กลบเลยงสมวงม 5 กลบ ปลายแหลม กานชชอดอกมสมวง ผลสด รปกลมร อวบน า มสนเดนชด ลกษณะเปนกลบขนเปนเฟอง 5 เฟอง มองเหนเปนสนโดยรอบผล 5 สน เมอผาตามขวางจะเปนรปดาว 5 แฉก ดบสเขยว ผลสกสเหลองออนอมสม เนอผลชมน า รสหวานอมเปรยว เมลดแบนสด า ยาวเรยว มหลายเมลด

สวนทน ามาบรโภค : ผลดบ และสกรบประทานได

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : ฤดหวาน

Page 52: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

ความหลากหลายของพชอาหารปาและการใชประโยชนจากชมชน 45

ตาล

ชอทวไป : Asian Palmyra palm,Palmyra palm, ตาลโตนด ตาลใหญ

ชอวทยาศาสตร : Borassus flabelliferL.

ชอวงศ : PALMACEAE

ลกษณะ : ไมยนตน ประเภทปาลมแยกเพศกนอยคนละตน สง 25-40 เมตร ล าตนเปนเสยนสด าและแขงมาก โคนตนจะมรากเปนกลมใหญ ใบเดยว เรยงสลบกน ลกษณะกลมคลายพด แผนใบหนามสเขยว ปลายใบเปนจกลกถงครงแผนใบ ขอบของทางกานทงสองขางมหนามแขงคลายฟนเลอยแขงๆ สด าและคมมากอยตามขอบกานใบ ดอกสขาวอมเหลอง ออกดอกชอแบบชอแยกแขนงระหวางกาบใบ ดอกเปนแบบแยกเพศอยตางตนกน ม ชอดอกเพศผใหญรวมกนเปนกลมๆ คลายนวมอ หรอเรยกวา “นวตาล” ชอดอกเพศเมยคลายกบเพศผ แตเปนปมปม ในดอกหนงๆ มกาบแขงๆ หมอยในแตละดอก ซงจะเจรญเตบโตไปเปนหวจกลกตาล ผลสดแบบมเนอเมลดเดยว ผลตดกนเปนกลมแนน ทรงกลม ผลเปนเสนใยแขงเปนมน มสน าตาล ปลายผลสเหลอง เนอเยอสเหลอง ผวผลเปนมน ในผลหนงๆ จะมเมลดใหญและแขงอยประมาณ 1-3 เมลด (จาวตาล) ซงจะถกหมดวยใยและเนอผลสเหลองสด

สวนทน ามาบรโภค : จาวตาลรบประทานไดรสหวาน ผลตาลคนน าเพอผสมแปงท าขนมตาล

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : ฤดหนาว

Page 53: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

46 เลมท 2 เรอง ผลไมพนบาน

หมากหมหอ

ชอทงถน : passionflower, Stinking Passion Flower, Fetid passionflower, Scarletfruit,

กระทกรกปา รงนก ต าลงทอง ผกขรว หอทอง รกชาง ชอวทยาศาสตร : Passiflora foetida L.

ชอวงศ : PASSIFLORACEAE

ลกษณะ : ไมเถาเลอย มอายประมาณ 2-5 ป มมอใชยดเกาะ มขนขนปกคลมอยทกสวนของล าตน และใบ ทขนมน ายางเหนยว ใบเดยว ออกเรยงสลบ รปหวใจ ปลายใบแหลม โคนใบเวา ขอบใบเวาเปน 3 แฉก ดอกเปนดอกเดยว ออกตามซอกใบ กลบดอกม 10 กลบ กลบกดานนอกสเขยวออน ดานในสขาว มกระบงรอบเปนเสนฝอยสขาวโคนมวง ผลรปทรงกลม ผลออนสเขยว เมอสกสเหลองอมสสม มใบประดบเสนฝอยคลมอย ภายในผลมเนอหมเมลดใสและฉ าน า (คลายกบเมลดแมงลกแชน า) มรสหวานแบบปะแลมๆ ออกดอกออกผลในชวงเดอนสงหาคม-กนยายน

