ดนตร

สงวนลขสทธ

สำ�นกพมพ บรษทพฒน�คณภ�พ

วช�ก�ร (พว.) จำ�กด

พ.ศ. ๒๕๕๙

สถาบนพฒนาคณภาพวชาการ (พว.)

๗๐๑ ถนนนครไชยศร

แขวงถนนนครไชยศร เขตดสต

กรงเทพฯ ๑๐๓๐๐

โทร. ๐-๒๒๔๓-๘๐๐๐

(อตโนมต ๑๕ ส�ย),

๐-๒๒๔๓-๑๘๐๕

แฟกซ : ทกหม�ยเลข,

แฟกซอตโนมต :

๐-๒๒๔๑-๔๑๓๑,

๐-๒๒๔๓-๗๖๖๖

website : www.iadth.com

กลมส�ระก�รเรยนรศลปะต�มหลกสตรแกนกล�งก�รศกษ�ขนพนฐ�น พทธศกร�ช ๒๕๕๑

ชนมธยมศกษาปท ๖

หนงสอเรยน รายวชาพนฐาน

ผเรยบเรยง

ผชวยศ�สตร�จ�รยอรวรรณ ขมวฒน�

น�ว�อ�ก�ศตรหญงวรสด� บนน�ค

ผตรวจ

ผชวยศ�สตร�จ�รยชเกยรต วงฆอง

อ�จ�รยจร ทรงสกล

อ�จ�รยร�ศยส วงศศลปกล

บรรณาธการ

อ�จ�รยนรรตน พนจธนส�ร

หนงสอเรยน รายวชาพนฐาน ดนตร ชนมธยมศกษาปท ๖ กล มสาระการเรยนร ศลปะ

ไดจดท�าตามมาตรฐานการเรยนร ตวชวด และสาระการเรยนร ของหลกสตรแกนกลางการศกษา

ขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑ โดยมเนอหาเกยวกบการสรางสรรคผลงานดนตร โนตดนตรไทย

คณภาพงานดนตร ดนตรประยกต ยคสมยของดนตร สงคตกวสากล และบทบาทของดนตรในสงคม

การอนรกษดนตรไทย

เพอใหเกดประโยชนสงสดแกผสอนและผเรยน หนงสอเรยนเลมนจงไดจดท�าเนอหาททนสมย

มผงสรปสาระส�าคญกจกรรมบรณาการอาเซยนกจกรรมการเรยนร และค�าถามพฒนากระบวนการคด

ทเหมาะสมกบวยของผเรยนกระตนกระบวนการคดนอกจากนยงไดสอดแทรกขอมลเกยวกบอาชพนาร

เวบไซตแนะน�าและจดประกายโครงงาน

ผเขยนหวงเปนอยางยงวาหนงสอเรยนเลมนจะชวยพฒนาผเรยนไดเตมตามศกยภาพ

คณะผจดท�ำ

ค�ำน�ำ

หนำ

หนำ

หนวยกำรเรยนรท ๑ สรำงสรรคผลงำนดนตร ๕

ปจจยในการสรางสรรคผลงานดนตรในแตละวฒนธรรม ๖

หนวยกำรเรยนรท ๒ โนตดนตรไทย ๑๑

โนตและการเขยนโนตดนตรไทย ๑๓

โนตเพลงไทยอตราจงหวะ๒ชน ๑๓

โนตเพลงไทยอตราจงหวะ๓ชน ๑๕

หนวยกำรเรยนรท ๓ คณภำพงำนดนตร ๑๙

เทคนคและการถายทอดอารมณเพลงดวยการรองบรรเลง

เครองดนตรเดยวและรวมวง ๒๑

เกณฑในการประเมนผลงานทางดนตร ๒๒

หนวยกำรเรยนรท ๔ ดนตรประยกต ๒๖

การน�าดนตรไปประยกตใชในงานอนๆ ๒๘

สำรบญ

หนา

หนวยการเรยนรท๕ ยคสมยของดนตร ๓๒

รปแบบเพลงและวงดนตรไทยแตละยคสมย ๓๔

รปแบบเพลงและวงดนตรสากลแตละยคสมย ๔๔

หนวยการเรยนรท๖ สงคตกว ๕๓

สงคตกวสากล ๕๕

หนวยการเรยนรท๗ บทบาทของดนตรในสงคม ๖๒

บทบาทดนตรในการสะทอนสงคม ๖๓

แนวทางและวธการในการสงเสรมอนรกษดนตรไทย ๖๘

บรรณานกรม ๗๒

หนา

ตวชวด

ผงสาระการเรยนร

อธบายเหตผลทคนตางวฒนธรรมสรางสรรคงานดนตรแตกตางกน (ศ ๒.๑ ม.๔-๖/๓)

