Botim i shoqatave mjedisore “Ekolëvizja” Nr. 85, viti i katërt i botimit, 17 MAJ 2008 Çmimi: 40 LEKË

SHQIPERIA DUHET TE VENDOSENIVEL-TAVAN TE ÇLIRIMIT TE CO2

Në të gjithë botën, ku Europaështë në krye të përpjekjeve, pozhvillohet beteja kundër ngrohjesglobale e ndryshimeve klimatike qëvijnë prej saj me pasoja që kanëfilluar të ndjehen që sot. MeProtokollin e Kyotos u vunëobjektiva të sakta për reduktimin egazrave serrë e në radhë të parëpër CO2, kryesisht për vendet eindustrializuara. Konkretisht është evendosur detyrim për shtetetEuropiane që deri në vitin 2012 të ulëçlirimin e CO2 me 20%. Po ashtu ukrijua e u vu në efiçencë tregu ikreditëve të karbonit . Por kjo nukdo të thotë se vendet e tjera , tëvarfëra apo në zhvillim, ku hyjmëdhe ne , do të vazhdojnë përherë tëqëndrojnë jashtë këtyre detyrimeve.

Dihet aspirata , por dhepërpjekjet e vendit tonë për të hyrënë Europë. Gjithashtu njihen dhekërkesat e Komunitetit Europian, tëcilat duhet t’i plotësojmë, si në tëgjitha fushat e tjera, edhe në fushëne mjedisit

Pra dhe vendi yne, do të duhettë hyjë në këtë betejë, sipas parimit“ kush ndot – duhet të pastrojë “.Por a kemi sot ne, ndonjë kriter sesa CO2 duhet të çlirojmë, një nivel-tavan të dioksidit të karbonit, tëcilin duhet ta respektojmë? Saduhet të jetë ky nivel? Statistikatqë jepen flasin për 0.1 të totalitbotëror të çlirimit të tij nga vendiynë. Të dhënat shtetërore japin njëshifër prej 1.2 ton CO2 për banor,por të dhëna të ISHP tregojnë sekjo shifër është edhe më tepër se2.5-3 ton për banor. Vetëm njëfabrikë çimentoje çliron rreth 1mil ion ton CO2 në vit. Posëbashku me të tjerat që janëndërtuar e priten të ndërtohen,bashkë me tec-et dhe industrinëtjetër që ndot, sa do të jetë çlirimii tij? Shtesa do të jetë, sipasspecialistëve, me rreth 30 % në vit.Kjo ju ka dhene te huajve mundesinete investojne teknologji qe s’mund t’Indertojne ne vendin e tyre.A eshte kjome perfitim apo me humbje perekonomine tone? A mos eshte njepolitike ekonomike driteshkurter?

Ateherë del se është idetyrueshëm përcaktimi sa mëshpejt i tavanit të çlirimit të CO2nga qeveria jonë për t’i paraprirëkritereve të nesërme të Europës, pordhe ngritjen e një industrie me bazëndotëse, e cila do të na kushtojëshumë më teper për ta shkulur neser.

Në Greqi zbulohet e bllokohet një sasiprej 1200 ton vaj ushqimor i ndotur me vajralubrifikantë e dioksinë, i destinuar edhe përnë Shqipëri. A kanë hyrë vajra të tillë nëShqipëri ? A kontrollohet si duhet ky ushqimpara se të dalë në treg ?

Ballafaqimi i treguesvetë mirëqënies me kostonmjedisore është bërëprezent më tepër se kurrë.Shembulli i mungesës sëratifikimit të Protokollit tëKyotos nga SHBA,kërkesa për përfshirjen në

investime globale mjedisore nga sa më shumështete në zhvillim (pavarësisht kostos në niveline tyre ekonomik), lidhja e prodhimit të energjisësë pastër më tepër me fitimet se me mjedisin evërtetojnë këtë.

Për të diskutuar më gjerësisht problemetmjedisore që lindin nga investimet e funditnë Shqipëri , në 13 maj, në mjediset e HotelTirana International, u zhvillua një takimme temë: “A po krijojnë një të ardhme tëqëndrueshme investimet industriale dheenergjetike, dhëniet me koncesion dhevlerësimi mjedisor strategjik në vendin tonë”.

Lexo fq. 3

U zhvillua më 25 - 28 Mars Workshop-i i Pervitshem i Rrjetit Rajonal te Ozonitper Evropen Juglindore dhe AzineQendrore, i cili per kete vit u zhvillua neTiranë.

Lexo fq. 2

WORKSHOPI I RRJETIT RAJONAL TEOZONIT PER EVROPEN JUGLINDORE

DHE AZINE QENDRORE

Me investimete reja CO2në Shqipëritrefishohet

Redaksia egazetës Ekolevizjaka menduar t’ikushtojë 1-2 faqe,me një pyetësor,problemit tëinvestimeve tëfundit në Shqipëri

dhe ndikimit të tyre në mjedis e në zhvillimin evendit.

Lexo fq. 3

MJEDISI DHE INVESTIMET E REJA NË SHQIPËRI

Vaji i ndotur

MIRËQENIA DHE MJEDISI PASOJA TE NGROHJES GLOBALEJanë zbuluar dhjetra raste të një specie të re

arinjsh të kryqëzuar nga ariu grizzly, që ngangrohja globale prej Europës qëndrore po migronnë veri, me ariun polar, i cili nga shkrirja e akujveka filluar të zbresë në gjerësi më të ulëtagjeografike.

Lexo fq. 8

2

Mbaroi me sukses Workshopi iPervitshem i Rrjetit Rajonal te Ozonitper Evropen Juglindore dhe AzineQendrore, i cili per kete vit u zhvilluane Tiranë më 25 - 28 Mars, neHotel:Shato Linza”.

Në këtë workshop ndërkombëtarmorën pjesë: përfaqësues të lartë tëSekretariatit të Ozonit, UNEP – it,UNIDO- s (Agjenci financuese përShqipërinë), UNDP, ekspertë tëndryshëm nga Anglia, Gjermania,Hungaria, Rumania, Suedia, Austria,Franca, Polonia, ekspertë të MDI –ve dhe të sektorit të shëndetit,koordinatorë dhe asistent- koordinatortë Ozonit të vendeve të Evropës dheAzisë Qëndrore, rreth 70 pjesmarrësnga me shume se 30 vende te botes.

Për herë të parë në një workshopndërkombëtar u bë përkthim simultantanglisht – rusisht dhe rusisht – anglisht.

Në këtë seminar nderoi me ardhjene Tij edhe Ministri i Mjedisit, Pyjevedhe Administrimit të Ujrave, Z. LufterXHUVELI dhe përfaqësues të tjerë tëlartë të kësaj Ministrie, i cili mbajtidhe fjalën e hapjes të këtij seminari të

rëndësishëm. Më pas përshëndetën Z. Gilbert

BANKOBEZA nga Sekretariati iOzonit dhe Z. Blaise Horisberger ngaUNEP- i.

Në vijim u bë mbjellja e rreth 60rrënjë pemëve nga pjesëmarrësit eseminarit si simbol i sinergjisë së këtijProjekti me Projektin e NgrohjesGlobale.

Ky seminar u zhvillua për gjatëkatër ditëve, ku si tematikë kryesorenë ditën e parë ishte ndikimi i përdorimittë CFC – ve në aerosolet farmaceutikeqë përdoren për të sëmurët azmatikë.

Në ditën e parë kishte referim ngavendi ynë për këtë tematikën Znj.Rilinda KLOSI – Shefe e Laboratorit tëKontrollit të Barnave.

Si synim i gjithë këtij referimi (sëditës së parë) është ndërtimi i njëstrategjie dhe përmirësimi i legjislacionittë preperateve azmatike.

Në ditën e dytë si tematikë kryesoreishte roli i HCFC – ve, alternativat ereja zëvendësimit të tyre në sektorët eindustrisë si, shkumës dhe ftohjes.

Në ditën e tretë si tematikë kryesoreishte strategjia dhe legjislacioni përHCFC – të, dhe sistemi i liçensave përimport – eksportin përfshirë edheHCFC- të.

Për këtë tematikë kishte referimenga ekspertët më të mirë të Evropës.Për vendin tonë në lidhje me HCFC –të u kërkua krijimi i një Plani Kombëtarpër heqjen nga përdorimi të tyre me tënjëjtën proçedurë si edhe për CFC –të: pra karakterizimi i konsumit dhepërdorimit të HCFC – ve në vend,zhvillimi i një sistemi dokumentimi përshpërndarësit dhe konsumatorët e

këtyre substancave, përcaktimi ikuotave të konsumit për çdo vit,ndërtimi i një sistem liçensimi përimport – eksportin e HCFC - ve,përmirësimi i legjislacionit qënënkupton edhe vendosjen esanksioneve sikurse është bërë nëvendin tonë deri tani për CFC – të.

Gjithesej u prezantuan me shumese 70 referime. Dita e katërt upërmbush nga diskutime në grupe tëvogla për sistemin e liçensave, dhe përprioritetet e vitit 2008- 2009, zbatimii programit të punës së ECA 2007 –2008 si edhe Draft programi i punës,përcaktimi i buxhetit, dhe tematikatpër ECA 2008 – 2009 dhe përcaktimii vendit për zhvillimin e seminarit nëvitin e ardhshëm.

Seminari u mbyll me rekomandimedhe konkluzione të ECA NetworkMeeting.

WORKSHOPI I RRJETIT RAJONAL TE OZONIT PEREVROPEN JUGLINDORE DHE AZINE QENDRORE

Valbona Plaku Asistente e projektit te

ozonit

Zv. ministri i Mjedisit, A. Garuli,i shoqëruar nga kryeinspektori iInspektoratit të Lartë të Punës, A.Arapi, kanë inspektuar zonënindustriale të Elbasanit në trekompanitë industriale që kanëveprimtarinë e tyre aty, “Kurum”,“Darfo” dhe “ECF”. Kjo u bë mesynimin për kontroll tëparametrave të ndotjes nga këtokompani në mjedis. Ekipi iinspektimit ku bënin pjesë dhespecialistë të Agjensisë Rajonaletë Mjedisit dhe të Baseneve kakqyrur përparimin e teknologjisëfiltruese në uzinën e çelikut dhepetëzimit në firmën turke “Kurum”.Sipas statistikave zyrtare, del seElbasani ka dalë nga “harta” endotjes, parametrat e së cilësmbeten brënda standardeveevropiane që nga viti i kaluar. Zv.ministri Garuli, sipas medias ushpreh: “Tashmë ky qytet nuk

mund të etiketohet më si etalon indotjes në vendin tonë, por kjo nukdo të thotë se do të mungojnë

kontrollet e rrepta të organeveshtetërore dhe penalizimet, nëseshkelen ligjet dhe rregullat e shtetitshqiptar”. Ai ka kërkuar nga „Kurum „ vendosjen brenda njëzetëditëve të nje teknologjie

kompjuterike, që të bëjë të mundurpezullimin automatik të punës nërast defekti të sistemit të filtrimit.

