คู่มือมาตรฐานการปฏิบัติงานsql.ldd.go.th/intraaccount/PMQA/Value_54/Value_Book3.pdf · 2012. 6. 12. · กฎหมาย มาตรฐานและเอกสารที่เกี่ยวข้อง

คมอมาตรฐานการปฏบตงาน

กระบวนการสรางคณคา (เลม 3)

กรมพฒนาทดน ปรบปรงครงท 02

วนทบงคบใช 1 พฤศจกายน 2554

สารบญ

หนา

กระบวนการวเคราะหดน น า พช

OSD-05 คมอการวเคราะหดน น า และพช ดานสงแวดลอม 163

OSD-06 คมอปฏบตงานการวเคราะหแรและจลสณฐานดน 249

OSD-07 คมอการวเคราะหพช ปย และสงปรบปรงดน 270

OSD-08 คมอการปฏบตงานการวเคราะหดนเคลอนท 324

OSD-09 คมอการปฏบตงานแนวทางการพฒนาคณภาพดน 370

OSD-05

คมอมาตรฐานการปฏบตงาน (ปรบปรงครงท 02)

การวเคราะหดน นา พชดานสงแวดลอม

กรมพฒนาทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

พฤศจกายน 2554

คมอการปฏบตงาน กระบวนการสรางคณคา

เรอง กระบวนการวเคราะหดน นา พช ดานสงแวดลอม เอกสารเลขท OSD-05 ปรบปรงครงท 02 ฉบบท 01 วนทบงคบใช 1 พฤศจกายน 2554 หนาท 164/378

สารบญ

หวขอ หนา

วตถประสงค 165

ผงกระบวนการท างาน 166

ขอบเขต 168

ความรบผดชอบ 169

ค าจ ากดความ 169

ขนตอนการปฏบตงาน 169

กฎหมาย มาตรฐานและเอกสารทเกยวของ 173

การจดเกบและเขาถงเอกสาร 174

ระบบการตดตามและประเมนผล 176

ภาคผนวก 177


เรอง กระบวนการวเคราะหดน นา พช ดานสงววดลอม เอกสารเลขท OSD-05 ปรบปรงครงท 02 ฉบบท 01 วนทบงคบใช 1 พฤศจกายน 2554 หนาท 165/378

1. วตถประสงค

เ พอเปนคมอการปฏบตงานว เคราะหดน น า และพช ดานส งแวดลอม สาหรบนกวทยาศาสตรและเจาหนาททปฏบตงาน ทาใหการปฏบตงานดานวเคราะหเปนไปอยางมประสทธภาพและมบรรทดฐานเดยวกน ผรบบรการไดรบผลวเคราะหทถกตอง และผบรหารสามารถตดตามงานไดทกข นตอน



2. ผงกระบวนการทางาน

ลาดบท

งานวเคราะหดน นาวละพช ดานสงววดลอม ระยะเวลา

ทใช รายละเอยดงาน

หนวยงานรบผดชอบ

1

ภายใน

15 นาท

จนท. รบใบสงตวอยาง และตวอยางทวเคราะหจากหองเตรยมตวอยาง

สวนวจยสงแวดลอมดน

2 ภายใน

15 นาท

จนท. การก าหนดรหสตวอยางของสวน ฯ และบนทกเลขทรบตวอยาง จ านวน และชนดตวอยาง ลงสมดบนทก และคอมพวเตอร (รายละเอยดการก าหนดรหสตวอยางใน OSD-05)


3 ภายใน

10 วน

จนท. เตรยมตวอยางเพอตรวจวเคราะห (รายละเอยดการเตรยมตวอยางใน OSD-05)


4 ภายใน

20 วน

จนท. วเคราะหตวอยางตามรายการทรองขอรบบรการและบนทกผลวเคราะหในสมดรายงานผล (รายละเอยดการวเคราะหตวอยางใน OSD-05)


5 ภายใน

3 ชวโมง

จนท. ประมวลผลดวยโปรแกรม Excel และพมพใบรายงานผลวเคราะห


จนท. รบตวอยาง ดน น า และพช จากหองเตรยม

ตวอยาง

จนท. ก าหนดรหสตวอยาง บนทกขอมลลงสมด และคอมพวเตอร

จนท. ประมวลผลขอมล และพมพใบรายงานผลวเคราะห

จนท. เตรยมตวอยางเพอตรวจวเคราะห

จนท. วเคราะหตวอยางตามรายการทรองขอรบบรการและบนทกผลวเคราะห

ในสมดรายงานผล



ลาดบท

งานวเคราะหดน นาวละพช ดานสงววดลอม ระยะเวลา

ทใช รายละเอยดงาน

หนวยงานรบผดชอบ

6

ภายใน

3 ชวโมง

ผอ. สวนฯ ตรวจสอบความถกตองของผลวเคราะห


7 ภายใน

30 นาท

จนท. รายงานผลวเคราะห


ผอ. สวนฯ ตรวจสอบ ผล

วเคราะห

รายงานผลวเคราะห

ผาน

ไมผาน



3. ขอบเขต 3.1 รบตวอยางดน น า และ พช รวมทงแบบฟอรมทผรบบรการกรอกขอมล จากหอง

เตรยมตวอยาง 3.2 ก าหนดหมายเลขตวอยาง พรอมทงท าการบนทกขอมลจากแบบฟอรมขอรบบรการ

ลงสมดและคอมพวเตอร 3.3 เตรยมตวอยางโดยการอบและบด เพอใหอยในสภาพพรอมทจะวเคราะห 3.4 วเคราะหในหองปฏบตการ ดงน

3.4.1 ตวอยางดน รายการวเคราะห ไดแก ปรอท (Hg) สารหน (As) แคดเมยม (Cd) ตะกว (Pb) โครเมยม (Cr) ทองแดง (Cu) สงกะส (Zn) เหลก (Fe) และแมงกานส (Mn)

3.4.2 ตวอยางน า (1) ตวอยางน าในพนทการเกษตรทวไป รายการวเคราะห ไดแก ความเปน

กรดเปนดาง (pH) คาการน าไฟฟา (Electrial conductivity, EC) แคลเซยม (Calcium, Ca) แมกนเซยม (Magnesium, Mg) โพแทสเซยม (Potassium, K) โซเดยม (Sodium, Na) คลอไรด (Chloride, Cl-) ซลเฟต (Sulphate, SO4

2-) ฟอสเฟต (Phosphate, PO42-)

(2) ตวอยางน าทมปญหหาการปนเปอนโลหะหนก (เชน พนทใกลโรงงานอตสาหกรรม ฯลฯ) รายการวเคราะหทใหบรการ ไดแก สารหน (As) แคดเมยม (Cd) ตะกว (Pb) โครเมยม (Cr) ทองแดง (Cu) สงกะส (Zn) เหลก (Fe) และแมงกานส (Mn)

(3) รายการวเคราะหอน ๆ ไดแก ความเปนกรดเปนดาง (pH) คาการน าไฟฟา (Electrial conductivity, EC) ปรมาณความขน (Turbidity) ปรมาณสารทงหมด (Total residue) ปรมาณสารทงหมดทละลายน าได (Total dissolved soild, TDS) เหลก (Fe) แมงกานส (Mn) คลอไรด (Chloride, Cl-) ซลเฟต (Sulphate, SO4

2-) ฟอสเฟต (Phosphate, PO4

2-) คารบอเนต (Carbonate, CO32-) ไบคารบอเนต (Bicarbonate,

HCO3-)

3.4.3 ตวอยางพช รายการวเคราะห ไดแก สารหน (As) แคดเมยม (Cd) ตะกว (Pb) โครเมยม (Cr) ทองแดง (Cu) และสงกะส (Zn)



4. ความรบผดชอบ

4.1 ผอ านวยการสวนวจยสงแวดลอมดน ปฏบตงานในฐานะหวหนางาน ซงตองก ากบ แนะน า ตรวจสอบการปฏบตงานของผรวมปฏบตงาน โดยใชความร ความสามารถ ประสบการณ และความช านาหงานสงมาก ในงานวชาการวทยาศาสตรและเทคโนโลย ปฏบตงานทตองตดสนใจหรอแกปญหหาทยากมาก และปฏบตงานอนตามทไดรบมอบหมาย

4.2 นกวทยาศาสตรช านาหการ ปฏบตงานในฐานะผปฏบตงานทมประสบการณ โดยใชความร ความสามารถ ประสบการณ และความช านาหในงานวเคราะหตวอยาง วชาการ วทยาศาสตร และเทคโนโลย ปฏบตงานทตองตดสนใจหรอแกปญหหาทยาก และปฏบตงานอนตามทไดรบมอบหมาย

4.3 นกวทยาศาสตรปฏบตการ ปฏบตงานในฐานะผปฏบตงานระดบตน ทตองใชความร ความสามารถทางวชาการในการท างาน ภายใตการก ากบ แนะน าตรวจสอบ และปฏบตงานอนตามทไดรบมอบหมาย

4.4 นกวทยาศาสตร (พนกงานราชการ) ปฏบตงานในฐานะผปฏบตงาน ทตองใชความร ความสามารถทางวชาการในการท างาน ภายใตการก ากบ แนะน าตรวจสอบ และปฏบตงานอนตามทไดรบมอบหมาย

4.5 พนกงานหองปฏบตการ (ลกจางจางเหมา) ปฏบตงานในฐานะผชวยนกวทยาศาสตร ในการวเคราะหตวอยาง ค านวณและบนทกผล ภายใตการก ากบ แนะน าตรวจสอบของนกวทยาศาสตรระดบตางๆ และปฏบตงานอนตามทไดรบมอบหมาย

4.6 พนกงานบนทกขอมล (ลกจางจางเหมา) ปฏบตงานในฐานะผบนทก ค านวณผล และสงออกขอมลผลการวเคราะห ภายใตการก ากบ แนะน าตรวจสอบของนกวทยาศาสตรระดบตางๆ และปฏบตงานอนตามทไดรบมอบหมาย

4.7 เจาหนาทหองทดลอง (ลกจางจางเหมา) ปฏบตงานในฐานะผชวยนกวทยาศาสตรลางอปกรณวทยาศาสตร ท าความสะอาดหองปฏบตการ และปฏบตงานอนตามทไดรบมอบหมาย

5. คาจากดความ 5.1 ผรบบรการ หมายถง เกษตรกร สถาบนการศกษา หนวยงานเอกชน บคลากรจาก

หนวยงานภาคราชการและรฐวสาหกจ 5.2 ดน หมายความรวมถง หน กรวด ทราย แรธาต น า และอนทรยวตถตางๆ ทเจอปนกบเนอ

ดนดวย

6. ขนตอนการปฏบตงาน ในหวขอนกลาวถงการวเคราะหตวอยางดน น า และพช ในแตละรายการของสวน

วเคราะหวจยสงแวดลอมดนโดยจะวเคราะหรายการใดบางขนอยกบประเภทของตวอยางซงทางสวนฯ จะพจารณาเพอท าการวเคราะหเปนกรณไป ตามทไดกลาวไวในหวขอขอบเขต ดงน

6.1 การจดการตวอยาง 6.1.1 การรบและเตรยมตวอยางดน



(1) รบตวอยางดนแหงทรอนผานตะแกรงขนาด 16 mesh (1 mm) และบรรจในกระปองและตดฉลากหมายเลขรหสตวอยางซงออกโดยสวนมาตรฐานและพฒนาระบบการวเคราะหดน

(2) บนทกรายละเอยดลงในสมดรบตวอยาง ไดแก เลขทรบตวอยาง จ านวน และชนดตวอยาง

(3) น าดนทผานตะแกรงมารอนอกครงดวยตะแกรงรอนขนาด 200 mesh (0.074 mm) จนกระทงไดปรมาณตวอยางดนประมาณ 20 กรม เกบไวในขวดพลาสตกชนดมฝาปดขนาด 30 มลลลตร ทมฉลากแสดงรหสตวอยาง (ออกโดยสวนวจยสงแวดลอมดน) แลวน าไปเกบไว ณ อณหภมหองในหองเกบตวอยางดน สวนตวอยางดนทไมบดเกบไวในถงพลาสตกทปดฉลากบงชสถานะของตวอยางไวแลวน าไปเกบไวในหองเกบตวอยางดน ณ อณหภมหอง

6.1.2 การรบและเตรยมตวอยางน า (1) รบตวอยางน า จากศนยบรการครบวงจร (2) บนทกรายละเอยดลงในสมดรบตวอยาง ไดแก เลขทรบ จ านวน และชนด

ตวอยาง (3) ปดฉลากแสดงรหสตวอยาง (ออกโดยสวนวจยสงแวดลอมดน) แลวน าไปเกบไว

ณ อณหภมหอง ในหองเกบตวอยาง 6.1.3 การรบและเตรยมตวอยางพช

(1) รบตวอยางพช ทมวธการสมตวอยางทถกตอง เปนตวแทนของตวอยางทงหมด (2) บนทกรายละเอยดลงในสมดรบตวอยาง ไดแก เลขทรบ จ านวน และชนด

ตวอยาง (3) น าตวอยางพช ไปอบแหงทอณหภมประมาณ 70 oC เมอตวอยางแหงแลว

น าไปบดดวยครกบดตวอยางประมาณ 50-100 กรม จากนนน าตวอยางพชทบดไดมารอนดวยตะแกรงขนาด 60 mesh (0.25 mm) จนกระทงไดปรมาณตวอยางประมาณ 20 กรม เกบไวในขวดพลาสตกชนดมฝาปดขนาด 30 มลลลตร ทมฉลากแสดงรหสตวอยาง (ออกโดยสวนวจยสงแวดลอมดน) แลวน าไปเกบไว ณ อณหภมหองในหองเกบตวอยาง สวนตวอยางทไมบดเกบไวในถงพลาสตกทปดฉลากบงชสถานะของตวอยางไวแลวน าไปเกบไวในหองเกบตวอยาง ณ อณหภมหอง

6.1.4 การก าหนดรหสตวอยางโดยสวนวจยสงแวดลอมดน (1) ก าหนดรหสประเภทตวอยาง

ดน ก าหนดรหสเปน S น า ก าหนดรหสเปน W พช ก าหนดรหสเปน P

(2) ก าหนดเลขรหสตวอยาง



ก าหนดเลขรหสตวอยางดวยรหสประเภทตวอยาง แลวตามดวยตว เลข 6 หลกซงเปนตวเลขแสดงปงบประมาณ 2 หลก และเลขแสดงล าดบทตวอยาง (ซงแยกตามประเภท) 4 หลก แสดงดงตาราง

6.2 การวเคราะหดน

6.2.1 การวเคราะหหาปรมาณปรอทในดน (1) การเตรยมอปกรณส าหรบบรรจตวอยาง (Nickel boat) ดน อบทอณหภม

300 oC นานประมาณ 1 ชวโมง แลวทงใหเยนใน Desicater (Nickel boat ทอบแลว น าไปใชไดในชวงระยะเวลาประมาณ 8 ชวโมง)

(2) สราง Calibration curve โดยชงดนมาตรฐาน (NIST-2586) หนก 0.025 0.050 0.075 และ 0.100 กรม ตามล าดบ ลงใน Nickel boat แลววเคราะหปรมาณปรอทในดนดวยเครองวเคราะหปรอท Advanced mercury analyzer รน AMA-254 โดยอาศยหลกการเผาตวอยางดนโดยตรง (Direct combustion) ทอณหภมสงและตรวจวดคาการดดกลนแสงของอะตอม

(3) วเคราะหปรมาณปรอทในตวอยางโดยชงดนหนก 0.100 + 0.001 กรมลงใน Nickel boat และวดปรมาณปรอทดวยเทคนค Direct combustion โดยเครอง Automatic mercury analyzer รน AMA-254

6.2.2 การวเคราะหหาปรมาณโลหะหนก ไดแก สารหน แคดเมยม ตะกว โครเมยม ทองแดง สงกะส เหลก และแมงกานส ในดน

(1) การเตรยมสารละลายตวอยางโดยการยอยตวอยางดนดวย กรดเปอรคลอรก (HClO4) และกรดไนตรก (HNO3) ในอตราสวน 2:1 (ดดแปลงจาก Amacher (1996) และ Hesse (1971)

(2) การวดหาความเขมขนของโลหะหนก (2.1) เตรยมสารละลายมาตรฐานส าหรบสรางกราฟมาตรฐานของ สารหน

แคดเมยม ตะกว โครเมยม ทองแดง สงกะส เหลก และแมงกานส (2.2) น าสารละลายมาตรฐานและตวอยางไปวดหาความเขมขนของโลหะ

หนก แคดเมยม โครเมยม ทองแดง ตะกว สงกะส เหลก และแมงกานส ดวยเครอง ICP-OES (Inductively coupled plasma - optical emission spectrometry) ยหอ Perkin elmer รน Optima 2100 DV และวดความเขมขนสารหน ดวยเครอง AAS-HVG (Atomic absorption spectrophotometer ยหอ Shimadzu รน AA-6300)

ความหมาย รหสตวอยาง ประเภทตวอยาง ปงบประมาณ ล าดบทตวอยางตาม ประเภทในปงบประมาณ S 520001 ดน (Siol) 2552 0001 W 520001 น า (Water) 2552 0001 P 520001 พช (Plant) 2552 0001



6.3 การวเคราะหน า 6.3.1 การวเคราะหหาปรมาณโลหะหนก ไดแก สารหน แคดเมยม ตะกว โครเมยม

ทองแดง สงกะส เหลก และแมงกานส ในน า (1) กรองตวอยางน าดวยกระดาษกรองเบอร 42 (2) เตรยมสารละลายมาตรฐานส าหรบสรางกราฟมาตรฐานของ สารหน

แคดเมยม ตะกว โครเมยม ทองแดง สงกะส เหลก และแมงกานส (3) น าน าทกรองดวยกระดาษกรองเบอร 42 ไปวดหาความเขมขนของโลหะหนก

แคดเมยม โครเมยม ทองแดง ตะกว สงกะส เหลก และแมงกานส ดวยเครอง ICP-OES (Inductively coupled plasma - optical emission spectrometry) ยหอ Perkin elmer รน Optima 2100 DV วดความเขมขนของสารหนดวยเครอง AAS-HVG (Atomic absorption spectrophotometer ยหอ Shimadzu รน AA-6300) ดวยเทคนคของ Hydride vapor (HVG-1; Hydride vapor generator รน P/N: 206-17143)

6.3.2 วเคราะหกลมประจบวก ไดแก แคลเซยม แมกนเซยม โพแทสเซยม และโซเดยม 6.3.3 วเคราะหกลมประจลบ ไดแก คลอไรด ซลเฟต ฟอสเฟต คารบอเนต

และไบคารบอเนต 6.3.4 รายการวเคราะหอนๆ ไดแกความเปนกรดเปนดาง (pH) คาการน าไฟฟา (EC)

ปรมาณความขน (Turbidity) ปรมาณสารทงหมด (Total residue) ปรมาณสารทงหมดทละลายน าได (TDS)

6.4 การวเคราะหพช วเคราะหหาปรมาณโลหะหนกไดแก สารหน แคดเมยม ตะกว โครเมยม ทองแดง และ

สงกะส ในพช 6.4.1 การเตรยมสารละลายตวอยางโดยการยอยตวอยางพชดวย กรดเปอรคลอรก

(HClO4) และกรดไนตรก (HNO3) ในอตราสวน 1:2 (Zarcinas et al., 1983) 6.4.2 การวดหาความเขมขนของโลหะหนก

(1) เตรยมสารละลายมาตรฐานส าหรบสรางกราฟมาตรฐานของ สารหน แคดเมยม ตะกว โครเมยม ทองแดง และสงกะส

(2) น าสารละลายมาตรฐานและตวอยางไปวดหาความเขมขนของโลหะหนก แคดเมยม ตะกว โครเมยม ทองแดง สงกะส ดวยเครอง ICP-OES (Inductively coupled plasma - optical emission spectrometry) ยหอ Perkin elmer รน Optima 2100 DV และวดความเขมขนสารหน ดวยเครอง AAS-HVG (Atomic absorption spectrophotometer ยหอ Shimadzu รน AA-6300) ดวยเทคนคของ Hydride vapor ( HVG-1; Hydride vapor generator รน P/N: 206-17143)

6.5 การสงผลวเคราะห สงผลวเคราะหใหกบศนยบรการครบวงจร



7. กฎหมาย มาตรฐานงาน วละเอกสารทเกยวของ 7.1 กฎหมาย กฎระเบยบและค าสงทเกยวของ

7.1.1 กฎกระทรวง ประกาศในราชกจจานเบกษา ลงวนท 9 ตลาคม พ.ศ. 2545 ขอ 21 ก. ส านกวทยาศาสตรเพอการพฒนาทดนมอ านาจหนาทศกษา วเคราะห วจย ทดสอบ ตรวจสอบ ดน น า พช สงปรบปรงดน และอนๆ ทเกยวของกบการพฒนาทดน

7.1.2 ประกาศกรมพฒนาทดน ลงวนท 11 กนยายน 2545 เรอง ก าหนดอตราคาธรรมเนยมการวเคราะหตวอยางดนและสงทเกยวเนองกบดน

7.1.3 ระเบยบกรมพฒนาทดนวาดวยขนตอนระยะเวลาการวเคราะหดนเพอประชาชน ลงวนท 10 สงหาคม 2532

7.1.4 พระราชบหหตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 7.2 คมอการปฏบตงาน และวธการปฏบตงานทเกยวของ

7.2.1 คมอการวเคราะหตวอยางดน น า ปย พช วสดปรบปรงดน และการวเคราะหเพอตรวจรบรองมาตรฐานสนคา (ส านกวทยาศาสตรเพอการพฒนาทดน, 2547)

7.2.2 เอกสารอางองวธวเคราะหโลหะหนกในพช (Zarcinas et al., 1983) 7.2.3 เอกสารอางองวธวเคราะหโลหะหนกในดน (Amacher, 1996) และ Hesse, 1971) 7.2.4 คมอการใชเครอง ICP-OES (Inductively coupled plasma - optical

emission spectrometry) ยหอ Perkin elmer รน Optima 2100 DV 7.2.5 คมอการใชเครอง Atomic absorption spectrophotometer Model ยหอ

Shimadzu รน AA-6300 และ HVG-1; Hydride vapor generator รน P/N: 206-17143 7.2.6 คมอการใชเครอง AMA-254 วเคราะหปรมาณธาตปรอทในดน 7.2.7 คมอการใชเครอง Spectrophotometer ยหอ Shimadzu รน UV1601 7.2.8 คมอการใชเครองชงอยางละเอยด 4 ต าแหนง ยหอ Sartorius รน R200D 7.2.9 คมอการใชเครองยอยตวอยาง ขนาด 40 ชอง ยหอ Gerhardt รน

Kjeldatherm 7.2.8 คมอการใชโปรแกรมระบบบรหารงานวเคราะหดน 7.2.9 คมอการแปลผลขอมลคณภาพน าเพอการเกษตร (Interpretation of water

quality for agriculture) อรทย (2547)



8. การจดเกบวละเขาถงเอกสาร

8.1 การจดเกบ

ชอเอกสาร สถานทเกบ ผรบผดชอบ การจดเกบ ระยะเวลาทเกบ

1. แฟมใบรบตวอยาง

หองคอมพวเตอร /สวนวจยสงแวดลอมดน

เจาหนาทบนทกขอมล รวบรวมใสแฟม โดยเรยงล าดบตาม เลขรบตวอยาง

รบตวอยาง – รายงานผล

2. สมดจดการตวอยางดน


เจาหนาทหองทดลอง เปนสมดโดยเรยงล าดบตามเลขรบตวอยาง

2551-2554 (5 ป)

3. สมดจดการตวอยางน า


พนกงานหองปฏบตการ เปนสมดโดยเรยงล าดบตามเลขรบตวอยาง

2551-2554 (5 ป)

4. สมดจดการตวอยางพช


พนกงานหองปฏบตการ เปนสมดโดยเรยงล าดบตามเลขรบตวอยาง

2551-2554 (5 ป)

5. สมดรายงานผลวเคราะหปรอทในดน


- นกวทยาศาสตร - พนกงานหองปฏบตการ

เปนสมดโดยเรยงล าดบตามรหสตวอยางสวนฯ

2551-2554 (5 ป)

6. สมดรายงานผลวเคราะหโลหะหนก (As Cd Pb Cr Cu Zn Fe และ Mn) ในดน




2551-2554 (5 ป)

7. สมดรายงานผลวเคราะหโลหะหนก (As Cd Pb Cr Cu Zn Fe และ Mn) ในน า




2551-2554 (5 ป)

8. สมดรายงานผลวเคราะห pH EC TR และ TDS ในน า


พนกงานหองปฏบตการ เปนสมดโดยเรยงล าดบตามรหสตวอยางสวนฯ

2551-2554 (5 ป)

9. สมดรายงานผลวเคราะห Ca และ Mgในน า




2551-2554 (5 ป)



8.2 ผมสทธเขาถง (1) เอกสารล าดบท 1-22 ผมสทธ ผอ.สวนวจยสงแวดลอมดน และนกวทยาศาสตร

ทกคน

ชอเอกสาร สถานทเกบ ผรบผดชอบ การจดเกบ ระยะเวลาทเกบ 10. สมดรายงานผลวเคราะห K และ Na ในน า




2551-2554 (5 ป)

11. สมดรายงานผลวเคราะห Cl ในน า




2551-2554 (5 ป)

12. สมดรายงานผลวเคราะห SO4ในน า




2551-2554 (5 ป)

13. สมดรายงานผลวเคราะห PO4 ในน า




2551-2554 (5 ป)

14. สมดรายงานผลวเคราะหความขนในน า


พนกงานหองปฏบตการ เปนสมดโดยเรยงล าดบตามรหสตวอยางสวนฯ

2551-2554 (5 ป)

15. สมดรายงานผลวเคราะห CO3 และ HCO3

- ในน า




2551-2554 (5 ป)

16. สมดรายงานผลวเคราะหโลหะหนก (As Cd Pb Cr Cu และ Zn)ในพช




2551-2554 (5 ป)

17. แฟมใบรายงานผลวเคราะหดน


-ผอ.สวนฯ -เจาหนาทบนทกขอมล

รวบรวมใสแฟม โดยเรยงล าดบตามรหสตวอยางของสวนฯ

2551-2554 (5 ป)

18. แฟมใบรายงานผลวเคราะหน า


-ผอ.สวนฯ -เจาหนาทบนทกขอมล

รวบรวมใสแฟม โดยเรยงล าดบตามรหสตวอยางของสวนฯตามรหสตวอยาง

2551-2554 (5 ป)



9. ระบบการตดตามวละประเมนผล

9.1 ชอตวชวด - ความถกตองของขอมล 9.1.1 เกณฑ (คาเปาหมาย) - ความถกตองของขอมลตงแตรอยละ 80 ขนไป

ตวชวด คาเปาหมายทวดความส าเรจของการด าเนนงาน (รอยละ)

ระดบ 1 ระดบ 2 ระดบ 3 ระดบ 4 ระดบ 5 ความถกตอง ของขอมล

<74 75-79 80-84 85-89 >90

9.1.2 กลวธ - เจาหนาทผปฏบตงานในกระบวนการวเคราะหดน น า และพช ตองแทรกตวอยางอางองททราบคาทแนนอนในการวเคราะหแตละครง เพอตรวจสอบความถกตอง

9.2 ชอตวชวด - ความรวดเรวของการวเคราะหตวอยาง 9.2.1 เกณฑ (คาเปาหมาย) - จ านวนตวอยางซงด าเนนการใหแลวเสรจ ภายใน

ก าหนดเวลา มมากกวาหรอเทากบรอยละ 80


ระดบ 1 ระดบ 2 ระดบ 3 ระดบ 4 ระดบ 5 ความรวดเรว

ของการวเคราะหตวอยาง

<74 75-79 80-84 85-89 >90

9.2.2 กลวธ - เจาหนาทผปฏบตงานในกระบวนการวเคราะหดน น า และพช ตองจดท าแผนระยะเวลาการวเคราะหตวอยางจนถงขนตอนรายงานผลขอมลแลวเสรจ



ภาคผนวก



รายการวเคราะหดน นา วละพช ดานสงววดลอม

1. การวเคราะหธาตปรอท (Hg) ในดน

ลาดบท ผงกระบวนการ รายละเอยดงาน ผรบผดชอบ 1 รบตวอยาง และก าหนดรหส

ตวอยางของสวนวจยสงแวดลอมดน

พนกงานหองปฏบตการ

2

เตรยมตวอยางดน โดยบด และรอนตวอยางผานตะแกรงขนาด 200 mesh (0.075 mm)


3 อบอปกรณบรรจตวอยางดน (Nickel Boat) ทอณหภม 300 oC 1 ชวโมง

นกวทยาศาสตร และพนกงานหองปฏบตการ

4

สรางกราฟมาตรฐาน โดยชงดนมาตรฐาน (NIST-2586) หนก 0.025 0.050 0.075 และ 0.100 กรม


5

ชงดนหนก 0.100 + 0.001 ลงใน nickel boat เพอวเคราะหปรมาณปรอทในตวอยางดน


6 ผอ. สวนวจยสงแวดลอมดน ตรวจสอบผลรายงานการวเคราะห

ผอ. สวนวจยสงแวดลอมดน

7


พนกงานบนทกขอมล

เตรยมตวอยางดน

เตรยมอปกรณวเคราะห

สรางกราฟมาตรฐาน (Calibration curve)

วเคราะหปรมาณปรอทในตวอยางดน

ตรวจสอบผล


ผาน

ไมผาน

รบตวอยางดน และก าหนดรหสตวอยาง



1.1 เครองมอ Automatic mercury analyzer รน AMA-254 ยหอ Leco

1.2 ดนอางองมาตรฐาน Standard reference material NIST-2586 (0.367 µgHg kg-1 soil ) Certified reference material

1.3 วธวเคราะห 1.3.1 การเตรยมอปกรณส าหรบบรรจตวอยาง (Nickel boat) ดน น าอปกรณส าหรบ

บรรจตวอยาง (Nickel boat) ทสะอาด มาอบทอณหภม 300 oC นานประมาณ 1 ชวโมง แลวทงใหเยนใน Desicater (Nickel boat ทอบแลว น าไปใชไดในชวงระยะเวลาประมาณ 8 ชวโมง)

1.3.2 สราง Calibration curve โดยชงดนมาตรฐาน (NIST-2586 ) หนก 0.025 g 0.050 g 0.075 g และ 0.100 g ลงใน Nickel boat แลววเคราะหปรมาณปรอทในดนดวยเครองวเคราะหปรอท Advanced mercury analyzer รน AMA-254 โดยอาศยหลกการเผาตวอยางดนโดยตรง (Direct combustion) ทอณหภมสงและตรวจวดคาการดดกลนแสงของอะตอม

1.3.3 วเคราะหปรมาณปรอทในตวอยางโดยชงดนหนก 0.100 + 0.001 g ลงใน Nickel boat และวดปรมาณปรอทดวยเทคนค Direct combustion โดยเครอง Automatic mercury analyzer รน AMA-254

1.4 การควบคมคณภาพของการทดสอบ (Quality control) 1.4.1 ท าการทดสอบแบลงค ทก 10 % ของชดตวอยาง คาการดดกลนของแบลงค 1.4.2 ท าการทดสอบ Control sample ทก 10 % ของชดตวอยาง (โดยการค านวณคา

% Recovery) 1.4.3 ตรวจสอบกราฟมาตรฐาน (Working curve) ทไดจากเครองวามความสมพนธ

เปนเสนตรงหรอไม โดยน ามาหาความสมพนธกบเสนตรง (y = ax+b) และใหคา r2 ≥ 0.995 1.4.4 การใชแผนภมควบคมคณภาพ (Control chart) 1.4.5 ผลการทดสอบหรอคาตางๆควรอยในเกณฑทก าหนด ถาทดสอบไดคาอย

นอกเหนอจากเกณฑทก าหนดใหทดสอบใหมหรอในกรณทไมสามารถปฏบตไดตามเกณฑทก าหนดใหอยในดลยพนจของผจดการวชาการหรอผไดรบมอบหมาย

1.5 การใชเครอง Automatic mercury analyzer รน AMA-254 ในการวเคราะหสารปรอท 1.5.1 ขนตอนการเปด-ปดเครองหาปรมาณสารปรอท

(1) การเปดเครอง (1.1) เปดแกสออกซเจน ตรวจเชคความดนใหได 20 PSI (1.2) เปดเครองหาปรมาณสารปรอท เครองพมพผล และเครองชงตวอยาง (1.3) เปดคอมพวเตอร (1.4) เปดระบบ Software ของเครองหาปรมาณสารปรอท (1.5) เปดเครองทงไวอยางนอย 30 นาท เพอปรบระบบของเครองใหพรอม

กอนใชงาน



(1.6) วเคราะห Blank ตองใหต ากวา 5 ppb แลวท าการ Calibrates blank (1.7) ตรวจสอบเครองดวยสารมาตรฐาน (Standards) และท าการ Drift

standard (1.8) เรมตนวเคราะหตวอยาง

(2) การปดเครอง (2.1) ปดระบบ Software ของเครองหาปรมาณสารปรอท (2.2) ปดคอมพวเตอร เครองพมพผล และเครองชงตวอยาง (2.3) หลงจากปดระบบตางๆ ใหรอประมาณ 30 นาท จงปดเครอง (2.4) ปดแกสออกซเจน

1.5.2 การเรมตนวเคราะหตวอยาง กอนเรมตนใชงานเครองหาปรมาณสารปรอทครงแรกตองอบภาชนะใสตวอยาง

ทงหมด (Boats) ทอณหภม 300 องศาเซลเซยสเปนระยะเวลา 1ชวโมงกอนใชวเคราะห (1) การสราง Method

(1.1) เขา Menu configuration คลก Method จะแสดง Dialog box ตามรปภาพ

(1.2) คลก Add new method จะแสดง Method และแสดงชอ Method

ใหมในรายการ

(1.3) คลก Properties จะแสดง Dialog box



Name คอ ชอของ Method ทตองการตงคา Description คอ ค าอธบายเกยวกบ Method Drying time คอ เวลาทใชก าจดความชนของตวอยาง Decomposition time คอ เวลาทใชในการเผาตวอยาง Curette clear time คอ เวลาท Combustion cool down และ

Oxygen flush Cell to use for analysis คอ การเลอก Cell ทใชในการวเคราะห

- Auto select คอ การเลอก Cell แบบอตโนมต - Low cell คอ การเลอก Cell low มาวเคราะห - High cell คอ การเลอก Cell high มาวเคราะห

Metric to use for calculations คอ รปแบบการสวทซ - Peak area คอ การค านวณผลวเคราะหจากพนท เพอท าการสวทซ Cell -Peak height คอ การค านวณผลวเคราะหจากความสงของ Peak เพอท า

การ สวทซ Cell (2) การก าหนดคา Standard

(2.1) เขา Menu configuration, คลก Standards จะแสดง Dialog box

(2.2) คลก Add จะเพมชอ Standard ลงในรายการ



(2.3) แกไขชอ Standard ลงในรายการและท าการก าหนดคา Standard, LCL, UCL ของ Standard

(3) การวเคราะห Blank (3.1) เขา Menu samples คลก Login หรอกด F3 จะแสดง Dialog box

(3.2) เลอกชอของตวอยางและ ชอ Blank (3.3) เลอก Method ทจะใชวเคราะห (3.4) คลก OK

(4) คลก Analyze a blank หรอ กด F5 จะขน Dialog box

(4.1) ใสภาชนะใสตวอยางเปลาทท าความสะอาดแลว บน Holder (4.2) คลก OK

(5) การ Calibration blank (5.1) เลอก Blank ทวเคราะหมา 3 คา ทมคาต ากวา 5 ppb มาท าการ

Calibrate เขา Menu configuration และ คลก Blank จะแสดง Dialog box

(5.2) คลก OK (6) Calibration standard



(6.1) Login standard name ทไดท าการก าหนดคาไวแลวใน Dialog box

(6.2) วเคราะหคา Standard ของแตละคาอยางนอย 3 ซ า และอยางนอย 3

ความเขมขน หรอ ทน าหนกตางกน 3 จด และอยางนอยจดละ 3 ซ า (6.3) หลงจากวเคราะห Standard เสรจใหคลมคา Standard ทไดวเคราะห

ไปแลว เขา Menu configuration และคลก New calibrations จะแสดง Dialog box

(6.4) เลอก Cell ทจะท าการ Calibrate (6.5) เลอกรปแบบ Curve type leco แนะน า Curve แบบ Linear (6.6) เลอกการใหน าหนกความส าคหของแตละจด Leco แนะน า

1/Certified (6.7) ดคาวเคราะหในชอง Calculate แลวใหคลกขวาเลอกคาทไมอยในชวง

บวก ลบ ของ Standard exclude ออก ถาในแตละคาของ Standard ไมได 3 คาให วเคราะหเพมกอนทจะท าการ Calibrate

(6.8) คลก OK จะแสดงดง Dialog box



(6.9) เลอก Cell ทจะท าการ Calibrate แลว คลก Save หมายเหต ส าหรบตวอยางทเปน Liquid ในการวเคราะห Blank ใหใส กรดไนตรก

0.1% ลงในภาชนะดวย และการวเคราะห Standard ให เลอกใชความเขมขนของStandard Hg หลายความเขมขน

(7) Sample preparation: กอนจะเรมวเคราะหตวอยางตองสราง Method ใหเหมาะสมกบตวอยาง และตองเตรยมตวอยางใหถกวธตามคมอแนะน า

(8) Boat cooling time: เวลาทท าใหภาชนะใสตวอยางเยนตวลงคอเวลาหลงจากท Shifted ท างานถาเปนภาชนะใสตวอยางขนาดเลกจะใชเวลา 10 ถง 15 วนาท ถาเปนภาชนะใสตวอยางขนาดใหหใชเวลา 15 ถง 20 วนาท

(9) Liquid sample: ภาชนะทใชใสตวอยางของแขง และ ของเหลวควรแยกกน และไมควรใสตวอยางจนเกอบเตม เพราะเวลาตวอยางเดอดตวอยางจะลนออกจากภาชนะ ควรใชภาชนะขนาดใหหส าหรบการวเคราะหของเหลว และปรมาณของตวอยางทจะวเคราะหตองใหเหมาะสม และ ขนอยกบขดจ ากดของตว Detection

(10) Liquid sample setup: กอนจะเรมตนวเคราะหตวอยางตองสราง Method ใหเหมาะสมกบตวอยาง และตองเตรยมตวอยางใหถกวธตามคมอแนะน า

(11) Solid sample: ขนาดของตวอยางทจะวเคราะหตองมความเปน Homogeneity น าหนกของตวอยางทใชงานอยท 25 มลลกรม ถง 150 มลลกรม ปกตใชท 80 มลลกรม

หมายเหต ถาวเคราะหตวอยางทมความเขมขนสงตอง Run cleaned กอนจะวเคราะหตวอยางตวตอไป และเครองมอทใชจบภาชนะใสตวอยางตองน าไปอบทอณหภม 300 องศาเซลเซยสเปนเวลา 1 ชวโมง

1.5.3 Solid sample setup (1) กอนจะวเคราะหตวอยางตองมตวอยางทตกรอไวใน Boat อยางนอย 2

ตวอยางเพอให สามารถวเคราะหไดอยางตอเนอง (2) ตองสราง Method ไวส าหรบตวอยางทจะวเคราะหใหเรยบรอยเสยกอนตาม

คมอแนะน า (3) Clean sample เปนการวเคราะหเพอก าจด Mercury ออกจาก

Amalgamator (4) เขา Menu sample คลก Login หรอ คลก F3 จะแสดง Dialog box



(4.1) เลอก Sample name ทชอวา Clean (4.2) คลก OK (4.3) คลก Analyze หรอ กด F5 จะแสดง Dialog box

(4.4) คบภาชนะใสตวอยางออกจาก Holder และใส ภาชนะใสตวอยางเปลาเขาไปใน Holder

(4.5) คลก OK เรมการวเคราะห 1.5.4 Sample login

(1) เขา Menu sample คลก Login จะแสดง Dialog box



(2) ปอนชอตวอยาง หรอเลอกชอใน Selection box และใสน าหนกตวอยาง (3) ปอนขอมลตวอยางลงในตาราง (4) คลก OK

1.5.5 Drift correction Drift correction เปนปรบคาการวเคราะห Standard เขาส Original

calibration เพอเปนการปรบผลตอบสนองของเครองมอวด การเชค Standard และ Drift ควรท าทกวน

(1) คลก Sample และเลอก Login drift sample (2) คลก Drift standard และเลอก Drift standard to log in การ Drift

standard ควรเลอกน าหนกใหอยในชวงน าหนกทเลอกไว Drift (3) วเคราะห Standard (4) เลอกผลการวเคราะห ทไดท าการวเคราะหแลว (5) คลก Configuration และ เลอก Drift (6) จาก Drift menu click drift จะแสดง Dialog box



(7) เลอก Cell ทจะท าการวเคราะห Include หรอ Exclude. (8) คลก OK

1.5.6 Sample login definitions Sample name – ชอตวอยาง Mass – น าหนกของตวอยาง Method – เลอกขนตอนการ วเคราะห Comments – ค าอธบายของตวอยาง Description – อธบายการ รปราง ลกษณะของตวอยาง Operator – ชอคนวเคราะหตวอยาง Location – ต าแหนงของตวอยางทวเคราะหโดย Autoloader Sample moisture – คอคาความชนของตวอยางทวเคราะหทน ามาค านวณแลว

หกคาออกจากผลการวเคราะหท Dry Moisture basis (Optional) – คอคาความชนของตวอยางทวเคราะหทน ามา

ค านวณแลวหกคาออกจากผลการวเคราะหทกอน Dry Add to end of list – ตวอยางเขาไปทต าแหนงสดทายของรายการ Add as next sample to run – ตวอยางเขาไปทต าแหนงตอไปทจะท าการ




2. การวเคราะหปรมาณสารหน (As) ในดน


ตวอยางดนตามระบบของสวนวจยสงแวดลอมดน


2

บดตวอยางดน และรอนผานตะแกรงรอนขนาด 200 mesh (0.075 mm)


3

ชงตวอยางดน 0.5 ± 0.01 g ใสในหลอดแกว (Digestion tubes) ขนาด 110 มลลลตร


4

ยอยตวอยางดน ดวยกรด HClO4 : HNO3 อตราสวน 2 : 1 จนกระทงตวอยางดนเปลยนสเปนสขาวขนจนกระทงตวอยางดนเปลยนสเปนสขาวขน


5

เตมน ากรอง 5 ml ลงในหลอดตวอยาง เขยา แลวกรองสารละลายตวอยางลงใน vol. flask ขนาด 25 ml ดวยกระดาษกรอง Whatman No.42 ปรบปรมาตรเปน 25 ml


6 ปเปตตสารละลายตวอยางดนปรมาณ 2.5 ml ใสใน vol. flask ขนาด 25 ml


7

เตรยมสารละลายสารหนมาตรฐานความเขมขน 500 ppb โดยปเปตต Std. As 1000 ppb ปรมาตร 50 ml ลงใน vol. flask ขนาด 100 ml ปรบปรมาตรดวยน ากลน


บดตวอยางดนรอนผานตะแกรงรอนขนาด 200 mesh (0.075 mm)

ยอยตวอยางดน ดวยกรด HClO4 : HNO3 อตราสวน 2 : 1

กรอง และปรบปรมาตรตวอยางดวยน ากลน

ปเปตตสารละลายตวอยางดน 2.5 ml ใส vol. flask 25 ml

เตรยมสารละลาย Std. As

ความเขมขน 500 ppb

ชงตวอยางดน

รบตวอยางดน ก าหนดรหสตวอยาง



ลาดบท ผงกระบวนการ รายละเอยดงาน ผรบผดชอบ

8

เตรยมสารละลายสารหนมาตรฐานความเขมขน 0 2.5 5 7.5 และ10 ppb จาก Std. As 500 ppb โดยปเปตต Std. As 500 ppb ปรมาตร 0 0.5 1 1.5 และ 2 ml ลงใน vol. flask ขนาด 100 ml


9 เตม HCl 5 N ปรมาตร 25 ml ลงในสารละลาย Std. As แตละขวด และเตม HCl 5 N ปรมาตร 6 ml ลงในสารละลายตวอยางแตละขวด


10 เตม 10 % KI ปรมาตร 5 ml ลงในสารละลาย Std. As แตละขวด และเตมปรมาตร 1.3 ml ลงในขวดตวอยางแตละขวด


11 น าไปอนบนเตาใหความรอน (hot plate) ทอณหภม 70-80 0C 15 นาท แลวตงทงไวใหสารละลายเยน


12 เตม 10 % Ascorbic acid ปรมาตร 2 ml ลงในสารละลาย Std. As แตละขวด และเตมปรมาตร 0.5 ml ลงในขวดตวอยางแตละขวด


13 ปรบปรมาตรดวยน ากลน นกวทยาศาสตร และพนกงานหองปฏบตการ


ความเขมขน 0 2.5 5 7.5 และ 10 ppb

สารละลายตวอยางดน 2.5 ml ใน vol. flask 25 ml (ขอ 6)

เตม HCl 5 N ปรมาตร 25 ml


เตม 10% KI ปรมาตร 5 ml

เตม 10% KI ปรมาตร 1.3 ml

น าไปอนทอณหภม 70-800 C 15 นาท แลวตงทงไวใหเยน

เตม 10% Ascorbic acid ปรมาตร 1.3 ml


ปรบปรมาตรดวยน ากลน




14 เตรยม 0.4 % Sodium borohydrideโดยละลาย NaOH 2.5 g ดวยน ากลน และละลาย Na2BH4 2 g ดวยน ากลน ผสมสารละลายทง 2 ลงในขวดปรมาตร 500 ml เขยาผสมใหสารละลายเขากน แลวปรบปรมาตรเปน 500 ml ดวยน ากลน


15 น าสารละลาย 0.4 % Sodium borohydride ตอเขากบ Hydride generator ของเครอง AAS


16 เปด และตงคาเครอง AAS-HVG ตามคมอการใชเครองแตละรน


17 วดคาสารละลาย Std. As น ามาสรางกราฟมาตรฐาน และวดคาของสารละลายตวอยาง


18 ค านวณปรมาณสารหนในสารละลายตวอยาง




20



วเคราะหใหม

ผาน

คาเกน std.

