UPI BANA

NUCËN PAPA DIOSAN

Jesucristo ñui quicë

El Nuevo Testamentode nuestro Señor Jesucristo

en el idiomacashibo

(cacataibo)

El Nuevo Testamentode nuestro Señor Jesucristo

en el idiomacashibo

(cacataibo)

Primera edición, 1978Segunda edición, 1995Tercera edición, 2008

Publicado por© La Liga Bíblica 2008

Usted es libre de copiar, distribuir y comunicar públicamentela obra bajo las condiciones siguientes:

· Reconocimiento. Debe reconocer los créditos de la LigaBíblica (pero no de una manera que sugiera que tiene suapoyo o apoyan el uso que hace de su obra).· No comercial. No puede utilizar esta obra para nescomerciales.· Sin obras derivadas. No se puede alterar, transformar ogenerar una obra derivada a partir de esta obra.

CONTENIDO

· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · (Mt.) · · · · · · · · · · · · · · · · · 7· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · (Mr.) · · · · · · · · · · · · · · · · · 79· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · (Lc.) · · · · · · · · · · · · · · · · · 121

· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · (Jn.) · · · · · · · · · · · · · · · · · 195· · · · · · · · · · · · · · · (Hch.) · · · · · · · · · · · · · · · · 244

quirica · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · (Ro.) · · · · · · · · · · · · · · · · · 308

quirica · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · (1 Co.) · · · · · · · · · · · · · · · 339

quirica · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · (2 Co.) · · · · · · · · · · · · · · · 368

quirica · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ( .) · · · · · · · · · · · · · · · · · 386

quirica · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · (Ef.) · · · · · · · · · · · · · · · · · 397

quirica · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · (Fil.) · · · · · · · · · · · · · · · · · 408

quirica · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · (Col.) · · · · · · · · · · · · · · · · 415

· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · (1 Ts.) · · · · · · · · · · · · · · · 422

· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · (2 Ts.) · · · · · · · · · · · · · · · 428· · · · · · · · · (1 Ti.) · · · · · · · · · · · · · · · · 432

· · · · · (2 Ti.) · · · · · · · · · · · · · · · · 441· · · · · · · · · · · · · · · · · · · (Tit.) · · · · · · · · · · · · · · · · · 447

· · · · · · · · · · · · · · · (Flm.) · · · · · · · · · · · · · · · · 451

quirica · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · (He.) · · · · · · · · · · · · · · · · · 453· · · · · · (Stg.) · · · · · · · · · · · · · · · · 477

· · · · · · · · · · · · · · · · · (1 P.) · · · · · · · · · · · · · · · · 485· · · · · · · · · · · · · · (2 P.) · · · · · · · · · · · · · · · · 493

· · · · · · · · · · · · · · · · · · · (1 Jn.) · · · · · · · · · · · · · · · 498· · · · · · · · · · · · · · · · (2 Jn.) · · · · · · · · · · · · · · · 506

· · · · · · (3 Jn.) · · · · · · · · · · · · · · · 507· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · (Jud.) · · · · · · · · · · · · · · · · 509

· · · · · · · · · · · · · · (Ap.) · · · · · · · · · · · · · · · · · 512

Camabi Nucën Papa Diosan banax ca anbia sinánmicëxuan aín unicaman cuë .

, uisaira oquin cara nan,

nan, uisax

nan, rabi .

2 Timoteo 3.16

7

I.QUIXUN ÑUIA BANA (1-2)

(Lc. 3.23-38)

1 1Jesucristo ax Davitan rëbúnquibúnquiribi

. Jesucristonën raracama ca ënë: 2Abraham ax ca

. Isaac ax ca. Jacob ax caëantun papa

. 3

, Tamar atun tita. Fares ax ca Esromnën papa

. Esrom ax ca Aramnën papa

. 4Aram ax ca Aminadabnën papa

. Aminadab ax ca Naasonën papa

. Naasón ax ca Salmonën papa

. 5Salmón ax ca Booznën papa, . Booz

, Rut aín tita. Obed ax ca Isaínën papa

. 6Isaí ax ca David, ,., aín titax ca Uríasnëan

.7Salomón ax ca Roboamnën papa

. Roboam ax ca Abíasnën papa

. .8 .

..

9 .. Acaz

.10Ezequías ax ca Manasésnën papa

. Manasés ax ca Amonën papa

. Amón ax ca Josíasnën papa

. 11Babilonia cacë nëtënu judíos

xucëncama bëchiacëxa.12Babilonia nëtënuxun ca Jeconíasnën

Salatiel bëchiacëxa. Salatiel ax ca. 13

. Abiud ax

. Eliaquim. 14Azor ax

. Sadoc ax ca. Aquim ax ca. 15Eliud ax ca. Eleazar ax ca

.. 16Jacob ax ca

José . José ax ca Maríaan Jesús, Cristo cacë, a tuua, aín bënë

.17Abraham ax ca judíos unibunën rara

. An bëchicëxun aín bëchicënëncanitancëxun bëchipacëxun aín bëchicënënribi canitancëxun bëchipacëx anuaxcuanx Davidnu sënën ca Davitanchaitiocë . David anbëchicëxun aín bëchicënën canitancëxun bëchipacëxun aín bëchicënënribicanitancëxun bëchipacëx anuax cuanxanun Babilonia cacë nëtënu judíos

8

unicama buan nëtë anúan Jeconíasbacëan, a nëtë sënën ca Jeconíasnënchaitiocë . Jeconíasan bëchipacëxun aín bëchicënëncanitancëxun bëchipacëxun aín bëchicënënribi canitancëxun bëchipacëx anuaxcuanx anúan Cristo bacëncë nëtë sënënca aín chaitiocë .

Jesucristo bacëan(Lc. 2.1-7)

18Ënë menua Jesucristo uti ca ësai: María ax ca Josénën binuxun

. José

. 19 .

.20 nën

shi isacëxa. Iscëxun ca cacëxa:—José, Davitan rëbúnqui, cana mi

cain.xë

.

. 21 shi bacë .Bacë

.tërënquin Nucën Papa Diosan iscëxa upí

ë ..

22An Nucën Papa Dios quicë bana uniñuixuncë unían cuënëosabi oquin ca

. A banaca ësai quia:

23 Xanu achúënti

..

Emanuel quicë ax ca “Nucën Papa Dios.

24

sabi oquin Josénën

. 25Biaxbi, aín rë

bacMaría biacëxa. A bacJosénën Jesús caquin anëacëxa.

2 1

, Belén cacë, anuaxJesús bacëancëxa. Belénuaxa Jesúsbacëan ca aucüaxa bari urucë anuax an

,Jerusalén ëmanu cuancëxa. 2Cuanibë cëxa:—¿Uinu cara axa judíos unibunën

ë ? Aucüaxabari urucë anuxun cananuna anun a

tsian. A isbëtsinitsini a rabi ain.

3Usaía quia a bana cuati ca Herodes

nuituti,. 4

Herodesnën camabi judíos sacerdotenën

cuëunicamaribi camicëx ricuatsianxatimë cëxa, uinuax caraisa Cristoaxa utia judíos unibunën caíncë, axbacë . 5

cacëxa:—Belén cacë ëma, ,

anuax ca bacë . An Nucën PapaDios quicë bana uni ñuixuncë unin caBelén ñuiquin ësoquin cuënëocëxa:

6 Belén, ,uni achúunibu, Israelnën rëbúnquicama, abë . Usa

.7Quia cuatancëxun ca Herodesnën an

ñu mëëxuncë unicama —uni itsinisnunma camina unë

1 2

9

—quixun cacëxa.cëxa, añu.

8 tancëxun ca Herodesnën

xuacëxa. Xuquin ca ësaquin cacëxa:—

quixun istancë—quixun.

9

bari cuancëxa. Cuancëbë ca aucüaxa

anúan a unicamax cuanti anúnbicuancëxa.

. 10A isi

cuancëxa. 11

niracëcë xubu anu atsínxun ca anua aracëxa.

Mërai rantin puruni tsóbuquin ca Jesúsrabiacëxa.

tsë

. 12

miquin Nucën Papa Diosan anua

bai itsin cuantancëx aín nëtënubëbacëxa.

13

cuantëmiquin cacëxa:

—.

.ëxmi

utëcë .14

aín titacé ëEgipto menu cuancëxa. 15Anu ca

.xuan aín unin

cuë . Abanax ca ësai quia:Bë .

Tuácama rënun quixun Herodesnën ca16 —

—quiax. Nishquin

ë baritia aínbacë .

, camabië baritia cama

ë baritia

nuaribi bariquin cëñunun quixun.17 bë ca Jeremíasnën cuënëo

. A banax caësai quia:

18

inia cuacanxa. Ax ca Jacob

rëbúnqui a xanucamaxa aín. Aín

ëmisamaiianxa.

19

quin Josénën Nucënshi isacëxa.

20Iscëxun ca amiribishi cacëxa:—

bibiani amiribishi Israel nëtënucuantëcëntan.unicama ca bamaxa.cuantë .

21

tënucuantëcëancëxa. 22

cuantë —Herodes axa bamachicë Arquelao, ax Judea—quixun ñuia cuax anu

cuantëcënti racuëacëxa. Racuëti ca

2

10

quin istancëx Judea me anu

cuancëxa, cësabi oi. 23Galileamenu bëbatancëx ca Nazaret ëmanutsoti cuancëxa,Papa Dios quicë bana uni ñuixuncëunicaman ñuiasabi oi. A banax ca ësaiquia,quixun ca unin caia.

II. GALILEA MENUXUAN JESUSAN BANA ÑUIXUAN (3-20)

unicama bana ñuixuan(Mr. 1.1-8; Lc. 3.1-9, 15-17; Jn. 1.19-28)

3 1 , anunicama nashimicë, ax Judea

në. Anuxun ca an bana ñuia cuati

cuania unicama bana ñuixuancëxa.2Bana ñuixunquin ca cacëxa:—Anun Nucën Papa Diosan abë upí

..

3Juan ax ca a Isaíasnën Nucën Papa. Ësai

ca a bana quia:

bana ñui ca a unix ësai quia:, camina axa

anun uti bai mëníoquin racanati.

4

cërë. Aín piti ca curuchinti

. 5

cëxa.baca, ,

Juanën bana ñuixunia cuati cuancëxa.6

cëxa.7

nashiminun quiax anu uacëxa. Aiaisquin ca Juanën cacëxa:—

saribiti runu,an uni picë, .

unicama atumi nishquin masóti nëtënmasóquixun uin mitsu cax? 8Unían mitsuxcamina asé

. 9—Nux Abrahamnënrë

—quixun. Asérabi cana

mitsu cain,

Abrahamnën rë . 10Ca. A rëti aín manë ruë tuíanx a

rapasu niracëquin ca an upí oquintuacëma icama rëtancëxun xanania unintsin nëënia. Usaribi oquin cabënënquinshi mitsúxmi sinanati ami

. 11

.. Axa upíira

.

. Axira uquin ca uni aín Bëru.

quirucënën ñusoquin aín cushin aín nuitunua

. 12 cë unin.

. .tancëxun ca bimia bitsia. Bitancë

2 3

11

xun ca bucúnxun chacaia. Chacaquian.

Pucëbë ca aín bëru ax tiquia.bërúanxun bixun bucúntancëxun ca aín

cama tsi rëquirucë bënëënia. Usaribi oquin ca axa uti an aín

, upí unicama

.

(Mr. 1.9-11; Lc. 3.21-22)13

Jesús Judea në ,cacë, , anu cuancëxa,anuxuan Juanën nashiminun. 14Cuanxabëbaiabi ca Juanën nashimisamatanquin Jesús cacëxa:—

?15Cacëxunbi ca Jesusan cacëxa:—Uisai cara Nucën Papa Dios quia,

..

Cacëxun ca Juanën ——quixun caxun Jesús nashimiacëxa.

16Usoquin Juanën nashimicëx ca Jesús.rabëcë

bëtan isquin anuax numacuru tinax

. 17 bëtanca Jesusan naínuaxa banaia cuacëxa,ësai qui:bacë bë . Ami sinani cana

marua tani cuëë .

(Mr. 1.12-13; Lc. 4.1-13)

4 1

Diosan Bëru Ñunshin Upitan Jesús

cëxa,

.2 san añu ñubi

cuarenta imë. Ñu piima ca panancëxa.

3

ësaquin cacëxa:—Asérabi Diosan Bë

.4Cacëxunbi ca Jesusan cacëxa:—Ësai ca Nucën Papa Diosan bana

cuënëo quia: tima. Uisai cara Nucën Papa Dios quia a

.5Usotancë

. xun ca anuxunNucën Papa Dios rabiti xubu aínmascuan sënë .6 xun ca cacëxa:—Diosan bana cuënëo ca ësai quia:

rúanmia.Bë

cënan biquin mi.

asérabi Diosan Bëtan.

7Cacëxunbi ca Jesusan cacëxa:—Ësairibi ca aín bana quia: “Nucën

ë.

8Usotancëcëncatsi quixun

aín bashi chairucë manan Jesús. xun ca anuxun

.9Ismiquin ca cacëxa:—

rabicëxun cana ënë mecama, camabi

.10Usaquian cacëxun ca Jesusan

cacëxa:

3 4

12

— , ënuax cacuantan. Nucën Papa Diosan banacuënëo ca ësai quia: shi

. Rabiquin camina ashiax cuëëncë .

11Usoquian cacëx ca ñunshin.

Cuancëbëtan ca Nucën Papa Diosan.

(Mr. 1.14-15; Lc. 4.14-15)12 , an uni nashimicë,

. Juansipuacë ñuicania cuabiani ca JesúsJudea nëtënuax Galilea nëtënucuantëcëancëxa. 13Anu cuanx Nazaretëmanu bëbatancëx ca a ëbiani Galilea

,Capernaúm, . A me anu

. 14Anu ca Jesús

xun Isaíasnën cuënëocëxa,ësaquin:

15 , a,

cuanti bai acamax ca Galilea me,anu judíosma unibu bucucë, anu

. 16

cuëëncë

.

.17Bana ñuixuntabaquin ca Capernaúm

ësaquin cacëxa:—Anun Nucën Papa Diosan abë upí

.sinanati ami sinan. Usaquian anuxun

bana ñuixunquin cacësabi oquin ca

ñuixuancëxa.

An tsatsa bicë uni rabë ëJesusan abë cuanun ca(Mr. 1.16-20; Lc. 5.1-11)

18Parúmpapa Galilea cuëtanicuanquinbi ca Jesusan rabë unimëracëxa. A uni rabëtax ca achúshi

,aín xucë . Arabëricania ca Jesusan mëracëxa. 19Mëquin ca cacëxa:— .

catamë.

20Usaquian Jesusan cacëxuinshi aínrica ëbiani ca abë cuancëxa.

21A uni rabë bibiani cuanquinbi caJesusan bëtsi uni rabëribi,bëchicë,Juan, tannuntinuxun rica mëníoia mëracëxa.22Mëraquian cuënquin Jesusan abëacuanun cacëxëshi ca nuntinubi aín papaëbiani Jesúsbë cuancëxa.

Galilea nëtënuxun Jesusan

(Lc. 6.17-19)23

anuax cuanxun Galilea mecamanuxunanua judíos unicama timënuxun bana ñuixuancëxa. —Nucën PapaDiosan ca ami catamëcë unicama abë

—quixun caquinupí bana unicama ñuixuanan ca uniñucëcama pëxcüacëxa. 24

Jesús chanioia cuaquin ca Siria nëtënucama Jesusan

.Bëtsi bëtsi ñucë

4

13

ñucë nirucuainquinbi tancëma,aín nami nimëti saquiquicë acama anu

xun ca Jesusan pëxcüacëxa.25Usoquin bana ñuixuanan unicama

Jesús nuibiancëxa.

nuaxribi ucë unicaman ca abëcuanquin Jesús nuibiancëxa.

Matánu tsóxun Jesusanaín unicama bana ñuixuan

5 1

racëtancëx anutsónëbëtsioracëxa. 2Nëbëtsioracëxun ca

, ësaquin:3An —

— , ax catia Nucën Papa Diosan aín

,marua tani cuëënia.

4

nëtë .marua tani cuëënia.

5Axa cëruti banacëma uni ax cañu

, an cacësabi oi.marua cuëënia.

6

cuëëncë uni,.marua tani cuëënia.

7

.marua tani

cuëënia.

8Axa aín nuitu Nucën Papa Diosan

. Usaimarua

tani cuëënia.9An raíri uni bëtsibë nishananíma

Papa Diosan — chicë— . Usa unix camarua tani cuëënia.

10Nucën Papa Dios cuëëncëcupía, uni itsin tëmëramicë uni, ax ca—aín në —quixun sinani

marua tani cuëënia.11

.12Usaribi oquin ca an Nucën Papa Diosquicë bana uni ñuixuncë unicama uninbëtsi bëtsi ocëxa.camina cuëënquin, Nucën Papa Diosan

nëmarua tani

.

(Mr. 9.50; Lc. 14.34-35)13Ësaquinribi ca Jesusan cacëxa:—Mitsux camina ënë në

. Tashin ca anun tashíncëxun. Usaribi oquin

. Tashi axa aín mucanëtëtia ca unin uisaxunbi amiribishimucotë .tashi muca .

, putia unincëx ca nëtëtia. Mitsun upiti

ñuma.

4 5

14

14

.nun

. .tima, a ca camabi unin

isia. 15Usaribi oquin ca unin lamparínbimitancëmapuquin nanima. Usoquinma ca

pë . 16Usaribi

. Mitsun ñu upí

.

Nucën Papa Diosan bana cuënëo

17 , MoisésnëncuëDiosan aín unibu cuënëomia banacamaquicë

.cuënëo banacama quicëënë nëtënu uacën. 18Cana mitsu asérabicain, cëma

.ca achú

. 19

banacama achúshirabi —a bana—quixun caquin

nun, ax ca Nucën Papa Diosan

në , bëtsi unicamabëtansënë .a banacama quicë

uni, ax Nucën Papa Diosan nëtënu, raíri unicamabë sënë. 20Cana mitsu cain, mitsun an

Moisésnën cuë

samaira oquin Nucën Papa Diosanbana quicë

tënu abë.

(Lc. 12.15-59)21Moisésnën mitsun raracama

ñuixuan bana unin ñuixunia caminacuan, ësai quicë:

.

. A bana unin mitsu ñuixuniacamina cuan. 22

, axa uni itsi, aín xucënsa

. Axa uni itsi ñu cai

.ca an ami nishquin uni itsi —ñunshin

—quixun cacë uni ax,saribi

.23

—uni itsi—

24

anubi pain nanbiani cuanx, axa miminishcë uni abë pain më .Mëcuantë

.25Bëtsi unían mimi nishquin, mitsun

, bain cuani caminaanu bë , abëmë . Mëníonancëxunma ca

cë . Usa

bë níonanti. 26Cana mitsu asérabi cain, sipuacë

sabi oquincurí . A pain ancëquin

. Usaquin

bëunibë më .

5

15

27Moisésnën mitsun raracamañuixuan bana unin ñuixunia caminacuan, ësai quicë: “Uni itsin xanubë

. 28

,ainanmabi xanu itsi isi aín nuitu mëucuëë .

29Min bëru më

.min bëru achúshi ëchí

. Mix bëru rabëtsinu anuax tëmërai cuantima cupímimin bëru achúshi ëchí

. 30Min mëcën mëqueu anun

.camina min mëcën achúshi tëaxun

. Mix mëcën rabëñumërai

cuantima cupími min mëcën achúshi.

Uni aín xanubë ënanantima

(Mt. 19.9; Mr. 10.11-12; Lc. 16.18)31Moisésnën cuënëo bana ca ësairibi

quia: “Ui unin cara aín xanu ëinsa taniaan ca —

—quixun quirica a cuënëoxunti. 32Usaía Moisésnën cuënëo bana

, an aínmabi ëncë unin ca

. Usaribiti ca an uni, uni

saribiti.

—Cëmëma ca —quiti bana Jesusan ñuia33Moisésnën mitsun raracama

nëoxuan bana uninmitsu ñuixunia camina cuan, ësai quicë:

“Unin aín bana ca asénun —

ismainun cana mi cain, asécacë —camina asérabi mix quicë

, Nucën Papa Diosan ca mi isia. 34

mitsu cain, —Nucën Papa Diosanismainun cana mi cain —qui camina

.—naitan cuamainun cana cëmëquinmaasérabi mi cain — ,

, .35 —menbi cuamainuncana cëmëquinma asérabi mi cain —qui

, mecama ca Nucën Papa, .

—Jerusalénucaman cuamainun cana cëmëquinma

asérabi mi cain — ,,

. 36 —mëquinma asérabi mi

cain — .

,. Nucën Papa Diosan.

. 37Usai quima caminacë .Cëmë —Nucën PapaDiosan ismainun cana asérabi mi cain— . A ñunshin

banaia.

(Lc. 6.29-30)38Moisésnëan mitsun rara ñuixuan,

ësaia quicë bana a camina cuan: “An

. An uni

. 39

,

5

16

xunbi camina ami nishquin cupiquin.

camina mitsua mëqueu bë xun

. 40 nunquixun policía cacë uni a camina min

.41Unían mi achúshi kilometro aín ñu

xun camina rabë. 42An mi ñu

cë uni a camina. An —min ñu ca mi bëxuntë

cë —cacë uni a camina.

——quicë bana Jesusan ñuia

(Lc. 6.27-28, 32-36)43Ësai quicë banaribia ñuia camina

cuan: “Axa mimi nishcë uninuibaquinma camina axa mibë

. 44Usai, axa

mimi nishcë unicama nuibaquin

bëtsi ocë unicama Nucën Papa Dios. 45

camina asérabi mitsun Papa Dios axa

. An ca camabi uni,upíma uni aribia pë

cë chabónunmia. Usaribi oquin camina

.46Mitsúnmi an mitsu nuibacëmaunicama nuibaquinma an mitsu nuibacëunicamaishi nuibatia ca Nucën PapaDiosan mitsu upí isima.

uni a nuibananquinia. Mitsun camina anmitsu nuibacë unishima camabi uni

. 47

. Atun caaín aintsishi sinania.

, Nucën Papa Dios cuëëncësabioquin. 48

Dios, , saribi.

6 1

cana ñu. An

, anupí isima. 2 ñuma uni

. Unin aturabiti cuëënquin ca anu judíos unicamatimëribi camabi unin isnun ñuñuma uni ñu

.iscë unicaman a rabiquin, ax ca upí uni

. Unicaman usa unirabiabi ca Nucën Papa Diosan a upíisima. 3 bëbi camina

. Min ñuñuma uni

, min abë nuibanancë uni abi. 4Raíri unin isnunma

. Usaquinmi, an camabi

, .

.

Ësai ca aín uni Nucën Papa Diosbë

(Lc. 11.2-4)5Mitsux Nucën Papa Diosbë banai

. Atux ca unían a isnun quiaxanua judíos unicama timëti xubunuax

Nucën Papa Diosbë banaia. Asérabi canamitsu cain, a unicamaxa usai Nucën

5 6

17

Papa Diosbë banaia iscë unicaman —ax— .

Usaquin rabiabi ca Nucën Papa Diosan aupí isima. 6 bëbi

. Mitsux

atsínquin camina min xëcuë xë .Xëputancëx camina, min Papa Diosribi

, abë banati. Mitsua unin isiamabi ca min Papa

Dios, an camabi ñu isanan camabi sinan, ax mixmi abë banaia cuati

. Cuëënquin ca mitsu upí.

7Mitsux Nucën Papa Diosbë banai

.Atux ca —nux usai banaia ca Nucën

— , uisaiquiti cara quixun sinanimabi. 8Usa uníxa

. Mitsun Papa

. 9

:Nucën Papa Dios, , mixcamina asérabi min sinan upíira

.

. 10

camabi unin mi rabiti canacuëënin.

. Min nëtësaribi

oquian ënë nëtënuxun unicamanmix cuëëncëcuëënin. 11Camabi nëtëribi oquin camina ënë nëtënribinun piti anun nux tsóti a nu

. 12

ñucama nu tërënxunquin manuti

. 13

camina nu bë . Nun ñu

ë . Mix

.

cuëënin.14

usaribi oquin cupiquinma a manumi abë

cama tërënquin. 15

camatërë .

Uníxa Nucën Papa Diosmi

16Mitsux Nucën Papa Diosbë upitibananuxun piima camina an uni

. Aunicamax ca —Nucën Papa Diosmi

— nun quiax. Usai

rinën a rabiabi ca Nucën PapaDiosan a upí isima. 17A unicama usai

bëbi camina mitsux Nucën PapaDiosmi sinani samatibi mëníocati minbu mëníonan bë . 18Unían

níocaxmisamatia ca mitsun Papa Dios, an camabi

, ainshi mitsu isti. Isi cuëënquin ca upí oquin mitsu

.

,Nucën Papa Diosan nëtënu

(Lc. 12.33-34)19Ënë nëtënuax ñu

6

18

ca bëtsi bëtsi ñu nacuaxan cëñumainunbëtsi bëtsi ñuxa puibuax chëquimainunbëtsi bëtsi ñu an ñu mëcamacë uninunëxun xubunu atsínxun mëcamatia.

. 20Ënë nëtënuaxasai ca Nucën Papa Diosan nëtë naínu

, an ñu, anuax ca

,an xubunu atsínxun ñu mëcamacë uni

.

Nucën Papa Dios cuëëncë. tënu abë

, mitsu cupíira oquinmarua cuëë . 21Uisa

ñun cara cuëënia, a ñuishi ca uninsinania. Axa ënë në

.

cupíoquin aín nëtë marua

cuëënun ax cuëëncësinania.

Aín unicama xabánu nicësa

(Lc. 11.34-36)22,23Lamparínën pëcacëbëtan ca unin

bëruñu cupíshi an pëcacë ñucama.

camina upí oquin isquin min ñu mëëti.

, nuxun. Usaribiti

sinan an pë .

. Ami

.

—Ñuñu unix ca Nucën Papa Diosmi sinanima —

(Lc. 16.13)24Ësa ca: Achúshi unin ca rabë uni ñu

mëë . Rabë uni ñu mëëtsishi nuibaquin upí oquin

. Usashinën bana cuaquin bëtsían

cacëxun aín bana parë . Usaribitica uni curí

Diosmi upiti sinanima.

Nucën Papa Diosan ca aín unicama

(Lc. 12.22-31)25 , añu

, añu chupa caramina

. Mitsun pitisamaira,

, ¿usa cat? Anmitsúxmi ënë nëtënu tsoti oquin unioNucën Papa Dios, ainshi ca a mi piti ñu

nan a mi pañuti chuparibi. 26Mitsun camina axa

. Atun canan bimi bucunuxun bitsima.

, ax naínu, . An ñu pëchiu

. 27Nucën Papa

.28Usaribi oquin camina añu chupa

. , rouacama ax ca ñu mëëanan chupaonuxun risi oí . 29A

,

6

19

. 30

unin tsin nëëncëx ca a ro ua cëñutia.

., samaira

oquin ca an mitsúnmi pañuti chupa. Mitsux usaquin

Papa Diosmi catamë . 31Usai—¿añu ñu? —quianan

— ?— .32

nan aínnan aín chupa bitishi

sinania.

, mitsux chupa ñu

quixun. 33

ax cuëëncë .bëtan ca an anúnmi mitsux

. 34 —imëishi, bëtsi nëtënribi—

. A nëtë ucëbëtainshi.

——

(Lc. 6.37-38; 41-42)

7 1Nucën Papa Diosanma mitsuribi,

.2

unínribi,. Mitsun —min usa ñu—quixun uni itsi cacë

. 3

. Ënëx ca ësa. Bëtsi uníxa aín bëru xamënu i sani

chamaratsumitsux i mo mitsun bëru xamë

.bëru xamë

ënu? 4¿Mitsun bëru

xamë níoquin bicëma—i sani

chamaratsu min bëru xamë—quixun bëtsi uni

? 5Mitsun pain mitsun bëruxamë xun caminaupí oquin isquin bëtsi uni aín bëruxamë

.6An Nucën Papa Dios timaquin aín

,ñuixuncëxbia atux Nucën Papa Dios

. Usaunicamax ca an ñu upí pimicëxunbia

tinën ami nishquin picësaribi. nënu niia

quinchuoó .

Nucën Papa Diosbë banaquin

(Lc. 11.9-13; 6.31)7,8 , ui unin cara

quin caia a uni ca. Ësa ca: Bari

bariquin ca unin ñu mëraia.unin bëtsi unían xëcuë taxcaia cuaquin

. Usaribiquin cacëxun ca

mitsun bana cuaquin Nucën Papa

.9

bëchicë cëxun maxax

6 7

20

? .10 cëxun caramina runu

? .11

mitsun bë . Mitsúnmisamaira oquin ca Nucën Papa Dios

cë uni a upí ñu.

12

, usaribi oquin

.nën cuënëo bana quia.Nucën Papa Dios quicë bana uniñuixuncë unicaman cuënëo banaribiusai quia.

Rabë(Lc. 13.24)

13,14Ësa ca. Anúan uni cuanti bai carabë , . Baicha anun atsínti,uni cuania. A bain cuanx ca uni anu

mërati, anu bë .Bëtsi bai chucúma, anun atsíntichucúma, .A bain atsínquiani cuantancëx ca uninëtëtimoi Nucën Papa Diosan nëtë upí

. A bai chucúma anun.

Aín bimi isquin uisa i cara quixun i

(Lc. 6.43-44)15

tanquin —cëxun cana mitsu bana ñuixunin— .Usa unin ñuicë bana camina cuatima

.

.16

. Ësaribi ca. A

cuti bimi a ca aín bimi cutima i antuaíma. 17

.

. 18

..

19 cëxbia upiti bimiama ca unin irëtancëxun nëënia. 20Aín bimi isquin ca

, , cara. Usaribi oquin

rabi cara

.

Camabi uníxira Nucën Papa Diosan

(Lc. 13.25-27)21An —

—

aín në . An aíncuëëncë

. 22Anun ënënëtëcama cëñú

:min cushínbi bana ñuixuan, min cushin

. 23 :.

.Ca cuantan.

(Lc. 6.47-49; Mr. 1.22)24,25

bana cuanan a bana quicë

. A unincë

quiquinbi. 26

bana aín pabitan cuaxunbi a bana

7

21

quicë

. 27

cësuñúan bëquiquin puxuaxa. Usoquin ca aíncamaribi tsasipaquin cëñuaxa.28,29

Diosan cushínbi bana ñuixuancëxa. AnMoisésnën cuë

.Jesusan bana ñuixunquin sënëoncëbë caan aín bana cuacë unicama ratuti —usa

—quiacëxa.

(Mr. 1. 10-45; Lc. 5.12-16)

8 1Bana ñuixunquin sënëontancëxnuax cuantëcë

Jesús nuibiancëxa. 2Nuibiancëbë ca anaín nami chëquí ñu uninamiquiquiani cuani rantin purunitsóbuquin Jesús cacëxa:—

.3Cacëxun aín mëcënan ramëquin ca

:— . Min nami ca upícëni motia.Usaquian cacëxëshi moti ca aín ñucë

nëtëacëxa. 4Pëxcutia ca Jesusan a unisëquin cacëxa:—

. Caíma cuanxuncamina min nami pëxcúcë judíos sacerdote

. Ismianan camina Nucën Papasabi oquin a ñu

, camina asérabi pëxcúa quixunnun.

(Lc. 7.1-10)5

ëmanu cuantëcëncë

shi, ax amiquiquianicuancëxa. 6Cuanquin ca ësaquin cacëxa:—

nëti.

7Quia ca Jesusan cacëxa:— .8Cacë nën cacëxa:—

.micë uni pëxcúnun

. 9

.cacë .

. —cacuantan — .—Ca ut — tsixaia. xuncë uni —— . Usaribiti

micë uni mixmi —ca—quicëbë .

10

quia cuaquin ca Jesusan an a nuibiancëunicama cacëxa:—Asé , ënë

cëjudío uni achú . 11

cana mitsu cain,unicamaxribi ca aucüaxa bari urucëamiax uanan anúan bari cuabúcë

. Ai ca anuaAbraham, Isaac, Jacob,

, anuacamabë Nucën Papa Diosan në

. 12

unicama axira Nucën Papa Diosannëtancë,

.unicamabë tëmërai bë .

13Usaquin unicama catancëxun ca:

— .nun

7 8

22

sabi oi ca min unipëxcutia.Jesús ësai quicëbëshi ca capitanën ñu

mëëpëxcüacëxa.

(Mr. 1.29-31; Lc. 4.38-39)14Usaquin cabiani Pedronën xubunu

cuanxun ca Jesusan Pedronën nachicë mëracëxa. 15Mëraxuan

aín mëcën mëëcëxënëtëacëxa. Usocëxëshi pëxcuti niruxunca atu pimiacëxa.

(Mr. 1.32-34; Lc. 4.40-41)16A nëtënbi ca bari cuabúcëbëa

bë quishbucëbëñu unicama an

pëxcunun Jesúsnu bëacëxa. Bëia ca

ñucëcamaribi pëxcüacëxa. 17Isaías, ësai

quicë: “An ca nun ñucë pëxcüanan annu paëocëcama nu tërë .

——quicë bana

(Lc. 9.57-62)18 ëtsioracëxun

unicama cacëxa:— .

19Usaquian cacëbë anu cuanquin ca anMoisésnën cuëachúshinën Jesús cacëxa:—Uinu caramina mix cuani anuribi

.20Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Ñu pëchiñunëxbi ca anua batsi oti

.quini .

,

..

21Caia ca bëtsi uniribi an aín banacuacë, an cacëxa:—

pan cuainsa tanin..

22Quia ca Jesusan cacëxa:—.

sama tancë uni, an bamacë uni maínun.

ëmia(Mr. 4.35-41; Lc. 8.22-25)

23

bë ca.

24

bë parúmpapabë

. 25

súnquincacëxa:—Nu ca iëmit, cananuna nanëtin.26Quia ca Jesusan bësuquin cacëxa:—¿Uisacatsi caramina racuëtin?

Mitsun camina Nucën Papa Diosan caasérabi nu bësinaniman.Cai niruquin ca suñúan —ca nëtët

—canan parúmpaparibi —ca bucubut—quixun cacëxa. Cacëxëshia suñunëtëishimainun ca baca bëchúnribinëtëacëxa. 27

unicama ratuti canancëxa:— ?

Suñúanënbi, .

ë Gadara

(Mr. 5.1-20; Lc. 8.26-39)28

ca Gadara cacë menu bëbacëxa.Bë quiani

8

23

ñu unirabëtan, anu uni maíncënuax uquinJesús mëracëxa. A uni rabëtan ca

.29

cuëncënquin Jesús cacëxa:—¿Uisati caramina Jesús, Diosan

Bëchicë, min nu ubíoin? ¿Anúnmi nu

nu ubíoi uan?30

. 31

:—Nu ënua xuquin camina nux

.32Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Ca cuantan.

rabënuax chiquíquianx cuchicamanuatsíancëxa. Atsíncëbë ca cuchicama

quiani cuanxcuëtúnuax parúmpapanu rëucubutibacamiqui cëñúacëxa.

33Usacëbëtan ca an cuchi bërúancë

ñu uni rabëcëxa. 34Ñuixunquin chanioia cuabiani

ëbiani Jesús isi riquiancëxa. Riquianxunisquin ca camaxunbi atun nëtënuaxa

nun Jesús cacëxa.

Uni ñucë niruquinbi tancëma

(Mr. 2.1-12; Lc. 5.17-26)

9 1A menuaxbi nuntin cuantëcëx ca Jesús aín ëmanu bëbacëxa.

2Bëbacë ëcëbëtan caraírinën uni achúquinbi tancëma bacëbëacëxa. Bëquin ca —Jesusan ca ënë

—quixun aín nuitu mëu.

ca Jesusan ñucë uni cacëxa:— .

tërë .3

Moisésnën cuëraí : Ënë unix ca anúanNucën Papa Diosaxëshi quiti bananbanaia. . Nucën Papa

ë .4

cacëxa:—¿Uisacasquin caramina mitsun

usaquin sinanin? 5

ë

. 6Nucën Papa

isquin camina asé , uni

ë .bucë uni

cacëxa:—Niruquiani ca min bacëti bibiani

min xubunu cuantan.7Cacëxëshi ca niruquiani aín xubunu

cuancëxa. 8Usai niruquiani cuania isi caëacëxa. Racuëquin

ca —Nucën Papa Diosan aín cushixun ca ënë unin ñucë uni

ëanxa—rabiacëxa.

[Ënëx ca an ënë quirica cuënëo Mateo, .]

(Mr. 2.13-17; Lc. 5.27-32)9Usobiani cuantëcënquinbi ca Jesusan

curíqui bicë anua tsócë mëracëxa.Mëraquin ca cacëxa:— .Jesusan cacëxëshi ca Mateo

niruquiani ami sinani abë cuancëxa.

8 9

24

10

cë unicama aín xubunuxun pi cuanun. bë atúxribi

qui

bana tancëma uni raírinëxribi atubëtanpi bucüacëxa. 11Jesúsbëtan a unicaman

quin cacëxa:—

qui bicëunicamabëbëtan pin?

12Usai quia cuaquin ca Jesusancacëxa:—Paë tancëma uni , ax ca rucuturúan

a ronti cuëënima. Paë tancë uni, ax cunica rucuturúan a ronti cuëënia. 13

——catamë . Ama, an —

—

uacën., uisai quicë cara

quixun:tërëxaroia isi cuëëncësamaira oi cana atun

isi cuëë .

Pima samáti ñuiquin ñucácëxunJesusan uni ca

(Mr. 2.18-22; Lc. 5.33-39)14 , an uni nashimicë,

Jesús cacëxa:—Nux cananuna Nucën Papa Dios

sinani bëtsi bëtsi nëtën pima samatin.Fariseo unibunëxribi ca usaribiti pimasamatia.

quinmapin?

15Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—

cara axa abë nuibanancë unicama ax a?

. : An xanubiti unin xanu biquin abëtan pi ununcamicëx ca axa abë nuibanancë unicama

nia. Xanubibiani cuanquian a unin ëbiancëxuncuni ca axa abë nuibanancë unicaman

. Usaribiquin ca

quinma piia.bicë

.16Catancëxun ca aín banaxa fariseo

,

mëscúti rabanan Jesusan ësaquinribi aunicama cacëxa:— .

xanúnbi ca chupa xëni, chupa sani iotan. Usocëxbi ca

chupa xëni ax chënipacëtia. .17Ësaribi ca:

, axa, anu ñu chë . Anu

xunbi ca ñu chëcacë ax cubini. Axa

tuquicëbë ca chëcubíncë ñu ax tutuqui nëtëtia.ñu chëcacë,

, .

(Mr. 5.21-43; Lc. 8.40-56)18

banacëbëbi ca anua judíos unicamatimë , Jairo cacë, axuacëxa. Uquin ca aín bë non rantinpurúnquin Jesús cacëxa:— chicë ca bërí bamaxa.

9

25

. Min ramëcëxë.

19Cacëx niruia abë cuancëbë ca aín

cuancëxa.20,21Cuaniabi ca xanu achúshi ñucë,

ax mëcën rabë ë baritiaëcëma, an —aín

—quixun, a caxu cuanquin Jesusan

chupa cuëbí ticacëxa. 22Ticaia taniniracëti cuainacëquin ca Jesusan a xanumëraquin cacëxa:— .

rabisinani camina pëxcúan.Cacëxëshi ca pëxcúacëxa.23Usobiani cuanx ca anua judíos

unicama timë , Jairo,aín xubunu bëbacëxa. Bëbaquin caJesusan, xanu ñucë a maíncëbëtan an

sharatia cuaquin isacëxa. 24Usariaisquin ca Jesusan cacëxa:—Ënuax ca chiquít. A xu xanu ca

. .Ësaquian cacë .

25

ëman xutancëx ca Jesús anua xu xanu.

Bicëxëshi ca tsoruacëxa. 26

unicaman cuacëxa.

Bëxuñu uni rabëa Jesusan bëpë27Usobiani anuax cuaniabi ca uni

bëxuñu rabëtan Jesús caticabianquinmunuma cuëncëonquin cacëxa:—Davitan rëbúnqui, nu nuibaquin ca

nu pëxcut.28Cacëxa xubunu atsíncëbë ca a bëxuñu

uni rabëcuancëxa. Cuania ca Jesusan cacëxa:

—¿Mitsun caramina sinanin,?

Cacëxun ca a unin cacëxa:— .29Cacëxun ca Jesusan aín bëru

mëëquin cacëxa:— mënioti

sabi oquin cana mitsu.

30Usaquian cacëx ca bënëtishibëmëniocacëxa. Bëmëniocatia caJesusan cacëxa:—

.31Usaquian Jesusan cacëxunbi ca a

uni rabëtan cuanquin a nëunicama chaniocëxa.

Banañuma unia Jesusan banamia32Bëxu taxa

cuancëbëtan ca uni raírinën achúshi uni

Jesúsnu bëacëxa. 33Bëia ca Jesusan a.

Chiquíncëbë ca a uni bana.

unicamax ratuti quiacëxa:—Nun nëtë Israel anuxunbi ca uínbi

.34Quia unicama ratúmainun ca fariseo

unibunëx quiacëxa:—

.

bëtsi bëtsi ëmanu caun35Usotancëxun ca ëma chacamanu

maracamanuribicuanquin anua judíos unicama timëtixubucamanu atsínquin anu timëtiaJesusan bana ñuixuancëxa. Banañuixunquin ca — cë unicama

—quixun caquin upí bana unicama

9

26

ñuixuancëxa. Ñuixuanan ca uni ñucëmaribi pëxcuquin an paëocëcamatërëcaxuancëxa. 36

.an atu Nucën Papa Dios ñuiquin

nancë ñuinacan ubíocëxa, an a bë

, bë.

Jesusan a unicama nuibacëxa. 37

:—

. nua

, . 38

camina Nucën Papa Dios,, , an

xunun,xucësaribi oquin.

Jesusan mëcën rabërabë uni caísa

(Mr. 3.13-19; Lc. 6.12-16)

10 1

ëë a timëxun cacëxa:

— . Anun

.2

,aín xucën Andrés.nën bë

. 3Raírinëx ca Felipe

,qui bicë, .

, Alfeonën bëchicë, a

. 4

judíos unibun rabanan nëëti banacë, a, an Jesús uni

, .

Unicama bana ñuixunun Jesusan aín

(Mr. 6.7-13; Lc. 9.1-6; 10.3-11)5 xun

ca unicama bana ñuixuntanun xunuxunJesusan ësaquin cacëxa:—

në . Samaria nëtënu

. 6

. Atuxñuma

. 7Cuanquin camina—anúan Nucën Papa Diosan mitsu

—quixun. 8Ñuixuanan

bamacë baísquimianan an aín namichëquí cënun

.

..

9Curí .10

. Camina rabë

.

..

11Cuanx ëmanu bëbaquin camina isti, ui unin cara upí oquin min bana

ñuixuncëxun cuaisa tania. A unin

, anúnmi a ëmanuax cuanti nëtëamainun. 12

cëx camina — —cai.

9 10

27

13

.

. 14

cara,cara mitsu biisama tanan mitsun banacuaisama tania, anuax cuani camina

, mitsun bana cuatíma

nun,me cupúcë tacabiani bëtsi ëmanu cuanti

. 15Asé ,

bana cuaisama tancë cupí Nucën PapaDiosan castícancëxa. Usamaira oquincastí

.

16

nëbë .Nëë

. Usaribi oquin ca axa

. bëcamina bë , saribiti.Bërúancanan camina axa mitsumi

, saribiti. 17Axamitsumi nishcë unicaman ca judíos

. Usonan ca anua judíosunicama timëti xubucamanuxun mitsu

.tima bë

. 18

ca unin mitsumi nishquin judíosma, ami

nuxun. Usocëxunbi

. 19A unicamanxun camina

racuëquin —— nan —uisa banan carana

— . NucënPapa Diosan ca mitsúxmi banacëbë

. 20

,, Nucën Papa

.21

sinania oquin aín xucënbi an uni.

Usaribi oquin ca aín papan aminishquin aín bë

.oquin aín bëchicënën ami nishquin aín

.22

.bë

unicamax Nucën Papa Diosan nëtënu. 23Achúshi ëmanuxun bana

ñuixuniabi unin mitsun bana cuaisamatanquin bëtsi bëtsi ocëx camina bëtsi

. Anuxunribi banañuixunia unin mitsu bëtsi bëtsi ocëxcamina anuaxribi bëtsi ëmanu cuanti

. rabi mitsu cain, anu

.24

. Usaribiquin ca anuni ñu mëëxuncë uni an, an a ñumëëmicë uni inuima. 25

.saribi oquin ca

.

10

28

, Beelzebú,caquin anë

, .

Uími caranuna racuë

(Lc. 12.2-9)26

cë unicama bana ñuixuntanun xuquincacëxa:—Unían mitsu bëtsi bëtsi ocëxbi

camina an mitsu bëtsi bëtsi ocëunicamami racuë . Unían uni

. Usaribiti caunían ñu upí unë

. 27

imëribi cacë banacama camina camabi. Ñuianan

cacëcamaribi camabi unían cuanun. 28An uni bëtsi bëtsi

oquin bamamicë unicamami caminaracuë .

. Usatima Nucën

Papa Dios, an uni aín cushínbibamamianan aín bëru ñunshínribi manëtsi anuaxa xë mërati anua

ë .29 qui

ë biti. sha aín cupí

shi achúshi isia.Usaquian bëDios cuëëncëbëma bamaima. 30An

cama bërúancë Nucën Papa Diosannan uiti buñu

. 31Mitsux.

samaira oquinNucën Papa Diosan mitsu bërúanquinisia.bamamisa tancëxbi racuë .

——quiax quicë uni ñuicë bana

(Lc. 12.8-9)32

cë unicama cacëxa:—

, —— ,

— —. 33

, ——quicë uni a ñuiquin, —ax

—.

Axa ami sináncëma unix ca

(Lc. 12.51-53; 14.26-27)34

cë unicama cacëxa:— tsibë

bë.

,. 35

cëbë ca bëtsi bëtsi. Usaribiti ca

xanu raí cëbë aín.cëbë ca xanux aín. 36

catamëtia oquin unin aín aintsibi.

37 , aín tita. Nuibatibi ca atu nuibacë

..

samaira oquianaín bë

. 38—

—. 39Uix cara aín

10

29

tënu upitaxtsótishi sinania ax ca Nucën Papa

.tënushi upitax tsóti

quicëNucën Papa Diosan në .

Uicama cara Nucën Papa Diosan

(Mr. 9.41)40

cë unicama cacëxa:—

banaribi cuatia.an ca Nucën Papa Dios, an ënë nëxua, aín banaribi cuatia. 41Asé

, —abanax ca asérabi Nucën Papa Diosan

—quixun.Usaquin sinani ca a bana quicësabi oi

. Usa uni ca an bana ñuixuncëunia iscësaribi oquin Nucën PapaDiosan upí isia. Usaribi oquin ca an upíuni isquin —ax ca asérabi Jesúsmicatamë —nuibaquin aín bana cuacë uni a NucënPapa Diosan upí isia, upí uni iscësaribioquin. 42

catamë mabi axa shimaia isquin— —quixun

Nucën Papa Diosan upí isia.

(Lc. 7.18-35)

11 1

tanun catancëx ca Jesús anribi Galilea

ñuixunux cuancëxa.2 ,

an uni nashimicë,

ñuicania cuacëxa. Cuaquin ca aín uninun quixun xuacëxa,

asérabi cara ax utia judíos unibunën. 3Xucëx

cuanxun ca Juanën cacësabi oquinquin Jesús cacëxa:

—¿Mix caramina asérabi axa uti nun?

?4Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—

cama ñuixunquin Juan cai. 5 :

Bëxuñu unínbi ca bërí isia, aín nitibëtsicë uníxribi ca bërí upiti nitsia, anaín nami chëquí ñu unix capëxcutia, pabë unin ca bana cuatia,bamacë uníxbi ca baísquia, ñuñumaunínribi ca anun Nucën Papa Diosnan

ëti bana cuatia. 6Usaquin canancamina,

,

cuëë—quixun ca Jesusan Juanën xucëunicama cacëxa.

7Juan, an unicama nashimicë, aínunicama cuancëbëtan ca Jesusan anu

ñuiquin ësaquin cacëxa:—¿Uisa uni isi caramina mitsux anu

? Bëtsi bëtsisha suñun

bë . ¿Usa uni isi caraminacuancën? 8

cuancën? sha cupíira chupapañucë uni isi caramina cuancën?Usama ca. , sha

. 9¿Usa uni isi cuanimacaramina añu isi cuancën? An NucënPapa Dios quicë bana uni ñuixuncë unia isi camina cuancën, ¿usa cat? Asérabi

, an Nucën Papa Dios

10 11

30

quicë bana unicama ñuixuncë unicamansamaira ca Juanën uni

. 10Juan ñuiquian

ca Nucën Papa Diosan Isaías cuëcëxa, ësai quicë:

.Ax pain cuanquin ca anun cuantibai mëníoquin racanacësaribioquin camabi unían min bana

.11Usaquin cuënëo bana ñuitancëxun ca

:—Asé , an

samaira.

. Usatënu

, unían ñuumara iscë.

12,13

unicama ñuixuancëxa. A unicama caxu, axa utia

judíos unicaman caíncë ax ca uaxaquiax quiquin unicama ñuixuanxa. Usa

, cë unicama

sinania. 14Mitsun asérabi cuaisa tanquin,

. Asabi oi ca Juan, an unicama

nashimicë, ax Nucën Papa Diosanmëníosabi oi uaxa. 15An aín pabitan ënëbana cuacë unin ca aín nuitunënbi

.16

unicama cacëxa:—Ënë nëtënua bërí bucucë unicamax

. ratsucuxa cuaicë .Cuainux timë

rinënraíri ësaquin caia: 17“Cuai chirinicuëënun nun paca bana ocëbëbi camina

. Cuaitisamatancëbë nux —anpan caniacëcë

saribiti cananuna ini—quicë

. 18Usaribi caënë nëtë .

. —a—quixun

caxa. 19 soquin

: A

. quiñu

unicamabë nuibanania —quixun.bëbi

ca Nucën Papa Dios, an ënë menu unun, . Usa

.

Axa bëtsi bëtsi ëmanuax ami sinántisama tancë unicama Jesusan ca

(Lc. 10.13-15)20Usaquin catancëxun ca Corazín

a ëmacamanuax ucë unicama, atunëmanuxun bana ñuixuanan uni itsin

bëbia aín bana cuati amisinanacëma, a unicama ësaquin Jesusancacëxa: 21—Corazín ëmanuax ucë

unicama, mitsu cana asérabi cain,

.

chupa chëquicë pañuanan chimaputan

11

31

. 22

mitsu cain, anúan an camabi uni aín ñu

samaira oquin Nucëncanti

. 23Capernaúmnuax ucë unicama,¿mitsun caramina sinanin, caminaNucën Papa Diosan nëquixun? Camina anuma, anua uni

, anu.

.24

samaira oquin Nucën Papa Diosan.

samaira oquin.

——quixun Jesusan ca

(Lc. 10.21-22)25Catancëxun ca Jesusan Nucën Papa

Dios cacëxa:— ,

rabin.

..

. 26—Ñu—

camina cuëëan.27Usaquin aín Papa Dios catancëxun

cacëxa:—

.

..

unínbi,

. Aín Bëchicë,,

. 28Nucën Papa

nëtiquin

. Cacëxuncana a ñucama më

saribitimi upí oquin sinanicuëë . 29Mitsúxmicuëë

. Ñucaquinma cana tëmësënë

.mashirua tani

. 30

.

Anun ñu mëëtima nëtëan Jesusan

piá ñuicë bana(Mr. 2.23-28; Lc. 6.1-5)

12 1Usaquin catancëx ca anun ñumëëtima nëtën Jesús bain anucë naën cuancëxa. Abë

piisa tanquin trigo bëru pëcëcësirícaquin bixun piacëxa. 2Usoia isquinca fariseo unicaman Jesús cacëxa:—Ca is, anun ñu mëëtima nëtën

.3Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—¿Mitsun caramina Davidnën ca

bë nëo? 4Davidnën ca

Nucën Papa Dios rabiti xubunu atsínxun, Nucën Papa Diosan isti

oquin nancë, a bixun piacëxa. A panëxa

11 12

32

mabi ca sacerdotenën

unicaman piisa tanquin piacëxa.5¿Mitsun caramina judíos sacerdotecama

?saribi oquin ca anun ñu

mëëtima nëtënribi anuxun Nucën Papa

. .6 , anuxun NucënPapa Dios rabiti xubu Moisésnën

. 7Nucën Papa Diosan bana caësai quia:tërëxaroia isi cuëëncësamaira oi cana atun

.

.8

tima nëtën cara.

(Mr. 3.1-6; Lc. 6.6-11)9Anuax cuanx ca Jesús anua judíos

unicama timëti xubunu cuaniatsíancëxa. 10Anu ca uni achúshi aín

. A uniisquin ca fariseo unicaman —Jesús, anca nux quicë —quiax

—¿anun ñu mëëtima nëtën uni ñucë? —quixun

cëxa. 11Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—

ñu mëëtima nëtëñuina quininu nipacëtia biquinmaisë ? Camina isëshiquinma biti

, ¿usa cat? 12

.mëë .

13Catancëxun ca Jesusan, uni aínmëcënmi ñucë cacëxa:

—Ca mëshpat.Cacëx mëshpatishi ca mëpëxcüacëxa,

nun. 14Usocëbë chiquíquiani cuanx ca fariseo

ënancëxa.

An Nucën Papa Dios quicë bana uni ñuixuncë unin Cristoñuiquin cuënëo bana

15 sënania.

Cuancë .Cuania ca Jesusan uni ñucëcamapëxcuquin, 16—

—quixun cacëxa. 17Nucën Papa Diosanxuan a ñuiquin Isaíasnën cuë

, ësai quicë:18

. A isi cana cuëënin.. xun ca

judíosma unicamaribi uisoquin

. Ñuixuanan

. 19Axca unicamabë cuëbícanantima

, ca cë . Baincuani munuma cuëncëni banaquin

.20Pëcú pëchi sitan oquin pë

.chicënën uni

nun xutima. Lamparín bënabuti cuíncësa

. Usa unibi canun xutima

.mainun ca

aín cushínbi ami catamëcë

12

33

. 21Judíosmaunibunëxribi ca ami catamëti

,.

(Mr. 3.19-30; Lc. 11.14-23; 12.10)22 bëtan ca uni achúshi ñunshin

xubanañuma, a Jesúsnu unin bëacëxa. BëiaJesusan pëxcucëxun ca banaquin isacëxa.23

:—¿Ënë unix cara asérabi Davitan

rëbúnqui, axa uti nun caíncë, ?24

cuati ca fariseo unibunëx quiacëxa:— , Beelzebú,

xuinshi ca ënë unin ñunshin.

25

Jesusan fariseo unicama cacëxa:— . Achúshi menuxuan an

bucui bëtsibë bëtsibë nuibananima.

unicamax bëtsibë bëtsibë nuibananimanishanani upitax bucuima cëñutia.Usaribiti ca aín aintsibë bucüaxbianishanancë unicamax amanu amanu

qui nëtëtia. 26Mitsux caminaquin, , ,Beelzebúribi cacë, xun isana

. Usaími

chiquíncë.

. 27

xun ñunshin, ¿cara

xun ñunshin? Mitsun

, ñunshinxunma ca Nucën

xuinshi unin ñunshin.

Usaquin cacë ,

asé . 28Nucën Papaxun

, Nucën Papa Diosancë unicama ainan

quixun.29Ësa ca. Ui unínbi ca cushi uni, aín

xubunu atsínxun aín ñu bicuanima. Aín

.

chiquinin.30Ësaribi ca. Unían bërúanquin

timëquia. Usaribi oquin ca

.31 , Nucën

camabi tërë ,banacëribi.

, arënima.

32

banacë uni a ca Nucën Papa Diosan aínë .

tërënima, bamatancëxribi ca xënibuaë .

bana Jesusan ñuia(Lc. 6.43-45)

33 : cëx ca aín. cëx ca

12

34

. Aín bimi, a i cara upí

, . Usaribi

, .34

saribiti an. Unix ca aín

saribi oi aíncuëbitan banaia.

. 35Aín nuitu.

, . 36

cana mitsu cain, anúan an camabi unin

Diosan uisai cara banaxa quixunnan uisa banan cara sinanima

. 37Mitsun banacama

.

(Mr. 8.12; Lc. 11.29-32)38Cacëxun ca an Moisésnën cuënëo

unicaman Jesús cacëxa:—Min camina asérabi Nucën Papa

nun camina nun nu isnun uni itsían.

39Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Unicama Nucën Papa Diosmi

. Usa, rabi Nucën Papa

nun,cë .

Ënëishi cana mitsu cain, saribiti. 40

ëachúshi nëtë, ë

achúshi imë . Usaribiti cana,

rabë shi nëtë,rabë shi imë

. 41Nínive

bana ñuixuncëxun cuati sinanati ami.

. tënu bucucë. Usa

,Ní tënu

: MitsunJesusan bana ñuixuncëxunbi cuacëma

—quixun. 42Salomón cacë uni,,

cuancëxa. Cuanx bëbatancëxun cacuëënquin aín bana cuacëxa. Salomón

.ënë nëtëcuaisama tania.

isti nëtën,, ënë nëtënu bucucë

xunbia, .

(Lc. 11.24-26)43Ësaquinribi ca Jesusan cacëxa:—Uninuax chiquí

. Bariquinbimëraquinma ca sinania 44—chiquía anubi cana cuantë—quixun. baquinbica xubua unin maënquin mëníocëx upí

chiquía uni aín nuitu isia. 45Isbianicuanxun mëcën achú ë

12

35

rabianquin buanxca anuaxa chiquía uni anubi abëatsíntëcënia.

. saribiti ca ënënë ,

.Usaquin ca Jesusan cacëxa.

Jesusan ca amia sináncëunicama aintsi oia quicë bana

(Mr. 3.31-35; Lc. 8.19-21)46

ëantun —Jesúsbëcananuna banacatsi —uni cacëxa. 47Caia cuaquin ca achúshiunin Jesús cacëxa:— ëantu ca

. Ca mibë banatisa tania.48Cacëxun ca Jesusan cacëxa:— ?

ë ?49

unicama aín mëcëcacëxa:—

ë . 50Uicaman cara

,

.

Bana itsi ñuicësoi an ñu

(Mr. 4.1-9; Lc. 8.4-8)

13 1A nëtën xubunuax cuanx caJesús parúmpapa cuëbí tsó

cëxa. 2Tsóbucënëbëtsiorati timëacëxa. Timëcëbë manë

mainun caunicamax masinu bucubuacëxa.3

soquinñuiquin ësaquin cacëxa:

— cë uni ca aín naënuquin ñu bëru sacai cuanxa. 4Sacacëx

ca raírinëx anúan uni nicë me iru anunipacëaxa. Nipacëcë isbëtsini uxun cañuina pëchi . 5Raírinëx camaparañu menu nipacëaxa. Nipacëax ca

nëtishi cooxa.6Coóxbi ca uruquian barin xarocëx aín

. 7Raírinëx camuxañu menu nipacëaxa. Nipacëax coi

.coquin mapurucë .8

nipacëaxa. Nipacëax coi canitancëxunca upí oquin tuaxa. Tuacëx ca raírinëx

, , raírinëxribi, , raí

, treintaishi. 9An aín pabitan ënë bana cuacë

.

Uisa cupí cara Jesusan bana itsi ñuicësoquin bana ñuiacëxa quicë bana

(Mr. 4.10-12; Lc. 8,9-10)10A bana ñuixuncë

cë unicaman Jesús nëbëtsioraxuncëxa:

—¿Uisacasquin caramina bana itsiñuicësoquin ënë unicama banañuixunin?

11 :—

.. 12

cuaquin a bana quicë

.

a,a camabi Nucën Papa Diosan manumiti

. 13

sinanima. xun

12 13

36

cuaquinbi ca uisai quicë cara quixun.

cuaisabi oquin ñuiquinma bana itsiñuicësoquin ñuin. 14Isaíasnëan aunicama ñuiquin cuënëo bana quicësabi

, ësai quicë:

cuaquinbi camina uisai cara quia. Mitsun

. 15

sama tanan ca judíos unicamanatun pabitan cuaquinbi uisai

tania. Atun bë

.ëmitsian.

.16

sama tancëbëtanbi camina mitsun bëruntin.

camina mitsun pabitan cuaquin mitsunnuitu mëúribi upí oquin sinanin. Usa

marua tani cuëënin.17Asérabi cana mitsu cain,

quicë bana uni ñuixuncë unicama

—— nëo bana

,. Uisa bana

.

(Mr. 4.13-20; Lc. 8.11-15)18 cë uni ñui quicë bana

. 19Anúan uni

pabitan cuaquinbia uisai qui quicë cara

bëma uxun caënquinshi

uni manumia. Usa banax ca anúan uniniti me iru anua nipacëcë ñu bëru

. 20Mapara nuañu bëru nipacëcë asaribi ca raíri uni

. Usa unin ca Nucën Papa Diosanbana cuati cuëënquin bënënquinshi —abana quicë —quixunaín nuitunën sinania. 21Usaquin

ñu menunipacë ñuma

ëinshi sinania.nan Nucën Papa

bë ami nishquian uninxun a bana manuquin ënia.

22Muxañu menua nipacëcë ñu bëru. A unicaman ca

Nucën Papa Diosan bana cuaquin —abana quicë —quixunsinania. Usaquin sinanibi ca ënë menu

nan ——quixun sinani,

nia.

cëa coiabi

bimi . 23Me upí anua ñu bërunipacë .A unicamax ca Nucën Papa Diosan banaasérabi cuaquin a bana quicësabi oquin

cë ñu bëru, axacoi canitancëxun upí oquin tuacë,

. Raí , cien,bimi , rinëxribi

, sesenta, bimi ,raí , treinta,bimi .

24Bana itsi ñuicësoquin ñuixunquin ca

cacëxa:

13

37

—

. Achúshi unin ca ñu bëru. 25

, anu cuanxun axaami nishcë achúshi unin a naënu ñu

, biani cacuanxa. 26 cë ax

. Bimiñu

caniaxa. 27Usaía coia isibiani cuanxunca an ñu mëëësaquin caxa: Min camina min naënu ñu

. ¿Usa cat??

28Cacë :. Cacëxun ca

an ñu mëëxuncë unicaman caxa: ¿Nunuchiti cuanti cara

? 29 : Aëchí cë aribi ëchiti, usa

. 30Anunmainun abëbi

. A nëtëucëbë

: Chucucama paincamina bë . Bëchíxun caminanëë . cëaín bimi bitancëxun camina anu ñubimi bucúnti xubu anu upí oquin

.

Mostaza bëru ñui quicë bana(Mr. 4.30-32; Lc. 13.18-19)

31Bana itsi ñuicësoquin ñuixunquin ca

cacëxa:— , an cara

..

mostaza bëru bitancëxun unin aín. 32Mostaza bëru ax ca

, bëtsi ñu bëru,

cëx bëtsi ñu bëru canicësamaira.

cëcëbëmax anu nooi aia. Usaribiti ca Nucën

nun uatia.

(Lc. 13.20-21)33Bana itsi ñuicësoquin ñuixunquin ca

cacëxa:—

ñu ñui quin.

aín xëquíon mësioti rëncë ax chaia.Usaribiti ca Nucën Papa Diosan

nun uatia.

Uisa cupí cara bana itsi ñuicësoquin bana

(Mr. 4.33-34)34Usoquin ca Jesusan bana itsi

ñuicësoquin bëtsi bëtsi ñu ñuiquin anu. Bëtsi

cëxa. 35Jesusan ca usaquin bana

Dios quicë bana uni ñuixuncë unixbë , ësai qui:

soquin,

ñuiquin cana unicama ñuixunti.

quixun Jesusan ca36Usoquin bana ñuixuntancëxun anu

xubunu atsíanacëxa. Atsinia ca aín

13

38

ëtsioraquinJesús cacëxa:—

.37Cacëxun ca Jesusan cacëxa:— cë uni asaribi

. 38 cë naë. Ñu bëru

upí asaribi ca Nucën Papa Diosan. Chucusaribi ca a ñunshin

. 39 cë uni asaribi ca. Anun bimicënti

nëtë ñui quian. An bimi bicë unicama. 40Anun ñu bimi

biti nëtëan unin chucu pain bëchítancë

utë . 41

bitancëxun 42manë tsi cha rëquirucë.

unicamabë tëmërai bë .43 bë ca barin uruquianpë saribiti an Nucën Papa

. An aín pabitan ënëbana cuacë unin ca aín nuitunënbi

.

ñu ñui quicë bana44Catancëxun ca Jesusan ësaribi oquin

:—

cëñu ñui ësai quin: Achúshi unin ca

cë ñu,itsían unëa, mëraxa. Mëraquin ca

— —quixun sinanicuëënquin maputëcëanxa. Mapubianicuanquin ca aín ñucama anun a memaruti curíqui binuxun maruaxa.Marutancëx curíqui bëi utëcënquin ca a

. Usaribiti cauni bëtsi ñu cuëëncësamaira oi Nucën

nia.

Perla cacë ñu cupíira cupí ñui quicë bana45

. Achúshi uni an ñu marucë ax camurusa ñu, perla cacë, ax po namëiscësa,cupícë, a biisa tanquin bari nitsia.46Bariquin mëraxun biisa tani ca anunmaruti curíqui binuxun aín ñucamamarui cuanxa. Cuanxun maruquincuríqui bitancëx utëcënquin ca a perla

cë, .Usaribi oi ca uni bëtsi ñu cuëëncë

cuëënia.

Anun tsatsa biti rica ñui quicë bana47Catancëxun ca Jesusan ësaribi oquin

cacëxa:—

tsatsa biti ñui ësai quin. An tsatsa bicëunicaman ca aín rica bacanusaracabianquin anun ñu bëaratia.Usotancëxun ca anua cëñúruia tsatsa

. 48Bitancëxun masinuxun upíbushi

caísquin biquin caquínu puruia.Puruquin ca a pitima ñu a bacanu putia.49 cënti nëtë

. cëncëbë uquin ca

bixun, 50manë tsi cha rëquirucë anu

13

39

.unicamabë tëmërai bë .

Papa Diosan bana cuënëo ax

51Catancëxun ca ësaquinribi aín:

— ?Cacë

—cananuna cuatin —quixun cacëxa.52Quia ca Jesusan cacëxa:—

,bana unicama ñuixuanan bëñuiquin cuënëo bana aribi ñuixunia. Axca xubuñu unían a isi ucë uni aín ñu ió

, aribi.

(Mr. 6.1-6; Lc. 4.16-30)53Bana itsi ñuicësoquin unicama bana

ñuixunquin ancëbiani cuanx ca Jesúsanuaxa canicë menu bëbacëxa. 54Bëtancëxun ca anua judíos unicama timëtixubunu atsínxun bana ñuixunquin

. Usoquian bana ñuia cuati:

—¿Uin cara ënë uni usaquian bana? ¿Uin cushin cara ënë

? 55Ënëxca carpinteronën bë ,

. Jacobo, José,Simón, .56Aín chirabacëcamaribi ca ënu nubë

. xun cara ësaquin

?57Usai canani ami nishcëxun isquin ca

Jesusan atu cacëxa:—An Nucën Papa Dios quicë bana uni

ñuixuncë unían bana ñuixunia ca unincuatia.unían anuaxa canicë menuxun bana

ñuixunia,.

58Usaquian Jesús quicësabi oquin ca—an ca asérabi

— .

.

Juan, , ax bama(Mr. 6.14-29; Lc. 9.7-9)

14 1

, Herodes, an cuacëxa.2Cuaquin ca Herodesnën ratúquin, anñu mëëmicë unicama cacëxa:—Jesús, ax ca Juan, an uni nashimicë,

. Bamaxbi ca baísquiaxa. Usa.

3,4An Juan aín uni tëusai Herodes quiacëxa. :Herodes, an ca aín xucën Felipenën aínxanu, Herodías, a biacëxa.——quixun Juanën Herodes cacëxa.Cacëxun ca Herodesnën aín unicamaJuan bimiacëxa. Bimixun ca nëamixunsipuamiacëxa.

5

tanquinbi ca camabi unían —Juan an caNucën Papa Dios quicë bana nu ñuixunia— — mimanishcania —

. 6 ëan nëtënHeródesnën camicëx uxúan unicamanpimainun,ax upiti bairani ransacëxa.

.7Cuëënquin ca xanu xuntacu cacëxa:—

ñucati a cana asé .Sinanatëcëntimoquin cana ashiquin micain.

8Cacë tancëxunca aín titaxa quicësabi oquin cacëxa:

13 14

40

—Juan, an uni nashimicë, a të

.9Usaquian cacë

tancëxa. —sinanatëcëntimoquin cana mi cain —quixuan

cuacë cupí usoquian xanu xuntacunun aín uni cacëxa. 10Caquin ca

sipunuabia Juan tëbíscanun quixun aínunicama xuacëxa. 11Xucëx cuanxuntëbíscabë

..

12Usoquian tëbíscacë bixun maínbiani

Jesús ñuixuancëxa.

,cinco mil uni pán pimia

(Mr. 6.30-44; Lc. 9.10-17; Jn. 6.1-14)13

ñuixuncëx ca Jesús anuax nuntin cuanx. Usa

— —quixuan

cuancëxa. 14 bëquianquin ca

unicama timëcë isquin Jesusan atunuibacëxa.unicama pëxcüacëxa. 15 bëabari xupíbucëbëunicaman anu cuanxun Jesús cacëxa:—Bari ca xupíbutia, ënë mex ca anu

..

.16Cacëxun ca Jesusan cacëxa:— . Mitsun ca piti.

17Cacëcacëxa:

—Nun piti ñura ca mëcën achúë .

18Quia ca Jesusan cacëxa:— .19Cacëxuan bëcëbëtan ca Jesusan

basinua bucubunun quixun unicamacacëxa. Cacëxa bucubucëbëtan caJesusan mëcën achúrabë suquin isquinNucën Papa Dios — —catancë

. xun ca anutí .

20 xun biquin ca unicamaquin piacëxa.

quin pia sënëmabia tëxë

unicaman mëcën rabë ëcaquin biacëxa. 21An

quin picë nucë bënëcamax ca, .

quin piacëxa.

niquiani cuan(Mr. 6.45-52; Jn. 6.16-21)

22Usotancëunicama cabianmainuan, atux pain manënuntinu cëñú

xuacëxa. 23Xutancëcabiani ca Jesús axëPapa Diosbë banai cuancëxa. Nucën PapaDiosbëa banamainun ca bari cuabuacëxa.Bari atsíncëbëa baquíshcëbë Jesús axëshi

24

nëbëmoquin bëcacëxa. Bëcaia ca bëchunanribi

tisoquin. 25Usomainuan pëcaracëbë ca

nanën niquiani Jesúsatunu cuancëxa. 26

nën niquiania Jesús cuania isi ca atun

14

41

bë nan pëqui racuëti —ñunshin sapi ca— rui quiacëxa.

27Usai quia ca Jesusan atu cacëxa:— . Racuëaxma, .

28Cacëxun ca Pedronën cacëxa:—Mix camina asé .

nanën.

29Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Ca ut.Cacëx ca Pedro manë nuntinuax

nanënniquiani Jesúsnu cuancëxa. 30Cuanibi casuñúan upitan parúmpapa bëchúaian isiracuëti nanëbuti cuëncëni quiacëxa:—Cana bacamiquin, .31Cuëncënquia cacëxun biquin ca

Jesusan cacëxa:—

timan? Camina.

32Jesúsbëa Pedro manë nuntinubë ca suñúan nëtëacëxa.

33Nëtëbuti

:—Mix camina asérabi Nucën Papa

Diosan Bë .

Genesaret menuxuan Jesusan

(Mr. 6.53-56)34

Genesaret cacë menu bëbacëxa. 35Bëbaia—axa ucë

—nun chaniocëxa.

Chaniocëbë camaJesúsnu bëacëxa. 36Bëcëxun ca ñucëunicaman Jesús cacëxa:—Min chupa cuëbíshi ca nu ticamit.

Ësaquin caquin ticaíunicamax pëxcúacëxa.

Aín nuitu upíma cupía unin

(Mr. 7.1-23)

15 1Fariseo unicamabëtan ca an

manribi Jerusalén ëmanuax ricuatsiniuxun Jesús cacëxa: 2—¿Uisacasquin

? A bana

shi piia.3Cacë quin

cacëxa:—¿Uisacatsi caramina mitsux mitsun

? 4Nucën Papa Dios caësai quiacëxa: “Min papan bana, min

.ca ësaribiti quiacëxa: “Axa aín papa, aín

. 5

mitsux ësai quin: Unin ca aín papa, aín:

. 6Axa usai quicë uni an aín

quiax camina mitsux quin. Usai quiquin

quicë . 7Mitsux camina. Isaíasnëan mitsu ñuiquin

cuënëo bana ca ësai quia:8 Ënë unicaman ca aín cuë

rabia,sinanima. 9Nucën Papa Diosanbana isa quixun ca unínbi ñuicëbanaishi unicama ñuixunia. Usa

.Isaíasnën cuënëo bana quicësabi oi

.10Catancëxun ca ësaquinribi Jesusan

cuënxun unicama cacëxa:— , bana ñuimainun ca upí oquin

cuacan. 11Aín ñu picë cupíma, aín

14 15

42

, aíncuëbitan upíma banan banacë a cupí caNucën Papa Diosan uni upíma isia.

12

unicaman Jesús nëbëtsioraxun cacëxa:—¿Caramina isan, fariseo unicamx ca

usaquinmi unicama ñuixunia cuati miminishaxa?

13Cacëxun ca Jeususan cacëxa:—Uicamax cara Nucën Papa Dios

,acamax ca asé

, aín tapúncëñunbi ëchícëxa i. 14Fariseo

unicamaxa nishiabi camina isë .Atun Nucën Papa Diosan bana uni itsi

. Ca bëxu .Bëxuñu unin abë bëxuñu uni itsi

xu, a

rabëtaxbi aman cuanx quininu nipacëti.

15Usai quia cuaquinbi ca PedronënJesús cacëxa:—Unían picë ñu ñui quicë bana ax

ñuixun.16Cacëxun ca Jesusan cacëxa:— xun

? 17Unían ñu aíncuëbitan picëx ca aín pucunuishiatsinia. Atsíntancëx ca amiribishichiquitia. ?18 quin sinani

.usai banaia.

. 19Aín

sinania, ,, xanu cuaioti, uni itsin ñu

mëcamati, ,. 20An usa

. Më

Nucën Papa Diosan uni upíma isima.

(Mr. 7.24-30)21Anuax cuanx ca Jesús anua Tiro

menu bëbacëxa. 22BëCananea xanu, an anu cuanquin

:— , Davitan

rë ..

.23 xunbi ca Jesusan

. Caiama oquin ca aín

—an ca cuëncënquin nu nuia. Camina a—quixun cacëxa.

24Usaquian cacëxun ca Jesusan xanucacëxa:—Judíosma unibuma, judíos

.tëcëncësaribinun quixun

.25Cacë

rantin puruni tsóbuquin a xanuncacëxa:— .26Cacëxun ca —judíos unicama pain

—Jesusan ësaquin cacëxa:—

.27Cacëxun ca a xanun cacëxa:—Usa ca. nan

tëmúcamunan piia.

28Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Mix camina asé

sinan..

15

43

Quixuan cacëbëpëxcúacëxa.

Galilea menuxuan Jesusan

29

anuax cuanx ca Jesús parúmpapa Galilearacëtancëx

anu tsóbuacëxa. 30Anua tsotan ca anu, uni

. Axa aín nitibë rumi ñucë

ñuma, a

pëxcüacëxa. 31Pëxcucëx ca banañumaunicamax banacëxa. Banamainun ca axa

pëxcúacëxa. Pëxcúmainun ca axa aínniti bëtsicë unicamax upiti niacëxa. Aínbërumi ñucë unicamanribi cabëoquiquin isacëxa.

tanquin Nucën Papa Dios, a Israelunicaman rabicë, a rabiacëxa.

,cuatro mil uni pán pimia

(Mr. 8.1-10)32

Jesusan atu cacëxa:—Ënë unicamax ca ënu rabë

achú .atun piti ñu .

.Cuaníbima atux bainuax bëënania, usa

tanin.33Cacë

cacëxa:— .

¿Uinua caranuna ënë unicaman pimiti?

34Cacëxuan Jesusan —? — cëxun ca

—ënu camëcën achú ë

—quixun cacëxa.35Usaquin cacëxun ca Jesusan axa

timë bununquixun cacëxa. 36

ñun tsatsaribi bixun Nucën Papa Dios— —catancëxun a piti ñu

.unicama pinun mëtí .

, 37 quinpicëxbi. cëbëtan ca

achú ë caquintëxëcë piti biacëxa. 38An a piti picë nucëbënë

.quin piacëxa.

39Usoquin pimitancëxun a unicama—cuanmainun ca cuan —quixuncabiani ca Jesús manë nuntinu

cuancëxa.

Fariseo unicamabëtan saduceo

(Mr. 8.11-13; Lc. 12.54-56)

16 1

saduceo unicaman ca anucuanxun Nucën Papa Diosan cushin

, Jesús aínsinanënbi isa unían iscëma ñu naínua

. 2Cacëxun caJesusan cacëxa:— . Bari cuabúcëbëtan naí

isi camina quin: “Nëtë ca upí cuabutia,imëishi ca nëtë upí pë .3Bëtsi nëtën camina bësuquin naí isi

15 16

44

quin: “Nëtë ca bëitia,. Naí isquin camina uisai cara nëtë

.

, rabi.

4Ënë unicama Nucën Papa Diosmi

. Usa, rabi Nucën Papa

nun,cë .

Ënëishi cana mitsu cain, saribiti.

unicama ëbiani cuancëxa.

unibunën bana cuatima quicë bana(Mr. 8.14-21)

5

. 6

biancëbë ca Jesusan cacëxa:—

bë . 7Cacëx ca —bëcëma cupí ca nu usaquin caia —quiax

.8 :—¿Uisa cupí caramina mitsux,

cananuna bë ?cë .

9

?unicama pimiami iscancë a manuan?¿Ën mëcën achú xuancinco mil unin tëxëocë, mëcën rabë

ë caquin bixunbicaramina sinaniman? 10¿Bëtsi nëtënribi

ëpimicëxuan cuatro mil unin tëxëocë amëcën achú ë caquí

caquin bixunbi caramina sinaniman?11

bërúancanun quixun mitsu can. Caíbi. ¿Usaquin

?12Cacë

—

banacama ca asé

nun nu caxa — .

(Mr. 8.27-30; Lc. 9.18-21)13 rea de Filipo

quin cacëxa:—

unicama quin?14Cacëxun ca atun cacëxa:—Raírinëx ca quia, mix ismina Juan,

an uni nashimicë, . Raírinëx caquia, . Raíribi ca quia, mix sapi ismina Jeremías a

,Dios quicë bana unicama ñuixuan uni

.15Cacë

Jesusan cacëxa:—¿Atúxa usai quimainun caramina

?16Quia ca Simón Pedronën cacëxa:—Mix camina axa bamatimoi tsócë

Nucën Papa Dios aín Bëchicë, Cristo,axa utinu nun caíncë, .

17Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Simón, Jonasan bëchicë, cana mi

cain,.

16

45

nun mi.

.18Caxun ca mapara, griego banan

,cacëxa:— , mix camina Pedro

.

.Bamatancëxbi cëñútimoi ca a unicamax

. 19

,bana unicama ñuixunun.ñuiquin bana ñuixuncëxun cuacë

. A cushínbi Nucën Papa Diosan, aín

,, ësa ñu

bëtan ca, —usa ca

— .20Usaquin Pedro catancëxun ca aín

:—

.

——

(Mr. 8.31-9.1; Lc. 9.22-27)21Ësaquin caquin sënëontancëxun ca

aín bamati ñuixuntabaquin Jesusan aín:

— sabi oi canaJerusalénu cuanin. Cuanx bëbacë ca

Moisésnën cuë

.

.cëx cana rabë caracëbë

.

22Usaria quia oquin ca Pedronën Jesúsamo nitsinaxun ñu caquin cacëxa:— , Nucën Papa

.23Usaquin cacëx cuainacëquin ca

Jesusan Pedro ñu caquin cacëxa:—, ,

sinanin. . Min.

Papa Dios cuëëncë

.24Catancë

unicama ësaquin Jesusan cacëxa:—

. 25Uin cara, ënë nëtënu

upitax tsótishi sinania, ax ca Nucën.tënushi

catamë , axtënu

. 26Unix ca ënë nëtënuax,

. bë aín. ¿Nucën

Papa Diosbë bamatimoi tsónuxun cara? Anun cupíoti

. 27

Diosan nëtënu cuantancëx anu abë. cëncëbë

. Uxuncana unicama achúshi achúshi atun

.28 rabi mitsu cain, axa ënu

rinën ca bamacëma pain,

16

46

,.

(Mr. 9.2-13; Lc. 9.28-36)

17 1

unicama catancëx ca mëcënachú bë aín

, Pedrocëñun,

.2Anu cuantancëx ca a unicamanismainunbi Jesús bëtsiacëxa. Bëtsii cabarin pë nanichúacëxa.

. 3

isanan ca Elíasbëa Moisés chiquiracëtiJesúsbë banaia isacëxa. 4

banaia isquin ca Pedronën Jesús cacëxa:— .

Mix cuëëncëbëtan cananuna rabë. Ax

ca minan achúachú shi

.5Usaquian Pedronën cacëbëtainshi ca

acama cuin pëquicësanën tupëoncëxa.Usocëxun ca Pedro, Jacobo, Juanacaman nëtë cuin mëucüaxa ësai banaiacuacëxa:— ,

. Aín bana cacuacan.

6

buacëxa.7 tan bamaiabi ca

Jesusan anu cuanquin ramëquin cacëxa:—Ca nirucan, .

8Ësaquian cacëx bëpëqui chairuquinsëshi

.9 nuax cuanquin ca

Jesusan atu cacëxa:—Mitsúnmi isanan cuacë ënë ñucama

.

,bëtan cuni

camina ënë ñucama unicama ñuixunti.

10Usaquin cacëquin cacëxa:

—¿Mixmi aséuisacatsi an Moisésnën cuënëo bana

,quiax quin?

11Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—

ax ca asé . Uxun ca unicama

, usai quicë banax ca asé .12Asé , Elíaspain ca uaxa. Ucëbi ca judíos unicaman

.

. saribi

.13Usaquian Jesusan cacëxun ca aín

, —Elías, ax ca Juan, an uni

nashimicë, —quixun.

ërumiquin uni

(Mr. 9.14-29; Lc. 9.37-43)14

uni timëcë anu Jesús bëbacëxa. Bëbacëbëanu cuani aín bë non rantin purunitsóbuquin ca achúshi unin cacëxa:15—

? Aín namix nimëti bërëruisaquiquiquin ca paë tania. Nimëti

nipacëtia. 16

bëan. .17

unicama cacëxa:—Mitsun camina Nucën Papa Dios ax

ca asé .

16 17

47

Camina ami catamëisama tanin.¿Mitsúxmi ami catamënun carana uiti

? ¿Uitishi

? .18Cacëxuan bëcëbëtan ca Jesusan a

nuncaquin chiquíancëxa. Chiquícëbë ca

.19 xë

cëxa:—

?20Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Mitsun camina uisaira cushi cara

Nucën Papa Diosan cushi icë quixunsinaniman.

., Ënë ñu

,asérabi ami catamë quin camina

.

, , cacëx ca. 21

quin Nucën Papa.

——(Mr. 9.30-32; Lc. 9.43-45)

22Usoxun ca abëa Galilea menu cuania:

—

. 23

. ë nëtëcaracë .

Quixuan cacëxun cuati ca aín.

Anuxun Nucën Papa Dios rabiti xubu anun mëníoti curíqui ñui quicë bana

24

bacëbëtan ca

an anuxun Nucën Papa Dios rabiti xubuanun mëníoti curíqui bicë unin anu

quin cacëxa:— qui, anun

anuxun Nucën Papa Dios rabiti xubumëníoti, ?

25Cacëxun ca Pedronën cacëxa:— .

nuxxubunu atsinia ca Jesusan Simón Pedro

cëxa:—Simón, ¿uisaquin caramina sinanin?

¿Ënë nëcurí nun ui cain? ¿A curíqui

nun quixun cara aín aintsicamacain? ¿A curí nun cara bëtsiunicama cain?

26Cacëxun ca Simón Pedronën cacëxa:—Aín aintsicamama, bëtsi unicama ca

a curí nun quixun caia.Cacëxun ca Jesusan cacëxa:— . Aín aintsicaman ca a

curí . 27 quiqui bicë

. Camina.

Mishquiquinmi a pain bicë tsatsa, aín

curíqui më . Mëraquin a curíquibixun camina an curí

. A curí , minan.

Uix cara bëtsi unicamabëtansënë

(Mr. 9.33-37; Lc. 9.46-48)

18 1 bëtan ca anu cuanquin

quin cacëxa:—¿Nucën Papa Diosan nëtënu cara

tan sënënmaira?

2Cacëxun ca Jesusan, shicuënxun atu nëbëtsi nitsínxun cacëxa:

17 18

48

3—Asérabi cana mitsu cain, mitsux cha

.

bërúancë unimi catamëcë,catamë

. 4Ui unix cara

catamëtia, ax ca Nucën Papa Dios naínu.

5

—ñuumara ca —quixun

, .

(Mr. 9.42-48; Lc. 17.1-2)6

.. A

unix ca anun ñu rënti maxax amitëtëcërëcatancëxun parúnmapa nëbëtsinicëxa uni nanëcësamaira oi castícancë

. 7 . Bëtsi unían ñu

mëraia. Camabi

.ñuira

, .8Min mëcën,

.min mëcëm,

. Mix mëcën rabëtsinu anuax tëmërai cuantima cupímimin mëcën,

. 9

.min bëru achúshi ëchí

. Mix bëru rabëtsinu anuax tëmërai cuantima cupímimin bëru achúshi ëchí

.

Carnero nëtë(Lc. 15.3-7)

10

. , ca ñuumama. An a bë

. 11

,

ëminux.12Ësaribi oquin ca Jesusan cacëxa:— . ¿Cien carneroñua

shi amanu cuani nëtëtia? Raíri noventa y

ëbianxun ca axa nëtë ,¿usa cat? 13 rabi mitsu cain,bariquin mërax ca bëtsi carnerocamaisia cuëëncësamaira oi axa nëtëcë amërax cuëënia. 14Usaribiti ca mitsun

achúshiratsunënbia a ënti cuëënima.

(Lc. 17.3)15

cë unicama cacëxa:— saribiti Nucën Papa

camina abëishi banaquin —ësai camina— .

Usoquinmi cacëxun cuati sinanati ca. 16Min cacëxuan

cuaisama tancëbë camina bëtsi uni an a, a buani, axa mimi

nishcë uni anu cuantë . Abëmicuancë uni anribia cacëxun ca axa miminishcë uni an, asérabi ca minmi ñuicë

.

18

49

nan ca mix camina asérabi abë upí. 17Usaquin

xunbia min bana cuaisama tancëbëcë Nucën

Papa Diosan unicamax timëcë a. Ñuixuncëxun ca atúnribi a. sëcëxunbia atun bana

cuaisama tania camina, a unix ca axa

qui bicë uni.

18

mitsu cain, asé,

——quixun canan ——quixun cacëbëtan ca Nucën Papa

, an —usa ca —quixun.

19,20

timë ë . Rabëëcëbë

ë .rabëtaxribi timë

.. Usa

,mitsu rabë

xun an mitsu.

mitsúnmi cacë.

21

ñun cacëxun ca Pedronën Jesús cacëxa:—

më ? ¿Caranamëcën achú ë oi abëmë ?

22Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Mëcën achú ë

oquinmi manuminun cana mi caiman.

.

An uni ñu mëëxuncë unían

manumisama tan bana23Jesusan ca ësaquinribi cacëxa:—: Achúshi unin ca an ñu mëëxuncë

unicama uiti curíqui cara achúshiachúshi unin ribinia quixun istisa tanxa.24Istisa tancëbëtan ca aín unin an

qui ribíncëuni bëaxa. 25Bëcëx uxun ca curíquiñuma

. Cupíocëxunma caan ñu mëëmicë unin aín uni itsi caxa:

bëchicëcamaribi bëtsi unia ñumëë . Maruxun curíqui

bicë curí . 26Usaquiancacë buquinca an ribíncë uni a ñu mëëmicë uni caxa:

,ribíncë curíqui.

. 27Cacëxuncuaquin ca an a ñu mëëmicë unin caxa:

.. 28Cacëx

cuanquinbi ca an abëtan a uni ñumëëxuncë uni mëraxa. Mëraquin ca— —

quia ribíncëxunbi aíntëxatan biquin tëtsëcaquin caxa: Minmi

. 29Cacëxun cacaxa: , camabi a

qui..

30Cacëxunbi ca caxa:cupíonun cainiman. Caxun ca a ribíncëcurísipuaxa. 31

ca an abëtan ñu mëëxuncë uniraíricamax an a ñu mëëmicë uni ñuixunicuanxa. 32Cuanxun ñuixuncëxuncuaquin camicëxa ucë ca an ñu mëëmicëunin an ribíncë uni caxa: Mix camina

18

50

. xun mi

. 33

saribi oi camina an mi ribíncë unia sipuamima upiti abë më .34Cai ami nishquin ca an ñu mëëmicëunin an sipu bërúancë uni caxa:ribíncë curíquicama cupíoquinsënëontamainun camina ënë uni sipunutëmëraminun xë —quixun.

35

,

,.

Unix ca aín xanubë ënanántima

(Mr. 10.1-12; Lc. 16.18)

19 1Usaquin a ñucama ñuiquincabiani ca Jesús Galilea menuax

manan anu bëbacëxa. 2Bëbaquin caëcëbëtan Jesusan

cama pëxcüacëxa.3

timëxun Jesús uisai caraisa quia amiquin

cacëxa:—

?4 :—Camabi ñu unioquin ca Nucën Papa

.¿Acama ñuiquin Nucën Papa Diosanbana cuë ?5Uniotancëxun ca Nucën Papa Diosancacëxa:unin aín xanu biquin, aín titacëñun aínpapa ëni, aín xanubë ënananquinma

. A rabëtaxbi ca achúshisa. 6

rabë . Usaiaachú

,.

7Cacëxun ca fariseo unicaman Jesúscacëxa:—Mixmi quicë bana ënëxa asérabi

nëo banax ësaiquin, ënquin ca unin —ënë xanu ca bërí

—quixun quirica.

¿Uisai cara usai quin?8Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Judíos unicamaxa mitsusaribi

bana cuënëocëxa.—unin ca

— .9 , an aín

,, aínsaribiti.

10Usaquian cacëxa fariseo unicamaxriquiancëbëunicaman Jesús cacëxa:—

.11Cacëxun ca Jesusan cacëxa:— ,xirama, a Nucën Papa Diosan usai

, axë. 12Bëtsi bëtsi unin ca aín nami

chima,xanu bitsima. Bëtsi bëtsi unin ca uni itsíanaxa bëxanu bitsima. Bëtsi bëtsi unin ca Nucën

quicëbitsima. Usa cupía axa xanutancë uni ax xanu .

Jesusan ramëquin tuácamaNucën Papa Dios ñucáxuan(Mr. 10.13-16; Lc. 18.15-17)

13

ramë xunun

18 19

51

racama Jesúsnu bëcancëxa.

an bëcëcama ñu caquin —ënu bë —quixuncacëxa. 14Caiabi ca Jesusan cacëxa:—

. tia Nucën

.15Usaquin catancëxun ca Jesusan acama ramëquin Nucën Papa Diosxuancëxa.

anuax cuancëxa.

(Mr. 10.17-31; Lc. 18.18-30)16

nën anu cuanquin Jesús cacëxa:— .

, ëtimoiNucën Papa Diosan në

?17Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—

? Nucën PapaDiosaxëshi ca asé . Mix aínnëbana quicë .

18Cacë :—¿Uisaia ax quicë banacama carana

?Cacëxun ca Jesusan cacëxa:— . Uni itsin

. Uni itsin ñucamina më . Camina bëtsi

. 19Minpapa, min titan bana camina upí oquin

. Mixmi bërúancacëribi oquin camina min aintsicama

.20Cacë :—

banacama quicë.?

21Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Mix Nucën Papa Dios cuëëncësabi

ñucama maruquin curíqui bixunñu . Usotancëxcamina mix ñu

. Usaquin

në.

22Usaquian Jesusan cacëxun cuabiani,

nuituti utënbuax cuancëxa.23Usoquin cacëxa cuancëbëtan ca

:— rabi micama cain,

. 24Amiribishi cana mitsucain, camello,

, anun. A ñuina chaxa a

quinin atsíncasmacësamaira oi ca

.25

unicamax, a banax ca asé—asérabi a bana

ë —quiax canancëxa.26Usai quia isquin ca Jesusan cacëxa:— ëtisama

Nucën Papa Diosan ñuñu uniribi ainanë .

27Usaquian atu cacëxun ca PedronënJesús cacëxa:—Nun cananuna mibë ninuxun nun

ñucama ëan.Papa Diosan në

?28Cacë

unicama cacëxa:—Asé , uni

,

19

52

mëníosabi oi nëtë iótëcëncë, asé

bëchicë mëcën rabë ë aínrëbúnqui judíoscamax cara atúan ñu

, .29Ësaquinribi cana mitsu cain,

aín xucën, aín chirabacë, aín papa, aíntita, aín bëchicë, aín naë, añu ñu cara,abi ëanxa, a unix ca ëncë ñuñu

.Nucën Papa Dios quicësabi oi aínnëtënu abë nëtë . 30Usa

——

. ëxa

.

An uvas bimi bicë unicamañui quicë bana

20 1Ësaquinribi ca Jesusan aín:

—: Achúshi unix ca aín

.ca pë , an a naë mëníotiuni bari cuanxa. 2Bariquin mëraxun ca

atubëtan mëníotancëxun aín naënuxuanñu mëënun xuaxa. 3Xutancëx bari

cënxun ca raíriuníxa ñu mëëtiñu marucë anu bucucë isaxa. 4Isquin cacaxa:

. Cuanxunmi ñu mëëiacana mitsun ñu mëëcësabi oquin mitsu

. Cacëx ca ñu mëëi cuanxa.5Bari xamarucëbë cuantëcënxun ca naë

bucucë mëraquin aín naënu ñu mëënunquixun xuaxa. Bari cuanbucëbëtanribi

. 6Bari xupíbucëbëribi cuanquin ca uni raíriribi ñu mëëimabucucë mëraxa. Mëraquin ca caxa:¿Uisacatsi caramina mitsux ñu mëëimaënuishi bucubaitin? 7Cacëxun ca aunicaman caxa:mëëbucüan. Cacë :

. 8 bë: An

xuncë unicama cuëntancëxun. Axa

. Usotancëxuncamina raíri unicamaribi cupíotancëxunaxa bë

. 9Cacëxun ca axa barixupíbucëbë ucë unicama cuëncëx aiaachú .10Usaquian cupíoia isquin ca an paíanñu mëënun bicë unicaman —nuncananuna a unicaman bicësamairaoquin curí —quixun

. bucëbëucëcaman bicësaribi biaxa. 11Usoquin

12an atu ñumëëmicë uni caxa: Ënë unicaman cabënë .

atsíntamainunribi ñu mëëbaitiabicamina an chucúmashi ñu mëëcë

saribi nu cupíon.13Cacëxun ca an unicama ñu mëëmicëunin caxa: .Mibëtan mëníopuncësabi oquin cana micupíon. 14 qui biax

. saribimashi ñu mëëxuncë

nin. 15

curícuëëncë xuncë

?curí bëtan caramina nutsiquin

quin sinanin? 16A unin —ñuumara

19 20

53

—Nucën Papa Diosan aín sinan upí

.ë , a

.

bëcatamëcë ashi Nucën Papa Diosan ainan

.

— —quixun Jesusan aín unicama catëcëan

(Mr. 10.32-34; Lc. 18.31-34)17Anuaxa Jerusalénu Jesús cuancëbë

cuancëxa.atubëcë unicama cacëxa: 18—Mitsúnbicamina isin, bërí cananuna Jerusalénucuanin. Anuxun ca,

,, judíos sacerdotenën cushicamabë

tan an Moisésnën cuëunicaman binun. xun ca atun —a

—quixun catancëxun19

.tancë

curú

.cëx rabë caracëbë

.

(Mr. 10.35-45)20 chicë

rabë, , aín titaJesús rapasu cuani a bë nain rantinpuruni tsóbuquin abë banatisa tancëxa.21Abë banatisa tania isquin ca Jesusancacëxa:—¿Añu caramina cuëënin?Cacëxun ca cacëxa:

—tsíxa min mëqueu

tsómainun bëtsix min mëmiu tsónun, .

22Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—

cain.

Jacobo cacëxa:— saribi oquian unin mitsu

bëtsi bëtsi ocëxun caramina tanshiti?

Cacëxun ca —usaribi oquin cananuna—quixun cacëxa.

23Cacëxun ca Jesusan cacëxa:— saribi oquin camina bëtsi

. , mixqueu tsó

., uix cara anu

, an më .24Usaquian aín titabë

bëchicë rabëtan Jesús caia cuati ca, mëcën

rabë, ax a rabëmi nishacëxa. 25Usariaisquin ca cuënxun Jesusan cacëxa:— , judíosma

sabi oquin tëmëraquinbi ñu mëënun. Aín cushi unin ca aín unicama ax

quicë . 26Usa.

, an camitsúxmi upitax bucunun ñu mëëquin

. 27

, an ca, 28 saribi

oquin. Uni itsían ñu mëë

..

camabi uníxa Nucën Papa Diosbë upí

uacën.

20

54

Bëxuñu uni rabëa Jesusan bëpë(Mr. 10.46-52; Lc. 18.35-43)

29Ësaquin catancëx ca Jesús abëacuancë unicamabë Jerusalénu cuaniJericó ëmanu bëbacëxa. Bëbax

ribi a nuibiancëxa. 30Usaquiannuibiania ca bai amo tsóxun, uni rabëbëxuñu, an —Jesús ca aia —quixuanñuicania cuati cuëníshquin cacëxa:—Davitan rëbúnqui,

Cristo, .31

unicaman banaxma isa nëtënun quixuncacëxa. Cacëxbi ca nëtëtima atúxa

samaira oi munuma cuëníshtëcëniquiacëxa:—Davitan rëbúnqui,

Cristo, .32Usaía quia cuati niracëquin ca

Jesusan a uni rabë unun quixun cacëxa.Cacëx aia ca Jesusan cacëxa:— nin?33Cacëxun ca cacëxa:—Isnúnmi nu bëpëxcuti cananuna

cuëënin.34Usaquian cacëxun nuibaquin ca

Jesusan atu bëmëëacëxa. Bëmëëcëshi ca isacëxa. Isi cuëënquiani caJesúsbë cuancëxa.

III. JERUSALENUXUAN JESUSAN BANA

(21-25)

(Mr. 11.1-11; Lc. 19.28-40; Jn. 12.12-19)

21 1Jerusalénu cuani Betfagé ëma

ëxuquin 2Jesusan cacëxa:—Aúnu bësucë ëma, anu ca cuantan.

Cuanx anu bëbaquin camina burro xanu

achúshi tëcëracacë, cëñun mërati. Mëraquin camina tububëtsinquin

. 3Mitsúnmi tubuia isquian bëtsicë :

cëñun.

Bënënquinshi ca mi bëmitë .Cacë : Ca

.4 cama ax ca Nucën Papa

Diosan aín uni cuë. Ësai ca a bana quia:

5 Sión cacë ëma,: Bërí ca mitsun

, saríma.

6

rabëcacë . 7Burro aín

xun chupanpucëbë ca anu

.8Usaía burron cuancëbëtan ca

anúan mapú mainunbëtsi bëtsi unin i pëchi chuíshcaxun

cëxa.9 quiani unicamacuancëxa, raírinëxa rëcuënmainun caraírinëxribi Jesús caxu cuanquin a rabicuëëni sharati quicancëxa:—Davitan rë

.ënëx bërí aia. A ca camabi unin rabiti

. , ,.

10

—¿ui uni cara ënëx? —quiax ratuti canancëxa. 11

cacëxa:—Ënëx ca Jesús, an Nucën Papa Dios

quicë bana unicama ñuixuncë, ,, Nazaret,

.

20 21

55

Anuxun Nucën Papa Dios rabiti xubunua

(Mr. 11.15-19; Lc. 19.45-48; Jn. 2.13-22)12Jerusalénu bëbatancëx ca Jesús

anuxun Nucën Papa Dios rabiti xubunuatsíancëxa. Atsínquinbi anuxuan ñumaruia isquin ca Jesusan a unicamachiquínquin an curíqui cambioquin bicëunicaman mesacama chashcaquin annumacuru marucë unicamax anu tsócëaribi chashcacëxa,quixun. 13 :—Nucën Papa Diosan bana cuënëo ca

ësai quia:

. Usaía cuëcamina mitsun anuxun ñu maruquin uni

ënuxun ñu maruin.14Usaquin catancëx anuax cuancëma

xuñu unicamatsicë unicamaribi

anua aia pëxcüacëxa. 15Unicama pëxcuia—Davitan

rëbúnqui, ,—

.16 quin cacëxa:—¿Ënë xucamaxa quicë bana

caramina cuatiman?Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Cana cuatin. ¿Mitsun caramina

cuënëo bana axa ënë ñui quicë a iscëma? A bana ca ësai quia:Xucamabë racamanribi min

xun upí oquin mi rabia.17Usaquin cabiani ca Jesús Betania

.