สาระสำาคญ

การสรางสรรคงานดนตรเกดขนจากปจจยหลายดานททำาใหดนตรเกดการพฒนาขน ทำาใหมนษยเกด

ความผอนคลาย สนกสนานเมอไดรบฟงหรอชมผลงานดนตร

วถชวตกบการสรางสรรค

ทางดนตร

เทคโนโลยกบการสรางสรรค

งานดนตร

ปจจยในการสรางสรรคผลงานดนตร

ในแตละวฒนธรรมสรางสรรคผลงานดนตร

หนวยการเรยนรท

๑

สรางสรรคผลงานดนตร

ดนตร ม.๖6 สรางสรรคผลงานดนตร 7

จดประกายความคด

นกเรยนจะบรรเลงบทเพลง

ลกษณะใด เพอใหเหมาะสม

กบงานในภาพ

ปจจยในการสรางสรรคผลงานดนตรในแตละวฒนธรรม

ดนตรเปนสงทอยคกบสงคมมนษยมาโดยตลอดดนตรถกใชเปนชองทางหนงทมนษยใชสอสาร

ระหวางกนและเปนสอกลางรปแบบหนงทมนษยใชแสดงอารมณความรสกทอยภายในนอกจากน

ยงเปนสงทชวยในการสบสานวฒนธรรมประเพณและเปนสงทแสดงถงอตลกษณเฉพาะของแตละ

วฒนธรรมโดยทวไปแลวความแตกตางของดนตรในแตละทองถนมาจากสาเหตหลก๓ประการดงน

๑) เครองดนตรหรอลกษณะวธการขบรองทตางกนทำาใหเกดความแตกตางในเรองสสนของเสยง

นอกจากนระบบการปรบชดเสยง(temperament)และการคำานวณระยะหางระหวางคาความถของ

โนตของดนตรตางวฒนธรรมนนไมเหมอนกนเสมอไปทำาใหเกดมตของเสยงทแตกตางกน

๒) ลกษณะการใชเสยงประสาน(harmony)และบนไดเสยง(scale)ทแตกตางกนทำาใหดนตร

ของแตละวฒนธรรมมสำาเนยงทมเอกลกษณเฉพาะดนตรตะวนตกอาจมพฒนาการในเรองเสยงประสาน

ทยาวนานหลายรอยปแตดนตรในวฒนธรรมอนมบนไดเสยงและวธใชเสยงประสานเปนของตวเอง

นอกจากนยงพฒนารปแบบของจงหวะไปในแนวทางทตางกนออกไปดนตรตะวนตกหลงศตวรรษท๑๗

ใชบนไดเสยงเมเจอรและไมเนอรเปนพนฐานของทำานองและเสยงประสานแตดนตรพนบานทางตะวนออก

ใชบนไดเสยงเพนทาทอนกทมโนตเพยง๕เสยง

๓) ดนตรของแตละวฒนธรรมมกจะมรปแบบจงหวะและอตราจงหวะทคอนขางเฉพาะเชน

รปแบบจงหวะทเรามกไดยนในเพลงเตนรำาจากอเมรกาแตกตางจากเพลงเตนรำาของอนเดย

๑. วถชวตกบการสรางสรรคทางดนตร ดนตรเปนหนงในสงทมบทบาทในชวตมนษยอยางมากและถกใชหลากหลายรปแบบหนาทของ