เตรยม 0.4 % Sodium borohydride 500 ml จาก

NaOH 2.5 g และ Na2BH4 2 g

ตอ 0.4 % Sodium borohydride เขากบ hydride

เปดและตงคาเครอง AAS-HVG

วดคาสารละลาย Std. As และวดคาสารละลายตวอยาง

ค านวณผลวเคราะห

เรมท าขอ 5 ใหม โดยใชสารละลายตวอยางนอยลง

รายงาน ผลวเคราะห




2.1 เครองมอและอปกรณ 2.1.1 ครกบดตวอยาง (Mullite mortar) 2.1.2 ตะแกรงรอนดนสแตนเลสขนาด 200 mesh 2.1.3 ตอบ 2.1.4 โถแกวดดความชน (Desicator) 2.1.5 เครอง Atomic absorption spectrophotometer ยหอ Shimadzu รน AA-

6300 2.1.6 เครอง HVG-1; Hydride vapor generator รน P/N: 206-17143 2.1.7 Block digestion 2.1.8 หลอดแกว (Digestion tubes) 2.1.9 เครองชงอยางละเอยด 4 ต าแหนง 2.1.10 ขวดวดปรมาตรขนาด 25 มลลลตร 2.1.11 ปเปตขนาด 1 2 3 4 5 10 มลลลตร 2.1.12 กระดาษกรองยหอ Whatman No 42 2.1.14 กรวยพลาสตก หมายเหต เพอก าจดการปนเปอน ควรน าเครองแกวทจะใชทงหมดแชใน 10 % HNO3

ไวคางคน แลวลางกรดดวย de-ionized water กอนน ามาใช

2.2 สารเคมและวธเตรยม 2.2.1 กรดเปอรคลอรกและกรดไนตรกอตราสวน 2:1 จ านวน 1 ลตร

(1) ตวงกรดเปอรคลอรก (HClO4) ความเขมขน 70-72 % ปรมาตร 400 มลลลตร ลงในบกเกอรขนาด 1 ลตร ในตดดควน

(2) ตวงกรดไนตรก (HNO3) ความเขมขน 65 % ปรมาตร 200 มลลลตร (3) คอยๆ เทผสมกรดไนตรก (HNO3) และกรดเปอรคลอรก (HClO4) ลงในบกเกอร

ขนาด 1 ลตร แลวใชแทงแกวคนผสมใหเขากน น าสารละลายบรรจลงในขวดแกว โดยระบชอสารละลายทเตรยม ผเตรยมและวนหมดอาย ไวขางขวด

2.2.2 กรดไฮโดรคลอรก 5 นอรมอล (5N HCl) เตรยมโดยใชกระบอกตวงตวงกรดไฮโดรคลอรกเขมขน (conc. HCl) ปรมาตร

414 มลลลตร เทลงขวดวดปรมาตรทมในน ากลนอยบางสวน จากนนเตมน ากลนลงไปปรบปรมาตรใหเปน 1 ลตร เขยาสารละลายใหเขากน และเกบสารละลายไวในขวดสชา

2.2.3 สารละลายสารหนมาตรฐานความเขมขน 1000 ไมโครกรมตอลตร (Stock standard arsenic solution 1000 ppb)

ดดสารละลายมาตรฐาน As 1000 มลลกรมตอลตร ปรมาตร 0.5 มลลลตร ลงใน ขวดวดปรมาตร (Volumetric flask) ขนาด 500 มลลลตร ปรบสารละลายใหมปรมาตร 500 มลลลตร ดวยน ากลน



2.2.4 สารละลายโพแทสเซยมไอโอไดด 10 % (10 % KI) ละลายโพแทสเซยมไอโอไดด 10 กรม ดวยน ากลน แลวปรบปรมาตรเปน 100

มลลลตรดวยน ากลน (เตรยมทนททใชงาน) 2.2.5 สารละลายกรดแอสคอรบก 10% (10% Ascorbic acid)

ละลายกรดแอสคอรบก 10 กรม ดวยน ากลน แลวปรบปรมาตรเปน 100 มลลลตรดวยน ากลน (เตรยมทนททใชงาน)

2.2.6 สารละลายมาตรฐานสารหน (Working standard arsenic solution) ความเขมขน 500 ไมโครกรมตอลตร (500 ppb)

ดดสารละลายมาตรฐาน As ความเขมขน 1000 ppb ปรมาตร 50 มลลลตร ลงใน ขวดวดปรมาตร (Volumetric flask) ขนาด 100 มลลลตร แลวปรบปรมาตรดวยน ากลน (เตรยมทนททใชงาน)

2.2.7 สารละลายโซเดยมโบโรไฮไดรด 0.4 % (0.4 % Sodium borohydride) ละลายโซเดยมไฮดรอกไซด (NaOH) 2.5 กรม ดวยน ากลน และละลายโซเดยมโบ

โรไฮไดด (Na2BH4) 2 กรม ดวยน ากลน เมอสารละลายจนหมด เทผสมสารละลายโซเดยม ไฮดรอกไซด และโซเดยมโบโรไฮไดด ลงในขวดปรมาตรขนาด 500 มลลลตร เขยาผสมใหสารละลายเขากน แลวปรบปรมาตรเปน 500 มลลลตรดวยน ากลน (เตรยมทนทกอนใช)

2.3 การเตรยมตวอยางวเคราะห 2.3.1 น าดนทผานการบดมารอนอกครงดวยตะแกรงรอนขนาด 200 mesh (0.075

mm) จนกระทงไดปรมาณตวอยางดนประมาณ 20 กรม เกบไวในขวดพลาสตกชนดมฝาปดขนาด 30 มลลลตร ทมฉลากแสดงรหสตวอยางแลวน าไปเกบไว ณ อณหภมหองในหองเกบตวอยางดน สวนตวอยางดนทไมบดและรอนเกบไวในถงพลาสตกทปดฉลากบงชสถานะของตวอยางไวแลวน าไปเกบไวในหองเกบตวอยางดนตอไป

2.3.2 ชงตวอยางดน 0.5 ± 0.01 กรม โดยเครองชงชนดละเอยด (ทศนยม 4 ต าแหนง) แลวใสลงในหลอดแกว (Digestion tubes) ขนาด 110 มลลลตร

2.3.3 เตมกรด HClO4: HNO3 (2:1) 5 มลลลตร ลงในหลอดแกวบรรจตวอยางดน ตงทงไวคางคน จากนนน าตวอยางไปยอยดวยความรอนใน Block digestion ทตงอณหภมไวท 75 ± 5 0C เมอควนสน าตาลหมดไป แลวคอยๆ เพมอณหภมเปน 200 ± 50C ตามล าดบ ยอยตวอยางจนกระทงตวอยางดนเปลยนสเปนสขาวขน

หมายเหต หามเพมอณหภมของ Block digestion สงจนถง 210 0C เพราะจะท าใหเกดการระเบดไดเนองจากจดเดอดของ HClO4 เทากบ 210 0C

2.3.4 ตงทงไวใหเยน 2.3.5 เตมน ากรอง (de-ionized water) ประมาณ 5 มลลลตร ลงในหลอดตวอยาง

เขยาดวยเครองเขยา (Vortex mixer) แลวกรองสารละลายตวอยางลงใน Volumetric flask ขนาด 25 มลลลตร โดยใชกระดาษกรอง Whatman No. 42



2.4 การวเคราะหหาความเขมขนของสารหน 2.4.1 เตรยมสารสารละลายสารหนมาตรฐาน (Standard solution) ความเขมขน 0

2.5 5 7.5 และ 10 ไมโครกรมตอลตร ปเปตตสารละลายสารหนความเขมขน 500 ไมโครกรมตอลตร มาปรมาตร 0 0.5

1 1.5 และ 2 มลลลตร ตามล าดบ ใสขวดวดปรมาตรขนาด 100 มลลลตร ความเขมขนละ 1 ขวด แตละขวดเตมกรดไฮโดรคลอรก 5 นอรมอล ปรมาตร 25 มลลลตร และ 10 % โพแทสเซยมไอโอไดด ปรมาตร 5 มลลลตร เขยาสารละลายใหเขากน กอนน าไปอนบนเตาใหความรอน (Hot plate) ทอณหภม 70-80 0C ประมาณ 15 นาท แลวตงทงไวใหสารละลายเยน จากนนเตมสารละลาย 10 % Ascorbic acid ปรมาตร 2 มลลลตร ลงในแตละขวด แลวปรบปรมาตรเปน 100 มลลลตรดวยน ากลน

2.4.2 เตรยมสารละลายตวอยาง ปเปตตสารละลายตวอยางทผานการยอยสลายตวอยาง (ตามวธการเตรยมตวอยางวเคราะห) ลงในขวดวดปรมาตรขนาด 25 มลลลตร เตมสารละลายกรดไฮโดรคลอรก 5 นอรมอล ปรมาตร 6 มลลลตร และ 10 % โพแทสเซยมไอโอไดด ปรมาตร 1.3 มลลลตร ลงในขวดตวอยาง เขยาสารละลายใหเขากน กอนน าไปอนบนเตาใหความรอน (Hot plate) ทอณหภม 70-80 0C ประมาณ 15 นาท แลวตงทงไวใหสารละลายเยน จากนนเตมสารละลาย 10 % Ascorbic acid ปรมาตร 0.5 มลลลตร ลงในแตละขวด แลวปรบปรมาตรเปน 25 มลลลตรดวยน ากลน

2.4.3 น าสารละลายสารหนมาตรฐาน และสารละลายตวอยางทเตรยมไดไปวเคราะหปรมาณสารหน ดวยเครองวเคราะหโลหะหนก Atomic absorption spectrophotometer - hydride vapor generator (AAS-HVG) ดวยสารละลาย 0.4 % โซเดยมโบโรไฮไดรด และกรดไฮโดรคลอรก 5 นอรมอล ทความยาวคลน 193.7 นาโนเมตร โดยปฏบตตามวธการใชของเครอง ท ากราฟมาตรฐานจากชวงความเขมขนของสารละลายสารหนมาตรฐาน และวดปรมาณสารหนในสารละลายตวอยางเทยบกบกราฟมาตรฐาน โดยถอหลกวาถาสารละลายทวดไดมคาสงกวาสารละลายมาตรฐาน จะตองเจอจางตวอยางแลวท าการวเคราะหตวอยางอกครง

2.4.4 การค านวณปรมาณสารหนในตวอยางวเคราะห ค านวณไดจากคาทอานจากเครอง คาการเจอจางสารละลาย และน าหนกแหงของตวอยาง (ทใชในการยอยสลายตวอยาง) ดงน

(1) กรณทคาทอานไดจากเครองเปน มลลกรมตอลตร

ปรมาณโลหะหนก = (r-b) x filtrate x d.f. มลลกรมตอกโลกรม s

r-b = คาทอานได (มลลกรมตอลตร) - blank s = น าหนกแหงของตวอยาง (กรม) d.f. = Dilution factor คาการเจอจางสารละลาย



(2) กรณทคาทอานไดจากเครองเปน ไมโครกรมตอลตร

ปรมาณโลหะหนก = (r-b) x filtrate x d.f. x1000 มลลกรมตอกโลกรม s

r-b = คาทอานได (ไมโครกรมตอลตร) - blank s = น าหนกแหงของตวอยาง (กรม) d.f. = Dilution factor คาการเจอจางสารละลาย



3. การวเคราะหหาปรมาณโลหะหนก ไดวก วคดเมยม (Cd) ตะกว (Pb) โครเมยม (Cr) ทองวดง (Cu) สงกะส (Zn) เหลก (Fe) วละวมงกานส (Mn) ในดน




2

เตรยมตวอยางดน โดยบด และรอนตวอยางผานตะแกรงขนาด 200 mesh (0.075 mm)


3 ชงตวอยางดน 0.5 ± 0.01 กรม ยอยตวอยาง ดวยกรด HClO4 : HNO3 อตราสวน 2 : 1


4

เตรยมสารละลายมาตรฐาน และสรางกราฟมาตรฐาน เพอวเคราะหหาความเขมขนของโลหะหนก


5

ค านวณปรมาณโลหะหนกในตวอยางดน




7



เตรยมตวอยางดน

ยอยตวอยางดน

วเคราะหหาความเขมขนของโลหะหนก

ค านวณหาปรมาณของ โลหะหนก



ผาน

ไมผาน

รบตวอยางดน และก าหนดรหสตวอยาง



3.1 เครองมอและอปกรณ 3.1.1 ครกบดตวอยางดน (Mullite mortar) 3.1.2 ตะแกรงรอนดนสแตนเลสขนาด 9 16 และ 200 mesh 3.1.3 ตอบ 3.1.4 โถแกวดดความชน (Desicator) 3.1.5 เครอง ICP-OES (Inductively coupled plasma - optical emission

spectrometry) ยหอ Perkin elmer รน Optima 2100 DV 3.1.6 Block digestion 3.1.7 หลอดแกว (Digestion tubes) 3.1.8 เครองชงอยางละเอยด 4 ต าแหนง 3.1.9 ขวดวดปรมาตรขนาด 25 มลลลตร 3.1.10 ปเปตขนาด 1 2 3 4 5 10 50 มลลลตร 3.1.11 กระดาษกรองยหอ Whatman No. 42 3.1.12 กรวยพลาสตก เสนผานศนยกลาง ขนาด 6-7 เซนตเมตร หมายเหต เพอก าจดการปนเปอน ควรน าเครองแกวทจะใชทงหมดแชใน 10 % HNO3


3.2 สารเคม 3.2.1 กรดเปอรคลอรกเขมขน(HClO4) 70-72 % 3.2.2 กรดไนตรกเขมขน (HNO3) 65 % 3.2.3 สารละลายมาตรฐาน Cd Pb Cr Cu Zn Fe และ Mn เขมขน 1,000 ppm

3.3 การเตรยมตวอยางดน (ดดแปลงจาก Jackson (1958) และ Robinson (1945)) น าดนทผานการบดมารอนอกครงดวยตะแกรงรอนขนาด 200 mesh (0.075 mm)

จนกระทงไดปรมาณตวอยางดนประมาณ 20 กรม เกบไวในขวดพลาสตกชนดมฝาปดขนาด 30 มลลลตร ทมฉลากแสดงรหสตวอยางแลวน าไปเกบไว ณ อณหภมหองในหองเกบตวอยางดน สวนตวอยางดนทไมบดและรอนเกบไวในถงพลาสตกทปดฉลากบงชสถานะของตวอยางไวแลวน าไปเกบไวในหองเกบตวอยางดนตอไป

3.4 การเตรยมสารละลายตวอยางโดยการยอยตวอยางดน (ดดแปลงจาก Amacher (1996) และ Hesse (1971))

3.4.1 การเตรยมสารเคม (1) เตรยมกรดเปอรคลอรกและกรดไนตรกอตราสวน 2:1 (HClO4/HNO3 , 2:1) จ านวน

1 ลตร (1.1) ตวงกรดเปอรคลอรก (HClO4) ความเขมขน 70-72 % ปรมาตร 400

มลลลตร ลงในบกเกอรขนาด 1 ลตร ในตดดควน (1.2) ตวงกรดไนตรก (HNO3) ความเขมขน 65 % ปรมาตร 200 มลลลตร



(1.3) คอยๆ เทผสมกรดไนตรก (HNO3) และกรดเปอรคลอรก (HClO4) ลงในบกเกอร ขนาด 1 ลตร แลวใชแทงแกวคนผสมใหเขากน น าสารละลายบรรจลงในขวดแกว โดยระบชอสารละลายทเตรยม ผเตรยมและวนหมดอาย ไวขางขวด

3.4.2 การยอยสลายตวอยางดน (เฉพาะดนทวไป ยกเวนดนอนทรยหรอดนพร ) (1) ชงตวอยางดน 0.5 ± 0.01 กรม โดยเครองชงชนดละเอยด (ทศนยม 4

ต าแหนง) แลวใสลงในหลอดแกว (Digestion tubes) ขนาด 110 มลลลตร (2) เตมกรด HClO4:HNO3 (2:1) 5 มลลลตร ลงในหลอดแกวบรรจตวอยางดน ตง

ทงไวคางคน จากนนน าตวอยางไปยอยดวยความรอนใน Block digestion ทตงอณหภมไวท 75±5 0C เมอควนสน าตาลหมดไป แลวคอยๆ เพมอณหภมเปน 200±50C ตามล าดบ ยอยตวอยางจนกระทงตวอยางดนเปลยนสเปนสขาวขน


(3) ตงทงไวใหเยน (4) เตมน ากรอง (de-ionized water) ประมาณ 5 มลลลตร ลงในหลอดตวอยาง


3.5 การวดหาความเขมขนของโลหะหนก 3.5.1 การเตรยมสารละลายมาตรฐาน

(1) การเตรยมสารละลายมาตรฐาน Standard stock solutions A ปรมาตร 100 มลลลตร ซงสารละลายมองคประกอบของ Cd 10 ppm Pb 10 ppm Cr 20 ppm Cu 20 ppm Zn 20 ppm Fe 100 ppm และ Mn 100 ppm

(1.1) ดดสารละลายมาตรฐาน Cd Pb Cr Cu Zn Fe และ Mn ความเขมขน 1,000 มลลกรมตอลตร ลงใน Volumetric flask ขนาด 100 มลลลตร โดยปรมาตรทใชเตรยมสารละลายมาตรฐาน Standard stock solutions A ดงตาราง

ตาราง แสดงรายละเอยดการเตรยมสารละลายมาตรฐาน Standard stock solutions A ปรมาตร 100 มลลลตร

สารละลายมาตรฐาน (1,000 มลลกรมตอลตร)

ปรมาตรทใช (มลลลตร)

Cd 1.0 Pb 1.0 Cr 2.0 Cu 2.0 Zn 2.0 Fe 10.0 Mn 10.0



(1.2) ปรบสารละลายใหมปรมาตร 100 มลลลตร ดวย 1 % HNO3 (2) การเตรยมสารละลายมาตรฐาน (Working standard solutions) ความ

เขมขน ดงตาราง

ตาราง แสดงคาความเขมขนสารละลายมาตรฐาน (Working standard solutions) No. 1 – No. 5

ธาต ความเขมขน Working Standard solution (mgL-1) No.1 No.2 No.3 No.4 No.5

Cd 0.05 0.50 1.00 3.00 5.00 Pb 0.05 0.50 1.00 3.00 5.00 Cr 0.10 1.00 2.00 6.00 10.00 Cu 0.10 1.00 2.00 6.00 10.00 Zn 0.10 1.00 2.00 6.00 10.00 Fe 0.50 5.00 10.00 30.00 50.00 Mn 0.50 5.00 10.00 30.00 50.00

(2.1) Working standard solution No. 1 ดดสารละลายมาตรฐาน Standard stock solutions A ปรมาตร 0.50

มลลลตร ลงใน Volumetric flask ขนาด 100 มลลลตร ปรบสารละลายใหมปรมาตร 100 มลลลตร ดวย 1 % HNO3

(2.2) Working standard solution No. 2 ดดสารละลายมาตรฐาน Standard stock solutions A ปรมาตร 5


(2.3) Working standard solution No. 3

ดดสารละลายมาตรฐาน Standard stock solutions A ปรมาตร 10 มลลลตร ลงใน Volumetric flask ขนาด 100 มลลลตร ปรบสารละลายใหมปรมาตร 100 มลลลตร ดวย 1 % HNO3







3.5.2 น าสารละลายท ไดไปวดความเขมขนของโลหะหนกดวยเครอง ICP-OES (Inductively coupled plasma - optical emission spectrometry) และสรางกราฟมาตรฐาน ส าหรบใชในงานวเคราะหเชงปรมาณ

3.5.3 การค านวณปรมาณโลหะหนกในตวอยาง ดงน





4. การวเคราะหปรมาณความเปนกรดเปนดาง (pH)


ตวอยางน าตามระบบของสวนวจยสงแวดลอมดน


2

เทตวอยางน าใสหลอดใสตวอยาง พนกงานหองปฏบตการ

3

1. ละลาย KHC5H4O4 หนก10.1200 g ดวยน ากลน และปรบปรมาตรเปน 1 ลตร 2. ละลาย KH2PO4 หนก 1.3610 g ของ และ Na2HPO4 หนก 1.4200 g ดวยน ากลน และปรบปรมาตรเปน 1 ลตร 3. ละลาย Na2HPO4 หนก 3.8000 g ดวยน ากลน และปรบปรมาตรเปน 1 ลตร


4

เปดเครองเครองวดความเปนกรด-ดางและตงคาเครองมอ ตามทคมอการใชเครองวดความเปนกรด-ดางแตละรน


5 วดคาความเปนกรด-ดาง ของสารละลายมาตรฐาน pH 4 pH 7 และ pH 10


6

วดคาความเปนกรด-ดาง ของตวอยางน า



เทตวอยางน าใส หลอดใสตวอยาง

เตรยมสารละลาย pH 4, pH 7 และ pH 10

เปดเครองวดความเปนกรด-ดาง และตงคาตามคมอเครองแตละรน

วดคาความเปนกรด-ดาง ของ Std. pH 4, pH 7 และ pH 10

วดคาความเปนกรด-ดาง ของตวอยางน า


รบตวอยางน า และ ก าหนดรหสตวอยางน า



4.1 หลกการ การวด pH คอ การวดสภาพความเปนกรดหรอเปนดางของสารละลายทมน าเปน

ต วท า ละลาย โ ดยว ดความต า งศ กย ท เ ก ดข น ร ะหว า งอ เ ล ก โทรดอ า งอ ง (Reference electrode) กบอเลกโทรดตรวจวด (Sensing electrode) ความตางศกยทได เกดขนจากจ านวนของไฮโดรเจนไอออน (H+) อเลกโทรดจะเปลยนความตางศกยทเกดจากไอออนให เปนความ ตางศกยไฟฟา แลวขยายใหมความ ตางศกยสงขนดวยเครองวด pH (มนสน, 2543)

4.2 เครองมอ 4.1.1 pH meter, Combination electrode 4.1.2 Beaker 4.1.3 เครองกวนแมเหลก (Magnetic stirrer)

4.3 สารเคม 4.3.1 Buffer solution pH 4 (0.05 N KHC5H4O4)

ละลาย 10.1200 g ของ Anhydrous potassium hydrogen phthalate (KHC5H4O4) โดยการอบสารทอณหภม 110-130 OC เปนเวลา 2 ชวโมง ท าใหเยนใน Desiccator ละลายสารเคมดวยน ากลนและท าใหเปน 1 ลตร ดวยน ากลน)

4.3.2 Buffer solution pH 7 ละลาย 1.3610 g ของ Anhydrous potassium dihydrogenPhosphate

(KH2PO4) และ 1.4200 g ของ Anhydrous disodium hydrogen phosphate (Na2HPO4) (อบสารเคมทงสองทอณหภม 110-130 OC เปนเวลา 2 ชวโมง และท าใหเยนใน Desiccator) ละลายสารเคมดวยน ากลน และท าใหเปนหนงลตรดวยน ากลน

4.3.2 Buffer solution pH 10 (0.01 N Na2B2O7.10H2O) ละลาย 3.8000 g ของ Sodium tetraborate decahydrate ในน ากลน และ

ปรบปรมาตร ดวยน ากลนเปน 1 ลตร

4,4 วธวเคราะห 4.4.1 ตอ Combinatiion electrode เขากบ pH meter เพอใหครบวงจร 4.4.2 ปรบเครอง pH ดวย Buffer solution หลงอนเครองไว ประมาณ 30 นาท

จะใชชวง Buffer ชวงใดขนอยกบ pH ของตวอยาง 4.4.3 จม Electrode ลงในน าตวอยาง เพอวดคาความเปนกรดเปนดางของ

ตวอยาง

4.5 การแปลผล ความเปนกรดเปนดาง (pH) ทเหมาะส าหรบการเกษตรมคาระหวาง 6.0-8.5



5. การวเคราะหปรมาณความเปนกรดเปนดาง (EC)




2

เทตวอยางน าใสหลอดใสตวอยาง พนกงานหองปฏบตการ

4

เปดเครองเครองวดการน าไฟฟาและตงคาเครองมอ ตามทคมอการใชเครองแตละรน


5 วดคาการน าไฟฟาของ Standard potassium chloride solution 0.01 N


6

วดคาการน าไฟฟาของตวอยางน า นกวทยาศาสตร และพนกงานหองปฏบตการ


เทตวอยางน าใส หลอดใสตวอยาง

เปดเครองวดคาการน าไฟฟา และตงคาตามคมอเครองแตละรน

วดคา Standard potassium chloride solution 0.01 N

วดคาการน าไฟฟา ของตวอยางน า





5.1 หลกการ การวดคาการน าไฟฟาเปนการวดความสามารถของน าทยอมให กระแสไฟฟาไหลผาน

ซงสมบตขอนขนอยกบปรมาณความเขมขนชนดหรอไอออนทละลายอยในน าและแปรผนไปตามอณหภม การน าไฟฟามหนวยเปน dS m-1 (กองวเคราะหดน กรมพฒนาทดน, 2537)

5.2 เครองมอ 5.2.1 Electrical conductivity bridge 5.2.2 Specific conductance cell

5.3 สารเคม Standard potassium chloride solution 0.01 N ละลาย 0.7456 g ของ

Anhydrous potassium chloride (อบทอณหภม 105-110 OC เปนเวลา 2 ชวโมง ท าใหเยนใน Desiccator) ดวยน ากลนและปรบปรมาตรเปน 1 ลตรดวยน ากลน ปรบสารละลายใหอยทอณหภม 25 OC จะวดคาการน าไฟฟาได 12,880 S cm-1

5.4 วธวเคราะห 5.4.1 ตอ Specific conductance cell กบ Electrical conductivity bridge เพอให

ครบวงจร อนเครองประมาณ 30 นาท ตรวจ Cell ดวยน ายา Standard potassium chloride solution 0.01 N ท 25 + 0.1 OC จะไดคาเทากบ 12,880 S cm-1 แสดงวาเครองถกตองและใชงานได

5.4.2 วดคา EC จากตวอยางน า โดยการจม Electrode ลงในน าตวอยาง

5.5 การแปลผล น าทมคาการน าไฟฟานอยกวา 0.7 dS m-1 จะไมกอใหเกดปญหหาความเปนพษอน

เนองมาจากความเคม คาการน าไฟฟาระหวาง 0.7-3.0 dS m-1 ท าใหพชทไวตอความเคมมการเจรหเตบโตลดลง ถาน ามคาการน าไฟฟามากกวา 3.0 dSm-1 ถอวาเปนขอจ ากดของการใชน าอยางรนแรงถาน าใตดนในพนทเพาะปลกพชมความเคม และระดบน าตน (นอยกวาหรอประมาณ 2 เมตรจากผวดน) แตอาจท าใหเกลอสะสมบนผวดน ในกรณนการควบคมระดบน าใตดนจงมความส าคห (อรทย, 2546)



6. การวเคราะหปรมาณโพวทสเซยม (K) ในนา

ลาดบท ผงกระบวนการ รายละเอยดงาน ผรบผดชอบ 1 รบตวอยาง และก าหนดรหสตวอยาง

น าตามระบบของสวนวจยสงแวดลอมดน


2

กรองตวอยางน าดวยกระดาษกรองเบอร 42


3

ชง KCl ทผานการอบแหงทอณหภม 105 – 110 oC 2 ชวโมง หนก 2.5418 g ละลายดวยน ากลน และปรบปรมาตรเปน 1 L


4

ปเปตตสารละลาย K ความเขมขน 1,000 mgL-1 มา 10 mL ใสในขวดปรมาตรขนาด 100 mL ปรบปรมาตรเปน 100 mL


5 ปเปตตสารละลาย K ความเขมขน 100 mgL-1ปรมาตร 3 และ 6 mL ใสในขวดวดปรมาตรขนาด 100 mL อยางละขวด แลวปรบปรมาตรเปน 100 mL


6

วดสารละลายมาตรฐานความเขมขน 3 และ 6 mgL-1ดวยเครอง Flame photometer ทความยาวคลน 383 nm


7

วดปรมาณ K ของตวอยางน า ถาคา K เกนคาสารละลายมาตรฐานความเขมขน 3 และ 6 mgL-1 ตองเจอจางตวอยาง และท าการวเคราะหใหม


8

รายงานผลวเคราะหปรมาณ K ของตวอยาง

เจาหนาทบนทกขอมล

เตรยม Standard K solution ความเขมขน 1000 mgL-1

เตรยม K solution ความเขมขน 100 mgL-1

เตรยม Standard K solution ความเขมขน 3 และ 6 mgL-1



กรองตวอยางน า

วดปรมาณ K ของ Standard ความเขมขน 3 และ 6 mgL-1

วดปรมาณ K ของตวอยางน า

ผาน

เจอจางตวอยาง

ไมผาน



6.1 เตรยมตวอยางน า โดยกรองตวอยางน าดวยกระดาษกรองเบอร 42 หรอปญนเหวยงตวอยางดวยเครอง Centrifuge ทความเรวรอบ 3,000 รอบตอนาท จนไดสารละลายใส เกบตวอยางสวนทใสไวส าหรบวเคราะหโพแทสเซยม

ภาพท 1 แสดงการกรองตวอยางน า

6.2 เตรยมสารละลายโพแทสเซยมมาตรฐาน (Stock standard potassium solution) ความเขมขน 1,000 มลลกรมตอลตร โดยชงโพแทสเซยมคลอไรด (KCl) ทผานการอบแหงทอณหภม 105 – 110 องศาเซลเซยส เปนเวลา 2 ชวโมง และท าใหเยนใน Desiccator หนก 2.5418 กรม ละลายดวยน ากลน และปรบปรมาตรเปน 1 ลตร

6.3 เตรยมสารละลายโพแทสเซยมความเขมขน 100 มลลกรมตอลตร (Working potassium solution) จากสารละลายโพแทสเซยมมาตรฐาน (Stock standard potassium solution) ความเขมขน 1,000 มลลกรมตอลตร โดยปเปตตสารละลายโพแทสเซยมมาตรฐานมา 10 มลลลตร ใสในขวดปรมาตรขนาด 100 มลลลตร ปรบปรมาตรเปน 100 มลลลตรดวยน ากลน

6.4 เตรยมสารละลายโพแทสเซยมมาตรฐานความเขมขน 3 และ 6 มลลกรมตอลตร (Working standard potassium solution) โดยปเปตตสารละลายโพแทสเซยมความเขมขน 100 มลลกรมตอลตร ปรมาตร 3 และ 6 มลลลตร ใสในขวดวดปรมาตรขนาด 100 มลลลตร อยางละขวด แลวปรบปรมาตรเปน 100 มลลลตรดวยน ากลน

ความเขมขนของ K mgL-1 จ านวน mL ทปเปตตจาก standard 100 mgL-1 3 3 6 6



6.5 วดปรมาณโพแทสเซยมของสารละลายมาตรฐานความเขมขน 3 และ 6 มลลกรมตอลตร ดวยเครอง Flame photometer (เปดเครองกอนปฏบตงานประมาณ 30 นาท) ทความยาวคลน 383 เพอสรางกราฟมาตรฐาน

ภาพท 2 แสดงการวดปรมาณสารละลายมาตรฐาน

6.6 วดปรมาณโพแทสเซยมของตวอยางน า ดวยเครอง Flame photometer เทยบกบกราฟมาตรฐาน ถาตวอยางมปรมาณโพแทสเซยมสงกวา 6 มลลกรมตอลตร จะตองเจอจางตวอยางดวยน ากลนกอนอานคา

ภาพท 3 แสดงการวดปรมาณโพแทสเซยมของตวอยางน า 6.7 การค านวณคาปรมาณโพแทสเซยม

คาทวดไดจากเครอง A มลลกรมตอลตร

จ านวนเทาของตวอยางน าทถกเจอจาง B มลลกรมตอลตร

ดงนนปรมาณโพแทสเซยม = A x B มลลกรมตอลตร



7. การวเคราะหปรมาณโซเดยม (Na) ในนา

ลาดบท ผงกระบวนการ รายละเอยดงาน ผรบผดชอบ 1 รบตวอยาง และก าหนดรหสตวอยาง

น าตามระบบของสวนวจยสงแวดลอมดน


2



3

ชง NaCl ทผานการอบแหงทอณหภม 105 – 110 oC 2 ชวโมง หนก 2.5418 g ละลายดวยน ากลน และปรบปรมาตรเปน 1 L


4

ปเปตตสารละลาย Naความเขมขน 1,000 mgL-1 มา 10 mL ใสในขวดปรมาตรขนาด 100 mL ปรบปรมาตรเปน 100 mL


5 ปเปตตสารละลาย Naความเขมขน 100 mgL-1ปรมาตร 3 และ 6 mL ใสในขวดวดปรมาตรขนาด 100 mL อยางละขวด แลวปรบปรมาตรเปน 100 mL


6

วดสารละลายมาตรฐานความเขมขน 3 และ 6 mgL-1ดวยเครอง Flame photometer ทความยาวคลน 295 nm


7

ชง NaCl ทผานการอบแหงทอณหภม 105 – 110 oC 2 ชวโมง หนก 2.5418 g ละลายดวยน ากลน และปรบปรมาตรเปน 1 L


8

รายงานผลวเคราะหปรมาณ Na ของตวอยาง





เตรยม Standard Na solution ความเขมขน 1000 mgL-1

เตรยม Na solution ความเขมขน 100 mgL-1

เตรยม Standard Na solution ความเขมขน 3 และ 6 mgL-1

วดปรมาณ Na ของ Standard ความเขมขน 3

และ 6 mgL-1

วดปรมาณ Na ของตวอยางน า

ผาน


ไมผาน



7.1 เตรยมตวอยางน า โดยกรองตวอยางน าดวยกระดาษกรองเบอร 42 หรอปญนเหวยงตวอยางดวยเครอง Centrifuge ทความเรวรอบ 3,000 รอบตอนาท จนไดสารละลายใส เกบตวอยางสวนทใสไวส าหรบวเคราะหโซเดยม

ภาพท 1 แสดงการกรองตวอยางน า

7.2 เตรยมสารละลายโซเดยมมาตรฐาน (Stock standard sodium solution) ความเขมขน 1,000 มลลกรมตอลตร โดยชงโซเดยมคลอไรด (NaCl) ทผานการอบแหงทอณหภม 105 – 110 องศาเซลเซยส เปนเวลา 2 ชวโมง และท าใหเยนใน Desiccator หนก 2.5418 กรม ละลายดวยน ากลน และปรบปรมาตรเปน 1 ลตร

7.3 เตรยมสารละลายโซเดยมความเขมขน 100 มลลกรมตอลตร (Working sodium solution) จากสารละลายโซเดยมมาตรฐาน (Stock standard sodium solution) ความเขมขน 1,000 มลลกรมตอลตร โดยปเปตตสารละลายโซเดยมมาตรฐานมา 10 มลลลตร ใสในขวดปรมาตรขนาด 100 มลลลตร ปรบปรมาตรเปน 100 มลลลตรดวยน ากลน

7.4 เตรยมสารละลายโซเดยมมาตรฐานความเขมขน 3 และ 6 มลลกรมตอลตร (Working standard sodium solution) โดยปเปตตสารละลายโซเดยมความเขมขน 100 มลลกรมตอลตร ปรมาตร 3 และ 6 มลลลตร ใสในขวดวดปรมาตรขนาด 100 มลลลตร อยางละขวด แลวปรบปรมาตรเปน 100 มลลลตรดวยน ากลน

ความเขมขนของ Na mgL-1 จ านวน mL ทปเปตตจาก standard 100 mgL-1 3 3 6 6



7.5 วดปรมาณโซเดยมของสารละลายมาตรฐานความเขมขน 3 และ 6 มลลกรมตอลตร ดวยเครอง Flame photometer (เปดเครองกอนปฏบตงานประมาณ 30 นาท) ทความยาวคลน 295 เพอสรางกราฟมาตรฐาน

ภาพท 2 แสดงการวดปรมาณสารละลายมาตรฐาน

7.6 วดปรมาณโซเดยมของตวอยางน า ดวยเครอง Flame photometer เทยบกบกราฟมาตรฐาน ถาตวอยางมปรมาณโซเดยมสงกวา 6 มลลกรมตอลตร จะตองเจอจางตวอยางดวยน ากลนกอนอานคา

ภาพท 3 แสดงการวดปรมาณโซเดยมของตวอยางน า



7.7 การค านวณคาปรมาณโซเดยม

คาทวดไดจากเครอง A มลลกรมตอลตร

จ านวนเทาของตวอยางน าทถกเจอจาง B มลลกรมตอลตร

ดงนนปรมาณโซเดยม = A x B มลลกรมตอลตร



8. การวเคราะหปรมาณคลอไรด (Cl- ) ในนา

ลาดบท ผงกระบวนการ รายละเอยดงาน ผรบผดชอบ 1

รบตวอยาง และก าหนดรหสตวอยางน าตามระบบของสวนวจยสงแวดลอมดน

พนกงาน หองปฏบตการ

2



3

ละลาย AgNO3 หนก 1.6989 g ในน ากลน และปรบปรมาตรเปน 1,000 มลลลตร เกบในขวดสชา

นกวทยาศาสตร และพนกงาน หองปฏบตการ

4

ละลาย K2CrO4 หนก 5.000 g ในน ากลน และปรบปรมาตรเปน 100 มลลลตร


6

- ปเปตตสารละลายมาตรฐาน Nacl 0.01 N 10 ml ลงในขวดรปชมพ - ปเปตตน ากลน 10 ml ลงในขวดรปชมพ - ปเปตตสารละลายตวอยาง 1 ml ลงในขวดรปชมพ แลวเตมน ากลน 5 ml


7

เตมสารละลาย K2CrO4 indicator ลงไป 3 หยด


8

ไทเทรตดวย AgNO3 0.01 N จากสารละลายสเหลองเปนสน าตาลแดง




เตรยม Silver nitrate solution ความเขมขน 0.01

N

เตรยมโพแทสเซยมไดโครเมต (Potassium chromate 5 %)

ปเปตต น ากลน 10 mL

ใส flask -ขนาด

125 mL

ปเปตตสารละลายตวอยาง ใส flask ขนาด125

mL

เตม Potassium chromate 5 % 3 หยด

ปเปตต Std. Nacl 0.01 N 5 mL

ใส flask -ขนาด

125 mL

ไทเทรตดวย Silver nitrate solution ความเขมขน 0.01 N




9

ค านวณหาปรมาณ Cl ของตวอยางน า


10

รายงานผลวเคราะห เจาหนาทบนทกขอมล

8.1 หลกการ ครอไรด (Cl-) พบในแหลงน าธรรมชาต ปรมาณ Cl- จะเปนสดสวนโดยตรงกบปรมาณ

เกลอแรทเพมขน

Mohr’s method ใช AgNO3 เปน Titrant และใช K2CrO4 เปน Indicator (กรรณการ, 2522)

Ag+ + Cl- AgCl (Ksp = 3x10-10)

End point ของปฏกรยามาสมารถสงเกตเหนไดดวยตา ดงนนจงตองใช Indicator เปนตวชวยในทนใช K2CrO4 ซงจะให CrO4

2- ในการนโครเมตไอออนจะท าหนาทเปน Indicator โดยใหสแดงของ Ag2CrO4 ซงเปนตะกอน

ในขณะทถง End point นน คลอไรดในน าจะหมดไป เมอหยด AgNO3 ลงมาอก Ag+ จะท าปฏกรยากบ CrO4

2 ท าใหเกดตะกอนสน าตาลแดงของ Ag2CrO4 ดงสมการ

2Ag+ + CrO42- Ag2CrO4 (ตะกอนสน าตาล

แดง)

8.2 สารเคม 8.2.1 Silver nitrate solution 0.01 N (AgNO3 FW = 169.9)

ละลาย AgNO3 ในน ากลนและปรบปรมาตรเปน 1,000 มลลลตร เกบในขวดสชา 8.2.2 Potassium chromate 5 %

ละลาย K2CrO4 หนก 5.000 กรม ในน ากลน และปรบปรมาตรเปน 100 มลลลตร

8.2.3 Standard sodium chloride solution 0.01 N (NaCl FW = 58.5) ละลาย 0.5850 กรม ของ NaCl ในน ากลน (อบแหงท 140 0C เปนเวลา 2

ชวโมง และท าใหเยนใน Descicator) และปรบปรมาตรเปน 100 มลลลตร ดวยน ากลน


ค านวณปรมาณ Cl



8.3 อปกรณ และเครองมอ 8.3.1 Burette 8.3.2 Pipette 8.3.3 Auto pipette 8.3.4 Erlenmeyer flask 125 มลลลตร 8.3.5 Beaker 8.3.6 Desiccator

8.4 วธวเคราะห 8.4.1 ปเปตตวอยางน า 0.3-1.0 มลลลตร (ขนอยกบปรมาณคลอไรด โดยดจากคาการ

น าไฟฟา) ลงในขวดเออรเลนเมเยอร (Erlenmeyer flask) ขนาด 125 มลลลตร 8.4.2 เตมน ากลนลงไป 5 มลลลตร 8.4.3 หยดอนดเคเตอร (โพแทสเซยมไดโครเมต (K2CrO4) ความเขมขน 5 %)

3 หยด สารตวอยางจะมสเหลอง 8.4.4 ไทเทรตดวยสารละลายซลเวอรไนเทรต (AgNO3) ความเขมขน 0.01

นอรมอล จนสารละลายจะเปลยนสจากสเหลองเปนน าตาลแดง บนทกปรมาตรกรดทใช 8.4.5 ท า blank โดยใชน ากลนในปรมาตรเดยวกบทเตมลงไปในตวอยาง และไทเทรต

เชนเดยวกนกบตวอยาง

8.5 การค านวณ ความเขมขน AgNO3 มาตรฐาน = N นอรมอล ปรมาตรตวอยาง = V มลลลตร ปรมาตรของ AgNO3 มาตรฐานทใชกบ blank = A มลลลตร ปรมาตรของ AgNO3 มาตรฐานทใชกบตวอยาง = B มลลลตร

ปรมาณของคลอไรด = (B – A) N x 1000 x 35.5 mg L-1 V



9. การวเคราะหปรมาณซลเฟต (SO42-) ในนา




2



3

ละลายโซเดยมซลเฟต หนก 1.4791 g ในน ากลน 998.52 mL หยดสารละลายกรดไฮโดรคลอรกเขมขน (37 %) 3 หยด


4

ปเปตตสารละลาย Standard Na2SO4 ความเขมขน 1,000 mgL-1 มา 25 mL ใสในขวดปรมาตรขนาด 100 mL ปรบปรมาตรดวยน ากลน


5

ปเปตตสารละลาย Standard Na2SO4 ความเขมขน 250 mgL-1 ปรมาตร 0 1 2 4 6 และ 8 mLตามล าดบ ใสในขวดปรมาตรขนาด 50 mL แตละขวดปรบปรมาตรเปน 50 mL ดวยน ากลน


6

ปเปตตสารละลายโซเดยมซลเฟต ความเขมขน 0 5 10 20 30 และ 40 mgL-1และสารละลายตวอยาง อยางละ 10 mL ใสในขวดแกวรปชมพขนาด 25 mL


