1

สวนท 1

หลกการและเหตผล

ในป พ.ศ. 2557 กรมสงเสรมการเกษตร ไดกาหนดนโยบายและแนวทางการดาเนนงานสงเสรมการเกษตร โดยมงเนนการเปลยนแปลงเพอใหเหนบทบาท ตวตน และอตลกษณของนกสงเสรมการเกษตรอยางชดเจนในฐานะของผจดการการเกษตรในพนทและผนาการเปลยนแปลง ซงนโยบายและแนวทางการดาเนนงานสงเสรมการเกษตร ประจาป 2557 ไดแก การบรหารจดการงานสงเสรมการเกษตรในพนท การบรหารจดการขอมล และการบรหารจดการองคกร ซงจะมงเนนการเปลยนแปลงใน 2 สวน คอ

1. เจาหนาท ตองเปลยนแปลงส Smart Extention Officer และเปนผจดการการเกษตรในพนท 2. ระบบการสงเสรมการเกษตร จากระบบ T & V system เปลยนแปลงไปสระบบ MRCF system

อกทงในการดาเนนงานของกรมสงเสรมการเกษตร เพอใหบรรลวสยทศน “กรมสงเสรมการเกษตรเปนองคกรทมงมนในการสงเสรมและพฒนาใหเกษตรกรอยดมสขอยางยงยน ” กรมสงเสรมการเกษตร ไดกาหนดยทธศาสตรการสงเสรมการเกษตรไว 4 ประเดน ไดแก

ยทธศาสตรท 1 การตอบสนองตอนโยบายสาคญของรฐบาล : เปนการใหความสาคญกบการดาเนนงานโครงการสาคญตามนโยบายรฐบาลและโครงการตามมตคณะรฐมนตร

ยทธศาสตรท 2 การเพมประสทธภาพการผลตสนคาเกษตรและสรางความเขมแขงของเกษตรกรและภาคเกษตร : เปนภารกจพนฐานของกรมสงเสรมการเกษตร ประกอบดวย 2 สวนคอ ( 1) การเพมประสทธภาพการผลตและจดการสนคาเกษตร และ (2) การสรางความเขมแขงของเกษตรกรและความยงยนของภาคเกษตร

ยทธศาสตรท 3 การบรณาการสงเสรมการเกษตรเชงพนท : เปนยทธศาสตรทมงเนนการใชพนทเปนศนยกลางในการพฒนา โดยการเพมประสทธภาพการผลตของเกษตรกรในพนทเนนหนก และการสงเสรมและใหบรการแกเกษตรกรอยางทวถงและครอบคลมในทกพนท

ยทธศาสตรท 4 การพฒนาศกยภาพการสงเสรมการเกษตร : มจดมงหมายเพอพฒนาการดาเนนงานสงเสรมการเกษตรในภาพรวม ซงประกอบดวย 3 ดานคอ (1) การพฒนาศกยภาพดานการสงเสรมการเกษตร (2) การพฒนาเกษตรกรเครอขาย และสรางความรวมมอหนวยงานภาคในการสงเสรมการเกษตร และ ( 3) การพฒนาการใหบรการดานการสงเสรมการเกษตร

สาหรบการขบเคลอนการดาเนนการตามแผนยทธศาสตรน กาหนดให “การเพมประสทธภาพการผลตของเกษตรกร” เปนเปาหมายหลกในการสงเสรมการเกษตร คอการใชพนทเปนศนยกลางในการดาเนนการ (Area - Based) และมงเนนในเรองการเพมประสทธภาพ การผลตของเกษตรกร ( Agenda - Based) โดยใชบทบาทภารกจของกรมสงเสรมการเกษตร คอ การพฒนาเกษตรกรและการสงเสรมการผลต (Function - Based) บรณาการรวมกบหนวยงานและภาคสวนอน เพอใหเกดผลสาเรจในการสงเสรมการเกษตรทเบดเสรจ เปนรปธรรม และเกดความตอเนองยงยนในพนทเปาหมาย ในขณะเดยวกนการดาเนนงานของกรมสงเสรมการเกษตรตองสามารถใหบรการทดและสงเสรมพฒนาเกษตรกรไดอยางทวถงครอบคลมในทกพนท

2

พนทสวนใหญของอาเภอดอนพดกวา 80% หรอประมาณ 29,000 ไร เปนพนททานา และมเกษตรกรทานาทขนทะเบยนเกษตรกรผปลกขาวกบสานกงานเกษตรอาเภอดอนพด ป 2556/57 จานวน 885 คน ซงถอวาอาชพทานาเปนอาชพทสาคญในตาบลดอนพด เปนอาชพทมการสบทอดและปฏบตกนมายาวนาน แตเกษตรกรทานาตาบลดอนพด ยงประสบปญหาในการทานา คอ ตนทนการทานาสง เนองจากมการใชปยเคมและสารเคมในนาขาวกนอยางกวางขวางและไมถกวธ ทาใหระบบนเวศเสยสมดล มสารเคมตกคางในผลผลตและรางกายของเกษตรกร และทสาคญ คอ ทาใหตนทนการทานาสงขน ขณะทราคาผลผลตในรอบยสบปไมไดสงขนตามสดสวนของตนทนการทานาทสงขนนน สงผลตอคณภาพชวตและความเปนอยของเกษตรกรทานาตาบลดอนพด คอ ทาใหคณภาพชวตลดลง รายไดไมพอกบรายจาย มภาระหนสนเพมขน และสขภาพทรดโทรม

สานกงานเกษตรอาเภอดอนพด จงหวดสระบร ซงเปนหนวยงานหลกทมภารกจในการสงเสรมและพฒนาเกษตรกรใหสามารถพงพาตวเอง ผลตสนคาเกษตรทมคณภาพ และปลอดภย รวมทงสามารถ ประกอบอาชพทางการเกษตรไดอยางยงยน อกทงยงเปนหนวยงานทอยในพนท และใกลชดกบเกษตรกร จงไดดาเนนการคดเลอกพนท ชนดพช และกลมบคคลเปาหมาย เพอเปนเปาหมายหลกในการดาเนนงานสงเสรมการเกษตรตามแนวนโยบายและยทธศาสตรของกรมสงเสรมการเกษตร ซงไดพจารณาคดเลอกชนดพช คอ ขาว สวนพนทและกลมบคคลเปาหมายหลก คอ กลมวสาหกจชมชนกลมสงเสรมขาวชมชน ตาบลดอนพด หมท 2 ตาบลดอนพด เนองจากหมท 2 เปนหมทมพนททานามากทสดในตาบลดอนพด และมกลมวสาหกจชมชนกลมสงเสรมขาวชมชนตาบลดอนพดทมสมาชกสวนใหญเปนกลมเกษตรกรหวไวใจส ซงเหมาะสาหรบการเขาไปสงเสรมและเปลยนแปลง โดยมแนวทางการพฒนา คอ การสงเสรมและพฒนาการทานาลดตนทน ตามแนวปฏบต 3 ลด 1 เพม 2 ปฏบต และการบรหารจดการกลมวสาหกจชมชนกลมสงเสรมขาวชมชน ตาบลดอนพด

