รายงานฉบับสมบูรณ์ โครงการ ... · 2016-01-21 · ภาพที่ 9 หัวหนาโครง ... ภาพกิจกรรมการอบรมการแปรรูปชาเขียวและชาสมุนไพร

รายงานฉบบสมบรณ

โครงการหมบานชาอนทรย

โดย

อาจารย ดร.ปยาภรณ เชอมชยตระกล

มหาวทยาลยแมฟาหลวง

โครงการหมบานชาอนทรยไดรบการสนบสนนงบประมาณเพอด าเนนกจกรรม

ภายใตงานหมบานแมขายวทยาศาสตรและเทคโนโลย ประจ าปงบประมาณ

พ.ศ. 2558

รายงานฉบบสมบรณ


โดย

อาจารย ดร.ปยาภรณ เชอมชยตระกล

ส านกวชาอตสาหกรรมเกษตร มหาวทยาลยแมฟาหลวง

นายทวพชญ อายะนนท

นางสาวจราพร ไรพทรา

สถาบนชา มหาวทยาลยแมฟาหลวง

โครงการหมบานชาอนทรยไดรบการสนบสนนงบประมาณเพอด าเนนกจกรรม

ภายใตงานหมบานแมขายวทยาศาสตรและเทคโนโลย ประจ าปงบประมาณ

พ.ศ. 2558

สารบญ

หนา สารบญ สารบญรปภาพ สารบญตาราง บทท 1 1 บทท 2 11 บทท 3 33 บทท 4 45 บทท 5 48 ภาคผนวก ก 49 ภาคผนวก ข 77 ภาคผนวก ค 79

สารบญรปภาพ

หนา ภาพท 1 กรอบแนวคดหมบานชาอนทรย ต าบลวาว อ าเภอแมสรวย จงหวดเชยงราย

7

ภาพท 2 เกษตรกรขายใบชาสดใหกบผผลต 12 ภาพท 3 ใบชาสดทรบซอมาถกน ามาแปรรปเปนใบชาแหงโดยเครองคว จากไตหวน

12

ภาพท 4 ใบชาทผานการตากแดดพรอมทจะสงใหกบพอคาคนกลาง 12 ภาพท 5 การควใบชาโดยใชกระทะใชฟนเปนแหลงธรรมชาต 13 ภาพท 6 นวดใบชาประมาณ 20 นาท 13 ภาพท 7 น าใบชาไปตากแดด 13 ภาพท 8 สถานทตากใบชา 14 ภาพท 9 หวหนาโครงการกลาวถงวตถประสงค 15 ภาพท 10 คณศภชย (ผน ากลมเกษตรกรชาอนทรยดอยวาว) 15 ภาพท 11 ผน าชมชน ศรนาปาน-ตาแวน 15 ภาพท 12 เยยมชมกระบวนการผลตชา 15 ภาพท 13 เกษตรกรทเขารวมกจกรรม 16 ภาพท 14 เยยมชมกระบวนการผลตเมยง 16 ภาพท 15 กระบวนการผลตชาเขยวของกลมวสาหกจชมชน 16 ภาพท 16 กระบวนการผลตชาด าของกลมวสาหกจชมชน 16 ภาพท 17 ผวาราชการจงหวดเชยงรายเยยมชมบธ 17 ภาพท 18 ผลตภณฑตนแบบโครงการหมบานหมบานชาอนทรย 18 ภาพท 19 ตวแทนหมบานเขารวมงาน Chiang Rai Asean Coffee and Tea 2015

18

ภาพท 20 (ก-ฉ) ประมวลภาพกจกรรมการอบรมการแปรรปชาเขยวและชาสมนไพร 19-20 ภาพท 21 (ก-ช) ประมวลภาพกจกรรมการอบรมเครองดมชา 21-23 ภาพท 22 (ก-จ) ประมวลภาพกจกรรมการอบรมอาหารทมสวนผสมของชา 24-25

สารบญรปภาพ (ตอ)

หนา ภาพท 23 (ก-ฉ) ประมวลภาพกจกรรมการอบรมการวางแผนการผลตและการ พฒนาบรรจภณฑชา

26

ภาพท 24 ผลตภณฑชาเขยวควมอ (ภาพ ก) ผผลตรายท 1 (ภาพ ข ) ผผลตรายท 2 (ภาพ ค) ผผลตรายท 3

27

ภาพท 24 (ก-ค) ประมวลภาพกจกรรมการจดบธแสดงผลตภณฑในงาน “มหศจรรย 10 ชาตพนธ ครงท 4”

28-29

ภาพท 25 (ก-ง) ประมวลภาพกจกรรมการจดบธแสดงผลตภณฑในงาน “เทศกาล ชมชาวาว รสดกาแฟดอยชาง ประจ าป 2558”

31-32

สารบญตาราง

หนา ตารางท 1 คณภาพชาเขยวควมอ 30 ตารางท 2 รายรบทไดจากการจ าหนายอาหารทมสวนผสมของชาในงานเทศกาลชม ชาวาว

32-33

ตารางท 3 การประเมนการตดตามการน าความรไปใชประโยชน

47

1

บทท 1 รายละเอยดโครงการ

1. ชอหนวยงานหรอสถาบนการศกษา : มหาวทยาลยแมฟาหลวง

2. ชอหมบานวทยาศาสตรและเทคโนโลย: หมบานชาอนทรย ต.วาว อ.แมสรวย จ.เชยงราย 3. ผรบผดชอบและผรวมโครงการ

3.1 หวหนาโครงการ อาจารย ดร.ปยาภรณ เชอมชยตระกล 3.2ผรวมโครงการ

นายทวพชญ อายะนนท นางสาวจราพร ไรพทธา

3.3 ผน า/แกนน า/ ชมชนหรอประธานกลมทเขารวมโครงการ ร.ต.ต.ศภชย โพธสวรรณ หวหนาชมชน นายคมชาญ พชรขนตธรรม ผใหญบาน

3.4 เจาหนาทในทองถนทเขารวมโครงการ

นายทรงศกด จระพนาลย 4. ลกษณะโครงการ

หมบาน วท. (ตอเนอง) ใหระบปทเรมด าเนนการ ปท 1 ประจ าปงบประมาณ 2557 (ด าเนนการปท 2 ประจ าปงบประมาณ 2558)

5. หลกการและเหตผล 5.1 ความเปนมาหมบาน ต าบลวาว ตงอยในเขตการปกครองของอ าเภอแมสรวย จงหวดเชยงราย มสภาพภมประเทศ

เปนภเขา และบางสวนเปนทราบเชงเขา สลบกบปาดงดบ ประกอบดวย 24 หมบาน ไดแก หม 1 บานวาว หม 2 บานปางกว หม 3 บานดอยชาง หม 4 บานดอยลาน หม 5 บานหวยมะซาง หม 6บานหวยป หม 7 บานทงพราว หม 8 บานทงพราว หม 9 บานหวยขเหลก หม 10 บานแสนเจรญ หม11 บานหวยน าเยน หม 12 บานโปงกลางน า หม 13 บานหวยไคร หม 14 บานขนสรวย หม 15 บานแมโมงเยา หม 16 บานยาน า หม 17 บานผาแดงหลวง หม 18 บานหวยกลา หม 19 บานจจ หม 20บานเลาส หม 21 บานมงคาลา หม 22 บานหวยน าขน หม 23 บานปางซนโจ และหม 24 บานปานกลางประชาชนสวนใหญประกอบอาชพปลกชาอสสม แปรรปใบชาอบแหง ท าไรขาวโพด

2

5.2 เหตผล ความตองการหรอประเดนปญหาทตองการน าวทยาศาสตรและเทคโนโลยเขาไปแกไขหรอพฒนาหมบาน

ในป พ.ศ. 2553 ส านกวชาอตสาหกรรมเกษตร ไดท างานรวมกบสถาบนชา มหาวทยาลยแม-ฟาหลวง จดท าโครงการ การศกษาการปรบตวของผประกอบการเพอเพมขดความสามารถในการสงออกสนคาชา ในพนทดอยวาว อ าเภอแมสรวย จงหวดเชยงราย ซงบนพนทดอยวาวมเกษตรกร ผปลกชาจ านวน 124 ราย กจกรรมการด าเนนงานโครงการ ไดศกษาและพฒนาการบรหารจดการในสวนชาอนทรย การขอรบรองมาตรฐานการผลตพชอนทรย (Organic Thailand) จากโครงการดงกลาว มเกษตรกรไดรบการรบรองจากส านกงานมาตรฐานเกษตรอนทรย จ านวน 2 ราย ระยะปรบเปลยนปแรกจ านวน 36 ราย

ดงนนเพอใหการด าเนนการอยางตอเนอง และเปนการตอยอดใหเกดการพฒนาคณภาพชาดอยวาวอยางแทจรง สามารถแขงขนในตลาดได โดยเกษตรกรมความตระหนกและเขาใจถงระบบการผลตชาอนทรยอยางถกวธ ทางส านกวชาอตสาหกรรมเกษตรรวมกบสถาบนชา มหาวทยาลยแมฟา-หลวงไดรบงบประมาณสนบสนนจากส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต ประจ าปงบประมาณ 2555 ภายใตโครงการวจยเรอง การผลตชาอนทรยส าหรบ SME โดยมวตถประสงคของโครงการคอ เพอพฒนากระบวนการผลตชาอนทรยตามมาตรฐานสากลอยางแทจรงทกขนตอน เปนการยกระดบคณภาพชาใหสามารถเขาสตลาดระดบบนภายในประเทศ และสามารถขยายตลาดไปยงตางประเทศได เปนการปฏบตตามหลกเศรษฐกจพอเพยงทปลกไวบรโภค ทเหลอกสามารถจ าหนายท ารายไดใหกบครอบครวได โครงการวจยนไดด าเนนการทบานแมโมงเยา ต าบลวาว ซงเปนแหลงใหญของประเทศไทยทมการปลกชาอสสม มพนทปลกมากกวา 5,000 ไร การวจยเรมจากการศกษาการรวมกลม วเคราะหจดแขง-จดออนของการรวมกลมของเกษตรกรผปลกชาอนทรยบานแมโมงเยา ต าบลวาว เพอเปนตนแบบการผลตชาอนทรย และเสรมสรางความร ความเขาใจ ใหกบเกษตรกร ผปลกชาทต าบลวาวดวยการสงเสรมการผลตชาอนทรยใหไดคณภาพและมความปลอดภยตามมาตรฐานการผลตพชอนทรยและมาตรฐานสากลและสามารถด าเนนการรกษามาตรฐานไดอยางตอเนองไปจนไดรบการรบรองเปนผลตภณฑชาอนทรยผลการศกษาพบวาการรวมกลมของเกษตรกรทบานแมโมงเยาทเขารวมโครงการท าใหเกดจดแขงในดานตางๆไดแก การเปนเกษตรกรทบานแมโมงเยาเปนชนเผาเมยงอยในททรกนดารบนทสง ท าใหการรวมกลมเหนยวแนน สามารถขอการรบความชวยเหลอจากภาครฐเชนกรมวชาการเกษตรในการใหความร และการตรวจรบรองการผลตชาอนทรย มการรวบรวมผลผลตชาอสสมในกลมเพอสงเขาโรงงาน ส าหรบโอกาสของการรวมกลมเกษตรกรผผลตชาอนทรยครงน พบวามแหลงเงนทนสนบสนนจากธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ และแหลงความรจากหนวยงานราชการทมาใหความร และเทคโนโลยการผลตใหกบเกษตรกรอยางสม าเสมอ อกทงความตองการสนคาอนทรยในปจจบนมแนวโนมเพมขน ทงในและตางประเทศ และ