7

เตมกรดไฮโดรคลอรกความเขมขน 6 N ลงไป 0.2 mL


รบตวอยางน า และก าหนดรหสตวอยาง

เตรยม Standard Na2SO4

solution ความเขมขน 1,000 mgL-1

เตรยม Standard Na2SO4 solution ความเขมขน 250

mgL-1

เตรยม Standard Na2SO4 solution ความเขมขน 0 5 10

20 30 และ 40 mgL-1


ปเปตต Std. อยางละ 10 mL ใส flask

25 mL

ปเปตตตวอยางน า 10 mL ใส

flask 25 mL

เตมกรด HCl 6 N




9

เตมแบเรยมคลอไรด 0.5 g เขยาจนสารละลายหมด

นกวทยาศาสตร และ พนกงาน หองปฏบตการ

10

เตม 0.2 % Gum acacia ปรมาตร 1 mL


11

วดปรมาณซลเฟต ดวยเครอง UV – VIS spectrophotometer ทความยาวคลน 420 นาโนเมตร


12

วดปรมาณซลเฟตของน าตวอยางเทยบกบสารละลายมาตรฐาน ถาน าตวอยางมคาเกนสารละลายมาตรฐานความเขมขน 40 mgL-1 ตองเจอจางตวอยาง และท าการวเคราะหใหม


13

ค านวณหาปรมาณ SO42- ของ

ตวอยางน า


14

รายงานผลวเคราะห เจาหนาทบนทกขอมล

วดปรมาณซลเฟตของตวอยางน า


เจอจาง ตวอยาง

ผาน

ไมผาน

เตม BaCl2

เตม 0.2 % Gum acacia

วดปรมาณซลเฟตของสารละลายมาตรฐาน

ค านวณปรมาณ SO42-

ขนล าดบท 6



9.1 หลกการ ในสารละลายกรดไฮโดรคลอรกซงมกลเซอรอล (Glycerol) ซลเฟตสามารถท าปฏกรยากบ

แบเรยมคลอไรด (BaCl2) และเกดคอลลอยดของแบเรยมซลเฟต (BaSO4) ซงสามารถวดปรมาณไดในรปความขน วธนสามารถวดซลเฟต ไดต าถง 1 มลลกรมตอลตร (มนสน, 2543)

ปฏกรยาเกดขนดงสมการน

Ba2+ (aq) + SO42- (aq) BaSO4 (s)

9.2 อปกรณ และเครองมอ 9.2.1 UV – VIS spectrophotometer 9.2.2 Cuvette cell 9.2.3 ขวดปรมาตร (Volumetric flask) 9.2.4 ปเปต (Pipette) 9.2.5 บกเกอร (Beaker) 9.2.6 หลอดหยด (Dropper) 9.2.7 ขวดแกวรปชมพ (Erlenmeyer flask)

9.3 สารเคมทใชในการวเคราะห 9.3.1 BaCl2.2H2O ขนาด 20-30 mesh 9.3.2 0.2 % Gum acacia (aq)

ละลาย Gum acacia หนก 2 กรม ในน ากลนทอน ปรมาตร 99.8 มลลลตร 9.3.3 Stock standard Na2SO4 solution 1,000 มลลกรมตอลตร

ละลายโซเดยมซลเฟต หนก 1.4791 กรม ในน ากลน 998.52 มลลลตร หยดสารละลายกรดไฮโดรคลอรกเขมขน (37 %) 3 หยด

9.3.4 HCl 6 N ตวงกรดไฮโดรคลอรก 37 % ปรมาตร 600 มลลลตร เจอจางดวยน ากลน 400

มลลลตร 9.3.5 Standard Na2SO4 solution 250 มลลกรมตอลตร

ปเปตตสารละลายขอ 12.3.3 มา 25 มลลลตรใสในขวดปรมาตรขนาด 100 มลลลตร ปรบปรมาตรเปน 100 มลลลตรดวยน ากลน

9.3.6 Working standard SO42- solution

(1) เตรยมสารละลายโซเดยมซลเฟต ความเขมขน 0 5 10 20 30 และ 40 มลลกรมตอลตร ตามล าดบ จากสารละลายขอ 12.3.6 โดยปเปตสารละลายปรมาตร 0 1 2 4 6 และ 8 มลลลตร ตามล าดบ ใสในขวดปรมาตรขนาด 50 มลลลตร แตละขวดปรบปรมาตรเปน 50 มลลลตรดวยน ากลน

(2) ปเปตตสารละลายโซเดยมซลเฟต ความเขมขนละ 10 มลลลตรใสในขวดแกวรปชมพขนาด 25 มลลลตร แตละขวดเตมกรดไฮโดรคลอรกความเขมขน 6 นอรมอล ลงไป 0.2 มลลลตร ตามดวยแบเรยมคลอไรด 0.5 กรม เขยาจนสารละลายหมด เตม Gum acacia ปรมาตร 1 มลลลตร น าไปวดดวยเครอง UV – VIS spectrophotometer ทความยาวคลน 420 นาโนเมตร



9.4 วธวเคราะห 10.4.1 ตวงตวอยางน าปรมาตร 10 มลลลตร ใสในขวดรปชมพขนาด 25 มลลลตร

ด าเนนการเชนเดยวกบการเตรยมสารละลายมาตรฐานโดยเตม (1) 0.2 มลลลตร ของกรดไฮโดรคลอรกความเขมขน 6 นอรมอล เขยาเลกนอย (2) 0.5 กรม แบเรยมคลอไรด เขยาใหละลายจนหมด (3) 1 มลลลตร ของสารละลาย Gum acacia (4) วดท 420 นาโนเมตร ดวย Spectrophotometer (5) เทยบกบกราฟมาตรฐาน

9.4.2 ถาตวอยางทวดไดมความเขมขนเกน 40 มลลกรมตอลตร ตองเจอจางตวอยางน าใหเขมขนนอยกวา 40 มลลกรมตอลตร ดวยน ากลน แลวเรมท าตามขอ 12.4.1 ใหม

9.5 การค านวณ คาทวดไดจากเครอง A มลลกรมตอลตร จ านวนเทาของตวอยางน าทถกเจอจาง B เทา

ดงนน ปรมาณซลเฟต = A x B มลลกรมตอลตร



10. การวเคราะหปรมาณฟอสเฟต (SO42-) ในนา (โดยวธ Ascorbic Acid Method)




2



3

ละลาย KH2PO4 หนก 0.2196 g ในน ากลน และปรบปรมาตรเปน 1,000 มลลลตร


4

ปเปตตสารละลาย Standard phosphorus ความเขมขน 50 mgL-

1มา 0, 0.1, 0.3, 0.5, 0.7 และ 0.9 mL ใสในขวดปรมาตรขนาด 50 mL ปรบปรมาตรดวยน ากลน


6

ปเปตตสารละลายฟอสฟอรส ความเขมขน 0, 0.1, 0.3, 0.5, 0.7 และ 0.9 mgL-1และสารละลายตวอยาง อยางละ 5 mL ใสในขวดแกวรปชมพขนาด 25 mL


7

เตมสารละลาย Mixed reagent ลงไป 1.0 mL


8

วดปรมาณฟอสฟอรส ดวยเครอง UV – VIS spectrophotometer ทความยาวคลน 8800 นาโนเมตร




เตรยม Standard phosphorus ความเขมขน

50 mgL-1

เตรยม Standard phosphorus ความเขมขน 0, 0.1,0.3,0.5,0.7

และ 0.9 mgL-1

ปเปตตสารละลายมาตรฐาน อยางละ

5 mL ใส flask 25 mL

ปเปตตสารละลาย

ตวอยาง 5 mL ใส flask 25 mL

เตม Mixed reagent

วดปรมาณฟอสฟอรสของสารละลายมาตรฐาน




12

วดปรมาณฟอสฟอรสของน าตวอยางเทยบกบสารละลายมาตรฐาน ถาน าตวอยางมคาเกนสารละลายมาตรฐานความเขมขน 0.9 mgL-1 ตองเจอจางตวอยาง และท าการวเคราะหใหม


13

ค านวณหาปรมาณ PO43- ของ

ตวอยางน า


14



10.1 หลกการ สารประกอบพว Polyphosphate จะถก Hydrolyzed ดวยน ากลายเปน

Orthophosphates ได สวนใหหจะนยมวดในรป Orthophosphates ion (PO43-) โดยใหท า

ปฏกรยากบ molybdate ion ให Phosphomolybdate ซงจะถกรดวซใหเปน Molybdenum blue ดงน

PO43- + 12(NH4)2MoO4 + 12H+ (NH4)3PO4.12MoO3 +21NH4

+ + 12H2O Molbdenum blue

Molybdenum ใน Ammoniaphosphomolybdate จะถกรดวซเกดเปนสน าเงน ซงสจะแปรผนโดยตรงกบปรมาณฟอสเฟตในน า ปรมาณ Ammonium molybdate ทมากเกนพอจะไมถกรดวซ แตจะไมขดขวางการวเคราะห

10.2 เครองมอ 10.2.1 UV – VIS spectrophotometer 10.2.2 Cuvette cell 10.2.3 ขวดปรมาตร (Volumetric flask) 10.2.4 ปเปตต (Pipette) 10.2.5 บกเกอร (Beaker) 10.2.6 ขวดแกวรปชมพ (Erlenmeyer flask)

วดปรมาณฟอสฟอรสของตวอยางน า

ผาน

ไมผาน


ค านวณปรมาณ PO43-


ขนล าดบท 6



10.3 สารเคม 10.3.1 Sulfuric acid เขมขน (conc. H2SO4) 10.3.2 Potassium antimony tartrate (KSbOC4H4O6..1/2H2O) 10.2.3 Ammonium molybdate ((NH4)6MoO24.4H2O) 10.2.4 Ascorbic acid 10.2.5 KH2PO4 (Anhydrous)

10.4 การเตรยมสารเคม 10.4.1 Sulfuric acid solution 5 N

ตวงกรด H2SO4 เขมขน ปรมาตร 70 มลลลตร เทลงในน ากลน และปรบปรมาตรใหเปน 500 มลลลตร

10.4.2 Antimony potassium tartrate solution ละลาย Potassium antimony tartrate (KSbOC4H4O6..1/2H2O) ปรมาณ

1.3715 กรม ในน ากลน และปรบปรมาตรเปน 500 มลลลตร ดวยน ากลน เกบใสในขวดแกว 10.4.3 Ammonium molybdate solution

ละลาย Ammonium molybdate ปรมาณ 20 กรม ในน ากลน และปรบปรมาตรเปน 500 มลลลตร ดวยน ากลน เกบไวในขวดพลาสตก (Polyethyline)

10.4.4 Ascorbic acid solution 0.1 M ละลาย Ascorbic acid 1.76 กรม ในน ากลน และปรบปรมาตรเปน 100 มลลลตร

ดวยน ากลน เกบสารละลายนไวในตเยนได 1 สปดาห 10.4.5 Mix reagent

ปเปตตสารละลาย (1) Sulfuric acid solution 5N ปรมาตร 50 มลลลตร (2) Antimony potassium tartrate solution ปรมาตร 5 มลลลตร (3) Ammonium molybdate solution ปรมาตร 15 มลลลตร

ใสในขวดปรมาตรขนาด 100 มลลลตร และผสมสารละลายใหเขากนทงไว 2-3 นาท และเตมสารละลาย Ascorbic acid solution 0.1 M ปรมาตร 30 มลลลตรลงไป ผสมสารละลายใหเขากน สารละลาย Mix reagent นตองใชภายใน 4 ชวโมง

10.4.6 Standard phosphorus solution ความเขมขน 50 mgL-1 ละลาย KH2PO4 (Anhydrous) 0.2196 กรม ในน ากลน และปรบปรมาตรเปน

1,000 มลลลตร ดวยน ากลน



10.5 วธวเคราะห 10.5.1 การวเคราะหสารละลายมาตรฐาน

(1) เตรยมสารละลายฟอสฟอรสมาตรฐาน โดยปเปตต Standard phosphorus solution ความเขมขน 50 mgL-1 มา 0 0.1 0.3 0.5 0.7 และ 0.9 มลลลตร ลงใน Volumemetric flask ขนาด 50 มลลลตร แลวปรบปรมาตรดวยน ากลน ความเขมขนทไดคอ 0 0.1 0.3 0.7 และ 0.9 มลลกรมตอลตร

(2) ปเปตตสารละลายมาตรฐาน ความเขมขน 0 0.1 0.3 0.7 และ 0.9 มลลกรมตอลตร ปรมาตร 5 มลลลตร ลงในขวดรปชมพ (Erlenmeyer flask) ขนาด 25 มลลลตร

(3) เตม Mixed reagent ปรมาตร 1 มลลลตร (4) เขยาสารละลายใหเขากน ตงทงไว 10 นาท (5) วดปรมาณฟอสเฟตของสารละลายมาตรฐานดวย Spectrophotometer ท

ความยาวคลน 880 นาโนเมตร ภายใน 10-30 นาท 10.5.2 การวเคราะหตวอยาง

(1) กรองตวอยางน าดวยกรดาษกรองเบอร 42 (2) ปเปตตตวอยางน าปรมาตร 5 มลลลตร ลงในขวดรปชมพขนาด 25 มลลลตร (3) เตม Mixed reagent ปรมาตร 1 มลลลตร (4) เขยาสารละลายใหเขากน ตงทงไว 10 นาท (5) วดปรมาณฟอสเฟตของตวอยางน าเทยบกบสารละลายมาตรฐานดวย

Spectrophotometer ทความยาวคลน 880 นาโนเมตร ภายใน 10-30 นาท 10.6 การค านวณ

เนองจากคาทวดไดนนเปนคาของฟอสฟอรส ดงนนการรายงานจะรายงานในรปของ Orthophosphates ion (PO4

3-) ตวอยางน า 10 มลลลตร วดได A มลลกรมตอลตร ดงนนปรมาณ PO4

3- = 3.0645 x A มลลกรมตอลตร



11. การวเคราะหปรมาณสารหน (As) ในนา




2



3 ปเปตตสารละลายตวอยางน าปรมาณ 10 ml ใสใน vol. flask ขนาด 25 ml


4



5








ปเปตตสารละลายตวอยางน า 10 ml ใส vol. flask 25 ml









รบตวอยางน า ก าหนดรหสตวอยาง




8 น าไปอนบนเตาใหความรอน (hot plate) ทอณหภม 70-800 C 15 นาท แลวตงทงไวใหสารละลายเยน




10 ปรบปรมาตรดวยน ากลน นกวทยาศาสตร และพนกงานหองปฏบตการ



12 น าสารละลาย 0.4 % Sodium borohydride ตอเขากบ hydride generator ของเครอง AAS








น าไปอนทอณหภม 70-800 C 15 นาท แลวตงทงไวใหเยน













17





ผาน

คาเกน std. วดคาสารละลาย Std. As

และวดคาสารละลายตวอยาง




ไมผาน



11.1 เครองมอและอปกรณ 11.1.1 เครอง Atomic absorption spectrophotometer ยหอ Shimadzu รน AA-

6300 11.1.2 เครอง HVG-1; Hydride vapor generator รน P/N: 206-17143 11.1.3 ขวดวดปรมาตรขนาด 25 มลลลตร 11.1.4 ปเปตขนาด 1 2 3 4 5 10 มลลลตร 11.1.5 กระดาษกรองยหอ Whatman No. 42 หมายเหต เพอก าจดการปนเปอน ควรน าเครองแกวทจะใชทงหมดแชใน 10 % HNO3


11.2 สารเคมและวธเตรยม 11.2.1 กรดไฮโดรคลอรก 5 นอรมอล (5N HCl)

เตรยมโดยใชกระบอกตวงตวงกรดไฮโดรคลอรกเขมขน (conc. HCl) ปรมาตร 414 มลลลตร เทลงขวดวดปรมาตรทมในน ากลนอยบางสวน จากนนเตมน ากลนลงไปปรบปรมาตรใหเปน 1 ลตร เขยาสารละลายใหเขากน และเกบสารละลายไวในขวดสชา

11.2.2 สารละลายสารหนมาตรฐานความเขมขน 1000 ไมโครกรมตอลตร (Stock standard arsenic solution 1000 ppb)



มลลลตรดวยน ากลน (เตรยมทนททใชงาน) 11.2.4 สารละลายกรดแอสคอรบก 10 % (10 % Ascorbic acid)

ละลายกรดแอสคอรบก 10 กรม ดวยน ากลน แลวปรบปรมาตรเปน 100 มลลลตรดวยน ากลน (เตรยมทนททใชงาน)

11.2.5 สารละลายมาตรฐานสารหน (Working standard arsenic solution) ความเขมขน 500 ไมโครกรมตอลตร (500 ppb)

ดดสารละลายมาตรฐาน As ความเขมขน 1000 ppb ปรมาตร 50 มลลลตร ลงใน ขวดวดปรมาตร (Volumetric flask) ขนาด 100 มลลลตร แลวปรบปรมาตรดวยน ากลน (เตรยมทนททใชงาน)


โรไฮไดด (Na2BH4) 2 กรม ดวยน ากลน เมอสารละลายจนหมด เทผสมสารละลายโซเดยมไฮดรอกไซด และโซเดยมโบโรไฮไดด ลงในขวดปรมาตรขนาด 500 มลลลตร เขยาผสมใหสารละลายเขากน แลวปรบปรมาตรเปน 500 มลลลตรดวยน ากลน (เตรยมทนทกอนใช)



11.3 การเตรยมตวอยางวเคราะห กรองตวอยางน าดวยกระดาษกรอง Whatman No. 42 ลงใน volumetric flask

ขนาด 100 มลลลตร จนกระทงไดปรมาณตวอยางน าประมาณ 50 มลลลตร สวนตวอยางน าทไมไดกรองปดฉลากแสดงรหสตวอยางไวแลวน าไปเกบไวในตเกบตวอยางน า



1 1.5 และ 2 มลลลตร ตามล าดบ ใสขวดวดปรมาตรขนาด 100 มลลลตร ความเขมขนละ 1 ขวด แตละขวดเตมกรดไฮโดรคลอรก 5 นอรมอล ปรมาตร 25 มลลลตร และ 10 % โพแทสเซยมไอโอไดด ปรมาตร 5 มลลลตร เขยาสารละลายใหเขากน กอนน าไปอนบนเตาใหความรอน (hot plate) ทอณหภม 70-80 0C ประมาณ 15 นาท แลวตงทงไวใหสารละลายเยน จากนนเตมสารละลาย 10 % Ascorbic acid ปรมาตร 2 มลลลตร ลงในแตละขวด แลวปรบปรมาตรเปน 100 มลลลตรดวยน ากลน

11.4.2 เตรยมสารละลายตวอยาง ปเปตตสารละลายตวอยางทผานการกรอง ลงในขวดวดปรมาตรขนาด 25 มลลลตร เตมสารละลายกรดไฮโดรคลอรก 5 นอรมอล ปรมาตร 6 มลลลตร และ 10 % โพแทสเซยมไอโอไดด ปรมาตร 1.3 มลลลตร ลงในขวดตวอยาง เขยาสารละลายใหเขากน กอนน าไปอนบนเตาใหความรอน (hot plate) ทอณหภม 70-80 0C ประมาณ 15 นาท แลวตงทงไวใหสารละลายเยน จากนนเตมสารละลาย 10 % Ascorbic acid ปรมาตร 0.5 มลลลตร ลงในแตละขวด แลวปรบปรมาตรเปน 25 มลลลตรดวยน ากลน




11.4.4 การค านวณปรมาณสารหนในตวอยางวเคราะห ค านวณไดจากคาทอานจากเครอง และคาการเจอจางสารละลาย ดงน

(1) กรณทคาทอานไดจากเครองเปน มลลกรมตอลตร ปรมาณโลหะหนก = (r-b) x filtrate x d.f. มลลกรมตอกโลกรม

r-b = คาทอานได (มลลกรมตอลตร) - blank d.f. = dilution factor คาการเจอจางสารละลาย

(2) กรณทคาทอานไดจากเครองเปน ไมโครกรมตอลตร ปรมาณโลหะหนก = (r-b) x filtrate x d.f. x1000 มลลกรมตอกโลกรม

r-b = คาทอานได (ไมโครกรมตอลตร) - blank d.f. = dilution factor คาการเจอจางสารละลาย



12. การวเคราะหหาปรมาณโลหะหนก ไดวก วคดเมยม (Cd) ตะกว (Pb) โครเมยม (Cr) ทองวดง (Cu) สงกะส (Zn) เหลก (Fe) วละวมงกานส (Mn) ในนา




2

กรองตวอยางน าดวยกระดาษกรอง Whatman No. 42


3 เตรยมสารละลายมาตรฐาน และสรางกราฟมาตรฐาน เพอวเคราะหหาความเขมขนของโลหะหนก


4

ค านวณปรมาณโลหะหนกในตวอยางน า


5

ผอ. สวนวจยสงแวดลอมดน ตรวจสอบผลรายงานการวเคราะห


6 รายงานผลวเคราะห


เตรยมตวอยางน า





ผาน

ไมผาน

รบตวอยางน า และก าหนดรหสตวอยาง



12.1 เครองมอและอปกรณ 12.1.1 เครอง ICP-OES (Inductively coupled plasma-optical emission

spectrometry) ยหอ Perkin elmer รน Optima 2100 DV 12.1.2 ปเปตขนาด 1 2 3 4 5 10 50 มลลลตร 12.1.3 กระดาษกรองยหอ Whatman No. 42 12.1.4 กรวยพลาสตก เสนผานศนยกลาง ขนาด 6-7 เซนตเมตร หมายเหต เพอก าจดการปนเปอน ควรน าเครองแกวทจะใชทงหมดแชใน 10 % HNO3


12.2 สารเคม 13.2.1 สารละลายมาตรฐาน Cd Pb Cr Cu Zn Fe และ Mn เขมขน 1,000 ppm

12.3 การเตรยมตวอยางน า กรองตวอยางน าดวยกระดาษกรอง Whatman No. 42 ลงใน Volumetric flask

ขนาด 100 มลลลตร จนกระทงไดปรมาณตวอยางน าประมาณ 50 มลลลตร สวนตวอยางน าทไมไดกรองปดฉลากแสดงรหสตวอยางไวแลวน าไปเกบไวในตเกบตวอยางน า


(1) การเตรยมสารละลายมาตรฐาน Standard stock solutions A ปรมาตร 100 มลลลตร ซงสารละลายมองคประกอบของ Cd 10 ppm Pb 10 ppm Cr 20 ppm Cu 20 ppm Zn 20 ppm Fe 100 ppm และ Mn 100 ppm

(1.1) ดดสารละลายมาตรฐาน Cd Pb Cr Cu Zn Fe และ Mn ความเขมขน 1,000 มลลกรมตอลตร ลงใน Volumetric flask ขนาด 100 มลลลตร โดยปรมาตรทใชเตรยมสารละลายมาตรฐาน Standard stock solutions A ดงตาราง

ตาราง แสดงรายละเอยดการเตรยมสารละลายมาตรฐาน Standard stock solutions A ปรมาตร 100 มลลลตร



Cd 1.0 Pb 1.0 Cr 2.0 Cu 2.0 Zn 2.0 Fe 10.0 Mn 10.0



(1.2) ปรบสารละลายใหมปรมาตร 100 มลลลตร ดวย 1 % HNO3 (2) การเตรยมสารละลายมาตรฐาน (Working standard solutions) ความ

เขมขน ดงตาราง


ธาต ความเขมขน Working Standard solution (mgL-1) No. 1 No. 2 No. 3 No. 4 No. 5

Cd 0.05 0.50 1.00 3.00 5.00 Pb 0.05 0.50 1.00 3.00 5.00 Cr 0.10 1.00 2.00 6.00 10.00 Cu 0.10 1.00 2.00 6.00 10.00 Zn 0.10 1.00 2.00 6.00 10.00 Fe 0.50 5.00 10.00 30.00 50.00 Mn 0.50 5.00 10.00 30.00 50.00













12.5.2 น าสารละลายทไดไปวดความเขมขนของโลหะหนกดวยเครอง ICP-OES (Inductively coupled plasma - optical emission spectrometry) และสรางกราฟมาตรฐาน ส าหรบใชในงานวเคราะหเชงปรมาณ






13. การวเคราะหความขน (Turbidity) ในนา




2

ละลายไฮดราซนซลเฟต 1 g ในน ากลน ปรบปรมาตรเปน 100 mL และละลาย เฮกซะเมทลลน เตตระมน 10 g ในน ากลน ปรบปรมาตรเปน 100 mL จากนนผสมสารละลายไฮดราซนซลเฟต และ เฮกซะเมทลลน เตตระมน อยางละ 5 mL ปรบปรมาตรเปน 100 mL ตงทงไว 24 ชม.


3

น าสารละลาย Standard turbidity มาท าเปนสารละลายใหมความขน 0 5 10 20 30 และ 40 NTU ตามล าดบ โดยปเปตตสารละลาย ปรมาตร 0 1.25 2.5 5 7.5 และ 10 mLตามล าดบ ใสขวดปรมาตรขนาด 50 mL ปรบปรมาตรเปน 50 mL ดวยน ากลน


4

วดคาความขนของ Standard โดยเครองสเปกโตรโฟโตมเตอร ทความยาวคลน 420 นาโนเมตร


5

วดคาความขนของน าตวอยางเทยบกบ Standard


6

รายงานผลวเคราะหปรมาณความขนของตวอยางน า




เตรยม Standard turbidity suspension

เตรยม Working standard turbidity suspension

วดปรมาณความขนของ Standard

วดปรมาณความขนของตวอยางน า

เจอจาง ตวอยาง

ผาน

ไมผาน



13.1 หลกการ การวดความขนโดยเปรยบเทยบความเขมแสงทกระจดกระจายของตวอยางกบของสาร

มาตรฐาน ภายใตสภาวะเดยวกน ความเขมแสงทกระจดกระจายมากกจะมความขนมาก

13.2 อปกรณ และเครองมอ 13.2.1 UV – VIS spectrophotometer 13.2.2 Cuvette cell 13.2.3 Magnetic bar 13.2.4 Magnetic stirrer 13.2.5 ขวดปรมาตร (Volumetric flask) 13.2.6 ปเปตต (Pipette) 13.2.7 บกเกอร (Beaker)

13.3 สารเคมทใชในการวเคราะห 13.3.1 Stock standard turbidity suspension

(1) ละลาย 1 กรม ไฮดราซนซลเฟต (NH3)2H2SO4 ในน ากลนจนไดปรมาตร 100 มลลลตร

(2) ละลาย 10 กรม เฮกซะเมทลลนเตตระมน (CH2)6N4 ในน ากลนจนไดปรมาตร 100 มลลลตร

(3) น าสารละลายขอ (1) และสารละลายขอ (2) อยางละ 5 มลลลตร ผสมใหเขากนและปรบปรมาตร 100 มลลลตรดวยน ากลน เขยาใหเขากน ทงไว 24 ชวโมง ทอณหภม 25 oC จะมความขน

13.3.2 Working standard turbidity suspension น าสารละลายขอ 16.3.1 มาท าเปนสารละลายใหมความขน 0 5 10 20 30

และ 40 NTU ตามล าดบ โดยปเปตสารละลายขอ 16.3.1 ปรมาตร 0 1.25 2.5 5 7.5 และ 10 มลลลตร ตามล าดบ ใสขวดปรมาตรขนาด 50 มลลลตร ปรบปรมาตรเปน 50 มลลลตร ดวยน ากลน และวดคาความขนโดยเครองสเปกโตรโฟโตมเตอร ทความยาวคลน 420 นาโนเมตร และท ากราฟมาตรฐานจะไดเสนตรงผานจดเรมตน

13.4 วธวเคราะห ตวอยางน าเขยาใหเขากน และเทมาวดดวยเครองสเปกโตรโฟโตมเตอร น าคาทวดไดไป

เปรยบเทยบกบกราฟมาตรฐานในขอ 2 13.5 การค านวณ

คาทวดไดจากเครอง = A NTU จ านวนเทาของตวอยางน าทถกเจอจาง = B เทา ปรมาณความขน = A x B NTU



14. การวเคราะหปรมาณคารบอเนต (CO32- ) วละไบคารบอเนต (HCO3

- ) ในนา




2



3

ปเปตตวอยางน าทกรองแลว 10 มลลลตร ลงในขวดเออรเลนเมเยอร ขนาด 125 มลลลตร


4

หยดฟนอลฟทาลนอนดเคเตอร 0.5 % จ านวน 3 หยด ลงในตวอยางน า


5 ไทเทรตตวอยางน าดวยกรด HCl 0.05 N จนตวอยางเปลยนสจากสชมพเปนไมมส บนทกปรมาตรกรดทใชไป เพอค านวณปรมาณคารบอเนต


6

หยดเมทลออเรนจอนดเคเตอร 0.01 % จ านวน 3 หยด ลงในตวอยางน า


7 ไทเทรตตวอยางน าดวยกรด HCl 0.05 N จนตวอยางเปลยนสจากสเหลองเปนสสมแดง บนทกปรมาตรกรดทใชไป เพอค านวณปรมาณไบคารบอเนต


8 ค านวณปรมาณคารบอเนต และไบคารบอเนต

นกวทยาศาสตร


ปเปตตวอยางน า 10 ml ใสใน Erlenmeyer flask ขนาด 125 ml

หยดฟนอลฟทาลนอนดเคเตอร 0.5 % จ านวน 3 หยด

ไทเทรตตวอยางน าดวย HCl 0.05 N

หยดเมทลออเรนจอนดเคเตอร 0.01 % จ านวน 3 หยด

ไทเทรตตวอยางน าดวย HCl 0.05 N

ค านวณและรายงานผล







10


14.1 หลกการ น าสารละลายผสม CO3

2- และ HCO3- มาเตมสารละลายฟนอลฟทาลนจะไดสชมพ

เกดขนแลวน ามาไทเทรตกบสารละลายกรดไฮโดรคลอรกจนสชมพเปลยนไปเปนไมมส CO32- จะถก

เปลยนไปเปน HCO3- หมด สวน HCO3

- เดมไมท าปฏกรยากบสารละลายกรดไฮโดรคลอรก สารละลายจะประกอบดวย HCO3

- ทมอยเดม และ HCO3- ทมาจาก CO3

2- ถาเราเตมสารละลายเมทลออเรนจลงไปในสารละลายนแลวน าไปไทเทรตกบสารละลายกรดไฮโดรคลอรกตอจนได สารละลายสสมเกดขน HCO3

- จะถกเปลยนเปน H2CO3 (ศภชย, 2539)

HCO3- (aq) + H3O

+ (aq) H2CO3(aq) + H2O

14.2 สารเคม 14.2.1 HCl 0.05 N

ตวงสารละลายกรดไฮโดรคลอรกเขมขน (37 %) 5 มลลลตร เจอจางดวยน ากลน 995 มลลลตร

14.2.2 Na2B4O7.10H2O ละลาย Na2B4O7.10H2O จ านวน 0.200 g ในน ากลน 25 มลลลตร

14.2.3 Phenolphthalein indicator 0.5 % ละลาย Phenolphthalein indicator จ านวน 0.5 g ในสารละลายเอทานอล

100 มลลลตร 14.2.4 Methyl orange indicator 0.01 %

ละลาย Methyl orange indicator จ านวน 0.01 g ในน ากลน 100 มลลลตร



ผาน

ไมผาน



14.3 อปกรณ และเครองมอ 14.3.1 Burette 14.3.2 Pipette 14.3.3 Auto pipette 14.3.4 Erlenmeyer flask 50 มลลลตร 14.3.5 Beaker

14.4 วธวเคราะห 14.4.1 ปเปตตวอยางน า 10 มลลลตร ลงในขวดเออรเลนเมเยอร (Erlenmeyer

flask) ขนาด 125 มลลลตร 14.4.2 หยดอนดเคเตอร (ฟนอฟทาลน เขมขน 0.1 %) 3 หยด ลงในตวอยางน า 14.4.3 ไทเทรตดวยกรดไฮโดรคลอรกมาตรฐานความเขมขน 0.05 นอรมอล จน

สารละลายเปลยนสจากชมพเปนไมมส บนทกปรมาตรกรดทใช 14.4.4 หยดอนดเคเตอร (เมทลออเรนจ เขมขน 0.01 %) 3 หยด ลงในตวอยางน าท

ผานการไทเทรตแลว (ขอ 17.4.3) ตวอยางน าจะมสเหลอง 14.4.5 จากนนไทเทรตตอดวยกรดไฮโดรคลอรกมาตรฐานเขมขน 0.05 นอรมอล จน

สารละลายจะเปลยนจากสเหลองเปนสแสด บนทกปรมาตรกรดทใช 14.4.6 ท า blank โดยใชน ากล นในปรมาตรเดยวกบตวอยาง และไทเทรต

เชนเดยวกนกบตวอยาง

14.5 การหาความเขมขนทแนนอนของสารละลายมาตรฐาน HCl 0.05 N 14.5.1 ชง Sodium tetraborate (Na2B4O7.10H2O) 0.2000 g ละลายในน ากลน 25

มลลลตร 14.5.2 หยด Methyl red indicator 0.1 % ลงไป 3 หยด สารละลายจะเปนสเหลอง 14.5.3 ไทเทรตดวยกรดไฮโดรคลอรกเขมขน 0.05 นอรมอล จนสารละลายเปลยนเปน

สชมพ บนทกปรมาตรทใช 14.5.4 น าปรมาตรของกรดไฮโดรคลอรกทใชไปมาค านวณหาคาความเขมขน

สารละลายมาตรฐาน

สตรความเขมขนของกรดมาตรฐาน (นอรมอล) = น าหนกเปน g ของ Na2B4O7.10H2O มลลลตร ของกรดทใช x 0.1907

= 0.2000 มลลลตรของ HCl x 0.1907



14.6 การค านวณ 14.6.1 การค านวณปรมาณคารบอเนต

ความเขมขนกรดมาตรฐาน = N นอรมอล ปรมาตรตวอยางน า = V มลลลตร ปรมาตรของกรดทใชกบตวอยางโดยใชฟนอลฟทาลนเปนอนดเตอร = A มลลลตร

ปรมาณของคารบอเนต = 2 A x N x 1000 x 30 mg L-1 V

14.6.2 การค านวณปรมาณไบคารบอเนต ความเขมขนกรดมาตรฐาน = N นอรมอล ปรมาตรตวอยางน า = V มลลลตร ปรมาตรของกรดทงหมดทใชไทเทรตตวอยางโดยใชเมทลออเรนจเปนอนดเตอร = B มลลลตร

ปรมาณของไบคารบอเนต = (B - 2 A) x N x 1000 x 61 mg L-1 V

14.7 การแปลผล ปรมาณคารบอเนตในน า 0 - 0.1 meg L-1 และปรมาณไบคารบอเนตในน า 0 - 10

meg L-1 เปนคาปกตในน าทใหกบพช (Ayers and Westcot, 1985)



15. การวเคราะหปรมาณสารหน (As) ในพช


ตวอยางพชตามระบบของสวนวจยสงแวดลอมดน


2

อบตวอยางพชทอณหภม 65 oC จนตวอยางแหง บดตวอยางพช และรอนผานตะแกรงขนาด 60 mesh


3

ชงตวอยางพช 0.5 ± 0.01 g ใสในหลอดแกว (Digestion tubes) ขนาด 110 มลลลตร


4

ยอยตวอยางพช ดวยกรด HClO4 : HNO3 อตราสวน 1 : 2 จนกระทงตวอยางเปลยนสเปนสขาวขนจนกระทงตวอยางดนเปลยนสเปนสขาวขน


5

เตมน ากรอง 5 ml ลงในหลอดตวอยาง เขยา แลวกรองสารละลายตวอยางลงใน vol. flask ขนาด 25 ml ดวยกระดาษกรอง Whatman No.42 ปรบปรมาตรเปน 25 ml


6 ปเปตตสารละลายตวอยางพชปรมาณ 10 ml ใสใน vol. flask ขนาด 25 ml


7



อบ บดตวอยางพช และรอนผานตะแกรงรอนขนาด 60 mesh

ยอยตวอยางพช ดวยกรด HClO4 : HNO3 อตราสวน 1 : 2

กรอง และปรบปรมาตรตวอยางดวยน ากลน

ปเปตตสารละลายตวอยางพช 10 ml ใส vol. flask 25 ml



ชงตวอยางพช

รบตวอยางพช ก าหนดรหสตวอยาง




8







11 น าไปอนบนเตาใหความรอน (hot plate) ทอณหภม 70-80 0C 15 นาท แลวตงทงไวใหสารละลายเยน



นกวทยาศาสตร และ พนกงานหองปฏบตการ

13 ปรบปรมาตรดวยน ากลน นกวทยาศาสตร และ พนกงานหองปฏบตการ



สารละลายตวอยางพช 10 ml ใน vol. flask 25 ml (ขอ 5)





น าไปอนทอณหภม 70-80 0C 15 นาท แลวตงทงไวใหเยน

เตม 10 % Ascorbic acid ปรมาตร 1.3 ml

เตม 10 % Ascorbic acid ปรมาตร 0.5 ml







15 น าสารละลาย 0.4 % Sodium borohydride ตอเขากบ Hydride generator ของเครอง AAS










20





ผาน

คาเกน std.





วดคาสารละลาย Std. As และวดคาสารละลายตวอยาง






15.1 เครองมอและอปกรณ 15.1.1 ครกบดตวอยาง (Mullite mortar) 15.1.2 ตะแกรงรอนพชสแตนเลสขนาด 60 mesh 15.1.3 ตอบ 15.1.4 โถแกวดดความชน (Desicator) 15.1.5 เครอง Atomic Absorption Spectrophotometer ยหอ Shimadzu รน AA-

6300 15.1.6 เครอง HVG-1; Hydride Vapor Generator รน P/N: 206-17143 15.1.7 Block digestion 15.1.8 หลอดแกว (Digestion tubes) 15.1.9 เครองชงอยางละเอยด 4 ต าแหนง 15.1.10 ขวดวดปรมาตรขนาด 25 มลลลตร 15.1.11 ปเปตขนาด 1 2 3 4 5 10 มลลลตร 15.1.12 กระดาษกรองยหอ Whatman No. 42 15.1.14 กรวยพลาสตก หมายเหต เพอก าจดการปนเปอน ควรน าเครองแกวทจะใชทงหมดแชใน 10 % HNO3


15.2 สารเคมและวธเตรยม 15.2.1 กรดเปอรคลอรกและกรดไนตรกอตราสวน 1:2 จ านวน 1 ลตร

(1) ตวงกรดเปอรคลอรก (HClO4) ความเขมขน 70-72 % ปรมาตร 200 มลลลตร ลงในบกเกอรขนาด 1 ลตร ในตดดควน

(2) ตวงกรดไนตรก (HNO3) ความเขมขน 65 % ปรมาตร 400 มลลลตร (3) คอยๆ เทผสมกรดไนตรก (HNO3) และกรดเปอรคลอรก (HClO4) ลงในบกเกอร

ขนาด 1 ลตร แลวใชแทงแกวคนผสมใหเขากน น าสารละลายบรรจลงในขวดแกว โดยระบชอสารละลายทเตรยม ผเตรยมและวนหมดอาย ไวขางขวด

15.2.2 กรดไฮโดรคลอรก 5 นอรมอล (5N HCl) เตรยมโดยใชกระบอกตวงตวงกรดไฮโดรคลอรกเขมขน (conc. HCl) ปรมาตร

414 มลลลตร เทลงขวดวดปรมาตรทมในน ากลนอยบางสวน จากนนเตมน ากลนลงไปปรบปรมาตรใหเปน 1 ลตร เขยาสารละลายใหเขากน และเกบสารละลายไวในขวดสชา

15.2.3 สารละลายสารหนมาตรฐานความเขมขน 1000 ไมโครกรมตอลตร (Stock Standard arsenic solution 1000 ppb)



มลลลตรดวยน ากลน (เตรยมทนททใชงาน)



15.2.5 สารละลายกรดแอสคอรบก 10 % (10 % Ascorbic acid) ละลายกรดแอสคอรบก 10 กรม ดวยน ากลน แลวปรบปรมาตรเปน 100 มลลลตร

ดวยน ากลน (เตรยมทนททใชงาน) 15.2.6 สารละลายมาตรฐานสารหน (Working standard arsenic solution) ความ

เขมขน 500 ไมโครกรมตอลตร (500 ppb) ดดสารละลายมาตรฐาน As ความเขมขน 1000 ppb ปรมาตร 50 มลลลตร ลงใน

ขวดวดปรมาตร (Volumetric flask) ขนาด 100 มลลลตร แลวปรบปรมาตรดวยน ากลน (เตรยมทนททใชงาน)


โรไฮไดด (Na2BH4) 2 กรม ดวยน ากลน เมอสารละลายจนหมด เทผสมสารละลายโซเดยม ไฮดรอกไซด และโซเดยมโบโรไฮไดด ลงในขวดปรมาตรขนาด 500 มลลลตร เขยาผสมใหสารละลายเขากน แลวปรบปรมาตรเปน 500 มลลลตรดวยน ากลน (เตรยมทนทกอนใช)

15.3 การเตรยมตวอยางวเคราะห 15.3.1 น าพชทผานการบดมารอนผานตะแกรงรอนขนาด 60 mesh จนกระทงได

ปรมาณตวอยางพชประมาณ 20 กรม เกบไวในขวดพลาสตกชนดมฝาปดขนาด 30 มลลลตร ทมฉลากแสดงรหสตวอยางแลวน าไปเกบไว ณ อณหภมหองในหองเกบตวอยาง สวนตวอยางพชทไมบดและรอนเกบไวในถงพลาสตกทปดฉลากบงชสถานะของตวอยางไวแลวน าไปเกบไวในหองเกบตวอยางตอไป

15.3.2 ชงตวอยางพช 0.5 ± 0.01 กรม โดยเครองชงชนดละเอยด (ทศนยม 4 ต าแหนง) แลวใสลงในหลอดแกว (Digestion tubes) ขนาด 110 มลลลตร

15.3.3 เตมกรด HClO4:HNO3 (1:2) 5 มลลลตร ลงในหลอดแกวบรรจตวอยางดน ตงทงไวคางคน จากนนน าตวอยางไปยอยดวยความรอนใน Block digestion ทตงอณหภมไวท 75 ± 5 0C เมอควนสน าตาลหมดไป แลวคอยๆ เพมอณหภมเปน 200 ± 50C ตามล าดบ ยอยตวอยางจนกระทงตวอยางดนเปลยนสเปนสขาวขน


15.3.4 ตงทงไวใหเยน 15.3.5 เตมน ากรอง (de-ionized water) ประมาณ 5 มลลลตร ลงในหลอดตวอยาง




1 1.5 และ 2 มลลลตร ตามล าดบ ใสขวดวดปรมาตรขนาด 100 มลลลตร ความเขมขนละ 1 ขวด



แตละขวดเตมกรดไฮโดรคลอรก 5 นอรมอล ปรมาตร 25 มลลลตร และ 10 % โพแทสเซยม ไอโอไดด ปรมาตร 5 มลลลตร เขยาสารละลายใหเขากน กอนน าไปอนบนเตาใหความรอน (Hot plate) ทอณหภม 70-80 0C ประมาณ 15 นาท แลวตงทงไวใหสารละลายเยน จากนนเตมสารละลาย 10 % Ascorbic acid ปรมาตร 2 มลลลตร ลงในแตละขวด แลวปรบปรมาตรเปน 100 มลลลตรดวยน ากลน

15.4.2 เตรยมสารละลายตวอยาง ปเปตตสารละลายตวอยางพชทผานการยอยสลายตวอยางปรมาตร 10 มลลลตร ลงในขวดวดปรมาตรขนาด 25 มลลลตร เตมสารละลายกรดไฮโดรคลอรก 5 นอรมอล ปรมาตร 6 มลลลตร และ 10 % โพแทสเซยมไอโอไดด ปรมาตร 1.3 มลลลตร ลงในขวดตวอยาง เขยาสารละลายใหเขากน กอนน าไปอนบนเตาใหความรอน (Hot plate) ทอณหภม 70-80 0C ประมาณ 15 นาท แลวตงทงไวใหสารละลายเยน จากนนเตมสารละลาย 10 % Ascorbic acid ปรมาตร 0.5 มลลลตร ลงในแตละขวด แลวปรบปรมาตรเปน 25 มลลลตรดวยน ากลน


15.4.4 การค านวณปรมาณสารหนในตวอยางวเคราะห ค านวณไดจากคาทอานจากเครอง คาการเจอจางสารละลาย และน าหนกแหงของตวอยาง (ทใชในการยอยสลายตวอยาง) ดงน