ดนตรเปนทงสอกลางในการสอสารความบนเทงสงทปลอบประโลมจตใจไปจนถงใชในการสราง

ความเปนหนงเดยวกนแสดงใหเหนถงความจำาเปนของดนตรทมตอสงคมอยางชดเจนการสรางสรรค

ทางดนตรทเกยวของกบวถชวตมหลายรปแบบดงน

๑.๑ ดนตรท เกยวของกบชวตประจำ�วน (domesticmusic) เชน เพลงกลอมเดก

เพลงประกอบการละเลนเพลงทใชในงานประเพณไปจนถงเพลงรกทมเนอหาในการเกยวพาราส

นอกจากนยงรวมถงเพลงขบรองระหวางการทำางานหรอสะทอนวถชวตของอาชพตางๆไดแก

เพลงเกยวขาวเพลงของชาวเรอไปจนถงเพลงลาสตวเชนเพลงเกยวขาวของชาวนาไทยทใชระหวาง

การลงแขกเกยวขาวเพอสรางความสนกสนานและแสดงความสามคคของคนในชมชนมเนอหา

ในการไตถามการทำานาสอดแทรกดวยการเกยวพาราส

บาทหลวงรองเพลงสวดในโบสถ

๑.๒ ดนตรทใชในก�รประกอบพธกรรม(ritual

mus ic ) ม จ ดม งหมายในการสร า งความร ร วมท ม

ตอพธและสรางบรรยากาศทสงบเชนเพลงสวด(Chant)

ของศาสนาครสตในยคกลางซงเปนดนตรทไมไดถกสรางมา

เพอความบนเทงและความไพเราะหากแตมไวเพอทำาให

คำาสวดมพลงยงขนและทำาใหพธมความศกดสทธ

ดนตร ม.๖8 สรางสรรคผลงานดนตร 9

อาชพนารอาชพนาร

ผงสรปสาระสำาคญ

ผงสรปสาระสำาคญ

กจกรรมบรณาการอาเซยนASEAN

นกบนทกเสยงเปนอาชพทอยเบองหลงแตมบทบาทสำาคญในการผลตผลงานเพลง

นกบนทกตองมความเชยวชาญในการใชอปกรณตางๆ มหนาทตงแตจดวางตำาแหนงของไมโครโฟน

ใหคำาปรกษากบนกดนตรไปจนถงปรบสมดลของเสยงในแตละแนวหลงจากทการบนทกเสยง

เสรจลงไปแลวเปนอาชพทตองใชความชำานาญและประสบการณสง

ทอมส เอดสน (Thomas Edison) กบ phonograph : เครองบนทกเสยงทเขาประดษฐ

๒. เทคโนโลยกบการสรางสรรคงานดนตร เทคโนโลยมสวนสำาคญอยางมากตอการสรางสรรคงานดนตรทงยงกอใหเกดความเปลยนแปลง