Pas “Kurum”, grupi i kontrollitka inspektuar edhe uzinën eferrokromit “Darfo” dhe fabrikën eçimentos “ECF” për problemet endotjes dhe të funksionimit tësistemit të filtrimit.

NGA MINISTRIA E MJEDISIT

Në datë 5 Maj 2008, QendraEDEN, me mbështetje të CEEBankwatch Network, organizoi, nëambjentet e Universitetit Europian tëTiranës (UET), një debat informueslidhur me ndërtimin në Vlorë tëprojekteve energjitike me bazë naftedhe gazi. Qëllimi i debatit ishteinformimi i studentëve dheminimizimi i paqartësive të tyre mbiketo projekte.

Pjesë e panelit debatues ishin Z.Lavdosh Ferruni e Z. Ardian Klosi,anëtarë të Aleancës për Mbrojtjen eGjirit të Vlorës, dhe në anën tjetër Z.Shpëtim Nazarko, opinionist dhe Z.Henri Çili, opinionist e pedagog nëUET. Fatkeqësisht, me gjithë ftesen emarrë nga Qendra EDEN, siPetrolifera, ashtu edhe BankaEuropiane për Rindërtim dheZhvillim, nuk pranuan të merrninpjesë në debat.

Pas transmetimit të një filmimbi ndërtimin e parkut energjitik nëVlorë, u vijua me prezantimin ekëndvështrimit të secilit nga anëtarëvetë panelit debatues.

Prezantimi i tyre u pasua menjë diskutim intensive messtudentëve dhe panelit debatues.Ndër çështjet kryesore qe u diskutuan

Në datat 17 dhe 18 prill në HotelTirana International u organizua njëworkshop për njohjen dhe zbatimine ligjit “Për rregullat dhe proçeduratpër tregtimin ndërkombëtar të llojevetë rrezikuara të faunës dhe florës sëegër” nr. 9867, datë 31. 1. 2008, ligji icili ka hyrë në fuqi më 5 Mars 2008.

Workshop-i u mundësua në sajëtë financimit të programit TAIEX tëKomisionit Evropian.

Ligji parashikon dispozita përngritjen dhe funskionimin einfrastrukturës së nevojshme përzbatimin e Konventës së CITES “Përtregtinë ndërkombëtare të llojeve terrezikuara të faunës dhe florës së egër”në të cilën Shqipëria është Palë prej25. 9. 2003 dhe njëkohësisht sigurontranspozimin e pjesshëm tëdispozitave të Rregullores 338/97 të

SEMINAR PËR NJOHJEN E LIGJITTË CITES

Në mbledhjen e dt 14. 01. dhe 8. 02. 2008 “Komisioni i Shqyrtimittë Kërkesave të Lejeve Mjedisore” me 6 anëtarë ekspert të nivelit tëlartë dhe Kryetar, Ministrin e Mjedisit Pyjeve dhe Administrimit teUjërave z. Lufter XHUVELI, shqyrtuan këto aktivitete. Komisionipas shqyrtimit të dokumentacionit të kërkuar vendosi të miratoj këtëaktivitete

VENDIME PËR LEJE MJEDISORE

DEBAT INFORMUES MBI PARKUNENERGJETIK NE VLORE

Anisa XhitoniQendra EDEN

ishin nëse Vlora është vendi më ipërshtatshëm për ndertimin e njëparku energjitik kur dihet se prejkohesh ai ka si strategji zhvillimiturizmin. Anëtarët e Aleancësmbrojtën idenë se projekte të tillanuk mund të zhvillohen në një qytetturistik siç Vlora, në veri të se cilesndodhet dhe Lagura e Nartës, një zonekjo e shpallur “E mbrojtur” e qëstrehon rreth 40% të shpendëvefolenizues në Shqipëri. Në përgjigjetë kësaj, pala pro parkut energjitik ushpreh se ky nuk është një problemlokal, por ka përmasa kombëtare.

Disa pyetje te tjera të studentëveqë iu drejtuan panelit debatues ishin:

A është e drejtë që banorët e Vlorëstë saktifikohen për një projekt që nukmund të zhgjidhi problemin energjitiknë Shqiperi për shkak të permasavetë tij dhe çmimit gjithnjë e në rritje tënaftës?

A janë marrë masat e duhura përtë parandaluar ndikimin mjedisor eshëndetësor në raste aksidentesh?

A mos gjithë kjo mungesëpërpjekjeje për informim përkthehetsi mungesë transparence dhe fshehdicka pas saj?

Shpresojmë që ky debat të ketëdhënë një kontribut të vlefshëm mbiinformimin e publikut dhe në tëardhmen projekte të tilla të kenë impactsa më të vogel në mjedis.

Komisionit Evropian për tregtinëndërkombëtare të jetës së egër.

Në seminar morën pjesë eskpertëtë vendeve të Bashkimit Evropian z.J. Hounslow

(Mbretëria e Bashkuar), zj. M.Munk (Danimarkë) dhe z. P.Melauner (Belgjikë), të cilët paraqitëndhe dhanë për pjesëmarrësiteksperiencën e vendeve të tyre nëzbatimin e dispozitave të CITES.

Në këtë takim morën pjesë rreth60 specialistë nga Ministria eMjedisit, Pyjeve dhe Administrimittë Ujërave, nga Drejtoritë e ShërbimitPyjor të rretheve, Drejtoria ePërgjithshme e Doganave, Agjencia eMjedisit dhe e Pyjeve, Ministria eIntegrimit dhe institucionetkërkimore-shkencore që lidhen mefaunën dhe florën e egër.

Nr. Aktiviteti Subjekti Adresa Vendimi 1. 14.01

Karrier guri gelqeror

Benchtel Enka Michael Swinford- Kukes

Miratohet

2 8.02

Shfrytezim mineral kromi

"Elidon-06" sh.p.k. Has Miratohet

3 Kariere guri Perteritje

Favina shpk Burimas/ Korce Miratohet

4 Prodhim guresh dekorative

"ALB-KACA" sh.p.k.

Librazhd Miratohet

5 Karriere per nxjerren e pllakave te gurit

Il-Fa shpk Berat Miratohet

6 Karriere guri "Biba X" sh.p.k Berat Miratohet

7 Plani rregullues i qytetit te Ballshit/Deklarate mjedisore

Bashkia Ballsh- Fier Miratohet

Karriere guri dekorativ (pllakor)

Krelajd shpk Berat Miratohet

Mbarshtrim dhe therje bagetish

Ab Gersa shpk Fier Miratohet

Karrier guri gelqeror

Tomorri & Co U. Vajgurore, Berat

Miratohet

Minier kromi "Durici"sh.p.k Bulqize Miratohet

Karrier gipsi dhe

alabastre Tafa&Gjeci sh.p.k Kavaje Miratohet

Karrier kromi Basura"shpk Mat Miratohet

Depozite GNL "ROYAL GAZ"

Sh.p.k. Xhafzotaj, Durres

Miratohet

Shfrytezim I ranoreve pllakore

"ASMIDA" sh.p.k. Kapinove, Berat Miratohet

Shfrytezim karriere lumore

"Argjini" sh.p.k. Palokaster, Gjirokaster

Nuk miratohet

Shfrytezim karriere lumore

"Eurobeton" sh.p.k. Gorice, Gjirokaster

Shtyhet

Park eolik

"Power Wind Energy" Sh.p.k.

Libohove, Gjirokaster

Miratohet

18 Shfrytezim "Skrapalliu" sh.p.k. Piskove, Permet Miratohet

3

Pyetje: 1. Çfare mendimikeni per investimin e 6fabrikave te çimentos ne zonenFushekruje-Shkoder?

Besnik Baraj: Mungontransparenca, nuk pyetenfaktoret profesional ne Shqiperi.Politika shteterore vendos pergjithshka, pra demokracia eshtee cunguar veçanerisht ne fushene mardhenieve me mjedisin.Personalisht kjo industri edhepse jam inxhinjer kimist, mengjall nje ndjesi te krema-toriumeve. Nuk djeg njerez porvret ngadale njerez, kur nukrespektohen standartet sikursendodh rendom ne Shqiperi.

a. A do te ndikojne nendotjen e ajrit dhe nepergjithesi ne mjedisin e kësajzone kur secila emeton aq CO2sa jane kriteret (Sipas VNM)?

Artan Hoxha: Padyshim qedo emetojne 6 here me shumese 1 fabrike. Por ketu duhetpare nese shperndarja e 6fabrikave ne ate territor eshtemjaftueshem apo koncentrimieshte i tille qe emetimi i CO2eshte njesoj sikur te emetohejnga nje fabrike me kapacitet sate 6ta sebashku? A eshte berenje vleresim i efektit integral

Dy vitet e fundit po vihet renjë rritje e investimeve nëfushëen e energjisëe dhefabrikave të çimentos . Janëdhënë leje mjedisore për TEC-ine Vlorës (i cili ka filluar tëndërtohet), për petroliferat e

Vlorës dhe të Porto Romanos, përParkun industrial të energjisë sëerës në Karaburun-Llogora,Fabrikat e çimentos Aguila (2fabrika -450 milion euro ), AnteaCement , “Fasto Beraberi” (200milion euro), “TodiniConstruksion” (146 milion euro),Coacem” (250 milionl euro ) etj.

Ndërkohë janë në procesmarrëveshje për disa investimetë tjera industriale, të cilat endes’kanë marrë lejen mjedisore.

Takim diskutimi mbi qendrueshmerine mjedisore te investimeve industriale dhe energjitike

-Nuk kemi një profil kombëtar të zhvillimitafatgjatë, ndonëse ccdo fushë ka strategjinë evet . Një profil i tillë do të përcaktonte llojet e

investimeve . -A ka subjektivizëm në zbatimin e strategjisë

mjedisore dhe a zbatohet plotësisht ajo ? -Si mund të investohet në ndërtimin e fabrikavedhe tec-eve duke u mbështetur në një VNM , e cila

nuk është transparente dhe nuk ka oponencëpër të ?

-Pse nuk kemi një normë-tavan për çlirimin eCO2 dhe a duhet vendosur nga qeveria një

tavan i tillë ? -Nevoja për një komision mbarëqytetar për

problemet e mjedisit , lidhur ngushtë meinvestimet në industri dhe energjetikë , por dhe

në synimet e zhvillimit afatgjatë të vendit . -Qeveria duhet të miratojë mbështetje

financiare për të zbatuar Konventën e Aahrusit , përnjë institucion të drejtuar nga vetë Shoqëria Civile.