สวนทน ามาบรโภค : ผลสกรบประทานได รสหวานอมเปรยว

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : ทงป พบมาในฤดฝน

Page 54: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

ความหลากหลายของพชอาหารปาและการใชประโยชนจากชมชน 47

หมากเลบแมว

ชอทงถน : หมากหนาม หนามเลบเหยยว มะตนขอ ยบยว พทราขอ เลดเหยยว เลบเหยยว แสงค า สงคน ตาฉแม โลชม เลบแมว ยบเยยว ชอวทยาศาสตร : Ziziphus oenoplia (L.) Mill. var oenoplia

ชอวงศ : RHAMNACEAE

ลกษณะ : ไมพมรอเลอย เนอแขง ยาว 3-10 เมตร เถาและกงมหนามสนแหลมโคงตามล าตน และกงกาน เปลอกเถาเรยบหรอขรขระเลกนอย สด าเทา กงออนมขนสน าตาล เปลอกในสแดง ใบเปนใบเดยว ออกเรยงสลบ รปไขแกมรปใบร กวาง 1-3 ซม. ยาว 2-6 ซม. ปลายใบแหลม โคนใบเบยวเลกนอย ขอบใบเรยบ แผนใบออน ผวใบดานบนเรยบ หรอมขนเลกนอย ผวใบดานลางมขนนมจ านวนมาก เสนใบ 3 เสน ออกจากฐานใบไปปลายใบ ดอกออกเปนชอทซอกใบเปนชอกระจก ขนาดเลก ดอกยอยจ านวนมาก มขนเลกนอย ใบประดบชอดอก 1 อน มขนกระจายทวไป ดอกจ านวน 5-11 ดอก มขนเลกนอย กลบดอกม 5 กลบ รปชอน ปลายกลม สเขยว หรอสเขยวอมเหลอง ออกสลบกบกลบเลยง เกสรเพศผ ม 5 อน สเขยวอมเหลอง กานชเกสรแบน ตดทฐานของกลบดอก อบเรณรปสามเหลยม สน าตาล เกสรเพศเมย มรงไขเหนอวงกลบ รงไขเกดจาก 2 คารเพล แตละคารเพลม 1 ชอง และ 1 ออวล กานและยอดเกสรเพศเมยคลายรปขวด เกลยง สเขยวอมเหลอง จานฐานดอกผวขรขระ สเหลอง กลบเลยงม 5 กลบ ผลสดรปทรงกลมหรอรปไข ขนาด ผลออนสเขยวพอสกเปลยนเปนสมวงด า มขนกระจายทวไป เมลดแขงม 1 เมลด รปรางคอนขางกลม ปลายกลม พบตามปาเตงรง ปาเบญจพรรณ และปาคนสภาพ ออกดอกราวเดอนมนาคม-

พฤษภาคม ตดผลเดอนมถนายน-สงหาคม ผลแกมรสเปรยว รบประทานได

สวนทน ามาบรโภค : ผลสกรบประทานได มรสหวานจนถงออกเปรยวหวานในบางตน

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : ฤดหนาว

Page 55: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

48 เลมท 2 เรอง ผลไมพนบาน

หมากทน

ชอทงถน : พทราปา มะตนนางตมตนมะตนหลวงมะทองมะตองมะตนตน

ชอวทยาศาสตร : Ziziphus mauritiana Linn.

ชอวงศ : RHAMNACEAE

ลกษณะ : ไมยนตนขนาดกลางถงขนาดใหญมหนามตามล าตน กงหอยยอยลงมาใบเดยวเรยงกนแบบสลบ ในแนวระนาบเดยวกน ตวใบกลมหรอรปไข โคนใบไมเทากน ปลายใบมนหรอมหยกตนๆ เนอใบคอนขางหนา ดานบนสเขยวเขมเปนเงามน ผวเกลยง ดานลางมขนสน าตาล หรอสขาว ใบกลมโตขนาด 1 นวฟต ดอกออกดอกเปนดอกชอขนาดเลก ออก ตามตนและกงกานทมหนามดอกเปนชอสเหลองเลกๆ มกลนหอม ผลกลมหรอกลมร หอยลง ผลดบสเขยว สกสเหลองพบตามทรกราง และปาโปรง