3

รปท 1.1 แผนทจงหวดสระบร

แผนทจงหวดสระบร

4

รปท 1.2 แผนทอาเภอดอนพด จงหวดสระบร

5

รปท 1.3 แผนทตาบลดอนพด อาเภอดอนพด จงหวดสระบร

6

รปท 1.4 แผนทตงวสาหกจชมชนกลมสงเสรมขาวชมชนตาบลดอนพด

7

สวนท 2

การพฒนาการผลต

1. ขอมล/สถานการณของพนทกอนการด าเนนการ

1.1. ขอมลทางกายภาพ

1.1.1 ทตงและอาณาเขต

1) สภาพทวไปของต าบล ตาบลดอนพด อาเภอดอนพด จงหวดสระบร หางจากจงหวดสระบร โดยทางหลวงแผนดนสายจงหวดสระบร – อางทอง ระยะทางประมาณ 45 กโลเมตร มพนทในเขตตาบลดอนพด จานวน 5 หมบาน พนท 13.258 ตารางกโลเมตร - ใชเสนทางหลวงสายโพธพระยา-ทาเรอ หมายเลข 3267 เปนเสนทางหลกในการตดตอกบตางอาเภอและตางจงหวด - ถนนดอนพด – หนองมนเขาถง หมท 2 ตาบลดอนพด และหมท 5 – 7 ตาบลบานหลวง - ถนนดอนพด – ไผหลวเขาถง หมท 1 - หมท 5 ตาบลดอนพด และหมท 1 – หมท 7 ตาบลไผหลว 2) อาณาเขต ทศเหนอ จรดตาบลดงตะงาว และตาบลไผหลว อาเภอดอนพด จงหวดสระบร ทศใต จรดตาบลไผขวาง อาเภอบานหมอ จงหวดสระบร ทศตะวนออก จรดตาบลบานหลวง อาเภอดอนพด จงหวดสระบร ทศตะวนตก จรดตาบลบานหลวง อาเภอดอนพด จงหวดสระบร

3) เนอท พนททงหมด 7,882 ไร แบงเปน พนททาการเกษตร 6,231.25 ไร ทอยอาศยและอน ๆ 1,650.75 ไร

1.1.2 สภาพภมประเทศ พนททงหมดสวนใหญเปนทราบลมมนาขง มบางสวนเพยงเลกทเปนทราบ และทดอน มความ

อดมสมบรณปานกลาง

1) ความลาดชน มพนทลาดชนจากทศตะวนออกเฉยงเหนอสตะวนตกเฉยงใตประมาณ 1%

2) ลกคลนลอนตนลอนลก สภาพลกคลนโดยทวไปแลวถอวาตาบลดอนพด ระดบพนทสงตาตางกนมาก จดอยในประเภทลกคลนลอนเลก

8

3) ลกษณะพนทต าบลดอนพด เปนพนทจดอยในเขตชลประทานทงหมด อยทางทศใตของคลองชลประทาน ชยนาท-ปาสก

1.1.3 สภาพภมอากาศ แบงออกเปนตามฤดกาล

อณหภมสงสด 36 องศาเซลเซยส ตาสด 24 องศาเซลเซยส โดยแบงตามฤดกาล ดงน 1. ฤดฝน 30 - 35 องศาเซยวเซยส

2. ฤดรอน 35 - 42 องศาเซยวเซยส 3. ฤดหนาว 28 - 32 องศาเซยวเซยส

1.1.4 แหลงนา 1) แหลงน าธรรมชาต ไมม 2) แหลงน าสรางขน

- โครงการชลประทานเรงราง คลองซอย 23 ขวา ของคลองชยนาท-ปาสก

1.1.5 ระดบนาในดน - จากการขดบอนาบาดาล พบนาในดนระยะ ๒๐ เมตร

1.1.6 ขอมลกลมชดดน ความเหมาะของดน และคณภาพ

กลมชดดนท 3 ลกษณะโดยทวไป : เนอดนเปนพวกดนเหนยว ดนบนเปนสเทาเขม สนาตาลปนเทาเขม ดนลาง เปนสเทาหรอนาตาลออน มจดประสนาตาลแก สนาตาลปนเหลอง สแดงปนเหลอง พบตามท ราบลมหรอทราบเรยบ เปนดนลก มการระบายนาเลว ฤดฝนขงนาลก 20 - 50 ซม. นาน 4 - 5 เดอน ฤดแลงดนแหงแตกระแหงเปนรองกวางลก ถาพบบรเวณชายฝงทะเล มกมเปลอกหอยอยในดนชนลาง ดนมความอดมสมบรณตามธรรมชาตปานกลาง มปฏกรยาดนเปนกรดปานกลางถาเปนกรดเลกนอย มคาความเปนกรดเปนดางปรมาณ 5.5 - 6.5 สวนดนชนลางหากมเปลอกหอยปะปน จะมปฏกรยาเปนดางออนหรอมคาความเปนดางประมาณ 7.5 - 8.0 ไดแก ชดดนสมทรปราการ บางกอก ฉะเชงเทรา พมาย บางแพ และสงหบร ปจจบนบรเวณดงกลาวสวนใหญใชทานา หรอยกรองปลกพชผกและไมผล ซงไมคอยจะม

ปญหาในการใชประโยชนทดน ถาเปนทลมมาก ๆ จะมปญหาเรองนาทวมในฤดฝน

ความเหมาะสมสาหรบการปลกพช : ในสภาพปจจบนสภาพพนทมศกยภาพเหมาะสมในการทานา เนองจากสภาพพนทราบเรยบถงเกอบราบเรยบ เนอดนเปนดนเหนยว การระบายนาเลว ในชวงฤดฝนจะมนาขงทผวดนนาน 4 - 5 เดอน แตสามารถปลกพชไรและพชผกบางชนดไดในชวงฤดแลงหลงการเกบเกยวขาวแลวไมเหมาะทจะปลกไมผลและไมยนตนเพราะมนาทวมขงลกในฤดฝน อยางไรกตามสามารถเปลยนสภาพการใชประโยชนจากนาขาวเปนปลกพชไร ไมผล และพชผกได ถาไดมการพฒนาทดน โดยการทาคนดนรอบพนทเพาะปลกเพอปองกนนาทวมและยกรองปลกเพอชวยการระบายนาของดน

การจดการกลมชดดนท 3 ปลกขาวหรอทานา เพมความอดมสมบรณใหกบดนโดยการไถกลบตอซง หลงการเกบเกยวขาว การปลกพชตระกลถวในชวงหลงการเกบเกยวขาวแลวหมนเวยนกบพชไรอยาง

9

อน และแกไขเนอดนเหนยว โดยหวานปยอนทรย กอนปลกขาวทวแปลงอตรา 1.5 - 2.0 ตน/ไร การใชปยเคมกบพนธขาวไวแสงและพนธขาวไมไวแสง ใหใชปยครงท 1 สตร 16 – 20 - 0 หรอสตร 18 – 22 - 0 อตรา 25 - 35 กก./ไร ครงท 2 ใสปยยเรย 10 – 15 กก./ไร หรอปยแอมโมเนยมซลเฟต 20 – 30 กก./ไร