,

(Mr. 11.12-14,20-26)18

cuantëcëni ca Jesús panancëxa.

19Pananquiani cuanquin ca higuera cacëi, bai cuëbí nicë, isbiani anu cuanquinbi

sha aín pëchishi ocëxa. Usa:

—Min camina tuatë .Usaquian cacëxëshi ca higuera i

. 20Usaquian cacëxa

unicaman Jesús cacëxa:—

bënëtishi xananx? —quixun.21Cacëxun ca Jesusan cacëxa:— rabi mitsu cain, Nucën

quicë— —quixun—ca asé

— .soquinshi

ribi “ënuax ca

. 22Mitsun—asécacë —quixun sinania

cësabi oquin mitsu.

(Mr. 11.27-33; Lc. 20.1-8)23Jerusalénuxun ca Jesusan anuxun

Nucën Papa Dios rabiti xubunu atsínxun.

cëquin Jesús

cacëxa:—¿Uin banan caramina min usa ñu?

cax?24Cacëxun ca Jesusan cacëxa:— .

xun, uin banan. 25¿Uin cara

Juan unicama nashiminun cacëx?

21

56

¿Nucën Papa Diosan cara cacëx? ¿Unin?quin cacëxbi ca

atúxbi ñucacanani quicancëxa:— ? Nun

nu —Nucën Papa Diosan ca cacëxa—cacëxun nu —

—quixun nu. 26Nun nu —unían unicama

—quixun cati,unicamami racuëtin. Acaman ca aínbana cuaquin —Nucën Papa Diosan caasérabi aín bana unicama ñuixununquixun Juan xuacëxa —quixun sinania.

27Usai canantancëxun ca Jesús cacëxa:—

.Cacëxun ca Jesusan cacëxa:— cë

cë.

ë ñui quicë bana28Usaquin catancëxun ca Jesusan

cacëxa:— ? ësai

quicë. Achúshi unix ca bëchicë rabëñu. shi caxa: Bërí nëtën

.29Cacëxun ca aín bëchicënën caxa: Canacuaniman. Usaquin caxbi ca sinanabianiñu mëëi cuanxa. 30Usaribiquin ca aínbëchicë itsiribi aín papan caxa: Bërí

.Cacëxun ca: Cana cuanin, caxa. Caxbi ca

. 31 xuncara a uni rabëcuëëncë ?Cacëxun ca cacëxa: An —cana

cuanima —quixun caxbi cuancë, an caaín papa cuëëncë .

Cacëxun ca Jesusan cacëxa:— rabi mitsu cain, mitsun

cuëëncëNucën Papa Diosan në

quibicë,

ñu,

. 32Unicamaxa sinanati aín nuituaséJuanën bana cuaisama tan. Mitsúnmi

uni, qui bicëñucamaxribi Juanën

.isquinbi camina sinanaquin aín bana

.

(Mr. 12.1-12; Lc. 20.9-19)33Usoquin caxun ca Jesusan, a

, ënë banaribi:

—Bëtsi banaribi mitsu camainun. . Achúshi

. xuncënëtancëxun ca anuxun uvas baca bitixaxu quinioquin naëxa.anuxun naë bërúanti xuburibi

. xunbëtsi uni aín naëa bërúanxunun quixun

.34Cuantancëxun ca uvas bimicëbëtan

micë uni raírixuquin caxa: An naë bërúancëunicamanu cuantancë

xú nun cati. 35Cacëx cuanxa bëbaiabi ca an naë

bërúancë unicaman axa ucë unicamabitancë tsiribi amimëparamëquin mëëanan bëtsiribishi

. 36Usocëxa bimi bëímacëbë

21

57

mëë cëanxa.Xucëxa bëbaiabi ca an naë bërúancëunicaman ax paían ucë unicama

.37Usoquian an naë bërúancë

bëtan ca— chicë ënë ca usaribi

—xuaxa. 38Xucëx cuanxa bëbaia isi ca annaë bërúancë unicamax canani quiaxa:

bë ca aín bëchicë.

. 39Canantancëxun bibianquin naë. 40¿Usoquian aín

bëbë ?

41

:—. xun ca bëtsi

unicama aín naë bërúanxunun quixun. Cacëx cuanxun ca a unicaman

.42Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—¿Nucën Papa Diosan bana cuënëo

ësai quicë a caramina mitsun iscëma?:An maxax xubuacë unían biquinma

,upímia xubu cushicë usaribiti.

. An usoquin mëníocëx ca.

cuënëo bana a caramina mitsun iscëma? 43Cana mitsu cain, mitsúxmi judíos

bëma ca bëtsi

. 44

.racaquin aín

namicama chacaia.nuax nipacëquin maxaxan uni

chacaquin chëcaia.45Usoquian cacëxun cuati ca judíos

fariseo unicamax —nu ñui ca bana itsiñuicësa oi quia —quixun sinani aminishacëxa. 46Nishquin sipuaisatanquinbi ca camabi unían, Jesusan caaséaín bana unicama ñuixunia quixun

,racuëacëxa. Racuë

.

unicama camia bana

22 1Anuxun Nucën Papa Dios rabitixubunuxun ca Jesusan judíos

unicama bana itsi ñuicësa oquin ënëbanaribi ñuiquin cacëxa: 2—Nucën Papa

. Achúshinuxun an

ñu mëëaintsicamaxa pi unun quixun camiti

. 3

nun quixun aín uni raíri xuaxa.Xucëx cuanxuan cacëxbi ca a cacë

.4Usaquin camicëxbia ucëbëtanma caamiribishi aín ñu mëëmicë uni raíriribi

nun quixun caxa: Bëñucama mëníomian.

rëracacëribi rëmian. Camabi ca mëníocë.

bëchicënëan xanu bicëbëtan, nubëtan pi. 5

camicëxbi ca a camicë unicamaxcuainsama tanxa. Cuainsama tanía bëtsix

21 22

58

aín naënu cuantamainun ca bëtsixanuxuan ñu marucë xubunu cuanxa.6Raí micë unicuaniabi bixun mëëquin të .7

nishaxa. Nishquin ca an aín ñu mëëmicë

nëë rucama xuaxa.

. 8 xun camicë unicama caxa: Piti

ca më .camicë unicamax utima nuitu

. 9

cuantancëxun mitsúnmi bainua mëracë.

10 cënquinca an ñu mëëxuncë unicaman bainuamëraquin upíma unicamacëñunbi upíunicama timëbëtsinquin bëaxa. Bëcëxunca xanu bicëbëtan pañuti chupapañucanxa. Pañutancëx atsini ca

.11

ca anu achúshi uni xanu bicëbëtan pañuti. 12

:mix ënu atsímabi ënu atsían? Cacëxbi ca a unibanaima tsóaxa. 13

mesanu piti nancë unicama caxa: Ënë unicamina mëtanianan tatanitancëxun ëman

.

tëmërai bë . 14

,nun Nucën Papa Diosan

catamëcë unicama axë .

(Mr. 12.13-17; Lc. 20.20-26)15Jesusan bana ñuixunia cuatancëx,

, uisai cara

. 16 xun ca aín uni

nun quixun xuacëxa.Xucëx cuanxun ca a unicaman Jesúscacëxa:— , min banax ca

asé . Uisai cara Nucën Papa

cëmëquinma asérabi ñuin, unían min abana ñuia cuati cuëëncëbëtanmabi. Min

tsibëtan sënën.

ñuma unicama

ñuixunin. 17

, ¿Nucën Papa Diosax asérabi nun

, César, a curí? ? ¿Uisa caramina

sinanin?18Cacëxun ca Jesusan, —uisai

nuxun—quixun

:—

cain. 19Uisa cara isnun ca a Césarqui achú

bëxun. Cacëxun ca bëacëxa. 20Bëiaisquin ca Jesusan cacëxa:—¿Uin bë

? ¿Uin anë cara cuënëocë ënëx?21Cacëxun ca atun cacëxa:—Ax ca Césarnën bë nan tanquian

.Usaquin cacëxun ca Jesusan cacëxa:—

, .

, axa.

22

59

22Cacëxun cuati ratuti ca —¿uisa uni? —quixun sinani a ñui

ëbiani cuancëxa.

(Mr. 12.18-27; Lc. 20.27-40)23A nëtënbi ca Jesúsnu saduceo

unicamax cuancëxa. Saduceo unicamanca —— .

quincacëxa: 24— ,Moisés ca quiacëxa: “Uni achúshibë bëtan ca aínxucënan an casunancë xanu bixun amibacë bë .bëchicë ax aín xucënan bë

. 25 .Nubë ca uni achúshi, mëcën achúshi

ca . Usa.

chiaxmabi bamacëxa.26Baman aín xucënan casunancë xanu

naxribi bacë bëmabi bamacëxa. Usaribiti ca a xanu

tsíxribishi bamacëxa.

bamacëxa. 27Acamaxa bamai cëñúan caa xanúxribi bamacëxa. 28Camaxunbi caa xanu biacëxa.unicamax baísquiti nëtën acama uinuë ?29Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Usama ca. Mitsun Nucën Papa

Diosan bana cara uisaira quia quixun

. 30

,aín ini bëchicëribi ca unin bënumitima

.. 31Mitsúnmi —

—quixun sinania

cana mitsu ñucatin, ¿Nucën PapaDiosan Moisés cuënëomia bana, ësaiaquicë, ? A banaxca ësai quia: 32 ,Isaac, .A bana cuë ,

sha. Ax

ca camabi aín unicaman rabicë Dios a. 33Usaquian Jesusan bëtsi uninsamaira oquin uni bana ñuixunia

—ësa bana—quixun sinani

ratúacëxa.

Nucën Papa Diosan bana raíri

Jesusan ñuia(Mr. 12.28-34)

34Atun —uni bamacëcamax ca—

bia — —quixun upíoquin ñuixuncëxun ca saduceo

quin catëcëanma. —Upí oquin ca ñuixuanxa

—Jesús nëbëtsioracëxa. 35Nëbëtsioraquinca an Moisésnën cuëuni achúshinën —

—cëxa: 36—

Diosan bana cuënëo quicësa oíira?

37Quixuan cacëxun ca Jesusanësaquin cacëxa:—Axa quicë

ësai quia:asérabi cuëëni cë . Usa

. 38Ënëx ca axaquicë . 39Bëtsi

: “Mixmibërúancacësaribi oquin camina min

. 40Ënë rabë bana quicësabi

22

60

unicama Nucën Papa Diosan cuëmiacëxa. Uisa bana cara cuë

nan uniraí .

(Mr. 12.35-37; Lc. 20.41-44)41Fariseo unicamaxa abë timë

quin ësaquin cacëxa:42— , axa

, ax uisa? ¿Uin rë ?

Cacëxun ca cacëxa:—Ax ca Davitan rë .

.43,44Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Davitax ca ësai quiacëxa:

caxa: Axa mimi nishcë unicama

.Axa aín rëDavid Nucën Papa Diosan Bëru Ñunshin

——quiax quiacëxa.

cara David usai quiacëx? 45¿UsariaDavid,

, cara Cristo ax uisari Davitanrë ?

46Usaquian fariseo unicama ñucatiaca uínbi — —quixun

.atun iscëusai quia oxun a unicama amiribishi

të .

(Mr. 12.38-40; Lc. 11.37-54; 20.45-47)

23 1Usaquin catancëxun ca Jesusan

unicama ësaquin cacëxa: 2—An quiricacuëunibunënribi ca sinania, atux isa, anMoisésnën cuë nun mitsuñuixunti, . 3Atun mitsuñuixuncësabi oquin camina Moisésnëncuë .atúan mitsu cacë

, , .Atux ca unicama bana ñuixunibi an uniñuixuncë banaxa quicë .4Moisésnën cuënëo banaishima atúnbi

.cëxbi ca a banacamax ax quicësabi oi

. .Atúan ñuixuncë bana quicësabi oquian

. 5Añu ñu

.

isnun quixun chupa aín cuëbí chooquincuë puncë pañuia. Pañuanan cacuënëo bana aín bëpëñan mëmiu tëcërëcaia, a unicamax ca

nunquixun. 6Pi timëxun ca anu aíncushicama tsóti anu tsónuxun caisia,

.judíos unicama timëbë timëti, anua aín cushicamax tsótianu tsótishi cuëënia, camabi unínsa atuisnun quiax. 7

marucë anuxuan a isquin bëtsi unin— —quixun

cuëënia. —an ca nucuënëo bana ñuixunia —quixun caticuëënia.

8 bëbi camina mitsux.

Mitsux camina xucë . Mitsuxcamina achú , ax ca

22 23

61

. 9

menua Nucën Papa caquin anë ,, ax cuni ca

asé , . 10

xë .,

quixuan bëtsi uni mitsu canun quitima. 11

raíribë sënë .12Anbia rabíquin ——Diosan aín uni raíribë sënë

.rabícëma uni a cuni Nucën Papa Diosan

.13An Moisésnën cuë

,

.. Mitsun

camina Nucën Papa Diosan banasabi oquian

bëtsi oquin ñuixunin. Mitsun camina abana quicë .camina uni itsínribia a bana quicësabi

.14 cë

xanun ñu bicuanquin cëñuin. Cëñuanan

nun quiax,Papa Diosbë banain.Papa Diosan,

castí .15An Moisésnën cuë

,

.raxunnunsaribi

. Usaquinmi

.Mitsúxmi anuaxmi tëmërati manë tsirë

samaira oi anuax tëmërai.

Nucën Papa Diosan uisa cara mitsu oti.

16Mitsun Nucën Papa Diosan bana

.Bëxuñu unin ca uni itsi anun cuanti bai

. .Mitsux camina ësai quin: Anuxun Nucën

asé

. —curianuxun Nucën Papa Dios rabiti xubunu

cacë —quiax quiquinasé . 17Usai qui camina

,. Anuxun a rabiti xubunuxuan

unicaman a rabicëx ca Nucën Papa Dioscuëënia.cupíma, aín unicaman anuxun a rabitixubunuxun rabicë cupíshi ca NucënPapa Dios cuëënia. 18Usaribiti caminamitsux ësai quin: Anuxun Nucën Papa

maxax bucúncë,asé

.—anuxun Nucën Papa Dios rabiquinñuina xaroti maxax bucúncë,

cacë —quiax quiquinasé . 19Usai qui camina

,. Anuxun ñuina xaroti maxax

bucúncë anuxun ca unicaman ñuinarëxun xaroquin Nucën Papa Dios rabia.Usaquian rabicëx ca Nucën Papa Dioscuëënia.

23

62

shi ca axcuëënia. 20 , anuxun

ca unin anua xaroti nancë ñu aribisinania. 21Usaribi oquin ca axa aín banaca asé nun,—anuxun Nucën Papa Dios rabiti xubu

rabi mitsu cain—quicë uni,

caia. 22Axa aín bana ca asénun —naí anu

asérabi mitsu cain —quicë uni ax ca anu

Papa Diosribi sinani quia.23An Moisésnën cuë

,

. Mitsu ca Nucën Papa Diosan uisa. Mitsun

camina an Nucën Papa Dios anuxun

, sabi oquin. Usa, axa quicësabi

, , NucënPapa Diosmi upiti catamëanan axcuëëncëunicama nuibaquin, ,

, acama..

mitsun ñu mësú. 24Mitsun Nucën Papa Diosan

a bana uisai quicë cara quixun. Bëxuñu unin ca uni itsi anun

. Usaribi camina. . Chupan xanpa

bëpucëbë ca anua aín chua,acamax bërú shi

.,

camello, .25An Moisésnën cuë

,

unicama paranin.Nucën Papa Diosainsa mitsun nuitu upí

acama aín caxu chucain. Usaquin

upíma ñu sinanin.nun quixun

cuëëncë ñu biti acama sinanin.

.26Fariseo uni, bëxuñu unisa camina mix

. Xanpa aín namë pain chucacëx caaín caxuribi chua . Usaribi

më ,.

27An Moisésnën cuë,

unicama paranin. Anu uni maíncë meax ca upí oquin më

mëu, uni bamacëchë . 28Usaribi camina

.

.29An Moisésnën cuënëocë bana

unicama,. Upíma isquin

cara Nucën Papa Diosan mitsu uisoti. Mitsun raracaman an Nucën Papa

Dios quicë bana uni ñuixuncë unicamaanu maíncan,mëníoin. Mëníonan camina anu uniupímëníoin. 30 ,

atun an Nucën Papa Dios quicë banaunicama ñuixuncë unicama masóquin

. 31Usai quiquin, asérabi camina mitsux

23

63

an Nucën Papa Dios quicë bana uni, atun rëbúnqui

. 32

ë .33

,.

Diosan asérabi mitsux bamaia anuaxmitëmë .34

socënu. Raíri

camina anu timë. Raí

xun bana ñuixuniami mitsun bëtsi bëtsiocëbëa bëtsi ëmanu cuancëbë anumitsúxribi cuanxun camina usaribi

cë . 35

.

rara achú . Usaribi oquin camitsun raran an Nucën Papa Diosquicëbari itsi inú .raí , Baraquíasnënbëchicë, a anuxun Nucën Papa Dios

. Usaribi. 36

cana asérabi mitsu cain, mitsunsaribi oquin ca Nucën Papa

. Mitsúxmi usa

.

37 , cana mitsucain, mitsux camina an Nucën PapaDios quicë bana uni ñuixuncë unicama

, mitsun. ¿Uitishi

oquin carana mitsu nuibaquin bë?

cama cuëntancëxun aín pëchinmapuxun bërúancësaribi oquin canamitsu bë .

.38

. 39

cain, mitsun camina utëcënia isquin— ëxa ucë bëríaia. —quiax

. mainun.

Anuxun Nucën Papa Dios rabiti xubua

(Mr. 13.1-2; Lc. 21.5-6)

24 1Anuxun Nucën Papa Diosrabiti xubunuaxa cuania ca aín

Jesús cacëxa:—.

2Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—

upí isin. , axa

bë rurucubúti.

Ax utëcë

(Mr. 13.3-23; Lc. 21.7-24; 17.22-24)3

Olivos cacë anu tsó,

nëbëtsioraquin cacëxa:—¿Uínsaran cara mixmi quicësabi oi

anuxun Nucën Papa Dios rabiti xubu aín? ¿Mix anun

utëcënti nëtë anúan ënë mecama cëñúti,

?.

23 24

64

4,5

cëxun ca Jesusan anun ax utëcëntinëtë ñuixunquin ësaquin cacëxa:— ,

nuxun.

camina bë . 6Mitsun caminauni itsían —bë —quixun ñuia

. Cuanan —raíriunicamaxribi ca raí nania—quixun ñuia cuatibi camina racuëtima

. Asé . Usaíabëbi ca ënë mecama cëñúcëma pain

. 7

nani.

rucama bëtsinanti

. Bëtsi bëtsi nëca a piti ñu . Bëtsi bëtsimecamax ca shaí .8Usoquin pain tëmëratancëutëcëncëbë samairaoquin tëmë .

9Usoquin canan ca ësaquinribi:

— rinën ca uninuxun

.

. cë cupí ca

. 10 xun.

nanquin ca uni raíri,

. 11 bëtan ca —Nucën Papa Dios quicë bana unicamañuixuni —

. Usaquin

. 12 bëtan ca,

. 13 bëtanbia

Nucën Papa Diosan në .14 tia acamaxca Nucën Papa Diosan në

.

ñuixuncë cëncëbë ënëmecama cëñú .

15

:—An Nucën Papa Dios quicë bana

unicama ñuixuncë uni Danielnëan añuiquin cuë

rucamabë. Danielnëan ñuia uni ax ca

utancëx ami sinanimabi anuxun Nucën,

. An ënë bana iscë uni an ca.

16 bë ca unicamax ami racuëti

. 17Aín

nuxun, aín ñu pain bitsi aín xubunuatsíntëcë .18 nuxuan ñu mëëcë

nuxun aín chupa bitsixubunu cuaníma naënuaxë

. 19 bë ca xanu tuñucamacë xanucamaxribi

.20Usaími anun ñu mëëmita

. 21

unicama Nucën Papa Diosan mesamairai

tëmë , amiribishi usai tëmëratëcëntimoi. 22Anúan paë tani nëtëxacëñúcë

.Diosan,

24

65

nuibaquin, atu cupí anúan unin paëtanquin tëmërati nëtëcama sënënmiti

.23Anúan usoquin unicaman tëmërati

nëtë ucëbëtan unin mitsu —ca is, ënu ca—quixun canan —ca is, unu—quixun cacëxunbi

camina —asérabi ca —. 24Anúan usoquin unicaman

tëmërati nëtë ucëbëtan ca unin axasé ——

. Usaribiquin ca uniraírinën cëmëquin —Papa Dios quicë bana unicama ñuixunin— . Cana

, uni itsían.

.25

bëbiratú .mitsu parania bë . 26Usa

bëtan unin —Cristo ca uaxa.—quixun

.—Cristo ca uaxa, ca xubu

—quixun mitsu cacëxunbicamina —asérabi ca —

. 27Mëríquin ca canacan anúan baricë,

camabi naicamë caia. Usaribi ca,

utë . 28Unix ca quia —uinu

cëñú . .

(Mr. 13.24-37; Lc. 21.25-33; 17.26-30,34-36)29Usoquin canan ca ësaquinribi

:—Usaía tëmërai anun uni bënëti

nëtë, ënribi ca pë .

, naícamëshaíquicëshaí . 30 bëtan ca

,utëcë . Isi ca camabi menu

,nuituti bë .

,nëtë cuin mëú cabë

. 31Manë banañu bana

,xunun.

32 , higuera i axca baricuatsíncëtancëx amiribishi corutëcënia.isquin camina —ca baritiacuatsinia— . 33

, cënti nëtë ca. 34Asérabi cana

mitsu cain, bëría ënë nëtënu bucucë

mitsu ñuixuncë banacama quicësabi oi. 35Naí, me, acamax ca cëñúti

, ëimoisabi oi

asé .36Añu nëtë cënti,

.,

Papa Diosan Bë. Nucën Papa Diosan cuni ca

.37Bë

,utë . 38Anúan aín

mainun aínaintsibëtan Noénën anun iëti nunti cha

xanu bianan aín bëchicë bënumianan an. Ca

, Noenën ñuicësabi oi ca

24

66

asé . 39

cë quian ñucamacëñunbëtainshi ca —Noenën

nu cacë bana ca asé —quixun. Noenën bana cuatíma

.bë .

40 : Rabëunían aín naënuxun ñu mëëia achúshi

shi anubi. 41Usaribiti ca rabë

xanúxa ñu rëni tsócë achúbimainun achú .

42

utë—

—. 43 , uínsaran

ñucamacë uni

caíntsianxa.

. 44Usaribi

.bëbi cana uti

. , aia.

An uni mëëxuncë uni rabë,upíma, ñuicë bana

(Lc. 12.41-48)45

. Achúshi unin ca aín xubunucama upí oquin piminun quixun aín

ñu mëëmicë unicama achúshi caísaxa.Caísquin ca —an ca asé sabi

— .

catancëx ca bëtsi menu cuanxa. 46Cuanxcënquin ca an ñu

mëëxuncë unin cara an cacësabi oquin. Isquinbi an

cabiancë

ñu mëë marua tani. 47 rabi mitsu

cain,mëë : Minmi

. 48

—ñu mëëmicë uni ca panatia —quixun

49abëtan ñu mëëcë uni raírimëëanan axa paëncë unicamabëtan ñu

. 50 , ca utibëmabi ca an a ñu

mëë . 51Uquin ca usai

.

bë .

Mëcën rabë xanu ñuia Jesus quiá bana

25 1

ñuixunquin ca Jesusan aín utinëtë ñuiquin ësaquinribi cacëxa:—

: Achúshi uníannuti xanu

nuibacë mëcën rabë xanucamax, anxanu biti uni ax aia bitsi, lamparínbibiani cuanxa. 2-4Mëcën achúshi

nisa ñuanun aín lamparín ërë

. shi xanu

xë . 5Atúxa lamparínbuani cuanbi ca an xanu biti uni

. Panacë nan të. 6 ë naëx a uni aia

isi ca raírinëx cuëncëni quiaxa: An xanubiti uni ca aia. Ca bitsi cuan. 7Quiasharatia bësuquin ca bënënquinshi axanucaman aín lamparín mëníoxa.8Usocëbë ñuma xanucamanraíri xanucama caxa:cama ca bënaia. Mitsun xë

. 9Cacë ñu

24 25

67

xanucaman caxa: Nun xënisa ñu sapi ca

ë . Mitsúnbica an xënisa ñu marucë uninu cuanxunbitan. 10Cacë ñuma xanucamaxënisa ñu bitsi cuancëbë ca an xanu bitiuni uaxa. Aía atsíncë ñuxanucamaribi abëtan pinux xubunuatsíanxa. Atsíncëbëtan ca xëcuë xëocatëcëinsama oquin xëpuaxa. 11 bë

ñuma xanucaman—nu ca xëócaxun —quixun

caxa. 12Cacëxunbi ca caxa: Asérabi cana, .

13Usaquin catancëxun ca Jesusancacëxa:—Mitsúnribi camina añu nëtëinra

——

.

curíqui ñui quia14Anúan ax utëcënti nëtë ñuixuntë

unicama cacëxa:— .

Amanu cuanuxun ca achúshi unin aínñu mëëmicë unicama cuënxun aíncuríqui anun ñu mëëquian curíquiitsiribi binun mëtí , acurí xuan an bicëcurí cënun quixun.

15Uisoquin curíëinshi

. Achú , mëcënachúshi mil curí . Bëtsi

, rabë mil curíqui. Bë shi

mil curí .amanu cuanxa. 16Cuancëbëtan ca an

, mëcën achúshi mil curíqui bicë unian a curíquinën ñu bitancëxunmaruquin bitëcënquin usaribi mëcën

achúshi mil curíqui biaxa. 17Usaribi, rabë mil curíqui

bicë uni an bëtsi rabë mil curíquiribibiaxa. 18 ,achúshi mil curíquishi bicë uni an menaëtancëxun a curíqui maíanxa.

19 bë an aunicama ñu mëëmicë unix utëcëanxa.Utëcënquin ca uisaquin cara aínunicaman a curíistisa tanxa. 20Istisa tancëbë uquin ca an

, mëcën achúshi mil curíqui bicëunin an bicë curíquicama bëxun caxa:Min camina mëcën achúshi mil curíqui

.marutancëxun bëtsi mëcën achúshi milcuríquiribi bian. .21Cacëxun ca an a ñu mëëmicë unincaxa: quinën

.curí

. saribi.

22Usaquian cacëbë uquin ca an rabëmil curíqui bicë uni an bicë curícama bëquin caxa: ëmil curí .ñu bixun marutancëxun bëtsi rabë milcuríquiribi bian. .23Cacëxun ca an a ñu mëëmicë unincaxa: quinën

.curí

. saribi.

24Usaquian cacëbë uquin ca anachúshi mil curíqui bicë unin caxa:

. mitancëxun

unicama bimin. 25

racuëquiani cuanxun nëtëmiti rabananme naëxun anu maínquin min curíqui

25

68

unëan. Min curí, . 26Cacëxun

ca an ñu mëëmicë unin caxa: Mix. Uni

mitancë

quixun camina sinanin. 27

qui a banconu.

utë quiitsiribi bitsían. 28Caxun ca aín uni itsicaxa: Mil curí , a camina auninua bixun axa mëcën rabë milcuríqui . 29Uisa ñu

sabi

samaira oquin. Usonan ca anúan aín

. 30

bicuanxun a curí nan ancurí

.

tëmërai bë .

31Usaquin catancëxun ca Jesusan aínuti nëtë ñuixuntëcënquin ësaquinribi

:—

.. 32

ë . Anuatimësëtë nanma unicama amoribisëtë ,carnerocama amo bucunanan aínchivocama amo bucunacësaribi oquin.33

më .chivo aín më . Usaribi

queuqa

më . 34Usai

më :.

níocëxa. sabi. 35

.

.

.36Chupa

.cuancën.cuancën. 37Cacë

: ¿Uisa nëtën caranuna mixmi, ?

¿Uisa nëtën caranuna mixmi shimacë,? 38¿Uisa nëtën

caranuna amanu nitsi cuanxmi anu? ¿Uisa

nëtën caranuna chupañuma isquin mi? 39¿Uisa nëtën caranuna

cuancën? 40Cacë:

asérabi mitsu cain,xucëncama achúshi, uni raíribësënë

, .41Usaquin catancë

: Mitsux.

. 42

.. 43Amanu nitsi

. Chupa.

25

69

. 44Cacë :

? ¿Uisa nëtën caranunamixmi chupa

?45Cacë

: rabi mitsu cain,shi, uni raíribë

sënë ,.

46

xë mërati anu cuanti. Cuancë

Papa Diosan nëtënu xë.

IV. BAMAXBIA JESUCRISTO BAISQUIA BANA (26-28)

ënan(Mr. 14.1-2; Lc. 22.1-2; Jn. 11.45-53)

26 1 xun ca

ësaquin cacëxa: 2— ,rabë bë ca Pascua anun carnero

. A nëtën ca unían.

xun ca i curú. Usaquin ca Jesusan aín

.3

cë unicama,, a

xubunu timëacëxa. 4Anu timëax ca—

—quiaxënancëxa. 5 ënani ca quicancëxa:—Unicamaxma anun rabanan nëëtiquiruia,

.

Betanianuxuan xanuxun

(Mr. 14.3-9; Jn. 12.1-8)6Betania ëmanu cuanx ca Jesús

. Simón ax caan aín nami chëquí ñu

. 7Anuamesanu pi tsotan ca xanu achúshinën,

ron chabócëxa. 8Usoia isi ca Jesusan

canancëxa:— ?

9Anun ñu.

10Usai canania cuaquin ca Jesusancacëxa:—¿Uisati caramina ënë xanu ami

nishquin ñuin?. 11Camabi nëtën camina

ñuñuma uni isin.mitsun xë .12Bamacë maí

.13Asérabi cana mitsu cain, uinuxun cara

,, a

ñuixunia, anuxun ca ënë xanúan,

nun.

(Mr. 14.10-11; Lc. 22.3-6)14

achúshi, Judas Iscariote, ax anua judíos

cuancëxa. 15Cuanxun ca cacëxa:— nun caramina

uiti curí ? Cacëxun caatun Judas treinta curí .16 xun ca Judasnë, uisaxun

.

25 26

70

(Mr. 14.12-25; Lc. 22.7-23; Jn. 13.21-30;I Co. 11.23-26)

17

quincacëxa:—¿Uinuxuinra nun Pascua nëtën a

piti ñu mi mëníoxunti caraminacuëënin?

18Cacëxun ca Jesusan cacëxa:— baquin

:an ca ësaquin mi canun nu caxa, Anúan

. Usa

tan Pascua nëtën.

19Usaquian cacëx cuanxun ca aínsabi oquin

an ñuicë xubu mëraxun anuxun Jesúsbëtan piti ñucama mëníocëxa.

20Mëë

ë acamax bëbaquishcëbëpinux mesanu bucubuacëxa. 21

xuan abëtan piia ca Jesusan cacëxa:—Asé ,

micama achú.

22Ësaquian cacëshi

achú quin cacëxa:— ?

cat?23Quia ca Jesusan cacëxa:— bë

chabóxun picë, .24Asérabi Nucën Papa Diosan banacuë ,

., ax

..

25

quin cacëxa:— ?Cacëxun ca Jesusan cacëxa:— , mixmi quicësa.26Usaquin cacë

biquin Nucën Papa Dios ——catancëxun,atu cacëxa:—Ënë ca pit.

.27Cacë

,Nucën Papa Dios pain ——catancë

:—Camaxunbi camina ënë uvas baca

. 28

tërë. .

29 , ësa uvas bacacëniman.

,anuxun cuni cana mitsubë cënti

.

— —quiaxa Pedro a ñui quiti Jesusan ñuiá bana

(Mr. 14.26-31; Lc. 22.31-34; Jn. 13.36-38)30Nucën Papa Dios rabi cantatancëx

. 31Anucuantancëunicama cacëxa:— bë camina mitsux

, Nucën PapaDiosan bana cuënëo ësai quicësabi oi:“An carnero bë bë ca

.

26

71

32

.33Usaía quia ca Pedronën cacëxa:—Raírinëxa mi ëbiani axa mimi

cëbëbixë .

34Quia ca Jesusan cacëxa:—Asérabi cana mi cain, mix camina

usai quin,,

ëachú .

35Cacëxun ca Pedronën Jesús cacëxa:— ,

.Ësaquian caia ca raírinënribi cacëxa.

Papabë bana(Mr. 14.32-42; Lc. 22. 39-46)

36

Getsemaní cacë me mëníocë, anubëunicama cacëxa:—

banamainun ca ënu tsó .37

chicë rabë, JacobocëñunJuan, acama buani cuaníbi ca Jesús— —nuituacëxa. 38 :— .

Micamax ca ënu tiquit..

39

buquin ca aín Papa Dios cacëxa:—Papan, mix cuëëncëbë

., mix.

40Usaquin catancëx cuanquin aínraquin ca

bësúnquin Pedro cacëxa:

—bënë ? 41 soi

.

.42Usaquin cabiani cuantëcënxun ca

Jesusan Nucën Papa Diosbë banatëquin ësaquin catëcëancëxa:— ,

tantima cuëëncëbëma cana mix cuëëncë.

43Cabëtsini uquinbi ca Pedro, Juan,Jacobo, nan të

ratëcëancëxa. 44 nantëcuantëcënxun ca Jesusan usaribiquinaín Papa Dios catëcëancëxa.45Catëcëanx amiribishi utëcënxun caPedro, Juan, Santiago, acama cacëxa:— .. ñucaman binun

.46Cuanun ca nirucuatsin.

.

(Mr. 14.43-52; Lc. 22.47-53; Jn. 18.2-11)47Jesusan cacë

uni achúshi, Judas, ax uacëxa. Abë ca, manë xëtocë bëanan imaxu

tëacë bëi uacëxa. Axa ucëcama ax cajudíos sacerdotenën cushicamabëtancaniacëcë unicamanribi Jesús binun

. 48

cacëxa:— tsucucaia isquin camina

, ..

49Usaquian unicama cacësabi oquinbaquin Judas

Iscariotenën ax pain anu cuanquin ¿ënu? —caquin Jesús bë

cëxa. 50Bëtsucucacëxun ca Jesusancacëxa:

26

72

—?

Caia ca abë ucë unicaman Jesúsbiacëxa. 51Bicëbëtan ca aín uni achúnën aín manë xë nuabiquin, judíos sacerdotecaman cushia anñu mëëxuncë uni mëëquin aín pabíamocüa pabíscacëxa. 52Pabíscaiabi caJesusan cacëxa:—Min manë xë

cën. Axa manë xë.

53 ,

? cëxun ca

bë . 54

ëminun xucë .sabi oi

caiman.55Usaquin catancëxun ca Jesusan axa

anu ucë unicama cacëxa:—¿Manë xë

tuíanx caramina mëcamacë uni? Camabi nëtën

ëtsi tsóxun, anuxun NucënPapa Dios rabiti xubunuxun bana ñuiabi

. 56

asérabia an Nucën Papa Dios quicë banauni ñuixuncë unin cuënëo banaquicë .Usoquian atu caia cuabiani ca aín

cëxa.

(Mr. 14.53-65; Lc. 22. 54-55, 63-71;Jn. 18. 12-14, 19-24)

57Usoquin bitancëca a unicaman judíos sacerdotenën

, , anua anMoisésnën cuë

unicamabë caniacëcë unicama timëcë,. 58

rapasu me mëníocënu bëmabë tsoócëxa, uisa cara oia quixuniscatsi quiax.

59

cushicamabë caniacë

timëxun, uix caraisa asérabia usai,

.60Cuaisa tancë

. bë anu cuanquinca cëmë uni rabë :61—Ënë unix ca quiaxa:Nucën Papa Dios rabiti xubu rurupatancëxun rabë shi nëtëinshi

.62Usaía quicëbë niruquin ca judíos

cacëxa:—¿Mi ñuia quicancëbëtanbi caramina

nu uisaquinbi caiman? ¿Uisai qui caraësai mi ñui quicanin?

63

.

catëcëancëxa:—Nucën Papa Dios axa bamatimoi

tsócë, an cuamainun ca nu ñuixun, ¿mixcaramina asérabi aín Bëchicë, Cristo,axa utinu nun caíncë, ?

64Cacëxun ca Jesusan cacëxa:— , .

Mitsun camina, ,Nucën Papa Dios, cushiira,

cuin mëucüax utëcë .65Usai quia cuati xuamairai nishquin

unicama cacëxa:

26

73

—banaxa. Mitsun camina Nucën PapaDios ñuia, .66 ?Cacëxun ca camaxunbi cacëxa:—

banaxa. . Axbi.

67

raírinën bëtushucamainun ca raírinënribiJesús mëëacëxa. Usoia ca raírinënribishibë . 68Bë :— .

nu cat.

——quixuan Pedronën ca

(Mr. 14.66-72; Lc. 22. 56-62;Jn. 18. 15-18, 25-27)

69

.xuncë

ax Pedronu cuanquin: Mixribi caminaJesús, ,quixun cacëxa. 70Cacëxun ca Pedronën

caman cuanun cacëxa:—

.71Usaquin cabianía ëman cuancëbëtan

ca xanu itsi, xuncë,:

—Ënë unix ca Jesús,uni, .

72Cacëxun ca Pedronën amiribishicatëcëancëxa:— . Nucën

,ënëx ca asé .

73

rinën anu cuanquinPedro cacëxa:—

banacësari banain..

74Cacëxun ca Pedronën munumabanaquin cacëxa:—

. An cuamainun cana mitsucain, .Usaía quicëbë .

75Banacëbëtan ca Pedronën ësaquian:

ëachú .Usoquian Jesusan cooncë bana sinani ca

bëunan mëscuti iancëxa.

(Mr. 15.1; Lc. 23.1-2; Jn. 18.28-32)

27 1Pëcaracuatsincëbë ca judíossacerdotenën cushicamabë

ampan caniacëcë unicamax timëaxënancëxa. 2Usai

quitancëxun nëaxun ca Poncio Pilato, anë , anu

.

Usaía Judas bama(Act 1.18-19)

3 , an Jesús unibimicë,sinanatëcëancëxa. Sinanabiani anuxunNucën Papa Dios rabiti xubunu cuanxun

treinta curícëxa. 4 :—

..

Cacëxunbi ca cacancëxa:— . Ax

, minbi caminamë .

5Usoquian cacancëxun curíquicama

xun pubiani cuanx ca Judas axbitëtsëqui bamacëxa. 6

26 27

74

cë a curíqui bitsi ca judíos unibunëncushicamax canani quiacëxa:—

quinëx anu curíqui.

7 cënxun caa curíquinënbi an me ñutëocë uni aínme maruaxa, a mex isa amanuax ucë

. 8Bërí nëtënribi ca unix ame ñui quia —cupíocë curí —quiax.9,10

Papa Diosan cacësabi oquin caJeremíasnën ësaquin cuënëocëxa:“Treinta curíqui judíos unibunëan

, acuríqui bitëme a maruaxa.

sabi oquin canacuë .

(Mr. 15.2-5; Lc. 23.3-5; Jn. 18.33-38)11

, Pilato cacë, anu. Buania ca Pilatonën

cacëxa:—¿Mix caramina judíos unicaman

?Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Asé , minmi cacë,

usa.12Judíos sacerdotenën cushicamabëa

ampan caniacëcë unicamax Pilatomi.

13Usaía judíos unibunëx quicëbëtan caPilatonën Jesús cacëxa:—

cuatiman?14Cacëxbi banaquinma ca Jesusan a

ñuia quicë bana achúshirabi —usama ca— . Ax banaiamaoquin — ?—quixun sinani ca Pilato ratúacëxa.

Pilatonënribi ca(Mr. 15.6-20; Lc. 23.13-25; Jn. 18.38-19.16)

15

piti nëtëa sënë

chiquí cë, a. 16

ca anu sipuacë unicama a achúshi, camabi unían

.17,18—Nutsi ami nishquin ca judíos

—quixun

timëtia cacëxa:—¿Mitsux cuëëncëbëtan carana ui uni

? ¿Carana? ¿Carana Jesús,

Cristo cacë, ?19Pilatoa anuxun uni manania cuati,

shi unixuquin Pilato ësoquin camiacëxa:— quin

. . Usa.

Ësaquian aín xanun camicë banaribi

tancëxa.20 tonën — ?

—

timëcamëëocë a tsuaquirumi quiacëxa,— ,

.21 —¿ënë uni rabë

?— tëcënquin cacëxun——quixun cacëxa. 22Cacëxun caPilatonën cacëxa:—

nin?

27

75

Cacëx ca quicancëxa:—Bamatanun ca i curú .23Quicania cuaquin ca Pilatonën

cacëxa:— ?Cacëxbi ca unicama munuma

cuëncëni quitëcëancëxa:—Bamatanun ca i curú .24

, atunismainunbi, chucaquin caPilatonën cacëxa:—Ënë uníxa bamacë

. Mitsux cuëënxun camina.

25Cacë :—

rë . 26Quicëbë

xun i curúsocënu.

27Usomitancë xun ca

.rucaman raíri timëacëxa. 28Timëxun

aín chupa pëmixun chupa minanënpucucësa a pañumianan 29muxa mañutiotancëxun mañumianan aín mëcënmëqueua tuí .Usotancëx aín bë non rantin purunitsó :—. 30Caía raírinëx ami tushuquimainun

ca raí cënquin. 31

xun ca a pañumicë chupa pëmianan aínchupa pañumitëcëancëxa. Pañumitancëxun ca i curú .

(Mr. 15.21-32; Lc. 23.26-43; Jn. 19.17-27)32

, Simóncacë, a mëraquin cacëxa:

—curú .Cacë .

33 bëtan Jesús buaunx ca Gólgotacacë menu bëbacancëxa. Gólgota quicë,

.34Anuxun ca vino mirra mucairacëñunmëscucë a isa xëanun quixun Jesús

. xunbi ca tantancëxun.

35 xun carunën anuaxa Jesús bamanun i

curúsocë nitsíancëxa. Nitsíntancëx cauin cara isa aín chupa bëtsi bëtsi biti

tantancëx Jesusan chupa mëtíquiacëxa.

,ësai quicë:niquin tantancëx mëtí . 36

cëx anu tsóxun ca unínma Jesús icurúsocënua nampatia quixun bëcëxa. 37Bë

,quixun cuë sacëxa, ësaiquicë: “Ënëx ca Jesús, judíos unibunën

, .38 runën i

curú camacëuni rabë . Bëtsíxa aín mëqueu

. 39

banaquin, 40unicaman Jesús cacëxa:—Mix camina:

cëxun rabë shi nëtëinshi

quiax quian.iët. Mix Nucën Papa Diosan Bëchicë

ënux i curúsocë .41

mabë an Moisésnën cuënëo bana

cë

27

76

unicama,banai, ami cuai ësai canancëxa: 42—Anuni raíri iëmicësaribi oi iëtibi ca iëtima.

nun bërí i curúsocë. 43Ax isa aín Bë

Nucën Papa Diosmi catamëtia ca quiaxa.Ax aséPapa Diosan bërí iëmitsianxa,ca iëmima.

44Usaribi oquin ca aribia i curúsocënucamacë uni rabë

.

(Mr. 15.33-41; Lc. 23.44-49; Jn. 19.28-30)45 rucëbëbi me

. ëshi hora bari pëquitë

cëxa. 46 bë bari pëquitëcëntishi

quiacëxa: “Elí, Elí, . Usaiquicë bana, ax ca — ,Papa Dios, ?— . 47Usai quia cuëncënia

rinëxquiacëxa:—A unin ca unun quixun Elías cuënia.48 cuatsini uquin ca

shinën tsatimia xapurëmencë a bimi baca cachacëmichabóxun Jesús cucúcaquian xëanun

. 49 bëbi caraírinëx quiacëxa:—Mëëxunma ca ën, Elías cara a iëmi

aia isti.50

cuëncëntëcënishi Jesús bamacëxa.51Jesús bamacëbë ca Nucën Papa

mëu anun bëqui amo rabë

. bëa meshaíquicëbë ca maparacamaxribituquibuacëxa. 52Tuquimainun ca

mapara quiniocë anu uni bamacëmëníocëcama axribi turabëacëxa.Turabëcëbë ca anuax Nucën Papa

cëxa. 53Baísqui nirui anua racan anuaxchiquítancëx ca Jesúsa baísquicëbëJerusalénu cuancëxa.unin anuxun isacëxa.

54Me shaíquimainuan usai bëtsi ñuribirunën cushibëtan an

unínma Jesús i curúsocënua nanpatiaquixun a bë rucamaxribi

ëacëxa. Racuëti ca —ënëunix ca asérabi Diosan Bë—quiax quiacëxa.

55 nuxa Galileanuax abë, anu

. 56Anu ca,

nën tita, a rabëchicënën tita,

.

(Mr. 15.42-47; Lc. 23.50-56; Jn. 19.38-42)57A nëtë bari cuabutia bëbaquishcëbë

,José cacë, , anuaxaJesús bamacë anu cuancëxa. 58

cëx anu cuanxun ca Pilato cacëxa:—Jesús ca bamaxa,

tanin.Cacë

nun quixun cacëxa.59Usaquian cacë xun biquinca José bana upí,

60anua aín aintsimëJesús më .anu Jesús mëníotancëxun maxax cha anun naëcë quinixëpuacëxa. Usobiani ca cuancëxa.61Usoquian Josénën Jesús mëníoia ca

xun isacëxa.

27

77

62Anun ñu mëëmë tima

mabë fariseo unicama Pilato isicuancëxa. 63Cuanxun ca cacëxa:—A cëmë unix ca bamacëma pain: ë

achúquiaxa. A bana cananuna sinanin. 64Usa

, a rabëshi nëtë inútamainun min

, aínë uxun isa

baísquiaxa quinuxun bibianquin buania., Jesús

isa baísquiaxa quixun. Usaquianbë ca bë samaira oquin

.camina a quini upí oquin mëníomiti

. 65Quia ca Pilatonën cacëxa:— . A

oquin a quini upí oquin mëníomitancëxun bë .

66Usaquian cacëx cuanxun ca anupúcë maxax

cha a unían xëocaia iscatsi quixun. Usotancëxun ca an

bëëancëxa.

(Mr. 16.1-8; Lc. 24.1-12; Jn. 20.1-10)

28 1Anun ñu mëëtima nëtëñantabuonxa pëcaracëma

María itsi anu Jesús mëníocë isicuantëcëancëxa. 2Cuanxa bëbacëbëbi camecama cushíinra shaíquiacëxa.ShaíquicëbëDiosan xucëx uquin, anúan anu Jesús

pucë maxax cha taranacëxa.

Usotancëx ca anu tsóbuacëxa. 3A

, matsiuxuira iscë . 4

. 5Usaríarucamax racuë

xanu rabë cacëxa:—Racuë . ,

mitsun camina Jesús, a i curúsocënusëxancë, a barin. 6Ax ca ënuma. Axa quicësabi oi ca baísquiaxa.

.7Istancëx bënëtishi cuanxun camina aín

:Jesús ca bamaxbi baísquiaxa. Ax pain caGalilea menu cuania. Mitsúnribi caminaanu cuantancë .

.8 xun, asérabi

quininuax chiquíquiani racuëtibi

quiani cuancëxa. 9Bainquiani cuanquinbi ca Jesús aia

isacëxa. A isia ratutia ca Jesusan—¿caramina ain? —cacëxa. Cacëx a

buquin ca Jesústamëëquin rabiacëxa. 10Rabicëxun caJesusan cacëxa:—Racuë . Cuanxun camina

ëantu cati. .

Suntárucaman judíos unicama ca11Jesús isbiania, a xanu rabëtax aín

ca an anu Jesús mëníocë me bërúancërucama raírinën Jerusalénu

, acamañuiquin cacëxa. 12Usoquian cacëx ca

cëcamabëbananux timëacëxa. Timëax acamaxbi

27 28

78

banaquin ca uisoti cara quixun. Sinani canantancëxun ca

cacëxa: 13—Mitsun camina “nuxnuë,

.14Usoquinmi cacëxuan unicamanchaniocëbë bë

. Nux abëbanacë

.15

rucamax curíquibibiani atúan cacësabi oquin unicamaparani cuancëxa.ca bërí nëtënribi judíos unicama usaiquia.

(Mr. 16.14-18; Lc. 24.36-49; Jn. 20.19-23)16Angelnën cacësabi oi cuanxúan

cë uni mëcën rabë shi,

cuancëxa, anu cuanúan Jesusan cacëanu. 17Cuanxun anua mëraxun cacuëënquin —ënëx ca asérabi Nucën

—rabiacëxa, raírinëan —asérabi ca

—quixunbëtanmabi. 18Usoquian

rabicëxun ca Jesusan a rapasucuanquin atu cacëxa:—

. 19

., ëmi ca

catamëDiosmi sinani, nan aín BëruÑunshin Upími sinania, .20

banacama quicë.,

,cënti nëtë sënëntamainun. Ashi.

28

79

I. GALILEA MENUXUAN JESUSAN BANA ÑUIXUAN (1-10)

Juan, , an anu uni

(Mt. 3.1-12; Lc. 3.1-9, 15-17; Jn. 1.19-28)

1 1Ënëx ca upí bana, Nucën PapaDiosan Bëchicë, Jesucristo, a ñui

. 2An Nucën Papa Dios quicë banaunicama ñuixuncë uni, Isaías cacë, an

xunësaquin cuënëocëxa:

A caxu mi cuanun cana uni xutin.Ax pain cuanquin ca anun cuantibai mëníoquin racanacësaribioquin, camabi unían min bana

. 3

menuxun munuma bana ñui ca aunix ësai quia: ,camina axa anun uti bai mëquin racanacësaribi oi aín bana

.4Isaíasnëan cuënëosabi oi ca Juan anu

, anu cuancëunicama nashimianan bana ñuixuni ësaiquiacëxa:—

Nucën Papa Diosmi sinani camina,

cama tërë .

5

Juanën bana ñuixunia cuati cuancëxa.

nashimiacëxa.6

tsitëcërë . Aín piti ca.

7

unicama cacëxa:— samaira uni aia. Axa

.

. 8

nashimin,.

(Mt. 3.13-17; Lc. 3.21-22)9Juanëan unicama nashimianan bana

ñuixunmainun ca Jesús Galilea menu, Nazaret, anuax Judea menu

bacëxa.BëJesús nashimiacëxa. 10Usoquin Juanënnashimicëx,

rabëacëxa. Usacëbëtan ca ñumacuru tinax uaxa Nucën Papa

isacëxa. 11 bëtan ca Jesusannaínuaxa banaia cuacëxa, ësai qui:

80

—bë .rua tani cuëënin.

(Mt. 4.1-11; Lc. 4.1-13)12

.13

.

. Usoiabi

.

unicama bana ñuixuan(Mt. 4.12-17; Lc. 4.14-15)

14Juan, an uni nashimicë, a sipuacë

quin — ë—quixun

upí bana ñuibiancëxa. 15Ñuibiani cuanica ësai quiacëxa:—

.ëti bana

sinan.

Jesusan rabë ëuni abë cuanun ca

(Mt. 4.18-22; Lc. 5.1-11)16Parúmpapa Galilea cuëtani

aín xucën, Andrés, an tsatsa bicë uniracëxa. 17Më

quin ca cacëxa:— .

catamë.

18Usaquian Jesusan cacëxunshi aínrica ëbiani ca abë cuancëxa.

19A uni rabë bibiani cuanquinbi cachicë Jacobo, nuntinuxuan

rica mëníoia mëracëxa. 20Mëraquiancuënquin Jesusan abëa cuanuncacëxëshi ca nuntinubi aín papa

micëuni ëbiani Jesúsbë cuancëxa.

(Lc. 4.31-37)21Cuanx ca abëa nicë unicamabë Jesús

Capernaúm ëmanu bëbacëxa. Bëbaxunca anun ñu mëëjudíos unicama timëti xubunu atsínxun,

.22

Diosan cushínbi bana ñuixuancëxa. AnMoisésnën cuëunicaman banasamaira ca aín bana

. Usaquian Jesusan ñuia cuati caa xubu anuxun Nucën Papa Dios rabiti,

:— .23Anu ca uni achúshi ñunshin

. A unin camunuma cuëncënquin Jesús cacëxa:24—Jesús, , min caina nu

? ¿Mix caramina nu cëñuiuan? . Mix camina

.25Quia ca Jesusan cacëxa:—Ca nëtët. Ënë uninuax ca chiquit.26Usaquian cacëxë

quin bërërumi munuma cuëncëni.

27

ratúacëxa. Ratuti ca atúxbi cananiquiacëxa:— ? Ënëx ca

. Ënë uni ca.

1

81

Uninuax —ca chiquit —quixuan cacëxca chiquitia.

28

camaxunbi chaniocëxa.

(Mt. 8.14-15; Lc. 4.38-39)29Anua judíos unicama timëti

xubunuax cuanx ca Jesúsbë Santiagotaxribi Simón

atsíancëxa. 30Atsinia ca Simonan nachia

unicaman Jesús —Simonan nachi ca—quixun cacëxa. 31Cacëx anua

cë anu cuanquin ca Jesusanmëínquin biruacëxa. Birucëxëshi ca aín

ëquin atu pimiacëxa.

(Mt. 8.16-17; Lc. 4.40-41)32A nëtënbi ca bari cuabúcëbëa

bë quishbucëbëunicaman, camacëñun uni

ñu acama an pëxcununJesúsnu bëacëxa. 33Bëcëbë ca a ëmanu

xëcuënu timëacëxa. 34Usaria ca Jesusanñu unicama pëxcüacëxa,

. Chiquíncëxuan uixun ca

Jesusan uisaíbia a ñui banati

.

Galilea menuxun Jesusan bana ñuixuan(Lc. 4.42-44)

35 caracëmamanu

cuanx Jesús Nucën Papa Diosbëbanacëxa. 36Axa cuancë caxu ca Simón

camabë Jesús bari cuancëxa.37Cuanxun mëraquin ca cacëxa:—Camaxunbi ca mi baria.38Cacëxunbi ca Jesusan atu cacëxa:—

bana ñuixuni cuanun ca cuan. Usoquin.

39Usaquin cabiani cuanxun ca

judíos unicama timëti xubucamanuxunbana ñuixuancëxa, ñuixuanan ca

cëxa.

(Mt. 8.1-4; Lc. 5.12-16)40 quimicë

puruni tsóbuquin Jesús cacëxa:—

.41Cacëxun ca nuibaquin, aín mëcënan

ramëquin Jesusan a uni cacëxa:— . Min nami ca upícëni motia.

42Usaquian cacëxëshi aín ñucë nëtëti

tancëxa. 43

sëquin cacëxa: 44—

. Caquinmabi camina cuanxunmin nami pëxcúcë judíos sacerdote ismiti

. Ismianan camina Nucën Papa Diossabi oquin a ñu

, camina asérabi pëxcúanun.

45Jesusan ——cacëx

cuanquinbia aín nami pëxcúcë ñuiquinchaniocëbë ca Jesús, anu uni riquiantirabanan,

.bëbi ca camabi menuax cuanx

uinu cara cuania anubi timëcancëxa.

1

82

(Mt. 9.1-8; Lc. 5.17-26)

2 1

Jesús Capernaúm ëmanu cuantëcëancëxa.— —quixunchaniocëxa. 2Chaniocëbë ca anua Jesús

, camëcëxa.

cuëbi tsitsirucë, ca Jesusananuxun atu bana ñuixuancëxa.3Ñuixuncëbëtanbi ca rabë ëunin uni achúshi ñucë, nirucuaínquinbitancëma, bacë cë bëacëxa.4 ruan anun

,tancëxun, xubu manan tapuacë anua

ëbi cha oquin bëcëxun, aín bacë cëxa.5 quin ca —Jesusan ca ënë uni

—quixun aín nuitu mëu.

ca Jesusan ñucë uni cacëxa:— ë

—quixun.6Usoquin Jesusan caia cuaquin ca anu

tsócë an Moisésnën cuënëo bana:

7—banain? Ënëx ca anúan Nucën PapaDiosaxëshi quiti banan banaia, ax ca

.tërë . Nucën Papa Diosan cuni

ë .8Usaquian sinania atun sinan

:—¿Uisacasquin caramina mitsun

usaquin sinanin? 9

— ë—quixun cananbi —niruquiani ca minbacëti bibiani cuantan —quixunribi cati

. 10

ënë uni pëxcuia isquin camina asérabi,

,tërë .

bucë uni cacëxa:11— , niruquiani ca minbacëti bibiani min xubunu cuantan.

12Cacëxëshi niruquin aín bacëtibibiani ca a uni,ismainunbi cuancëxa. Usaría cuania isiratuti ca Nucën Papa Dios rabiquicancëxa:— .

(Mt. 9.9-13; Lc. 5.27-32)13Parúmpapa cuëbía Jesús cuantë

cë camëcëxa. Timëcamë

. 14

cuanquínbi ca Jesusan Alfeonënbëchicë, Leví cacë,

qui bicë anua tsócëmëracëxa. Mëraquin ca Jesusan cacëxa:— .Cacëxëshi ca Leví niruquiani Jesúsbë

cuancëxa. 15Cuanquin ca Jesúscëñun aín

. Buania ca.

Nuibiancëbë atúxribi atubë cuanx ca anqui bicë unicamabë an

fariseocaman bana tancëma uni raí

tan pi bucüacëxa.16Usoquian atubëtan piia isquin ca anMoisésnën cuëunicamabëtan fariseo unicaman Jesusan

quin cacëxa:—

ñu unicamabëtan pianan anqui bicë unicamabë

tanribi pin?17Usai quia cuaquin ca Jesusan

cacëxa:—Paë tancëma uni, ax ca rucuturúan a

ronti cuëënima. Paë tancë uni, ax cuni

2

83

ca rucuturúan a ronti cuëënia. Usaribiti— —quixun

nun cai. Ama, an —

—quixun

catamë .

(Mt. 9.14-17; Lc. 5.33-39)18 , an uni nashimicë,

unicaman, Nucën Papa Dios sinaniquin picëbëtanma, uni raírinën anu

cuanxun Jesús cacëxa:—

Nucën Papa Diosmi sinani bëtsi bëtsinëtën pima samatia. Usaribiti ca

.

quinma pin?19Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—¿Anun xanu biti nëtën cara pi unun

quixuan xanu biti unin camicëunicaman, an xanu biti uni axa atubë

, ? Axa. 20Ca ësa

: An xanu biti unin xanu biquinabëtan pi unun camicëx ca axa abë

abë cuëënia. Xanu bibiani cuanquian aunin ëbiancëxun cuni ca axa abë

.

quinma piia.ëbiancë

.21Catancëxun ca aín banaxa fariseo

,

mëscúti rabanan Jesusan ësaquinribi aunicama cacëxa:—Ësaribi ca.

xanúnbi ca chupa xëni, chupa sani iotan

. Usocëxbi cachupa xëni ax chënipacëtia.chaia. 22Ësaribi ca. Ui unínbi ca ñuina

,, , anu ñu chëcacë

. xunbi ca ñu chëcacë

tucaia. Axa tuquicëbë ca chëcaxun anutëtia.

.cë unicama

Jesusan cacëxa.

Anun ñu mëëtima nëtëan Jesusan

sirícaquin bia(Mt. 12.1-8; Lc. 6.1-5)

23Anun ñu mëëtima nëtën ca Jesús

cuancëxa. Cuancëbë abë cuanquinbi ca

pëcëcë sirícaquin biacëxa. 24Bitsiaisquin ca fariseo unicaman Jesúscacëxa:—Ca is, ¿uisacasquin cara min

tima?

25Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—¿Mitsun caramina Davidnën ca

unicamabëcuë ? 26Abiatar

, anuxun Nucën Papa

, Nucën Papa Diosan isti oquinnancë, a bixun piacëxa. A panëxa judíos

xunbixun Davidnën piacëxa. Piquin ca axa

.

2

84

27Ësaquinribi ca Jesusan cacëxa:—Unia ñu mëëtancëx tanti cushitë

cënti cupí ca Nucën Papa Diosan a nëtëtantiti mëníocëxa.

nun ca Nucën Papa. 28

anun ñu mëë.

Jesusan anun ñu mëëtima nëtën aín

(Mt. 12.9-14; Lc. 6.6-11)

3 1Anua judíos unicama timëti xubunucuantëcëni ca Jesús anu atsíancëxa.

Anu atsíncëbë ca uni achúshi aín mëcën. 2

mëëtima nëtën caraisa uni pëxcuianuxun iscatsi quixun

Jesús bërúancëxa. 3Bërúancëxunbi ca aínmëcën bamacë uni Jesusan cacëxa:—Nirucuatsini ca nëri ut.4Cacëxa ucëbëtan ca Jesusan fariseo

unicama cacëxa:—¿Anun ñu mëëtima nëtën cara unin

? ?¿Anun ñu mëëtima nëtën cara unin uni

?nun isë ?

.5

ca Jesusan —uisa cupí cara ënë unicama—quixun

:—Ca mëshpat.Cacëx mëshpatishi ca mëpëxcüacëxa.

6Usocëbë chiquíquiani cuanx ca fariseo

unicamabëtan Jesús ñui,ënancëxa.

7Usacëbë ca Jesús parúmpapanucuancëxa, cuancë

unicamaxribi abë cuancëxa.

anu timëacëxa. 8

amanuax amanuax timëcuatsini ai,Judea me, Jerusalén ëma, Idumea me,

,, Sidón a ëma rabë

,timëcamë . 9

,ruquin chacati

rabanan manë nunti mëníoxununquixun. 10

——quixun sinani,anuxun a ticanux tsitsírucëbëtan ca

cacëxa. Cacë . 11Usariaisi aín bë non cuani rantin purunitsóbuti munuma banaquin ca ñunshin

xun Jesús cacëxa:—Mix camina Diosan Bë .12Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—

asé .

rabë ë uni caísa(Mt. 10.1-4; Lc. 6.12-16)

13 ,,

achúshi achúJesúsnu cuancancëxa. 14Usaquin caJesusan mëcën rabë ë unicaísacëxa,Papa Diosan bana ñuixuntanun xuti.15Caístancëxun ca atu anun uni ñucë

uninua chiquí .16 shi

ë uni caísacëxa. A caíscëshinëx

2 3

85

bia Jesusan Pedro caquinanëcë. 17

bëchicë Jacobobë aín xucën Juan. A uni rabë

ges caquin anëacëxa. Boanerges quicësari banacë quicë

. 18Raírinëx ca Andrés, Felipe,Bartolomé, Mateo,

. Bëtsix ca Alfeonën bëchicë,Jacobo, . Raírinëx ca Tadeo

, axa judíos unibunrabanan nëëti banacë, .19Bëtsix ca Judas Iscariote, an Jesús uni

, .

(Mr. 12.22-32; Lc. 11.14-23; 12.10)

cuantëcëancëxa. 20

uni amiribishi timëtëcëan ca atubëbanaquin Jesúsbë

. 21

—sapi cañunshíanxa —quiquiani Jesús bitsicuancëxa. 22 nuaxucë an Moisésnën cuëunicama quiacëxa:—, .

Beelzebúuninua chiquinia.

23

Jerusalénuax ucë unicama quia cuaxunca Jesusan cuënxun cacëxa:— : Ca

chiquit, ? 24Ësa ca. Achúshi

tsibë bëtsibënani cëñutia. 25

qui nëtëtia.

26Mitsux camina quin, ñunshin, Beelzebúribi

cacë,chiquinin.

bë an

.. 27Ësa

ca. Ui unínbi ca cushi uni, aín xubunuatsínxun aín ñu bicuanima.pain nëaxun cuni ca aín ñu bicuanti

.

chiquinin. 28Asérabi cana mitsu cain,

ë ,banacëribi. 29

rënima, axca usabi tërë .

30——cacëxa.

Jesusan ca amia sináncë unicama aintsioia quicë bana

(Mt. 12.46-50; Lc. 8.19-21)31 bë

uquin aín titabëtan aín xucëantun

uni camiacëxa. 32Camicëxun ca anëbëtsioratia tsócë unicaman Jesúscacëxa:—Min titabë ca min xucëantu ëman. Ca mi istisa tania.

33Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—

xucë ?34 quin isquin ca a

rapasu tsócëcama cacëxa:— cëcama,

ë . 35Uicamancara Nucën Papa Dios cuëëncësabi

,

3

86

.

Bana itsi ñuicësoquin an

(Mt. 13.1-9; Lc. 8.4-8)

4 1Amiribishi ca Jesusan parúmpapacuëbí .

nëbëtsiorati timëcëbë ca Jesúsparúmpapa cuëbía bëspúcë manë nuntinu

buacëxa. Anua tsómainun caunicama masinu parúmpapa cuëbíbucüacëxa. 2

.itsi ñuicësoquin ñuiquin ësaquin cacëxa:3—Ca cuat, . An

quinñu bëru sacai cuanxa. 4Sacacëx caraírinëx anúan uni nicë me irununipacëaxa. Nipacëcë isbëtsini uxun cañuina pëchi . 5Raírinëx camaparañu menu nipacëaxa. Nipacëax ca

nëtishi coxa. 6Coóxbica uruquian barin xarocëx aín tapun

, chushiaxa. 7Raírinëx camuxañu menu nipacëaxa. Nipacëax coi

.mapurucë . 8

ca raíri ñu bëru ax me upínu nipacëaxa.Nipacëax coi canitancëxun ca upí oquintuaxa. ,

, raírinëxribi ca aín bimi, sesenta, , raírinëxribishi ca aín

, cien, . 9An aín pabitanënë bana cuacë unin ca aín nuitunënbi

.

Uisa cupí cara Jesusan bana itsi ñuicësoquin bana ñuiacëxa quicë bana

(Mt. 13.10-17; Lc. 8.9-10)10Usaquin cacëxa raíri unicama

cuancëbë atux bërúunicamabëJesús cacëxa:

—Uisa cupí caramina bana itsiñuicësoquin unicama bana ñuixuni

.11Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—

.

cupí bana itsi ñuicësoquin banañuixunin. 12

sinanima. xuncuaquinbi ca uisai quicë cara quixun

.tërënun Nucën Papa Diosmi sinanatima.

quin bana ñuixunin.

(Mt. 13.18-23; Lc. 8.11-15)13Usaquin catancëxun ca Jesusan

ësaquinribi cacëxa:— cë

, uisai quicë caraquixun cuatiman?ënë cuaquinma caramina uisaxun bëtsi

? 14Ancë uni asaribi ca an Nucën

Papa Diosan bana unicama ñuixuncë uni. 15Anúan uni nicë me iru anu

nipacëcë ñu bëru asaribi ca bëtsi bëtsi.

bana cuacëbëbi bënëtishi uxun ca, , an

manumia. 16Bëtsi bëtsi unix ca mapara, anu nipacëcë ñu bëru. Nucën Papa Diosan bana

cuati cuëënquin —a bana quicësabi oi—quixun bënënquinshi

sinania. 17

maparañu menu nipacëcë ñu bëru tapun

ëinshi sinania.

3 4

87

nanbë ami

xun a banamanuquin ënia. 18Muxañu menuanipacëcë ñu bëru usaribi ca bëtsi bëtsi

. A unicaman ca Nucën PapaDiosan bana cuaquin, 19—a banaquicë —quixunsinania.

nan ——quixun sinani

cuëënia.cëa coiabi

. 20

me upínua ñu bëru nipacëcësa usaribi. A unicamax ca Nucën Papa Diosan

bana cuaquin —a bana quicësabi oi cana—quixun aín nuitunën upí oquin

,ñu bërúxa me upícëx upiti bimicë . Raírinëx ca

, treinta, bimi ,ca raí , sesenta, bimi ,

, cien,bimi .

Nucën Papa Diosan unix ca

(Lc. 8.16-18)21Ësaquinribi ca Jesusan cacëxa:—¿Lamparín bëxun cara unin ñu

tëmú an bë ? ¿Cara anu? Anu nanquinma ca

, ¿usacat? 22

. 23Anaín pabitan ënë bana cuacë unin ca aín

.24Usaquin catancëxun ca ësaquinribi

Jesusan cacëxa:—Mitsun cuacë banacama upí oquin

cuaquin camina a bana quicësabi oquin

.

axa quicëbana itsiribi Nucën Papa Diosan

. 25

bana quicëbana itsiribia cuanun Nucën Papa

., an

camabi Nucën Papa Diosan manumiti.

Jesusan ñu bëru corucë ñuia26Ësaquinribi ca Jesusan cacëxa:—

.cëx, 27ca ñu bëru an

imë sutancëxun nëtën ñu.

.28 .aín rara ax chai cania. Canitancëxun catuaia.bëru . 29 sha shaínquibutia ca

xucapaquin aín bëru bitsia.

Mostaza bëru ñui quicë bana(Mt. 13.31-32; Lc. 13.18-19)

30Amiribishi ñuitëcëni ca Jesúsquiacëxa:—

?¿Uisa ñu itsiribi ñui caranuna a ñui quiti

? 31Ësa ca. Mostaza bëru, menucë, , bëtsi

,32 cëx bëtsi ñu bërucanicë . sha canipëñanacëtiira chacëñuina aín pëían tupëoncënu na otancëxanu bucuia. Usaribiti ca Nucën Papa

nun uatia.

4

88

Uisa cupí cara Jesusan bana itsi ñuicësoquin bana ñuixuancëxa

quicë bana(Mt. 13.34-35)

33

itsi ñuicëcuaisabi oquin bana ñuixuancëxa. 34Bëtsi

ñuixuancëxa,

.

ëmia(Mt. 8.23-27; Lc. 8.22-25)

35A nëtën ca bari cuabúcëcëbëtan manë nuntinu tsóxun Jesusan

:— .36Cacë

.Baca cuëbí unicama ëbianía Jesúsampan sicaracëti cuancëbë ca raíribi nuntin sicaracëti cuancëxa. 37

cë bëparúmpapa bë

. 38

nunti tsipúnua chupami tëcëpimëtisúnquin cacëxa:

—¿Cananuna bamai quixun caraminasinaniman?

39Cacëx bësuquinshi ca Jesusansuñúan —ca nëtët —ribi —ca bucubut —quixun cacëxa.Cacëxëshia suñúan nëtëishimainun cabaca bëchúnribi nëtëacëxa. 40Usoxun ca

:—¿Uisacatsi caramina racuëtin?

¿Nucën Papa Diosan ca asérabi nubësinaniman?

41Cacëx ca ratuti racuëti canancëxa:— ? Suñúnbi,

.

(Mt. 8.28-34; Lc. 8.26-39)

5 1

ca Gadara cacë menu bëbacëxa.2Bëbatancëxa manë nuntinuax

ñuuni, anu uni maíncënuax uquin, Jesúsmëracëxa. 3Anu uni maíncë, anu ca a

.. 4Usa

mëtanicëxunbi anun nëacë atëcapacëxa.

. 5

ca nëtënbi, imëbi anu uni maíncë anu

banai, maxaxan axbi rachacacëxa. 6Usarabëtsini,

tsóbuacëxa. 7,8Usaria ca Jesusan:

— , ënë uninuax cachiquit.Cacëxun ca munuma cuëncënquin

Jesús cacëxa:—Dios, , aín Bëchicë Jesús

.ubíoin? Diosan cuamainun cana micain, më .

9Cacë cëxa:— ?Quia ca cacëxa:—.

10

quixun bënëquin cacëxa. 11Catancëxun

pushían pi bucucë isquin cacëxa:12—Cuchinu ca anu atsínun nu xut.

13Cacëxun ca Jesusan —ca cuantan—cacëxa.uninuax chiquíquianx cuchinuatsíancëxa. Atsíncëbë ca cuchicama

, rabë ,

4 5

89

quiani cuanxcuëtúnuax parúmpapanu rëucubutibacamiqui cëñúacëxa.

14Usacëbëtan ca an cuchi bërúancëquiani cuanxun, ëma

chucú camaribi, xubu itsi, xubuitsinu cuanquin ñuixuancëxa.Ñuixunquian chanioia cuati ca uisai

cëxa. 15

bë, ,

chupa pañuax sinan mënítsócë isacëxa.racuëcancëxa. 16

iscëcaman, ,

, acamaaxa riquiancë unicama ñuixuancëxa.17Ñuixuncëxun ca camaxunbi bënëquinatun nëtë nun quixun Jesúscacëxa.

18CacëJesús ñunshín , anabë cuancatsi quixun cacëxa.19Cacëxunbi ca Jesusan abë cuanxma

:—Min xubunu ca cuantan. Cuantancë

xun camina min aintsicama uisoxun

.20

lis cacë me,.

Ñuixuncëxuan chanioia cuati ca.

(Mt. 9.18-26; Lc. 8.40-56)21 nuax Jesús

manë nuntin anuaxa cuanpuncë nëcëmanan utëcëancëxa. Utëcëníbi ca

, Jesús

parúnpapa cuëbíbi tiquiacëxa. 22Anuëti

shi, Jairo cacë, axuacëxa. Uquin a mërai aín bë nonrantin puruni 23tsóbuquin ca Jesúscacëxa:— chicë ca bamaia.

camina min mëcënan ramëquin.

24Cacëxa a unibë cuaniabi ca atúxribi

Jesús chacatisaira ocëxa. 25A unicamanëbëtsi ca achú .

ëë

imi nëtë . 26A xanux cacasi

ro mëëquin paë tënëquin aín ñucama.

27,28

cuabiani —aín chupa ticaishi cana—

nëbëtsinën, a caxu cuanquin, Jesusanchupa ticacëxa. 29Ticaíshi ca aín imicënëtëacëxa. Usai nëtëquin ca aín nami

marua tancëxa. 30 bë caJesús —— ,nëbëtsinuxun caxu bësuquin isiquiacëxa:— ?31

cacëxa:—¿Mia unin chacatisaira oia isibi

caina,quin?

32Cacëxun ca Jesusan uin cara isa aínchupa ticaxa iscatsi quixun, amo

quin isacëxa. 33Iscëbë ca axapëxcúcë xanu, ax —— rërui, anucuani aín bë non rantin purunitsóbuquin,chiquinaquin Jesús cacëxa. 34Cacëxunca Jesusan cacëxa:

5

90

—asérabi sinani camina pëxcúan. Usai

cëniman.cuantan.

35Usaquian Jesusan cacëbëtanbi caaín xubunuax uquin unin anua judíosunicama timë , Jairo,a cacëxa:—Min bëchicë ca ñuaxa..

.36

cacëxa:—Racuë .

.37

xubunu bë,

acamaishi abëa cuanun cacëxa.38Cabiani cuanx bëbaquian cuacëxbi ca

shaquiabati rarumabacëxa. 39

tiabi ca xubunu atsínquin cacëxa:—

rarumati shaquiquin? Xu xanu ca, .

40Ësaquian cacëcëxa.xubu ëman xutancëx ca Jesús xanun

uni, acamaishi buani, anua xu xanu. 41Atsínxun mëínquin

biquin ca xu xanu cacëxa:— . Talíta cumi quicë ax

ca: Xu xanu, mi cana cain, ca nirut, qui.

42Usoquian cacëxëshi ca a xu xanumëcën rabë ë baritianirutancëx niacëxa. Usai nitsia isi ca aínbë nan pëqui ratúcancëxa. 43Ratutia

:— sabi oquin camina

mitsúnmi iscë ñu ënë uibi ñuixuntima—quixun canan ca —xu xanu ca

pimit —quixun cacëxa.

(Mt. 13.53-58; Lc. 4.16-30)

6 1Anuax cuanx ca Jesús anuaxacanicë me anu cuancëxa. Cuancëbë

.2Cuanx bëbaxun ca anun ñu mëëtima

, anua judíos unicama timëtixubunu atsínxun bana ñuixunquin

. Usoquian bana ñuia cuatica unicama aín patsanëx ratuticanancëxa:—¿Uin cara ënë uni usaquian bana

? ¿Uisai quicë cara a? ¿Uisoquin cara uni? 3Carpinteroishi ca

, . Ax ca Jacobo

. Aín chirabacë, ¿usa cat?

—quiax canancëxa.Usai canani ca aín bana cuaisama tani

ami nishacëxa. 4Ami nishcëxun caJesusan atu cacëxa:—An Nucën Papa Dios quicë bana

uni ñuixuncë unían bana ñuixunia caunin cuatia.canicë unían, anuaxbia canicëmenuxun bana ñuixunia,

camanribicuaisama tania.

5Usaquian ax quicësabi oquin aínbana cuatiama ca Jesusan, uni itsían

. , ashi cuni caaín mëcënan ramëquin pëxcüacëxa.6An ca asérabi Nucën Papa Diosan

ca Jesús —? —quixun sinani

ratúacëxa.nëtënuax ëma chucúmaracamanucuanquin Jesusan unicama banañuixuancëxa.

5 6

91

unicama Jesusan xua(Mt. 10.5-15; Lc. 9. 1-6)

7

rabë ë a timëxun aín cushi

xun bëtsi bëtsi ëmanuacuanun quixun rabë rabë xuacëxa.8 sëquin cacëxa:—. , burasa, curí

. 9Taxaca,ëma

achú .10Ësaquinribi ca cacëxa:—

, anuishi camina ñantan, anúnmi a ëmanuaxmainun. 11

tanan mitsun bana cuaisama tania, aín

unicaman, mitsun bana cuatíma ca Nucën

nun, cë. rabi

mitsu cain,

aín bana cuaisama tancë cupí Nucën PapaDiosan castícancëxa. Usamaira oquincastí

.12Usaquin caquian xucëx cuanquin ca

——quixun caquin unicama

bana ñuixuancëxa. 13Usonan ca ñunshin

maribi xëni ron ronquin pëxcüacëxa.

(Mt. 14.1-12; Lc. 9.7-9)14

.

,Herodes, quiacëxa:—Ax ca Juan, an uni nashimicë, a. Bamaxbi ca baísquiaxa.

.15Usai quicëbëa raírinëx —ax ca Elías—quimainun ca raírinëxribi —ax ca

an Nucën Papa Dios quicë bana uniñuixuncë unicamaxa bë saribi

—quiax quiacëxa. 16Quia cuatica Herodes quiacëxa:—Ax ca Juan, bíscamia, a. .

17,18Herodesnën Juan tëbíscamia, ax: Herodes an ca aín xucën

Felipenën xanu, Herodías cacë, abiacëxa. —minmi minxucë—quixun Juanën Herodes cacëxa.Cacëxun ca Herodesnën Juan bimixunnëamitancëxun sipuamiacëxa.

19

.. 20

—Juan, ax ca mëní—quixun

sinani ami racuëquixun bërúancëxa.bana uisai cara quia quixun upí oquincuaquinmabi an bana ñuia cuacëxa. Usa

.21 shi nëtë anun Juan

. Axa anun bacëan nëtë

uniburibi abëtan pi unun camiacëxa.22Camicëx uxuan Herodesbëtan acamanpicëxuntacu, ax anuax upiti bairaniransacëxa.

cuëëancëxa. Cuëënquin ca Herodesnënxanu xuntacu cacëxa:

6

92

— ,cacë .

23Caxun ca cacëxa:—Mi cana paraniman, sinanatë

moquin cana asérabi mi cain, añu ñu,cëxun

.24Cacëx cuanquin ca aín tita cacëxa:—?

Quia ca aín titan cacëxa:—Juan, an uni nashimicë,

.25Cacëx bënëtishi uquin ca cacëxa:—Bëríbi camina Juan,

cë, a të.

26

.tanquinbi ca —sinanatëcëntimoquincana mi cain — nan

sama tanquin, 27bënënquinshi aín

bëxunun quixun xuacëxa. 28Xucëxcuanxun sipunuabi tëbíscabëtsinquin

runën.

.29Usocë cuabiani cuanxun ca aín

.

Jesusan cinco mil uni pán pimia(Mt. 14.13-21; Lc. 9.10-17; Jn. 6.1-14)

30 ,an xucëx cuanx anu utëcënxun, atúan

banacamaribi Jesús ñuixuancëxa.31

uni ampan ucë axa cuanmainunraírinëxribi aia, bana ñuixunquin piama

.:

— , anua unishi tanti cuanun ca

cuan.32

.33Cuania isquin ——

quiani bëtsi bëtsi ëmanuax cuanx caanua cuantinuxun Jesús caini unitimëcamë . 34Manë nuntinuax

quian Jesusan iscëx ca anua timëcëunicamax an atu Nucën Papa Diosmi

,ñuinanëxa an bë

ë .

nuibacëxa.ñuiquin atu bana ñuixuancëxa.35 bëa bari xupíbucëbëtan

cuanxun Jesús cacëxa:—Bari ca xupíbutia, ënë mex ca anu

. 36Atúan piti ñu ca.

. Cuanxuan

.37Quia ca Jesusan cacëxa:— .Cacëxun ca atun cacëxa:—¿Nun caranuna doscientos curí

?38Usaquian cacëxun ca Jesusan

cacëxa:— ?

Tain ca istan.Cacëxun istancëxun ca cacëxa:—Mëcën achú

tsatsa rabë .39Cacëxun ca Jesusan basinua

bucubunun quixun unicama cacëxa.40Cacëx ca unicama cien uni cien uníxatsómainun cincuenta cincuentanëxribi

6

93

tsóbuax bucüacëxa. 41Usai unicamabucubuan ca Jesusan mëcën achúshi

ëbësuquin isquin Nucën Papa Dios— —catancë

, axanun quixun.

Usaribi oquin ca tsatsa rabë aribi. 42 xun

quinpiacëxa. 43 quin piia sënëan ca

mabia tëxë

rabë ë caquinbiacëxa. 44 quin picë unicamax

.

niquiani cuan(Mt. 14.22-27; Jn. 6.16-21)

45Usotancëunicama cabianmainuan, atux painmanë nuntinu cëñúBetsaida ëmanu cuanun quixun Jesusan

.46Xutancë

banai cuancëxa. 47Cuanx Nucën PapaDiosbë banacëbëa bari atsíncëbë cabaquíshacëxa. Baquíshcëbëa Jesúsaxëcë unicamax manë nuntinu parúmpapanëbë . 48

cuainsamoquin bëcacëxun bamairabamaxun inabacëxa.pëcaracënën niquiani atunu cuancëxa. Cuanquinca Jesusan atun nunti inuquinbiiëtancëxa. 49 nanënniquiani Jesús cuania isi ca —ñunshinsapi ca — rui, aínbë nan pëqui ratúcancëxa. 50

xunbi a isia racuëira racuëtiabi caJesusan atu cacëxa:

— . Racuëaxma, .

51 bëca suñúan nëtëacëxa. Nëtëcëbë ca aín

——

cëxa. 52

nëtë .

Genesaret menuxuan Jesusan

(Mt. 14.34-36)53

Genesaret cacë menu bëbaquin ca anuaín nunti tëcërëcacëxa. 54Tëcërëcaxa

—— . 55 quiani,

cama aín bacëtinën, anu catsinquin

bëacëxa. 56Uinu cara Jesús cuania, ëmachucúribi cara cuania, anuxun ca memë cama Jesusanchupa ticanun quixun bë .Bëcëxun ca ñucë unicaman Jesus —minchupa cuëbíshi ca nu ticamit —quixuncacëxa.

.

Aín nuitu upíma cupía unin

(Mt. 15.1-20)

7 1An Moisésnën cuënëo bananuaxa

ucë, abë ca fariseo unicamax Jesúsnu aitimëacëxa. 2Timëxun ca Jesusan

rinën aín rara, mëchucaxunmashi

piia isacëxa. 3 : Nun

6 7

94

upíira upiti më ,4anua ñu marutinuax uxun cananunanashixunma piman. Nun chaitiocë

sabi oquin cananuna nun manëxampa, , nun manë ñutë, a

. Usonancananuna ñu raíriribi nun chaitiocë

. 5Usaquin

Moisésnën cuëunicaman Jesús cacëxa:—

unicaman nucën chaitiocëbana tanimin? Ca mëchucaxunmashipiia.

6Cacëxun ca Jesusan ësaquin atucacëxa:—

Isaíasnën cuënëo bana ca ësai quia:Ënë unicaman ca aín cuërabia,sinanima. 7Nucën Papa Diosanbana isa quixun ca unínbi ñuicëbanaishi unicama ñuixunia. Usa

.Isaíasnën cuënëo bana quicësabi oi

. 8Mitsun caminaNucën Papa Diosan bana quicësabi

man sinan bana a tanquin axa quicësabi, mëchucanan ñutë chucati,

acama.9Usai quiquin ca Jesusan ësaquinribi

atu cacëxa:—Mitsun chaitiocëcaman ñuia

banaishi cuati cupí camina Nucën PapaDiosan bana ënquin a sinaniman.10Moisés ca quiacëxa: “Min papa, mintitan cacë

ñuicë uni, a camina asérabi bamamiti. 11

quin: Unin ca aín papa, aín tita cati,

, , ca Nucën, Nucën Papa Dios

. 12Usai qui caminamitsux quin: Usai quicë unían aín papa,

. 13

mitsun chaitiocë

. Usaribi

.Usaquin ca Jesusan fariseo unicama

nëo bana.

14Catancëxun ca ësaquinribi Jesusancuënxun unicama cacëxa:—

upí oquin cuat. 15An ñu aín cuëbitanpicë cupí ca Nucën Papa Diosan uniupíma isima. Ama.

, acupí ca Nucën Papa Diosan uni upímaisia. 16An aín pabitan ënë bana cuacë

.17Ësaquin catancëxun unicama ëbiani

quin cacëxa:—Unían picë ñu ñui quicë bana ax

.18,19Cacëxun ca Jesusan cacëxa:— xun

? Piti, ax ca uninnuitunu atsinima.shi atsíntancëx amiribishi chiquitia.¿Usa cat?Diosan aín cuëbitan ñu picë a cupí uniupíma isima.Ësai qui ca Jesús, camabi ñu ca piti

, quiacëxa. 20Catancëxun caJesusan ësaquinribi cacëxa:—

shi ca Nucën Papa Diosan

7

95

uni upíma isia. 21Aín nuitu mëu ca unin, xanu cuaioti, uni

itsin ñu mëcamati, , aín xanuma, 22uni itsin ñu cuëënti,, ,

në , nutsiticëmëquin uni ñuiti, rabíti, nuituñuma, acama. 23

.Usaquin ca Jesusan unicama cacëxa.

(Mt. 15.21-28)24Anuax cuanx ca Jesús anua Tiro

bacëxa.Bëbatancëx ca,

achúshi xubunu atsíancëxa. Usaquian. 25Usa

—anu ca —quixun cuabëtsiniñu xanu tuacën titax uax

buacëxa.26A xanux ca judíosma, Sirofenicia

.nun

quixun Jesús cacëxa. 27Cacëxunbi ca—uacën —ësaquin cacëxa:—

..

28Cacëxun ca a xanun cacëxa:—Usa ca. nan

tëmúcamunan piia.

29Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Upiti camina quian.

,.

30Cacëx cuanx aín xubunu bëbaquin

chiquí , , mëní sinan, cë mëracëxa.

31

menuax cuanx ca Jesús Sidón ëma

rëxcëbiani, parúmpapa Galileanucuantëcëancëxa. 32Cuanía bëbacëbëtan

uni bëxun unicaman Jesús aín mëcënanisa ramënun quixun cacëxa. 33Cacëxun

aín pabínu, aín mëcën rëbu atsínmianantushuquixun cuñunan aín mëcën rëbuchabóxun, aín ana mëëacëxa. 34Usoquin

suquin isi munumauínquin ca cacëxa:— . Efata quicë ax ca —ca

— .35Usocë

upiti banacëxa. 36Usoquin a unipëxcutancë

. Usaquin cacëxunbica ñuiacëxa. Ñuia asérabi ñuixunxunma

cëncëxunbi ca aunicaman usai ca a uni pëxcúaxaquixun ñuiaraishiacëxa. 37Ñuiquianchanioia cuati ca unicamax ratutiquiacëxa:— ,

pabë unínbi ca an pëxcucëxun cuatia,banañuma uníxbi ca an pëxcucëxbanaia.

Jesusan cuatro mil uni pán pimia(Mt. 15.32-39)

8 1 camë, Jesusan

:2—Ënë unicamax ca ënu, rabëachú .atun piti ñu .

.3

7 8

96

xucëxbi ca cuaníbi bainuax bëënanti, raí .

4Cacëcacëxa:— .

¿Uisaxun caranuna ënë unicama pimiti?

5Cacëxuan Jesusan —? — cëxun ca

—ënu camëcën achú ë—quixun cacëxa. 6Cacëxun ca Jesusantimëcamë bununquixun cacëxa.bixun Nucën Papa Dios ——catancë , aín

, an unicamamëtí . xun

. 7Usotancëxun ca tsatsa

Dios — —catancëxun aribi aín, an unicama

mëtí . 8Usoquian

, quinpicëxbi. cëbëtan ca

achú ë caquinpiti tëxëcë biacëxa. 9An picë unicamax

.Usoquin pimitancëxun ca Jesusan aunicama —cuanmainun ca cuan—quixun cacëxa. 10Cabiani ca Jesúsbë

,anu cuancëxa.

(Mt. 16.1-4; 12.54-56)11Cuanxa bëbacëbë ricuatsinxun ca

fariseo unicaman abë cuë nanquin,Nucën Papa Diosan cushin caraisa ñu

, Jesusan aín

sinanënbi isa unían iscëma ñu naínua. 12Cacëxun ca

munuma uínquin cacëxa:—¿Uisa cupí caramina ënu bucucë

unicama, mitsun Nucën Papa Diosan, ñu

? Asérabi canamitsu cain, cëxunbi cana

.13Usaquin caxun ca atu ëbiani manë

manan cuancëxa.

Fariseo unicaman bana cuatima bana(Mt. 16.5-12)

14

cëxa, shiratsushi. 15

sëacëxa:—

camina bë .16Cacëx ca atúxbi canancëxa:— cëma cupí ca nu

usaquin caia.17

cacëxa:—¿Uisa cupí caramina mitsux,

cananuna bë ?

, upí oquincaramina cuatiman? 18¿Bëruñuxunbicaramina isiman? ¿Anun cuati pabíxunbi caramina mitsun nuitunën

? 19

mëcën achúpimicëxun piquian cinco mil unintë

?Usaquian Jesusan cacëxun ca aín

:—Mëcën rabë ë caquícaquin cananuna bian.

8

97

20Cacëxun ca Jesusan cacëxa:— ë

xun piquiancuatro mil unin tëxëocë caina uiti caquí

?Cacëxun ca cacëxa:—Mëcën achú ë caquícaquin cananuna bian.

21Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—

?

Bëxuñu unia Jesusan

22Usaquin cabiani cuanx ca Betsaidacacë ëmanu Jesús bëbacëxa. Bëbacëbëtan ca uni raírinën bëxuñu uni achúshianu bëquin a isa ramënun quixuncaquin bënëacëxa. 23Usocëxun caJesusan bëxuñu uni mëínbianquin ëma

, anuxun tushucaquincuñunan bëpachiquin aín mëcënanramëquin —¿caramina ñu isin?— quin cacëxa. 24Cacëxbëpëquiquin ca cacëxa:—Cana isin, i sëtë

chaninabatia.25Cacëxun ca amiribishi Jesusan aín

mëcënan bëmëtëcëancëxa. Usocëxbëpëquiquin ca upí oquin isacëxa.26 xun aín xubunuxuquin ca Jesusan cacëxa:—Betsaida ëmanu camina cuantima, uibimi catima cupí.

— —quiáxaPedro quiá bana

(Mt. 16.13-20; Lc. 9.18-21)27

rea de Filipo cacë.

quin ësoquin cacëxa:—

unicama quin?

28Cacëcacëxa: Raírinëx ca quia, mix isaminaJuan, an uni nashimicë, . Raírinëxca quia, .Raírinëxribi ca quia, mix isamina anNucën Papa Dios quicë bana unicamañuixuan uni itsi, .

29Cacëunicama cacëxa:—¿Atúxa usai quimainun caramina

?Quia ca Pedronën cacëxa:—Mix camina Cristo, axa utinu nun

caíncë, .30Ësaquian Pedronën cacëxun ca

unicama cacëxa.

——(Mt. 16.21-28; Lc. 9.22-27)

31Ësaquin catancëxun ca aín bamati

ësaquin cacëxa:— ,

.caniacëcëcamabë judíos sacerdotenën

cuë..

ëbë baísquiti

.32Atúan upí oquin cuaisabi oquin

ñuixunquin ca Jesusan usaquin cacëxa.Usaría quia oquin ca Pedronën Jesúsamo nitsinaxun —usari camina quitima—quixun ñu caquin cacëxa. 33Cacëx

cuainacëisquin ca Jesusan Pedro ñu caquincacëxa:—, ,

8

98

sinanin. .Papa Dios cuëëncë

.34Catancë

Jesusan cacëxa:—

. 35Uin cara aín, ënë nëtënu upitax

tsotishi sinania, ax ca Nucën Papa.tënushi upitax tsóti

catamë , axtënu

. 36Unix ca ënë nëtënuax,

. Usabë aín ñucama ax. 37¿Nucën Papa

Diosbë bamatimoi tsónuxun cara unin? Anun cupíoti ñu ca

. 38 bia

sai,

,

cëni.

9 1Jesusan ca ësaquinribi cacëxa:—Asérabi cana mitsu cain, axa ënu

rinën ca bamacëma pain, xun,

Nucën Papa Dios ca asérabi atun cushi. Nucën Papa Diosan

.

(Mt. 17.1-13; Lc. 9.28-36)2

catancëx ca mëcën achúachú

raíri ëbiani, Pedrocëñun Jacobo, acamaishi buani Jesús

. Anu cuantancëx caacaman ismainunbi Jesús bëtsiacëxa.3Bëtsicë

.

chacaquinbi uxuocë. 4

Elías chiquiracëti Jesúsbë banaiaisacëxa. 5,6

racuëti — —quiax

cacëxa:— .

¿Uisa cara rabë shi? Minan achúshi

Elíasnanribi achú .7Usaquian Pedronën cacëbëtainshia

cuinan atu tupëoncëxun ca Pedro,Jacobo, Juan, acaman cuin mëucüaxaësai banaia cuacëxa:— ,

bë . Aín bana ca cuacan.8Quia cuati cuainacëquin amocüa

sëshi.

9 nuax cuanquin caJesusan atu cacëxa:—Mitsúnmi iscë ënë ñucama camina

. Uni,

bamatancëx baísquicëbëtan cuni camina.

10Usaquian Jesusan cacësabi oquin añucama ui unibi ñuixunímabi ca atúxbicuni canani quiacëxa:—¿Uisai quicë cara, bamatancëx cana

, ? 11Ësaicanantancë quin cacëxa:—¿Mixmi asé

uisacatsi an Moisésnën cuënëo bana,

quin?

8 9

99

12Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—

ax ca asé . Uxun ca unicama

, usai quicë bana ca asé .

quin? Ca quia, ax ca unin bëtsi bëtsi ocëxtëmë . 13

quicë banax asécain, Elías pain ca uaxa. Ucëbi ca judíosunicaman atúxa cuëëncësa oquinshi a

, a ñui Nucën Papa Diosan banacuënëo quicë .

(Mt. 17.14-21; Lc. 9.37-43)14Aín uni rabë shibë

raíri nëbëtsioraxun, an Moisésnëncuë tanatubë cuë .15Usai cuë

quiani riquianxun ca—¿Caina ain? —quixun cacëxa.16Cacëxun ca cacëxa:—Cana ain. ¿Añu ñui caramina atubë

cuëbicanancanin?17Cacë shinën

Jesús cacëxa:— chicë cana minu bëan.

ñuma. 18

tia.aín cuñun bacux bëi cuëtsëquiquin caaín xëta ñërëxcaia, aín namíxbi canimëti bërërui saquiquia.

nun can, cacë .19

unicama cacëxa:—Mitsun camina Nucën Papa Dios ax

ca asé .

nun carana uiti? ¿Uitishi oi

?.

20Cacëxuan bëcëbëtan Jesús isquin ca

nimëmiquin bërërumiquin menunipacëmiacëxa. Usocëx ca aín cuñunbacux bëi menu taramëcëacëxa. 21Usaía

cëxa:— ?Cacëxun ca cacëxa:— .

22

mia. Usa

.23Cacëxun ca Jesusan cacëxa:— ,

bë .catamëquin,

.24Cacëxun ca munuma banaquin a

tuacën papan cacëxa:—

. ,.

25Ësoquian cacëtimëcacëxa:— , an uni banañuma

, mi cana cain, ënënuax ca ashiti chiquit. Chiquítancëx

camina amiribishi anu utë .26

nimëmiquin bërë nunnipacëmi chiquíacëxa. cëisi ca —ca bamaxa — .27Quia ratúcancëbëtanbi Jesusan aínmëcëniruacëxa. 28

9

100

Jesús cacëxa:—

?29Usaquian cacëxun ca cacëxa:—Nucën Papa Dios pain pima

quin cuni ca unin ësa.

——quixun catëcëan bana

(Mt. 17.22-23; Lc. 9.43-45)30Anuax cuanx,

cuanquin ca Jesusan ax cuaniama unin

. 31

:—

ca unin,. .

ëachú .

32 .Cuatímabi ca upí oquian ñuixununJesús catimi racuëacëxa.

Uix cara bëtsi unicamasamaira

(Mt. 18.1-5; Lc. 9.46-48)33Capernaúm ëmanu bëbatancëx anua

xun ca Jesusan aín:

—¿Añu ñui caramina bainuaxcuëbicananpunin?

34Cacëxunbi ca bain cuani —nucama achúshinëxira cara nubësënë —

. 35

tsóunicama cuënxun cacëxa:—

, camabi uniupitaxa bucunun ñu mëëquinquin

.

36 shibixun atu nëbë quin atucacëxa: 37

—ñuumara ca—

, ribi., , .

An nu ñuicëma uni, ax ca nubë

(Lc. 9.49-50; Mt. 10.42)38 , Juan, an

Jesús cacëxa:—Nun cananuna uni achúshinëan,

Jesús ca ënë uninuaxmi chiquíti cuëënia

chiquinia isan. Isquin cananuna axa,

.39Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—

.

. 40Axa nu.

41Asé ,unin cara,

, an ca.

(Mt. 18.6-9; Lc. 17.1-2)42Ësaquinribi ca Jesusan cacëxa:—

.

oquin castí . A unix caanun ñu rënti maxax ami tëtëcërëcëxun parúmpapa nëbëtsi nicëxa uninanë .43

.

9

101

. Mixmëcën rabë namëtimamanë tsinu anuax tëmërai cuantima

. 44Anuax ca an nami picëxënacama bamaima, manë tsi axribi cauisa nëtënbi bënamëtima. 45Min taë

.

. Mix taë rabëmanë tsinu anuax tëmërai cuantima

. 46Anuax ca an nami picëxënacama bamaima, manë tsi axribi cauisa nëtënbi bënamëtima. 47Min bëru

.shi

ëchí . Mix bëru rabëñumërai

cuantima cupími min bëru achúshiëchí . 48Anuax caan nami picë xënacama bamaima, manëtsi axribi ca uisa nëtënbi bënamëtima.49 ëxa upí

xaronuxun tashíancëxa.Nucën Papa Diosan nu upí isnuncananuna nuxribi upí . 50Ësaca. .aín muca nëtëtia camina uisaxunbiamiribishi mucotë . Mitsúxbi

. Bëtsibë nishananima canuibanani bucucan.

Uníxa aín xanubë ënanántima(Mt. 19.1-12; Lc. 16.18)

10 1Capernaúmnuax cuanx caJesús Judea me,

, Perea cacë, bëbacëxa.

timë sabi oquin banañuixuancëxa. 2

unibunën anu timëxun Jesús uisai

nuxun cuacatsiquin cacëxa:

— ?3Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—

quiacëx?4Cacëx ca quiacëxa:—Moisésnëan cuënëo banax ca ësai

quin, “ënquin ca unin —ënë xanu ca—quixun quirica

quiax.5Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Judíos unicamaxa mitsusaribi

usai quiquin a bana cuënëocëxa. 6Usa

uniocëxa. 7

aín xanu biquin aín titacëñun aín papaëni,

. 8 ë. 9Usaía achú

, uni.

10Usaquian cacë ca xubunuxun aín

tëcëancëxa.11 :—Aín xanu ënxuan an xanu itsi bicë

, aínsaribiti.

12Usaribiti ca xanúxribi, aín bënë ënxun, axa aín bënë

saribiti.

Tuácama JesusanNucën Papa Dios ñucáxuan(Mt. 19.13-15; Lc. 18.15-17)

13

nuibaquin ramëxuracama Jesúsnu bëcancëxa. Bëiabi ca

cëcamañu caquin cacëxa:

9 10

102

— cama bëxunma ca—quixun.

14Usaquian caia isi nishquin caJesusan cacëxa:—

.catamëtia Nucën Papa Diosan ainan

. 15Asé ,rúancë unimi

catamë cëma

.16 quin

biquin ramëquin Nucën Papa Diosxuancëxa.

Ñuñuira bëná uni ñuicë bana(Mt. 19.16-30; Lc. 18.18-30)

17Baían Jesús cuancëbëbi ca achúshicuatsini uacëxa. Ai rantin puruni

tsó quin cacëxa:—Mix camina asé .

,nëtëtimoi Nucën Papa Diosan nëtënu

?18Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—

?. Nucën Papa Diosaxëshi ca

. 19Uisai cara aín bana cuënëo. Ca quia:

. Uni itsin. Uni itsin ñu

camina më . Camina bëtsi. Camina

. Min papa, min titanbana camina upí oquin cuaquin tanti

.20Usaquian cacëxun ca unin cacëxa:—

banacama quicë.