สวนทน ามาบรโภค : ผลแกและสกรบประทานได รสหวานออกเปรยวอมฝาด

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : ฤดหนาว-ตนฤดรอน

Page 56: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

ความหลากหลายของพชอาหารปาและการใชประโยชนจากชมชน 49

เงยงปลาดก

ชอทงถน : เงยงดกเลก หนามเงยงดก ชอวทยาศาสตร : Canthium berberidifolium Geddes

ชอวงศ : RUBIACEA

ลกษณะ : ไมพมสง 1-2 เมตรเปลอกสน าตาล ตามกงและล าตนมหนามแหลม กงกานมกโนมลงใบเดยว เรยงตรงขาม รปใบหอกกลบถงรปไข กวาง 1-1.5 เซนตเมตร ยาว 1.5-2 เซนตเมตร หลงใบสเขยวสด เขมเปนมน มขนประปราย ปลายใบมน ฐานใบสอบ ขอบใบเรยบดอกเดยว ออกทซอกใบ ขนาดเลก สเหลองออน กลบดอกม 5 กลบ กลบเลยง 5 กลบผลสด รปทรงกลม เรมแรกสเขยวแลวเปลยนเปนสเหลอง สสม และสแดงสดตามล าดบ เมลดแขง ผลแกสสม ออกดอกชวงเดอนเมษายนถงกรกฎาคม ผลสดมรสเปรยวอมหวานรบประทานได

สวนทน ามาบรโภค : ผลสดมรสเปรยวอมหวานรบประทานได ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : พฤษภา-กนยายน

Page 57: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

50 เลมท 2 เรอง ผลไมพนบาน

เขมปา

ชอทงถน : เขมตาไก เขมดอยเขมโคก

ชอวทยาศาสตร : Ixora Cibdela Craib

ชอวงศ : RUBIACEA

ลกษณะ : ไมพมขนาดกลาง ล าตนแตกกงกานต า มลกษณะเปนทรงพม ล าตนมขนาดใหญประมาณเทาขอมอ เปลอกตนเปนสเทาปนสน าตาล มความสงของตนประมาณ 3-4 เมตร ใบเปนรปไขยาว ปลายใบเรยวแหลม สวนขอบใบเรยบ ใบมขนาดกวางประมาณ 2.5 เซนตเมตร และยาวประมาณ 6-18 เซนตเมตร ใบเปนสเขยวสด ดอกมขนาดเลกๆ ออกดอกเปนพวงเหมอนดอกเขมธรรมดา แตจะมดอกเปนสขาว สามารถออกดอกไดตลอดทงป ผลมลกษณะเปนทรงกลมและมเปนสเขยว ผลเมอสกแลวจะเปลยนเปนสด าคล า มเนอหมเมลด ใชรบประทานได มรสหวานปะแลม มกขนตามธรรมชาตในปาทวไปในประเทศไทย

สวนทน ามาบรโภค : ผลสกรบประทานได มรสหวานปะแลม

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : ทงป

Page 58: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

ความหลากหลายของพชอาหารปาและการใชประโยชนจากชมชน 51

หมากหมอ

ชอทวไป : หมากหมอ

ชอวทยาศาสตร : Rothmannia wittii (Craib.) Bremek.

ชอวงศ : RUBIACEA

ลกษณะ : ไมยนตนขนาดเลก สง 6-8 เมตรเปลอกสน าตาลอมด า กงออนมขนออนสน าตาลแดงปกคลมหนาแนน แตกกงเปนชน คลายกบฉตร มทรงพมกลม โปรง ใบเดยว เรยงตรงขาม เปนค ใบรปขอบขนาน หรอรปวงรแกมขอบขนาน กวาง 3-6 ซม. ยาว 12-16 ซม. ใบออนมขนปกคลมทงสองดาน ใบคอนขางนม มขนาดใหญ และเหนเสนแขนงใบชดเจน หใบอยระหวางกานใบ ปลายใบ และโคนใบแหลม ดอกชอ ออกเปนกระจกทซอกใบใกลปลายยอด สขาวนวล กลบดอกเชอมตดกนเปนรประฆง มดอกยอย 5-12 ดอก ดอกยอยรประฆง ปลายแยกเปน 5 กลบ และบานโคงงอกลบ โคนกลบดานในมแตมสเขยวและแถบประสมวงเขม ดอกบานคว าลง เมอบานมเสนผาศนยกลางของดอก 3-5 เซนตเมตรมกลนหอมออนๆ ออกดอกชวงเดอนธนวาคม-