1) ชดดนโคกกระเทยม (KK) การซาบซมนา ชา การระบายนา เลว นาไหลบา ชา สภาพพนท ราบเรยบ มความลาดชน ๆ 0 – 2 % ความลกของดน เปนดนลก เนอดนเปนดนเหนยวตลอด ลกษณะดนบน ดนบนเปนดนเหนยวสดา หรอสเทาเขม จดประสนาตาลเขมและสแดงปนเหลอง ปฏกรยาดนกรดจดถงกรดเลกนอย (pH 5.5 – 6.5) ดนบนตอนลางเปนดนเหนยวสเทาหรอสเทาเขม มจดประสนาตาลแกและสแดงปนเหลอง ปฏกรยาดนเปนกลางถงดางออน (pH 7.0 – 8.0) ลกษณะดนลาง ดนลางลกลงไป หนาดนจะแตกระแหงในฤดแลง จะพบรอยไถล กอนเลกและแมงกานสสะสมและกอนหนปนสะสมในดนลางลกมาก 80 ซม. ดนลางตอนลางเปนดนเหนยว สนาตาลปนเขยวมะกอก และพบจดประสนาตาลปนเหลอง สเหลองปนเขยวมะกอก ปฏกรยาดนเปนกลางถงดางออน (pH 7.0 – 8.0) คาแนะนาการจดการดน พนทบรเวณนสวนใหญมความอดมสมบรณตามธรรมชาตคอนขางสง ถาสามารถจดการควบคมระดบนาทมนาทวมแชขงใหพอเหมาะ สาหรบปลกขาวนาดาได จะชวยเพมผลผลตของขาวใหเพมขนได

2) ชดดนบางเลน (Bl) การซาบซมนา ชา การระบายนา เลว นาไหลบา ชา สภาพพนท ราบเรยบถงคอนขางราบเรยบ มความลาดชน 0 – 1 % อยสง 1 – 4 เมตร จากระดบนาทะเล ความลกของดน เปนดนลก ลกษณะดนบน ดนบนเปนดนเหนยวปนทรายแปง สดาหรอสเทา ปฏกรยาดนเปนกลางถงเปนดางเลกนอย (pH 7.0 – 8.0) ดนบนตอนลางเปนดนเหนยวสเทาปนนาตาลออน สเทา หรอสเทาปนเขยวมะกอก มจดประสนาตาลปนเขยวและสนาตาลปนเหลอง ปฏกรยาดนเปนดางปานกลาง (pH 8.0)

ลกษณะดนลาง ดนลางตอนลางเนอดนเปนดนเหนยว สเทาปนนาตาลหรอสนาตาลปนเทา มจดประสนาตาลปนเหลอง ปฏกรยาดนเปนดางปานกลาง (pH 8.0) ในดนลางลกลงไปจะพบดนเลนสนาเงนมปรมาณกามะถนตา จะพบรอยถไถ และผลกยปซม คาแนะนาการจดการดน ทานา ควรใสปยอนทรย เชน ปยคอก ปยหมก เพอเพมผลผลตใหสงขน

10

1.1.7 การใชทดน

การใชทดนเพอการเกษตรของเกษตรกรสวนใหญยงขาดความรไมมการบารงดนทาใหดนขาดความอดมสมบรณ เนองจากขาดธาตอาหาร ควรดาเนนการ ดงน 1. สงเสรมใหมการปรบปรงทดน โดยการใชปยหมก , ปยคอก , ปยชวภาพ , ปยพชสด เชน ปลกพช ตระกลถวบารงดน แลวไถกลบชวงฤดทานา

2. ไมควรเผาเศษพชหรอซงขาว ใหใชวธไถกลบ แนะนาการทานาโดยใชการลมตอซง

1.1.8 ภยธรรมชาต

1) ฝนแลง - พนทตาบลดอนพด เปนเขตชลประทาน ถาประสบภาวะฝนแลง ทางชลประทานจะสงนามาชวย - มการตงกลมผใชนาในการบรหารการใชนา 2) น าทวม - พนทตาบลดอนพดเปนทลมลกเกอบทงตาบล พนทลมบางสวนจะประสบภยนาทวมในชวงเดอนกนยายน – ธนวาคม ของทกป

11

รปท 2.1 สรปพนทกลมชดดน ตาบลดอนพด อาเภอดอนพด จงหวดสระบร

รปท 2.2 แผนทชดดน ตาบลดอนพด อาเภอดอนพด จงหวดสระบร

12

รปท 2.3 แผนทคาแนะนาการจดการดน ตาบลดอนพด อาเภอดอนพด จงหวดสระบร

1

4

13

1.2. ขอมลชวภาพ

1.2.1 พนธพช และพนธสตว

1) พนธพชทปลกในต าบล - ขาวนาป ใชพนธขาว สพรรณบร 1 , ชยนาท 1 - ขาวนาปรง ใชพนธขาว สพรรณบร 1 , ชยนาท 1 , ปทมธาน 1, กข31, กข47

2) พนธสตวเศรษฐกจ - ไกเนอ - ไกไข - เปด

1.2.2 ระบบการผลต 1) ทานาปและปรงในเขตชลประทาน ปละ 2 – 3 ครง 2) การเกษตรผสมผสานหรอไรนาสวนผสม ปลกพชผก - ไมผล , เลยงปลา, ทานา, เลยงสตว 3) เลยงสตว เชน เปด ไก ภายในเรอน เปนพนธพนเมอง สวนไกไขจะเลยงเปนฟารมมการลงทนสง มฟารมไก 1 ฟารม 4) การประมง เกษตรกรหนมาเลยงปลากนมากขน นอกจากปลาธรรมชาตในนาไร

1.2.3 พนทและปรมาณการผลต ทานาขาว จานวน 6,231 ไร ปลกมากทสดคอหมท 2 ผลผลตเฉลย จานวน 700 กก./ไร ผลไม จานวน 210 ไร ไรนาสวนผสม จานวน 15 ราย เลยงปลา จานวน 60 ราย

14

1.2.4 เทคโนโลยการผลต (การใชปย , สารเคม ฯลฯ)

1) ขอมลการผลตและเทคนคการผลต

ตารางท 2.1 ขอมลการผลตและเทคนคการผลตของตาบลดอนพด อาเภอดอนพด จงหวดสระบร

กจกรรม พช

นาป นาปรง

1. พชทปลก - พชตาบล

2. พนธทปลก - แหลงพนธ

กข 31, กข 41, กข 47, พษณโลก 2 ซพ 111, สพ 1, สพ.60 สหกรณ , ศนยขาวชมชน ศนยขาวลพบร , พอคาในตาบล

กข 31, กข 41, กข 47, พษณโลก 2 ซพ 111, สพ 1, สพ.60 ศนยขาวชมชน , ศนยขาวลพบร พอคาในตาบล

3. ปย - อตราการใชปยคอก/ไร - อตราการใชปยเคม/ไร - สตรปย

1,000 กโลกรม 30 – 50 กโลกรมตอไร

1,000 กโลกรม 30 – 50 กโลกรมตอไร

4. ชนดของศตรพช 1. เพลยกระโดดสนาตาล 2. โรคใบจดสนาตาล

1. เพลยกระโดดสนาตาล 2. หน

5. การปองกนกาจด 1. ใชสารเคม 2. ใชสมนไพร 3. ใชเชอราไตรโคเดอรมา

1. ใชสารเคม 2. ใชสมนไพร 3. ใชเชอราไตรโคเดอรมา

6. ผลผลตตอไร - เฉลย - ตาสด - สงสด

- 700 - 510 - 800

- 800 - 640 - 1,000

1.2.5 เทคนคและวธการผลต

เกษตรกรในตาบลดอนพด จะมปญหาเรองการใชสารเคมและปยเคมมากเกนอตรา ขาดความรในการปรบปรงบารงดน ทาใหโครงสรางของดนเสอมเนองจากการใชปยเคมมากเกนไป จงควรมการใหความรเทคโนโลยใหมๆ ลดตนทนการผลต หนมาปรบปรงดนโดยใชปยอนทรย , ชวภาพ , ปยหมก