Për të diskutuar më gjerësishtproblemet mjedisore që lindin ngakëto investime, në 13 maj , nëmjediset e Hotel TiranaInternational, u zhvillua një takimdiskutimi me temë: “A po krijojnënjë të ardhme të qëndrueshme

investimet industriale dheenergjetike , dhëniet me koncesiondhe vlerësimi mjedisor strategjiknë vendin tonë”.

Në takim merrnin pjesë OJFmjedisore, ekspertë mjedisi,ekspertë të fushës së energjisë,ekspertë të politikave të zhvillimit,biznesmenë, përfaqësues tëorganizmave ndërkombëtare,analistë, studentë etj,

Diskutimet u përqëndruankryesisht në :

- Procesin e dhënies së lejevemjedisore të këtyre investimevedhe të metat e tij

- Parkun e erës në Llogora-Karaburun, ku nuk janërespektuar informimi dhepjesëmarrja në vendimmarrje e

publikut të zonës- Mosrespektimin e

procedurave për dhënien e lejesmjedisore në një zone me statustë veçante (Park natyror, peisazhetj.)

- Mosrespektimin eprocedurave për projektin“Menaxhimi i integruar i zonësbregdetare të Jugut (detit Jon) .

- Problemet lidhur mendërtimin e fabrikave të çimentos,si:

1. Lejet mjedisore nuk kanëvlerësuar ndotjen kumulative të 6fabrikave të çimentos në një zonëtë ngushtë Fushë Krujë-Shkodër.

2. Nuk është bërë vlerësimimjedisor strategjik i ketyreinvestimeve (duke vlerësuar dhe

detyrimet që do ketë Shqipëria përçlirimet e CO2 kur të pranohet nëBE)

3. Nuk është bërë vleresimieko-ekonomik i integruar iinvestimeve

4. Nuk është informuarpubliku dhe nuk është bërëpjesëmarres në vendimmarrje

5. Nuk është informuar biznesishqiptar, të cilit në këtë mënyrepo i hiqet shansi për investimeshqiptare në të ardhmen.

Ajo çfare synohej të arrihejnga ky takim ishte:

- Informimi i shoqatavemjedisore dhe publikut mbiprocesin e investimeve të reja nëfushëën e industrise dheenergjetikës

- Ballafaqimi i procesit tëinvestimeve tëë reja dhezhvillimit te vendit me strategjinëmjedisore dhe zhvillimin eqëndrueshëm

- Diskutim i procesit përdhënien e lejeve mjedisore sipasvlerësimit strategjik mjedisor dhezhvillimit të qëndrueshëm .

Takimi u organizua ngaQendra e Grupimit Ekolevizja, membështetjen e Qendrës Rajonaletë Mjedisit - REC Shqiperi.

MJEDISI DHE INVESTIMET E REJA NË SHQIPËRI

para se te jepeshin licencat? Unevete nuk kam pergjigje per ketepyetje dhe do te doja mendimine eksperteve.

Lavdosh Ferruni: Nukmund te behen 6 fabrikacimentoje ne kete territor. pa njeVSM. Gjithe bota me kriterepunon. te zbatosh kriteret do tethote te ndotesh aq sa lejohet.problemi shtrohet se ku e benndotjen e lejuar. Psh mund tebehet fabrike çimento prapaPallatit te Kultures? Problemitjeter eshte sa humbasim apofitojme sikur mos ta bejme keteveper? Ky eshte kriter qe ne einjorojme. VNM-te e shkruajnesa per te kaluar rradhen.

Besnik Baraj: Nuk eshtefjala per ndotje nga CO2, porshume, shume me keq. Do jetevone kur te ndergjegjesohetpubliku! Nga ndotja e tyre nukdo te vuajne vetem banoretprane por shume me larg. Tiranapsh do te ndjeje impaktin efabrikave te çimentos te FusheKrujes. Transporti ajror indotesve njihet qe ndodh derine mijra km e jo me 15 km larg.

Artan Lame: Në parim, dotë shihja më me kënaqësi njëkodër të mbuluar me bar e pemë,sesa një kodër të ngrënë ngafadromat dhe minat, por do tëthoja që për sa kohë ne nuk kemindërtuar një profil zhvillimi

perspektiv të vendit, një strategjiafatgjatë zhvillimi, është epamundur të themi se kush ështëmë fitimprurëse kjo apo ajo,cimentoja apo mjedisi, guroretapo turizmi. Personalisht do tëisha i prirur drejt një orientimituristik të vendit, por ky nukështë një orientim që mund tëndryshojë sa herë ndryshojnëqeveritë.

b.A jane ato vertet tedomosdoshme dhe te vlefshmeper zhvillimin ekonomik teShqiperise. (Shqiperia kanevoje vetem per 1 milione tonçimento nderkohe qe te gjithaketo se bashku do prodhojnembi rreth 7 milione ton pra

vetem per tregun Europian)Artan Hoxha: Ekonomia

Shqiptare ka nevoje deshpe-ruese te rrise eksportet.

Nga ky kendveshtrim ingushte investimet e mesipermejane te dobishme. Por a janeato te dobishme nese do te benimnje vleresim total te perfitimevedhe kostove perfshi atomjedisore? Nuk di te them. Kamndjesine e nje dyshimi mbi ketedobi. Kjo pyetje ka nevoje peranaliza te thelluara.

Lavdosh Ferruni:Shqiperia duhet te prodhoj sa pernevojat e veta. Vetem impaktitrafikut te cimentos qe doeksportohet eshte i paperballu-eshem ne Shqiperi. E theneshkurt dhe figurativishtShqiperia nuk mund tepasurohet nga taksat qe do marringa ndertimi i nje haleje mestandarte nderkombetare pernderkombetaret.

Besnik Baraj:Nese fitimi dote investohesh ne Shqiperi neinfrastrukture, turizem etj mundte beheshin analiza tekujdeseshme, sigurisht jo dukei ndertuar prane zonave historikee turistike. Ne fakt fitimi do

ForumRedaksia e gazetës Ekolevizja ka menduar

të hapë një debat për problemin einvestimeve te fundit ne Shqipëri dhe ndikimitte tyre ne mjedis e ne zhvillimin e vendit. Përketë kemi menduar te organizojmë ne ketefaqe nje forum me pyetje dhe përgjigje. Dot’ju ishim shume mirënjohës nese përfshiheninë këtë debat që do të vazhdojë në disa numratë gazetës.

Falenderojmë për debatin e parë zotërinjtëBesnik Baraj, Artan Hoxha, Lavdosh Ferrunidhe Artan Lame.

vijon në faqen 4

4

shkoje gjetke, ata do realizojnesuperfitim pasi nuk do paguajneasnje kosto mjedisore. Ajo qehumbet lidhur me mjedisin,ndotjen e peisazhin ne krahasimme 1000 punetore qe dopunesohen eshte e jashte-zakonshme per ne.

Artan Lame: E gjitha kjoështë në vartësi të përgjigjes sëpyetjes 1. Sidoqoftë, “medalja”që i vari vetes qeveria, dukeavancuar në indeksin e lirisëekonomike, vjen kryesisht sipasojë e mosegzistencës sëpengesave mjedisore nëShqipëri.

c.Po per kreditet e CO2 sido te ndikoje kjo per politikenmjedisore te Shqiperise (sipasKiotos)

Artan Hoxha:Besoj do tejemi perseri nje vend meprodhim te vogel te CO2 perfryme edhe pas ketyreinvestimeve

Lavdosh Ferruni: Eshteper te ardhur keq qe shqiperianuk e kthen ne dobi te saj

Protokollin e Kiotos dukeinvestur ne industri qe paksojneCO2.

Besnik Baraj: Ne fakt nekemi patur mundesi te fitojmeinvestime dhe grante nga vendete zhvilluara, duke mos paturvlera te larta te emisionit te CO2.Ndertimi i kesaj industrie mendoji zvoglon kapacitetet per teperfituar nga projektet e Kiotos.

Artan Lame:Duke qenëing. me profesion, nuk preferojtë shprehem me opinione përgjëra që janë të përcaktuaramatematikisht. Nëse matjet janëmbi normën, kjo nuk është mëcështje opinioni.

d. Si mendoni perinvestitoret shqiptare? Nese atado te duan ne te ardhmen teinvestojne per çimenton, a jujane lene atyre potencialenatyrore nderkohe qeinvestitorëve te huaj u janedhene me koncesion per rreth20 vjet keto resurse?

Artan Hoxha: Potencialenatyrore per prodhim cimentojeka ende me bollek.

Çeshtja eshte nese do te ketepotenciale tregu per investitorete ardhshem. Besoj qe jo. Porkjo nuk perben problem sipasmeje

Lavdosh Ferruni: Nesmund te prodhojme kompjuterapor ne industrine e ndertimitmund te avancojme.

Besnik Baraj: Mendoj senuk i jane lene. Per te mbeturnje pjese e fitimeve ketu, qeveriaose biznesi shqiptar duhet teishte pjese e ketyre investimeve.Si pasoje ne humbasim dy here.

Artan Lame:Shqipëriaështë ende e madhe dhe, derisatë hamë e të shkatërrojmë edhemalin e fundit, do ende kohë epunë. Mjafton të shihni se c’pondodh prapa Dajtit apo në Malin

e Tomorrit, se cfarë janë nëgjendje t’i punojnë vendit të tyreshqiptarët dhe do të ndryshonitmendim. Në fund them se dojemi prapë me fitim, se do keminjë fushë të madhe 28.000 km2.

2. Si mendoni per dhëniene tokes me 1 euro investitorëvete huaj, kur shpesh kjo tokeinvestitorëve shqiptare ju jepetme çmimin e tregut.?

Artan Hoxha: Nuk besojse eshte keshtu. kriteri 1 euronuk eshte vetem per te huajtpor edhe per shqiptaret.Diferencimi duhet pare per rastete ngjashme nese ekziston apojo ne praktike.

Lavdosh Ferruni: Duhette kete ndonje favorizim perndonje investim unikal por shitjae territoreve me 1 euro eshtethjesht shitje e vendit, nderkohekur pronarve ne Shqiperi nukpo i kthehen pronat.

Besnik Baraj: Toka jovetem qe jepet falas por ne futimne borxhe brezat e ardhshempasi ajo kontaminohet. Shihniçpo behet ne Fushe Kruje!Shihni peisazhin aty! Sa doduhet per ta risjelle ne gjendjeper te mos vrare syrin, le pastajper erozionin ndotjen etj.

Artan Lame: NUk besoj qëka njeri me mënt në kokë që taketë marrë seriozisht këtëpërrallën e Shqipërisë 1 Euro.

3. Si mendoni per dhënienme koncesion te shumepotencialeve energjetike(Malet e Llogorait dhe Laberisejane dhene per 20 vjetnderkohe qe tere kete kohe egjithe energjia elektrike e fituarprodhohet vetem per Italine eJugut nepermjet kabllitnënujor, Petroliferi po keshtue me radhe...)?