กมภาพนธผลสด รปทรงกลม เปลอกผลเรยบ แขง มรอยตะเขบสน าตาลเปนสนเลกนอย แบงครงลก เนอผลมรสหวานเลกนอย มสเขยวเขม เมอแกสด า มเมลดจ านวนมาก ขยายพนธดวยเมลด พบขนตามปาเตงรง ปาเบญจพรรณ ปาดบแลง ปาโปรง และปาละเมาะ

สวนทน ามาบรโภค : ผลสกรบประทานได รสหวานหอม

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : ฤดหนาว

Page 59: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

52 เลมท 2 เรอง ผลไมพนบาน

มะตม

ชอทวไป : มะปน กะทนตาเถร ตมตมตง บวตม หมากตม

ชอวทยาศาสตร : Aegle marmelos (L.) Correa ex Roxb.

ชอวงศ : RUTACEAE

ลกษณะ : ไมยนตนขนาดกลาง ผลดใบ สง 10-15 ใบประกอบแบบมใบยอย 3 ใบ ออกเรยงสลบ ใบรปไข สองใบลางมขนาดเลกและตดตรงขามกน ปลายใบสอบ โคนใบแหลม ขอบใบเรยบหรอมหยกมนๆ แผนใบเรยบเกลยงเปนมน ใบออนสเขยวออนหรอสชมพ มขนละเอยด ใบแกสเขยวเขม เรยบเกลยง ดอกชอออกตามซอกใบและปลายกง ออกรวมกนเปนชอสนๆ สขาวอมเขยวหรอสเหลองออน ดอกมกออกพรอมกบใบออน มกลนหอม ผลรปรกลมหรอรยาว ผวเรยบเกลยง เปลอกหนา แขงมาก ไมแตก ผลออนมสเขยวพอสกมสเหลอง เนอผลมสเหลอง นม มกลนหอม และมเนอเยอสสมทมยางเหนยวๆ ภายในม 8-15 ชอง เมลดสน าตาลออน จ านวนมาก ออกดอกเดอนมนาคม-พฤษภาคม และตดผลเดอนธนวาคม-กมภาพนธ

สวนทน ามาบรโภค : เนอในผลสกท าขนม หรอท าน ามะตม

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : เดอนมนาคม-พฤษภาคม

Page 60: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

ความหลากหลายของพชอาหารปาและการใชประโยชนจากชมชน 53

หมากหวดขา

ชอทวไป : สหวดก าซ า กะซ า มะหวด มะหวดปา หวดคา สฮอกนอย หวดลาว หวดฆา ชอวทยาศาสตร : Lepisanthes rubiginosa (Roxb.) Leenh.

ชอวงศ : SAPINDACEAE

ลกษณะ : ไมพมผลดใบ หรอไมยนตน ขนาดเลก สง 5-15 เมตร เปลอกตนสน าตาล แตกเปนรองตามยาว กงกานมขนละเอยด เมอยงออนอยมขนสนๆ กงแขนงรปทรงกระบอกเปนรอง ทรงพมกลมหรอรปไขใบเปนใบประกอบแบบนนกปลายค เรยงเวยนสลบ รปไขถงรปไขกลบ ปลายใบแหลม โคนใบสอบ ผวใบมขนนมปกคลมทงสองดาน แผนใบบางแตคอนขางเหนยว และยนเปนลอน สเขยวเขม ผวใบดานลางสออนกวา ใบออนสน าตาลอมเขยว ดอกสขาวถงสเหลองออนๆ ออกเปนชอแบบชอแยกแขนงตง จากปลายยอดหรอซอกใบใกลปลายยอด ดอกยอยขนาดเลก สขาว มกลนหอมออนๆ แยกเพศ กลบดอกสขาว ม 4-5 กลบ มขนนม โคนกลบแคบ มเกลดเลกๆ 1