15

1.3. ขอมลทางดานเศรษฐกจ

1.3.1 อาชพและจานวนผประกอบอาชพ

ประชาชนสวนใหญประกอบอาชพทางการเกษตรเปนหลก ไดแก ทานา, รบจาง, รบราชการ , อตสาหกรรมในครวเรอน เชน คาขาย การแปรรปอาหาร

1.3.2 แหลงเงนทน - กองทนหมบาน - ธนาคารเพอการเกษตร - ธนาคารพาณชย - สหกรณ - กลมเกษตรกร (ในรปของปยเงนเชอ) - ญาต - เพอนบาน

1.3.3 การตลาด - ขาว พอคารบซอในทองถนโดยขายคละกนตามความชนของขาวเปลอก, โรงส - เกษตรกรสวนใหญหนมาเขาโครงการรบจานาขาวเปลอก

1.3.4 ราคาผลผลตทางการเกษตร ไดแก ขาว จะถกกาหนดโดยพอคาคนกลางเปนสวนมาก

1.3.5 แรงงาน แรงงานครวเรอนโดยเฉลย 2 คน/ครวเรอน

1.3.6 รายไดเฉลยประชากร 222,064.47 บาท/คน/ป

1.3.7 ตนทนการทานาตอไร เฉลยประมาณ 4,835 บาท

16

ตารางท 2.2 ตนทนการทานาตอไรของสมาชกกลมวสาหกจชมชนกลมสงเสรมขาวชมชนตาบลดอนพด

ล าดบ รายการ รายจาย

1 คาเชานา 1,500

2 คาไถ + ชกรอง 600

3 คาเมลดพนธ 600

4 คายาคมเลน 110

5 คาปยเคม 670

6 คาฮอรโมน 150

7 คาสารเคมปองกนกาจดศตรขาว 75

8 คานามนสบนา 250

9 คารถเกยว 500

10 คารถบรรทกขาว 80

11 คาจางอน ๆ 300

รวม 4,835

1.3.8 แหลงเงนทน 1. กองทนหมบาน 2. ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ 3. ธนาคารพาณชย 4. สหกรณ 5. กลมเกษตรกร (ในรปของปยเงนเชอ) 6. ญาต 7. เพอนบาน

17

1.3.9 การตลาด - ขาว ไดแก โรงส - เกษตรกรสวนใหญหนมาเขาโครงการรบจานาขาวเปลอก

1.3.10 ราคาผลผลตทางการเกษตร ไดแก ขาว จะถกกาหนดโดยโครงการรบจานาขาวเปลอก และโรงส

1.4. ขอมลทางดานสงคมและวฒนธรรม

1.4.1. สภาพความเปนอย - สภาพบานเรอน บานไมใตถนสง จดเปนระเบยบถกสขลกษณะ ครอบครวอบอน - การอยอาศย ลกษณะการอยอาศยเปนแบบครอบครวรวมตงบานเรอนอยเปนชมชน - การบรโภคอาหาร การรบประทานขาวเจาเปนอาหารวตถดบในการประกอบอาหารไดจาก การปลกบรโภคเอง บางสวนหาซอจากตลาดในทองถน เชน เครองปรงอาหารเนอสตว ซงหาซอไดงายภายในทองถน - ความสมพนธ ประชาชนในตาบลดอนพดมความเปนอยแบบพงพาอาศยซงกนและกนใหความเคารพนบถอผอาวโส - เดกและเยาวชนไดรบการศกษาภาคบงคบทกคน ปฏบตทางศาสนาอยางนอยสปดาหละ 1 ครง - ผสงอายไดรบการดแล จากภาครฐถวนหนา - ครวเรอนในหมบานสวนใหญเปนสมาชกกลมทตงขนในหมบาน และมสวนรวมในการแสดงความคดเหนเพอประโยชนของชมชน

1.4.2 สงคมชมชน เปนชมชนพนเมองดงเดมภาษาพดเปนภาษาไทย มการผสมผสานของวฒนธรรมดวยด ในทองถนมความผกพนกนอยางแนนแฟน มขนบธรรมเนยมประเพณเหมอนๆ กน มความเปนอยตลอดจนการประกอบอาชพคลายกน มความเคารพนบถอผอาวโส คนเฒาคนแก และถอวาเปนหวหนาครอบครว

1.4.3 ศาสนา ชาวบานสวนใหญนบถอศาสนาพทธ

1.4.4 ผนาชาวบาน 1. ผใหญบาน คอ นายสทศน ฉาศร 2. ผนาสตร คอ นางสายฝน ผเกด

3. ผนาอาชพ คอ นางทเรยน คารขนธ 4. ผนาเยาวชน คอ นายอาพนธ สาชาต 5. ผนาศาสนา คอ นายสนท สธงชาต

18

1.4.5 จานวนครวเรอนและประชากรในตาบลดอนพด

ตาบลดอนพดมประชากรทงหมด 1,638 คน แบงได ดงน

ตารางท 2.3 จานวนครวเรอนและประชากรในตาบลดอนพด อาเภอดอนพด จงหวดสระบร

หมท หมบาน ครวเรอน ชาย/หญง รวม

1 หนองกะทะ 91 163/157 320

2 บานใหม 170 257/264 521

3 ดอนพด 146 173/166 339

4 ขาวรด 44 111/91 202

5 ดอนพด 84 128/128 156

รวม 535 832/806 1,638

1.4.6 จานวนครวเรอนเกษตรกรทงหมด หมท 1 30 ครวเรอน หมท 2 59 ครวเรอน หมท 3 32 ครวเรอน หมท 4 31 ครวเรอน หมท 5 28 ครวเรอน รวม 180 ครวเรอน

1.4.7 แรงงาน อตราคาจางทวไป วนละ 250 บาท

1.4.8 ครวเรอนมการออม รอยละ 46.2 ของครวเรอนทงหมด

1.4.9 แหลงเรยนร 1) จดเรยนรอาชพเสรมเพอเพมรายได - จดเรยนรกลมเกษตรกรผเลยงไกชน (โดยนายพนธทพย พนธแกว)

2) จดเรยนรเพอเพมประสทธภาพการท านา (อาชพหลก) - จดเรยนรการเพาะเลยงแหนแดง (โดยนางประชมพร แกวชาต) - จดเรยนรการทานาหมกชวภาพ (โดยนายสงห สวรรณเยน) - จดเรยนรการเพาะเลยงเชอราไตรโคเดอรมา (โดยนางพลยวรรณ สเดอน) - จดเรยนรการทานาลดตนทน (โดยนางมณรตน กรตมาก)

19

3) ศนยสาธตเศรษฐกจพอเพยง ตามแนวทางพระราชด ารเศรษฐกจพอเพยง ของมลนธอาสาเพอนพง(ภาฯ) ยามยาก สภากาชาดไทย