21Cacëxun ca Jesúsan a isquinnuibaquin cacëxa:

— .achú . Ca cuantan.Cuanxun camina min ñucama maruquincuríqui bixun ñu

. Usotancëx camina ñu

. Usaquin

në.

22Usaquian Jesusan cacëxun cuabiani,

nuituti utënbuax cuancëxa.23 bëtan ca Jesusan ñachaquin

:—

.24Usai quicëbëa ratutiabi ca aín

cëxa:—

——quixun sinani Nucën Papa Diosnan

. 25Camello, ax ca chaira, ,

. A ñuinachaxa a quinin atsíncasmacësamaira oi

.26

unicama, a banax ca asé:

—Aséë .

27Usai quia isquin ca Jesusan cacëxa:— ëtisama

.ë .

28Quia ca Pedronën Jesús cacëxa:—Nun cananuna mibë ninuxun nun

ñucama ëan.29Cacë

unicama cacëxa:

10

103

—Asérabi cana mitsu cain,

aín xubu, aín xucën, aín chirabacë, aíntita, aín papa, aín bëchicë, aín naëëanxa, 30a unix ca bë samairaiënë nëtënu aín xubu, aín xucën, aínchirabacë, aín tita, aín bëchicë, aín naëa ñucama , bëtsi unían ami

.Nucën Papa Diosan nëtënu abënëtë . 31

bëría unin — —quixun

.ëxa ñuuma

.

Jesusan ——quixun catëcëan bana

(Mt. 20.17-19; Lc. 18.31-34)32Anuax cuanx bain Jerusalénu cuani

ënquiancëxa.Rëcuë xun

unicama mëcën rabë ëcuënquin,ñuixunquin, ësaquin cacëxa:33—Mitsúnbi camina isin, bërí cananunaJerusalénu cuanin.

,,

ñun an Moisésnën cuëunicama. xun ca atun —a uni ca

—quixun catancëxun

. 34

tushucanan mëëtancë .ë

bë baísquiti.

(Mt. 20.20-28)35 chicë

rabë, , an anucuanxun Jesús cacëxa:—Nux cuëëncësa oquinmi nuncë

cuëënin.36Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—

cuëënin?37Cacëxun ca cacëxa:— , min nëtë upínu

tsotan, naxa min mëcën amotsócana cuëënin.

38Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—

cain. saribi oquian unin mitsubëtsi bëtsi ocëxun caramina tanshiti

? saribiti tëmëraquinbi caina?

39Quia ca cacëxa:—Usaribi oquin cananuna tanshiti.

Cacëxun ca Jesusan cacëxa:— saribi oquin camina bëtsi

. 40Usa, queu

tsóunibi caiman. Nucën Papa Diosan cuni

,quixun, an më .

41Usaquian a rabëtan Jesús caia cuati, mëcën

rabë,nishacëxa. 42Usaria isquin ca cuënxunJesusan cacëxa:— , judíosma

sabi oquian tëmëraquinbi ñu mëënun. Aín cushi unin ca aín unicama ax

quicë . 43Usa.

10

104

, an camitsúxmi upitax bucunun ñu mëëquin

. 44

marua upitax bucunun mitsu ñu, saribi oquin.

45Uni itsían ñu mëë.

.

camabi uníxa Nucën Papa Diosbë upí

uacën.

(Mt. 20.29-34; Lc. 18.35-43)46Usaquiani Jericó ëmanu bëbatancëx

cuantëcëancëxa. Cuania ca bëxuñu uni,Bartimeo cacë, Timeonën bëchicë, anuni curí cë, an bai amo tsóxunbi47— —quicania cuati cuëníshquin cacëxa:—Davitan rëbúnqui,

Cristo, .48

unicaman banaxma isa nëtënun quixuncacëxa. Cacëxbi ca nëtëtima ax

samaira oi ñunshínrui munumacuëníshtëcëni quiacëxa:—Davitan rëbúnqui,

Cristo, .49Usaía quia cuati niracëquin ca

Jesusan — —quixuncacëxa. Cacëxun ca unicaman bëxuñuuni cacëxa:— . Mi ca

cuënia, niruquiani ca anu cuantan.50Cacëxëshi niruquin anúan mapúcë

chupa pëxun nibiani ca Jesúsnucuancëxa. 51Usaria aia ca Jesusancacëxa:— nin?

Cacëxun ca cacëxa:— ëxcuti cana cuëënin.52Usaquian cacëxun ca Jesusan

cacëxa:— .

bëpëbëpëxcüan.Usaquian cacëxëshi bëpëxcuquin ca

isacëxa. Bëpëxcucëxun isi cuëënquianica Jesúsbë cuancëxa.

II. JERUSALENUXUAN JESUSAN BANA (11-13)

(Mt. 21.1-11; Lc. 19.28-40; Jn. 12.12-19)

11 1Jerusalénu cuani Betfagéë a

ë xuquinJesusan cacëxa: 2—Aminu bësucë ëmaanu ca cuantan. Cuanx anu bëbaxuncamina burro, anua uni tsócëma pain, aanua tëcërëcacë më . Mëraquincamina tububë .3Mitsúnmi tubuia isquian bëtsi unin:¿Uisoti caramina tubuin? —cacëxun

:. Bëríbi ca

bëmitë .4Usaquin caxuan xucëx cuanxun ca

burro, ,tëcërëcacë mëracëxa. 5Mëraquian

cacëxa:— ? ¿Uisati caramina

burro tubuin?6Cacëxun ca usaquin canun quixuan

Jesusan cacësabi oquin cacëxa. Cacëxunca — —cacëxa. 7Cacëxun

tacaquinpucë

Jesús Jerusalénu cuancëxa. 8Usaíaburron cuancëbë

10 11

105

anun Jesús cuanti bainu, anúan mapúcëmainun bëtsi bëtsi unin naë

rësúnua i pëchi chuíshcaxun anúancëxa. 9Usobiani ca

quiani unicama cuancëxa.Raírinëxa rëcuënmainun ca raírinëxribiJesús caxu cuani a rabi cuëëniquicancëxa:— .

Diosan xucëx ca ënëx bërí aia. A ca. Nun a rabinun

. 10Nucën rara Davitanrëbúnqui, ami sinania Nucën Papa

, ., aribi.

11 quiamainuncuanx ca Jesús Jerusalénu bëbacëxa.Bëbaxun ca anuxun Nucën Papa Diosrabiti xubunu atsínxun, camabi ñuistancëx bari cuabúcëbë Betania ëmanu

. Cuancëbë ca abë aín.

(Mt. 21.18-19)12

cuantëcëni ca Jesús panancëxa.13

nicë isbiani, bimiñu cara quixun isicuancëxa. Cuanquin isquinbi ca

sha aín pëchishiocëxa, higueranën, .14 :—Min camina tuatëcëniman.

Achúcutëcënima.

unicaman cuacëxa.

Anuxun Nucën Papa Dios rabiti xubunua

(Mt. 21.12-17; Lc. 19.45-48; Jn. 2.13-22)15Usaquiani cuanx Jerusalénu bëbax

anuxun Nucën Papa Dios rabiti xubunu

atsínxun ca Jesusan anuxun an ñumarucë unicama chiquíanan an curíquicambioquin bicë unicaman mesacamachashcaquin an numacuru marucëunicamaxa anu tsócë aribi chashcacëxa,

. 16Usonan cauíxbia ñu buani anuxun Nucën Papa

quixun atu cacëxa. 17

:—Nucën Papa Diosan bana cuënëo ca

quia:

. Usaía cuëcamina mitsun anuxun ñu maruquin uni

ënuxun ñu maruin.18Usaía quicëbë camabi unían aín

bana cuati rabanan racuëti ca judíos

nën cuëënancëxa.

19 bë Jesúsbë aínnuax

cuancëxa.

(Mt. 21.20-22)20 caracëbë Jerusalénu

cuantëcënquin ca higuera anisóncëchushicë isacëxa. 21Usa isquin caPedronën a higuera caia conxun Jesúscacëxa:—Ca is. Minmi ñu concë higuera ca

.22Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—

Diosan ax quicësinani ca ami catamët. 23Asérabi canamitsu cain, unían —— —asérabi ca

—quixun, —ënuax ca

parúmpapanu racati cuantan —quixun

11

106

. 24

mitsu cain, —asérabi ca Nucën Papa

—quixun sinania ca an mitsúnmicë .

25

, usaribi oquian Nucënënquin

manunun. 26

itsimi nishcë a manutisama tania Nucën, an mitsun ñu

ënxunquin manutima.

(Mt. 21.23-27; Lc. 20.1-8)27Jerusalénu cuantëcëanx ca anuxun

Nucën Papa Dios rabiti xubunu Jesúscuantëcëancëxa. Cuanx atsíntancëxa

cushicama,cuë ,ampan caniacëcë unicama anu cuanxun28 quin Jesús cacëxa:—¿Uin banan caramina an ñu marucë

unicama chiquíon? ¿Uin cara usoquinmi?

29Cacëxun ca Jesusan cacëxa:— .

xun, uin banan. 30¿Uin cara

Juan unicama nashiminun cacëx?¿Nucën Papa Diosan cara cacëx? ¿Unin

?ñuixun.

31Usaquian Jesusan cacëxbi ca

ñucacanancëxa:— ? Nun

cacëxun nu —

? —quixun nu. 32¿Caranuna —unían

cëxa — ? Usaquin cati

—Nucën Papa Diosan ca asérabi aínbana unicama ñuixunun quixun Juanxuacëxa —quixun sinania.

ëacëxa. 33Usaicanantancëxun ca Jesús cacëxa:—

.Cacëxun ca Jesusan cacëxa:— cë

cë.

Bana itsi ñuicësoquin Jesusan an naë

(Mt. 21.33-46; Lc. 20.9-19)

12 1Bana itsi ñuicësoquin caJesusan,

ñuiquin,ñuixuancëxa:—Ësa ca. Achúshi unin ca aín naënu

. xun cënëtancëxun caanuxun uvas baca biti xaxu quinioquinnaëaxa. rúanti

.xun bëtsi uni aín naëa bë

. 2Cuantancëxun ca uvasbimicëbë micëuni achúshi xuquin caxa:—An naë bërúancë unicamanu

cuantancëxú . 3Cacëx

cuanxa bëbaiabi ca an naë bërúancëunicaman mëëtancëxun ñuñumacuantëcëntanun xuaxa. 4

micë uni itsixutëcëanxa. Xucëx cuanxa bëbaiabi caaribi an naë bë

11 12

107

ñu caxa. 5Usocëbëtan amiribishi xucëbica bë .xutancëxun raíriribi xuaxa. Xutiabi ca

.6Usoquin aín unicama xuquinbi ca

aira nuibacë aín bë .Xuxunmabi ca — chicë ënë ca

—aira xuaxa. 7

cuanxa bëbacëbë ca an naë bërúancëunicama canani quiaxa:bamacëbë ca aín bë

.. 8Canantancëxun

.9Usoquian aín bë

mitsu cain. Aín naënu cuanxun axun ca bëtsi uni aín

naëa bë .10¿Nucën Papa Diosan bana cuënëo ësaiquicë, ?,

An maxax xubuacë unían biquinma

,upímia xubu cushicë usaribiti.11

. An usoquin më.

¿Usoquian cuënëo bana a caramina?

12An naë bërúancë unicama ñuicëbë

.

— ,—quixun

sinani atumi racuëquin Jesús ëbianiriquiancëxa.

(Mt. 22.15-22; Lc. 20.20-26)13

man uisai cara Jesús quiaxa quixuan atu

, an Jesúscëmë nun fariseo uni raíri

riribixuacëxa. 14Xucëx cuanxun ca Jesúscacëxa:— , min banax ca

asé . Uisai cara Nucën Papa

cëmëquinma asérabi ñuin, unían min abana ñuia cuati cuëëncëbëtanmabi. Min

tsibëtan sënën.

., ¿Nucën Papa Dios

asé, César, a curí ?

? ¿Caranuna curíqui? ?

15Cacëxun ca Jesusan —uisai caraisnanuxun cuacatsi—

cacëxa:—

cain.manë curíqui achú .

16Cacëxuan bëia isquin ca Jesusancacëxa:—¿Uin bëma? ¿Uin anë cara cuë ?Cacëxun ca atun cacëxa:— , Césarnën

bëCé .

17Usaquin cacëxun ca Jesusan cacëxa:—

, .

, axa.

Usaquian cacëxun cuati ca bëtsi unin

cancëxa.

12

108

Uni baísquiti ñui quicë bana(Mt. 22.23-33; Lc. 20.27-40)

18

unicama cuancëxa. Saduceo unicamanca —— .

quincacëxa: 19— nun ca Moisésnënësai quicë bana cuënëocëxa, uniachúshinëxa bëbëtan ca aín xucënan aín casunancëxanu bixun, ami bacë bë .

chicë ax aínxucënan bë . 20

cananuna mi ñucatin. Uni achúshi camëcën achú shi

ca .an xanu biacëxa. Biaxbi ca bacëbëchiaxmabi bamacëxa. 21Baman aínxucënan casunancë xanu biaxbi ca aínxucën axribi bacë bëchiaxmabibamacëxa. Usaribiti ca a xanu biaxbiaín xucën bëtsíxribishi bamacëxa. 22Usa

bacë bë .Acamaxa bamai cëñúan ca a xanúxribibamacëxa. 23Camaxunbi ca a xanubiacëxa.

ëxira aín?

24Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Usama ca. Mitsun Nucën Papa

Diosan bana cara uisaira quia quixun

. 25

,aín ini bëchicë ca unin bënumitima

.. 26Mitsúnmi —

—quixun sinaniacana mitsu cain, .¿Caramina Moisésnëan imaxu nëëmëtia

? Imaxurëquirucënuax banaquin ca Nucën Papa

Dios Moisés ësaquin cacëxa:Abraham, Isaac, Jacob acaman rabicëDios, . 27A bana cuënëo isquin

, Nucën Papa Dios, axsha baísquitima unicaman. Ax ca camabi aín

.

A pain Nucën Papa Diosan bana

(Mt. 22.34-40)28Usaquian Jesusan suduceo unicama

caia ca an Moisésnën cuënëo banashinën uquin cuacëxa.

Cuacë cëbana a upí oquin ñuia cuaxun ca anJesús cacëxa:—

cuë ?29Quixuan cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Axa quicë

ësai quia: “Israel unicama, ca cuat..

30 rabicuëëni cë .camina ami catamëti ax cuëëncësabi

. Ax ca a pain Nucën PapaDiosan bana ax quicë

. 31Ënë :“Mixmi bëruancacësaribi oquin camina

. sabiësaribi bana

. 32Usaquian cacënën cuë :—Usa ca. Mixmi quicë bana ax ca

asé , Nucën Papa Dios, ax caachú .

. 33Cëmëima asérabi cuëëni, axcuëëncë nan unin axabërúancacësaribi oquin aín aintsicama

bë caNucën Papa Dios cuëënia, judíos unían

xarocë samaira oi.

12

109

34Usaquian a bana ñuiquin cacëxun caJesusan a uni cacëxa:—.

Usaquian a uni caia cuaxun ca uitë .

(Mt. 22.41-46; Lc. 20.41-44)35Anuxun Nucën Papa Dios rabiti

xubunuxun bana ñuixuni ca Jesúsquiacëxa:—

cuë ,Cristo ax ca Davitan rëquiax? 36Nucën Papa Diosan BëruÑunshin Upitanbi ca David ësaquinquimiacëxa:

,

.37Usai qui ca David ax —Cristo, ax ca

—quiax quiacëxa. ¿Ësaia

rë ? Usaía quia ca

cuacëxa.

(Mt. 23.1-36; Lc. 11.37-54; 20.45-47)38Cuatia ca bana ñuixunquin Jesusan

ësaquin atu cacëxa:—

Moisésnën cuë.

Atux ca chupa chaxcë pañuax niticuëëanan anuxun ñu marucë anuxuanunin — —quixun

nia.39

timëti xubunu unicamabë timëti, anuaaín cushicamax tsóti a anu tsotishicuëënia, ëxun anu aín

cushicama tsóti anu tsónuxun caisia,. 40

casunamëcë xanun ñu bicuanquincëñuia.

nun quiax,Nucën Papa Diosbë banaia. Usaunicama ca Nucën Papa Diosan, axa

samaira oquin.

Xanu casunamëcënëan Nucën Papa Dios

(Lc. 21.1-4)41Usaquin anuxun Nucën Papa Dios

rabiti xubunuxun unicama catancëx caJesús anu curíbësui tsóbuacëxa. Tsóxun ca anu nantiñu anua unicaman curíqui naniaisacëxa. Iscë quiñu

qui nancëxa.42Nancëbë uquin ca xanu casunamëcëñuñuma, anribi manë curíqui rabëratsunancëxa, axa cupí . 43,44Nancëbëtan cuëncëxa aia ca Jesusan aín

:— quiñu unicaman ca

anun ñu maruquian tëxëocë curíqui anucurí .ca xanu casunamëcë ënën asérabi

nun aín curí. rabi

mitsu cain, curíquiñu unicamansamaira oquin ca a xanun aín

curí .

Anuxun Nucën Papa Dios rabiti xubu upíira upí ñui quicë bana

(Mt. 24.1-2; Lc. 21.5-6)

13 1Anuxun Nucën Papa Dios rabiti

micë uni achúshinën Jesús cacëxa:—Ca is,

.2Cacëxun ca Jesusan cacëxa:

12 13

110

—chaira isin.

.

(Mt. 24.3-28; Lc. 21.7-24; 17.22-24)3Usaquin cacëx abë cuanquin ca

anuxun Nucën Papa Dios rabiti xubu, Olivos, anu tsóbutia

Pedro, Jacobo, Juan, Andrés, acaman,, atúxë

cacëxa: 4—¿Uínsaran cara mixmiquicësabi oi anuxun Nucën Papa Dios

?nuxun? A camina

.5,6

cëxun ca Jesusan anun ax utëcëntinëtë ñuixunquin ësaquin cacëxa:— , ,

nuxun.

camina bë . 7Mitsun caminauni itsían —bë nania quixun ñuia cuanuxun

. Cuanan camina —ribi ca raí nania —quixun ñuiacuatíbi racuë . bëbi caënë mecama cëñú .8

nani.

rucama bëtsinanti

. Bëtsi bëtsi mecama ca shaí. Bëtsi bëtsi në

unicamax ca a piti ñu .Usoquin pain tëmëratancëutëcëncëbëtainra, samairaoquin tëmë .

9 rinën canuxun mitsu

. Usonan ca anua judíosunicama timëti xubucamanuxun mitsu

.bana uni ñuixuncë cupí ca unin mitsumi

, ami mitsu ñuinuxun.

bë ratútima. Usocë

. 10Usaía

. 11

xun camina racuëquin —uisai— .

Mitsúxmi banacëbëtanshia Nucën Papa

. Nucën Papa Diosan Bëru

. 12

ënbi an uni.

Usaribi oquin ca aín papan aminishquin aín bë

.oquin aín bëchicënën ami nishquin aín

.13 cë cupí ca

. bëtanbia

Papa Diosan në .14

:—An Nucën Papa Dios quicë bana

unicama ñuixuncë uni, Danielnëan añuiquin cuë

rucamabë.

. An ënë bana iscë uni an ca uisai. Usai

bë ca unicama ami racuëti Judeaquiani

. 15Aín xubu ëman

13

111

nuxun, aín ñupain bitsi aín xubunu atsíntëcënima

. 16

naënuxuan ñu mëëcë unicamaxribinuxun aín chupa bitsi, aín xubunu

cuaníma aín naënuaxë .17 bë ca xanu tuñucama

cë xanucamaxribi.

18Usaími mita. 19

unicama Nucën Papa Diosan mesamairai

tëmë , amiribishi usai tëmëratëcëntimoi. 20Anúan paë tanquin tëmëratinëtëxa cëñúcë

.Papa Diosan,unicama nuibaquin, atu cupí anúanunin paë tanquin tëmërati nëtëcamasënë .

21Anúan usoquin unicaman tëmëratinëtë ucëbëtan unin mitsu —ca is, ënu ca

—quixun canan —ca is, unu ca—quixun cacëxunbi camina

—asérabi ca — .22Anúan usoquin unicaman tëmërati nëtëucëbëtan ca unin ax asé— —

.quin ca uni raírinën cëmëquin —Nucën Papa Dios quicë bana unicamañuixunin — .

, uni.

. 23

bëbi ratú .unínma mitsu parania bë .

(Mt. 24.29-35; 42-44; Lc. 21.25-36)24Catancëxun ca Jesusan ësaquinribi

:

—Usaía tëmërai anun uni bënëtinëtë

, ënribi ca pë .25 , naícamë

quicëribi shaí . 26 bëtan

,

pëcabë .27

menua, naítimë .

28 , higuera i axca baricuatsincëtancëx amiribishi corutëcënia.isquin camina —ca baritiacuatsinia— . 29

bëtan camina, cënti nëtë ca

. 30Asérabi canamitsu cain, ënë nëtënu bucucë

mitsu ñuixuncë banacama quicësabi oi. 31Naí, me acamax ca cëñúti

, ëtimoisabi oi

asé .32Añu nëtë cënti,

.,

Papa Diosan Bë. Nucën Papa Diosan cuni ca

. 33

. 34 . Uni achúnën ca aín xubunuax amanu cuanuxunan ñu mëëxuncë unicama cuënxun,—utëcëntamainun camina upí oquin ñu

—quixun canan an xëcuë bëcë uniribi aín xubu bërúainra onunquixun caia.cuania. 35A unicaman ca uínsaran cara

13

112

an atu ñu mëë. Usaribiquin camina mitsun

. Carana bëbaquíshcë, carana imë ,

,carana pëcaracëbëa bari urucë

.

, 36

manúcë mitsu mërain, .37 saribi oquin

cë unicamaribicain,

.

III. BAMAXBI JESUCRISTO BAISQUIA BANA (14-16)

ënan(Mt. 26.1-5; Lc. 22.1-2; Jn. 11.45-53)

14 1

ësacerdotenën cushicamabëtan anMoisésnën cuëunicaman,Jesús, nunmaishi,quiax canancëxa. 2Cananíbi caquiacëxa:—Unicamama anun rabanan nëëtiquiruia,

.

ro tutuca bana(Mt. 26.6-13; Jn. 12.1-8)

3 nuax ca Jesús an aínnami chëpëxcúcë, Simón,mesanu tsócëxa. sha mesanutsotan ca xanu achúshinën anu sanuira

, nardo cacë,bëacëxa.

.

cëxa. 4

unicama raírinëx a xanumi nishicanancëxa:— ?

5Anun ñucurí .

6Usai canania cuaquin ca Jesusancacëxa:—Ami nishquin ënë xanu ñuixunma

. biira. 7Camabi nëtën camina ñuñuma

uni isin..

camina mitsun xë .8 .Bamacë maí

.9Asérabi cana mitsu cain, uinuxun cara

,, a

ñuixunia, anuxun ca ënë xanúan,

nun.

(Mt. 26.14-16; Lc. 22.3-6)10

achúshi, Judas Iscariote, ax anua judíos

cuanxun —Jesúsmi binun cana mitsu a—quixun atu cacëxa.

11Cacëxun cuati cuëënquin ca —curíqui—quixun

cacancëxa. Usaía quicëbëtan caJudasnën —¿uisaxun carana ënë

? —quixun.

(Mt. 26.17-29; Lc. 22.7-23; Jn. 13.21-30;I Co. 11.23-26)

12

anun piti nëtë ucëbëa,

13 14

113

,unicaman Jesús cacëxa:—¿Uinuxuinra nun Pascua nëtën a

piti ñu mi mëníoxuni cuanti caraminacuëënin?

13Usaquian cacëxun xuquin ca aínë cacëxa:

— . Cuanquinmëraquin camina achúshi unían ñutën

.14Nuibiani anua ax atsíncë xubunu

:mi canun nu caxa, ¿Uinuxun carabë

? 15Usaquinmicacëxun ca an mitsu anuxunu piti, xubunamë cha, , anua

níocë,. Ismicëxun camina

anuxun piti më .16Usoquian cacëx cuanx Jerusalénu

bë tanJesusan cacësabi oquin a ñucamamëracëxa. Mëraxun ca anuxun a nëtënpiti ñucama mëníocëxa.

17

cë ëë acamax anu bëbacëxa.

18Bëbatancëxun mesanuxun piia caJesusan atu cacëxa:—Asé , anbëtan picë micama achúshinën camina

nuxun.

19Ësaquian cacëshi

achú cëxa:— ?

cat?20Quia ca Jesusan cacëxa:—Micama achú bëtan manë

xampami chabó. 21Asérabi Nucën Papa

Diosan bana cuënëosabi oi cana uni

, . Usa

,

..

22Usaquian cacëxun pimainun ca, Nucën Papa Dios

— —catancëxun,:

—Ënë ca bit..

23Cacë

biquin, Nucën Papa Dios pain —ca —catancë .

. 24

ca cacëxa:—

ëncë. Ënëx

. 25Asérabicana mitsu cain, ënuxun cana uvas baca

cëniman. Nucën Papa Dios anua ax, anuxun cuni

.

Pedronën uni paran(Mt. 26.30-35; Lc. 22.31-34; Jn. 13.36-38)26Nucën Papa Dios rabi cantatancëx

. 27

cacëxa:— bë camina mitsux

, Nucën PapaDiosan bana cuënëo ësai quicësabi oi:“An carnero bë bë ca

.28

.29Usaía quia ca Pedronën cacëxa:—Raí cëbëbi canaxë .

14

114

30Quia ca Jesusan cacëxa:—Asérabi cana mi cain, mix camina

usai quin,

ë.

31Cacëxun ca Pedronën ñunshínquinJesús cacëxa:— ,

.Ësaquian caia ca usaquinribi

camaxunbi cacëxa.

aín Papabë bana(Mt. 26.36-46; Lc. 22.39-46)

32

Getsemaní cacë me mëníocë, anubëunicama cacëxa:—

ca ënu tsó .33Usaquin cabiani Pedro, Jacobo,

Juan, acama buani cuanibi ca —uisai—quixun sinani bënëti

. 34

cacëxa:— .

Micamax ca ënu tiquit..

35

puruni tsóbuquin ca, ax cuëëncëbë ca, abë

banaquin aín Papa cacëxa: 36—Papan,.

.

, .37Usaquin catancëx cuanquin aín

raquin caSimón Pedro cacëxa:—Simón, ? ¿Tënëima

caramina bënë ? 38

rabi

. ,

.39Usaquin cabiani cuantëcëanx ca

Jesús amiribishi usaquinribishi cai aínPapabë banatëcëancëxa. 40Banatancëxutëcënquinbi ca Pedro, Juan, Jacobo,

nan tëmëratëcëancëxa. Mëraquian bësúncë

. 41

cuantëcëntancëx utëcënquin ca cacëxa:— .

ca. ñucaman binun uni. 42Cuanun ca

nirucuatsin. .

(Mt. 26.47-56; Lc. 22.47-53; Jn. 18.2-11)43Jesusan cacë

uni achúshi, Judas, ax uacëxa. Abë catocë bëanan imaxu

tëacë bëi uacëxa. Axa ucëcama ax cajudíos sacerdotenën cushicamabëtan anMoisésnën cuë

.44

cuancë unicama cacëxa:— tsucucaia isquin camina

, .rúinra

.45Usaquian unicama cacësabi oquin

baquin JudasIscariotenën, — ?—caquin Jesús bëtsucucacëxa. 46Usa oiaca axa ucë unicaman Jesús biacëxa.47Bicëbëachúshinën aín manë xëtocë aín

nua biquin, judíos sacerdotenënmicë uni

mëëquin aín pabí amocüa pabíscacëxa.48Usocëbë

unicama cacëxa:

14

115

—¿Manë xëtuíanx caramina më

? 49Camabi nëtënëtsinuxun anuxun Nucën

Papa Dios rabiti xubunuxun bana ñuiabi

.Nucën Papa Diosan bana cuënëoquicë .

50Usoquian Jesús bicëbë ca aíncëxa.

Bëná uni abáa51,52Raí

achú bananën racúxunnuibiancëxa. Nuibiania aribi bicancëxbi

cëxa.

(Mt. 26.57-68; Lc. 22.54-55, 63-71;Jn. 18.12-14, 19-24)

53Usoquin bitancëxun ca judíos

. Anu ca sacerdotenëncushicamabë caniacëcë unicama

nëo banaë .

54

nuibiantancëx ca Pedro a xubu rapasume mëníocënu bë rucamabëtsi bimicënu sënamëti anu tsoócëxa.

55,56

cushicamabë camabi judíos unibunënëxun, uix caraisa

quixun cuaisa tancëxa. Cuaisa tancëbëa

nun quixun. Bëtsi bëtsi

uníxa cëmëi quicëxbi ca bana mëscú. 57 rinëx nirui

cëmëi ami manani ësai quiacëxa:58—Nun cananuna ësai quia ënë unicuan:

, ënë rurupatancëxun

rabë shi nëtë,

.59Usaía quicëbëa raíri raírinëx bëtsi

bana ñui quicëxbi ca mëscú .60Usaía quicëbë niruquin ca judíos

cacëxa:—¿Usaía mi ñui quicancëbëtanbi

caramina nu uisaquinbi caiman? ¿Uisaiqui cara ësai mi ñui quicanin?

61Quixuan cacëxbi ca Jesús uisaíbi. Quiama oquin ca judíos

shi catëcëancëxa:—¿Mix caramina Cristo, Nucën Papa

Dios anu nun rabicë, aín Bë ?62Cacëxun ca Jesúsan cacëxa:— . Mitsux camina uni

, , Nucën Papa Dioscushiira, queu

utëcë .63Usai quia cuati xuamaírai nishquin aín

:—Bëtsi unían cacëxunmabi cananuna

. 64Mitsúnribi

banaia cuacan.nin?

—ca—quiacëxa. 65Usai qui ami

tushuquiquin ca raírinën bë puxunmëëquin cacëxa:—Uin cara mi mëëia, .

Jesús bëtashcacëxa.

——quixuan Pedronën ca

(Mt. 26.69-75; Lc. 22.56-62;Jn. 18.15-18, 25-29)

66

. Anua

14

116

ñu mëëxuncë xanu uacëxa. 67Uquinbitsimia sënamëtia isquin ca Pedro cacëxa:—Mixribi camina Jesús, Nazaretnu, .

68Cacëxun ca Pedronën cacëxa:— .

.Usaquin cabiania anun atsíncë xëcuënua

.69 cënquin

:—Ënë unix ca axa abë nicë unicama

achú .70Cacëxun ca Pedronën amiribishi

catëcëancëxa:— . Usaquian

unicaman Pedro catëcëancëxa:— .

. Asérabi camina mixacama achú .

71Cacëxun ca Pedronën munumabanaquin cacëxa:—

. An cuamainun canaasérabi mitsu cain, mixmi a ñui quicë

.72Usaía quicëbë

banatëcëancëxa. Banacëbëtan ca Pedronën: Rabë

ë.

Usoquian Jesusan coóncë bana sinani ca.

(Mt. 27.1-2, 11-14; Lc. 23.1-5; Jn. 18.28-38)

15 1Pëcaracuatsíncëbë ca judíossacerdotenën cushicamabë

caniacënën cuë

ribi timëacëxa. Timëxun nëaxun ca. 2

cëxa:—¿Mix caramina judíos unicaman

?Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Asé , mixmi

quicë, usa.3Quicëbë ca sacerdotenën cushicamax

. 4Usaquian cacancëxun catonën Jesús catëcëancëxa:

—Ca is.manania. ¿Usaía quicëbëbi caina uisaíbiquiman?

5Cacëxbia Jesús banacëbëma ca Pilato— ? —quixunsinani ratúacëxa.

quixuan unicama quia(Mt. 27.15-31; Lc. 23.13-25; Jn. 18.38-19.16)

6

piti nëtëa sënë

chiquí cë, a. 7

.shi ca

. 8 ,uquin ca unicaman Pilato cacëxa:— sabi

.9,10Nutsi ami nishquin ca judíos

tonën cacëxa:— , Jesús,

ënë chiquínti caramina cuëëncanin?11Usaquian cacëxunbi ca judíos

sacerdotenën cushicaman, anutimëcamëquin cacëxa:

14 15

117

—Ama, nun.

12 :—

,?

13Quixun cacëxunbi ca cuënishimunuma banaquin atun cacëxa:—Bamatanun ca i curúsocënu matas.14Cuëncëni quia cuaquin ca Pilatonën

cacëxa:— ?Cacëxbi ca unicama munuma

cuëncëni quitëcëancëxa:—Bamatanun ca i curúsocënu matas.15Quicëbë tonën unicamabë

rishquimitancëxun i curúsocënu.

16Usomitancë xun ca

.rucaman raíri timëacëxa.

17

pucucësa Jesús pañumiacëxa.nan ca mañuti otancëxun muxamañumiacëxa. 18Usotancëmunuma sharati quicancëxa:—.19

cëxa. rinën tushucamainunca raírantin puruni tsóbuquin rabicatsi

. 20 xunca a pañumicë chupa minanën pucucësaa pëmianan aín chupa pañumitëcëxa. Pañumitancëxun ca i curúsocënu

.

(Mt. 27.32-44; Lc. 23.26-43; Jn. 19.17-27)21

uni, Simón,

papa, aín naënuax anúan cuancë bai,rucaman anu Jesúsbianun quixun

cacëxa. 22Cacë bëtan Jesúsbuanx ca Gólgota cacë menu bëcëxa. Gólgota quicë, ax ca mapuxosa qui

. 23Anuxun ca vino,ñun mëscucë, a isa xëanun quixun Jesús

. .24 xun ca

runën anuaxa Jesús bamanun icurúsocë nitsíancëxa. Nitsíntancëx cauin cara isa aín chupa bëtsi bëtsi biti

rucama Jesusan chupamëtíquiacëxa. 25 miquiruia bariurucëbë rucaman usoquin

.26

cuënëoxuan nancë bana ax ca ësai quicë:

. 27

caman an ñu mëcamacë uni rabëribi icurú xun bëtsíxa aínmë tsix aín mëmiu

. 28 ,Nucën Papa Diosan bana cuënëo ësaiquicësabi oi:

.29

banaquin unicaman Jesús cacëxa:—Mix camina,

Papa Dios rabiti xubu rurupatancëxunrabë shi nëtë

quian. 30 ëti icurúsocë .

31

mabë an Moisésnën cuënëo bana

banai, ami cuai ësari canancëxa:—An uni raíri iëmicësaribi oi iëtibi ca

iëtima.32Usai canani ca quiacëxa:

15

118

—Cristo, , ax bëríi curúsocëax ca asé .Usaribiquin ca aribia i curúsocënu

ë anribi Jesús.

(Mt. 27.45-56; Lc. 23.44-49; Jn. 19.28-30)33 rucëbëbi me

. ëbë bari

pëquitëcëancëxa. 34 bë baripëcuëncëni quiacëxa:—Eloi, Eloi, ¿lama sabactani?Usai quicë bana, ax ca —

Dios, , ¿uisa cupí caramina? — . 35Usai quia

cuëncëraírinëx quiacëxa:—An ca unun Elías cuënia, ca cuat.36 cuatsini uquin ca

uni achúshinën tsatimia xapu rëmencë,a bimi baca cachacëmi chabóxun Jesúscucú .

:—Mëëxunma ca ën,

aia isti.37

cuëncëntëcënishi Jesús bamacëxa.38Jesús bamacëbë ca Nucën Papa

mëu anun bëqui amo rabë

. 39Usaía bamaia carunën cushin aín bë nanu nixun

isacëxa. Isi ca —asérabi ca ënëx Diosanbë —quiax quiacëxa.

40 riribi. Abë ca María

, José

Salomé caquin anëcë xanu axribi. 41A xanucamax ca Galileanuxun

.ca axa Jesúsbë Jerusalénu cuancë

.

(Mt. 27.57-61; Lc. 23.50-56; Jn. 19.38-42)42Anun ñu mëë

cëxa. 43Ñantabucëbë ca uacëxa, José. Ax ca

achú —upí uni ca —quixuan.

ca anúan Nucën Papa Dios camabi unin. Usa

atsínquin ca Pilato —Jesús ca bamaxa,—quixun cacëxa.

44Usaquian cacë tonën—asérabi cara bamaxa —quixun

runën cushi camiacëxa.Camicëx aia ca —Jesús cara bamaxa— cëxa. 45 —cabamaxa —quixun cacëxun ca Pilatonën

.46 banaupí marutancëxun Jesús i curúsocënua

quin Josénën anun rabúancëxa.Rabúntancëanu mëníotancëmaparanën quini xëpuacëxa.47

, Josénën tita,anribi uinu cara mëníoia quixunisacëxa.

(Mt. 28.1-10; Lc. 24.1-12; Jn. 20.1-10)

16 1Anun ñu mëëtima nëtëñantabucëbëtan ca María

María itsi, Jacobonën tita, acamananúan Jesús imë , sanu romaruacëxa. 2Maruonx ca pëcaracëbëa

15 16

119

mëníoëxancënu cuantëcëancëxa. 3Cuanica ësai canancëxa:—¿Uin cara anun quini xëpucë

?4Usai cananquiani cuanx niracëquinbi

ca anun quini xëpuëxancë mapara axaanua naënxancë , racanacëisacëxa. 5

shia tari uxua pañuaxmëqueu tsócë isi ratúcancëxa.6Ratutiabi ca cacëxa:— . Mitsun camina i

curúsocë sëxancë Jesús,, a barin. ,

ca baísquiaxa.is. 7Isbiani cuanxun camina Pedrocëñun

: Ax pain ca Galilea menu cuania.Mitsúnribi camina cuantancëxun anua a

, an mitsu cacësabi oquin. Usaquin.

8 xun, asérabi

ratuti bërërui quininuax chiquiti caquiani cuancëxa. Cuanquin ca

racuë .

(Jn. 20.11-18)9Domingo nëtë pëcaracëbë ca Jesús

baísquitancëx María Magdalena anuamëcën achú ë ñunshin

,cëxa. 10

bëunan mëscúcë axa Jesúsbë nicëunicama a cai cuancëxa. 11Cuanxuan— —quixuncacëxun cuaquinbi ca a unicaman—usama ca — .

Ami sináncë uni rabëmia

(Lc. 24.13-35)12

cuancëbë ca Jesús a unicama rabëmi,

, chiquiracëacëxa.13Usaía ami chiquiracëcëxunisbianquian —Jesús cananuna isan—quixun atúnribi cacëxunbi ca raírinën—usama ca — .

(Mt. 28.16-20; Lc. 24.36-49; Jn. 20.19-23)14

unicama mëcën rabë shi

cëacëxa. Atumi chiquiracëquin caJesusan atu cacëxa:— caman, asérabi

xunbi camina,asésama tan.

15Usaquin caxun ca atu cacëxa:—Camabi menu cuanquin camina,

, ë

nun, bana ñuixunti. 16

catamëtia nashimicë ax ca Nucën Papaë . Usa

. 17Axacë unicaman ca Nucën Papa

:

. Chiquíanan ca bëtsi banan banati

. 18 cënanbicë .

xunbi uisabi. cënan

ramë .

(Lc. 24.50-53)19

, aínmë

16

120

, naínu cuancëxa. 20

unicaman —ë

—quixun

bana ñuixuancëxa. Usaquin bana

, atúan ñuixuncë banax caasé nun, uni

. Ashi.

16

121

I.BANA (1-2)

1 1,2Teó lo ën cana mi cain, an Jesúsisanan aín bana ñuixuncë unicaman

ca atun iscësabi oquin Jesusan ñu

cë ñucamaribi ñuiaxa. A unicaman ñuia

mëníoquin a banacama cuënëoxa.3,4Teó lo, minribi camina a ñucama miñuixuncancëxun cuan. Minmi asérabi

nun cana

quin,quixun cuatancëxun, cuënëoxunquin miñuixunin.

,Juan, axa bacënti ñuia

5

achú . An mëníosabi oquin caanuxun a rabiti xubunuxun, Abíasnënunicamabë

.nën xanu ax ca Aaronën rëbúnqui,Elisabet cacë, . 6

tax ca Nucën.

banacama cuaquin an cacësabi oquin.

. 7 ñumataxbi xë .

8 shinëtën Abíasnën unicaman anuxunNucën Papa Dios rabiti xubu anuxun

, 9uin cara anu NucënPapa Diosan caíscë uníxëshi atsínti anuatsínquin tsë

tancëxun tancëxa, judíos sacerdotecaman

sabi oquin.. 10

tsëpasa ñu xaromainun judíos unicaman

banaquin rabiacëxa. 11Tsëpasa ñu

tsëpasa ñu xaroti a mëqueucüa an

shi ami chiquiracëtiamëracëxa. 12

racuëiracëxa. 13Usai ami racuëtiabi ca:

—Racuë , . NucënPapa Diosan ca minmi a cacë banacamacuaxa.

.. 14

bacëncëx canicë., a uni cupí. 15Ax ca Nucën

.

. Aín titaxa bacëncëma

, .

122

16Juan an ca amia manú

. 17

unun ax pain rëcuë .saribiti Nucën Papa

Diosan cushisaribi oquin aín bëchicë

.an aín bana cuaisama tancë unicamasinanamiquin, Nucën Papa Diosmi

. xun

ucëbëtan, Israel unibunën upí oquin aín.

18Angelnën cacëcacëxa:— ,

xë ., sabi oi ca

asé ?19Cacë :— sabi

, Gabriel, .

xuaxa. 20

bana .a ñucama sënëncëbëishi banatëcënti

. bëñu asé ,sënëncëbë.

21

,.

22

chiquíquin aín mëcëtanxuancëxa. bëtan caunicaman —Nucën Papa Diosanismicëxun ñu isaxa — .

23A nëtëcama anun anuxun Nucën

sënëcuantëcëancëxa. 24

cuantëcëan aín xanu Elisabet tuuacëxa.Tuui ca chiquitima mëcën achú

.: 25

ñuitëmëníoxa quixun.

26Elisabet mëcën achúachú nëni natubëncëbëtan ca

, Gabriel, a, Nazaret, anu

cuanxuan 27 ,María cacë, nun xuacëxa. A xanuxca Davitan rëbúnqui, José cacë uni, an

. 28

María cacëxa:— .

, xanu raírisamaira oquin. .

29Usaquin cacëxun cuaquinshi isquinca Maríanën ratú— ? —quixun.30 :—Racuë , María. Mi ca

nia. 31 .ë .. 32Ax

. A ñui ca—Bë —quiax uni quiti

..

33 búnquinënë . Ax ca cëñútimoi

.34Cacë :— . ¿Usa

?

1

123

35Cacë :—Nucën Papa Diosan Bëru Ñunshin Upí

..

xunmi tuacëx ca ax,

—ax ca Nucën Papa Diosan Bë— .36Min xucën, Elisabet, anribi cacaniacëquinbi bëbu oquin tuaia. Ca tuaímaquicancë shi

ëinshi chaia. 37

.38Cacëx ca María quiacëxa:— ,

. Min cacë ..

María Elisabet isi cuan39 bë ca María

bënë shi,, anu Elisabet isi cuancëxa.

40

atsínquin ca Maríanën Elisabet —¿ënu? —quixun cacëxa. 41Usaquin

Marianën cacëxuan Elisabetnën cuacëbë.

bëtan ca Nucën Papa DiosanBëru Ñunshin Upitan upí oquin Elisabet

. 42

ca Elisabetnën munuma María cacëxa:— ,

samaira oquin. Min.

43

nibirabinin. 44 xun cuacëbë

.45 sabi oi caasé .

.46Elisabetnëan usaquin cacëxun ca

Maríanën cacëxa:

rabin. 47

ëmicë, a sinani canacuëëinra cuëënin. 48 ñuma

.

—a ca NucënPapa Diosan upí oquin

— . Axa ënënëtënu bucucë unicaman rë

. 49Nucën Papa Dios ax

. An ca aín sinan

sinanima. 50Usabi oquin cauicaman cara ami racuëanan aínbana cuatia acama nuibaquin

. 51

. Axa ——quixun

sinani rabícë unicama ca an. 52

. 53Panancëunicama ca pimiaxa. Pimianan ca

nunxuaxa. 54Israelnën rëbúnquicama

.55Usai ca xëquixun ca aín rëbúnquicamañuiquin Nucën Papa Diosan nucënrara Abraham cacëxa.

56Ësai qui sënëntancëx rabëachúMaría aín xubunu cuantëcëancëxa.

, Juan, bacëan57 ënti nëtë

sënëncëbë, ëancëxa.58Bacëncë —

—quixun

1

124

cuanx ca abë banai cuëëancëxa. 59Usaiëncë achúshi

,soquin,

ëacëxa.Timëax ca aín papan anënbi anëcatsiquiax quicancëxa. 60Quicëbëbi ca aíntitax:—Usama ca. Aín anëx ca Juan cacë

—quiax quiacëxa.61Quia ca cacancëxa:—¿Uisa cupí cara Juan caquin anëcë

?.

62Usaquin catancëxun ca aín papauisaquin anëti cara cuëënia quixun

quin mëcë. 63Usoquian

cacancëxun ca aín papan anu cuënëotinun quixun aín mëcënan

tanquin cacëxa. Cacë xun ca— —quixuncuënëocëxa. Usaquian cuënëocë isi cauisa cupí cara usaquin anëia quiax

. 64Usaquian cuëcë bëbanatëcëancëxa. Banatëcënquin caNucën Papa Dios rabiacëxa.

65

.

camanu.

66

nan,rabi

, —¿ënë?

—quiax canancëxa.

Zacarías canta67Usai quimainun ca a tuacën papa,

, ax aín Bëru Ñunshin Upíñu

,cuëëni quiacëxa:

68 — ,aín rëbúnquicaman rabicë, a ca

. An ca, an

a xuaxa. 69

an nu iëmiti axa unun mëníoxa.Ax ca an Nucën Papa Dios rabiaDavid, aín rë .70Nucën Papa Diosan ca bëan ax quicë bana uni ñuixuncëuni upícaman ——quixun canun camiacëxa,ësaquin, 71an ca an nu nuibacëmaunicaman ubíotima oquin nuiëman bëtsi bëtsi otima oquin nuië . 72

sabi. A bana,

nucën raracaman rëbúnquinëx ca, a

. 73Nucën PapaDiosan ca sinanatëcënuxunma

: 74Abrahamnënrëbúnqui nun nu racuëquinma arabinun ca axa numi nishcëunicaman ubíotima oquin an nuië . 75Usaquianiëmicëxun cananuna an iscë nun

, ax cuëëncësabi, camabi nëtë nun

mainun a rabiti. 76

bëchicë , mi cain, mi ñuica unicamax, Nucën Papa Dios

. Min camina, a

, mix pain

1

125

rëcuë , aín banacuanun quixun Israel unicama

. 77

, a cupí caë

ëmicë. 78

xun ca Nucën Papa Diosan nunuibaquin, an nu iëmiti, a aínnë

. 79Xucëxun uquin

——quixun sinani

ënquin Nucën Papa

cuëëncë.

quiacëxa.80

.unicama bana ñuixunti nëtëasënë

.

ëan(Mt. 1.18-25)

2 1Ënë menua Jesús uti ca ësai: , César

Augusto, aín bana ca cuacocancëxa,

. 2Cirenio cacë uni axaSiria në

. 3

bacëancëxa, anuxun aín anë quiricanu. 4

, anuaxBelén cacë ëmanu cuancëxa. Belén ax ca

, anuaxa David

bacëan, . José, ax David aínrë ,cuancëxa. 5Cuanquin ca an binuxun

, María, ,.

6 batancëx caMaría aín bacënti nëtë sënëancëxa.7Sënë

ëancëxa.Bacënxun ca chupan rabúnxun anuxun

.

8

an ñuina bë .ë

bërúancëxa. 9

shi atumichiquiracëtia isacëxa. Iscëbëtan ca

cacën atupëcacëxa. Usocëbë ca ratuti racuëacëxa.10 :—Racuë . Micama cana upí

bana ñuixunin. Ënëx ca camabi unin cuati. .

11Ënë nëtën ca bacëanxa anuax Davidbacëtërëiëmiti. , .12

ax ca asé ,

.13Quicëbëshi ricuatsini timëti Nucën

:14 —

! ¡Ënë nëtënuaxa

!15Usoquin atu catancë

naínu riquiancëbë ca an ñuina bërúancëunicamax canancëxa:

1 2

126

—Taín isi Belénu cuanun ca cuan, nuaxuan aín.

16Cananquiani bënëtishi riquianxun

.17

cacë banacama ñuixuancëxa.18Usaquian an ñuina bërúancë unin ñuiacuati ca an cuacë unicama ratúacëxa.19Ratúquinbi ca Maríanën aín nuitumëúishi ënë ñucama manuquinma

. 20

bërúancë unicama an a iscë ñucama

Nucën Papa Dios rabi,shi riquiancëxa. Riquianquin ca —nëan nu cacë —quixun

.

Papa Dios rabiti xubunu buan21María bacëncë achúshi semana

bë sabi oquin judíos uniraí

.sabi

oquin Jesús caquin anëacëxa.22Moisésnën cuënëo banaxa

—bacëntancëxun ca camabi judío xanun—quicësabi

oquin ca Maríanën anúan bacësënëncëbëtan aín rë bëtan

,. 23Moisésnën

cuënëo bana ca ësai quia: “Camabirë

.quicësabi oquin Josébëtan Maríanën

, anuxun NucënPapa Dios rabiti, .24Moisésnën cuënëo bana ca quia,

ë

sënënumacuru rabë , numacuru

. A banaquicësabi oquin ca Maríanën Jesús

nan numacuru rabëribi judíos.

25 shi ax ca. A unix ca

upí nuituDios quicë . Usa

mashirua, axa uti caíancëxa.

Nucën Papa Diosan Bëru Ñunshin Upí. 26An ca Nucën Papa Diosan

xun:

judíos unicaman caíncë, Cristo, a Nucën.

27

anuxun Nucën Papa Dios rabiti xubunucuancëxa. bëMaría, Moisésnën cuënëo banaquicëatsíancëxa. 28

quin biquin ca Simeonën NucënPapa Dios rabiquin cacëxa:

29 ,cana isan.

. 30An camabi uni aínë

ië rúnbi isin.31

nun camina aínuti mëníon. 32

shima judíosma unicamaribi aín. Minan

, Israel unibu,acama achú , a cupí cacamabi unin Israel unibu rabiti

.33Simeónëxa Jesús ñui quia cuati ca

José

2

127

. 34

maiabi ca Simeónën acama Nucën Papaxuntancëxun Jesusan tita,

María, cacëxa:—

. bëbi ca

. Uisai cara Nucën Papa Dioscuëë nun

cuëë .35

aín nuitu mëu sinania quixun Nucën

.mixribi, María,

.Usaquin ca Simeonën María cacëxa.36Anuribi ca achúshi xanu xëniira,

Ana cacë, . Ana ax ca an NucënPapa Dios quicë bana unicama ñuixuncë

. Ax ca Asernën rëbúnquiachúshi, Fanuel cacë, aín bëchicë

.bënëbë mëcën achú ë

. 37Mëcën achúshië bë casunamëa

ñu.

xubunuax camabi nëtën abë banaquinNucën Papa Dios rabiacëxa. A upí oquin

nuxun ca bëtsi bëtsi nëtën piama. Nëtënbi imëbi ca usaquin Nucën

Papa Dios rabiacëxa. 38Josébë María abëi atsíncëbë axribishi anuxun NucënPapa Dios rabiti xubunu atsínquin caAnan Jesús isacëxa. Isi cuëënquin ca— —caquin Nucën Papa Diosrabiacëxa.

ëtinëtë caíncë unicama, a Jesús ñuiquin—an nu ië —quixuncacëxa.

Nazaretnu cuantëcëan39 bëtan Maríanën

cuënëo ax quicëGalilea menu cuantëëma, Nazaret, anu bëbatëcëancëxa.40Anu cuanx ca Jesús Nazaret ëmanuaxcaniacëxa.

..

Anuxun Nucën Papa Dios

41Usaía Jesús canimainun ca José, Pascua

cuancëxa. A nëtë ax ca aín raracama

iëa,. 42Usai

cuanquin ca mëcën rabë ëbaritia bëtan Maríanën Jesús

. 43Anu cuanx anun carneromibiani amiribishi Nazaret

ëmanu cuantëcënquin ca MaríanënJosébëtan a ñubi sinanima cuanquinJesús Jerusalénubi ëbiancëxa. 44Ëbianica raíri unicamabë cuancësa sinaniJosébë María achúshi nëtë baincuancëxa. Cuanxun ca aín aintsi

mocëxa.45 mobiani ca Josébë María amiribishiJerusalénua bari cuantëcëancëxa.

46 ë shibëtan anuxun Nucën Papa Dios

rabiti xubunu tsóxuan, an Moisésnëncuëbana ñuixuncëxun cuaquin anribi atubana ñucatia mëracëxa. 47Jesusan banacuati ca a unicama ratúacëxa. Ratuti ca—

cëxunribi upí

2

128

oquin ñuia — .48Usaía a unicamabë banai tsócë Jesúsmërai ca Josébë María ratúacëxa.Ratúquin ca aín titan cacëxa:— ? Min

tan cana mi mëracatsibënëquin barin.

49Cacëxunbi ca Jesusan cacëxa:— ?

Papa quicë?

50Cacëxun cuaquinbi ca JosébëtanMaríanën uisoquin caquin cara usoquin

.51

Jesús Nazaretnu cuantëcëancëxa. Cuanx

sabi oquin ñu. Usaía canimainun ca Maríanën

Jerusalé cama a. 52

ca Jesús caniacëxa. Cani aín nami cushi. Usa

— —quixuncamabi unin cuëënquin nuibacëxa.Nuibamainun ca Nucën Papa Diosanribia isi cuëënquin nuibacëxa.

II. GALILEA MENUXUAN JESUSAN UNICAMA BANA ÑUIXUAN (3.1-9.50)

, Juanën uni bana ñuixuan(Mt. 3.1-12; Mr. 1.1-8; Jn. 1.19-28)

3 1

..

, Filipo,

.cacë uni,

. 2

tax judíos.

chicë, Juan, axa anu, a Nucën Papa

.3

ca ësai quiacëxa:—

Nucën Papa Diosmi sinani camina,

tërë .4Usai ca Juan quiacëxa, a ñuiquian an

Nucën Papa Dios quicë bana unicamañuixuncë, Isaíasnën cuënëosabi oi, ësaiquicë:

bana ñui ca a unix ësai quia:, camina axa

anun uti bai mëníoquin racanacësaribi oi aín bana cuanux sinanati

. 5 ëcëcamax ca, aín

cama cabëtsibë , baitëntúncë

,. 6Usoquian

. Axira ucëbëtanca camabi unin, uisaira oquincara Nucën Papa Diosan, unicama

ë.

7

.Riquianxa bëbacë ca Juanën cacëxa:—

saribiti,runu an uni picë, .

unicama atumi nishquin masóti nëtënmasóquixun uin mitsu cax? 8Unían mitsuasé nun

2 3

129

. —Nux Abrahamnën rëbúnqui

— .Asérabi cana mitsu cain,

bëtsi oquin Abrahamnën rë. 9Ësa ca. A rëti aín manë ruë

tuíanx a rapasu niracëquin ca an upíoquin tuacëma icama rëtancëxunxanania unin tsin nëënia. Usaribi oquinca bënënquinshi mitsúxmi sinanati ami

.10Juanëan usaquin ñuixunia cuaquin

—¿Nucën PapaDios cuëëncë

? — quincacëxa. 11Cacëxun ca Juanën cacëxa:—Uix cara cutun rabë

cutúnñuma uni aín cutun achú. Uix cara piti ñuma

.12 qui bicë

unicamaxribi ca an atu nashiminunquiax Juanu cuancëxa. Cuanx bëbaxunca cacëxa:—¿Nucën Papa Dios cuëëncësabi oi

?13Cacëxun ca Juanën cacëxa:—Uiti curíquimi binun cara mi caxa,

.14 rucamanribi ca anu cuanxun

quin cacëxa:— ?

:— qui

më , mëë,

.curí

.15Ësoquian Juanën bana ñuixunia an

cuacë unicaman ca —ënë uni sapi ca

Cristo, axa uti nun caíncë,— .16

cacëxa:— .

.

.. Axira uquin ca uni aín

.quirucënëan ñu

soquin aín cushin aín nuitunua

. 17 cë unin.

. .tancëxun ca bimia bitsia. Bitancëxun

ca bucúnxun chacaia. Chacaquian tacaia. Pucëbë ca

aín bëru ax tiquia. rúanxunbixun bucúntancë camatsi rëquirucë bë nia.

,

.18Usaquin bana ñuixuanan unicamasëquin ca Juanën Jesús ñuiquin a

cuatia cuëënun bana ñuixuancëxa.19

aín xucënan xanu, Herodías cacë, a

—— .20Usaquian cacëxunbi sinanaquinma ñu

cënquin ca HerodesnënJuan sipuanun aín unicama cacëxa.

(Mt. 3.13-17; Mr. 1.9-11)21

nashimianan ca Juanën Jesúsribinashimiacëxa. Nashimicëx aín PapaDiosbë banacë rabëacëxa.

3

130

22Usacëbë ca Nucën Papa Diosan Bëru

. bëtan caJesusan naínuaxa banaia cuacëxa, ësaiqui:—

bë .rua tani cuëënin.

(Mt. 1.1-17)23Unicama pain bana ñuixuanan

ñusa Jesús. nëx

. José ax ca Elínënbë . 24Elí ax ca Matatnënbë . Matat ax ca Levitanbë . Leví ax ca Melquínbë . Melqui ax ca Jananënbë . Jana ax ca Josénënbë . 25

nën bë . Matatías ax caAmosnën bë . Amós ax caNahumnën bë . Nahum axca Eslinën bë . Esli ax caNagainën bë . 26Nagai ax caMaatnën bë . Maat ax caMatatíasnën bë . Matatíasax ca Semeinën bë . Semeinax ca Josénën bë . José ax

nën bë . 27

ca Joananën bë . Joanan axca Resan bë . Resa ax ca

.bel ax ca Salatielnën bë .Salatiel ax ca Nerín bë .28Neri ax ca Melquin bë .Melqui ax ca Adinën bë .Adi ax ca Cosamnën bë .Cosam ax ca Elmodamnën bëchicë

. Elmodam ax ca Ernën bëchicë

. 29Er ax ca Josuénën bëchicë

. Josué ax ca Eliezernën bëchicë

. Eliezer ax ca Jorimnën bëchicë

. Jorim ax ca Matatnën bëchicë

. 30Matat ax ca Levitan bëchicë

. Leví ax ca Simeonën bëchicë

. Simeón ax ca Judatan bëchicë

. nën bëchicë

. José ax ca Jonanën bëchicë

.bë . 31Eliaquim ax caMeleanën bë . Melea ax caMainanën bë .Matatanën bë . Matata ax caNatanën bë . 32

Davitan bë . David ax caIsaínën bë . Isaí ax caObednën bë . Obed ax caBooznën bë . Booz ax caSalan bë . Sala ax caNaasonën bë . 33Naasón axca Aminadabnën bë .Aminadab ax ca Aramnën bëchicë

. Aram ax ca Esromnën bëchicë

. Esrom ax ca Faresan bëchicë

. Fares ax ca Judatan bëchicë

. 34 chicë

. Jacob ax ca Isaacnën bëchicë

. Isaac ax ca Abrahamnën bëchicë

. Abraham ax ca Tarénën bëchicë

. Taré ax ca Nacornën bëchicë

. 35Nacor ax ca Serugnën bëchicë

. Serug ax ca Ragaunën bëchicë

. Ragau ax ca Pelegnën bëchicë

. Peleg ax ca Hebernën bëchicë

. Heber ax ca Salan bëchicë

. 36Sala ax ca Cainanën bëchicë

.bë . Arfaxad ax ca Semnënbë . Sem ax ca Noénënbë . Noé ax ca Lamecnënbë . 37

lenën bë . Matusalén ax caEnocnën bë . Enoc ax caJarednën bë . Jared ax caMahalaleelnën bë .leel ax ca Cainanën bë .38 .

3

131

Enós ax ca Setnën bë . Setax ca Adanën bë .ca Nucën Papa Diosan bë .

(Mt. 4.1-11; Mr. 1.12-13)

4 1

nashimicëPapa Diosan Bëru Ñunshin Upitan Jesús

cëxa. 2Cuanx ca cuarenta nëtën anu.

caraishiacëxa. tëcaman. Ñu piima ca

panancëxa. 3Panancë isquin ca ñunshin

quixun ësaquin cacëxa:—Asérabi Diosan Bë

.4Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Ësai ca Nucën Papa Diosan bana

cuënëo quia: tima.

5Usotancëxun ca amiribishi tantë

aín bashi chairucë manan Jesús. xun ca anuxun

ëmacama cuainacëa bënënquinshiismiacëxa. 6Ismiquin ca cacëxa:—

., ,. 7Rantin puruni

tsó xun

.8Usaquian cacëxun ca Jesusan cacëxa:— , ënuax ca

cuantan. Nucën Papa Diosan banacuënëo ca ësai quia: shi

. Rabiquin camina ashiax cuëëncë .

9Usotancëxun ca amiribishi tantë

.

sënë . xun cacacëxa:—Mix asérabi Diosan Bë

.10Diosan bana cuënëo ca ësai quia:

Nucën Papa Diosan ca miabë

. 11Atun bërúancëxmi

mëcë .12Usoquin cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Ësairibi ca Nucën Papa Diosan bana

cuënëo quia:ië

.13Usaquian Jesusan cacëx ca anúan

Jesús tantë , ñunshin, tantëcëni ucatsi quiax,

Jesús ëbiani cuancëxa.

(Mt. 4.12-17; Mr. 1.14-15)14 , bëtsi ñu

sinanima Nucën Papa Diosan Bëruxë

shi, Galilea menu cuantëcëancëxa.Cuanxa bë

a ñuiquin chaniocëxa. 15Anua judíosunicama timëcë xubu itsi xubu itsinucuanquin ca Jesusan anu timëcë

. Usoquian.

(Mt. 13.53-58; Mr. 6.1-6)16Anuaxa canicë Nazaret ëma, anu ca

Jesús cuancëxa. Cuanx bëbatancëx ca

3 4

132

anun ñu mëë bë anuajudíos unicama timëcë xubunucuancëxa, axa anun ñu mëëtima nëtën

sabi oi. Cuanx atsíanx ca unicamancuanan Nucën Papa Diosan bana cuënëoñui niruacëxa. 17Niruia ca an a quiricabërúancë unin Isaíasnën cuënëo bana a

.xun biquin ca aín catanua ësai

quicë bana bariquin mëraquin atun:

18

. An ca aín Bëru Ñunshin Upíñuma

unicama upí bana anúan atuxnun

ñuixuanan,

caxa.

bëxuñu unicama bëxu

.19

uaxa quixun unicama canun.

20 xunmapuquin, an a quirica bërúancë uni

buacëxa. Tsóbutia ca axubunu timëcë unicaman ënquinma abiisacëxa. 21Usoquin iscëxun ca Jesusancacëxa:—Bërí ca anun ënë bana quicësabi oi

.22Cacë

cuëëni — —quianan—

—quiax quiacëxa. Usai quica —¿Josénën bëbanain? —quiax canancëxa. 23Canania

:—Mitsun sapi camina ësaia uni quicë

: “Mix rucuturu

. Usaquin caquin: Minmi Capernaúm

.24Canan ca Jesusan cacëxa:—

cana asérabi mitsu cain, an Nucën PapaDios quicë bana uni ñuixuncë unían,anuaxa canicë menuxun bana ñuixunia, ca

.25Ësaquinribi cana asérabi mitsu cain,bë

. Elías anuë

mëcën achúcëbëma, , unicama

. 26

casunamë rima, Sidón, Sarepta cacë,

casunamëcë xanu achúshi,Nucën Papa Diosan Elías xuacëxa.27

.químicë

.shi,

, ashi Nucën Papa Diosanxun Eliseonën aín nami upí

cë .28Jesusan usaquin cacëxun cuati ca anu

.29

sënëncënu anuxun titicacatsi quixun Jesús. 30

nëbëtsinuax atu ëbiani cuancëxa.

(Mr. 1.21-28)31Nazaretnuax cuanx ca Galilea menu

, Capernaúm, anu cuancëxa.Cuanx bëbatancëxun ca anun ñumëëtima nëtën anua judíos unicama

4

133

timëti xubunu atsínxun,. 32

cushínbi bana ñuixuancëxa. Usai banaia—usa

—quiaxquiacëxa.

33 shi ñunshin.

cuëncënquin ësaquin cacëxa: 34—Jesús, ¿min caina nu uisoti

? ¿Mix caramina nu cëñui uan?.

Diosnuax ucë, .35Quia ca Jesusan cacëxa:—Ca nëtët. Ënë uninuax ca chiquít.

uni menu nipacëmi,ismainunbi, chiquíacëxa, uisabi oíma.36

ratúacëxa. Ratuti ca atúxbi cananiquiacëxa:— ? Ënë unix

cushin banaia. Uninuax, ca chiquít,quixuan cacëx ca chiquitia.

37

chaniocëxa.

(Mt. 8.14-15; Mr. 1.29-31)38Anua judíos unicama timëti

xubunuax cuanx ca Jesús Simonanxubunu bëbai anu atsíancëxa. Atsinia ca

, anu—Simonan nachi

—quixuncacëxa. 39 cënu cuani,

quian, ënuncacëxëshi ca Simonan nachi pëxcúacëxa.

xëshi pëxcutiniruxun ca atu pimiacëxa.

(Mt. 8.16-17; Mr. 1.32-34)40Bari cuabucëbëa bëbaquíshbucëbë

, uniñu an

pëxcunun Jesúsnu bëacëxa. Bëia cacamabi, aín mëcënan ramëquin,pëxcüacëxa. 41

nuax chiquíacëxa.Chiquiti munuma cuëncëni caquiacëxa:—Mix camina Diosan Bë .Quiabi ca Jesusan —ca nëtët —caquin

nëtëmiacëxa. Atúxa Jesús ax ca Cristo, a

.nëtëmiacëxa.

Galilea menuxun Jesusan bana ñuixuan(Mr. 1.35-39)

42 caracëbë Jesús

menu bëbacëxa. Axa cuancë a caxu a

bëbaquin a mëracëxa. Mëraquin ca——quixun cacëxa. 43Cacëxun ca Jesusancacëxa:— tia

acama ca Nucën Papa Diosan ainan

.cana mitsuishima,unicamaribi a bana ñuixuni cuanti

.44Usaquin ca Jesusan an

sabioquin,cuanxun, anua judíos unicama timëcë

cëxa.

4

134

(Mt. 4.18-22, Mr. 1.16-20)

5 1Parúnpapa Genesaret cuëbía Jesús

chëcaisaira oquin tsitsiruacëxa.2Usoquian chëcaisaira ocëxun ca manënunti rabë, uniñuma, parúnpapa cuëbí

cërëcacë isacëxa. Isananë an anuax

xun atun rica chucaia isacëxa.3Iscë shinëxSimó ,

nun quixun Simón cacëxa.Cacëxuan buan, anu tsóbuxun, caJesusan baca cuëbía timëcë unicamabana ñuixuancëxa. 4Ñuixunquinsënëontancëxun ca Jesusan Simóncacëxa:—Baca nëbë

.5Cacëxun ca Simonan cacëxa:—

nëtin.

.6Usoquin Jesusan cacëxun aín rica

saracaquin bacanu nëpúquin ca tsatsa. Bicëxa tsatsa

.7

mëcë ——quixun cacëxa. Cacëx uxun cacamaxunbi tsatsa biquin puruquinnanëntisaira oquin a manë nunti rabë

cacëxa. 8 quinca Simón Pedronën aín bë non rantinpurúnquin — .

—quixun Jesús cacëxa.9

unicama atun bicë tsatsacama isi ratuti

. 10

Juan, chicë, an SimónPedrobëtan tsatsa bicë, axribi ca ratuti

.Jesusan Simón Pedro cacëxa:—Racuë . Mix an tsatsa bicë

xunNucën Papa Diosan bana ñuixunquin

.11Usaquian Jesusan cacëxun menu aín

nunti rabë rancatancëxun a ëbiani caami sinani Jesúsbë cuancëxa.

(Mt. 8.1-4; Mr. 1.40-45)12

achúchëaín nami chë . A

bëúnpucuquin Jesús cacëxa:—

.13Cacëxun aín mëcënan ramëquin ca

:— . Min nami ca upícëni motia.Usaquian cacëxëshi moti ca aín ñucë

nëtëacëxa. 14Usaria pëxcutia ca Jesusancacëxa:—

. Caímacuanxun camina min nami pëxcúcë

. Ismianancamina Nucën Papa Dios rabiquin

,camina asérabi pëxcúa quixuan camabi

nun.15Usoquian Jesusan —

—quixun canbi ca camaxunbi Jesusan

pëxcucë aribi ñuiquin chaniocëxa.

5

135

Usaquian chaniocëJesusan bana ñuixunia cuaisa tani anu

.unicamaxribi ca a pëxcunun quiax anuriquiancëxa. 16Usaía ucëbëbi ca Jesús

banai cuancëxa.

(Mt. 9.1-8; Mr. 2.1-12)17Nëtë itsían xubunuxun Jesusan bana

ñuixuncëan Moisésnën cuë

.

nuaxribi ricuatsincë.

. 18Jesusanbana ñuixunmainun ca raírinën uniachúshi ñucë nirucuaínquinbi tancëmabacë cë bëacëxa. Bëquin ca

, —xubunu atsínmiquin

—quixun. 19

tsitsíruan, .Atsínmicasmaquin ca tapitinën

bërúaratancëxun anun aín bacëtinënbë quin, ëtsi,Jesusan bë cëxa. 20

quin ca —Jesusan ca ënë uni pëxcuti— .

ñucë uni cacëxa:— ë .21

nën cuë:

? Ax ca anúanNucën Papa Diosaxëshi quiti bananbanaia. .

ë . Nucënë .

22

Jesusan cacëxa:—¿Uisacasquin caramina mitsun

usaquin sinanin? 23

— ë—quixun cananbi —niruquiani cacuantan — . 24Nucën

pëxcuia isquin camina asé,

ëquixun.

bucë uni cacëxa:— , niruquiani ca min

bacëti bibiani min xubunu cuantan.25Cacëxëshi niruquin aín bacëti

bibiani ca Nucën Papa Dios rabibianiaín xubunu cuancëxa,unicaman ismainunbi. 26Usai niruquianicuania isi ratuti ca Nucën Papa Diosrabi ——quiax quicancëxa.

(Mt. 9.9-13; Mr. 2.13-17)27

qui bicë anua tsócëmëracëxa. Mëraquin ca cacëxa:— .28Cacëxë

ñucama ëbiani Jesúsbë cuancëxa.29Jesúsbë cuantancëxun ca Levitan,

xun aínxubunuxuan abëcamiacëxa. Camicëx uxun ca Levísaribi

qui bicëriribi, camaxunbi

bëtan mesanu tsóxun piacëxa. 30Usaria

Moisésnën cuë

:

5

136

—qui bicë unicamabëtanñu unicama raíribëtan

pianan xëain?31Caia ca Jesusan cacëxa:—Paë tancëma uni, ax ca rucuturuan

a ronti cuëënima. Paë tancë uni, ax cunica rucuturuan a ronti cuëënia. 32

biti cana an — —quixun

. Ama, an — ,

—cuni,

.

(Mt. 9.14-17; Mr. 2.18-22)33Usai quia ca fariseo unicama

quin cacëxa:—

bëtsi bëtsi nëtën Nucën Papa Diosbëbanaquin pima samatia. Usaribiti ca

.

?34Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—¿An biti xanua unin biti nëtën

caramina pi unun camicëxa ucë axa abë

?. 35Ësa ca. An xanu biti unin xanu

biquin abëtan pi unun camicëx ca axa abë

cuëënia. Xanu bibiani cuanquian a uninëbiancëxun cuni ca axa abë nuibanancë

.

quinma piia.xun cuni ca.

36Usaquin canan ca aín banaxa fariseo,

mëscúti rabanan Jesusan ësaquinribi aunicama cacëxa:— .

xanúnbi ca aín chupa ió tëaima, anunaín chupa xëni cëxëti. Tëaquin aín sani

.ca a chupa iotan sanix chupa xëniiscë . 37Ësaribi ca. Ui unínbi ca

, , anu ñu chëcacë. xunbi ca ñu chëcacë

tucaia. Axa tuquicëbë ca chëcaxun anutëtia.

38

.39Bë —ax ca upí

—chë .Usaquin ca Jesusan cacëxa.

Anun ñu mëëtima nëtëan Jesusan

(Mt. 12.1-8; Mr. 2.23-28)

6 1Anun ñu mëëtima nëtëan Jesús

cuancëbë, abë cuanquinbi ca aínëcë

sirícaquin biquin, mëcënan shuquicëxaaín ënxë xucatia piacëxa. 2Usoia isquinca fariseo raírinën atu cacëxa:—¿Uisacasquin caramina anun ñu

mëë ?3

usoquin caia cuaquin ca Jesusan fariseounicama cacëxa:—¿Mitsun caramina Davidnën ca

bë nëo? 4Davidnën ca

Nucën Papa Dios rabiti xubunu atsínxun, Nucën Papa Diosan isti

oquin nancë, a bixun piacëxa. A panëxa

5 6

137

xunbixun Davidnën piacëxa. Piquin ca axa

.5

tima nëtën cara añu.

Jesusan aín mëcën bamacë uni mëpë(Mt. 12.9-14; Mr. 3.1-6)

6Anun ñu mëëtima nëtë itsin, anuajudíos unicama timëti xubunu atsínxun ca

cëxa. Ñuixunmainun ca aín mëcënmëqueu bamacë uni achú .7A uni isquin ca an Moisésnën cuënëo

unicaman, anun ñu mëëtima nëtën

xun iscatsi quixun Jesús bërúancëxa.8

Jesusan aín mëcën bamacë uni cacëxa:—Nëri ai ca nëbëtsi ënu niracët.Cacëx nirucuatsini ca anu niracëacëxa.

9Anua nimainun ca Jesusan an Moisésnëncuëfariseo unicama cacëxa:—Ësaquin cana mitsu ñucatin, ¿anun

ñu mëë? ? ¿Anun ñu

mëë? ¿Cara bamatanun isë ?

10Ësaquin caxun atu ñachatancëxun caJesusan aín mëcënmi ñucë uni cacëxa:—Ca mëshpat.Cacëx mëshpatishi ca mëpëxcüacëxa.

11

ënanicanancëxa.

rabë ë uni caísa(Mt. 10.1-4; Mr. 3.13-19)

12

. Cuantancëx ca imë

. 13Usaibananëquin ca pëcaracëbëtan axa ami

xun, mëcën rabëë caísquin —ënëcamax ca

xun uni bana ñuixunun—quixun cacëxa. 14Acamax

bia Jesusan Pedrocaquin anëcë,Andrés,Juan, Felipe, Bartolomé, 15Mateo,

, ,A eonën bëchicë,judíos unibun rabanan nëëti banacë, 16a

, Jacobonën bëchicë, a, an Jesús uni

, .

(Mt. 4.23-25)17

nuax taramëcë. ,

. , Sidón a ëma rabë,

. 18AcamaxaJesusan bana ñuia cuati timëcamë

pëxcunun quiax uacëxa. Timëtia

ubíocë unicamaribi pëxcüacëxa. 19Jesusan

caman— xuinshi ca—quixun sinani a ticanux

tsitsíruacëxa.unicama pëxcüacëxa.

(Mt. 5.1-12)20 suquin Jesusan

:—Mitsux ñu

aín nëmarua tani cuëënin.

6

138

21

, mitsúxmi pananibënë

.marua tani

.

marua tani cuëënti.

22

nishanan, mitsu cuëënquinma, mitsun anëmibi

marua. 23

, usaribi oquin ca an mitsu, an Nucën

Papa Dios quicë bana uni ñuixuncë.

—Nucën Papa Diosan catënu abë upiti

tsó —quixun sinani,.

24

mitsux,, Nucën Papa

Diosan nëtë.

25Pitiunicama, anúnmi mitsux pitiñuma

..

.

.26Unicaman mitsu rabicëxbi camina

. ,usaribi oquin ca atun raracaman anNucën Papa Diosan bana isa quixun uni

rabiacëxa.

——quicë bana

(Mt. 5.38-48; 7-12)27Canan ca ësaquinribi Jesusan aín

:—

cuatia ësaquin mitsu cain, axa mimi.

. 28

unicama camina Nucën Papa Dios a ami.

xunti. 29 xunbi camina ami

. Ësa ca.Mia bëamoribia mi bë .Min cutúan unin mi bicuancëxuncamina biisa tania min camisetaribia

. 30 nun.

bëxuntëcë .31

, usaribi oquin

.32An mitsu nuibacëma uni nuibatima

upí oquin cuëënmíman. ñu

an a nuibacë uni nuibananquinia. 33An

cuëënmíman. ñu unínribi ca

. 34Mitsun —a—quixun

cëcamina Nucën Papa Dios upí oquincuëënmíman. ñu unínribi ca

6

139

cë ,— —quixun

. 35

axa mitsumi nishcë uni nuibaquin. Unían mitsu

cëxun camina —— ,

.Papa Dios, , an cuëënun

.camina asérabi aín bë

. An—

— nan. 36Nucën Papa Diosan unicama

saribi oquincamina mitsúnribi unicama mitsuanuibacë .

——Jesusan ñuia

(Mt. 7.1-5)37

., bëtsi uni castí

. Uni itsíxaxunbi camina abë

më . Usoquinníonania ca Nucën Papa

xunbi mitsunë . 38Uni itsi

. Mitsúnmi uni itsi

.saribi

. xun aínburasanu tsëncaquin ñu purucësamairaoquin ca Nucën Papa Diosan camabi ñu

.39

ñuicësoquin ësaquin cacëxa:

—¿Bëxuñu unin cara bëxuñu uni itsi?

xutaxbi aman. 40Unin ñu

.xun

.41

. Ësa ca. Bëtsiuníxa aín bëru xamëtsumitsun bëru xamë . ¿Uisa

ënu

mitsun bëru xamësinaniman? 42¿Mitsun bëru xamëmo mëuisa cupí —i sani chamaratsu min bëruxamë— ? Mitsun painmitsun bëru xamëbitancëxun camina upí oquin isquinbëtsi uni aín bëru xamë

.

Uisa i cara quixun ca aín bimi isquin

(Mt. 7.17-20; 12.34-35)43

cë unicama cacëxa:—Ësaribi ca.

.. 44Aín, a i

, .Cuti bimi a ca aín bimi cutima i antuaíma. 45 . Aín nuitu

.

, . Unixsaribi oi aín

cuëbitan banaia.

6

140

—Ësa ca —quixuan Jesusanrabë xubu ñuia

(Mt. 7.24-27)46¿Uisacasquin caramina —mix

—?

47

bana quicë.

48 ,në .

cëtucanquicë

quima. 49

bana aín pabitan cuaxunbi a banaquicë

.cëbë, , ami aín bai

tucanquicë .camaribi tsasí .

(Mt. 8.5-13)

7 1

tancëx ca Jesús Capernaúm ëmanucuancëxa. 2Capernaúm anu ca Romanu

. An axuncë unix ca an

. 3 —pëxcuti, Jesús, ax ca uaxa —unicama quia cuaxun, capitanën judíoscaniacë quin cacëxa:—

mëë.

4Cacëx cuanxun ca capitanëancacësabi oquin Jesús cacëxa. Caxun caësaquinribi cacëxa:— . Minmi

.5

nuibaquin nuxnu anu timëti xubu nu.

6Usaquian cacëx ca Jesús atubëcuancëxa. Cuanquían aín xuburaraobiancëbëtan ca capitanën aín

camiacëxa:—

sënëcamiman. 7

cëshi miacanun can.quixun mi camixunbi cana mi camitëcënin,quinun. 8

.cacë .

. —cacuantan — .—Ca ut — tsixaia. xuncë uni —— . Usaribiti

micë uni mixmi —ca—quicëbë .

9Usaía capitanën xucë unicama quiacuati cuëëni cuainacëquin ca Jesusan annuibiancë unicama cacëxa:— ,

catamëcëachú .—ca cuantan —cuania. —Ca ut — .

10 bë xubunu cuantëcënquinca capitanëan xucë unicaman a ñumëë , pëxcúcëisacëxa.

Casunamëcë xanun tuábamacëbi Jesusan baísquimia

11 bë ca Naín cacëëmanu Jesús cuancëxa. Cuancëbë ca aín

uniribi abë cuancëxa. 12Cuanx Naínëmanu bëbaquin ca uni bamacëa,chupan rabúncë, bacëisacëxa. ñuma

. Abë ca

6 7

141

catícabiani cuancëxa. 13A isquinnuibaquin ca Jesusan a xanu cacëxa:— .14

bacëti mëëcëunicamax niracëacëxa. Niracëcëbëtan caJesusan cacëxa:— , cana mi cain, ca nirut.15Usaquin cacëxëshi ca bamacë uni

baísqui tsóracëti banacëxa. Usaibëtan ca Jesusan — , ca

—quixun aín titacacëxa. 16 tibicuëëni ca unicamax Nucën Papa Diosrabi quiacëxa:—An Nucën Papa Dios quicë bana

—quianan ca —Nucën Papa Diosaxbi ca—quiacëxa.

17

ribi cuacëxa.

aín uni rabë(Mt. 11.2-19)

18

cacëxa. 19Cacëxun ca Juanën aín unirabë nun xuquin ësaquin

nun quixun cacëxa: ¿Mixcaramina asérabi axa uti nun caíncë a

? tsíxa uti? 20Usaquian canun quixuan

xucëx cuanx bëbaquin ca Jesús cacëxa:—Juan an uni nashimicë an ca minun quixun xuquin ësaquin mi

canun quixun nu caxa: ¿Mix caraminaasé ?

? —quixun.21

pëxcüanan bëxuñu unicamaribibëpëxcüacëxa. 22

nun quixun xucë unicamaJesusan cacëxa:—

cama ñuixunquin Juan cai. :

Bëxuñu unínbi ca bërí isia, aín nitibëtsicë uníxribi ca bërí upiti nitsia, anaín nami chë ñu unix capëxcutia, pabë unin ca bana cuatia,bamacë uníxbi ca baísquia, ñuñumaunínribi ca anun Nucën Papa Diosnan

ëti bana cuatia. 23Usaquin canancamina,

nia,—quixun

ca Jesusan Juanën xucë unicamacacëxa.

24Juan, an uni nashimicë, an xucëunicama cuancëbëtan ca Jesusan anu

, Juanñuiquin ësaquin cacëxa:—¿Uisa uni isi caramina mitsux anu

? Bëtsi bëtsisha suñun

bë . ¿Usa uni isi caraminacuancën? 25

uisa uni isi cuancën? shacupíira chupa pañucë uni isi caraminacuancën? Usama ca. ,

sha cupíira chupa pañucënia a ñuñu unix

. 26¿Usauni isi cuanima caramina añu isicuancën? An Nucën Papa Dios quicëbana uni ñuixuncë uni a isi caminacuancën, ¿usa cat? Asémitsu cain, an Nucën Papa Dios quicëbana uni ñuixuncë unicaman ñuixuncë

samaira ca Juanën uni ñuixuncë. 27Juan ñuiquian ënë menu

7

142

Papa Diosan Isaías cuënëomiacëxa, ësaiquicë:

xutin. Ax pain cuanquin ca anuncuanti bai mëníoquin racanacëribi oquin, camabi unían minbana cuanun atun nuitua upí

.28Usaquin cuënëo bana ñuitancëxun ca

:— , an Nucën Papa

Dios quicë bana uni ñuixuncë unicaman

..

Nucën Papa Diosan nëunicamax,

.29An Jesús Juan ñui quicë bana cuacë

unicama,curíqui bicë unicamaribi a Juanënnashimicë, acamax ca —Nucën PapaDiosan më—quiax quiacëxa. 30Acamaxa usaiquicëan Moisésnën cuëunicaman, Juanën bana cuaisama tani

,

tanquin Jesusan banaribi cuaisamatancëxa. 31Juan ñuiquin catancëxun caJesusan ësaquinribi cacëxa:—¿Ënë nëtënua bërí bucucë unicamax

. 32 ratsucuxa cuaicësaribi. Cuainux timë

rinënraíri ësaquin caia: Cuai chirini cuëënunnun paca banocësinani cuaitisama tan. Cuaitisamatancëbë nux —anpan caniacëcë

saribiti cananuna ini—quicë

. 33Usaribi ca

ënë nëtë .

. —a—quixun

caxa. 34 soquin

: A

. quiñu

unicamabë nuibanania quixun.35 bëbica Nucën Papa Dios, an ënë menu unun

, .—Usa ca —

.

Fariseo uni, Simón,36Fariseo uni achúshi aín anë Simón,

an aín xubunuxun abëtan pi unun cacëxcuanx ca Jesús aín xubunu atsíntancëxabëtan pi tsoócëxa. 37

ñu,—Jesusan ca fariseon xubunuxun piia—quixuan ñuicania cuati,

.38

nitsax inquin aín bëun Jesusan taënutuscaquin tachabocëxa.ca aín bunbi tatërëanan tatsucucaquin

. 39Usoia isquin cafariseo uni an Jesús pi unun cacë, an

: Ënë unix asérabi an NucënPapa Dios quicë bana unicama ñuixuncë

tia quixunnan an tamëëcë ax cara uisa xanu

. Ënëx ca xanu. 40Usaquin sinania

:—Simón, cana mi achúshi ñu caisa

tanin.Cacëxun ca cacëxa:— , .41Cacëxun ca Jesusan ësaquin Simón

cacëxa:

7

143

— . Achúshi uni cauni rabëtan curíqui ribíanxa. Achúnën quinientos curíqui ribínmainun cabëtsin cincuenta curíquishi ribíanxa.42Ribínxunbia cupíocëxunma oquin ca aunin an ribíncë uni rabë a caxa:

, cupíoima. Simón,

ë uinuëxira bë samaira oi a ribíncë

?43Cacëxun ca Simonan cacëxa:— qui

ribíncë, ax bë samaira oi a.

Quia ca Jesusan cacëxa:—Usa ca.44Usaquin cai ami bësuquin xanu

isquin ca Jesusan Simón cacëxa:— ?

xanun aín bëunan tachaboxun aín bunrëanxa. 45Minmi bëtsucucacëmabi

tatsucucaxa. 46

. 47 ,,

ëquixun. An,

,tërë .

48Ësoquin Simón catancëxun caJesusan a xanu cacëxa:— ë .49Usoquian Jesusan caia cuati ca axa

abë tsócë unicamax ratuti canancëxa:— ? Anbi ca

rënia.50Usaía cananmainun ca Jesusan a

xanu cacëxa:— ë

..

8 1Usotancëxun ca Jesusan ëma

racamanuribi cuanquin,

cëxa. —anúan Nucëntia uni ainan

—quixun caquin upíbana unicama ñuixuancëxa. Usocëbë ca

ëë, acamax abë niacëxa.

2

bia pëxcucë, acamabia

pëxcucë, acamaxribi Jesúsbë niacëxa.Acamax ca María, aín anë itsiMagdalena, anuaxa mëcën achúshi

ë cë,3 , Chuza, an Herodes

,Susana,

.

Bana itsi ñuicësoi an ñu

(Mt. 13.1-9; Mr. 4.1-9)4

nëbëtsiorati timëcamë . A

cëxa. bëtan ca Jesusan banaitsi ñuicësoquin ënë bana ñuiquinësaquin cacëxa: 5— cë

quin ñu bëru sacaicuanxa. Sacacëx ca raírinëx bainunipacëaxa. Nipacë . Usa

tsini uxun ca ñuina pëchiñunën. 6Raírinëx ca maparañu menu

nipacëaxa. Nipacëax coóxbi ca a mexa.

7Raírinëx ca muxañu menu nipacëaxa..

muxan abë coquin mapurucëxun. 8

bëru ax me upínu nipacëaxa. Nipacëax

7 8

144

coi canitancëxun ca upí oquin tuaxa., cien, .

xun ca Jesusanmunuma banaquin cacëxa:—An aín pabitan ënë bana cuacë unin

.

Uisa cupí cara Jesusan bana itsi ñuicësoquin bana ñuiacëxa quicë bana

(Mt. 13.10-17; Mr. 4.10-12)9 cë ñui

cëxa. 10

Jesusan ësaquin cacëxa:— niamabi camina

.

. Atunxun cuaquinbi ca

. Usaíasoquin

bana ñuixunin.

Jesusan ñuia bana(Mt. 13.18-23; Mr. 4.13-20)

11Caxun ca Jesusan cacëxa:— cë uni ñui quicë bana ax

: Ñu bërucësaribi ca Nucën Papa Diosan bana. 12Anúan uni nicë me iru anu

nipacëcë ñu bëru, asaribi ca bëtsi bëtsi. Aín pabitan cuaquinbia

—asé —bëma anu uxun ca a bana aín nuitu

ië. 13Maparañu

nua ñu bëru nipacëcë usaribi. A unicaman ca Nucën

Papa Diosan bana cuati cuëënquin —abana quicë —quixunaín nuitunën sinania.

maparañu menu nipacëcë ñu bëru, Nucën

xun, tënëquinma a bana manuquinënia. 14Muxañu menua ñu bërunipacë . Aunicaman ca Nucën Papa Diosan banacuaquin —a bana quicë—quixun sinania. Usaquin sinanibi

, ñu bërúxa mechucu muxañu menuax aín bimi upitipëcëcëma, .15Me upínua ñu bëru nipacëcë, usaribi

. A unicamax ca NucënPapa Diosan bana aséaín nuitunubi racanaquin upí oquin

, bëtanbiënquinma a bana quicë .Atux ca ñu bëru me upínu nipacëaxcotancëx canitancëbimi .

(Mr. 4.21-25)16Ësaquinribi ca Jesusan cacëxa:—

bimitancëxun ñu tëmú an bë nunmú .

atsíncë unicaman upí oquin isnun, anulamparín nanti, . 17Uni

itsin cuanunma quicë banacama abi ca. 18

a bana quicëbana itsiribia cuanun Nucën Papa

., a, an

camabi Nucën Papa Diosan manumiti.

banacama upí oquin cuaquin, a banaquicë .

8

145

Jesusan ca amia sináncëunicama aintsi oia quicë bana

(Mt. 12.46-50; Mr. 3.31-35)19Ësaquian unicama bana ñuixuncëbë

ëantubacëxa. Bëbaibi ca

, . 20

atu isquin ca unin Jesús cacëxa:—Min titabë ca min xucëantu ëman. Ca mi istisa tania.

21Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Uicaman cara Nucën Papa Diosan

bana cuanan aín bana quicësabi oquin,

xucë .

ëmia(Mt. 8.23-27; Mr. 4.35-41)

22Bëtsi nëtë:

—cuan.Cacëx ca cuancëxa. 23Cuani ca Jesús

.caquin parúnpapa

bëchuancë. 24 bë racuëquin ca

bësúnquin munuma cacëxa:—Cananuna nanëtin, ca bësut.Cacëx bësuquin ca Jesusan suñúan

—ca nëtët —canan bëchúnribi —cabucubut —quixun cacëxa. Cacëxëshiasuñúan nëtëishimainun ca baca bëribi nëtëacëxa. 25Usoxun ca Jesusan aín

:—¿Nucën Papa Diosan ca nu bë

sinaniman?Cacëx ratuti racuëti ca atúxbi

canancëxa:— ? An cacëxun

ca suñúanënbi, .

,(Mt. 8.28-34; Mr. 5.1-20)

26

cuantancëx ca Gadara menu bëbacëxa.27Bë quiani

ëmanuaxa ucë an Jesús mëracëxa. A unix

. 28,29

xun ñu

manë risin nëacëxa. Usocëxbi ca manërisi të

. sha a mërai aínbë non rantin purúncëxun ca Jesusan

—ënë uninuax ca chiquit—cacëxa. Cacëx munuma cuëncënquinca Jesús cacëxa:—Dios, , aín Bëchicë Jesús

.ubíoin? më .

30Cacë cëxa:— ?Quia ca anu atsíncë ñunshin

xun aunin cacëxa:— .31Cacëbë ,

quini cha nëmínra,,

bënëquin cacëxa. 32Catancëxun ca

bucucë isquin cacëxa:—Cuchinu ca anu atsínun nu xut.Cacëxun ca Jesusan —ca cuantan

—cacëxa. 33

uninuax chiquíquianx cuchinuatsíancëxa. Atsíncëbë ca cuchicama

quiani cuanx,cuëtúnuax parúnpapanu rëucubutibacamiqui cëñúacëxa.

8

146

34

quiani cuanxun, ëma

chucú camaribi xubu itsi xubuitsinu cuanquin ñuixuancëxa.35Ñuixunquian chanioia cuati ca uisai

cëxa. Riquiani Jesúsnu cuanx uxun ca a

chiquí , chupapañuax sinan mëní , Jesús

.racuëcancëxa. 36

iscë ñuuni pëxcúaxa quixun axa riquiancëunicama ñuixuancëxa. 37Ñuixuncëxun

racuëiraquin aín nëtë nunquixun Jesús cacëxa. Cacëx manë

.38

chiquícë uni an abë cuancatsi quixunJesús cacëxa. Cacëxunbi ca Jesusan aín

nun quixun xuquin abë. 39Caquin ca

ësaquin cacëxa:—Min xubunu ca cuantan. Cuantancë

cara Nucën Papa Diosan mi pëxcüaxa.

Usaquian cacëx cuanxun ca aín aintsi,

ñuixuancëxa.

(Mt. 9.18-26; Mr. 5.21-43)40

unicama ëbëtsini ca Jesús anuaxacuanpuncë nëcë manan utëcëancëxa.Utëcëcuëbí ricuatsinxun caíancëxa. 41,42

cëxa bëbaia ca anu judíos unicamatimë shi, Jairo

cacë,puruni tsóbuquin Jesús cacëxa:— ,

mëcën rabë ë baritiañu ca. . A pëxcui

.

Jesús chacatisaira ocëxa.43A unicama nëbëtsi ca achúshi xanu

. A xanux ca mëcën rabëë

nëtë . Bëtsi bëtsi rucuturuanroncëxun a cupíoquin aín ñucama

. 44

ca — —quixunsinani, a caxu cuanquin aín chupaticacëxa. Ticaíshi ca aín imicë nëtëacëxa.45 bëtan ca Jesusan cacëxa:— ?Cacë

— —quixuncacëxa. Camaxunbia usaquin cacëbëtan

cacëxa:—

chacatisaira oia. ,, quiax quin?

46Usaquian cacëxun ca Jesusancacëxa:—

., achú

quixun.47Usai quia cuati, —

—quixun sinani racuëti bërërui, anucuanx aín bë non rantin purunitsóbuquin ca axa pëxcúcë xanun,unicaman cuamainunbi, uisacasquincara a ticaxa quixun ñuixuanan aínchupa ticaíshia pëxcúcë aribi Jesúsñuixuancëxa. 48Ñuixuncëxun ca Jesusancacëxa:—

asérabi sinani camina pëxcúan..

8

147

49Usaquian Jesusan cacëbëtanbi caaín xubunuax uquin unin anua judíosunicama timë , Jairo,a cacëxa:—Min bëchicë ca ñuaxa. .

.50Caia cuaquin ca Jesusan cacëxa:—Racuë .

. Usaquinmi.

51

xubunu bëbaquin ca Pedro, Juan,Jacobo,

, acamaxëshi abëatsínun atsínmiquin, uni raíricama

rúnun quixun cacëxa. 52Usaixubunu atsínquian cuacëxbi ca inibëunan mëscuti rarumabacëxa.batiabi ca Jesusan cacëxa:— . Xu xanu ca ñucëma, .

53Ësaquian cacëxunbi, —ca ñuaxa,—quixun. 54Usoquian

xunbi aín mëcënan mëínquinbiquin ca Jesusan munuma banaquin xuxanu cacëxa:—Xu xanu, ca nirut.55Usoquian cacëxëshi ca baísqui

niruacëxa. Nirucëbë—ca pimit —quixun Jesusan cacëxa.56Usoia isi ca aín papa aín tita cuëëniratúira ratúacëxa. Ratutia ca Jesusancacëxa:—Mitsúnmi iscë ñu ënë camina uibi

.

unicama Jesusan xua(Mt. 10.5-15; Mr. 6.7-13)

9 1

uni mëcën rabë ë atimëxun cacëxa:—Anúnmi uninua ñunshin

.2Usoquin catancëxun ca —Nucën

cë unicama—quixun unicamacama pëxcunun

.3Xuquin ca cacëxa:—. Tsati, burasa, piti, curíqui buanima

. Rabë.

4

, anuishi camina ñantan, anúnmi a ëmanuaxmainun. 5

biisama tanan mitsun bana cuaisamatania, aín ëmanuax cuani camina anu

, mitsun bana cuatíma ca

nun,me cupú .

6Usaquin caquian Jesusan xucëx camabi

bana,cuëënun, ñuixuancëxa. Ñuixuanan ca uni

cama pëxcüacëxa.

Juan, , ax bama(Mt. 14.1-12; Mr. 6.14-29)

7

,Herodesnëx — —quiax

. Raírinëx ca —Juan, anuni nashimicë, ax ca bamaxbi baísquiaxa—quiax quiacëxa. 8Raírinëx —Elías cautëcëanxa —quimainun ca raírinëx —anNucën Papa Dios quicë bana uni ñuixuanunicama achúbaísquiaxa —quiax quiacëxa. 9Usaiquicë :— bíscamian. ¿Usa

?

8 9

148

istisa tancëxa.

Jesusan cinco mil uni pán pimia(Mt. 14.13-21; Mr. 6.30-44; Jn. 6.1-14)

10 ,an xucëx cuanx anu utëñucama Jesús ñuixuancëxa.Ñuixuncëxun cuatancëxun ca JesusanBë

. 11 —anu—quixuan chanioia

cuabiani,. Usaía

nuibaquin, Nucën Papa Diosan ca axa

quixun ñuixuancëxa. Ñuixuanan ca.

12 bëa bari cuabúcëbëtanë

ë, an anu cuanxun Jesúscacëxa:— .

nun camina.

nun camina xuti.

13,14Quia ca Jesusan cacëxa:— .Cacë , cinco mil

,cacëxa:—Nun piti ñura ca mëcën achú

ë . Sapicananuna unicama piti maruxuni cuanti

.Quia ca Jesusan cacëxa:—Unicama basinu cincuenta

cincuenta bucubunun ca cat.15Cacëxun ca unicama tsóbunun

cacëxa. 16Cacëxa unicama bucubuan caJesusan mëcën achúrabë suquin isquin

Nucën Papa Dios — —catancë

, axanun quixun.

17

unicaman mëtícacëxun ca unicamaquin piacëxa.

quin piia sënëmabia tëxë

ëë caquin biacëxa.

Pedronëan ——

(Mt. 16.13-28; Mr. 8.27-29)18Nëtë itsían Jesús aín Papa Diosbë

xë .quin

cacëxa:—

unicama quin?19Cacëxun ca cacëxa:—Raírinëx ca quia, mix ismina Juan,

an uni nashimicë, . Raírinëx caquia, . Raírinëxribica quia, mix ismina an Nucën Papa Diosquicë bana unicama ñuixuncë unicamaxabama a achú .

20Cacëunicama cacëxa:—¿Atúxa usai quimainun caramina

?Quia ca Pedronën cacëxa:—Mix camina Cristo, Nucën Papa

Diosan ënu unun xuti, axa uti nuncaíncë, .

(Mt. 16.20-28; Mr. 8.30-9.1)21Ësaquian Pedronën cacëxun ca

unicama cacëxa. 22Canan ca cacëxa:

9

149

— ,.

caniacëcëcamabë judíos sacerdotenën

cuë ,bana cuaisama tani, .

.ë

caracë .23

ësaquin cacëxa:—

. 24Uin cara aín, ënë nëtënu upitax

tsótishi sinania, ax ca Nucën Papa.tënushi upitax tsóti

catamë , axtënu

. 25Unix ca ënë nëtënuax,

tënu.

.26

bana quicë , a uníxa

,

utëcëni. 27 rabi mitsucain, rinën ca

tiaxun, Nucën Papa Dios ca

asé .

(Mt. 17.1-13; Mr. 9.2-8)28

catancëx ca mëcën achú ëshi në bë aín

Juan, Jacobo, acamaíshi buani Jesús

cuancëxa. 29Anu cuantancëx bëbatancëxaín Papa Diosbë banai ca aín bë nanbëtsiacëxa. Bëtsicëbë ca aín chuparibi

. Usaía, Juan, Jacobo, acaman

isacëxa. 30 ë uni,, Jesúsbë banaia

isacëxa. 31Atun iscëx ca a uni rabëtaxNucën Papa Diosan cushían ichúquinpëcacë nëbë .banaquin ca Jesús, unían bicëxa Jerusalénuax bamati, acama ñuiquin cacëxa. 32Usa

nan tëtan Jesús

bë ë aribiisacëxa. 33Moisésbëtan Elíasnën a ëbianiaisquin ca Pedronën Jesús cacëxa:— .

¿Uisa cara rabë shi xubura? Minan achúshi

Elíasnanribi achú .Upí oquin sinanima ca Pedro usai

quiacëxa. 34Usaía quicëbëtainshi cacuinan acama mapuacëxa. Usocëx caPedro, Juan, Jacobo, acamaxracuëacëxa. 35Racuëquin ca cuínmëucüaxa ësai banaia cuacëxa:— chicë. Aín bana ca cuacan.