เกลด เกสรเพศผ 8 อน กานเกสรมขนสน าตาลออน กานเกสรตวเมยยาว ไมมขน กลบเลยง 5

กลบ รปครงวงกลม ผลสดแบบมเนอ รปรเวาเปนพ ผวเกลยง ผลออนสเขยว แลวเปลยนเปนสเหลองแดงจนแกจดสมวงด า ม 2 พ ผวเกลยง เปลอกและเนอบาง เมลดสน าตาลด า 1 เมลด รปทรงรแกมขอบขนาน พบตามปาเตงรง และปาดบแลง ทความสงตงแตระดบทะเลปานกลางถง 300-1,200 เมตร ออกดอกเดอนกมภาพนธ-มนาคม ตดผลเดอนเมษายน-พฤษภาคม

สวนทน ามาบรโภค : ผลสกรบประทานได รสหวาน

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : เดอนเมษายน-พฤษภาคม

Page 61: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

54 เลมท 2 เรอง ผลไมพนบาน

หมากแงว

ชอทวไป : หมากแงว คอแลน ลนจปา ชอวทยาศาสตร : Nephelium hypoleucum Kurz

ชอวงศ : SAPINDACEAE

ลกษณะ : ไมตนขนาดกลาง ไมผลดใบ สง 10-20 เมตร ล าตนเปลา โคนตนอาจมพพอนบาง เปลอกสน าตาลคล า เรยบ เรอนยอดเปนพมคอนขางทบ ใบ เปนชอ ตดเรยงสลบ ยาว 20-30 ซม.

ใบยอยรปขอบขนาน แกมรปไขกลบ ตดตรงขาม 1-3 ค กวาง 3-8 ซม. ยาว 10-20 ซม. โคนใบมน และเบยว เนอใบหนา หลงใบเกลยงเปนมน ทองใบสจาง ขอบใบเรยบ ดอก ขนาดเลก สขาวอมเขยว ออกรวมกนเปนชอโตๆ ตามปลายกง ทกสวนของชอมขนสเทา โคนกลบรองดอกตดกนเปนรปถวยปากกวางปลายแยกเปน 5 แฉก มขนนมทงสองดาน กลบดอกไมม เกสรผม 5 อน รงไขกลม มขนปกคลม ผล รปรหรอคอนขางกลม โต ผวขรขระเปนปมเลกๆ กระจายทวไป ผลออนสเขยว พอแกจดออกสแดงเขมแตละผลมเมลดเดยว มเนอเยอใสๆ และน าหมเมลดเปนพรรณไมปาดงดบ และพบขนตามปาเบญจพรรณชนบาง ตามทใกลแหลงน าทระดบความสงจากระดบน าทะเล 100-800 เมตร ในภาคตางๆ ทวประเทศ

สวนทน ามาบรโภค : ผลสกรบประทานได

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : ฤดหนาว

Page 62: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

ความหลากหลายของพชอาหารปาและการใชประโยชนจากชมชน 55

หมากคอ

ชอทวไป : Ceylon oak กาซอง คอสม ตะครอ หมากคอ

ชอวทยาศาสตร : Schleichera oleosa (Lour.) Oken

ชอวงศ : SAPINDACEAE

ลกษณะ : ไมยนตนขนาดใหญ สง 15-25 เมตร แตกกงกานต า เรอนยอดเปนทรงพมแผกวาง กงกานมกคดงอ ล าตนเปนปมปมและพพอนเปลอกล าตนเปนสน าตาลแดงหรอเปนสน าตาลเทา แตกเปนสะเกดหนาใบเปนใบประกอบแบบขนนก ปลายใบออกเปนคออกเรยงเวยนสลบเปนกลมตามปลายกง คปลายสดมขนาดใหญและยาวทสด รปร หรอรปรขอบขนาน ปลายใบมนหรอหยกมหางสนๆ โคนใบมนหรอสอบมกเบยว ขอบใบเรยบเปนคลน แผนใบหนาเรยบเปนคลนเลกนอย ใบออนมขนเลกนอยตามเสนใบ ดอก เปนชอ ออกปลายยอดหรอตามวอกใบ เปนพวงแบบหางกระรอกหอยลง ขนาดเลกสขาวหรอสเหลองออนๆ กลบเลยงมขนาดเลกมาก มแฉกแหลม 5 แฉก ดอกไมมกลบดอก รงไขมรปทรงกลม ออกดอกเดอนมนาคม-เมษายน ผลเปนรปทรงกลม ปลายผลมจะงอยแหลมแขง เปลอกหนา ผวผลเกลยงสเขยวอมน าตาล ภายในมเมลด 1-2 เมลด มเนอหมเมลดใสสเหลอง ฉ าน า มรสเปรยว ออกผลเดอนมนาคม-เดอนกรกฎาคม พบทางภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคตะวนตกเฉยงใต ภาคกลาง และทางภาคตะวนออกเฉยงใตของ