(1) กรณทคาทอานไดจากเครองเปน มลลกรมตอลตร



(2) กรณทคาทอานไดจากเครองเปน ไมโครกรมตอลตร

ปรมาณโลหะหนก = (r-b) x filtrate x d.f. x1000 มลลกรมตอกโลกรม s

r-b = คาทอานได (ไมโครกรมตอลตร) - blank s = น าหนกแหงของตวอยาง (กรม) d.f. = Dilution factor คาการเจอจางสารละลาย



16. การวเคราะหหาปรมาณโลหะหนก ไดวก วคดเมยม (Cd) ตะกว (Pb) โครเมยม (Cr) ทองวดง (Cu) วละสงกะส (Zn) ในพช




2

เตรยมตวอยางพช โดยบด และรอนตวอยางผานตะแกรงขนาด 60 mesh (0.25 mm)


3 ชงตวอยางพช 0.5 ± 0.01 กรม ยอยตวอยาง ดวยกรด HClO4 : HNO3 อตราสวน 1 :2


4

เตรยมสารละลายมาตรฐาน และสรางกราฟมาตรฐาน เพอวเคราะหหาความเขมขนของโลหะหนก


5

ค านวณปรมาณโลหะหนกในตวอยางพช




7



ไมผาน

ผาน

เตรยมตวอยางพช

ยอยตวอยางพช





รบตวอยางพช และก าหนดรหสตวอยาง



16.1 เครองมอและอปกรณ 16.1.1 ครกบดตวอยาง (Mullite mortar) 16.1.2 ตะแกรงรอนพชสแตนเลสขนาด 60 mesh 16.1.3 ตอบ 16.1.4 โถแกวดดความชน (Desicator) 16.1.5 เครอง ICP-OES (Inductively coupled plasma - optical emission

spectrometry) ยหอ Perkin elmer รน Optima 2100 16.1.6 Block digestion 16.1.7 หลอดแกว (Digestion tubes) 16.1.8 เครองชงอยางละเอยด 4 ต าแหนง 16.1.9 ขวดวดปรมาตรขนาด 25 มลลลตร 16.1.10 ปเปตขนาด 1 2 3 4 5 10 50 มลลลตร 16.1.11 กระดาษกรองยหอ Whatman No. 42 16.1.12 กรวยพลาสตก เสนผานศนยกลาง ขนาด 6-7 เซนตเมตร หมายเหต เพอก าจดการปนเปอน ควรน าเครองแกวทจะใชทงหมดแชใน 10 % HNO3


16.2 สารเคม 17.2.1 กรดเปอรคลอรกเขมขน (HClO4) 70-72 % 17.2.2 กรดไนตรกเขมขน (HNO3) 65 % 17.2.3 สารละลายมาตรฐาน Cd Pb Cr Cu และ Zn เขมขน 1,000 ppm

16.3 การเตรยมตวอยางพช น าพชทผานการบด มารอนดวยตะแกรงรอนขนาด 60 mesh (0.25 mm) จนกระทงได

ปรมาณตวอยางดนประมาณ 20 กรม เกบไวในขวดพลาสตกชนดมฝาปดขนาด 30 มลลลตร ทมฉลากแสดงรหสตวอยางแลวน าไปเกบไว ณ อณหภมหองในหองเกบตวอยาง สวนตวอยางพชทไมบดและรอนเกบไวในถงพลาสตกทปดฉลากบงชสถานะของตวอยางไวแลวน าไปเกบไวในหองเกบตวอยางตอไป

16.4 การเตรยมสารละลายตวอยางโดยการยอยตวอยางพช 16.4.1 การเตรยมกรดเปอรคลอรก (HClO4) และกรดไนตรก (HNO3) อตราสวน 1:2

จ านวน 1 ลตร (1) ตวงกรดเปอรคลอรก (HClO4) ความเขมขน 70-72 % ปรมาตร 200 มลลลตร

ลงในบกเกอร ขนาด 1 ลตร ในตดดควน (2) ตวงกรดไนตรก (HNO3) ความเขมขน 65 % ปรมาตร 400 มลลลตร (3) คอยๆ เทผสมกรดไนตรก (HNO3) และกรดเปอรคลอรก (HClO4) ลงในบก

เกอร ขนาด 1 ลตร แลวใชแทงแกวคนผสมใหเขากน น าสารละลายบรรจลงในขวดแกว โดยระบชอสารละลายทเตรยม ผเตรยมและวนหมดอาย ไวขางขวด



16.4.2 การยอยสลายตวอยางพช (1) ชงตวอยางพช 0.5 ± 0.01 กรม โดยเครองชงชนดละเอยด (ทศนยม 4

ต าแหนง) แลวใสลงในหลอดแกว (Digestion tubes) ขนาด 110 มลลลตร (2) เตมกรด HClO4:HNO3 (1:2) 5 มลลลตร ลงในหลอดแกวบรรจตวอยางดน ตง

ทงไวคางคน จากนนน าตวอยางไปยอยดวยความรอนใน Block digestion ทตงอณหภมไวท 75 ± 5 0C เมอควนสน าตาลหมดไป แลวคอยๆ เพมอณหภมเปน 200 ± 5 0C ตามล าดบ ยอยตวอยางจนกระทงตวอยางดนเปลยนสเปนสขาวขน


(3) ตงทงไวใหเยน (4) เตมน ากรอง (de-ionized water) ประมาณ 5 มลลลตร ลงในหลอดตวอยาง



(1) การเตรยมสารละลายมาตรฐาน Standard stock solutions A ปรมาตร 100 มลลลตร ซงสารละลายมองคประกอบของ Cd 10 ppm Pb 10 ppm Cr 20 ppm Cu 20 ppm และ Zn 20 ppm

(1.1) ดดสารละลายมาตรฐาน Cd Pb Cr Cu และ Zn ความเขมขน 1,000 มลลกรมตอลตร ลงใน Volumetric flask ขนาด 100 มลลลตร โดยปรมาตรทใชเตรยมสารละลายมาตรฐาน Standard stock solutions A ดงตาราง

ตาราง แสดงรายละเอยดการเตรยมสารละลายมาตรฐาน Standard stock solutions A ปรมาตร 100มลลลตร

(1.2) ปรบสารละลายใหมปรมาตร 100 มลลลตร ดวย 1 % HNO3



Cd 1.0 Pb 1.0 Cr 2.0 Cu 2.0 Zn 2.0



(2) การเตรยมสารละลายมาตรฐาน (Working standard solutions) ความเขมขน ดงตาราง


ธาต ความเขมขน Working standard solution (mgL-1) No.1 No.2 No.3 No.4 No.5

Cd 0.05 0.50 1.00 3.00 5.00 Pb 0.05 0.50 1.00 3.00 5.00 Cr 0.10 1.00 2.00 6.00 10.00 Cu 0.10 1.00 2.00 6.00 10.00 Zn 0.10 1.00 2.00 6.00 10.00











16.5.2 น าสารละลายทไดไปวดความเขมขนของโลหะหนกดวยเครอง ICP-OES (Inductively coupled plasma - optical emission spectrometry) และสรางกราฟมาตรฐาน ส าหรบใชในงานวเคราะหเชงปรมาณ






OSD-06


การวเคราะหวจยแรและจลสณฐานดน




เรอง คมอปฏบตงานการวเคราะหแรและจลสณฐานดน เอกสารเลขท OSD-06 แกไขครงท 02 ฉบบท 01 วนทบงคบใช 1 พฤศจกายน 2554 หนาท 250/378

สารบญ









มาตรฐานงาน 268

ระบบตดตามและประเมนผล 269

เอกสารอางอง 269



1. วตถประสงค เพอใชเปนคมอการปฏบตงานแกนกวทยาศาสตรทางดนและเจาหนาททจะปฏบตงาน ใหสามารถน าไปใชประโยชนเพอการศกษาวจยทเกยวของกบ Soil Genesis & Classification และการคนหาปจจยทควบคมสมบตทางเคมและกายภาพของดน



2. Work Flow กระบวนการปฏบตงาน งานวเคราะหวจยแร และจลสณฐานดน

งานวเคราะหวจยจลสณฐานดน

ถายตวอยางดนใสกลองและก าจดความชนทอณหภม 50°C

เตรยมตวอยางและลางเกลอ

งานวเคราะหแรในดน

ตวอยางดนชนดรบกวนโครงสราง จากผรบบรการ

เจาหนาท รบตวอยางดนพรอมขอมลการลงทะเบยน

ก าจดคารบอเนต อนทรยวตถและเหลก

แยกอนภาค sand , silt , clay

ท า clay ใหอมตวดวย Mg , K

เตรยม slide ของ clay

X-ray clay fraction

X-ray silt fraction

Interpretation

ตวอยางดน ชนดไมรบกวนโครงสราง จากผรบบรการ

Cutting , Grinding , Plishing

Thin section performing

Microscopic identification

บนทกผลวเคราะห

Photography

สงผลวเคราะหใหผรบบรการ สงผลวเคราะหใหผรบบรการ

Impregnation

เจาหนาท รบตวอยางดนพรอมขอมลการลงทะเบยน



งานวเคราะหวจยแรในดน

ขนตอนการปฏบตงาน ระยะเวลา รายละเอยด ผรบผดชอบ

2วน/12ตย.

- พนกงานราชการ - ลกจางประจ า

7วน/12ตย.

- ก าจดคารบอเนตดวย NaOAc pH5 - ก าจดอนทรยวตถดวย H2O2 30% - ก าจดเหลกออกไซดอสระดวยวธ Dithionite-citrate-bicarbonate

- พนกงานราชการ - ลกจางประจ า

5วน/12ตย.

- ท าใหอนภาคดนฟงกระจายดวยสารละลาย Calgon 5% - แยกอนภาคดนออกจากกนดวยวธ siphoning & sediumentation

- นกวทยาศาสตรช านาญการ - พนกงานราชการ

10วน/12ตย.

- ใช MgCl2 และ Mg(OAc)2 - ใช KCI และ KOAC - ก าจดอนมลคลอไรดวย Ethyl Alcohol 95%

- นกวทยาศาสตรช านาญการ - พนกงานราชการ

1วน/12ตย.

- ดวยการ paste หรอ drop บนกระจกสไลด

- นกวทยาศาสตรช านาญการ -พนกงานราชการ

20วน/12ตย.

- นกวทยาศาสตรช านาญการพเศษ

6.1.4 ท า clay ใหอมตวดวย Mg , K

6.1.3 แยกอนภาค sand , silt , clay

6.1.1 เตรยมตวอยางดน และลางเกลอ

6.1.2 ก าจดคารบอเนต อนทรยวตถ และเหลก

6.1.5 เตรยม slide ของ clay

6.1.6 X-ray clay fraction



งานวเคราะหวจยแรในดน (ตอ)


5วน/12ตย.

- นกวทยาศาสตรช านาญการพเศษ

3วน/12ตย.

- นกวทยาศาสตรช านาญการพเศษ 2 คน

6.1.7 X-ray silt fraction

6.1.9 สงผลวเคราะหใหผรบบรการ

6.1.8 แปลผล



งานวเคราะหวจยจลสณฐานดน


5วน/12ตย. - จางเหมาบรการ 2 คน

45วน/12ตย. - ดวยสวนผสมของ polyester resin, mono stylene และ benzoyl pedoxide ภายใน vacuum oven ภายใตความกดอากาศท 27 นวปรอท

- จางเหมาบรการ 2 คน

12วน/12ตย. - ใชผงขด corundum No.302 และ No.303

- จางเหมาบรการ 2 คน

2วน/12ตย. - ใชสวนผสมของ polyester resin, cobalt octoate และ hardener ในการตดกระจกสไลดซงใหคาดรรชนหกเห 1.54

- นกวทยาศาสตรช านาญการพเศษ - จางเหมาบรการ

12วน/12ตย. - ใช Polarizing microscope และ Stereo microscope

- นกวทยาศาตรช านาญการพเศษ 2 คน

3วน/12ตย. - นกวทยาศาสตรช านาญการพเศษ 2 คน

6.2.6 บนทกผลวเคราะห

6.2.5 Microscopic identification

6.2.4 Thin section performing

6.2.3 Cutting , Grinding , Plishing

6.2.1 ถายตวอยางดนใสกลองและก าจดความชนท

อณหภมไมเกน 50°C

6.2.2 Impregnation



งานวเคราะหวจยจลสณฐานดน (ตอ)


2วน/12ตย. - นกวทยาศาสตรช านาญการพเศษ 2 คน

6.2.7 Photography

6.2.8 สงผลวเคราะหใหผรบบรการ



3. ขอบเขต คมอการปฏบตนครอบคลมขนตอนตงแตการเตรยมตวอยางดน และขนตอนตางๆทจะตองปฏบตตามล าดบจนกระทงการแปลความหมายผลการวเคราะห 4. หนาทความรบผดชอบ ผอ านวยการสวนวจยแรและจลสณฐานดน ท าหนาท บรหารงบประมาณ ควบคมการปฏบตงานของนกวทยาศาสตรใหค าปรกษา และแปลผลการวเคราะห

นกวทยาศาสตรช านาญการพเศษ ท าหนาทวเคราะห วจย แรในดนดวยเทคนค XRD นกวทยาศาสตรช านาญการพเศษ ท าหนาทวเคราะห วจย จลสณฐานดนดวยกลองจลทศนชนด

Polarizing microscope และ Stereo microscope นกวทยาศาสตรช านาญ ท าหนาทวเคราะห วจย เตรยมสารเคม และก ากบการปฏบตงานการเตรยม

ตวอยางดนของพนกงานราชการ และลกจางประจ า พนกงานราชการ ต าแหนงนกวทยาศาสตร ท าหนาท เตรยมตวอยางดน และเปนผชวย

นกวทยาศาสตร ลกจางประจ า ท าหนาทท าความสะอาดหองปฏบตการ วสด อปกรณทใชในหองปฏบตการ และชวย

เตรยมตวอยางดนเบองตน ลกจางจางเหมาบรการ ท าหนาทใชเครองมอหนก เครองตดดนและหน และเตรยมตวอยางแผนตด

บางของดน เพอการวเคราะหจลสณฐานดน ลกจางจางเหมาบรการ ท าหนาทรบผดชอบงานเอกสาร จดท ารายงานผลการวเคราะห และชวย

เตรยมตวอยางดนเบองตน

5. ค าจ ากดความ ค าศพทเฉพาะตางๆใชค าศพททเปนมาตรฐานสากลทประเทศตางๆใชและเปนทเขาใจเปนอนหนงอนเดยวกน และใชเปนเอกสารอางอง ไดแก Jackson, 1964 ; Whittig, 1965 และ Bullock et al., 1985 Main Types of Microstructure Single grain structure : Almost entirely sand-sized grains; little or no fine material in intergranular spaces; grains either loose or only partly touching. Bridged grain structure : Almost entirely sand-sized grains bridged by fine material, usually clay. Pellicular grain structure : Almost entirely sand-sized grains with most grains coated by fine material.



Intergrain micro-aggregate structure : Almost entirely sand-sized grains between which are micro-aggregates of fine material. Intergrain vesicular pore structure : Almost entirely sand-sized grains; there are numerous vesicles in addition to the normal simple packing voids. Intergrain channel structure : Almost entirely sand-sized grains between which, in addition to the normal simple packing voids, is a system of channels. Compact grain structure : Almost entirely sand-sized grains most of which link together so that the pore pattern is dominantly closed intergranular. Vughy structure : No separated aggregates. Mass broken up by scattered but not interconnected vughs and occasional channels and chambers. Spongy structure : Few, if any, fully separated aggregates. Much pore space; voids often strongly interconnected. Channel structure : No separated aggregates; dominant voids are channels. Chamber structure : No separated aggregates; dominant voids are chambers. Vesicular structure : No separated aggregates; dominant voids are vesicles. Crumb structure : More or less rounded, often rugose aggregates not accommodating each other. Interior of aggregates can be composed of small granules more or less welded together. Granular structure : Granules are separated by compound packing voids and do not accommodate each other. They contain few or no voids or recognizable smaller units. Subangular blocky structure : Aggregates are separated by short planar voids on all or most sides. Vughs and small channels often occur within the aggregates which may contain groups of partially welded crumbs. Aggregate faces largely accommodate each other. Angular blocky structure : Aggregates have angular edges, few voids and are separated by an intricate system of planar voids. Faces of aggregates normally accommodate each other. Platy structure : Stacks of aggregates generally horizontally elongated and separated by planar voids. Interior voids variable. Prismatic structure : (Seen only mammoth thin sections). The soil material is divided into prisms separated by vertically aligned planar voids.Faces of the prisms accommodate each other. Fissure structure : Few, if any, fully separated aggregates; many interconnections of planar voids. Crack structure : No fully separated aggregates. Material dense except for a few planes (and occasional channels). Massive structure : No separated peds, and few if any voids visible.



Complex structure : Consists of mixture of two or more structure types. Combined terms can be used to name the structure of the whole thin section. THE RELATED DISTRIBUTION OF THE FINE AND COARSE MATERIAL Five basic types are distinguished : Monic : Only fabric units of one size group, or amorphous material, are present (e.g. pebbles, sand, clay). Gefuric : The coarser units are linked by braces of finer material. Chitonic : The coarser units are surrounded by a cover of smaller units (e.g. sand sized grains coated with clay, aggregates coated with clay). Enaulic : There is a skeleton of larger fabric units with aggregates of smaller units in the interstitial spaces. These aggregates do not completely fill the interstitial spaces, and the larger units support each other. Porphyric : The large fabric units occur in a dense groundmass of smaller units. Interstitial pores at the scale of the distribution pattern are absent.

VOLCANIC ROCKS Glass Acid Basic (sideromelane) Palagonite (hydrated sideromelane) Rhyolitic Basaltic Undersaturated rocks

- colorless, negative relief, isotropic. - brownish, positive relief, isotropic. - orange, negative relief, isotropic.

- acid glass, with euhedral, mostly corroded quartz crystals

and alkali feldspar. - microcrystalline quartz and alkali feldspar. - sideromelane and microlites of lath-shaped Ca-rich

plagioclase, pyroxene and magnetite, with or without phenocrysts of lath-shaped Ca-rich plagioclase and/or olivine and/or augite.

- laths of Ca-rich plagioclase, interstitial grains of pyroxene and magnetite; common olivine crystals.

- microlites of feldspar, phenocrysts of feldspathoids; olivine, pyroxenes, opaque minerals.



PLUTONIC ROCKS Ultramafic - composed of more than 90% mafic minerals. Dunite - more than 90% olivine minerals. Peridotite - more than 40% olivine; pyroxenes, amphiboles, ores; less than

10% plagioclase. Pyroxentite - dominantly composed of pyroxenes; additional olivine,

amphiboles, ores, plagioclases (less than 10%) Hornblendite - dominantly composed of amphiboles; additional olivine,

pyroxenes, ores, plagioclases (less than 10%). Serpentinite - mainly serpentine; olivines, pyroxenes, ores. Granitoid - more than 20% of the felsic minerals are quartz; feldspar is

mainly K-feldspar and/or Ca-poor plagioclase; mica (biotite or muscovite), hornblende, some ore minerals.

Gabroids - more than 65% of the felsic minerals are plagioclases, Ca-richer than An50; less than 20% quartz; pyroxenes; commonly olivine, titanite.

Dioritoids - more than 65% of the felsic minerals are plagioclases situated between An5 and An50; less than 20% quartz; amphiboles, some biotite, titanite.

Syenitoids - the felsic minerals comprise less than 20% quartz and more than 35% alkali feldspars (K-feldspar and/or albite); green hornblende, brown biotite, ore; mainly coarse grained.

Undersaturated rock - characterized by more than 10% feldspathoids among the felsic minerals.

Dolerite - mineralogical composition similar to the gabbroids but medium grained; mainly lathlike plagioclases, some mafic minerals interstitially (cf.basalt). Minerals are frequently altered: plagioclase to albite and epidote, mafic minerals to fibrous amphiboles and/or chlorite.

METAMORPHIC ROCKS

Phyllite - fine grained, schistose, consisting mainly of parallel oriented sericite (very fine Muscovite); accessory biotite and/or chlorite, quartz.

Schist - medium to coarse grained, schistose; composed of parallel oriented mica, chlorite, quartz and feldspars; named according to the dominant component (>50%); micaschist, chlorite schist, quartz-micaschist.



Greenschist - cf. schist, but composed of sericite, epidote, chlorite and albite.

Gneiss - medium to coarse grained, characterized by alternating layers of light minerals (quartz, feldspars) and parallel oriented dark minerals (micas, amphiboles). Accessory minerals include kyanite, staurolite, garnet.

Amphibolite - predominantly parallel oriented hornblende, some plagioclases.

Marble - fine to coarse grained calcite and/or dolomite. Quartzite - more than 80% interlocking quartz.

Phytoliths or plant opal : These are small (less than 1mm, commonly silt-size), equant or slightly prolate opal bodies, formed in the lumen of plant cells. They are easily recognized by their high negative relief, optical isotropism, fine inclusions of carbon and irregular outline. The shape of phytoliths is not only a function of vegetation type but also of the season and the particular plant part from which they are derived. Grasses and equisetaceous plants especially have a high Si-content. Early investigations in phytoliths were made by Smithson (1956) and Parfenova and Yarilova (1965).

Crystals of different calcium salts : These may be observed in some plant tissues. They are mostly euhedral or subhedral, and composed of calcium carbonate or calcium oxalate (whevellite).

Diatoms : These are unicellular plants with an external skeleton of opal (optically isotropic, negative relief). They can have a radial or bilateral symmetry and assume many different shapes. Diatoms can be inherited from the parent material (e.g. marine clay) or be remnants of soil microflora.

Radiolarian : These are unicellular animals. Their opaline outer skeleton is frequently found in marine sediments. They have a more or less spherical shape and are always inherited. Sponge spicules are frequently observed in soil materials. They are cylindrical opaline bodies with a small central channel.

Shells of mollusks or gastropods : These consist mainly of calcium carbonate (aragonite or cacite) and are thus characterized by high interference colours. They can be recognized by their external shape and fibrous internal fabric. Mollusc shells are inherited from the parent material; shells of gastropods may be inherited or be remnants of soil fauna.

Bones : These consist mainly of apatite needles. Bone fragments have a fibrous internal fabric and low interference colours (first order grey). The fibers may be length slow or fast depending upon the degree of weathering, embedding medium, etc., as the birefringence seems to be determined partly by form birefringence.



Plant Residues : These consist of more than about 5 to 10 cells in the original state. They are characterized mainly by size, contour and internal structure according to which it is possible to subdivide and to indicate the botanical origin of the component.

Organ Residues : A plant residue is called an organ residue when different tissue types are recognisable within it. In some cases it is possible to recognize the original contour of the organ or the more or less deformed part of it. Residues of leaves (Figure 80f), needles, wood, bark, roots and other organs are often easily recognizable in thin sections. Components in which cell structures are difficult to recognize or are absent may still belong to the group of organ residues if they have a corresponding size and contour.

Tissue Residues : A plant residue in which there is no identifiable organ contour and which consists of only one tissue type is termed a tissue residue. The boundary between organ and tissue residues cannot be drawn unequivocally, as within a tissue residue primary differences in internal structure and colour as well as those caused by alteration may occur. In case of doubt, no attempt is made to distinguish them and the term “plant residue” is used. The following are the most widespread groups of tissue residues.

Parenchymatic tissues : Cells are thin-walled (cell wall thickness about ½ µm) and more or less equant in shape; residues of cell contents mostly form irregular coatings on the walls. Transforrnations by decomposition frequently occur. Common examples are assimilation parenchyma of leaves and needles and primary cortices of fine roots.

Lignified tissues : Cells are thick-walled and nearly always prolate. Residues of cell contents are absent or very rarely visible at high magnification only but the cell lumen may contain coloured residues of more easily decomposable layers of the cell wall. Deformation of cells by decomposition occurs occasionally. Common examples are residues of pieces of wood, mechanical tissues in stalks and leaf veins and xylem in vascular bundles. Charcoals, which can be considered as strongly altered lignified tissues, are treated under Opacity.

Phlobaphene containing tissues : Cells are equant or oblate, the walls thin or thick. Cell jumina contains phlobaphenes, products of oxidation and polymerization of tannins, which are yellowish, brownish or reddish and conspicuous by high chromas. These tissues occur in barks and in other protecting organs (primary cortex, bud scales, cone scales, etc.)

Plectenchymae, fungal pseudo-tissues also belong to the class of plant residues. Dark brown to black sclerotia and mycorrhiza-mantles, opaque in transmitted light, with characteristic cellular structures are the most widespread. (See also Section on Opacity). The more frequent hyaline mycorrhiza-mantles are difficult to recognize in thin sections after air-drying, but are better preserved when water is replaced by acetone.



THE FABRIC OF THE FINE MATERIAL

Speckled b-fabric is characterized by the occurrence in the fine mass of randomly arranged equidimensional or slightly prolate speckles of optically oriented clay, smaller than the fabric units at the scale of observation. When the microscope stage is rotated, individual grains successively extinguish, but the general aspect of the fine mass is not changed.

Striated b-fabric is characterized by the presence of elongated birefringent zones or streaks in which the particles show more or less simultaneous extinction. The interference colours in the streaks are not continuous but have a striated pattern, i.e. the streaks are built up by a juxtaposition of smaller, more or less parallel arranged domains of oriented clay particles.

Monostriated : isolated and interindependent birefringent streaks are observed in the groundmass.

Parallel striated : the birefringent streaks occur in parallel or subparallel sets, i.e. they show a more or less simultaneous extinction when the microscope stage is rotated.

Reticulate striated : two sets of birefringent streaks intersect at right angles (cf. reticulate fibrous, Korina and Faustova, 1964).

Cross striated : two sets of birefringent streaks, not perpendicular to each other, intersect. When the stage is rotated, only one set will be in extinction at a time.

Random striated : an irregular pattern of interwoven fine streaks, which successively extinguish when the microscope stage is rotated (cf. random fibrous, Ruchin, 1953).

Circular striated : the streaks are arrange in the form of more or less circular features or rings (e.g. in some oxic horizons, Figure 92h). Concentric rings may also be observed, giving rise to a concentric striated b-fabric (e.g. in the Leda clay, Ontario).

Crescent striated : the streaks form elongated, worm-like features with a crecent-like (bow-like) internal fabric (common in many ferrallitic soils; cf. stress striotubules, Stoops 1968). PEDOFEATURES : Discrete fabric units present in soil materials recognizable from adjacent

material by a difference in concentration in one or more components, e.g. a granulometric fraction, organic matter, crystals, chemical components or an internal fabric.

PEDOFEATURES UNRELATED TO VOIDS, GRAINS AND AGGREGATES NODULES

Typic : Equant to prolate nodules with an undifferentiated internal fabric and regular, sharp external boundaries. They are similar to the normal nodule of Brewer (1964).



Concentric : Nodules with a concentric fabric consisting of more than one ring and approximately circular in shape. In some concentric nodules, the concentric fabric is cross-oriented. Concentric nodules are largely equivalent to the concretions of Brewer.

Nucleic : Nodules with a foreign core such as rock fragment or another nodule. Nucleic nodules have an approximately circular shape.

Geodic : Nodules with a hollow interior, often with a drusy lining of crystals. Geodic nodules are equivalent to pedode of Brewer.

Septaric : Nodules with a radiating crack pattern. Equivalent to septaria of Pettijohn (1957) but broader in concept than septaria of Brewer.

Pseudomorphic : Nodules with a variety of internal fabrics depending on the nature of the host material.

Halo : Nodules with a crystalline or strongly impregnative core and a weaker impregnative cortex. The boundary with the groundmass in which the nodules are embedded is usually diffuse. Equivalent to glaebular halo of Brewer.

Amiboidal : Nodules with a contorted shape. In cases where the nodule appears under the optical microscope to be composed of amorphous material the term ‘mottle’ e.g. ferruginous mottle, is used to relate to field observation and description.

Digitate : Nodules in which the adjacent material penetrates towards their centre more or less like fingers.

Disjointed : Nodules formed of several smaller entities each separated by adjacent groundmass. The entities are more or less angular and accommodate each other.

Aggregate : Nodules formed of several more or less rounded entities that do not accommodate each other.

Compound : Individual nodules consisting of two or more of the above types.

INTERNAL FABRIC Pure : the pedofeature is composed only of crystalline, amorphous or

cryptocrystalline components. Strongly impregnated : the pedofeature is dominantly composed of crystalline,

cryptocrystalline or amorphous material, but some material in which the pedofeature is developed is clearly identifiable.

Moderately impregnated : the original material which the crystalline, cryptocrystalline or amorphous material has impregnated is common and clearly identifiable.

Weakly impregnated : the original material in which the crystalline, cryptocrystalline or amorphous material occurs is dominant.



PEDOFEATURES RELATED TO VOIDS, GRAINS AND AGGREGATES Coatings : These are pedofeatures that coat the surfaces of voids, grains and

aggregates (cf. cutan, Brewer, 1964). The term ‘coating’ was used previously by Kubiena (1938) but applied only to colloidal films around grains. Coated grains and aggregates can be embedded in the groundmass but the concept of coating excludes birefringence fabrics, e.g. granostriated b-fabric.

Hypo-coatings : These occur immediately adjoining rather than on the surface with which they are associated (cf. neo-cutan, Brewer 1964). They may arise by impregnation of a groundmass immediately adjacent to the surface (external hypo-coating), by impregnation of the surface zones of microporous grains (internal hypo-coating) or by depletion of a component as in depletion pedofeatures.

Quasi-coatings : These are ewlated to surfaces of voids, grains and aggregates but not immediately adjoining them. As in the case of hypo-coatings, external and internal quasi-coatings occur. Neo- and quasi-cutans as used by Brewer (1964) refer only to the external types.

Limpid clay (fine clay) : uniform clay without inclusions of micro-particles. Dusty clay (coarse and fine clay) : composed of clay containing micro-particles up

to 3µm diameter. Impure clay : clay containing numerous contrasted particles of fine silt-size. Mica

flakes between crossed polarizers can be seen, but quartz particles less so because of their lower birefringence.

Silt : consisting of silt-sized particles. Further subdivision is possible into fine, medium and coarse silt-size material. It should also be noted whether the grains are coated with clay or whether bare.

Sand : consisting of sand-size grains. Further subdivision is possible as for silt above. Clay and Silt : variable proportions of silt and clay size particles. The class can be

subdivided into silty clay where some silt grains are disposed throughout a clayey mass and clayey silt in which the silt fraction is dominant but more clay is present than just as coats.

Unsorted : variable proportions of sand, silt and clay. Microlaminated : alternating thin (<30 µm) laminae of limpid and speckled clay. Laminated : alternating thick (>30 µm, usually 100-200 µm) laminae of

approximately the same texture; variation results from colour, contrasted micro-particles, etc.

Layered : alternating layers of different texture, e.g. impure clay and clayey silt. Compound layered : alternating layers of microlaminated clays and clay and silt .



6. ขนตอนการปฏบตงาน 6.1 ขนตอนการปฏบตงาน วเคราะหวจยแรในดน

6.1.1 เตรยมตวอยาง และลางเกลอ การเตรยมตวอยางอนภาคดนเหนยว น าตวอยางดนหนกประมาณ 10-20 กรมใสในหลอดเซนตรฟวจ (centrifuge tube) ขนาด 100 มล.ก าจด divalent exchangeable cations และพวกคารบอเนตโดยเตมสารละลายโซเดยมอะซเตท buffer pH 5.0 (Grossman and Millet, 1961) จ านวน 30 มล.คนใหเขากนแลวน าไปอนบน water bath ทอณหภม 60°ซ เปนเวลานาน 30 นาทแลวจงเซนตรฟวจเอาน าทง 6.1.2 ก าจดอนทรยวตถ , เหลก ไลอนทรยวตถโดยใชไฮโดรเจนเปอรออกไซด (H2O2) เขมขน 30 เปอรเซนต ประมาณ 10 มล. ตงทงไวจนกระทงไมมฟองเกดขนแลวจงน าไปอนบน water bath อณหภมไมเกน 60°ซ (ถาอณหภมมากกวานจะท าใหไฮโดรเจนเปอรออกไซดสลายตวเรวเกนไปจนไมสามารถท าปฏกรยากบอนทรยวตถเตมท ) อนจนกระทงไมมฟองเกดขนจงเซนตรฟวจรนน าทงไป ในตวอยางทมอนทรยวตถอยปรมาณสงอาจจ าเปนตองไลอนทรยวตถมากกวา 1 ครง น าตวอยางอนภาคดนเหนยวอกสวนหนงมาก าจดเหลกออกไซดอสระดวยวธ Dithionite-citrate-bicarbonate โดยเตมสารละลายโซเดยมซเตรทเขมขน 0.3 M ปรมาณ 40 มล. และโซเดยมไบคารบอเนตเขมขน 1 N ปรมาณ 5 มล. คนจนน ายาและอนภาคดนเหนยวผสมกนดแลวจงน าไปอนบน water bath ทอณหภมไมเกน 80°ซ เมออณหภมอยระหวาง 70-80°ซ เตมโซเดยมไดไทโอไนตลงไปประมาณ 1 กรม แลวท าการคนโดยเรวจนโซเดยมไดไทโอไนตทใสลงไปท าปฏกรยาหมด (ถาอณหภมเกน 80°ซ จะท าใหเกดเหลกซลไฟดซงจะอยในสภาพทไมละลายน า ) หลงจากนน เซนตรฟวจเอาน าทง ลางดวยสารละลายโซเดยมคลอไรดทอมตว 2 ครง แลวจงลางดวยน ากลนหนงครงถาดนมปรมาณเหลกออกไซดมาก โดยหลงจากไลเหลกครงแรกแลวดนยงคงเปนสแดงอยอก ควรท าซ าอกครงจนกระทงสงเกตเหนดนมสคอนขางขาว ซงเหลกออกไซดในรปของแรเกอรไทตและฮมาไทตถกก าจดออกไป 6.1.3 แยกอนภาค sand , silt , clay ถายตวอยางดนใสขวดขนาด 250 มล. แลวท าใหอนภาคของดนฟงกระจายดวยการเตม calgon 5 เปอรเซนตจ านวน 15 มล. และเตมน ากลนประมาณ 100 มล. เขยาแรงๆเปนเวลา 16 ชวโมง แยกอนภาคทรายออกไปดวยตะแกรงขนาด 53 ไมครอน โดยเกบสารละลายดนสวนทเหลอซงมอนภาคดนเหนยวและทรายแปงในกระบอกตวงขนาด 1000 มล.เตมน ากลนท าปรมาตรสารละลายดนเปน 1000 มล.แลวแยกอนภาคทรายแปงและอนภาคดนเหนยวออกจากกนดวยวธ siphoning และ sedimentation ในเวลาทเหมาะสมตาม Stoke’s law และท าซ าจนกระทงแยกอนภาคดนเหนยวออกจากทรายแปงหมด ส าหรบอนภาคทรายแปงเกบไวเพอวเคราะหชนดและปรมาณของแรองคประกอบ 6.1.4 ท า clay ใหอมดวย Mg , K น าอนภาคดนเหนยวมาท าใหอมตวดวยแมกนเซยมโดยใชแมกนเซยมคลอไรดเขมขน 1 N ประมาณ 30 มล. 1 ครงตามดวยแมกนเซยมอะซเตทเขมขน 1 N 2 ครง และแมกนเซยมคลอไรดอก 1 ครง เพอก าจดอทธพลของไฮโดรเจนทแลกเปลยนได ท าโดยการคนใหน ายาและอนภาคดนเหนยวเขากนจงเซนตรฟวจใหอนภาคดนเหนยวตกตะกอน รนน าทงไปแลวลางดวยน ากลน 1 ครงเพอละลายเกลอทงไป และก าจดอนมลคลอไรดใหหมดไปดวยเอทธลแอลกอฮอล 95 เปอรเซนต จนกวาคลอไรดจะหมด (ประมาณ 3-4ครง) ซงจะทดสอบโดยใชสารละลายซลเวอรไนเตรท (AgNO3) 0.1 N ถาไมปรากฏตะกอนสขาวแสดงวาลางคลอไรดหมดแลว



6.1.5 เตรยม slide ของ clay 6.1.6 X-ray silt fraction วเคราะหชนดและปรมาณของแรในอนภาคทรายแปง (silt fraction) ขนาด 2-53 ไมครอน โดยวธการหกเหของรงสเอกซ เตรยมตวอยางโดยน าอนภาคทรายแปงซงแยกอนภาคดนเหนยวออกไปหมดแลวมาลางดวยน ากลน 1 ครงแลวลางดวยเอธลแอลกอฮอล 1 ครง น าไปอบใหแหงทอณหภมประมาณ 60°ซ หลงจากนนจงบดใหละเอยดดวย agate mortar บรรจตวอยางของอนภาคทรายแปงใสใน aluminium holder แลวน าเขาเครองเอกซเรยโดยปฏบตเชนเดยวกบการศกษาชนดของแรในอนภาคดนเหนยว แตเรมท 2Ø เทากบ 4 องศาจนกระทงถง 70 องศา จากกราฟทไดน าไปค านวณหาคา d-spacing ของแรตางๆโดยใชสตรของ Bragg น าผลทไดจากการค านวณไปเทยบกบชนดของแรมาตรฐานของ JCPDS (Joint Committee on Powder Diffraction Standard) แลวประเมนปรมาณของแรชนดตางๆดวยวธเปรยบเทยบกบแรมาตรฐาน 6.1.7 X-ray clay fraction

6.1.8 แปลผล 6.1.9 สงผลวเคราะหใหผรบบรการ

6.2 ขนตอนการปฏบตงาน วจยจลสณฐานดน 6.2.1 ถายตวอยางดนใสกลองและก าจดความชนทอณหภม 50°C ตวอยางทเกบในสภาพธรรมชาตในกลองคบนา น ามาถายใสกลองกระดาษทบดวยพลาสตกซงมขนาดใหญกวากอนดนเลกนอย เขยนสญลกษณบอก ทศทางและระดบความลกให เรยบรอย จากนนน าตวอยางดนไปอบในตอบอณหภมประมาณ 60-70°ซ เปนเวลา 2-3 วน ความชนในดนไมมเหลออย (อณหภมในการอบตวอยางดนถาสงกวา 70°ซ จะท าใหดนแตกและอนทรยวตถจะถกท าลาย) 6.2.2 Impregnation ท าใหตวอยางดนมสภาพแขงตวดวยน ายาซงมสดสวนผสมของ polyester resin 800-1000 มล. monostylene 200-400 มล. โดยขนอยกบชนดของเนอดนคอ ถาดนมเนอละเอยดกไช monostylene ในปรมาณชวงสงใช polyester resin ในปรมาณชวงต า และ benzoyl peroxide (C14H10O4) จ านวน 5 กรม น าน ายาผสมนเทราดลงบนตวอยางดนชาๆจนกระทงทวมตวอยางดนประมาณ 1 ซม. แลวน าตวอยางดนเขาต vacuum oven ภายใตความกดอากาศท 27 นวของปรอททอณหภมหองเปนเวลาประมาณ 3 สปดาห ซงในระยะนน ายา monostylene จะคอยๆระเหยออกไปและตวอยางดนกจะแขง หลงจากนน เพอใหแนใจวาตวอยางดนแขงอยางสมบรณแลว ควรน าตวอยางดนเขาตอบทอณหภมประมาณ 40°ซ เปนเวลา 24 ชวโมง 6.2.3 Cutting , Grinding , Plishing น าตวอยางดนทแนใจวาแขงสมบรณไปตดดวยเครองตด (diamond saw) ใหมความหนาประมาณ 5 มม. ขนาดพอดกบแผนกระจกสไลด เขยนสญลกษณและทศทางของหนาตดดน แลวขด (grinding) ผวหนาดานใดดานหนงของตวอยางดนใหเรยบเพอใชตดกบสไลด โดยขดดวยเครองขดใชผงขด corrundum ชนดหยาบเบอร 220 และชนดละเอยดเบอร 600 เมอผวหนาตวอยางดนเรยบ จงน ามาขดตอบนกระจก (polishing) โดยใชผงขดชนดละเอยดเบอร 302 และ 303 ขดตวอยางดนจนผวหนาเรยบอยางดแลว จงน าเขาตอบอณหภมประมาณ 60°ซ เพอใหตวอยางดนแหง



6.2.4 Thin section performing น าตวอยางดนมาตดกบสไลดดวยกาวชนดเดยวกบทใชตดแรหนกและแรเบา น าไปขดตอดวยเครองขดหยาบจนกระทงตวอยางหนาประมาณ 0.15 มม. แลวขดดวยผงขดบนกระจกโดยใชผงขดเบอร 302 และ 303 จนกระทงตวอยางดนมความหนา 0.03 มม. (โดยสงเกตสของแรควอรต จะมสเทาหรอสเทาปนเหลอง เมอสองดดวยกลองจลทศนโพลาไรซ และ crossed nicol) ปดดวยแผนกระจกใสบาง (cover glass) โดยใชกาวเชนเดยวกบการปด cover glass ของแรหนกและแรเบา 6.2.5 Microscopic identification ศกษาลกษณะจลสณฐานวทยาของดนดวยกลองจลทศนโพลาไรซ 6.2.6 บนทกผลการวเคราะห 6.2.7 Photography 6.2.8 สงผลวเคราะหใหผรบบรการ

7. การจดเกบและเขาถงเอกสาร

7.1 การจดเกบ ชอเอกสาร สถานทเกบ ผรบผดชอบ การจดเกบ ระยะเวลาทเกบ

1. แฟมใบสงตวอยาง สวนวจยแรและจลสณฐานดน

1.นกวทยาศาสตรช านาญการพเศษ 2.พนกงานราชการ

รวบรวมใสแฟมโดยเรยงล าดบปงบประมาณ

2545 - ปจจบน

2. แฟมใบรายงานผลวเคราะห

สวนวจยแรและจลสณฐานดน

1.นกวทยาศาสตรช านาญการพเศษ 2.พนกงานราชการ

รวบรวมใสแฟมโดยเรยงล าดบปงบประมาณ

2545 - ปจจบน

3. Handbook for Soil Thin Section Description


นกวทยาศาสตรช านาญการพเศษ 2 คน

ตเกบเอกสารหนงสอคมอ

ไมมก าหนด

4. Index to the Powder diffraction File


นกวทยาศาสตรช านาญการพเศษ 2 คน

ตเกบเอกสารหนงสอคมอ

ไมมก าหนด

7.2 ผมสทธเขาถง 1. เอกสารล าดบท 1-2 ผมสทธ ผอ.สวนวจยแรและจลสณฐานดน และนกวทยาศษสตร 2. เอกสารล าดบท 3-4 ผมสทธ ผอ.สวนวจยแรและจลสณฐานดน และผทไดรบอนญาต จาก ผอ. สวนวจยแรและจลสณฐานดน 8. มาตรฐานงาน

มาตรฐานระยะเวลา - งานวเคราะหแรในดน 50-60 วน/12 ตย. - งานวเคราะหจลสณฐานดน 61-85 วน/12 ตย.



มาตรฐานในเชงคณภาพ


ระดบ 1 ระดบ 2 ระดบ 3 ระดบ 4 ระดบ 5 ความถกตอง < 70% 70 - 79 80 - 89 90 - 95 95 - 100

9. ระบบตดตามประเมนผล จากเปาหมายปละ 300 ตวอยาง

การใชเวลาเปนตวชวดการปฏบตงาน


ระดบ 1 ระดบ 2 ระดบ 3 ระดบ 4 ระดบ 5 ความรวดเรวของการวเคราะหตวอยาง

> 3% ของเปาหมายเสรจเกนเวลาทก าหนด

≤ 3% ของเปาหมายเสรจเกนเวลาทก าหนด

100% ของเปาหมายเสรจตามเวลาทก าหนด

100% ของเปาหมายเสรจกอนเวลาทก าหนด

> 100% ของเปาหมายเสรจกอนเวลาทก าหนด

ตวชวด คาเปาหมายทวดความถกตองของการด าเนนงาน (รอยละ)

ระดบ 1 ระดบ 2 ระดบ 3 ระดบ 4 ระดบ 5 ความถกตองของการวเคราะหตวอยาง

> 80% ของงานมความถกตองเมอเทยบกบเกณฑมาตรฐานจากคมอมาตรฐาน




100% ของงานมความถกตองเมอเทยบกบเกณฑมาตรฐานจากคมอมาตรฐาน

10. เอกสารอางอง Bullock, P.N., F.A. Jongerius, G. Stoops, T. Tursina and U. Babel. 1985. Handbook for Soil Thin

Section Description. Waine Research Publ., England. 152p.

Jackson, M.L. 1964. Soil clay mineralogy analysis, pp. 245-294. In C.I. Rich and G.W. Kuntz (eds.). Soil Clay Mineralogy (Symposium). The Univ. North Carolina Press, Chapel Hill, U.S.A.