- โดยภายในจดเรยนรจะมฐานการเรยนรตาง ๆ ตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง เชน การทานาหมกชวภาพ การเลยงกบคอนโค การเลยงหมหลม การทานาสมควนไม การเพาะเหด การปลกผก ฯลฯ เพอเปนแหลงเรยนรศกษาดงานสาหรบคนในพนทและผทสนใจมาศกษาเรยนรและนากลบไปปฏบตทบานของตนเอง

1.4.10 กจกรรมทโดดเดน 1. การทานาลดตนทน โดยการการทานาหมกชวภาพและนาหมกสมนไพรไลแมลงใช

เองในชมชน รวมทงหนมาใชปยอนทรยในการทานา เพอลดตนทนการผลตและรกษาสงแวดลอม 2. การเพาะเลยงเชอราไตรโคเดอรมาใชเอง เพอปองกนกาจดเชอราสาเหตโรคขาว 3. การเพาะเลยงแหนแดง เพอใชในนาขาว 4. มวฒนธรรมการดาเนนชวตแบบเศรษฐกจพอเพยง 5. เปนทศกษาดงานของบคคลและหนวยงานตาง ๆ ภายในจงหวดและจงหวดใกลเคยง

1.4.11 องคความรของชมชน 1) การเพาะเลยงเชอราไตรโคเดอรมา โดยนางประชมพร แกวชาต

- เชอราไตรโคเดอรมา เปนเชอราทมประสทธภาพในการปองกนกาจดเชอราสาเหตโรคพช และไมเปนอนตรายตอคนและสงแวดลอม ซงวธการเพาะเลยงและวธการใชไมยงยาก เกษตรกรสามารถนาไปปฏบตได

- การทเกษตรกรหนมาใชเชอราไตรโคเดอรมาแทนการใชสารเคมปองกนกาจดโรคพช ทาใหเกษตรกรสามารถลดตนทนการทานา มสขภาพรางกายทแขงแรง ไมมสารเคมตกคางในผลผลต และยงเปนการรกษาสงแวดลอมในชมชนอกดวย

2) การเพาะเลยงแหนแดง โดยนางประชมพร แกวชาต - แหนแดง เปนพชทมประโยชน คอ ชวยตรงไนโตรเจนในอากาศใหอยในรปท

พชสามารถนาไปใชได, ควบคมวชพชในแปลงนา และชวยปกคลมหนาดน ทาใหหนาดนชมชน รวมทงยงเปนพชปยสด ในการปรบปรงบารงดน

- การใชแหนแดงรวมกบการทานา จะชวยใหเกษตรกรลดการใชปยไนโตรเจนและลดการใชสารเคมกาจดวชพช ทาใหเกษตรกรสามารถลดตนทนการทานา มสขภาพรางกายทแขงแรง ไมมสารเคมตกคางในผลผลต และยงเปนการรกษาสงแวดลอมในชมชนอกดวย

3) การท านาลดตนทน โดยนางมณรตน กรตมาก - การลดตนทนในการทานา ถอวาเปนสงทสาคญมากสาหรบเกษตรกรไทย

เนองจากในอนาคตเกษตรกรไทยจะตองแขงขนกบประเทศตาง ๆ ทงในอาเซยนและประเทศอน ๆ ททานา เพอแยงสวนแบงทางตลาด โดยประเทศทมตนทนการผลตตายอมไดเปรยบและสามารถขายขาวไดมากกวา

- การลดตนทนในการทานา จะชวยใหเกษตรกรในชมชนมรายไดเพมขน มคณภาพชวตทดขน และสขภาพรางกายแขงแรง

20

ตารางท 2.4 ขอมลดานสงคม ตาบลดอนพด อาเภอดอนพด จงหวดสระบร

กลม อาสาสมครเกษตร กลม กลมแมบาน ธนาคารเมลดพนธพช

ทงหมด ท านา ทงหมด เกษตร ช/ญ รวม ชดดน (อกม.) สงเสรม เกษตรกร พนบานชมชน

หนอง เสอผาส าเรจรป ดอนพด (ปลารา) 1.นางสาวสมพงษ วงษคณ

กะทะ * น.ส.สกลตรา ทองทา * นางสมปอง ทาประทบ

* สมาชก 10 คน * สมาชก 15 คน

1. การท าน าหมกชวภาพ 1. นายสทศน ฉ าศร

นายบณฑต ส าเรจศลป - - (นายสงห สวรรณเยน) 2. นายบณฑต ส าเรจศลป

3.นายสงห สวรรณเยน **

4.นายอ าพนธ สาชาต

5.นางทเรยน คารขนธ

1.นายประเทอง อองเจรญ

1. การท านาลดตนทน 2.นางสาวพจนนาฎ วฒพนธ

(นางมณรตน กรตมาก) 3.นายดเรก จนทรหอมประดษฐ

4.นางมณรตน กรตมาก

1.นายบญสง รอดเรองดอนพดนอย (ไขเคม) 2.นางสาวจ านงค คมภร

* นางฉลวย รอดเรอง 3.นายรงอรณ สทธค า* สมาชก 12 คน 4.นางดอกไม สารการนทร

5.นางเสรม สทธใจ

1.นางประชมพร แกวชาต

1. การผลตเชอราไตรโคเดอรมา 2.นางประจบ แกวชาต

2. การเพาะเลยงแหนแดง 3.นางทบทม รอดสม

(นางประชมพร แกวชาต) 4.นายสทธชย ราชวงษา

5.นางอารย กองแดน

6.นางนพยงค แกวชาต

7,882.00 6,231.25 535 180 832/806 1,585รวม

นางประชมพร แกวชาต นางประชมพร แกวชาต - -5 ดอนพด 157.00 10 - -128/128 250 3 Kk นายศกดชาย ลมประเสรฐ84 28

นางดอกไม สารการนทร นางดอกไม สารการนทร - - -111/91 188 3 Kk นายบญสง รอดเรอง

-

4 ขาวรด 2,160.00 2015.5 44 31 -

นายประเทอง อองเจรญ นายประเทอง อองเจรญนายประเทอง อองเจรญ - - อนบาลดอนพด32 173/166 333 3 Kk

นายสทศน ฉ าศร นายสงห สวรรณเยน ขาวชมชน

* นางนงลกษณ ศลาศานต

* สมาชก 22 คน

3 ดอนพด 890.00 420 146

59 257/264 524 3 Kk

น.ส.สมพงษ วงษคณ น.ส.สมพงษ วงษคณ - - -

2 ดอนพด 2,720.00 2,255.75 170

163/157 290 3 Kk, Bl นายพนธทพย พนธแกว

สภาเกษตรกร วสาหกจ ยวเกษตร จดถายทอด/วทยากร

1 1,955.00 1,530.00 91 30

หม หมบานพนท (ไร) ครวเรอน ประชากร

ชดดน ก านน/ผใหญบาน

21

2. ผลการศกษาวเคราะหสภาพการเกษตรของต าบลดอนพด

จากการสารวจขอมลทางดานการเกษตรของตาบลดอนพดเบองตนพบวา ประชาชนสวนใหญประกอบอาชพทานา และพนทมากกวา 80 % ของชมชนเปนพนทการเกษตรเพอทานา แตเกษตรกรในพนทยงประสบปญหาในการทานา ทงปญหาโรคแมลง, ขาววชพช และตนทนการทานาสง ทาใหไดผลผลตขาวนอย เกษตรกรมรายไดนอยและมภาระหนสนเพมมากขน จงไดทาการวเคราะหสภาพทางดานการเกษตรโดยใชเทคนค SWOT คอ การวเคราะหในดานจดแขง จดออน โอกาสและอปสรรค จากขอมลของชมชน ทงทางดานกายภาพ ชวภาพ เศรษฐกจ และสงคม สามารถสรปไดดงน