36Ësai banaia cuatancëxuan iscëx caJesúsë .

,Jacobo, acaman ui unibi ñuixuanma

.

(Mt. 17.14-21; Mr. 9.14-29)37 caracëbëa Jesúsnuax ubúcë

bëñai cuancëxa. 38A unicama achúnën ca cuëníshquin Jesús cacëxa:— chicë ca is. Bëchicë itsiñuma

.

9

150

. 39

bacux bëanan aín namiribi nimëtibërëruia. chicënuaxchiquítisama tania. 40

can, cacë .41

unicama cacëxa:—Mitsun camina Nucën Papa Dios ax ca

asé .Camina ami catamëisama tanin. ¿Mitsúxmiami catamënun carana uiti nëtën mitsu

??

Usaquin caquin ca a uni —bëchicë bët —quixun cacëxa.42Cacëxuan bëcëxa aia ca ñunshin

miquin aín naminimëtia bërë cëancëxa.

nun caquin

. Pëxcuquin ca aín papa— , —quixuncacëxa. 43

unicama —Nucën Papa Diosan cushínshi—quixun

nan ——quixun sinani ratúacëxa.

(Mt. 17.22-23; Mr. 9.30-32)

quixuan unicaman ñuimainun ca Jesusan:

44— . Cuaquin,

.45 .

. Usa

ëacëxa.

Uix cara bëtsi unicamabëtansënë

(Mt. 18.1-5; Mr. 9.33-37)46

— shinëxira caranubë sënë —quiax atúxbi

. 47Ñucacanania atunshi

bixun a rapasu nitsíancëxa. 48Nitsínxun:

—, ñuumara ca, quixun unin

, . Usaquin, , an

, . An cha

ca Nucën Papa Diosan bëtsi unibëtansënënmaira isia.

An nu ñuicëma uni, ax ca

(Mt. 9.38-40)49Ësaquin Jesusan cacëxun ca aín

, Juan, an cacëxa:—Nun cananuna uni achúshinëan,

Jesús ca ënë uninuaxmi chiquíti cuëënia

chiquinia isan. Isquin cananuna nubë, .

50Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—

. Axa nu ñui quicëma uni ax.

III. JERUSALENUA JESUS CUAN (9.51-19.28)

51Anúan aín Papa Diosnu cuantëcënti

cuantë . 52Cuanuxun cauni raíri anpan rëcuënquiani cuanun

9

151

xuacëxa. Xucëx cuanx Samaria menushinu bëbaxun ca uinu

. 53Bariabi ca—ax ca Jerusalénu

cuania —. 54

nishquin ca Jacobobëtan Juanën Jesúscacëxa:—¿Naínuax uxúan tsin atu cëñunun

nu cati caramina cuëënin?55Cacëx cuainacëquin isquin ca

Jesusan ñu caquin cacëxa:— .

.56 ,

. Atux upitiëminux cana uacën.

Catancëx cuanx ca bëtsi ëmanucuancëxa.

(Mt. 8.18-22)57Bain cuania ca achúshi unin Jesús

cacëxa:—Uinu caramina mix cuani anuribi

.58Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Ñu pëchiñunëx ca anua batsi oti

.quini .

,..

59Catancëxun ca Jesusan uni itsi— —cacëxa.Cacëxun ca cacëxa:—

pain cuainsa tanin..

60Quia ca Jesusan cacëxa:—

sama tancë uni, an bamacë uni maínunëanan camina min, tia ca

.61Cacëbëtan ca uni itsínribi cacëxa:— ,

cama painbë .

62Quia ca Jesusan cacëxa:— . An vaca bënën

xuan me tucabianmainun manënën xo tuíncë uni an ca amami

. Usaribiti ca uni Nucën Papa Dioscuëëncë

.

Setenta unicama Jesusanbana ñuixunun quixun xua

10 1 bëtan ca Jesusan

bëtsi ëmanu bana ñuixuni cuanti.

ërabë acama xuquinma, uni raíri setentacaístancëxun rabë rabë, uinu cuanti cara

xuacëxa. 2Xuquin ca cacëxa:—

. nua

, .

, ,, bimisaribi

oquin. 3 .ë saribi

. Nëëcarnero binuxun bëaratia. Usaribi oquinca axa mitsumi nishcë unin mitsu

.bëbi camina axa

mitsumi nishcë uni ami nishi abë. 4Burasacëñun

9 10

152

camina curí , taxaca. Bain cuani

. 5

mashi.

6

.

bana cuaisama tancë unicamax usai. 7Camina xubu itsi xubu

ë , anu paínmiatsíncë xubu anuishi camina ñantan

. Anuxun camina piti ñu

. An ñumëëxuncë uni a ca an ñu mëëmicë unincupíoia.

. 8Cuanx ëmanubëbaia upí oquin mitsu biquian mitsunbana cuaisa tancëbëtan camina anu

. 9

unicama pëxcuquin, tia

.10Cuanx ëmanu bëunicaman mitsu upí oquin biquinmamitsun bana cuaisama tancëbëtan

, anuxun: 11Nunu mitsu cacë

bana cuatíma ca Nucën Papa Diosan

cëtërënbianin.

, axa Jesúsmi catamëcëcama

. 12

mitsu cain,ca aín bana cuaisama tancë cupí NucënPapa Diosan castícancëxa. Usamairaoquin castí

.

Jesusan bana cuaisama tan(Mt. 11.20-24)

13Ësaquinribi ca Jesusan cacëxa:—Corazín ëmanuax ucë unicama

,mitsu cana asérabi cain, mitsun

saribi

.quicë

pañuanan chimaputan mashiquia. 14

,samaira oquin

castí . 15Capernaúmnuax ucëunicama, ¿mitsun caramina sinanin,camina Nucën Papa Diosan në

? Camina anuma, anua uni, anu

.16Caxun ca a xuti unicama ësaquinribi

cacëxa:—An mitsun bana cuacë uni,

banaribi cuatia.bana cuaisama tancë uni,banaribi cuaisama tania.cuaisama tancë uni, an ca Nucën PapaDios, , aín banaribicuaisama tania.

17Bana ñuixunuan xucëxun ca asetenta unicaman ñuixunbëtsiniutancë camañuixunquin ësaquin Jesús cacëxa:—Minmi nu xucë ca ñunshin

, nun nu —cachiquít —cacëx ca uninuax chiquíaxa.

18Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Usa ca. nuax menu

bënë cë

10

153

nuax nipacëtia canaisacën. 19 ,

.

,tania,

, uisa ñunbi ca mitsuuisabi oima. 20

mitsun bana cuacë cupí cuëëncësamairaoi camina mitsun anëcama ca NucënPapa Diosan në

.

ëëan(Mt. 11.25-27; 13.16-17)

21Usaquin catancëxun ca Jesusan, aín

cuëënquin, aín Papa Dios cacëxa:—Ën Papa Dios,

rabin.

..

.22Usaquin aín Papa Dios catancëxun

cacëxa:—

.

..

unínbi,. Aín Bëchicë,

,

.23,24Catancëxun ca Jesusan uni

raí

ësaquin cacëxa:— ,

quicë bana uni ñuixuncë unicama

, Cristo canëo bana

,. Uisa bana

.an, saribi oquin,

unicamax cuëëinra cuëënia.

(Mt. 22.34-40; Mr. 12.28-34)25An Moisésnën cuë

uni achúshinën ca uisoquin caraisa caia

cëxa:— nibua

?26Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—¿Moisésnën cuënëo banax cara uisai

quin? ¿Min iscëx cara uisai quin?27Cacëxun ca a unin Jesús cacëxa:—Ca quia,

asérabi cuëëni cë . Usa

.bërúancacësaribi oquin min aintsicama

.28Cacëxun ca Jesusan cacëxa:— . Usoquin

.29Usoquin cacëxun ca an Moisésnën

cuëtëcëncatsi quixun Jesús catë

cëxa:— saribiquin

carana ui unicamaribi nuibaquin?

30Cacëxun ca Jesusan ësaquin cacëxa:— . Achúshi unix ca

bain Jerusalénuax, Jericó ëmanu cuanxa.Cuaniabi ca an ñu mëcamacë unicaman

10

154

maribi bianan bamatisoquin mëëxun. 31Usobiania an mëcamacë

unicamax cuan ca judíos sacerdoteachúshi, cëmëraquin isaxa.bianxa. 32

ca bëtsi sacerdoteribi, Levitan rëbúnqui,ax uaxa. cë uniisaxa.bianxa. 33Usoquian a rabëcë shia baínribi uaxa. cëisquin ca an cuni a uni nuibaxa. 34

quin ca anu cuanxun ronquin xëni ro. xun ca

anua tëacëcamaribi chupa sanintëcërëcaxa. Usotancëxun anúan nicë aín

achú . Usoxun caanuxun ronan pimiquin bërúanxa.35 caracëbë cuanquin caa unin, curí :

.Bërúanquinmi ënë curíqui cëñuquin

cënquin micupíotë .

36Usoquin Samaritano ñuiquincatancëxun ca Jesusan an Moisésnëncuë :—An ñu mëcamacë unicaman mëë

cëxun bai rapasu ëbiancë uni a ca rabëshi unin mëraxa.

¿Më xun acë uni asaribi

?37Usaquin cacëxun ca cacëxa:— saribi oquian

.Usaquin cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Usa ca. Usaribi oquin camina

ribi oquin uni itsiribi nuibaquin.

38Bain cuanía achúshi ëmanu bëbaia

xubunu Jesús atsínmiacëxa. 39

cëxuan bana ñuixunia ca Martanënxucën, María, ,tsóxun Jesusan bana upí oquin cuacëxa.40Maríanëan bana cuamainun caMartanën Jesusan bana cuaquinma piti

.anu cuanquin Jesús cacëxa:—Caramina isiman,

, ..

41Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Marta, Marta,

nëtin. 42

, ax bëtsi

..

.

Nucën Papa Diosbë banaquinësaquin cati Jesusan ñuia

(Mt. 6.9-15; 7.7-11)

11 1

cëxa sënëuni achúshinën Jesús cacëxa:—

.Usaribi oquin camina nuribi abë banati

.2Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Nucën Papa Diosbë banaquin

:, , mix

camina asérabi min sinan upíira. —

—quiax ca camabi uni mi ñui upí.

cuëënin.. Min nëtë

10 11

155

saribioquian ënë nëtënuxun unicamanmix cuëëncëcuëënin.

. 3Bërí nëtën caminanun piti anun nux tsóti a nu

. 4

cama nutërë .

nu bë .5,6

cë unicama cacëxa:— . Micama achú

nëx camina axa mibë nuibanancë uninxubunu imë : Mix

. Axa

ubaiti bërí bëbaxa..

?7Cacëxunbi ca unin aín xubu mëúxun

: . Xëcuëca xë . chicë

.. 8Catancëxunbi ca

nirutisama tanquinbi — cënia —quixun sinani niruxun min

. 9,10Usa, ui unin caraquin caia a uni ca

. Ënëx ca ësa: Bari bariquin ca unin ñu mëraia.

xëocaxunia. Usaribi oquinmi mitsunquin cacëxun ca mitsun bana

cuaquin Nucën Papa Diosan mitsux. 11¿Mixchicë

cë

? . ¿Tsatsa micë ?

. 12

cë? . 13Mitsux

bë . Mitsúnmisamaira oquin ca Nucën Papa Dios

, cë uni aín Bëru.

(Mt. 12.22-30; Mr. 3.19-27)14 shi banañuma

chiquíancëxa. Usoquin chiquíncëbëa

ratúacëxa. 15Usoquin Jesusan ñunshin

raírinëx quiacëxa:— , Beelzebú,

xun ca ënë unin ñunshin.

16Quimainun ca raírinën, Nucën Papa

quixun, aín sinanënbia unin iscëma ñu. 17Cacëxun

ca Jesusan usaquin ca sinania quixun:

—Ësa ca. Achú

bëtsibë bëcëñutia. Usaribiti ca unicamax aín

quinëtëtia. 18Mitsux camina quin, ñunshin

, , Beelzebúribicacë,chiquinin.

bë an

.

11

156

. 19

xun,

xun?,

xunmaxuinshi

quixun. Usaquin cacë,

asé . 20Nucën Papa

,catamë

. 21Ënëx ca.

rúancëbëtan ca.

22

a mëëquin ñusmoquin axa anun, amia catamëcë,

acama bianan aín ñu raíriribi biquin aínunicama mëtí .

.23Ësaribi ca. Unían bërúanquintimë

quia.

.

(Mt. 12.43-45)24Ësaquinribi ca Jesusan cacëxa:—Uninuax chiquí

. Bariquinbimëraquinma ca sinania, —chiquía,—quixun. 25 baquinbica xubua unin maënquin mëníocëx upí

. 26Isbiani

cuanxun mëcën achú ërabianquin buanx

ca anuaxa chiquía uni anubi abëatsíntëcënia.

.

cuëëinra cuëënti27Usaquian unicama ñuixunia ca xanu

achúshinën munuma banaquin Jesúscacëxa:—An tuutancëx bacënxun mi xuma

.28Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—

bana cuanan a bana quicësabi oquin, samaira

.

(Mt. 12.38-42; Mr. 8.12)29 camë

bëtan ca Jesusan cacëxa:—Bërí bucucë unicama Nucën Papa

., rabi Nucën

nun, cëxunbi. Ënëishi cana mitsu cain,

. 30Nínive cacë

Jonasan Nucën Papa Dios quicë banañuixunia cuacëxa. Jonasan acama bana

bana ñuixunin. 31Salomón cacë uni, axa,

, ax aín bana cuaticuancëxa. Cuanx bëbatancëxun cacuëënquin aín bana cuacëxa. Salomón

.

11

157

ënë nëtëcuaisama tania.Nucën Papa Diosan camabi unían ñu

, a xanun Salomónën bana, ënë nëtënu bucucë unicama

,. 32Ní

bia JonasnënNucën Papa Dios quicë bana ñuixuncë

..

ënë nëcuaisama tania.Nucën Papa Diosan camabi unían ñu

, Níënë në :Mitsun Jesusan bana ñuixuncëxunbi

samaira.

Cristonën ca aín unicama upí

(Mt. 5.15; 6.22-23)33Ësaquinribi ca Jesusan cacëxa:—

bimitancëxun xubu amo unëquinnanima.buinaxun anun mapuquin nanima.Usoquinma ca axa xubunu atsíncëunicaman upí oquin isnun bimitancëxunanu lamparín nanti anu nania. 34

rínën pëcacëbëtan ca unin bëruñucupíshi an pë

.. Min

,soquinshi

. Usaribiti camina Nucën

pë .

. 35

camina —

—bë . Min —

—

. 36

saribi oquin sinanin.camina ax cuëëncësabi oquin upí oquin

, lamparínëan pëcacën isquinsaribi oquin.

Jesusan ñu ca(Mt. 23.1-36; Mr. 12.38-40; Lc. 20.45-47)37,38

achúshinën Jesús aín xubunuxuan picuanun quixun cacëxa. Cacëx cuanxbëbatancëxbi ca judíos unicamaxa aín

pain mëchucacë. Mëchucatíma ca mesanu pi

tsóbuacëxa.unin —¿uisacatsi cara mëchucacëma

? — . 39Usaquin

cacëxa:— ,

Papa Diosainsa mitsun nuitu upí isnunquixun, ,acama aín caxu chucain. Usaquin

upíma ñu sinanin.nun quixun

sinanin. 40 ñuma unisa camina. , an

ë saribi? 41Xanpa,

. .

11

158

.42Catancëxun ca ësaquinribi Jesusan

atu cacëxa:—Fariseo unicama, mitsu ca Nucën

. Mitsun camina Nucën Papa

unicama mitsun pitimi anun nëish ocë, sabi

oquin. ,axa quicë , axa quicësa oquin

. Nucën Papa Diosmi upiti,

. Usaquinmi.súribi

.43

timëti xubunu unicamabë timëti, anuamitsun cushicamax tsóti anu tsótishicuëënin, camabi unínsa mitsu isnunquiax.marucë anuxun isquian bëtsi unin —ax

—nin.

cuëënquinma ca Nucën Papa Diosan

.44Mitsux camina cëmë .

Anu uni maíncë meesaribi camina.

uni raírinëx anun niquin —uni bamacë— . A

. Unían

.

.45Usaquin cacëxun ca an Moisésnën

cuësëcë uni achúshinën Jesús cacëxa:—Usai fariseo unicama ñui quiquin

camina nuribi ñuin.

46Quia ca Jesusan cacëxa:—Mitsuribi upíma isquin ca Nucën

. Moisésnën cuënëo

ñuixunin. Usaquinmi ñuixuncëxbi ca abanacamax mitsúxmi quicë

. .Mitsúnmi ñuixuncë bana quicësabi oquian

.47Upíma isquin cara Nucën Papa

. Mitsun

quicë bana uni ñuixuncë unicama anumaíncan, níoin.48 , mitsun

,, camabi unin

. 49Nucën Papa Dios an camabi ñu,

ësai quiacëxa:

raí

. 50 tënua.saribi oquin

. 51 . Usaribi oquinca mitsun raracaman an Nucën Papa Diosquicëbari itsi inú .raíNucën Papa Dios rabiti xubu rapasubamacëxa. saribi

.saribi oquin Nucën Papa Diosan mitsu

castí .52Ësaquinribi ca Jesusan atu cacëxa:—Mitsun Moisésnën cuënëo bana

,.

mitsúnbi, a bana upí oquin cuaisama

11

159

, an a bana uisai quicë cara

.

.53,54Usaquin catancëxa fariseonën

xubunuax cuania ca an Moisésnëncuëfariseo unicaman ami nishi,

, uisai caraisaquia cuacatsi quixun, bëtsi bana ñuiquin

quin Jesúsubíocëxa.

unicama Jesusan ñuia

12 1

timëcamëtsibë bë canancëxa.

cë unicama cacëxa:—

bë . Ësai quiquin canaësoquin mitsu cain, bana ñuixunquin ca

..

2

unë .Usaribiti ca unían ñu upí unë

.3 ë uniitsi ñuixunquin cacë ax ca camabi unían

, camamimitsun xubunuxun ñuicë ax ca camabi

.

Uimi cara uni racuë

(Mt. 10.28-31)4 , cana

mitsu cain, an uni bëtsi bëtsi oquinbamamicë unicamami caminaracuë .

. 5A

unicamamimi racuëuimi caramina racuë

. Nucën Papa Dios, an uni aíncushínbi bamamianan uni manë tsi anua

, amishi camina racuë ., camina asérabi ami

racuë . 6 ratsu ca, ,unin curímaruquin mëcën achú .

achúshi achúshi manuima. 7An ca

. Mitsux camina.

samaira oquinNucën Papa Diosan mitsu bërúanquinisia.bamamisa tancëxbi racuë .

——quiáxa ax unin cuanun quicë uni

(Mt. 10.32-33; 12.32; 10.19-20)8Ësaquinribi ca Jesusan cacëxa:— ,

——quicë uni, a

ñuiquin cana, , aín, Nucën Papa

Dios — —quixun cati. 9

— —quicë uni

— —quixun Nucën. 10Axa,

ënti.

Nucën Papa Diosan tërënima. 11Uninmitsu anu judíos unicama timëti xubunu

xuncamina racuëquin —uisai carana quiti— nan —uisa banan

11 12

160

— .12Nucën Papa Diosan Bëru ÑunshinUpitan ca mitsúxmi banacëbëtanshi

.

13 shinën caJesús cacëxa:—

casunanxa.nun cati

.14Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—

. Ax ca.

15

Jesusan cacëxa:—

. Usaquin sinanimanan uni itsin

ñuribi cuëënti rabanan bë .16Catancëxun ca bana itsi ñuicësoquin

Jesusan ësaquinribi cacëxa:— . Ñuñu uni achú

cë .17 ,

. ? quixun.18 : Ësaquin cana

..

cë .

. 19

: Cana bucúan, ënë ñucamabëbi

cëñú .. Cana pianan xëanan cuëëinshiti. 20Usaquian sinania ca Nucën Papa

Diosan caxa: ñuma uni camina mix. .

¿Bamacëbë cara minmi bucúncë ñucama? .

21Caxun ca Jesusan cacëxa:—Usaribiti ca, Nucën Papa Dios

cuëëncë.

Nucën Papa Diosan ca aín

(Mt. 6.25-34)22

ësaquin cacëxa:—Cana mitsu cain, añu caramina piti,

. 23Mitsun pitisamaira,

. An mitsúxmiënë nëtënu tsóti oquin unio Nucën Papa

nan.

24 . Annan bimi bucunuxun bitsima.

.. An ñu pëchiu

. 25Nucën Papa

. 26

? 27 ,ro uacama ax ca ñu mëëanan chupaonuxun risi oí . A ro

,

. 28Upíira

ca a ro ua cëñutia.., ro

samaira oquin ca an mitsúnmi. Mitsux

12

161

Nucën Papa Diosmi catamë .29 , añu ñu

nëti. 30An

nan aín piti bitishinan aín chupa bitishi sinania. A

, mitsuxchupa

. 31

sabi. bëtan ca

an anúnmi mitsux upitax bucuti ñucama.

Aín nëtënuax Nucën Papa Diosbë

(Mt. 6.19-21)32

cë unicama cacëxa:— .

aín nëcuëënia.racuë . 33Mitsun ñu maruquincuríqui bixun camina ñuñuma uni

. Ënë nëtë sai ca

, an ñumë ,

.

. tënu abë

marua aíshmixë

. 34Uisa ñun cara cuëënia, a ñuishica unin sinania. Axa ënë në

sinania.—Diosan a cupíoquin aín nëtënuxun

Papa Dios cuëënun ax cuëëncësabi.

35,36Jesusan ca ësaquinribi aín:

— . Achúshi uníxa anxanu bicë unin camicëx, abëtan pi cuanxutëcënia ca an ñu mëëxuncë unicamancainia. Caínquin ca an uni ñu mëëxuncëunicama an ñu mëëxunuxuan pañucëchupa pañuanan lamparíncama upíoquin bimitancëxun nania. Usoxuncaíncëx uquian, xëcuë taxcaia cacuëënquin bënënquinshi atsínmiquinxëocaia. ,

. 37A caíncëxuan an ñumëë racëxca an uni ñu mëëxuncë unicamax

. Cuëënia ca an atuñu mëëmicë unin mesanu tsónun caquin

.mëëxuncë unicamax cuëëinra cuëënti

. Ca usai asé . 38Imënaëx uanan pëmëë racëx ca an auni ñu mëëxuncë unicamax cuëëinra

. 39 , uínsaranñu

camacë unicaíntsianxa.

. 40Usaribi

.bëbi cana uti

. , aia.

An upí oquin uni ñu mëëxuncë uni

uni mëëxuncë uni(Mt. 24.45-51)

41Usaquian cacëxun ca Pedronëncacëxa:

12

162

—¿Nuinshi cuati caramina bëtsi banañuicësoquin ënë bana ñuian?xunbi cuati caramina ñuian?

42Cacëxun ca ësoquinribi Jesusancacëxa:— . Achúshi unin

cama upí oquinpiminun quixun aín ñu mëëmicëunicama achúshi caísaxa. Caísquin ca,an ca asé ,

.

cuanxa. 43 cënquinca, an ñu mëëxuncë unin cara ancacë .Isquinbi an cabiancë

xuncë uni ax. 44Ësoquin

cana asé , an upí oquinmicë unin

: sabi

bë . 45

, micëtan

ñu mëëcë uni raíri mëëanan xëai paënti. 46 ,bëmabi ca an a ñu mëëmicë uni.

castí.

47

mëëmicë unix cuëënia quixun

sabi oquin

mëëquin castí . 48Usa

mëëmicë uni cuëënia quixun upíira

mëëmëëquin castí . Usaribioquin ca Nucën Papa Diosan uni upí

xun, ——quixun

, nia,

xun, — xunti— saribi oquin.

Jesucristomi catamëcë

(Mt. 10.34-36)49Ësaquinribi ca Jesusan cacëxa:— tsibë

bëtsibë cuë quiruti. në

. 50

mëraquin paë tanti. mëraquin paë tanti

ashi sënëoncatsi cana bënëtin. 51

tsibë bëtsibë?

, .

nuibatíma, .unicamax bëtsibë bëtsibë cuëbicanani

. 52Achúshi xubunu mëcënachú ëachúshinëx rabë . Usaribitica rabëtax rabë shimi nishti

. 53Aín papax ca aín bëchicë bëbumi. chicënëx

. Aín titax ca aín.

. Aín ñex ca.

.

Naí isquian,

(Mt. 16.1-4; Mr. 8.11-13)54

unicama cacëxa:—Ësa ca. Anúan bari cuancë anua nëtë

cuin isi camina mitsux quin,

12

163

. sabi oi ca. 55Ënë nëtënuax suñu bëquicëbë

camina mitsux quin,. . 56Naí

.

,, rabi

.—usa ca —quixun

.

(Mt. 5.25-26)57Ësaquinribi ca Jesusan cacëxa:—¿Uisacatsi caramina bëtsibë upí

níonaniman? 58Bëtsiunían mimi nishquin, mitsun cushinu

, bain cuani camina anubë , abë mëníonanti

. Mëníonancëxunma ca mimi nishcëxun min

.bacëma

.59Cana mitsu cain,min cushi quicësabi oquin curíquinën

. A pain ancëquin cupíoi.

rabanan camina min cushinu bëbacëma

më .

Sinanatía Nucën Papa Diosmisinánuan Jesusan ca

13 1Unicama bana ñuixunia ca anurinën Jesús ësaquin

cacëxa:—Galilea menuaxa ucë uni raírinëan

bëquin anuxun Nucën Papa Dios rabitixubu rapasunuxun rëtia ca Pilatonën an

.2Cacëxun ca Jesusan cacëxa:

—¿A unicamaxa usai baman caraminasinanin,

? 3

cana mitsu cain, .

biti bamai cëñú . 4

ëira, ax atunururucubucëbëa bamacë dieciocho uni ax

samaira?

5 , .

biti bamai cëñú .

6Catancëxun ca Jesusan bana itsiñuicësoquin ësaquin cacëxa:— . cë

i, cara tuaxa quixun isi cuanxunbi cañumoxa. 7 ñumoxun ca

rúancë uni caxa:—Rabë shi baritian

cana, ënë in cara tuaxa quixun isquinbiñumoin. Tuaí

nitsaxa. .8Cacëxun ca an naë bërúancë unin caxa:Cara tuaia quixun isti camina ënë

.më .9 xun sapi ca bari itsin tuati

.rë .

Anun ñu mëëtima nëtëan

10Anun ñu mëëtima nëtën ca anujudíos unibu timëti xubunuxun Jesusanbana ñuixuancëxa. 11Ñuixunmainun caachú

. A xanux ca ñunshin

. 12

cuënxun ca Jesusan cacëxa:

12 13

164

— ëaxa, caminapëxcú .

13Caquian ramëcëxëshi ca chairui.

Dios rabiacëxa. 14

anu ñu mëëti nëtën xanu pëxcüan, axaanu judíos unicama timë

.unicama cacëxa:—Anun ñu mëëti nëtëx ca mëcën

achú . Anun ñumëë , anunñu mëëti nëtëinshi camina pëxcucë

.15 :— . Mitsux,

cërë ,saribi oquin

anun ñu mëëtima nëtënribi min ñuina. 16¿Mitsun

sha Abrahamnën rëbúnqui,

, ënë anun ñumëë ?

.17Usaquian cacëx ca axa Jesúsmi

nishcë unicamax rabíancëxa.Rabínmainun ca uni raíricamax

cama isicuëëancëxa.

Mostaza bëru ñui quicë bana(Mt. 13.31-32; Mr. 4.30-32)

18Jesusan ca ësaquinribi cacëxa:—

? ¿Uisa?

19 . Mostaza bëruchamaratsu a ca unin bixun aín naënu

.pëñanacëcëbëñuinacaman anu noia. Usaribiti ca

nun uatia.

(Mt. 13.33)20Ësaquinribi ca Jesusan cacëxa:—

?21

. Xanúan

ñucëñun mëscucëx ca aín xëquíonmësioti rëncë ax chaia. Usaribiti ca

nun uatia.

(Mt. 7.13-14, 21-23)22Jerusalénu cuani, ëma chacamanu

cuanan, ëma chucúmacamanuribi,

.23 xun ca uni achúshinën

quin cacëxa:—¿Axa Nucën Papa Diosan në

?Cacëxun ca Jesusan cacëxa: 24—Bai

chucúma anun atsínti ca sinan. Canaasérabi mitsu cain,

.25Ësa ca:xëcuë xë . Xëpucë caminamitsun ëman nixun xëcuë taxcaquin—nu ca xëócaxun — .Cacë : Uinuax

. 26Cacëxun camina mitsun: Nun cananuna mibëtan pianan

xëan, min camina nun ëmanuxun nubana ñuixuan. 27 :Cana mitsu can,

.. Ca

cuantan. 28

camina, Abraham, Isaac, Jacob, acama

bana uni ñuixuncë unicamaxa anua

13

165

,

bë . 29

judíosma uni aucüaxa bari urucë amiaxuanan anúan bari cuabúcë amiaxribi

të .

Papa Diosan në marua. 30A unin —ñuumara

—ca Nucën Papa Diosan aín sinan upí

. ëunicama a Nucën Papa Diosan aín nuitu

.

(Mt. 23.37-39)31A nëtënbi anu cuanquin ca fariseo

uni raírinën Jesús cacëxa:—

tania. nëtishi ënuax.

32Cacëxun ca Jesusan cacëxa:— ,

Herodes, , sabi

.sënë , bërí, imëishi, pëcaratëcëbë sabi

. 33Usaía Herodes quicëbëbicana bërí cuanan imëishi cuananpëcaratëcëncëbëribi cuani Jerusalénu

. Jerusalénuax ca an NucënPapa Dios quicë bana uni ñuixuncë uni

.bëtsi ëmanuax bamaima Jerusalénuax

.34Ësaquinribi ca Jesusan cacëxa:— , mitsu cana

cain, mitsux camina an Nucën PapaDios quicë bana uni ñuixuncë unicama

, mitsun

. ¿Uitishioquin carana mitsu nuibaquin bë

?cama cuëntancëxun aín pëchin

mapuxun bërúancësaribi oquin canamitsu bë .

.35 ,

. , mitsun caminautëcënia isquin —xucëxa ucë bërí aia, a ca camabi unin

— .cëntima

.

14 1Anun ñu mëëtima nëtëan fariseounicaman cushi achúshinën

xubunuxun pi cuancë ca fariseo unicamanJesús utúancëxa. 2

ca achú. 3A isquin ca Jesusan an

Moisésnën cuësëquin cacëxa:

—¿Anun ñu mëëtima nëtën uni pëxcuti? ?

4 . Cacëxunma,

. 5Catancë:

—ñu mëëtima nëtëan mitsun burro,mitsun vaca bënë,naëcë quininu nipacëtia bënënquinshibiquinma isë ? Isëshiquinma

, ¿usa cat?6 cë .

An xanu bicë unían piunun camicë unicama

7Pi unun quixuan unin camicëunicaman uxun, anua aín cushicama

13 14

166

tsóti anu tsónuxun caisia isquin caJesusan bana itsi ñuicësoquin, ësaquinatu cacëxa: 8—An xanu biti unían picuanun camicëx cuanx camina anuamin cushi tsóti anu tsó . Anumi

, anutsónux. 9Ucëbëtan ca an mi camicë unin

: Ënë uníxa ënutsó

. Cacëx camina rabini, anua unicushimacama tsóti, .10Usaquian mi cati rabanan caminaanua uni aín cushimacama tsóti, anu

. Anu tsócë ca an mi camicë:

Camina anua uni cushicama tsóti, anu. An mi camicë unían

unicaman,. 11Usaribi oquin ca

anbia rabíquin ——Diosan aín uni itsicamabëtan sënënmara

.rabícëma uni, a cuni Nucën Papa Diosan

.12Catancëxun ca an a camicë uni

Jesusan cacëxa:—Unicama pi unun camiquin camina

min xucë, acamaishi

. Usa unicaman bëtsi nëtën

cuëëniabi ca Nucën Papa Diosan mi upíisima. 13

camiquinma ñuaxa aín quisi, aín pëñan bëtsicë

bëxu . 14Usasaribi oquin miribi

.ë ,

anúan bama unicamax baísquiti nëtë

bëtan Nucën Papa Diosan aínnëtënuaxmi cuëë .

Pi unun quixun camicëxbiaunicama cuainsama tan

(Mt. 22.2-14)15Quia cuaquin ca anuxun piia tsócë

uni achúshinën Jesús cacëxa:—An Nucën Papa Diosan nëtënuxun

aín unicamabëtan picë uni ax ca.

16Cacëxun ca Jesusan cacëxa:— . Achúshi unin ca

, pi ununquixun unicama canun, aín uni itsixuaxa. 17Usaquin piti mëxutëcënquin ësaquian camicë unicama

nun quixun caxa: Piticama camë .ucan. 18Usaquin caxun xucëx cuanxuancacëxunbi ca cuainsama tanquin a paíancacë uni an ësaquin caxa: Cana mibë

, , acana isi cuanin.

. 19Bëtsi unin ca caxa:,

mëcën rabë vaca bënë maruan, a canauisa cara quixun isi cuanin.cana mibë cuaniman. 20Bëtsi unin cacaxa: ,xanu bitsin.

. 21Usaía quicëbëtan ca anñu mëëxuncë uni anu cuantëcënxun ana ñu mëëmicë uni ñuixuanxa, uisai caraan camicëxbi unicama quiaxa quixun.Ñuixuncëxun cuati nishquin ca an ñumëëxuncë uni xutëcënquin caxa:Camina bënëtishi cuantëcënquin ëmanu

chucúmacamanu cuanquin,ñuquisi, aín pëñan bëniti bë xuñu unicama

. 22Caquian xucëx cuanxutëcënquin ca an ñu mëëxuncë unin

14

167

caxa: sabi oquin canaunicama bëan, , usa

.23Usaquin cacëxun ca an a ñu mëëmicëunin caxa: Bai chacamanu cuanan a

uisa uni caramina isi, a camabi pi unun,

quiti cana cuëënin. 24

mitsu cain,bë .

25

cuainacëquin Jesusan ësoquin cacëxa:26—papa, aín tita, aín xanu, aín bëchicë, aínxucën, aín chirabacë, acama nuibacë

.ca ax upiti tsó

. Ui unix

. 27An asécatamëcatamëti bana quicëuni, . 28Ënëx ca

:

nan uiticuríquibëtan sënën cara a ñucaman cupí

. Cara aíncuríqui a ñucama maruti sënë

. 29Upí oquin

, aíntorre ancë . Sënëoianma isica an a iscë unicamax a uni ñuixun

: 30

unin ancëcasmaxun ëanxa.31Ësaquinribi ca Jesusan cacëxa:—Ësaribi ca.

,— rucaman diez mil

, rucama veinte mil, ?

— . 32Usoquin pain— —quixun

xun ca aín uni xuquin— —quixun,

.33Usaquin ñuiquin cana ësaquin mitsu

, an ax cuëëncëtanan aín ñucama cuëënquin ëinsama

.

(Mt. 5.13; Mr. 9.50)34Canan ca ësaquinribi Jesusan

cacëxa:—Ësa ca. .

tëtia ca uninuisaxunbi amiribishi mucotëcëntima

. 35Mucotëmuca . cë

ñuma

. . An aínpabitan ënë bana cuacë unin ca aín

.

Axa nëtëcë carnero ñuicë bana(Mt. 18.10-14)

15 1 qui bicëñu uni,

acamax ca Jesusan bana ñuia cuati anucuancëxa. 2Usoquian aín banacamaxunbi cuaisa tania isi ca fariseo

nëo,

ñu unicamabë timëxunabëtan piia.

3

bana itsi ñuicësoquin ësaquin cacëxa:— . 4

micama achúshinën cara cien carneroñu

14 15

168

shi nëtë ?

menuxun pasto piia ëbianxun ca axanëtëcë a më , ¿usacat? 5Bariquin mëraxun bitsi cuëënquin

bë . 6 bëtsini xubunubëbaquin ca an nuibacë unicama

timëtancë :nëtëcë cana mëran.

. 7Asécain, achú

nia.noventa y nueve uni an —

—cuëëncësamaira oi achú

tia isi NucënPapa Dios cuëënia.

Curíqui nëtëcë Jesusan ñuia bana8Ësaribi ca. ¿Xanu achúshinën cara

mëcën rabë curíqui , achúshi,nëtëmixun lamparín bimixun, më

?9Barixun mëraquin ca axa abë

tancëxun cati, — qui nëtëcë cana mëran.

. 10

cana mitsu cain, usaribiti ca achúshi

cuëënia.

unin curíqui cëñua bana11Ësaquinribi ca Jesusan cacëxa:— . —Achúshi

unix ca rabë bë . 12Aínbë canën ca aín papa caxa:Papan, min bamaquin casunancëxa

curí . Cacëxun ca aínchicë rabë

. 13

canëx aín ñucamacëñunaín curíqui mëcuanxa. Cuanxun ca upí oquin sinanimaaín cuëëncë

, camaishi aín curíquicëñuaxa. 14Usoquin cëñutancëx ca, anë ñuma

bë,panancëxa. 15

cuchiñu uni a ñu mëëxunuxun ñucaticuanxa. cëxun ca aíncuchia pastonuxun bërúanun quixuncaxa. 16Cacëxun ñu mëëxunibipananquian cuchin piti abi piisa taniabi

.17Piti, chupa, ñu

:.

quin piia.

. 18

. Cuanx bëbaquin: Papan, cana

. 19

bë . An mi ñumëë .

20

cuanxa.mëraxa. quiani

quin biquin bëtsucucaxa.21Usaquian bicëxun ca aín papa caxa:Papan, cana Nucën Papa Diosmi

.

. 22Cacëxun ca aín ñumëëmicë unicama a aín papan caxa:Chupa upíira bëxun pañumianan

,. 23

camina vaca bacë rëracacë bëxun rëti. . 24—Ca

bamaxa —

15

169

bë baxa.nëtë . Ësaiquicëbë xun cuëënquinpicanxa.

25 chicëapanën naënuxun ñu mëëaxa. Ñumëëbaiti xubu rarobëtsini uquinbi capacon bana ocëbëa sharati cuëëniacuaxa. 26Cuaquin ca cuënxun an aínpapa ñu mëëxuncë uni achú :

?—quixun 27Cacëxun ca caxa: Min xucënca uaxa, .ca min papan cuëënquin vaca bacërëracacë rëmiaxa. 28Usaquian cacëxun

atsíntisama tanxa. bë uquin caaín papan cuënquin atsínun quixuncaxa. 29Cacëxunbi ca aín papa caxa:

, minbana cana uisaquinbi parë .

unicamabëtan cuëënquin pinun achúshichivo bacë .30

bëchicë ënëxa uan vaca bacë rëracacërëmian. 31Usaquin cacëxun ca aínbëchicë apan aín papan caxa: Mix

.

. 32Min xucën —ca bamaxa—bëbaxa. ë

..

An ñu mëëxuncë unían uni upí

16 1

unicama ësaquinribi cacëxa:—Ësa ca. Ñuñu uni achúshinën ca aín

uni achúshi aín ñua upí oquin bërúanunquixun caxa. Canbi ca uni itsin ami

, an a uni ñu mëëmicë uni

caxa: Min unin ca min ñu bëquinma nëtëmia quixun. 2Cacëxuncuatancëxuan unun quixun camicëxaucë ca an a ñu mëëmicë unin aín unicaxa: Mimi ca uni manania. ¿Uisa cupí

? .

nëocë. 3Cacëxun ca

an ñu mëë :chiquíncë ?

quin ñumëë , nun uni catimi

. ?4Ënuax chiquítancëxun carana unían

quixun cana sinanin. 5 xuncamicëxa aia ca a unin an a ñu mëëmicëuni ribíncë unicama achúshi achúshi

quin ax paían ucë uni caxa: ¿Uitimicë uni ribinin?

6 —cien bidones xënin cupícana ribinin —quixun cacëxun ca caxa:Bënëtishi tsóbuquin ca anu minmiribíncë ñucama cuënëocë quirica ënënianan min ribin ënënun bëtsi quiricanu cincuentashi

cuënëot. 7Catancëxun ca aia bëtsiribi:

mëëmicë uni ribinin?—cien burasa trigo aín cupí cana ribinin—quixun cacëxun ca caxa: Anu minmiribíncë ñucama cuënëocë quirica ënënianan ca min ribin ënënun bëtsi quiricanu ochentashi

cuënëot. 8Usaquin ca an a ñu mëëxuncë

ñu mëë :mëëxuncë unin ca uisai caracuríqui

quixun.Ësaquin catancëxun ca Jesusan cacëxa:—An ënë menushi upitax bucuti

15 16

170

, Nucën Papa Diosmisamaira oquin. 9

cana mitsu cain, mitsun curíqui anun

.xun ca

,.

10 quinëtë ,

curíquiëmiquinma anun upí ñu

. quiñuëmianan upí oquin

,qui

nëtë .11Usaribi oquin ca mitsun curíqui anun

nëtëmiananmi, mitsux cuëëncësa

oquin ñu mëë . 12An mitsucacë , aín ñu

qui nëtëmianan upíoquin bë

qui mitsu.

13 : Achúshi unin carabë uni ñu mëë . Rabë uniñu mëë tsishi

, ca achúshinën banacuaquin bëtsían cacëxun aín bana parëti

. Usaribiti ca uni curí

Papa Diosmi upiti sinanima.14Usaía quia cuaquin ca fariseo

qui, aín bana cuaisama tani a

.15

cacëxa:

—isnun quixun camina mitsux cuëëncë

.

.

.

16Ësaquinribi ca Jesusan cacëxa:—

unicama ñuixuancëxa. A unicama caxu, axa utia

judíos unicaman caíncë, ax ca uaxaquiquin unicama ñuixuanxa.

, cë unicama ca

sinania.17 cëbëbi ca

Nucën Papa Diosan bana aín unicamancuënëo, axëshi — —

, .

Jesusan unin aín xanu ëntima ñuia(Mt. 19.1-12; Mr. 10.1-12)

18An aín xanu ënxun xanu itsi bicë uni,saribiti.

,.

19Jesusan ca ësaquinribi cacëxa:— . Achúshi uni

ñu

quin picë. 20

16

171

ñuñuma uni, zaro, aín naminua, .

21 xun ca mesatëmúxun ñuñu unían piti tëxëocë

nun quixuncaíancëxa. ticama uxun

. 22A ñuñuma

,.

uni axribi bamacëxa, bamacë camaíncancëxa. 23

tëmëzaro isacëxa. 24Isi cuëncënquin

ca cacëxa: , Abraham..

zaro xut.25Cacëcacëxa:

zaronëxa ñu

tsoócën.mëramainun. 26

nëbëtsi nancëcë në .ca unix ënuax anu cuainsa tanibi anu

,.

27Usaquin cacëxun ca ñuñu unin cacëxa:

. 28

mëcën achúshi xucë . Atúxribiënu paë tani tëmë , uisa

. 29Cacënën cacëxa:Nucën Papa Dios quicë bana uniñuixuncë unicaman cuënëo bana anu

.. 30Cacë

cacëxa: A bana cuatímabi ca unían anu

nuax cuanxun cacëxun. 31Quiabi ca

Abrahamnën cacëxa:an Nucën Papa Dios quicë bana uniñuixuncë unicaman cuënëo bana

nuax cuancë unin banaribi.

(Mt. 18.6-7, 21-22; Mr. 9.42)

17 1

unicama cacëxa:—Camabi në

.

,.

2

,. A unix ca anun ñu

rënti maxax ami tëtëcërëcatancëxuanparúnpapa nëbëtsi nicëxananë .3

bë .saribiti Nucën Papa

camina —— .Usocëxa sinanatia camina mimia

níonanquin manumiti. 4Achúshi nëtën, mëcën achúshi

ë oi,minu cuanxuan — cënima —quixun a unin cacëxun caminaabë më .

Axa ami catamëcë uni ca

5

:—Nux Nucën Papa Diosmi catamëti

rabi, upitiira amicatamë .

16 17

172

6Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Mostaza bëru ax ca chamaratsu.

, ënëbë

cëxun mitsu.

catamë , ënuax caëchiquit, parunpapanu ca tacut, cacëx

.

Aín unían Nucën Papa Dios

7

unicama cacëxa:—Ësa ca.

mëëxuncë uni naënuxun ñu mëëananrúanbaiti xubunu aia,

nëri uax ca mesanu pi tsót, quixun. 8Usaquin caquinma ca ësaquin

caia:mëníotancë .pain pian camina minribi pianan xëati

. Usaquin ca caia. 9An mi ñumëëxuncë unían min cacësabi oquin

—— .10Usaribi oquin Nucën Papa Diosan a

mitsux raí :

.

.

11Jerusalénu cuani ca Samaria mebiani Jesús

cuancëxa. 12Cuanx achúshi ëmanubëbaia ca axa an aín nami chëquímicë

ñu uni mëcën rabë, an Jesús aiatëracëacëxa. 13Usai

sëtëracëquin ca munuma banaquincacëxa:

—Jesús, .14Cacëxun isquin ca Jesusan cacëxa:—Ca cuantan. Cuanxun ca judíos

nami ismitan.Usoquin cacëx cuaníbi ca atun nami

chëquicëcama pëxcúacëxa. 15Usaquianpëxcucë isi cuëënquin ca acamaachúshinën Jesúsnu cuantëcënquinNucën Papa Dios munuma banaquinrabiacëxa. 16

puruni tsóbuti bëúnpucuquin ——quixun Jesús cacëxa. An usoquin

. 17Usaquin isi ca Jesús quiacëxa:—Mëcën rabë unicama cana pëxcüan.

¿Acama achúshinëxëshia —— ?18¿Judíos unima, Samaritano, ënëxëshicara Nucën Papa Dios rabiquin —ca

— ?19Usai quitancëxun ca Jesusan

:—

camina pëxcúan. Niruquiani ca cuantan.

—

—(Mt. 24.23-28, 36-41)

20—¿Uínsarainra cara anúan Nucën

? —quixun fariseo unicamancëxun ca ësoquin Jesusan cacëxa:

—Nucën Papa Diosan,ca unin aín bë . 21Usa

, —ca is, ënu ca, unu ca —quiax.

Nucën Papa Dios,.

22Usoquin atu catancëxun ca Jesusan:

—Diosnu cuantancëx utë ,

cënti nëtë

17

173

. A nëtëcama achúshinën

. 23

, — —canan— —quixun. Cacëxbi camina

. 24Mëríquin cacanacan camabi naicamë caia.

, .25

unían bëtsi bëtsi ocë .tënua bucucë

. 26Bë

,. 27

mainun Noénën anun iëti nunti cha

xanu bianan aín bëchicë bënumianan an.

ëncëbë cacëbë,

unicama cëñuacëxa. 28

., Sodoma cacë,

unicaman ca pianan xëanan ñumaruanan, atun naë nan

. 29

ca anúan Lot anuax cuanti nëtëbëtan, Nucën Papa Diosan tsi

miquinacama cëñuacëxa. 30

, cëntinëtë, ,

.31 bë ca axa aín xubu ëman

tsócë unicamax aín ñucama aín xubunu. Aín

naënuxuan ñu mëëcë unicamaxribi caaín xubunu cuantë . 32Caxubësuquin isi cara Lotnën xanu uisai

. 33Uix cara aín cuëëncësatënu upitax tsótishi

.ënë nëtë

Nucën Papa Diosan në .34 ,

: a imëa rabë uni anucë, achú

ca achú . 35

biti ca rabë xanúxa ñu rëni tsócë,achú shi

. 36 ëunían aín naënuxun ñu mëëia achúshi

shi anubi.

37Cacëquin cacëxa:

— ?Quia ca Jesusan cacëxa:—Unix ca quia, uinu cara ñuina

..

juez ñuicë bana

18 1Aín unix ca atsani, abë canabanatisama tani quixun

sinanima, nëtë camabi Nucën Papa

ca bana itsi ñuicësoquin, 2Jesusan:

— . Achúshi ëmanu

. 3

shi casunamëcë, an a uninu cuanquin —

—quixun caxa. 4Usaquian cacëxunbi ca.

xun ca ësaquin

17 18

174

, —

. 5

casunamë, .

.6Usaquin catancëxun ca ësaquinribi

:— xunbi a

quicë bana, . 7¿An

unicama an nëtënbi, imë cë,acama bë ? ¿Cara

? Usama ca.8 , ca asérabibënë . ¿Usa

,utëcënquin, unicama asé

?.

curíqui bicë uni ñuicë bana9Uni raírinëxa —nuxbi cananuna

Nucën Papa Dios quicë—quixun sinani raíri unicama timai

itsi ñuicësoquin ësoquin cacëxa: 10—Unirabëtax ca Nucën Papa Diosbë banaianuxun a rabiti xubunu cuanxa.Achúbë qui bicë uni

. 11Cuanx, nitsax abë banaquin cafariseo unin ësaquin Nucën Papa Dioscaxa: Nucën Papa Dios,raí , .Raícurí

, usa

.. qui

bicë,. 12

semana rabë nëtën pima samatin.mëëquin bicë curíquia mëcën rabëcana acama mësú, décima parte, aanuxun Nucën Papa Dios rabiti xubunu

, . 13Fariseo

qui bicë unin,suima meuishi bësui,

nuituquin aín nuitu mëëi abë banaquin,—Nucën Papa Dios,

tërë —quixun caxa. 14

cana mitsu cain, fariseo unima, bëtsi unia usaquin cacëtërëncë, ax ca aín xubunu cuani Nucën

. Usaribiquinca an rabíquin — tansënë —Nucën Papa Diosan aín uni raíribëtansënë .rabícëma uni a cuni Nucën Papa Diosan

.

Tuácama JesusanNucën Papa Dios ñuixuan

(Mt. 19.13-15; Mr. 10.13-16)15

ramë ratsucama Jesúsnubëcancëxa. Bëia isquin ca Jesusan

cëcama ñucaquin, — xunma

—quixun cacëxa. 16Caiabi caJesusan cacëxa:—

. tia Nucën

. 17Asérabi,

an a bërúancë unimi catamëcësa usaribiti

.

18

175

(Mt. 19.16-30; Mr. 10.17-31)18Aín cushi uni achúshinën ca Jesús

ësoquin cacëxa:—Mix camina asé .

,nëtëtimoi Nucën Papa Diosan nëtënu

? quixun.19 :—

?. Nucën Papa Diosaxëshi ca

asé . 20Uisai cara aín banacuë . Caquia:

. . Uni itsin ñucamina më . Camina bëtsi

. Min papa,min titan bana camina upí oquin

.21Usaquian cacëxun ca aín cushi unin

cacëxa:—

banacama quicë.

22Cacëxun cuaquin ca Jesusan cacëxa:— .

achú . Cuanxuncamina min ñucama maruquin curíquibixun ñu .Usotancëx camina ñu

. Usaquin

në.

23Usaquian Jesusan cacëxun cuati ca,

utënbuacëxa. 24Utënbutia isquin caJesusan cacëxa:—

. 25Camello, ax ca, xumuxan quini chamaratsu

, . A ñuina

chaxa a quinin atsíncasmacësamaira oi

.26

unicaman cacëxa:—Asé

ë .27Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Axbi ië

Diosan usa uniribi ië .28Usaquian atu cacëxun ca Pedronën

Jesús cacëxa:—

camabi cananuna mibë ninuxun ëan.29Cacë

unicama cacëxa:—Asé , uinu

, aín xubu, aín xucëantu, aínpapa, aín tita, aín xanu, aín bëchicëcama ëbianxa, 30a unix ca a ëncë ñuñu

.ca Nucën Papa Diosan nënëtë .

Jesusan ——quixun aín unicama catëcëan

(Mt. 20.17-19; Mr. 10.32-34)31

ninun quixun cuënbianquin cacëxa:—Bërí cananuna Jerusalénu cuanin.

Cuanx bëPapa Dios quicë bana uni ñuixuncë

.32Judíos unibunën ca judíosma

.

. 33Usoquinbëtsi bëtsi oquin mëëtancëcana bamatancëx rabëpëcaracë .

34Jesusan usaquin cacëxunbi ca aín

18

176

. Uisai qui cara usai.

Jericónuxuan Jesusanbëxuñu uni bëpë

(Mt. 20.29-34; Mr. 10.46-52)35

bëxuñu uni achúshi bai amo anuxun unicurí tinu tsoócëxa. 36Tsóxunbi

biancëxuncuaquin —¿añu ñu cat? ¿Uisai caina

? — cëxa.37 :— , Jesús, ax ca

uaxa, a cënë cuania.38Usai quia cuati cuëníshquin ca cacëxa:—Jesús, Davitan rëbúnqui, nuibaquin

.39Usaía quia oquin ca ax paían

rëcuënquiani cuancë unicamanbanaxma isa nëtënun quixun cacëxa.Cacëxbi ca nëtë samaira oimunuma cuëníshtëcëni quiacëxa:—Davitan rëbúnqui,

.40Usaía quia cuati niracëquin ca

Jesusan — —quixun. Cacëx aia ca

quin cacëxa: 41—uisoti caina cuëënin?Cacëxun ca cacëxa:— ëxcuti cana cuëënin.42Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Ca bëpëquit. ëxcuti

ëxcüan.43Usaquian cacëxëshi ca bëpëxcüacëxa.

Bëpëxcucëxun isi cuëënquiani ca NucënPapa Dios rabibiani Jesúsbë cuancëxa.Jesusan a uni bëpëunicamanribi Nucën Papa Dios rabiacëxa.

Zaqueo ñui quicë bana

19 1Anu bëbaquiani ca Jesús Jericó.

2Usaía Jesús cuancë

uni achú. qui

curíqui . 3

mëxun bë bëtan iscasmacëxa.4Usaquin iscasmati, quiani cuanx caachúshi i, sicómoro cacë, bai anúan

.5

suquinbi mëraquinësaquin cacëxa:— , bënë cuatsini ut.

tanin.6Usaquian cacëxë marua tani

bënënuxun Jesús biacëxa.

7Usaria isquin ca uni raíricaman— ñu unin xubunu ca Jesús

—quixun ñuiacëxa. 8

cacëxa:— ,

curíbianan usaribi ñucuanin. quimëcama uni, camainumiquin rabë ë oquin

.9Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—

ë , ënë uníxribiaAbrahamnën rë . 10 ñu

tërë ëminux, cana.

curíqui ñui quiá bana11

cuaquin, ,, —Jerusalénu

18 19

177

bëbatancëx ca Nucën Papa Diosansë

—quixun. 12Atúan usoquin

nun, bana itsi ñuicësoquin Jesusanësaquin cacëxa:—Ësa ca. Achúshi uni,

rëbúnqui,

cha anu cuanxun,catancëx utë . 13

xun aín uni mëcën rabë camicëx ucë caachúshi achúshi curíqui achú

cë, camabi sënë ., — cëntamainun camina

ënë curíquinën ñu bitancëxun maruquincuríqui bitë —quixun caxa.14Usaquin catancëxa cuanbi ca a menu

, —a uninima

— nun quixun unixuquin camiaxa. 15 ,

.menu utëcëanxa. Ai bëbaquin ca uiticurítanquin a curícamiaxa. 16Camicëxa anpan ucë an ca

:—Min curíqui anun ñu bixun

maruquin cana mëcën rabëcuríqui bian. 17Cacë :

.quinën upí

ë.

18Bëtsíxribi uquin ca caxa: Min curíquianun ñu bixun maruquin cana mëcënachú qui bian.19Cacë : Mix caminamëcën achú

. 20,21Cacëbë uquin cabëtsínribi caxa: Mixmi unimi nishcësa

. Uni itsin ñumitancë

.cana mimi racuëquin, pañunanrabúnxun, min curí , anan. . 22Cacëxun ca aín

: .Min bana cuaquin cana uisa uni

.

mitancë

. 23

caramina uisacasquin a curíqui? Anumi nancë

quiitsiribi bitsían. 24

: A curí ,a camina a uninua bixun, an mëcënrabë qui bicë uni a

. 25Cacëxun ca caxa: Nun acurí ë

qui .26Usaquin cacë :

cacësamaira

. Usonan ca

. 27

.

IV. JESUSAN JERUSALENUXUN BANA (19.29-21.38)

(Mt. 21.1-11; Mr. 11.1-11; Jn. 12.12-19)28Usaquin bana itsi ñuicë

ñuiquin unicama cabiani ca Jesús.

29Jerusalénu cuani Betfagé ëma

uni rabë xuquin, 30Jesusan cacëxa:

19

178

—Aúnu bësucë ëma, anu ca cuantan.Cuanx anu bëbaquin camina burro, anuauni tsócëma pain, a anua tëcërëcacëmë . Mëraquin camina tububë

. 31Mitsúnmi tubuia isquianbëtsi unin —¿uisati caramina ënë burrotëcërëcacë tubuin? —quixun mitsu

cë :.

32Usaquin caquian xucëx cuanxun caJesusan atu cacësabi oquin burromëracëxa. 33Mëraquian tubuia ca

:—¿Uisoti caramina burro tubuin?

—quixun.34 :—

nun nu caxa.35 xun

putancëxun anu Jesús. 36

burron cuancëbëtan ca unicaman anunJesús cuanti bainu anúan mapúcë

cëxa. 37 cëbë anun, anuax cuabútia

, cuëënquin, —uni itsin

isa — cama ñuiquinmunuma banaquin Nucën Papa Diosrabiacëxa. 38Rabi ca quiacëxa:— , ënë

. A ca camabi unin.

Diosaxribi ca cuëënia. Aribi ca camabi.

39

unicaman Jesús rabia cuaquin ca fariseounicama raírinën Jesús cacëxa:—

.40Cacëxun ca Jesusan cacëxa:— , ënë unicaman

bë.

41Usai quiquianquin rarobianquin,Jerusalén isi ca Jesús nitëxëti bëunan

quicësai quiacëxa: 42—Nucën Papa

—quixun bërínëtë nin.

.43,44

, tëcama. Axa mitsumi nishcë unicaman

ca mitsu ëman chiquítisama oquin

panan.

Anuxun Nucën Papa Dios rabiti xubunua

(Mt. 21.12-17; Mr. 11.15-19; Jn. 2.13-22)45Jerusalénu bëbatancëx anuxun

Nucën Papa Dios rabiti xubunuatsínquin ca Jesusan anuxuan ñumarucë unicama chiquíancëxa.46Chiquínquin ca cacëxa:—Nucën Papa Diosan bana cuënëo ca

ësai quia:

. Usaía cuëcamina mitsun anuxun ñu maruquin uni

ënuxun ñu maruin.47Camabi nëtën ca Jesusan anuxun

Nucën Papa Dios rabiti xubunuxun bana.

cuë

ënancëxa. 48 ënanquinbi ca

.

19

179

(Mt. 21.23-27; Mr. 11.27-33)

20 1Achúshi nëtën anuxun NucënPapa Dios rabiti xubunuxun

ñuixunmainun ca judíos sacerdotenën

cuëanpan caniacëcë unicama anu cuanxun2 quin Jesús cacëxa:—¿Uin banan caramina min usa ñu?

cax? Ca nu ñuixun.3Cacëxun ca Jesusan cacëxa:— .

, 4¿uin cara Juan unicamanashiminun cacëx? ¿Nucën Papa Diosancara cacëx?cacëx?

5 quin cacëxbi

cëxa: ?Nun nu,ca cacëxa,usaquin nun cacëxun nu,

. 6Nun nu, uníanunicama nashiminun cacë ca Juan

,.

Acaman ca aín bana cuaquin, NucënPapa Diosan ca asérabi aín banaunicama ñuixunun quixun Juanxuacëxa quixun sinania. 7Usaricanantancëxun ca Jesús cacëxa:—

niman.8Cacëxun ca Jesusan cacëxa:— cë

cë.

ñuiquin Jesusan cá bana(Mt. 21.33-44; Mr. 12.1-11)

9Bana itsi ñuicësoquin ca Jesusan, a, ënë banaribi

unicama ñuixuancëxa:—Ësa ca. Achúshi unin ca aín naënu

. tancëxun bëtsi uni aínnaëa bërúanxunun quixun ami ëbiani ca

. 10Cuantancëxun cauvas bimicëbëmëëmicë uni achúshi xuquin caxa:—An naë bërúancë unicamanu

cuantancëxú . Cacëx

cuanxa bëbaiabi ca a uni an naë bëcë unicaman mëëtancëxun ñuñumacuantëcëntanun xuaxa. 11

micë uni itsixutëcëanxa. Xucëxa bëbaiabi ca aribi annaë bërúancë unicaman mëëquin bëtsibëtsi oquin masóxa. Usotancëxun cañu nun aribi xuaxa. 12Usocëbëtan ca bëtsiribi amiribishi xutëcëanxa.

, ënuaxmaca cuantan, quixun caxun xuaxa.13 bë

: ?. A

. 14Usoquinëxa bëbaia isi ca an

naë bërúancë unicamax canani quiaxa:bë ca aín bëchicë.

. 15Canantancë.

Usoquian aín bërúancë unicama uisoti

. 16Aínxun

ca bëtsi uni aín naëa bërúanxunun.

20

180

Usai Jesús quia cuati ca an cuacëunicamax:—

—quiaxquiacëxa.

17Quia ca Jesusan atumi bësuquinisquin cacëxa:—

ënë cuë ?, ësai quicë:An maxax xubuacë unían biquinma

,upímia xubu cushicë usaribiti.

18

.

rëracaquin aín namicama chacaia.nuax nipacëquin

maxaxan uni chacaquin chëcaia.

(Mt. 21.45-46; 22.15-22; Mr. 12.12-17)19An naë bërúancë unicama ñuicëbë

ca an Moisésnën cuë

Jesúsmi nishacëxa.xun biisa tanquinbi ca —aín bana cuatia,

—quixun sinani atumiracuë . 20

ënantancëxun

, cëmëtanun quixun uni raíri

xuacëxa. 21Xucëx cuanxun ca Jesúscacëxa:— , min banax ca

asé , upí oquin camina unicamabana ñuixunin.uni bëtsibë . Usaquin

. 22

, ¿Nucën PapaDiosax asé

, César, a curíqui? ?

23Cacëxun ca Jesusan, —uisainuxun—quixun:

—cain? 24

manë curíqui achú .Cacëxuan bëia isquin ca Jesusan atucacëxa:—¿Uin bë

? ¿Uin anë cara cuënëocë ënëx?Cacëxun ca atun cacëxa:— , Césarnën

bëCé .

25Usaquin cacëxun ca Jesusan cacëxa:—

, .

, axa.

26

unicaman cuacëxa. Acamabëtan an acë unicamanribi cuacëx ca a ñui

.— — nan —upitishica quiaxa —

të .

(Mt. 22.23-33; Mr. 12.18-27)27Usacëbë ca Jesúsnu saduceo

unicama cuancëxa. Saduceo unicamanca —— . 28

quincacëxa:— nun ca Moisésnën ësai

quicë bana cuënëocëxa, uni achúshinëxa

20

181

bë bëtan ca aínxucënan aín casunancë xanu bixun, amibacë bë .bëchicëx aín xucënan bë

. 29 .Uni achúshinëx ca mëcën achúshi

ca . Usa.

Biaxbi ca bacë bëchiaxmabi bamacëxa.30Baman aín xucënan casunancë xanubiaxbi ca aín xucën axribi bacë bëmabi bamacëxa. 31Usaribiti ca a xanubiaxbi aín xucën bëtsíxribishi bamacëxa.

bacë bë .32Acamaxa bamai cëñúan ca a xanúxribibamacëxa. 33Camaxunbi ca a xanubiacëxa.

ëxira aín?

34Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Ënë menuxun ca unin xanu bitsia,

bimainun ca unin aín ini bëchicëbënumia. 35

baísquitancëxun Nucën Papa Diosannë ,aín ini bëchicëbi ca bë .36

Papa Diosan bë, saribiti.

37

nun ca Moisésnën imaxunëëmëtia iscë ñuiquin ësaquin cuëcëxa, ,Isaac,quixun. 38A bana cuënëo isquin

, Nucën Papa Dios axsha baísquitima unicaman. Ax ca camabi aín

. An iscëx.

39,40Usoquian cacëxun cuaxun casaduceo unicaman amiribishi añucatë . Usaria isquin ca anMoisésnën cuë

unicama raírinën —upí oquin caminanu ñuixuan —quixun cacëxa.

(Mt. 22.41-46; Mr. 12.35-37)41Cacëxun ca Jesusan cacëxa:— , Cristo, ax

ca Davitan rë ?42,43

ësoquin cuënëocëxa:,

.44Usai qui ca David ax, Cristo,

.cara Cristo uisax Davitan rë?

(Mt. 23.1-36; Mr. 12.38-40; Lc. 11.37-54)45

cuanun,unicama cacëxa: 46—An usaía judíos

nëo banasaribiti camina

. Atux ca chupa chaxcëpañuax niti cuëëanan anuxun ñumarucë anuxuan unin, ax ca nun cushi

,biti cuëënia.unicama timëti xubunu unicamabëtimëti anua aín cushicamax tsóti anutsótishi cuëënia, ëxunanu aín cushicamax tsóti anu tsónuxuncaisia, . 47Usai

cë xanun ñubicuanquin cëñuia. Cëñuanan ca ax isa

nun quiax,.

Usa unicama ca Nucën Papa Diosan, axasamaira oquin

.

20

182

Xanu casunamëcënëan

(Mr. 12.41-44)

21 1Usaquin anuxun Nucën PapaDios rabiti xubunuxun unicama

catancëxun anu curíqui nanti ñu amibësuquin isquin ca Jesusan ñuñuunicaman aín curíqui nania isacëxa.2Isanan ca xanu casunamëcë ñuñumaanribia manë curíqui rabë nania isacëxa.3,4

cacëxa:— quiñu unicaman ca anun

ñu maruquian tëxëocë curíqui anucurí .xanu casunamëcë ënën asérabi

nun, aín curí. rabi

cain, curíqui samairaoquin ca a xanun aín curí .

Anuxun Nucën Papa Dios rabiti xubu rurucubutía Jesusan ñuia

(Mt. 24.1-2; Mr. 13.1-2)5Anuax cuania ca uni raírinën anuxun

Nucën Papa Dios rabiti xubu ñuiquinësaquin cacëxa:— .

.Cacëxun ca Jesusan cacëxa: 6—Ënë

rurupacë.

.

(Mt. 24.3-28; Mr. 13.3-23)7Usaquian Jesusan cacëxun ca a

quin cacëxa:

—¿Uínsaran cara mixmi quicësabi oianuxun Nucën Papa Dios rabiti xubu

?

?8 cëxun ca Jesusan anun

ax utëcënti nëtë ñuixunquin ësaquincacëxa:— : ,

quianan: Jesús utëcënti nëtë ca uaxa. Usai quiquian mitsu

.Aín banax ca asé

. 9Mitsun camina uniitsían,bë nania quixun ñuia cuanuxun

. Cuanan, raíri unicamaxribi ca aínquiruia quixun ñuia cuatíbi

camina racuë . Asérabi ca usai. bëbi ca ënë mecama

cëñú .10Caxun ca ësaquinribi cacëxa:—

nani.

rucama bëtsinanti

. 11Bëtsi bëtsi mecama ca shaí. Bëtsi bëtsi në

unicamax ca a piti ñu .

. nua atun, isi ca

racuëira racuë .12

, uninmitsu bixun bëtsi bëtsi onan anu judíosunibunëx timë

nan, mitsu sipuanan,maribi mitsu

.13

rabínquinma an mitsu bicë unicama cati. 14,15A unicama bë

21

183

. xunmi

unicamax, asé

.unicama bë

: Jesusan ca uisoquin..

16

xucë

nuxun.

. 17

catamë

. 18 rúancë, bëma ca

mitsun bu achúshirabi nëtë .19Tëmë

tënu.

20

rucaman Jerusalén nëbëtsioratia, anun a ëma

cëñúti nëtë ca uaxa quixun. 21,22A

ca castíPapa Diosan aín uni cuënëomiacëxa.

. Usaibë ca unicamax racuëti Judea menu

..

Axa Jerusaléunicamax ca racuëti Jerusalénucuantë . 23 bë ca

cëquiani cuani. A në

tëmë .nishquin Nucën Papa Diosan castícancë

. 24Uni raíri ca unin, raírinëx

.

, atúanëncëbëtan.

(Mt. 24.29-35; 42-44; Mr. 13.24-37)25Ësaquinribi ca Jesusan cacëxa:—

bari, , .

xuquirui bëchunia cuati ca camabi

bënë . 26Naicamë quicëbëquinuxun

. Acama isi ca unicamax, uisai caratan bamai

ë . 27Usaibë

, nëtë cuinmëúxun, cabëtsinia,

. 28

bëtan camina,anúnmi mitsux paë tani tëmërati nëtësënë

. marua tani.

29Usoquin catancëxun ca Jesusanicamaribi ñuiquin ësaquin cacëxa:—

uisa i cara, 30acamax baricuatsíncëbëaín pëchi rëucubutancëx amiribishicorutëcënia.

xunmabi mitsúnbi.

31

, anúan

21

184

. 32Asérabi canamitsu cain, bëría ënë nëtënu bucucë

mitsu ñuixuncë banacama quicësabi oi. 33Naí, me acamax ca cëñúti

, ëtimoisabi oi

asé .34

ëanan ënë në

bë . Usai bërúancacëmabë

. 35Sinaniamabirican mapuquin unin tsatsa bicësa

bë. 36

nëtë caini, ëxa

, nëtë camabi Nucën Papa Dios. , cëncë

bë.

37Usaquin anuxun Nucën Papa Dios

nan ca Jesús xupíbu xupíbucëbë imë. 38Usai

bë bana ñuixuniJesús anuxun Nucën Papa Dios rabitixubunu cuantëcëancëxa. Cuantëcënxuanbana ñuixunia cuati ca unicama riquianitimëacëxa.

V. BAMAXBI CA JESUCRISTO

BANA (22-24)

ënan(Mt. 26.1-5,14-16; Mr. 14.1-2, 10-11;

Jn. 11.45-53)

22 1

, Pascua cacë,, 2

cuë—

—quixun sinani atumiracuë

ënancëxa.3Usacë

unicama mëcën rabë ë,acama achúshi, Judas Iscariote, anu

atsíancëxa. 4

judíos sacerdotenën cushicama

ënanquin——quixun cacëxa. 5Usoquian Judasancacëx ca cuëëni —curí—quiax canancëxa. 6Usoquian cacancëx— —quixun catancëx cuanquinca Judasan —isnunma carana uisaxun ënë unicama

? — .

(Mt. 26.17-29; Mr. 14.12-25; Jn. 13.21-30;I Co. 11.23-26)

7

anun piti nëtë achúshi ca Pascua nëtë, . 8A nëtë

bëtan ca Jesusan Pedrocëñun Juanxuquin cacëxa:—Ënë nëtënu a piti ñu pinun camina

nu më .9Cacëxun ca cacëxa:—¿Uinuxuinra caranuna a piti

më ? 10Quia ca Jesusan cacëxa:—Jerusalénu cuantancëx bëbaquin

camina uni achúbuania më . Mëraquin nuibianicamina anua ax atsíncë xubunu atsínti

. 11

:an ca ësaquin mi canun nu caxa:

21 22

185

bë?

12Usaquinmi cacëxun ca an mitsuanuxunu piti xubu namë cha, cata itsi

,tsóti acama mëníocë, .Anuxun camina a piti nu mëníoxunti

.13Usoquian cacëx cuanx Jerusalénu

bëbaquin ca Jesusan cacësabi oquin añucama mëracëxa. Mëraxun ca anuxuna nëtën piti ñucama mëníocëxa.

14Mëníoquian sënëon ca Jesús aín

tsóbuacëxa. 15,16Mesanu tsóxun ca:

—Ën cana mitsu cain, ënë nëtënuxuncëniman.

Nucën Papa Diosan nëtënuxun cunicana mitsubë .

bë .17,18Catancëxun ca anu uvas baca

, Nucën PapaDios pain — —catancëxun, aín

:— , ësaquin cana

cëniman. Axatënu

bëtan cuni cana.

.19Catancë

Nucën Papa Dios — —catancë:

— .ë

,

.20Cacëxun piti piia sënënia ca Jesusan

catëcëancëxa:—

,

ëNucën Papa Diosan mëníocë, .21 . Uni itsin

, anca nubëtan ënuxun piia. 22Nucën PapaDiosan më

, .,

,.

23Jesusan usaquin cacëxun cuati ca—¿nucama uin

? —nancëxa.

Uiira cara bëtsibëtan sënënma

24Uix cara bëtsibëtan sënë

cuëbicanancëxa. 25Usaía quia caJesusan cacëxa:—

unicama ax cuëëncësabi oquian tëmëmiquinbi ñu mëë . Usaquin

, ainsa aín

quia. 26

. Uix cara mitsun cushi,. , an

. 27

uni ax cara axa mesanu pi tsócëunibë ? An mesanuxun picë

ënmara.

. 28Mitsun camina

. 29

. 30

nëtë bëtan pianan, Israelnënbëchicë mëcën rabë ë, aínrë ,

22

186

.

Pedronën ——quixun uni cati Jesusan ñuia

(Mt. 26.31-35; Mr. 14.27-31; Jn. 13.36-38)31Usaquin catancëxun ca Jesusan

Simón Pedro cacëxa:—Simón, ,

.xanúan ñu bimi tacaquin shaícacësaribi

. 32

xuan.

asérabi upiti catamë .33Cacëxun ca Simón Pedronën cacëxa:— saribi oquin sipuanan unin

.34Quia ca Jesusan cacëxa:—Pedro, cana mi cain, mix camina

usai quin,,ë

achú .

35

ësaquin cacëxa:—

xuquin, burasa, curíqui, taxaca, acama

,¿usa cat?Cacëxun ca — ,

—quixun cacëxa.36,37Canan ca ësaquinribi cacëxa:—

ñuiquian cuë .A banax ca quia:unicama achú

. sabi

. Usa

cuanquin burasa .Curíqui .Manë xëmaruquin anun curíqui biquin maruti

.38Cacë

cacëxa:—Ca is, ënu ca manë xëtocë rabë.

Quia ca Jesusan cacëxa:— .

aín Papabë bana(Mt. 26.36-46; Mr. 14.32-42)

39Jerusalé sabi oi.

Cuancëunicamaxribi cuancëxa. 40Anu cuanxbëbatancëunicama cacëxa:—

mitsu bë.

41Usoquin cabiani unin nicëxa maxax,

Jesús Nucën Papa Diosbë banacëxa.42Banaquin ca cacëxa:—Papan, mix cuëëncëbëtanma cana

më ., mix.

43Usaquian cacëbë naínuax anu uxun

cushiocëxa. 44

bënëquin ca Jesusan amiribishi Nucëntëcëancëxa. Ñucati

.45

racëxa. 46Mëquin ca bësúnquin cacëxa:

22

187

— ?Ca nirut.

.

(Mt. 26.47-56; Mr. 14.43-50; Jn. 18.2-11)47Usaquian Jesusan cacëbëbi ca

uacëxa. Ucëbë ca a unicamabë aínshi, Judas, ax

rëcuëncuatsini a bëtsucucanux uacëxa.48Aia ca Jesusan Judas cacëxa:—¿Judas,

,?

Cacë .49Uisoi cara uaxa quixun isquin ca

quincacëxa:—¿Ënë unicama caranuna manë

xë ?50Usaquin caquin ca uni achúshinën

aín manë xëtocën sacerdotenënmicë uni aín

pabí më .51Usaquian aín pabí tëaia oquin caJesusan cacëxa:— . Caquin mëcënan

pamë cënunmómiacëxa.

52Usotancë

cëcama,an a bitsi ucë, acama cacëxa:—¿Manë xë

tëacë tuínxun mëcamacë uni?

53Camabi nëtën anuxun Nucën Papa

. Bërími mitsun

mitsu ëanxa,.

——quixuan Pedronën ca

(Mt. 26.57-58, 69-75; Mr. 14.53-54, 66-72;Jn. 18.12-18, 25-27)

54Usoquin bitancëxun ca a unicaman

.Usoquian buania ca Pedronën

. 55Buanxbëmëníocë, anu tsi ticaia tsóbucamainunca Pedronëxribishi atubë tsóbuacëxa.56Usaía anu tsócë, tsin ërëncëxun pëcaiaPedro isquin ñachai ca anuxuan an ñumëëcë xanux quiacëxa:— .57Usai quia ca Pedronën cacëxa:—Mixmi a ñui quicë uni a cana

.58Usoquin can,

uni achúshinënribi Pedro isquincacëxa:— .Cacëxun ca Pedronën cacëxa:— .59Achú bë ca bëtsíxribi

quiacëxa:— .

Asé .60Usaía quia ca Pedronën cacëxa:—Uisai qui caina usai quin,

.Quicëbë .

61Banacëbë cuainacëJesusan Pedro ñachaquin isacëxa.Ñachacëxun ca Pedronën ësaquian

: Ënë imë, min

ñuiquin rabë shi oquin. 62Usoquian Jesusan

coóncë bana sinani ca Pedro ëman

mëscüacëxa.

22

188

(Mt. 26.67-68; Mr. 14.65)63

mëëacëxa. 64

chupan bë putancëxun mëëquin —uincara mi mëëaxa, ca ñuit —quixuncacëxa. 65

.

(Mt. 26.59-66; Mr. 14.55-64; Jn. 18.19-24)66Pëcaracuatsincëbë ca anpan caniacë

cuëtimëacëxa. Timëcëbëtan ca anu atun

ëcë anu Jesús. baia ca

: 67—Mix asérabiax utinu nun caíncë, ,asé .Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Asé

cacë. 68

quin cacëxunbi.

69

Nucën Papa Dios cushiira, aín nëtënuaxaín më .

70Usoquian atu cacëxun ca camaxunbiquin Jesús cacëxa:

— rabi NucënPapa Diosan Bë ?Cacëxun ca Jesusan cacëxa:— , ax ca asé .71

cëxa:— . Usa

pabitanbi asécuan.

(Mt. 27.1-2, 11-14; Mr. 15.1-5; Jn. 18.28-38)

23 1Catancëx niruquin ca

. 2Buanx bëbax aínbëPilato cacëxa:—Ënë unían judíos unicama nun

nun quixun. Nun nu

.3Usaquian cacë tonën Jesúsquin cacëxa:

—¿Mix caramina judíos unicaman?

Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Asé , minmi cacë,

usa.4Jesusan cacëxun cuaquin catonën sacerdotenën cushicama

ëcë unicama cacëxa:—

.5 bëbi Jesúsmi

xuamati nishi ca munuma quicancëxa:—An ca Galilea mecamanuxun

.

6Ësaquian unicaman ñuia cuaquin catonën —¿ënë unix cara Galileanu

? — cëxa.7 —usa ca —quixun cacëxuncuaquin ca Pilatonën Jesúsa Herodesnu

. A me anua,

—Herodes caJerusalénu uëxanxa —

. 8

bëbacëa unicaman Jesús ñuia cuati ca

22 23

189

, bërí a isi Herodescuëëancëxa. 9

cë .10

cuë. 11Usaria ca

Herodesbë rucaman Jesús

pañucë chupa pañumitancëxuncëntanun quixun

xuacëxa. 12

ënbi sinanatitobë Herodes nuibanancëxa.

(Mt. 27.15-26; Mr. 15.6-15; Jn. 18.39-19.16)13 , judíos

.14Camicëxa ucë ca cacëxa:—Mitsun,

quirumia quixuncacëxun, cana mitsun ismainunbi a

., a

. 15Anu xucëxunbi caHeródesnën amiribishi nunua bëtëcënunxuaxa.

. xun acupía bamati, .16 xuinshi

.17

sënë ,, uni achúshi sipunua chiquínti

. 18Usoquian Jesús chiquíntibëbi ca unicamax munuma

rui quicancëxa:— ,

chiquínxun.19 ,

quirumicë,

. 20Unicamaxa munuma

shi —nun iscëx ca a cupía bamati ñu—quiax quitë

cëxa. 21Quicë ruiquicancëxa:—Bamatanun ca i curúsocënu matas, i

curúsocënu ca a matas.22Usaía quicaniabi ca rabë oquin

cacësabi oquin Pilatonën amiribishicatëcëancëxa:— ?

.tanmitancë .

23Quicëbëbi ca usaribiti amiribishirui quitëcëancëxa,

bamatanun i curú. Usai quia ca Pilatonën atu

sinanamicasmacëxa. 24

quin ca Pilatonën atúan cacësabi oi ca. 25Caxun ca

, quirumianan, a judíos

cëcëxa. Usaquin chiquíanan ca Jesús,

,cama cacëxa.

(Mt. 27.32-44; Mr. 15.21-32; Jn. 19.17-27)26Usoquian Pilatonën cacëxun Jesús

runën Cirenenë , ax aín naënuaxanúan cuancë bai, anun aia isquin

miquin, anua Jesússocë, a Jesús caxu

.27

cëxa, xanucamanribi nuibiani ca

rarumacëxa. 28

quin ca Jesusan atu cacëxa:

23

190

— ,. Mitsu

camashi sinani.

29Anúnmi mitsun tëmërati nëtë ca uti. A nëtë ucëbë ca unicamax ësai

, tuacëma xanux ca cuëënti,

. 30

ucëbëtan ca unicaman unëtisa tanquinaín bashicama atunu rëucubunun canan

.31

..

.32 ë, runën

.33 runën a buani cuanx,

Mapuxo cacë me, anu bëbaquin anuaxaxun i curúsocë

nitsíancëxa.ëribi i curú

xun, bëtsia Jesusan më.

34 xun caJesusan Nucën Papa Dios cacëxa:—Papan, ënë unicaman ca añu cara

.ë .

socëcama nitsíntancëxun, runën uin cara

iscatsi quixun ñuratsu pain niquintancëxa. 35

unicaman isacëxa. Ismainun ca judíos

banai ami cuai ësai canancëxa:—An uni raíri iëmicësaribi oi iëtibi ca

iëtima. Ax asérabi Cristo a Nucën Papa

ië .36 rucamanribi ca uquin

ami cuaiquin bimi baca cachacë a. 37

—mix asé—quixun cacëxa.

38 socënu canëocë bana

: “Ënëx ca judíos. A banax ca griego

banan cuëunin bana, latín cacë, anun cuënëocë

, hebreocacë, anúnribi cuë .

39 saribi oquin i curúë, achúshinën ca

cacëxa:— ? Mix

asé ët. Iëananca nuribi iëmit.

40Usoquian Jesús caia cuaquin ca

cacëxa:—

caramina Nucën Papa Diosmi racuëman? 41Asérabi cananuna nux nun

..

42Usoquin bëtsi catancëxun ca a uninJesús cacëxa:—Jesús, min nëtë

.43Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Asé , ënë

nëtë.

(Mt. 27.45-56; Mr. 15.33-41; Jn. 19.28-30)44 rucëbëbi

. ëbë bari

pëquitëcëancëxa. 45

23

191

anuxun a rabiti xubu mëu anun bëchupax amo rabë .46 bë ca munuma cuëncënishiJesús quiacëxa:—Papan,

. Usaquincatancëx ca ashiti bamacëxa.

47 cama isquin ca Romanu

quiacëxa:—Asé ñuma.

48

timë , atunënbuax,

atun xubunu cuancëxa. 49Raírinëxa usai

tsini

.

(Mt. 27.57-61; Mr. 15.42-47; Jn. 19.38-42)50 ,

Arimatea, shi ca José.

.. 51Usa

., atúxa

ënani ——quiax quicëbëtanbi, .52 nën anu cuanxunPilato cacëxa:—Jesús ca bamaxa,

tanin.53Usaquin cacëxuan ——quixun cacëxun ca Josénën Jesús i

curúsocë tancëxun, banaupitan rabúancëxa. Rabúnbianquin caanu uni bamaia mëbërí naëcë, anu uni ñucë mëníocëma

pan, anu më .54Usoquin anun ñu mëëtima nëtën

, , caJosénën Jesús më .

níon ca anun ñu mëëtima.

55Usoquian buania nuibianxun caGalileanuax abë uéxancë xanucamanuinuira cara Jesús mëníoia isananuisaira oquin cara mëníoia quixunisacëxa. 56Isbiani atun xubunu cuanxun

nuxunmëníocëxa. Mëníotancëx ca Moisésnëncuënëo bana quicësabi oi, anun ñumëë , tantiacëxa.

(Mt. 28.1-10; Mr. 16.1-8; Jn. 20.1-10)

24 1Anun ñu mëëpëcaracëbëa bari urucëma

uëxancë xanucama anun sanu oti romëníoëxancë a buani raíri xanubë anuaJesús mëníoëxancënu cuantëcëancëxa.2Buani cuanx anu bëbaquinbi camapara, anun quini xëpuëxancë,cë isacëxa. 3 ,quininu atsínquianxun isquinbi ca

mocëxa. 4 moi. Usai

ratúquian atun iscëxbi ca rabë uni,chupa chaba chabaquicë pañucë, a

. 5Usa isi ca xanucamaxracuëti meu tëtúbuacëxa. Tëtúbutiabi caa unin cacëxa:—¿Uisa cupí caramina mitsun anu uni

bamacë mëníotinua axa ashitibamacëma uni barin? 6Ax ca ënuma

, ca baísquiaxa. An Galileanuxunmitsu caë

. 7Ësaquin ca mitsu caëxanxa: Uni,

,. xun ca i curúsocënu

.

23 24

192

asérabi bamatancëx cana rabëachú caratëcëncëbë

.8 xun ca

—asérabi ca Jesusan usaquin nucaëxanxa —quixun xanucaman

. 9

cuanxun ca atun iscëcama ñuianancama ñuiquin, Jesusan

ë

bana cuacë uni raícëxa. 10

unicama ñuixuncë xanucama ax ca,

,.

11Usaquian acaman ñuixuncëxunbi ca—cëmëi ca quia ——usa ca — .

12 xëshiquiani a quininu cuancëxa. Cuanx

bëbai tëtúbuquin isquinbi ca anun Jesúsrabúncë chupa ashi isacëxa. Isbianiratú

cëxa.

(Mr. 16.12-13)13A nëtënbi ca an Jesusan bana cuacë

uni rabë Jerusalénuax, axa mëcën rabë,

Emaús cacë ëmanu bain cuancëxa.14Usai bain cuani ca a rabëtax usaíaJerusalécananquiancëxa. 15Usaía cananquiancëbëbi ca Jesús a caxu cuani, atubë

nanquiani cuancëxa. 16Cuania—ënëx ca

— .17 xunmabi ca Jesusan atucacëxa:—¿Añu ñui caramina cananquianin?

?

18Cacëx niracëquin ca axa bain cuancëuni rabë, achúshi, Cleofas cacë, an Jesúscacëxa:—

?19Quixuan cacëxun ca Jesusan cacëxa:—¿Añu ñui cara quicanx?Quia ca cacëxa:— , a ñui ca

quicanxa. An ca Nucën Papa Diosxun upí

oquin Nucën Papa Dios quicë bana uni

. 20

nën cushicamabëtan nun cushiraí , ax isa icurú .21 ,

,nëtë

, an nu mëníoxunti sinan,xanxa. 22

raírinën anu Jesús mëníoëxancënupë tsiniuxun ñuixunquin nu ratupunia. 23

mopunia. mobëtsiniuxun ca nu capunia, tainsaiscëxun atu, , cabaísquiaxa, caxa quixun. 24Usaquincacëx anua Jesús mëníoëxancënu

rinënxanúan cacësabi oquin isquinbi Jesúsmë .

25Usaquian cacëxun ca Jesusancacëxa:—Upí oquin camina sinaniman. An

Nucën Papa Dios quicë bana uniñuixuncë unin cuënëo banax ca asérabi

. 26¿Abana quicësabi oi cara Cristo, ax aín

, paëtani tëmë ?

24

193

27Caxun ca Moisésnëan cuënëo bana

bana uni ñuixuncë unicamanribiacuënëo bana, uisa banacama cara a ñui

, a banaxa quicëquixun a uni rabë ñuixuancëxa. 28Atubana ñuixunbiancëx anua cuancë Emaúsëmanu abë bëbaquinbi ca a rabëtan,Jesús sapi ca cuanshitia quixun isacëxa.29Isquin ca cacëxa:—Bari ca xupíbutia, ca baquishia, usa

.Jesús atsíancëxa.

30Atsíntancëx mesanu a uni rabëbëtsó ——Nucën Papa Dios catancëxun,

. 31 , ënëx

xun pain— —quixun

. cëbëishi caJesús nëtëacëxa. 32Nëtëcëbë cacanancëxa:—An nubë banaquin cuënëo

banacama nu ñuixuncëxun cananunanun nuitu cuëëni shimëniocacësatanpunin, ¿usa cat?

33Usaquin sinani bënëtishi cuanx caJerusalénu cuantëcëancëxa. Cuanxbëmëcën rabë shi,bëa Jesusan bana cuacë raíriunicamaribi timëcë mëracëxa.34Mëracëxun ca axa timëcë unicamancacëxa:— rabi

baísquitëcëanxa.ispunia.

35Usaquian cacëxun cuaquin caEmaúsnuax ucë uni rabëtan, usai ca

— tí xuinshicananuna ax ca asé

—quixun cacëxa.

ë

(Mt. 28.16-20; Mr. 16.14-18; Jn. 20.19-23)36Usaquin atu ñuixunía sënëncëma

ëtsiniracëquin ca Jesusan atu cacëxa:— .37Usoquian atu cacëx racuëti ratúquin

ca —ñunshin ca — .38 tia isquin ca Jesusancacëxa:—¿Uisacatsi caramina racuëtin?

rabi? 39

. Isquin ca,. Uisa

.ñuma

.40 quin aín

mëcën ismianan aín taëribi ismiacëxa.41Usoquian ismicëxbi ca —ënëx ca Jesús

—quiax cuëëratúacëxa. Ratutia isquin ca Jesusan— ?—quixun cacëxa. 42Cacëxun ca tsatsa

xëra. 43 xun biquin ca atun

ismainunbi Jesusan piacëxa.44Pitancëx sënënxun ca Jesusan atu

cacëxa:—

cacë . nëo,

Nucën Papa Dios quicë bana uniñuixuncë unicaman cuënëo banacama,

,quicë bana axa quicë

.45Usaquin caxun ca a ñuiquian cuënëo

quin anu timë .46 :

24

194

—Ësai ca a bana quia, Cristo cabamatancëx rabë caratëcëncë

. 47

unicaman Jerusalénuxun pain aín banañuitancëxun camabi menu cuanquin

,

cama tërë. Ësaía a

ñui cuënëo bana quicë a ñuixuntancëxun ca Jesusan atu cacëxa: 48Mitsun

,ñuiquin cuënëo banacama quicësabi oi

. 49Axa, a

.camina Nucën Papa Diosan aín cushi

nun Jerusalénu bërúxun caínti.

(Mr. 16.19-20)50 nuax

, aín. xun aín

mëcën rabëxuancëxa. 51Usaquin

xuntancëxun acama ëbiani ca anua.

52 mashi tanicuëënquiani Jerusalénu cuantëcëancëxa.53Cuantancëxun ca nëtë camabi anuxunNucën Papa Dios rabiti xubunu cuanxuncuanxun, a rabiacëxa. Ashi.

24

195

1 1Nucën Papa Diosan ñu unioisama. Aín

,. 2Usa

,. 3Aín

.

.4A bana anúan Nucën Papa Diosan nëtë

uníxribi ënë nëtënu bucuia..

5 xun unin

.

quixun Nucën Papa Diosan bana anëtënima.

6Uni achúanëcë. A ca Nucën Papa Diosan ënëmenua unun xuacëxa. 7Ax ca NucënPapa Diosan Bana,

, ax ucëbëa amicatamënun camabi uni a ñuixuni uacëxa.8Juan,

., a unicama

ñuixunuan Nucën Papa Diosan ënë. 9An aín sinan upíira

Juanën unicama ñuixuancëxa.

10

.an Nucën Papa Diosbëtan camabi me

unicaman,. 11Ënë në

, atubë. 12Usa

nanami catamëtia, acama Nucën PapaDiosan bë .13Unían aín xanumi bë

. Unin bëchicëca usama Nucën Papa Diosan bëchicë

. Ax ca aín cushínshia aínbë .

14Nucën Papa Diosan Bana a ca bëtsiëancëxa, uni

.

. Ax aín Bëchicë Achúshi

upíira upí cananuna isacën. 15

ca Juan, an uni nashimicë, an NucënPapa Diosan Bana ñui munumabanaquin cacëxa:—

caë :.

.16

.17

196

.axira uxun Jesucristonën asérabi

ënquin NucënPapa Dios cuëëncë

. 18

. Aín BëchicëAchúshi, , an cuni ca

.

I.

ÑUIXUAN (1.19-12.50)

(Mt. 3.11-12; Mr. 1.7-8; Lc. 3.15-17)19

tanun, sacerdotecamacëñunlevita unicama xuacëxa. 20Xucëx cuanxbë cëtanquin Juanën cacëxa:— .21Cacëxun ca cacëxa:— ? ¿Elías

?Quixuan cacëxun ca cacëxa:— .Cacë tëcëancëxa:—¿An Nucën Papa Dios quicë bana

unicama ñuixunti uni, axa uti a caina?

Cacëxun ca — —quixuncacëxa. 22Usaquin cacëxunbi cacatëcëancëxa:— ? An nu

xucë unicamanu cai cuanun ca mix.

23Cacëxun ca Juanën cacëxa:—

, ësai qui:, camina axa anun uti

bai më . An ënëbana cuënëo, Isaías, an Nucën Papa

Dios quicë bana unicama ñuixuncë, axa.

24Axa usaquin Juan ñucati cuancëunicamax ca fariseo unicaman xucë

. 25

cëxa:—

an Nucën Papa Dios quicë bana unicamañuixunti,

?26Cacëxun ca Juanën cacëxa:— ,

achú . 27 samaira.

,.

..

28 baracacë ëma anuxuan unicama nashimicë,anu cuanx ca unían xucë unicama usaiJuanbë banacëxa.

bamati, Cristo, a ñuicë bana29Usaquin unicama coónxun ca

Juanën Jesús aia isacëxa. Aia isi caquiacëxa:—Ca is,

tërë . 30Ënëx ca a ñuiquin ësai: Axa.

. Usa.

mi cacë, . 31

,unicaman uisa uni cara quixun a

.32,33Usaquin catancëxun ca, ësai ca

cëxa:

1

197

—

: “Uni achúBëru Ñunshin Upí ubú

.Bëru Ñunshin Upí .

. sabi oquincana Nucën Papa Diosan Bëru ÑunshinUpía ñumacuru tinax naínuax ubú

. 34Usaquin isuncana —ax ca Nucën Papa DiosanBë —quixun camabi uni cain.Usaquin ca Juanën cacëxa.

35Usaquian coon ca Juanbë aínë . 36

Jesús cuainia isquin Juanën cacëxa:—Ca is,

cupí bamanuan Nucën Papa Diosan xua.

37Usaía quia cuaquin ca Juanën

cëxa. 38Nuibiancëxun caxu bësuquinisquin ca Jesusan cacëxa:—¿Añu caramina barin?Cacë cëxa:— , rabí? (Rabí

quicë bana,.)

39 ? quixuncacëxun ca Jesusan cacëxa:—Isi cuanun ca ut.

,istancëx ca bari xupíbucëbëa baquíshti

.40Juanën cacëxun cuaquian Jesús

nuibiancë uni rabëtax ca bëtsix Simón. 41Jesusan

Simón Pedro bariquin mëraxun cacëxa:—Mesías cananuna isan.Mesías quicë bana, ax ca Cristo, axa

utia judíos unicaman caíncë a qui quicë

. 42Cabianquin ca aín xucën. baia

isquin ca Jesusan bëñachaquin cacëxa:—Mix camina Juanën bëchicë, Simón,

..

Cefas quicë bana, ax ca Pedro qui.

Natanael abë cuanun ca43Usaquian Pedro coon pëcaracëbë,

Galilea menu cuanti sinani cuanquinbica Jesusan Felipe mëracëxa. Mëraquinca cacëxa:— .44 ,

,. 45Usaquian Jesusan cacëx

cuanxun ca Felipenën Natanael cacë unibariquin mëraquin cacëxa:—

xun unibana ñuixuncë unicaman cuënëo, a unicananuna mëran. Ax ca Jesús, Nazaretnu

, Josénën bëchicë, .46Felipenën cacëxun ca Natanaelnën

cacëxa:—

?Cacëxun ca Felipenën cacëxa:— .47

isi ca Jesús quiacëxa:—U unix ca asérabi Israel uni upí, .

48Quia ca Natanaelnën cacëxa:— ?Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—

.49Cacëxun ca Natanaelnën cacëxa:—Mix camina Nucën Papa Diosan

Bë.

1

198

50Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—

mi cacëxun caramina bërí, ënëx caNucën Papa Diosan Bë

? samaira oquin.

51Ësaquinribi ca Jesusan Natanaelcacëxa:—Asérabi cana mitsu cain, naírabëcëbë

, minuaxa Nucën Papa

.

Unin xanu biti nëtë

2 1Rabë caracëbëtan caGalilea në , ,

anuxun uni achúshinën aín bëchicë,

unun quixun aín uni camiacëxa. Anu ca. 2

. 3Anuë:

— , ca cëñúaxa.4Cacëxun ca Jesusan cacëxa:— ?

.5Cacë

unicama cacëxa:— sabi oquin ca.6 shi

, anuanúan judíos unicama mënanti. A ñutë

.7

unicama cacëxa:— cat.Cacë . 8Usaquian

:— cabianquin ca esta ibunu

.

Cacëxun ca Jesusan cacësabi oquin. 9Bu ncëa esta ibun,

, atanquin, uinua bëcë cara quixun

.Usa ain ca esta ibun an xanu biti unicuënxun cacëxa: 10—An esta acë unin

xun a cëñuia.

.11Usoquin ca Jesusan Galilea menu

, , anuxun aín sinanëinshi,

nun. Usaquian

ami catamëacëxa.12

ë

ëmanu cuancëxa. Cuanx bëbatancëx caë .

(Mt. 21.12-13; Mr. 11.15-18; Lc. 19.45-46)13Pascua anúan judíos unicaman

Jerusalénu cuancëxa. 14Cuanx bëbaxanuxun Nucën Papa Dios rabiti xubunuatsínquinbi ca an ñu marucë unicaman

ñumacuru acama maruia isacëxa. Isananca anuxuan curíqui cambioquin bicë, anuaunicamaribi tsócë isacëxa. 15Acama isquinca anun rishquiti itsi mëníoquin,

marucë unicamaribi chiquíancëxa.Chiquíanan ca an curíqui cambioquin bicëunin curíqui rëúquin, anua curíqui nancëñucama chashcacëxa. 16Usonan ca anñumacuru marucë unicamaribi cacëxa:— .

1 2

199

.17Usaquian Jesusan caia cuaquin ca

Diosan bana cuënëo ësai quicë a:

bamaquinbi cana anuxun mi rabiti xubuupí oquin bë . Usaquin

—a banaxa quicësabi— .

18

unicaman Jesús cacëxa:—

nun caramina añu ñu?

19Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Mitsúnmi tëncapatiabi cana ënë

ë shinëtë .

20Cacëxun ca judíos unicaman cacëxa:—Cuarenta y seis baritian ca nucën

chaitiocë . Usaë

achúshi nëtë ?21

quicë bana ax, axbi ñuiacati quicë. 22

unicaman bamaxa Jesús baísquitëcëanusaquian judíos unicama cacë a bana

. nan ca —Nucën PapaDiosan bana cuënëo ca cë— nan —Jesusan nu cacëbana axribi ca cë —quixun

.

Unicaman sináncë ñucama

23

—anca asérabi Nucën Papa Diosan cushin ñu

— . 24Usaíabëtanbi ca camabi unían aín nuitu

, Jesusan—asé —quixun

. 25An ca unían cacëxunmabi.

3 1Fariseo uni achúshi ca Nicodemo. Ax ca judíos

. 2Usa

cacëxa:—

. Nucën Papa

. Usa, Nucën Papa

menu mi xuacëxa quixun.3Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Asé , axa aín

cushin bacëntëcëncëma uni ax ca Nucën.

4Usaquian cacëxun ca Nicodemonëncacëxa:—¿Uisax cara bë

bacë ? ¿Amiribishi cara aíntitan pucunu atsíanx bacë ?

5Nicodemonën cacëxun ca Jesusancacëxa:—Usama ca. Asé ,

Bëru Ñunshin Upitan bacëntëcëncëma

. 6Axa xanunuax bacëncë, ax ca; axa aín Bëru Ñunshin Upitan

bacëncë uni, ax ca Nucën Papa Diosan. 7Nucën Papa

Diosan cushin camina bacë.

8Uinuax cara suñu bëëqui banaquianiacamina cuatin, ,uinuax cara a suñu aia, uinu cara cuaniaquixun. An ñu shaícaianu suñu iscëmausaribi oquin cananuna Nucën PapaDiosan Bëru Ñunshin Upitan unibacëntëcënmia isiman.

2 3

200

9Cacëxun ca Nicodemonën Jesúscatëcëancëxa:— ?10Cacëxun ca Jesusan Nicodemo

cacëxa:—

xun uisaiqui quicë cara quixun cuatiman?11Asérabi cana mi cain,ñuianan nun iscë ñuribi ñui cananunanux quin. Quiabi camina nun bana caasé . 12¿Ënë

? 13

. 14Moisésnëan anu uni,

camabi unin isnun, i nitsínxun anu

, ,15 tia axanëtë .

unicama nuibacë bana16Camabi uni asérabi nuibaquin ca

Nucën Papa Diosan aín Bëchicë achúshiënë menu xuacëxa, uicamax cara amicatamëtia axa nëtë .17Nucën Papa Diosan ca aín Bëchicë an

. Ama, ënë menuënquin ainan

ëminun quixun ca xuacëxa. 18AínBëchicëmia catamëcë uni ax ca Nucën

.axa ami catamëcëma uni ax aín Bëchicëachúshi ami catamëcëma cupí Nucën

cantishi. 19

castí , atúan an aín sinan

cuëëncë cupí. 20

bucë . 21

Nucën Papa Dios cuëëncëuni, —an ca Nucën Papa

—quixun.