Whitting, L.D. 1965. X-ray diffraction technique for minerals identification and mineralogical composition, pp. 671-698. In C.A. Black (ed.). Methods of Soil Analysis. Part I. Agronomy No.9. Amer Soc. Of Agron. Inc., Madison, Wisconsin, U.S.A.

OSD-07


การวเคราะหพช ปยและสงปรบปรงดน




เรอง การวเคราะหพช ปย และสงปรบปรงดน เอกสารเลขท osd-07 ปรบปรงครงท 02 ฉบบท 01 วนทบงคบใช 1 พฤศจกายน 2554 หนา 271/378

สารบญ








กฎหมาย และเอกสารทเกยวของ 278

การจดเกบและเขาถงเอกสารมาตรฐานงาน 279

ระบบตดตามและประเมนผล 280




1. วตถประสงค เพอเปนการจดท าคมอส าหรบวเคราะหพช ปย และสงปรบปรงดนใหแกนกวทยาศาสตรและ

เจาหนาททปฏบตงาน ท าใหการปฏบตงานดานวเคราะหเปนไปอยางมประสทธภาพและมบรรทดฐานเดยวกน ผบรหารสามารถตรวจสอบไดทกขนตอน และผรบบรการไดรบผลวเคราะหทถกตอง



2. ผงกระบวนการท างาน

หวขอ ขนตอนการปฏบตงาน (PM3) ระยะ เวลาท

ใช รายละเอยดงาน ผรบผดชอบ

6.1

1 วนท าการ

ท าการแยกประเภทของตวอยาง เพอจดหมวดหมและปองกนความสบสน

เจาหนาทหองทดลอง

6.2

เจาหนาทรบตวอยางพช ปยอนทรย และสงปรบปรงดน จากผรบบรการ

เจาหนาทหองทดลอง

6.3

เกษตรกร/สวนราชการ ไมเสยคาธรรมเนยม แตตองวเคราะหในรายการทก าหนด

เจาหนาทหองทดลอง/นกวทยาศาสตร - ฝายการเงน/กองคลง

6.4


การอบ การบด และการยอยตวอยาง เปนวธการเตรยมตวอยางใหอยในสภาพพรอมวเคราะห แตบางรายการวเคราะห ไมจ าเปนตองท าทง 3 ขนตอน ดรายละเอยดในคมอ OSD-07

เจาหนาทหองทดลอง/นกวทยาศาสตร

6.5


6.6


6.7


ดรายละเอยดในคมอ OSD-07


วเคราะห หนกรวดสงเจอปน

ขนาดอนภาค, ความชน

วเคราะห OM, OC, C/N, N, P, K, Ca, Mg,

S, Na, Fe, Mn, Zn, Cu,

CCE

วเคราะห pH, EC,

GI

ยอยสลายตวอยาง

บดตวอยาง (ยกเวนน าหมกชวภาพ)

อบตวอยาง (ยกเวนน าหมกชวภาพ)

คดคาธรรมเนยมวเคราะห (เฉพาะหนวยงานเอกชน)

ฝายการเงน

ก าหนดหมายเลขตวอยาง พรอมกรอกแบบฟอรม

พช ปยอนทรย สงปรบปรงดน

กระบวนการวเคราะหพช ปย และสงปรบปรงดน



2. ผงกระบวนการท างาน (ตอ)

หวขอ ขนตอนการปฏบตงาน (PM3) ระยะ

เวลาทใช รายละเอยดงาน ผรบผดชอบ

6.8


รายงานผลวเคราะหในรปเอกสาร รบรองเฉพาะความถกตองของขอมลส าหรบตวอยางทสงมาเทานน


6.9

6.10

ผอ.สวนฯ ตรวจสอบความถกตองของขอมล ถาพบขอผดพลาด ตองน าตวอยางไปวเคราะหซ า ถาไมพบ สงผลวเคราะหใหแกผรบบรการโดยตรงหรอสงผาน ผอ.สวด./สพข.

- ผอ. สวนฯ

6.11


- ผอ. สวด. - ผอ. สพข.

6.12

สงผลวเคราะหทางไปรษณย โทรสาร E-mail หรอผรบบรการมารบผลวเคราะหดวยตนเอง


สงผลวเคราะหแก ผรบบรการ

ผอ. สวด./สพข. ตรวจสอบ/ลงนาม

ผอ. สวนฯตรวจสอบ/ลงนาม

ผาน

รายงานผลวเคราะห/จดเกบขอมล

ประมวลผลขอมล

ไมผาน



3. ขอบเขต คมอการปฏบตงานนครอบคลมตงแตขนตอนรบตวอยางพช ปย และสงปรบปรงดน การ

ก าหนดหมายเลขตวอยาง การกรอกแบบฟอรม การอบตวอยาง การบดตวอยาง การวเคราะหตวอยาง การประมวลผลขอมล การรายงานผลวเคราะห การตรวจสอบและลงนามโดยผอ านวยการสวนฯ การตรวจสอบและลงนามโดยผอ านวยการส านกฯ จนกระทงถงขนตอนสงผลวเคราะหใหแกผรบตวอยาง

4. ความรบผดชอบ 4.1 ผอ านวยการส านกฯ มหนาทรบผดชอบในการก าหนดนโยบาย วางแผน จดระบบงาน

อ านวยการ สงราชการ ควบคม ตรวจสอบ ปรบปรงแกไข ตดสนปญหา ประเมนผลงาน และใหค าปรกษาหารอเกยวกบงานก าหนดนโยบายและแผนงานดานตาง ๆ เขารวมประชมคณะกรรมการตาง ๆ ตามทไดรบแตงตง ตดตอประสานงานกบหนวยงานและบคคลทเกยวของ ปกครองบงคบบญชาขาราชการ ลกจาง พนกงานราชการ และพนกงานจางเหมา

4.2 ผอ านวยการสวนฯ ปฏบตงานในฐานะหวหนางาน ซงตองก ากบ แนะน า ตรวจสอบการปฏบตงานของผรวมปฏบตงาน โดยใชความร ความสามารถ ประสบการณ และความช านาญงานสงมาก ในงานวชาการวทยาศาสตรและเทคโนโลย ปฏบตงานทตองตดสนใจหรอแกปญหาทยากมาก และปฏบตงานอนตามทไดรบมอบหมาย

4.3 นกวทยาศาสตรช านาญการพเศษ ปฏบตงานในฐานะผทมประสบการณ โดยใชความร ความสามารถ ประสบการณ และความช านาญในงานทสงมากในงานวชาการ วทยาศาสตรและเทคโนโลย ปฏบตงานทตองตดสนใจหรอแกปญหาทยากมาก และปฏบตงานอนตามทไดรบมอบหมาย

4.4 นกวทยาศาสตรช านาญการ ปฏบตงานในฐานะผทมประสบการณ โดยใชความร ความสามารถ ประสบการณ และความช านาญในงานทสงในงานวชาการ วทยาศาสตรและเทคโนโลย ปฏบตงานทตองตดสนใจหรอแกปญหาทยาก และปฏบตงานอนตามทไดรบมอบหมาย

4.5 นกวทยาศาสตรปฏบตการ ปฏบตงานในฐานะผปฏบตงานระดบตน ทตองใชความร ความสามารถทางวชาการในการท างาน ปฏบตงานเกยวกบงานวทยาศาสตรและเทคโนโลย ภายใตการก ากบ แนะน าตรวจสอบ และปฏบตงานอนตามทไดรบมอบหมาย

5. ค าจ ากดความ 5.1 สวด. หมายถง ส านกวทยาศาสตรเพอการพฒนาทดน 5.2 สพข. หมายถง ส านกงานพฒนาทดนเขตทง 12 เขต 5.3 ผรบบรการ หมายถง เกษตรกร บคลากรจากหนวยงานราชการ สถาบนการศกษา หนวยงาน

เอกชน 5.4 พช หมายถง พรรณไมชนดตาง ๆ เชน พชเศรษฐกจ พชปยสด พชผก ธญพช ไมผล สามารถ

น าสวนตาง ๆ เชน ตน ใบ ราก เมลด น ามาวเคราะหสมบตทางเคมได 5.5 ปยอนทรย หมายถง ปยทไดหรอท ามาจากวสดอนทรย ซงผลตดวยกรรมวธท าใหชน สบ หมก

บด รอน สกด หรอดวยวธการอน และวสดอนทรยถกยอยสลายสมบรณดวยจลนทรย แตไมใชปยเคมและปยชวภาพ

5.6 น าหมกชวภาพ หมายถง น าทไดจากการน าพวกพช ผก ผลไม วชพช สตว และเศษอาหาร มาหมกกบน าตาลหรอกากน าตาลซงเปนแหลงอาหารและพลงงานของจลนทรยทท าหนาทยอยสลายวสดอนทรย



ใหมโมเลกลเลกลงในสภาพทไมมอากาศ จะไดน าหมกชวภาพทประกอบดวยธาตอาหารพช ฮอรโมน กรดอะมโน และอน ๆ

5.7 ปนเพอการเกษตร หมายถง วสดสารประกอบทมธาตแคลเซยม หรอแคลเซยมและแมกนเซยม เปนองคประกอบสวนใหญ มสมบตเปนดาง สามารถลดความเปนกรดหรอความเปรยวของดนได เชน ปนโดโลไมท ปนมารล หนปน

5.8 สงปรบปรงดน หมายถง วสดใด ๆ ทใสลงไปในดน โดยมวตถประสงคเพอปรบปรงสมบตของดนใหมความเหมาะสมในการเพาะปลกพช เชน ปน ยปซม ผงก ามะถน ขเลอย มลสตว เศษซากพช หรอวสดสงเคราะหปรบสภาพดน แตมไดใชเพอทดแทนปยหรอเปนปย ถงแมวาบางชนดจะมธาตอาหารพชกตาม

6. ขนตอนการปฏบตงาน

6.1 รบตวอยางจากผรบบรการ เมอผรบบรการสงตวอยาง พจารณาประเภทของตวอยางและสอบถามความประสงคของ

ผรบบรการ เพอก าหนดรายการวเคราะห ดงน 6.1.1 ตวอยางพช

(ก) งานบรการเกษตรกร วเคราะหปรมาณไนโตรเจน ฟอสฟอรส และโพแทสเซยม (ข) งานวจย วเคราะหปรมาณอนทรยคารบอน อตราสวนคารบอนตอไนโตรเจน

ไนโตรเจน ฟอสฟอรส โพแทสเซยม สวนการวเคราะหปรมาณแคลเซยม แมกนเซยม ก ามะถน โซเดยม เหลก แมงกานส สงกะส และทองแดง ทางสวนฯ จะพจารณาเพอท าการวเคราะหเปนกรณไป

6.1.2 ตวอยางปยอนทรย (ก) งานบรการเกษตรกร วเคราะหปรมาณไนโตรเจน ฟอสฟอรส และโพแทสเซยม คา

ความเปนกรดเปนดาง และคาการน าไฟฟา (ข) งานวจย วเคราะหปรมาณอนทรยวตถ อตราสวนคารบอนตอไนโตรเจน คาความ

เปนกรดเปนดาง คาการน าไฟฟา ไนโตรเจน ฟอสฟอรส โพแทสเซยม แคลเซยม แมกนเซยม ก ามะถน และความชน

(ค) การวเคราะหเพอน าไปขนทะเบยน วเคราะหปรมาณอนทรยวตถ อตราสวนคารบอนตอไนโตรเจน คาความเปนกรดเปนดาง คาการน าไฟฟา ไนโตรเจน ฟอสฟอรส โพแทสเซยม โซเดยม การยอยสลายสมบรณ ปรมาณหนกรวด ปรมาณวสดแหลมคม ขนาดอนภาค และความชน

(ง) งานบรการเอกชน สามารถวเคราะหไดทกรายการตามขอ ก-ค โดยตองเสยคาธรรมเนยมตามรายการทตองการวเคราะห

6.1.3 ตวอยางน าหมกชวภาพ (ก) งานบรการเกษตรกร วเคราะหคาความเปนกรดเปนดาง และคาการน าไฟฟา (ข) งานวจย วเคราะหคาความเปนกรดเปนดาง คาการน าไฟฟา ไนโตรเจน ฟอสฟอรส

โพแทสเซยม แคลเซยม แมกนเซยม และก ามะถน (ค) งานบรการเอกชน สามารถวเคราะหไดทกรายการตามขอ ก-ข โดยตองเสย

คาธรรมเนยมตามรายการทตองการวเคราะห 6.1.4 ตวอยางปนเพอการเกษตร วเคราะห คาสมมลแคลเซยมคารบอเนต แคลเซยม คา

ความเปนกรดเปนดาง ขนาดอนภาค และความชน สวนตวอยางปนโดโลไมทวเคราะหแมกนเซยมดวย



6.2 ก าหนดหมายเลขตวอยางพรอมกรอกแบบฟอรม เขยนชอเจาของตวอยาง หมายเลขของตวอยาง เรยงตามล าดบตดทถงบรรจทก ๆ ตวอยาง

กรอกรายละเอยด เชน ชอเจาของตวอยาง ชนดตวอยาง จ านวน แหลงทมาของตวอยาง รายการวเคราะห เลขรหสของตวอยาง ฯลฯ ลงในแบบฟอรมใบรบตวอยาง โดยทหมายเลขตวอยางทตดขางถงตวอยางกบหมายเลขในแบบฟอรมจะตองตรงกน

6.3 การคดคาธรรมเนยมวเคราะห การวเคราะหตวอยางพช ปย หรอสงปรบปรงดนใหแกหนวยงานเอกชน/องคกรตาง ๆ จะตอง

เสยคาธรรมเนยมวเคราะหในรายการทตองการวเคราะหเตมราคา สวนสถาบนการศกษาเสยคาธรรมเนยมวเคราะหในรายการทตองการวเคราะหครงราคา โดยช าระคาธรรมเนยมวเคราะหไดทกองคลง หรองานการเงน ส าหรบเกษตรกรหรอหนวยงานราชการวเคราะหใหโดยไมคดมลคา แตตองเปนรายการทก าหนดใหเทานน ถาตองการวเคราะหรายการนอกเหนอจากทก าหนด ตองเสยคาธรรมเนยมวเคราะหเฉพาะในรายการทวเคราะหเพมเตมดวย

6.4 การอบตวอยาง ตวอยางพช ปยอนทรย และปนเพอการเกษตร น ามาใสภาชนะทนความรอน (หรอถาเปน

ตวอยางพชสภาพคอนขางแหงบรรจในถงกระดาษ สามารถน าเขาตอบได) อบใหแหงทอณหภม 65-70 OC เปนเวลา 24-48 ชวโมงหรอมากกวานน หากตวอยางมสภาพความชนสง สวนตวอยางน าหมกชวภาพไมตองผานขนตอนการอบ

6.5 การบดตวอยาง ตวอยางพชและปยอนทรย เมออบจนแหงแลวจะตองน าไปบดดวยเครองบดใหมขนาดอนภาค

เลก ผานชองตะแกรงขนาด 2 มม. บรรจตวอยางในถงพลาสตกขนาดเลกทปดปากถงได เขยนหมายเลขตวอยางทขางถง เพอเตรยมวเคราะหตอไป ส าหรบการวเคราะหหาขนาดอนภาคของปยและปน การวเคราะหหาปรมาณหนกรวด สงเจอปน หรอวสดแหลมคมของปยไมตองผานขนตอนการบด

6.6 การยอยสลายตวอยาง การวเคราะหรายการอนทรยวตถ ไนโตรเจน ฟอสฟอรส โพแทสเซยม แคลเซยม แมกนเซยม

ก ามะถน โซเดยม เหลก แมงกานส สงกะส ทองแดง และคาสมมลแคลเซยมคารบอเนต จะตองผานกระบวนการยอยสลายกอน รายละเอยดแตละรายการวเคราะหดในภาคผนวก

6.7 การวเคราะหตวอยาง วเคราะหตวอยางตามแผนกระบวนการและวธวเคราะหในภาคผนวก

6.8 ประมวลผลขอมล ประมวลผลขอมลรายการวเคราะหตาง ๆ เพอรายงานออกมาเปนตวเลขหรอขอความ ในหนวย

ตาง ๆ ตามชนดของรายการวเคราะห เชน %, mg/kg, dS/m หรอไมมหนวย

6.9 รายงานผลวเคราะห รายงานผลวเคราะหในรปของเอกสาร โดยใชโปรแกรมรายงานผลวเคราะหดน หรอใช

โปรแกรมส าเรจรป Microsoft Excel และตองประทบตรารบรองเฉพาะตวอยางทสงมาเทานน



6.10 ผอ. สวนฯ ตรวจสอบและลงนาม ผอ. สวนฯ ตรวจสอบรายงานผลวเคราะห หากพจารณาแลวเหนชอบ ลงนาม พรอมกบเสนอ

ผอ.สวด./ผอ.สพข. เพอพจารณาลงนามตอไป หรอสงผลวเคราะหใหแกผรบบรการโดยตรง โดยไมตองผานผอ.สวด./ผอ.สพข. กได ในกรณทผลวเคราะหยงไมถกตอง จะตองด าเนนการใหเจาหนาท/นกวทยาศาสตรวเคราะหตวอยางซ าตามขอ 6.7

6.11 ผอ. สวด./ผอ. สพข. ตรวจสอบและลงนาม ผอ. สวด./ผอ. สพข. ตรวจสอบรายงานผลวเคราะห หากพจารณาแลวเหนชอบ ลงนาม

6.12 สงผลวเคราะหแกผรบบรการ สงผลวเคราะหแกผรบบรการ เชน ทางไปรษณย โทรสาร จดหมายอเลกทรอนกส (E-Mail)

หรอผรบบรการมารบรายงานผลวเคราะหดวยตนเอง

7. กฎหมาย มาตรฐานงาน และเอกสารทเกยวของ

7.1 กฎหมาย กฎระเบยบและค าสงทเกยวของ 7.1.1 กฎกระทรวง ประกาศในราชกจจานเบกษา ลงวนท 9 ตลาคม พ.ศ. 2545 ขอ 21 ก.

ส านกวทยาศาสตรเพอการพฒนาทดนมอ านาจหนาทศกษา วเคราะห วจย ทดสอบ ตรวจสอบ ดน น า พช สงปรบปรงดน และอน ๆ ทเกยวของกบการพฒนาทดน

7.1.2 พระราชบญญตปย (ฉบบท 2) พ.ศ. 2550 ประกาศในราชกจจานเบกษา ลงวนท 11 มกราคม พ.ศ. 2551

7.1.3 ประกาศกรมพฒนาทดน ลงวนท 11 กนยายน 2545 เรอง ก าหนดอตราคาธรรมเนยมการวเคราะหตวอยางดนและสงทเกยวเนองกบดน

7.1.4 ระเบยบกรมพฒนาทดน วาดวยขนตอนระยะเวลาการวเคราะหดนเพอประชาชน ลงวนท 10 สงหาคม 2532

7.2 คมอการปฏบตงาน และวธการปฏบตงานทเกยวของ 7.2.1 คมอการวเคราะหตวอยางดน น า ปย พช วสดปรบปรงดน และการวเคราะหเพอตรวจ

รบรองมาตรฐานสนคา 7.2.2 คมอการใชโปรแกรมระบบบรหารงานวเคราะหดน



8. การจดเกบและเขาถงเอกสาร

8.1 การจดเกบ

ชอเอกสาร สถานทเกบ ผรบผดชอบ การจดเกบ ระยะเวลา

ทเกบ 1. สมดบนทกรายงาน

ผลวเคราะหพช สวนวเคราะหวจย พชฯ/สวนวเคราะหดน


เปนสมด โดยเรยงล าดบตาม

ปงบประมาณ

พ.ศ. 2554 – พ.ศ. 2558

2. สมดบนทกรายงาน ผลวเคราะหปย และสงปรบปรงดน

สวนวเคราะหวจย พชฯ/สวนวเคราะหดน


เปนสมด โดยเรยงล าดบตาม


พ.ศ. 2554 – พ.ศ. 2558

3. วธการวเคราะห พชปย และสงปรบปรงดน



เปนหนงสอคมอ จนกวาจะมการปรบปรงแกไขใหม

(revise)

4. แฟมใบรายงานผล วเคราะหพช



รวบรวมใสแฟม โดยเรยงล าดบตาม


พ.ศ. 2554- พ.ศ. 2558

5. แฟมใบรายงานผลวเคราะหปย





พ.ศ. 2554- พ.ศ. 2558

6. แฟมใบรายงานผลวเคราะหสง ปรบปรงดน





พ.ศ. 2554- พ.ศ. 2558

8.2 ผมสทธเขาถงขอมล

เอกสารล าดบท 1-8 ผมสทธ : ผอ.สวนฯ นกวทยาศาสตร และเจาหนาทหองทดลองทกคน



9. ระบบการตดตามและประเมนผล 9.1 ชอตวชวด - ความถกตองของขอมล 9.2 เกณฑ (คาเปาหมาย) - ความถกตองของขอมลตงแตรอยละ 80 ขนไป


ระดบ 1 ระดบ 2 ระดบ 3 ระดบ 4 ระดบ 5 ความถกตอง ของขอมล

< 74 75-79 80-84 85-89 > 90

9.3 กลวธ - เจาหนาทผปฏบตงานในกระบวนการวเคราะหพช ปย และสงปรบปรงดน ตองแทรกตวอยางอางองททราบคาทแนนอนในการวเคราะหแตละครง เพอตรวจสอบความถกตอง

9.4 ชอตวชวด - ความรวดเรวของการวเคราะหตวอยาง

9.5 เกณฑ (คาเปาหมาย) - จ านวนตวอยางทวเคราะหแลวเสรจภายในเวลาทก าหนด ตงแตรอยละ 76 ขนไป




< 70 71-75 76-80 81-85 > 86

9.6 กลวธ - เจาหนาทผปฏบตงานในกระบวนการวเคราะห พช ปย และสงปรบปรงดนตองจดท าแผนระยะเวลาการวเคราะหตวอยางจนถงขนตอนรายงานผลขอมลแลวเสรจ






การเตรยมตวอยางพชและปยอนทรยในรปสารละลาย (aliquot) เครองมอและอปกรณ

- เครองชงละเอยด ทศนยม 4 ต าแหนง - ตดดควน (Hood) - เตายอยชนดพเศษทมลกษณะเปนแทงโลหะสเหลยม มชองบรรจหลอด (Digestion block หรอ

heat block) หรอเตาน าความรอน (Hot plate) - หลอดแกว Digestion tube ขนาด 250 มล. หรอขวดแกวรปชมพ (Erlenmeyer flask) ขนาด

250 มล. หรอ 500 มล. - กรวยกรองหรอกระจกนาฬกา - ขวดปรมาตร (Volumetric flask) ขนาด 100 มล. - แทงแกวปลายเปนยาง (Rubber policeman)

สารเคม - กรดไนตรกเขมขน (conc HNO3) - กรดเปอรคลอรกเขมขน (conc HClO4)

วธวเคราะห การยอยสลายตวอยางโดยใชเตาน าความรอน

1. ชงตวอยางทอบและบดละเอยดแลว 1 กรม ดวยเครองชงละเอยด 4 ต าแหนง ใสลงในขวดแกวรปชมพขนาด 250 มล. ถาเปนตวอยางน าหมกชวภาพใชปรมาตร 2-5 มล.

2. เตมกรดไนตรกเขมขน 10 มล. และกรดเปอรคลอรกเขมขน 5 มล. 3. น าขนตงบนเตาท าความรอน ซงวางอยในตดดควน ปดขวดแกวรปชมพนนดวยกระจกนาฬกา

ยอยตวอยางทอณหภม 150๐C 4. รอจนกวาควนสน าตาลเรมจางหายไปควนจะเรมเปนสขาวเรงอณหภมเปน 220๐C (ถาใชเวลา

ในการยอยนานกวาประมาณ 30 นาท) ระวงอยาใหสารละลายตวอยางแหง (ถาเกอบจะแหงใหยกลงจากเตาทงใหเยนในตดดควน แลวเตมกรดเลกนอยประมาณ 3-5 มล. แลวยอยตอไป)

5. ใชเวลายอยประมาณ 3-4 ชวโมง แลวแตปรมาณเซลลโลสของตวอยาง ยอยจนกระทงตวอยางเปนสารละลายใสและมตะกอนขาวขนของ silica ปรากฏอย ยก flask ลงจากเตา ปดเตา รอจนตดดควนไปจนหมด

6. ใชน าอนฉดลางภายใน flask โดยรอบพรอมทงกระจกนาฬการะวงอยาใหน ากระเดนออกจากขวด ลางตรงใตฝากระจกนาฬกาลงไปดวย ใสขวดปรมาตร 100 มล. ผานกระดาษกรองท าซ าหลายครงจนไดปรมาณสารละลาย 80-90 ml ปรบปรมาตรเปน 100 มล. ปดจกเขยาใหเขากนเกบไวส าหรบวเคราะหหาธาต P, K, Ca, Mg, S และจลธาตตอไป

การยอยสลายตวอยางดวย Digestion block 7. ชงตวอยางในท านองเดยวกบวธใชเตาน าความรอนแตใสในหลอดแกว (digestion tube) ขนาด

250 มล. 8. เตมกรดไนตรกเขมขน 10 มล. และกรดเปอรคลอรกเขมขน 5 มล. 9. วางหลอดแกวในเตายอย ซงวางอยในตดดควนท 150๐C ระยะแรกจะมควนสน าตาลเกดขนเรง

อณหภมเปน 220๐C เปนเวลาประมาณ 1 ชวโมงเมอควนเปลยนเปนสขาวใหตรวจดตวอยางในหลอด ถา



เปลยนเปนสารละลายใสแลวแสดงวาการยอยเสรจสมบรณ น าหลอดแกวออกจากเตายอย วางในชองใสหลอด ทเตรยมไว รอจนตดดควนไปจนหมด

10. เมอตวอยางเยนใชน าฉดลางตวอยางขาง ๆ หลอด กรองลงในขวดวดปรมาตรจนได 100 มล. ปดจกแลวเขยาใหเขากนเกบไวส าหรบวเคราะหหาธาต P, K, Ca, Mg, S และจลธาตตอไป



ล าดบ กระบวนงานท 1 : การวเคราะหปรมาณไนโตรเจน วนท าการ ผรบผดชอบ

1

1 เจาหนาทหองทดลอง

2


3 1 เจาหนาท/


4

เจาหนาท/


1

5



6

1 นกวทยาศาสตร

7


8

1 ผอ. สวนฯ

ตรวจสอบ


ไทเทรต

ชงตวอยาง

อบและบดตวอยาง

รบตวอยาง บนทกขอมล

ไมผาน

ยอยสลายตวอยาง (digestion)

กลนตวอยาง (distillation)

ผาน



ล าดบ กระบวนงานท 1 : การวเคราะหปรมาณไนโตรเจน (ตอ) วนท าการ ผรบผดชอบ

9

เจาหนาท

หองทดลอง/นกวทยาศาสตร

ผาน

สงผลวเคราะหใหแก ผรบบรการ



1. ไนโตรเจน (total N) เครองมอและอปกรณ

- เครองชงไฟฟา ทศนยม 4 ต าแหนง - ตดดควน (Hood) - เครองยอยของเคลดาล (Kjeldahl digestion apparatus) หรอเตายอยชนดพเศษทมลกษณะเปน

แทงโลหะสเหลยมมชองบรรจหลอด (Digestion block หรอ heat block) - เครองกลนของเคลดาล (Kjeldahl distillation apparatus) หรอเครองกลนของหลอดแกว

(Distilling unit) - หลอดแกว Kjeldahl flask ขนาด 800 ml หรอ หลอดแกว Digestion tube ขนาด 250 ml - ขวดแกวรปชมพ (Erlenmeyer flask) ขนาด 500 ml หรอ 250 ml - บวเรต (Burette) ขนาด 50 ml - ปเปต (Pipette) หรอ กระบอกตวง (Cylinder)

สารเคมและวธเตรยม - กรดซลฟวรกเขมขน (conc H2SO4) - เกลดโซเดยมไฮดรอกไซด (Commercial grade NaOH) อตราสวน 1:1 เตรยมจากเกลดโซเดยม

ไฮดรอกไซด 1 กก. ละลายในน ากลน 1 ลตร หรอโซเดยมไฮดรอกไซด A.R.grade 40 % เตรยมจากโซเดยมไฮดรอกไซด 400 กรม ละลายในน ากลน 1 ลตร

- กรดบอรก (Boric acid) 3 % เตรยมจากกรดบอรก 300 กรม ละลายในน ากลน 10 ลตร - สารส าเรจรปอดเมด (Kjeltabs) ประกอบดวย 3.5 กรม ของ K2SO4 และ 3.5 มก. ของ Se หรอ

Mixed catalyst ทประกอบดวย K2SO4 ,Cu SO410H2O และ Se ในอตราสวน 100:10:1 ผสมคลกเคลาใหเขากน

- อนดเคเตอรผสม (Mixed indicator) เตรยมไดจากการละลาย 0.22 กรม bromocresol green และ 0.075 กรม methyl red ละลายใน 95% ethyl alcohol จ านวน 96 มล. เตม NaOH 0.1 M ปรมาตร 3.5 มล. ผสมเขาดวยกน

- สารละลายกรดเกลอมาตรฐาน 0.1 M เตรยมโดย ไทเทรตกบสารละลายดางททราบความเขมขนแนนอนโดยสารละลายดางไดถก standardize ดวย potassium acid phthalate สตรโมเลกล KHC8H4O4 มความบรสทธสงมาก เกอบไมดดความชนเลยเปน primary standard ควรอบใหแหงดวยการอบท 120C เปนเวลา 2 ชวโมง ใช phenolphthalein เปนindicator หรออาจเตรยมโดย ไทเทรตกบ Na2B4O710H2O ททราบความเขมขนทแนนอน โดยใช methyl red เปน indicator

วธวเคราะห 1.1 การยอยสลาย (digestion)

- ชงตวอยางทอบและบดละเอยดแลว 0.5-1.00 กรม (ผานการอบท 65- 70C เปนเวลา 2 ชวโมง) บนกระดาษกรองและหอใสใน Kjeldahl flask ขนาด 800 ml หรอหลอดยอย digestion tube ขนาด 250 มล. เตมสารส าเรจรปอดเมดจ านวน 2 เมด

- เตม conc H2SO4 20 มล. ลงใน Kjeldahl flask หรอ 15 ml ลงในหลอดแกว - ท า blank และตวอยางอางอง (reference sample) โดยวธเดยวกน



- น าไปยอยใน Kjeldahl digestion apparatus ใชอณหภมประมาณ100C–250C–400C หรอ digestion block ใชอณหภมประมาณ 400C จนไดสารละลายใสใชเวลาประมาณ 2 ชม. ทงไวใหเยนเตมน ากลน 400 มล. หรอถาอปกรณในการยอยเปนหลอดแกวเตมน ากลน 75 มล. จนไดสารละลายใส

1.2 การกลน (distillation) - เครอง Kjeldahl : ใสสารละลายกรดบอรก 50 มล. ลงใน Erlenmeyer flask ขนาด 500

มล. หยด Mixed indicator 4-5 หยด น าไปวางรองรบ distillate จากเครองกลนโดยใหปลายหลอดแกวจมอยในสารละลายบอรก แลวเตมสารละลายเกลดโซเดยมไฮดรอกไซด (1:1) จ านวน 50 มล. ลงใน Kjeldahl flask ทมสารละลายตวอยาง ท าการกลน (ประมาณ 1 ชม.) จนไดปรมาตร 250 มล. แลวน าไปไทเทรต

- เครองกลนส าหรบ block : ใสสารละลายกรดบอรก 25 มล. ลงใน Erlenmeyer flask ขนาด 250 ml หยด Mixed indicator 4-5 หยด ในท านองเดยวกนเตมสารละลายดาง (NaOH 40%) ลงในหลอดแกว ทมสารละลายตวอยางปรมาตร 50 มล. จากเครองท าการกลนจนไดปรมาตร 150 มล. ใชเวลาประมาณ 7-10 นาท แลวน าไปไทเทรต

1.3 การไทเทรต ไทเทรตของเหลวทกลนไดดวย HCl มาตรฐานความเขมขน 0.1 M จนกระทงสของสารละลาย

จะเปลยนจากเขยวเปนสมวง (purple) คอจดยต (end point ) ไทเทรต blank ในท านองเดยวกน

การค านวณ % N = (a-b)c 1.401

g a = มล. ของกรดทใชในการไทเทรตตวอยาง b = มล. ของกรดทใชในการไทเทรต blank c = ความเขมขนของกรดทใช ( molar ) g = น าหนกแหงของตวอยางทใชในการวเคราะห ( กรม )

ถาตวอยางเปนน าหมกชวภาพ วเคราะหในท านองเดยวกน แตจะตองเขยา แลวใชกระบอกตวงตวงสารตวอยางประมาณ 2-5 มล. (ขนอยกบความเขมขนของน าหมกชวภาพนน) เพอน ามาวเคราะหหาปรมาณไนโตรเจนตอไป



ล าดบ กระบวนงานท 2 : การวเคราะหปรมาณฟอสฟอรส วนท าการ ผรบผดชอบ

1

1 เจาหนาท

หองทดลอง

2


3 1 เจาหนาท/นกวทยาศาสตร

4

เจาหนาท/นกวทยาศาสตร

1

5


6


1

7


8



วดดวย UV-Spectrophotometer

กรองสารละลาย

ท าใหเกดส (Vanadomolybdate method)





ไมผาน



ล าดบ กระบวนงานท 2 : การวเคราะหปรมาณฟอสฟอรส (ตอ) วนท าการ ผรบผดชอบ

9

ผอ. สวนฯ

1

10





ผาน

ไมผาน



2 ฟอสฟอรส (Total P) เครองมอและอปกรณ

- UV-Spectrophotometer - เตาใหความรอน (Hot plate) - เครองชงไฟฟา ทศนยม 4 ต าแหนง - อปกรณเครองแกวทใชในหองปฏบตการ

สารเคมและวธเตรยม 1. น ายาทท าใหเกดส ammonium vanadomolybdate หรอ Barton’s reagent

ประกอบดวย - น ายา A-เตรยมจากการละลายแอมโมเนยมโมลบเดท (ammonium molybdate -

(NH4)6Mo7O244H2O) 25 กรม ในน ากลน 400 มล. - น ายา B-เตรยมจากแอมโมเนยมเมตาวานาเดท (ammonium meta vanadate – NH4VO3)1.25 กรม ในน ากลนทอนใหรอน 300 มล. ทงใหเยนแลวเตมกรด HNO3

เขมขนลงไป 250 มล. - น า A และ B มาผสมกน ปรบปรมาตรเปน 1 ลตร

2. สารละลายฟอสฟอรสมาตรฐาน (Standard Phosphorus หรอ Stock Standard Solution) 50 mg/L เตรยมโดยชง potassium dihydrogen phosphate – KH2PO4 ซงผานการอบแหงทอณหภม 105c เปนเวลา 3 ชวโมง โดยชง 0.2195 กรม ละลายดวยน ากลนปรบปรมาตรใหเปน 1 ลตร จะไดสารละลายซงมฟอสฟอรสอย 50 มก./ลตร หรอจะเตรยมเปนสารละลายฟอสฟอรส 1000 มก./ลตร กได โดยชง KH2PO4 4.393 g ละลายดวยน ากลนปรบปรมาตรใหเปน 1 ลตร เกบในตเยนทอณหภม 4c เมอจะใชเปน working standard กเตรยมสารละลายฟอสฟอรส 50 หรอ 100 มก./ลตร โดยวธเจอจางไดตามตองการ วธวเคราะห

1. การเตรยม working standard – โดยปเปต 0, 1, 2, 3 และ 4 ml จากสารละลายฟอสฟอรสมาตรฐาน 50 มก./ลตร ใสใน volumetric flask ขนาด 25 มล. เตมน ายา Barton 5 มล. ปรบปรมาตรใหเปน 25 มล. ดวยน ากลน เขยาใหเขากน เพอเตรยมความเขมขนของ P เปน 0, 2, 4, 6, 8 มก./ลตร

2. การเตรยมสารละลายตวอยาง– โดยดดสารละลายตวอยาง 5 มล. ทผานกระบวนการยอยสลาย (digestion) ลงใน volumetric flask ขนาด 25 มล. เตมน ายา Barton 5 มล. ปรบปรมาตรใหเปน 25 มล. ดวยน ากลน เขยาใหเขากน และตงทงไวใหเกดสสมบรณอยางนอย 30 นาท

3. กอนการวด อนเครอง UV-Spectrophotometer ไวประมาณ 30 นาท ตงความยาวคลน (wavelength) ของเครองท 420 nm. ท า standard curve จาก working standard 0, 2, 4, 6, 8 มก./ลตร กอนแลวจงวด blank พรอมทงตวอยางอางองและตวอยางทตองการวเคราะห

4. วดความเขมขนของสในสารละลายตวอยางดวยเครอง UV-Spectrophotometer ความเขมของสจะเปนปฏภาคโดยตรงกบปรมาณความเขมขนของฟอสฟอรสในตวอยาง (ตวอยาง blank และตวอยางอางองกท าในท านองเดยวกน )



การค านวณ % P = r 100 d.f. 100

106 S

R = คาทอานไดจากเครองหนวยเปน ppm d.f. = dilution factor เชน 25/5 หรอ 25/1 S = น าหนกตวอยางทชง

ถาตองการผลวเคราะหในรปของ P2O5 ใช factor 2.2914 คณคา P ทได



ล าดบ กระบวนงานท 3 และ 4 : การวเคราะหปรมาณโพแทสเซยม

หรอโซเดยม วนท าการ ผรบผดชอบ

1



2





4



1

5



6



1

7


8



วดดวย Flame photometer

เจอจางดวยน ากลน

กรองสารละลาย ไมผาน







ล าดบ กระบวนงานท 3 และ 4 : การวเคราะหปรมาณโพแทสเซยม

หรอโซเดยม (ตอ) วนท าการ ผรบผดชอบ

9


1

10





ผาน

ไมผาน



3. โพแทสเซยม (Total K) เครองมอ/สารเคมทใช

- Flame photometer - เครองชงละเอยด ทศนยม 4 ต าแหนง - KCl AR. grade - conc. HNO3

วธวเคราะห 1. การเตรยม Stock standard solution (1000 ppm K) –ชงโพแทสเซยมคลอไรด (KCl) ท

ผานการอบแหงท 110๐C เปนเวลา 24 ชวโมง 1.9067 กรม ละลายในน ากลน 200 มล. เตมกรดไนตรกเขมขน (Concentrated nitric acid) ลงไป 12 มล.แลวปรบปรมาตรเปน 1 ลตรดวยน ากลน เกบในตเยนทอณหภม 4๐C เพอไวเตรยม standard solution ทมความเขมขน 100 ppm K (intermediate solution) โดยการปเปต 10 มล.จาก stock solution 1000 ppm K ลงใน volumetric flask 100 มล. ปรบปรมาตรเปน 100 มล. ดวยน ากลน

2. การเตรยม Working standard solution –ประกอบดวยโพแทสเซยมทมความเขมขนเปน 0, 2, 4, 6 และ 8 ppm ซงเตรยมโดย

ความเขมขนของ K เปน ppm จ านวน มล. ท pipette จาก standard K 100 ppm 0 0 2 2 4 4 6 6 8 8

ปรบปรมาตรของสารละลายในขวดวดปรมาตรเปน 100 มล. ดวยน ากลน เขยาใหเขากนเพอเตรยมเปน standard K ทความเขมขนตาง ๆ

3. การวดคาความเขมขนของโพแทสเซยมในสารละลายตวอยาง เปดเครอง Flame photometer กอนปฏบตงานประมาณ 30 นาท เจอจางสารละลาย

ตวอยางดวยน ากลนในอตราสวน 1:10 วดความเขมขนของสารละลายมาตรฐานเพอเปรยบเทยบกบปรมาณ K ในสารละลายตวอยาง ถาคาทอานไดจากสารละลายตวอยางมคาเกน standard ตองเจอจางสารละลายตวอยางดวยน ากลน เปน 1:20 หรอมากกวานนตามความเหมาะสม การค านวณ

ปรมาณธาตโพแทสเซยมในตวอยาง (หนวย ppm) % K = r 100 d.f. 100

106 S r = คาทอานไดจากเครอง หนวยเปน ppm S = น าหนกของตวอยางทชง

d.f. = dilution factor ควรจะเปน 10/1 หรอ 20/1 หรอมากกวา ถาไมไดเจอจางสารละลายตดคา d.f. ออกไป

ถาตองการผลวเคราะหในรปของ K2O ใช factor 1.205 คณคา K ทได



4. โซเดยม (Total Na) เครองมอ/สารเคมทใช

- Flame photometer - เครองชงละเอยด ทศนยม 4 ต าแหนง - NaCl AR. grade - conc. HNO3

วธวเคราะห 1. การเตรยม Stock standard solution (1000 ppm Na) –ชงโซเดยมคลอไรด

(NaCl) ทผานการอบแหงทอณหภม 105๐C 24 ชวโมง หนก 2.542 กรม ละลายดวยน ากลน 200 มล. เตมกรดไนตรกเขมขน 12 มล. ปรบปรมาตรเปน 1 ลตร เกบไวทอณหภม 4๐C

2. การเตรยม intermediate standard solution 100 ppm Na –โดยปเปต stock standard solution 1000 ppm Na 10 มล.ใสใน volumetric flask 100 มล. ปรบปรมาตรเปน 100 มล. ดวยน ากลนเขยาใหเขากน

เตรยม working standard ความเขมขน 0, 2, 4, 6, 8 ppm ตามวธเดยวกบการเตรยม Working standard ของโพแทสเซยมทกประการ

3. การวดคาความเขมขนของโซเดยมในตวอยาง เปดเครอง Flame photometer กอนปฏบตงานประมาณ 30 นาท ใช filter ส าหรบธาต

โซเดยม วดความเขมขนของสารละลายมาตรฐาน เปรยบเทยบกบปรมาณโซเดยมในตวอยางกอน ถาคาทอานไดจากตวอยางสงกวาความเขมขนสงสดของสารละลายมาตรฐาน ตองเจอจางสารละลายตวอยางเปน 1:10 หรอมากกวาขนอยกบความเขมขนของปรมาณ Na ในตวอยาง แตถาคาของ Na ทอานได นอยกวาคาของสารละลายมาตรฐาน กสามารถใชสารละลาย aliquot ไดโดยไมตองเจอจาง

การค านวณ ปรมาณธาตโซเดยมในตวอยาง (หนวย ppm)

% Na = r 100 d.f. 100 106 S

R = คาทอานไดจากเครองหนวยเปน ppm S = น าหนกตวอยางทชง d.f. = dilution factor ควรจะเปน 10/1 หรอ 20/1 หรอมากกวา

ถาไมไดเจอจางสารละลายตดคา d.f. ออกไป



ล าดบ กระบวนงานท 5 : การวเคราะหปรมาณแคลเซยม

หรอแมกนเซยม วนท าการ ผรบผดชอบ

1



2





4



1

5



6



1

7


8



เจอจางดวย strontium chloride





ไมผาน


วดดวย Atomic absorption spectrophotometer



ล าดบ กระบวนงานท 5 : การวเคราะหปรมาณแคลเซยม

หรอแมกนเซยม (ตอ) วนท าการ ผรบผดชอบ

9


10





ผาน

ไมผาน



5. แคลเซยมและแมกนเซยม (total Ca และ total Mg) เครองมอ/สารเคมทใช

- Atomic Absorption Spectrophotometer - เครองแกวทจ าเปนในหองปฏบตการ - SrCl2.6H2O - สารละลายมาตรฐานแคลเซยมและแมกนเซยม

วธวเคราะห 1. เตรยมสารละลายสทรอนเชยมคลอไรด (SrCl26H2O) ความเขมขน 1,500 ppm จ านวน

2 ลตร 2. เตรยมสารละลายมาตรฐานแคลเซยม ความเขมขน 0, 2, 4, 6, 8,10 ppm ตามล าดบ

และสารละลายมาตรฐานแมกนเซยม ความเขมขน 0, 1, 2, 3, 4, 5 ppm ตามล าดบ เจอจางสารละลายมาตรฐานทงสองดวย SrCl26H2O 1,500 ppm ปรบปรมาตรเปน 100 ลบ.ซม.

3. ปเปตสารละลายตวอยาง (ทผานการยอยสลาย) 1.00 ลบ.ซม. เจอจางดวย SrCl26H2O ความเขมขน 1,500 ppm จ านวน 10-30 ลบ.ซม.