2.1 SWOT Analysis

2.1.1 จดเดนหรอจดแขง (Strengths) ประกอบดวย 1. มวสาหกจชมชนกลมสงเสรมขาวชมชนตาบลดอนพด 2. ผนาชมชนเขมแขง 3. มกลมเกษตรกรหวไวใจส 4. มพนทปลกขาวมาก 5. มความรวมมอ สามคคทด 6. เกษตรกรมความชานาญในการทานา 7. มบรษทฟรไรซแปรรปขาวเสาไห 8. มภมปญญาทองถน 9. มศนยสาธตเศรษฐกจพอเพยง

2.1.2 จดออนของ (Weaknesses) ประกอบดวย 1. เกษตรกรสวนใหญอายมาก การศกษาไมสง 2. ขาดแคลนแรงงานดานการเกษตร 3. ตนทนการผลตสง 4. องคกรเกษตรกรยงไมเขมแขง 5. ทรพยากรธรรมชาตเสอมโทรม 6. ปญหาขาววชพช 7. ขาดเมลดขาวพนธด 8. ขาดความรความเขาใจดานการทานา 9. รายไดนอย รายจายมาก

2.1.3 โอกาส (Opportunities) ประกอบดวย 1. มระบบชลประทาน 2. มแหลงสนเชอ 3. มการสงเสรมดานการทานาลดตนทน

22

4. นโยบายสงเสรมเศรษฐกจพอเพยง 5. กระแสเนนการบรโภคเพอสขภาพ 6. เจาหนาทเกษตรทางานเชงรก 7. มกองทนเงนลานใหกเพอการลงทน 8. แนวนโยบายของรฐในการสรางโอกาสใหชมชนแกไขปญหาของชมชนไดดวยตนเอง

2.1.4 อปสรรค (Threats) ประกอบดวย 1. แนวโนมราคาผลผลตตา 2. ไมสามารถควบคม/ตอรองราคาผลผลตได 3. โรคแมลงระบาด 4. ตลาดตางประเทศมการแขงขนสงขน 5. ภยธรรมชาต นาทวม 6. ขาดงบประมาณสนบสนน 7. การเมองไมมเสถยรภาพ 8. ไมมโอกาสไปศกษาดงาน เพอเพมพนทกษะในดานอาชพ 9. ขาดแคลนทดนทากน

23

ตารางท 2.5 สรปผลการวเคราะหจดแขง จดออน โอกาสและอปสรรค ทางดานการเกษตรในพนทตาบลดอนพด อาเภอดอนพด จงหวดสระบร

ปจจยภายใน

จดแขง (S) จดออน (W) 1. มวสาหกจชมชนกลมสงเสรมขาวชมชนตาบลดอนพด

1. เกษตรกรสวนใหญอายมาก การศกษาไมสง

2. ผนาชมชนเขมแขง 2. ขาดแคลนแรงงานดานการเกษตร 3. มกลมเกษตรกรหวไวใจส 3. ตนทนการผลตสง 4. มพนทปลกขาวมาก 4. ทรพยากรธรรมชาตเสอมโทรม 5. มความรวมมอ สามคคทด 5. รายไดนอย รายจายมาก 6. เกษตรกรมความชานาญในการทานา 6. ปญหาขาววชพช 7. มบรษทฟรไรซแปรรปขาวเสาไห 7. ขาดเมลดพนธขาวทด 8. มภมปญญาทองถน 8. ขาดความรความเขาใจดานการทานา 9. มศนยสาธตเศรษฐกจพอเพยง 9. องคกรเกษตรกรยงไมเขมแขง

ปจจยภายนอก

โอกาส (O) อปสรรค (T) 1. มระบบชลประทาน 1. แนวโนมราคาผลผลตตา 2. มแหลงสนเชอ 2. ไมสามารถควบคม/ตอรองราคา 3. มการสงเสรมดานการทานาลดตนทน 3. โรคแมลงระบาด 4. นโยบายสงเสรมเศรษฐกจพอเพยง 4. ตลาดตางประเทศมการแขงขนสงขน 5. กระแสเนนการบรโภคเพอสขภาพ 5. ภยธรรมชาต นาทวม 6. เจาหนาทเกษตรทางานเชงรก 6. ขาดงบประมาณสนบสนน 7. มกองทนเงนลานใหกเพอการลงทน 7. การเมองไมมเสถยรภาพ 8. แนวนโยบายของรฐในการสรางโอกาสใหชมชนแกไขปญหาของชมชนไดดวยตนเอง

8. ไมมโอกาสไปศกษาดงาน เพอเพมพนทกษะในดานอาชพ

9. ขาดแคลนทดนทากน

2.2 การก าหนดแนวทางในการสงเสรมและพฒนาการเกษตรของต าบลดอนพด จากการศกษาวเคราะหจดแขง จดออน โอกาส และอปสรรค (SWOT analysis) ของ ตาบลดอนพด และ

นาขอมลในดานจดแขง จดออน โอกาสและอปสรรค ทางดานการเกษตรของชมชนมาสรางเปนตาราง SWOT Matrix เพอสรางกลยทธทางเลอกสาหรบใชเปนแนวทางการสงเสรมการเกษตรในพนท (ตารางท 2.2) พบวา

กลยทธจดแขง - โอกาส (กลยทธเชงรก) ประกอบดวย - เพมศกยภาพและพฒนาคณภาพขาว - ยกระดบมาตรฐานและการเพมศกยภาพการผลตขาว - พฒนาการผลตขาวปลอดภยจากสารพษ (GAP) และขาวอนทรย

24

- เพมมลคาผลผลตขาวโดยการแปรรป

กลยทธจดออน - โอกาส (กลยทธเชงพฒนา) ประกอบดวย - สงเสรมและพฒนาการทานาลดตนทน - สงเสรมใหประชาชนพงพาตนเองตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง - จดตงโรงเรยนเกษตรกรและจดอบรมใหความรแกเกษตรกร - จดทาแปลงผลตเมลดพนธขาวในชมชน

กลยทธจดแขง - อปสรรค (กลยทธเชงรบ) ประกอบดวย - การปองกนโรคและแมลงโดยใชภมปญญาทองถน - จดตงกลมเกษตรกรทานา

กลยทธจดออน - อปสรรค (กลยทธเชงปองกน ) ประกอบดวย - สงเสรมใหมการปรบระบบการทานา

ตารางท 2.6 การสรางกลยทธทางเลอก โดยใช SWOT Matrix

โอกาสของหมบาน

(O)

จดแขงของหมบาน (S) จดออนของหมบาน (W) - เพมศกยภาพและพฒนาคณภาพขาว - สงเสรมและพฒนาการทานาลดตนทน - ยกระดบมาตรฐานและการเพมศกยภาพการผลตขาว