3

กลมสามารถทจะท าผลตภณฑของกลมไดในอนาคต นอกจากนพนฐานทางดานการคมนาคมของจงหวดเชยงรายยงเอออ านวยตอการคาขายของกลมเกษตรกรไดอกดวย

จากสงทกลาวมาทงหมดขางตน จะเหนไดวายงมเกษตรกรอกหลายๆ หมบานทยงตองการความรทางดานการผลตชาอนทรยอยางถกวธ ดงนน ทางคณะผด าเนนงานจงมแนวความคดวาควรมการสงเสรมใหเกษตรกรบนพนท ต าบลวาวมการผลตชาอนทรยอยางจรงจง เพอจะไดเปนหมบานตนแบบส าหรบพนทอนๆ ทสนใจจะปรบเปลยนมาผลตชาอนทรยในอนาคต

5.3 รายงานความกาวหนาในการด าเนนงานหมบานตงแตปแรกทเรมด าเนนการจนถงป

ลาสดทรบงบประมาณ ในปงบประมาณ 2557 ทางส านกวชาอตสาหกรรมเกษตรซงท างานรวมกบสถาบนชา ไดรบ

งบประมาณสนบสนนใหด าเนนการโครงการหมบานชาอนทรย ซงในการด าเนนงานในปแรก ทางคณะผด าเนนงานไดมงเนนใหเกษตรกรมความรและความเขาใจเกยวกบการท าชาอนทรยอยางถกตอง ในปทผานมาทางคณะด าเนนงานไดรเรมทหมบานปางกว ต.วาว อ.แมสรวย จ.เชยงราย เนองจากวาหมบานดงกลาวเกษตรกรมอาชพปลกและเกบใบชาสดเพอปอนเขาสโรงงานแปรรปใบชาแหง สรางรายไดใหแกเกษตรกรเปนจ านวนมาก นอกจากนหมบานดงกลาว ทางองคการบรหารสวนต าบลวาวไดมแผนการด าเนนงานทจะพฒนาหมบานปางกว ใหเปนแหลงทองเทยวเชงเกษตรในอนาคต เนองจากหมบานดงกลาวอยใกลแหลงทองเทยวทส าคญ คอ ดอยกาดผ ซงในชวงเทศกาลทองเทยวจะมนกทองเทยวเดนทางผานหมบานนเปนจ านวนมากเพอไปเทยวบนดอยกาดผ ดงนน ทางคณะ ผด าเนนโครงการ รวมถงผน าชมชนจงมความเหนวา ควรมการสงเสรมใหหมบานปางกวท าการทองเทยวเชงเกษตร โดยเนนไปทการท าชาอนทรย และน าผลผลตชาอนทรยทไดมาแปรรปเปนผลตภณฑใบชาแหง หรอผลตภณฑชาในรปแบบตางๆ เพอเปนผลตภณฑทจะสามารถชวยสงเสรมการทองเทยวไดในอนาคต

กจกรรมในปงบประมาณ 2557 หวขอทอบรมใหความรกบเกษตรกรม 4 หวขอ ไดแก 1. หลกการเกษตรอนทรยและการท าชาอนทรย 2. การก าจดแมลงและศตรพชในแปลงชา 3. การท าปยหมกและน าหมกชวภาพ และ 4. การขอรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรย ซงหวอบรมทง 4 หวขอดงกลาวน ทางคณะผด าเนนการตองการใหเกษตรกรมความรทถกตองเกยวกบการท าชาอนทรยครอบคลมทงกระบวนการ ซงถาหากเกษตรกรสามารถท าไดตามหลกการกจะสามารถขอรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยไดในอนาคต และสงผลใหราคาของใบชามราคาสงตามขนไปดวย

ดงนนเพอใหการด าเนนการอยางตอเนอง และเปนการตอยอดใหเกดการพฒนาคณภาพชาดอยวาวอยางแทจรง สามารถแขงขนในตลาดได การสงเสรมใหเกษตรกรมความรตอยอดในการน าผลผลตชาอนทรยทมคณภาพด มาแปรรปเปนผลตภณฑชาชนดตางๆ เชน ผลตภณฑชาเขยวอบแหง

4

บรรจซอง เมนเครองดมชารสชาตตางๆ เชน ชาเขยวล าไย ชาเขยวบวย ชาเขยวขง ฯลฯ หรอในรปแบบขนมหวาน เชน วนชาเขยว ถวกวนชาเขยว จะชวยเพมมลคาของผลตภณฑได และเปนการขยายชองทางการตลาดของผลตภณฑ รวมถงเปนทางเลอกใหมส าหรบการซอสนคาของผบรโภคอกทางหนงดวย ซงสตรและกรรมวธการผลตส าหรบผลตภณฑตางๆ เหลาน สวนหนงไดมาจากผลงานวจยภายใตโครงการ การพฒนานวตกรรมเครองดมชาเพอสรางเสรมสขภาพและขยายโอกาสทางการตลาดของผลตภณฑชาไทย ซงไดรบสนบสนนงบประมาณวจยจากคณะกรรมการวจยแหงชาต รวมถงโครงการวจยอนๆ ทนกวจยของสถาบนชาไดท าการพฒนาสตรขน หลงจากเกษตรกรไดรบการอบรมภายใตโครงการดงกลาว จะชวยใหเกษตรกรมองคความรและสามารถน าความรทไดจากการแปรรปผลตภณฑชาในรปแบบตางๆ กจะชวยสงเสรมใหเกษตรกรมผลตภณฑทเปนเอกลกษณของชมชนได สามารถสรางรายไดใหแกเกษตรกรอกชองทาง และยงเปนการชวยสงเสรมการทองเทยวในอนาคต

5

กจกรรมและผลการด าเนนงานในปงบประมาณ 2557 กจกรรม วทยากร จ านวนผรบการ

ถายทอด (คน) ความพงพอใจตอการฝกอบรมระดบด-ดมาก

(รอยละ) 1. กจกรรมเวทชมชน 1. ดร.ปยาภรณ เชอมชยตระกล

หวหนาสถาบนชา

2. เจาหนาทสถาบนชา

40 -

2. หลกการเกษตรอนทรยและการท าชาอนทรย

1. ดร.ปยาภรณ เชอมชยตระกล หวหนาสถาบนชา 2. เจาหนาทสถาบนชา

70 >80

3. การก าจดแมลงและศตรพชในแปลงชา

1. ดร.จนทราลกษณ โตวรานนท อาจารยมหาวทยาลยแมฟาหลวง


70 >80

4. การท าปยหมกและน าหมกชวภาพ

1. นายนคม สทธศลป สถานพฒนาทดนจงหวดเชยงราย


70 >80

5. การขอรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยแบบกลม

1. นายเสงยม ไผลอม 2. เจาหนาทสถาบนชา

70 >80

6. กจกรรมศกษาดงาน 1. คณชชวาลย พรงพรวงแกว บรษทชาดอยชาง 2. คณสนนทา แซบ กลมสหกรณสวนชาดอยตง

40 >80

6

ผลการด าเนนงานในปงบประมาณ 2557 ทผานมา ทางผด าเนนโครงการไดใชกระบวนการทางวทยาศาสตรแกไขปญหาดงตอไปน

ปญหา การแกปญหา เกษตรกรขาดความร ความเขาใจ เกยวกบการท าเกษตรอนทรยอยางถกวธ

อบรมใหความรแกเกษตรใหมความเขาใจหลกการท าเกษตรอนทรยเบองตน และการน าหลกการเกษตรอนทรยดงกลาวไปปรบใชกบแปลงชาของตนเอง

เกษตรกรมการใชสารเคมในการฆาหญาในแปลงชา ซงสงผลตอการท าแปลงชาอนทรย

ใหความรเกยวกบการก าจดหญาในแปลงชาอยางถกวธตามหลกเกษตรอนทรย รวมถงการแนะน าใชยาฆาหญาแบบอนทรยมาใชในแปลงชา

เกษตรกรขาดความรในเรองการก าจดแมลงในแปลงชา อบรมใหความรการก าจดแมลงในแปลงชา โดยใชกาวดกแมลงทใชสารจากธรรมชาต

เกษตรกรขาดวธการบนทกขอมลดานการผลตชาของตนเอง

- คณะผด าเนนงานไดจดท าคมอการบนทกการจดการฟารมใหแกเกษตรกร เพอเปนแหลงเกบขอมลปรมาณผลผลตและราคาขายผลผลตในแตละเดอน

- สอนใหเกษตรกรบนทกขอมลในสมดบนทก

6. วตถประสงค 6.1 เพอเพมมลคาผลตภณฑชาดอยวาว 6.2 เพอสรางเอกลกษณใหกบผลตภณฑชาดอยวาว 6.3 เพอใหกลมผผลตชาสามารถน าความรทไดไปตอยอดเพอพฒนาเปนผลตภณฑของกลมส าหรบเพมรายได

7

7. แนวคดในการพฒนาหมบานดาน วทน.

ภาพท 1 กรอบแนวคดหมบานชาอนทรยต าบลวาว อ าเภอแมสรวย จงหวดเชยงราย

8. พนทด าเนนการ

หมบานปางกว ต.วาว อ.แมสรวย จ.เชยงราย 9. ระยะเวลาด าเนนการ พ.ศ. 2557–2559

วตถประสงค ๑. เพอเสรมสรางความร ความเขาใจ ใหกบเกษตรกรผปลกชาดอยวาวดวยการสงเสรมการผลตชาอนทรยใหไดคณภาพและมความปลอดภยตามมาตรฐานสากลเพอกาวสการเปนหมบานตนแบบการผลตชาอนทรย ๒. เพอเสรมสรางศกยภาพในการผลตใหกบกลมเกษตรกรอยางยงยนดวยการรวมกลมเพอการผลตชาอนทรย

ปจจยน าเขา ๑. เกษตรกรผปลกชา ๒. องคความรกระบวน การผลตชาอนทรย

กจกรรม ปท ๑ (เขาใจ)สรางองคความรดาน ระบบการผลตชาอนทรย ปท ๒ (เขาถง) สรางผลตภณฑ ชาอนทรยภายใตกลมเกษตรกร ผปลกชาต าบลวาว ปท ๓ (พฒนา) น าความรทไดไปใช ในการจดระบบการเพาะปลกชา อนทรย รวมถงการแปรรปผลตภณฑ

ผลผลต ๑. การรบรองมาตรฐาน ระบบการผลตชาอนทรย 2. ผลตภณฑชาอนทรย

ผลลพธ หมบานตนแบบการ ผลตชาดวยระบบ อนทรย

การตรวจตดตามระบบการผลตชาอนทรย

ความมประสทธผล

8

10. ขอเสนอ/เปาหมายการพฒนาหมบาน

เปาหมายการพฒนาหมบาน ผลผลต (Output) ผลลพธ (Outcome)

หมบานชาอนทรย

1. แปลงปลกชาของเกษตรกรไดรบการรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรย

1. สรางเอกลกษณผลตภณฑทองถนภายใตแนวความคดการผลตดวยระบบอนทรย 2. เพมมลคา สรางรายไดใหแกเกษตรกรทรวมโครงการ