22

.23,24Nashimimainun ca Juanënribi

ëma, , anuxun uniricuatsincë nashimiacëxa. Enón cacëëma ax ca Salim caquin anëcë ëma

.25 shinëx

, aínsabi oquin Nucën Papa Diosa

cuëë bicanancëxa.26Usai cuëbicananquiani anu cuanxunca Juan cacëxa:—A ñuiquinmi nu cacë uni axa mibë

, Jesús, anunicama nashimicëbë ca camabi unixanu ricuatsinia.

27Cacëxun ca Juanën cacëxa:—

.28Mitsun camina,quia cuan.

ëxuaxa. 29Ësa ca.

.uni cuëëni banaia cuati ca axa abë nicëuníxribi cuëënia.—unicaman ca Jesusan bana cuatia— xun cuati

marua tani cuëënin. 30

ñuiasabi oi,.

3

201

Axa naínuax ucë uni ñuicë bana31Axa naí , an unio ñucamabë

sënë. Unían bëchicëxa

bacë. Axa Nucën Papa

, ax ca an unio ñucamabësënë

. 32An ca an iscë ñucama ñuianan,an cuacë banacamaribi ñuia, ñuiabi ca

quixun sinanima. 33

bana cuati ami catamëcë uni, an —NucënPapa Diosan banax ca asé— nan — —quixununicama ñuixunia. 34

Papa Diosan aín Bëru Ñunshin Upíñonquinma aín Bë . Usaquian

xun ca an xucëxa ucë uni, Jesús,

sabi oquinunicama bana ñuixunia. 35Nucën PapaDiosan ca aín Bëchicë nuibaquin axa aín

. 36Axaaín Bëchicëmi catamëcë uni, ax ca ainan

ë .

Bë , ax

nëtë . A uni ca Nucën Papa

castí .

4 1Fariseo unicaman ca —Juanën

—quixuanñuicania cuacëxa. 2

cuni uni nashimiacëxa. 3Usaquianfariseo unicaman cuacëca Jesús Judea menuax amiribishiGalilea menu cuantëcëancëxa.

4Anu cuanti sinani ca Jesús Galileanë .5Cuanx ca Jacobnëan aín bëchicë José

, Sicar cacë,anu bëbacëxa. 6Bëbatancëx ca

, Jesús, baria

rucëbë, a rapasu tsóbuacëxa.7,8Tsóbutancëxa anu tsómainun ca aín

ëbiani cuancëxa. Cuan ca Samarianëuacëxa. Chumu bëi aia isquin caJesusan cacëxa:— ?9Cacëxun ca a xanun cacëxa:—¿Uisati caramina mix judío uni

?, judíosunicamax samaritano unicamabë

.10Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—

.nan añu cara Nucën Papa Diosan mi

tsian.nëtë

.11Cacëxun ca cacëxa:—. ñuma camina.

nëtë? 12¿Nucën rara

? An ca ënë, naëxun ca

, chicëribi

. Jacobnën aín rë

.13Cacëxun ca Jesusan cacëxa:— , ax ca

amiribishi shimatëcënia. 14

3 4

202

, axamiribishi shimatë . Me

xobucënëtë . bë cauni nëtë

.15Usaquian cacëxun ca xanun cacëxa:— . Amiribishi

cë.

16Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Min bënë cuënbëtsini ca abë utan.17Cacëx ca —

—quiacëxa. Quia ca Jesusan cacëxa:—Usa ca. Bë

camina cëmëiman. 18Mix camina mëcënachúshi bë .

rabi minbë . —bënëñuma

—quiaxmi quicë ax cëmëma.

19Cacëxun ca xanun cacëxa:—

. Mix camina an Nucën Papa.

20Samaria unicama nun raran ca tucuënuxun Nucën Papa Dios rabiacëxa. Usa

, Jerusalé

quiax.21Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Asérabi cana mi cain, anúnmi ënë

tucunuxunmabi, Jerusalénuxunmabinuxunbi, Nucën Papa

Dios rabiti nëtë ca aia. 22Mitsun camina.

Nun cananuna ui caranuna rabi quixun. An uni Nucën Papa Diosnanëmiti, . An

, a cananuna nunrabin. 23Anúan an Nucën Papa Diosrabicë unix asérabi ami sinani axcuëëncënëtë ca aia, .

Usaquian unin a rabiti ca Nucën PapaDios cuëënia. 24Nucën Papa Dios, ax ca

, imi, xo, acamañuma, a ca unin isima.

Nucën Papa Dios rabicë unin asérabiami sinani ax cuëëncë

.25Cacëxun ca xanun cacëxa:—Mesías, Cristo cacë,

. Ax uquin ca nun nu.

26Cacëxun ca Jesusan cacëxa:— , abë camina banain.27Cacë

utëcëancëxa. Uquin xanubëa Jesúsbanaia isi ratú—¿añu caramina cuëënin? —canan—¿añu ñui caramina a xanubë banain?— . 28

xanun aín ñutë tsónbiani aín ëmanucuanx bëcacëxa: 29— shi

.Ënëx sapi ca asé , ca isiut.

30Usaquian xanun cacëxa ca a ëmanu

ricuatsiancëxa.31A xanúa cuancëbëtan ca aín

—camina—quixun cacëxa. 32Cacëxunbi ca

Jesusan cacëxa:—.

33

—bëtsi unin sapi ca a piti bëxuanxa—quiax canancëxa. 34Canania isquin caJesusan cacëxa:— sabi

, a sënë..

35Ësoquian cacëbëunicamax aia isquin ca Jesusan aín

:

4

203

—Mitsux camina quin, rabërabë cëbëa shaínquibutia

., ca is, axa ucë

unicama ënëx ca anun biti nëtësënëpëcëti sënë . 36

catamëbitsia. cëunicama ax ca xë

.

,. 37

banax asé : Bëtsi uníancëxa pëcëtia ca bëtsi unin bimi

bitsia. 38

nun upí oquin. Uni raírinëan

nun.

39

bë banamainuan a xanun cuanxun —a

caxa —xira —Jesús ax ca

— .40

Jesús cacëxa:— .

Cacëx cuanx ca atubë rabë nëtën. 41 , bana ñuia cuati ca

xira —asérabi ca ax

— .42

cacëxa:—Minmi nu cacëxun cuaxunbi

cananuna bërí nunbi aín bana cuaquin, asérabi ca ax Cristo, an camabi

iëmiti, .

43 ëJesús anuax cuanx Galilea nëtënu bëbaicuancëxa. 44Cuanux ca quiacëxa:—An Nucën Papa Dios quicë bana

unicama ñuixuncë uni a ca anuaxacanicë nëcuaisama tania.

45Usai quiax cuanxa Galilea nëtënubëJesús biacëxa. A unicamax Pascua anun

, Galileanuax

tënuabëbaia cuëënquin Jesús biacëxa.

46 të, anuxuan bë ,

anu Jesús bëbacëxa. Bëbamainun cashi aín bëchicënëx

.47 tënuaxGalilea nëtënu bëbaia quixuan unin

mëraquin Jesús cacëxa:— , ca

..

48Cacëxun ca Jesusan cacëxa:— ,

.bëtanma camina, ëx cana asérabi

.49Cacë :— chicë ca nëtë .

Nëtë .50Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Min bëchicë ca ñuima, , ca

istan.Cacëx ca —asé

— . 51Usarananquinquin

an ñu mëëxuncë unicaman cacëxa:

4

204

—Min bë ,ca.

52Cacëxun ca a tuacën papan cacëxa:— chicë aín

ëonx?Cacëxun ca —imëishi bari

cuainacë ëonxa—quixun cacëxa. 53Usaquian cacëxunca a tuacën papan —

, min bëchicë ca ñuima, ca

. Usaquin sinani ca aín—asérabi ca

— .54Usaquin ca Jesusan Judea nëtënuax

cuantancëxun Galilea menuxun bë

cëancëxa.

, a rapasunuxuan Jesusan nicuainquinbi tancëma

5 1Usotancëx ca anúan judíosunicaman Nucën Papa Dios

, Jesús Jerusalénucuantëcëancëxa. 2Jerusalénu cënëa aínxëcuë achúshi, Oveja cacë, a bë nain

. Ax ca hebreo. A

, anua uni niti, anu ca mëcënachú ñu

. 3Ax ca a tëmú bucuxuan unicama, bëxu

bë bucë, acaman

. 4Caíncëxuan uisa nëtën cara,

bë caísa ax paían anubutucë, ñu cara, a uníxbipëxüacëxa. 5

achú. 6 cë isquin ca

— —quixun:

—¿Caramina pëxcútisa tanin?7Cacë :— bë

.tibiani cuanx,

.8Quia ca Jesusan cacëxa:— cë min bacëti

bibiani ca cuantan.9Usaquian Jesusan cacëxëshi ca a uni

. Pëxcúquin aínbacëti bibiani ca cuancëxa.Anun ñu mëëcë aín bacëti bibiani, 10cuania

cë uni cacëxa:—Ënë nëtëx ca anun ñu mëëtima nëtë. cë

.11Cacëxun ca cacëxa:— , anumicë min bacëti bibiani ca cuantan,

.12Quixuan cacëxun ca atun cacëxa:—¿Ui uni cara min bacëti bibiani ca

cuantan quixuan an mi cacë, ?13Cacë

, ui unin cara a. 14Usa

Papa Dios rabiti xubunuxun mëraquin,Jesusan cacëxa:—Ca is, bërí camina pëxcú . Usa

cënti.

15Usaquian Jesusan cacëxun, ax ca

a unin judíos unicama, —pëxcüaxa —quixun cacëxa. 16

anun ñu mëëtima nëtëan uni pëxcucëcupí,

ënancëxa. 17 sënaniabi caJesusan atu cacëxa:—.

4 5

205

18Usaía Jesús quia cuati ami nishquin,

—Usai qui ca Nucën Papa Dios ax isa

. Usaquin sinani caanun ñu mëëtima nëtën uni pëxcucëcupí ami nishanan, usaía quicë cupíribiami nishquin, ëcëxa.

19 :—Asérabi cana mitsu cain,

Papa Diosan Bë.

.bë

. 20

xira aín Bë. An

ca mitsúnmi iscësamaira ñu, a isímimitsux ratúti, . 21

Papan ca uni bama abi baísquimitancëxun axa tsó . Usaribiquin

.22

tërë.

, 23a rabicësaribi oquíanribi rabinun. An aín

Bë ,, aribi rabima.

24Asé ,, ax

ëtimoi Nucën Papa. A cupía Nucën Papa

tërëbamatancëxbi nëtëtimoi Nucën Papa

. 25 rabimitsu cain, ,

bana cuati nëtë.

nëtë, .—asé —

unicama ax, ëncë cupí, nëtëtimoi

. 26

Diosan, ënë nëtënu tsóaín nëtë . An caaín Bë

. 27

ëncë

isnun, .28 xun cuati

. bëbana cuati, bama unicama baísquiti

. 29Baísqui ca anu maían.

unicamaxa Nucën Papa Diosbënëtë

.

xuá ñui quicë bana30Ësaquinribi ca Jesusan cacëxa:— .

,cara castí , cara castícancë

., axa

cuëëncë .. 31 ,

bana ca asé. 32

.bana ax ca asé

. 33

nun quixun Juanu uni xuan. Xucëx, cëxuan Juanën

mëma. 34

usai quicëbë ,ca asé .

5

206

nun, a bana sinanimi Nucën

ënun.35

nën pëcacësaribi oquin ca.

Usaquian ñuixuncëbë camina mitsuxbënëtishi aín bana cuati cuëëan.36

camina an cacë, Nucën Papa

. 37Mitsun

Dios, , rabiquia. 38Nucën Papa Diosan xucë

, camina aín bana mitsun.

39 nibuanuxun

camina Nucën Papa Diosan bana cuënëoupí oquin isin.

. 40

tanin.41 .

42 . Mitsunnuitunënbi camina Nucën Papa Diosmi

. 43

cuaisama tanin.Nucën Papa Diosan xucëxmabia axbi

. 44Nucën PapaDios axëcuëënima camina mitsúxbi upíonanirabiananti cuëënin. ¿Nucën Papa Diosan

?. 45

.Moisésnëan cuënëo bana,

,

. 46 nëonëo bana ca aserabi

miribi. 47

nëan cuë.

Usaquin ca Jesusan judíos unicamacacëxa.

(Mt. 14.13-21; Mr. 6.30-44; Lc. 9.10-17)

6 1Usatancëx ca Jesús parúnpapa,Galilea canan Tiberíadesribi cacë, a

. 2Cuancëbë ca an

pëxcuia iscë unicama Jesús nuibianicuancëxa. 3

mapëracëunicamabë Jesús tsóbuacëxa. 4Pascua

.5 tsiniaia isquin ca Jesusan Felipe cacëxa:—¿Uinua caranuna a ënë unicama

?6

cuacatsi quixun usaquin Felipe cacëxa.7Cacëxun ca Felipenën cacëxa:—Doscientos curíqui cupí bicëxbi ca

shi achúshi camabi unië .

8 , SimónPedronën xucën, Andrés cacë, an Jesúscacëxa: 9—Ënu ca xu achú . Ax

shië tsatsa .

.10Quixuan cacëxun ca Jesusan, anua

,cacëxa:—Unicama tsóbunun ca cat.Usaquian Jesusan cacëxuan aín

5 6

207

uni, , tsóbuacëxa.11Tsó , NucënPapa Dios pain — —catancëxun

. xun catícaquin

.quian pinun

. 12 xun piiacëbëtan ca Jesusan aín

:— cëñun ca tsatsa tëocëcama

bit, masóxunma.13Cacëxun ca mëcën achú bia

ë caquícaquin biacëxa. 14Usaquian Jesusan

:—Asérabi ca ënë uni axa Nucën Papa

Dios quicë bana uni ñuixuni utinu nuncaíncë, .

15

biisa tancë shicëancëxa.

(Mt. 14.22-27; Mr. 6.45-52)16 nua Jesús cuan ca bari

atsíncëunicama parúnpapa cuëbi cuancëxa.17Cuantancëx ca nuntinu cëñúruquiani,

cuancëxa. Bari cuabúcë bë

unicamax cuancëxa. 18Cuancëbëtanbi caquiquin suñúanën baca

bëchúancëxa. 19Usocëbëbi parúnpapacuëbínuax cuani cinco kiló

nubi nicuatsinia aia Jesús isacëxa. Isi caracuëira racuëacëxa. 20Racuëtiabi caJesusan cacëxa:—Racuë . .21Usaquian cacëx cuëënquin, nuntinu

manan bënëtishi bëbacëxa.

22

.pëcaratancë : Achúshi

,

.23

ëmanuax uni raíriribi manë nuntiraírinën cuanx, anuxuan Jesusan NucënPapa Dios —asabi ca —catancëuni pimioncë, bacëxa. 24Usa

rúcë unicama an

mocëxa. mobiani ca

manu cëñúruquiani Capernaúmëmanuribi Jesús bari cuancëxa.

25

bariquin mëraquin Jesús cacëxa:—¿Uinsaran caramina ënu uan?26Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Asé ,

tsini.nun,

quixun sinaniman. 27Axa chëquiti piti. Usa

Diosbë nëtëcatamëquin axa cuëëncë

., Nucën Papa Dios, an

.28Cacëxun ca a cacë unicaman cacëxa:— bëa Nucën Papa Dios

cuëë ?

6

208

29Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Nucën Papa Dios ca cuëënia,

catamënun.30Cacëxun ca cacëxa:— nun caramina

? ¿Añu caramina? 31Nucën raracaman ca anu uni

, ,piacëxa, cuënëo bana ësai quicësaoquin: “Nucën Papa Diosan ca naínua

miquin unicaman pinun,.

32Cacëxun ca Jesusan cacëxa:— rabi mitsu cain, an

naí.

asé . 33Nucën Papanuax

.

në .34Cacëxun ca unicaman cacëxa:—A piti camina camabi nëtën nu

.35Cacëxun ca Jesusan atu cacëxa:— rabi upiti

.ëcë,

usaribitia ax Nucën Papa Diosbë upíëcë uni,

amiribishi bënë . 36Axa

mitsu cacë usaribi oquin mitsucatëcënin,

sinaniman. 37,38 sabi oquin. , axa

cuëëncë .

. cëuni, a cana —

— . 39

Papa,, achúshiranima.

tancëxun, ënë nëtë cëñúcëbëbaísquimiti cuëënia. 40

cuëënia, aín Bëchicë, cëunicamax nëtë . A unicama

cëbë.

41—naí ,— bë ca judíosunicamax ami nishi Jesús ñui 42

cëxa:—¿Josénën bëchicë, Jesús, ama cara

? Nun cananuna aín tita. ¿Uisacatsi cara

— nuax uan —quiax quin?43Usaía quia ca Jesusan cacëxa:— . 44

catamë . , ,

.catamë cëbë

. 45An Nucën PapaDios quicë bana uni ñuixuncë unicamaachúshinën ca ësaquin cuënëocëxa:“Nucën Papa Diosan ca camabi uni

. A unían cuënëosabi oica ui unicaman cara Nucën Papa Diosan

,catamëtia.

46

.a isacën. 47Asé ,

cë unicamax

. 48

.49

6

209

. 50 nuax. Aín nami

,

. 51

. Usacë uni ax ainan

.

.52Quixuan cacëx ca judíos unicama

ñucacanani quiacëxa:—

?53

cacëxa:—Asé , uni

, quinma

xëacë rabi xënibua.

54

xë. 55

cëñúcëbë . Axa asérabi

.. 56Ui

, ,. 57Nucën Papa Dios,

, ax ca bamatimoi tsotia..

. 58

naíquin.

. Mitsun raracamax ca

.

.

59Capernaúm ëmanuxun ca Jesusananua judíos unicama timëti xubunuxunusai quiquin a banacama ñuixuancëxa.

60

rinëxquiacëxa:—Axa usai quicë bana ax ca cuaisama. ?

61

cacëxa:—¿Mitsúnmi cuacëx cara ënë bana

? 62¿Ënë bana cuaquinma

anu cuantëcë ?63 shima

.

, . 64

camina micama raírinëx asésinani ëmi catamë .Ësaquin ca Jesusan bana ñuixunquin

an cuacë unicama cacëxa, uicamax caraami catamë nan uin

. 65Catancënxun caësaquinribi Jesusan cacëxa:— , Nucën

tima.

66Usaquian cacëx ca an abë niquin aín

raírinëxa tiquimainun raírinëxribi Jesúsëbiani abë nitëcënima cuancëxa. 67Usa

ëë

cacëxa:—¿Mitsúxribi caramina cuainsa

tanin?

6

210

68Quixuan cacëxun ca Pedronëncacëxa:—¿Ui uninu caranuna aín bana

? Minshi camina anunnu Nucën Papa Diosbë nëtëbana nu ñuixunin. 69Nux mimicatamë , mixcamina axa uti nun caíncë, Cristo,Nucën Papa Dios, axa bamatimoi tsócë,aín Bë .

70Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—

micama mëcën rabë ëcaí ?camina micama achúshinëx ñunshin

. 71Usaica Simonan bëchicë, Judas Iscariote, an

, a ñui Jesús quiacëxa.

Aín xucëncaman ——quixun

sinánma bana

7 1Usaquin bana ñuixuntancëx ca

ë , Judea nëëmacamanu cuainsama tani Galileanë

. 2

Dios rabinuxa, judíos unicamax anun, a

, 3aín xucëantun Jesúscacëxa:—Ënuax ca Judea nëtënu cuantan,

unicaman isnun. 4Camabi unían aëxun ñu

.ribi Jerusalénu timëcë unicaman isnun

.5

cuaisama tanquin ca usaquin cacëxa.6Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—

.

cuainsa tani cuantan, camabi nëtëx ca. 7Axa

mitsumi nishima, .— —quixun

. 8

. Usa. Mitsux ca cuantan.

9Quixun aín xucëantu catancëx caJesús Galileanu tiquiacëxa.

10Usaquin cacëxa aín xucëantu cuanbica Jesús atu caxu cuancëxa, unían —ax

— nunmaishi.11Cuanx bëbacë ca Jerusalénu timëcëjudíos unicaman — ?—cananquin Jesús bariacëxa. 12Bariñucacanania unicama raírinëx —ax ca

—quicëbëbi ca uni raírinëx,—usama ca. An ca camabi uni parania—quiacëxa. 13Quibi ca judíos unicaman

, atúan cuatirabanan unëaxëshi canancëxa.

14Usaía quimainun ca anun NucënPapa Dios rabinux timëcë nëtëasënë , Jesusan anuxunNucën Papa Dios rabiti xubunu atsínxunbana ñuixuancëxa. 15Ñuixunia cuati ca

:—

nëo banacama?

16Quia ca Jesusan cacëxa:—

. ,. 17

unin cara Nucën Papa Dios cuëënun ñu,

, carana

. 18Axa anbi sinanx banacë uni axca unían a rabinun quixun sinanishi

6 7

211

banaia.

uni an cuni cëmëquin uni paranima.19Moisésnën ca uisai cara Nucën Papa

nun aín bana cuënëocëxa. ¿Usa cat?shi unínbi a bana

.Diosan bana quicë bëbi

?20Cacëxun ca judíos unicaman cacëxa:— .

?21Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Anun ñu mëë

pëxcucë a camina sinanin. 22Moisésnënca —judíos unicamax ca chamaratsu

—quixun cuënëocëxa. Cuënëoíbi ca ax

,. Anun aín bëchicë

mëëbë . 23¿Mitsun bëtsi

saribi oquin anun ñu mëëtimanëtënribi Moisés quicëcupí,caramina uisa cupí anun ñu mëëtima

?24

bënëtishi — —quiax.

,, cara

.

——

25

raírinëx quiacëxa:— ënancë uni,

? 26Ca is, camabi uninismainuan cacëuisaquinbi caima. ¿Ënëx ca asérabi

Cristo,? 27Cristo aia ca unin, uinuax cara aia quixun.

.28Ësaía canania cuaquin ca Jesusan

xun bana ñuixuni munuma banaquincacëxa:— , uinuax

. Usa, . Aín

banaxa nëtëtimoi asérabi, an xucëx canauacën.

. 29

. .30Usaquian cacëxun sipuanuxun biisa

tanquinbi ca anúan a unin biti nëtëasënë shira unínbi

. 31

ami nishquin Jesús biisa tancëbëbi ca:

—samaira oquin cara axa utinu nun

caíncë, Cristo, ?

binun quixun policía xua32

ca fariseo unicaman cuacëxa. Cuan caacamabëtan judíos sacerdotenën

nun quixunrucama xuacëxa. 33Xucëxa

cuancëquiacëxa:—

. 34Uinu, anu camina mitsux

..

35Quicëñucacanani quiacëxa:—¿Uinu cara ënë uni nun mëratimoi

? Bëtsi bëtsi ëma, anua griego, anua nun

7

212

aintsi raíri cuancë, anu sapi ca Jesús

. 36¿Uisai quicë cara: “Uinu

, anu camina mitsux.

?

37Anúan judíos unicama Nucën PapaDios rabinux Jerusalénu timëcënëtëcama sënënuxa pëcaracë nëtë ax caa nëtë . A nëtën canirui munuma banaquin Jesusanësaquin unicama cacëxa:—Ui unix cara uníxa shiman bamai

ënë. 38Axa asé

catamëcë uni,

, NucënPapa Diosan bana cuënëo quicësabioquin.

39Nucën Papa Diosan Bëru ÑunshinUpí ca axa ami catamëcë unicamanu uti

nun ca Jesusan usaquinunicama cacëxa.

Papa Diosan aín Bëru Ñunshin Upí aín

Jesusan usaquin unicama cacëxa.

bëtsi bëtsi oquin sinan40Ësaquian Jesusan cacëxun cuati ca

axa timëcamë rinëx:—Ënëx ca an Nucën Papa Dios quicë

bana unicama ñuixuni utinu nun caíncë—quiacëxa.

41Quimainuan raíri —ënëx ca Cristo,—quicëbëbi

ca raírinëx quiacëxa:—Cristo ca Galilea menuax utima. 42Nucën Papa Diosan bana cuënëo

ca quia, ax ca Davidnën rë. ëan,

Belén, .43

. 44Usaquin

.

45

nën cushicamabëtan fariseocaman:

—¿Uisa cupí caramina bë ?46Quixuan cacë rucaman

cacëxa:—Axa ënë uni banacësari banacë uni

.47Cacëxun ca fariseo unicaman

cacëxa:— .

48Achúaín banax ca asé

. Usaribi oquin caachúshira fariseo unínbi axa quicëbanax ca asé

. 49

unicamax Moisésnëan cuënëo bana

.50Usaquian fariseocaman caia cuaquin

ca Nicodemo, ax paían bëimë cuan,cacëxa: 51—Nucën Papa Diosan banaMoisésnën cuënëo ca quia, unin ca añu

.52Cacë

mabëtan fariseo unicaman Nicodemocacëxa:—

? Nucën Papa Diosan banacuë ,

7

213

bana unicama ñuixuncë uni Galilea. 53Usaquianbë ca

unicamax aín xubunu cuancëxa.

8 1Cuancëbë ca Jesús Olivos cacë. 2Coon pëcaracë

bëa amiribishi anuxun Nucën Papa Diosrabiti xubunu cuancë ca unicamanmanaruquin nëpúaracëxa. Usocëxun caatu nëbëtsi tsóxun bana ñuixuancëxa.3Usaquian uni bana ñuixuncëbëtanbi caan Moisésnën cuë

raírinën, aín bërabëtsinquin, achúshi xanu

Jesúsnu bëacëxa. Bëxun atu nëbëtsinitsínxun 4ca Jesús cacëxa:— mabi unibë

. 5Moisésnëancuënëo bana ca quia,

. ¿Min cainauisaquin sinanin?

6 nuxun uisai cara isa quiacuacatsi quixun ca usaquin atun Jesúscacëxa. Cacëx meu bësui tëtúbuxun ca

cëxunbi uni caquinma aín mëcënrëbun me cuënëocëxa. 7

cacë cëxchairuquin cacëxa:— ñuma

,.

8Ësoquin cai amiribishi tëtúbutëxun ca aín mëcën rëbun me cuënëotëcëancëxa. 9Cuënëomainun ca unicamaxJesús quia cuax —

—quixun sinani cuancëxa.Cuanía mëcócamax pain cuancëbë causaribiti bërí canicëcamaxribi cuancëxa.Cuancëbëa Jesúsë

. 10

chairuquin Jesusan xanu cacëxa:

—? ¿Achúshira unínbi cara mi

?11Cacëxun ca xanun cacëxa:—Achú

.Usaquian cacëxun ca Jesusan cacëxa:— . Ca

cuantan. Cuantancë.

Jesusan aín unicama aín

12

unicama cacëxa:—

.

upiti tsotia.13Cacëxun ca fariseo unicaman

cacëxa:—Mix camina mixbi,

quin. mëimi.

14Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—

banax asé . Uinuax carana uan,

.mitsun, , uinu

. 15Unin

,. 16

,, anribi, usa ca quixun sinania. Usa

rabi. 17Moisésnën cuënëo bana ca

quia, achúshi unin banaxa bëtsixquicë , a uni rabëtan banaxca asé .18 . cati,

,, .

7 8

214

19Usaquian Jesusan cacëxun ca fariseounin cacëxa:— ?Cacëxun ca Jesusan cacëxa:— , ui

.. Asé

.20Usaquin ca Jesusan anuxun Nucën

Papa Dios rabiti xubunuxun unicamabana ñuixuancëxa, anu curíqui nanti ñurapasunuxun. Ñuixuncëxunbi ca anúan

,achú .

, anu camina mitsux ,

21Jesusan ca amiribishi unicamacacëxa:— cënin. Cuancë

raiman.Më

..

22Cacëx ca judíos unicama quiacëxa:— , anu camina

.?

23 :—Mitsux camina ënë në

. .Mitsux camina ënë në .cana ënë në . 24Mitsun,

.cana —

—quixun mitsu can.25Cacëxun ca judíos unicaman:— ? —quixun

cacëxa.Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—

oquin mitsu can. . 26

,

nun.quicë banax asé , xun

, ashi ënë nëñuixunin.

27Usaía Jesús quiabi ca, Nucën PapaDios ñui ca quia quixun a unicaman

. 28Cuatiama ca Jesusancacëxa:—

xun camina ui.

nan camina,sabi oquin

.cacësabi oquin cana unicama cain. 29An

.

.30Usaquian Jesusan cacë

unin aín bana cuaxun, asérabi ca ax

.

unicama ñuia bana31

:—

manuquinma ax quicëcamina asé . 32Usai

, anun mitsux upí, a asé .

.33Cacëxunbi ca cacëxa:—Nux cananuna Abrahamnën

rë ,

,. ¿Usa

, uínbi ca uisa?

8

215

34Cacëxunbi ca Jesusan catëcëancëxa:—Asé , an

.35 . An uni ñu mëëxuncë unixca an ñu mëë .An uni ñu mëëmicë unin bëchicënëx

. 36Usa

Bë.

37Abrahamnën rë. Usaquin

ënanin. 38

. Ñuixuncëxunbicamina mitsun papan cacëxunmi cuacë

.39Cacëxun ca atun cacëxa:—Abrahamnëxëshi ca nucën rara.

Usoquian cacëxunbi ca Jesusancacëxa:—Mitsux asérabi Abrahamnën

rë. 40Abrahamnëan

.

ënanin. Usai ca Abraham an.

41 sabi oquin camina.

Cacëxun ca a unicaman cacëxa:—Nux cananuna papa itsi .

Nucën Papa Dios axëshi ca nun Papa.

42Usaquian cacëxun ca Jesusancacëxa:—

menu uacën. ,.

camina mitsux asérabi Nucën Papa

. 43¿Uisaxun

cuatiman? Mitsúnbi cuaisama tanquin, bana ñuixuncëxunbi

cuatiman. 44Mitsun papax ca ñunshin.

. Anca nëtë ió . Ax ca

sabi cëmëia. Cëmëi ca.

Ainra ca cëmëitsi cëmë . 45Mitsux

banaxa asé .46

?. ¿Cëmë

cacëca asé ?47

Papa Diosan bana cuatia.camina mitsun, , NucënPapa Diosan bana cuatiman.

48Usaquian cacëxun ca nishquinjudíos unicaman Jesús cacëxa:—

nun mi cacë, ënëx ca asé .49Usai quia ca Jesusan cacëxa:— .

sabi. Usa

.50 ,rabinun quiax cana quiman.rabiti cuëëanan, mëia,cara cëmëima quixun iscë, ax ca Nucën

. 51Asécain, nibua

.52Quixuan cacëxun ca judíos

unicaman Jesús cacëxa:

8

216

— ,

quixun.Papa Dios quicë bana uni ñuixuncëunicamaxribi ca bamacëxa.camina mix quin, an min bana cuacëunix isa xë .53

? Ax ca bamacëxa. An NucënPapa Dios quicë bana uni ñuixuncëunicamaxribi ca bamacëxa.camina mix quin, an min bana cuacëunix isa xë .¿Mix caramina,sinanin?

54Quia ca Jesusan cacëxa:— bëtanbi ca, aín

banax sapi ca asé.

rabicë, , ami mitsun——quixun ñuicë a. 55Ax ca Nucën Papa

..

.asé .quicë . 56Mitsun rara

cuëëancëxa.cuëëinra cuëëancëxa.

57Usaquian cacëxun ca judíosunicaman Jesús cacëxa:—¿Mix cincuenta bari

caramina Abraham isacën?58Quia ca Jesusan cacëxa:— rabi mitsu cain,

.59Usaquian cacëxuan judíos

bicëbëbi ca Jesús uni xanpëscabiani,anuxun Nucën Papa Dios rabitixubunuax cuancëxa.

Usabia bacëan bëxuñu

9 1Usocëx cuaínquin ca Jesusanusabia bacëan bëxuñu uni achúshi

isacëxa. 2

cëxa:—¿Ënë uníxa bëxuñu bacënun cara

, aín papa, aín titan, ?

3Quixuan cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Bëxu .

,tita,

.isnun ca ax bëxu . 4 bëtan ca unin ñu mëë .ca nëtën ñu mëëia. Usaribi oquin cana

quicë . 5Ënë nëtënunuan, an

,.

6

catancëx, anu tushuquicëxuan chabóiame chamara bitancëxun ca anun unibëshíacëxa, 7bëshíquin ca cacëxa:— , Siloé cacë, anu cuanx ca

anuax bëchucatan. Siloé quicë bana ax.

Cacëxëshi cuanx bëchucacuatsini cabëpëxcüax uacëxa. 8

bëxu :—¿An tsóxun uni curí cë uni

?9— — tsix

quicëbëbi ca raírinëxribi —Ama ca, aiscë —quiax quiacëxa.Quiabi ca bëpëxcucë unin cacëxa:— .10Cacë quin cacëxa:—

bëpëxcüan?11Cacëxun ca cacëxa:

8 9

217

—Jesús cacë uni,cëxuan chabóia me chamara bitancëxun

shíaxa, bëshí , Siloécacë, anuax ca bëxuaxa. Xucëx cuanx bëchucacuatsínquincana upí oquin isan.

12Cacë cëxa:— ?Cacëx ca —uinu cara,

—quiacëxa.

Fariseo unicaman bëpë

13

bëpëxcucë uni fariseo unicamanu. 14Anun ñu mëëtima nëtëan

anu tushuquicëxuan chabóia mechamara bitancëxun anun bëshíxunJesusan bëxuñu uni a bëpëxcucë cupí,15 tëcëxa, uisax caraisa bëpëxcüaxa quixun.

:— shícëx bë

xun cana upí oquin isan.16Quixuan cacëx ca fariseo uni

raírinëx quiacëxa:—A unin ca anun ñu mëëtima nëtën

..

bë ca raíri quiacëxa:—

?Usari ca bëtsi bëtsi oquin sinani

atúxbi quiacëxa. 17Usai Jesús ñuiquiquin ca bëpëxcucë uni amiribishi

tëcëancëxa:—

bëpë ?Cacëxun ca cacëxa:—

Dios quicë bana uni ñuixuncë uni a.

18Usaquian cacëxunbi ca judíosunicaman, ënë unix ca bëxubëpë

tancëxa.cëxuan aín papabëtan aín tita

cacë . 19Cuënxuncëxa:

—¿Ënëx cara min bë ,mitsúnmi bëxuñua bacëan ñuicë, a cara

?upí oquin isin?

20 cëxun ca cacëxa:—Asé chicë

bëxuñua bacë . 21

cara bërí upí oquin isia, uin cara usabiabacë ëxcüaxa cananuna

. Ax ca mëcó , ca, .

22Judíos unicamaxa bë sënani— , Jesús ax caCristo, ax utia judíos unicaman caíncë,

, ax ca anua judíosunicama timëti xubunua atsíntëcëntima

—quia. 23Usai

ëquin ca a uninpapabëtan aín titan —ax ca mëcócë

, —quixun judíos.

24Usaquian cacëxun ca a judíosunicaman amiribishi cuëntëcënxunbëpë tëcëancëxa:—Nucën Papa Diosan ismainun ca nu

asérabi ñuixun, ¿uisaxira caraminabëpëquian? A uni, Jesús,

.25Cacëxun ca bëpëxcucë unin cacëxa:—

. xubërí iscë, .

26Cacëxun ca cacëxa:—¿Mi cara uisox? ¿Uisoquin cara mi

bëpëxcüax?27Cacëxun ca cacëxa:—Ashiquin cana mitsu can, cacëxunbi

camina cuaisama tan. ¿Uisati caraminacënin? Mitsúxribi sapi

.

9

218

28Quia ca fariseo unicaman bëpëxcucë:

—cananuna nun Moisésnëan usai nux

. 29Nun, Moisésbë ca Nucën

Papa Dios banacëxa.cananuna uinuax cara a uni uaxa

.30Cacëxun ca bëpëxcucë unin cacëxa:— ëxcucëbi caramina a

uinuax cara uaxa quixun mitsun? 31 , an ñu

Diosan cuatima.

uni, aín bana cuni ca Nucën PapaDiosan cuatia. 32Uínsaran nëtënbi caunin, usabi bacëan uni bëxuñu ca uninbëpë .33

.34Cacëxun ca fariseo unicaman cacëxa:— ñubia min tita

bacë .caramina min nu bana ñuixuinsa tanin?Usaquin caquin ca bëpëxcucë uni

nun quixun chiquíancëxa.

35Fariseo unicaman ca bëpëxcucë unichiquíanxa quixuan unin ñuia cuaquinca Jesusan bariquin mëraxun abëpëxcucë uni cacëxa:—

, ami caramina sinanin?36 cëxun ca cacëxa:— nun camina ui cara ax

.37Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Camina isin, an mi cacë,.

38Quixuan cacëxun ca cacëxa:—Asé

.

bë non rantin purúnquin a rabiacëxa.39Rabicëxun isquin ca Jesusan cacëxa:—

xucatamëquin bëxu

. ——

catamëusabi bëxu .cana uacën.

40

fariseo unicaman Jesús cacëxa:—¿Núxribi caranuna bëxu ?41Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Mitsun asé

xu.

—cana a bana cuati ——asé —quixun

.

10 1Ësaquinribi ca Jesusan fariseounicama cacëxa:

—Asé , axa anucuën atsinima

mitan atsíncë uni ax ca anñu më , mëcamaxuan an

. 2

axa aín xëcuën atsíncë uni ax asérabi ancarnero bë . 3Axaucëbëtan an xëcuë xëócacë unin xëócacëbë atsínxuan an bërúancë unin aín anëncuëncëxun ca carnerocaman aín banacuatia. Cuabëtsinia aia ca cënënua ëmanbuania. 4Usoxuan rëcuënquianquin

xun ca carnerocaman aín banacuaquin a caxu cuanquin nuibiania. 5A

, a ca carnerocamannuima, ëxbi aín

.6Usaquin caquian —an carnero

bë —quixun

9 10

219

xunbi ca

.

Jesusan upí oquin aín

7

cacëxa:—Asé ,

cana carneronën cënën xëcuë .8

unicama ax ca an mëcamacë unisa.

bana isa ñuixunia quixun aín bana.

ca atun bana unicaman cuaisamatancëxa. 9

cënënu anun atsínti xëcuë .cë unicama ax ca

. Usa,

cama cënënuax chiquíxun pastopitancëx atsíntëcëncë ,bërúancëx.

10Axa mëcamacë unicama, ax camë quin

.

catamëuacën, bamatancëxribia xë

. 11

ainra carnero upí oquin bërúancë. Ainra carnero upí oquin

bërúancë, ax ca aín carnero bamati.

12 qui biti cupíshicarnero bërúanquin ñu mëëcë uni, ax

, axasé . cëbë uxun

caia. 13Ancarnero upí oquin bëcuríqui binuxuinshi ñu mëëcë uni, ax cacarnerocaman rabanan nëëtima abatia.

14,15

bë . ,

. Usaribi oquin cana,

.bamatsianxmabi anun rabanan bamati

. 16Bëtsi carnero . A. Aribi

cana ënë cënë ..

achúshi cënë , achúshishica an a bë .

17Baísquitëcëanx tsó

. 18 niama ca.

. ,bamatancëx cana baísquitë .

.19Usaquian cacëxun cuaxun ca a banan

rabanan judíos unicaman bëtsi bëtsi. 20

— , cañunshíanxa. ¿Uisa cupí caramina aín banacuatin? —quiacëxa. 21

ribishi — ñu unibanaima. xuñuuni bë —quiax quiacëxa.

22Anuxun a rabiti xubu mëníotancë—

— ,Papa Dios rabinux ca judíos unicama

ëacëxa. 23Usa

, anua uni niti,Salomón cacë, anun niacëxa. 24Nitsia cajudíos unicaman nëbëtsioraquin cacëxa:—¿Uisati caramina nu chiquiracëquin

caiman? Mix Cristo, axa utinu nuncaíncë, .

25Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Cana mitsu can, cacëxunbi camina

.

10

220

unin,. 26 ,

catamë , asérabi cana Cristo. 27Carneronëan an

bërúancë unin bana cuacësaribi oquin

cuatia. .

quicë . 28Acama cananëtë

.. 29 ,tanbi sënënmaira, an

.

. 30 ëcananuna achú .

31Usaquian cacëxun ca judíosunicaman anun rëcatsi quixun maxaxbiacëxa. 32Bitsia ca Jesusan cacëxa:— xun cana

.

?33Ësoquian cacëxun ca judíos

unicaman cacëxa:—

. Mixmi Nucën Papa

.. A cupí

.34Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Nucën Papa Diosan bana cuënëo ca

ësai quia: “Mitsúxbi camina dioscama. 35 , Nucën Papa

Diosan bana cuënëo a ca unin —asébima ca — .ca an asé

bëquixun cacëxa. 36¿Nucën Papa Diosan

, aín Bëchicë

? 37

. 38

, uni itsían

ca asé nan.

39Usaquin cacëxuan biisa tancancëxbica anuax cuani nëtëacëxa.

40 cëntancëxca Jesús anuxuan Juanën uni nashimia,

. 41 ,

quiacëxa:—

banacama ax asé .42

unin aín bana cuaxun —ax ca asérabia—quixun

.

Lázaro bama

11 1 zarocacë, . Aín

chirabacë rabë. 2María ax ca an Nucën

xunaín bun tatërëncë, . 3

ca aín chirabacë rabëtan —axa mibë—quixuan

nun uni xuacëxa. 4Xucëxcuanxuan unin cacëx ca Jesús quiacëxa:—. Unían uisaira cara Nucën Papa

nan,uisaira cara aín Bëchicënën cushiribi

.5,6 —

—quixun ñuia cuaxbi Jesús, ax Marta,María, ,anua unin usaquin cacë ëma, anu rabë

. 7Rabë bëtan

10 11

221

cacëxa:—Amiribishi Judea nëtënu cuanun ca

cuan.8Cacë

cacëxa:—

ënaënxanbicaina amiribishi Judea nëtënucuantëcëncatsi quin?

9Quixuan cacëxun ca Jesusan cacëxa:— ,

¿usa cat? Barían pëcarupuncë

quinma upí oquin ñu mëëia. 10Anpë ë nanunin ñu mëëima.anun bamati në

.11

:— zaro ca

. A bësuni cana cuanin.12,13Asé zaro bamaxa quixun

— —quixuncacëxa. Usaquian Jesusan cacëx ca atux,asé ,quiacëxa:— .14Usai quia ca Jesusan atúan upí

nun cacëxa:— zaro ca bamaxa, .

15

.cupí cuëënin. Bërí anu cuanun ca cuan.

16Cacëxun ca rabë bacëcaquin anëcë, , an Jesusan

:—Nuxribi abë bamai cuanun ca cuan.

, anun baísquianan anun Nucën

17Usai quiquiani cuani bëbaquinshi caJesusan, cënumëníoë zaro rabë

rabë . 18Betania ax caJerusalénu bëbati tres kilometrosa

. 19

Martacëñun María aín rarëbacë ñucësinania,raruai aín xubunu a rapasu bucüacëxa.20Tsóxunbi Jesús isa aia quixun ñuiacuabiani María xubunua tsócë ëbianicuanquin ca Martanën Jesús aiabëñaquin biacëxa. 21Biquin ca cacëxa:— bacë

. 22

caramina ñucati a ca Nucën Papa.

23Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Min rarë .24Usaquian cacëxun ca Martanën

cacëxa:—Ënë nëtë cëñúcëbë anun bama

.25Cacëxun ca Jesusan cacëxa:— ,

. cëuni, nux baísquiti

. 26

menu tsoti,cë, acamax ca xënibua

ë, bamatancëxbi.

caina asérabi ca quixun sinanin?27Usaquian cacëxun ca Martanën

cacëxa:—Mix camina Nucën Papa Diosan

Bëchicë, Cristo, axa utinu nun caíncë a.

Anu Lázaro mëníoëxancënuaxa

28Usaquin cabiani aín xubunucuanquin ca Martanën aín xucën Maríaamo nitsinaxun munu cacëxa:— , ca uaxa. Mi

.

11

222

29Cacëxun cuati ca María bënëtishiniruquiani Jesúsnu cuancëxa. 30JesúsaBetania ëmanu bë ,anuxun Martanën mëracë anubi pain

, ca anu María cuancëxa. 31Bënëtishiniruquiania xubunuax cuania isquin caaxa abë xubunu bucucë judíosunicaman, —sapi ca anua aín rarëbacëmaíncënuax rarumati cuania —quixun

. 32Cuancë

tsóbuquin ca Maríanën Jesús cacëxa:— bacë

.33María ini rarumamainuan abë ucë

judíos unicamaxribi ini rarumatia isi caëxëacëxa.

34Nitëunicama cacëxa:—¿Uinu caramina aín rarëbacë

mëníoëxan?Cacëxun ca cacëxa:—Ca isi cuan.35Cacëx cuani ca Jesús bëunan

mëscúacëxa. 36

unicamax canancëxa:— zaro nuibairaxa, ca is. Usa

.37Usaía quicëbë ca uni raírinëx quiacëxa:—¿An uni bëxuñu bëpëxcucë uni ënën

zaro iëmicë?

Jesusan Lázaro bamacëbi baísquimia38Usaía quicëbë nitëxëtëcëni ca Jesús

zaro mëníoëxancancë anubëbacëxa. zaro mëníocë ax ca

nën xë . 39Anu bëbaquin caJesusan atu cacëxa:—Maxax ca racanat.Caiabi ca bamaëxancë uni aín

chirabacë Martanën cacëxa:—Anúan ñuëxancë nëtë ca rabë

ë . .

40Usaquian cacëxunbi ca JesusanMarta cacëxa:— , asë

catamëquin camina Nucën Papa Diosan. ¿Usa cat?

41Cacëbëmaxax racanacëxa. Racanamainun ca

suquin Nucën PapaDios cacëxa:—Papan, . Usa

. 42

, min camina camabi nëtënxun cuatin.

rabi xuacën quixuan ënënun, ësaquin mi cain.

43Usaquin catancëxun ca munumabanaquin cacëxa:— zaro, anuax ca chiquit.44Usaquian cacëxëshi ca axa bamacë

uni tatanianan mëbë nanribi chupan bënirui quininuax chiquícuatsiancëxa.Chiquícuatsincëbëtan ca Jesusan abë

:— nun ca aín taë tubuanan aín

mëcën tubuanan anun aín bë nanrabúncë chuparibi mabit.

(Mt. 26.1-5; Mr. 14.1-2; Lc. 22.1-2)45

cuancë judíos unicaman, Jesús caasé

. 46

anu cuanxun raírinën fariseo unicama—Jesusan ca uni bamacë baísquimiaxa—quixun ñuixuancëxa. 47Ñuixuncëx abëtimëxun ca sacerdotenën cushicama

:—

.? 48

isëshicëbëtanbi ca camabi unin amicatamë .

11

223

Usocëanuxun nun Nucën Papa Dios rabitixubu rurupanan nu bëtsi bëtsi oquinnun aintsicamaribi bëtsi bëtsi nëtënua

.49Cacë ,

ax a barin sacerdotenën cushicaman, an axa timëcë unicama cacëxa:

—Mitsun camina bana sinaniman.50Nua unin bëtsi bëtsi oquin ancëcëxnu

të quiti ca.

bucuti cupía uni achúshi bamati ca.

camina mitsun sinaniman.51 ;

xun ——quixun

. 52Judíosunicamaxëshima bëtsi bëtsi nëtënuaxa

shisa

cacëxa. 53Usaquian cacëx ca a nëtën

ënancëxa.54

istin rabanan Judeanuax anua uni

cacë, anu cuancëxa..

55Pascua, anúan judíos unicaman

,saribiti Pascua

nëtën pinux Nucën Papa Diosan aínnuitu upí isnun mëníocati. 56

cëx bëbax ca Jesús bari, anuxun NucënPapa Dios rabiti xubunu riquianx, aisí nani ësaiquiacëxa:—, ?

57

bë—Jesús mëraquin camina nun nu binun

— .

(Mt. 26.6-13; Mr. 14.3-9)

12 1Mëcën achúachú

, ca Jesús Betaniaëmanu cuancëxa, zarobamacëbi baísquimicë anu. 2Cuanxa

. xun caJesúsbëunicaman mesanuxun piacëxa. 3

ro sanuira, nardo cacë, a medio kilosabëacëxa. Bëxun anun tachabotancëxunca Jesús aín bun tatërëancëxa. Usoquian

ë camabi tsitsirui bëquisanuia ca xëcancëxa. 4Usoquian

uni achúshi, Judas Iscariote, an uni, ax quiacëxa: 5—¿Uisoti

caranuna ënë ro maruxun aín cupítrescientos curíqui bixun ñuñuma

?6Asérabi ñuñuma unicama nuibati

. Ax ancuríqui më , anua

tancurí rúanquin, anuacuríqui mëquiacëxa. 7Quia ca Jesusan JudasIscariote cacëxa:— . An ca anúan

. A ro ca ënëx. 8Camabi nëtën camina a mitsun

ñuma uni isin.camina mitsun xë .

9 ——quixun cuabiani a isanan, bamacëbia

11 12

224

zaro aribi isi judíosunicamax riquiancëxa. 10,11Riquiani ca

zaro baísquimicë cupí,.

bana cuaquian unicaman atun ñuicëbana cuaisama tancë cupí, sacerdotenën

.

(Mt. 21.1-11; Mr. 11.1-11; Lc. 19.28-40)12

nëtën Jerusalénu uëxancë unicamaxtimëcamë , an —Jesús caJerusalénu aia —quixun ñuicaniacuacëxa. 13Cuabiani ca camaxunbi xëbinpëchi tëaquin bibiani, bain aia Jesús

cëxa. Riquiancëbëa ucëbë ca munumabanai sharati quicancëxa:— .

.14Usaquian a rabicamainun ca Jesús

cuancëxa, usaquiania cuantia NucënPapa Diosan bana unin ësaquin cuësabi oi:

15 , racuëaxma ca.

caxunu tsotax aia.16

unicaman, a ñuiquin cuënëo bana.

Baísquitancëxa Jesús naínu cuantëcëancuni ca a ñuiquian,quixun cuë

.17 zaro

cënu mëníoëcëbi cuënquin baísquimia isëxancëunicaman Jerusalénuxun a banañuiacëxa. 18

unicama —usoquin ca Jesusan uni itsin—quixun sinani a isti

cëxa. 19 bë ca fariseounicamax canancëxa:—Camina iscanin, camabi unix ca ami

sinani a isi cuanxa.,

ënanquinbi cananuna añubi oiman.

20Judíos unicamax Pascua anun

nun ca griego banan banacë unicamaraírinëxribi atubë Nucën Papa Dios rabicuancëxa. 21Cuanxun ca Galilea menu

, Betsaida, ,Felipe, a mëraquin cacëxa:—Jesús cananuna istisa tanin.22Quixuan cacëx cuanxun ca Felipenën

Andrés pain cabiani a rabëtaxbi cuanxun—griego banan banacë unin ca mi istisatania —quixun Jesús cacëxa. 23Cacëxun caJesusan Felipecëñun Andrés cacëxa:—

. A. 24Asérabi cana

,

napu axribi nëtë .cëxun cuni ca aín nami

nëtëcëbëbi aín napu ax cotancëxun upíoquin tuaia. 25Axa ënë nëtënu upiti tsótishi

.ënë nëtënu ax cuëëncësa oishi upiti tsótishi

, ëtimoixë .26

cuëëncë ., . An

.

Jesusan aín bamati ñuia27 .

?

12

225

¿Carana, Papan, bërí uisa cara ocaniabië ? Usama ca.

nun canauacën. 28Papan, unicaman mixcuëëncësa oquin mi rabinun ca uisashicara, .Cacëxun ca naínuax banaquin aín

Papan cacëxa:— níocën,

.29Usai naínuax banaia cuax ca anu

rinëx ——quiacëxa. Quimainun ca raírinëxribi— —quiaxquiacëxa. 30Quia ca Jesusan atu cacëxa:—

. Mitsúnmi cuanun caquiaxa. 31Bërí ca ënë nëunicama, ,sinanima quixun Nucën Papa Diosan isti

.,

. 32

curú xun cananun

.33

.34Usaquian cacëxun ca unicaman

Jesús cacëxa:—An Nucën Papa Diosan bana cuënëo

uni ñuixuncë unían a bana isquinunicama ñuixunia cananuna cuan, ax caësai quia, Cristo ax ca nëtëtimoixë .caramina min, axa Nucën Papa

, ax ca icurúcain? ¿Ui cara Nucën Papa Diosnuaxa

?35Cacëxunbi ca Jesusan,

catëcëancëxa:

— ëinshi ca an mitsu upí, .

,, ax

cuancë .cëma uni,

. 36

, axa mitsubë, saribi oquinmi mitsúnribi

nun, aín bana ca asé.

Usaquin catancëx ca Jesús atunisnunma cuani nëtëacëxa.

37

ca asé. 38

xun aín bana Isaíasnën cuënëosabi oi ca. A banax ca ësai quia:

, ,min bana nun ñuixuncëxuncuaquin, asérabi ca quixunsinanx?

asé ?39

nun ca Nucën PapaDiosan bëtsi banaribi Isaías cuëcëxa. Ax ca ësai quia:

40Nucën Papa Diosan ca acama atun

pabitan cuaquinbi uisai quicë cara.

,

ë .41Ësaquin ca Isaíasnën cuënëocëxa, an

xun Jesusan

iscë cupí.42

rinënribi Jesús, ax caCristo, axa utia atun caíncë,

12

226

. Atun nuitu mëu usaquin,

fariseo unicamami racuëti —atun sapi caanua judíos unicama timëti xubunu nuatsínmitë —quixun sinani.43Nucën Papa Dios cuëë samairaica a unicama fariseo unicamami racuëti

.

Jesusan bana cuaisama tancë

44

banaquin atu cacëxa:— mishi

catamëtíma, Nucën Papa Dios, ,amiribi catamëtia. 45

Nucën Papa Dios, , aribi isia.46

uacën. 47

, a uni. tënu

. Atúxa Nucënënun cana uacën.

48

cupí,. 49 .

, , an ca uisai carana,

. 50 , an

Nucën Papa Diosbë nëtë .

cacësabi oquin bana ñuin.

II.BAISQUIA (13-21)

13 1

, anúan ënë menuax aín

.Jesusan ca ënë menuxuan aín banacuacë unicama camabi nëtën upí oquinnuibacëxa.nuibacë cupí bamaia aín unicaman—asérabi nu an nuibati ca usai bamaia— .

2 bë, Simonan bëchicë, a

. Usoquian

tan piacëxa. 3Piquinca —ënë nëcuantë — .4Usaquin sinani ca pitancëx niruacëxa.Niruxun aín cutun pëxun nantancëx caanun ratërëmëti chupan tsitëcërëquiacëxa.5

shiachúshi tachucatancëxun anun ratërëmëtichupan tatërëancëxa.

6Tatërëntancëxa aribishi tachucati aiaca Simón Pedronën Jesús cacëxa:— ?7Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—

. Nëtë.

8Cacëxun ca Pedronën cacëxa:—

nëtë .Ësoquian cacëxun ca Jesusan

catëcëancëxa:—

—quixun.9Cacëxun ca Simón Pedronën:—

mëcën rabë ribichucat —quixun cacëxa.

10Cacëxunbi ca Jesusan amiribishicacëxa:—Nashicë

unin nashitëcënquinma aín taëishi anunnicë . Usaribiti

12 13

227

, nuitu,

achúshinëxë .11

—micama achúshinëxëshi—quixun

cacëxa.12Ësoquin caquin atu tachucatancëxun

aín cutun bixun pañuax mesa rapasutsóbutëcëntancëxun ca amiribishicatëcëancëxa:—

? 13Mitsun

.Asé . 14

cana mitsu tachucan. Usaribiti caminamicamax bëtsibë bëtsibë tachucananti

. 15Ënëx ca a tanquinmi usaribi.

16Asé , “an uniñu mëëxuncë uni an ca an a ñumëë . Usaribiti ca axucë uni, ax an xucë abë sënë .17

quicë marua. 18Mitsux camina

quiman. Ama. ,

. sabi oi caNucën Papa Diosan bana cuënëo, ësaiquicësabi oi, : bë

. 19A unían aín

can. Usaquin mitsu catancëx,bëtan, camina asé

. 20Asérabicana mitsu cain,

. Usaribi oquin

Nucën Papa Dios, , aín banaribicuatia.

(Mt. 26.20-25; Mr. 14.17-21; Lc. 22.21-23)21

Jesusan upí oquin atun cuaisabi oquinatu cacëxa:—Asé , mitsu

achú.

22Cacë

. 23

shi, aira Jesusannuibacë, . 24Usa

, ui ñui cara quiatúnquin

cacëxa. 25Cacëan Jesús cacëxa:— , ?26Cacë

bixun cacëxa:— xun

, .xun

Simonan bëchicë, Judas Iscariote, a. 27 xuan bitsiashi ca

,bënë . Usaquian

:—

bënë .28

unicaman uisoti cara Jesusan usaquin

. 29Judas ax ca anu curíqui puruti.

raírinën, Jesusan sapi isa Pascua nëtënpiti ñu marutanun canan, ñuñuma uni ñu

. 30Usa

sënënquiani Judas imë cuancëxa.

31Chiquíquiania Judas cuancëbëtan ca:

13

228

—Bërí, bamatancëx, bë,

aséquixun. nan ca uisaira cushi cara

, ñn.32Uisaira cushi

,. Usocëbë

asérabi aín Bë. Bë

. 33Xënibutíma cana bënëtishi.

.sabi oquin bërí

mitsuribi cain,. 34Mitsun

ribi cana axaquicë ,mitsúxbi camina bëtsibë bëtsibë

. saribioi camina micamax bëtsibë bëtsibë upiti

. 35Micamaxmi bëtsibënuibanania isquin ca camabi unin, ënëunicamax ca asé

.

Pedronën a ñuiquin uniparánti Jesusan ñuia

(Mt. 26.31-35; Mr. 14.27-31; Lc. 22.31-34)36Usaquian cacëxun ca Simón

Pedronën Jesús cacëxa:—¿Uinu caramina cuanin?Cacëxun ca Jesusan cacëxa:— , anu camina bërí

. Anúnmi cuanti nëtësënë .

37Cacëxun ca Pedronën cacëxa:—¿Uisa cupí carana bëríbi mibë

?.

38Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—¿Asérabi caramina unin mi

? Asérabi cana

,camina —— ëachú .

14 1Usaquin catancëxun ca

micë unicama cacëxa:— . Nucën

.miribi

catamët. 2

. , anu.

mëníoxuni cuanin. 3Mëníoxunbëtsini

utëcë ,. 4

nan camina ëx anun cuanti bai aribi.

5Cacë :—Uinu caramina cuanin, a cananuna

.?

6Cacëxun ca Jesusan cacëxa:— , .

, ., . Uix

cara Nucën Papa Diosnu cuainsa tania. 7Mitsun

., a camina isan.

8Quia ca Felipenën cacëxa:—Nucën Papa Dios ca nu ismit. Bëtsi

ñuuma, ashi cananuna mi ñucatin.9Cacëxunbi ca Jesusan cacëxa:—

? , an ca Nucën

13 14

229

Papa Diosribi isia.uisa cupí, nu ca Nucën Papa Dios ismitquin? 10

,quixun caramina sinaniman?

.

. 11

quia camina a banax ca asé.

asé, acama cupí,

rabi Nucën Papa Diosnuax.

12Asé ,Nucën Papa Diosnu cuancë cupí ca axa

cë uni,, samaira oquin ñu

. 13

sabi oquinñucati, , Nucën

nun. 14Añusabi

oquin ñucati, .

unicamanu xuti15Asé

.16 bëtan cana an mitsu

, axa xë. 17Ax ca Nucën Papa

, an

, a. A ca an Nucën Papa Diosan

, ca a istima.

.,

. 18

ñumoima, cana mitsunu utëcënin.19 bëtan ca an Nucën

istë .cë .

. 20A,

, usaribiti camina,

. 21

quicëasé .

.

.22Cacëxun ca Judas Iscariote ama,

bëtsi Judasnën Jesús cacëxa:—¿Uisa cupí caramina nu uisaira

Nucën Papa Diosan bana cuacëma?

23Cacëxun ca Jesusan cacëxa:— ,

quicë .. An nuibacëbë cana

. 24Axasabi

. , ënëx ca. Ax ca Nucën

Papa Dios, ,. 25Mitsubë ënë nëtënu

ñuixunin. 26

shi aín Bëru Ñunshin Upí,, . Xucëxun ca

banacama manutimoquin mitsu.

27

.samaira

.

14

230

racuë . 28 , canacuanin, cuantancëxbi cana mitsubë

cëni cuani quixun cacëxuncamina camaxunbi cuacan. Asé

, samaira

cacëx cuëëntsian. 29

, mitsúnmi, asé

nun.30Ënë banacamaishi cana mitsu cain.

.cana bana itsiribi ñuiquin mitsu caiman.

. 31

nun, sabi. Ënëishi cana mitsu cain.

Cuanti ca nirut —quixun ca Jesusan aín.

Aín icëñun uvasnën pëñanJesusan bana ñuixuan

15 1Usaquin catancëxun ca

micë unicama cacëxa:—Ësa ca. cë aín i

.cë bë . 2Usa

bimi . Nianan ca

upíira oquian tuanun ramëníoia.3

cuacë cupí camina mitsun nuitumë . 4

. Ësa ca:

tuaima.. Usaribiti

camina mitsux asé.

5 .. Usa

,sabi oquin

.

. 6Uva pëñan bimiñuma ax caunin tëaxun nicëx xanania. Xananiabucúnrutancëxun tsi rëquirucëmi nicëxca xaratia.

.7

cëxun ca Nucën Papa Diosanmitsúnmi cacë

. 8

,mitsux camina aséquixun.

. 9

saribi oquin cana mitsu.

.10Ax quicë

.quicëmitsu nuibatin.

11

rua tani cuëëni bucucanun cana ënëbanacama ñuixunquin mitsu cain.12Ënëx ca asérabi ax quicë

: saribiticamina bëtsibë bë .13Abëa nuibanancë uni axa bamati

. Usa unin casamaira oquin uni nuibatia.

14

. 15

ñu mëëmitsu caiman. An ñu mëëxuncë unin ca

micë.

14 15

231

cana mitsu cain.. 16

xunmabisan.

Usotancë,

xëcuëënun.

cë. 17 cënin,

camina bëtsibë bë .

18

cë unicama cacëxa:—Nucën Papa Diosan bana cuacëma

unicamaxa mitsumi nishcëxun camina,

quixun. 19

nëmitsu nuibatsianxa.

,.

nishia. 20

, “an uni ñumëëxuncë uni an ca an a ñu mëëmicë

..

. Usa

.raí .21

.22

..

ë. 23 , ax

. 24Atúan isnun

..

.25Nucën Papa Diosan bana cuënëo ax ca

:. A bana

quicë .26

Bëru Ñunshin Upí, an Nucën Papanan uni

,. Ax ca an Nucën

, a. A cana Nucën Papa Dios cuëëncë

.27

.

16 1

nun cana ënë banamitsu ñuixunin. 2

ca anua judíos unicama timëti xubunuatsíntë

. Nucën Papa Dios cuëëncë

.. 3Uisa nëtënbi

ribi

. 4 xunmi a

mitsu cain.

unicama cacëxa:—

xunmabi cana cuanuxun bërí, uníanbëtsi bëtsi ocë , ënëbanacama mitsu ñuixunin. 5Bërí cana

, . Ësaquinxunbi camina mitsu achú

15 16

232

ñucatiman. 6

. 7

asérabi mitsu cain,. bëma

, Nucën Papa DiosanBëru Ñunshin Upí,

.. 8An ca Nucën Papa Diosan

ñu,

catamëti, uni upí nuitu, Nucën Papa Diosan ca

castí .9

. 10

cëncëbëtanma ca atun

. 11An ënënë

. cëmaunicamanribi, usaribiti ca atux castí

.12

ñuixuncëxunbi uisai quicë cara quixun. 13

Diosan Bëru Ñunshin Upí, an Nucën,

,

. ,Nucën Papa Diosan cacëxuan cuacë

.

ënë nëtënëtë

. 14

.. 15

.,.

can,

.

Masá nuitutancëxbi ca aín unicama

16 tëtia.

ë . Anu.

17

unicama raírinëx canancëxa:—¿Uisai quicë bana cara, “ënu

të.

nëtë , quianan, “anu

? 18Quianan ¿uisa cupië ?

Cananuna cuatima —quiax canancëxa.19

:— tëtia camina

.nëtëmitsu cacë bana ñui caramina cananin?20Asé ,

canti.

Nucën Papa Diosan bana cuacëma.

marua. 21Anúan bacënti nëtën

ca xanu paë tani bënëtia.nanipacëtancë ratsu isi—cana bacëan —quixun sinani cuëëni,

mashi tanquin, bëmanuia. 22Usaribiti camina mitsux bërí

, cëni, uinu

.

16

233

23

. Asérabi cana mitsucain, cëxun

. 24

quicësabi oquin añu ñubi Nucën Papa. .nun an

.

25Canan ca ësaquinribi Jesusan cacëxa:—Bëtsi ñu ñuicë

ñuixuan.bë soquin ñuiquinma

nun Nucën.

26Usacëbë.

xunti caínquinma

. 27An ca asérabi mitsu nuibatia.

cupí ca an mitsu nuibatia. 28NucënPapanuax cana ënë nëtënu uacën.

tënuax amiribishicënin.

29Cacëcacëxa:— , bërí camina bëtsi ñu

ñuicësoquin ñuiquinma —usa ca— nun nu banañuixunin. 30 , upí

. A cupítëcënquinma, asérabi

nan mix caminaasé

.31Ësoquian cacëxun ca Jesusan aín

:

—cana asé

? 32

bë quiquiani. Usai

camina bë .

, .33

nun cana ënë banacama mitsuñuixuan. Ënë nëtënuax camina mitsux

.bënë . An ënë

.

Papa Dios ñucáxuan

17 1

unicama caíabë banaquin ca Jesusan aín Papacacëxa:—Papan, .

, min Bë ,,

rabiquian camabi unin mix caminaasé nun.2Min camina ui unicama caramina minBë , acamaxa xënibua

can. 3Ui unin cara mixëshimi asérabi, nan minmi ënë menu, , a unicamaxëshi ca

xë.

4Mi ñuiquin unicama ñuixuanan cana

ëon,cacësabi oquin. 5

sabi oicënun,.

6 ,

16 17

234

nun bana ñuixuan. Min unio

.min bana ñuixuncëxun cuati axquicë . 7,8 sabioquin cana ënë unicama bana ñuixuan.Ñuixuncëxun ca —asérabi ca —quixun

.,

.9Atu sinani cana mibë banain. An min

niman.

xunin. 10

acamax ca mimiribi sinania. Usaribiti cauicamax cara mimi sinania acamax camiribi sinania.

.11Ënë në , cana

. bë ca atux ënënëtënu bë .

unicama ënë bë .saribitia atux bëtsibë nuibanani

achú shisa. 12Ënë

nërúan.

rúancëxun ca acama achúshinënbi.

achú ,, a ñuia min bana cuënëo

quicësabi oquin.13 .

Ënë nëtëmarua tani

cuëë xunin.14

bana upí, .

unicamax atumi nishia, saribitia

atux ënë në. 15Ënë nëtënuami atu binun quixun

cana mi ñucatiman. An min banacuacëma unicamaxa atumi nishcëbë

rabanan bërúanun quixun cana mi atuxunin. 16 saribi oquin

, an min bana

sinanima. 17

nan min banaquicë .18Minmi ënë në

saribi oquin,nun

. 19Atun min

cuëëncë .20

ñucaxuniman. Atúan bana ñuixuncëxun

. 21

bana cuati unicaman, quin,bëcana mi ñucatin.

ñucatin. Ënë në ,asé

nuan atux bësinani,mi ñucatin. 22Nux cananuna rabëachú .

. 23

, atúxa asérabi nuibananibë saribi oquin sinani achúshisa

., asérabi

. nanca,bana cuacë unicama nuibati quixun

.

17

235

24Papan,

.

cana cuëënin. 25Papan, ñu.

.,

unicamanribi ca asé. 26

saribitiaatúxribi bëtsibë bëtsibë nuibananun

..

(Mt. 26.47-56; Mr. 14.43-50; Lc. 22.47-53)

18 1 soquin abë banaquin aínPapa Dios catancëx ca Jesús aín

ëachúshi acama buani Cedrón cacë bacaësquicë, cënaëratsu, anu cuancëxa. 2A naëx ca anu

bë ë , Judas, an, .

3 ,judíos sacerdotenën cushicamabëtanfariseo unicaman xucë policíacëñun

. xunraírinëan buí ërëraí tocë

Jesúsmi bëbacancëxa. 4Ami bëbaia ca,bë

ramiquinJesusan atu cacëxa:—¿Ui caramina baricanin?5Cacëxun ca —Jesús,

uni, a cananuna barin —quixuncacancëxa. Usaquin cacëxun ca Jesusanatu cacëxa:— .

Usai quimainun ca Judas, an Jesús atu, . 6—

—quixunJesusan cacëx ca caxutan titiqui

. 7

tëcëancëxa:—¿Ui caramina baricanin?Cacëxun ca:—Jesús, , a

cananuna bari —quixun cacancëxa.8Cacëxun ca Jesusan cacëxa:— .

.9 xun aín

Jesusan usoquin an biti unicama cacëxa,aín bana,achú

. 10Usaquincacëbëtan ca Simón Pedronën manëxë nua biquin

mëëmicë uni, Malco cacë, a aín pabímë . 11Usoiabi caJesusan Pedro cacëxa:—Min manë xë

cën.më bë

.

(Mt. 26.57-58; Mr. 14.53-54; Lc. 22.54)12 rucama,

policía acaman bixun Jesús nëacëxa.13Usotancë

..

. 14 —nuxnu upitaxbucunuan achú

—.

17 18

236

quiax Pedro cëmëa(Mt. 26.69-70; Mr. 14.66-68; Lc. 22.55-57)15 bë ca

cë uni itsi, atu nuibiani cuancëxa. AxaPedrobë cuancë uni ax ca sacerdotenën

, Jesúsbë, cënëcënua me mëníocë,

anu atsíancëxa. 16Atsinia ca Pedronënëman bërúxun xëcuënuxun caíancëxa.

,

, an xëcuë bërúancëxanubë banatancëcëxa. 17Atsínmia ca an xëcuë bërúancëxanun Pedro cacëxa:—¿Bëría bë

unicama a achú ?Cacëxun ca Pedronën cacëxa:— .18

mëëmicë unicama policíacamabë tsirëcaruax sënamëcëbë, Pedroribi atubëanuax sënamëacëxa.

(Mt. 26.59-66; Mr. 14.55-64; Lc. 22.66-71)19

, ui cara isa aín

cëxa. 20

Jesusan cacëxa:— ,

anua judíos unicama timënuxun ñuixuanan anuxun Nucën PapaDios rabiti xubu anua judíos unicamatimëcë, anuxunribi unëquinma unicamabana ñuixuan. 21

? xun. Atun ca añu

.

22Caia ca policía achúshi a rapasunicë an —¿min caramina ësoquin

?—quixun caquin Jesús cuëtashcacëxa.23Usocëxun ca Jesusan cacëxa:—

..

24 , Jesúsnëamitancë

, , anu.

quiáxa Pedro cëmëtëcëan(Mt. 26.71-75; Mr. 14.69-72; Lc. 22.58-62)25Usomainun ca Simón Pedro tsimi

së . Sënamëcëxa:—

uni achú ?Cacëxunbi ca — —quixun

cacëxa. 26Quia ca an sacerdotenëncushicaman apu ñu mëëxuncë uniachúshi, aín aintsia pabísconcë, anPedro cacëxa:—¿Naënua carana miribi a unicëñun

?27Cacëxun ca Pedronën amiribishi

— —quixun catëcëancëxa.Usoquian cacë .

(Mt. 27.1-2, 11-14; Mr. 15.1-5; Lc. 23.1-5)28Pë

xabaracë,

Pilato, ., aín xubunu

. 29

aín xubunuax chiquíxun atu cacëxa:—¿Añu ñu cupí caramina ënë unimi

?

18

237

30Cacëxun ca atun cacëxa:—

.31Cacë tonën cacëxa:— xun

mitsun cuati bana quicësabi oquin, cara,

.Cacëxun ca atun cacëxa:— ,

quiax. 32—Usai cana i curúsocënu unin—

sabi oi bamanun ca judíosunicaman usoquin Pilato cacëxa.

33

aín xubunu atsíntëcënxun cuëncëxa aiaPilatonën Jesús cacëxa:—¿Mix caramina judíos unicaman

?34Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—

??

35Cacë tonën cacëxa:— . Min

aintsinbi ca sacerdotenën cushicamabëtan ënu mi bëaxa. ?

36Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Ënë në.

.në .

37Cacë tonën catëcëancëxa:— ?Quixuan cacëxun ca Jesusan cacëxa:— , sabi

oi. tënu uacën,

ñuiquin camabi uni canux. Uicaman

, .38Cacë tonën Jesús cacëxa:— ?

—quiáxa Pilato quia(Mt. 27.15-31; Mr. 15.6-20; Lc. 23.13-25)

Usaquin catancëx amiribishi ëmanchiquí tonën judíos unicamacacëxa:—

. 39Camabi baritia canaPascua nëtën mitsúxmi cuëëncësabioquin sipuacë uni achúshi chiquinin.

?40Cacëxunbi ca amiribishi munuma

cuëncëni banaquin judíos unicamancacëxa:— sëshi chiquin.

, ax ca an ñu mëcamacë uni.

19 1 tonën xubunuatsíntëcënquin Jesús rishquinun

rucama cacëxa. 2Cacëxunrishquitancë

runën muxa mañutiotancëxun mañumianan upí chupaminanën pucucësa aribi pañumiacëxa.3Usotancëxun ca aín bë nanuniracë —judíos unicaman

—cacëxa. 4Usocëbë chiquíquin ca

tonën judíos unicama cacëxa:—. nun cana a

bëtëcënin.5Ësoquian cacëbë ca Jesúsribishi

muxa mañutiocë mañuanan chupa

cëxa. Chiquícëbë tonën judíosunicama cacëxa:— , a uni.6Cacëx ca sacerdotenën cushicama

cuëncëni quiacëxa:—I curúsocënu ca matas, i curúsocënu

ca matas.Cacë tonën cacëxa:

18 19

238

—.

xun i curú .7Ësaquian cacëxun ca judíos unibunën

:—

Diosan Bë .

Moisésnën cuënëo bana quicësabi oi.

8

Diosan Bëjudíos unicaman ñuia cuati Pilato aínbë ëacëxa.9Racuëti aín xubunu atsíntëcënxun caJesús cacëxa:— ?Cacë .

10Cacë tonën cacëxa:— cëxunbi caraminaribi caiman?

;mi i curú .

?11Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—

cuëëncëbëotsíama.

.12Usoquian Jesusan cacëxuantonën Jesús chiquínti sinaniabi ca

judíos unicaman munuma cuëníshoquincacëxa:—Min ënë uni chiquíanx camina

. ——quia, ax ca Césarbë nishanancësa

.13Usaquian judíos unicaman cacëxun

Jesús ëman chiquímitancëx ca Pilatoxun cuacë

anu tsóbuacëxa. Anu tsóti ax ca memëhebreo banan Gabata cacë, .14Pascua nëtë imë

anun mëníoti nënun ca anu tsó tonën judíosunicama cacëxa:— , .15Cacëxun ca cuëníshoquin cacëxa:— , . I

curúsocënu ca matas.Cacë tonën cacëxa:—

?Quia ca sacerdotenën cushicaman

cacëxa:— . Césarnë

xë .16Usaquian cacancë tonën

atúnbia i curúcacëxa. tonën cacëxun cajudíos unicama cuëëncësabi oquin

.

(Mt. 27.32-44; Mr. 15.21-32; Lc. 23.26-43)17 xun ca Jesusan abi anua

bianquin Calvario, hebreo banan Gólgota cacë,

. 18Buanx bëcaman Jesús i curú xunnitsíancëxa. Usoquin ca rabë uniribi, bëtsi

tsiribi amo i curúsocënuxun nitsíancëxa, Jesús a

nëbë . 19 tonëncuënëomitancëxun i curúsocënu ësai quicë

: “Jesús, Nazaretnu, . 20

socënu, ,

raírinëxa umainun raírinëxribi cuanquinjudíos unicaman a bana cuënëocë isacëxa.

, latín, nëocë

.21Usoquian cuë

:—

cuë . Usoquinma ca

19

239

“axa,quicë, .

22Cacë tonën cacëxa:—.

23 ë ërunën Jesús i curúsocënu

xun mëtícananquin aínchupa biacëxa. Aín chupa bitancëx cachupa itsi cëxëquinma tëpëxuinshipañucë, 24a bitsi canancëxa:—Tucatima ca.

quixun isti cananuna ñuratsu pain.

Nucën Papa Diosan bana cuënëo, axasabi oquin ca suntarucaman

: “Ñuratsu pain niquin tantancëxtí .

25Jesús usocamainun ca aín tita

Magdalena,cë i curú . 26Usa

shi airanuibacë a, a rapasunua isquin cacëxa:—Titan, .27

cacëxa:—Ca is, —quixun.Usoquian Jesusan cacësabi oquin ca

.

(Mt. 27.45-56; Mr. 15.33-41; Lc. 23.44-49)28 ,

Diosan bana cuënëo quicësabi oi,—cana shimain —quiacëxa. 29Quia ca

cacë, tsatimi rënmencë xapusa ñu ami

chabótancë .30

, ——qui tëtúbutishi bamacëxa.

31Pascua nëtëa imënëtëxa bëtsi nëtësamaira anun ñumëë , i curú

.rucama i curú

unicama aín xo tëcënmianan i curúsocënua biminun cacëxa. 32Cacëxuan xucëx

runën Jesúscëñunë a bëtsi pain

xun bëtsiribi aín xo tëcëancëxa.33Usobëasé .34 shinëinshi

tocënchachiacëxa.mëscú . 35Asérabi ënë

cuënëoin. nëocë bana ënëx caasérabi cëmë . Usa ca quixun

cuënëoxunin, mitsúnribimi asérabi canun. 36Nucën

Papa Diosan bana cuënëosabi oi ca ënë. Ax ca ësai quia: “Aín xo

achúshibi ca tëcë . A banaquicësabi oquin ca uínbi aín xoachúshibi tëcë . 37Ësairibi cacuënëo bana quia: “Tarotancëxun ca an

.

(Mt. 27.57-61; Mr. 15.42-47; Lc. 23.50-56)38 , José, an ca

unicamami racuëquin uíbi ——

.—

? — cëxa.tonën, — ,

—quixun cacëxa. Cacëxun ca bamacë

19

240

. 39

nun ca Nicodemo axa imë cuanxJesúsbë bana,

, treinta kilosabëacëxa. 40Usotancëxun ca JosébëtanNicodemonën judíos unibunëan bamacëmaí sabi oquin, Jesús

,anun rabúancëxa. 41Usoquian Jesúsmë

cë naë . Anu came naëcë achúshi anu uni bamaiamë níocëma

. 42

xun Jesúsmëníocëxa.

(Mt. 28.1-10; Mr. 16.1-8; Lc. 24.1-12)

20 1Domingo nëtë pëcaracëma

anua Jesús mëníoëxancë quini isicuancëxa. Cuanx bëbaquin iscëxbi caanúan quini xëpuëxancë mapara ax

. 2Usobiani bënëtishi

aira Jesusan nuibacë, acëñun SimónPedro cacëxa:—

,.

3

uni itsiribi anua Jesús mëníoëxancëquiani cuancëxa. 4Cuaníbi

ca Pedro axa munu cuanmainun bëtsiaxira pain rëcuënquiani cuanx quininubëbacëxa. 5Bëbai xë cëti tëtúbuquin

monan anunrabúënxancë chupa ashi anua isacëxa.

. 6Atsíncë

ax pain quininu atsíancëxa. Atsínxun cachupa anun Jesús rabúënxancë, ashiisacëxa. 7

cë pañun aribi bëtsi chupabëmacë isacëxa.

8Iscëbëbi ca ax paían rëcuëncuatsincëuni axribi quini mëu atsínxun —asérabi

—quixun isacëxa.9A ñu isquinbi ca a rabëtan Nucën PapaDiosan bana cuënëo, bamatancëx ca ax

, a uisai quicë. 10

xubunu cuancëxa.

(Mr. 16.9-11)11

nun utëcëanx María quini rapasuniracëti aín namë isnux tëtúbuti aínbëunan mëscúacëxa. 12

ë, chupa uxuirauxu pañuaxa,

tsiribishi tsócë isacëxa.13Iscë :—¿Uisacatsi caramina ini bëunan

mëscutin? —quixun.Cacëxunbi ca Maríanën catëcëancëxa:—

,.

14Cai caxu bësui cuainacëquinbi caJesús a caxu nicë isacëxa, isquinbi ca— —

. 15 xunmabi ca JesusanMaría cacëxa:—¿Uisacatsi caramina ini bëunan

mëscutin? ¿Ui caramina barin?Cacëxunbi ca an naë bërúancë uni isa

:—

.16Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—María —ësaquinshi.Cacëx cuainacëquin ca Maríanën

ratúquin, hebreo banan —Raboni

19 20

241

—cacëxa. A banax ca an uni ñu. 17Usaquian

cacëxun ca Jesusan María cacëxa:— , ën

.Cuantancëxucëncama catan: ,

cuanin..

18Usoquian Jesusan cacësabi oquin ca

unicama atunu cuanxun:— —quixun

canan Jesús quicë banacama atuñuixuancëxa.

(Mt. 28.16-20; Mr. 16.14-18; Lc. 24.36-49)19Anúan Maríanën Jesús ispuncë

bë ca aín, xubu achúshinu

timëax judíos unibumi racuëtimaquin xë . ,

atu nëbëtsi niracëquin ca Jesusancacëxa:—Cana uan, .20Ësoquin caquin ca aín mëcën rabë

.

niocati cuëëancëxa.21Cuëënia ca amiribishi Jesusan atucacëxa:— .

nunmi.

22Canan ca cuëbitan atumi uínpuquinatu cacëxa:—Nucën Papa Diosan Bëru Ñunshin

. 23Mitsúnmi tërëncëx caë . Usa

ëncëxma a uninë .

24

,rabë bacëanëcë, . 25

Jesús cuancë caxua aia, an Jesúsiscë :— .Cacë :—Aín mëcën rabë anua rabun

atsínmiquin tanxunma cana asérabi ca.

26Jesús baísquixancëa achúshi semana

shi achúshi xubunu timë . A. Usaëtsi

niracëunicama —Cana uan. mashirua ca

—cacëxa. 27Atu catancëxun ca:

—Min mëcën rëbun ca ënu ticat,mëcën rabëribi ca is.min mëcën atsínmiquin ca tan.

asé .28Cacë —mix

camina asé—quixun cacëxa. 29Cacëxun

ca Jesusan cacëxa:— ,

isquin, asé. ,

aséuni,shirua tani cuëë .

Añu cupí carana ënë banacuënëo quiáxa Juan quia

30

,

20

242

ñucama camaira cuë .31Jesús ax ca asérabi Cristo, Nucën PapaDiosan Bëcatamëti mitsux xë

cuënëon.

ë

21 1

të : 2Anu ca SimónPedro, ë bacëGemelo caquinribi anëcë,Natanael,

,bëchicë rabëcë uni rabëribishi timë .3Anuxun ca Simón Pedronën —canatsatsa ricani cuani —quixun raíricacëxa. Cacëxun ca —nuxribi cananunamibë cuani —quixun cacancëxa.Cabiani nuntinu cëñúruquiani coónxun

. 4

pëcaraxun ca Jesús masinua nicëiscancëxa, isquinbi ca,

. 5

mabi ca Jesusan atu cacëxa:— ?Cacëxun ca —

—quixun cacancëxa. 6Usaquian cacëxunca Jesusan —nunti rapasu mëqueu camitsun rica nanpat, anua camina tsatsa

—quixun cacëxa. Cacëxun axquicë tancëxun ca ricaniancëxa.

rucasmacëxa. 7Usocëbëshi, aira

nuibacë, an ——quixun Pedro cacëxa. Cacëxuinshipëcëx ca Pedro nuntinuax bacanu

quiani Jesúsnu cuancëxa. 8

nun ca raírinëinshi Jesúsnu bëbati cienquicë

munuishi buani cuancëxa. 9

cuatsini uquinbi tsi bëpubucënua tsatsa. 10Isia ca

Jesusan atu cacëxa:—Bë

.11Cacëxun ca Simón Pedronën

, ciento cincuenta y tres, atun rica

nëriobëtsinquin masinu bëacëxa.Bë

. 12Usoia caJesusan —ca pi ucan —atu cacëxa.Cacëachúshinënbi,

, —¿ui? — .

13

niracë xun. 14Usai ca Jesús

bamaxbi baísquitancëx rabëti pain

amiribishi chiquiracëtëcëancëxa.

Simon Pedronëan —sinanin —

15Pia sënëncë ca Jesusan Simón Pedrocacëxa:— chicë, Simón, min

samaira oi caramina? Cacëxun ca

cacëxa:— , ,

cana mi nuibatin.Quia ca cacëxa:— .16Catancëxun ca amiribishi cacëxa:— chicë, Simón,

?Cacëxun ca catëcëancëxa:— , ,

cana mi nuibatin.

20 21

243

Quia ca cacëxa:— .17Rabë oquin catancë

shi catëcëancëxa:— chicë, Simón,

?Rabë shi oquian —

—quixun cacëxun caSimón Pedronën —

? —nuituquin cacëxa:— , min camina camabi ñu

..

Quia ca Jesusan cacëxa:— .

18Asé ,camina minbi chupa pañuanan uinucaramina cuainsa tani anu cuancën. Usa

itsin chupa pañumixun uinu caramina.

19An,

ënquinma cana Nucën Papa Diosnun ca Jesusan

usoquin Pedro cacëxa. Catancëxun ca— —quixuncacëxa.

, a Jesusan nuibacë, a ñui quicë bana

20Usoquian cacëx caxu bësui cuainacëquin ca Pedronën a nuibairacë aín

, Juan, an Jesús nuibianiaisacëxa. Ax ca an abëtan pi a rapasutsóxun —— xancë, .21A uni isquin ca Pedronën Jesús

cëxa:— ?22Cacëxun ca Jesusan cacëxa:— ë

utëcëntamainun ënë unix ënë nëtënutsócëquixun sinani bënë sabi

.23Usaquian cacëxun cuaxun ca an

Jesusan bana cuacë unicaman —a uni—quixun.

Jesusan —— . Caquinmaca ësoquinshi cacëxa:

ë cëntamainun ënëunix ënë nëtënu tsócëbëbi camina uisa

bënë .24 shi

cuënëon. nëocë banacama ënëxca asé

.25

. A ñucama ñuiquin achúshiachúshi cuënëocëxbi ca a quiricacamabi menu sënë . Ashi.

21

244

1 1Teó lo,quiricanu cana Jesusan naínu

ñuiquin mi cuënëoxuan. 2An ca naínu

xun an aín bana unicama ñuixunun xutiunicama caísacëxa. Acamax ca aín

. Caístancëxun ca.

3

baísquiacëxa. xun ca, ax caasérabi baísquiaxa quixuan an caíscë

nun, shië nëtën nëtëax

nëtëax atumi chiquiracëacëxa. Usai

cëxa.

I.

(1.4-8.3)4

, an unibana ñuixunun xutia caíscë, a cacëxa:—Jerusalénuax cuanxunma pan ca

sabi.

5Asénashimiacëxa.

.

6Usatancëxun ca bëtsi nëtën abëtimëax bucuxun an uni bana ñuixununxutia caíscë unicaman Jesús cacëxa:— , nux cananuna Israelnën

rë ,.

nun aintsi achúmë ?

7Cacëxunbi ca Jesusan atu cacëxa:— sabi

mëníocëxa.. 8Usa

Ñumshin Upí mitsunu ucëbë aíncushi . Aín cushi

, Jerusalén ëmanu, Judeamecamanu, ,

.9

caí miquishinaí cuinan mapucëx istëcëntimoinëtëacëxa. 10 suquinisabacëbëbi ca uni rabë tari uxuapañucë atu nëbë . 11

ca atu cacëxa:— , ¿añuaquin

mia isabatin? Jesús, axabërí naínu cuancë, ënëx ca mitsúnmi

245

cuania iscësa ësaribicuatsini utëcënuxun.

Jesusan caíscë unicaman

12Ësaquian a uni rabëtan cacëx ca

cuancë,Jerusalénu riquiancëxa. Olivete anuaxJerusalénu bëbati ca rabë kilómetrosa

. 13Riquianx Jerusalénu bë

ruacëxa.Atux ca Pedro, Jacobo, Juan, Andrés,Felipe, , Bartolomé, Mateo,Alfeonën bëchicë Jacobo, Simón axa aínaintsin rabanan nëëcë,Jacobonën xucën Judas, .14 ,Jesusan xucë

ribitimëax ami sinani Nucën Papa Diosbëbanacëxa.

Jesusan caíscë unicaman

15 ëax Jesucristomi

xucë .atu nëbëtsi niruxun cacëxa: 16—xucëantu, ësaquin cana mitsu cain.Nucën Papa Diosan Bëru Ñumshin

xuan Davidnën cuënëobana quicësabi oi ca Judas, an Jesús unibimicë, . 17

cëñunbia Jesusan aín bana ñuixununcaístancë . 18Usa

xun a cupía bicë curíquinën mebitancëxbi,ñumi natë caibamaxa. 19

Acéldama caquin anëaxa, ax ca atun.

20Salmos quiricanua cuënëo bana axaësai quicë :

, anu ca.:

.21

nubë . 22

sha ax. Usa

cupí ca a unicama achúshinëxa Jesús axca bamatancëx baísquitëcëanxa quixun

saribi oquin unicama ñuixunux.

23Pedronën ësoquin cacëxun ca anuë uni, José,bia Justo caquinribi

anëcë, acëñun Matíasribi caísacëxa.24,25Usotancëxun abë banaquin ca

:—An nubë

cuanti anu cuanxa.

, min ënë uni rabë uiira

.26Catancë

isnuxun ñuratsu pain niquin tancëxa,. Usaquian

ñuixunun caíscë uni mëcën rabëshi, acamabë Matías

biranancëxa.

Nucën Papa Diosan Bëru

2 1

shixubunu timëax axa Jesucristomicatamëcë unicama bucüacëxa. 2Anu

tsinia naínuax aia cuacëxa. Cuacëxbi ca

1 2

246

anua bucucë xubu namë camabitsitsiarati sharati banacëxa. 3

ca tsi ërë quiabati anuruacëxa.

4Usacëbëshi ca Nucën Papa Diosmi

banacëxa.5

cuëëncëunicama, ax bëtsi bëtsi menuax Judeamenu uax Jerusalénu tsoócëxa. 6Aunicamax ca xubunu bucüaxa bëtsi bëtsibanan axa Jesucristomi catamëcëunicama banaia cuabiani a xubunutimënux riquiancëxa. Riquiani bëbaitimëcamëunicamaxa banaia, atun banasabi

cëxa. 7 nanpëqui ratuti canancëxa:—¿Galilea menuaxa ucë unishima

cara axa xubunu timëax banacë? 8

bëtsi bëtsi nëtë? ¿Uisa

? 9Nux cananunaPartia, Media, Elam, Mesopotamia,Judea, Capadocia, Pontus, Asia, a

. 10

cananuna Frigia, Pan lia, Egipto,

,

rinëx

nëo bana quicësabi. 11

.cananuna ënë unicaman, uisaira oquin

ñuia nun banan quicësai quia cuatin.12

:

— ?13Usaia quicëbëbi ca raírinëx ami cuai

—ñu bata xëaxbi sapi ca paëncanxa—quiax canancëxa.

14Canancërabë shi unibë niruimunuma banaquin cacëxa:—

,mitsu camainun cuat. 15Mitsun

ërabi

paë , 16An Nucën Papa Diosquicë bana uni ñuixuncë uni, Joel cacë,an cuënëo bana quicë .A banax ca ësai quia:

17 : Mecamacëñú

. Xucëxun caIsrael unicama, ,

..

Caniacë.

18

, abëa

.. 19,20

cana a isia ratúti ñu naínua. Usonan cana

, imi,

.. Bari

. 21 bë ca uinu

ñucatia, ëcë.

2

247

Usai ca Joelnën cuënëo bana quia.22

ribi cacëxa:—Israel unicama,

ca cuat: , an caxun mitsúnmi

ismainunbi, ax ca Nucën Papa Diosnuaxnun, uni

.. 23Usoquian ñu

xunëcëñun i

curú xunbamamian. , ënë

Diosan më .24

Papa Diosan baísquimiaxa, uisatimoiatsónun.

Nucën Papa Diosan aín Bëmiaxa. 25David ax ca Jesús ñui ësaiquiacëxa:

.

. 26,27

mashirua tani cuëënibana upitainshi banan.bamaxbi anu uni bamatancëx aín

,

. Usoquin camina,

namicama chë. Usa cupí cana, bamaxbi cana

catamëti cuëënin. 28Min caminaupí nuitu mashiruatsó .

mashiruatani cuëë .

Usai quiquin ca David an Jesús ñuiquincuënëocëxa.

29 ëantu, asérabi ca nucën rara,David, bamatancëx me quininu mëníocë

.nëtë . 30David, ax ca anNucën Papa Dios quicë bana unicama

.xunma Nucën Papa Diosan —minrëbúnqui achúshinëx ca judíos

, Cristo,— . 31Usa

soquin, aín rëbúnqui Cristo axabamatancëx baísquiti a ñui,cëxbi ca aín bëru ñumshin anu unibamacëcama cuancë,aín namicamaxribi chëquixun ñuiacëxa. 32Davidnën cuënëobana quicësabi oquin ca Nucën PapaDiosan Jesús bamacëbi baísquimiaxa

. 33A

sabi oquin.

ca ami mitsun isanan cuacë ñucama,

. 34,35David ax ca naínu cuanma. Naínu cuanxunmabi ca an ësai

quicë bana cuënëocëxa:

caxa: Axa mimi nishcë unicama

më .36

, mitsúnmi icurú , a Jesúsbi ca

axa utinu nun caíncë, Cristo, .37Ësoquian cacëxun cuati —

—quixun sinani ratúquin caquin

cacancëxa:— ëantu,

.?

38Cacëxun ca Pedronën atu cacëxa:—

sinanaquin, upí oquin Nucën Papa

2

248

.ë

. bëtan ca Nucën PapaDiosan aín Bëru Ñumshin Upí abëmi

. 39

chicë

.

cuati oquin ca usoquin mëníocëxa.40Usoquin canan ca bana raíriribi

sëquin cacëxa:—Ënë në

ëti.

41Usaquian Pedronën cacëxun—asérabi ca a

— . Sinani caa nëtë

. 42

ñuixunuan Jesusan caíscë unicamanbana ñuia cuaquin upí oquin sinani

. Nuibanani cacamabi nëtën timëquin, ënima Nucën

ënpaxunpi,a ëmanu bucüacëxa.

Axira pain Jesucristomi sináncë

43 , a ëmanumainun aín bana

ñuixunuan Jesucristonën caíscë.

44Usomainun ca axa —asérabi ca—quixun sinani

Jesucristomi catamëcë unicamax bëtsibëbë

. 45Usai

maruxun curíqui bixun ñuñuma. 46Camabi nëtën

anuxun Nucën Papa Dios rabiti xubunua rabinux timëanan ca atun xubunuribitimë ënpaxun

cuëëni bëtsibë bëtsibë nuibanancëxa.47

timëcëma unicaman —atux ca asérabiupí nuitu — .

nun Nucën.

3 1 cëbë a lasë sabi,

Pedrobë Juan anuxun Nucën Papa Diosrabiti xubunu abë banai cuancëxa.2Cuanx bëbaquin iscëxbi ca uni achúshiaín niti bëtsicë, usabi bacëan, anutsoócëxa. Camabi nëtëan bëxun bëxuntsóncancëxun ca anuxun Nucën PapaDios rabiti xubu aín xëcuë Upíira cacë,anuxun unicama atsinia curíqui

cëxa. 3 xunPedrocëñun Juan atsini aia isquin,curí nun quixun cacëxa.4Cacëxunbi ca Juanbëtan isquinPedronën cacëxa:—Nu ca is.5Ësaquian cacëxun ca —

curí —quixun sinanicuëënquin caíancëxa. 6Caíncëxunbi caPedronën cacëxa:—Curíqui .

.Jesucristo, ,

xun cana mi cain, niruquiani cacuantan.

7Caxun ca aín mëcën mëquenënmëínquin biruacëxa. Usocëxëshi ca aínuxú

. 8Pëxcutishi munumaniruishi nitsi cuëëni chirini, Pedro

xubunu atsínquin ca Nucën Papa Dios

2 3

249

rabiacëxa. 9

rabia nitsia ca camabi unin isacëxa. 10Isica, ënë unix ca an anuxun Nucën PapaDios rabiti xubu xëcuë Upíira cacë, anutsóxun uni curí

nan pëqui ratúcëxa.

Anun uni nicë, Salomón cacë, anuxuan Pedronën bana ñuixuan

11A unin ca Pedrocëñun Juan. sha

anuxun Nucën Papa Dios rabiti xubuamo anun uni nicë, Salomón cacë, anu arabë quianicuanx anu timëcancëxa. 12Usaria isquinca Pedronën anu timëcëcama cacëxa:—Israel unicama, ¿uisacatsi caramina

ënë isi ratutin? ¿Uisacasquin caraminanu ñachaira ñachain? Nun cushínbi

nin..

13Usama ca. Nucën Papa Dios, airanucën rara Abraham, Isaac, Jacob

caman rabia,an ca aín Bëchicë Jesús asaribi cushi

.

.tancëbëbi camina mitsux cuëëncëma

. 14

ñu, a chiquínuncaquinma, nunquixun mitsun Pilato can. 15Usoquincamina mitsun an unicama Nucën Papa

, Jesus, a. ëxa

bamacëbi ca Nucën Papa Diosan abaísquimiaxa. Bamacëa baísquimicëcananuna nun asérabi isan. 16

nux asé —Jesusan—quixunu nun

bë,

uni ënëx upiti pëxcúaxa. Jesucristonëanpëxcutisa tancëbëupitiira pëxcúaxa quixun camina iscanti

.17Ësoquin catancëxun ca Pedronën

amiribishi cacëxa:— ëantu, cana mitsu cain,

, asérabi ca ax Nucën PapaDiosan Bë

tanbi,, 18

camina mitsun, xun uniñuixuncë unicama Nucën Papa Diosan

nëomiabanaxa quicë . A banaxca quia, Nucën Papa Diosan ënu unun

, Cristo, ax ca paë tani tëmëquiax. 19

tërë.

ëanan.

20Usonan ca Jesús, , aníosabicënun

. 21 sha

Nucën Papa Diosan, an ax quicë bana uniñuixuncë unicaman cuënëosabi oquin,camabi ñu sënë . 22Moisésnën cabëësaquin cacëxa: saribi oquin

búnquiachúshi an ax quia bana unicama

. xuan an atucacësabi oi ca mitsun rë

. 23 , aínbana cuatima, ax ca Nucën Papa

.24Moisésnëan usaquin cuënëosabi

bëtan anNucën Papa Dios quicë bana uniñuixuncë uni raírinënribi, Cristo utinëtë ñuiquin unicama ñuixuancëxa.

3

250

25

ribi cacëxa:—A unicaman axa uti ñuia, ax ucë

marua.

oquin ca Nucën Papa Diosan bëmitsun rara Abraham ësaquin cacëxa:“Min rëbúnqui achúshi cupí ca camabi

.26Nucën Papa Diosan ca aín Bëchicëbamacëbi baísquimitancëxun judíosunicama mitsunu pain xuaxa, mitsúnmi

quixun.

4 1Usaquian Pedrobëtan Juanëncamainun ca judíos sacerdotecama

saduceo unicamax uacëxa. 2An—

—quixun unicama ñuixuncë cupí ca

Juanmi nishacëxa. 3Nishi atúan banañuixuncëbë uquin ca Pedrocëñun Juan

.cuabúcëbëa imë , imëshiira

nuan pëcaratamainun sipunuatsínmiacëxa. 4

ñuiquin bana ñuixuncëxun cuatiJesúsmi catamë

. Acamax ca xanucëñunma nucëbënëcamaishi tupúncëx cinco milsa

.5Sipuonx pëcaracëbë ca judíos

cënëo

, Jerusalénutimëacëxa. 6

, , a, Juan, Alejandro

ëcë. 7Anu timëxun ca Juancëñun

xuacëxa. Xucëxuan chiquínbëtsinquinrunën axa timëcë unicama

nëbëcëxa:

— xun caramina aín nitibëtsicë uni pëxcüan? ¿Uisa cushiñu

?8

Bëru Ñumshin Upitan quimicëxunPedronën cacëxa:— cë

unicama, cananuna mitsu cain: 9Aín nitibëtsicë unia pëxcúcë ñuiquin caminauisai cara pëxcúonxa quixun nu ñucatin.10

nun mitsu cain, Jesucristo,socënu

bia Nucën PapaDiosan baísquimicë,mitsúnmi iscë ënë uni pëxcúonxa.