Artan Hoxha: Jamperciptas i informuar perimpiantet e eres ne kete zone.

Me kaq sa di me duket seinvestimi eshte i dobishem. Separi si energji ere dhekompaktibel me mjedisin, se

dyti si eksport, se treti simundesi te ardhurash pershtetin dhe per komunitetin, sekaterti si mundesi transmetimite energjise per nevojat eShqiperise nepermjet kabllitnenujor.

Lavdosh Ferruni: - Kush ika dhene? Kullotat e laberisekane pronare 2000 vjecar. Atapo mund ti japin nese bien dakortme cmimin dhe nese shteti biedakort me mbrojtjen e natyres.

Besnik Baraj: Do doja teshihja projektin te njihja kushtetekonomike te qeverise, saperfitojme. Lidhur me kete(energjia e rinovueshme) vendet

e Europes si Gjermani, Hollandeetj qe kujdesen mjaft per mjedisini kane prioritete, ndaj do doja meteper info per tu prononcuar.

Artan Lame: Unë jamshprehur edhe publikisht edhe menjë artikull kundër ndërtimit tëparkut të elikave në Llogara.

4. Si mendoni per 3 TECme qymyr dhe me nafte qe dote ndertohen ne Shqiperi(mund te jene dhe me shume),nderkohe qe politikat Evropianei kane kufizuar ato neminimum dhe po i japinprioritet vetem ndertimit teenergjive te rinovueshme (Diell,ere, bio etj)?

Artan Hoxha: Jam per same pak tece me qymyr ose menafte, aq saç jane nevojatminimale dhe jam ne favor teinvestimeve me burimealternative te ujit, eres, diellitetj. Por keto te fundit jane endemjaft me te kushtueshme se teparat, ndaj dhe duhet gjetur njeekuiliber afatgjate dukekonsideruar edhe efektetmjedisore.

Lavdosh Ferruni:Shqiperia mund te ndertoj vetemndonje TEC me nafte ne zonennaftembajtese te Shqiperise. Kaqasgje tjeter me burim fosilesh..

Besnik Baraj: Midis TEC-eve do kufizohesha me ato megaz dhe nafte, por ato do ishte

mire te ndertoheshin ne vende qenuk kompromentojne kapacitetetturistike dhe ekonomike te vendit.Kemi nevoje urgjente per burimealternative energjitike. Politikanuk duhet te nxitohet ne marrjevendimesh, duhet te vleresoje meshume perspektivenafatgjate dhete qendrueshme te zhvillimit tevendit. Te pyese nje rreth te gjereekspertesh e mos te kufizohet nenje te vetem, pas te cilit si tethuash “dashurohet”. Ka plotalternativa, por shpesh politikanetsot thyhen shpejt dhe janemegalomane. Do sillja nje paralelemes politikanit shqiptar dhestudentit. Politikani mendon se i

di te gjitha kur ne fakt di pak,ndersa studenti mendon se dipak, kur ne fakt di me shume semendon ai.

Artan Lame: Prapë e kamtë vështirë të shprehem meopinion për cështje teknike, prandot apo jo qymyri apo nafta.Pranova të shprehemnegativisht për centralet eolitike,pikërisht për shkak të impaktittë tmerrshëm viziv të tyre dhetë ndotjes vizuale që shkaktojnë.Të njëjtin problem ka edheenergjia e ujit, e cila në mëyrënmë profane, vazhdon t’u shitetshqiptarëve si jo-ndikuese nëmjedis.

5. A perkojne keto investimeme strategjine e zhvillimitekonomik te vendit? (Psh meprioritetin e turizmit)

Artan Hoxha: Varet se kudo te pozicionohen si dhe cfareteknologjie do te perdoret. Psh.zona e Durresit edhe psebregdetare destinacionin me tedobishem per bendin ne teresie ka ne drejtim te nyjes setransportit, energjise dheindustrise. Pavaresisht nga kydestinacion teknologjia eprodhimit te energjise si dhe atote transporteve dhe industrivete tjera duhet te jene sa mepak ndotese dhe sa me mire tepozicionuara ne raport meregjimin e ujrave dhe ererave si

dhe me Durresin e vjeter dheplazhet tradicionale apo megjirin e Lalezit.

Lavdosh Ferruni: Nezonen bregdetare nuk duhet tekete asnje TEC. Ose ti fusinTEC ne spotet e CNN.

Besnik Baraj: Rritja ekapacitete energjitike ne parimpo, por zgjidhjet ne shumeraste jane te gabuara. Na duhetdhe TEC-i, ne vendin e duhur,duke respektuar standartet.Duke mos ruajtur keto parimei kompromentojme kapacitetetturistike. Nga fabrikat eçimentos turistet largohen mevrap. Une jam shqiptar dhe smemerr malli te shoh Krujen tekkaloj ne ate peisazh mizor qekane shkaktuar çimentoja dheguroret.

Artan Lame: Për këtë shihpërgjigjen e pyetjes 1. Nukmund të verifikoshpërputhshmërinë e këtyreinvestimeve me strategjinë ezhvillimit, për arësyen e thjeshtëse nuk kemi strategji tëzhvillimit.

6. Bumi i lejeve përinvestime te viteve te fundit -a ka thjesht dhe interes politikpartiak? - Mos ka dhe motivethjesht personale (10 % eryshfetit?)

Artan Hoxha: Natyrishtqe ka edhe motivim politik seqeveria kerkon te tregoje sepo arrin rezultate. Nuk di nesemotivi i dyte eshte i vertete apojo. Do bazohemi te besimi apote dyshimi? 10% e kujt? Vleresse investimit? Shume e larteper t’u besuar.

Lavdosh Ferruni: Ketojane aresyet e verteta.

Besnik Baraj: Padyshimryshfeti eshte aresya kryesore.Ky i zbeh interesat politike,nacionale, shoqerore, zbehndershmerine etj. Nuk i shihniqeveritaret qe dje flisnin perduar te pastra dhe sot janezhytur deri ne gryke. Ju thoni10 %, por po te pyeswshinvestitorwt te thone qe eshte15 %.

Artan Lame: Eshtë enatyrshme që në cdo vend tëbotës nismat ekonomike dhe tëinvestimeve të ndërmarra ngaqeveritë, të kenë interes politik.Problemi fillon në pikën kudëmi afatgjatë që i shkaktohetvendit, tejkalon shumëpërfitimin momental politik tënjë qeverie. Në tastin tone, veckësaj, duhet të shtojmë edhefaktin që përgjithësisht qeveritëjanë ekologjikisht të pa-ndjeshme.

Çështja e ryshfeteve pastaj,është lehtësisht e imagji-nueshme, vështirësisht eprovueshme dhe pamundësishte dënueshme, qoftë edhemoralisht, në një vend ku duhettë pranojmë se edhendjeshmëria mjedisore epublikut është shumë e ulët.

vijon nga faqja 3

MJEDISI DHE INVESTIMET E REJA NË SHQIPËRI

5

Çdo vit bota gërmon meprocese të ndryshme, dhe hedhjashtë mbi gjysëm trillion tonmateriale. Më pak se një përqind etyre bëhet pjesë e prodhimeve dhepërfundon rolin gjashtë muaj passhitjes. Gjithë pjesa tjetër ngelmbeturina. Kjo strukturë prodhimie konsumi, tashmë kërcënon çdoekosistem në Tokë. Që në 2005,Kofi Anan, Sekretar i Përgjithshëmi OKB, u shpreh: “ Baza e vërtetë ejetës në tokë po rrënohet me ritmealarmante “. Me kalimin e kohës,për shumicën e prodhimeve të bëranga njerëzit pasi janë projektuar endërtuar, cikli i tyre në kostotekonomike dhe ekologjike të 80-90% të tyre, bëht i paevitueshëm. P.sh. gazeta që keni në dorë, karrikjaku ulemi, aeroplani apo makinat qëudhëtojmë, dhe çdo gjë tjetër, janërezultat i mijëra zgjedhjeve bërë ngapolitikanët, projektuesit einxhinjerët, tregëtarët, artizanët ekështu me radhë. Çdo hap i bërëpërfaqëson mundësi për zbatimine ideve, nga njera anë, dheprocesin e prodhimit me sa më pakburime e sa më tepër rezultatpërfundimtar. Duke menduar me sa

Në disa rrethe shkencore,shumica të lidhur në mënyra tëndryshme me biznesin, kanëfilluar të kundërshtojnë teorinë engrohjes globale, pavarësisht ngasasia dhe cilësia e argumentave

të tyre. Debati ka filluar. Por kubazohen ata që kundërshtojnë ? - Kundërshtarët, ku bëjnë pjesëpërgjithësisht meteorologë, me nëkrye Coleman, pronari i WeatherChanel, nuk janë për veprimedrastike në reduktimin e energjisë,në prodhim e përdorim. Argumenti:duke marrë në konsideratë seshumica e popullsisë së planetit,rron në vendet e botës së tretë,vende të pazhvilluara ose nëzhvillim, ku automjetet dhe

më shumë rrugë analitike dhe dukezgjedhur me më tepër mençuri çdohap, mund të reduktojmë impaktine këtyre zgjedhjeve në planet e tekbanorët e tij. Ky është themeli ikapitalizmit natyral, struktura eqëndrueshmërisë, e cilapërshkruan se si duhen bashkuarnevojat në rrugët më fitimprurëse,për të zgjidhur sa më tepërndryshimet mjedisore dhe sociale,duke bërë që planeti të përfitojë samë shumë dhe të sigurohet njëcilësi më e lartë e jetës së popullsisë.

Kjo bazohet në tre parime: - Të pranojmë se është nevojë

urgjente marrja e masave përndryshimin e zhvillimit, dukepërdorur të gjithë burimet me mëtepër produktivitet.

- Të riprojektojmë si t’i bëjmëtë gjithë prodhimet dhe tëparashikojmë shërbimet, dukepërdorur afrim me bionatyrën.