2. ผลตภณฑอนทรยอยางนอย 3 ชนด 3. จ านวนเทคโนโลย/องคความรทถาย ทอดฯ ใหแกเกษตรกรไมนอยกวา 7 เรอง ไดแก ด าเนนการในป 2557

1) หลกการเกษตรอนทรยและการท าชาอนทรย 2) การก าจดแมลงและศตรพชในแปลงชา 3) การท าปยหมกและน าหมกชวภาพ 4) การขอรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยแบบกลม ด าเนนการในป 2558

1) การแปรรปชาเขยวอบแหง 2) การท าเมนเครองดมชาพรอมดม ไดแก ชาสบปะรด ชาบวย ชาล าไย ชาขง และชาผสมกาแฟ 3) การท าอาหารทมสวนผสมของชา เชน ถวกวนชาเขยว วนชาเขยว 4) การพฒนาบรรจภณฑ การวางแผนการผลต และการค านวณตนทนการผลต

4. จ านวนเกษตรกรทรบการถายทอดฯ เรองละ 30 คน

9

รายละเอยดกจกรรมทด าเนนการในปท 2 ครงท หวขออบรม วธการถายทอด จ านวน

ชวโมง 1 การแปรรปชาเขยวอบแหง บรรยาย/ฝกปฏบต 6

2 การท าเมนเครองดมชาพรอมดม ไดแก ชาสบปะรด ชาบวย ชาล าไย ชาขง และชาผสมกาแฟบรรจในภาชนะปดสนท

บรรยาย/ฝกปฏบต 6

3 การท าอาหารทมสวนผสมของชา เชน ถวกวนชาเขยว วนชาเขยวเยลลชา


4 การพฒนาบรรจภณฑ การวางแผนการผลต และการค านวณตนทนการผลต


5 การเตรยมตวของเกษตรกรเพอขอยนรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรย

ปฏบต -

11. หนวยงานสนบสนน(ทรพยากร)

ชอหนวยงาน/สถาบนการศกษา รปแบบการสนบสนน 1.สถาบนชา มหาวทยาลยแมฟาหลวง วทยากร องคความร 2. ส านกวชาอตสาหกรรมเกษตร มหาวทยาลยแมฟาหลวง วทยากร องคความร 3.องคการบรหารสวนต าบลวาว ศนยประสานงานและใหค าปรกษาเร อง

กระบวนการผลตชาอนทรยส าหรบเกษตรกรผปลกชา

4. ส านกงานเกษตรจงหวดเชยงราย วทยากร องคความร

10

12. เปาหมายผลผลต/ผลลพธ และตวชวด ปงบประมาณ พ.ศ. 2557–2559 ผลผลต/ผลลพธ หนวย ขอมล

พนฐาน** คาเปาหมายแตละป* หมาย

เหต ปท 1 ปท 2 ปท 3 1) จ านวนหมบาน/ชมชน ทน าเทคโนโลยทไดรบการถายทอดไปใชประโยชน (สรางอาชพ เพมรายได ลดคาใชจาย เพมคณภาพชวต)

หมบาน/ชมชน

1 1 2 2

2) จ านวนเทคโนโลยทมการถายทอด ระบชอเทคโนโลยหลก/รอง ป 2557 1. หลกการเกษตรอนทรยและการท าชาอนทรย 2. การก าจดแมลงและศตรพชในแปลงชา 3. การท าปยหมกและน าหมกชวภาพ 4. การขอรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยแบบกลม ป 2558 5. การผลตชาเขยวบรรจซอง 6. เครองดมชาพรอมดม (ชาสบปะรด, ชาบวย, ชาล าไย. ชาขง และชาผสมกาแฟ) 7. การแปรรปอาหารทมสวนผสมของชา 8. บรรจภณฑ การวางแผนการผลต การค านวนตนทน

เรอง 4 4 4 4

3) จ านวนวทยากรชมชนทสรางความเชยวชาญในเทคโนโลยทถายทอด คน 5 5 5 5 4) จ านวนผรบการถายทอดเทคโนโลย คน 70 50 50 50 5) ความพงพอใจของผรบบรการในหมบาน/ชมชนทด าเนนการในระดบด-ดมาก

รอยละ >80 80 80 80

13. ผลกระทบ

13.1 เศรษฐกจ 1) ชวยสงเสรมผลตภณฑชาของจงหวดเชยงรายใหมมลคาเพมสงขน 2) สงเสรมคณภาพการผลตชาภายใตแนวความคด ระบบการผลตแบบอนทรยคดเปนมลคาไมนอย

กวา 200,000 บาท/ป 13.2 สงคม 1) สรางอาชพอยางยงยน ใหแกเกษตรกรผปลกชา 2) ชวยพฒนาชวต และความเปนอยของเกษตรกรใหดขน 3) ชวยอนรกษทรพยากรสงแวดลอม ใหปลอดจากการใชสารเคมในระบบการผลต

11

บทท 2 ผลการด าเนนโครงการ

กจกรรมท 1 การส ารวจขอมลของชมชนเพอวางแผนการด าเนนกจกรรม

วนท 25 เมษายน 2558 คณะท างานไดเดนทางลงส ารวจพนทหมบานชาอนทรย เพอวางแผนด าเนนกจกรรมในปงบประมาณ 2558 จากผลการส ารวจขอมลเบองตน โดยท าการสมภาษณกบเกษตรกรผปลกและผลตชาไดขอมลดงตอไปน

1. ราคาใบชาอสสมสด ราคาอยในชวง 15-17 บาท ซงราคาใกลเคยงกบปทผานมา 2. ราคาใบชาแหง 80 บาท/กโลกรม 3. เกษตรกรผปลกชาบางรายไดทดลองผลตชาแหงเพอสงจ าหนายใหพอคาคนกลางการผลต

จะมอย 2 แบบ คอ วธท 1 คอ ใชเครองจกรของไตหวน โดยการควจะใชแกสเปนพลงงานเชอเพลง ชาแหงทผลตไดจากวธการนจะมพอคาคนกลางมารบซอเพอน าไปเปนวตถดบหลกของการแปรรปชาพรอมดมตอไป วธท 2 คอ การใชกระทะควฟนซงเปนวธการของจน ชาแหงทผลตไดจะมพอคาชาวจนมาซอไปเพอน าไปผลตเปนชาผเออ ปญหาทพบ

1. เกษตรกรทเรมผลตทดลองชาแหง ยงขาดทกษะและประสบการณในการท าชาแหง จงท าใหผลผลตทออกมามคณภาพไมดตรงตามทผซอตองการ

2. สขลกษณะในการปฏบตงานของผผลตชายงไมไดมาตรฐาน ซงอาจสงผลตอคณภาพของชา

3. ผผลตประสบปญหาการตากใบชา เนองจากบางวนฝนตก จงท าใหใบชาไมแหงตามมาตรฐานทก าหนด แนวทางการด าเนนงานครงตอไป ทางคณะผด าเนนงานจะท าการฝกอบรมการแปรรปชา โดยใหเกษตรกรมความรในเรองการแปรรปชาแตละประเภท (ชาเขยว ชาอหลง ชาด า) อยางถกวธ จากนนทดลองฝกปฏบตจรง น าตวอยางทไดจากการฝกอบรมไปวเคราะหคณภาพผลตภณฑชาตามประกาศกระทรวงสาธารณสข

12

การผลตชาแหงโดยใชเครองจกรจากประเทศจน (ใชแกส LPG เปนแหลงพลงงานเชอเพลง)

ภาพท 2 เกษตรกรขายใบชาสดใหกบผผลต

ภาพท 3 ใบชาสดทรบซอมาถกน ามาแปรรปเปนใบชาแหงโดยใชเครองควจากไตหวน

ภาพท 4 ใบชาทผานการตากแดดพรอมทจะสงใหกบพอคาคนกลาง

13

การผลตชาแหงแบบควกระทะ

ภาพท 5 การควใบชาโดยใชกระทะใชฟนเปนแหลงพลงงาน

ภาพท 6 นวดใบชาประมาณ 20 นาท

ภาพท 7 น าใบชาไปตากแดด

14

ภาพท 8 สถานทตากใบชา กจกรรมท 2 เวทชมชนและแลกเปลยนเรยนรการผลตชาอนทรยรวมกบกลมวสาหกจชมชนกลมผลตชาศรนาปาน-ตาแวน ต.เรอง อ.เมอง จ.นาน หลงจากลงพนทพบปะกบตวแทนกลมเกษตรกรเมอวนท 25 เมษายน 2558 ท าใหทราบประเดนในเบองตนวา ทางเกษตรกรยงขาดความรและทกษะในการแปรรปชา ดงนนทางผด าเนนโครงการไดหารอกบองคการบรหารสวนต าบลวาว ในการจดกจกรรมทจะพาเกษตรกรไปดกระบวนการแปรรปของกลมเกษตรกรรายอนทประสบความส าเรจในการด าเนนกจกรรมกลม โดยทางองคการบรหารสวนต าบลวาวไดสนบสนนงบประมาณการเดนทาง คาทพกใหแกเกษตรกรทเขารวมกจกรรมน วนท 11 มถนายน 2558 องคการบรหารสวนต าบลวาว รวมกบ สถาบนชามหาวทยาลย แมฟาหลวง ไดด าเนนโครงการศกษาดงานแปลงสาธตการปลกชาอนทรย การแปรรปชา การเกบเมยง วธการท าเมยง และส ารวจเสนทางเดนศกษาธรรมชาตปาชมชน โดยมเกษตรกรเขารวมโครงการ 30 คน โดยศกษาดงาน ณ กลมวสาหกจชมชนกลมผลตภณฑชาและสงเสรมการทองเทยวเชงนเวศน ศรนาปาน-ตาแวน ต าบลเรอง อ.เมอง จ.นาน โดยไดเชญ คณบญทว ทะนน ไชย ประธานกลมวสาหกจชมชนฯ เปนวทยากรแนะน าใหความรเกยวกบชา ประวตความเปนมาในการจดตงกลมวสาหกจชมชนผลตภณฑชา และวธการท าเมยง กลมวสาหกจชมชนกลมผลตภณฑชาและสงเสรมการทองเทยวเชงนเวศน ศรนาปาน-ตาแวนมพนทปลกชาเมยง 5,000 ไร เปนชาอนทรยทงหมด พนทปลกชาอยในเขตปาสงวนแหงชาต โดยชมชนเปนผจดการดแลปาทงหมด ในชวงเรมตนของการจดตงกลมผลตชา ทางกลมไดรบความชวยเหลอดานการแปรรปจากประเทศอนเดยและกรมสงเสรมการเกษตร มาตงแตป พ.ศ.2546

15

หลงจากนนไดรบความชวยเหลอจากสถาบนอาหาร ส านกงานพฒนาเศรษฐกจจากฐานชวภาพ ในการพฒนาบรรจภณฑ รวมถงการตรวจสอบคณภาพผลตภณฑ

ภาพท 9 หวหนาโครงการกลาวถง ภาพท 10 คณศภชย โพธสวรรณ วตถประสงคของกจกรรม (ผน ากลมเกษตรกรอนทรยวาว)

ภาพท 11 ผน าชมชน ศรนาปาน-ตาแวน ภาพท 12 เยยมชมกระบวนการผลตชา

16

ภาพท 13 เกษตรกรทเขารวมกจกรรม ภาพท 14 เยยมชมกระบวนการผลตเมยง

ภาพท 15 กระบวนการผลตชาเขยว ภาพท 16 กระบวนการผลตชาด า ของกลมวสาหกจชมชน ของกลมวสาหกจชมชน