4. สารละลายทเตรยมได น าไปวดปรมาณแคลเซยมทงหมด และวดปรมาณแมกนเซยมทงหมด ดวยเครอง Atomic Absorption Spectrophotometer ปฏบตตามวธการใชของเครอง

5. สารละลายทวดไดควรมคาความเขมขนอยในชวงของสารละลายมาตรฐาน ถาสารละลายทวดไดมคาสงกวาสารละลายมาตรฐาน จะตองเจอจางสารละลายใหมากขน แตถาสารละลายทวดไดมคาต ากวาสารละลายมาตรฐาน จะตองลดการเจอจางลง

การค านวณ การค านวณหาปรมาณแคลเซยมในสารละลายตวอยาง

%Ca = (r-b) x 100 x d.f. x 100 106 x s

%CaO = %Ca x 1.4

r-b = คาทอานได (หนวยเปน ppm) - blank s = น าหนกตวอยาง (หนวยเปนกรม) d.f. = dilution factor คาการเจอจางสารละลาย เชน 1 :10, 1 : 50 หรอ 1 :

100



การค านวณหาปรมาณแมกนเซยมในสารละลายตวอยาง %Mg = (r-b) x 100 x d.f. x 100

106 x s %MgO = %Mg x 1.66

r-b = คาทอานได (หนวยเปน ppm) - blank

s = น าหนกตวอยาง (หนวยเปนกรม)

d.f. = dilution factor คาการเจอจางสารละลาย เชน 1 :10, 1 : 50 หรอ 1 : 100



ล าดบ กระบวนงานท 6 : การวเคราะหปรมาณก ามะถน วนท าการ ผรบผดชอบ

1



2





4



1

5



6



1

7


8



วดดวย UV-Spectrophotometer

ท าใหเกดตะกอน (Turbidimetric method)






ไมผาน



ล าดบ กระบวนงานท 6 : การวเคราะหปรมาณก ามะถน (ตอ) วนท าการ ผรบผดชอบ

9


10





ผาน

ไมผาน



6. ก ามะถน (Total S) เครองมอและอปกรณ

- UV-Spectrophotometer - เครองชงทศนยม 4 ต าแหนง - เตาใหความรอน (Hot plate) - อปกรณเครองแกวทจ าเปนในหองปฏบตการ

สารเคม - Ammonium acetate (2M) –ชง CH3COONH4 154.20 กรม ละลายในน ากลน 1 ลตร - Barium chloride (BaCl22H2O) - Gum acacia 0.25 % - ละลาย gum acacia 0.25 g ในน ากลนทอน 100 มล. - Standard solution (1000 มก./ลตร) –ชง K2SO4 ทอบแหงแลวท 105C เปนเวลา 3 ชวโมง

หนก 5.4340 กรม ละลายดวยน ากลนประมาณ 200 มล. ปรบปรมาตรเปน 1 ลตร เกบทอณหภม 4C - การเตรยม intermediate standard solution (100 มก./ลตร) – ปเปต 10 มล. Stock

standard solution 1000 มก./ลตร ใสขวดวดปรมาตรขนาด 100 มล. ปรบปรมาตรเปน 100 มล. ดวยน ากลน วธวเคราะห

1. การเตรยม working standard – ปเปต 0, 1, 2, 3, 4 และ 5 มล. จากสารละลายก ามะถนมาตรฐาน 100 มก./ลตร ใสในขวดวดปรมาตรขนาด 50 มล. เตมสารละลายCH3COONH4 5 มล. และเตม BaCl22H2O 1 กรม เขยาใหเขากนประมาณ 1 นาทและเตม gum acacia 1 มล. ลงในแตละขวด แลวปรบปรมาตรเปน 50 มล. ดวยน ากลน เพอเตรยมความเขมขนของ S เปน 0, 2, 4, 6, 8 และ 10 มก./ลตร

2. ปเปตสารละลาย blank พรอมทงสารละลายตวอยาง 5-10 มล. ใสในขวดวดปรมาตรขนาด 50 มล. เตมสารละลาย CH3COONH4 5 มล. และเตม BaCl22H2O 1 กรม เขยาใหเขากนประมาณ 1 นาทและเตม gum acacia 1 มล. ลงในแตละขวด แลวปรบปรมาตรเปน 50 มล. ดวยน ากลน

3. น าไปวดเปอรเซนตความขนดวยเครอง UV-Spectrophotometer ทความยาวคลน 420 nm. โดยอานจาก working standard กอนในชวงเวลาไมเกน 30 นาท แลวจงวด blank พรอมทงสารละลายตวอยาง การค านวณ

% S = r 100 d.f. 100 106 S

r = คาทอานไดจากเครอง หนวยเปน ppm s = น าหนกตวอยาง (หนวยเปนกรม) d.f. = dilution factor คาการเจอจางสารละลาย เชน 1 :5, 1 : 10



ล าดบ กระบวนงานท 7 : การวเคราะหปรมาณ OC (หรอ OM) วนท าการ ผรบผดชอบ

1



2



3 เจาหนาท/


2

4



5


6


7


8






ไทเทรต





ไมผาน

ผาน



7. อนทรยคารบอนหรออนทรยวตถ (OC หรอ OM) เครองมอและอปกรณ

- ตอบ (oven) - ตดดควน (Hood) - แมกเนตกบาร (Magnetic bar) และเมกเนตกสเตอรเรอร (Magnetic stirrer) - เครองแกวและอปกรณตาง ๆ ทจ าเปนในหองปฏบตการ

สารเคมและวธเตรยม - สารละลายโพแทสเซยมไดโครเมท 1 นอรมอล (1N K2Cr2O7) เตรยมโดยละลาย

โพแทสเซยมไดโครเมท (อบท 105๐C) 49.0400 กรม ในน ากลนท าใหมปรมาตรทงหมด 1 ลตร - กรดซลฟวรกเขมขน (conc H2SO4) 98% -สารละลายเฟอรรสแอมโมเนยมซลเฟต 0.5 นอรมอล [0.5N Fe(NH4)2(SO4)2.6H2O] ชง

196.1 กรม ละลายในน ากลนแลวเตมกรดซลฟวรกเขมขน 20 มล. ท าใหเยน ปรบปรมาตรดวยน ากลนจนไดปรมาตร 1 ลตร ปรมาณของเฟอรรสแอมโมเนยมซลเฟตทท าปฏกรยากบโพแทสเซยมไดโคเมทในสารละลาย Blank จะน ามาค านวณนอรมอล ทแทจรงของเฟอรรสแอมโมเนยมซลเฟต

- ออรโทรฟแนนโทรลน (O-phenanthroline ferrous sulfate indicator 0.025 M) เตรยมโดยละลายออรโทรฟแนนโทรลน 14.85 กรม และเฟอรรสซลเฟต (FeSo4.7H2O) 6.95 กรม ปรบปรมาตรเปน 1 ลตรดวยน ากลน

วธวเคราะห 1. การยอยสลาย (Digestion) ชงตวอยางทบดละเอยด 100 มลลกรม ลงในเออรเลนเม

เยอรฟลาสขนาด 250 มล. เตม 1 นอรมอลโพแทสเซยมไดโครเมท 10 มล. เตมกรดซลฟวรกเขมขน 10 มล. ภายในตควนแลวเขยาใหเขากนทงไวคางคน

2. การไทเทรต (Titration) เตมน ากลน 100 มล. ลงใน ขอ 1. ทงไวใหเยนทอณหภมหอง เตมอนดเคเตอร 0.5 มล. ไทเทรตกบเฟอรรสแอมโมเนยมซลเฟตความเขมขน 0.5 นอรมอล จนจดยตเปลยนจากสฟาเปนสน าตาลแดง แลวอานปรมาตรของไทแทรน (titrant) ทไดเพอน าไปค านวณ การค านวณใชวธของ Walkley –Black

% OC = [meq K2Cr2O7-meq Fe(NH4)2(SO4)2.6H2O] 0.003 100 f gm dry sample

= [N1V1 K2Cr2O7 –N2V2Fe(NH4)2(SO4)2.6H2O] 0.003 100 f gm dry sample

N1 = นอรมอลของสารละลายโพแทสเซยมไดโครเมท V1 = มล. ของสารละลายโพแทสเซยมไดโครเมท N2 = นอรมอลของสารละลายเฟอรรสแอมโมเนยมซลเฟต V2 = มล. ของสารละลายเฟอรรสแอมโมเนยมซลเฟต f = correction factor เทากบ 1.3

gm dry sample = น าหนกแหงของตวอยาง



ตวอยางปยรายงานผลวเคราะหในรปของอนทรยวตถ (OM) ใชสตร OM = OC x 1.724 สวนการวเคราะหคา C/N ratio เปนคาทไดจากการค านวณ โดยน าคาวเคราะหอนทรยคารบอนและไนโตรเจนแทนคาในสตร

C/N ratio = %OC %N



ล าดบ กระบวนงานท 8 : การตรวจวดคาความเปนกรดเปนดาง วนท าการ ผรบผดชอบ

1



2





4



5


6


7

1


8





รายงานผล

วดดวยเครอง pH meter

ละลายน าและเขยา




ไมผาน

ผาน



. ความเปนกรดเปนดาง (pH) เครองมอ/สารเคมทใช

- pH meter - เครองชงทศนยม 2 ต าแหนง - สารละลาย Buffer มาตรฐาน pH 4, 7 และ 10 - Saturated 3M KCl electrolyte

วธวเคราะห

1. ชงตวอยางปย 5 กรม เตมน ากลน 10 มล. ในกรณทตวอยางปยดดซบน ากลนมาก ใหเตมน ากลนเพมอก 10 มล. ถาเปนตวอยางปนชง 35 กรม เตมน ากลน 35 มล. เขยาใหเขากน ตงทงไวประมาณ 30 นาท จนสารละลายแยกชน

2. เปดเครอง pH meter ท าการ warm เครองประมาณ 15 นาท

3. ตวอยางปยใชสารละลาย Buffer มาตรฐาน pH 4 และ 7 ในการ calibrate เครอง สวนตวอยางปนใชสารละลาย Buffer มาตรฐาน pH 7 และ 10 ในการ calibrate เครอง

4. น าตวอยางปยหรอปนไปวดคา pH โดยใหขว glass electrode จมในสวนสารละลายใส

5. ลางขว glass electrode ใหสะอาดดวยน ากลน แลวน าไปแชในสารละลาย 3M KCl ปดเครอง



ล าดบ กระบวนงานท 9 : การตรวจวดคาการน าไฟฟา วนท าการ ผรบผดชอบ

1



2





4



5


6


7


8





รายงานผล

วดดวยเครอง conductivity meter





ไมผาน

ผาน



9. คาการน าไฟฟาา (Electrical Conductivity ; EC) เครองมอ/สารเคมทใช

- Electrical Conductivity meter - เครองชงทศนยม 2 ต าแหนง - เครองเขยา (Shaker) - Conductivity calibration solution 1413 µS/cm (ท 25OC) และ Conductivity calibration solution 12880 µS/cm (ท 25OC)

วธวเคราะห 1. ชงตวอยางปย 3 กรม เตมน ากลน 30 มล. (อตราสวน 1:10) เขยาใหเขากนประมาณ 30

นาทดวยเครองเขยา แลวตงทงไวประมาณ 30 นาท จนสารละลายแยกชน 2. เปดเครอง Electrical Conductivity meter ท าการ warm เครองประมาณ 15 นาท 3. ใชสารละลาย Conductivity calibration 1413 µS/cm และ 12880 µS/cm ในการ

calibrate เครอง 4. น าตวอยางปยไปวดคา EC ในหนวยของ decisiemen per meter (dS/m) โดยใหขว

glass electrode จมในสวนสารละลายใส 5. ลางขว glass electrode ใหสะอาดดวยน ากลน เชดใหแหง



ล าดบ กระบวนงานท 10 : การตรวจวดการยอยสลายเสรจสมบรณ วนท าการ ผรบผดชอบ

1



2





4



5



6



7



1

8

ผอ. สวนวเคราะห

วจยพชฯ



เพาะเมลดใน Petri dish

กรองสารละลายตวอยาง




รบตวอยางจากสวนมาตรฐานฯ บนทกขอมล

ไมผาน



ล าดบ กระบวนงานท 10 : การตรวจวดการยอยสลายเสรจสมบรณ (ตอ) วนท าการ ผรบผดชอบ

9

สงผลวเคราะหใหแก ผรบบรการผานสวนมาตรฐานฯ

ผาน



10. การยอยสลายเสรจสมบรณ อปกรณ

- จานเพาะเชอ (Petri dish) - กระดาษกรองเบอร 42 - เครองชงทศนยม 2 ต าแหนง - เครองเขยา (Shaker) - อปกรณเครองแกวทจ าเปนในหองปฏบตการ - ผกกาดเขยวกวางตง ทมความงอกไมต ากวา 95%

วธวเคราะห 1. สกดสารละลายปยหมก โดยการชงตวอยางปยหมก 1 กรม เตมน ากลน 10 มล.

(อตราสวน 1 :10) เขยาดวยเครองเขยานาน 1 ชวโมง 2. กรองน าสกดปยหมกใสในขวดวดปรมาตร โดยใชกระดาษกรองเบอร 42 3. ตตารางบนกระดาษกรองจ านวน 10 ชอง แลวน าไปวางในจานเพาะเชอ 4. วางเมลดผกกาดเขยวกวางตงชองละ 1 เมลด รวม 10 เมลดตอหนงจานเพาะ ควรท า

อยางนอย 3 ซ า 5. ใสน าสกดปยหมกจานละ 5 มล. สวนจานต ารบควบคมใสน ากลนจานละ 5 มล. 6. บมไวในทมดนาน 48 ชวโมง อณหภมหอง 7. เกบรวบรวมขอมล ดงตอไปน

- คาเฉลยจ านวนเมลดทงอกทงหมดตอจาน (หนวยเปนเปอรเซนต) - วดความยาวของรากแตละเมลดทง 10 เมลดตอจาน แลวหาคาเฉลย (หนวยเปน

เซนตเมตร) การค านวณ

ดชนการงอกของเมลด = เปอรเซนตความงอก x ความยาวรากต ารบน าสกดปยหมก x 100 เปอรเซนตความงอก x ความยาวรากต ารบควบคม



ล าดบ กระบวนงานท 11 : การตรวจวดความชน วนท าการ ผรบผดชอบ

1



2 1 เจาหนาท






5



1

6

ผอ. สวนวเคราะห

วจยพชฯ

7




ชงตวอยางหลงอบ

อบตวอยาง

ชงตวอยางกอนอบ


ผาน

ไมผาน



11. ความชน เครองมอและอปกรณ

- ตอบ - เครองชงไฟฟา ทศนยม 2 ต าแหนง - ภาชนะชง - โถอบ (dessicator)

วธวเคราะห 1. ชงน าหนกตวอยางกอนท าการอบ บนทกคาทอานไดจากเครองชง 2. น าไปอบทอณหภม 65-70๐C ถาเปนปนใชเวลา 3 ชวโมง ถาเปนปยอนทรยใชเวลา 10-12

ชวโมง 3. ทงใหเยนในโถอบเพอปองกนความชน 4. น ามาชงน าหนกอกครงเพอหาน าหนกทสญหายไป

การค านวณ ค านวณหาเปอรเซนตความชนดงตอไปน น าหนกปนหรอปยอนทรย กอนอบ = y น าหนกปนหรอปยอนทรย หลงอบ = z

% ความชน = ( y – z ) 100 (y)



ล าดบ กระบวนงานท 12 และ 13 : การวเคราะหขนาดอนภาค

และปรมาณหนกรวด วนท าการ ผรบผดชอบ

1



2 เจาพนกงาน วทยาศาสตร

1

3

เจาพนกงาน วทยาศาสตร

4 เจาพนกงาน วทยาศาสตร

5

เจาพนกงาน วทยาศาสตร

6

1 ผอ. สวนวเคราะห

วจยพชฯ

7




ชงน าหนกหลงผานตะแกรง

ผานตะแกรง (sieve)



ไมผาน

ผาน



12 ขนาดอนภาคของปน เครองมอและอปกรณ

ตะแกรง (sieve) ตามมาตรฐาน American Society for Testing and Materials (ASTM) ขนาดตาง ๆ กน ดงน

- ชองตะแกรงขนาด 8 mesh (2.38 มม.) และ 80 mesh (0.177 มม.) ส าหรบปนมารล และหนปนบด

- ชองตะแกรงขนาด 80 mesh ส าหรบ โดโลไมท และปนขาว - ชองตะแกรงขนาด 8 mesh และ 60 mesh (0.25 มม.) ส าหรบยปซม - เครองเขยาแยกอนภาค - ตอบ - เครองชงทศนยม 2 ต าแหนง

วธวเคราะห 1. ชงตวอยางปนทอบจนน าหนกคงทแลว หนกประมาณ 50-60 กรม ดวยเครองชง

ทศนยม 2 ต าแหนง บนทกน าหนก 2. น าตะแกรงวางบนเครองเขยาแยกอนภาค ดานลางมภาชนะรองรบตวอยางปนทผานชอง

ตะแกรงแลว (ในกรณทปนบางประเภทใช 2 ตะแกรง ใหน าตะแกรงชองทขนาดเลกกวาอยดานลาง สวนตะแกรงชองทขนาดใหญกวาอยดานบน)

3. set เครองเพอตงระดบความแรงในการสนสะเทอน 1 amplitude ตงเวลา 1 นาท 4. เทตวอยางปนลงบนตะแกรงทอยดานบน ปดฝา กดปม start เมอครบ 1 นาทการ

สนสะเทอนของเครองจะหยด 5. น าตวอยางปนทอยบนภาชนะรองรบดานลาง (ลอดผานชองตะแกรงขนาดเดยวหรอสอง

ขนาดแลว) มาชงน าหนก บนทกผล การค านวณ

ค านวณปรมาณของปนทผานตะแกรงคดเปนรอยละของน าหนกตวอยางทแหงทงหมด เชน ชองตะแกรงขนาด 8 mesh ไดน าหนกปนทผานตะแกรงเปน X

ชองตะแกรงขนาด 80 mesh ไดน าหนกปนทผานตะแกรงเปน Y

% ของปนทผานตะแกรงขนาด 8 mesh = 100 x (X+Y) น าหนกปนทงหมด

% ของปนทผานตะแกรงขนาด 80 mesh = 100 x Y น าหนกปนทงหมด



13. ปรมาณหนกรวดในปยอนทรย เครองมอและอปกรณทใช

- บกเกอรขนาด 1,000 มล. - ตะแกรงมาตรฐาน (sieve) ของ ASTM (American Society for Testing Materials) (ขนาด 4 mesh ชองตะแกรงมขนาด 4.75 ม.ม.) - ถาดใสตะแกรง, แทงแกวคน - เครองชงไฟฟาทศนยม 2 ต าแหนง - ตอบ

วธวเคราะห 1. ชงน าหนกบกเกอรทใชใสปย บนทกน าหนก 2. ชง ตวอยางปยประมาณ 400-500 กรม บนทกน าหนกละเอยด 3. เตมน าใหทวมเนอปย คนใหเขากน เทสารละลายตวอยางทงหมดผานตะแกรงทจดเตรยม

ไว หนกรวดทมอนภาคขนาดใหญกวา 5 ม.ม. ทปนเปอนอยในปย จะตดคางอยบนชองตะแกรง (ในขณะทตรวจสอบปรมาณหนกรวด สามารถตรวจสอบปรมาณวสดแหลมคม วสดเจอปนอน ๆ ในปย ไปพรอมกนได)

4. น าหนกรวดทตดคางอยบนชองตะแกรง ใสบกเกอร แลวน าไปอบทอณหภม 65-70OC เปนเวลา 1-2 ชวโมง

5. ชงน าหนกอกครง เพอค านวณหาคารอยละของหนกรวดทปนมาในปย การค านวณ

% หนกรวดในปย = (น.น. หนกรวด) X 100 น.น. ปยอนทรย



ล าดบ กระบวนงานท 14 : การวเคราะหคาสมมลแคลเซยมคารบอเนต วนท าการ ผรบผดชอบ

1



2 นกวทยาศาสตร ช านาญการพเศษ

3 1 นกวทยาศาสตร ช านาญการพเศษ



1


7

1

ผอ. สวนวเคราะห วจยพชฯ

8




ไทเทรต

ยอยสลายดวยกรด


เตรยมสารละลายมาตรฐาน


ผาน

ไมผาน



14 การวเคราะหคาสมมลแคลเซยมคารบอเนตในปน สารเคมและอปกรณทใช

- NaOH - HCl - Phenolphthalein indicator - Potassium Hydrogen Phthalate (KHP) - เครองชงละเอยด ทศนยม 4 ต าแหนง - เครองแกวตาง ๆ ทจ าเปนตองใชในหองปฏบตการ

การเตรยมสารละลาย 0.25 N. NaOH

- ชง NaOH อยางรวดเรว 10.0 กรม โดยใชเครองชงอยางหยาบ - ละลายดวยน ากลน แลวปรบปรมาตรจนได 1 ลตร ในขวดวดปรมาตร สารละลายทไดจะม

ความเขมขน ประมาณ 0.25 N. - หาความเขมขนทแนนอนของ NaOH โดยการชง KHP (ทผานการอบจนแหงแลว) หนก

0.6-0.7 กรม ลงในขวดรปกรวยขนาด 250 มล. ดวยเครองชงละเอยด 4 ต าแหนง บนทกน าหนก - เตมน ากลนลงในขวดรปกรวย จ านวน 75 มล. เขยาจน KHP ละลายหมด - ไทเทรตสารละลายในขวดดวย NaOH ทเตรยมไวในขอ 2. เตม phenolphthalein 2-3

หยดลงในขวด เมอถงจดยต สารละลายจะเปลยนจากไมมสเปนสชมพออน - ค านวณความเขมขนทแนนอนของ NaOH ดงน

จ านวนโมลของ KHP = น าหนกทชง (gm) MW. KHP

จ านวนโมลของ NaOH ทใช = จ านวนโมลของ KHP

N. NaOH x ปรมาตรของ NaOH ทใชไป (cm3) = น าหนกทชง (gm) 1,000 MW. KHP

0.5 N. HCl - ใชกระบอกตวงตวง conc. HCl 45.0 มล. เทใสลงในขวดวดปรมาตรขนาด 1 ลตร ทมน า

กลนอยบางแลว จากนนเตมน ากลนลงไปอกจนพอดขดวดปรมาตร เขยาสารละลายใหเขากน - หาความเขมขนทแนนอนของสารละลาย HCl โดยการปเปตสารละลาย HCl 10.0 มล. ใส

ลงในขวดรปกรวย หยด phenolphthalein 2-3 หยด ไทเทรตสารละลายดวย NaOH ททราบความเขมขนทแนนอนแลว จนกระทงสารละลายเปลยนจากใสเปนสชมพออน บนทกปรมาตรของ NaOH ทใชไป

- ค านวณความเขมขนทแนนอนของ HCl ดงน

จ านวนโมลของ HCl = จ านวนโมลของ NaOH

N.HCl x V.HCl = N.NaOH x V.NaOH 1,000 1,000



วธวเคราะห 1. อบตวอยางปนทละเอยดดวยอณหภม 105OC จนน าหนกคงท 2. ชงตวอยางปน 0.5-1.0 กรม ดวยเครองชงละเอยด 4 ต าแหนง ใสในขวดรปกรวยขนาด

250 มล. บนทกน าหนกทแนนอน 3. เตม 0.5 N HCl ลงไป 50 ลบ.ซม. เขยาใหเขากน อนบน hot plate ทอณหภม

ประมาณ 50-60OC ประมาณ 10-20 นาท แลวทงไวใหเยน 4. เตม 1% Phenolphthalein 2-3 หยด เปนอนดเคเตอร แลวไทเทรตดวย 0.25 N

NaOH จนสารละลายเปลยนจากใสเปนสชมพออน บนทกปรมาตรของ NaOH ทใชไป การค านวณ

ค านวณหาคารอยละของสมมลยแคลเซยมคารบอเนต ดงน %CCE = 100 x {50[N HCl x cm3 HCl - N NaOH x cm3 NaOH]}

น.น. ปน 1000 1000



ล าดบ กระบวนงานท 15 : การวเคราะหปรมาณเหลก แมงกานส

สงกะสหรอทองแดง วนท าการ ผรบผดชอบ

1



2





4



1

5



6

นกวทยาศาสตร ช านาญการพเศษ

1

7


8



วดดวย Atomic absorption spectrophotometer

เจอจางดวยน ากลน

กรองสารละลาย ไมผาน







ล าดบ กระบวนงานท 15 : การวเคราะหปรมาณเหลก แมงกานส

สงกะสหรอทองแดง (ตอ) วนท าการ ผรบผดชอบ

9

1

ผอ. สวนวเคราะห วจยพชฯ

10



ผาน

ไมผาน



15. เหลก แมงกานส สงกะส และทองแดง (total Fe, Mn, Zn และ Cu ) เครองมอและสารเคม

- Atomic Absorption Spectrophotometer - เครองแกวทจ าเปนในหองปฏบตการ - สารละลายมาตรฐาน Fe, Mn, Zn และ Cu

วธวเคราะห 1. เตรยมสารละลายมาตรฐาน (Working Standard solution) ดงน

Fe ความเขมขน 0, 2, 4, 6, 8, 10 ppm Mn ความเขมขน 0, 1, 2, 3, 4, 5 ppm Zn ความเขมขน 0, 0.5, 1.0, 1.5, 2.0, 2.5 ppm Cu ความเขมขน 0, 0.5, 1.0, 1.5, 2.0, 2.5 ppm

เจอจางสารละลายมาตรฐานดงกลาวดวยน ากลน ปรบปรมาตรเปน 100 มล. เหมอนกน 2. ปเปตสารละลายตวอยาง (ทผานการยอยสลาย) 1.00 มล. เจอจางดวยน ากลน จ านวน

10 มล. หรออาจน าสารละลายดงกลาวมาวดไดเลย โดยถอหลกวาถาสารละลายทวดไดมคาสงกวาสารละลายมาตรฐาน จะตองเจอจางสารละลายใหมากขน แตถาสารละลายทวดไดมคาต ากวาสารละลายมาตรฐาน จะตองลดการเจอจางหรอไมตองเจอจางสามารถน าไปวดไดทนท

3. สารละลายทเตรยมได น าไปวดปรมาณ Fe / Mn/ Zn / Cu ทงหมด ดวยเครอง Atomic Absorption Spectrophotometer ปฏบตตามวธการใชของเครอง

การค านวณ การค านวณหาปรมาณ Fe / Mn/ Zn / Cu ในสารละลายตวอยาง

Fe / Mn/ Zn / Cu (ppm) = (r-b) x 100 x d.f. s

r-b = คาทอานได (หนวยเปน ppm) - blank s = น าหนกตวอยางทชง (หนวยเปนกรม) d.f. = dilution factor คาการเจอจางสารละลาย เชน 1 :10 หรอ 1 : 50

ถาไมไดเจอจางสารละลายตดคา d.f. ออกไป

OSD-08


การวเคราะหดนเคลอนท




เรอง คมอการปฏบตงานการวเคราะหดนเคลอนท เอกสารเลขท OSD-08 ปรบปรงครงท 02 ฉบบท 01 วนทบงคบใช 1 พฤศจกายน 2554 หนาท 325/378

สารบญ














1. วตถประสงค 1.1 คมอการปฏบตงานการวเคราะหดนเคลอนทใชเปนคมอส าหรบนกวทยาศาสตร นกวชาการเกษตรและเจาหนาททปฏบตงานดานการวเคราะหดนเคลอนทใชเปนแนวทางในการด าเนนการ เพอใหการปฏบตงานในดานนเปนไปอยางมบรรทดฐานเดยวกน และเปนไปอยางมประสทธภาพ สามารถตรวจสอบยอนหลงได 1.2 เพอใหเปนคมอการปฏบตงานทชดเจน อยางเปนลายลกษณอกษร ทแสดงถงรายละเอยดขนตอนการปฏบตงานของกจกรรม/ขนตอนตาง ๆ ของการวเคราะหดนเคลอนท และสรางมาตรฐานการปฏบตงานทมงไปสการบรหารคณภาพทวทงองคกรอยางมประสทธภาพ เกดผลงานทไดมาตรฐานเปนไปตามเปาหมาย และมการบรการทมคณภาพ




ขนตอนการปฏบตงานใหม (PM3)

เวลาทใช

ตอ 1 ตวอยาง

รายละเอยดงาน ผรบผดชอบ

30 นาท

6.1.1 เจาหนาทประสานเจาหนาทในพนทเปาหมายโดยวธ โทรศพท โทรสาร และ email เพอแจงประชาสมพนธออกบรการวเคราะหดน เคลอนทในพนทกลมเปาหมาย และแจงใหกลมเกษตรกรเปาหมายเตรยมตวอยางดน ใหพรอมส าหรบการวเคราะห

- สวนวทยบรการ สวด. - สวนวเคราะหดน (สพข. ตางๆ)

3 ชวโมง

6.1.2 เจาหนาทจดเตรยมเครองมอ อปกรณ และสารเคม ทใชในการปฏบตงานและเดนทางเขาพนทปฏบตงานตามเวลานดหมาย


15 นาท

6.2.1 ผขอรบบรการน าดนซงไดเตรยมแลวมาทหนวยบรการวเคราะหดนเคลอนท เจาหนาทรบตวอยางดน ซกประวต/บนทกรายละเอยดผสงพรอมออกเลขปฏบตการ


10 นาท 6.2.2 เจาหนาทเตรยมตวอยางดน โดยการบดรอนผานตะแกรง แลวบรรจใสถงใสตวอยางดน


2 ชวโมง

6.3 วเคราะหตวอยางดนพารามเตอรตางๆ ไดแก คาความเปนกรด-ดาง ธาตอาหารฟอสฟอรส โพแทสเซยม แคลเซยม จากนนบนทกผลในใบรายงานผลหรอสมดรายงานผล พรอมแปลผลวเคราะหและใหค าแนะน าการใสปยแกเกษตรกร


30 นาท

6.4 นกวทยาศาสตรตรวจสอบผลวเคราะห หากไมผาน ตวอยางจะถกน าไปวเคราะหซ า


1 ชวโมง 6.5 ผลวเคราะหทผานการตรวจสอบจะถกน ามาประมวลผลการวเคราะหพรอมใหค าแนะน า


1 วนท าการหลงรบตวอยางทผงแหงพรอม


6.6 แจงผลการวเคราะหใหผรบบรการ/รายงานในระบบ online และสงผลใหผขอรบบรการ (รบดวยตนเอง / สงไปรษณย / สงไปรษณยอเลกทรอนกส / โทรสาร)


แนวทางการพฒนาคณภาพดน(OSD-09)

จนท. ช าระคาบรการวเคราะห


งานวเคราะหดน น า พช ในหองปฏบตการ

งานวเคราะหดน เคลอนท (OSD-08)

6.1.1 จนท. ประสานกบจนท.ในพนทเปาหมายโดยวธ

โทรศพท โทรสาร และ email

จนท.รบตวอยางจากผรบบรการ

6.1.2 จนท. จดเตรยมเครองมอ อปกรณ และสารเคม ทใชในการปฏบตงานและเดนทางเขา

พนทปฏบตงานตามเวลานดหมาย

6.2.1 จนท. รบตวอยางดน ซกประวตและออกเลขปฏบตการ

จนท. สอบถามวตถประสงค กรอกแบบฟอรม และออกเลขปฎบตการ

(คดคาธรรมเนยมจากผรบบรการ กรณผรบบรการเปนเอกชน)


เสยคาใชจาย

จนท.เตรยมตวอยางเพอตรวจวเคราะหพรอมสงตวอยางไปยงหองปฏบตทเกยวของ (รายละเอยดใน

OSD _10)

6.2.2 จนท.เตรยมตวอยางเพอตรวจวเคราะห

จนท. หองปฏบตการทเกยวของด าเนนการรบตวอยาง

6.3 จนท.วเคราะหตวอยางตามรายการรองขอรบบรการและบนทกผลวเคราะหใน

ใบรายงานผล/สมดรายงานผล

6.4 นกวทยาศาสตรตรวจสอบผล


ไมผาน

6.5 ประมวลผลวเคราะหและจดท ารายงานผลการวเคราะหพรอมใหค าแนะน า

ผลวเคราะห/ฐานขอมล 6.6 แจงผลการวเคราะหใหผรบบรการ/รายงานในระบบ

online

ผาน



3. ขอบเขต คมอการปฏบตนครอบคลมขนตอนการปฏบตงานของงานดานการวเคราะหดนเคลอนท ตงแตขนตอนการประสานงานกบหนวยงานตางๆ การรบตวอยางดน การวเคราะหดน การแปลผลวเคราะห รวมถงการใหค าแนะน าในการปรบปรงบ ารงดน และ การสงผลการวเคราะหแกผรบบรการ

4. ความรบผดชอบ 4.1 รองอธบดกรมพฒนาทดน ดานวชาการ มหนาทก าหนดนโยบายและงบประมาณงานดานการวเคราะหดน น า พช 4.2 ผอ านวยการส านกวทยาศาสตรเพอการพฒนาทดน มหนาท บรหาร จดการ ควบคมก ากบดแลเรองผลวเคราะห ผลงานวจย งบประมาณ และเรองทเกยวของภายในส านกวทยาศาสตรเพอการพฒนาทดน 4.3 ผอ านวยการส านกงานพฒนาทดนเขต 1-12 มหนาทรบผดชอบ ควบคม ดแลการปฏบตงานดานการพฒนาทดนในไรนา การกอสรางระบบอนรกษดนและน าในเขตพนททรบผดชอบ ศกษา ส ารวจ วเคราะห และวจยขอมลดนและทดน เพอการวางแผนการใชทดนในระดบไรนา และเพอการปรบใชในพนท บรการวเคราะหและตรวจสอบดน น า ปย ด าเนนการผลตพนธพชเพอการอนรกษดนและน า และการปรบปรงบ ารงดน รวมทงถายทอดเทคโนโลยดานการพฒนาทดนแกหนวยงานทเกยวของและเกษตรกร 4.4 ผอ านวยการสวนวทยบรการมหนาทรบผดชอบ ควบคม ใหค าปรกษา แนะน า และวเคราะหตรวจสอบตวอยางดน น า พช วสด สารปรบปรงบ ารงดนและวเคราะหดนเคลอนท และแปลขอมลผลการวเคราะหดนและสงทเกยวของกบดน เพอใหค าแนะน าแกเกษตรกร เอกชนและหนวยงานตางๆ 4.5 ผอ านวยการสวนวเคราะหดน ส านกงานพฒนาทดนเขต 1-12 มหนาทรบผดชอบ ควบคม ตรวจสอบ ดแล และปฏบตงานวเคราะหดน น า พช สงทเกยวของกบดน และประเมนความอดมสมบรณของดน รวมทงใหบรการวเคราะหดนแกหนวยงานทเกยวของ เกษตรกร และเอกชน 4.6 นกวทยาศาสตรช านาญการพเศษ มหนาท ปฏบตงานในฐานะหวหนางาน ซงตองก ากบ แนะน า ตรวจสอบการปฏบตงานของผรวมปฏบตงาน โดยใชความร ความสามารถ ประสบการณ และความช านาญงานสงมากในงานวชาการวทยาศาสตรและเทคโนโลย ปฏบตงานทตองตดสนใจหรอแกปญหาทยากมาก และปฏบตงานอนตามทไดรบมอบหมาย หรอปฏบตงานในฐานะผปฏบตงานทมประสบการณ โดยใชความร ความสามารถ ประสบการณและความช านาญในงานสงมากในงานวชาการวทยาศาสตรและเทคโนโลย ปฏบตงานทตองตดสนใจ หรอแกปญหาทยากมาก และปฏบตงานอนตามทไดรบมอบหมาย 4.7 นกวทยาศาสตรช านาญการ มหนาท ปฏบตงานในฐานะหวหนางาน ซงตองก ากบ แนะน า ตรวจสอบการปฏบตงานของผรวมปฏบตงาน โดยใชความร ความสามารถ ประสบการณ และความช านาญสงในงานวชาการวทยาศาสตรและเทคโนโลย ปฏบตงานทตองตดสนใจหรอแกปญหาทยาก และปฏบตงานอนตามทไดรบมอบหมายหรอ ปฏบตงานในฐานะผปฏบตงานทมประสบการณ โดยใชความร ความสามารถ ประสบการณ และความช านาญสงในงานวชาการ วทยาศาสตรและเทคโนโลย ปฏบตงานทตองตดสนใจหรอแกปญหาทยาก และปฏบตงานอนตามทไดรบมอบหมาย



4.8 นกวทยาศาสตรปฏบตการ มหนาท ปฏบตงานในฐานะผปฏบตงานระดบตน ทตองใชความร ความสามารถทางวชาการในการท างาน ปฏบตงานเกยวกบงานวทยาศาสตรและเทคโนโลย ภายใตการก ากบ แนะน าตรวจสอบ และปฏบตงานอนตามทไดรบมอบหมาย

5. ค าจ ากดความ สวด. : ส านกวทยาศาสตรเพอการพฒนาทดน สพข. : ส านกงานพฒนาทดนเขต สพด. : สถานพฒนาทดน ดน : หมายความรวมถง หน กรวด ทราย แรธาต น า และอนทรยวตถตางๆทเจอปนกบเนอดนดวย เกษตรกรรม : หมายความวา การท านา ท าไร ท าสวน เลยงสตว เลยงสตวน าและกจการอนตามทรฐมนตรวาการกระทรวงเกษตรและสหกรณก าหนด โดยประกาศในราชกจจานเบกษา การวเคราะหตรวจสอบตวอยางดน : หมายความวา การน าวชาการวทยาศาสตรสาขาตางๆ มาเปนหลกในการปฏบตและด าเนนงานตามขนตอนกรรมวธและเทคนคตางๆ รวมกบการใชเครองมอ เครองใชและอปกรณวทยาศาสตรนานาชนด เพอใหไดมาซงผลงานการตรวจวเคราะหทปรากฏเปนตวเลข และรายละเอยดขอมลของดนทสามารถจะน าไปใชใหเกดประโยชนตอไปไดในสวนของงานสาขาตางๆ ทเกยวของกบงานดานเกษตรกรรม วศวกรรม และอตสาหกรรม

การวเคราะหดนเคลอนท : หมายความวา การออกใหบรการวเคราะหดนแกเกษตรกรในพนท ดวยวธการทางวทยาศาสตร ไดแก การวเคราะหคาความเปนกรด-ดางของดน/ปรมาณความตองการปน ปรมาณฟอสฟอรสทเปนประโยชนในดน ปรมาณโพแทสเซยมทเปนประโยชนในดน (และหรอปรมาณแคลเซยมทเปนประโยชนในดน) รวมถงการใหค าแนะน าในการปรบปรงบ ารงดน และ การใหบรการขอมลทางวชาการแกเกษตรกรในพนท



6. ขนตอนการปฏบตงาน

6.1 การประสานงานกบหนวยงาน 6.1.1 เจาหนาทผรบผดชอบประสานงานกบเจาหนาทในพนทเปาหมายโดยวธโทรศพท โทรสาร และไปรษณยอเลคโทรนค (E-mail) เพอแจงประชาสมพนธออกบรการวเคราะหดนในพนทกลมเปาหมาย และแจงใหกลมเกษตรกรเปาหมายเตรยมการเกบตวอยางดน (ตวอยางดนทเปนตวแทนทถกตองในพนท) และการเตรยมดนในเบองตน (ตากดนใหแหงในทรม) 6.1.2 กอนเวลานดหมาย 1 วน หนวยบรการวเคราะหดนเคลอนทจดเตรยมอปกรณ เครองมอวทยาศาสตรอยางงาย (เครองมอวดคาความเปนกรด ดาง เครอง Ion analyzer ชดอปกรณส าหรบการวเคราะหปรมาณแคลเซยม โพแทสเซยม เครองวเคราะหปรมาณฟอสฟอรส ฯลฯ) รวมทงวสดภณฑทตองใช (กระดาษกรอง กรวยกรอง ขวดกรอง น ากลน น ายาเคม สมดรายงานผลวเคราะห วสดส านกงาน และอนๆ) ใสรถวเคราะหดนเคลอนท เมอไดเวลานดหมาย เจาหนาทผรบผดชอบน ารถวเคราะหดนเคลอนทเขาพนทนดหมาย

6.2 การรบตวอยางดนและการเตรยมตวอยางดน 6.2.1 ผรบบรการทเปนเกษตรกร น าตวอยางดนทผานการตากแหงแลว หรอตวอยางดนทไมผานการตากแหงมาสงในพนททตงบรการวเคราะหดนเคลอนท เจาหนาทรบตวอยางดน ซกประวต บนทกรายละเอยดผสง (ประวตผสงตวอยาง ชนดและจ านวนตวอยาง รายละเอยดของพนทเกบตวอยาง ชนดและลกษณะของพชทปลกในพนท ประวตของการใสปยและการจดการดนในพนท ฯลฯ) พรอมออกเลขปฏบตการโดยเขยนในใบสงตวอยางทมาพรอมตวอยางดน 6.2.2 เจาหนาทผรบผดชอบดานการเตรยมตวอยางจะน าดนไปเตรยมตวอยางตามล าดบของเลขปฏบตการตวอยาง จากนนเจาหนาทผรบผดชอบ บนทกรายละเอยดผสงตวอยางลงสมดรายงานผลวเคราะหดนเคลอนท พรอมทงก าหนดเวลานดหมายใหผรบบรการรบผลวเคราะหดน (ดวยตนเอง ทางไปรษณย หรอไปรษณยอเลคทรอนกส) ซงโดยปกต รายงานผลการวเคราะหดนเคลอนทจะสามารถรบไดในวนเดยวกบทสงตวอยาง ยกเวนในกรณทมตวอยางดนเขารบบรการมาก และเจาหนาทมไมเพยงพอใหบรการ อาจสงผลผานเจาหนาทของสถานพฒนาทดน ทางไปรษณย หรอไปรษณยอเลคทรอนกสตามความตองการของผรบบรการทไดแจงไว

ขนตอนการเตรยมตวอยางดน หลงจากไดรบตวอยางดนแลว ด าเนนการดงน

6.2.2.1 เรยงล าดบเลขปฏบตการ ของตวอยางดนตามใบสงตวอยางดน 6.2.2.2 ตวอยางดนซงผานการตากแหงแลว น ามาบดดวยครกบดดน แลวรอนผานตะแกรงรอนขนาด 2 มลลเมตร สวนของดนทคางบนตะแกรงกน าไปบดอกจนหมด สมตวอยางทผานการรอนแลวประมาณ 50 กรมใสถงพลาสตกซงไดเขยนเลขปฏบตการแลวบนถงพลาสตก สงใหเจาหนาทน าไปวเคราะหในสวนทเกยวของตอไป 6.2.2.3 ตวอยางดนซงชนหรอเปยกอย น าตวอยางดนทงหมดไปผงโดยเปดถงผงในทรม ซงมอากาศถายเทไดสะดวก เมอดนแหง น าไปปฏบตตามขอท 6.2.2.2 6.2.2.4 ท าความสะอาดครกบดดนทจะบดตวอยางดนตอไปทกครง โดยใชกระดาษทชชเชดใหสะอาดกอนบดตวอยางตอไป



6.3 การวเคราะหตวอยาง เจาหนาทผรบผดชอบดานการวเคราะหตวอยางในแตละพารามเตอร ไดแก คาความเปนกรด-ดาง ปรมาณความตองการปน คาการน าไฟฟา ปรมาณฟอสฟอรสทเปนประโยชน ปรมาณโพแทสเซยมทเปนประโยชน ฯลฯ ท าการวเคราะหตวอยางโดยมการทวนสอบตวอยางวเคราะหดวยสารละลายมาตรฐานในขณะท าการวเคราะห เมอวเคราะหแลวเสรจ บนทกขอมลผลวเคราะหลงใบลงผลวเคราะห ซงแยกตามรายการวเคราะห

6.4 การตรวจสอบผลวเคราะห /การแปลผลวเคราะห นกวทยาศาสตรตรวจสอบผลวเคราะห หากไมถกตองตวอยางจะถกน าไปวเคราะหซ าตามขนตอนท 6.3 อกครงหนง

6.5 การประมวลผลวเคราะหและใหค าแนะน า ผลวเคราะหทถกตองจะถกน าไปประมวลผลวเคราะห ประเมนระดบของคา

วเคราะห และจดท ารายงานผลการวเคราะหพรอมใหค าแนะน าการใสปยตามคาวเคราะหดน (การตรวจสอบผลวเคราะหและประมวลผลวเคราะหพรอมใหค าแนะน าโดยบคลากรทมองคความรดานวเคราะหดน)