11Cuënëo bana axa ësai quicë a,

unían a cuëënquinma raírishi caísun

,upímia xubucama cushicë usaribiti. Abanaxa quicësaribiti ca Jesucristo ami

Nucën Papa Diosan bërí mëníoxa.12Nucën Papa Diosan ca nuxnu nun

ënu iëminun Jesúsë .

ië .13 tan Juanën

ëquinma unicama bana.

—ënë uni rabëtax ca axa— .

14

uni axribi atubë niacëxa. Nitsia isquin

3 4

251

ca uisoquinbi Pedrocëñun Juan. 15

nun quixunchiquíntancëx ca atúxbi ñucacanani ësaicanancëxa: 16—¿Uisa caranuna ënë unirabë ?

.. ,

. 17

mabi cananuna uni raírinëan cuanúnmaësoquin a rabë , Jesús ñuiquian

.Jesús ñuiquinmi uni bana ñuixuntëcëniacananuna mitsu castí

.18Usai canantancëxun ca Pedrocëñun

Juan cuënxun cacëxa:—

cëntima.

19Cacëxunbi ca Pedrobëtan Juanënatu cacëxa:—Mitsúnbi ca sinan, ¿Nucën Papa

, nun nu aín banamanuanan mitsun banaishi cuati? 20An

ënë cananuna unicama ñuixuntëcënti.

21Usaquin cacëcastícainsa tanquinbi, atun uni pëxcucëcupía unicaman Nucën Papa Diosrabicëbë .—ñuixuntëcënia caranuna mitsu uisoti—quixuinshi catancë nun

ëancëxa. 22Axa pëxcúpëxcúcë uni ax ca cuarenta baritia inúcë

.

Aín unicaman Nucën Papa Dios

23 tanJuanën —bëtan ca caniacëcë unicaman nuusaquin caxa —quixun aín raíriñuixuancëxa. 24Ñuixunia cuaxun ca

cacëxa:—Min camina naí, me, bacacama

unionan camabi ñuribi uniocën. 25Min

rara David, an mi rabicë, ax ësaiquiacëxa:

¿Uisa cupí cara judíosma unicamaxquirui nishia? ¿Uisa cupí cara

?

. 26

chicë

quiruaxa, aín

timëaxa.27 sabi oi ca asérabi ënë

ëmanuax Herodesbë Poncio Pilato

Israel unicamaxribi, min Bëchicë upíirañu, Jesús, ënë menu unúnmi caísa,

quirui timëaxa, 28usai caníosabi oi ca usai

. 29

ënancë a bana, racuëquinma nun min

.30 chicë upíira

ñu, Jesús, aín cushin,

.31Usaquin abë banaquin Nucën Papa

Dios catancëxa sënëncancëbë ca anuabucucancë xubu ax shaíquiacëxa. Usaía

bëshi aín Bëru Ñumshin Upí atunuucëbëtan ca an quimicëxunracuëquinma Nucën Papa Diosan banaunicama ñuixuancëxa.

32

cuati ami catamëcë unicaman,camaxunbi bë

. ,

4

252

— nanshima,—quixun.

33Usaxun ca Jesusan aín bana ñuixunun, Nucën

ñuiquin, racuëquinma upí oquin Nucënxun unicama

ñuixuancëxa.ñuixuncë unicamacëñun an aín bana

cuëë .34

chupa maruti . Naëñuunicaman atun naë marumainun caxubuñu unicamanribi atun xubumaruacëxa. 35Maruxun curíqui bixun caJesusan aín bana ñuixunun caíscë

. xun bixun ca,

, a curíquimëtí .achúshiratsubi ñu .36 shica Levitan rëbúnqui, José cacë, Chipre

, . Ax ca Jesusan caíscëunicaman Bernabé caquinribi anëcë

.. 37

ca Bernabénën aín naë maruxun curíquibixun bëxun Jesusan caíscë unicama

.

Ananíasbëa Sa ra uc a

5 1 , Ananíascacë, aín xanu, Sa ra cacë, abëtan

aín naë maruquin curíqui biacëxa.2 , naëcupí bicë curínanan acamaishi isa biaxa quixun

. 3

Pedronën cacëxa:—Ananías, ¿uisacasquin cara ñumshin

, , ,Nucën Papa Diosan Bëru Ñunshin Upí

curí ?4

bicë curíqui mix cuëëncë. ¿Uisa cupí caramina cëmëti

sinan?cëmë . Camina Nucën PapaDiosmi cëmëan.

5Ësai quia cuatishi ca Ananíasnipacëti bamacëxa. An usai bamacëñuicania cuacë unicamax caracuëiracëxa. 6Bamacëbë uxun ca anu

.7 ë shi horabë ca aín xanuribishi aín bënëa

atsíancëxa. 8Atsinia ca Pedronëncacëxa:— . ¿Min me cupí

caramina ënë curíquicamaishi bian?Cacëxun ca xanun cacëxa:— , ashi cananuna

bian.9Cacëxunbi ca Pedronën cacëxa:—

Diosan Bëru Ñumshin Upí parani aminëbëtan sinan?

unicama ca min bënë maínbëtsini aia.Atun ca usaribitimi bamaia miribi

.10Cacëxë

bamacëxa.atsínquinbi bamacë mëraxun bibianquin

.11Usacëbë ca axa Jesucristomi catamëcë

unicamaxribi racuëira racuëacëxa.

Jesusan aín bana ñuixunun caíscë

12

unicaman,xun,

Jesusan caíscë unicaman uni itsin

4 5

253

. Usocëbë ca axaJesúsmi catamëcë unicamax Salomóncacë anun uni nicë,Nucën Papa Dios rabiti xubunu camabinëtën timëacëxa. 13Anu timë bëbi

. —atux ca atunnuitu asé —quixun

. 14

, xanubëbi bë

cëxa. 15 , unicama aín bacëtinën bëxun

bëxun, anúan Pedro uti bainu nancëxa,Pedro cuaíncëbëtan aín tupëoncëinshipëxcúnun quixun. 16Usomainun ca

ñu a camabi bëacëxa.Bëcëx ca pëxcúcancëxa.

17

nishacëxa. 18 quiruxun caJesusan aín bana ñuixunun caíscëunicama bixun sipuacëxa. 19Usocëbi ca

, imë uxun, aínshinën sipu xëócaxun

chiquínquin cacëxa: 20—Anuxun NucënPapa Dios rabiti xubunu cuanxuncamina Jesúsmi catamë

.21 sabi oquin

ca pëcaracëbë cuanxun anuxun NucënPapa Dios rabiti xubunu atsínxun anu

.Bana ñuixunmainun ca sacerdotenën

unicaman,timëmianan sipuacë unicama bënunquixun policía xuacëxa. 22Xucëxcuanxunbi ca policíacaman sipunua

më . Usobëtsini utëcënxun23ca cacëxa:—Nun iscëx ca asé

quin xë . An bë

.uni achú .

24Policía quia cuati ca sacerdotenën

cushicamax ratuti canancëxa:—¿Uisashi oquin cara ënë unin nu

?25 shinën uxun

cacëxa:—Minmi sipuoncë unicaman ca

xun unicama bana ñuixunia.26

mabëtan aín cushin, anuxun NucënPapa Dios rabiti xubunu atsínxun, banaunicama ñuixuniabi a unicama biacëxa.

sinani racuëquin, mëëquinma anuaëcë anu

. 27Usobëquian bë

: 28—Nun cananunamitsu amiribishi Jesús ñuiquin bana

.Cacëxunbi mitsun nëtëquinma a bana

unicaman cuaxa.

quicanin.29Ësai quia ca Pedrobëtan Jesusan aín

bana ñuixunun caíscë unicaman cacëxa:—

cananuna Nucën Papa Dios,,

cuëëncë, . 30AínBëchicë, mitsun i curúsocënu uni

, a ca Nucën Papa Dios, a nunrabicësaribi oquin nucën raracaman

5

254

rabia, an baísquimiaxa. 31Usotancëxunca abëa aín më .

cupíshi sinanati Israel unicama atunë ë .

32Ax ca asécananuna nun camabi uni cain. NucënPapa Diosan aín bana cuacë unicama

, anribi ca—asé —quixun uni

.33Quia cuati nishquin ca judíos

ëxa.34 shi,fariseo uni, Gamaliel caquin anëcë, anu

. Gamaliel ax ca an usai judíosnëo bana

.cacëxa:—Ënë unicama ca ëman pain chiquin.35Cacëxuan chiquíncëbëtan ca

:—Israel unicama, ënë unicama

. 36 , uniachúshi, Teudas cacë, an ca ax isa cushi

.cuatrocientos uni abë timëacëxa. Usa

bë ca axa abë nicëqui abati nëtëacëxa.

37Usocëxa nëtë, Judas cacë uni,

, axribi usaribiti ax isamëacëxa.

uni abë timëacëxa. bia abë ca axa abë nicë

qui nëtëacëxa. 38

, ënë unicamacamina isë .

. 39 , Nucën Papa Diosanbi

. Nucën

Papa Diosmi atumina nishcanin cabërúanracat.

40Ësai quia cuaquin ca —asérabi ca— . Usaquin

caíscë unicama cuënxun rishquitancëxun, Jesús ñuiquin unicama banañuixuntë xun,

nun xuacëxa. 41Xucëxun—Jesúsnan cupí

tëmëranun ca Nucën Papa Diosan nucaísaxa —quixun sinani cuëënquianicuancëxa. 42

ñuixuntë xunbiënquinma camabi nëtën anuxun Nucën

, Jesús axca Cristo axa uti nun caíncë,quixun uni bana ñuixuancëxa.

ë uni caíscan

6 1Usomainun ca amiribi amiribi anNucën Papa Diosan bana cuati

. Griego banan

tomi catamëacëxa.hebreo banan banacë unicama ñui ësaigriego banan banacë unicamaxquiacëxa:—Camabi nëtën piti mëtícaquinbi ca

nun aintsi xanu casunamëcë a piti.

2Ësai quia cuaquin ca Jesusan aínbana uni ñuixunun caíscë uni mëcënrabë ë an, axa Jesucristomicatamëcë unicama camicëxa timëtia,cacëxa:—Nun Jesucristo ñuiquin Nucën Papa

Diosan bana ñuixunquinma uni pitimëtí . 3

camina mitsun mëcën achúrabë uni an piti mëtí .

5 6

255

.Caístancëxun camina atúan uni pitimëtí . 4Usocëbëtancananuna nun abë banaquin Nucën

xuanan aín.

5

— —quiaxcanancëxa. Canantancëxun ca Esteban,Nucën Papa Diosmi catamë

,acëñun Felipe, Prócoro, Nicanor, Timón,Parmenas, ,

unicamabëtan Nucën Papa Diosan bana, acama caísacëxa. 6Caístancë

xuan bëia ca Jesusan aín bana ñuixununcaíscë unicaman, mëcënan ramëquin,

xuancëxa.7 , Jesús ax

ca aséxun cuacocancëbë, ami sinani Nucën

. Usaibë ca judíos sacerdotecamaribi

.

Esteban bican8

Papa Diosmi cushicë uni an ca, an.

9

oi ami nishi, judíos unibunëan ñumëë cë unicamabëAlejandría, Cilicia,acamanuaxa ucë unicamax timëaxEstebanbë cërúanancëxa. 10Usai abëcërúanancëxunbia Estebanën atun

sama oquin Nucën Papa Diosanxun

bana ñuia cuati ca nëtëcancëxa.11Nëtëxunbi ca uni raíri ësaquin cacëxa:—Nun mitsu cupíomainun camina

, nun

cuacëx ca ënë uni Moiséscëñun Nucën.

12Cacëx cuanxun ca camabi uniñuixuanan caniacëcë unicamaribi

nëo bana

caruacëxa. carucëx uxun caEsteban bibianquin atun cushicaman

. 13Abë cëcë unicaman ca uni raíriribi cëmëi isa

nun quixun cacëxa.Cacëx cuanxun ca ësaquin cacëxa:—Ënë unix ca Nucën Papa Diosan

xubu upí ñuianan Moisésnën cuënëobanaribi ñui nëtë .14Nun cuacëx ca ësai Esteban quiaxa:

, an isa anuxunNucën Papa Dios rabiti xubu rurupanan,Moisésnëan ax quicëcuë .

15Usaía a unicamax a ñui quicëbëtan

anu timëcëcamanribi iscëxbi caEstebanën bëbë .

Bicëxuan Estebanënracuëquinma unicama ca

7 1

cëxa:—¿A unicaman mi ñuicë bana ax cara

asé ?2Cacëxun ca Estebanën cacëxa:— cë

unicama nun cushibu,camainun ca cuat.

. Anua

Abraham Nucën Papa Diosan cacëxa:3“Min mecëñunbi camabi min aintsi

. 4Cacëx ca Caldea

6 7

256

tsoócëxa. Anuaxa aín papa bamacëbë caNucën Papa Diosan ismiasabi oi, anumibërí nëtënbi bucucë, ënë menu uacëxa.5

, anuatiratsubi.

sinanatëcënuxunma ësaquin Abrahamcacëxa:min rë .BëDiosan usaquin Abraham cacëxa.6Catancëxun ca ësaquinribi cacëxa:“Min rëbúnquicamax ca aín menuma,bëtsi unin menu tsó . Anuatsóbaritian min rëbúnquicama bëtsi bëtsioquin ñu mëë . 7

ribi ca Nucën Papa Diosan Abrahamcacëxa: bëtancana an min rëbúnquicama bëtsi bëtsioquin ñu mëëmicë cupí,unicama tëmë . Usocëxunca a menuax cuanun min rëbúnqui xuti

.. 8Usaquin caxun ca Nucën Papa

Diosan Abraham ësaquinribi cacëxa:búnquicamaribi

cama aín inshú maxacara tëati.

cacësabi oquin Abrahamnën Isaacbëchitancëxun achúshi semana aínbacë bë .Usaribi oquin ca Isaacnënribishi Jacobbëchitancë .ca Jacobnënribi mëcën rabërabë oquin bëchitancëxun a camabi

. Jacobnën bëchicë mëcënrabë ë acamax ca nucën

.9Jacobnën bëchicë achúshi ca José

.aín xucëuni maruacëxa. 10Marucëxuan unin

rúancëxa.ë

,

.11Faraónën cacësabi oquian Josénën

.. cë

bë ca nucën raracamaribi pitiñuma. 12 ,

ñuicania cuaxun aín bëchicë, nucënraracama, nun quixunxuacëxa. 13Xucëxun bitsínquin bëxuntrigo ancëax ca amiribishi bitëcëniEgiptonu cuantëcëancëxa. Cuanx bëbaiaca Josénën aín xucëantu isquin,mitsun xucë .

,Faraónën, Josénën aintsicama ënëx ca

.14Atubë banaquin ca Josénën aínxucëantu cacëxa,ñuan aín papa Egiptonu bënun quixun.

. 15Usaquian Josénën cacësabi oi

. Cuanx anu tsotaxbiachicë

nucën raracamaxribi bamacëxa. 16Jacobbamacë ca aín me, ,Siquem cacë, xunanuxunbi aín bëchicënën maíancëxa. Amex ca Abrahamnëan Hamor cacë uninbëchicëcama curí

.17Usaquin catancëxun ca ësaquinribi

Estebanën cacëxa:—Jacob, aín anë itsi Israel,

aín bëchicëcama Egiptonuax cëñúabúnquicama anubi

bucüacëxa. A nëtën Egiptonuax cuanti

7

257

Nucën Papa Diosan Abraham ñuixuan, achicë

nën rë , atux. 18Uati

Egiptonu bucumainun ca bëtsi uni an, . 19

, bëbuaquin bëchicënun

quixun nucën raracama cacëxa.20Usomainun ca aín titan Moisésbacëancëxa.

.Bacëntancëxun ca aín titan aínpapabëtan, rabë ,

unë . 21Rabëachú bëtan,mëraxun bixun ca Faraónën bëchicë

.22

. Usa

.23Cuarenta baritia

cuancëxa. 24

unin Israel uni achúshi ami mëparamëquin mëë raxun, anunrabanan nëëquin,

. 25Usotancëxun ca aín aintsi,

, Nucën Papaxun cana atu tëmëraiabi

ië . Usaquian Moisésnën

. 26

quinbi ca aín aintsi rabë mëëananiamëracëxa. Mëquin cacëxa: ¿Uisacatsi caramina

nin? 27Cacëxun ca an bëtsi paëoquinmëëcë an Moisés cushin titicaquincacëxa:

níonuxun isnun mi cax?

28

? quixuncacëxa. 29Usaquian cacëx ratúquiani

, ,anu cuancëxa. Cuanx bëbaxun ca aín

mabi anu tsóquin xanubitancëxun bëbu rabë oquin bëchiacëxa.

30Usaquin catancëxun ca ësaquinribi:

—,

, .quirucë

shi isacëxa. 31

isi ratutia —uisa cara —quixun

cacëxa: 32

. Abraham, Isaac, Jacob. Ësai quia

cuati racuëti bërëruquin ca Moisésnënistisama tancëxa. 33

:.

. 34Egiptomëraia isanan

cana atúxa unin bëtsi bëtsi ocëxnuibacati banaiaribi cuan. Cuaxunacama tëmëraiabi iëmi cana uan.Iëminuxun cana mi pain Egiptonu

.35A aín aintsin titicaquin —¿uin cara

mëníonuxun isnun mi cax? —quixuncacë, a Moisésbi ca Nucën Papa Diosan

tëmëraiabi iëminun xuacëxa. Usoquinca imaxunuax abë banaquian Moisés

. 36Xucëxunca Egiptonu cuanxun Moisésnën Israel

., parúnpapa Xonsa

, cuarenta baritian anu uni

.

7

258

37Usaquin caxun ca ësaquinribiEstebanën catëcëancëxa:—Moisés ax ca an Israel unicama

: saribioquin ca mitsun rëbúnqui achúshi, anax quicë bana unicama ñuixunti uni

.xuan an atu cacë. 38Moisés ax ca axa anu uni

ëtsi,

raracamabë .

, . A bana, Israelnuan cuënëonun ca

Nucën Papa Diosan Moisés usaquincacëxa.

39 sabi oquin

Egiptonu cuantë .40 , Aarón,a cacancëxa: “An nu Egipto menua bëcë

.

, an nu rëcuë .41

uniocancëxa. Usotancëxun ñuinacaniocë rëax ca atun mëcënanbi uniocëñu a rabi cuëëncancëxa. 42Usoia ca

ñu, , , bari acama rabinunquixun ëancëxa, an Nucën Papa Diosquicë bana uni ñuixuncë unicamanësaquin cuë :

Israel unicama,

. 43

camina anuxun Moloc cacë diosrabiti xuburatsu niquianan

.

rabiquinmami usa ñuishi rabicëcupí mitsun nëtënua, Babilonia

, anumi tsónun xuti.

Usaquian cuë .44Usaquin catancëxun ca ësaquinribi

Estebanën cacëxa:—Nucën Papa Diosan ca abë

menuxun cacëxa:

ismicë .Usoquian cacë xun caNucën Papa Diosan aín bana anucuë , a anu nanxunnucën raracaman bërúancëxa. 45A xubu

menuax cuanquin capúnquin mëníoquinbibianquin, anu atux tsóti menu

. Nucën Papaxun ca a menu bucucë

unicama nucën raracaman Josuébëtanmiacëxa. mitancëxëxa: Anuxun

xunmi iscë usabi. Usoquian cacësabi a aín

menu tsómainun ca a chupa xuburibi.

itsi bari itsi buínquin nucën raracamanNucën Papa Dios rabiacëxa, David axa

mainun. 46David an ca nucënrara Jacobnëan aín rëbúnquicamabëtanrabia Nucën Papa Dios,

. 47

chicë Salomón an. 48

Nucën Papa Dios, , unin. Ësai ca an Nucën

Papa Dios quicë bana unicama ñuixuncëunían cuënëo bana quia:

49 :

.

7

259

nun uisa?? 50

?51Usaquin caxun ca ësaquinribishi

Estebanën cacëxa:—Mitsux camina bana sinanima,

nuitu,

. Camabi nëtëan NucënPapa Diosan Bëru Ñumshin Upitan

. Mitsun rara. 52An

Nucën Papa Dios quicë bana uniñuixuncë unicama ca mitsun raracamanbëtsi bëtsi ocëxa. Bëtsi bëtsi onan caaxa, Nucën Papa Diosan Bëchicë Upíira

. A

mitsun a bamamicasquin unían icurú . 53Mitsux

, sabi.

Esteban bama54Usaquían cacë

xuamati Estebanmi nishacëxa.55Nishmainun ca naíu bësuquin aín

Estebanën Nucën Papa Diosan cushisha Jesús aín Papa

mëqueu nicë isacëxa. 56Isquin cacacëxa:—Ca is. rabëcëbëtan cana

, a NucënPapa Dios mëquea nicë isin.

57Ësai quiabi cuaisama tanipamumëti, munuma cuëncëni, ami qui

quianxun ca bicancëxa. 58Bibianquinca Jerusalé

. ,Saulo cacë, an bë

cë .59 xun ca Estebanën Nucën

:— , .60Catancëx rantin purúnxun ca

catëcëancëxa:—

.Ësai quíshi ca bamacëxa.

Jesucristomi catamëcë unicamaSaulonën bëtsi bëtsio

8 1,2

bamacëbëtan —— .

Nucën Papa Diosan bana cuacë uniraí

. Estebanusoquin rëquin ca Jerusalénuaxa ax Jesucristomicatamëcë unicama bëtsi bëtsi ocancëxa.

qui Judea me

bëtsi bëtsi ëmanu tsoti cuancëxa. Usaibëbi ca Jesusan aín bana ñuixunun

caíscë unicamaishi Jerusalénubërúacëxa. 3

Jesucristomi catamëcë unicama cëñutisatanquin xubucama oi atsínquin bëbu

.

II.

(8.4-12.25)

Samaria menuxun Jesucristomicatamëti bana unin ñuia

4 quicëunicama an me itsi, me itsinu cuanquinCristo ñuiquin unicama Nucën PapaDiosan bana ñuixuancëxa. 5Usocëbëtan

7 8

260

achúshi anu cuanxun Cristo ñuiquinunicama bana ñuixuancëxa.6Ñuixuncëbë timëquin ca camabi unin—asé —aín bana cuacëxa. Cuanan ca Felipenëan

.7

chiquícë uni isanan ca uni raíri aín xontsicë

acamaribi pëxcutia iscancëxa. 8Usaía

tani cuëëinra cuëëancëxa.9A ëmanu ca ñubë shi,

Simón cacë, .unin ——

. 10

ratsubëbi —ënë unix caNucën Papa Diosan cushi —quiax

.11

.12 —Jesucristomi

—quixun ñuixuncëxun cuati —abanax ca asé —quixun sinani

. 13 bë ca Simónribi abana cuaxun, asé

.

.14

ca Nucën Papa Diosan bana cuaxaquixuan ñuicania Jesusan aín bana uniñuixunun caíscë unicaman Jerusaléxun cuacëxa. Cuaxun ca Pedrocëñun

nun xuacëxa.15,16Xucancëx cuanxuan a rabëtaniscë

Ñumshin Upí .ca atúxribia aín Bëru Ñumshin Upíñu

xuancëxa. 17

Pedrobëtan Juanën aín mëcënanramëcëx ca atux Nucën Papa Diosan

.18

ñuixunun caíscë unicaman aín mëcënanramëcëxëshi ca uni Nucën Papa Diosan

curíPedrocëñun Juan cacëxa: 19—mëcënan ramëcëx uni aín Bëru Ñumshin

—quixun.20Cacëxunbi ca Pedronën cacëxa:—Nucën Papa Diosan cushi ax ca

. Min usoquinquibëbi

. 21Nucën Papa Diosan iscëx.

camina min añu ñubi nubëtan ësoquin. 22,23

. Usaquin sinani

.

ë.

24Cacëxun ca Simonan Pedro cacëxa:—

.25 tan Juanën usai ca

. Usotancëxun,—

—quixun ñuixuntancëx caJerusalénu cuantëcëancëxa.

Felipënën bana ñuixuan26

xucë :

8

261

—Jerusalénuax anun Gaza cacëëmanu cuanti bai anu camina cuanti

.nun

quixun cacë bai ax ca anun anu uni. 27

nën cacësabi oi ca Felipe cuancëxa.

uni achúshibë mëranancëxa. A unix ca, Candaces cacë

xanu,bë .Papa Dios rabi Jerusalénu cuancë a uni

. 28 nuax aíncarro, , anun aínnëtënu cuantëcëni tsóxun an NucënPapa Dios quicë bana uni ñuixuncë uniIsaíasnën cuënëo bana isacëxa. 29Isiamëraia ca Felipe Nucën Papa DiosanBëru Ñumshin Upitan cacëxa:—A carronu ca cuantan.30Quia cuatí quiani

cuancëxa. Cuanquin iscëxuan Isaíasnëncuë :—¿A mi iscë bana a caramina uisai

cara quia quixun cuatin?31Cacëxun ca cacëxa:—Cana cuatiman.

?Ësoquin caquin ca Felipe abë tsotia

.32 xun

:

carnero banaima.

. Aín rani unintëacëxbi ca carnero banaima.

saribiti ca ax. 33Ax upí

bia tëmëramicancë

.

ca a unin ñuiti aín rëbúnqui.

34Ësai quicë quiricanua istancëxun ca:

—Cana mi ñucatin, ¿ui ñui caraIsaías ësai quiacëx? ¿Axbi ñuiacaticara quiacëx? ¿Uni itsi ñui caraquiacëx?

35Cacëxun ca Felipenën quiricanuaiscë bana a ñuixunquin, —Jesús ñui caquia —quixun canan —

—quixun canan —Jesúsmi catamëti

—quixun upí oquin ñuixuancëxa.36Ñuixunbiancëxun ca baca cuëbí

, a unin Felipe cacëxa:— . ¿Anuxun

?37Cacëxun ca Felipenën cacëxa:—Asérabi Jesucristo min nuitunënbi

sinanimi ami catamë.

Quixuan cacëxun ca a unin Felipecacëxa:—Jesucristo ax ca asérabi Nucën Papa

Diosan Bë.

38Usaquin caxun,tancëx ca a rabë quiani bacanucuancëxa. Cuanx bacanu nixun ca

cëxa. 39A nashimitancëx caman

tëtia ca aunin Felipe istë . Istëcënímabi cuëënquiani ca aín menucuancëxa. 40Usobiania cuancë ca uninAzote cacë ëmanua Felipe mëracëxa.Anuax cuanxun, ëma itsi ëma itsinucuanquin —Jesucristomi catamëti ca

—quixun unicama ñuixunbianx carea ëmanu bëbacëxa.

8

262

( . 22.6-16; 26.12-18)

9 1 ,Jesúsmi catamë

tsi quiax, atumi xuamati nishacëxa.Nishquin ca sacerdotenën cushicaman

: 2—Damascoëmanuaxa ax Jesúsmi catamëcë

nëaxun, Jerusalénu bënun camina. xun

cana Damasconu cuanxun anua judíosunicama timëti xubucamanu cuanquin

.3Usaquin cacë xun

bibiani bain cuanxa, Damasco ëmanubëbai cuaniabi ca naínuxunnëbëtsioraquin pëcaquin bëtënancëxa.4Usoquian pëcacëx menu nipacëquin caësaía quia cuacëxa:—Saulo, Saulo,

bëtsi bëtsi oin?5Ësai quia ca cacëxa:— ,

.Cacëxun ca cacëxa:— , ami bëtsi bëtsi ocë,

. Ami tatíqui chacati nishquin itapun, ,

.6Usoquian cacëxun cuati ratúirai

racuëti bërëruquin ca Saulonën cacëxa:— nin?Cacëxun ca Jesusan cacëxa:—Niruquiani ca Damasco ëmanu

cuantan. Anuxun ca unin añu caramina.

7Usai quia cuaquinbi a ñubi isíma caSaulobë cuancë unicamax ratúiracëxa.8Ratúmainun menuax nirui bëpëquinbi ca Saulonën iscasmacëxa.Iscasmatia ca abëa cuancë unicaman

.9 xunbi ca rabë shi

nëtë bëxu.

10

catamëcë uni achúshi, Ananías cacë, ax.

quin cuacësa oquin ësaquianxun cuacëxa:

—Ananías.Cacëxuinshi ca Ananíasnën cacëxa:— .11Cacë

cacëxa:—Niruquiani camina bai, Tëntúñuma

caquin anëcë, . Cuanxuncamina Judasnën xubunu cuanquin anu

,.

Anuax ca Saulo Nucën Papa Diosbëbanaia. 12 quiniscësoquin, uni achúshi, Ananías cacë,aín xubunu atsínquin a bëpëxcununquixun aín mëcënan ramëcëxun isaxa.

13Usaquian cacëxun cuaquin caAnaníasnën cacëxa:— , a unin ca

, axa Jerusalénuaxmimi catamëcë unicama bëtsi bëtsi oiaquixun. 14

mibë banacë unicama sipuanuxun

sacerdotenën cushicama caxa.15Cacë

Ananías cacëxa:—Racuëaxma ca cuantan.

,

. 16

, mëraiaquixun.

17Usaquian Jesusan cacëx ca Ananías.

Cuanx atsínxun ca aín mëcënanramëquin Saulo cacëxa:

9

263

— , axa anúnmi ucëbainuax mibë banaëxancë,Jesús, ,amiribishi istëcëananmi aín Bëru

.18Ësaquian Ananíasnën cacëbëshia aín

bë bëshi ca Saulonën isacëxa.

. 19

cushitëcëni ca axa Jesucristomicatamëcë unicamabë Damasconu pain

.

Saulonëan Damasconuxun bana ñuia20

timëti xubucamanuxun, Jesús ax caasérabi Nucën Papa Diosan Bëquixun unicama ñuixuancëxa.21Usoquian Saulonën bana ñuixuniacuati ca unicama ratuti a ñui quiacëxa:—Ënë unix ca an Jerusalénuxun ami

catamëquin a ië cëunicama tëmëramicë, . Ax ca

nuxun. ¿Usa

cat?22Quicancëbëtanbi ca Saulonën aín

—Jesús axca asérabi Cristo, axa ënë menu uti

—quixunbana ñuixuancëxa.

Judíos unicama amiënancëx Saulo cuan

23

bë ca judíos unicama Sauloënancëxa. 24

ënancania ñuia ca Saulonëncuacëxa.nëtë ëbi Damasconën cënëxëcuëcamanuxun bëaraquin caíancëxa.25

tomi catamëcë unicaman Saulo, caquí

,xëcuën, imë cancëxa. cëx

quiani Saulo Jerusalénucuancëxa.

26Cuanx bëca axa Jesucristomi catamëcë unicamaxSaulo isa Jesucristomi catamëquixun sinani ami racuëacëxa. 27Usa

nën Saulo Jesusan aínbana ñuixunun caíscë unicamanu

.ñuixunquin atu cacëxa:—

Jesús isaxa. Iscëx ca abë banaxa. Usaía

, Jesús caasé .

28Usoquian Bernabénën cacëxun ca. Bicëxun ca

Jerusalénuxun Saulonën atubë niquin

ñuixuancëxa. 29Ñuixunquin ca axa griegobanan banacë judíos unicamabëribibananan cuëbicananquin racuëquinma—Jesús ax ca asé —quixuncacëxa. Usoquian cacë

. 30Usai quicaniacë

,nun xuacëxa.

31

,axa Jesucristomi catamëcë unicama uínbi

marua bucüacëxa,

cushiacëxa. bë ca raíri uniribi

oquin cuati, aín Bëru Ñumshin Upitan.

32

ëmanu cuani Lida ëmanuribi axa

9

264

Jesucristomi catamëcë unicama isicuancëxa. 33A ëmanuxun ca uniachúshi, Eneas cacë,

sha ochocë, a

mëracëxa. 34Mëraquin ca Pedronëncacëxa:—Eneas, Jesucristonën ca mi pëxcuia.

Ca nirut,mëníot.Cacëxëshi ca niruacëxa. 35

, usama

catamëacëxa.

Dorcas cacë xanu baísquia36

shi Tabita,aín anë itsi Dorcas, anribia Nucën PapaDiosan bana cuacë, . A xanunca ñu upíñu . 37Usa

.Bamacë nashimitancëxun ca xubu cata

.38Jopenuaxa Tabita bamacëbëtan ca

cëunicaman,ñuicania cuacëxa.

nëtishia unúannun rabë uni xuacëxa.

39Xucëx cuanxuan cacëxëshi ca Pedrouni rabë abëbi Jopenu cuancëxa. Cuanxbëcëx atsinia ca xanu casunamëcëcamannëbëtsioracëxa. Nëbëtsiorati inquin ca

cutúncëñun chupacama Pedroismiacëxa. 40Ismicëxanucama ëman chiquínun catancëx caPedro rantin purúanx tsóbuax NucënPapa Diosbë banacëxa. Banatancëxun,

cë au bësuquin isquin cacacëxa:

—Tabita, ca nirut.Cacëxëshi bëpëquiquin Pedro isi nirui

ca tsóracëacëxa. 41Usariashi caPedronën mëínquin biruacëxa.cëxun ca axa Jesucristomi catamëcëunicamacëñunbi casunamëribi cuënxun axa baísquicë xanu atuismiacëxa. 42

camabi unin Jope ëmanuxun cuacëxa.

sinani ami catamëacëxa. 43Usotancëx ca,

më , Simón cacë, aín.

Cornelio isia Pedro cuan

10 1 rea ëmanu ca uni achúshi,Cornelio cacë, . A unix carucama, lica cacë, aín cushi

. 2

tan Nucën Papa Dios. Usai

oquin curí . nan cacamabi nëtën Nucën Papa Diosbëbanacëxa. 3

cuabutia, , quiniscë shi Nucën PapaDiosan xucëx anu aia upí oquin isacëxa.

—lio —caquin cuëancëxa. 4Cuëncëxunami bësuquin isíbi racuëtan bamaquinca cacëxa:—¿Añu cat?Cacë :—Abë banaquinmi ñuñuma uni ñu

cama ca Nucën Papa Diosan. 5

,uni achú bia Pedrocaquinribi anëcë, a ënu bënun. 6Simón

níoti, Simón caquin anëcëribi

bëtsi uni, axa parúmpapa cuëbí tsócë,.

9 10

265

7

Cornelionën, an ñu mëëxuncë unirabë saribitia ax Nucën

shiaribi cuëancëxa. 8

a cacëcama ñuixuntancëxun Jopenunun xuacëxa.

9Xucëx pëcaraquiani bain cuani Joperucëbë

Nucën Papa Diosbë banai Pedrotapitinën xubu mascuan cata itsi

.10

quin iscësoquin isacëxa. 11Iscëxanaí panarabëcëbë ca anuax chupachaira, nun aín rëbucamanurabë ë oquin tëcërëcacë

. 12A chupanu cabëtsi bëtsi ñuina taën nicë,men nirí chiu ñuina

. A ñuinacamax ca pitibia judíos unicaman pitima isa

. 13A ñucama ubutiaisquinshi ca Pedronën ësai quiacuacëxa:—Pedro, niruxun ca rëxun pit.14Cacëxun cuaquin ca Pedronën

cacëxa:— , , pitima ñu

.15Ësoquin caquinbi ca ësaia quia

cuatëcëancëxa:—

më.

16Usaía rabë shiti quiaPedronën cuacëbë ca a chupabëñucamaribi naínu cuantëcëancëxa.17 bë ca Pedro uisa cupí cara

quin iscësoquin ñu isaxa quiax.

ca Cornelionën xucë unicamax uinu

bianx aín xëcuënu bëbacëxa.

18Bëbaxun ca munuma banaquin, uniachúshi, bia Pedro caquinribianëcë, cëxa.19 cësoquin iscëñucama a sinan sinaniabi ca PedroNucën Papa Diosan Bëru ÑunshinUpitan cacëxa:—Rabë shi unin ca mi

baria. 20 tancëx mëquiani atubë cuantan.xuan. ,

.21 quin ca Cornelionëan

xucë unicama Pedronën cacëxa:— . ¿Añuai

caina uan?22Cacëxun ca a unicaman Pedro

cacëxa:— , ax

, a ca Nucën Papa, min bana

cuanuxuan aín xubunumi cuanun micaminun quixun.

23Ësaquian cacëxun atsínmicëx ca a.

caracëbë ca Pedro mëquiani, axa a buani ucë unicama a

uni raíricamabë rea ëmanucuancëxa.

24 rea ëmanu bëbacëxa.Bëbamainun ca Cornelionën aín aintsi

aín xubunu cuanun quixun camiacëxa.Camicëxa timëan ca acamabëtan Pedrocaíancëxa. 25Caíncëx bëbax aín xubunuatsinia ëman chiquíquin bitsi,rantin puruni tsóbuquin ca CornelionënPedro rabiacëxa. 26Rabicëxunbi caPedronën Cornelio biruquin, —ca nirut,

—quixuncacëxa.

10

266

27Ësoquin catancëx Corneliobëbanaquianx atsínquinbi ca Pedronën

ëcë isacëxa. 28Isquin ca atucacëxa:— , ax quicësabi

,judíos uníxa judíosma unibë timëanan

.

,.

29 , judío uni, cana cuanima quixun sinanima

bënëtishi uan. Usa cupí cana uisoti.

30Cacëxun ca Pedro Cornelionëncacëxa:—Rabë ë

ësañuribi baria cuabúcëbë, sabi

Diosbë banaë . Banaquin iscëxca uni achú

nanu niracëxanxa.31Niracë xanxa: Cornelio,mixmi abë banacëcama ca Nucën PapaDiosan cuaxa. Cuanan ca minmi ñuñuma

cuëënquin manuima. 32

bë . Ax ca, Simón

cacëribi, parúnpapa cuëbía tsócë, aín. Ax ca uax mibë banati

. 33Cacëxun cana bënënquinshia mibënun quixun uni xuëxan. Xucëxuan

tsiniatubë ënu uan.

, anxunmi nu ñuixuncëxun

cuanux.

Cornelionën xubunuxunPedronën bana ñuixuan

34Ësoquian cacëxun ca PedronënCornelio cacëxa:

— ,Nucën Papa Diosan ca judíosma unibujudíos unisaribi isquin camabi uni sënënisia. 35

ñu upí. 36Nucën Papa Diosan ca

Israel unicama aín bana ñuixunquian

ñuixunun aín unicama xuaxa. 37Mitsun, Juanën pain

ca Jesucristo ñuiquin Nucën Papa

cëxa.nan camina Galilea menuax cara

. 38Camina, Nucën Papa Diosan ca Jesús

. xun ca ñu upíñu unicamaribi

pëxcüacëxa, .39

chucú

isacën.curú .40 ë

caracëbëmiacëxa.mëníoxuancëxa. 41Jesús baísquicëbi ca

. Nun cunicananuna Nucën Papa Diosan, Jesúsñuiquin unicama bana ñuixununbë , baísquicë isananabëtan pianan xëacën. 42

bana unicama ñuixunun xuquin nuësaquin cacëxa: Nucën Papa Diosan

, uni bamacëmacama, uisaira

,, .

quixun ca Jesusan nu cacëxa. 43An

10

267

Nucën Papa Dios quicë bana uniñuixuncë unicamaxribi ca Jesús ñui ësaiquiacëxa, camabi uni axa aín bana cuatiami catamëcë,Jesusan tërënxunia quixun.

44Usoquian Pedronën atu banañuixunmainun ca axa aín bana cuati

aín Bëru Ñunshin Upí uacëxa. 45,46Usa

xun unin cuacëma bananbanaquin Nucën Papa Dios rabicancëxa.Nucën Papa Dios rabicania cuati ca

ax judíosma unicamaxribia Nucën Papa

. 47Usaria caPedronën cacëxa:— saribitia Nucën Papa Diosan

unicama,.

48Ësoquin catancëxun ca Pedronën aunicama Jesucristomi catamë sha

.

quixun cacëxa.

Judíosma unicamaxribi Jesucristomi

11 1

uni ñuixunun caíscë unicamabëtan Judea menuxun axa Jesucristomicatamëcë unicamanribi, judíos unishimajudíosma unicamaxribi ca Nucën PapaDiosan bana cuati Jesúsmi catamëtiaquixun ñuicania cuacëxa. 2A ñucamacuacamainun ca Pedro Jerusalénucuantëcëancëxa. Cuanxa bëbacë ca axaJesúsmi catamëcë judíos unicama an,judíosma uni Jesucristomi catamëcë ca

cacëxa. 3Ñuiquin ca cacëxa:—

atsíanan judíosma unicamabëtan pian?4Cacë

oquin ñuixunquin atu ësoquin cacëxa:5—Jope ëmanuax Nucën Papa Diosbë

quin iscësa oquinrabëcëbëa anuax chupa cha

nun aín rëbucamanu rabëë oquin tëcërë

. 6Usaria ñachaquiniscëxbi ca bëtsi bëtsi ñuina taën nicë

men nirí chiu ñuina. 7

cana ësaía quia cuan: Pedro, niruxun carëxun pit. 8Cacëxun cana can: ,

.. 9Cacëxun ca

naí : Nucën Papa Diosan

. 10Usaía rabëachúshiti quia cuacëbë ca a chupabëbiñucama ax naínu cuantëcëanxa. 11

cë ëshi uni bë , rea

.12Acamaxa bëbamainun ca Nucën PapaDiosan Bëru Ñunshin Upitan, judíosunima ca quixun sinanima a unicamabë

.atubë cuan,tomi catamë shi

shi uni ënëcuanxa.unin xubunu atsían. 13Atsinia caësaquin nu caxa:

. Iscë : Jope. Xucëx

cuanxun ca uni achú biaPedro caquinribi anëcë, .14Bëcëx uxun ca uisai caramina min

ë

10 11

268

. 15

cacë. Atu bana

ñuixuncëbëbi ca Nucën Papa DiosanBëru Ñumshin Upí nunua ucësaribitiatunu uaxa. 16 bëtan cana Nucën

: Juanën.

. 17 saribi oquinJesucristomia catamëtia, atu aín Bëru

.18Ësaquin Pedronën ñuia cuati ca a ñu

catëcënima Nucën Papa Dios rabiquiacëxa:— , judíos

unishima, judíosma unicamaribi ca

tia xënibua—quixun.

Antioquía ëmanuax Jesucristomi catamëcë unicama

19Esteban pain rëtancëtomi catamëcë unicama axa atuminishcë unicaman bëtsi bëtsi ocëxa.

qui raírinëxa Feniciamenu cuantamainun raírinëxribia nasícha, Chipre cacë, anu cuantamainunraírinëxribi Antioquía ëmanu cuancëxa.Cuanxun ca bëtsi unibuma judíosunibuishi, Jesucristomi catamëti ca uni

bana ñuixuancëxa. 20Ñuixunmainun ca

Jesucristomi catamëcë uni raírianribishi Antioquía ëmanu cuanxbëbaxun,

quixun,cëxa. 21 xuan

a unicaman aín bana ñuixuncëxun cuati

cama ënquin sinanati,Jesúsmi catamëacëxa.

22

catamëcë unicaman Jerusalénuxuncuacëxa. Cuaxun ca Bernabé

nun quixun xuacëxa.23Xucëx cuanx bëbaquin, Nucën Papa

mabisha upí nuitu

.sëquin cacëxa:

—Mitsúnmi bëcë

.24Ax upí nuitu

catamënën

usaquin cacë.

25 cë, Saulo

bari Bernabé cuancëxa. Cuanxunmëraxun ca Antioquíanu bëacëxa.26Bëax achúSaulobëtan Bernabétomi catamëcë unicamabë timëquin atu

.xun pain uni raírinën axa Jesucristomicatamëcë unicama Cristonën uni caquinanëacëxa.

27

xununicama ñuixuncë uni raírinëx Jerusalénuax Antioquíanu uacëxa. 28Acamaachúshinëx ca Agabo caquin anëcë

. An ca Nucën Papa Diosan Bëru

,

. Axa usai quicësabi oi ca.

29

tomi catamëcë unicamax atun piti

11

269

ñuqui atu

, qui

curíquixun. 30

xun achúshi achúcuríquicuríqui xuna curíquicama Saulocëñun Bernabé

:—Ënë curí

xuan an Jesucristomi catamëcë unicama

—quixun.

12 1

Heródesnën axa Jesucristomicatamëcë uni raíri bëtsi bëtsi omiacëxa.2Bëtsi bëtsi omiquin ca Juanën xucën,Jacobo, a manë xë .3 bëa judíos unicama cuëëniaisquin ca Heródesnën Pedroribishia

rucama cacëxa.

desnën Pedro bimitancëxun sipuamiacëxa. 4Sipuamiquin ca

: Ënë nëtëcamainúcëbëtan sipunua chiquíminuxun canajudíos unicaman ismainun uisa carana

. Usaquin

nën Pedro sipuanun quixun cacëxa.Cacë rúanunmëníoquin policíanën rabë ë

runën paían bërúanun quixunsipuamiacëxa. rucamanan paían bërúancëcamaxa cuancëbëcuancëbë uquin raírinënribi bërúancëxa.5 rúancëxa.

cëunicaman nëtëquinma Nucën Papa Dios

xuancëxa.

Nucën Papa Diosan

6Imëishi Heró nuanpërcaratamainun ca acëñunbi manërisin mëtëcërërabë .

rabëbërúain niacëxa. 7

ë bëshiaín cushían sipu pë . Usaía

bë caquinbë :—Bënëtishi ca nirut.Quixuan cacëbëshi ca anun mëtëcërë

cacë manë risi tubucuti nipacëacëxa.8 bë :—Mi cuanun ca anúnmi tsitëcërëquicë

mëníonan min taxaca tañut.Usaquin cacëxa mëníocatia ca

:—Min tarin rabumë

nuibëtsin.9Cacëx chiquíquin ca Pedronën

asé.

—— .

10 rúancërúancë

bë ca anun

xëóquiacëxa. bë chiquíquianicuanquin, bai itsi inúishi ca Pedro ëni

ëacëxa. 11Nëtëcëbë ca upíoquin sinani Pedro quiacëxa:—Asé , judíos

unicamax cuëëncësabi oquian Heró

ëmiaxa —quixun.12

Marcosribi caquin anëcë uni, aín titaMaríanën xubunu cuancëxa, anuaxatimë

11 12

270

banacë, a xubunu. 13Cuanx bëbaquianxëcuë taxcaia cuabëtsini ca xanu xuntacu,Rode, ax xëócai uacëxa. 14Uquinbi Pedrobanaia cuati cuëëni ca xëcuë xëocaíma—Pedro ca ëman nitsaxa —quixun cai

quiancëxa.15 quianquian cacëxunbi ca cacancëxa:—Sapi camina ñunshían —quixun.Usaquin cacëxbi ca quiacëishiacëxa:—Asé .Quia ca:—Ama ca. —quixun

cacancëxa.16Usaia cananmainun ca Pedronën

. Usoquianbëtan xëócaquinbi Pedro mërai ca

ratúcancëxa. 17Ratúcaniabi ca nëtënunquixun aín mëcë , usoquin

bëcëxa. Ñuixuntancëxun ca cacëxa:—

ëantu ñuixunti—quixun.Cabiani ca ëma itsinu cuancëxa.18 caracëbë ca an bë

rucamax, uimi cara Pedroribë

ñucacanancëxa. 19 ——quixuan ñuia cuaquin Pedro barinun

rucamacacëxa. Cacëxun bariquinbi ca mërama

. Mëracëbëtanma ca an Pedrosipunua bë rucama a

tancë .Usomitancëx ca Herodes Judea menuax

rea ëmanu tsoti cuancëxa.

Herodes bama20

nishacëxa.. Usaquin

, Blasto, abë pain banacëxa.

Abë banai mëníonanquin ca ësoquincacëxa:—

unicama nux cananuna aín menua pitimarui, Herodesbë nuibanani tsótisa tanin.

.21Usaquian atun Blasto cacë bana

cuaxun ca Herodesnën anúan aunicamabë banati nëtë mëníocëxa.Anúan abë banacanti nëtëa ucëbë ca

tinu tsoócëxa. Tsotax ca a isíaricuatsincë unicaman cuanun banacëxa.22 rui quicancëxa:—Axa banacë uni ënëx ca unima, ënëx ca achú .

23Usaía quicancëbëbi ca Herodes:,

Diosëshi rabican — . Usabëtan, Nucën

ënquinshi xucëxuan, aín.

.24

Jesúsmi catamëacëxa.

Jesús ñuiquin cuacocancëxa. 25Usaía

qui unicama,

a buani, Antioquíanu cuantëcëancëxa.

III.

(13-28)

bana ñui cuan (13.1-15.33)

ñui bëtsi nëtënu cuan

13 1

tomi catamëcë unicama raírinëxxun

12 13

271

, raírinëx

.

anëcë, ,Lucio, , axa Galilea

, abë canicë, a, acamax Antioquíanu

. 2 shi nëtëntimërabicëxun ca aín Bëru Ñunshin Upitanatu cacëxa:— sabi oquian bana

ñuixunun camina Saulocëñun Bernabé.

3Usaquian cacëxun piquinma Nucënxuntancëxun atun

mëcënan ramëquin ca axa Jesucristomicatamëcë unicaman BernabécëñunSaulo, Nucën Papa Diosan bana uniñuixunia bë nun caxunxuacëxa.

4

Diosan Bëru Ñunshin Upitan xucëxSaulobë Bernabé Seleucia ëmanucuancëxa. Cuanx ca anuax manë nuntinChipre nasínu cuancëxa. 5

ëma Salamina anu bëbatancëxun ca anujudíos unicama timëcë xubucamanuxunJesucristo ñuiquin Nucën Papa Diosanbana unicama ñuixuancëxa. Bana

.6

tancëx ca Chipre nasícëx Pafos cacë ëmanuribi bëbacëxa.Anua ca judíos uni achúshi, Barjesúscaquin anëcë, ñubë uni a mëracëxa.Barjesús ax ca cëmëi —Nucën Papa Dios quicë bana uni

—quiacëxa. 7,8

sús ax ca aín anë itsi Elimas cacë. Elimas quicë ax ca ñubë qui

. Barjesús ax ca Sergioxuncë uni

.

bana cuaisa tanquin BernabécëñunSaulo unun quixun camiacëxa. SergioPaulonëan Nucën Papa Diosan bana

. 9Usa

anëcë, an Nucën Papa Diosan Bëruxun Barjesús

ñachacëxa. 10Ñachaquin ca cacëxa:— .

.camina min ñu upí cuëëniman. Nucën

?11

castícania. xu.

Usaquian cacëxuinshi ca Barjesúsbëxu . Iscasmaquin

quixun mancasmacëxa. 12Usaíabë

Sergio Paulo ami sinani Jesucristomicatamëacëxa.

, Antioquía, anu

13Pafos ëmanuax nuntin cuanx caPablobë axa abë cuancë unicamabëPan lia menu icë ëma, Perge, anubëbacëxa. Bëbax ca raíri uni ëbiani JuanJerusalénu cuantëcëancëxa. 14CuancëbëPerge ëmanuax cuanx ca Pisidia menu

bacëxa.Bëbatancëx ca anuax anun ñu mëëtimanëtën anua judíos unicama timëtixubunu atsíntancëx tsoócëxa. 15Tsotan

13

272

Moisésnën cuëNucën Papa Dios quicë bana uniñuixuncë unicamanribia cuënëo bana

Pablocëñun Bernabé cacëxa:— ëantu, mitsúnribi unicamasë .16Cacëxun ca Pablonën niruquin an

cacëxun cuanun quixun aín mëcënan:

—,

.17Nucën Papa Dios, Israel unibunënDios,caísacëxa. Caístancë

cëxa.Uatia ca Nucën Papa Diosan aíncushínbi atu Egiptonua bëacëxa.18Bëquin ca cuarenta baritian anu uni

, atux ami catamëisamatancëxunbi bërúancëxa. 19Usaquianëxa atux bëbacëbëtan ca Nucën Papa

achú ëunicamacëñunbi cëñuacëxa, a mecama

nuxun.20 xun ca cuatrocientoscincuenta barin Nucën Papa Diosanbë , shiachú ,Samuelnëan anun axa quicë bana

mainun.21

.ca Nucën Papa Diosan Benjaminënrëbúnqui, Cis cacë unin bëchicë, Saúl, a

.22 bëtan Saúlchiquíntancëxun ca Nucën Papa Diosan

.David ñui ca Nucën Papa Dios quiacëxa:

nën bëchicë, David, ax.

cuëëncë . 23

nën rëbúnquicama achúshi ca Jesús. Amia catamëcëxuan Israel

ënquin ainanëminun ca Nucën Papa Diosan a, sabi

oquin. 24

Juanën Israel unicama bana ñuixunquinësoquin cacëxa:

.25

Juan quiacëxa:. .samaira uni

aia.

.. 26 ëantu,

mitsúxmi Abrahamnën rëraírinëx an Nucën Papa Diosan bana

,ëncë

quicë bana, ënëx ca mitsúnribimi cuati.

27Ësaquinribi ca Pablonën Pisidia,

judíos unicama timëti xubunuxuncacëxa:— tan ca aín

cushicamanribi Jesús, ax ca Cristo, axauti atun caíncë,

. Anun ñu mëë bëtimëxun an Nucën Papa Dios quicë banauni ñuixuncë unicaman cuënëo bana

——quiacëxa, a bana quicësabi oi. 28Jesús

, . Usa

. 29Usai canëo bana

sabi oquin ca bamamiacëxa. Usasocënua bamacë

bitancëxun mapara naëcënu nanxun

13

273

mëníocëxa. 30Mëníocëbi ca Nucën PapaDiosan baísquimiacëxa. 31Baísquimicëx

, abëa Galileamenuax Jerusalénu cuancë unicamami

.bërí a ñuiquin unicama ñuixunia.

32

cuëënun upí bana ënë mitsu cain, NucënPapa Diosan nucën raracama a ñuiquin

.33Salmos dos, anu ca Nucën PapaDiosan aín bë , ësaiquicë: . Usa

.aín Bëchicë Jesucristo baísquimiacëxa.

. 34A banacamanu nun, an ca aínBëchicë aín nami chëquítimoquin

nun caNucën Papa Diosan aín uni ësaquinribicuënëomiacëxa:

. 35Quianan caësairibi Salmos quiricanu quia: “Minan

. 36Usaquian Davidnëncuë , NucënPapa Dios cuëëncë

David bamacëxa. Bamacë ca anu aínaintsi maían anuribi maíncancëxa.Maíncëx ca chëquiacëxa. 37Davidchëbaísquimicë Jesús ax chë .38 ëantu,

, Jesús cupítërë .cananuna mitsu cain. 39Usaía judíos

nëo bana

axa Jesucristomi catamëcë unicamaxë

.

40Camina bë , an NucënPapa Dios quicë bana uni ñuixuncëunicaman cuënëo bana quicësabi oi

, a banax ca ësai quia:41 Mitsux, ,

camina uisashiti caramina

..

cuaquinbi camina —asérabi ca— .

42Usaquin caquin bana ñuixuntancëxaanu judíos unicama timëti xubunuax

camacëñun Pablo—anun ñu mëëtima nëtë itsínribicamina ënë banacama nu ñuixuntëcënti—quixun unicaman cacëxa. 43Usa

cë

,

cuancëxa.tan Bernabé sëquin ësaquincacëxa:—Nucën Papa Diosan mitsu nuibacëx

camina ami manutima ax cuëëncësabi oi.

44 tan Bernabénënanun ñu mëëtima nëtën Nucën PapaDiosan bana ñuixuntëcënia cuati ca a

xëshitimë ëacëxa. 45Usaía

ëcë isi ca judíosunicamax pishui Pablomi nishacëxa.Ami nishi ca —cëmëi ca quia —quiax

. 46

Pablobëtan Bernabénën racuëquinmaatu cacëxa:—

Nucën Papa Diosan bana ñuixuncëxbi

aín bana cuaisama tancanin.cananuna judíosma unicama Jesús

13

274

.47

cuëë ,Jesucristo ñuiquian ësoquin aín banacuënëo isquin:

.ë

unicama ië .48Usoquian caia cuati ca judíosma uni

raírinëx cuëëni, —Nucën Papa Diosan—quiacëxa. Usa

acamax Jesucristomi catamëacëxa.49

xun ñuixuncania cuacëxa. 50

ca judíos unicaman Pablocëñun Bernabé

— —quixun

cëxa. Usocëxun ca Pablocëñun Bernabébëtsi bëtsi oquin aín nëtënuaxa cuanunquixun xuacëxa. 51

ëmanuax cuanquin —nun aín banacuatima ca Nucën Papa Diosan iscëx

—nun quixun aín taxacanu

cë tacabiani, Iconio cacëëmanu cuancëxa. 52Cuanbi ca Antioquía

cë

mashirua tani cuëëancëxa.

14 1Antioquíanuax cuanx Iconio

bé anua judíos unicama timëti xubunuatsíancëxa. Atsínxuan bana ñuixuncëx

uni acamaxribi ami sinani Jesúsmicatamëacëxa. 2Catamëcëbëtanbi ca

unicaman, judíosma unicama

tomi catamëcë unicamami nishnunquirumiacëxa. 3Usaía

bë ca Pablobë Bernabé anu pain.

Jesúsmi catamëti racuëquinma añuiquin upí oquin bana ñuixuancëxa.Ñuixuanan ca —nu nuibaquin ca Nucën

ëminun aínBëchicë xuacëxa —quixun cacëxa.Usoquin an atu ñuixuncë banax caasé

tan. 4

unicama raírinëxa —cananuna Jesucristomi catamëti bana

—quimainun raírinëxribishi—Jesusan aín bana ñuixunun caíscë unirabë—quiacëxa. 5Usax ca judíos uni raíri

riribi, acamax

ñun Bernabé ami nishquin ñu catancëënancëxa.

6 ënania ñuia cuabiani ca Licaoniaë,

Derbe,camanuribi cuancëxa. 7Cuanxun ca a

—ëncë

—quixun unicama bana ñuixuancëxa.

8 shi aín nitibëtsicë usabi bacë sha nicëma, ax

. 9

tsóxun Pablonëan bana ñuia cuacëxa.Cuatia isquin ca Pablonën, ënë unin ca

13 14

275

—— .10

cacëxa:—Cushi ca nirut.Cacëxëshi nirui ca chirini niacëxa.

11

unicaman banan munuma banaiquiacëxa:— ë nunu uaxa.12Quitancëx ca Bernabé ñui —ax ca

Jú —quianan Pablo ñui, an uni, —ax ca Mercurio

—quiacëxa. 13Usai quiquin caanuxun Júpiter rabiti xubu axa a ëmanu

, an a rabicësacerdote achúshinën PablocëñunBernabé rabinuxun, vaca bënëñun ñu ua upí oquin xëocë bëacëxa.Bëtancëxun ca unicamabëtan vacabënëcama a rëquin Pablocëñun Bernabérabitisa tancëxa.

14

Pablobë Bernabé ratúacëxa. Ratuti atunëbëtsi cuanquin ca aín chupabi tucaimunuma banaquin cacëxa: 15—

?Nuxribi cananuna mitsusaribi unishi

., a

ënquin Nucën Papa Dios ashi rabinunquixun mitsu cai uan. An bamatiomoi

, me,, a camina

. 16BëDiosan camabi baritian atun cuëëncësa

ëancëxa. 17Usaquin ënquinbi ca, ax caasé nun, an

sabi oquin upí oquinshi camabi,

cëquin bimimia.

marua bucuin.

18Pablobëtan Bernabénën usoquincacëxbi ca a unicamax vaca bënë rëxunatu rabicatsi quiax sinanaisama tancëxa.

.19

Iconionuax uquin ca judíos unibunënraíri sinanamiquin Pablocëñun Bernabé

. xun —cabamaxa —

.20

axa Jesucristomi catamëcë unicamannëbëtsioracëxbi ca niruquiani aëmanubi cuantëcëancëxa.

caracëbë PablobëBernabé, Derbe ëmanu cuancëxa.

21Cuanx bëbatancëxun ca —ëncë

—quixun unicama bana ñuixuancëxa.

catamëacëxa.Derbenuax Listranu cuantëcëanxIcónionu cuanan Antioquíanuribicuantëcëancëxa. 22

cuanquin ca axa Jesucristomi catamëcëunicama cushioquin Jesucristomi

sëanan nux

.23

axa Jesucristomi catamëcë unicamabëtimë , axa asérabiJesucristomi catamëcë unicamaishianëacëxa. Anëtancëx píma abë banaquinca —axa mimi catamëcë ënë unicama

bë —quixun Nucën Papa Diosxuancëxa.

24 xun Pisidia menu

14

276

cëx ca anuax cuanx Pan lia menubëbacëxa. 25Pan lia menu icë ëmaPerge anuxun bana ñuixuntancëx caAtalia ëmanuribishi cuancëxa. 26Anuax

nuntin cuantëcëancëxa. Ax ca anuxuanaxa Jesucristomi catamëcë unicaman

xun, atun ñumëëti sënë nun quixun xucë,

. 27 baxunaxa Jesucristomi catamëcë unicamatimëacëxa. Timëxun ca Nucën Papa

nan —judíos unicamaxëshima, judíosma

tia—quixun ñuixuancëxa. 28Ñuixuntancëxca anu pain axa Jesucristomi catamëcë

.

ëcan

15 1

Judea menuax Antioquíanucuanxun, axa Jesucristomi catamëcëunicama ësaquin cacëxa: Mitsux asérabi

ëtisa tani

. 2Usaía quicëbëbi caPablobë Bernabé —usama ca —quiaxatubë canancëxa. Canantancëxun ca

riribiJerusalénu cuanxuan,bana ñuixunuan Jesusan caíscëunicamacëñun axa Jesucristomicatamëcë unicaman cushicama,—

— tanun quixun xuacëxa.3

—bërúanx ca cuantan —quixun cacëx

—judíosma unicamaxribi ca sinanatiJesucristomi catamëaxa —quixun

ñuixuancëxa. Usaquian ñuia cuati ca

Jesucristomi catamëcë unicamaxcuëëinra cuëëancëxa.

4Usaquin ñuixunbiani cuani ca raíribë

bëbacëxa. Bëtomi catamëcë unicamabëtan, atun

Jesusan caíscë unicamanribi cuëënquin—¿caina ain? —caquin atu biacëxa.Bicëxun ca —nun nu bana unicamañuixuncëxuan cuatia ca Nucën Papa

—quixun ñuixuancëxa. 5

Jesucristomi catamëcë fariseo unicamaraírinëx nirui quiacëxa:—

catamë

cuënëo bana raíri quicë—quiax.

6Usai quicëbë ca Jesusan aín bana

Jesucristomi catamëcë unicamancushicama — —quixun

nux timëacëxa. 7Timëxun sinania

atu cacëxa:— ëantu, ,

Nucën Papa Diosan ca, Jesucristomicatamë ëquixun judíosma unicama ñuixununmicama achú sacëxa, usaquin

xun cuatía atúxribi ainan. 8

, a

tomi asé ,saribi oquin aturibi aín Bëru

. 9Nuxnusaribi oquin ca

Nucën Papa Diosan judíosma unicamaJesucristomi catamëcë cupí aín

ënquin aín sinan upí

14 15

277

. 10

uisa cupí, usama ca quiax Nucën Papa, judíosma unibu ca

?

cuëbanacama quicësabiira oi nucën

. Nuxribi cananuna. 11

,cëxun ca

ë.

Judíosma unicamaxa ami catamëtia ca.

12

ëishiacëxa.Nëtëishitancëxun ca Pablonëan Bernabébëtan uisaira oquin cara judíosmaunicaman aín bana cuaxa quixunñuixuanan uisaira oquin cara NucënPapa Diosan, aín cushínbi, atu uni itsin

, quixun ñuixuncëxuncuacëxa. 13Usaquin caía PablobëBernabé sënëncëbëtan ca Jacobonën

:— ëantu,

ca cuat. 14Simón Pedronën ca nuñuixuanxa, Nucën Papa Diosan carauisaira oquin judíos unicamaishima,judíosma unicamaribi nuibaquin ainan

. 15

quixun ca an Nucën Papa Dios quicëbana uni ñuixuncë unicaman cuëcëxa. A banax ca ësai quia:

16 cënquin cana aínrëDavidnën rëbúnqui achú

. 17

shima judíosma unicamanribiacë cupí cana

, Davidnën rëbúnquiachú . 18Usai cana

banacama bë .

19 , judíosmaunicama axa sinanati Nucën Papa

cë, a

Moisésnën cuënëo bana quicësabi. 20Ësaquinshi

caquin cananuna acama quirica: Unínbia uniocë ñu

,,

tëtsë ,. 21Nucën

saribi oquin ca camabiëmanuxun unin anua judíos unicamatimëti xubunuxun anun ñu mëëtimanëtëcaman, Moisésnëan cuënëo banañuixunia.

.22Usaía Jacobo quia cuaquin ca

Jesusan aín bana ñuixunun caíscë

catamëcë unicaman aín cushicamabëtan, Antioquíanua Bernabé

nun cananunarabë . Usaquin

cëuni rabë, ,acëñun Silas caísacëxa. 23Caístancëxun

nun quixun ësaquincuë :“Nux Jesusan aín bana uni ñuixunun

catamëcë unicaman nun cushicamabë.

catamë ë ,Antioquía ëmanu, ,

, cananunaësaquin mitsu cain. 24Nun xucëxmabicuanxun isa uni raírinën mitsubëbanaquin,

15

278

quixuan ñuicania cananuna cuan. 25Usaëxun, axa nubë

cuanxuan mitsu isi cuanun rabë unicaístancëxun xuti sinan. 26Nun caíscëuni a rabëtan ca ami nishquian unin

ëquinma unicamañuixunia. 27

ñun Silas xutin,Pablobëa cuanun. Xucëxun ca atun ënëquirica quicësabi oquin mitsu ñuixunti

. 28Nucën Papa Diosan Bëruxun cananuna

sinan, , mitsúnmi

cuënëo banacama quicësabi oquin: 29Unínbia

tëtsë.

Ënë banacama cuati camina mitsux. Bë

.30 xuan xucëx

cuanx ca Antioquíanu bëbacëxa.Bëbaia cuatía timëtomi catamë

. 31 xun aquirica uisai cara quia quixun

mashirua. 32

xun bana uni

sëacëxa. sëcëxunmarua tani

ca unicama cuëëancëxa. 33

an xucë unicamanu cuantëcënia cacë

unicaman —bë

—quixun caquin xuacëxa. 34

mainun axbë . 35

cëx bërúxun ca anuxun PablobëtanBernabénën an Jesucristomi catamëcë

tan —

—quixun bana ñuixunquin

cëxa.

Pablo mecama oi cuantëcëan (15.34-18.22)

36 xunPablonën Bernabé cacëxa:—

xucëantu uisa cara istë—quixun.

37Cacëxun ca BernabéMarcosribi cacë uni, .38

cacëxa:—Pan lia nëtënuax ca nubëtan Nucën

Papa Diosan bana unicama ñuixunimanu ëbëtsini uaxa.

.39Usai canantancëx ënananquin

Marcos buani ca Bernabé, manënuntin Chipre nasínu cuancëxa.40Cuancëbëtan ca Pablonën Silas abëacuanun caísacëxa. Caíscë ca axaJesucristomi catamëcë unicaman—bë —quixuncatancëxun xuacëxa. 41Xucëxcuanquin ca Pablobëtan Silasnën Siriamenu cuanan Cilicia menuribi

tomi catamësha cuëënun

.

15

279

16 1Cuanx ca Pablobë Silas Derbeëmanu cuanan anuribi cuani

Listra ëmanu bëbacëxa. Anu ca axaJesucristomi catamëcë Timoteo cacë uni

.,

.2

Jesucristomi catamëcë unicaman —upíuni ca —quixun ñuicë ca Timoteo

. 3

,—Timoteonën papax ca judío unima

.Timoteo judíos unicaman aín banacuaisama tanti rabanan judíos uni

—quixun.

.4Listranuax Timoteo buani bëtsi bëtsi

,

aín bana ñuixunun caíscë unicamacë

unin cushicaman caxa quixun banañuixuancëxa. Ñuixunquin ca atúxaquicëaxa Jesucristomi catamëcë unicamacacëxa. 5Usaquian Pablobënën bëtsi bëtsi ëmanu cuanquin banañuixuncëx ca axa ami catamëcë

. Usaibëa camabi nëtën uni raírinëxribi

bë ca axa Jesucristomicatamë .

Namácësa oquian Pablonën

6Usaquiania cuania Asianuxun bana

cuancëxa. 7Cuanx anu bëbaquin Misiacacë me inubiani,

Jesusan Bëru Ñunshin Upitan anu. 8

cëx ca Misia inubianx Troas cacë ëmanubëbacëxa. 9Bëbaxun ca Pablonën imë

quin iscësoquin Macedonia menushia nicë isacëxa. Iscëxun

ca cacëxa: Macedonia ënu uxun camina. 10Usoquian Pablon

quin iscësa oquin isan cananunanun Macedonia menuxun, Jesucristomi

bana ñuixuni cuanti ca Nucën Papa Dioscuëë .cananuna bënënquinshi anu cuanuxunñu mëníocën.

11Manë nuntin Troasnuax cuanshiaxSamotracia cacë nasínu bëbonx

polis ëmanu bëbacën.12Anuax cuanx cananuna Filipos ëmanubëbacën. Filipos ax ca Macedonia menu

. Anu cananuna. 13A ëmanuax

cananuna anun ñu mëëtima nëtën bacacuëbí cuancën,

Diosbë banacë, anu. Cuanquinbixanucama timëcë isi anu tsóbuquincananuna Jesúsmi catamëti bana atuñuixuancën. 14A xanucama achúshi ca

. Ax ca Tiatira ëmanu, an chupa upí minanën

.

.

tomi catamëcëxa. 15

16

280

catamëti ca Lidia,bë, .ca nu cacëxa:—Mitsun,

.

.16Nëtë itsin anuaxa uni abë banacë

anuax Nucën Papa Diosbë banaicuanquinbi cananuna xanu xuntacuachú ñu isacën. A

cëxun

cëxa.qui bimiacëxa. 17A xanu

xuntacunëx ca Pablocëñun nu nuibianimunuma banai quiacëxa:—Ënë unicaman ca Dios,

.ë.

18

nuiacëxa.cuainacëquin ca Pablonën ñunshin

:—Jesucristonëan quimicëxun cana mi

cain, ënë xanunuax ca chiquit.Quixuan cacëxëshi ca bënëtishi

.19 bëtan ca aín patróncaman, a

sabi oquin ñubëtanma ca curí

, Pablocëñun Silasbiacëxa.

. 20

unimi manania cuacë uni cacëxa:—Ënë uni rabë

bana ñuixuncëxun cuati ca nun ëmanuquiruia. 21

ñuixuncë bana axa quicësabi oquin.

22A xanun patróncaman usaquin anuni uni itsimi manania cuacë unicamacaia cuati, ca camabi uni Pablo

quiruacëxa.quirucëbëtan ca a unicaman, aín

chupa pëmitancëxuan manë xonrishquinun quixun aín unicama cacëxa.23Usoquin cacërishquitancëxun ca sipuacëxa.cëbërúancë uni cacëxa, Pablocëñuncamina Silas machiquitia upí oquinbë .

24

xacëxa.25 ë

naëx Nucën Papa Diosbë bananan a rabicantacëxa.sipuacë uni raírinën cuacëxa. 26Usaía

bëa me cushínra shaíquicëbë ca amitapuocë icama shaíquicëbëa xëcuëmaxribi xëoquimainun manë risi anununi sipuacë tëcërëcacëcama tubucutirëucüacëxa. 27 bë bësuquinbi,xëcuëcama xëóquicë isquin ca ansipuacë unicama chiquíti rabananbë , —sipuacëunicama ca chiquíquiani cuanxa—quixun.tsi quixun aín manë xëtocë biacëxa.28Bitsiabi ca Pablonën munumabanaquin cacëxa:— .

.29Cacëxuinshi, anun pëcaxun isti a aín

xun bibianx ca bënëtishiquiani sipu mëú atsíancëxa. Atsini,

bërëqui racuëtan bamai ca Pablo.

30

:— ëncë

ë ?31Quia ca cacëxa:

16

281

—ami catamët. Ami catamëti camina min

ë.

32

bana ñuixuancëxa. 33Ñuixuncëxuinshica imëbi an sipuacë unicama bërúancë

.Chucaxuncëbë ca an sipuacë unicamabërúancë unibë axa aín xubunu

. 34

unicama bërúancë unin aín xubunu.

, mashirua tanicuëëancëxa.

35 caracëbëtan ca anuníxa uni itsimi manania cuacëunicaman policía xuquin cacëxa:—An sipuacë unicama bërúancë

uninu cuanxun camina a uni rabëa.

36Usaquin caxun xucëx cuanxuancacëxun ca an sipuacë unicama bëcë unin Pablo cacëxa:—An uníxa uni itsimi manania cuacë

unicaman ca mi chiquícamiaxa. mashirua

.37Usaquian an sipuacë unicama

bërúancë unin cacëxun ca Pablonënpolicíacama cacëxa:— ñu

,xunmabi, ca camabi unían

ismainun rishquimitancëxun nusipuamionxa.cara bërí uni raírinën isnúnma nuchiquinin? . Atúxbi

.

38Ësoquian Pablonën cacëxuncuabiani cuantëcënxun ca policíacamanan uni uni itsimi manania cuacëunicama cacëxa. Caquian,

xuncuati ca racuëacëxa. 39Racuëti anucuanxun ca Pablocëñun Silas cacëxa:—

quirica.

—ënë—quixun

cacëxa. 40Usaquian cacëx sipunuaxchiquíquiani ca Lidianën xubunucuancëxa. Cuanx atsínquinbi ca axaJesucristomi catamëcë unicama anutimë sëtancëxanuaxribi cuancëxa.Tesalónica ëmanuaxa unicamaquirua

Tesalónica ëmanuaxa unicama tsuáquirua

17 1Usaquiani cuani Anfípolis ëma

cuanx ca Tesalónica ëmanu bëbacëxa.Tesalónicanu ca anua judíos unicamatimëti xubu achú . 2

rabë ,sabi oi anun ñu mëëtimabë, anua judíos unicama

timëti xubunu atsínxun, anua timëtiaunicama cuë ,Jesús ax ca aséatubë canancëxa. 3Cuënëo bananuñuicë —abana quicëtantancëx bamatancëx baísquiaxa—quixun canan ca —Jesús abi ca axa uti nun caíncë Cristo ax

.4Ñuixunia cuati ca judíos unicama

raíri, Jesús ax ca aséquixun sinani, ami catamëti Silas

ëacëxa.

16 17

282

Nucën Papa Diosan bana cuacëcama, a—

—quixuan unin cacë xanucamaxribiJesúsmi catamëacëxa. 5

judíos unicama, , ax

timëtancëquirumiacëxa. quirumi, Jasón

cacë uni aín xubunu banaruquin bariica, camabi unían isnun ëma nëbëtsi

quiax quicancëxa. 6Usai quiquinbimëraquinma ca Jasóncëñun axaJesucristomi catamëcë unicama raíri

. Buani ca munumasharati quicancëxa:—quirumicë uni rabëtax ca ënu uaxa.

7

atsínmiaxa.,

.8Pablocëñun Silas ñuicania cuati ca

quiruacëxa. 9 quiruiabica Jasónbëtan raírinën a ënun quixuncurí . xun ca

nun quixunëancëxa.

10 bëtan ca axa Jesucristomicatamëcë unicaman bënënquinshi imëPablocëñun Silas Berea cacë ëmanu

nun quixun xuacëxa. Xucëxcuanx bëbatancëx ca anua judíosunicama timëti xubunu atsíancëxa.11Atsínxuan bana ñuixuncëbëtan ca

, Tesalónica,

cuëënquin Pablonëan Jesús ñuiquinNucën Papa Diosan bana ñuixuniacuacëxa. Cuaquin ca asérabi cara

Diosan bana cuënëo isacëxa. 12Usaquinxira —asérabi ca

—cëxa.

— ñu ca —quixuan unin,

cëxa. 13 bëbi ca Tesalónicanu, Pablonëan

Bereanuxun Nucën Papa Diosan banañuixunia ñuicania cuabiani anuribishicuancëxa. Cuanxun ca Pablomia

quirumiacëxa. 14 quirumicëbëtanbi ca axa Jesucristomi catamëcëunicaman bënënquinshi Pablo manë

nun quixun xuacëxa.Xucëbë ca Timoteobë Silas Bereanubibërúacëxa. 15Bërúunicaman Pablo Atenas ëmanu

. xun a ëbianíaBereanu cuantëcënia ca Pablonën aunicama Timoteocëñuan Silas bënëtishia isi unun quixun camiacëxa.

16A unicama cuan ca Pablonën Atenasëmanuxun Timoteocëñun Silas aiacaíancëxa. Caini a ëmanu niquin, uníanuniocë ñu a unin rabicë,

. 17

ca anua judíos unicama timëxun,

unicamaribi, Jesús ax ca asérabi Cristo,axa uti judíos unicaman caíncë,

nëo bana ñuiatubë canancëxa.nëtën anuxun ñu marutinuaxribi anua

.18Cananmainun ca raíri unicama usa isa

reo cacëunicaman bana ñuia cuacë,

17

283

estoico cacë unicamanribia bëtsi banañuia cuacë, a unicamaxribi uax Pablobëbanacëxa. Abë banatancëx ca raírinëxquiacëxa:—¿Añu cara bana

nu ñuixuinsa tanin?Quicëbë ca raírinëx Pablonëan Jesús

ñuianan ——quixun cacëxun cuax quiacëxa:

—Nun rabicë diosma, bëtsi dios ñuisapi ca quia.

19Usai quitancëxun ca Pablo, Areópago cacë, anu:

—Nun nu cuacëma a ñuiquinmi nucacë bana ënë cananuna upí oquin

. 20Nun cuacëma ñucamina min ñuin. Uisai qui quicë cara

.21

unicama an uisa bana cara an cuacëma.

ñuia cuacëma ñuribi ñuiquin uni caisatancëxa. .

22 pagonutimëcë unicama nëbëtsinuax niruquincacëxa:— , xun

. 23

bain niquin cana anuxunmi mitsun. Isanan cana

anuxun mitsun dios rabiquinmi anu ñunanti ñu achúshinumi ësaquin cuënëocëisan:

.

ñuixunin.24

ribi uniocëxa. Ax ca naí, me acaman.

. 25Unin a

. An ca anun nux tsóti nëtë

, piti,.

26An ca achúshi uni aín rëmaxa mecamanu tsónun uniocëxa.Unioquin ca uiti barin cara aínrëquixun mëníonan, anua aín mesënëncëcamaribi mëníoxuancëxa.27

nun uni uniocëxa. Uisaxun

. 28Nucën Papa Dios cupícananuna tsotin, a cupí cananuna nitsin,

. Mistunaintsi raírinëx ca ësai quiacëxa: “Nuxcananuna diosan rë . 29Nuxaín rë

,

. 30Nucën

anbia uniocë ñu rabiacëxa. Rabiaisquinbi ca Nucën Papa Diosanisëshiacëxa. Isë

unicaman canun camia. 31Nucën PapaDiosan ca mëníocëxa, anúan achúshiuni, Jesucristonën camabi uni, aín nuitu

,nëtë. sacëxa

nun, ca Nucën

miacëxa.32Usaquian bamatancëx ca Jesús

baísquiacëxa quixun ñuia cuati ca uniraírinëx Pablomi cuaiacëxa. Cuaimainunca raírinën Pablo cacëxa:—Minmi ñuicë bana ënëmi ñuitëcënia

cananuna bëtsi nëtën cuatë .33Usaquian cacëx ca Pablo acama

ëbiani cuancëxa. 34Cuancëbë Pablobëcuani ca raírinëx ami sinani Jesúsmicatamëacëxa. Acamax ca Dionisio,

17

284

Areóachúraí .

18 1Areó nuxunbana ñuixuntancëx ca Pablo

Atenas ëmanuax Corinto ëmanucuancëxa. 2Cuanx bëbaxun ca judío uniachúshi, Aquila cacë, mëracëxa. Ax caPonto cacë menuaxa bacë . Usa

. bëbia anu—judíos unicamax

—quicëbë ca Corintonu tsoti cuancëxa.batancëx Pablo

Aquilacëñun Priscila isi cuancëxa.3 saribi

.

Aquilabë .4 timanëtëcaman anua judíos unicama timëtixubunu cuanxun —Jesús ax ca asérabiCristo, axa utia judíos unicaman caíncë,

—quixun bana ñuixuancëxa.Ñuixuncëxun ca judíos unicama raíri

rinënribi—Jesús ax ca asérabia Nucën Papa

—.

5

nianuax Corintonu bëban Pablonën bëtsi

banaishi ñuixuancëxa. Ñuixuanan cajudíos unicama, Jesús ax ca asérabi

upí oquin ñuixuancëxa. 6Cacëxbi ca aín

nishacëxa.nun aín

chupa tacaquin cacëxa:—

.

. Mitsúnmi ënë banacuaisama tancëbëtan cana judíosmaunicama ñuixuni cuanin.

7Catancëx anua judíos unicama timëtixubunuax chiquíquiani ca judíosma

,Justo cacë uni, aín xubunu cuancëxa,axa anua judíos unicama timëti xubu

.8

timë , Crispo, abë aín

.

ñuixunia cuati,

.9,10 quin

Jesusan cacëxun imë cuacëxa:— .

tima.

.racuë

.11Usaquian cacëxun ca Pablonën

achú shi

unicama Nucën Papa Diosan banañuixuancëxa.

12Usaquian ñuixuncëbëbi ca Galión,,

ruacëxa. quiruquin bibianquin ca anuníxa unimi manania cuacë unicamatimë . 13

:—

Moisésnën cuënëo bana quicësamaoquin Nucën Papa Dios rabinun quixununicama caia.

14Quixuan cacëbëa Pablo quicascëbëtanbi ca Galiónën judíos unicamacacëxa:

17 18

285

—

cacëxun cuatsian. 15

cuati banaishi ñuixunquin, usai ca quiaquixun ñuixunia.mitsúnbi më .mitsu më .

16Usaquin catancëxun ca Galiónën axanun

quixun cacëxa. 17Cacëx cuanquinbi caanua judíos unicama timë

, Sóstenes, a bixun mëëcancëxa.Usoia isquinbi ca Galionën caquinmaisëshiacëxa.

Antioquíanu cuantëcëntancëxa Pablo

(18.18-21.26)18

sinani axa Jesucristomi catamëcëunicama —cana cuanin —cabiani,

labë manë nuntincuancëxa. Cuanx Cencrea ëmanubëbaxun ca Pablonën, —Dios cacë nëni —quixun

. 19

tancëx cuanx ca Efeso ëmanu bëbacëxa.

cuanx anua judíos unicama timëtixubunu atsíanx ca anuax Pablo anuatimëcë judíos unicamabë banai atubë

Diosan bana cuënëo ñui canancëxa.20

. 21Abë:

—Judíos unicama anun timëti nëtësënëcana Nucën Papa Dios cuëëncëbë mitsuisi utë .Quixun cabiani ca Efesonuax

cuancëxa. 22 rea ëmanuquiani taën

Jerusalénu cuancëxa. Cuanx bëbaxun

atu istancëxun axa Jesucristomicatamëcë unicama ——cabiani ca Antioquíanu cuancëxa.23

Pablonën axa Jesucristomi catamëcëunicama upiti Jesucristomi sinani axcuëëncësëacëxa.

24Pablonëan Galacia menu cuanan

tomi catamë sëmainun ca

achúshi, Apolo, ax Efeso ëmanu cuanx. Ax ca an Nucën Papa

Diosan bana cuë

. 25

losnën cuëënibanaquin, Jesús ñuiquin, upí oquin

.Usaquin Jesús ñuiquin bana ñuixuanan,—uni nashimiacëxa —ca Apolosnën —Jesucristonën ca aínBëru Ñunshin Upí aín unicama abëa

— .26

timëti xubunuxun Apolosnënracuëquinma bana ñuixunia cuaquin caAquílabëApolos,quixun upí oquinra ñuixuancëxa. 27Usa

tancëbëtan axa Jesucristomi catamëcëunicaman — —catancëxunatuan upí oquin Apolo binun quixuncaquin axa Acayanuax Jesucristomicatamëcë unicama quirica cuëcëxa. Cuënëoxunia quirica bibiani manënuntin cuanx Acayanu bëbatancëxun ca

18

286

.28

— —quixuansinaniabi abë banaquin judíos unicama,Jesús ax ca asérabi Cristo, axa utia atun

bana cuë .

19 1

cuantancëx Efesonu bëbacëxa. Bëbaxun

unicama mëracëxa. 2Mëraxun cacëxa:

— bëcara aín Bëru Ñunshin Upí mitsunuuax?

cëxun ca cacëxa:—Nun cananuna Jesucristomi

catamëti ca uni aín Bëru Ñunshin Upíñu.

3Usaía quia ca Pablonën atu cacëxa:—¿Añu sinani caramina nashimicë?

Cacëxun ca cacëxa:—

.4Cacëxun ca Pablonën cacëxa:—

tia ca Juanën uni nashimiacëxa.Nashimiquin ca cacëxa, axa a caxu utiuni achúshi, Jesús, axa utia judíosunicaman caíncë, Cristo, nunquixun.

5

Jesúsmi catamëti a unicamax nashimicë. 6

Pablonën aín mëcënan ramëcëbë atunuNucën Papa Diosan Bëru Ñunshin Upíuacëxa.banan bananan ca a unicaman,

bana unicama ñuixuancëxa. 7

uni nashimicëcama ax ca mëcën rabëë .

8 ë, anua judíos

unicama timëti xubunuxun racuëquinma

cëxa. Ñuixunquin ca, Jesucristomi

ñuixuancëxa. 9Ñuixuniabi ca raírinën.

Usaquin cuaisama tani ca anu timëcëunicaman cuamainunbi —Jesúsmi

—quiax quiacëxa.Usai quicëbë, anuax chiquíquianquin caPablonën axa Jesucristomi catamëcëunicama buani, Tirano cacë unían

, anucuancëxa. Cuanxun ca anuxun camabinëtën bana ñuixuancëxa. 10Usaquin caPablonën rabë barin anuxun banañuixuancëxa. Pablonëan usaquinñuixuncë ,

ñuixuncë bana cuacëxa. 11Cuacëbëtan caPablonën anuxun Nucën Papa Diosan

.12 quicë chupa

uni ñucëcamax pëxcúacëxa, pëxcú

chiquíacëxa.13 xuan

xun ca ancuaínbëquini niquin uninua ñunshin

raírinën, xuan.

:—Pablonëan unicama ñuixuncë Jesús

xun cana mi cain, ënë uninuaxca chiquit —quixun.

18 19

287

14 rinëx cajudíos sacerdotenën cushicama achúshi,Esceva cacë, aín bëchicë mëcën achúshi

ë . 15

cacëEscevanën bëchicëcama cacëxa:—

..

16Quixun cai chirínquianx anuñu uni an

cupinunma atu mëëacëxa. Mëëquiancushíinra mëëcëx ca chupa

cëxa. 17

judíosma unicamanribi cuacëxa. Cuatiracuëquin ca:— ,

—quiquin a rabiacëxa.18 bë uxun ca axa Jesúsmi

catamë —usaribi oquin cana—

cëxa. 19Usomainun ca an ñubëunicaman anua ñubëcama bëxun, camabi unían ismainunnëëancëxa.cupí cincuenta mil curí .20

ñuia cuati Jesucristomi catamëti.

21

. Jerusalénucuanti sinani ca quiacëxa: Anu pain

. 22

ë,Erasto, nunxuacëxa.ëma Efeso, rúacëxa.

23Efesonuaxa Pablo cuancëma pan

tani,cëxa. 24 , anuxua manë unioquin ñu chucú

, quirumiacëxa.Demetrio an anuxun diosa Artemisa

ratsu oquin manë uxua uniocëxa.tan

quibiacëxa. 25Demetrionën ca abëtan

, ancamicëx timëtia cacëxa:— , ënë ñu

xun maruquin cananunaanun nun ñu maruti curíqui bitsin.26

an ñuicë banaribi cuatin. An ca Efesoëmanushima,oquin,asé , a

. 27 xun

.

.

.28Usai Demetrio quia cuati ca nishi

quirui quicancëxa:— .

.29Usari quicë

quiruacëxa.

rabë, , axaPablobë nicë, a bixun nirínbianx caanua unicama timë quianxatsíancëxa. 30Atsíncëunicama cai axribi atsíntisa taniabi caaxa Jesucristomi catamëcë unicaman——quixun Pablo cacëxa. 31Camainun ca

19

288

ribi anu timëcanti xubunu atsíanxma. 32Usa

ë quirui,raírinëxa bëtsi ñu ñui quimainunraírinëxribi bëtsi ñu ñui banai

cëxa. quinbi ca aín patsanënë

. 33 saribiti ca anuatimëunicamamiribi nishacëxa. Usaía aminishcëxun ca judíos unicama anAlejandro, ëaxa quixunan anua timëcë unicama canun quixuncacëxa. Cacëxun ca Alejandronën aínmëcëquixun cacëxa. 34Cacëxbi ca —ax ca

— tëtimarabë horan pain munuma sharatiquicancëxa:— .

.35 ënun cacëxbi

nëtëcuënëoxuncë unin nëtëmiacëxa.Nëtëmia ca cacëxa:— ,

camainun ca cuat.unicamax ca an anuxun Diana rabitixubu bërúanan a iscësa maxax naínuaxnipacëcë bë . Usa ca quixun

.36 , usama ca quiax uíxbi

. ëti. Nëtë

. 37Mitsúnmi bëcë unirabëtax ca mitsun rabicë diosa ñui

. 38

tan uxua, unimi

, an uníxa uni itsimi.

.Cacëbë

ribi, an uníxa uni itsimi manania cuacë. 39

bëtsi ñuribi mëníoisa tanquin anúanëti nëtën anu timëcë

. 40

cancëxun.

.41Usaquin catancëxun ca timëcë

nun quixun xuacëxa.

menu Pablo cuan

20 1Usaquin cacëxa cuancëbëtan caPablonën axa Jesucristomi

catamë ëananbana ñuixuntancëxun —cuanmainun ca

—quixun atu cabiani Macedoniamenu cuancëxa. 2Cuanquin ca a menua

catamëcë unicama, ëníma Jesúsmicatamë .

cacë menu cuancëxa. 3Cuanx bëbax caanu rabë .

, judíos unicamaxaënania ñuia cuati sinanacëxa.

Sinanabiani ca Macedonia anu pain baincuancëxa. 4Cuancëbë ca Berea ëmanu

, Sópater, nicaë,

Segundo, ,Gayo, ,Timoteo, Tíquico, Tró mo, acamaxPablobë cuancëxa. 5Cuanx Macedoniamenu bëbacëbë ca atux pain Troasëmanuxun nu caini cuani nu ëbianirëcuënquiancëxa. 6

piti nëtë inúmitancëx, nuxribiFiliposnuax manë nuntin cuanx, mëcënachú bë Troasnu bëbacën.Bëbax cananuna mëcën achúshi

ë .

19 20

289

7

axa Jesucristomi catamëcë unicamabëëacën. Timëan ca

Pablonën, ,.

Usoquin ca imë .8Usoquin ca Pablonën xubu cata itsi

,ëcë, anuxun bana

ñuixuancëxa. 9Usaquian Pablonënë

achúshi, anuxun bana ñuixuncëbëbi cashi, Eutico cacë, ax xubu

,nan të

cëxa. Nipacëtía bamaia ca bicancëxa.10Bicë

quin bitsi rantin purúnquin ca:

— , ca uinacëtia.11 cënxun,

tucapaxun pianan pëcaratamainun banañuixunëti, ca Pablo atu ëbiani cuancëxa.12Cuancë

cuëënquiani cuancancëxa.

Troasnuaxa Pablo Miletonu cuan13

cuainsa tanquin, anua bitsi cuanuncacëx, nux pain rëcuënquiani manënuntin Asón cacë ëmanu cuancën.14Cuanx bëbaquin Asónua Pablo bibianicananuna abë nuntin Mitilene cacëëmanu cuancën. 15Mitilenenuax coonxcananuna Quío cacë nasí rapasubëbacën. Bëbax anuax coonx cananunaSamos cacë nasínu bëbacën. Bëbatancëx

pain tantiacën.cananuna Mileto cacë ëmanu bëbacën.16Anuxun ca Pablonën Pentecostés cacë

bati

tanquin,.

17

cëunin cushicamaxa anu unun quixunPablonën camiacëxa. 18Camicëx aia cacacëxa:—Asia menu utancëx carana mitsubë

. 19

cuëëncëJesucristo ñuiquin uni bana ñuixuan.

mëran. 20

ënquinma uisai caramina Nucën PapaDios cuëëncëquixun racuëquinma mitsu banañuixuan. Usaquin nëtëquinma mitsúxmitimëmanuxunribi mitsu bana ñuixuan.21Ñuixunquin cana judíos unicama

nunquixun can. 22

sabi oi Jerusalénu cuanin, uisai carana. 23An

,ëmanu carana cuani anuxun ca Nucën

caia,

tëmë . 24Usaquian

nëtiman.sabi

ëonti canacuëënin, Nucën Papa Diosan ca

20

290

ëmisanun.

25 ,uicama carana Nucën Papa Diosan uni

istëcë .26,27 cëncëxunmabi canaësoquin mitsu cain, uisai cara Jesucristocupí aín unicamax, an më

, acama ñuiquin cana

unicamaribi ñuixuan.Jesucristo ñuiquin bana ñuixuniacuatibia ami catamë

. 28

.Bërúancanan camina axa Jesucristomicatamëbë . Nucën Papa Diosan BëruÑunshin Upitan ca usoquinmi axaJesucristomi catamëcë unicamabë . A unicamax ca

catamë . 29

, bë ca uni raíri uti. ,

Jesucristomi catamëti bana a ënun.cacësaribi oquin ca a

.30 ,tomi catamëcë unicamabë timëcëunicama bëtsi bëtsin ca Nucën Papa Dioscuëëncësabi oquin ñuixunquinma, cëmë

, a bana quicësabi oi. 31

. , rabëachú ënbinëtëquinma bëunan mëscúquin mitsusëan.32Bërí cana an bërúanun Nucën Papa

xunin. An ca nuibaquin

saribi oquinasé

. 33

curí cëma. 34 ,

mëcënanbi ñu mëë

camaribi bixúan. 35Usaquin ñu,

, ñuñumanuxun.

: “A uninsamaira oi ca

. A.

36Ësaquin catancëx ca Pablo rantinpuruni tsóNucën Papa Diosbë banacëxa. 37,38Banaisënënia ca — cënuxunma—canani bëunan mëscúquin bërúanxa

.

21 1

unicama ëbiani cuanx cananunaCos cacë nasínu cuancën. Anuax coonxcananuna Rodas cacë nasínu cuanx,

tara cacë ëmanu bëbacën.2Bëbaxun cananuna anua axa manënuntin Fenicia menu cuanti uni raírimëracën. Mërax cananuna a nuntinatubë cuancën. 3Cuanxun Chipre nasía

menu cuancën. Cuanx cananuna anu

xunti cupí Tiro ëmanu cuancën.4Usai Tironu bëbaxun, axa Jesucristomicatamëcë unicama mërax, cananunamëcën achú ë nëtën

.Nucën Papa Diosan Bëru Ñunshin

xun a unicaman uisai

20 21

291

cacëxa. 5Usaquian cacëbëbi cananuna anëtëcama inúcëbë cuancën. A ëmanuaxcuancëbë ca axa Jesucristomi catamëcë

chicëbëbi nubë masinu cuancëxa. Cuanxcananuna rantin puruni tsóbuaxmasinuax Nucën Papa Diosbë banacën.6

—cuanmainun ca bë—quixun atu cai cananuna manë

. bë ca acëancëxa.

7Anuax cuanx cananuna Tolemaidaëmanu cuancën. Cuanx bëbaxun axaJesucristomi catamëcë unicamacatancëx cananuna achúshi nëtën atubë

. 8Anuax pëcaratëcëncëbë cuanxrea ëmanu bëbacën.

Bëbax cananuna Felipenën xubunu abë. Felipe ax ca an Jesús

mëcën achú ë uniJerusalénuxun an piti mëtícanuncaíscan acama achú . A

. 9Aín bëchicëca rabë ë xanu bënëñuma

. A xanucaman ca Nucën Papa

cëxa.10 bë ca an Nucën

xun bana uniñuixuncë uni achúshi Agabo cacë, axJudea menuax bëbacëxa. 11Bëbax nu isiuxun anun Pablo tsitëcërëquicë, a biaxanun tanëacanan anun mënëacati caquiacëxa:—Nucën Papa Diosan Bëru Ñunshin

Upí ca ësari quia:

.12Ësaría Agabo quia cuaquin ca

nubë ,

cacëxa. 13Cacëxbi ca Pablo quiacëxa:—¿Añu cupí caramina usai banai

bëunan mëscú ?Jerusalé

ë .

.14Usai quia Jerusalénu cuancatsi quia

cananuna Pablo sinanamicasmacën. Usa:

— sabi oi ca.

15 níobianireanuax Jerusalénu cuancën.

16Cuancë reanuaxa axJesucristomi catamëcë unicama raíricuancëxa. Acaman ca Chiprenuax ucëuni Mnasón,tomi catamëcë,

.

Pablo Jacobo isi cuan17 baia axa

Jesucristomi catamëcë unicamancuëënquin nu biacëxa. 18Usaquian bicëx

caracëbë PablobëJacobo isi cuancën.tomi catamëcë unicaman cushicamaribi

. 19 — ?—quixun catancëx atubë banaquin caPablonën uisaira oquin cara Nucën Papa

xun, anua judíosma

quixun ñuixuancëxa.20Usaquian Pablonën ñuixuncëxun ca

— —quixun caquin Nucën PapaDios rabiacëxa. Rabitancëxun ca Pabloësaquin cacëxa:— . ,

.sinania, Moisésnëan usai judíos unicama

nëo bana quicésabi oi cananuna. 21A unicamax ca quia,

21

292

min isamina bëtsi bëtsi menua judíosunicama, Moisésnën usai judíos

nëo bana quicësabi oi. Canan isamina

saribi oquin bëbu

can. 22An usa bana cuacë unicamax cami ucë cuati timë .

? 23Nun ësaquincacë . Ënu carabë ë judíos uni, an NucënPapa Dios cacë ënquian aín

. 24Ënë uni buani

mixribi nashi më . Mënan camina a unicamaxa Moisésnëncuë

. Minmi usoia isquin ca judíos, mix camina

cuënëo bana quicë .

. 25Mixmi

bana quicë

.:

, unínbia uniocë ñu rabiquian,,

camina tëtsë ,

.

Roma ëmanua Pablo cuan ñuicë bana (21.27-28.31)

Anuxun Nucën Papa Dios rabiti xubunuxun Pablo bican

26 camabëtanJacobonën cacësabi oquin, rabë

ë uni a buonx ca Pablosaribiti nashi abë

mëníocacëxa. Mëníocanan ca uisa nëtëncara anun mëníocati nëtë sënëquixun canan uisa nëtën cara Nucën

tan mëníoianuxun Nucën Papa Dios rabiti xubunucuancëxa.

27Anun mëníocati nëtë mëcën achúshië sënë

judíos unicama raíri, Asianuax ucë,acaman Pablo anuxun Nucën Papa Diosrabiti xubunua isacëxa, isquian

carucëxun Pablo biacëxa. 28Bitsi camunuma cuënishi quicancëxa:—Israel unicama, . Ënë

unix ca an camabi menu cuanquin

.nun cuati bana Moisésnën cuënëoquicë ,anuxun Nucën Papa Dios rabiti xubu

caia.Dios rabiti xubunu judíosma, axa griegobanan banacë unicama raíriribiatsínmiaxa. Atsínmixun ca ënë xubu upí

—quiax.29Jerusalënuaxa abë nitsia isbaiëxanx

, Tró mo, a Pablonënanuxun Nucën Papa Dios rabiti xubunuatsínmicësa sinani usai quicancëxa.30Usaía quicë cuatsini

biquin, Pablo anuxun Nucën Papa Diosrabiti xubu ëman nirínbianquinbënënquinshi xëcuëcama xëpuacëxa.31

quirucëa ñuia ca comandantenëncuacëxa. 32

runën cushicamatimëtancë quianquin buanx ca

bëbacëxa. Bëbaia isquin ca mëëquinbi

21

293

Pablo ëancëxa. 33Usocëbë uquin caPablo biquin comandantenën aín

rucama manë risi rabëtan tëcërënun quixun cacëxa. Caquin ca ui cara ax

cëxa. 34

cëbë

nun quixun cacëxa. 35,36Cacëxuanbë, a caxu cuanquin catícabiani

quirui quiacëxa:— .

quirucëbëtan ca unínmarucaman atun xubunua

quin.

Unicamax ami manáncëxuan Pablonën ca37

rucaman atsínmicëxunbi caPablonën comandante cacëxa:— ?Cacëxun ca comandantenën cacëxa:— ?

38

bari itsin,quirumitancë

mil uni, ,?

39 cëxun ca Pablonëncacëxa:— , Cilicia

, Tarso, .quirucë?

40Cacëxun ca comandantenën— —quixun cacëxa. Cacëxtapitinu nixun mëcënëtëtia ca Pablonën hebreo bananbanaquin ësaquin unicama cacëxa:

22 1

caniacëcë unicama, uisai carana

nun ca cuat.