17

กจกรรมท 3 การจดแสดงผลตภณฑตนแบบภายใตโครงการหมบานชาอนทรย หลงจากการศกษาดงาน การผลตชาอนทรยของกลมวสาหกจชมชนกลมผลตชาและสงเสรมการทองเทยวเชงนเวศนศรนาปาน – ตาแวน ต.เรอง อ.เมองนาน จ.นาน ทางเกษตรกรวาวไดน าแนวความคดและการด าเนนงานมาพฒนาผลตภณฑชาทเปนเอกลกษณของทางกลมตนเอง ผลตภณฑชาทผลตโดยกลมวาว จะผลตชาเขยวโดยใชกระบวนการควมอ ซงเรมจากการเกบใบชา 1 ยอด 2 ใบ จากนนน ามาผงไวในทรมประมาณ 30 นาท เพอใหใบชาคายน าออกมาสวนหนง จากนนควโดยใชกระทะนาน 45 นาท จากนนน ามานวดในกระดงโดยใชมอ ประมาณ 10-15 นาท น าไปตากแดดจนแหง น าใบชาทแหงมาคดคณภาพ และบรรจถง เพอรอจดจ าหนายตอไป ผลตภณฑดงกลาวน ทางคณะผด าเนนโครงการหมบานชาอนทรย และตวแทนเกษตรกร ไดน าผลตภณฑดงกลาวจดแสดงนทรรศการในงาน Chiang Rai Asean Coffee and Tea 2015 เมอวนท 21-23 สงหาคม 2558 ณ ศนยการคาเซนทรลพลาซา เชยงราย โดยทานผวาราชการจงหวดเชยงรายเปนประธานในพธเปด และมนายกสมาคมกาแฟและชาไทย ตวแทนจากประเทศตางๆ ในอาเซยนรวมพธเปด วตถประสงคในการจดงานในครงน คอ เพอเปนการประชาสมพนธผลตภณฑชาและกาแฟในประเทศไทยใหเปนทรจก รวมถงเปนการขยายชองทางการจ าหนายผลตภณฑชาและกาแฟ ในการจดงานดงกลาวนนไดทางคณะผด าเนนงานไดทดลองใหผบรโภคทดสอบชมผลตภณฑดงกลาว ซงผลตภณฑดงกลาวไดการตอบรบเปนอยางด

ภาพท 17 ผวาราชการจงหวดเชยงรายเยยมชมบธ

18

ภาพท 18 ผลตภณฑตนแบบโครงการหมบานชาอนทรย

ภาพท 19 ตวแทนหมบานเขารวมงาน Chiang Rai Asean Coffee and Tea 2015

หลงจากเขารวมงานดงกลาว ทางคณะผด าเนนการจะไดวางแผนการพฒนาบรรจภณฑเพอจะไดทดลองจ าหนายในงานแสดงสนคาอนๆ ทจดขนในจงหวดเชยงรายตอไป กจกรรมการอบรมแปรรปผลตภณฑ 1. การแปรรปชาเขยวอบแหงและชาสมนไพร การอบรมการแปรรปชาเขยวอบแหงและชาสมนไพรจดขนเมอวนท 5 กนยายน 2558 โดยมผเขารวมอบรมจ านวน 50 คน โดยทางคณะผด าเนนงานไดสอนวธการแปรรปชาเขยวและชาสมนไพร (เอกสารประกอบการบรรยาย ดงภาคผนวก ก)

19

(ภาพ ก)

(ภาพ ข)

(ภาพ ค)

20

(ภาพ ง)

(ภาพ จ)

(ภาพ ฉ)

ภาพท 20 (ก – ฉ) ประมวลภาพกจกรรมการอบรมการแปรรปชาเขยวและชาสมนไพร

21

2. การท าเมนเครองดมชา การอบรมท าเมนเครองดมชา ท าการอบรมเมอวนท 6 กนยายน 2558 โดยมวตถประสงคของการอบรมเพอสามารถน าผลตภณฑชาเขยวทแปรรปได มาผลตเปนเครองดมชาในรปแบบตางๆ ทสามารถชวยเพมความหลากหลายของผลตภณฑและเพมรปแบบการจดจ าหนาย เครองดมเมนชาทน ามาใชในการอบรม จะใชหลกเกณฑในการคดเลอก คอ เปนวตถดบทสามารถหาไดในทองถน และงายตอการแปรรป ดงนนเมนเครองดมชาทคดเลอกมา ไดแก ชาเขยวมะล ชาเขยวรสน าผงมะนาว ชาเขยวล าไย และชาเขยวบวย ท าการยดอายการเกบรกษาโดยใชหลกการทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยคอ หลกการพาสเจอไรซและบรรจในภาชนะปดสนท เพอชวยยดอายการเกบรกษาผลตภณฑดงกลาวสามารถเกบรกษาในตเยนไดนาน 7 วน (เอกสารประกอบการอบรมดงภาคผนวก ก)

(ภาพ ก)

(ภาพ ข)

22

(ภาพ ค)

(ภาพ ง)

(ภาพ จ)

23

(ภาพ ฉ)

(ภาพ ช)

ภาพท 21 (ก-ช) ประมวลภาพกจกรรมการอบรมเครองดมชา

3. การท าอาหารทมสวนประกอบของชา การอบรม การท าอาหารทมสวนปะกอบของชา ท าการอบรมเมอวนท 12 กนยายน 2558 โดยมวตถประสงคของการอบรมเพอใหสามารถน าใบชามาแปรรปท าอาหารวางในรปแบบตางๆ งายตอการบรโภค ซงอาหารวางดงกลาวนสามารถน ามารบประทานคกบชารอนไดอกดวย รายการอาหารทน ามาอบรมใหแกกลมเกษตรไดแก ถวกวนชาเขยว ซาลาเปาชาเขยว วนชาเขยว และใบชาทอดกรอบ

24

(ภาพ ก)

(ภาพ ข)

(ภาพ ค)

25

(ภาพ ง)

(ภาพ จ)

ภาพท 22 (ก-จ) ประมวลภาพกจกรรมการอบรมอาหารทมสวนผสมของชา

กจกรรมท 4 การอบรมการวางแผนการผลตและการพฒนาบรรจภณฑชา หลงจากทเกษตรไดรบการอบรมในเรองการแปรรปผลตภณฑชาในรปแบบตางๆ แลว ท าให

เกษตรกรมองคความรทสามารถผลตชาไดดวยตนเอง ซงทางกลมไดตกลงวาจะคดเลอกผลตภณฑชาเขยวอสสมควมอมาใชส าหรบพฒนาผลตภณฑตนแบบตอไป

เมอวนท 21 ตลาคม 2558 ทางผด าเนนโครงการไดจดการอบรมใหความรเกยวกบ “การวางแผนการผลตและการพฒนาบรรจภณฑชา” ใหกบเกษตรกรผปลกชาบานปางกว ณ หอประชมหมบานปางกว ต าบลวาว อ าเภอแมสรวย จงหวดเชยงราย

26

(ภาพ ก) (ภาพ ข)

(ภาพ ค) (ภาพ ง)

(ภาพ จ) (ภาพ ฉ) ภาพท 23 (ก-ฉ) กจกรรมการอบรมการวางแผนการผลตและการพฒนาบรรจภณฑชา

27

กจกรรมท 5 การตรวจสอบคณภาพผลตภณฑชาตามมาตรฐานกฎหมาย ทางผด าเนนงานไดด าเนนการเกบตวอยางชาเขยวควมอของเกษตรกร 3 รายเพอน ามาตรวจสอบคณภาพชา ตามประกาศของกระทรวงสาธารณสข เรองชา ฉบบท 196-2543 คณภาพของตวอยางชาแสดงดงตารางท 1 จะเหนไดวาชาเขยวควมอทผลตจากโครงการหมบานชาอนทรยมคณภาพตามเกณฑทกฎหมายก าหนด ดงนนแนวทางการสงเสรมตอไปคอ การสนบสนนใหกลมเกษตรกรยนขอรบรองมาตรฐานทเกยวของกบตวสนคา เชน เลข อย. ตารางท 1 คณภาพชาเขยวควมอ

คาคณภาพ มาตรฐาน ผผลตท 1 ผผลตท 2 ผผลตท 3

ความชน ความชนไมเกนรอยละ 8 ของน าหนก 4.37 4.26 3.87

ปรมาณเถา

ทงหมด

ไมนอยกวารอยละ 4 และไมเกนรอย

ละ 8 ของน าหนก

5.84 5.21 5.46

ปรมาณเถาท

ละลายน าได

เถาทละลายน าไดไมนอยกวารอยละ

45 ของเถาทงหมด

2.80

(48%)

2.70

(52%)

3.05

(56%)

สารสกดดวยน า

รอน

ไมนอยกวา 32 ของน าหนก 41.09 47.83 49.47

(ภาพ ก) (ภาพ ข) (ภาพ ค)

ภาพท 24 ผลตภณฑชาเขยวควมอ (ภาพ ก) ผผลตรายท 1 (ภาพ ข) ผผลตรายท 2 (ภาพ ค) ผผลตรายท 3

28

กจกรรมท 6 การจดบธแสดงผลตภณฑในงาน “มหศจรรย 10 ชาตพนธ ครงท 4 หอการคาจงหวดเชยงรายรวมกบเทศบาลต าบลแมสาย มลนธชยพฒนาและศนยวจยและ

พฒนาชาน ามนและพชน ามนไดรวมกนจดงานมหศจรรย 10 ชาตพนธแมสาย ครงท 4 ในระหวางวนท 6-10 ธนวาคม 2558 ณ ศนยวจยและพฒนาชาน ามนและพชน ามน โดยมวตถประสงคเพอสงเสรมการคา การทองเทยวของเชยงราย ซงในงานดงกลาวน กลมเกษตรกรบานปางกว รวมกนออกบธจดแสดงขอมลโครงการหมบานชาอนทรย ทดลองจ าหนายผลตภณฑ และในโอกาสนไดน าเสนอผลตภณฑของหมบานชาอนทรยและมอบผลตภณฑใหแกทานองคมนตร พลากร สวรรณรตน

(ภาพ ก)

(ภาพ ข)

29

(ภาพ ค)

ภาพท 25 (ก-ค) กจกรรมการจดบธแสดงผลตภณฑในงาน “มหศจรรย 10 ชาตพนธ ครงท 4”

กจกรรมท 7 การจดบธแสดงผลตภณฑในงานเทศกาลชมชาวาว รสดกาแฟดอยชาง ประจ าป 2558

วนท 29 – 31 ธนวาคม 2558 กลมเกษตรกรบานปางกวทไดเขารวมโครงการหมบานชาอนทรย รวมกนออกบธในงาน “เทศกาลชมชาวาว รสดกาแฟดอยชาง ประจ าป 2558” โดยจดแสดงขอมลโครงการหมบานชาอนทรย และจ าหนายผลตภณฑของหมบานชาอนทรยในงานดงกลาว ผลตภณฑทไดจดจ าหนาย ไดแก ผลตภณฑชาเขยวควมอ ถวกวนชาเขยว วนชาเขยวน าผงมะนาว ใบชาทอดกรอบ ซาลาเปาชาไสถวกวน น าชาเขยวล าไย น าชาเขยวน าผงล าไย รายไดจากการจ าหนายผลตภณฑแสดงดงตารางท 2