6.6 การสงผลวเคราะห เจาหนาทแจงผลการวเคราะหใหผรบบรการ ทงน รายงานผลการวเคราะหดน

เคลอนทสามารถรบไดในวนเดยวกบทสงตวอยาง ยกเวนในกรณทมตวอยางดนเขารบบรการมาก และเจาหนาทมไมเพยงพอใหบรการ อาจสงผลวเคราะหผานเจาหนาทของสถานพฒนาทดน ทางไปรษณย หรอไปรษณยอเลคทรอนกสตามความตองการของผขอรบบรการทไดแจงไว (จ านวน 100 ตวอยางตอวน) หลงจากนนเจาหนาททเกยวของรายงานผลวเคราะหในระบบ online เพอบรการแกผรบบรการทไมสามารถมารบผลวเคราะหดวยตนเองได



7. กฎหมาย มาตรฐาน และเอกสารทเกยวของ 7.1 พระราชบญญตพฒนาทดน พ.ศ. 2551 7.2 ระเบยบกรมพฒนาทดนวาดวยขนตอนระยะเวลาการวเคราะหดนเพอประชาชนเปนการเฉพาะราย พ.ศ. 2547 ใชเพอการเรงรด ก าหนดระยะเวลาด าเนนการ ตงแตการใหบรหารในการลงทะเบยนรบค าขอการพจารณาอนมต รวมทงการด าเนนการตามค าขอหมายเหต เกษตรกรเปนผยนค าขอไมตองเสยคาใชจาย 7.3 ประกาศกรมพฒนาทดน เรอง ก าหนดอตราคาธรรมเนยมการวเคราะหดน ลงวนท 12 มกราคม 2521 ใชในการก าหนดอตราคาธรรมเนยม การวเคราะหตรวจสอบตวอยางดนและสงทเกยวเนองกบดน 7.4 ส านกวทยาศาสตรเพอการพฒนาทดน. 2548. คมอการวเคราะหตวอยางดน น า ปย พช วสดปรบปรงดน และการวเคราะหเพอตรวจรบรองมาตรฐานสนคา. พมพครงท 2. กรมพฒนาทดน. 7.5 ส านกวทยาศาสตรเพอการพฒนาทดน. 2550. ปยและการใชปยตามคาวเคราะหดน พมพครงท 1. กรมพฒนาทดน

8. การจดเกบและเขาถงเอกสาร 8.1 การจดเกบ


1. สมดการใหบรการวเคราะหดนเคลอนท

สวนวทยบรการ สวนวเคราะหดน สพข 1-12

เจาหนาทธรการ/นกวทยาศาสตรปฏบตการ

จดเกบเปนสมดนดหมายโดยเรยงล าดบตามวนทนดหมายใหบรการ

2551-2560

2. แฟมเอกสารขออนมตเดนทางและขอความอนเคราะหวเคราะหดนเคลอนท


เจาหนาทธรการ/นกวทยาศาสตรปฏบตการ

จดเกบเปนแฟมโดยเรยงล าดบตามวนทออกบรการเคลอนท

2548-2553

3. แฟมรายงานการเดนทางวเคราะหดนเคลอนท


นกวทยาศาสตรปฏบตการ/นกวทยาศาสตรช านาญการ

จดเกบเปนแฟมโดยเรยงล าดบตามวนทออกบรการเคลอนท

2551-2553

4. แฟมใบลงขอมลผลวเคราะหดนเคลอนท


นกวชาการเกษตร/ นกวทยาศาสตรปฏบตการ

รวบรวมใสแฟมโดยเรยงล าดบตามวนทวเคราะห

2551-2553

5. สมดรายงานผลวเคราะหดนเคลอนท (เลม)


นกวทยาศาสตร / นกวทยาศาสตรปฏบตการ/นกวทยาศาสตรช านาญการพเศษ

รวบรวมสมดโดยเรยงล าดบตามวนทวเคราะห

2551-2553

8.2 ผมสทธเขาถง เอกสารล าดบท 1-5 ผมสทธ ผอ.สวนวทยบรการ ผอ. สวนวเคราะหดน สพข 1-12นกวทยาศาสตรปฏบตการ และผทไดรบการมอบอ านาจจาก ผอ.สวนฯ วทยบรการและผอ. สวนวเคราะหดน สพข 1-12



9. ระบบการตดตามและประเมนผล

9.1 ชอตวชวด - ผลการวเคราะหมความถกตองเมอเทยบกบเกณฑมาตรฐานทางวชาการ (สารละลายมาตรฐาน)

9.1.1 เกณฑ (คาเปาหมาย) - ความถกตองของผลการวเคราะหมากกวาหรอเทากบรอยละ 80 เมอเทยบกบเกณฑมาตรฐานทางวชาการ (สารละลายมาตรฐาน)


ระดบ 1 ระดบ 2 ระดบ 3 ระดบ 4 ระดบ 5 รอยละของผลการ

วเคราะหมความถกตองเมอเทยบกบเกณฑ

มาตรฐานทางวชาการ (สารละลายมาตรฐาน)

≤70 71-75 76-80 81-85 ≥ 85

9.12 กลวธ เจาหนาทผปฏบตงานวเคราะหดนเคลอนท ตองแทรกสารละลายมาตรฐานระหวางการปฏบตงานวเคราะหทกรายการวเคราะห (Parameter) เพอตรวจสอบความถกตอง

9.2. ชอตวชวด - ความรวดเรวของตวอยางดนทด าเนนการแลวเสรจตามมาตรฐานการปฎบตงานทก าหนด

9.2.1 เกณฑ (คาเปาหมาย) จ านวนตวอยางซงด าเนนการใหแลวเสรจ ภายในก าหนดเวลา 1 วนท าการ นบตงแตวนทตวอยางแหงพรอมวเคราะห (เปาหมาย 100 ตวอยางตอวน)

ตวชวด คาเปาหมายทวดความส าเรจของการด าเนนงาน (จ านวนตวอยาง)

ระดบ 1 ระดบ 2 ระดบ 3 ระดบ 4 ระดบ 5

ร อ ย ล ะ ข อ ง ต ว อ ย า ง ทด าเนนการแลวเสรจตามเปาหมายทก าหนด

ตวอยางทวเคราะหแลวเสรจต ากวา เปาหมาย

>3%

ตวอยางทวเคราะหแลวเสรจต ากวา เปาหมาย

<3%

ตวอยางทวเคราะหแลว

เสรจตามเปาหมาย

ตวอยางทวเคราะหแลวเสรจมากกวา

เปาหมาย <3%

ตวอยางทวเคราะหแลวเสรจ มากกวา

เปาหมาย >3%

9.2.2 กลวธ เจาหนาทผปฏบตงานในการวเคราะหดนเคลอนท ตองวางแผนการท างานกอนการปฏบตงานในแตละครงทออกบรการเคลอนท






การวเคราะหคาความเปนกรด-ดางของดน



Work Flow การวเคราะหคาความเปนกรด-ดางของดน/ปรมาณความตองการปนของดน

ผงกระบวนการ ระยะเวลา (หนวย) รายละเอยดงาน ผรบผดชอบ

นกวทยาศาสตร/นกวชาการเกษตร

30 นาท

ตวงดนดวยชอนขนาด 10 มลลลตร ใสบกเกอรพลาสตกขนาด 50 มล.

นกวทยาศาสตรปฏบตการ/นกวทยาศาสตร/นกวชาการเกษตร

30 นาท เตมน ากลน 10 มล. ใชแทงแกวกวนดนและน าใหเขากนด ทงไวนาน 30 นาท


1 ชวโมง อานคาดวยเครอง pH Meter นกวทยาศาสตรปฏบตการ/นกวทยาศาสตร/นกวชาการเกษตร

30 นาท ถาคา pH ทอานไดต ากวา 5.5 ใหเตมสารละลาย Woodruff’s buffer 10 มล. คนใหเขากน ทงไวนาน 30 นาท น าไปวดดวยเครอง pH Meter อกครง


2 ชวโมง ลงผลในสมดรายงานผลวเคราะหดนเคลอนท


1 วน นกวทยาศาสตรตรวจสอบผลวเคราะห พรอมแปลผลวเคราะหและใหค าแนะน าการใสปนแกเกษตรกร

นกวทยาศาสตรปฏบตการ/นกวทยาศาสตรช านาญการพเศษ

สงผลการวเคราะหใหแกผรบบรการ

นกวทยาศาสตรตรวจสอบ และใหค าแนะน า

ตวงดน

อานคาดวยเครอง pH Meter

เตมน ากลน 10 มล. และกวนใหเขากน

ผรบบรการ

ลงผลในสมดรายงานผลวเคราะหดนเคลอนท

เตมสารละลาย Woodruff’s buffer 10 มล.

ไมผาน

การ

ตวอยางดน

ผาน

การ

pH > 5.5

การ



ขนตอนการวเคราะหคาความเปนกรด-ดางของดน/ปรมาณความตองการปนของดน

1. การเตรยมสารเคม

สารละลาย Woodruff’s buffer

1. ชงแคลเซยมอะซเตตโมโนไฮเดรต (Calcium acetate monohydrate) 800 กรมใสบกเกอรขนาด 1000 มลลลตร ละลายในน าอน

2. ชงโซเดยมไฮดรอกไซด (Sodium hydroxide) 24 กรมใสบกเกอรขนาด 100 มลลลตร ละลายดวยน ากลน

3. ชงพาราไนโตรฟนอล (4-nitrophenol) 160 กรมใสบกเกอรขนาด 250 มลลลตร ละลายดวยน ากลน

4. น าสารละลายในขอ 1-3 ถายใสถงพลาสตกขนาด 20 ลตร เตมน ากลนใหไดปรมาตรประมาณ 19 ลตร ทงไวจนกวาสารละลายมอณหภมเทากบอณหภมหองปกต ปรบคา pH ของสารละลายใหไดเทากบ 7.00 ปรบปรมาตรดวยน ากลนอกครงหนงใหไดปรมาตรเทากบ 20 ลตร หมายเหต

ถา pH ของสารละลายทเตรยมอานคาไดต ากวา 7.00 ใหคอยๆเตม 15% โซเดยมไฮดรอกไซด (Sodium hydroxide) แตถาคาทอานไดสงกวา 7.00 ใหคอยๆเตมดวยกรดอะซตก (Acetic acid) จนไดคา pH ทตองการ (pH 7.00)

2. ขนตอนการวเคราะห

2.1 ตวงดนดวยชอนตวงมาตรฐานขนาด 10 มลลลตร ลงในบกเกอรพลาสตกขนาด 50 มลลลตร

2.2 เตมน ากลน 10 มลลลตร 2.3 ใชแทงแกวคนใหเขากนด ทงไว 30 นาท 2.4 วดคาความเปนกรด-ดางของดนดวยเครอง pH Meter บนทกคาทอานไดลงใน

กระดาษบนทกผลวเคราะห 2.5 ถาคา pH ของตวอยางดนอานไดต ากวา 5.5 ใหเตมสารละลาย Woodruff’s

buffer 10 มลลลตร ใชแทงแกวกวนใหเขากนด ทงไว 30 นาท จงวดคาดวยเครอง pH Meter อกครง บนทกคาทอานไดลงในกระดาษบนทกผลวเคราะห

2.6 นกวทยาศาสตรตรวจสอบผลวเคราะห ประเมนระดบผลวเคราะห และใหค าแนะน าการใสปนแกเกษตรกร ถาผลวเคราะหไมผานการตรวจสอบ ตวอยางดงกลาวจะถกน าไปวเคราะหซ า (ขอ 2.1 –2.5)



ตารางท 1 ระดบของความเปนกรดเปนดางของดน (ดน: น า = 1:1)

ระดบ (rating) พสย (range)

กรดรนแรง (extremely acid) กรดจด (strongly acid) กรดปานกลาง (moderately acid) กรดเลกนอย (slightly acid) กลาง (neutral) ดาง (alkaline)

< 4.6 4.6-5.5 5.6-6.5 6.6-7.5 7.6-8.5 > 8.6

ทมา: ณรงค ชนบตร, มปป.

ตารางท 2 พสยของความเปนกรด-ดาง ของดนทมผลกระทบตอการเจรญเตบโตของพช และแนวทางการแกไขปรบปรงดน

ความเปนกรด-ดาง

(pH)

สาเหตการเกดสภาพความเปนกรด-ดางในดนและผลกระทบตอพช

แนวทางแกไขปรบปรงดน

< 4.6

ดนทม pH ต ากวา 4 สวนมากจะพบในดนอนทรย (พร) และดนกรดจดก ามะถน บางครงพบในดน อนนทรยท มการพพงมาก ดนทมความอดมสมบรณต า มความตานทานตอการเปลยนแปลง pH ต าและดนทใชท าการเกษตรมานาน ใชปยแอมโมเนยมสง การเกบเกยวผลผลตออกไปจากพนทจ านวนมากแตละป ท าใหความอดมสมบรณลดลง อนทรยวตถลดลง มสวนท าให pH ดนลดลง ท าใหเกดการเปนพษของ อะลมเนยม(Al) และแมงกานส(Mn) การเปนประโยชนของโมลบดนม(Mo) ลดลง เกดการชะล าง แคลเซยม (Ca) แมกนเซยม(Mg) โซเดยม(Na) และโพแทสเซยม(K) มากขน ดนท เปนกรดจดมผลใหกจกรรมของจลนทรยดนโดยเฉพาะอยางยง nitrifier ลดลง

มความตองการปนปรมาณมากเพอปรบสภาพกรดในดนใหสามารถเพาะปลกพชไดผลผลตด ดงนนในพนททไมสามารถหาปนได หรอมราคาแพงไมคมในดานเศรษฐกจ อาจตองเลอกปลกพชททนสภาพกรดในดนไดมากเทานน การเพมอนทรยวตถในดนอนนทรยทเปนกรดอยางรนแรงนอาจชวยท าใหผลจากกรดในดนลดลง

4.6-5.5

เกดจากกกระบวนการเกดกรดในดนตามสภาพธรรมชาต หรอจากการเพาะปลกทยาวนานโดยไมม ก า รปร บปร ง ด น ม ผลต อกระทบต อกา รเจรญเตบโตของพชเชนเดยวกบขางบน คอ อาจเกดการเปนพษของอะลมเนยม(Al) และแมงกานส(Mn) การเปนประโยชนของโมลบดนม(Mo) ลดลง เพมการชะลาง แคลเซยม(Ca) แมกนเซยม(Mg) โซเดยม(Na) และโพแทสเซยม(K) จากดนมากขน และลดกจกรรมของจลนทรยดน

การแกไขปรบปรงทมความเปนกรดในระดบนโดยทวไปจะมผลตอบแทนคมคาในทางเศรษฐกจ การเพมอนทรยวตถในดนอนนทรยจะชวยลดปญหาทเกดจากกรดในดน ในพนททปนมราคาแพงหรอหายาก การปลกพชททนตอสภาพกรดในดนจะชวยลดคาใชจายการใชปนไดมาก



ความเปนกรด-ดาง

(pH)

สาเหตการเกดสภาพความเปนกรด-ดางในดนและผลกระทบตอพช

แนวทางแกไขปรบปรงดน

5.6-6.5

เปนชวง pH ทเหมาะกบการเจรญเตบโตของพชโดยทวไป การเปนประโยชนของธาตอาหารพชมากขน โดยเฉพาะอยางยงฟอสฟอรส(P) แตในพนททมน าขงนาน อาจเกดการเปนพษของแมงกานส(Mn) ได

การปรบปรงดนโดยทวไปใหผลคมคาในทางเศรษฐกจ การใชปนปรบสภาพกรดในดนส าหรบพชทมความไวมากตอกรดในดน จ าเปนตองวเคราะหปรมาณความตองการปนใหถกตองกบพช

6.6-7.5 มความเหมาะสมกบการเจรญเตบโตของพชสวนใหญ ในพนทน าขงกอาจพบการเปนพษของแมงกานส(Mn) ได

ดนสวนใหญจะมความอดมสมบรณสง การใชปยมประสทธภาพ ไมคอยพบการขาดจลธาตอาหารพช

7.6-8.5

จดเปนพวกดนดาง ธาตอาหารพชสงกะส (Zn) เหลก(Fe) และแมงกานส(Mn) จะอยในรปทเปนประโยชนตอพชไดนอยลง และจะยงนอยลงเมอ pH ของดนเพมมากขน แตโมลบดนม(Mo) จะเปนประโยชนตอพชไดมากขน

อาจเกดการขาดจลธาตอาหารพช สวนมากจะเกดขนเมอมการใสปนมากเกน

>8.6

ดนเปนดางจดเนองจากมปรมาณเกลอคารบอเนตของ โซเดยม(Na) แคลเซยม(Ca) และแมกนเซยม(Mg) มาก การขาดจลาตอาหารพชเชน ทองแดง(Cu) สงกะส(Zn) เหลก(Fe) แมงกานส(Mn) และธาตอาหารโพแทสเซยม(K) และฟอสฟอรส(P) มกจะเกดขนเสมอ การเปนพษของโบรอน(B) อาจเกดขนได ดนดงกลาวนโดยทวไปมความอดมสมบรณต า และโครงสรางไมด (หมายเหต pH>9.1 สวนใหญจะเปนดนเคมโซดก)

พชททนเคมเทานนทสามารถขนได มปญหาการขาดจลธาตอาหารพชมาก ดนทมคา ECSE>1.4 dS/m อาจจะเปนดนเคม ดงนนการจดการเบองตนตองควบคมไมใหระดบน าใตดนสงขน ถา ECSE<0.7 ds/m อาจเปนดนโซดก การปรบปรงดนท าไดโดยใชพชตระกลถวยปซม

ทมา: Peverill et al., 1999



ตารางท 3 ความเปนกรด-ดางของดนกบชนดและปรมาณปนทตองใชเพอปรบสภาพความเปนกรดของดน

ปฏกรยาความเปนกรด-ดาง

หลงจากเตมน ายาวดดรฟฟ

แคลเซยม คารบอเนต

(กก./ไร)

ปนขาว (กก./ไร)

ปนมารล (กก./ไร)

หนปนบด (กก./ไร)

ปนโดโลไมท (กก./ไร)

6.9 120 94 144 180 131 6.8 240 187 288 360 262 6.7 360 281 432 540 392 6.6 480 374 576 720 523 6.5 600 468 720 900 654 6.4 720 562 864 1080 785 6.3 840 655 1008 1260 916 6.2 960 749 1152 1440 1046 6.1 1080 842 1296 1620 1177 6.0 1200 936 1440 1800 1308 5.9 1320 1030 1584 1980 1439 5.8 1440 1123 1728 2160 1570 5.7 1560 1217 1872 2340 1700 5.6 1680 1310 2016 2520 1831 5.5 1800 1404 2160 2700 1962 5.4 1920 1498 2304 2880 2093 5.3 2040 1591 2448 3060 2224 5.2 2160 1685 2592 3240 2354 5.1 2280 1778 2736 3420 2485 5.0 2400 1872 2880 3600 2616 4.9 2520 1966 3024 3780 2747 4.8 2640 2059 3168 3960 2878 4.7 2760 2153 3312 4140 3008 4.6 2880 2246 3456 4320 3139 4.5 3000 2340 3600 4500 3270 4.4 3120 2434 3744 4680 3402

ปรมาณความตองการปน 100 กก. = ปนขาว 78 กก. = ปนมารล 120 กก. = หนปนบด 150 กก. = ปนโดโลไมท 109 กก.

หมายเหต ปรมาณความตองการปนทไดจากตาราง เปนขอมลพนฐาน การน าไปปรบใชในสภาพจรงอาจใชนอยกวาหรอไมตองใชเลยกเปนได เมอมการปรบปรงสภาพดนดวยวธการอนๆ ทเหนวาไดผลใกลเคยงกบการใช ปน อกประการหนงการจดการดน ชนดของพช เนอดนและปรมาณแคลเซยมในตวอยางดนตางกเปนปจจยทสงผลกระทบตอปรมาณปนทตองใช การใสปนใหเหมาะสมกบสภาพดนจงเปนสงจ าเปนตอการใหผลผลตของพชแตละชนด



ขนตอนการใชเครอง pH Meter ยหอ SCHOTT รน handy lab pH/LR 12 SET

1. ตอสาย electrode เขากบชองดานบนของเครองวด

2. กดปมเปดเครอง (ปมหมายเลข 1)

3. ลาง electrode ดวยน ากลนและซบดวยกระดาษทชชใหแหงอยางเบาๆ เพอปองกนไมใหเกดรอยขดขด

สาย Electrode เครอง pH Meter

ชองส าหรบตอสาย Electrode เขากบเครอง

1 ปมสวตชเปด/ปดเครอง

3 ปม RUN/ENTER 2 ปม CAL

1 ปมสวตชเปด/ปดเครอง

3 ปม RUN/ENTER 2 ปม CAL



4. ท าการ Calibrate เครองดวยการกดปม CAL (ปมหมายเลข 2) หนาจอแสดงผล

จะขนค าวา จากนน จม electrode ลงในสารละลายมาตรฐาน pH 7.00

แลวกดปม RUN/ENTER (ปมหมายเลข 3)

5. รอจนกระทงหนาจอแสดงผลขนค าวา จงเอา electrode ขนจากสารละลายมาตรฐาน pH 7.00 แลวลาง electrode ดวยน ากลน ซบดวยกระดาษทชชใหแหง จากนน จมลงในสารละลายมาตรฐาน pH 4.01 แลวกดปม RUN/ENTER (ปมหมายเลข 3)

6. รอจนกระทงหนาจอแสดงผลแสดงตวเลขของคา mv/pH ซงคาทเหมาะสมควรอยระหวาง

55-59 จากนน กดปม RUN/ENTER (ปมหมายเลข 3) หนาจอแสดงผลจะแสดงตวเลขของคา mv ซงคาทเหมาะสมควรอยระหวาง 9-11

สารละลายมาตรฐาน pH 7.00 และ 4.01



7. ถาคาทวดไดในขอ 6 ไมไดคา mv/pH และคา mv ทอยในชวงทเหมาะสม ใหน า electrode แชลางในน ากลนอกครง และท าซ าตงแตขอ 3-5 จนกวาจะไดคาตามทระบไวในขอ 6

8. ท าการวดตวอยางดน โดยลาง electrode ดวยน ากลนและซบใหแหง กดปม RUN/ENTER

(ปมหมายเลข 3) แลววดความเปนกรด-ดางของสารละลายตวอยางดน บนทกลงในกระดาษบนทกผลวเคราะห

9. เมอจะเปลยนวดตวอยางดนล าดบถดไป ใหท าการลาง electrode ดวยน ากลนและซบใหแหงดวยกระดาษทชชทกครงกอนวดตวอยางล าดบถดไป

10. เมอวดตวอยางครบจ านวน 10 ตวอยาง ใหท าการตรวจวดสารละลายมาตรฐาน 7.00 และ 4.01 อกครงหนง บนทกคาทวดไดในกระดาษบนทกผลวเคราะห

คา mv คา mv/pH



การวเคราะหปรมาณฟอสฟอรสทเปนประโยชนในดนดวยวธ Double Acid



Work Flow การวเคราะหฟอสฟอรสทเปนประโยชนในดนดวยวธ Double Acid



30 นาท ชงดน 6 กรม นกวทยาศาสตร

ปฏบตการ/นกวทยาศาสตร/นกวชาการเกษตร

1 ชวโมง เตมสารละลาย Double acid 24 มลลลตร เขยาดวยความเรว 150 รอบตอนาท เปนเวลา 5 นาทแลว กรอง


1 ชวโมง น าสารละลายดนทสกดได 0.5 มลลลตร เตมสารพฒนาส 4.5 มลลลตร ตงทงไว 30 นาท


1 ชวโมง น าสารละลายพฒนาทเปลยนสแลวมาอานคาดวยเครอง Spectrophotometer ทความยาวคลน 740 นาโนเมตร


2 ชวโมง ลงผลในกระดาษบนทกผลวเคราะห/สมดรายงานผลวเคราะหดนเคลอนท


1 วน ตรวจสอบผลวเคราะห /รวบรวมรายการผลวเคราะห ประเมนระดบผลวเคราะห และใหค าแนะน าการใสปยแกเกษตรกร


30 นาท สงผลการวเคราะหใหแกผรบบรการ

ชงดน

ดดสารละลายดนทสกดได 0.5 มลลลตร เตมสารพฒนาส 4.5 มลลลตร ตงทงไว 30 นาท

สกดตวอยางดน


อานคาดวยเครอง Spectrophotometer

ลงผลในกระดาษบนทกผลวเคราะห/สมดรายงานผลวเคราะหดนเคลอนท

ผาน

การ


ไมผาน

การ




ขนตอนการวเคราะหปรมาณฟอสฟอรสทเปนประโยชนดวยวธ Double Acid

1. การเตรยมสารเคม 1.1 Double Acid (0.05 N HCl in 0.025 N H2SO4, DA)

เตรยมโดยใชขวดพลาสตกขนาด 20 ลตร เตมน ากลน 15 ลตรหลงจากนนเตมกรดไฮโดรคลอรกชนดเขมขน (HCl conc) 83 มลลลตรและกรดซลฟวรกชนดเขมขน (H2SO4 Conc) 14 มลลลตร ปรบปรมาตรดวยน ากลนใหเปน 20 ลตร เขยาใหเขากน

1.2 สารละลาย reagent A 1.2.1. สารละลายแอมโมเนยมโมลบเดต (Ammonium molybdate) ชงแอมโมเนยมโมลบเดต จ านวน 50 กรม ใสลงในบกเกอรขนาด 100 มลลลตร ละลาย

ดวยน ากลน จากนนถายใสขวดวดปรมาตรขนาด 250 มลลลตรโดยใชกรวยกรอง ปรบปรมาตรดวยน ากลน ปดจกเขยาใหเขากน

1.2.2. สารละลายแอนตโมนโพแทสเซยมทาเทรต (Antimony potassium tartrate) ชงแอนตโมนโพแทสเซยมทาเทรต จ านวน 1.213 กรม ละลายในน ากลน 50 มลลลตร

(ถาสารไมละลายใหน าไปอน อณหภมไมเกน 60 องศาเซลเซยส) 1.2.3. สารละลาย reagent A น าสารละลายแอมโมเนยมโมลบเดตทเตรยมไวในขอ 1.2.1 ถายใสขวดวดปรมาตรขนาด

1 ลตร เตมสารละลายแอนตโมนโพแทสเซยมทาเทรตทเตรยมไวในขอ 1.2.2. ลงไป เขยาใหเขากน หลงจากนน เตมกรดซลฟวรกชนดเขมขน 700 มลลลตร ตงทงไวใหเยน ปรบปรมาตรดวยน ากลนใหเปน 1 ลตร ถายใสขวดสชาและเกบในตเยน

1.3 สารละลายพฒนาส (working solution) ชง กรดแอสคอรบค (ascorbic acid) 1.76 กรม ใสลงในขวดวดปรมาตร 2 ลตร ซงเตม

น ากลน 1,600 มลลลตร เตมสารละลาย reagent A จ านวน 40 มลลลตร ตงทงไวใหเยน ประมาณ 2 ชวโมง ปรบปรมาตรใหเปน 2 ลตร ตงทงไวอยางนอย 2 ชวโมงกอนใชงาน สารละลายนเกบไดไมเกน 24 ชวโมง ดงนนจงตองเตรยมใหมทกครงทท าการวเคราะหปรมาณฟอสฟอรส

1.4 สารละลายฟอสฟอรสมาตรฐาน 50 มลลกรมตอลตร ชงโพแทสเซยมไดไฮโดรเจนฟอสเฟต (Potassium dihydrogen phosphate :

KH2PO4) ทผานการอบ 105 องศาเซลเซยส เปนเวลา 3 ชวโมง จ านวน 0.2195 กรม ใสลงในบกเกอรขนาด 100 มลลลตร ละลายดวยน ากลน หลงจากนนถายใสขวดวดปรมาตรขนาด 1 ลตร ปรบปรมาตรดวยน ากลน ปดจก เขยาใหละลายทวกน

1.5 ชดสารละลายฟอสฟอรสมาตรฐาน 0, 5, 10, 15, 20, 25 และ 30 มลลกรมตอลตรตามล าดบ ดดสารละลายฟอสฟอรสมาตรฐาน 50 มลลกรมตอลตร มา 0, 5, 10, 15, 20, 25 และ 30 มลลลตรตามล าดบใสขวดปรบปรมาตรขนาด 50 มลลลตร ปรบปรมาตรดวยสารละลาย DA



ความเขมขนสารละลายมาตรฐานฟอสฟอรส

(มลลกรมตอลตร)

ปรมาตรสารละลายฟอสฟอรส 50 มลลกรมตอลตรทดดใช

(มลลลตร)

ปรมาตรสดทาย (มลลลตร)

0 5 10 15 20 25 30

0 5 10 15 20 25 30

50 50 50 50 50 50 50

2 ขนตอนการวเคราะห 2.1 ชงดน 6 กรม ใสใน Erlenmeyer flash ขนาด 50 มลลลตร 2.2 เตมสารละลาย DA 24 มลลลตร เขยาดวยเครองเขยาทความเรว 150 รอบตอนาท

เปนเวลา 5 นาท 2.3 กรองตวอยางลงในขวดพลาสตก รองรบดวยกระดาษกรองเบอร 5 จ านวน 1 แผน 2.4 ดดสารละลายตวอยางทกรองในขอ 2.3 มา 0.5 มลลลตร ใสลงในหลอดแกว

ทดลอง 2.5 เตมสารละลายพฒนาส 4.5 มลลลตร ลงในสารละลายทดดในขอ 2.4 เขยาใหเขา

กน ตงทงไว 30 นาท 2.6 น าสารละลายทไดเทลงใน cuvette แลวน าไปวเคราะหปรมาณฟอสฟอรสทเปน

ประโยชนดวยเครอง spectrophotometer ทความยาวคลน 740 นาโนเมตร (ความยาวคลนทใชขนอยกบเครอง spectrophotometer ทใชวด)

2.7 เจาหนาทวเคราะหบนทกผลการวเคระหลงในกระดาษบนทกผลวเคราะห จากนนลงผลวเคราะหในสมดรายงานผลวเคราะหดนเคลอนท

2.8 นกวทยาศาสตรตรวจสอบผลวเคราะห ประเมนระดบผลวเคราะห และใหค าแนะน าการใสปยแกเกษตรกร ถาผลวเคราะหไมผานการตรวจสอบ ตวอยางดงกลาวจะถกน าไปวเคราะหซ า (ขอ 2.1 – 2.6) การค านวณ ปรมาณฟอสฟอรสทเปนประโยชน = ปรมาตรของน ายาสกด(มลลลตร) x ความเขมขนทอานได (มลลกรมตอกโลกรม) x df น าหนกดนทใช (กรม) df คอ จ านวนเทาของการเจอจางตวอยาง



ตารางท 4 เกณฑการประเมนปรมาณฟอสฟอรสในรปทเปนประโยชนทสกดดวย Double Acid

ปรมาณฟอสฟอรส (mg kg-1) ระดบ การประเมน

<6 ต ามาก ปรมาณฟอสฟอรสในดนมอยในระดบต ามาก อาจมผลท าใหไดผลผลตทต ากวา 50% ของผลผลตสงสด

6-12 ต า ปรมาณฟอสฟอรสในดนมอยในระดบต า มผลท าใหไดผลผลตระหวาง 50-75% ของผลผลตสงสด

13-25 ปานกลาง ปรมาณฟอสฟอรสในดนมอยในระดบปานกลาง มผลท าใหไดผลผลตระหวาง 75-100% ของผลผลตสงสด

26-50 สง ปรมาณฟอสฟอรสในดนมเพยงพอกบความตองการของพช มผลท าใหไดผลผลต 100% ของผลผลตสงสด

>50 สงมาก ปรมาณฟอสฟอรสเในดนมเพยงพอกบความตองการของพชและเหลอใช มผลท าใหไดผลผลต 100% ของผลผลตสงสด และมธาตฟอสฟอรสส ารองไวใชตอไปไดอก

ทมา : Cope , J.T., Jr., and D.L.Kirkland. 1975.

หมายเหต ปรมาณฟอสฟอรสในรปทเปนประโยชนตอพชทก าหนดในตารางน เปนเพยงขอมลขนพนฐานเพอไปประกอบการพจารณารวมกบสภาพความเปนกรดของดน เนอดน ชนดของพชทปลกและสดสวนของธาตชนดตางๆทมอยในดนและอนๆ การก าหนดอตรา ชนดและประเภทของปยจะตองสอดคลองกบสภาพดนและความตองการของพชรวมถงการจดการดน การจดการน า และการจดการพชทเหมาะสมซงขนอยกบการพจารณาของผช านาญการในดานการประเมนผลการวเคราะหดน



ขนตอนการการใชเครอง spectrophotometer เพอวเคราะหปรมาณฟอสฟอรสทเปนประโยชนในดน

รปท 1 แสดงเครอง spectrophotometer ยหอ Pharmacia Biotech รน Novaspec II

รปท 2 การเสยบสายไฟตรงบรเวณ Plug key board AC Power และเปดสวทช ON-OFF

1. สวทช ON-OFF



1. เสยบสายไฟตรงบรเวณ Plug key board AC Power และเปดสวทช ON-OFF (รปท 2)

2. ปรบคาความยาวคลนทตองการโดยใชปม WAVE LENGTH +/- จนไดความยาวคลนทตองการ (รปท 3-4)

3. ปรบคาทศนยมทตองการโดยใชปม CONC/ FACTOR +/- จนไดจ านวนทศนยมทตองการ (รปท 4 และ 5)

รปท 3 เครองก าลง calibrate อย รอจนความยาวคลนปรากฏ เปดเครองไวประมาณ 15 นาท

รปท 4 แสดงการปรบคาความยาวคลน (WAVELENGTH) และการปรบทศนยม

2. หนาจอทปรากฏความยาวคลน

3. ปมส าหรบกดเพอเลอกความยาวคลน

4. ปมส าหรบกดเพอเลอกจ านวนจดทศนยม



รปท 5 แสดงจ านวนต าแหนงทศนยมของคาทวเคราะห

รปท 6 แสดงชองใส Cuvette ซงมสารละลายทตองการวเคราะหบรรจอย

4. การวเคราะห เรมตนจากการเตรยมกราฟสารละลายมาตรฐานโดยเทสารละลาย DA ใส Cuvette (Blank) จากนนน าไปสอดในชองวดทเครองมอ (รปท 6) น า blank ใสในชองวดแลวปรบคาทอานไดใหเทากบศนย โดยใชปม CONC/ FACTOR + / – จากนนกดปม Set ref

5. จากนนน า cuvette ของ blank ออกแลวเอา cuvette ทใสสารละลายฟอสฟอรสมาตรฐาน 5 มลลกรมตอลตร. ใสแลวปรบคา CONC/FACTOR (+ หรอ -) ใหเทากบ 20

6. น า cuvette สารละลายฟอสฟอรสมาตรฐาน 5 มลลกรมตอลตร. ออกแลวเอา cuvette ทใสสารละลายฟอสฟอรสมาตรฐาน 10 มลลกรมตอลตร. ใสแลวปรบคา CONC/FACTOR (+ หรอ -) ใหเทากบ 40

5. หนาจอแสดงจดทศนยมของคาทวด



7. น า cuvette สารละลายฟอสฟอรสมาตรฐาน 10 มลลกรมตอลตร. ออกแลวเอา cuvette ทใสสารละลายฟอสฟอรสมาตรฐาน 15 มลลกรมตอลตร. ใสแลวปรบคา CONC/FACTOR (+ หรอ -) ใหเทากบ 60

8. น า cuvette สารละลายฟอสฟอรสมาตรฐาน 15 มลลกรมตอลตร. ออกแลวเอา cuvette ทใสสารละลายฟอสฟอรสมาตรฐาน 20 มลลกรมตอลตร ใสแลวปรบคา CONC/FACTOR (+ หรอ -) ใหเทากบ 80

9. น า cuvette สารละลายฟอสฟอรสมาตรฐาน 20 มลลกรมตอลตร. ออกแลวเอา cuvette ทใสสารละลายฟอสฟอรสมาตรฐาน 25 มลลกรมตอลตร ใสแลวปรบคา CONC/FACTOR (+ หรอ -) ใหเทากบ 100

10 น า cuvette สารละลายฟอสฟอรสมาตรฐาน 25 มลลกรมตอลตร. ออกแลวเอา cuvette ทใสสารละลายฟอสฟอรสมาตรฐาน 30 มลลกรมตอลตร. ใสแลวปรบคา CONC/FACTOR (+ หรอ -) ใหเทากบ 120 เมอผานขนตอนท 4-10 จะไดกราฟของสารละลายมาตรฐานฟอสฟอรส

11. น า cuvette ของ blank ใสเพอปรบคาศนยอกครง แลวจงเรมวเคราะหตวอยางโดยเทสารละลายตวอยางใสใน cuvette แลวบนทกคาทอานได

12. เมอวดตวอยางครบทก 20 ตวอยาง ใหท าการตรวจวดสารละลายมาตรฐาน 5 มลลกรมตอลตร. และ 30 มลลกรมตอลตร. อกครงหนง บนทกคาทวดไดในกระดาษบนทกผลวเคราะห



การวเคราะหโพแทสเซยมทเปนประโยชนในดนดวยวธ Double Acid



Work Flow การวเคราะหโพแทสเซยมทเปนประโยชนในดนดวยวธ Double Acid



30 นาท

ชงดน 6 กรม ใสใน flask ขนาด 50 มลลลตร


1 ชวโมง เตมสารละลาย Double acid 24 มลลลตร เขยาดวยความเรว 150 รอบ/นาท เปนเวลา 5 นาทแลว กรอง


1 ชวโมง -ดดสารละลายดนทสกดได 10 มลลลตร -เตมน ากลน 15 มลลลตร -เตม ISA 0.5 มลลลตร


1 ชวโมง อานคาดวยเครอง Ion Analyzer


2 ชวโมง ลงผลในสมดรายงานผลวเคราะหดนเคลอนท


1 วน นกวทยาศาสตรตรวจสอบ พรอมแปลผลวเคราะหและใหค าแนะน าการใสปยแกเกษตรกร



ชงดน

ดดสารละลายดนทสกดได 10 มลลลตร เตมน ากลน 15 มลลลตร

และเตม ISA 0.5 มลลลตร



อานคาดวยเครอง Ion Analyzer

ลงผลวเคราะห

ผาน

การ


ไมผาน

การ




ขนตอนการวเคราะหปรมาณโพแทสเซยมทเปนประโยชนในดนดวยวธ Double Acid



1.2 Ionic Strength Adjuster (ISA) (5 M NaCl)

ชงโซเดยมคลอไรด (NaCl) 292.2 กรมใสในบกเกอรขนาด 500 มลลลตร ละลายดวยน ากลน ถายใสขวดปรบปรมาตร (Volumetric flask) ขนาด 1 ลตร ปรบปรมาตรดวยน ากลน

1.3 สารละลายโพแทสเซยมมาตรฐาน 1,000 มลลกรมตอลตร

ชงโพแทสเซยมคลอไรด (KCl) 1.907 กรม ใสในบกเกอรขนาด 100 มลลลตร ละลายดวยน ากลน ถายใสขวดปรบปรมาตร (Volumetric flask) ขนาด 1 ลตร ปรบปรมาตรดวยน ากลน

1.4 สารละลายโพแทสเซยมมาตรฐาน 100 มลลกรมตอลตร

ดดสารละลายโพแทสเซยมมาตรฐาน 1,000 มลลกรมตอลตร มา 10 มลลลตร ใสขวดปรบปรมาตร (Volumetric flask) ขนาด 100 มลลลตร ปรบปรมาตรดวยน ากลน

1.5 สารละลายโพแทสเซยมมาตรฐาน 1 มลลกรมตอลตร และ 10 มลลกรมตอลตร

ดดสารละลายโพแทสเซยมมาตรฐาน 100 มลลกรมตอลตร มา 1 และ 10 มลลลตร ใสขวดปรบปรมาตร (Volumetric flask) ขนาด 100 มลลลตร ปรบปรมาตรดวยน ากลน

ความเขมขนของสารละลายมาตรฐานโพแทสเซยมทเตรยม (มลลกรมตอลตร)

ปรมาตรสารละลายโพแทสเซยมมาตรฐาน 100 มลลกรมตอลตรท

ดดใช (มลลลตร)


1 10

1 10

100 100



2. ขนตอนการวเคราะห 2.1 ชงดน 6 กรม ใสใน Erlenmeyer flask ขนาด 50 มลลลตร 2.2 เตมสารละลาย DA 24 มลลลตร เขยาดวยเครองเขยาทความเรว 150 รอบ/นาท

เปนเวลา 5 นาท 2.3 กรองตวอยางลงในขวดพลาสตก ทรองรบดวยกระดาษกรองเบอร 5 จ านวน 1 แผน 2.4 ดดสารละลายตวอยางทกรองในขอ 2.3 มา 10 มลลลตร ใสลงในบกเกอร

พลาสตกขนาด 50 มลลลตร 2.5 เตมน ากลน 15 มลลลตร 2.6 เตม ISA 0.5 มลลลตร 2.7 น าสารละลายตวอยางทไดไปวเคราะหปรมาณโพแทสเซยมทเปนประโยชนในดน

ดวยเครอง Ion Analyzer 2.8 เจาหนาทวเคราะหบนทกผลการวเคระหลงในกระดาษบนทกผลวเคราะห จากนน

ลงผลวเคราะหในสมดรายงานผลวเคราะหดนเคลอนท 2.9 นกวทยาศาสตรตรวจสอบผลวเคราะห ประเมนระดบผลวเคราะห และให

ค าแนะน าการใสปยแกเกษตรกร ถาผลวเคราะหไมผานการตรวจสอบ ตวอยางดงกลาวจะถกน าไปวเคราะหซ า (ขอ 2.1 – 2.7)

การค านวณ ปรมาณโพแทสเซยมทเปนประโยชน = ปรมาตรของน ายาสกด (มลลลตร) x ค วามเขมขนทอานได (มลลกรมตอกโลกรม) x df น าหนกดนทใช (กรม)

df คอ จ านวนเทาของการเจอจางตวอยาง



ตารางท 5 หลกการประเมนปรมาณโพแทสเซยม ในรปทเปนประโยชนทสกดดวย Double Acid

ปรมาณโพแทสเซยม (mg kg-1) ระดบ การประเมน

<16 ต ามาก ปรมาณโพแทสเซยมในดนมอยในระดบต ามาก อาจมผลท าใหไดผลผลตทต ากวา 50% ของผลผลตสงสด

16-30 ต า ปรมาณโพแทสเซยมในดนมอยในระดบต า มผลท าใหไดผลผลตระหวาง 50-75% ของผลผลตสงสด

31-60 ปานกลาง ปรมาณโพแทสเซยมในดนมอยในระดบปานกลาง มผลท าใหไดผลผลตระหวาง 75-100% ของผลผลตสงสด

61-120 สง ปรมาณโพแทสเซยมในดนมเพยงพอกบความตองการของพช มผลท าใหไดผลผลต 100% ของผลผลตสงสด

>120 สงมาก ปรมาณโพแทสเซยมในดนมเพยงพอกบความตองการของพชและเหลอใช มผลท าใหไดผลผลต 100% ของผลผลตสงสด และมธาตโพแทสเซยมส ารองไวใชตอไปไดอก


หมายเหต ปรมาณโพแทสเซยมในรปทเปนประโยชนตอพชทก าหนดในตารางน เปนเพยงขอมลขนพนฐานเพอไปประกอบการพจารณารวมกบสภาพความเปนกรดของดน เนอดน ชนดของพชทปลกและสดสวนของธาตชนดตางๆทมอยในดนและอนๆ การก าหนดอตรา ชนดและประเภทของปยจะตองสอดคลองกบสภาพดนและความตองการของพชรวมถงการจดการดน การจดการน า และการจดการพชทเหมาะสม



ขนตอนการใชเครอง Ion Analyzer เพอวเคราะหปรมาณโพแทสเซยมทเปนประโยชนในดน ดวยวธ Double Acid

1. ขนตอนการเตรยมอเลคโตรด (Electrode)

1.1 การเตรยมโพแทสเซยมอเลคโตรด (Potassium electrode)

1.1.1 ตอ Potassium sensing module เขากบ electrode body หมนดวยมอจนแนนพอสมควร

1.1.2 สะบด electrode 5-6 ครง อยางระมดระวงไมใหสมผสกบสงอน เพอปองกน

การเสยหายของ electrode

1.1.3 แช electrode ในบกเกอรทมสารละลายโพแทสเซยมมาตรฐาน 1,000 มลลกรมตอลตร โดยแชใหบรเวณ sensing module ทวมประมาณ 1-1.5 เซนตเมตร อยางนอย 2 ชวโมง กอนการใชงาน

1.2 น า Potassium electrode (ทแชในสารละลายโพแทสเซยมมาตรฐาน 1,000 มลลกรมตอลตร อยางนอย 2 ชวโมงแลว) มาแชในน ากลนกอนวดสารละลายตวอยางประมาณ 30 นาท

เครอง Ion Analyzer Reference electrode

Potassium electrode

Potassium Sensing module Electrode body



1.2 การเตรยม Reference electrode

1.2.1 เตรยมสารละลาย outer โดยดด ISA (5 M NaCl) มา 1 มลลลตร ใสลงในขวดปรบปรมาตรขนาด 50 มลลลตร ปรบปรมาตรดวยน ากลนใหเปน 50 มลลลตร จากนนเตมเขาไปในชองของ Reference electrode ใหสารละลายอยในระดบเดยวกบชองเตม (เตรยมใหมทกครงกอนใช)

1.2.2 ตรวจสอบระดบของสารละลาย inner chamber วาอยในระดบเตมหลอดหรอไม ถาไมเตมใหเตมสาร Double Junction Reference Electrode Inner Filling Solution 900002

1.2.3 แชในน ากลนกอนวดสารละลายตวอยางประมาณ 30 นาท

2. ขนตอนการเตรยมเครอง Ion Analyzer ยหอ Orion รน SA 720

2.1 น าหมอแปลงทเสยบเขาทเตาดานหลงเครอง (หมายเลข 1) เสยบตอกบปลกไฟ โดยใชไฟขนาด 220 โวลต (ไฟบาน)

2.2 ตอสายของ Reference electrode และ Potassium electrode เขาทดานหลงเครอง โดยตอทต าแหนง หมายเลข 2 และ 3 ตามล าดบ

รปท 1 แสดงต าแหนงการเสยบปลกไฟ และตอสาย electrode

2.3 เปดสวตชเปด/ปดเครอง (ปมหมายเลข 1, รปท 2) โดยการเลอนปมขน หนาจอแสดงผลจะปรากฏขน

รปท 2 แสดงต าแหนงปมตางๆ

6. จอแสดงผล

7 ปม Mode

8 ปมเพม/ลดคา Std

1 ปมเปด/ปดเครอง

2 ปม Cal

3 ปม Sample

2

3 1

4 ปม Slope 5 ปม Enter



2.4 ตรวจสอบวาปม Mode (ปมหมายเลข 7) ทอยดานใตจอแสดงผลอยใน Mode ของ CONC.