- จดตงโรงเรยนเกษตรกรและจดอบรมใหความรแกเกษตรกร

- พฒนาการผลตขาวปลอดภยจากสารพษและขาวอนทรย

- สงเสรมใหประชาชนพงพาตนเองตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

- เพมมลคาผลผลตขาวโดยการแปรรป - จดทาแปลงผลตเมลดพนธขาวในชมชน อปสรรค

ของหมบาน (T)

- การปองกนโรคและแมลงโดยใชภมปญญาทองถน

- สงเสรมใหมการปรบระบบการทานา

- จดตงกลมเกษตรกรทานา

2.3 แนวทางการสงเสรมและพฒนาการเกษตรของ ต าบลดอนพด ทไดจาก SWOT Matrix

1. พฒนาและสงเสรมการท านาแบบลดตนทน เนองจากตาบลดอนพดมระบบชลประทานทเอออานวย เจาหนาทเกษตรทางานเชงรก และ

นโยบายรฐบาลทสงเสรมใหเกษตรกรทานาลดตนทน แตมจดออน คอ ตนทนการผลตสง รายไดนอย รายจายมาก และขาดความรความเขาใจดานการทานา ซงปจจยทงหมดเหลานสามารถนามาใชในการพฒนาและสงเสรมการผลตขาวแบบลดตนทนใหแกเกษตรกรตาบล ดอนพดได โดยการสงเสรมใหเกษตรกรทานาลดตนทน เนน

25

คณภาพของผลผลตขาว ลดการใชเมลดพนธขาว ลดการใชปยเคม และลดการใชสารเคม และทสาคญควรสงเสรมใหเกษตรกรทานาดวยความเขาใจในหลกการปฏบตตาง ๆ ทถกตอง

วธการสงเสรมและพฒนา เชน จดอบรมใหความรเกยวกบวธการทานาลดตนทน, การใชสารเคม, โรคและแมลงศตรขาว, การใชปยในนาขาว รวมทงการทศนศกษาดงาน

3. เปาหมายการด าเนนการ

เปาหมายการดาเนนการ คอ การปรบเปลยนการผลต โดยการลดตนทนการทานาของสมาชกกลมวสาหกจชมชนกลมสงเสรมขาวชมชนตาบลดอนพด อาเภอดอนพด จงหวดสระบร จานวน 22 ราย

4. แนวทางการพฒนา

4.1 เตรยมขอมล/สถานการณของพนทในดาน กายภาพ ชวภาพ เศรษฐกจ สงคม ของตาบลดอนพด อาเภอดอนพด จงหวดสระบร 4.2 ประชมชแจงแนวทางและเปาหมายการพฒนาใหแกคณะกรรมการบรหารศบกต.ดอนพด 4.3 ประชมชแจงโครงการฯ แกเจาหนาททมสวนเกยวของ คณะกรรมการกลม สมาชกกลมวสาหกจชมชนศนยขาวชมชนตาบลดอนพด และหนวยงานอน ๆ 4.4 จดทาเวทชมชน เพอกาหนดชนดพช พนทเปาหมาย และแนวทางการพฒนา 4.5 รณรงค ประชาสมพนธ ใหทราบถงเปาหมายและแผนการดาเนนงานการสงเสรมและพฒนาการทานาลดตนทน ตาบลดอนพด อาเภอดอนพด จงหวดสระบร โดยการทาหนงสอประชาสมพนธแจงกานน – ผใหญบาน และเทศบาลตาบลดอนพด เพอใหชวยประชาสมพนธ 4.6 อบรม/ถายทอดความรเกยวกบเทคโนโลยการทานาแบบลดตนทนใหแกสมาชก วสาหกจ ชมชนกลมสงเสรมขาวชมชนตาบลดอนพด โดยการสงเสรมใหใชเชอราไตรโคเดอรมาในการปองกนกาจดโรคขาวทเกดจากเชอรา, การใชปยอนทรย, การใชฮอรโมนนมสด, การใชฮอรโมนไข และการใชนาหมกสมนไพรไลแมลง 4.7 ตดตามและใหคาปรกษาระหวางดาเนนการ 4.8 ประเมนผลการดาเนนการ 4.9 สรปผลและรายงานผล

5. แนวทางการควบคม ก ากบ

1. มการประชมเพอตดตามผลอยางนอยเดอนละ 1 ครง 2. มการทาบญชรายรบ – รายจาย ในการทานาใหถกตองและปจจบน 3. มคณะกรรมการคอยตดตามและควบคมดแล

26

6. แผนการปฏบตงาน

ขนตอนด าเนนงาน ระยะเวลา (เดอน)

ก.พ. 57

ม.ค. 57

เม.ย 57

พ.ค. 57

ม.ย. 57

ก.ค. 57

ส.ค. 57

ก.ย. 57

ต.ค. 57

พ.ย. 57

ธ.ค. 57

1. เตรยมขอมล/สถานการณของพนท 2. ประชมชแจง โครงการและวางแผนการดาเนนงานรวมกบ ศบกต.ดอนพด

3. ประชมชแจงโครงการฯ แกหนวยงานทมสวนเกยวของ

4. จดทาเวทชมชน 5. ประชาสมพนธ 6. อบรม/ถายทอดความร 7. ตดตามและใหคาปรกษา 8. ประเมนผลการดาเนนการ 9. สรปผลและรายงานผล

7. ผลส าเรจทมงหวง

7.1 สมาชกกลมวสาหกจชมชนกลมสงเสรมขาวชมชนตาบลดอนพด มความรความเขาใจเกยวกบเทคโนโลยการทานาลดตนทน 7.2 สมาชกกลมวสาหกจชมชนกลมสงเสรมขาวชมชนตาบลดอนพด สามารถนาความรดานเทคโนโลยการทานาลดตนทนไปปฏบตได 7.3 สมาชกกลมวสาหกจชมชนกลมสงเสรมขาวชมชนตาบลดอนพด สามารถลดตนทนการทานาได 8. ผลการวเคราะหความเสยง

8.1. ภยธรรมชาต เนองจากตาบลดอนพด อาเภอดอนพด จงหวดสระบร ประสบปญหาภยธรรมชาต ทงนาทวมและภยแลง จงควรตองมการวางแผนและบรหารจดการการปลกขาวใหเหมาะสม

9. ตวชวด

สมาชกกลมวสาหกจ ชมชนกลมสงเสรม ขาวชมชนตาบลดอนพด อาเภอดอนพด จงหวดสระบร ไมนอยกวารอยละ 70 สามารถลดตนทนการทานาไดอยางนอยไรละ 300 บาท

27

สวนท 3

การพฒนาองคกรเกษตรกรและผลตภณฑชมชน

1. ขอมล/สถานการณของพนทกอนการด าเนนการ

1.1 ขอมลทวไป (กายภาพ ชวภาพ เศรษฐกจและสงคม) เดมวสาหกจชมชนกลมสงเสรมขาวชมชนตาบลดอนพด เกดจากการเปนกลมสงเสรมอาชพทานา