30

ตารางท 2 รายรบทไดจากการจ าหนาย อาหารทมสวนผสมของชา ในงานชมชาวาว

รายการ ราคาขาย จ านวนทขายได ราคารวม(บาท)

ชากลองเหลก กลองละ 100 บาท 5 กลอง 500 ชาซองกระดาษ ซองละ 80 8 ซอง 640

รวม 1,140 ถวกวนชาเขยว 20 บาท / 5 ชน 77 กลอง 1,540 วนชาเขยวน าผงมะนาว ถวยละ 10 บาท 124 ถวย 1,240 ใบชาทอดกรอบ กลองละ 20 บาท (85-90 กรม) 71 กลอง 1,420 ซาลาเปาชาไสถวกวน ลกละ 7 บาท 87 ลก 609 น าชาเขยวล าไย ขวดละ 10 บาท 88 ขวด 880 น าชาเขยวน าผงมะนาว ขวดละ 10 บาท 74 ขวด 740

รวม 6,429

31

(ภาพ ก)

(ภาพ ข)

(ภาพ ค)

32

(ภาพ ค)

(ภาพ ง)

ภาพท 26 (ก-ง) ประมวลภาพกจกรรม การจดบธแสดงผลตภณฑในงานเทศกาลชมชาวาว รสดกาแฟดอยชาง ประจ าป 2558

33

บทท 3 ผลการประเมนระหวางถายทอดเทคโนโลย

กจกรรมและผลการด าเนนงานในปงบประมาณ 2558 กจกรรม วทยากร จ านวนผรบ

การถายทอด (คน)

ความพงพอใจตอการฝกอบรมระดบด-ดมาก (รอยละ)

1. กจกรรมศกษาดงาน ณ วสาหกจชมชนศรนาปาน-ตาแวน จ.นาน

1. ดร.ปยาภรณ เชอมชยตระกล หวหนาสถาบนชา 2. เจาหนาทสถาบนชา 3. ประธานกลมวสาหกจชมชนศรนาปาน-ตาแวน

40 >80

2. การแปรรปผลตชาเขยวและชาสมนไพร


50 >80

3. การท าเมนเครองดมชาในภาชนะบรรจปดสนท


50 >80

4. การท าอาหารทมสวนผสมของใบชา


50 >80

5. การวางแผนการผลตและพฒนาบรรจภณฑ


50 >80

34

ผลการด าเนนงานในปงบประมาณ 2557 ทผานมาทางผด าเนนโครงการไดใชกระบวนการทางวทยาศาสตรแกไขปญหาดงตอไปน

ปญหา การแกปญหา เกษตรกรขาดความรในการแปรรปขาเขยวอยางถกวธตามหลกการทางวทยาศาสตร

อบรมใหความรแกเกษตรใหมความเขาใจในการท าชาเขยวและการควบคมคณภาพในการผลต

เกษตรกรขาดความรในการแปรรปผลตภณฑชาในรปแบบตางๆ เพอเปนการเพมมลคาและขยายชองทางการจดจ าหนาย

อบรมใหความรแกเกษตรใหสามารถน าชามาแปรรปในรปแบบตางๆ ได

บรรจภณฑส าหรบผลตภณฑชาไมมความเหมาะสมและไมดงดดใจผบรโภค

พฒนาบรรจภณฑทเหมาะสมส าหรบผลตภณฑชาของกลมเกษตรกรวาว

35

ผลการประเมนความพงพอใจกจกรรมเวทชมชนและแลกเปลยนเรยนรการผลตชาอนทรยรวมกบกลมวสาหกจชมชนกลมผลตชาศรนาปาน-ตาแวน ต.เรอง อ.เมอง จ.นาน

หวขอประเมน

รอยละ คาเฉลย

1 2 3 4 5 ขอมลวดความพงพอใจ 1. มขนตอนการใหบรการ เชน การแ จ ง ใ ห ท ร า บ ก อ น อ บ ร ม ก า รประสานงานและใหขอมล ท าใหทานไดรบความสะดวกแคไหน

0.00 0.00 0.00 50.00 50.00 4.50

2. วทยากร เจาหนาทใหบรการดวยความยมแยมแจมใส เปนกนเอง

0.00 0.00 0.00 40.00 60.00 4.60

3. สถานทอบรม อาหาร เครองโสตฯ เอกสารอบรม มพรอมในการอบรม

0.00 0.00 0.00 40.00 60.00 4.60

ขอมลเพอการปรบปรงหลกสตร 4. ความรทไดรบสามารถน าไปใชประโยชน เชน ประหอบอาชพ หรอใชในชวตประจ าวนไดมากนอยแคไหน

0.00 0.00 0.00 80.00 20.00 4.80

5. เนอหาทวทยากรสอนทานสามารถเขาใจไดนอยแคไหน

0.00 0.00 0.00 75.00 25.00 4.75

6. วทยากรถายทอดความร ท าใหทานเขาใจและไดรบความรเพมขน

0.00 0.00 0.00 70.00 30.00 4.70

7. เวลาการอบรมเหมาะสมหรอไม 0.00 0.00 0.00 75.00 65.00 4.25 8. ชวงเวลาของการจดการอบรมมความเหมาะสม

0.00 0.00 0.00 80.00 65.00 4.20

9. ความคมคาหรอประโยชนทไดรบเมอเทยบกบเวลาและคาใชจาย

0.00 0.00 0.00 45.00 95.00 4.55

10. ทานคาดวา สามารถน าความรไปใชประโยชนไดหรอไม

36

10.1 น าไปใชประโยชนได คดเปนรอยละ 100 10.2 น าไปใชประโยชนไมได คดเปนรอยละ –

11. ทาน คาดวา จะมรายไดเพมขนกบาทรายไดตอเดอน (เลอกเพยง 1 ขอ) 1. นอยกวา 1,000บาท (15%) 2. 1,001 – 2,000 บาท (5%) 3. 2,001 – 3,000 บาท (25%) 4. 3,001 – 4,000 บาท (10%) 5. 4,001 – 5,000 บาท (40%) 6. 5,001 – 6,000 บาท (0%) 7. 6,001 – 7,000 บาท (5%) 8. 7,001 – 8,000 บาท (0%) 9. 8,001 – 9,000 บาท (0%) 10. 9,001 – 10,000 บาท (0%) 11. มากกวา 10,000 บาท (0%)

37

ผลประเมนความพงพอใจการฝกอบรมเชงปฏบตการเรอง “การแปรรปชาเขยวอบแหงและชาสมนไพร”




0.00 0.00 18.00 36.00 46.00 4.28


0.00 0.00 4.00 36.00 60.00 4.52


0.00 0.00 6.00 54.00 40.00 4.34


0.00 0.00 6.00 56.00 38.00 4.32


0.00 0.00 14.00 54.00 32.00 4.18


0.00 0.00 4.00 64.00 32.00 4.28


0.00 0.00 10.00 62.00 28.00 4.18


0.00 0.00 4.00 70.00 26.00 4.22

38

10. ทานคาดวาสามารถน าความรไปใชประโยชนไดหรอไม 10.1 น าไปใชใชประโยชนได 100% 10.2 น าไปใชประโยชนไมได คดเปนรอยละ –


39

ผลประเมนความพงพอใจการฝกอบรมเชงปฏบตการเรอง “การท าเครองดมเมนชา”



1 2 3 4 5 ขอมลวดความพงพอใจ 1. มขนตอนการใหบรการ เชน การแจงใหทราบกอนอบรม การประสานงานและใหขอมล ท าใหทานไดรบความสะดวกแคไหน

0.00 0.00 14.00 50.00 36.00 4.22


0.00 0.00 6.00 48.00 46.00 4.40


0.00 0.00 6.00 62.00 32.00 4.26


0.00 0.00 4.00 60.00 36.00 4.32


0.00 0.00 10.00 64.00 26.00 4.16


0.00 0.00 6.00 62.00 32.00 4.26


0.00 0.00 8.00 62.00 30.00 4.22


0.00 0.00 6.00 64.00 30.00 4.24

40



41

ผลประเมนความพงพอใจการฝกอบรมเชงปฏบตการเรอง “การท าอาหารทมสวนประกอบของชา”



1 2 3 4 5 ขอมลวดความพงพอใจ 1. มขนตอนการใหบรการ เชน การแจงใหทราบกอนอบรม การประสานงานและใหขอมล ท าใหทานไดรบความสะดวกแคไหน

0.00 0.00 12.00 48.00 40.00 4.28


0.00 0.00 8.00 42.00 50.00 4.45


0.00 0.00 8.00 56.00 36.00 4.28


0.00 0.00 6.00 62.00 32.00 4.23


0.00 0.00 8.00 60.00 32.00 4.18


0.00 0.00 14.00 56.00 40.00 4.35


0.00 0.00 14.00 54.00 32.00 4.13


0.00 0.00 2.00 62.00 36.00 4.30

42


11. ทาน คาดวา จะมรายไดเพมขนกบาทรายไดตอเดอน (เลอกเพยง 1 ขอ) 1. นอยกวา 1,000บาท (28.57%) 2. 1,001 – 2,000 บาท (7.14%) 3. 2,001 – 3,000 บาท (42.86%) 4. 3,001 – 4,000 บาท (0%) 5. 4,001 – 5,000 บาท (21.43%) 6. 5,001 – 6,000 บาท (0%) 7. 6,001 – 7,000 บาท (0%) 8. 7,001 – 8,000 บาท (0%) 9. 8,001 – 9,000 บาท (0%) 10. 9,001 – 10,000 บาท (0%) 11. มากกวา 10,000 บาท (0%)

43

ผลประเมนความพงพอใจการฝกอบรมเชงปฏบตการเรอง “การวางแผนการผลตและการพฒนาบรรจภณฑชา”




0 0 6.00 54.00 40.00 4.34


0 0 4.00 48.00 48.00 4.44


0 0 8.00 54.00 38.00 4.30


0 0 2.00 46.00 52.00 4.50


0 0 8.00 64.00 28.00 4.20


0 0 4.00 56.00 40.00 4.36

7. เวลาการอบรมเหมาะสมหรอไม 0 0 24.00 54.00 22.00 3.98 8. ชวงเวลาของการจดการอบรมมความเหมาะสม

0 2 18.00 54.00 26.00 4.04


0 2 24.00 48.00 26.00 3.98

44


11. ทาน คาดวา จะมรายไดเพมขนกบาทรายไดตอเดอน (เลอกเพยง 1 ขอ) 1. นอยกวา 1,000 บาท (8%) 2. 1,001 – 2,000 บาท (20%) 3. 2,001 – 3,000 บาท (30%) 4. 3,001 – 4,000 บาท (22%) 5. 4,001 – 5,000 บาท (6%) 6. 5,001 – 6,000 บาท (10%) 7. 6,001 – 7,000 บาท (0%) 8. 7,001 – 8,000 บาท (4%) 9. 8,001 – 9,000 บาท (0%) 10. 9,001 – 10,000 บาท (0%) 11. มากกวา 10,000 บาท (0%)

45

บทท 4 ผลการตดตามหลงการถายทอดเทคโนโลย

การประชมตดตามผลการด าเนนโครงการ เมอวนท 18 พฤศจกายน 2558 ทางคณะผด าเนนงานไดจดการประชมกบทางกลมเพอตดตามผลการด าเนนโครงการเพอตดตามความคบหนาของการด าเนนโครงการและวางแผนกจกรรมทจะด าเนนการตอไป สรปวาระจากการประชมในครงนไดแก 1. การตดตามและประเมนผล โครงการหมบานชาอนทรย ปท 2 ประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2558