- Të menaxhojmë gjithëinstitucionet për të qënërikuperuese për kapitalin nerëzordhe natyral

Bashkimi i njerëzimit, ndërsanxjerr më pak mbetje, bën tëpërfitohet më shumë e të rritet

standarti i jetesës. Duke kombinuarpërpjekjet për një konsumim më të

ulët e duke rritur efikasitetin epërdorimit të burimeve, duke

industria janë në nivele të ulta dhe,siç thonë ata edhe ndotja është epaktë, mendojnë se pjesa tjetër ebotës së zhvilluar, një pakicë, prapësipas tyre, nuk mund të sjellë mendotjen e saj, ndryshime të tilla të

mëdha klimatike. - Një pjesë shkencëtarëshskeptikë mendojnë se, me matjet emonitorimin e temperaturës përnjëqind vjetët e fundit, nuk mundtë dilet me përfundimin se Toka pongrohet në mënyrë të rrezikshmedhe shkrirja e akullnajave, ngritja enivelit të oqeanëve dhe migrimi ispecieve që janë të ndjeshme ndajtemperaturës, janë normale. Rritjae temperatures me 0. 1-0. 2 º C, përdekadë, në shekullin e 20-të, sipas

tyre bën pjesë në rendin engrohjeve e ftohjeve që, planeti kapërjetuar në 10-15 mijë vjetët efundit. Ata theksojnë se këtofenomene, që kanë prekur Tokënedhe herë të tjera, janë vërtetuarnga gjeologjia, arkeologjia dhehistoritë e shkruara dhe gojore tënjerëzimit. - Disa astronomë kanë hyrë nëdebat më të dhënat e tyre. Atapranojnë se edhe në planetët e tjerëka një rritje të temperaturave Por,për Tokën, janë të mendimit seaktiviteti aktual i diellit është më sei zakonshëm dhe planeti , sipastyre, ndodhet në mesin e ngrohtëtë një Ere të Vogël Akullnajash prej1500 vjetësh, periudhë e ftohtë përhemisferën veriore, dhe ikorespondon, asaj qëastrofizikanët e quajnë “ MinimumiMaunder “. Ngrohja, pavarësishtnivelit të vogël të rritjes, lidhet menjollat e diellit, të cilat për shtatëdekadat e ardhëshme, nuk do tëkenë aktivitet të dukshëm. Klimatologët, meteorologët,fizikanë, astronomë etj… në IPCC,panelin mjedisor të OKB, nëinstitute të tjera në mbarë botën,kanë vite që studiojnë klimën,ndryshimet e shkaqet e tyre. Dherezultatet, shkencërisht tëvërtetuara, janë bërë publike. Përtu kundërshtuar, duhen po ashtu,

studime e vërtetime shkencore. Sapër argumentat e atyre qëkundërshtojnë, mund të sillen disaarsye të thjeshta, por krejtësishttë mjaftueshme: - Ngrohja është globale, egjithë planetit, dhe nuk ka logjikëtë ndahet sipas shteteve aporajoneve. -Nuk bëhet fjalë për reduktimine energjisë, por të gazrave serrë,duke shtuar prodhimin e enregjisësë pastër dhe reduktuarpërkatësisht energjinë ngakarburantët fosilë. -Në periudhat e kaluara nukegzistonte emetimi artificial(industria, makinat etj) i gazraveserrë që po shtohet vazhdimisht,rritja e të cilit dhe efektet nëngrohjen globale, janë tëvërtetuara në praktikë dheshkencërisht. -Ngrohja e planetit tonë, nukmund të lidhet me ndryshimet eplanetëve të tjerë, sepse janë nëkushte dhe zhvillime krejtësisht tëndryshme. -Në qoftë se nuk ka të dhëna tëtemperaturës për periudhat ekaluara, po ashtu nuk mund tëmerren plotësisht të sakta edhe tëdhënat e tjera e, aq më pak atohistorike, të shkruara apo gojore. Shumë analistë kanë vënë nëdukje interesat private të

Kapitalizmi natyror përshkruan se si duhenbashkuar nevojat me rrugët më fitimprurëse, përtë zgjidhur sa më tepër ndryshimet mjedisore dhesociale, duke bërë që planeti të përfitojë sa mëshumë dhe të sigurohet një cilësi më e lartë e

jetës së popullsisë.

TE RIMENDOSH PRODHIMIN(përmbledhje e shkurtuar)

L. H. Lovins, President dhe themelues i “ Zgjidhjet e Kaptalizmit Natyror “, professor i biznesit në Shkollën “ Presidio “ të Menaxhimit (SHBA) Nga studimi vjetor i Institutit World Watch.

qarkulluar (ricikluar) materialet, nëvend që t’i hedhim poshtë dhe të

imitojmë natyrën, na ofron njëmodel të përparimit për një mjedis

NGROHJA GLOBALE – KUSH ESHTE KUNDER E PSE

Përqëndrimi i ozonit në verëne vitit 2007, ka qënë më i ulët ngaçdo vit tjetër i dekadës së funditsipas monitorimit të EEA(Agjensisë Europiane të Mjedisit),publikuar në raportin teknik të saj“ Ndotja e Ajrit nga Ozoni nëEuropë “. Në ndryshim nga një vitmë parë, pragu prej 180 μg/m3,gjatë verës 2007 nuk u kalua nëEuropën veriore.

Niveli më i lartë për një orë i

të degraduar dhe një planet tërënduar nga varfëria.

Zotësia për të prodhuarmallra të lira dhe transport të lirënë gjithë planetin, varet pjesërishtnga mbështetja me energji të lirë.Të përdorim naftë, gaz e qymyr jotë shtrenjtë, do të ndotim planetin,duke ngrohur rrezikshmërishtklimën. Pa eko-efikasitet, asnjësystem prodhimi nuk do të ishte iqëndrueshëm.

WBCSD (Këshilli Botëror IBiznesit për Zhvillim tëQëndrueshëm) përcakton eko-efikasitetin si:

- reduktim të sasisë sëmaterialeve për mallrat eshërbimet.

- reduktim të sasisë sëenergjisë për mallrat e shërbimet.

- reduktim të shpërndarjes sëmaterialeve toksike.

- përmirësim e rritje tëriciklimit.

- përdorim maksimal tëburimeve të rinovueshme.

- rritje të kohëzgjatjes sëprodukteve.

- zmadhim të intensitetit tëmallrave e shërbimeve.

Coleman dhe kanalit të tijteleviziv (të vënë në shitje përarsye financiare). Por, po ashtuedhe kompani të mëdha tëemetimit të gazrave (bile edheshtete), kanë interesat e tyrefinanciare për të nxitur, hapur osejo, kundërshtitë ndaj ngrohjesglobale. Arsyet ekonomike efinanciare, jo vetëm në një kanalteleviziv, si ai meteorologjik, poredhe në shtete të fuqishëmekonomikisht, si SHBA, kanëbërë që politika të tregohet etërhequr nga mosprekja emirëqënies dhe problemetekonomike, ose siç quhet ndryshe,nga politika “e ditës “. Shembullii mungesës së ratifikimit tëProtokollit të Kyotos nga SHBA,kërkesa për përfshirjen nëinvestime globale mjedisore ngasa më shumë shtete në zhvillim(pavarësisht kostos në nivelin etyre ekonomik), vonesa nëmarrjen e masave, edhe brëndavendeve të tyre, lidhja përherë eprodhimit të energjisë së pastërmë tepër me fitimet se me mjedisindhe probleme të tjera të kësajnatyre, vërtetojnë se ballafaqimii treguesve të mirëqënies mekoston mjedisore është bërëprezent më tepër se kurrë.

Agim DALIPI

NJOFTIM I EEA PER NIVELIN E OZONIT NE EUROPEozonit është vërejtur në Sicili (Itali)ku u arrit një sasi prej 479 μg/m3, indjekur nga Rumania me një nivelprej 363 μg/m3. Po ashtu Franca,Greqia, Italia e Rumania, kanëraportuar të paktën gjashtë herënivele të larta të ozonit (sasi përnjë orë).

Krahasuar me objektivinafatgjatë, për mbrojtjen e shëndetitnjerëzor (një maksimim përqëndrimitë ozonit prej 120 μg/m3 në tetë

orë), të dhënat e 2007 tregojnë sepragu i vënë në direktivat e KE,

përgjithësisht është tejkaluar nëgjithë Europën. Këto direktiva kanëpërcaktuar edhe drejtimet kryesoretë vëndeve të BE në reduktimin eozonit si caktimin e metodave ekritereve të përbashkëta tëmonitorimit të ozonit, objektivatafatgjata të Komunitetin Europian,shkëmbimin dhe publikimin einformacioneve, përmirësimin e ajritnë mjedis dhe rritjen ebashkëpunimit të vendeve të BE

në reduktimin e ozonit. Nivelet e larta të ozonit në ajër

sjellin rreziqe për shëndetin, irritimetë frymëmarrjes, pakësimin efunksioneve të mushkrive dhesëmundjen e astmës. Ozoni nënivelin tokësor formohet ngandotësit e emetuar nga automjetetdhe industria dhe, në Europë ështënjë nga ndotësit e ajrit mepërqëndrim më të lartë në Europë.

6

- Në më tepër se 50 vjetët efundit, veprimtaria njerëzore,veçanërisht në djegjen e lëndëvefosile, ka lëshuar sasi të mëdha tëdioksidit të karbonit dhe gazra tëtjera serrë që kanë ndikuar nëngrohjen globale. Përqëndrimi idioksidit të karbonit është shtuar30 % që nga koha paraindustriale.Ndryshimet në klimën globale kanësjellë rreziqe për shëndetin dhevdekje, si rezultat i temperaturavetë larta e deri të sëmundjet infektive.

- Nga tropikët në pole, klima emoti, ka impakt të drejtëpërdrejtënë jetën njerëzore. Ekstreme tëmotit si shirat e rrëmbyshëm,përmbytjet dhe ciklone shkatërruessi ai Katrina, që rrënoi Nju Orlinsnë gusht 2005, rrezikojnëshëndetin dhe shkatërrojnë pronate mjetet e jetesës.

- Luhatjet e mëdha tëtemperaturës, po ashtu dëmtojnërëndë shëndetin, duke shkaktuarstres (hipertermia) ose i ftohti imadh (hipotermia), që shpien nështimin e vdekjeve nga sëmundjete zemrës dhe të organeve tëfrymëmarrjes. Studime të funditkanë treguar se rritja etemperaturave në Europënperëndimore në verën e vitit 2003,u shoqërua me një kulm tëvdekjeve, përafërsisht 70 mijë mëtepër se në të jëjtat periudha tëviteve të kaluara.

- Rritja globale e temperaturavebën edhe shtimin e nivelevesezonale, si nga njerëzit dhe nga

natyra të lëndëve në ajër, si polenete bimëve, të cilat shkaktojnëastmën. Në botë, rreth 300 milionnjerëz vuajnë nga astma dhe vetëmnë vitin 2005, kanë vdekur prej saj

255 mijë vetë. Mendohet se, nëqoftë se nuk merren masa për uljene ngrohjes globale, në 10 vitet eardhëshme, të sëmurët nga astmado të shtohen me 20 %.

- Rritja e nivelit të deteve, njëtjetër pasojë e ngrohjes globale, ka

shtuar rrezikun e përmbytjesbregdetare, dhe mund të shpjerënë zhvendosjen e popullsisë. Mëtepër se gjysma e popullsisëbotërore rron në më pak se 60 kmnga vija bregdetare. Më të

prekurat do të jenë rajone si delta eNilit (egjipt) dhe Gangut (Indi),ishujt e vegjël si Maldivet nëoqeanit indian apo ato Tuvalu nëatë paqësor. Përmbytjet

shkaktojnë drejpërsëdrejti dëmtimee vdekje dhe rritin rreziqet e ndotjessë ujrave e të sëmundjeveinfektive. Por dhe zhvendosjet epopullsisë mund të çojnë në rritjene tensioneve dhe rrezikun e hapjessë konflikteve.