2Caía, hebreo banan Pablo banaiacuati ca pascë ëacëxa.Nëtëtia ca Pablonën cacëxa: 3—judíos uni,Tarso, anuax bacë .cana Jerusalén ënuax caniquin, an uni

, Gamaliel,, nucën raracaman

cuatia Moisésnën cuënëo bana upí.

saribiti Nucën Papa Diosanbana quicë .4

. Bëtsi

xanuribi nëaxun tëmë. 5Sacerdotnën cushicaman

tan ca caniacëcë unicamanribi,

.

ënuxun tëmëraminuxun bitsi cuancën.

Pablonëan axa usai Jesucristomi catamëa ñuia bana ( . 9.1-19; 26.12-18)

6Bain cuani Damasconu bëbaicuanquin,

, naínuaxcushiira pëqui ichúquin nëbëtsioraquin

cacëxa. 7Usaquian pëcacëx menunipacëcuacën: “Saulo, Saulo, ¿uisoti caramina

? 8Ësaquian cacëxuncana cacën: ? Nucën

. Cacëxun ca: , Nazaretnu

, ami bëtsi bëtsi ocë, .9 bëtan pëquia isquinbi

. 10Ësaquian cacëxuncana cacën: .

cuëënin? :“Niruquiani camina Damasconu cuanti

21 22

294

.. 11Usaquin

cacëx menuax niruiabia axa pëquicë anbëtënancëx bëxu ,

bacën.12Anu ca uni achúshi, Ananías cacë,

an Moisésnën cuënëo bana quicësabi.

, ax caupí nuitu .13 .cacëxa: Saulo,

. .Quixuan cacëxuinshi cana a isacën.14Iscë : Nucën Papa Dios,a nucën raracamanribi rabia, an ca micaísacëxa, añu cara ax cuëënia quixun

nanmi aín Bëchicë aín sinan upíiranan ax banaia cuanun. 15Usa

xunmi cuacë

. 16

nëtishi nirui minë

.

Judíosma unicama bana ñuixunun Jesusan Pablo xua

17 saicëancën.

Cuanx cana Nucën Papa Diosbë banaianuxun a rabiti xubunu cuancën. Anu

quin iscësoquin Nucën. 18Iscëxun ca ësaquin

:xunbi cuaisama

. nëtiJerusalé . 19Usaquiancacë :

,cana anua judíos unicama timëtixubucamanu cuanquin, axa mimicatamë nan

mëëa quixun. 20Estébanën an miñuiquin uni bana ñuixuncë, a maxaxan

cuëënquin an Esteban rëcë unicamanchupa bërúan. 21Usaquin cacëxunbi ca

: Camina.

.

Comandantenëx Pablobë bana22Usaquian Pablonën ñuixuncëxun

pascë ëxun cuatibi cajudíosma unicama ñuia quia cuatisharatëcëni quicancëxa:— ,.

23Usai qui munuma banai sharatinishquin ca aín chupabi pëxun niquinme cupú suquinpuacëxa. 24

rucamabucucë xubunua Pablo atsínminun

rucama cacëxa. Cananca, caniaquixuan nu ñuixunun camina Pablo

. 25Usaquiancomandantenën cacëxun nëamicëxunbi ca Pablonën anua

:— , añu cara

?26Ësaía Pablo quia cuabiani cuanxun

ca capitanën ësaquin comandantecacëxa:— ñu.

.27Usaquian cacëx anu cuanquin ca

quin cacëxa:—¿Asé

?Cacëxun ca Pablonën cacëxa:— .

22

295

28Cacëxun ca comandantenën cacëxa:—

qui cupíocën.Quia ca Pablonën cacëxa:— ñu

.29

nux cuaíncëcaman Pablo ëancëxa.Ëncëbë ca comandantenëxribi,sha quirica

nëamia quixun sinani, racuëacëxa.

30 caracëbëdantenën añu cupí cara Pablomi judíos

tanquin, anúan nëacë manë risi tubununquixun cacëxa. Canan ca sacerdotenën

nun quixunaín unicama cacëxa. Cacëxuan ancacënën Pablo axa timëchiquímiacëxa.

23 1 rucamanbëcëxun isquin Pablonën judíos

:—

xucë . ,

.2 bëtan ca sacerdotenën

, Ananías, an a rapasu

quixun cacëxa. 3Caia ca Pablonën cacëxa:—Unían,

. Nucën

. Moisésnën cuënëo banaquicëisti cupíshi camina anu tsotan. ¿A banaquicë xunmabi

nun quixun uni cain?4

Pablo cacëxa:

—¿Usaquin caramina Nucën Papa

?5Cacëxun ca Pablonën cacëxa:— , Moisénën cuënëo

bana ca quia:. Usa

usaquin can.6Usaquin catancëxun ca Pablonën

anua timë , a raírinëxarinëx fariseo

.munuma banaquin cacëxa:— ,, fariseo unin bë .

utëcëncësinanin.

.7Ësaía quia cuati acamaxbi cuë

nantancëx ënananquin ca fariseo

saduceo unicamanribishi bëtsi oquin. 8Saduceo unicaman ca

—— nan —

—quixun sinania.

— cëncëbë uni— nan —

—quixun sinania. 9

cuëbí mainun ca fariseo uniraíri, an Moisésnën cuënëo bana

, an niruquin munuma banaquincacëxa:—Nun iscëx ca ënë unix añu ñubi

. Sapi ca ñunshin banaiacuaxa, . An

xuan nu bana ñuixuncëxunbi ënë

ribi nishi,.

22 23

296

10 bëca comandante,sinani racuëacëxa.comandantenën —unicamanëbëtsinuabi bibianquin camina Pablo

—quixunrucama cacëxa. Cacëxun ca

atsínmiacëxa.11 bëtan ca

quinPablo cacëxa:— ë .

cacësaribi oquin camina Roma

.

ënan12

can pëcaran ca judíos unicama raírinëxtimë ënani ësai canancëxa: Pablo

. Nun nux quicësabi oquin

.13 ënancë unicama ax cacuarenta unibëtan sënë . 14Aunicaman ca anu cuanxun sacerdotenëncushicamacëñun caniacëcë unicamaësaquin cacëxa:—Nux cananuna,

cananuna añu ñubi pima quiax canan.Nun nux quicë

. 15Usaribë

:nuxun

tëcëntisa tanin.tëcënun camina pëcaracëbërucama bë .

Mitsúnmi usaquin cacësabi oquiancomandantenën cacë

.

16 ënaniabi ca Pablonënchirabacën tuacën cuacëxa. Cuabianxun

runën xubunu atsínxun Pabloñuixuancëxa. 17Ñuixuncëxun cuaquin

shicacëxa:—Ënë xu camina comandantebë ca

.18Quixuan cacë

nën comandante cacëxa:—

caxa,—quixun.

19Cacëquin cacëxa:

—tanin?

20Cacëxun ca cacëxa:— ë

, pëcaracëbëtanmi, atun isaënun, judíoscënun cëmëquin

mi camicatsi quixun. 21Usaquiancacëxunbi camina an mi cacësabi oquin

. ënancë uni axca cuarenta unibëtan sënë .

ëxun Pablo cainia.Ësai ca quiaxa:

. Nun nux quicë

.quixun ca minmi cacë

ëxun cainia.22Quixuan cacë nun

xuquin, comandantenën Pablonën:

—.

Comandantenëan Felixnu Pablo buántanun aín suntárucama xua

23Cacë bëtan caë cuënxun comandantenën

cacëxa:

23

297

— rucëñun

cëñun doscientos masíbun tuíncëë naëx

reanu cuanunmë . 24

anúan Pablo cuanun bëtsi caballoribimë ,bërúanxun, Pablo gobernador Felix anu

nun.25 ë catancë

xun ësaquin quirica cuënëocëxa:26 ,

, mi, . ¿Uisa

? 27Judíos unicaman bixun,

, rucama. 28Añu cupí cara ami

ëcënuPablo buan. 29 cëxunbi ca

Moisésnën cuënëo bana quicësabi oi. Cacëxun iscëxbi ca

. 30Judíosënania

ñuia cuaquin cana bënënquinshi minuacuanun Pablo xutin. Xuanan cana axa

ënania quixuan mi canun quixunminu xutin. .

31Ësoquian cuënëocë quiricasabi

oquin, rucaman bibianquin Pabloimë Antí .32Buón pëcaracëbë ca caballonën nicë

Jerusalénu cuantëcëancëxa. 33

mainun Pablo buanx ca caballonën nicërucamaxë rea ëmanu

bëbacëxa. Bë

ca a ñuiquin cuënëocë quirica Felix. 34

quirica istancëxun ca Felixnën Pabloquin cacëxa:

— ?Cacëxun ca —

—quixun Pablonën cacëxa.35Cacëxun ca Felixnën cacëxa:—

ucëbë .Caxun ca Herodesnën xubunuxuan

bë rucama cacëxa.

Felixnën ñucácëxuan Pablonën cá

24 1Mëcën achú bë ca,

Ananías, abë caniacëcë uni raíri, an banati

, rea ëmanucuancëxa. Cuanx bëbax ca Pablomi

nux Felixnu riquiancëxa. 2Riquian,runën Pablo bëcëbëtan,

nën Felix ësaquin cacëxa:—

bucuin.nuxnu upitax bucunun upí oquin banamëníoin. 3

camabi nëtën, ,upitax bucuin. 4

nuitu ,

nun, nun cacë . 5Ënë unixca nun iscëx an camabi menua judíosunicama bëtsi bana ñuixunquin

. 6

judíosma uni anu atsínmixun anuxun

ësnëan cuënëo nuncuati bana quicëbiixan. 7Bicëbi ca comandante Lisiasnën

xanxa. 8Nu bicuantancëx ca axa

23 24

298

quiixanxa..

quia cuaquin camina minbi nuxnu a ñuiquicë banacamax ca asé

.9Usaquian Tértulonën Felix can, ca

abë ucë judíos unicamanribi Tértuloquicësabi oi ca asécacëxa. 10Ësaquian cacëxun cuatancëxun ca Felixnën Pablo axribia bananunquixun aín mëcëcëxa. Tanxuncëxun ca Pablonën cacëxa:—

xuntima cuëënquin

. 11Usa

. Anuxun Nucën Papa

ca mëcën rabë ë nëtësa. 12

unicama timëëmacamanuxunribi abë cuëbícananquin

. 13

unicamaxa quicë bana ënëx ca asérabi.

14 , Nucën Papa, a cana

. Aín bana, Moisésnëncuëquicë bana uni ñuixuncë unicamanribicuënëo, a banacamax ca asé

.banacama quicë chicë

catamëtin, judíos unicama raírinëxa amibëbi. 15

saribi oquin cana,upí

. 16Usaquin

..

17

cëan.Uquin cana nun aintsi ñuñumacama

nun quixuan uni raí micëcuríqui bëan.ribi anuxun Nucën Papa Dios rabiti

nuxun bëan. 18Bëxunsaribiti

nashi mëníocan. Anun mëníocati nëtësënë quicama

xubunu cuan. Anua ca axa Asianuax ucëraxa.

.19

utsíanxa. 20 ,axa Tértulobë ucë ënë unicaman mi cati

, Jerusalécëbë

quixun. 21Caquin ca,nun, cëncëbë

.22Usaía Pablo quia cuaquin ca

Felixnën, Jesúsmi catamëti ca uni

níonuxun,

ësaquin cacëxa:—Comandante Lisias ax ucëbëtan cana

Pablo ñuimi quicë bana ënë më .23Catancë

cacëxa:—Chiquíti rabanan camina Pablo

bë . Bërúanquinbi camina añu

nuibanancë unicaman a istisa taniaismianan añu ñu cara cuëë

.

24

299

24 , judía, Drusila cacë, abë utë

cëxa. Uxun ca Cristomi catamëti ca uni

cuaisa tanquin Pablo camiacëxa.25Camicëx uxuan, Jesucristomicatamëtia uni, ëncë

cëinsatanquinbi tënëti banaribi ñuixuanan aín

tëmërati bana ñuixuncëxun cuatiratúquin ca Felixnën Pablo cacëxa:— .

camitë .26Usaquin cacëxa cuan ca Felixnën

— qui— . Usaquin

bë cuancëbë. 27Usaquin

rabëchiquí

ëancëxa. Felix chiquícëbë ca bëtsi uniPorcio Festo cacë, .

Festonën Pablo ñucá

25 1

Festo Judea menu bëbacëxa.Bëbax ca rabë shi nëtë

rea ëmanuax Jerusalénucuancëxa. 2

Festo cacëxa, 3ësaquin, —Nux cuëëncësabi oquin camina Pabloa Jerusalénu

. Bain aiaënanxun ca Pabloa

bënun quixuan caminun quixun judíosunicaman Festo usaquin cacëxa.4Cacëxunbi ca Festonën cacëxa:— .

ëinshi ënuax anucuanin. 5

. Cuanxun ca, uisa ñu cara

.6Catancëx ca mëcën rabë në bë

Festo Jerusalé rea ëmanucuancëxa. Coonx pëcaracëbë, anuauníxa unimi manania cuacë uni tsóti,anu tsóbuxun ca Pablo bë nun quixuncamiacëxa. 7Camicëxuan bëcëbë caJerusalénuaxa ricuatsíncë judíosunicamax a nëbëtsiorati, ënë unin ca

. Usaíaquicancëbëbi ca Pablo ñuia, usaiquicancë bana ax ca asé

. 8

xunësaquin Festo cacëxa:—

nëo bana quicësabi oi

.quicë .Nucën Papa Dios rabiti xubunu

,

, César,.

9Quia ca Festonën judíos unicamabë:

—anuxun mi mëíoxunun caina Jerusalénucuainsa tanin?

10Cacëxun ca Pablonën cacëxa:—, Cé

uni quicë bana më .

manania minbi më . Minbi,

. 11Axaquicë

.

24 25

300

asé ,.

Cémanania quixun isti cuëënin.

12Usaquian cacëunicamabë banatancëxun FestonënPablo cacëxa:—Césarnënbi uisa cupí cara uni mimi

manania quixun isti cuëëncë cupícamina Cé .

13

rea ëmanu Festo isicuancëxa. 14

Festonën Pablo ñuiquin cacëxa:—

ëbiancë uni achú . 15Jerusalénutan

judíos caniacëcëcaman a ñui ami,

quixun. 16Cacëxunbi cana can:,

,caima,

. 17

Jerusalénuax ënu uóncë nëtë pëcaracëbëtan, anua an uníxa unimi mananiacuacë uni tsóti, anu tsóbuxun Pablobëcanun quixun camian. 18Camiquincana,quixun sinan. xuan

.19Quimabi ca ësai cuni quiaxa, nuxnu

Pablonën, uni achúshi Jesús cacë, ax isabamaxbi baísquiacëxa quixun ñuiaquiax. 20

xun, ¿miñuia quicancë bana ënë anuxun mimëníoxunun caramina Jerusalénu

cuainsa tani? quixun Pablo ñucan.21 ,

istancë, anun

Césarnu xuti nëtë sënëntamainuan.

22Usaquian cacëxun ca AgripanënFesto cacëxa:—

cuaisa tanin.:

—Imëishibi camina axa quia cuati.

23Usaquian coon pëcaracëbë ca

nanënmëníocacuatsini uacëxa. Ucëbëtan caFestonën Pablo bënun quixun aín

rucama cacëxa. 24Cacëxuan Pablobëcëbëtan ca Festonën axa ucëcamaësaquin cacëxa:—

nubë timëcë unicama cain, ënu ca a uniñuia judíos unicamax, Jerusalénu

reanuaxribi, ami mananimunuma banaquin,

. 25

. , César

bana istancë

Césarnu xuti sinan. 26

ñuiquin,.

nuan a bënun quixuncan. Agripa,

., uisa ñu

.

.27

25

301

ñuixunxunmashi cana Césarnu sipuacë. ñuma

.

26 1Festonën cacëxun caAgripanën Pablo cacëxa:

— .Usaquian cacëx ca camabi unin

cuamainun aín mëcënan sanani ësaiPablo quiacëxa:

2—Agripa,

nin.3Min camina judíos unicamaxa usabi

, .camina añu ñu ñui cara quia quixunribi

.camainun bënë .

4

të nan uisaicarana Jerusalé

. 5 ,

. Nux

samairai Moisésnënnëo bana

quicë . 6An nucën raracamasabi oquin ca Nucën Papa Diosan uni

ca asé .

. 7Nucënrara Israel, aín bëchicëcamax ca mëcënrabë ë . Aín bëchicëcaman rëbúnquinën ca anúan NucënPapa Diosan uni bamacama baísquimitinëtë cainia. Anúan aturibi baísquimicë

nëtënbi imëPapa Dios rabia. ,

. 8Mitsúnribi camina,

Nucën Papa Diosan ca uni bamacama. ¿Usa

cat?

Jesucristomi catamëcë unicamabëtsi bëtsi o

9Catancëxun ca ësaquinribi Pablonëncacëxa:— ,

cë unicamabëtsi bëtsi oti isa Nucën Papa Diosan

. 10Usaquinnuxun a

unicama bëtsi bëtsi oquin tëmënan,cacësabi oquin axa Jesúsmi catamëcë

. Sipuaia uninbëtan cana,. 11

sinaniabi Jesucristomi catamëti ënía,

unicama bëtsi bëtsi ocën. Anua judíosunicama timëti xubucamanubi cuanquin

. Usonan canañunshinacëëmacamanuribi cuanquin,Jesucristomi catamëcë unicama bëtsibëtsi ocën.

Uisai cara Jesucristomi catamëacëxa quixuan Pablonën ñuitëcëan

12Catancëxun ca ësaquinribi Pablonëncacëxa: i —Damasco ëmanuxunribi

. 13

rucëbë naínuaxpëqui, barían pëcacësamaira oi ichuquinnëbë

cacëxun isacën.14Pënipacëacën. Nipacëxun cana hebreobanan ësai quia cuacën: “Saulo, Saulo,

? Ami

25 26

302

tatíqui chacati nishquin i tapun, taën, usaribiti camina

.. 15Ësai

quia cana cacën: ?.

Cacë : ,ami bëtsi bëtsi ocë, . 16Ca nirut.

, unicama cananbë ,isti ñucamaribi ñuiquin, unicama canuncana mi cain. 17

ñuiquinmi bana ñuixunun judíos

xutin.bëtsi onan bamamisa taniabi mibë . 18

shinun cana mi xutin, ñunshin

. sha aínë

xutin. níosabi oi atuxaín unicamabë Nucën Papa Diosannë .

19Pablonën ca ësaquinribi Agripacacëxa: , cana mi cain,usaquian Jesusan naí xuncana aín bana parëquinma an cacësabi

. 20 , Jesús ñuiquin,

nuxunribi bana ñuixuan. Ñuixuanancana judíosma unicamaribi ñuixunquinësaquin can:

.sabi

,nun.

21

judíos unicaman anuxun Nucën PapaDios rabiti xubunuxun bitancë

. 22 bia

sabi oquin uni aín,

Nucën Papa Dios ñuiquin banañuixunin.ax ca bëtsima,Nucën Papa Dios quicë bana uniñuixuncë unicamanribia,

. 23A banaxca ësai quia: Tëmëratancëx ca Cristo

.

Cristo utëcëncë . Usai

unicamaishima judíosma unicamaribisinanati ami catamëtía aín sinan upí

.

Cristomi sinánun quixuan

24 cama ñuiquicëbë ca Festo munuma banaiquiacëxa:—Pablo, camina ñunshían.

.25Cacëxunbi ca Pablonën cacëxa:—Festo, .

ñumauníxa quicë , ax ca cëmëi

. 26

a ñui quicë ñucama ënë upí oquin., an ca asé

. Usaëquinma ënë ñucama a

ñuixunin.27Usaquin Festo catancëxun ca

Pablonën Agripa cacëxa:—¿An Nucën Papa Dios quicë bana

uni ñuixuncë unicaman cuënëo banaxcara asé ?

26

303

, aséquixun camina sinanin.

28Cacëxun ca Agripanën Pablo cacëxa:—Bënë

.29Quia ca Pablonën cacëxa:—Nucën Papa Dios cuëëncësabi oi

unicamaxribia, saribiti, bënëtishinin. Bënëtishi

nin. saribiti, saribiti manë

risin tëcërë , cana cuëënin.30Usaquian Pablonën cacëx ca Agripa

cëcama axniruacëxa. 31

canani quiacëxa:—.

. 32Usaiquiquin ca Agripanën Festo cacëxa:—

, Césarnëinsa ënë ñumëníoxunun anu cuancatsi quiaxa.

Roma ëmanua Pablo cuan

27 1

xun caAgripabëtan Festonën, Pablocëñuansipuacë uni raíriribi, nun quixun

. Julio ax carucama achúshi

. 2

cuëbí cuanx, Adramitio ëmanuaxa ucëmanë nunti, axa Asia menu cuanti, anu

.ëma Tesalónica, ,axribi cuancëxa. 3Usaquiani coonxcananuna Sidón cacë ëmanu bëbacën.Anu bë

unicama isanan abë bananan, atunnun quixun cacëxa. 4Usa

nuax cuaniabiasuñun anúnu cuancë amiax uquinbëcacëx, caxutanma nu buania quiax,nu mëamotan cuancën. 5Cuanx cananuna

bianxun Pan lia meribi

cacë anu bëbacën.6Mira ëmanuxun ca a capitanën

Alejandría ëmanuax ucë manë nuntiisacëxa. Isun ca anúnu nux Italianu

tan mëníocëxa.7Mëníocëcuanquin cananuna Gnido cacë ëmaisacën. Isbiani cuaniabia anúnu cuancëamiax uquin nëtëquinma suñun bëcacëxcananuna Salmón ëma inubiani Cretacacë nasí a rapasu cuancën. 8Cuanx

cacëxcuëtsinan munu cuanx, Buenos Puertoscacë ëma,

, anu bëbacën.9Anu bëbaquiani cuancëbëa, mita

rënimëbúcëbë ca parúnpapan cuanti.

axa nubë cuancë unicama ësaquincacëxa: 10—

. Usabi cuani cananunaëmianan

.11Cacëxbi ca an manë nunti niquincë

Pablonën bana cuaisama tani cuancatsiquiax bënëacëxa. 12

, unicama aín:

—Ënuax cuanx caranuna Fenice ëma,Creta nasí aúa bari cuabúcë, au cuanxmita inú

.

13 bëbia aín tsipúmiaxsuñu munuishi bëquicëbëtan ca an

26 27

304

manë nunti niquincë unicaman —— .

tsinan. 14Cuancëbëbi ca suñúan

miax bëquiacëxa. 15

cuainsama oquin manë nunti tuíncëbë

. 16Suñúan bëquiquin, Cauda

cacë, a rapasu cuani ami catamëacën.Ami catamëquin cananuna nuntichamaratsu bëchunan buaniabi anuntëcërëcacë itsi a biquin anun bëacën.17Bëxun cananuna manë nunti chanu

. xun ca an manënunti niquincë unicaman manë nunticushioquin aín amo camabi runucaxunnëacëxa. Nëatancë ,

quixun.amatia,

cuainsama tancëxa.amiquisama tanquin, chupa ami suñubëquicë, an nunti niquincë unin

..

18Usaquiani coónbia suñúannëtëcëbëtanma ca an manë nunti

cama raíriparúnpapa nëbëtsi puacëxa. 19Usaquin

ñucama parúnpapa nëbëtsi puacën.20

nëtën bari isíma, ,suñúanën parúnpapa bëchúancë, ashiisquin —— .

21

Pablonën atu nëbëtsinuax niruquinunicama cacëxa:— sabi oi Buenos

Puertosnubi bë.

22

. Achúshi uníxbi, manë nuntíxë

shi ca nanë . 23Ënë imë cana, Nucën Papa

Diosan xucë . 24Iscëxun: Pablo, camina racuë .

Mi cupí ca micëñun axa mibë manë

ë .Ië ,Césarnu bë . 25

., Nucën Papa Diosan

. 26 xëshi.

27 ë semanabë suñúanëan amo amo oquin

, parúnpapa Adria cacë, anu. Anuxun ca imë naëx an nunti

niquincë unicaman —sapi cananunamenu bëbai — .28

— —quixunisacëxa. cënquinca — —quixunisacëxa. 29

nunti tuquiti sinani racuëquin aíntsipúnuxun rabë ë manëcha, tësë itsin tëcërëcaxun, manë nuntianubi bëspú cëxa. Imë naëx

tancëxun ca pëcaranun quiaxbënëquin caíancëxa. 30Caínquin ca annunti niquincë unicaman manë nuntirëbunuxun tësë itsin tëcërëcaxun manë

nun, nunti chucúmara acatsi quixun

. 31

rucama cacëxa:—Ënë unicama manë nuntinu

bërúcëbëma camina mitsux bacamiquiti.

32Pablonën cacë rucamananun nunti chucúma tëcërëcacë

27

305

itsicama tëaxun,cëxa.

33

Pablonën camaxunbia pinun quixunësaquin cacëxa:—Rabë semana camina ñu pima

. 34

ca nëtë ..

.35

bixun, acaman ismainunbi ——Nucën Papa Dios catancëxun,xun piacëxa. 36Usaquin caquian piia

ëquincamaxunbi piacëxa. 37Manë nuntinua

. 38Acaman cauiti cara piisa tania pitancëxun, manënuntia xanúntanun trigo sacocamaparúnpapanu puacëxa.

Manë nunti nanëa39 caracëbëtan me

isquinbi uinu cara quixun an nunti.

. 40 cërë

panubi ëancëxa. Ëanan ca anunpuntëtsipú , a anun tëcërëcacëitsicama tubuacëxa. Tubutancëxun camanë nunti rëbunu nitsíncë iimi, ami

nun. 41Chupa

bë bëqui,, ca suñun baca xobucë rabë

nëbë.

bacan manë nunti tsipun tucapacëxa.42Tucapacëbëtan ca sipuacë unicama

. 43

, sipuacë unicamarucama

cacëxa.,

44

manë nunti panatan mëñuquianx caman.

Julionën cacësabi oi mëñuquiani cuanxruacëxa.

28 1

iëxun cananuna —Malta cacë—quixun a isacën. 2A

,, ami nux sënamë

nun quixun tsi tícaquin ërënruacëxa.3Ërënrucëbëtan ca Pablonën mëchanxanúncë bixun, tsi rëquirucënu niacëxa.Nicëbë tsian xarocëxun tanbëtsini uquinca Pablo runun më . 4Usoia isi

canancëxa:—Ënë unix ca asé. Bacamiquibi ië

.5Canancëbëtanbi ca Pablonën runu

mëtúasquiquin tsinu niacëxa. Usoíbi ca. 6

. nan ca —ca— .

bamaiama oi ca bëtsi oquin sinani—ënë unix ca dios achú—quiacëxa.

7

Publio cacë uni aín tucuricu aín me. xun

.Cacëx anu rabë shi nëtën

.8

27 28

306

, cë.

isi cuancëxa. Cuanxun ca Nucën PapaDiosbë banatancëxun aín mëcënanramëquin pëxcüacëxa. 9Usocëbëa anuaia ca Pablonën a nasíñucëcamaribi pëxcüacëxa. 10Usocëbëtan

.nuxnu cuancëbëtan, manë nuntinu nun

.

Pablo Romanu bëba11 ë

achú .mia

, Alejandríanuxuan bëcë.

A manë nuntin rëbunu ca uni rabëtanbë , ax ca

. 12Malta nasínuax a nuntinu

ëmanu bëbacën. Bëbax cananuna anurabë .13 biani,parúnpapa cuëbíushi cuanx cananunaRegio cacë ëmanu bëbacën. Bëbonxsuñúan caxucüax uquin nu bëcacëxcuanx cananuna rabë bë Puteolicacë ëmanu bëbacën. 14Bëbaxuncananuna anuxun axa Jesucristomicatamëcë uni raíri mëracën. Mëracë

achú . Achúshi semana

cuancën. 15

cuabëtsini axa Jesucristomi catamëcëuni raíri Romanuax ricuatsini Apio Forocacë ëmanuax nubë mëranani uacëxa.

rinëxribi Tres Tabernascacë ëmanuax nubë mëranancëxa.Acamabënu mëranancëbëtan caPablonën Nucën Papa Dios —— . 16

cananuna Roma ëmanu bëbacën.Bëbacëbëbëcë sipuacë unicama a guardianën

. nan ca Pablo bëtsirúanun

shi cacëxa.

Romanuxuan Pablonën bana ñuixuan17Romanu bëbax, rabë

achú xun ca Pablonënjudíos uni aín cushicamaxa a isi ununquixun camiacëxa. Camicëx aía timëtiaca Pablonën cacëxa:— , cana mitsu cain,

,uisa oíma cana nun chaitiocëcama

. nuxunjudíos unicaman an sipuanun quixun

. 18

,

quixun. .19Chiquíntisa taniabi ca judíos

.,

, Cé.

ñuixunibi cana Césarmi judíos unicama. 20

mitsu isanan mitsubë banatisa tanquin,.

saribi oquincana ——quixun sinanin.cupí cana manë risi ënën tëcërëcacë

.21

unicaman Pablo cacëxa:—Nun cananuna Judea menuxuan

bëachú .anuax ucë judíos unicamax mi ñuiquin,

. 22 ,

28

307

unicama ami nishquin unin ñuia. Usa

.23 ëan Pablonën bana

. Aíatimënan xupíopaquinribi bana ñuixuancëxa.Bana ñuixunquin ca uisari cara uni

canan —Papa Dios quicë bana uni ñuixuncëunicamaxribia, axa uti Cristo a ñui

sabi oi ca Jesús uacëxa —quixunñuixuancëxa. 24Pablo quia cuaquianraíri unicaman —a banax ca asé—quixun cuamainun ca raírinën —abanax ca asé —quixuncuaisama tancëxa. 25 rinëxa— —quimainun uni raírinëxribi—usama ca —quicëbëtan, camaxunbi

.Pablonën ësaquin cacëxa:—Nucën Papa Diosan Bëru Ñunshin

xuan Isaíasnën nucën. A

banax ca ësai quia:26 Camina anu cuanxun atúan cuanun

:

cuaquinbi camina uisai cara quia

. Mitsun

. 27

sama tanan ca judíos unicamanatun pabitan cuaquinbi uisai

tania. Atun bë

.

iëmitsian.tanxa.

28 ,cë bana, Jesucristomi catamëtishi ca uni

quicë, a bana ñuixunia ca judíosmaunicaman cuaxa.bana quicë .

29Usaquian Pablonën cacëx ca judíosunicamax Pablonëan ñuicë banacama añui qui atúxbi cuëbicananquiani atunxubunu cuancëxa.

30

ë baritia.

unicama nuibaquin biacëxa. 31Biquin ca

quixun ñuixuancëxa,.

28

308

unicama Pablonën quirica buánmia

1 1 , an Jesucristo

cë.. Nucën Papa Diosanbi ca

Jesucristomi catamëiëcaísacëxa.

2

ië xun aín bana uniñuixuncë unicama bëcëxa. 3A cuënëomia banax ca aínBëchicë,

.rë . 4

bamatancëx baísquicë cupía, NucënPapa Diosan Bëru Ñunshin Upitan

,Jesucristo ax ca Nucën Papa DiosanBë

. 5Jesucristo cupí ca NucënPapa Diosan nuibaquin nun nu uni aínbana ñuixunun mëníocëxa, camabi

catamëquin an cacë. 6Mitsúxribi camina

.7Ënë quirica cana cuënëoxunin, Roma

ëmanuaxmi Nucën Papa Diosan

cuëëncë , micamaishi. Nucën

rua bucucanti cana cuëënin.

Romanu cuantia Pablonën sinan8Ësoquin pain cana mitsu cain, mitsux

camina asérabi Jesucristomi catamëti

chanioia cuaquin,—

—quixun caquin a rabin. 9

Nucën Papa Dios cuëëncësabi oquinchiquíshquinma aín Bëchicë ñuiquinunicama bana ñuixunin. ,

xunin. 10 xuanancana a ñucatin, bëcuancëma cupí, bërí mitsu isi cuanuan

. 11Mitsúxmi asérabiira

cana mitsu isi cuainsa tanin. 12

cushionani cuëënmiananux cana mitsuisi cuainsa tanin.

13 ëantu, cuainsa taníbi cana.

cuëënin. Mitsúxmi Jesucristomicatamënun,

cuainsa cana tan. 14

raëcëma unicama,

BUANMIA QUIRICA

309

unicama, a unicamanbi Jesucristo ñuinun cana an cacësabi

. 15

,anun Jesucristomi catamëti Nucën Papa

.

16

rabiniman. Axa a bana quicësabi oiJesucristomi catamëcë uni a ca Nucën

iëmia. Judíos unicama pain ñuixuntancëxun cana judíosma unicamaribi a banañuixunin. 17

, uisaira oquin cara

iëmia quixun. ënunJesucristomi catamënu iëmia. Usai ami catamëcë cupíshi

.nëo

ësai quia: “Ui unicama cara Nucën PapaDiosan upí isia, ax ca asérabi ami

.

Unicaman Nucën Papa Dios

18 , Nucën PapaDiosan ca an aín bana quicësabi oquin

unicama,castí . 19Usa unicamaxca an unio ñucama isquinshi uisaira

. 20

, an unio ñucama isquin.ca an camabi ñu unio cupí, unin NucënPapa Dios, ax ca asé

nan ax ca nëtëtimoi usabi

. ,

, . 21Aunicaman,

,——quixun caiman. Nucën Papa Diosan

xunbi ca a unicaman— ,— .

. 22——. 23

Dios, ,a rabiquinma ami manúanan axa bamati

ñuina pëchi cëñuina, axa men nicë ñuina, acamaiscësa oquin ——quiquin a rabinuxun unioia.

24

aín cuëëncëëanxa. Usaquian Nucën Papa Diosanëncë

. 25

Nucën Papa Diosan bana cuaquinma,unin cëmë .Nucën Papa Dios, an camabi ñu unio, arabiquinma ca an unio ñuishi rabiaxa.Nucën Papa Dios ax ca xë

.26

atúan cuëëncë. Xanúxribi ca bënëñu

.27Usaribiti ca nucë bënë uníxribi xanuñu

, xanúxmabi bëtsi unibë.

rabínmia. rabi nucë bënë

.28

tania Nucën Papa Diosan aín sinan

1

310

ëanxa. 29

, bëtsi uni, ainanmabi uni itsin ñu biisa

tanan, ,, bëtsi uni.

, bëtsibë cuë nan,nan,

banaia..

30 mëanan amisinanima Nucën Papa Diosmi manutia.

——quixun ñuianan ca abi rabiacaticërúanan raíri unimi nëtë ënananaín tita aín papan bana cuaisama tania.31 , aínquicë

uni itsibë mëníonainsama tanan. 32Atun ca

, Nucën Papa Diosan mëníosabi

xë .Usaía Nucën Papa Dios quia a

. Atúinshi

isti cuëënia.

Unin sináncama

2 1 bëtanbica uni raí , mitsun

.—

— . 2 ,

,níosabi oquin

. 3¿Bëtsi unimi, an ca ñu

? Usama ca.4 , Nucën PapaDiosan ca mi nuibaíranan,

nun cainia.

? 5

.

. A cupí camina anúan Nucën Papa

castícanti,castí . 6A nëtën caNucën Papa Diosan camabi uni uisaquin

, atun ñusabi oquin. 7Axa —Nucën Papa

ëtimoitsó —qui cuëëncë uni, anca ënquinma Nucën Papa Dios cuëëncë

.ca Nucën Papa Diosan xë

. 8

bana quicë ,,

a unicama Nucën Papa Diosan aminishquin castí . 9An castícancë

, Nucën Papa Diosbë xënibuamë .

Judíos unibunëxëshia tëmë

tëmë . 10

bëbi bënë, abë aín në

..

11An ca judíos unisaribi judíosmaunicamaribi isia.

12

nën cuënëo,

1 2

311

.Diosan bana Moisésnën cuënëo

sabi oquin

, sabi oquin.

13

quicëPapa Diosan upí isima.

sabi oquin

. 14

Nucën Papa Diosan bana Moisésnëncuëa bana quicë , uisa

,. 15,16Usoquin upí

, aunicaman ca asérabi aín nuitu mëu

,

quixun. Anúan Nucën Papa Diosancamabi uni isti nëtën ca a unicaman aín

, Nucën Papa,

. A nëtën ca Nucën Papa

nan uisa ñu cara unëxun aín, a camabi

,,

unicama ñuixuncësabi oquin.

17 ——quianan —usaía judíos

nëo bana

—judíosmaunicamama, nuishi ca Nucën Papa

sacëxa —quixunsinani rabiacatin. 18Moisésnën cuënëo

cuëë nan a banaxaquicë

. 19 ,

xu sha

. 20Moisésnën cuënëo

quiax asérabi quia.camina quin,

. 21¿Mitsun Nucën Papa

quicë ? ¿Mitsun, uninca uni itsin ñu mëcaquinbi caramina uisa cupí mitsúnribiñu mëcamatin? 22¿Mitsux, aín xanuma

quibi caramina uisa cupí mitsúxribi min?

unin cacë,quixunbi caramina uisa cupí anuxun usañu rabiti xubunu atsíntancëñu mëcamatin? 23Mitsux —nën cuë

—quicë

, —Nucën

—quixun. 24Asérabimitsu ñui ca Nucën Papa Diosan banacuënëo ësai quia: “Mitsux judíos unibu

.25Mitsun Nucën Papa Diosan bana

Moisésnën cuënëo quicësabi oquinasé

.quicë ,

2

312

. 26Usaribi oquin ca unicama axquin

aín cuëëncëPapa Diosan upí isia,

saribi oquin. 27

Dios cuëëncë. Isanan ca an

sabi

. 28

cë cupí ., ax

rabi NucënPapa Diosmi catamë . 29Axaaín nuitu mëu upiti Nucën Papa Diosmi

.

cuënëosabi oquin aín namishi usoquin

rabi judío uni. Usa uni ca unían upí isiamabi

Nucën Papa Diosan upí isia.

3 1

??

2Ca asé . Judíos unibupain ca Nucën Papa Diosan aín bana

.nun a bana judíos uni raíri cuë

miacëxa. 3¿Bëtsi bëtsi judíos unicaman

? 4 . Uníxa aín

Nucën Papa Diosainshi asérabi camabi.

Nucën Papa Dios ñui aín bana cuënëoësai quia:

, minbana ca asé .

biira isquin unin —mix

—.

5¿Nun nu ax cuëëncësabi oquin,

castícania isquian uni raírinën NucënPapa Dios,

? ¿An nu castícancë cupí ca

? Usai quicë banax. 6Usama ca.

nëtë sënëncëbëtan unin cara upí ñu, ?

7 ,castícania isquian uni raírinën NucënPapa Dios,

cania isquian uni raírinënNucën Papa Dios ax ca aín sinan upíira

cania?—quixun sapi ca bëtsi bëtsi uninsinania. 8

?, Nucën Papa Diosan

nun.

sinani nu ñui quia. Usaía ax quicëunicama a ca Nucën Papa Diosan

.

, quicë bana9¿Nucën Papa Diosan cara judíos

unicama bëtsi unicamasama upíira isin?Usama ca. Cana mitsu can, judíosma

.10Nucën Papa Diosan bana cuënëo caquia:

An ñu upí ,achúshirabi. 11An Nucën Papa

2 3

313

. Axa Nucën Papa Diosan

. 12Camabi unix ca NucënPapa Diosmi manúaxa. Amimanúsinania.

. Achú. 13

aín anëcë chiquitia. Usaribiti cabínuax bana

chiquitia. Aín banan ca uni itsiñui cëmëia. Usaquin ca amiacëmë . Aínbanax ca runun cuëmuca, an uni paëocë, usaribi

. 14

banaia. 15

. 16Uinu cara

. 17

. 18Axa

Diosmi racuëti sinaníma.19,20Usa banacama ca judíos unibunën

cuanun Nucën Papa Diosan aín unicamacuënëomiacëxa quixun cananuna

.ca Nucën Papa Diosan judíos unicama

.

nun aín bana judíos. A bana isquin ca

judíos unicamainshima camabi unin,

quixun.

Cristomi catamëcë unicamaxa Nucën Papa

21

cuë shi

ca usaira oquin Nucën Papa Diosan uni

.

Papa Dios quicë bana uni ñuixuncëunicamanribi cuënëocëxa. 22Camabi unian Jesucristomi catamëquin —aínquicë ënti

— , acama ca NucënPapa Diosan upí isia. Jesucristomicatamëcë cupíshi ca an judíos uni

.23Camabi unix ca Nucën Papa Diosan

..

24 , camabi unin, cupíoima ami

catamëtiashi Nucën Papa Diosanënquin uni

ñuma isia. 25Ami catamëtía, unië

Papa Diosan mëníocëxa. An Jesucristo

uniribi, axa sinanatia Nucën Papa

manumiacëxa., Nucën Papa

Diosan ca aséníosabi oquin

. 26Usaribi oquin ca, NucënPapa Diosan Jesucristo bamati mënío

, bëríribi axa Jesucristomicatamëtërënquin manumia.

, asérabi ca

níosabi oquin.

27

quicë , ax sapi ca, —

Diosan upí isia —quixun sinani. Usacë

, —Jesucristo cupíshi ca

3

314

—quixun.. 28Cananuna

, ,Jesucristomi sinani ami catamëcëcupíshi ca uni Nucën Papa Diosan aín

ë.

29¿Nucën Papa Diosan cara judíos

? Ca. 30Nucën Papa

Dios ax ca achú . An ca judíossaribi oquin judíosma

uniribi Jesucristomi catamëcë cupíshi,.

31¿Jesucristo cupítërë

Nucën Papa Diosan bana Moisésnëncuë

? Usama ca. Jesucristomi catamëshi cananuna asérabi Nucën PapaDiosan bana quicëquixun cananuna unicama ñuixunin.

Amia catamëtia Nucën Papa Diosan

4 1 ,¿uisa cupí cara nucën rara

Abraham a Nucën Papa Diosan upíisacëx? 2

— —quiax rabía.

Diosan iscëx, a cupía Abraham rabíti. 3Abraham ñui ca

Nucën Papa Diosan bana cuënëo ësaiquia: , an ca asérabiaín quicë

cë cupí caNucën Papa Diosan Abraham upí

. 4 .An uni ñu mëëxuncë uni a ca an ñumëëmicë unin cupíoia. A curíqui ax ca

, ax ca aín ñu mëëcë

. 5

, Nucën Papa Diosanca aín quicë

, ñu unibiami catamë . 6Upí

ëntancëxun Nucën PapaDiosan uni upí isia. Usaquian iscë unixca cuëënia quiax ca David ësaiquiacëxa:

7 Ui unicama cara Nucën Papa Diosantërë ,

nia.8

cënima,rua tani cuëënia.

9¿Judíos unicamaishi ñui cara Davidusai quiacëx? Usama ca. Judíosma

ëncë. Cananuna

mitsu can, ax aín quicësabi oquin ca

sinani ami catamëcë cupí ca NucënPapa Diosan Abraham upí isacëxa.10¿Uinsaran cara Nucën Papa Diosan aupí isacëx?Abraham Nucën Papa Diosan upíisacëx? Usama ca.

isacëxa. 11Nucën Papa Diosan caAbraham ami catamëtia an upí iscë

.Usaquian Nucën Papa Diosan Abraham

, judíosmasaribiti,

Diosmi catamërë . 12Judíos

saribiti Nucën Papa Diosmi catamëcëcama axëshi asérabi Abrahamnënrë .

3 4

315

iëëmia quicë bana

13Nucën Papa Diosan ca Abrahamësaquin cacëxa:rë

. Axa usaisabi oquin

rabi ami catamëcëcupíshi ca Nucën Papa Diosan usaquinAbraham cacëxa. 14

quicë bana quicë shiunicama Nucën Papa Diosan iscëx upí

, ami catamëcë cupíshica Nucën Papa Diosan uni upí isia quicë

.Nucën Papa Diosan aín rëbúnqui ñuiquin

.15 ,quicë bana atúan cuati,

. Usa

sabi oquin.

16

búnquicamaxatíshi

asé níocëxa. Judíosunibu, an atun cuati bana quicësabi

, a unicamaishima, uicamaxsaribiti Nucën Papa

Diosmi catamëtia, a camabi ca Nucën. Usa uni

nën rë . 17Nucën PapaDiosan bana a ñuiquian cuënëo ax caësai quia: “Mi cupía min rëbúnqui

. Usaquin ca Nucën Papa Diosanamia catamë .Nucën Papa Dios ax ca an uni bamacëbitsótëcësinanëinshi, , ñu uniocë a

.

18Nucën Papa Diosan “Min rëbúnqui caxun ca

, Nucën Papabúnqui

. Uisai cara usai

catamëquin, Nucën Papa Dios quicësabi. 19Abraham

cien baritia

.—— —Nucën Papa

sabi oi ca asé— . 20

, Nucën Papa Diosanca asérabi aín quicëquixun sinani ami catamëquin caAbrahamnën Nucën Papa Dios rabiacëxa.21Rabiquin ca, an ca aséax quicë

. 22 cëcupíshi ca Nucën Papa Diosan Abrahamasé .

23An iscëx ca ami catamëcë cupínëomia

,24nuribi ñuiquin Nucën Papa Diosan aínuni cuë .Nucën Papa Dios,bamacëbi baísquimia, an ca ami catamëcëcupí .25

tërëxun Jesucristo baísquimiacëxa.

tia caNucën Papa Diosan nu upí isia.

Jesucristomi catamëcë cupía uni Nucën

5 1

catamë , a cupí ca Nucën PapaDiosan nu upí isia. Usaquian iscëx

, Jesucristo cupí.

4 5

316

2Jesucristomi catamëcë cupíshicananuna uisaira oquin cara NucënPapa Diosan nu nuibaquin nu ainan

. Usoquin, nux

në .3

bëcuëënin. , tëmëquinbi tanshiquin cananuna upiti

.4Tëmëami catamë

. An iscëx upí, asérabi

cananuna aín në .5An ca —asé—quixun caquin nu paraníma. An ca

.uisaira oquin cara Nucën Papa Diosannu nuibatia quixun. An ca asérabi nu

,nux cananuna asérabi aín në

.6Nucën Papa Diosan nu nuibaquin

mëníosabi oi ca, rëniiëucëbë, ënuxbamacëxa. 7

, .

axa bamati rabanan cuni bëtsi uni. 8

ënuxa Cristobamanun mëníocëxa. Usaquian mënío

, uisairaoquin cara nu nuibatia quixun. 9Cristo

ëcananuna Nucën Papa Diosan iscëx upí

.

rabi

. 10

Bëchicë bama cupí Nucën Papa Diosanënquin nu nuibaquin ainan

.ca Jesucristo bamaxbi baísquicë ax nubë

.11 —Nucën

—quixunnin.

12

achúshi uni a cupíshi camabi unin ñu.

ca a uni bamacëxa.

. 13Unían ax

. Usa

,. 14

bamacëxa, Adanëxa Nucën Papa Diosan.

tërë .15

tërë níocëxa. Adanëxa

. shiuni, Jesucristo,cupíoima abë nëtëPapa Diosan mëníocëxa. 16Achúshi

. Usa

tërënquin nëtë ëmia,

5

317

quinmabi.

, atunë ,

Nucën Papa Diosan uni iëmia.17Achú

bamaia.Nucën Papa Diosan nuibaquin atun

ënquin upí isia, acamax, upí

nëtëtimoi aín në .18 .

Jesucristonën bamaquin camabi uníxa

níocëxa. 19Achúshi uni, ,axa Nucën Papa Dios quicë

. Usa, Jesucristo, axira

Nucën Papa Dios quicë

isia.20Unían — ñuira

— nun ca

nëomiacëxa.

tërë níocëxa. 21Usoquinmë

ë

nëtënu abë xë .

6 1

Papa Diosan Jesucristo cupí nu upíisia quixun sinani caranuna uisari quiti

? ¿Nucën Papa Diosan nu nuibaquinëntëcënun caranuna

? 2Usama ca.

cënuxma abë.

.? 3Cananuna usai

. ¿Jesucristonën uni ax cacëntimoi

? 4

cananuna Jesucristo,cëntimoi abë

.bamacëbia Nucën Papa DiosanJesucristo, aín cushínbi baísquimia cupí,

bë cëntima oquin Nucën.

5

. 6Cananuna,

cananuna ënquinma nux cuëëncësa. Usa ñu

cënuxunma cananuna Cristobëcëntima

.cënima. Usaribi oquin cananuna

. 7

. 8,9

,Cristo uínsaran nëtënbi bamatëcëntima

. Axa bamatë .—Usa ca —

,

. 10Cristo ax ca camabi unían ñucama nëtënux achúshitishi

bamacëxa. Bamatancëx, bamatë

Dios cuëëncë . 11Usaribiti

5 6

318

, abësaribiti

Nucën Papa Dios cuëëncë.

12

.13,14

camina Cristo cupí Nucën Papa Diosan.

cuëëncë .mitsun mëcën, mitsun taë, mitsun

.

An ñu mëëmicë unin uni ñu

mëëxuncë bana15¿Axa quicë

quicëcatamë

ë ,

? .16 , mitsun uniitsi ——quixun catancëxun camina aín uni

.

..

ca uni itsix Nucën Papa Dios cuëëncë

. 17,18Mitsux ñunshin

.

nan a bana

quicë .

Dios cuëëncësabi oquin ñu upí .

cuëënquin Nucën Papa Dios ——quixun cain. 19Mitsúxmi unin

ñuixunin. Bëmëcën, mitsun taë, mitsun namicama

.camina bërí mitsun mëcën, mitsun taë,mitsun namicama anun ñu upí

,bëa Nucën Papa Dios

cuëënun.20

camina mitsun bëcuëëncë .21 .

rabinin.

. 22Mitsúnmi

cuëëncë .Nucën Papa Diosan mitsu an iscëxmi

. ëtimoimi. 23

ca uni ië .ë

Jesucristomi catamëcë unicama a abë

iëmia.

7 1 ëantu, mitsúnribi a bana,

ax quicëquicë .Bamaxun cuni ca a bana quicësabi

. 2Ësa ca. Nun ax

6 7

319

quicë ,bënëñu xanun ca aín bënë bamacëma

. Aín bënë bamacëbë cuni ca bënutisa tani bë .3

.bamacëbëbë . Usaquian bënëoti ca

. 4 ëantu, usaribi.

axa bamaxbi baísquicë Cristo amicatamëti, aín bana quicë .

sabi oi.

5 sabi oi,

, . Usa ñu

. 6

cananuna nun, ax quicëbana axa quicë ,Cristomi catamë

xun

cuëëncë .

Nun sinán upíma cupí cananuna

7A bana, , uisa ñu, a banacama ca

.

. A bana “mix camina

. 8A, ax

,. A bana,

,. 9

,

. Usai.

. 10Ësa ca. A isía ax cuëëncësabi oi,

, ax quicë

. 11A banaquicëquixun sinaníbi a bana quicësabi oíira

,quixun sinani bënëacën.

.12 , nun ax

quicë , a, uisa ñu cara

, ax ca asé .13¿A bana asé

? Usama ca. Nun sinan

. ,., uisa ñu

rabi

.14 , a bana uisa ñu

,quicë, .

. 15

.

.

. 16 ,

7

320

,,

.17

, nun sinan upíma cupí. 18Ënëx ca ësa. , nun sinan

.Ñu upí

. 19

. Nun.

20 cëinsama tanquinbi.

.21 : Ñu upíshi

ënquinshicënin. 22Nun nuitu mëu

cananuna asérabi Nucën Papa Dioscuëëncë , axa usaínu

. 23

oquin sinanin.cënti sinanin.

cënin.24

.

cara uin nu ië ? 25An nu iëmiti ax,

Jesucristo cupí. An ca nu ië—

—quixun cain. ,Nucën Papa Dios cuëëncë

.Nucën Papa Diosainshi nu ië .

ëxa Nucën Papa Diosan unicama bëtsi

8 1

, acama Nucën Papa. Usa unicamax ca

sai ax cuëëncë, Nucën Papa Diosan Bëru

.2Nuxnu ami catamëJesúsbë achú

,, a

. 3Uisa,

sabi.

bana quicëNucën Papa Diosan aín Bëchicë,

, xuacëxa. Xutancëxunca aín Bëchicë,

, ëananníocëxa.

4

banaxa quicë , nunbinëquin a

, Nucën Papa Diosan Bëru Ñunshin

Bëchicë bamanun Nucën Papa Diosan.

5

ënë në . Usa

Nucën Papa Diosan Bëru Ñunshin

. 6An Nucën PapaDios cuëëncënë , ax Nucën

.Papa Diosan Bëru Ñunshin Upitan

, ax

nëtë marua tanicuëënia. 7An ënë në

cuëëncë .ca asé

7 8

321

.Diosan bana cuaisama tanan a banaquicë . 8

ënë në

Papa Dios cuëëmima.9 .

Nucën Papa Diosan Bëru Ñunshin Upí

, Nucën Papa Diosan Bërusabi oquinshi

sinanin. Uicamax cara aín Bëru ÑunshinUpí , acamax ca Cristonanma

. 10

bamaia. ,Cristo mitsubë cupí, Nucën Papa Diosan

.bamacëbëbi mitsun bëru ñunshin

.11Nucën Papa Dios, an Jesús bamacëbibaísquimia, aín Bëru Ñunshin Upí

bamacëbi baísquimia anbi mitsuribibamacëbi Cristo utëcëncëbë

, aín Bëru Ñunshin Upí.

12 ëantu, mitsu cana cain, nux

. 13Axa ënë në

.

sabi, ax cuni

.14 xun

Nucën Papa Diosan Bëru Ñunshin,

acamax ca asérabi Nucën Papa Diosanbë . 15Usa uni camina mitsux

. Mitsu aín bë

Nucën Papa Diosan mitsúxmi bë

racuë . Aín BëruÑunshin Upí an ca,cuëënquinu Nucën Papa Dios, Paponun

. 16Aín Bëru Ñunshin Upitanbica nun nuitu mëú , nuxcananuna asérabi Nucën Papa Diosanbë . 17Aín bëNucën Papa Diosan ax quicësabi oquin

..

mëraquinbi axcuëëncëNucën Papa Diosan nuribi aín quicësabioquin aín në

.18 —asé

— . Ënë nëtënuax Cristonancupí tëmëaín në — mërati

— .19,20Cristo utë

,Diosan mëníosabi oi camabi ñu tëmëranancëñutia. mërananchë

mai tëmërananchëquiti nëtë cainia. 21A nëtë ucëbëtan caNucën Papa Diosan aín bëchicëcama

.quitëcë

. Uisairai cara NucënPapa Diosan bëchicë

, a Nucën PapaDiosan unio, an istisa tanquin Nucën PapaDiosan atu isminun quixun bënëquincainia. 22 , nëtë ióñu a

,uniribi, tëmëranan chëquiti oquin Nucën

quixun.ióotëcënun cainia, anun bacënti nëtëanxanun tëmëraquin aín bacënti caíncë,

8

322

usaribi oquin. 23Camabi ñun a NucënPapa Diosan ióotëcënun caínmainuncananuna nunribi Nucën Papa Diosan nuióotëcënun bënëquin cainin. Nucën PapaDiosan nu aín Bëru Ñunshin Upí nubë

, an caasérabi camabi aín bana quicësabi oquin

.cananuna nun aín bë tënubëtsi nami . 24Nux Cristomi

ëtimoi tsónuniëmiquin ca Nucën Papa Diosan uisoquin

nunnu iëmiacëxa. Nua camabi an cacësabi

, bëtsi

caíntsianxma. 25

cainin. Cananuna ——

—asé —quixuncuëënquin cainin.

26

cainia ca Nucën Papa Diosan BëruÑunshin Upí an nuxnu tëmëraiabi nu

.caquinbi cananuna uisaquin cai carana

.Nucën Papa Diosan Bëru Ñunshin Upí

xunia.

cëma banacama axunia. 27An ca Nucën Papa Dios

cuëëncësabi oquin aín unicama axunia. ,

, an uisa ñu cara aín Bëruxunia a cuatia.

28 , Nucën Papa, ax ami

, upíníoxunia, atúan ax cuëëncësabi

. A unicama axcuëëncë

. 29

aín Bëchicënëxa aín unicaman cushi

mëníocëxa. 30Uicamax cara usai ainan

catamë ënquin.

në .31

, Nucën Papa Diosan bërúancë

oquinbi a nubë ënanamima. 32An ca——bamanun ënë nëtënu aín Bëchicëxuacëxa. chicëcupínu nux upitax tsóanun nu upitax tsóti ñucamaribi nu

. 33

Nucën Papa Dios —— ? Usaquin cacëxunbiaan — —quixun cati

. 34¿Uin cara? Cristo bamacëbia Nucën

Papa Diosan baísquimicë, an ca aínnë ,

xunia.rabi nu

. 35

? Ca. Nuxnu tëmë

nuituanan bëtsi unin bëtsi bëtsi ocëñuma

, a ñucamanribi ca Cristocëñun nu. 36Ësai ca Nucën

Papa Diosan bana cuënëo quia:

8

323

nishquin nuibaquinma nu bëtsibëtsi oia.

tanquin bëtsi bëtsi oia.37 bëtanbia Cristonën nunuibaquin cushiocëx cananuna amicatamëti ëníma amiira cushiin, tëmë

samairai. 38Usa, Nucën Papa

Dioscëñun an nu ënananmiti ñu ca.

cara,,

, a ñucamanbi ca Nucën.

39

, uisa ñunshin cara, acama

camacamaribi,

, acamanbi ca Nucën.

Uisaira oquin cara an nu nuibatiaquixun ca Nucën Papa Diosan Jesucristoënë menu xuquin nu ismiacëxa.

Papa Diosan caísa

9 1 mëquinmaënë banaribi mitsu cain. Nucën

,ënëx ca asé . 2Ësaquincana mitsu cain,

, imëbinëtënuitutin. 3

. 4

saribi Israelnënrë . Israelnën rëbúnqui,judíos unicama, ca Nucën Papa Diosan

sacëxa. Caístancëxunca, asé

nun, Israel unicama aín cushiismianan aín pëcacë aribi ismiacëxa. An

nun aínbanacama Moisés cuënëomiacëxa.Cuënëomiquin ca anuxun a rabiti xubu

quixun canan uisaira oquin cara an atubë . 5Israel

, Israelribi cacë, acamanrë .

búnqui. ,

. A ca camabi unin xënibua. .

6Israelnën rëbúnqui judíos unicama

, Nucën PapaDiosan ca aín quicësabi oquin Israel

.Israelnën rë

macamax asérabi. 7Nucën

Papa Diosan ca Abraham cacëxa: “Minbëchicë Isaac aín rëbúnquishi ca asérabimin rëquixun. —Min bëchicë itsi aín rë

—quixun ca

. “Isaacnën rëbúnquinëxëshi ca. 8Usa

, ui uníxbi ca aínchaiti cupíshi Nucën Papa Diosan uni

. Nucën Papa Diosan aínbana quicë

rabiAbrahamnën rë . 9Ënëx caNucën Papa Diosan, Isaac bëchitisama

8 9

324

, :“Achúcana minu utëcë .

10Ënë :ë ax ca nucën rara

Isaacnënbia bë . 11-13

rabë bacë

, ca Nucën Papa Diosan Rebecacacëxa: “A paínmi bacëcanitancë

. ë aín rëbúnquiñui ca Nucën Papa Diosan bana cuënëoësairibi quia: “Esaúnën rëbúnqui

samaira oquin cana Jacobnënrë .

, Nucën Papa Diosanca aín cuëëncësabi oquinshi uni ainan

, .14¿Usaquian caíscë cupí caranuna

—sinania — ? Cananuna usai

. 15An ca Moisés ësoquincacëxa:

. A

. 16

, Nucën Papa Diosanca aín cuëëncësa oquinshi uni nuibaquin

. ——

, aín cuëëncësaoquinshi ca Nucën Papa Diosan ainan

. 17Usaribi oi ca Faraónñui Nucën Papa Diosan bana cuënëo ësaiquia: nun

. bë

rabi. 18Nucën

Papa Diosan ca aín cuëëncësabi oquin.

.

19

:—

?

? .20 xunbi canamitsu cain,caramina Nucën Papa Diosbë cuë

?cara — ?— ? Ca

. 21An ñutë ocë xanu an ca.

. ribi.

22Nucën Papa Diosanribi ca aín.

níma quixuan camabinun ca Nucën Papa Diosan an

.23Caínpainquin ca uisaira oquin cara an

nun,. 24Raírinëxa judíos uni

. 25Usoquinribi ca an aín uni,Oseas cacë, a ësoquin aín bana cuëmiacëxa:

Axa bë—— .

—mitsux

— . 26Anuxuan——Papa Dios, axa bamatimoi tsócë,an —mitsux camina asébë — .

9

325

27Isaíasnënribi ca Nucën Papa Diosanxun judíos unibu ñuiquin ësaquin

cacëxa: “Israelnën rë ,,

xëshi asérabi Nucënë . 28Anúanbë

istancëxun bënënquinshi camabi aín. 29Ësairibi ca

Isaíasnën cuënëo bana quia:, ,

Israelnën rëbúnquicama aín raíriië

.

Judíos unicamaxa Jesucristomi catamëcëma bana

30 ?, judíosma unibunën

ca,

.ënun Jesucristomi

catamëcë cupíshi Nucën Papa Diosanaín nuitu upí isia. 31Judíosma unibu usa

, judíos unibunëx ca aín nuitu

isnun Moisésnën cuënëo bana quicësabisabi

. 32Nucën PapaDiosan ca aín cuëëncë

catamëquinma —upí isia —

. Judíosunibunën ca —Nucën Papa Diosan ca

—quixun—ami catamëtishi ca

unicama Nucën Papa Dios cuëëncësabi.

Bain cuanía uni bai nëbë cë

cë usaribi ca usa. .

Judíos unicamax Nucën Papa Dioscuëëncë

sabi. 33Nucën Papa Diosan bana

cuënëo ca maxax ñuicësa oquin Cristoñui ësai quia:

,cacë ëmanua, maxax achúshi

níoin. Ami ca uniraírinëx tatíquianan maxax cha

. Usa

, an ca asérabiax quicëquixun.

10 1 ëantu, ësaquin canamitsu cain, Israel uni judíos

unicama Cristomi catamëiëmiti cuëënquin cana Nucën Papa Dios

xunin. 2Cana mitsu cain, atun caasérabi Nucën Papa Dios cuëënmisatania.

. 3Uisaicara unicama Nucën Papa Diosan iscëx

.— nëo banaquicënuitu upí isia —quixun sinani ca NucënPapa Dios cuëëncësabi oi Cristomi

. 4Cristonëxaucëbëtan judíos unibunën asérabi ami

nun quixun ca Nucën PapaDiosan aín bana Moisés cuënëomiacëxa.Ui unicamax cara Cristomi catamëtia aca Nucën Papa Diosan upí isanan ainan

nun ca a bana judíos.

.5

ñuma, a ñuiquin ca Moisésnën

ësaquin cuënëocëxa: “Nucën Papanëo bana

9 10

326

quicë rabia banacama quicë .6 tia caNucën Papa Diosan uni upí isia quixun

nun aín bana cuënëo ësai quia:“Min nuitu mëu sinani camina quitima

, ?ënë nëtënu bënux. 7Ësairibi ca quia:“Min nuitu mëu sinani camina quitima

,? . 8Usai

quianan ca ësairibi quia: “A bana Cristoñui quicë, a ñuia camina cuatin. A ñuicamina banain. Min nuitu mëu camina a

.cananuna nunribi Cristomi catamëtiñuia quicë bana unicama ñuixunin. 9Abana ca ësai quia:— —quianan

bamacëbi ca Nucën Papa Diosan abaísquimiacëxa quixun min nuitunënsinania ca Nucën Papa Diosan ainan

ë . 10Nun nuitu mëu,asé ësinani Jesucristomi catamëtia, ca Nucën

ënquin nu upíisia. Usoquin an iscëxnu —Jesucristo axca asé —quia ca Nucën

ëmia.11Cristo ñuiquian Nucën Papa Diosan

bana cuënëo ca ësairibi quia: “Axa amicatamëcë unicaman ca, an ca axquicë

. 12

cara, axbi ca Cristomi catamëti ainan. Cristo ax ca camabi uni axa ami

catamë .

cuëëncë .13 nëo caquia: “Uin cara an iëminun ñucatia a ca

ëmiti. 14

Diosan ca a ië? Ca

. ¿Uisaxun cara uni itsin,

ë ? Ca. ¿Uisaxun cara uni itsin

ñuixuncë ? Ca cuatima. 15¿Uisaxun cara unin uni itsin

?. An aín bana ñuixuncë

unicama ñui ca Nucën Papa Diosanbana cuënëo ësai quia:upí bana, —Nucën Papa Diosan ca aín

ë—quicë, a ñui aia unin iscëx ca upíira

.16A bana cuë

. Ësai caIsaíasnën cuënëo bana quia: “Camabiuniínrama,ñuixuncë bana cuaquin —ca asé— . 17

,bana ñuixuncëxun ca unin cuatia.Cuaquin ca —a banax ca asé— tia.

18Unicaman cara a bana cuaxa quixuncana sinanin. Camaxunbi ca asérabicuaxa, ësai Nucën Papa Diosan banaquicësabi oi:

Aín unicamax ca camabi mënuxunbana ñuixuni cuanxa.

bana ñuixunia cuaxa.19Ësaquinribi cana sinanin, ¿Judíosunicaman cara a bana Cristo ñuicëcuaquin,

?judíos unicaman a bana cuaisama taniaoquin ca Nucën Papa Diosan judíosunibu caquin, Moisés ësaquin cuëmiacëxa:

Judíosma unibunëxa mitsunbë.

10

327

Mitsúnmi a — ñuma ca—

.20Nucën Papa Diosan ca —judíosma

—quixun

cëxa:

.

.21Usai judíosma unibu ñui quianan caIsaías judíos unibu ñuiribi ësai quiacëxa,Nucën Papa Dios quicësabi oi:

cana judíos unibu ënquinma —

—quixun can..

Judíos unicama raíri

11 1 , ¿judíosunibu cara Nucën Papa Diosan

aín bana cuaisama tania oquin ëanxa?quixun. Usama ca. ,Abrahamnën xutan bëchicë, Benjamín,aín rë

. , an ca.

2Bë búnqui judíos

caísacëxa.— —quiax ami manúcëma

. Nucën Papa Diosan bana cuënëo, Nucën Papa

Diosbë banai ca Elías Israel unibumimanani ësai quiacëxa: 3 ,

min bana ñuixuncë unicama cëñuaxa.Cëñuanan ca mi rabitisama tanquinanuxun mi rabiquin ñuina xarotiacamaribi masóxa.

. .4Usaquian cacëxunbi ca Nucën PapaDiosan Elías cacëxa: “Mishima, siete mil

.

raí—quixun. 5Usaía bë saribitica bëríribi judíos unicama aín patsan

raíPapa Diosmi sinania. 6A caíscëcama a

,

caísaxa.

.7 : Judíos

quicë cëmarinëxëshi

tomi catamë . Judíos

tania oquin ca Nucën Papa Diosan atux. 8Nucën Papa

Diosan bana cuënëo ësai quicësabi oi ca:

.

bëxu . Aín pabitan aínbana cuaquinbi a bana quicësa oquin

,sabi

oi. Bërí nëtë . 9Abanacama quicësaribi oquin ca Davitanusa unicama ñuiquin ënë bana cuëcëxa:

A unicama ca Nucën Papa Diosanratuquinshi castí .

, trampanu— —

saribi. Uisaíbi

10 11

328

unin pi unun quixun camicëxcuëë . Usai

nin. 10Bëxuñu

uinu cara cuania quixun. Usaribiti ca uni catú

tëmëraia.cana cuëënin.

Usaquin ca Davitan cuëënëocëxa.

Judíosma unicama

11 ,cupí cara Nucën Papa Diosan judíosunicamaira xë

? —quixun. Usama ca.

Nucën Papa Diosan judíosma unibu ami. Judíosma unibunëxa

.12Judíos unicamaxa Cristomicatamë

Cristomi catamëti Nucën Papa Diosnan. A isi ca Nucën Papa Dios cuëënia.

Usai cuëëncësamaira oi ca judíosuniburibi asérabi Cristomi catamëtia isi

.13 , cana

mitsu cain,

cana usaquin chiquíshquinma. 14 xun

judíos unicamaxribi Cristomi catamëtiiëti cana cuëënin. 15Judíos unibunëxCristomi catamë

Cristomi catamëti Nucën Papa Diosnan.

Cristomi catamë , uni bamacë

, Nucën Papa. 16Judíos

cë an paintancëma aín bimi anuxun a rabiti

, Nucën Papa Diosancamabi aín bimi upí isnun quixun.

. Usa ñu, judíos uni

bëtsix bëtsíxa Nucën Papa Diosmisaribiti judíos

tia.

17Ësa ca. I aín pëñan achúshi tëatancëxun bëtsi i aín pëñan anu tëacë anubi

nuaxa aín

. .Judíos unicama Nucën Papa Diosan

.cë

. 18

rabiti ——qui cërú ., aín tapúnmi cushicë cupí ca in

pëñan cania., judíos unibu cupí, Cristomi

.19

sinanin, —

—quixun.20Usa ca. ,Jesucristomi catamëcëma cupí ca judíos

. Mitsux ami catamëcëcupí .camina ——quiax cërú . Judíos unibusaribiti Jesucristomi catamëcëma

.21 , Nucën Papa

11

329

judíos unibu ami catamëtërëmitsux ami catamëcëxunma mitsun

ë .22 , ax upí

ëni ami catamëcëma uni uisa cara oti.

mitsúxmi a ëníma ax quicësabi oquin, ami catamëtia oquin nuibaquin

..

. 23Aín

taníbia ami sinanatia ca Nucën PapaDiosan asé

, judíosma unibusaribi oquin. 24Mitsux judíosma

, amiacatamëtia, , i

.itsi tëaxun, samaira

,cëncëx asé . Usaribioquin ca Nucën Papa Diosan judíos

cë .

Jesucristomi catamëti bana25 ëantu, mitsux judíosma uni

—nux cananuna judíos uníansamaira oquin Cristomi catamëquin

Nucën Papa Diosan aín unicama—qui rabíaxma

:Judíosma unibu uicama cara Cristomi

catamëtamainun ca Nucën Papa Diosanjudíos unicama aín patsan Jesucristomicatamë .

26Judíosma unibu ami catamëcëbë ca,

Nucën Papa Diosan bana cuënëo ësaiquicësabi oi:

An unicama asérabi Nucën Papaëmiti ax ca Siónu

. An ca Jacobnën rëbúnquijudíos unicama ami catamëcëxun

ënquin atun nuitu. 27 tia

ëncëx cajudíos unibu asé

, sabi oi.28Nucën Papa Diosan ca unicamax

Cristomi catamë

, mitsux

mainun.Diosan atun rara —mitsun rëbúnqui ca

—manuquinma judíos unibu nuibatia.29Bë —

—. Nucën Papa

Diosan ca ——quitancëxun bë cënima.30

cuëëncë .

. 31

. Usaribi oquin ca judíos unicama

ami sinania Nucën Papa Diosan ainan. 32

saribitia ami catamëtiamajudíosma uniburibi ainanma isia.

uni Cristomi catamë .

11

330

33

. An ca.

..

34Ësai ca aín bana cuënëo quia: “Uinu

.— —quixun

. 35,36

.nëo ësairibi

quia: nun quixun

? . A ca aínunicaman xë .

.

12 1

cain, ëantu. Nucën Papa

asérabi ax cuëëncë ,.

Nucën Papa Dios cuëënia. 2An ënënë

.

Nucën Papa Dios cuëënia,.

3Cristo ñuiquin aín bana unicamañuixunun Nucën Papa Diosan caíscë

, camabi unia

—bëtsi unibëtan sënë— . Uisa cara

,camina — —quixun

.rabíquinma —Nucën Papa Diosan a

— . 4 .Unix ca aín taë, aín mëcën, aín xo, aínbëru,achú . Unix ca aín taënnitsia, aín mëcën anun ca ñu mëëia, aínbëru anun ca isia. Camabi unin nami ca

.5

achú . xuan bëtsibëtsi unin bana ñuixunmainun caraí . Usoquin

.6Nucën Papa Diosan nu bëtsi bëtsi ñu

,

cuëë . An aín bana

sabi oquin aín bana unicama. 7Nun uni raíri

. Aín bana unicama

. 8Axasënun quixun Nucën

. Nun uni raíri ñu

. Nux unin

rúanti.

.

Usai Jesucristomi catamëti uni iti bana9Mitsux asérabi Jesucristomi catamë

nanima asérabibë .cuëënquinma usa ñu timai caminaNucën Papa Dios cuëëncë

. 10Camina bëtsibë bëtsibë

11 12

331

, mitsunxucë saribiti.

.11 sabi

,chiquíshquinma cuëënquin upí oquin

.12Nucën Papa Diosan ca ax quicësabi

. Tëmëraibië .

Ënima camina Nucën Papa Diosbë.

13Axa Cristomi catamëcë uni ñuñuma

. nan camina axa minxubunu bëbacë uniribi pimianan anua

.14Axa mitsumi nishcë uni a camina

xunti.

.15

.

.16Camina bëtsibë bëtsibë nishananíma

.camina cërúananima, axa uni itsibëtansënë

. Rabíquin camina —

— .17

xunbi camina uisa uni cara, abi mixribi. Mitsun

. 18Mitsux camina ax paían miminishcëxma uni raí . Usa

. 19

xucëantu, axa mimi nishcë uni camina, ësaía Nucën

Papa Diosan bana cuënëo quicë cupí:

.xunbi, Nucën Papa

. 20Mitsun a cupiima camina ënëbana cuënëo ësai quicë :

. Shimaia camina. xun

ca ax mimi nishtancëxbi rabini.

21

xunbi usaribi oquin. Usoquinmi nuibacëx ca.

13 1

..

. 2Usa

uni an Nucën Papa Dios quicësa.

. 3An ñu upítíma. An

racuëtia,sinani.unicama upíoia.

ëupí . 4Nucën Papa Diosan ca

,

mëníocëxa.ë , uisa cara. Nucën Papa

Diosan më

12 13

332

. 5

. Mitsucastícanti sinanishi ami racuëcë cupíma

cuëëncë. 6

, níosabi oquin.oquin ca Nucën Papa Diosan mëníocëxa.

7Nucën Papa Dios cuëëncësabi oquin

.

cacë , mitsun. Mitsun cushibë

cuëbicananquinma camina aín bana. 8 .

, uni itsi upí. Asérabi uni

. 9Nucën Papa Diosan banacuënëo ca ësai quia: “Uni itsin xanubë

.. Unin ñu camina më .

Minanma,. Ësai ënë

:“Mixmi bërúancacësaribi oquin camina

. Ënë bana quicësa

. 10Mitsun aintsicama

.

Nucën Papa Diosan bana camabiquicë .

11 , nuxami catamëtabaquin cananuna—Jesucristo ca utë —quixun

., axa utë

quixun.

pëcaracëbë bësuquin, bari ca uruiaquixun sinani bënëcuancësaribi oquin, Nucën Papa Diosan

.12Jesucristo utëcananuna imë upí oquin isíma nicësa

. cëncë.

. 13

upitaxë . Paënti, paëanx, uni aín xanuma xanu

, ,cuamianani nishananti, unimi nutsiti, a

. 14Usa ñucama ëni camina Nucën

. Ënënë

.

Axa nubë Jesucristomi catamëcëunicama ñuitima bana

14 1Axa Jesucristomi catamëcë

camina mitsubë timëtisa tania. Uisai cara Jesusan

. 2Bëtsi bëtsi unin ca uisa ñux,

.Bëtsi bëtsi unin ca camabi ñu piti ca

piquinma bëtsi ñuishi piia. 3An camabiñu picë unin ca bëtsi unían an picë ñu

. Usaribi oquinca an camabi ñu picëma uni an bëtsiunían piia isquin ñuiquin —min camina

—quixun caquinma a

. 4Mitsux caminabëtsi unin ñu mëëmicë uni a ñui —an ca

13 14

333

— . Aín, cara upí oquin

, .

Diosan uni itsi ñui, —— .

.ax cuëëncësabi oí .

5 . Uni raírinën ca, ënë nëtëx ca bëtsi

nëtë.

nun ca uni raírinën —camabi nëtë ca— . Mitsun

bëtsi bëtsi oquin sinanibi caminacuë . Micama achúshiachú

. 6Axa Jesucristomi catamëcë uninca Jesucristoa cuëë

. An —ënë nëtëa bëtsi nëtë

—. Bëtsi unin ca

—anun Nucën Papa Dios rabiti ca

usaquin rabia. An camabi piti ñu picëunin ca Nucën Papa Dios ——caquin a rabiquin piia. Usaribi oquinca an bëtsi bëtsi ñu picëma uni anribibëtsi bëtsi ñuishi piquin Nucën PapaDios — —caquin rabiquin piia.

7

.

. 8

Jesucristo cuëëncë .cananuna nux anun bamati nëtë ucëbëax cuëëncë .

saribiti cananuna. 9Aín

bamaxbi baísquiacëxa. 10Anúan ax utinëtë sënëncëbëtan ca Cristonën uisai

,.

quin Nucën Papa Diosan uni itsíxa, ?. ¿Uisacasquin?

. 11Nucën Papa Diosan bana cuënëoca ësai quia:

:tënu

, mix camina asérabi. Canan ca

—mix camina asé— .

12Usoxun ca Nucën Papa Diosan nuachúshi achúshi uisa ñucama caranuna

, , acama, .

13

—— . Usai ami

, uniraírinëxa ——

. 14

,quixun. —Nucën

nëx ca a ñux pitima—

. 15 ——quixun

,.

.picëma ñu piquin, anun rabanan Cristo

, . 16Usa

14

334

uni itsin —pitimabi ca a ñu piia—quixun mitsu ñuitin rabanan —pitimaca —

. 17

ñu picëma cupíma ca uni Nucën Papa. Aín Bëru Ñunshin

shi ca unin Nucën,

bëtsibë nishananíma nuibananan cuëëniupí oquin sinani tsotia. 18

unicamax ca Cristo cuëëncësabi oquin

. 19Usatsibë

.nun bëtsibë bë.

20

.Asé ,

. 21—Usaquin ñu—

.piti, ñu xëati, , a mitsun

.Papa Dios cuëënia. 22

.camina min —

—,

. , —,

ca Nucën Papa Dios cuëënia —quixunmarua tani cuëënia.

23 —

— .Usaribiti ca an ñu piquin —ësa ñu piti

—.

Jesucristomi upiti sinánun

15 1

cananuna uni itsían,Papa Dios cuëë

.2

. 3Usaribi ca Cristo.

aín Papa Dios cuëëncë .Nucën Papa Diosan bana quicësa oía aínPapabë banai Jesucristo ësai quicë ax caasé :

. 4 , Nucën

aín bana aín unicama cuënëomiacëxa.

,tëmëraquinbi ëníma ami catamënun

, bëtanbi nubë , aín nëtënu abë

.5Nucën Papa Dios, an aín unicamatëmëraquinbi ëníma ami catamënun

bëtanbi atubë , an Cristo Jesúscuëëncësabi oquin mitsu bëníma nuibananquin, bë saribi

nin.6 ,cuëënquin bë

,Jesucristonën Papa, a rabiti cana cuëënin.

Judíosma unicaman Jesucristomi catamëti bana cua

7

14 15

335

catamëcë raíri uniribi nubë timëtisa.

Papa Dios cuëënia. 8 ,Cristo ax ca Nucën Papa Diosan atun

sabi oquin ënë menu judíos, judíos unicaman

Nucën Papa Diosan ca aín quicësabinun. 9Judíos

unibushima, judíosma unibunënribiNucën Papa Diosan ca nu nuibaquin

Cristo uacëxa. Judíosma unibunën ca a

Diosan bana cuënëo ësai quia:Judíosma unibubëtan cana mi rabiti

. .10Ësairibi ca quia:

mitsux judíos unibubë Nucën.

11Ësairibi ca quia:

.ca —— .

12Nucën Papa Diosan bana Isaíasnënribicuënëo ca ësai quia:

Davitan papa, Isaí cacë, aínrëbúnquin achú

.

.13 ,

. An mitsu

nin. Mitsux

xun Nucën PapaDiosan ca asérabi ax quicë

.14 ëantu, ,

mitsun camina bëtsibë bëtsibë

Diosan bana Cristonën ñuicë a upí. nan camina ami

. 15

rabanan ënë ñucama upí oquin mitsucuënëoxunin.nuibaquin, 16aín bana judíosma unibu

. Nucën PapaDiosan ca axa Jesucristomi catamëcë

ëmia quixun

.

judíosma unicama, mitsuribi a banañuixunin, aín Bëru Ñunshin Upitan

xunmi upiti ami catamëquin arabinun.

17Cristo Jesúsnën cushiocëxun canaNucën Papa Diosan casabi oquinjudíosma unibu bana ñuixuan quixunsinani cana cuëënin. 18Judíosmaunibunën Nucën Papa Diosan bana cuatiami catamë

. An

ñuixunin.

nun.

19

nuxunxun anuaxbi cuanquin bëtsi bëtsi

tancëxIlírico cacë me, anu bëbaquin, camabi

ñuixunquin sënëon. 20A nëtënuxuan uinu,

anu bana ñuixuni cuainsa cana tanin. Uniraírinëan ñuixuncë uni a ñuixuntëquinma, anuxuan unin Jesucristo ñuiquinbana ñuixuncëma nëtë, anu bana ñuixunicuainsa cana tanin, 21Nucën Papa Diosanbana cuënëo quicë :

15

336

An Cristo ñuiquin bana ñuixunia

. An a ñuicë bana cuacëma.

Romanu cuantia Pablonën sinan22Usaquin an Cristo ñuicë bana

cuacëma unibunën cuanun bëtsi bëtsimenu bana ñuixuni cuancë cupí canamitsu isi cuanti sinanibi cuancëma pain

. 23

nëtëcamanuxun bana ñuixunquinsënëon.cuainsa tan. 24

sinanin. tëishi mitsubëña në

.25Jerusalénu pan cana axa Jesucristomicatamë qui buanicuanin. 26A curíqui ca Macedonia

tëtomi catamëñu .27Judíos unibunën ñuixuncë cupí cajudíosma unibunën Nucën Papa Diosanbana cuacëxa.

. Usaquin sinani cuëënquin cañu sha ax Jerusalétomi catamëcë unicaman binun

. 28Acurí

ña nëtënu.

29 ,Cristonën cushioquin ami sinanicuëë .

30 ëantu, saribitimi

cain, Cristomi catamë

.asé

. 31

tomi catamë.

Jesucristomi catamëquia atun cuëënquin binuan

. 32 cëx Nucën PapaDios cuëëncëbë cuanxun mitsu isi cana

.

. 33NucënPapa Dios, an aín unicama bënëtíma

, ax mitsubë

cuëënin. .

quixun Pablonën ca

16 1Nucën chirabacë, Febe, añuiquin cana mitsu cain, ax ca

asé . An caCencrea ëmanuxun axa Jesucristomicatamë . 2

tsibë bësabi oquin Feberibi upí oquin bixun axcuëëncë ,

.3 , bëtan

Cristo Jesús ñuiquin bana ñuixuncë, acamina bë .4Atun ca, —

—ëmiaxa.—

—quixun cain.,

ribi, Priscilabëcupí, — —quixun cai cuëënia.5Axa Jesucristomi catamë

timëcëcamaribi camina bë. ,

15 16

337

, ax paían Acayamenuax Cristomi catamëcë, aribibë . 6María

, aribicamina bë .7Adró ,rabë, , a caminabë . —Atuxca asérabi upí uni rabë —quixun caa Jesucristonën bana ñuixunun caíscëunicaman ñuia.

.8

, a caminabë . 9Urbanoan nubëtan Cristo Jesús ñuiquin banañuixuncë, ,nuibacë, aribi camina bë

. 10Apeles, camaxunbiaasé , a

bulonën xubunucamaribi camina bë

. 11 , acama,cë,

aribi camina bë. 12 , a xanu

rabë cëmëraquinbi ax cuëëncësabi, aribi camina bë

. Nucën chirabacë Pérsida,, anribi tëmëraquinbi upí

sabi, aribi camina bërúanxa

. 13Rufo, axa asérabi

uni, , ,a camina bë .14 , Flegonte,Hermas, Patrobas,

cama axa Jesucristomicatamëcë, acama bë

. 15

Filólogo, Julia,

chirabacë, ,cama axa Jesucristomi

catamëcë, acama bë.

16Jesucristo cupí mitsun nuitu upítsibë bëtsibë nuibanani

bë . Camabicë

unicamax timëxun ca mitsu bërúanxmi.

17 ëantu, cana mitsu cain, bëtsibëtsi unix Jesucristomi catamëmitsubë timë

sabi oquin. Usa unin ca uni raíri bëtsibë

bëtsibë cuë.

. .18

cuëëncë. Atux ca an

Nucën Papa Diosan bana upí oquin

cëmëia..

19Camabi unin ca mitsu, asérabicamina mitsux Jesucristo cuëëncësabi oi

. Usaquian mitsuñuicania cuati cana cuëënin.

upí nin.20 bëtan ca NucënPapa Dios, marua

,ubíotë ënquinshi

.

nin.21Timoteo, bëtan Cristo ñuiquin

bana ñuixuncë, abëtan ca Lucio, Jasón,Sosípater,bëcaxa.

22 xunënë quirica cuë

16

338

mitsu cain.23 . Ënë

xubunu ca axa Jesucristomi catamëcëunicama timëtia. Gayo,

. Erasto, an ënëqui anun uni cupíoti a

bërúancë uni, ,Cuarto, anribi ca mitsúxmi bërúanx

.24

cuëënin. .

Pablonëan Nucën Papa Dios rabia bana25Cananuna Nucën Papa Dios asérabi

.tomi catamëtia ca an mitsu upíira upiti

.

.

cana usoquin unicama ñuixunin. Ënë

Papa Diosan,. A ñucama unin

. 26Nucën Papaxun ca aín unicaman,

nëocëxa.

Dios, axa bamatimoi tsócë, anmëníocëxa. A bana cuë

.camabi nëcatamëquin aín cuëëncësabi oquin

. 27Nucën PapaDios, ,axë . A cananunaasérabi cuëënquin nëtëtimoquin rabiti

, .Usoquin cananuna asé .Ashi, Pablo.

16

339

Corintonuaxa Jesucristomi catamëcë unicama Pablonën quirica cuënëoxuan

1 1

, . NucënPapa Dios cuëëncësabi oquin aín bana

caísacëxa.bë . Axribi caJesucristomi catamë

. 2Mitsúxmi Corintoëmanuax Jesucristomi catamë ,cana cuënëoxun ënë quirica mitsu

. Mitsux Cristo Jesúsmicatamë

. An ca ax cuëëncësabi oíshisacëxa.

unicama,ë cë, a

saribi oquin caNucën Papa Diosan mitsu caísacëxa.

. 3

Nucën Papa Diosbë

marua bucucanti cana cuëënin.

Cristo cupí nuibaquin Nucën Papa

4Cristo Jesús cupía mitsu nuibaquin

Nucën Papa Dios — —cain.5

Nucën Papa Diosan an aín unicama

.6

, a bana quicësabi. 7

Jesucristo utëcënti nëtë cainia ca Nucënsaribi.

8 cëncëbëtan—a unix

—quixun canúnmaca Nucën Papa Diosan mitsúnmi amicatamëënquinma mitsu bë . 9NucënPapa Diosan ca ax quicësabi oquin ñu

. Mitsúnmi aín Bëchicë,, saribi oquin

nun ca mitsu caísacëxa.

I.(1.10-6.20)

Axa Jesucristomi catamëcë unicama bëtsi bëtsi oquin sinántima bana

10

ë .sabi oquin

mitsu ësoquin cain: Bë saribi.

quin sinani camina bëtsibë. Nishananíma

nuibananshiti camina camaxunbi bëtsin

BUANMIA QUIRICA

340

. 11 ëantu, canamitsu cain, Cloémitsux ismina bëtsibë bëtsibë ubíonanubíonani bucui quixun ë caxa.12Usoquian cacë

: mitsu raí. Quimainun ca

raí, raírinëxribishi ax isa

raí. 13

?, ax ca achú .

cama tërëncë.

catamëtima Cristomishi catamëti. 14

achúshibi nashimicëma cupí canaNucën Papa Dios — —cain.

ëishi cananashimian. 15

Cristomi sinanima —— .

16 fanasnëncamaishi nashimian.

. 17

.tërëiëminux ca Cristo i curúsocënubamacëxa quixun camabi uni canun ca

. An quiricasai unin

cuaisama banan banaquinma unincuaisabi oquin, upí oquin aín bana

.

18

cënu bamacëxa quixun ñuicë bana a caan Nucën Papa Dios cuëëncëmaunicaman —— .

ëtiunicaman a bana cuaquin, aín cushin

tërë. 19

ca Nucën Papa Diosan bana cuënëo ësaiquia:

.

.20

, ñu,

ca Nucën Papa Diosan sinan abësënë .

.21Nucën Papa Diosan upí oquin

níosabi oi ca uni anbi aínsinanënbi sinani Nucën Papa Diosnan

.ami catamë

, raírinëxa ——quicëbëtanbi.

22Judíos unicaman ca, nun cananunaasérabi Nucën Papa Diosan cushínbi ñu

. Usai atux

. 23A unicamaxa usasocënu

, a ñuiquin unicama banañuixunin. A bananu nun unicamañuixuncëbë ca judíos unicamax rabini,

socënu,

sama tania. Usaía judíos unicama

—Diosan Bëchicë ca i curúsocënuaxbamacëxa — . 24A

1 1

341

Nucën Papa Diosan Cristomi catamënun, judíos unicama

unicamanribi, —Cristo cupíshi ca Nucën

ëiëmia — . 25Nucën PapaDiosan Cristo i curúsocënuaxa bamanunëncë, bëtanbi

socënuax bamanun ëancëxa. —Ax cushima

ëanxa — bëtanbi caNucën Papa Diosan unin cushisamaira

ë.

26 ëantu, mitsun camina: mitsux camina

raírinëxë, raírinëxë ,

raírinëxëshi camina uni itsibëtansënënmaira unin bë .xë .

caísaxa. 27Nucën Papa Diosan ca unían

saxa. Caí.

Usaribi oquin ca unin iscëxa cushima

caísaxa. Caí bëca unin iscëx cushi unicama ax —nun

samaira oquin ca atun sinania— . 28Ainsa ñu

,— xun ca aín unicaman

samaira oquin sinania— nun ca Nucën Papa Diosanaxa ënë në

caísaxa. 29 —— nunma ca

Nucën Papa Diosan ënë në

saxa. 30Nucën Papa

., ax

cuëëncëPapa Diosan ië . 31

Nucën Papa Diosan bana cuënëoquicësabi oquin,rabítisa tania ax ca axbi rabiacatima—— .

2 1 ëantu, Nucën Papa Diosanbana mitsu ñuixuni cuanxun cana

saiunin cuaisama banan banaquinma mitsuñuixuan. 2

, Jesucristo, unin icurú , ashi mitsuñuixunti sinan. 3

.cuaisamasa sinani cana racuëti bërëan.4

Jesucristo ñuiquin mitsu ñuixuncëma. Ama, aín Bëru Ñunshin Upitan

xun cana Nucën Papa Diosancushínshi ñuixunquin Jesucristomicatamënun mitsu sinanamian. 5Unían

cëcupíma, asérabi aín cushían Nucën Papa

cana usaquin bana ñuixuan.

6Axa Jesucristomi catamëcë unicamanaín bana quicëa unicama uisaira cara aín banacamaquia quixun ñuixunin. Nun banax caënë në

1 1 2

342

catamëcëma unicaman ñuicë bana ama.

. Acaman banaxa cushinibuquin unin sinanima.

7Usa bana ñuixunquinma cananunaNucën Papa Diosan ënë me uniocëma

. Abana quicësabi oi ca Jesucristo cupí uni

ë nibua. Usa,

. Bërí cananuna an nu cacësabinun a bana

ñuixunin. 8

., Diossaribi cushi, a i

curú . 9Nunnu ñuicë banax ca Nucën Papa Diosanbana cuë . A banax ca ësaiquia:

,

,,

uisairai cara an a nuibacë uni abë, Nucën Papa

Diosan mëníosabi oi.10Nucën Papa Diosan mëníocëxun ca

bëtanmabi aín Bëru. An ca

, Nucën Papa.

11

, a unínshi ca an.

Usaribi oquin ca unin Nucën Papa. Aín Bëru

. 12NucënPapa Diosan ca nu axa Jesucristomi

saribi oquin. Ama, uisaira

nun ca Nucën Papa Diosan aín Bëru

.13

unicama ñuixuniman. Nucën Papaxunu

Bëru Ñunshin Upíñu unicama añuixunin.

14

Papa Diosan Bëru Ñunshin Upitan. A ñucamax ca

. Unin, Nucën Papa

xuinshi. 15

uni an,banacama, asé

. , a uninNucën Papa Diosan Bëru Ñunshin

asé, Nucën Papa Diosan

. 16Aín bana cuënëo ca quia: “¿Uin?

? An usaquin.

cananuna nun Nucën Papa Diosan Bëruxun Cristonën

saribi oquin sinanin.

An Nucën Papa Diosan bana uniñuixuncë uni ñuicë bana

3 1 ëantu,axa aín Bëru Ñunshin Upitan

catamë. Ama, an ënë

,bë . 2

aín titan ñu pain pimiquinma aín xuma,

, Cristonëan

1 2 3

343

. Bë .3

quin camina Cristonanma unin.

camina an Nucën Papa Diosan bana. 4Usa

rinëxa ——quimainun

raírinëx ——quin. Usai qui camina Cristonanma

.5

?? Nucën Papa Diosan

sabi oquin mitsu bana. Nun

aín bana ñuixunia cuati camina Nucën.

6 : Unían ñu bëru anu

chabóia.shi ñu bëru comia.mitsu Nucën Papa Diosan bana

.lonën mitsu

ñuixuntëcëancëxa. Usoquinu nu rabëtanñuixuniabi ca Nucën Papa DiosainshiJesucristomi catamëcëxa. 7

cë uni anbi ca ñucomima. Nucën Papa Diosan cuni cacomia. Usaribi oquin ca unin aín banañuixuniabi Nucën Papa Diosanshi uni

.8Ainra paían uni bana ñuixuncë uni

. Uisoquin cara aín ñuxun ca Nucën Papa

. 9NucënPapa Dios cuëëncësabi oquin cananuna

nun aínbana ñuixuancën, cëribi oquin.

cë ñu bërua comicësaribi oquinJesucristomi upiti catamë .

: Xubuoquin cacama pain

nitsíntancëxun i puruia. Usotancëxun ca.

. Usaribi oquin ca Nucën

achú . 10

xun nitsinia.mitsu Jesucristomi catamënun

. , amimia unin i purucësa

nun mitsu Cristomi catamënun bana.

Jesucristo cuëëncësabi oquinshi mitsu, bëtsi bana mitsu ñuixunti

rabanan bë . 11Unían bëtsi

ñuixuncë banaishi cuati Jesucristomi

. 12,13Jesucristonën uni, an unibana ñuixuncë, an ca Nucën Papa

xun aín bana upí oquin, Jesucristomi catamëtia

Nucën Papa Dios cuëëncë.

uni raírinën,unicama Nucën Papa Dios cuëëncësabi

.utëcënquin Jesucristonën uin cara aín

.

., pëi, basi xo

. 14An a ñuiquin bana ñuixuncëxuncuati ami catamëquian unin Jesucristoquicëñuixuncë uni a Nucën Papa Diosan, upí

ñuixuancë quixun caquin cuëënquin upí

1 3

344

. 15

aín bana cuacë unicama asérabiJesucristomi catamëquin ax quicësabi

, an atu banañuixuncë uni a Nucën Papa Diosan, upí

. Usa—

—quixun sinani, cupíbitsimabi ië , tsin nëëncëxbia uniiëcësaribi.

16 , anua

? Nucën Papa Diosan Bëru. 17Aín

..

ui unin cara usa unicama sinanamiquinbëtsi bana ñuixunquin ami manumia, a

.18Uni itsían mitsu sinanamiti rabanan

camina bë . Mitsun camina— —quixun

. Usaquin sinanima

. 19Abia unin

. Nucën PapaDiosan bana aín unin cuënëo, ax ca ësaiquia: “Ui unin cara bëtsi uni parania, a

xun.

20Ësairibi ca aín bana quia: “An ñu

. 21

tima. Uisa ñu cara aín unicama Nucën

, a camina. 22

, nucaman mitsuñuixuncë banacama camina camaxunbi

. Nucën Papa Diosan ca ënë

.camina ënë menu upiti bucuin. An

., , xënibua. 23 .

.

Usaía an aín bana ñuixunuan

4 1 , nuxxun Cristomi

catamënun unicama aín bana ñuixuncëishi., usai Cristomi catamëti ca uni ainanë

sinan bana, . 2Uinuxunia an ca

—upí oquin ca ñu mëëxunia —quixuan anñu mëë nun upí oquin ñu

. Usaribi ca an Nucën Papa. 3Usa

, abi taniman. Uisa uni,.

4

rabi ñu. 5Usa

cëncëma pain,

. UtëJesucristonën, camabi uni an unëxun ñu

ñucamaribi, nun. bëtan ca Nucën

tërë , a usaribi oquin— —quixun caquin

.6 ëantu,

timi mitsux bëtsi bana sinanima Nucën

1 3 4

345

Papa Dios quicëñucama ñuiquin mitsu cain. —An mitsu

samaira oquin

— .7¿Uin cara mitsu raíri, bëtsi unicama

?

. Nucën Papa Diosan

— —quixun rabíquinsinanin?

8Mitsun camina ësaquin sinanin, —nuncananuna upí oquin Nucën Papa Diosan

xun—quixun.

cuëëniman. Mitsun sinani camina, Jesucristo

utë ..

9 xunNucën Papa Diosan nu uni raíri meuira

, aín bana ñuixunun Jesusan caíscë. Unían ——quixun ñuicë unisa

. Nuxnu usaquin unin

. 10Cristonën cacësabi oquin

.banacësa,

.mitsuishi unin nuiia. 11Bërí nëtënbicananuna bë

.

.xubu . 12

nun piti binuxun nun mëcënan ñu mëëin.

xunin.Nu bëtsi bëtsi ocëxunbi cananunatanshitin. 13

cananuna nun abë nuibanainsa tanquinsëin.

, bëríribi cananuna.

14

ñucama mitsu cuënëoxuniman. Mitsúxmi

sëin. 15

mitsu ñuixuancën. xun cuaticamina ami catamëacën.xë . 16

.17

nun xuan.ñuia cuati axribi aséJesucristomi catamëbë . Mitsunu cuanxun ca uisai

, a. Camabi ëmanuaxa

timëcë axa Jesucristomi catamëcë

. 18Mitsuraíracuëti quixun sinani cërutin. 19Usaquin

cuëëncë bë mitsu isi. Cuanxun cana a unicaman

cara aín cuëbitainshi banaquinma asérabiax quicë .20Axa ——quicë uni ama, an aín bana quicësabi

rabi Nucën. 21

cuanti caramina cuëënin?caquinma mitsu nuibaquin upí oquinshicai cuanti caramina cuëënin?

5 1 ,micama achúshinëx ismina min

.

1 4 5

346

. An Nucën Papa Diosan bana. 2¿An usa

mitsun ——quixun sinanin? Usaquin sinanimacamina mitsux —— . Rabínquin

. 3

saribi oquin ënuxunbi sinanin.—a uni

—quixun sinanin. 4

xun

ë , xun,

nun. 5Timëxun camina a uni ñunshin

. ëxasinanacë ca a uni bamacëbi aín bëru

cënquin.

6

mitsux rabinima ——qui cuëënin. .

,

?

. 7

cë. Bë

atun xë , bamatiëa, usaribiti cananuna Cristo

bama cupí iëan. Bë ëcë

cëntima. 8

,— ë

— .

shi sinani ax cuëëncë .9 nëocë

quirica itsi anu cana ësaquin mitsu cacën,ainanmabi xanu cuëënbëquincë uni

. 10Camabi unibë.

Ënë nëca ainanmabi xanu cuëëanan, uni itsin ñucuëëanan, ñu mëcamanan, Nucën Papa

.. Usa

.11Ësaquinshi cana mitsu caisa tanin. Axa——quibi cëmë .Jesucristonainsa quiquinbia ainanmabixanu cuëënbëxanúxmabi uni itsibë

ë camacëuni, ,abë . 12,13

—ucha — . Nucën

. Usa

Jesucristomi catamë. Usoquin

.

Axa Jesucristomi sináncë uníxa,an Nucën Papa Diosan bana

6 1

nishanantancëxun camina axa Cristomi

1 5 6

347

,mitsúnbi an Nucën Papa Diosan banacuacë uni raíribëtan më .2 bëtan caaín unicaman abëtan camabi unin uisa

. ¿Mitsux

? 3Angelnënribi cara ñu upí.

rabi ënë në

. 4

nishanantancëx caramina axa ami

? 5 nun quixun canausaquin mitsu cain. ¿Mitsúxbi caraminausa ñu më ? 6¿AxaJesucristomi catamëcë uníxa bëtsi ñuiami manani, axa Jesucristomi

?7An mitsubëtan Jesucristonën bana

quinti ax ca.

uisa cara mi ocëxunbi tanshiquin minñua mëcamatiabi isë

. 8

më ,abëtanmi Jesucristonën bana cuacë

.9¿Aín në

tënu Nucën Papa

? ,ainanmabi xanu cuëëncë unicama

, 10

nun an ñu mëbëtsi unin ñu cuëëncë uni,

ëncë uni

uni, acamax ca Nucën Papa Diosannë . 11Usa uni caminamitsu raí .

cama tërë.