อาจารย ดร.ปยาภรณ เชอมชยตระกล แจงตอทประชมวา คณะกรรมการตรวจประเมนไดก าหนดเขาตรวจสถานการณพฒนาหมบานแมขายวทยาศาสตรและเทคโนโลย ในวนท 14 ธนวาคม 2558 เวลา 08.00-10.00 น. โดยไดขอตวแทนเกษตรกรจ านวน 5 ทาน เจาหนาทศนยวจยและพฒนาเกษตรทสง และเจาหนาทองคการบรหารสวนต าบลวาวใหขอมลกบคณะกรรมการในวนและเวลาดงกลาว 2. การยนขอรบรองแปลงเกษตรอนทรย นายทวพชญ อายะนนท แจงตอทประชมวา ตามทไดจดท าแบบค าขอรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยกบกรมวชาการเกษตรจ านวน 2 แปลง ไดแก แปลงชาของนายธนยบรณ วบลการด จ านวน 30 ไร และนายสธ จารวาทน จ านวน 5 ไร ทงนเอกสารค าขอรบรองแปลงเกษตรอนทรย ขณะนอยระหวางการน าเสนอนายกองคการบรหารสวนต าบลวาวลงนาม หากลงนามเรยบรอยแลวกจะจดสงไปยงศนยวจยและพฒนาการเกษตรทสงเชยงรายตอไป อาจารย ดร.ปยาภรณ เชอมชย -ตระกล แจงตอทประชมวา หากเกษตรกรทานใดสนใจทจะยนขอรบรองแปลงเกษตรอนทรยสามารถยนค าขอไดทองคการบรหารสวนต าบลวาว ซงในทประชมมผสนใจยนค าขอรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยเพมเตมอก 2 ราย คอ ร.ต.ท.ศภชย โพธสวรรณ และนางสาวมณรตน รกยอดยง 3. การวางแผนกจกรรมออกรานและน าเสนอผลตภณฑ “โครงการหมบานชาอนทรย” ในงานมหศจรรย 10 ชาตพนธแมสาย ครงท 4 ประจ าป พ.ศ. 2558 / งานเทศกาลชชาวาว รสดกาแฟดอยชาง ประจ าป พ.ศ. 2558

อาจารย ดร.ปยาภรณ เชอมชยตระกล แจงตอทประชมวา ตามทสถาบนชา ไดรบเชญใหจดนทรรศการในงานมหศจรรย 10 ชาตพนธแมสาย ครงท 4 ระหวางวนท 6 -10 ธนวาคม 2558 ณ ศนยวจยและพฒนาชาน ามนและพชน ามน อ.แมสาย จ.เชยงราย อาจารย ดร.ปยาภรณ เชอมชย -ตระกล เหนวาในงานดงกลาวสามารถน าผลตภณฑชาอนทรยของหมบานไปน าเสนอและเปดตวผลตภณฑ เพอประชาสมพนธโครงการหมบานชาอนทรยภายในงาน หากเกษตรกรผผลตชาอนทรยทานใดตองการขายชา สามารถน าผลตภณฑไปจ าหนายไดในงาน โดยมก าหนดการเรมเปดงาน ในวน

46

จนทร ท 7 ธนวาคม พ.ศ. 2558 เวลา 18.00 น. จงขอใหเกษตรกรแตงกายประจ าเผาเมยนและรวมเปดงานในวนและเวลาดงกลาวดวย และงานเทศกาลชมชาวาว รสดกาแฟดอยชางประจ าป พ.ศ. 2558 ระหวางวนท 29-31 ธนวาคม 2558 อาจารย ดร.ปยาภรณ เชอมชยตระกล เหนควรใหมการท าผลตภณฑอาหารทมสวนประกอบของชา และเครองดมชาตางๆ เพอเปนการโฆษณาผลตภณฑชาของหมบานปางกว ซงจะเปดงานในวนท 30 ธนวาคม พ.ศ. 2558 โดยมปลดกระทรวงวฒนธรรมเปนประธานเปดงาน

4. การจดตงกลมเกษตรกรผผลตชาวาว รอยต ารวจโท ศภชย โพธสวรรณ แจงตอทประชมวา ตามทไดก าหนดใหมการจดตงกลม

เกษตรกรผผลตชาวาว เพอพฒนาหมบานในการสงเสรมและสนบสนนใหเกษตรกรมการรวมกลมชวยเหลอซงกนและกนในการประกอบกจกรรมตางๆ ซงสามารถพฒนาความรความสามารถทางการเกษตรทกอใหเกดการพฒนาอาชพ รวมกนแกไขปญหาการผลต การแปรรป และการตลาด อนทจะสงผลใหเกษตรกรมรายไดเพมขน มความมนคงในการประกอบอาชพ พงพาตนเองไดและมคณภาพชวตทดขน ทงนจงขอผเขารวมประชมพจารณาชอกลมและคณะกรรมการผด าเนนงาน จ านวน 7 คน ประกอบดวย ประธาน รองประธาน กรรมการ 3 คน เหรญญก และเลขานการ ชอกลม “วสาหกจชมชนชาอนทรบานปางกว”

1. นายธนยบรณ วบลการด ประธาน 2. นายเมธ สขศรสวสด รองประธาน 3. นายสธ จารวาทน กรรมการ 4. นายสพรรณ กาญจคณาสน กรรมการ 5. นางสมศร วรการพฒน กรรมการ 6. นางสาวมณรตน รกยอดยง เหรญญก 7. นายนทธพงศ อภรดสกล เลขานการ โดย ร.ต.ท.ศภชย โพธสวรรณ จะเปนผด าเนนการยนขอจดตงกลมกบทางเกษตร

อ าเภอแมสรวย ตอไป หลงจากไดด าเนนกจกรรมการถายทอดความร 4 หวขอ (รายละเอยดดงทกลาวไวในบทท 3) และกจกรรมออกรานและน าเสนอผลตภณฑ “โครงการหมบานชาอนทรย” ในงานมหศจรรย 10 ชาตพนธแมสาย ครงท 4 ประจ าป พ.ศ. 2558 / งานเทศกาลชชาวาว รสดกาแฟดอยชาง ประจ าป พ.ศ. 2558 ทางคณะผด าเนนงานไดลงพนทชมชนอกครงเพอตดตามผลการน าความรไปใชประโยชน ผลการประเมนการตดตามการน าความรไปใชประโยชนแสดงดงตารางท 3

47

ตารางท 3 การประเมนการตดตามการน าความรไปใชประโยชน หวขอประเมน รอยละ

1. การน าไปใชประโยชน 1.1 สามารถน าความรไปใชประโยชนได 100 1.2 ไมสามารถน าความรไปใชประโยชน - 2. ความรทไดรบสามารถน าไปใชประโยชนและประเมนเปนรายไดกบาทตอเดอน 2.1 รายไดหลก 22 2.2 รายไดเสรม 78 ทานสามารถน าความรไปลดรายจายไดกบาทตอเดอน นอยกวา 1,000 บาท 22 1,001 - 2,000 บาท 44 2,001 – 3,000 บาท 28 3,001 – 4,000 บาท 6 4,001 – 5,000 บาท - 5,001 – 6,000 บาท - 6,001 – 7,000 บาท - 7,001 – 8,000 บาท - 8,001 – 9,000 บาท - 9,001 – 10,000 บาท - มากกวา 10,000(โปรดระบจ านวน.......................................บาท) - 3. ทานเรมน าความรทไดรบไปใชเมอใด 3.1 หลงการอบรมทนท 40 3.2 หลงการอบรมภายใน 1 เดอน 44 3.3 หลงการอบรมภายใน 3 เดอน 10 3.4 หลงการอบรมภายใน 6 เดอน 6 4. ทานน าความรทไดรบไปใชทไหน 4.1 ใชในครอบครว 62 4.2 ใชในชมชน/กลม 14 4.3 ใชในทท างาน 14 4.4 ใชเมอมโอกาส 10 5. ทานน าความรไปขยายตอในดานใด 5.1 ประยกตเปนองคความรใหม 80 5.2 เปนวทยากรถายทอดเทคโนโลย/เผยแพรตอ 20 5.3 ใหบรการ/ค าปรกษา -

48

บทท ๕ สรปผลการด าเนนโครงการ อปสรรคและแนวทางแกไข

ผลผลตจากการด าเนนโครงการหมบานชาอนทรย ปท 2

1. เครอขายกลมเกษตรกรระหวางเกษตรกรหมบานชาอนทรย บานปางกว ต.วาว อ.แมสรวย จ.เชยงราย กบกลมวสาหกจชมชนกลมผลตภณฑชา ศรนาปาน-ตาแวน ต.เรอง อ.เมอง จ.นาน

2. ผลตภณฑตนแบบ ไดแก ชาเขยวควมอ ชาสมนไพร เมนชา เชน น าชาเขยวล าไย น าชาเขยวรสน าผงมะนาว น าชาเขยวรสบวย น าชาเขยวมะลอาหารทมสวนผสมของชาไดแก ถวกวนชาเขยว ซาลาเปาชาเขยวไสถวกวน วนชาเขยว วนชาเขยวน าผง และใบชาทอดกรอบ

3. การยนขอรบรองแปลงเกษตรอนทรยจ านวน 4 ราย 4. กลมวสาหกจชมชนชาอนทรบานปางกว 5. สอประชาสมพนธ ไดแก website, จดหมายขาวชา สถาบนชา มหาวทยาลยแมฟาหลวง

และ แผนพบ

49

ภาคผนวก ก

เอกสารประกอบการฝกอบรม

50


เอกสารประกอบการอบรม

เรอง การแปรรปผลตภณฑชาเขยวและชาสมนไพร

โครงการหมบานชาอนทรยไดรบการสนบสนนงบประมาณเพอด าเนนกจกรรม ภายใตงานหมบานแมขายวทยาศาสตรและเทคโนโลย ประจ าปงบประมาณ

พ.ศ. 2558

51

ค าน า “ชา” ถอไดวาเปนพชเศรษฐกจของไทยทมแนวโนมเตบโตอยางตอเนองตามความตองการ

บรโภคชาทเพมขน ชาสามารถสรางรายไดปละประมาณ 500 ลานบาท ในปจจบนผบรโภคหนมาดมชากนมากขนเนองจากผบรโภคมความตระหนกถงประโยชนทไดรบจากการดมชานอกจากนการน าใบชามาแปรรปเปนอาหารในรปแบบตางๆ กไดรบความสนใจเพมมากขน เนองจากสามารถขยายชองทางตลาดและการจดจ าหนายชาไดหลากหลายรปแบบขน และยงเปนการเพมทางเลอกใหกบผบรโภคอกทางหนงดวย เอกสารถายทอดการพฒนาการแปรรปผลตภณฑชาเขยวเลมน จดท าขนเพอเปนเอกสารส าหรบการเผยแพรแกผทสนใจจะน าผลตภณฑดงกลาวไปใชในการแปรรปตอไป คณะผด าเนนงานหวงวา เอกสารดงกลาวจะเปนประโยชนแกผเขารวมอบรมทกทาน

คณะผด าเนนงาน

52

ความรเบองตนเกยวกบชา ชามกประเภท?