- Ndryshimet në rënien erreshjeve kanë kompromentuaredhe furnizimin e popullsisë me ujëtë pastër. Në prgjithësi, mungesa etyre kanë prekur në një rend prejkatër nga dhjetë popuj. Mungesa

e ujit të pastër kanë ndikuar nëhigjenë e shëndetin e njerëzve.Është rritur rreziku nga diarrea, qëvret afërsisht 1. 8 milion njerëz çdovit, po ashtu edhe trakoma (njëinfeksion i syve që çon në verbëri)dhe sëmundje të tjera.

- Pakësimi i ujrave i bën njerëzit

ta marrin ujin në distanca tëlargëta dhe ta ruajnë atë për njëkohë të gjatë në shtëpitë e tyre,gjë që shton rrezikun ekontaminimit dhe të sëmundjeve.

- Kushtet klimatike nxisinsëmundjet e transmetuaranëpërmjet ujit, po ashtu nganëpërmjet agjentëve të tjerë simushkonjat. Sëmundjet që vijnënga ndryshimet klimatike janëvrasëse në shkallë të gjerë.Diarrea, malaria dhe pamjaftue-shmëria e proteinave në ushqim,shkaktojnë më tepër se 3 milionvdekje në vit (të dhënat e vitit2003) dhe mbi një e treta e këtyrevdekjeve ndodh në Afrikë

Kequshqimi shkakton milionatë vdekur çdo vit, ngapamjaftushmëria e ushqimit, poredhe ajo që shkakton sëmundjeinfektive si malarja, diarrea dhe tësistemit të frymëmarrjes Rritja e

temperaturave në planet dhendryshimet e rënies së rreshjevepritet të ulin prodhimin e tëkorrave në shumë rajonetropikale, ku sigurimi i ushqimit qëvazhdimisht është problem. Maliështë një shëmbull për këtë. Nëqoftë se nuk do të merren masa,

ndryshimet klimatike që priten tëdyfishohen në 2050, përqindja epopullsisë në rrezik urie do tëshoqërohet edhe me efekte nëshëndet.

- Hapat për reduktimin eemetimit të gazrave serrë osezvogëlimi I impaktit në shëndet Indryshimeve klimatike do të çojënë efekte pozitive për shëndetin.Për shëmbëll, duke shtuarpërdorimin e mjeteve të transportitpublik për lëvizje, në vend tëmjeteve private, apo lëvizja mebiçikleta, mund të reduktojëdioksidin e karbonit dhe tëpërmirësojë shëndetin publik.Kjo, sepse jo vetëm shmang dëmetnga trafiku, por dhe ndotjen e ajritqë shoqërohet me sëmundjerespiratore e të sistemitkardiovaskular. Rritja e aktivitetitfizik do të ulë dhe shkallën evdekshmërisë.

NDIKIMET E NDRYSHIMEVE KLIMATIKE NË SHËNDET Nga studimi i Organizatës Botërore të Shëndetësisë.

INDUSTRIA E MAKINAVE PER MJEDISIN

Rritja e temperaturave në planet dhe ndryshimet erënies së rreshjeve pritet të ulin prodhimin e tëkorrave në shumë rajone tropikale, ku sigurimi i

ushqimit që vazhdimisht është problem

Sëmundjet që vijnë nga ndryshimet klimatike janëvrasëse në shkallë të gjerë. Diarrea, malaria dhe

pamjaftueshmëria e proteinave në ushqim,shkaktojnë më tepër se 3 milion vdekje në vit

Si rrjedhojë e ngrohjesglobale, dhe po ashtu ngadetyrimet dhe aq më tepërsanksionet që po vendosen për

uljen e emetimeve të dioksidit tëkarbonit e gazrave të tjera serrëdhe zgjerimit të tregut me pagesëtë karbonit, industria e ndërtimit

të makinave, po bën përpjekje nëpërmirësimin e teknologjisë sëshfrytëzimit më të madh tëkarburantëve me sa më pak

emetime. Nga të dhënat e Jato

Dinamics, një institut që ështëlider në studimet e kërkimet për

Nga detyrimet dhe taksat që po vendosen për uljene emetimeve të dioksidit të karbonit nga

automjetet, industria e ndërtimit të makinave, pobën përpjekje në përmirësimin e teknologjisë së

shfrytëzimit më të madh të karburantëve me sa mëpak emetime.

fushën e emetimeve ngaautomjetet, bëhet i ditur edherezultati i arritur nga kompanitë eprodhimit në këtë drejtim.

Për vitin 2007, në krye tëarritjeve është klasifikuar FIATme një emetim mesatar të dioksidittë karbonit prej 137. 3 gram përkilometër, e ndjekur nga PEUGEOTme 141. 9 dhe CITROËN me 142.2.

Këto arritje, të vlerësuaraedhe në panairin vjetor tëGjenevës, bëjnë pjesë, midis tëtjerave, edhe në dy programe, meqëndër në Gjermani (Tüv-Nord),si DFE (Design for Environment– Projekte për Mjedisin) dhe LCA(Life Cycle Assessment –Vlerësimi i Ciklit të Jetës).

Të dy këto programe,

studiojnë, por edhe japin çmimepër impaktin mjedisor nëindustrinë e makinave. DFEvlerëson ndikimin mjedisor ngadjegja e karburantëve gjatëprojektimit dhe zhvillimit tëmjeteve, po ashtu dhe nivelin e

çmontimit dhe riciklimit të tyre.LCA studion procesin e

fabrikimit dhe kohëzgjatjen eimpaktit mjedisor, duke përfshirë

dhe zgjedhjen e materialeve tëriciklueshme, si alumini nëndërtimin e motorrëve (me njëpeshë më të vogël se 15 kg) apomateriale të tjera në paisjet ebrendëshme. Për këtë, disaautomjete, si Benz –Mercedes S-

class (2005), C-class (2006),Volksëagen Passat e Golf dhe KIACeed (2007) kanë marrë edheçmimet përkatëse.

Velezhi është qyteti më i ndoturnë Maqedoni, për shkak të fabrikëssë shkrirjes së plumbit e zinkut, që

ndodhet pothauj brenda në qytet.Ndotja është e pranishme, menivele të lartë të plumbit e

kadmiumit, megjithëse prodhimiështë ndaluar që në vitin 2003. Disastudime, tek fëmijët e prekur nga

kanceri, kanë gjetur gjurmëkadmiumi në indet e tyre. Institutimaqedonas i Shendetit Publik ka

Të nxitur nga shoqatatmjedisore dhe nga

marrëveshja e Aarhus-it,firmosur nga Maqedonia,Këshilli i Qytetit Velezhvendosi çmontimin e

fabrikës së plumbit dhezinkutër dhe

dekontaminimin e gjithëzonës përreth.

ÇMONTOHET FABRIKA NDOTESE NE MAQEDONIbërë të ditur se, në kohën që fabrikazhvillonte veprimtarinë e saj, aty nëVelezh përpunoheshin dhe ndotnin

rreth 62 mijë ton zink, 47 mijë tonplumb dhe 12 mijë ton dioksidsqufuri çdo vit. Mbetjet toksike

kanë ndotur për 30 vjet tokën dheujrat nëntokësore.

Në nëntor të vitit të kaluar,qyteti me 50 mijë banorë, ukërcënua nga rrjedhja në luminVardar të rreth 200 ton acidi sulfurikmbajtur në një tanker tëpapërshtatshëm të fabrikës, që dotë sillte pasoja të mëdha për florëne faunën e rajonit. Një rrezik i tillë ukalua dhe në vitin 2004, kur nga njëfabrikë tjetër kur, nga një rrjedhjetë 4, 500 ton acid sulfurik dhe 400ton amonak.

Shoqatat mjedisore, për vite meradhë kanë ngritur zërin përtreguesit e lartë të ndotjes qëkalonte normat edhe deri në 50 herë,

por mbyllja e fabrikës shtyhej mearsyen e papunësisë.

Me fillimin e vitit një sërëshoqatash mjedisore morënnismën, të nxitur edhe ngamarrëveshja e Aarhus-it, që ështëfirmosur dhe nga Maqedonia, përçmontimin e fabrikës. Ata umbështetën edhe nga Këshilli iqytetit dhe qeveria, duke vendosurditët e fundit jo vetëm çmontimin epastrimin nga metalet e rënda, poredhe dekontaminimin e zonës rrethfabrikës së vjetër në një sipërfaqeprej rreth 45 ha. Këshilli i qytetitvendosi të nxisë ndërtimin estrukturave të banimit dhe biznesitnë këtë zonë.

7

Ngrohja globale dhe shkaqet epasojat që lidhen me të, po bëhençdo ditë e më shumë evidente në tëgjithë kontinentet. Afrka, sikontinenti më i varfër, po kërkon ngaqeveritë e saj, por dhe nga

komuniteti ndërkombëtar, masakonkrete e jo vetëm plane.

Si rrjedhojë e pozitësgjeografike dhe varfërisë, Afrika kapësuar një ndryshim të madh dhetë shpërpjestuar për zona tëndryshme nga ngrohja globale.Shkencëtarët afrikanë venë theksin

në thatësirat ekstreme në 25 vjetëte fundit që kanë shpurë në njëimpakt të rrjedhës së jetesës. Nëqoftë se këto ndryshime vazhdojnëme këto ritme, si deri më sot, rreshjetqë lëvizin në mënyrë tëpaparishikueshme, me thatësira tëtejzgjatura ose me përmbytje,kërcënojnë bujqësinë, që ështëprimare në shumë ekonomi tëAfrikës.

Por problemet janë tëndryshme. Në disa zona zhvillimika përparuar, në të tjera është nëkolaps, lufta është prezente përarsye nga më të ndryshmet, varfëriaështë problem I përhershëm, bumidemografik gjithashtu, rritja eçmimeve të lëndëve djegëse përindustrinëa dhe thatësira kanë bërëqë nevojat për energji të bëhengjithnjë e më të mëdha.

Kërcënimet e ardhura ngandryshimet klimatike, kanëndërlikuar edhe më tej jetesënnjerëzore në pasigurinë e ushqimit,konfliktet dhe problemet e shëndetitpublik, që lidhen me mungesën osepamjaftushmërinë e ujit të pastër.Në zonat ku rreshjet rriten, e aq mëtepër krijojnë përmbytje e moçale,ndodh shumëzimi i mushkonjave qëpërhapin malarjen, dhe insekteve tëtjera, shkaktarë të sëmundjeveinfektive, kur, edhe në gjendje tëzakonshme, janë problem i madh nëshëndetin e popujve të Afrikës.Shumë njerëz jetojnë me SIDA,duke patur dhe problemet e

përherëshme të kequshqimit osemungesës së tij, që bën thuajse tëpamundur efektivitetin e luftëskundër kësaj sëmundjeje.