ทางวฒนธรรมในหลายมตในศตวรรษท๑๖เมอเทคโนโลยทางดานการพมพเรมเปนทแพรหลายสงพมพ

ทางดนตรถกผลตเพมขนอยางมากทำาใหผคนทวไปสามารถเขาถงผลงานทางดนตรในวงกวางขนหลงจาก

ทถกจำากดอยในแวดวงของนกบวชและชนชนสงมาเปนเวลานานเพราะกอนหนานหนงสอทบนทกโนตเพลง

จะมราคาสงมากและเปนงานฝมอทใชแรงงานคนทมความชำานาญในการคดลอกตลาดของอตสาหกรรม

การพมพมขนาดใหญและมความตองการดนตรทเลนเพอความบนเทงในครวเรอนอยตลอดเวลา

จงทำาใหมงานประพนธทแตงและเรยบเรยงใหกบคนกลมนอยางมากมายทงยงทำาใหดนตรเกดพฒนาการ

ในหลายดานอกดวย

เทคโนโลยทสงผลถงการสรางสรรคผลงานดนตรโดยตรงอกประการหนงคอเครองดนตร

ทถกพฒนาและปรบปรงเพอใหสอดคลองกบการเปลยนแปลงของรสนยมทางดนตรเชนเปยโน

ทถกประดษฐขนโดยBartolomeoCritoforiในตนศตวรรษท๑๘โดยเปยโนนนแตกตางจากเครองดนตร

ประเภทคยบอรดประเภทอนตรงทสามารถกำาหนดความดง-เบาของโนตไดจากนำาหนกของนวโดยตรง

ซงสอดคลองกบดนตรสไตลใหมทมมตของความหลากหลายในจดนมากกวาเดมและตอบสนอง

ความคดสรางสรรคของนกประพนธไดมากขนจงทำาใหดนตรสำาหรบคยบอรดในศตวรรษท๑๘และ๑๙

มพฒนาการอยางมาก

การเกดขนของเทคโนโลยการบนทกเสยงในชวงปลายศตวรรษท๑๙เปนนวตกรรม

ทกอใหเกดการเปลยนแปลงอยางมากเชนกนเปนสงทเปลยนวธในการฟงดนตรของผคนอยางสนเชง

เพราะจากนเราสามารถฟงดนตรไดทกรปแบบในบานของตวเองโดยไมตองไปถงหอแสดงดนตร

ทสำาคญคอสามารถฟงซำากครงกไดทำาใหการฟงดนตรซงเคยเปนประสบการณรวมกบผชมคนอน

กลายเปนสงทมความเปนสวนตวการบนทกเสยงสรางประโยชนใหกบศลปนจำานวนมากเพราะพวกเขา

มชองทางเพมขนในการเผยแพรงานของตวเอง

เทคโนโลยกบการสรางสรรคงานดนตร

การแสดงออกผานทางดนตรเปนธรรมชาตอยางหนงของมนษย ทำาใหดนตร

หลายประเภทถกสรางขนเพอใชในโอกาสตาง ๆ และมหนาททหลากหลาย

ในสงคมปจจยในการ

สรางสรรคผลงานดนตร

ในแตละวฒนธรรม

วถชวตกบการสรางสรรคทางดนตร

เทคโนโลยทำาใหวธการผลตดนตรเปลยนไปตามยคสมยทงยงทำาใหความคด

สรางสรรคของศลปนถกตอบสนองไดมากขน

ใหนกเรยนแบงกลม รวมกนศกษา สบคนวถชวตกบการสรางสรรคทางดนตรของ

ประเทศในกลมสมาชกอาเซยนจากนนออกแบบวธนำาเสนอใหนาสนใจแลวออกมานำาเสนอขอมล

หนาชนเรยน

ดนตร ม.๖10

กจกรรมการเรยนร

๑. ใหนกเรยนเลาประสบการณในการชมการแสดงคอนเสรตหรอการแสดงดนตรตาง ๆ

วามการนำาเทคโนโลยมาใชในการแสดงอยางไรบางและทำาใหการแสดงนนเปนอยางไร

๒. ใหนกเรยนรวมกนสนทนาแสดงความคดเหนวา ดนตรมความเกยวของกบวถชวตของคน

ในทองถนอยางไรบาง

๓. ใหนกเรยนแบงกลม ๓-๔ กลม ใหแตละกลมแตงบทเพลงทมความเกยวของกบวถชวต

ในชมชนจากนนออกมานำาเสนอหนาชนเรยนทละกลม

๔. ใหนกเรยนแบงกลม๓-๔กลม ใหแตละกลมรวมกนวเคราะหเกยวกบวถชวตและเทคโนโลย

ทใชในการสรางสรรคดนตร วามความสำาคญตอคนในทองถนอยางไร แลวออกมานำาเสนอ

หนาชนเรยนทละกลม

คำาถามพฒนากระบวนการคด

๑. ถาไมมการนำาเทคโนโลยมาสรางสรรคงานดนตรจะเปนอยางไร

๒. ในอนาคตดนตรจะมพฒนาการอยางไร

๓. ดนตรมผลดตอวถชวตของคนในทองถนอยางไร

๔. ถานกเรยนจะจดการแสดงดนตรในชมชนจะนำาเทคโนโลยมาใชในการแสดงอยางไรบาง

๕. ในงานประเพณตางๆควรสรางสรรคบทเพลงและดนตรประกอบในงานใหมลกษณะอยางไร

ตวชวด

ผงสาระการเรยนร

อาน เขยน โนตดนตรไทยและสากลในอตราจงหวะตาง ๆ (ศ ๒.๑ ม.๔-๖/๔)

สาระสำาคญ

การศกษาทำาความเขาใจเรองเครองหมายและสญลกษณทใชในดนตร จะทำาใหเขาใจจงหวะและทำานอง

ของเพลงงายขน สามารถขบรองและบรรเลงไดถกตองตามตวโนต จงหวะ และทำานองเพลง

หนวยการเรยนรท

๒

โนตดนตร ไทย

โนตดนตรไทย

เพลงบงใบ

เพลงนกเขาขะแมร

โนตและการเขยนโนตดนตรไทย

โนตเพลงไทย อตราจงหวะ ๒ ชน

โนตเพลงไทย อตราจงหวะ ๓ ชน