“ชา” ผลตจากยอดออนของตนชา Camellia sinensis (L.) สายพนธชาทปลกในประเทศไทยแบงไดเปน 2 สายพนธใหญ ๆ คอ ชาสายพนธอสสม (Camellia sinensis var. assamica) และชาสายพนธจน (Camellia sinensis var. sinensis) ชาอสสมเปนชาพนเมองดงเดมของไทยทพบไดตามภเขาสงในแถบภาคเหนอ สวนชาจนเปนชาทน าเขามาจากประเทศไตหวน และจน เปนสายพนธทไดจากการปรบปรงพนธ ไดแก พนธอหลงเบอร 17 หรออหลงกานออน อหลงเบอร 12 หรอชงซนอหลง พนธสฤด พนธถกวนอม เปนตน ใบชาสดทงสายพนธอสสมและสายพนธจนทนยมน ามาผลตชาเพอใหไดคณภาพดจะใชเฉพาะยอดออนของตนชา น ามาเขากระบวนการผง หมก คว นวด และอบทแตกตางกน ท าใหไดผลตภณฑชาทมส กลน และรสชาตของน าชาทแตกตางกนไป ขนตอนการผลตทหลากหลาย ซบซอน ประกอบกบความช านาญของผผลตชาแตละราย รวมทงสายพนธชา สภาพภมประเทศ ภมอากาศ ความอดมสมบรณของดนและน า ตลอดจนองคประกอบทางเคมในใบชาสดจะเปนตวก าหนดคณภาพและลกษณะเฉพาะของชาชนดตางๆ

กระบวนการผลตชาเรมจากการเกบใบชาสด (tea plucking) และน ามาเขากระบวนการ (processing) ทท าใหเกดการหมกในระดบทแตกตางกนไป เมอจดแบงประเภทชาตามระดบของการหมกจะสามารถแบงชาไดหลก ๆ 3 ประเภท คอ ชาเขยว (green tea) ชาอหลง (oolong tea) และชาด า (black tea) (ภาพท 1) ชาเขยวเปนชาทไมผานการหมก ชาอหลงเปนชาทหมกบางสวน และชาด าเปนชาหมกอยางสมบรณ ระดบการหมกทตางกนท าใหชาแตละชนดมองคประกอบทางเคมทแตกตางกน สงผลใหชามส กลน และรสชาตทแตกตางกน พบวาชาเขยวมสารคาเทชน (catechins) สงทสด (10-30% โดยน าหนก) คาเทชนเปนสารทใหสขาวเหลอง ใหรสชาตฝาดเลกนอย ชาอหลงมสารทเอฟลาวน (theaflavins, TFs) สของน าชาอหลงมสเขมตามสารทเอฟลาวน มรสชาตเขมและฝาดกวาชาเขยว สวนชาด าเปนชาทผานการหมกอยางสมบรณคาเทชนจะถกออกซไดซและเกดปฏกรยารวมตวกนเปนสารในกลมทอะรบจน(thearubigins) ชาด ามสารทอะรบจนอยประมาณ 10-20% โดยน าหนก มสารในกลมทเอฟลาวนประมาณ 1-2% โดยน าหนก สของน าชาด ามสน าตาลแดงตามสของทอะรบจน มรสชาตเขมขน และฝาด

53

ภาพท 1 ผลตภณฑน าชาจากชาเขยว ชาอหลง และชาด า

ชาเขยว ชาอหลง และชาด าจะมลกษณะ ส กลน และรสชาตทแตกตางกนไป ตามปจจยหลก ๆ 2 ปจจยไดแก องคประกอบทางเคมของใบชาสด และกระบวนการผลตชา โดยองคประกอบทางเคมของใบชาทแตกตางกนเปนผลมาจากสายพนธชา สภาพพนทปลก สภาพภมอากาศ ความอดมสมบรณของ ดน น า และการดแลรกษา ซงองคประกอบทางเคมทแตกตางกนนจะสงผลตอปฏกรยาเคมทเกดขนระหวางกระบวนการผลต ท าใหไดชาทมกลนและรสชาตทแตกตางกนไป กระบวนการผลตชาแตละประเภทมขนตอนการผลตแสดงดงภาพท 3 ซงมรายละเอยดดงน

1.การเกบใบชา (Tea plucking)เปนขนตอนทส าคญเนองจากตองอาศยความละเอยดในการเกบ การเกบใบชาใหไดใบชาทมคณภาพดตองใชแรงงานคนในการเกบ การเกบจะตองเลอกเกบเฉพาะยอดชาทตมและใบทต าจากยอดตมลงมา 2-3 ใบ (เกบ 1 ยอด 2-3 ใบ) เนองจากสารประกอบพอลฟนอลซงเปนสารส าคญทสงผลตอส กลน และรสชาตของชาจะมอยมากเฉพาะในยอดชาเทานน

ภาพท 2 ลกษณะของยอดชา

2. การผงชา (Withering) เปนขนตอนทท าใหเกดการเปลยนแปลงทางกายภาพและเกดปฏกรยาเคมของสารตาง ๆ ในใบชา การผงชาท าใหน าในใบชาระเหยไป ท าใหใบชาเหยวและจะมการซมผานของสารตางๆ ภายในและภายนอกเซลล ในการผงชาเอนไซมพอลฟนอลออกซเดส

54

(polyphenol oxidase) จะเรงปฏกรยาออกซเดชน (oxidation) ท าใหสารพอลฟนอลเกดปฏกรยาเคมไดเปนองคประกอบใหมทท าใหชามส กลน และรสชาตทแตกตางกนไป

3. การควชา (Pan firing) หรอการนงชา (Steaming) เปนขนตอนทใหความรอนกบใบชาเพอท าลายเอนไซมพอลฟนอลออกซเดส ท าใหหยดปฏกรยาการหมก ในการผลตชาญปนสวนใหญจะใชวธการนงชา สวนการผลตชาในจน ใตหวน และไทยสวนใหญจะใชวธการควชา

4. การนวดชา (Rolling) เปนขนตอนทใชน าหนกกดทบลงใบชา เปนการขยใบชาเพอใหเซลลแตก เมอเซลลแตกจะท าใหสารประกอบตาง ๆ ทอยในเซลลไหลออกมานอกเซลลและเคลอบอยบนสวนตางๆ ของใบชา

5. การหมกชา (Fermentation) เปนกระบวนการทเกดขนอยางตอเนองเรมตงแตการผงชา และนวดชา กอนทจะถงขนตอนการควหรอนงชา ในกระบวนการนพอลฟนอลออกซเดสจะเรงปฏกรยาออกซเดชนท าใหไดเปนสารประกอบเชงซอนทมโมเลกลใหญขน ซงท าใหชาเกดกลน ส และรสชาตทแตกตางกนไปตามองคประกอบทางเคมทอยในชาและตามกรรมวธการผลต

6. การอบแหง (Drying) เปนขนตอนการอบแหงเพอลดความชนในใบชา เพอใหสามารถเกบใบชาไวไดนาน

7. การคดบรรจ (Sorting and packing) หลงการอบแหงจะเปนการคดเลอกเศษกงกานของใบชาและสงปนเปอนตาง ๆ ออกจากใบชาเสรจแลวน ามาบรรจใสถงเพอรอจ าหนายตอไป

55

ภาพท 3 กระบวนการผลตชาเขยว ชาอหลง และชาด า

ชาสมนไพร

ชาสมนไพร คอ ผลตภณฑทไดจากสวนตาง ๆ ของพช 15 ชนด ทน าไปตากแดด อบแหง แลวตดสบ หรอบด โดยมจดมงหมายเพอน าไปบรโภคโดยการตมหรอชงกบน า ซงชาสมนไพรจดเปนอาหารทก าหนด คณภาพหรอมาตรฐาน ตามประกาศกระทรวงสาธารณสข (ฉบบท 280) พ.ศ.2547 เรอง ชาสมนไพร จะตองมคณภาพมาตรฐานตามทกฎหมายก าหนด รวมทงวธการผลต เครองมอเครองใชในการผลต และการเกบรกษาอาหาร ภาชนะบรรจ ตลอดจนฉลากไดผานการตรวจสอบจากส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาวามความถกตองเหมาะสม จงจะสามารถผลตหรอน าเขาเพอออกจ าหนายได

56

การแปรรปชาเขยว

ยอดชาสด (1 ยอด 2 ใบ)

ผงไวในทรม (30 นาท)

ควกระทะ 30-45 นาท

นวด 10 นาท

ตากแดด จนใบชาแหง

คดเกรด

บรรจถง

57

การผลตชาสมนไพร วตถดบ

1. ชาเขยวอสสม 2. น าใบมะรม 3. น ามะระขนก 4. เกลอปน 5. น าสะอาด

อปกรณ

1. มด,เขยงพลาสตก 14. ซองฟอยด 2. กะละมง 15. เชอกสขาว 3. หมอตม 2 ชน 16. กลองบรรจ 4. หมอ 17. เครองซล 5. ทพพ 6. ผาขาวบาง 7. ถาดส าหรบตากแหง 8. กระชอน 9. เครองชง 10. ชอนตกชา 11. กระบอกตวง 12. ขวดส าหรบใสน าใบมะรมและน ามะระขนก 13. ซองเยอกระดาษ

58

ขนตอนการเตรยมน ามะระขนก

น ามะระขนกมาลางท าความสะอาด พกใหสะเดดน าแลวหนเปนแวนบางพอประมาณ

เตรยมน าเกลอส าหรบลวก (อตราสวนมะระขนก 1 กโลกรมตอเกลอ 2 ชอนชา ใชน าประมาณ 2 ลตร) ตงไฟใหเดอด (อณหภมประมาณ 90 องศาเซลเซยส)

น ามะระขนกทหนแลวลงลวกประมาณ 30 วนาท เมอครบเวลาใชกระชอนตกออก

ท าใหเยนโดยการลางผานน าเยน แลวพกสะเดดน า

59

น าไปอบแหงทอณหภม 70๐C นาน 15 ชวโมง หรอน าไปตากแดด นานประมาณ 20 ชวโมงหรอจนแหงสนท

ชงมะระขนกทตากแหงแลวจ านวน 100 กรม ตวงน า 500 มลลลตร

ผสมใหเขากนน าไปตมในหมอตม 2 ชน (หมอส าหรบตน) ตงไฟกลาง นาน 90 นาท

เมอครบเวลา ยกลงแลวพกไวใหเยนทอณหภมหอง กรองดวยผาขาวบาง คนเอาแตน า

บรรจใสขวด

กอนตากแดด หลงตากแดด

60

ขนตอนการท าน าใบมะรม

เดดใบออกจากกานเลอกเอาเฉพาะใบแลวลางใหสะอาด

น าอบแหงทอณหภม 60 ๐C นาน 12 ชวโมง

หรอตากแดดนานประมาณ 15 ชวโมงหรอจนแหงสนท

น าใบมะรมมาบด โดยน าใบมะรมแหงใสในถงพลาสตก แลวใชมอบบเบาๆ

ชงใบมะรมแหงทบดแลวจ านวน 100 กรม, ตวงน า 500 มลลลตร ผสมใหเขากน

หลงตากแดด กอนตากแดด

61

น าไปตมในหมอตม 2 ชน (หมอส าหรบตน) ตงไฟกลาง นาน 90 นาท

เมอครบเวลา ยกลงแลวพกไวใหเยนทอณหภมหอง กรองดวยผาขาวบาง คนเอาแตน า

บรรจใสขวด

62

ขนตอนการท าชาสมนไพร

ชงชาเขยวอสสมจ านวน 200 กรม

ตวงน าใบมะรม จ านวน 80 มลลลตร และตวงน ามะระขนก จ านวน 40 มลลลตร

ผสมชาเขยวอสสม, น าใบมะรม และน ามะระขนก ตามอตราสวนทก าหนดใหเขากน โดยใชมอคลกเคลาใหทว พกไว 5 นาท เพอใหน าสมนไพรซมเขาใบชา

200 กรม

น าใบมะรม 80 มลลลตร น ามะระขนก 40 มลลลตร

ชาเขยวอสสม200 กรม + น ามะรม 80 มล. + น ามะระขนก 40 มล.