Në kuadrin botëror të luftëskundër ngrohjes globale,

organizata panafrikane AksioniAfrikan (AA) me drejtim tëtheksuar ekonomik dhe mjedisor, pobën përpjekje për të adresuarpolitikat e vendeve të pasura, midistyre dhe SHBA, në këtë drejtim.Drejtori i saj Egzekutiv, G. LeMelle,shtroi kërkesat e Afrikës, edhe në

WEC (Këshilli Botëror i Energjisë,që u mbajt ditët e fundit të prillit nëLondër. Ai theksoi se “ Politika eSHBA dhe vendeve të pasura nëAfrikë, duhet të drejtohetnjëkohësisht në drejtim të daljesnga varfëria dhe nevojave afatgjata

të burimeve të energjisë sërinovueshme “. Këtu duhet vënënë pah, se mungesa kronike eenergjisë në shumicën e vendeveafrikane, ka vënë në lëvizjeinstitucionet, por dhe nxitjen eorganizatave mjedisore, për tëplanëzuar projekte për zgjidhjen e

problemit, duke patur në pla të parëedhe mjedisin dhe luftën kundërngrohjes globale.

Mungesa e energjisë elektrikeështë e pranishme në shumë ngavendet e Afrikës. P. sh. në Angolaapo Nigeri e shtete të tjera, shumëbiznese, përfshirë shërbimet dheujitjen e tokave bujqësore, që janëtë varur nga kjo energji dhe ngamungesa pothuajse e përherëshmee saj, përdorin gjeneratorë, qëpërveç rritjes së kostos financiare,sjellin dhe shtimin artificial tëndotjes në mjedis.

Por edhe konsumi energjitik iindustrisë, të ngritur nga investimendërkombatare, që shfrytëzojnë siburimet natyrore, po ashtu edhekrahun e lirë të punës, është i madh.Si shëmbëll domethënës merretuzina e shkrirjes së aluminit nëMaputo (Mozambik), që e vetmeharxhon katër herë më teper energjise i gjithë vendi, që shpesh ngeletnë errësirë. Sipas World Bank, janëtë lidhura me rrjete kombëtareenergjie më pak se një e katërta eshteteve nën Saharë.

Në drejtim të energjisë, qoftëpër mungesën e saj në, qoftë edhepër t’ju larguar ndotjes ngapërdorimi i lëndëve fosile(përgjithësisht naftë e qymyr), AAka përsëritur problemet e financimitdhe ndërtimit në Kongo (RDK) tënjë hidrocentrali të madh e të digëssë tij, që, në qoftë se realizohet, dotë jetë diga më e madhe në botë dhedo të shtojë burimet energjitike(sipas projektit INGA) me një tëtretën. Por nga zv. drejtoresha e AA,M. C. Brill, është ngritur gjithashtuproblemi i shpërnguljeve massivenjerëzore dhe ndikimit mjedisorgjatë zbatimit të këtij projekti, injgjashëm me atë të digës së TreGrykave në Kinë.

Përshtypje bën fakti që,megjithë problemet e mëdhasociale, ekonomike, politike dheetnike, deri në konflikte që po marrinjetën e mirëqënien e miliona

njerëzve në Afrikë, përsëri ata pomundohen të hynë në politikatbotërore, brënda mundësitë të tyre,jo vetëm për luftën kundër varfërisëqë arrin në kufijtë e mbijetesës, poredhe në atë kundër ngrohjesglobale.

Agim Dalipi

Është e vështirë që sot, kur hapnjë gazetë apo ndez një televizor,të mos lexosh apo të mos shohëshnjë lajm apo një koment përmjedisin. Përpjekjet e organizatavetë mjedisit, por edhe shtetërore endërkombëtare, kanë bërë qëinteresimi, ndërgjegjësimi, por dhegjetja e rrugëve për të përballuarproblemet e lindura, të jenë gjithnjëe më të mëdha.

Ngrohja globale dhe shkaqete pasojat që lidhen me të, po bëhençdo ditë e më shumë evidente nëtë gjithë kontinentet. Komunitetetpo kërkojnë nga qeveritë e tyremasa konkrete, jo vetëm plane. Porgjithashtu po organizojnë dheprojekte për zona të tëra me energjitë qëndrueshme. Një i tillë është aiHOLISTIC, që në kuadrin eprojekteve të BE, ka investuar nëDundalk (Irlandë), Modling(Austri) dhe Njushatel (Zvicër) eka në plan edhe të tjerë në Gjermanie Itali, që do t’i kthejë këto në zonaqë do të përdorin vetëm energji tëpastër, duke i vënë në pararojë përgjithë Europën. Ky project

RISTRUKTURIM ME BAZE ENERGJINE E RINOVUESHMEmbështetet edhe nga Ministritëpërkatëse të Mjedisit.

Qëllimi i tij është që të tregojnëpraktikisht përfitimin nga energjiae pastër, qoftë në prodhimin eenergjisë, në shpërndarjen dhe nëkonsumin e saj, industrial dhetregëtar (ku hyn dhe konsumishtëpiak). Këtu futet ndërtimi i njëimpianti për prodhimin e energjisëeolike (të erës) me turbinë deri në

1.8 MW, ndërtimi i një skeme përngrohjen me shfrytëzimin embeturinave të drurit , rritjen eefektivitetit dhe kontrolit tëshfrytëzimit shtëpiak të energjisëpër të trefishuar furnizimin ebanorëve brënda të njëjtës kostotë deritanishme e ndriçimit rrugorvetëm me energji të rinovueshme.Fillimi zyrtar i projektit në qershor2008 shoqërohet edhe me ngritjene një zyre të Energjisë që do tëushtrojë kontroll të vazhdueshëmtë prodhimit e konsumit mestandarte të larta të energjisë. dukebërë dhe ristrukturimin e sistemitekzistues.

A. Dalipi

Në kuadrin e politikës mjedisore BE povazhdon projektet për qytete e zona që

shfrytëzojnë vetem energji të pastër.

AFRIKA MIDIS VARFERISE E NDRYSHIMEVE KLIMATIKE

Emiratet e Bashkuara Arabe,kohët e fundit nëpërmjet Agjensisësë tyre Mjedisore, kanë bërë publikplanin e tyre strategjik për vitet2008-2012. Kjo strategji, e cilësuarsi e të ardhmes, ka marrë përparësinë planet shtetërore të 5 viteve qëvijnë. Ajo ka vendosur dhe etapate monitorimit të ndryshimevemjedisore, planet afatgjata tëEmirateve dhe synimet dhemënyrat e zbatimit të tyre në drejtimtë sigurisë shoqërore, ekonomisësë qëndrueshme dhe efektivitetine lartë qeverisës.

Dhjetë drejtimet kryesore tëplanit janë:

- Qëndrueshmëria mjedisore.- Menaxhimi i burimeve të ujit.- Cilësia e ajrit.- Lëndët ndotëse dhe menaxhimi

i mbetjeve.- Menaxhimi i biodiversitetit.- Njohuritë mjedisore.- Mjedisi, shëndeti e sistemi i

sigurisë.- Efektiviteti organizativ.- Menaxhimi i emergjencave.- Sistemi i informimit mjedisor. Këto i bëri të ditura zv.

kryeministri A. Bovardi në një

Presidenti i Brazilit Lula, nëvizitën e tij në Europë, lajmëruarqë dy muaj më parë, kërkon tëvazhdojë promovimin ebioarburanteve , si prodhime meqëllime përfitimi financiar dhe poashtu mjedisor.

Brazili është eksportuesi mëi madh në botë i etanolit, por dhemë i ashpri kundër kritikave që

PRESIDENTI I BRAZILITDHE BIOKARBURANTET

po bëhen kohët e fundit ndajpërdorimit të tij dhe pasojave nëzvogëlimin e prodhimeveushqimore dhe rritjes së çmimevetë tyre.

Rritja e çmimeve të grurit,orizit dhe misrit ka bërë që shumëvende të kritikojnë përdorimin etyre në prodhimin e bio-karburantëve.

Në Afrikë, kërcënimet e ardhura ngandryshimet klimatike, kanë ndërlikuar edhemë tej jetesën njerëzore në pasigurinë e

ushqimit, konfliktet dhe problemet e shëndetitpublik

Megjithë problemet e mëdha sociale,ekonomike, politike dhe etnike, deri në

konflikte që po marrin jetën e mirëqënien emiliona njerëzve, Afrika po mundohet të hyjë,

brënda mundësive të saj, edhe në betejënkundër ngrohjes globale.

STRATEGJI MJEDISOREE EMIRATEVE ARABE

konferencë shtypi duke theksuar,midis të tjerave, se “ Strategjia jonëpër të ardhmen është të na bëjë tëgëzojmë përfitimet e një mjedisi tëpastër, të sigurt e të shëndetshëm.Besojmë se nuk duhet pritur duke

shtyrë problemet mjedisore për mëvonë. Ne duhet të jemi strategjikëdhe veprues që sot, sepse mjedisiynë është nën trysni, dhe jo vetëmnga një drejtim “. Ai shtoigjithashtu, se brezat që shkatërruanmjedisin nuk do të paguajnë përkëtë, barra do t’ju bjerë brezave tëardhshëm. Duke ngritur nevojën enjë zhvillimi të qëndrueshëm, qoftëedhe me ndryshime të stilit të jetës,ai theksoi se duhet durim, zotime tëqarta e këmbëngulje në arritjen etyre.