มากอน สมาชกเรมแรก 15 คน ตอมาในป พ.ศ. 2548 กรมสงเสรมการเกษตรไดมพระราชบญญตสงเสรมวสาหกจชมชน โดยใหเกษตรกรทมกจกรรมเหมอน ๆ กน อาชพเดยวกน รวมตวกน จดทะเบยนเปนวสาหกจชมชน ในวนท 26 กรกฎาคม 2550 หมายเลขทะเบยน 1190701/10003 โดยทากจกรรมปลกขาวพนธด มสมาชกรวมกลมในปจจบน 22 ราย อาชพหลกของสมาชกวสาหกจ คอการทานา เฉลยปละ 2 ครง (นาป – นาปรง) โดยมสมาชกทานารวมเนอทประมาณ 1,138 ไร ผลผลตเฉลยไรละ 700 กโลกรมตอไร สมาชกไดผลผลตนาไปขายเขารวมโครงการรบจานาของรฐบาล ทาใหสมาชกเรงปลกขาวตดตอกน โดยไมเกบเมลดพนธ หาซอใหมจากทอน ทนดาเนนการของกลมวสาหกจชมชนไดมาจากการระดมหน และใหสมาชกกหมนเวยน ผลทไดจากดอกเบยเกบเขาเปนทนของกลมจนถงปจจบน

2. ผลการวเคราะหสถานการณของวสาหกจชมชนกลมสงเสรมขาวชมชน ต าบลดอนพด โดยใชเทคนค SWOT

ตารางท 3.1 สรปผลการวเคราะหจดแขง จดออน โอกาสและอปสรรค ทางดานการเกษตร ของ วสาหกจชมชนกลมสงเสรมขาวชมชน ตาบลดอนพด

จดเดน 1. กลมมเงนทนหมนเวยน 2. กลมมขนาดเลกทาใหงายตอการบรหารงาน 3. สมาชกใหความรวมมอด 4. มกฎระเบยบขอบงคบกลม 5. มโครงสรางของคณะกรรมการ 6. สมาชกมความเขมแขง โดยมหนวยงานภาครฐเปนผสนบสนนใหกลมเขมแขงขน

จดออน 1. ตนทนการผลตสง สมาชกใชปยเคมมาก 2. ขาดการจดบนทกและบญชครวเรอน 3. ผลผลตลดลง ขาวเปลอกทไดไมมคณภาพ 4. ขาดความรการบรหารจดการพชทด 5. ไมเคยไดรบการสนบสนนงบประมาณจากเทศบาล 6. สมาชกยงขาดทนในการดาเนนงาน/กจกรรมทานา

โอกาส 1. สมาชกใชสารชวภณฑมากขน ลดการใชสารเคม 2. สามารถผลตขาวมคณภาพดขายไดมากขน 3. ไดรบการสนบสนนจากภาครฐ/เทศบาล ทงในเรองทน ศกษาเรยนร/วชาการและการดงาน 4. สมาชกทาบญชครวเรอนเปน

อปสรรค 1. สภาพดนฟา อากาศไมอานวย เดยวนาทวม เดยวฝนแลง 2. บางฤดกาลมการระบาดของแมลงศตรพช ทาใหผลผลตเสยหายลดลง 3. ทนดาเนนการกลมมไมมากนก ทาใหสมาชกขาดสภาพคลองของทนทานา

28

3. เปาหมายด าเนนการ สงเสรมและสนบสนนใหสมาชกวสาหกจชมชนกลมสงเสรมขาวชมชนตาบลดอนพด มความเขม

แขง และมพลงในการขบเคลอนการทานารปแบบกระบวนการโรงเรยนเกษตรกร เวทแลกเปลยนเรยนร เพอใหสามารถเพมผลผลตขาวอยางมคณภาพ สรางความมนคงทางอาชพและรายไดเพมขน

4. แนวทางการพฒนา

1. เตรยมขอมลพนฐานของกลม 2. ประชมชแจงสมาชกวสาหกจชมชนกลมสงเสรมขาวชมชนตาบลดอนพด 3. คดเลอกคณะกรรมการตรวจสอบ 4. จดทาเวทชมชน 5. กาหนดประเดนเรยนร 6. ไปศกษาดงาน แลกเปลยนเรยนรกบวสาหกจชมชนอนทประสบความสาเรจดเดน 7. ตดตามและใหคาปรกษาระหวางดาเนนการ 8. ประเมนผลการดาเนนการ 9. สรปผลและรายงานผล

5. แนวทางการควบคม 1. มการประชมอยางนอยเดอนละ 1 ครง 2. มการบนทกและทาบญชใหถกตองและปจจบน 3. มกฎระเบยบขอตกลงของกลม 4. มการคดเมลดทดตามกระบวนการโรงเรยนเกษตรกร 10. มคณะกรรมการควบคมดแล

29

6. แผนปฏบตงาน

กจกรรม/ขนตอน แผนปฏบตงาน

พ.ศ. 2556 ป พ.ศ. 2557 ต.ค พ.ย ธ.ค ม.ค ก.พ ม.ค เม.ย พ.ค ม.ย ก.ค ส.ค ก.ย

1. เตรยมขอมลกลม 2. ประชมชแจงสมาชก 3. คดเลอกคณะกรรมการ 4. จดทาเวทชมชน 5. กาหนดประเดนเรยนร 6. ไปศกษาดงาน 7. ตดตามและใหคาปรกษา 8. ประเมนผลการดาเนนการ 9. สรปผลและรายงานผล

สนง.เกษตรอาเภอ

7. ผลส าเรจทมงหวง วสาหกจชมชน ไดรบการพฒนาศกยภาพอยางเปนระบบ มความรความสามารถในการผลตขาวอยางมคณภาพ การบรหารจดการองคกรใหมคณภาพชวตความเปนอยทดขน 8. ผลการวเคราะหความเสยง สภาพพนทเปนทราบลม และเกดภยธรรมชาตบอย ๆ ตองศกษาขอมลกบหนวยงานตาง ๆ เพอใหการดาเนนงานไมหยดชะงก 9. ตวชวด วสาหกจชมชนมขนตอนการผลต มการบนทก การทาบญช เปนขนตอนจนถงการเกบเกยวไดผลผลตทดขนกวาเดม ตนทนลดลง

30

เอกสารอางอง

กรมสงเสรมการเกษตร ขอมลพนฐานวสาหกจชมชน 2557

กรมสงเสรมการเกษตร แบบประเมนศกยภาพวสาหกจชมชน 2557

กรมสงเสรมการเกษตร “แผนยทธศาสตรกรมสงเสรมการเกษตร พ.ศ. 2556 – 2559” สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2557 จาก http://www.doae.go.th/datanews55/050456 _5/plan56-59.pdf

นโยบายกรมสงเสรมการเกษตร สบคนวนท 25 กมภาพนธ 2557 จาก http://www.chiangmainews.co.th/page/?p=237219

บนทกการประชมกลมวสาหกจกลมสงเสรมขาวชมชนตาบลดอนพด เดอนกมภาพนธ 2557

สานกงานเกษตรอาเภอดอนพด แผนพฒนาการเกษตรระดบตาบล (พ.ศ.๒๕๕๗ - ๒๕๕๙) ตาบลดอนพด อาเภอ-ดอนพด จงหวดสระบร

31

ภาคผนวก

32

รปท 1 ภาพถายการวเคราะหสภาพปญหาและการวางแผน (SWOT) ของวสาหกจชมชนกลมสงเสรมขาวชมชน ตาบลดอนพด