สวนทน ามาบรโภค : ผลสกรบประทานกบน าพรก รสเปรยวจด

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : ฤดรอน

Page 63: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

56 เลมท 2 เรอง ผลไมพนบาน

หมากทอบาน

ชอทวไป : Canistel, Eggfruit-tree, Tiesa, Yellow sapote, Canistelsapote, ลกทอพนบาน

ทอเขมรทสซา หมากทอบาน มอนไข

ชอวทยาศาสตร : Pouteria campechiana (Kunth) Baehni

ชอวงศ : SAPOTACEAE

ลกษณะ :ไมยนตนขนาดกลาง สง 8-10ล าตนมยางสขาวๆ ทกงออนเปนสน าตาล ใบเปนรปใบหอก ปลายใบเรยวแหลม กวาง4-7.5 ซม.ยาว11.25-28 ซม. ใบเปนมนและบาง ดอกมสครม และมกลนหอม ผลมลกษณะเปนกลมรปร ปลายผลมหลายแหลมหรอจะงอย ผลเมอสกจะเปนสเหลองออน เปลอกผลบาง เนอในผลเปนสเหลองสดนารบประทาน เนอมลกษณะเหนยวคลายกบแปงท าขนม เนอนมคลายกบไขแดง ภายในผลมเมลดขนาดใหญ และมลกษณะเปนรปรสด า

สวนทน ามาบรโภค : ผลสกรบประทานได เนอในผลสกนยมน ามาท าขนม

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : ฤดหนาว

Page 64: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

ความหลากหลายของพชอาหารปาและการใชประโยชนจากชมชน 57

ตะขบ

ชอทงถน : Calabura, Jam tree, Jamaican cherry, Malayan Cherry, West Indian Cherryครบฝรง หมากตะโกเสะ ตากบ เพยนหมาย ตะขบฝรงตะขบ

ชอวทยาศาสตร :Muntingia calabura L.

ชอวงศ :TILIACEAE

ลกษณะ :ไมพมหรอไมยนตนขนาดเลก สง 5-7 เมตร แตกกงกานแผขนานกบพนดน เปลอกล าตนเรยบเปนสเทา ตามกงออนมขนนมขนปกคลม ใบเปนใบเดยว ออกเรยงสลบแบบทแยงกน รปไขแกมขอบขนาน ปลายใบเรยวแหลม โคนใบมนขอบใบจกเปนซฟนเลกๆ กวาง 1.5-3.5 ซม.

ยาว 4.5-9 ซม. หลงใบดานบนเปนสเขยว ทองใบดานลางสนวล ใบมขนนมจบดจะรสกเหนยวมอเลกนอย เสนแขนงใบม 3-5 เสน โคนกานเปนปมๆดอกเปนเดยวหรเปนค ออกบรเวณเหนอซอกใบ สขาว กลบดอกยนสขาวม 5 กลบ รปไขกลบปอมๆ ปลายกลบมน กลบเลยงม 5 กลบ ไมตดกน สเขยว รปหอก ปลายกลบแหลมเปนหางยาว โคนกลบตด ดอกมเกสรเพศผจ านวนมาก กานเกสรเพศเมยสน ภายในม 5-6 ชอง แตละชองมไขออนจ านวนมาก มขนผลเปนผลสด รปทรงกลม เปลอกผลบาง ผลออนสเขยว เมอสกสแดง ผลมรสหวาน ภายในม เมลด แบนขนาดเลกจ านวนมากออกดอกและตดผลไดตลอดทงป

สวนทน ามาบรโภค : ผลสกรบประทานได รสหวานหอม

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : ทงป

Page 65: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

58 เลมท 2 เรอง ผลไมพนบาน

ผกสมกง

ชอทงถน : กยเครออโกย อโกยเถาเปรยว เถาวลยขน สมกย สมออบสมกงองนปา ชอวทยาศาสตร : Ampelocissus martinii Planch.