63

น าไปอบแหงทอณหภม 50๐C นาน 12 ชวโมง

หรอตากแดดประมาณ 6-7 ชวโมงจนแหงสนท

น าชาสมนไพรทแหงสนทแลว มาบดหยาบ (ใชครกบดหรอใชเครองปนพอหยาบ)

บรรจในซองเยอกระดาษประมาณ 1.5 กรม ใชเครองซล ซลปดพรอมเชอกจบ

ซองเยอกระดาษ เชอกจบ

64

บรรจในซองฟอยดเพอรกษาส, กลน, รสชาต ของผลตภณฑ

บรรจลงกลองจ านวน 10 ซองตอ 1 กลองจะไดเครองดมชาสมนไพรเพอสขภาพพรอมชง

65



การท าเมนเครองดมชา


พ.ศ. 2558

66

ชาเขยวมะล(พรอมดม) สวนผสม

1. ชาเขยวอสสมเขมขน (3%) 1 ลตร 2. กลนมะล 3 หยด 3. น าตาลฟรกโตส 100 กรม

การเตรยมชาเขยวเขมขน 3% 1. ชงชาเขยว 30 กรม แชในน าตม 1 ลตรเปนเวลา 3 นาท 2. กรองโดยใชผาขาวบาง จะไดน าชาเขยวเขมขน 3% วธท า

น าชาเขยวอสสมเขมขน

เตมน าตาลฟรกโตส คนจนน าตาลละลายจนหมด

เตมกลนมะลประมาณ 3 หยด คนใหเขากน

ตมฆาเชอทอณหภมประมาณ 85 องศาเซลเซยส เปนเวลาประมาณ 3 นาท เพอฆาเชอจลนทรย

ยกลงจากเตา บรรจน าชาขณะรอนลงในขวดพลาสตก

ทผานการลวกฆาเชอ

ปดฝาขวดใหสนท น าไปแชในน าเยน

น าชาเขยวพรอมดม

67

ชาเขยวรสน าผงมะนาว(พรอมดม) สวนผสม

1. ชาอสสม เขมขน (3%) 1 ลตร 2. น าผง 30 กรม 3. น ามะนาว 2 กรม 4. น าตาลฟรกโตส 100 กรม

การเตรยมชาเขยวเขมขน 3% 1. ชงชาเขยว 30 กรม แชในน าตม 1 ลตรเปนเวลา 3 นาท 2. กรองโดยใชผาขาวบาง วธท า



เตมน าผง คนใหเขากนจากนนเตมน ามะนาว




ปดฝาขวดใหสนท น าไปแชในน าเยน

น าชาอสสมน าผงมะนาว

68

ชาเขยวล าไย (พรอมดม) สวนผสม

1. ชาอสสม เขมขน (3%) 1 ลตร 2. น าล าไย 1 ลตร 3. น าตาลฟรกโตส 160 กรม 4. เนอล าไย 100 กรม

การเตรยมชาเขยวเขมขน 3% 1. ชงชาเขยว 30 กรม แชในน าตม 1 ลตรเปนเวลา 3 นาท 2. กรองโดยใชผาขาวบาง วธการเตรยมน าล าไย 1. ชงล าไย 100 กรม ตมในน าเดอด 1 ลตร เปนเวลา 5 นาท 2. กรองแยกน าและเนอล าไย วธท า



เตมน าล าไย และเนอล าไยคนใหเขากน




ปดฝาขวดใหสนท น าไปแชในน าเยน น าชาเขยวล าไย

69

ชาเขยวบวย (พรอมดม) สวนผสม

1. ชาอสสม เขมขน 3% 1 ลตร 2. น าบวยเขมขน 50 % 1 ลตร

การเตรยมชาเขยวเขมขน 3% 1. ชงชาเขยว 30 กรม แชในน าตม 1 ลตรเปนเวลา 3 นาท 2. กรองโดยใชผาขาวบาง การเตรยมน าบวย 50%

ตวงน าบวยเขมขน 500 มลลลตร ผสมน าเปลา 500 มลลลตร พกทงไว วธท า


เตมน าบวยและเนอบวย คนใหเขากน




ปดฝาขวดใหสนท น าไปแชในน าเยน น าชาเขยวบวย

70



อาหารทมสวนประกอบของชา


พ.ศ. 2558

71

ถวกวนชาเชยวอสสม สวนผสม

4. เมลดถวเขยวกะเทาะเปลอกบดละเอยด 640 กรม 5. น าตาลทราย 1 ถวย หรอ 200 กรม 6. น าชาเขยวเขมขน 10% 1 ถวย หรอ 200 กรม 7. เกลอปน ½ ชอนชา หรอ 3 กรม 8. กะท ½ ถวย หรอ 100 กรม

วธเตรยมน าชาเขยวเขมขน 10% วธเตรยมน าชาเขยวเขมขน คอ ตมน า 0.5 ลตร รอจนน าเดอด ใสชาอสสม 50 กรมแชทงไว

นาน 5 นาทกรองกากชาดวยผาขาวบางพกไว วธท า

ลางเมลดถวเขยวกะเทาะเปลอกใหสะอาด แชน าประมาณ 1 คน น าไปนงจนสก

บดถวเขยวทนงแลวใหละเอยด พกไว

ใสกะท ในกระทะทองเหลอง ตงไฟกลาง เตมน าตาลทรายเตมเกลอปน คนจนน าตาลและเกลอละลาย

เตมถวเขยวบดละเอยด กวนใหเขากน

เตมน าชาอสสมเขมขนลงในกระทะ กวนตอจนเนอลอนจากกระทะ ปดไฟ พกไวใหเยน

อดใสพมพ จดเสรฟ

ซาลาเปาชาเขยว

72

สวนผสมแปงซาลาเปา 1. แปงเคกตราบวแดง 300 กรม 2. ผงฟ 2½ ชอนชา หรอ 9.6 กรม 3. ยสตหวาน 2 ชอนชา หรอ 8 กรม 4. น าชาอสสมความเขมขน 5% 170 กรม 5. น าตาลทราย 75 กรม 6. เนยขาว 2 ชอนโตะ หรอ 25.60 กรม 7. เกลอ 2 กรม

วธเตรยมน าชาเขยวเขมขน5 %

วธเตรยมน าชาเขยวเขมขน คอ ตมน า 1 ลตร รอจนน าเดอด ใสชาอสสม 50 กรมแชทงไวนาน 5 นาทกรองกากชาดวยผาขาวบางพกไว

วธท า

รอนแปงผงฟ และใสยสต รวมกน

น าน าตาลและเกลอ ละลายในน าชาอสสม คอยๆ เตมลงในสวนผสมแปง นวดพอจบตวกนเปนกอน

เตมเนยขาว แลวนวดจนเนยน แปงไมตดมอและไมตดอางผสม

แบงแปงเปนกอน กอนละ 20 กรม

คลงเปนกอนกลมบนโตะ ใชมอคลงแปง

73

ใหเปนแผนวงกลม ใสไส 15 กรม

ใชมอคลงแปง เปนกอนกลม หรอ จบจบจนรอบวางบนกระดาษซาลาเปา เรยงเอาไวบนลงถง เอาขาวบางชบน าพอหมาดหรอแผนพลาสตกคลม พกไว 45 นาท

สงเกตผวแปงจะตงตว ใหน าไปนง

ตมน าใหเดอดพลาน น าลงถงซาลาเปาทขนไดท ไปนงนาน 10 นาท ปดไฟ จดเสรฟ

74

วนชาเขยว สวนผสม

1. วนผง 4 ชอนโตะ หรอ 40 กรม 2. น าตาลทรายขาว 4 ถวย หรอ 720 กรม 3. น าชาเขยวอสสมเขมขน 1 % 4 ลตร



วธท า

เทน าชาอสสมเขมขนในกระทะทองเหลอง เตมผงวน คนใหเขากน ตงไฟกลาง รอจนเดอด

เตมน าตาลทรายขาว คนใหละลายจนหมด ตมจนเดอด ปดไฟ

ตกวนใสพมพ รอจนวนแขงตว หรอน าเขาตเยนชองธรรมดา รอจนวนแขงตว หนเปนชน จดเสรฟ

75

วนชาเขยวน าผง สวนผสม

1. วนผง 4 ชอนโตะ หรอ 40 กรม 2. น าตาลทรายขาว 2 ถวย หรอ 360 กรม 3. น าชาเขยวอสสมเขมขน 1% 4 ลตร 4. น าผง 500 มลลลตร



วธท า

เทน าชาอสสมเขมขนในกระทะทองเหลอง เตมผงวน คนใหเขากนตงไฟกลาง รอจนเดอด

เตมน าตาลทรายขาว น าผง คนใหละลายจนหมด ตมจนเดอด ปดไฟ

ตกวนใสพมพ รอจนวนแขงตว หรอน าเขาตเยนชองธรรมดา รอจนวนแขงตว หนเปนชน จดเสรฟ

76

ใบชาทอดกรอบ สวนผสมท าแปงทอดกรอบ 1. แปงสาลเอนกประสงค 2 ถวย 2. แปงมน 1 ถวย 3. แปงขาวเจา 1 ถวย 4. เกลอ 1 ชอนชา 5. ผงฟ 2 ชอนโตะ 6. น ามนพช 1 ชอนชา 7. น าเยน 2½ ถวย 8. ผงปรงรส

วธท า

น าสวนผสมแปงทงหมดมาผสมใหเปนเนอเดยวกน

ลางใบชาอสสมสดสะอาด ผงใหสะเดดน า

น ามาคลกเคลากบแปงทเตรยมไว

น ามาทอดดวยไฟปานกลางจนเหลอง กรอบ ประมาณ 5 นาท

พกใหสะเดดน ามน โรยผงปรงรส บรรจ

77

ภาคผนวก ข แผนพบประชาสมพนธโครงการ

78

79

ภาคผนวก ค สอประชาสมพนธโครงการ

80

1. เวปไซตสถาบนชา http://teainstitutemfu.com/main/โครงการหมบานชาอนทรย

81

2. จดหมายขาวชา สถาบนชา มหาวทยาลยแมฟาหลวง จดหมายขาวชา ปท 5 ฉบบท 19 ประจ าเดอนเมษายน – มถนายน 2558

จดหมายขาวชา ปท 5 ฉบบท 20 ประจ าเดอน กรกฎาคม – กนยายน 2558

82

จดหมายขาวชา ป 5 ฉบบท 21 ประจ าเดอนตลาคม – ธนวาคม 2558

83

จดหมายขาวชา ปท 5 ฉบบท 22 ประจ าเดอนมกราคม – มนาคม 2559

84

Documents

รายงานฉบับสมบูรณ์ โครงการ ... · 2016-01-21 · ภาพที่ 9 หัวหนาโครง ... ภาพกิจกรรมการอบรมการแปรรูปชาเขียวและชาสมุนไพร