8

Adresa e redaksisë: Ish- klinika qeveritare, shkalla 3, kati IV, TiranëTel.: 04 234 851, Cel.: 068 21 82081 e-mail: ekolevizja@yahoo. com

TIRAZHI: 600 KOPJE

EDITORI – Xhemal MATOGAZETAR: – Agim DALIPI

S T

A F

I

GRUPIMI “EKOLËVIZJA”• Shoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror,

Shkodër - Fatbardh Sokoli• Shoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror,

Tirane - Pranvera Bekteshi• Shoqata Kombëtare progresi pyjor – Tirane, Liljana Shehu• Albaforest, Tirane, Mehmet Meta• Qendra Eden, Tirane - Merita Mansaku• Klubi Ekologjik, Krujë - Muharrem Goci• Shoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror, Berat

- Genta Decolli• Lilium Albanicum, Librazhd- Ferit Hysa• Masmedia dhe Mjedisi - Xhemal Mato• Qendra për Komunikimin Elektronik, Tiranë – Ladi Balla• Qendra Kombëtare e Lëvizjes Ambjentaliste, Tiranë - Haziz

Marku

• Klubi Ekologjik, Elbasan - Ahmet Mehmeti• Instituti i Studimeve të Ambjentit, Tiranë - Agron Deliu• Laguna e Kaltër, Orikum - Skënder Mejdiaj• Klubi Ekologjik, Librazhd - Naim Disani• Shoqata Pylli i Blertë - Buçimas, Pogradec - Ruzhdi

Hymetllari• Milieukontakt Oost Europa, Tiranë - Valbona Mazreku• Shoqata e Përmakulturës, Tiranë - Edlira Mulla• Klubi Ekologjik, Tiranë - Fatos Xhemalaj• G&G Group, Tiranë - Sazan Guri• AULEDA, Vlorë – Hasan Hallko• Shoqata Mjedisi Ekologjik dhe Turistik Lura, Lurë -

Ismail Hysa• Federata e gjuetarëve sportivë të Shqipërisë, Tiranë –

Themi Perri

CMYK

KY NUMUR I GAZETES"EKOLEVIZJA"SPONSORIZOHET NGA PROGRAMI I FORCIMITTE TE ORGANIZATAVE TE SHOQERISE CIVILE SHQIPTARE PER PERMIRESIMIN EMJEDISIT, MBESHTETUR NGA MINISTRIA E PUNEVE TE JASHTEME TE HOLLANDES

Shkurt nga bota Shkurt nga bota

Ndikimet e efektit serrë po bëhen gjithnjëe më të dukshme në ekosistemin e zonavetë ndryshme. Në Afrkën ekuatoriale, vitin efundit është vënë re pakësimi i insekteve,tek të cilat është parë tendenca për tushpërngulur në veri, në zona që ngrohjen

globale dhe pasojat e saj ndjehen më pak. Enjëjta dukuri ka ndodhur në Europë memigrimin e bletëve, gjithmonë për në zonamë të larta ose më në veri. Kjo është vënë remë tepër në Italinë e veriut dhe Europënqëndrore, por edhe në Groenlandë, ku nëgjerësi më të mëdha se deri tani, po rritenpatatet dhe mbarështrohen bletë.

Milieukontakt International ka nisurprojektin “Forcimi i Shoqerise CivileShqiptare per nje Mjedis me te mire” 2008-2010, mbeshtetur nga AmbasadaHollandeze ne Shqiperi. Pergjate ketijprogrami Milieukontakt synon te arrijepermiresimin e zbatimit dhe perforcimit tepolitikes kombetare per mbetjet, ujin dhecilesine e ajrit permes aktiviteteve tendryshme adresuar si ne nivel vendor dhene ate kombetar, duke nxiturbashkepunimin mes aktoreve kyc neshoqerine civile.

Ne mendojme dhe besojme qe shoqeriacivile mund te ndikoje mjaft ne cilesine emjedisit, jo aq duke nderhyre ne te sesaduke marre pjese aktivisht ne politikeberjedhe vendimarje per problemet e mjedisit.

Ndaj nje nder elementet kryesore nekete program eshte ngritja e grupeve tepunes sipas tematikave te projektit. Dy ngagrupet e punes per Pjesemarrjen Publikedhe Ujin tashme kane filluar punen e tyre.Mbetjet eshte tema e nje grupi tjeter puneqe do te perbehet nga eksperte te ceshtjes,anetare shoqatash dhe drejtues te

Makinat me energji diellore, po fitojnëgjithnjë e më tepër përparësi e popullaritetnë botë. Ato kanë hyrë në rendin emakinave sportive, por dhe për transportin

e përditshëm, me gjithë se akoma nuk kanëarritur të hyjnë praktikisht në shërbim, përarsye të teknologjive, që akoma nuk kanëarritur të sigurojnë plotësisht sasinë enevojshme të energjisë së kërkuar.Megjithëatë, me sponsorizime nga kompani

BASHKIMI EUROPIAN PËRPJESËZAT PM10

Këshilli i Ministrave të BashkimitEvropian ka finalizuar tekstin e direktivës sërishqyrtuar për cilësinë e ajrit. Ligji ishtemiratuar politikisht nëntorin e vitit 2000, nëmarrëveshjen midis qeverisë dhe parlamentarëveevropianë. Kjo direktivë do te forcojë një sërëligjesh ekzistuese, duke vendosur për herë tëparë limite mbi përqendrimin n mjedis tëgrimcave të imta (PM2. 5) dhe vendosjen e disakushteve për autoritetet lokale dhe atoshtetërore. Në këtë drejtim, ka patur legjislacionvetëm për PM 10,

Qeverite do te kene dy vjet kohe per ta venene zbatim ligjin.

ESTONI Një mënyrë e informatizuar për gjetjen dhe

eliminimin e mbeturinave është bërë e mundurnga dy specialistë estonezë, njeri prej të cilëve,programues i SKYPE, program i njohurinterneti. Në një program të bazuar në GOOGLEEARTH dhe sistemin satelitor GPS, ata kanëbërë të mundur përpilimin e një harte tëdepozitave të mbetjeve abusive të vendit të tyre,të shoqëruara edhe me fotografi satelitore.

Në bazë të këtij programi, rreth 40 mijëvullnetarë kanë bërë pastrimin e zonave, dukeqënë njëkohësisht edhe të lidhur direct nëinternet.

QENDRA EUROPIANE PERMJEDISIN E SHENDETIN

ECEH (European Centre for Environmentand Health – Qendra europiane për mjedisin e

• Qendra e konsulencës veterinare dhe sigurisë ushqimore,Tirane – Gani Moka

• Klubi Ekologjik, Maliq – Myzafer Gjiriti• Shoqata “Natyra për njeriun”, Durrës – Fali Ndreka• Instituti Kombëtar për Studime dhe Kërkime të

Mjeksisë dhe Mjedisit “Fillonid Durrachieni” – FlamurTartari

• Shoqata “Adriatiku”, Vlorë – Petrit Dërvishi• Shoqata “Miqtë e Thethit”, Shkodër– Dedë Nika• Shoqata "PASS”, Majlinda Lleshi• Shoqata “Nënujsat” Ened Mato• Shoqata “Vazhdon” Gazmend Koduzi

FTESE PER PJESEMARRJE

PASOJA TE NGROHJES GLOBALE Ky migrim i insekteve, sidomos në

zonat e përdorimit agrar, sjell mungesëpolenizimi që ul në mënyrë të ndjeshmeprodhimin e drithrave e kulturave të tjerabujqësore. Sidomos në Afrikë, ku problemii mungesave ushqimiore është evident,

pasojat kanë filluar tëndjehen.

Një studim tjetër, i kryernga biologu G. Divocy, nëhemisferin verior e më tepërnë Europë e Arktik, kazbuluar dhjetra raste të njëspecie të re arinjsh. Dihetqë Europa popullohet ngaariu grizzly, ose ndryshe ariui murrmë. Por me ngrohjen

globale në rritje, kjo specie ka vazhduar tëlëvizë për në veri duke u takuar gjithnjë emë shpesh me ariun polar, I cili nga shkrirjae akujve ka filluar të zbresë në gjerësi më tëulëta gjeografike. Nga kryqëzimi I tyre kalindur një specieje e re, e cila ështëkonfirmuar në shumë raste nga studimi Imësipërm.

komunitetit. Ky grup do te sigurojembeshtjetje dhe lobim kundrejt autoriteteveqe kane mungese ekspertize ne zhvillimin eplaneve per mbetjet dhe manaxhimin e tyre,do te shohe per menyra krijuese,pjesemarrese dhe alternative ne zgjidhjen eproblemeve. Shqiperia ka hyre ne procesine perafrimit te legjislacionit me BE, ndaj grupii punes do te shqyrtoje legjislacionin dhepolitikat perkatese. Milieukontakt do telehtesoje, organizoje dhe koordinoje grupine punes per nevojat qe do te parashtrohendhe do te sjelle eksperienca nga shoqata tevendeve te Europes Qendrore si Bullgariadhe Rumania.

Per sa me siper, per te gjithe ata qe eshohin veten pjese te ketij grupi - tema eMbetjeve - apo qe do te duan te ofrojneekspertizen dhe informacionin e tyre, do t’juftonim te vinin te terhiqnin formularin eaplikimit prane zyrave te MilieukontaktInternational - zyra lokale Shqiperi.

Afati i fundit per aplikim eshte data 19maj 2008, ora 17. 00

Milieukontakt International - zyra lokaleShqiperi.

MAKINAT ME ENERGJI DIELLOREbiznesi, përgjithësisht nga universitete dheqendra kërkimore, por dhe nga qeveritë, siAgjensia e Energjisë në SHBA, rezultatetnuk kanë munguar.

Makina dielloreështë një mjetelektrik i ushqyer ngaenergjia diellore epërftuar nga panelediellore të montuarnë të. Energjiadiellore, përftohetnga shfrytëzimi iqindra qelizavefotovoltaike tëndryshme, si ato me

silikon polikristalin e monokristalin, arsenidgaliumi etj …Problemet më të vështira tëhasura nga kërkuesit, përveç rritjes sëfuqisë, janë dhe zvogëlimi i sipërfaqes sëpanelëve me qeliza dhe ruajtja e tyre ngamoti e dëmtimet.

shëndetin), ka organizuar në bashkëpunim meOBSH, disa konferenca ministeriale në drejtimtë ndikimeve të mjedisit në shëndet dhe masatqë duhet të merren. Kohët e fundit ka hapur përpërdorim të gjerë, në bibliotekën e saj në Romë,një seri publikimesh ku promovohen politikat eOBSH në këto drejtime, informacione dhestudime mbi natyrën e ndikimeve mjedisore nëshëndet dhe pasojat sociale dhe ekonomike tëtyre.

NJE RAPORT MJEDISOR PERQYTETET E MEDHA ITALIANE

Agjencia italiane e Mjedisit ka publikuarraportin per gjendjen e mjedisit ne 24 qytetetme te medha te Italise. Raporti shenon rritje tevolumit te mbetjeve, renie te konsumit te ujit,nivele me te ulta te shkarkimeve te grimcave teimta PM10 nga transporti rrugor, por dhe rritjete numrit te parqeve natyrore.

Ky raport eshte kritikuar nga sherbimi iinformacionit mjedisor GREENREPORT perfokusimin vetem ne qytetet e medha dheperdorimin e nje liste “jo te plote” treguesish.Raportet e organizatave mjedisore, siLegambiente, paraqesin nje situate me negative.

SUDAN Në kuadrin e Ditës së Tokës, Programi i

OKB për mjedisin, në prill, dha çmimin eKampionit të Tokës, z. B. 0sman-Elasha, njëstudius nga Sudani, në përbërje të IPCC, përkontributin e tij në fushën e përballimit tëpasojave të ngrohjes globale dhe përmësimdhënien në këtë drejtim për studentët evendit të tij.