ชอวงศ : VITACEAE

ลกษณะ : ไมเถาเลอยมกเกาะพนตนไมอน ไมผลดใบ มมอเกาะออกตามขอมกออกตรงขามกบใบ เถาเปนปลอง กงออนยอดออนมขนสน าตาลออนปกคลม เถาแกสน าตาลแดง ใบเดยวเรยงสลบ รปหวใจ หยกเวา 3-5 แฉก กวางประมาณ 10-13.5 ซม. ยาว12 ซม. โคนใบเวารปหวใจ ปลายใบแหลมหรอมน ขอบใบหยกซฟนแหลม ขอบใบเวาเปน 3-5แฉก ผวใบดานบนเกลยง ผวดานลางมขนสนหนานมสแดงปกคลม กานใบมขน เสนใบหลกออกมาจากจดเดยวกนทฐานใบดอกชอ แบบชอแยกแขนงขนาดใหญ ออกตรงขามกบใบและโคนเถา เถาทออกดอกและตดผล ใบจะรวงหมด ดอกยอยจ านวนมาก ขนาดเลก กลบรวมสชมพ กลางดอกสแดงเขม เกสรเพศผม 5

อน เกสรเพศเมยอยเหนอวงกลบ ผลสด รปทรงกลม เปนพวงแนนคลายพวงองน ผลออนสเขยว เมอสกสแดงคล าเมลดม 1-2 เมลด มเปลอกหมแขง พบตามปาเตงรง ปาเบญจพรรณ ปาผลดใบ ออกดอกราวเดอนเมษายนถงพฤษภาคม ตดผลราวเดอนกรกฎาคมถงสงหาคม ยอดออนและผลออนรบประทานเปนผก

สวนทน ามาบรโภค : ผลสกรบประทานเปนผก รสหวานอมเปรยว

ฤดกาลทสามารถใชประโยชน : ฤดหนาว

Page 66: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

ความหลากหลายของพชอาหารปาและการใชประโยชนจากชมชน 59

บรรณานกรม

กองกานดา ชยามฤต. 2545. คมอจ าแนกพรรณไม. กรงเทพมหานคร : บรษท ประชาชน จ ากด.

คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน.ฐานขอมลสมนไพร คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน. [Online] ; www.phargarden.com. ; [15 ธนวาคม 2558].

โครงการอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมาจากพระราชด าร สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร สวนจตรลดา. 2558. ขอมลพรรณไม. [Online] ;

http://www.rspg.or.th/plants_data/index.htm ; [15 ธนวาคม 2558].

เตม สมตานนท. ชอพรรณไมแหงประเทศไทย. กรงเทพฯ: หอพรรณไมกรมปาไมบางเขน.2544

มหาวทยาลยมหดล. 2558. กรนไฮเปอรมารท : สารานกรมผลตผลและผลตภณฑจากพช ในซปเปอรมารเกต ใน “ดชนพช”. [Online] ;

http://www.sc.mahidol.ac.th/wiki/doku.php?id=ดชนพช ; [15 ธนวาคม 2558].

สถาบนวจยและพฒนาทสง (องคกรมหาชน).โครงการเผยแพรขอมลทรพยากรชวภาพและภมปญญาทองถนบนพนทสง. [Online] ; eherb.hrdi.or.th. ; [15 ธนวาคม 2558].

ส านกงานพฒนาเศรษฐกจจากฐานชวภาพ (องคการมหาชน). 2558.

My Biodiversity. [Online] ; http://www.biogang.net/biodiversity_view.php? ; [15

ธนวาคม 2558].

องคการสวนพฤกษศาสตร กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. ฐานขอมลพรรณไม องคการสวนพฤกษศาสตร.. [Online] ; http://www.qsbg.org/ ; [15 ธนวาคม 2558].

Page 67: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·

 

Page 68: ความหลากหลายของพืชอาหารป่า และการใช้ประโยชน์จากชุมชนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17q5e044fTv3G4z9zS39.pdf ·