2.5 ท าการเชค electrode slope โดยการกดปม cal (ปมหมายเลข 2) พรอมทงจม electrode ทงคลงในสารละลายมาตรฐานโพแทสเซยม 1 มลลกรมตอลตร ทเตม ISA 2 มลลลตร สงเกตวาจะมไฟสเขยวขนทบรเวณเลข 1 เหนอปม cal (ปมหมายเลข 2) รอจนกระทงคานงและมไฟสเขยวขนทค าวา ready จงปรบคาบนจอแสดงผลใหไดเทากบ 1 โดยการใชปมเพมและลดตวเลข

(ปมหมายเลข 8) เมอไดคาเทากบ 1 แลวจงกดปม enter (ปมหมายเลข 5)

รปท 3 แสดงต าแหนงของไฟสเขยว

2.6 รอจนกระทงไฟเขยวขนทบรเวณเลข 2 เหนอปม cal (ปมหมายเลข 2) จงลาง electrode ดวยน ากลน และจม electrode ทงคลงในสารละลายมาตรฐาน 10 มลลกรมตอลตร ทเตม ISA 2 มลลลตร รอจนกระทงคานงและมไฟสเขยวขนทค าวา ready จากนนปรบคาบน

จอแสดงผลใหไดเทากบ 10 โดยการใชปมเพมและลดตวเลข (ปมหมายเลข 8) เมอไดคา

7 ปม Mode

2 ปม Cal

5 ปม Enter 8 ปมเพม/ลดคา Std

ไฟสเขยวทค าวา Ready



เทากบ 10 แลวจงกดปม enter (ปมหมายเลข 5) ไฟเขยวจะปรากฏทปม sample (ปมหมายเลข 3)

2.7 กดปม slope (ปมหมายเลข 4) เพอดคา electrode slope โดยคาทเหมาะสมควรอยระหวาง 45-51

2.8 ลาง electrode ดวยน ากลน กดปม sample (ปมหมายเลข 3) เพอวดสารละลายตวอยาง

3. ขนตอนการวเคราะหปรมาณโพแทสเซยมทเปนประโยชนในดน

3.1 เตรยมสารละลายมาตรฐานโพแทสเซยม 1 และ 10 มลลกรมตอลตร ดงตาราง

ความเขมขนสารละลายทเตรยม (มลลกรมตอลตร)

ปรมาตรสารละลายโพแทสเซยมมาตรฐาน 100 มลลกรมตอลตรท



1 10

1 10

100 100

3.2 ลาง electrode ดวยน ากลน ซบดวยกระดาษทชช แลวจม electrode ลงในสารละลายตวอยางดน รอจนกระทงคานงและมไฟสเขยวขนทบรเวณค าวา ready บนทกคาทวดไดในกระดาษบนทกผลวเคราะห จากนนยก electrode ขนและลางดวยน ากลน ใชกระดาษทชชซบใหแหง แลวจมวดสารละลายล าดบตอไป

3.3 เมอวดตวอยางได 20 ตวอยางแลว ใหท าการวดคา slope ของเครองอกครงตามขอ 2.4-2.7

3.4 เมอเลกใชงานใหถอดปลกไฟ และถอดสาย electrode ทตอเขากบดานหลงเครองออก จากนนน า Reference electrode แชไวในน ากลน ในสวนของ Potassium electrode นนใหถอด sensing module (หมายเลข 1) ออกเกบไวในหลอดพลาสตก (หมายเลข 2) และสวมจกยาง (หมายเลข 3) ครอบเอาไวทปลาย Potassium electrode

รปท 4 แสดงการแยกถอดเกบอปกรณ

2 หลอดพลาสตก

1 sensing module 3 จกยาง



การวเคราะหแคลเซยมทเปนประโยชนในดนดวยวธ Double Acid



Work Flow การวเคราะหแคลเซยมทเปนประโยชนในดนดวยวธ Double Acid


30 นาท

ชงดน 6 กรม ใสใน flask ขนาด 50 มลลลตร


1 ชวโมง เตมสารละลาย Double acid 24 มลลลตร เขยาดวยความเรว 150 รอบ/นาท เปนเวลา 5 นาทแลว กรอง


1 ชวโมง -ดดสารละลายดนทสกดได 1 มลลลตร -เตมน ากลน 24 มลลลตร -เตม ISA 0.5 มลลลตร


1 ชวโมง อานคาดวยเครอง Ion Analyzer


2 ชวโมง ลงผลในกระดาษบนทกผล/สมดรายงานผลวเคราะหดนเคลอนท


1 วน นกวทยาศาสตรตรวจสอบพรอมแปลผลวเคราะหและใหค าแนะน าการใสปยแกเกษตรกร



ชงดน

ดดสารละลายดนทสกดได 1 มลลลตร เตมน ากลน 24 มลลลตร

และเตม ISA 0.5 มลลลตร



อานคาดวยเครอง Ion Analyzer

ลงผลวเคราะห

ผาน

การ


ไมผาน

การ




ขนตอนการวเคราะหปรมาณแคลเซยมทเปนประโยชนในดนดวยวธ Double Acid



1.2 Ionic Strength Adjuster (ISA) (4 M KCl)

ชงโพแทสเซยมคลอไรด (KCl) 298.2 กรม ใสในบกเกอรขนาด 500 มลลลตร ละลายดวยน ากลน เมอสารละลายหมดแลวถายใสขวดปรบปรมาตร (Volumetric flask) ขนาด 1 ลตร ปรบปรมาตรดวยน ากลน

1.3 สารละลายแคลเซยมมาตรฐาน 1,000 มลลกรมตอลตร.

ชงแคลเซยมคารบอเนต (CaCO3) 2.497 กรม ใสในบกเกอรขนาด 100 มลลลตรละลายดวยน ากลน เตมกรดไฮโดรคลอรกเขมขน 1 N (1 N HCl) 50 มลลลตร ถายใสขวดปรบปรมาตร (Volumetric flask) ขนาด 1 ลตร ปรบปรมาตรดวยน ากลน

1.4 สารละลายแคลเซยมมาตรฐาน 100 มลลกรมตอลตร

ดดสารละลายแคลเซยมมาตรฐาน 1,000 มลลกรมตอลตร มา 10 มลลลตร ใสขวดปรบปรมาตร (Volumetric flask) ขนาด 100 มลลลตร ปรบปรมาตรดวยน ากลน

1.5 สารละลายแคลเซยมมาตรฐาน 2 มลลกรมตอลตร และ 20 มลลกรมตอลตร

ดดสารละลายแคลเซยมมาตรฐาน 100 มลลกรมตอลตรมา 2 และ 20 มลลลตร ใสขวดปรบปรมาตร (Volumetric flask) ขนาด 100 มลลลตร ปรบปรมาตรดวยน ากลน ดงตาราง

ความเขมขนสารละลายมาตรฐานแคลเซยมทเตรยม (มลลกรมตอลตร)

ปรมาตรสารละลายแคลเซยมมาตรฐาน 100 มก.ตอลตรท



2 20

2 20

100 100



2. ขนตอนการวเคราะห 2.1 ชงดน 6 กรม ใสใน Erlenmeyer flask ขนาด 50 มลลลตร 2.2 เตมสารละลาย DA 24 มลลลตร เขยาดวยเครองเขยาทความเรว 150 รอบ/นาท

เปนเวลา 5 นาท 2.3 กรองตวอยางลงในขวดพลาสตกทรองรบดวยกระดาษกรองเบอร 5 จ านวน 1 แผน 2.4 ดดสารละลายตวอยางทกรองในขอ 2.3 มา 1 มลลลตร ใสลงในบกเกอรพลาสตก

ขนาด 50 มลลลตร 2.5 เตมน ากลน 24 มลลลตร 2.6 เตม ISA 0.5 มลลลตร 2.7 น าสารละลายตวอยางทไดไปวเคราะหปรมาณแคลเซยมทเปนประโยชนในดนดวย

เครอง Ion Analyzer 2.8 เจาหนาทวเคราะหบนทกผลการวเคระหลงในกระดาษบนทกผลวเคราะห จากนน

ลงผลวเคราะหในสมดรายงานผลวเคราะหดนเคลอนท 2.9 นกวทยาศาสตรตรวจสอบผลวเคราะห ประเมนระดบผลวเคราะห และให

ค าแนะน าการใสปยแกเกษตรกร ถาผลวเคราะหไมผานการตรวจสอบ ตวอยางดงกลาวจะถกน าไปวเคราะหซ า (ขอ 2.1 – 2.7)

การค านวณ ปรมาณแคลเซยมทเปนประโยชน = ปรมาตรของน ายาสกด (มลลลตร) x ค วามเขมขนทอานได (มลลกรมตอกโลกรม) x df น าหนกดนทใช (กรม)

df คอ จ านวนเทาของการเจอจางตวอยาง

ตารางท 6 หลกการประเมนปรมาณแคลเซยม ในรปทเปนประโยชนทสกดดวย Double Acid

ปรมาณแคลเซยม (mg kg-1) ระดบ การประเมน

<101 ต า ปรมาณแคลเซยมในดนมอยในระดบต า อาจมผลท าใหไดผลผลตต ากวา 50% ของผลผลตสงสด

101-200 ปานกลาง ปรมาณแคลเซยมในดนมอยในระดบปานกลาง มผลท าใหไดผลผลตระหวาง 75-100% ของผลผลตสงสด

>200 สง ปรมาณแคลเซยมในดนมเพยงพอกบความตองการของพช มผลท าใหไดผลผลต 100% ของผลผลตสงสด


หมายเหต ปรมาณแคลเซยมในรปทเปนประโยชนตอพชทก าหนดในตารางน เปนเพยงขอมลขนพนฐานเพอไปประกอบการพจารณารวมกบสภาพความเปนกรดของดน เนอดน ชนดของพชทปลกและสดสวนของธาตชนดตางๆ ทมอยในดน และอนๆ การก าหนดอตรา ชนดและประเภทของปย จะตองสอดคลองกบสภาพดนและความตองการของพช รวมถงการจดการดน การจดการน า และการจดการพชทเหมาะสม ซงขนอยกบการพจารณาของผช านาญการในดานการประเมนผลการวเคราะหดน



ขนตอนการใชเครอง Ion Analyzer เพอวเคราะหปรมาณแคลเซยมทเปนประโยชนในดน ดวยวธ Double Acid

1. ขนตอนการเตรยมอเลคโตรด (Electrode)

1.1 การเตรยมแคลเซยมอเลคโตรด (Calcium electrode)

1.1.1 ตอ Calcium sensing module เขากบ electrode body หมนดวยมอจนแนนพอสมควร

1.1.2 สะบด electrode 5-6 ครง อยางระมดระวงไมใหสมผสกบสงอน เพอปองกนการเสยหายของ electrode

1.1.3 แช electrode ในบกเกอรทมสารละลายแคลเซยมมาตรฐาน 1,000 มลลกรมตอลตร โดยแชใหบรเวณ sensing module ทวมประมาณ 1-1.5 เซนตเมตร อยางนอย 2 ชวโมง กอนการใชงาน

1.1.4 น า Calcium electrode (ทแชในสารละลายแคลเซยมมาตรฐาน 1,000 มลลกรมตอลตร อยางนอย 2 ชวโมงแลว) มาแชในน ากลนกอนวดสารละลายตวอยางประมาณ 30 นาท

เครอง Ion Analyzer

Calcium electrode

Reference electrode

Calcium Sensing module

Electrode body



1.2 การเตรยม Reference electrode

1.2.1 ตรวจสอบระดบของสารละลาย outer ใน Reference electrode วาอยในระดบเดยวกบชองส าหรบเตมสารละลาย outer หรอไม ถาอยในระดบต าใหเตมสารละลาย Ag/AgCl Reference Electrode Filling Solution Orion 900011 จนอยระดบเดยวกบชองเตม

1.2.2 แชในน ากลนกอนวดสารละลายตวอยางประมาณ 30 นาท

2. ขนตอนการเตรยมเครอง Ion Analyzer ยหอ Orion รน EA 920

2.1 น าสายไฟทเสยบเขาทเตาดานหลงเครอง (หมายเลข 1) เสยบตอกบปลกไฟ โดยใชไฟขนาด 220 โวลต (ไฟบาน) หนาจอแสดงผลจะปรากฏขน

2.2 ตอสายของ Reference electrode และ Calcium electrode เขาทดานหลงเครอง โดยตอทต าแหนง หมายเลข 2 และ 3 ตามล าดบ

รปท 1 แสดงต าแหนงการเสยบปลกไฟ และตอสาย electrode

2.3 กดปม Mode (ปมหมายเลข 4) เลอกไปทค าวา CONC

รปท 2 แสดงต าแหนงปมตางๆ และหนาจอแสดงผล

1 2

หนาจอแสดงผล 5 ปมเพม/ลดคา Std

7 ปม Mode

4 ปม Enter

6 ปม Function

3



รปท 3 แสดงต าแหนงปม 4 และหนาจอแสดงผล

2.4 กดปม Function (ปมหมายเลข 6) เลอกไปทค าวา STD 1 จงจม electrode ทงคลงในสารละลายมาตรฐาน 2 มลลกรมตอลตร ทเตม ISA 2 มลลลตร รอจนกระทงคานงและทมมซายดานลางของหนาจอแสดงผลขนค าวา READY ปรบคาบนจอแสดงผลใหไดเทากบ 2โดยการใชปมเพมและลดตวเลข (ปมหมายเลข 5) เมอไดคาเทากบ 2 แลวจงกดปม enter (ปมหมายเลข 4)

รปท 4 แสดงต าแหนงปม 6 และหนาจอแสดงผล

2.5 รอจนหนาจอแสดงผลขนค าวา STD 2 จงลาง electrode ดวยน ากลน และจม electrode ทงคลงในสารละลายมาตรฐาน 20 มลลกรมตอลตร ทเตม ISA 2 มลลลตร รอจนกระทงคานงและทมมซายดานลางของหนาจอแสดงผลขนค าวา READY ปรบคาบนจอแสดงผลใหไดเทากบ 20 โดยการใชปมเพมและลดตวเลข (ปมหมายเลข 5) เมอไดคาเทากบ 20 แลวจงกดปม enter (ปมหมายเลข 4) หนาจอแสดงผลในสวนของ Function จะขนค าวา sample

2.6 กดปม Function (ปมหมายเลข 6) เลอกไปทค าวา slope เพอดคา electrode slope โดยคาทเหมาะสมควรอยระหวาง 25-29

6

ปมหมายเลข 4



3. ขนตอนการวเคราะหหาปรมาณแคลเซยมทเปนประโยชนในดน

3.1 เตรยมสารละลายมาตรฐานแคลเซยม 2 และ 20 มลลกรมตอลตร ดงตาราง

ความเขมขนสารละลายทเตรยม มลลกรมตอลตร

ปรมาตรสารละลายแคลเซยมมาตรฐาน 100 มลลกรมตอลตร

ทดดใช (มลลลตร)


2 20

2 20

100 100

3.2 ลาง electrode ดวยน ากลน ซบดวยกระดาษทชช แลวจมลงในสารละลายตวอยางดน รอจนกระทงคานงและทมมซายดานลางของหนาจอแสดงผลขนค าวา READY บนทกคาทวดไดในกระดาษบนทกผลวเคราะห จากนนยก electrode ขนและลางดวยน ากลน ใชกระดาษทชชซบใหแหง แลวจมวดสารละลายล าดบตอไป

รปท 5 แสดงหนาจอแสดงผลเมอคานงและขนค าวา READY

3.3 เมอวดตวอยางได 20 ตวอยางแลว ใหท าการวดคา slope ของเครองอกครงตามขอ 2.4-2.6

3.4 เมอเลกใชงานใหถอดปลกไฟ และถอดสาย electrode ทตอเขากบดานหลงเครองออก จากนนน า Reference electrode แชไวในน ากลน ในสวนของ Calcium electrode นนใหถอด sensing module (หมายเลข 1) ออกเกบไวในหลอดพลาสตก (หมายเลข 2) และสวมจกยาง (หมายเลข 3) ครอบเอาไวทปลาย Calcium electrode

รปท 6 แสดงการแยกถอดเกบอปกรณ

2 หลอดพลาสตก

1 sensing module 3 จกยาง

OSD-09


แนวทางการพฒนาคณภาพดน




เรอง แนวทางการพฒนาคณภาพดน เอกสารเลขท OSD - 09 แกไขครงท 02 ฉบบท 01 วนทบงคบใช 1 พฤศจกายน 2554 หนาท 371/378

สารบญ









การจดเกบและเขาถงเอกสารมาตรฐานงาน 377




1. วตถประสงค

เพอเปนคมอในการก าหนดแนวทางการพฒนาคณภาพดน เพอทราบฐานขอมลดนและเปน แนวทางการตดตาม ตรวจสอบ และก าหนดแนวทางปฏบตในการพฒนาคณภาพดนอยางมประสทธภาพ




ผงกระบวนการ

ระยะเวลา

รายละเอยดงาน ผรบผดชอบ

ภายใน 2 เดอน

จนท. รวบรวมขอมลเดมทมอย และตดตามตรวจสอบขอมลเพมเตมในสวนทขาด /ประเดนปญหาตางๆ

สวด.


จนท. จดระบบฐานขอมลดนเบองตน และสงเคราะหขอมลจากฐานขอมลดน /ประเมนความเสยงดานการใชประโยชนทดน

สวด.


จนท. ประเมนคณภาพดน และก าหนดแนวทางพฒนาคณภาพดน และรบฟงความคดเหน

สวด.


จนท. ก าหนดแนวทางปฏบตในการแกไขปญหาคณภาพดน และจดท าคมอแนวทางพฒนาคณภาพดน

สวด.

ภายใน 5 วน จดประชมเชงปฏบตการ เพอให จนท. มความเขาใจแนวทางปฏบตในการพฒนาคณภาพและน าไปปฏบตได

สวด.


น ารางมาตรฐานคณภาพดนเสนอคณะกรรมการพฒนาทดนเพอพจารณา และเสนอกระทรวงเกษตรและสหกรณเพอประกาศเปนใชตอไป

สวด. /สลก.

กระบวนการแนวทางการพฒนาคณภาพดน

จนท. เกบรวบรวมขอมล /ประเดน

ปญหาตางๆ

จนท. ก าหนดแนวทางพฒนาคณภาพดน และรบฟงความคดเหน

จนท. ก าหนดแนวทางเพอน าไปปฏบต

จนท. จดประชมเชงปฏบตการ ใหมความเขาใจในทางปฏบต

จนท. จดท าฐานขอมลดน และสงเคราะหขอมล/ประเมนความเสยง

ดานการใชประโยชนทดน

ประกาศใชแนวทาง /คมอพฒนาคณภาพ

ดน



3. ขอบเขต รวบรวมขอมลเพอจดท าฐานขอมลดน น าขอมลจากงานวจย เอกสาร และผลงานของกรมพฒนาทดน มาสงเคราะหและประเมนความเสยงดานการใชประโยชนทดน เพอก าหนดแนวทางพฒนาคณภาพดน ตดตาม ตรวจสอบพนททมปญหา และก าหนดแนวทางปฏบตเพอแกไขปญหาคณภาพดน

4. ความรบผดชอบ 4.1 รองอธบดกรมพฒนาทดน ดานวชาการ มหนาท ก าหนดนโยบายและงบประมาณงานดานการ

วเคราะห ดน น า พช 4.2 ผอ านวยการส านกวทยาศาสตรเพอการพฒนาทดน มหนาท ในการก าหนดนโยบาย วางแผน จด

ระบบงาน อ านวยการ สงราชการ ควบคม ตรวจสอบ ปรบปรงแกไข ตดสนปญหา ประเมนผลงาน และใหค าปรกษาหารอเกยวกบงานก าหนดนโยบายและแผนงานดานตางๆ เขารวมประชมคณะกรรมการตางๆ ตามทไดรบแตงตง ตดตอประสานงานกบหนวยงานและบคคลทเกยวของ

4.3 ผอ านวยการส านกงานพฒนาทดนเขตตางๆ มหนาท ในการก าหนดนโยบาย วางแผน จดระบบงาน อ านวยการ สงราชการ ควบคม ตรวจสอบ ปรบปรงแกไข ตดสนปญหา ประเมนผลงาน และใหค าปรกษาหารอเกยวกบงานก าหนดนโยบายและแผนงานดานตางๆ เขารวมประชมคณะกรรมการตางๆ ตามทไดรบแตงตง ตดตอประสานงานกบหนวยงานและบคคลทเกยวของ

4.4 ผอ านวยการสวนวจยเคมดน มหนาท บรหารจดการ ควบคมก ากบดแล และตรวจสอบผลวเคราะหดานเคมของดน

4.5 ผอ านวยการสวนวจยกายภาพดน มหนาท ควบคมใหค าแนะน า และศกษา วจยสมบตทางกายภาพทเกยวกบดน และโครงสรางดน และศกษาวจยความชนในดน การเคลอนทของน าในดน ปรมาณน าทเปนประโยชนตอพช และความตองการน าของพช

4.6 ผอ านวยการสวนวจยสงแวดลอมดน มหนาท บรหารจดการ ควบคมก ากบดแล และตรวจสอบผลวเคราะหดานโลหะหนก สารเคม/สารพษทตกคางจากการท าการเกษตรและอตสาหกรรมทมผลตอสงแวดลอมในพนทเกษตร

4.7 ผ อ านวยการสวนวจยแรและจลสณฐานดน มหนาท ควบคมใหค าปรกษาแนะน า และศกษา วเคราะห วจยแรในดนขนาดเลกกวา 53 ไมครอน ดวยเทคนคการเบยงเบนของรงสเอกซ เพอทราบชนดและปรมาณของแรดนเหนยว รวมทงแรปฐมภม และศกษา วเคราะห วจยลกษณะจลสณฐานของดนรวมทงหน ดวยเทคนคการใชกลองจลทรรศนชนดพเศษ เพอทราบชนดและปรมาณของแรขนาดใหญกวา 53 ไมครอน ชนดของวตถตนก าเนด ล าดบการววฒนาการของดนและโครงสรางขนาดเลกของดน

4.8 ผอ านวยการสวนวเคราะหวจยพช ปย และสงปรบปรงดน ปฏบตงานในฐานะหวหนางาน ซงตองก ากบ ควบคม ใหค าปรกษา แนะน า ตรวจสอบการปฏบตงานของผรวมปฏบตงาน และศกษา วเคราะห วจยพช ปย วสด และสารปรบปรงบ ารงดนเพอการพฒนาทดน

4.9 ผอ านวยการสวนมาตรฐานและพฒนาระบบการวเคราะหดน มหนาท ควบคม ใหค าปรกษา แนะน า และศกษา วจย เพอก าหนดมาตรฐานการวเคราะห พฒนาและวางระบบงานเทคโนโลยการ



วเคราะหดน ท าการถายทอดเทคโนโลยการวเคราะห วจย ปรบปรงฐานขอมลดน และจดท าทะเบยนวจย และรวบรวมผลงานวจยการวเคราะหดน

4.10 ผอ านวยการสวนวทยบรการ มหนาทรบผดชอบ ควบคม ใหค าปรกษา แนะน า และวเคราะหตรวจสอบตวอยางดน น า พช วสด สารปรบปรงบ ารงดนและวเคราะหดนเคลอนท และแปลขอมลผลการวเคราะหดนและสงทเกยวของกบดน เพอใหค าแนะน าแกเกษตรกร เอกชนและหนวยงานตางๆ

4.11 ผอ านวยการสวนวเคราะหดน ส านกงานพฒนาทดนเขตตางๆ มหนาทรบผดชอบ ควบคม ใหค าปรกษา แนะน า และวเคราะหตรวจสอบตวอยางดน น า พช วสด สารปรบปรงบ ารงดนและวเคราะหดนเคลอนท และแปลขอมลผลการวเคราะหดนและสงทเกยวของกบดน เพอใหค าแนะน าแกเกษตรกร เอกชนและหนวยงานตางๆ

4.12 นกวทยาศาสตรช านาญการพเศษ มหนาท ปฏบตงานในฐานะหวหนางาน ซงตองก ากบ แนะน า ตรวจสอบการปฏบตงานของผรวมปฏบตงาน โดยใชความร ความสามารถ ประสบการณ และความช านาญงานสงมากในงานวชาการ วทยาศาสตรและเทคโนโลย ปฏบตงานทตองตดสนใจหรอแกปญหาทยากมาก และปฏบตงานอนตามทไดรบมอบหมาย หรอปฏบตงานในฐานะผปฏบตงานทมประสบการณ

4.13 นกวทยาศาสตรช านาญการ มหนาท ปฏบตงานในฐานะหวหนางาน ซงตองก ากบ แนะน า ตรวจสอบการปฏบตงานของผรวมปฏบตงาน โดยใชความร ความสามารถ ประสบการณ และความช านาญสงในงานวชาการวทยาศาสตรและเทคโนโลย ปฏบตงานทตองตดสนใจหรอแกปญหาทยาก และปฏบตงานอนตามทไดรบมอบหมาย หรอปฏบตงานในฐานะผปฏบตงานทมประสบการณ

4.14 นกวทยาศาสตรปฏบตการ มหนาท ปฏบตงานในฐานะผปฏบตงานระดบตน ท ตองใชความร ความสามารถทางวชาการในการท างาน ปฏบตงานเกยวกบงานวทยาศาสตรและเทคโนโลย ภายใตการก ากบ แนะน าตรวจสอบ และปฏบตงานอนตามทไดรบมอบหมาย

4.15 คณะกรรมการจดท าระบบฐานขอมลทะเบยนการวเคราะหดน มหนาทก าหนดกรอบหลกเกณฑ วธการ และเปาหมายการจดท าระบบฐานขอมลทะเบยนการวเคราะหดน ตดตอประสานงานกบหนวยงานทเกยวของ ศกษาขอมลผลการวเคราะหดนทมคาพกด เพอใชประกอบการจดท าระบบฐานขอมลทะเบยนการวเคราะหดน พจารณาความเหมาะสมของระบบฐานขอมลทะเบยนการวเคราะหดนทจดท าขน กอนมการเผยแพรประชาสมพนธ เพอใหสามารถน าไปใชไดอยางมประสทธภาพ และมความแมนย า แตงตงคณะท างานหรอบคคลเพอสนบสนนการปฏบตงานไดตามความเหมาะสม

4.16 คณะกรรมการจรยธรรมประจ ากรมพฒนาทดน มอ านาจหนาทตามขอ 15 ของประมวลจรยธรรมขาราชการพลเรอน

4.17 คณะท างานจดท าจรรยาขาราชการ มหนาทประมวลกรอบแนวคดดานคณธรรมคานยมหลกของขาราชการในกรมพฒนาทดน รวมทงการจดท าจรรยาขาราชการของกรมพฒนาทดน

4.18 คณะกรรมการจดท าแผนยทธศาสตร แผนปฏบตราชการ 4 ป และแผนปฏบตการประจ าป ของกรมพฒนาทดน มหนาทก าหนดแนวทาง จดท าและทบทวนแผนยทธศาสตร แผนปฏบตราชการ 4



ป และแผนปฏบตการประจ าปของกรมพฒนาทดน ใหสอดคลองกบแผนยทธศาสตรของกระทรวงเกษตรและสหกรณ และเชอมโยงกบแผนบรหารราชการแผนดนของรฐบาล

4.19 คณะกรรมการจดท าเอกสารวชาการและเผยแพร มหนาทพจารณา รวบรวมเรยบเรยง เพอจดท าเอกสารวชาการและเผยแพร สนบสนนการด าเนนงานดานตางๆ เชน คมอการปฏบตงานตามโครงการส าหรบเจาหนาทกรมพฒนาทดน หมอดนอาสา เกษตรกร และคมอการด าเนนงานในแตละกจกรรมทกรมฯ ก าหนด

4.20 คณะอนกรรมการยกรางกฎกระทรวง ในการวเคราะหตรวจสอบตวอยางดนเปนการเฉพาะราย มหนาทก าหนด หลกเกณฑ วธการ ขนตอน เงอนไข รวมท งอตราคาใชจายในการวเคราะหตรวจสอบตวอยางดนเปนการเฉพาะราย ยกรางกฎกระทรวง ระเบยบในการวเคราะหตรวจสอบตวอยางดน เพอประชาชนเปนการเฉพาะราย

5. ค าจ ากดความ สวด. หมายถง ส านกวทยาศาสตรเพอการพฒนาทดน ดน หมายความรวมถง หน กรวด ทราย ธาต น า และอนทรยวตถตางๆ ทเจอปนกบเนอดนดวย เกษตรกรรม หมายความวา การท านา ท าไร ท าสวน เลยงสตว เลยงสตวน า และกจการอนตามท

รฐมนตรวาการกระทรวงเกษตรและสหกรณก าหนด โดยประกาศในราชกจจานเบกษา

6. ขนตอนการปฏบตงาน 6.1 การเกบรวบรวมขอมล

รวบรวมขอมลดนในพนทเกษตรกรรมจากผลการวเคราะหดน วจยผลงาน และโครงการตางๆ พรอมประเดนปญหาตางๆ

6.2 การจดท าฐานขอมลดนเกษตรกรรม จดระบบฐานขอมลดนเบองตน และสงเคราะหขอมล/ ประเมนความเสยงดานการใชประโยชน

ทดน โดยสงเคราะหขอมลจากฐานขอมลดนดวยวธการตามวตถประสงค เชน การแบงอนตรภาคชนของขอมลการใชสถต เพอใหไดรปแบบหรอโครงสรางของขอเทจจรงจากฐานขอมลนน ไดแก คาเฉลย พสย และคาพนฐาน (Background concentration) ของโลหะหนกในดน เปนตน อกทงรวบรวมขอมลจากรายงานการคนควาวจยของกรมพฒนาทดน และหนวยงานอนๆ ทเกยวของเพอประกอบในการประเมนความเสยงดานการใชประโยชนทดน

6.3 ก าหนดแนวทางนนาคณาาดน เมอทราบขอเทจจรงของปญหา จะเปนขนตอนประเมนคณภาพดน และก าหนดแนวทางการ

พฒนาคณภาพดนใหตรงกบสภาพปญหา และความตองการพฒนาคณภาพของดน พรอมรบฟงความคดเหน และน าขอเสนอแนะทเปนประโยชนเพอปรบปรงและก าหนดแนวทางปฏบตตอไป

6.4 การก าหนดแนวทางปฏบต ก าหนดแนวทางปฏบตในการแกไขปญหาคณภาพดน และจดท าคมอเพอเปนแนวทางพฒนา

คณภาพดน ไดแก 6.4.1 การจดท าคมอ/ โปรแกรมใหค าแนะน าอตราการใชปย เพอใหเหมาะสมกบชนดพชทปลก

โดยไดผลผลตทด และคณภาพดนไมเสอมโทรม 6.4.2 คมอการใชวสดปรบปรงบ ารงดน



6.4.3 รายงานการประเมนความอดมสมบรณของดน ฯลฯ รายงานทางวชาการ/ คมอตางๆ เปนเครองมอส าคญของกรมพฒนาทดน ทใชเปนแนวทาง

ปฏบตในการพฒนาคณภาพดนมใหเสอมโทรมและใชประโยชนทดนไดอยางยงยน 6.5 จดประชมเชงปฏบตการ จดประชมเชงปฏบตการ เพอให จนท. มความเขาใจแนวทางปฏบตในการพฒนาคณภาพดน

และน าไปปฏบตได พรอมรบฟงความคดเหนและน าขอเสนอแนะไปปรบปรงคมอพฒนาคณภาพดน 6.6 ประกาศใชแนวทาง /คมอนนาคณาาดน น ารางมาตรฐานคณภาพดนเสนอคณะกรรมการพฒนาทดนเพอพจารณา โดยใหเกดการมสวน

รวมของหนวยงาน และผมสวนไดสวนเสย และเสนอกระทรวงเกษตรและสหกรณเพอประกาศเปนใชตอไป

7. กฎหมาย มาตรฐาน และเอกสารทเกยวของ 7.1 พระราชบญญตพฒนาทดน พ.ศ. 2551 7.2 ส านกวทยาศาสตรเพอการพฒนาทดน. 2548. คมอการวเคราะหตวอยางดน น า ปย พช วสด

ปรบปรงดน และการวเคราะหเพอตรวจรบรองมาตรฐานสนคา. พมพครงท 2. กรมพฒนาทดน.

8. การจดเกบและเขาถงเอกสาร 8.1 การจดเกบ


1. เอกสารรายงานผลวเคราะห ดน

กรมพฒนาทดน นกวทยาศาสตร/ นกวชาการกรมพฒนาทดน

เกบใสแฟมเปนรายป

10 ป

2. เวบไซตฐานขอมลดน เวบไซตกรมพฒนาทดน นกวทยาศาสตร/ นกวชาการกรมพฒนาทดน/ บคคลทวไป

เปนระบบฐานขอมล

10 ป

3. วธการวเคราะห ดน น า และ พช


เปนหนงสอคมอ ไมมก าหนด

4. พระราชบญญตพฒนาทดน พ.ศ. 2551


เปนหนงสอ ไมมก าหนด

8.2 ผมสทธเขาถง เอกสารล าดบท 1-4 ผมสทธ ผบรหารและเจาหนาทกรมพฒนาทดน



9. ระบบการตดตามและประเมนผล

9.1 ชอตวชวด - ความรวดเรวของการวเคราะหตวอยาง 9.1.1 เกณฑ (คาเปาหมาย) - งานทด าเนนการแลวเสรจภายในก าหนดเวลา ม

มากกวาหรอเทากบรอยละ 80




<74 75-79 80-84 85-89 >90

9.1.2 กลวธ - เจาหนาทผปฏบตงานในกระบวนการแนวทางการพฒนาคณภาพดน ตอง

จดท าแผนการปฏบตงาน

คมอกระบวนการสรางคณคา กรมพฒนาทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณ 2003/61 ถ.พหลโยธน แขวงลาดยาว เขตจตจกร กรงเทพฯ 10900

คณะทปรกษา

นายธวชชย สาโรงวฒนา อธบดกรมพฒนาทดน นายเกรยงศกด หงษโต รองอธบดดานบรหาร นายจรญ ยกถาวร รองอธบดดานวชาการ นายอนสรณ จนทนโรจน รองอธบดดานปฏบตการ นางณฐยา หรญวฒนศร ผอานวยการกลมพฒนาระบบการบรหาร นางอรทย ศกรยพงศ ผอานวยการสานกวทยาศาสตรเพอการพฒนาทดน

คณะผจดทาคมอกระบวนการสรางคณคา

๑. คณะทางานจดทาคมอกระบวนการพฒนาและถายทอดเทคโนโลยดานการพฒนาทดน

ผอานวยการสานกวจยและพฒนาการจดการทดน ประธานคณะทางาน นายปรชา โพธปาน คณะทางาน นายปญญา เอยมออน คณะทางาน นางสพตรา บตรพลวง คณะทางาน น.ส.วนเพญ วรยะกจนทกล คณะทางาน นางจฬาลกษณ สทธรอด คณะทางาน นางกตตมา ศวอาทตยกล คณะทางาน น.ส.ฉววรรณ เหลองวฒวโรจน คณะทางาน นายอดม เกยรตคร คณะทางาน นายสรชย สวรรณชาต คณะทางาน นายอรรณพ พทธโส คณะทางาน น.ส.วไลพร นอยบร คณะทางาน น.ส.พมพลย นวลละออง คณะทางาน น.ส.รสมาลน ณ ระนอง คณะทางานและเลขานการ นางนสา มแสง คณะทางานและผชวยเลขานการ น.ส.วรรยา สธรรมชย คณะทางานและผชวยเลขานการ

๒. คณะทางานจดทาคมอกระบวนการสารวจและจาแนกดน

ผอานวยการสานกสารวจดนและวจยทรพยากรดน ประธานคณะทางาน นายสถระ อดมศร คณะทางาน นางสพร บญประคบ คณะทางาน นายวฒนา พฒนถาวร คณะทางาน ผแทนจากสานกวทยาศาสตรเพอการพฒนาทดน คณะทางาน นายนนนาท พฒนวงศสนทร คณะทางานและเลขานการ

๓. คณะทางานจดทาคมอกระบวนการพฒนาทดน

ผอานวยการสานกงานพฒนาทดนเขต ๖ ประธานคณะทางาน นายประศาสน สธารกษ คณะทางาน นายสรชย หมนสงข คณะทางาน นายสมพงษ ภอภสทธ คณะทางาน นายอดม วภาสไพสฐ คณะทางาน นายชวลต ชวงศ คณะทางาน นางสาวภทราภรณ โสเจยยะ คณะทางาน นายชนพฒน สขวบลย คณะทางาน นายสรชย สวรรณชาต คณะทางาน นางกาญจนา ชนพชย คณะทางานและเลขานการ

๔. คณะทางานจดทาคมอกระบวนการบรการดานการพฒนาทดน

ผอานวยการสานกเทคโนโลยชวภาพทางดน ประธานคณะทางาน นายสรชย หมนสงข คณะทางาน นางสภา รนดาเว คณะทางาน นายอดม เกยรตคร คณะทางาน นางจนทรเพญ ลาภจตร คณะทางาน นางสาววนเพญ วรยะกจนทกล คณะทางาน นายพจน วจนตโสภณ คณะทางาน นางสาวฉววรรณ เหลองวฒวโรจน คณะทางานและเลขานการ นางสาวจฑารตน คานงกจ คณะทางานและผชวยเลขานการ

๕. คณะทางานจดทาคมอกระบวนการจดทาแผนการใชทดน

ผอานวยการสานกนโยบายและแผนการใชทดน ประธานคณะทางาน ผเชยวชาญดานวางแผนการใชทดน รองประธานคณะทางาน ผอานวยการกลมวางแผนการใชทดน สพข ๑ คณะทางาน ผอานวยการกลมวางแผนการใชทดน สพข ๒ คณะทางาน ผอานวยการสวนวเคราะหสภาพการใชทดนท ๑ คณะทางาน ผอานวยการสวนวเคราะหสภาพการใชทดนท ๒ คณะทางาน ผอานวยการสวนเศรษฐกจทดน คณะทางาน ผอานวยการสวนวางแผนการใชทดนท ๑ คณะทางาน

ผอานวยการสวนวางแผนการใชทดนท ๒ คณะทางาน ผอานวยการสวนวางแผนทรพยากรนาเพอการพฒนาทดน คณะทางาน นางไพจตร ชยสทธ คณะทางานและเลขานการ นางสธารา ยนดรส คณะทางานและผชวยเลขานการ นางสมจตต กาตบ คณะทางานและผชวยเลขานการ น.ส.นงนภส ประสทธวฒนชย คณะทางานและผชวยเลขานการ น.ส.กลยา ดารงสจจศร คณะทางานและผชวยเลขานการ

๖. คณะทางานจดทาคมอกระบวนการวเคราะห ดน นา พช

ผอานวยการสานกวทยาศาสตรเพอการพฒนาทดน ประธานคณะทางาน นางนฤมล จนทวชรากร คณะทางาน นางละเอยด สนธเสน คณะทางาน นายประมวลพงษ สนธเสน คณะทางาน นายประคลภ กรดเจรญ คณะทางาน นางสาววนเพญ วรยกจนทกล คณะทางาน นายรตนชาต ชวยบดดา คณะทางาน นางสาววรรณพร พลแสง คณะทางาน นางสายหยด เพชรสข คณะทางาน นางนพมณ สวรรณง คณะทางานและเลขานการ นางสาวจราพร นลฉว คณะทางานและผชวยเลขานการ นางสาวอรอนงค โฉมศร คณะทางานและผชวยเลขานการ

๗. คณะทางานจดทาคมอกระบวนการจดทาขอมลสภาพการใชทดน

ผอานวยการสานกนโยบายและแผนการใชทดน ประธานคณะทางาน นายสเทพ ชตรตนพนธ รองประธานคณะทางาน นายดารง บวประดบกล คณะทางาน นายแสงชม พจนสมพงส คณะทางาน นางจฬาลกษณ สทธรอด คณะทางานและเลขานการ นางสาวกญชร บญญวฒนา คณะทางานและผชวยเลขานการ

๘. คณะทางานจดทาคมอกระบวนการสรางและพฒนาเครอขายดานการพฒนาทดน

ผอานวยการสานกนเทศและถายทอดเทคโนโลยการพฒนาทดน ประธานคณะทางาน ผอานวยการสานกเทคโนโลยชวภาพทางดน คณะทางาน นายทวชชย เพชรไพจตรเจรญ คณะทางาน นางสาวสมาล กลางสข คณะทางาน นางลกษม เมตตปราณ คณะทางาน นายอดม เกยรตคร คณะทางานและเลขานการ

๙. คณะทางานจดทาคมอกระบวนการจดทาสามะโนทดนทางการเกษตร การจาแนกประเภททดน การตรวจสอบขอมลการจาแนกประเภททดน การใหบรการแผนทและขอมลทางแผนท และการจดทาแผนใหความชวยเหลอผไดรบผลกระทบจากการปฏบตตาม พรบ. พฒนาทดน พ.ศ.2551

ผอานวยการสานกเทคโนโลยการสารวจและทาแผนท ประธานคณะทางาน นายวภพฒน สถตยทธการ คณะทางาน นางอรสา มหธนากร คณะทางาน นายภานมาส อาพาศ คณะทางาน จ.ส.อ. ราชวลย กนภย คณะทางาน น.ส. สดาวรรณ ไวยเจรญ คณะทางาน นางนาใจ ชมพมง คณะทางาน นายภศกร ปาละนนทน คณะทางาน น.ส. นฤมล ชมแสง คณะทางานและเลขานการ นางสรรตน อดมบณยลกษณ คณะทางานและผชวยเลขานการ วาท ร.ต.หญง อรณวตรย อมสมบต คณะทางานและผชวยเลขานการ วาท ร.ต. อครศต นโรปการณ คณะทางานและผชวยเลขานการ

คณะผรวบรวมและจดทารปเลม

นางนพมณ สวรรณง ผอานวยการสวนวทยบรการ สานกวทยาศาสตรเพอการพฒนาทดน

นางสาวจราพร นลฉว สานกวทยาศาสตรเพอการพฒนาทดน นางสาวกมรนทร พรหมรตนรกษ สานกวทยาศาสตรเพอการพฒนาทดน

Documents

คู่มือมาตรฐานการปฏิบัติงานsql.ldd.go.th/intraaccount/PMQA/Value_54/Value_Book3.pdf · 2012. 6. 12. · กฎหมาย มาตรฐานและเอกสารที่เกี่ยวข้อง