, Nucën Papa, an

.

Nun namia Jesucristonan

12Asérabi ca ënë bana quia, “unin caaín cuëëncë . Usa

. Unin ca aín cuëëncë.

. 13Ësaía uni quicë ax caasé : Piisa tanquin nun picë ñuax ca nun pucunu atsíntancëxun nunnami cushioia, Nucën Papa Diosanmëníosabi oquin.

Diosan nëcëniman.

nëquin aín nami,

.

camabi uni uniocëxa. 14Usoquin nu unio

.15¿Caramina,

?

? Uisa. 16¿Axa xanu

shisa? Nucën

Papa Diosan bana cuënëo quicësabi oica uni xanubë rabë shisa

1 6

348

. 17

, ansaribi oquin sinani abë achúshisa

.18

. mabi

.

. 19¿Aín Bëru Ñunshin Upí a, ax ca

?, . Usa, ax ca min

. 20Nucën Papa Diosan ca

Bëchicë bamati oquin mëníocëxa. Ainan

ax cuëëncë .

. Usaímirinën —upí ca—

.

II.(7-16)

Pablonën ca

7 1 miquincë banacama a ñuiquin cana

ësaquin mitsu cain, unin xanu bitima ca. 2

xanu cuëënia.cuëënti rabanan camabi uni xanu

, camabi xanúxribi ca bë. 3Nucën Papa Diosan mëníosabi oi

. Usaribiti caxanu aín bënë . 4Xanux caaxë , ax ca aín bënënanribi

. Usaribiti ca uni axë , ax. 5

xun.

xun. A rabëtaxbi upiti Nucën

Papa Diosbë banatisa tani cananquinmë .

nënantëcënuxbi ca bënëtishi.

6Unían asérabi xanu binun quixun. Biisa tanquin ca biti

. 7

saribi xanu . Usashi

achúshi uni, xanuribi,quixun mëníoia.

8Ësaquin cana mitsu cain, xanuñuma,

saribiti. nëñuma xanucë xanu bënutima

. 9

tënë ,xanúxribi ca bë nëtisamatani bë .

10Bënëñu xanu ñuiquin cana ësaquincain, .

xun usaquin cain.11Aín bënë ënquinbi ca xanun uni itsi

. Biisa tanquin ca aín bënëbitë . Usaribi oquin ca unin

.12Ënë banaribi ñuiquin cana Nucën

,, ësaquin mitsu cain: axa

Jesucristomi catamëcë unin ca aínxanúxa Jesucristomi catamë

xun ëntima. 13Usaribi oquin ca xanuxun ax

Jesucristomi catamëJesucristomi catamëëinsama tancë . 14Usa

1 6 7

349

aín bënë. camaribi

.Usaribi oquin ca aín bënën Jesúsmicatamë

chicë Nucën.chicë

cama ax an Nucën Papa Diosan banacuacëma unin bë .15 cëmaunin aín xanu Jesúsmi catamë

.. Usaribi oquin

ca axa Jesúsmi catamëcëma xanun aínbënë Jesúsmi catamë

.. Nucën Papa Dios

cuëbícanani tsoti cuëënima. 16Camina,

. Camina,

.17 sabi oi

camina a nëtë ,. Usoquin cana camabi

cëunicama cain. 18 .

Diosan Jesúsmi catamë

.

. 19

bana quicëPapa Diosan uni upí isia. 20Uisai cara

, usaíbi ca

. 21Mixmi an uniñu mëë

xun caminabënë sabi oquin an miñu mëëmicë uni ñu mëë . Usa

. 22Uni anuni ñu mëëcuëëncë .

micë uniñu mëëxuníbi,catamë , abi

. Usaribi oquin ca uni anuni ñu mëëxuncëma a Nucën Papa

, ax aín bamati nëtësënëcuëëncë . 23Mitsúxmi

Diosan aín Bëchicëbi camabi uni cupíbamati oquin mëníocëxa.

cuëëncësoquinma ax cuëëncësoquinshi. 24 ëantu, cana

mitsu catëcënin, uisai caramina Nucën

, ,Nucën Papa Dios cuëëncësabi oi.

25

, bëxanu

cë a ñui ësai quin,Jesusan aín bana unicama ax cuëëncë

. 26Axaami catamëcëma unicaman ca axaJesucristomi catamëcë unicama aminishquin bëtsi bëtsi oia.cananuna upitax bucuiman.

, xanu, bë. 27Xanu

. Xanu. 28Unin xanu

biti, . Usaribiti ca

1 7

350

xanu bë .

bënucë xanu, ax an Nucën Papa Diosan

më , an xanunucëma xanu

samaira oi.29 ëantu, ësaquin cana mitsu

caisa tanin, xënibuirai cananuna tsótima.

xanu . 30Axa rarumacë

. Axa bëtsi unicamabë timëaxcuëëncë unicamax ca axa cuëëncëma

. An ñu bicë uni

. 31Ënë nëtënuanu iscë ñu ënëx cacëñutia. tënuxuan an

.32Mitsúxmi ënë në

bënëti cana cuëëniman. Xanuñuma unin

, axa cuëëntanun. 33Usañu uni an ënë në, aín xanu cuëëntanun.

34Usaribi oquin ca bënëñuma xanunNucën Papa Diosan iscëxun ñu upíshi

sinania, ax cuëëntanun.bënëñu xanu an ënë nësinania, aín bënë cuëëntanun.

35Mitsu ënë në

.shi cana

usaquin mitsu can, mitsúxmi bëtsi ñumisabi

nun.36 chicë xanu,

aín bënuti sënëncëbëtan,bë . .

. 37

, aín

bëchicë xanu bënumisama tanquinaxribia bënutisama tania, a bënumitima

. . 38

ca unin aín bëchicë bë .chicë bë

.39Bë

quicësabi oquin,. Aín bënë bamacëbë

, Nucënbë. 40

samairaibë marua tani cuëënti

. xun ca Nucën Papa

.

ñuiquian Pablonën ca bana

8 1

cë bana, añuiquin cana ësaquin mitsu cain.

saribi oquin camina mitsunasé , Nucën Papa Diosëshi dios

. Usaquin sinani ca uni raíri ainra, a nami pi,

bëtsibë cë nia.raírinëx, a namix ca bëtsi namisaribi

sama tanquin piima, Jesucristonën. 2An —

—

nima. 3

ca axa asé.

4

cë bana a ñuiquin cana ësaquinmitsu cain. ,

rabi

1 7 8

351

. Nucën Papa Dios ax caachú , .5Raíri unin ca sinania,

.. Ax ca dios

quia. 6 bëtanbi, achúshi ca. An ca camabi ñu

uniocëxa.uniocëxa.achúshi, Jesucristo, . An ca aínPapabëtan camabi ñu unionan nuribiuniocëxa.

7 cëuni raírinën —

,— .

, Jesucristomicatamëquinbi a ñu rabiquin ñuina rëxunaín nami piia. Piquinbi ca —unían a ñurabiquin rëcë ñuina nami pi sapi cana

—quixun sinania. 8Nucën PapaDiosan iscëx ca an ñu picëma uni

.

ñu picëma cupí Nucën Papa Diosan. 9

.oquin —

—, —

—quixun. 10 . Min arabinuxun unin uniocë ñu a rabiquinmacamina —a rabiquian unin rëcë ñuinanami a piibi cana Nucën Papa Diosmi

— , anuxun a.

cupí an —— , an a

. 11Min anami piquin camina, minun rabanan

saribitia anun rabananribi Cristobama uni, . 12Usaquin piquin

,an —cushi

—.

. 13Usaquin

nibua

.

An Jesucristomi catamënun uni bana

9 1

. Ansaribi oquin cana

.bana ñuixuncë cupí camina mitsúxribiami catamëtin.

, rabi a

. 2—Jesucristonën aín bana uni

— bëtanbicamina mitsun — —quixun

.

catamëtin. rabi,

xuaxa quixun.3

cain: 4— xun cuacë

. 5A Jesusan aín bana

ëPedro, acaman aín xanu abë cuanun

. 6¿Axa mitsubë

Bernabébë cënan ñumëëquinma, Nucën Papa Diosan

1 8 9

352

?. 7 runën ca anbi

aín ñu maruima, .cë unin an

cë ñuxa tuaia, aín bimi bixun piia.Usaribi oquin ca an vaca bërúancë uninvaca xuma bixun xëaia. 8

.Moisésnën cuënëo banaribi ca usai quia.9Moisésnën cuënëo bana ca ësai quia:“Trigo bimima rëucubutia piia quixuncamina vaca bënë cuë .

.Vaca bënëxëNucën Papa Diosan Moisés ënë banacuë . 10Numiribi

miacëxa. nuxun memëníoia. Mëníoquin ca — cëxcanitancëxuan ñu bërun tuaia cana aín

—quixun sinania. Usaribioquin ca unin trigo bimi biquin, —ënë

—quixun sinania.11Nun mitsúxmi Jesúsmi catamënunNucën Papa Diosan bana ñuixuncë

. 12Nun cananuna bëtsi unin. Usa

samaira oquin.

. Mitsun nun Jesucristoñuicë bana cuaisama tanti rabanancananuna ñu

. 13 ,Nucën Papa Diosan mëníosabi oquin ca

. 14Usaribi oquin caníocëxa, an a

ñuiquin aín bana uni ñuixuncë unicamaa ca an aín bana cuacë unicaman anúan

. 15

. Bëríribinun quixun ënë quirica. Bana ñuixuncë cupí

mitsu cacë,cuëëniman.bëbi ca a bana cë .

16

. ¡Aín bana

! 17Nucën Papa Diosan

ië ,.

,, an cacësabi

. 18

Jesucristo ñuicë bana ñuixunin. Ñuixunicana curíqui bitsi cuëëncësamaira oi

cuati cupí cuëënin.19 micëma,

Nucën Papa Dios cuëëncësabi oíshixuncë

, Cristomi catamënununicama aín bana ñuixunin. 20Judíos

. Usaíanëo

bana quicëPapa Diosmi catamëcë cupíshi cana iëti

judíos unicama íti Moisésnën cuënëobana cuacë unicama Jesucristomi

saribi. 21

uni, an Moisésnën cuënëo bana,

saribiti,

Moisésnën cuë .

Papa Diosan bana quicë .

1 9

353

22Jesucristomi catamë

Jesucristomi upiti catamënun quixun

ñuixunin. Camabi uni cana uisai cara, Cristomi upiti

catamë . 23Jesucristomicatamëtia Nucën Papa Diosan ainan

ëminun cana unicama banañuixunin, Jesucristomi catamëcëbëatubë cuëënuxun.

24 , cuai ca uni uixpain cara bë ,abatia. cëbëtanbi ca axpaían bëbacë ainshi ñu bitsia.quin camina Jesucristobë tsóti sinanicuëënquin ax quicë

. 25Uni axa cuaiticama ax ca aín. Aín

.baquin ca

ñu bitsia.chë .nux Jesús cuëëncë

.

uinsaranbi nëtë .26

Jesucristo cuëëncësabi oquin upí oquin. Bëxuñu uníxa abati amo

amotan cuancë ,

. 27

ax cuëëncë mëia ca.

bëJesucristo cuëëncë .

Unían a rabinuxun uniocëñu rabitima bana

10 1 ëantu, ënëmi mitsunnun cana mitsu cain:

—Nucën raracamaxa Egiptonuax cuania

rabanan Nucën Papa Diosan nëtë cuinbëararamiacëxa. Usaquiani ca Nucën

rabëoquinaín nëbë bë

.2

parúnpapa sicaracëtancëx ca nucënraracamax Nucën Papa Diosmi catamëti

cuancëxa. 3Cuanquin ca camaxunbi.

xëacëxa, xaxúnpapanuaxa shaquibutia.4Xaxunuaxa chiquíca Cristonën abë cuanquin atucushiocëxa.chiquí . 5Usa

oquin,

rútamainun aínpatsan cëñúmiacëxa.

6

oquin cuëënuxunma,. 7A unicama raírinëan

. Atu ñuiquin ca Moisésnënësaquin cuënëocëxa: “Aín paë bataxëanan pi bucubutancëx cuëëni ca

. 8

raíshi nëtë

veintitrés mil uni bamacëxa. A unicamaraírinëxa aín xanuma xanu itsibë

. 9Atúnbi—Nucën Papa Diosan sapi ca nu

—

unicama bamacëxa. A unicamaxa Nucën

. 10Usaribitia a unicamaraíPapa Diosan cëñúmiacëxa. A unicama

1 9 10

354

saribiti cananuna Nucën Papa Dios.

11 , anu nun

nun ca Nucën Papa Diosan Moiséscuënëomiacëxa. 12Nux cananuna usai

bë , .13

, mitsúinshima uni itsínribica usaribi oquin sinani tëmëraia quixun.

, axquicë ,

oquin tanun ënima. An ca amicatamë

, uisaxun

.14 ëantu,

.15

usaquin mitsu cain.xun cuaquin ënë banax ca

asé .16Timëxun cananuna, Jesucristo ca nun

socënuax—

—quixun Nucën Papa Dios cain.Catancëxun cananuna manë xanpanuabimi baca xëaquin —Cristo aín imi

tërë —quixun sinanin.tëaxun tucatancëx mëtícanantancëxunpiquin cananuna camaxunbi —Cristo ca

socënuaxbamacëxa —quixun sinanin. 17

piquin, ——quixun

sinanin.18 , an a rabiquin ñuina

Dios rabia.picë unicamanribi Nucën Papa Dios

rabia. 19Usaquin caquin cana unían a

quixun mitsu caiman.

caiman. 20Ësaquin cana mitsu cain,judíosma unibunëx Nucën Papa Diosmi

ñu rabiquin ca Nucën Papa Dios.

niman.21

itsibë.

.22

. Nuxnu

sënë .

23Ënë banax ca asé , “Unin ca. Usa

. Asérabi ca

quicë. 24

..

25,26

.. Uinua

.— —quixun

.

1 10

355

27Axa Jesucristomi catamëcëma uníanabëtanmi pi cuanun quixun cacëx camina

. Cuanxun camina— —quixun

. —A nami pi sapi—quixun camina

. 28

itsin mitsu ——quixun mitsu

cacë . An mitsucacë uni an Jesucristomi catamë ,

, —ënë

—. 29—

— bëtanbi an micacë unin —— bë .

, uisacasquincarana uni itsían,

quixun. 30¿Nucën Papa Dios ——

,—Nucën Papa Diosmi— ?

31 . Ñu piquin, ñu xëaquin,,

Nucën Papa Dios cuëë. 32 ,

,cë

unicamaribi,. 33

.

. Jesucristomi catamëtía iënun.

11 1 saribiti.

Axa Jesucristomi catamëcë unicama timë

2 ëantu,

quicë .cana — —quixun mitsu cain.3 nunësaquin mitsu cain, Cristonën aín Papanbana cuacësaribi oquin ca camabi unin

. Usaribioquin ca camabi xanun aín bënën bana

. 4Axa Jesucristomi catamëcëunicama timëcëbëtan ca nucë bënë uninNucën Papa Diosbë banaquin aín

. Usaribi oquin

uni ñuixunquin aín mañuti mañutima. Usoquian unin aín mañuti

. 5

ca xanux abë bananan Nucën Papacë

.maxcú . 6Axa mapútisamatancë xanu ax ca maxcú . Usa

timi rabíanan, maruñusa.

7 nununi uniocëxa.

mapú .

uniocëxa. 8Nucën Papa Diosan ca xanun. Usaquin

xanu uniocëxa. 9

.BëDiosan uniocëxa. 10

ax quicë

xanux mapú , —añu ca —quixun isnun. 11Usa

cë, bëbu

.

.12Bë

1 10 11

356

unioquin unin putu bixun uniocëxa. Usaníosabi

oquin xanúinshi uni tuaia.13Mitsúnbi camina upí oquin

, Nucën PapaDiosbë banaia xanu mapútima cara

. 14 , uniaín bu chaxcë .15

xanux aín bu chaxcë . Usabi anunmapúti oquin ca Nucën Papa Diosanmëníocëxa.

. 16Axa ënë bana cuati cuëcë unicama cana cain,

.Axa Jesucristomi catamëcë unicamatimëcëcamanribi ca ——quixun sinania.

17,18Ësaquian mitsu ñuicania canacuan, mitsux isamina Jesucristo

timë tsibëbëtsibë nishananin. Usaquin ñuicaniacuaquin cana sinan, usai sapi camina

.timëcanin. Timëaxbi camina anuaxiranishanancanin. Usaquin Jesucristo

camina asé.

mitsu,caiman. 19Usaquin bëtsi bëtsi oquinsinania raírinëx cuamiananmainunbiraírinëx nishananiama isquin ca unin

, uicamax cara asérabi. 20

timëxun nuibananquinma piquincamina asé

. 21

uni raíri të nan micama raírinënmitsun bëcë ñu pin. Uni raírinëxa

micama raípitancëx paënin. 22Mitsux caminaanuxun pianan xëati xubu . AxaJesucristomi catamëcë unicamabëtimë bë ca uniraírinëx Nucën Papa Dios timai ainan

. Usami ocëx ca anuñuma unicamax ñu

rabinia. ¿Uisoquin carana mitsu cati?

— — ?.

Jesucristo sinánquin pán pianan

(Mt. 26.26-29; Mr. 14.22-25; Lc. 22.14-20)23

ñuiquin cana ësaquin mitsu can, anúan, a

biacëxa. 24Bitancëxun ca aín Papa— —catancëxun tëcënpaxunmëtícaquin cacëxa: “Ënë ca pit.

, axaminun rabanan bamati a. Ësoquin

.25Usaribi oquin ca pitancëx sënënxun

:

mëníocëxa.

. 26

Jesucristo utëcëntamainun aín

. Usaquian aín unicaman, atun

.

27

cuëëncë —Jesucristoë

1 11

357

bamacëxa —

,. 28

, mitsuxcaramina asérabi ami sinani Nucën PapaDios cuëëncë

. 29

castí . 30

.raíriribi bamaxa. 31

—asérabi caJesucristo cupí Nucën Papa Diosan iscëx

—, Nucën Papa

. 32

ca asé, Nucën Papa Diosan nu

,,

cë nun,

castícania.33 ëantu,

camina pinux caí . 34Usaitiama isquian Nucën

Papa Diosan mitsu castícanti rabanan

., a mitsu

më .

quixuan Pablonën ca

12 1 ëantu, mitsúnminun cana ësaquin mitsu

cain, axa Jesucristomi catamëcëunicaman ca aín Bëru Ñunshin Upitan

.

2 , mitsux Jesucristomicatamëñu banañumabia,unin cacë ñu rabi axa Jesúsmi

. 3

camina bërí Jesúsmi catamë: Nucën Papa Diosan Bëru

.

quicë unicama ax Nucën Papa Diosan

.4Nucën Papa Diosan ca atúan bëtsi

. Achúxun ca axa

Jesúsmi catamëcë unicaman bëtsi bëtsi. 5

camaxunbi achúshi, ,. 6

achú . 7Nucën Papa Diosan caaín unicama achúshi achúshi, anúan aín

nun. xuan

,Nucën Papa Diosan Bëru Ñunshin

.8Nucën Papa Diosan ca aín Bëru

ëxa, uni raíri

. rinëxa aínnuitu mëu racanaquin uisai cara quiti

. 9Nucën Papa Diosan caxuan uni

raírin ami catamëquin —Nucën PapaDiosan ca asé —quixun

.xuan

1 11 12

358

. 10Aín Bëru Ñunshinxun ca bëtsi bëtsi unin,

.xun ca bëtsi bëtsi unin Nucën Papa

sabi oquin aín banaunicama ñuixunia. xun ca bëtsibëtsi unin, uni itsían bana ñuia cuaquin,asérabi cara Nucën Papa Diosan

.

Papa Dios rabi, uni itsían cuacëma banabanaia. Banacëbëtan ca Nucën PapaDiosan aín Bëru Ñunshin Upitan

xuan bëtsi unin uisai quicë

. 11

Ñunshin Upí ax achú , NucënPapa Diosan unicama bëtsi bëtsi ñua

, ax cuëëncësabi oquin.

12 . Aín taë, aínmëcën, aín xo, aín pucu, aín bëru, aín

. Usaribiti ca Cristo achúshishi. 13

: raírinëx judíos unirinëxribi axa griego bana

rinëxribi an ñuuni mëëraírinëxribi an uni ñu mëëxuncëma uni

.Nucën Papa Diosan Bëru Ñunshin

achú .Papa Diosan aín Bëru Ñunshin Upí

.14Unia achú , aín

mëcën, aín xo,. 15

catsíanxa: ë.

aín mëcë .16

catsíanxa:.

bë .17Bëru

. Pabíuisaxunbi xë . 18

sabioquin pabí, bëru, taë, quisi, pucuacama nun uni uniocëxa.19Pabí .Bë .

.20 , pabí, bëru,acama .

21

unin mëcën: xëshi

. Usaribi oquin ca unin maxcatax: “Mixmi

xë. 22Bëru,

mëcën, ,nami raíri anu bërúinra ocëma acamaxa

tsótsianma. 23

nami an bë .Pañuanan cananuna nun namicamairaunin isti rabanan rabínquin, chupanmapuquin bërúinroin. 24Acama bëquinbi cananuna nun bëru, nun mëcënacama unínma isia quixun mapuima.

më .A mapucëcamax ca anu mapucë

. 25

—xë —quixun

. Camabi nun namix ca. 26Nun mëcënaxa paëia ca

camabi nun namin tania. Usaribiti canun pabitax paëia camabi nun namintania. Usaribiti cananuna unían —minbu, min bë ,—quixun cacëx nun namicamabëbi

marua tani cuëënin.

1 12

359

27 . Aín taë, aínmëcën,uni achú . Usaribiti caCristobë aín unicama achú .28Nucën Papa Diosan mëníosabi oquinca axa Jesucristomi catamëcë unicaman

. Raíri unix ca aín.

Raíri unin ca Nucën Papa Dios quicëbana unicama ñuixunia. Raíri unin caaxa Jesúsmi catamëcë unicama aín bana

.. Raíri unínribi ca uni ñucë

pëxcuia, ,raíri unix ca Nucën Papa Diosan banacuatia timë ,raíri uníxribi ca Nucën Papa Dios rabiunían cuatima banan banaia. 29Usa

xira aín bana uni,

xira ca an Nucën Papa Dios quicë, xira

ca an axa Jesúsmi catamëcë unicama, xira ca

. 30

cushi , xira ca axa NucënPapa Dios rabi unin cuatima banan

, xira ca uníxa bëtsi.

31

, a ñumi

. A ñucamami upí oquin, bëtsi ñu

.

quixuan Pablonën ca

13 1

. 2

ñuiquin unicama ñuixuanan, camabi ñu

nan, ——

cushin aín bashibi amanu tacuiabi, ca

. 3

ñubëtsi unin nëëncëx bamaiabi ca uni

, Nucën Papa Diosan.

4An uni raíri nuibacë unin ca bëtsi

upí oquinshi caia.. An uni raíri nuibacë uni

ax ca bëtsimi nutsima. Ca —bëtsi unibësënë —quixun sinanima.Ca rabiacatima. 5Ca nishcë

. Aín cuëëncësa

. Ca bënëtishinishima.xunbi ca axribi ami nishquinmatanshitia. 6 bë cacuëënima.cuëënia. 7An uni nuibacë unin ca amianishcëxunbi uni, axribi ami nishquinma— —quixun cainia.

.8Ënë nëtëcama cëñúcëbëtan

unínbi Nucën Papa Dios quicë banaunicama ñuixuntë , uinu

, unían.

ax cëñutima, bamatancëxribi cananunaNucën Papa Diosan nëanuaxribi bë . 9Ënënëtë

.

shi ñuixunin. 10

1 12 13

360

samaira oquin aín nëtë

.11

sari banacën..

oquin cuacën.cë .12

ñu iscëma usaribi oquin cananunauisaira cara Nucën Papa Diosan sinan

. Usa

. Bërí cana camabiira. ,saribi oquin. 13Bëtsi

ñucama cëñúcëbëbi cananuna nuxcëñú

. —Cananuna ënë NucënPapa Diosan nëtënuax cëñú—

.timoi bëtsibë nuibananti

. Nucën Papa Diosmi catamëticuëëanan abë nëtëcuëëníbi cananuna bëtsibë nuibanancë

.

banati ñui quicë bana

14 1 quinma. Nuibanan

camina Nucën Papa Diosan BëruÑunshin Upitan mitsu bëtsi bëtsi ñumi

.cuëëncësamaira oi camina an mi

xun aín bana upí oquin. 2Axa

Nucën Papa Dios rabi unin cuacëmabanan banacë uni, ax ca unin uisai caraquia quixun cuanunmabi Nucën PapaDios rabi an cuanun banaia. Nucën Papa

ax unin cuacëma banan banaia. 3Usa

cë uni an axa Jesucristomi catamëcëunicaman ami catamëquin an cacësabi

.ñu upí sëia.ë

. 4Axa NucënPapa Dios rabi unin cuacëma bananbanacë uni ax ca axbi Jesucristo upitisinania.

xun aín bana unicamañuixuncë uni an axa Jesucristomicatamëcë unicaman ami catamëquin ancacë .

5Mitsúxmi unin cuacëma banannin.

mitsúxmi usai banati cuëëncësamaira oi

xun aín bana unicama ñuixunti cuëënin.Unin cuacëma banan banaquinbi uisai

xunma ca bëtsi unin uisai quicë cara. Nucën Papa

. cë unicamaJesucristo cuëëncë

. 6

xucëantu, ësaquin cana mitsu cain.Mitsu isi cuanx Nucën Papa Dios rabiunin cuacëma banan banaquinbi,

quixun caíma,

sëima,

.7 . Unían paca

, a upí oquin banaocëbëtanma ca uni itsin uisai quiquin cara

. 8Bëtsían upíoquin manë xo bana ocëbëma ca

1 13 14

361

rucama —— .9Usaribi oquin ca mitsúxmi Nucën PapaDios rabi unin cuacëma banan banacëbë

.. 10Camabi

menuax ca uni bëtsi bëtsi banan banaia.

an a bana cuatia. 11

cacëquixun cuacëbëtanma —

— .—

— . 12Mitsuxasé

caramina camabi uníxa Jesucristomiupiti sinani ax cuëëncë

, .13,14

cana Nucën Papa Dios rabiquinbi uisai.

ca axa unin cuacëma banan banacë uni,an unicama ñuixunuxun uisai cara a

. 15Usa

.

. 16Unin cuacëma bananbanaquinmi Nucën Papa Dios rabiabi camin bana cuaquinma an Nucën Papa

unicaman mibëtan Nucën Papa Dios. 17Minmi a banan

camina bëtsi uniribi upitia Jesúsmi. 18Mitsúxmi

rabi unin cuacëma banan banain.

Papa Dios — —quixun cain.

19

catamëcë unicama timë , unin

samaira oi unían cuacë banan banaticuëënin.

.20 ëantu,

.saribiti

.

. 21NucënPapa Diosan bana cuënëo ca ësai quia:“Bëtsi banan banaquin cana ënë

, bëtsi në.

. 22AxaJesucristomi catamëcë uníxa unincuacëma banan banaia cuaquinbi caraírinën uisai cara quia quixun

. An

,

banaia quixun.xuan Nucën Papa Diosan bana

ñuixuncë uníxa banaia cuati aín.

tancë unicaman a bana cuaquinbiasé .23 ëax

cuacëma banan banacëbë ca an

raí . Atsínquinmitsúxmi usai banaia cuaquin ca —sapica ñunshíanxa — .24 ëxunmi mitsun Nucën

xun banañuicëbë, axa Jesucristomi catamëcëma

1 14

362

uni, ax atsínxun mitsúnmi ñuia cuaquin—a banax ca asé ,

— .25— ëPapa Diosan isaxa —ca a ñucama chiquinaquin Nucën Papa

. Rabianan ca —asérabi—quiti

.

Timë26 ëantu, timë. Raí, raírinën camina Nucën Papa

, raírinëncamina añu cara Nucën Papa Diosan

,rinëx unin cuacëma

, raírinën camina uisai

. Timë

Jesucristo cuëëncë. 27

unin cuacëma banan Nucën Papa Diosrabi banatisa tani, rabëtaxëshi banati

. ëachúshtaxë .camina achúshi achúshitaxëshi banati

. Banaquin camina uisai quicë cara a.

Min ñuixuniama ca bëtsi unin uisai qui.

28

ëcëanuax Nucën Papa Dios rabi unin

. Usaribanaima camina min nuitu mëúishi amisinani Nucën Papa Dios rabi abë banati

. 29Usaribi oquin camina Nucënxun aín bana

ñuixuinsa tanquin rabëxuinshi unicama. Ñuixuanan camina rabë

.Ñuixunia camina raírinën —a unin

banax cara asérabi Nucën Papa Diosan—quixun cuati

. 30

uni, uni itsínribia bana ñuixuinsa taniaisi, nëtë . 31Usoquin caminauicamax caramina Nucën Papa Diosan

, an achúshi achúshixun. Usoquin bana

ñuixuncëx camina camaxunbi upí oquin

. 32,33Nucën Papa Diosaxca aín unicamaxa timëax an banañuixuncë unían ñuixuncëxun bana

rui banati cuëënima.

tanquinbi tënë .Uinu cara timëtia, anuax ca axa

Jesucristomi catamëcë unicamax ësai.. 34Axa Jesucristomi catamëcë

unicama timë.

, Nucën Papa Diosan banacuënëo quicësabi oquin. 35Bana upí

. AxaJesucristomi catamëcë unicama timëcë

.36 , mitsu pain ca

nun. —Nuinshi cananuna aín—

. 37Micama an Nucën Papa Diosanxun uni bana ñuixuncë

, mitsun camina, nëoxuncë

banacama, xun. 38Ui unin cara usaquin

—anbi sinani ca Pabloquia —quixun sinania, a uni camina—asé —quixun

.39 ëantu, cana mitsu cain, an

xun aín

1 14

363

.Dios rabia unin cuacëma banan

. 40Usaë rui

banatima, bëtsix paían quimainun caini.

15 1 ëantu,cë Jesucristo ñui quicë bana,

Diosan iëmiti, a bana cana mitsucëinsa tanin. A bana upí oquin

cuati camina Jesucristomi catamëtancëxax quicë . 2

sabicama ëni

ë ,asérabi cëmëima ami catamë .

3Jesusan aín bana ñuixunun caíscë, a paínmi

nun quixun cana ësaquin mitsucacën:tërënxunux ca Cristo bamacëxa. Usai ca

bana cuënëo quia. 4

cëxbi ca rabë caracëbëbaísquiacëxa.

xun aín unincuënëocëxa. 5Baísquitancëx ca Pedromi

,mëcën rabë ë uni, amiribichiquiracëacëxa. 6

, quinientos uni timëcëacamamiribi chiquiracëacëxa. Aunicamax ca raíri bamacëxa. Aín

.7

cëanan an aín bana ñuixunun caíscëunicamamiribi chiquiracëtëcëancëxa.

8Acamami chiquiracëtancëx camiribi chiquiracëacëxa.

nun sinanamiacëxa.

miribichiquiracëacëxa. 9

catamë

caíscë uni raíribë sënë.

cacëxa. 10Nucën Papa Diosan nuibaquin.

.

samaira oquin a ñuiquin unicamañuixuan.

, Nucën Papa Diosan aín. 11A aín

bana ñuixunun Jesusan caísa unicaman

. Nun a banañuixuncëxun cuati camina —a banax caasé —tomi catamëacën.

12¿Nun mitsu —Cristo ca bamaxbibaísquiacëxa —quixun ñuixuncëxbi

rinëx uni?

13 sha Jesucristo utëcëncëbë uni

. 14

.Mitsúxmi Jesucristomi catamëcë axribi

. 15

—Nucën PapaDiosan ca Cristo baísquimiacëxa —quicëmëtsian. Unicamaxa ax utëcëncëbë

. 16

. 17Cristo

.cama

tërë . 18Cristo

1 14 15

364

. 19Aínnëtësinanima, ënë nëtënuaxëshi Cristonan

samaí ëtsian.20Usama ca. Bamatancëxbi ca Cristo

asérabi baísquiacëxa. Cristo baísquiausaribiti ca axa ami catamëcë unicama

cëncë. 21Achú

camabi uni bamaia. Usaribiti ca achúshiuni baísquia cupí axa ami catamëcë

cëncëbë. 22

cupí ca aín rëbamaia.

. 23Nucën Papa Diosan mëníosabi oica Cristo pain baísquiacëxa.

sha ax utëcëncëbë ca. 24Nucën

Papa Dios axë , caCristonën utë

samaoquin ënë nëtë

. 25Nucën Papa

ax quicë .26Usotancëxun ca uni bamatima oquin

. 27Nucën Papa Diosan, camabi ñu

. Usai ca Nucën Papa Diosanbana cuënëo quia. A bana quicësabi oi

camabi uni, ñu,ax Nucën Papa Dios,

, . 28A camabi

, ca Cristonën Nucën Papa Dios— —quixun

. bë ca Nucën Papa,

.

29 cëncëbërinëx

axa Jesucristomi catamëcë unicama? Ca

. 30

bëtsi ocëxunbi Jesucristo ñuiquin banañuixuan. . 31

xucëantu,

ñuixuncëx camina ami sinan. Mitsúxminin.

,, uinu

quixun. 32

, xunbiCristo ñuiquin a unicama bana ñuixunia

.

. Uniacëncëbë baísquitimarinëxa quicësaribiti

ësai quitsían: “Bëtsi nëtënbi cananuna.

quin pianan.

33

ca bërúancat. Ësaía uni quicë bana ax caasé :

. 34Micamaraícuëë

.rabínun quixun cana ësaquin mitsu cain.

.

35 :—

1 15

365

utëcëncë ? ¿Baísquiax? 36Usaía quicë uni

. Ënëx ca. cëx ca ñu ënxë aín

íxa cotanun aín nami chëquia. 37Trigoquin ca unin

quinma aín bë .38An mëníosabi oquin ca Nucën Papa

cë anua aín icomiquin canimia. Bëtsi bëtsi ñu ënxëca aín íxa uisa cara, nun canimia.39 . Unix cañuina iscë . Men nicëñuinanëx ca ñu pëchiñu iscë ,ñu pëchiiscë . 40

.,.

iscë . 41

pë . cacëribi. cacë

bë .tsin pëcacësaribi oquin

pëcaima.. 42

baísquicë,. Uni bamacë

maíncë ax ca aín nami, aín xo acamaxchëquia.chëquitëcënux bamatë .43

. Bamacë

. 44Ënë menuatsócë unicamax ca aín nami, aín xo,acamax chë .

, aínxo, .Axa chëquiti nami, xo acama

quitima nami, xo,acama .

45Acama ñui ca Nucën Papa Diosanbana cuënëo ësai quia: “Nucën Papa

Diosan a pain unio uni, , ax ca

. ,

ëmiquin abë chëquítimoinëtëtimoia tsó , . 46Axachëquitima nami

. Axa chëquiti namica uni axa chëquitima nami .47 .

, naínuaxaucë, , . 48A

saribi ca.

, .49 ñu

. Usa cananuna.

.50 ëantu, ësaquin cana mitsu

cain, nucën nami, nucën xo, acamax caNucën Papa Diosan në .Aín në quitima

.51

nun quixun ësaquin ñuin, xira. Bamacëma

.52Nuxnu bëriquicë usariishi cananunabënëtishi aín manë banañua banocë

.cëntimoi baísquiti

.. 53Nun nami,

nun xo, acama chë, nun xo acama

chë . Usari ca nun nami, nun

bamatë . 54Nun nami,nun xo, acama chëquiti aíshbia bëtsi

, nunxo, acamax bamatëNucën Papa Diosan bana cuënëo

1 15

366

. A bana ca ësai quia:

bamatë . 55 bë

.. 56

unicama chëquinux bamaia. Nucën PapaDiosan bana cuënëo anua ca unin

, , uisa. A bana

quicë . 57

ëracuëtima ax utëcëncëbë baísquitancëxbamatë . Usaquin

Papa Dios — —quixun cain.58 ëantu, uisa ñu carabëbi camina ëníma ami catamëti

sabi oi.

, usaquinmi Cristonëancushiocë bimi

.samaira oquin

.

catamëcë unicama curíqui buánmia

16 1Axa Jesucristomi catamëcëunicama curí

cëxun cana mitsu cain,sabi

oquin camina mitsúnribi curí. 2Domingo nëtëcaman camina mitsu

achúshi achúshinën mitsúnmi bicëcurí

xun min. bacëbëtan

.3Mitsúnmi nancë curíquia an Jerusalénu

. Usabaquin,

mitsúnmi nancë curíqui acëñun uisacupí cara atux cuania quixun caquin

cuë , Jerusalé. 4

.

ëmanu cuanti sinan5Macedonia mecamanu cuanti cana

sinanin. Anu cuantancëx cana anuax. 6Cuantancëx

bë ,anuxun mita inúmi.

.7Inúquinshi mitsu isti cana cuëëniman.

bë cana. 8,9Efeso

tia.bë

. Usamainun.

10 saribi oquin ca Timoteonën

bana ñuixunia.bë , mitsubësha upí oquin sinani cuëënun. 11Usa

. Axa nucën xucëantu raíribë aiacana cainin.

nan.

12Nucën xucën, Apolo, a ñuiquinmicë, a ñuiquin cana mitsu

cain, a cana axa Jesucristomi catamëcëuni raí nun quixuncan. Cacëxbi ca bërí cuainsama tanxa.

.

13

bëbi

1 15 16

367

.Ami catamëti camina unimi racuëtima

. ñu unían.

14

.15 ëantu, ,

camax Jesucristomi catamëacëxa.

catamë. —

— . 16A

.

.17Estéfanas, Fortunato, Acaico acamaxa

.

.18Mitsúnmi xucëxa ucëbë cana cuëëan.

unun xuti cuëëan. Usa unicama camina.

19

tomi catamëcë, acaman ca bërúanxmi.

timëcëcama,nun

. 20Axa Nucëncë uni

raíricamanribi ca mitsu bërúanxmi. Jesucristo cupí mitsun

bë tsibë bëtsibë cananti.

21 nëoquincana bë .

22

sinaníma ax ca Nucën Papa Diosan iscëx.

nin.23An mitsu upiti bucunun nuibaquin

nin. 24Mitsúxribimi

micama sinanin. Ashi, Pablo.

1 16

368

Corintonuaxa ax Jesucristomi catamëcë unicama Pablonën quirica cuënëoxuan

1 1

, . NucënPapa Dios cuëëncësabi oquin ca

sacëxa.cana Timoteobëtan mitsu quirica

. Axribi Jesúsmi catamë. Mitsúxmi Corinto

cëcama

axa Jesucristo cupí Nucën Papa Diosan, micama cananuna ënë

. 2

marua bucucanticana cuëënin.

Tëmëraiabi ca Nucën Papa Diosan nu

3

.. Ax ca

. Ax ca an

, a. 4 bënu a cupí

tëmë. An

saribitia tëmënuitutiabi, saribi oquin ca

. Usaquinu

. 5Jesucristonan cupícananuna axa tëmërai tëmërain.Diosan, nuxnu Jesucristonan cupí,

. 6Mitsúnmi—Nucën Papa Diosan ca nu nuibatia— nan Jesucristomi catamëti

ëcananuna tëmëraquinbi aín bana mitsuñuixuan. Mitsúnmi Nucën Papa Diosanca mitsu tëmëraíbimi cuëë

nun ca an nuxnu tëmëquinbi tanshiti cuëë .

saribiti tëmëraquinbi Jesucristomi.

7 , saribitimëraibi camina

. , uisa ñu carabëbi camina Jesucristomi

catamëquin ënima quixun sinani,nuitutíma cuëënin.

8 ëantu, nun canamitsu cain,oquin tëmëraquin cananuna sinan,cananuna tënë .cananuna bamati sinan. 9Asérabicananuna bamai quixun cananunasinan. A ñucamax ca ësaquin nun

BUANMITËCËAN QUIRICA

369

: Nuxbi cananuna iëtima, Nucën Papa Dios, an uni bamacëbi

baísquimiti, ainshi ca nu iëquixun. 10,11

Nucën Papa Diosan nu iëmiaxa. Usa.

, mitsúnmi a nuxuncë sabi oquin nu

ië . xuncëxuan, an nu ië ,nun upí oquin bana ñuixunia cuati ca

cuëënquin,.

I. —

— (1.12-7.16)

Uisa cupí cara Pablo Corintonu

12Cananuna asé , Nucën

upí .nu isaxa. Uni itsían nu iscësamaira

isacën. Usaquin sinani cananunacuëëinra cuëënin.

.Nucën Papa Diosan nu nuibaquin

xë .13,14Nun cananuna mitsúnmi ënë bana

nuxun.

Jesús ucëcananuna —nun bana ñuixuan cupí ca

—quixun sinani. Nux cuëëncësaribi

oi camina, —Pablobë—quixun

sinani, . Usai ca

nin.

15

cana mitsu isi rabëti cuanti sinan,mitsúxmi nubë isanani cuëënun.16Macedonia menu cuanquin mitsuisbiantancëxun Macedonia menuaxutëcënquinribi mitsu isti cana sinan.

. 17

shi carana usaquin mitsu can?tonanma unix ca —— — —quia.

? 18 . Nucën, nux —

—quiquin cananuna—asé —quixunsinan. 19Nucën Papa Diosan BëchicëJesucristo, bëTimoteonën mitsu ñuixuncë, an ca— —— — .An ca axa quicë . 20NucënPapa Dios quicësabi oi ca camabi ñuCristo Jesús cupí sënë .

cupí, aín bana cuaquin ——quixun Nucën Papa Dios rabin.21Nucën Papa Dios ax ca an micama

saribi oquin nuribi Cristomicatamë

. rabi. 22Nux ainan

nun ca Nucën Papa Diosan

.23

, mitsu

cana mitsu isi cuanti sinanibi cuancëma. Nucën Papa Diosan ca, usa ca quixun. 24Jesucristomi

upiti sinani camina mitsux ami cushicë.

.

2 1

370

Jesucristomi upiti catamëmashirua tani cuëëni upitax

bucunun quixuinshi cananuna mitsu.

2 1

cana mitsu isi bënëtishi cuantëtima sinan. 2

?, usa

. 3Mitsu isi

cana cuanquinma mitsu usaía quicë.

sinan, niaisi camina mitsúxribi upí oquin sinani

. 4

a quirica cuënëoi cana mitsu sinani.

. rabinun cana

.

5

nuitumitisama tanquinbi cana mitsucain,

.6Timë

. 7

ëmiquin,, axa.

8

timënun canan mitsun camina a nuibati.

9Asérabi caramina Jesucristo cuëëncë,

nuxun, cana. 10Usoquin

,

aribi manumicëbëtan,.

,, Cristo cuëëncësabi

oquin. 11

, , an nu.

.

.

Troasnuaxa Tito isíma Pablo bënëa12Troas ëmanuxun Cristo ñuiquin

bana ñuixunux bëbatancëxun, axcuëëncë xuncuati ca unicama cuëëanxa. 13Cuëënia

Titobë mërananxma bënëti,unicama ëbiani, Macedonia menu cuan.

Cristomi catamëti aín

14

Diosan, Cristo Jesús cupí, sabi. An

——quixun caquin a rabin. Uinu caranunacuani, anuxun ca nun nu Cristo Jesúsñuiquin aín bana ñuixunia, a banax caasé .15Nun Cristo ñuiquin aín bana unicamanuibaquin ñuixuncëbë ca Nucën PapaDios cuëënia. Nun nu ñuixuncëxun

ëmicë

tani iëDios nun nu a unicama nuibaquin aínbana ñuixuncëbë cuëënia. 16Axa ami

Cristo ñuixuncëxun cuatíbi cuëënima,xë

2 1 2

371

.tancë unicamax nun nu Cristo ñuixuncëxun cuati, ami catamëti —ië

—cuëënia.

? 17

unin ca curíqui biti cupíshi Nucën PapaDiosan bana ñuixunquinbi a banaquicësa oquin ñuiquinma bëtsi oquinñuixunia.

.

, axacuëëncësabi oquin aín bana unicamañuixunin.

Nucën Papa Diosan mënío bana

3 1¿Ësaquinu mitsu cacëxuncaramina nux cananuna nubi

rabiacati quixun sinanin? Usama ca. Uniraícuanquin,

.

. 2

quirica isquinmabi ca nun nu mitsubana ñuixuncë cupí unin mitsu isquin

. 3Nun cananuna usoquin mitsu

Diosan Bëru Ñunshin Upitan mitsun.

4Nucën Papa Diosan ca Cristo cupí

sinanin. 5Nun cushínbi cananuna Cristoñuiquin mitsu bana ñuixuan quixuncananuna sinaniman. Nucën Papa

xuinshi cananuna mitsuaín bana ñuixuan. 6Moisésnën usaía

nëo bana

ca quia, a bana quicë

.bana ió, a ñuixunun Nucën Papa Diosan

. A banax ca quia, aín Bëru

.7

Papa Diosan cuënëocë bana a,

,Moisés Israel unicaman aín bë nanichúquin bëtënancëxun ami racuëquin

.aín ichúcë ax munuira mununëtëbuacëxa. 8A bana Nucën Papa

, asamaira ca—tërë

—quicë. 9

quicë.

ñui quicë bana cuati Cristomi catamëtië

.nën cuë

. 10Moisésnëan unisamaira oi ca Cristo ñui

. 11Nucën Papabë

ichutibi ca Moisésnën bë nanbënëtishi aín ichúcë nëtëbuacëxa. Usa

tiatëtima.

12Cristo ñui quicë banaxa nëtëtimoi, tia ca uni upí

tëtima quixun asécananuna rabínquinma unicamañuixunin. 13Aín bë nan ichúcë axanëtëtiama Israel unibunën isia quiax ca

.

2 2 3

372

. 14Israelunibunën ca uisashi oquin cara Nucën

xunbi.

. Bërí nëtënribi ca a banaisquinbi cuatima. Cristomi catamëquincuni ca unin, uisashi oquin cara Nucën

quicë. 15Bërí nëtënbi ca

Moisésnën cuënëo bana isquinbi uisashioquin cara Nucën Papa Diosan aín

.16 ,asé nan amicatamë . 17Nucën

saribi oquinca Nucën Papa Diosan Bëru ÑunshinUpitan sinania.tomi catamëcë unin Nucën Papa Diosan

xun, upíoquin uisashi oquin cara Nucën Papa

nan, Nucën Papa Dios quicëcuëënia. 18

cucë , Jesús ca asérabi Cristo

. Barían pëcaquin espejo ichucëribi oquin ca Jesucristonënbi asaribi

. Usaquian nu

ëuncubiani Jesucristo cuëëncësabi oi, . Aín Bëru

.

4 1Ësoquin cana mitsu cain,

mixun ca Nucën Papa Diosan aín bana.

bana uni ñuixunin. 2Uni itsimi unëxunu

.

Diosan banaribi bëtsi oquinma ax

asérabi quicë banaishi uni ñuixunin.Usaquin ñuixunia cuaquin ca camabi

, Nucën Papa Diosaniscëxun cananuna ax quicësabi oquinaín bana ñuixuni quixun. 3Nun nuJesucristomi catamëti ca uni Nucën

catamëti iëtisama tancë unicaman a

. 4

xun,tërë ,Cristo, .5Nuxbi ñuiacaquin cananuna unicamabana ñuixuniman. Usoquin cananuna——quixun unicama bana ñuixunin.Nuxbi ñuiacaquinma cananuna Jesús,an nu nuibacë, sabioquin aín bana mitsu ñuixunin. 6NucënPapa Dios axa bë ,pë , anbi ca Cristonëannun nuitu mëú mashi tanicuëënquinu uisaira upí cara Nucën Papa

.

uni upiti tsóti bana7

xuinshi ax cuëëncë

nun ca Jesucristo cupí Nucën Papa

. 8Unían nu

. Uisa

bënëtiman. 9Unin bëtsi bëtsi oiabi caNucën Papa Diosan nu ënima. Uninbamatanun quixun mëëcëxbi cananunabamaiman. 10Uinu caranuna cuani

saribiti,camabi nëtën tëmërai unin bëtsi bëtsi

2 3 4

373

.

. 11Jesusan ca nu iëquixun camabi unin isnun ca nun aínbana ñuixuncëbë uni raíri nëtëtima nu

ënania. 12Aínbana ñuixuncë cupí nu bamamisa taniuni numi ësënanmainunbi caminamitsux nun nu ñuicë bana cuati Jesúsmicatamëti nëtëtimoi Nucën Papa Diosnan

ë .13,14 , Nucën Papa

Dios,baísquimia, an ca usaribi oquin nuribi

cëncëbë. Baísquimitancëxun ca

mitsubënu abë aín në.

cananuna — ëmicë

—quixun unicama cain, bëxun aín unin ësaquin

cuënëosabi oquin: “Nucën Papa Diosan

camabi uni —usa ca — .15Nun tëmë

nin.

Nucën Papa Dios — —caquin arabin, Nucën Papa Dios cuëënun.

16

nuituquinma aín bana ñuitiribi ëniman.Nucën nami axa abiira abi xënibucëbëtanbi ca Nucën Papa Diosan camabinëtën ami catamëti cuëënun nucushioia. 17 , ënënëtënuaxnu tëmëñucamax bënëtishi cëñutia. Tëmëracëbi

samaira oquin NucënPapa Diosan nux tëmëracë cupínu abë

marua tani cuëëinra cuëënun. 18

nun bë, uni

nuibati, cëmëi banatima, ñu, acama sinanin. Nun bërun nu iscë

.unin aín bërun iscëma, nun nuitu

, Nucën PapaDios rabiti, , acamaxcëñú .

5 1 , bësha xubu chëquicësaribiti ca nun

.

Diosan chënëtënu nu mëníoxuanxa. Ax ca unían

. 2Usai cananuna NucënPapa Diosan nëcananuna asérabi ënë nëtënuax anucuainsa tani bënëtin. 3Anuax cananunaënë namima bëtsi nami . 4Ënënënuituti bënëtin.namiñuma bëtsi nami bamatima, axa

, nin. 5Usaínu

. An ca,nun aín Bëru Ñunshin Upí

.6

quicësinani, Nucën Papa Diosmi catamëtibënëtiman. Ënë ,ënë në , nun nami, nun xo

, cananunatënuirama pan

. 7A isímabi cananuna ënë nëtënuaxami catamëti ax cuëëncë . 8Usa

—— mashi

tani cuëënin.nënë . 9

ënë në saribiti aín nëtë

. 10Utëcëntancëxun caCristonën unicama achúshi achúshiuisaquin cara ënë nëtë

2 4 5

374

. Usoquin ca, atun ñu,. sabi oquin

istancëxun ca raíri ax cuëëncësabi oquin, axa cuëë

bana quicë.

11

unicama ashúshi achúëquin

nun a ñucamañuiquin bana ñuixunin.cësabi oquin cananuna bana ñuixuni

.

cuëënin. 12Nuxbi rabíacatëcënibanaquinma cananuna mitsun uisa

nu ñui banacë unicama canun quixunusaquin mitsu can. A unicaman ca— —quixun uni

sinanima. 13Uni raírinëan, nux

Dios ax cuëëncë .Usaribi oquin cananuna raíri unínribia,

, mitsúxmi upiti, aín

bana mitsu ñuixunin. 14Cristonën ca

—usaca —quixun atu cain. ,ax achúcuëëncëbamacëxa. ,cananuna tëmëraíbi nux cuëëncësabi oi

, ax cuëëncë . 15Aínunicamaxa ënë nëtënuax atux cuëëncësa

, ax cuëëncëCristo, axa atu cupí bamatancëx

baísquia,bamacëxa. 16Bë , ax ca

cananuna bërí, uisa uni cara, —axribi ca—quixun sinanin.

Usaribi oquin —

Cristo ax ca asérabi Nucën Papa DiosanBëchicë, ëmicë,

. 17

unix cara Cristomi catamëtia ax.

ca bë cënima.Bëtsi oquin ca sinania.

18

Cristomi catamë . Cristo

.

. 19Ënëx ca ësa: Nucën Papa Diosan ca Cristo

mëníocëxa. Mëcënuxunma

tërënxuanan, nun aín bana anun

cacëxa. 20

sabi oquin mitsuësaquin cain, Nucën Papa Dios anbia

: Nucën Papa Diosbëëncë

.21

ë , nun

, nux an iscëx.

bëtanu ax cuëëncë

.

6 1,2Nucën Papa Diosan bana cuënëoca ësai quia:

cë nëtën cana minbana cuan. Cuaquin cana anúnmi

ëti nëtën mi iëmian.

2 5 6

375

A bana quicësabi oi ca bëríribi anúancë ,

bë ëmiti.

Papa Diosbëtan mitsu cain, an mitsunxun camina

sabi.

3 —ca —quixun caquin cuaisama tanunma

Papa Dios cuëëncë .4Bëtsi bëtsi onan numi nishquin unintëmë bëbibënëquinma tanshiquin Nucën PapaDiosan bana ñuixunia isquin ca camabi

, nux cananuna asérabi.

5Unían nu mëëanan sipuanan raíri uni

oquin ñu mëëanan,

cananuna bënëquinma tanshitin. 6Usa

nishíma unibë aséPapa Diosan Bëru Ñunshin Upitan

, rabiuni nuibanan 7bëtsi bana ñuiquinma, ancushiocëxuinshi aín bana ñuixuniaisquin ca nux cananuna asérabi Nucën

. An iscëx nun nuitu upíëquinma uni itsiribi

. Usoquin

,. 8Raíri uni nu ñui —a

—quimainun raírinëxribishi nu ñui. Usaribitia raírinëx nun

isanuna Nucën Papa Diosan bana upíoquin ñuixuni quimainun ca raírinëxribinun isanuna Nucën Papa Diosan bana

. Usaribiti ca raíri

uníxa —Pablonën bana ca asé—quimainun raírinëxribishi —a banax

—quia. 9—Uínbi—quiax nu ñui

quicancëbëbi ca raíri —

—quia. ëan.

cupía Nucën Papa Diosan nu castí. 10

maruaishi.

bana ñuixuncëx ca an a bana cuacësamaira oi

marua tani cuëënia.sabi

.11 ëantu,

asérabi mitsu nuibaquin cananuna nux

ribi mitsu ñuixuan. 12

nuibaquin nun cacësaribi oquin mitsunbëtanbi

. 13

unían aín bëchicë cacësaribi oquinmitsu cain, saribi oquin

.

Nux cananuna anu Nucën Papa Dios

14An ñu upí saribi

sinaníma.Jesucristomi catamëJesucristomi catamëcëma unicamabëtan

.Nëtëx ca imëbë mëscutíma. Usaribiti caCristonën unicamax Cristonanma

. 15

? Usaquin casinaníma. ¿Axa Cristomi catamëcë unincara axa Cristomi catamëcëma unin

saribi oquin sinanin? Usaquin casinaníma. 16¿Anuxun Nucën Papa Dios

2 6

376

? . NucënPapa Dios, ax bamatimoi tsócë, a aínunicaman rabicë, ,

sabi oi:

.

, .17

quia:

saribi.

.. 18

. bëcamina mitsux,xanucamaxribi,

. ,cushiira, .

7 1 ëantu, a banacamanun cuanun ca Nucën Papa Dios

quiacëxa.cananuna nun sinanën upíira oquin

bë .sabi

.

2Mitsun nuitunënbi camina upí oquin. Mitsu

achú ,mitsu achú

, mitsu achúshibi. 3

cana mitsu caiman. Bë sabioquin cana mitsu catëcënin, cana

. Mitsuxcuëëncë nin, mitsux

mëracëmë . 4Mitsun

cuëënin. , nux tëmë,

marua tani cuëënin.5Macedonia menu uax cananuna upíma

. Ënuax cananunamëran, numi uni nishcë cupí

nuituti. 6 ,an uni tëmë

, an Tito mitsunuax ënuunun më .7Tito ucë cupíshima,

rua tani cuëëan. Mitsunuax uxun ca Titonnu caxa,mitsu isi cuëëanxa quixun. Nux mitsu isi

, acama Titon ñuiacuati cana cuëëan.

8

nuitumian. , a quirica

,.

9

nuitucë cupíma,cëxunbi sinanacë cupí cana cuëënin.Nucën Papa Dios cuëëncësabi oi camina

.

. 10

cëxa uni sinanati ca Nucën Papa Dioscuëënia. ëncë

ë .—

— .

nuituquinbi acama ëni ami sinanacëma. 11Nucën

Papa Dios cuëëncë

sinan. —

2 6 7

377

— nan—ami rabínquinma an

—quixun sinaniracuëquin camina upí oquin mëníoti sinan.

, an

cacë .mitsu cacë ñucama upí oquin mënío

. 12

, ami ax

. Nucën Papa Diosan iscëxun caminaasérabi nu nuibaquin nun bana cuati

nun cana a quirica. 13

maruatani cuëëan.

nia isi cuëëinracuëëan. marua

.14 nun Tito caquin cana— —quixun mitsurabiquin can. Nun nu Tito ñuiquin mitsucacë bana axa cëñuiquin Tito cacë banacamaxribi cëmëma

. 15Mitsúnmi axa bëbaia aín banacuaisa tanquin nuibaquin bicë, nanan cacë

, ca an asérabi mitsunuibatia. 16 , mitsun caminaasésinani cuëënin.

II. AXA JERUSALENUAX

CURIQUI BUANMITIA PABLO QUIA (8.1-9.15)

8 1 ëantu, nuncana mitsu caisa tanin, Macedonia

në

.2Amia uni nishmainun bëtsi ñu cupíribitëmëraquinbi Jesucristomi catamëti

.

curí . 3

cara atun curí .nanbi ainan

. 4

ësoquin nu caxa:—Nunribi cananuna axa Jerusalénuax

Jesucristomi catamëcë unicama

—quixun. 5 samaira oquin—nux

sabi—quixun catancëxun

sabi oquinnun bana cuanan nun nu Jerusalénu

nun atun curí .6

cananuna an bëqui biquinbi

sënëonma cupí, a sënëonquin bitsia isíacuanun quixun Tito xutin. 7Raírinëan

samaira oquin camina upí oquinsinani Jesucristomi catamëanan, Nucën

nan, asé, asérabi nu

nuiban. rinëan

curíqui timë .8

quixun cana mitsu caiman.

Jerusalénuax Jesucristomi catamëcëunicama curí

nun quixuinshi cana mitsu can.,

caramina asé. 9Uisaira

2 7 8

378

.tënu

xëPapan nëtë upí ëbëtsini ënë menuñu .

10

cupímami mitsúxbi cuëënquin

: bëtsibaritian camina mitsun curísinani cuëëancën.

qui biquinbi caminasënë . 11Sënëcamina bërí sënë . Uiticuríqui , a camina

, .

sënë. 12Curíqui

. Usaribiti cacuríqui

, axribi Nucën Papa.

13Atu curícuríqui .

cupíshi cana mitsu cain. 14

ñuma unicama. Usaribi oquin ca atúxribi ñuñu

. Usai. 15Usaribi oi

ca Nucën Papa Diosan bana cuënëo ësaiquia: , ainan ca tëxëcëma

. ,.

ñui quicë bana16 xun ca

saribi oquin Titon mitsu. An usaquin

Dios — —cain. 17

nun cacëx ca axribi cuainsaira

tani cuëëanxa..

18Bëtsi uniribi —an ca upí oquin Cristoñuiquin bana ñuixunia —quixuan camabi

, aribi cananunaTitobë cuanun xutin. 19A uni ca camabiëmanuxun axa Jesucristomi catamëcë

cuanun caísaxa.

rabinun cananuna ënë curíqui bixun.

20 qui biisa

cuania. 21Nun cananuna ënë curíquicamamë

nin.22

uni, acëñun cananuna bëtsi uniribimitsunu cuanun xutin. Ax ca Cristomicatamë

. Mitsun caminaqui

. 23An—

— cë ,—an Pablobëtan ñu mëëquin mitsu

—quixun. Canancamina abë cuancëcamaribi ñuiquian—ui cara — cë ,acamax ca axa Jesucristomi catamëcëunicaman xucë .

—usa ca Cristonën uni— .

24

.cuaquin ca camabi ëmanuaxa axJesucristomi catamë

, mitsun camina acama nuibatiquixun. nan ca nux mitsu ñui quicëbana ca asé

.

2 8

379

unicama buánmiti curíquia Pablonën ñuia

9 1,2 , xunmabicamina mitsúnbi cuëënquin axa

Jesucristomi catamëcë unicama curíqui. Usaquinmi

—bëtsi

curí —quixun.

saribi. 3

rabanan, ënë unicama mitsunu cuanunxutin, sabi oía mitsun curíquimë . 4

. A ñucama mitsun

. Usaínu

cuanun xutin. 5

unicama atux pain cuanxuan, mitsun

quixun rëcuëonquin xuti sinan. Usoquin

,xunmabi camina mitsúxbi cuëënquincuríquixun.

6 , ancë uni, an ca aín

. Usaribi oquincë uni an aín

. 7

mitsúnbi mitsun nuitu mëu upí oquin.

. Usaribi oquin camina uni itsían micacë . Nucën PapaDiosan ca an asérabi cuëënquin uni ñu

. 8Nucën Papa

Diosan ca camabi ñu anúnmi mitsux

. nan ca anúnmi usaribi oquin.

9

Nucën Papa Diosan bana cuënëo ësairibiquia:

ñuma uni.

Diosan manuquinma xënibua.

10Nucën Papa Dios,, xuan aín bimi piti

. Usaribi oquin ca anun,

camabi nëtënmi anun upí oquin uni. 11

. Anqui

xun biquin ca Jerusalénuaxaax Jesucristomi catamëcë unicaman— —caquin Nucën Papa Dios

. 12

.— —caquin rabia Nucën Papa

.13 xun ca aunicaman —mitsun camina Cristonan

—quixun.

uni raí—

— . 14Usaribi oquin ca, Nucënxunmi

mitsun curí , atun mitsuxunti

. 15¿Nucën Papa Diosan aín Bëchicëachúshi nu ië , a

? A—

ca — .

2 9

380

III.

(10.1-13.14)

——quiáxa Pablo quia

10 1

saribioquin mitsu nuibaquin upí oquin caticana cuëënin. Uni raírinëx caísa quia,

upitishi banain. Bëtsi ëmanuxun quirica

oquin mitsu cain. 2Usai quicëbëtanbicana mitsu cain, mitsu isi cuanquin,

tan, Nucën Papa,

bana uni ñuixuni quixuan an nu ñuicëunicama, abë banaquin cati canasinanin.catima cupía upitishi bananun camina a

. 3Asérabitënu

niman.4 tënuaxa

nancë ñu anúnribi nuxniman. Nucën Papa Diosan

cushínshi cananuna axa ami nishcëë .

5Usaribi oquin cananuna unían,

, Nucën Papa

,

nun nëtë .xun Cristo cuëëncë

. 6

cacë ñucamami mëníoquin sënëoncëbëmitsunu cuanquin cananuna an NucënPapa Diosan bana cuaisama tancë

sëquin, atun

.7Mitsun camina uisaira caranuna nux

. Asérabi camina

, nuxribi cananuna Cristonan. 8

,

caquinma ax quicë. Usoquin

.9Racuëoti cupí cana mitsu quirica

cuëëniman. 10Uni raírinëx caísa quia,nëocë bana ax cushi

quiax. 11

,

.mitsu cacë .

12An nu ñuicë unicamax ca atúxbirabiacatia.

. , atux cabë nantishi cuëënia. Upí oquin

. 13Atux ca atun.

nun Nucën Papa Diosan nu mëníoxuncë. An mëníoxuncësabi

oquin cananuna mitsuribi aín banañuixuan. 14 ,Nucën Papa Diosan nu mëníoxuncëcupíshi, cananuna mitsun ëmanu

nun mitsuñuixuan. Nucën Papa Diosan mëníosabioquin cananuna nun pain mitsu Cristoñuiquin bana ñuixuancën. 15Bëtsi unin

cananuna — shi—quixun caiman. Usa

catamëquin ënquinma ax quicësabi

2 10

381

, aín bana mitsucëni cuainsa tanin, Nucën

Papa Dios cuëëncëbë. 16Usoquin mitsucëntancëx

, anuaunin bana ñuixuncëma, acamanucuanquin Cristo ñuiquin bana ñuixunicuanti sinanin,

,quixun catima cupí.

17Ui unin cara ——quixun sinania, an ca —

— . 18Axa rabiacacëuníxma,

, ax cuni ca asérabi upí.

isa aín bana ñuixunia quicë unicama

11 1

cana cuëënin.. 2Cristonainshi

. Usa

cuatima aín bënën banaishi cuati amisaribi oi, mitsux bëtsi bana

quicësa oíma Cristo quicëcupí, mitsu cain,

xun. 3Ax cë. Usaribi oquin

. Cristomiasérabi upiti catamë

. 4Mitsunsabi oquin

Jesusan bana ñuixunquinma, a banabëtsi oquin ñuixuncëxun cuatin. Cuanancamina Nucën Papa Diosan Bëru

, bëtsi

ñuixuncëxun a bana cuatin. Cuanancamina Jesucristo cupía Nucën Papa

Diosan nu iëmiti a bana pain cuaxunbiënquin bërí bëtsi bana, unin ñuixuncë,aribishi cuacanin. 5Mitsúnmi, samairaisa a unicama mitsun aín bana cuacë, ax

bëbi,. 6

bana ax ca asé , nun mitsuñuixuncë banacama quicëcamina nu iscan.

7 quinma mitsu anun

cupí, sapi camina,

.

? 8Mitsu bana ñuixunti cupícana bëtsi ëmacamanuxuan axaJesucristomi catamëcë unicaman

xun curíqui bian. 9

ñu. Macedonianuaxa ucë

axa Jesucristomi catamëcë unicaman.

sabi oquin cana mitsu ñu. 10

cëmëquinma cana mitsu cain, Acaya

. 11¿Uisacatsi carana usaibanain? Mitsun sapi camina sinanin,cana mitsu nuibatima quixun. Nucën

.12 bëtanbi cana

. Mitsubë, an nun ñuicë banama

bana itsi ñuicë, acamax ca quia, nux

, abë sënënribi. saribi oquin ca Pablonën

curíqui bitsia. A unicamaxa usai quitinrabanan cana curíqui bitsiman. 13Aunicamax ca —Cristo unicamañuixunun ca Nucën Papa Diosan nu

2 10 11

382

—quiax quia. Usai quibi caasé . Cëmëquinshia an

. 14Usaquin uniparania isíbi camina ratú .

, , anribi

.15

, ax bëtsi unían iscëx an.

asé

.

Jesusan bana ñuixuncë cupí Pablo tëmëra16Amiribishi cana mitsu cain,

mitsúnmi — ñuma ca —niman. — ñuma

ca —mitsu cacë ,

rabiacamainun. 17

.

tin. 18

ñuishi sinani rabiacacësaribi oi cana. 19Mitsun, nux

camina a unicamax banaia cuëënquincuatin, . 20Aunicaman atun cuëëncësa oquin

xunbi camina mitsun tanshitin. Atunca mitsu ñu mëëmianan,mitsun ñu bianan, mitsux camina meu

ë ,mitsu bëtashcaia. xunbicamina tanshitin. 21

.

a unicama rabiacacë. 22¿Atúxëshi cara hebreo

?. ¿Atúxëshi cara Israelnën

rë ? .¿Atúxëshi cara Abrahamnën rëbúnqui? . 23¿Atun

cara Cristo ñuiquin bana ñuixunin?ñuma uni quicësai cana quin, atun

. Atuxsamairai cana bana ñuixuni tëmë

cën,sipuacancëxa,

,bamaibi iëacën. 24Mëcën achúshi oquin

oquin rishquiacëxa. 25Rabëachúcancëxa. Achú

. Rabë shiti ca

nëtëacëxa. Achúshi oi cana manë nuntinëtëcëbë achúshi imë shinëtënribi parúnpapa nëbëtsinuaxmëñuacën. 26 nuax cana

mëracën, bacan cuani. Bëtsi nëtën cana

, bëtsi nëtën cana anñu më . Bëtsi

judíosma unibu,. Bëtsi nëtën ca ëma

cëxa.menuax tëmëracën. Bëtsi nëtën canaparúnpapanuax tëmëracën. Bëtsi nëtënca axa — —quibicëmë .27Ñu mëëi cana tëmëracën.

,shimanan, chupa

. Usai cana tëmëracën..

28

nëtën,tomi catamëcë unicama cara asérabiJesucristomi catamëtia quixun sinanibënëtin. 29Ui unix cara ami catamëcë

2 11

383

.Jesucristomi catamë bë

. 30

tisa tani cana —

—. 31

cë.

, a ca camabi unin nëtëtimoquin. 32

xuncë unin a

quixun, a ëma aín cënën xëcuëcamabëaramiacëxa. 33Usoquian bëaracancë

, cënë

cancëxa. Usocëx cana.

Namácësa oquian Pablonën isa

12 1

.quin iscësa oquin Nucën

. 2

. Axa Cristomicatamëcë uni achúshinëx ca naí catarabë , Nucën Papa Diosan

. Aín namibëbi cara cuancëxa,aín bëru ñunshínshi cara cuancëxa cana

. Nucën Papa Diosainshi ca.

. 3A uni cara aín namibë cuancëxa,cara aín namibëma cuancëxa quixun

. Nucën Papa Diosainshi. 4 , an

nëtënu cuancëxa.unínbia ñuitima bana cuacëxa, cuanan

ñuixuntima bana cuacëxa. 5

rabiacatiman.

rabiacatin. 6

, cë.

.

.

cana cuëënin.7

tëmëtënu cuanxun ñu iscë cupí

. 8Rabë

ëcaxununquixun ñucan. 9 :

. An —cushima— , a cana

.Jesucristonën upiti ami catamëquin

nin.10

bëtsi ñu cupíribi tëmëraquinbibënëquinma tanshitin.

xun ax cuëëncësabi oquin cushi.

unicamami sinania Pablo bënëa11

ñuma uni banacësari rabiacan.Mitsúcamina —

2 11 12

384

Pablo ñuicë unicama ënëx Nucën Papa—

a unicaman mitsu ñuixuncë banacuacanin.

,, Nucën Papa Diosan aín

.12 mëraquinbitanshiquin,nan, .isquin camina, rabi NucënPapa Diosan aín bana ñuixunun caíscë

. 13

cësaribi oquin cana mitsu

nuiban, . Usaqui

.

.14Rabëti cana mitsu isi cuan.

shi mitsu istëcëni cuanti cana sinanin.sabi oquin cana curíqui

.

cuëënin. Aín bëchicënën ca uni curíquitimë . Aín papan cuni caaín bëchicë curíqui timë . Usa

curí . 15 rabi mitsunuibati tëmëraquinbi cana Cristo cupí

quin,cëñú .asérabiira nuibacë

.16Micama raí

. 17¿Annun carana uni xuan?

. 18 nuncana Titocëñun axa Cristomi catamëcëuni itsiribi xuan. ¿Titon cara mitsuparanx? Titobë

. saribi.

19Nun usaquin mitsu cacëxun oquinmitsun nu nuibanun quixun isanunaësaquin mitsu cai quixun sapi camina

. .nuibacë xucëantu, cana mitsu cain, amicatamëti ax quicëcananuna Cristo cuëëncësabi oquin

mitsu ñuixuan. Asé.

20

quixun cana sinanin,.

sinanin, mitsux sapi camina nutsicuamianani cuëbicananan, bëtsibëbë , bëtsimi

,,

. 21Mitsu isi cuantëcënia sapi ca aínbëtan

., mitsu raírinën

, a ñucamamanuquin sinanacëma cupí sapi cana

.

13 1

cana amiribishi mitsu isi cuantë. Camabi ñu ca unin, rabë

. Rabëshi unían ñuiaira ca

asé . 2Mitsu

2 12 13

385

,mitsu istëcëni uxun iscë

, sëquin.

cacëquiricanën mitsu catëcënin. 3Mitsun

, caranasabi oquin unicama

bana ñuixuni quixun.amiribishi cuanxun,unicama cushin cacëbëtan, camina

, Cristo ax ca aséquixun. Cristo ax ca cushiñú .

catamë , aín cushi. 4Cristo ax ca uni itsi

sai i curú .

Diosan cushin uisatimoi tsotia.

uisa cara unin ocëxunbi cupiquinmaxun

Nucën Papa Diosan cushin mitsu.

5 ,caramina asérabi Cristomi catamëti axcuëëncë . Upí oquin casinan. . Jesucristoax ca asé ?Asé

. 6Cristo ca asérabi

cuëënin. 7Mitsun —usama ca —quixunbë

xunin. Nun cananuna

,cupíshi, cananuna Nucën Papa Dios

xunin. 8Cristonën banaquicë . Aínbana quicë .9

nin.cama mëníocë

xunin.10 , mitsu

, cana mitsu isicuantëcënxunmashi ënë quirica mitsu

,

quin mitsu catin rabanan.11 ëantu, mashi camina

.cëntima

,camina bë sabi oquin sinani

., an aín

unicama nuibaquin bënë, .

12

tsibë bëtsibë. 13 cama

marua.

14

Jesucristonën nuibaquin iëNucën Papa Diosanribi nuibamainuanaín Bëru Ñunshin Upí axribi mitsubë

marua bucucanti canacuëënin. Ashi, Pablo.

2 13

386

Galacia menuaxa ax Jesucristomi catamëcë unicama Pablonën quirica

cuënëoxuan

1 1 . Unin caJesucristo ñuiquin uni bana

. Nucën PapaDios, ,abëtan ca Jesucristonën aín bana

sacëxa. 2

catamëcë unicamabëtan cana Galacia

Jesucristomi catamë , ënë quiricamitsu cuënëoxunin. 3Nucën PapaDiosbë

nin. 4Ënë

rabanan nu iëmi ca ax bamatsianxmabi, Nucën Papa

Dios cuëëncësabi oi. 5Nucën Papa Diosax ca unicaman xë

. .

6

ënquin bëtsi bana cuacëbëtan, cana

sinanin. 7 ëncëëti bëtsi

.raíbana bëtsi oisa tanquin bëtsi oquin ñuia.8Uin cara nun nu Cristo ñuiquin mitsu

anun uni iëti bana, abi ñuixunquinmabëtsi bana mitsu ñuixunia, a ca Nucën

.naí , bëtsi bana uni

, . 9 saribioquin cana mitsu catëcënin, ui unincara nun ñuixuncëxunmi cuacë abanama bëtsi bana mitsu ñuixunia, a ca

.10¿Ësaquin mitsu caquin carana unían

sinan?.

? Canausaquin sinaniman. Nucën Papa Diosmaunishi cuëënmiti sinani cana Cristonën

.

Uisax cara Pablo an Jesucristonën bana

11 ëantu, nuncana ësaquin mitsu cain, Jesucristo ñui

. 12A bana.

.

BUANMIA QUIRICA

387

. 13

camina cuacën.tomi catamëoquin bëtsi bëtsi ocën, Jesucristomi

. 14Usoquin

.sënë samaira oquin cana

tancën, .15 ,

rabi, 16aín

Bë ,atúxribia ami catamënun judíosma

.xun cana uibi

.17

bana ñuixunun Cristonën caísa uni

. Anu cuaníma cana Arabia cacë

cuantëcëancën.18Rabë shi bari inúcëbë

pain cana Jerusalénu Pedro isi cuancën.Cuanx cana anu abë rabë semana

. 19Aribia

caísa uni raíri isquinmabi cana Jacobo,, ashi isacën.

20 nëoquin mitsu cacë banaënëx ca cë

.21

. 22Usa

axa Jesucristomi catamë. 23

: An nubëtsi bëtsi o uni, an ca bërí Jesucristomicatamënun quixun unicama bana

ñuixunia, ami catamëtia ënun quixun.

24

Papa Dios rabiacëxa.

Jesucristonën aín bana ñuixunun caíscë raírinëan cuëënquin Pablo bia

2 1 bëTito buani, Bernabébë Jerusalénu

cuantëcëancën. 2

sabi oi Jerusalénu cuanx

catamëcë unin cushicamabëshi banacën.

Jesucristo ñuiquin ñuixuncë banacamañuixuancën, usaquin cana unicama caquixun caquin.

ñuixuncë banacama chiquinaquin cacën,

.3

cë chiquinaxuncëxun ca —— —

saribitia—

. 4

bëmabi,nuxnu anu timëanbi ax isa Jesucristomicatamë mëcë unicama,axribi anu atsíancëxa. A unicamax ca,judíosma unicama ca Jesucristomicatamë sai

, uisa cupí caranuna

. Aunicaman,

tancëbëtanbi ca axa Jesucristomicatamëcë unin cushicaman Tito,

. 5A unicaman judíosma

1 2

388

xunbicananuna, mitsúnmi Jesucristomicatamëtishi ca uni iëasé , atun nu cacësa

.6—

—.

, Nucën Papa Diosan ca aín, camabi uni asérabi

. 7Bëtsi ñu

unicaman, judíos unicama banasaribi oquin ca

Nucën Papa Diosan judíosma unicama, quixun

. 8An judíos unicamaJesucristo ñuiquin bana ñuixunun Pedro

ribi judíosma unicama.

9

, Pedro, Juan,acaman atux Jesucristomi catamëcë

, —asérabi caminasaribi oquin Cristo ñuiquin aín

bana ñuixunun Nucën Papa Diosan—quixun canan —nun nu

judíos unicama bana ñuixunmainuncamina mitsun judíosma unicama bana

—quixun nu cacëxa.10Canan ca ësoquinshi nu cacëxa,—camina ñu—quixun. .

Antioquíanuxuan Pablonën Pedro ñu ca11

nuaxa ucë upíoquian aséñu cacën. 12Jacobonëan xucëxa uni raíri

unicamabëtan piacëxa.ca Jacobonëan xucë unicama ucëbëtan

atubëtan piquinma, judíosma unicamaëancëxa, axa Jerusalénuax ucëunicaman a ñu cati rabanan. 13

tomi catamëcë judíos unicama raíribi,

, atubëtan piquinbiëancëxa.Bernabé .14Acamaxa —judíos uni cupímaJesucristomi catamëtíshi ca uni ië—axa Jesucristomi catamëcë unicamatimëcënuxun Pedro ësaquin cacën: ¿Mix

sai

cain?

Judíos unicamaxa judíosma unicama

15

cananuna judío unin rë. Nux cananuna an Nucën

. 16

, Moisésnën usai canëo

Jesucristomi catamëcë cupíshi ca uni

tërënquin ainan isia.cananuna nuxribi Nucën Papa Diosan

.

cupíma ca Nucën Papa Diosan uni ainan.

17

ënquin nu iëminun Cristo cain.¿Usaquin caquin caranuna Cristonën ca

? Usamaca. 18—Jesucristomi catamëcë cupíshi cananuna

— , amiribishi

2

389

——

. 19Moisésnëan usai canëo

bana quicësabi oquin sënëonquinë .

cëcupíshi Nucën Papa Diosan ax cuëëncë

, ëëmiacëxa. 20 cë

.shima, , aín cushínbi

. Nucën PapaDiosan Bëchicë,

,, ax

cuëëncë . 21Moisésnëan usai canëo

bana quicë

. Usa, Nucën Papa Diosan ca aín

Bëquixun sinanima, asérabi amicatamëtin.

3 1 latas unicama, mitsux camina.

ax i curúsocënu bama Jesucristoñuiquin cananuna mitsu upí oquin banañuixuancën. Ñuixuncëbi ca uni raírinënbëtsi bana ñuixunquin, Jesucristo ñui

. 2,3 ,

nëo banami cuacë cupícara Nucën Papa Diosan aín Bëru

? Usama ca. Jesucristo ñui

quicë bana cuatími ami catamëcë

.mitsun Nucën Papa Diosan Bëru

xunbi —cupí—quixun sinanin? Usaquin sinani

.4 mëishi tëmëraibi

? Mitsúxmi usai

. 5Nucën Papa Diosan ca aín Bëru

. ¿Uisa cupí cara mitsu? ,

mitsúnmi Moisésnëan usai judíosnëo bana cuacë cupíma

mitsúxmi Jesucristo ñui quicë banacuati, ax ca asésinani, ami catamëcë cupí.

6 , NucënPapa Diosan ca ax quicë

.Nucën Papa Diosan Abraham aín nuitu

. 7

, an ax quicësabi

sinani ami catamëcë unicamax ca axasaribiti Nucën Papa Diosmi catamëcë

.8—Judíos unicamaishima camabi unicana axa Jesucristomi catamëtia

—quixun

Abraham ësaquin cacë bana aín unicuënëomiacëxa: “Mi cupí ca camabi

.9

saribiti —Nucën Papa Diosan ca aínquicë —quixun sinaniami catamë saribiti

.

2 3

390

10

nëoax quia: “Ui unicaman cara camabicuënëo bana quicë

. A bana asé, a bana quicësabi

sabi

.11Nucën Papa Diosan bana cuënëo caësaribiti quia: “Ui unicama cara NucënPapa Diosan upí isia, ax ca asérabi ami

. Usaquin cuënëo,

isia, quixun. 12Moisésnën cuënëo banaxca quia:Moisésnën cuënëo bana quicë

rabi a banacamaquicë . Usai quibi ca,ami catamëtishi ca uni Nucën Papa

.13A bana,

nëo,maxa quicë , nu

, Cristo,mëramia cupí, nu ami

catamë . Camabi uninsari

Cristo i curúsocënu bamacëxa, NucënPapa Diosan bana cuënëo ësai quicësabioi: “Ui unix cara i curú

. 14Nucën Papa Diosan

sari bamacëxa.Ax usai bama cupí ca axa ami catamëcë

unicama Nucën Papa Diosan aín Bëru, sabi oquin.

Papa Diosmi catamëti quicë bana15 ëantu, .

Achúshi unían,quixun quiricanu cuë

ëcaquin bëtsiotë . 16Usaribi ca Nucën

. Anca Abraham aín rëbúnqui achúshiñuiquin,

quixun cacëxa. Usaquian Nucën Papa

rë , “aínrëbúnqui achú .aín rëbúnqui achú

. 17 .Nucën Papa Diosan ca aín rëbúnquiachúshi ñuiquin, a cupí ca camabi menu

tanashiquin mëníocëxa. Usaquian mënío

inúcëbëtan Nucën Papa Diosan usai ca

Moisés cuënëomiacëxa. Usaquin cuëmiquinbi ca an Abrahambëtan mënío

Diosan tërë . 18Moisésnëan

cuënëo bana quicë

an Abrahambë. . A

ñuiquian an Abrahambëtan mëníoachúshi uni a cupíshi ca uni amicatamëtia Nucën Papa Diosan upí isia.

19 nibua

Nucën Papa Diosan usai judíos unicamanëonun Moisés cacëx? Uisa

3

391

. Abrahamnën rëbúnqui,Cristo, axa utia Abraham ñuixuan, a

mainuan a bana quicësabi oquin

bana Moisés cuënëomiacëxa. NucënPapa Diosan cacëcacë bana ca Moisésnën cuënëo bana

. 20An cacë bana ñuiquin judíos

Nucën Papa Dios achúshi,bëbi banacëxa, uni itsi camima.

Uisa cupí cara Nucën Papa Diosan usaía

21

? Usama ca. Moisésnën cuënëobana quicë

,shi uni Nucën Papa

. 22

ca Nucën Papa Diosan bana cuënëo— —quia.A banaxa asécupí ami catamëcë unicamaxëshi Nucën

, an aínrëbúnqui achúshi ñuiquin Abrahamsabi oi.23Ami catamëtinu iëti Jesucristoa

nën cuënëo bana quicë. 24

cë xanun bana tuacën tancësaribi oquin,Moisésnën cuënëo bana tanquin, a banaquicë ,

,, aminu

catamë mainun., ami

catamë ë. 25Nux ami

catamëami catamëquin an bërúancë xanun

bana tuacën tancënën cuënëo bana tancë cupíma,Jesucristomi catamëcë cupíshi Nucën

.26

Diosan bë . 27Ami catamëtia

quin chupa ió

. 28Judíos unicama

judíosma unicama, an uni ñu mëëxuncë

cëma unicama, ,

Nucën Papa Diosan iscëx bëtsisaribi.

camina camaxunbi bë saribioquin sinanin. 29

saribiti Nucën PapaDiosmi catamërë .Papa Diosan aín rëbúnqui ñuiquin

.

4 1Ësaquin cana mitsu cain, aín papabamacëbëtan ca aín ñucama ainan

chicënën bitsima. Canitancëxun cuni ca biti

.

, an aín papa ñumëë . 2Aín papananúan aín ñu biti mënío nëtësënëntamainun ca aín papan caíscë uninaín bëchicë bërúanan aín chupa acamaaín papan curí . 3A

.Moisésnën cuënëo bana quicësabi oquin

. 4

uti nëtë sënëncëbëtan Nucën PapaDiosan aín Bëchicë ënë nëtënu xuacëxa.Achúshi xanúxa bacëncëx canitancëx ca

3 4

392

saribiti Moisésnëncuënëo bana, , a

. 5Ax ca judíos uninëo bana

, xëshi nunë

Diosan bë .6Mitsux camina asérabi aín bë

nun ca Nucën PapaDiosan aín Bëchicënën Bëru Ñunshin

.camina aín bë —

—quixun NucënPapa Dios cain. 7

uni ñu mëësai asérabi Nucën

Papa Diosan bë . Mixmi aínbë sabi oquin

ënquin an iscëxmi

.

Axa Jesucristomi catamëtiunicamamia Pablo sinan

8Bë —Nucën Papa Diosca asé —

. 9

xun—Nucën Papa Dios ax ca asérabi Dios

— . ¿An mitsu ainanxunbi caramina uisa cupí

mitsúnmi bërabitëcënti sinan? 10Nucën Papa Diosanmitsu upí isnun quiax camina bë mami

saribiti nëtë ñui —ënë nëtëx cabëtsi nëtë ———quianan bari ñui ënë barix ca bëtsi

—quin. 11Usaquin

——quixun sinanin.

12 ëantu, mitsux judíos unimanëo bana

sabi oquin. —a bana

quicë—quixun bërí

sinaniman.saribiti Nucën Papa Diosan iscëx

rabi Jesucristomishi.. 13 ,

baquin ñuixuancën. 14

.

biacën. 15 . ¿Usai

? , usoti

. 16 rabi cacë

mitsumi nishi quixun sinanin? Usamaca.

17

unicamax ca cëmëquin parani mitsubëupiti banaia. rabi

.

banaishi cuati ca cuëënia. 18

cana mitsu cain,

. Usaribisaribi oquin

. 19 chicësa.

saribiti mitsúxmiasérabi ami upiti catamënun quixunsinani, nëtin, bacënuxunpaë tania xanu bënëcësaribi oi. 20

nin., upí

, mitsu upí

4

393

sëtsian..

.

21Mitsux Moisésnën cuënëo banaquicë

cë ,¿caramina uisai cara a bana quia quixun

? 22A banax caquia, Abraham ca rabë bëbu bëchicëñu

. Bëtsin titax ca Abrahamnënxanúan ñu mëëmicë, Agar cacë xanu,

. Bëtsix ca Abrahamnën xanun. 23An Abrahamnën xanu

ñu mëëxuncë xanun tuacëx ca camabi.

tsix Abrahamnën xanu,Sara,

sabi oi tutancëxbacëancëxa. 24 . Ënëxanu rabë ë ñui quicëbana isquin cananuna bëtsi banarabë , ësai quicë: A banaachú . Abana ca aséCristomi catamëcë unicamax ca Saranrë . Bëtsix ca Nucën PapaDiosan Moisés cuënëomia bana a ñui

. Aín bashi Sinaí,nëtë abë banaquin ca Nucën Papa

Moisés cacëxa. A bana quicësabi oquin

unin, shi cana Nucën Papa. Usaquin

rë . 25Aín bashi Sinaí ax ca. Aín bashi Sinaí

xuan abë banaquin Nucën Papa DiosanMoisés,

..

. Nucën Papa Diosan, min

chicëñu

bëchiacëxa.Papa Diosan Abraham ñuixuan, ama

. 26

.Nux cananuna Nucën Papa Diosannë

. 27Abrahamnën xanu ñui ca cuënëobana ësai quia:

An tuacë xanun rëbúnquinëxasamaira oi ca —

tuaima —xanu aín rë

.ñuma xanu

— —; tuacën

búnqui.

28 ëantu, Nucën Papa DiosanAbraham cacësabi oquin ca Isaac aíntitan tuacëxa. Usaribiti cananuna nuxNucën Papa Diosan mëníosabi oi Cristo

. 29Bë, saribi unin

bëchicë , an, Isaac,Nucën Papa Diosan cacësabi oquianAbrahamnën bëchicë, a bëtsi bëtsiocëxa. Usaribi oquin ca an Nucën Papa

, usai ca judíos unicama, axa Nucën

cëunicama bëtsi bëtsi oia. 30

Nucën Papa Diosan bana cuënëo ësaiquia: “Aín xanúan ñu mëëmicë xanuntuacën rëbúnquinëx ca Nucën Papa

sabi oi Abrahamnën xanuntuacën rë . Usa

micë xanubë

4

394

utë . 31

xucëantu,

.

sinántëcëntima bana

5 1Nun Moisésnën usai ca judíosnëo

bana quicëcananuna Cristomi catamëcë cupíshi

.camina asérabi Cristomi catamëquin a

. Usai judíos unicamanëo bana quicësabi

.2

cuat,

quixun sinanibi camina Cristomicatamë

. 3Cana mitsu catëcënin,uicaman cara —

—quixunsinania,

cuënëo bana quicë. 4Uicaman caramina —Moisésnëan

cuënëo bana quicë

isia —quixun sinani, mix camina upítancëxunbi Cristo ëncë

.. 5

nun, ami catamëti ënquinma aín Bëru

quixun sinanin. 6Nux asé

. Jesucristomi catamëuni nuibacë uni ax ca Nucën Papa

.7Mitsux camina upiti Jesucristomi

. ¿Ui unin cara Jesusan banamiënun quixun mitsu sinanamiax? 8Nucën

cë, an ca Jesusan bana ënun quixun. 9Unix ca quia,

xun.

xun ca camabiunin aín bana cuatia. Usa unin sapi ca

. 10

catamë , mitsunsaribi oquin —

nëan cuënëo bana cupíma Jesucristomicatamëcë cupíshi cananuna Nucën Papa

— .

sinanamisa tancë uni, uisa uni cara, abiNucën Papa Diosan castí .

11 ëantu, cana mitsu cain,—

—quixuncaquin,cana judíos unicaman bëtsi bëtsi ocëma

. I curúsocënuaxa ax bama,Jesucristo, ami catamëtishi ca uni upí

bëma ca. 12An mitsu

.13 ëantu,

Cristomi catamëcë cupíshi an iscëx upí

caísaxa.cuëëncë

.bëtsibë nuibanani asé

. 14Nucën Papa Diosan bana ca quia:

4 5

395

—“Mixmi bërúancacësaribi oquincamina min aintsicama nuibanan axa

. A bana

, mix bërúancacësaribioquin.Papa Diosan bana raírinëxa quicësabi

. 15 tsibënishanani cuamianani camina mitsux

.rabanan camina bë .

Unin sináncësa oquin sinanima Nucën

16 , mitsux cuëëncë

Nucën Papa Diosan Bëru Ñunshin

. 17

ënë nëNucën Papa Diosan Bëru Ñunshin Upícuëëncë . Nucën PapaDiosan Bëru Ñunshin Upí ax ca nun

nima. Usa

. 18Mitsunxun

nëobana quicë

.19 ,

tanquinbi tënëquinma aín cuëëncësa: aín

, xanúxmabi,

. 20 , Nucën Papa,

ñubë , bë nanti,nanti, ñu , unimi

pishui nishti, bënëtishi unimi nishti,,

,,

acamaribi. 21 , bëtsiunin ñu cuëënti, , paënti,picë , acama. Usa ñucama ca

.saribi oquin

mitsu catëcënin,

Papa Diosan në .22

xuan an: unicama nuibacë,

, uisa ñu caraëcëma, an

xunbi uni cupicëma, cuëmënínshi banacë, upí nuituñu,Jesucristomi upiti catamëcë,23rabícëma, aín cuëëncëtanquinbi tënëcë. Usa uni ñuia, ax— —

. 24

curúcë

. 25

cananuna nux aín Bëru Ñunshin Upitan,

cë .26 —

—quiax rabí ,cananuna cuë

, tsimi.

6 1 ëantu, axa Jesucristomicatamëcë unían manúxun ñu

rabiNucën Papa Diosan Bëru Ñunshin

, rabíquin— —quixun

.camina bë . 2

riribi ami.

5 6

396

Usai camina bëtsibë bë..

3Ui unin cara asé, ax ca

aín sinanëinshi cëmëia. 4

aín unin —¿Cristo cuëëncësabi oquin? — . Usai

—Cristocuëëncë —

.5

nan uisa ñu cara.

6An Nucën Papa Diosan bana

cupíoquin uisa ñuñu cara,.

7 , NucënPapa Dios parani ca uni ami cuaitima

. : cë ñu.

8

.

xë . 9

cananuna Nucën Papa Dios cuëëncësabi.

në . 10

axa nubë Jesucristomi catamëcë.

riribi.

11 cënanbi chaira letranën mitsucuë .12An ——

unicaman ca judíos unicama cuëënmiticupí . I curúsocënua ax bama, Cristo, ami catamëtishi cauni ië , a bana cupí bëtsi

—mitsux—quia.

13

camabi Moisésnën usai ca judíosnëo

banacama quicë . Usa

. 14Usa, i

curúsocëiëti, , ashi rabin.Cristo i curúsocënu bama cupí cana a

ñucama ëni, cënti cuëëniman.

.15Nux asé ,

. Ainanxun bë manu

cënquinma bëtsishi cananuna Nucën

. 16Axa usai

asé , acama Nucën Papaëanannin.

17

bëtsi ocë cupí, , aínbërucama isquin ca ui uni cara, anbi,cana asé

.tëcëntima

.18 ëantu,

nin. Usai ca. Ashi, Pablo.

6

397

unicama Pablonën quirica cuënëoxuan

1 1 , Nucën Papa Dioscuëëncësabi oquin aín bana

. Usa

Jesúsmi sinani ami catamëti Nucën

. 2Nucën Papa Diosbëtan

bucucanti cana cuëënin.

I.

CA (1.3-3.21)

Cristonan cupía Nucën Papa Diosan uni

3

.. Aín nëtënuxun nu

.4

Papa Diosan Cristo cupínu an iscëx

caísacëxa. 5Axa cuëëncësabi oquin ca nunuibaquin Jesucristo cupí aín bëchicë

sacëxa. 6Usaquin ainanxun an nu nuibaquin, aín

nuibacë Bë

catamëquin, xë . 7An

,cama tërë

iëmiaxa, an nu nuibaquin. 8

nuibaínun nu

. 9

,sabi oquin Cristo ënë nëtënuaxabamanun xuacëxa quixun. 10Ësaquin ca

: An ca anúan ax utëcëntinëtëa sënë , anunio ñucama,

.11Nux Cristonan cupí aín uni raírisaribi oquin nu axa cuëëncësabi oi

caísacëxa.Diosan camabi ñu ax cuëëncësabi oquin

níocëxa. 12

cëraírinënribi a rabinun ca nux painCristomi catamë

sacëxa. 13Mitsúxribicamina —Jesucristo cupí ca uni aín

ë—quixun ñuicë bana cuati

Cristomi catamëacën. Cristomicatamëtia ca Nucën Papa Diosan axquicësabi oquin aín Bëru Ñunshin Upí

BUANMIA QUIRICA

398

, mitsúxmiasé . 14Aín

, anúan Nucën PapaDiosan an caíscë aín unicama biti nëtësënëncëbë cananuna aín në

, sabi oi.xunu a rabinun ca usai

.

unicama Pablonën Nucën Papa Dios ñucáxuan

15Usoquin Nucën Papa Diosan

unicamabë nuibanania ñuicania canacuan. 16 —ca —quixun caquin rabianan abëbanaquin Nucën Papa Dios mitsu

xunin. 17

, Nucën Papa Dios, axunmi upí oquin

xunin. 18

xunin,ënë nëtë

nun.caramina aín në , axa amicatamë

xunin. 19,20Usaribixunin, uisaira

cara aín cushi anúan axa ami catamëcë

nun. A cushínbi ca bamacëbibaísquimixun Cristo aín nëtënu aínmë .A cushíinra ca Nucën Papa Diosan nu

. 21

ax,,

, uisaquin caquinanëcë cara, acamabë sënë .

cëbëribi

. 22Nucën Papa Diosan cacamabi ñu, uni, ,

.ami catamë

. 23Axa ami catamëcë

.nun aín

. mama.

.

An nuibacë cupí ca uni Nucën Papa

2 1

xë .2Ënë në

, ñunshinsabi oquin. An

ca an Nucën Papa Diosan banacuaisama tancë unicama ax cuëëncësabi

. Usaribiti camina. 3Nunribi

nux cuëëncë .

numi nishquian Nucën Papa Diosancastí . 4

nuibaquin, 5

, nuxribi.

6

ënë nëtënuaxbi Cristo Jesúsbë, aínnëtë .7

camabi unin uisaira oquin cara an nu

1 2

399

nuibatia quixun nëtë xënibucëbëtanbiisnun ca Nucën Papa Diosan usaínu

níocëxa. 8Nuibaquin ca asérabicuëënquin mitsúxmi Cristomi catamëticupí ëmiaxa.

Jesucristo bama cupíshi Nucën PapaDiosan ax cuëënquinshi mitsu ainan

ëmiaxa. 9

ëmima.—

cana iëa —quixun rabí. 10

xun ñu upíníosabi oquin nu

.

judíosma unicamaribi Nucën Papa

11 ,mitsux judíos unima,

unicaman —— .

12

. Judíos

.camina Nucën Papa Diosan ca

. 13

, ami catamë.

. 14Cristonën ca judíos unisaribitia judíosma uniribi Nucën

,. Judíos unicamaxa

judíosma unicamabë nuibanancëma

tsibë. 15Ax camabi unin

nëo banaquicëcatamëcë cupíshi Nucën Papa Diosnan

níocëxa. saribitiajudíosma uniquin ca nux judíos uni

saribitimi mitsúxribi amicatamë . Usa

. 16

tërë socënuax bamaxbaísquiquin ca Cristonën judíos

mëníocëxa.ami catamëcëcamax Nucën Papa

, judíosma unibë judíos uninantë . 17Ax ënë

nëtënu utancëxun ca Cristonën banañuixunquin, camabi unix ca amicatamëti Nuncën Papa Diosan iscëx upí

.judíosma uni, an Nucën Papa Diosan

, ,

, Cristomi. 18Usai

Cristomi catamëti Nucën Papa Diosan

, judíos uni ucën Papa Diosnanníocëxa. Usoquin ca nux judíos

, Nucën. 19

saribima. A ñuiquian Nucën Papa Diosan

, Cristo, a camina mitsun.

, ainan cupí aín nëtënu. 20Mitsux camina an aín

bana uni ñuixunun Jesusan caíscë

2

400

quicë bana uni ñuixuncë unicamanñuiasabi oi, Jesucristomi catamëti ami

.maxax xubu oquin ami cushiti painnantancëxun raíriribi bucúnrucësaribi

, .21Amia catamëJesucristonën aín unicama ax cuëëncë

. ëxa,asérabi ami catamëcë aín unicama abë

. 22Mitsun ëmanu

bëribi ca aín uni raí saribiti, aín Bëru Ñunshin

.

Judíosma unicama Jesucristo ñuiquin bana ñuixunuan Nucën Papa Diosan

Pablo caísa

3 1

nun aín bana, Pablo

, .xunin. 2Mitsúnbi

, mitsu nuibaquin ca Nucën PapaDiosan Cristo ñuiquin aín bana mitsu

. 3A bana

. Nucën Papa.

mitsu ñuixunquin cuënëon. 4

nëocë bana ënë isquin,

quixun. 5A bana ca bë, uisai cara quia quixun

.Ñunshin Upitan an aín bana ñuixununcaíscë unicama uisai cara a bana quia

. 6

, judíossaribiti ca judíosma

unicama, Cristo Jesús bama cupí ami

abë aín në , sabi oi.7 rabi

. 8 cë uniraíribë sënëDiosan nuibaquin, judíosma unicama

, uisaira oquin cara Cristonën aín

nëtë. 9Nucën Papa Dios, an camabi ñu

unio, an ca — —quixunbë mapan

, a ñui quicë bana uisai quicë cara.

. 10Axa ami catamëcë unicamaxa

, aín cushicamanribi uisairacushi

nun ca Nucën Papa Diosanníocëxa.

11

níosabi oquin ca NucënPapa Diosan aín Bëchicë,Jesucristo, a ënë nëtënu xuacëxa. 12Cristocupí cananuna racuëtima uisa ñu cara,

, an caCristomi catamëcë cupí nun bana cuatia

. 13

bana ñuixuncë cupí tëmëraia ñuicania.

tëmëraquinbi Cristo ñui quicë banacamamitsu ñuixuncëxmi ami catamëtia Nucën

.

Uisaira oquin cara Cristonën aín unicama nuibatia quicë bana

14

Jesucristonën Papa, Nucën Papa Dios, a

2 3

401

xunin. 15Ax

. 16

, ax cuëëncësabi, cana a

xunin. 17

Cristomi catamë, tsibë

bëtsibë nuibananquinmi, 18axribia amitan, uiti chaira aín

,unicamacëñunbi ñumaraira unibinuibatia quixun mitsun nuitu mëu

xunin. 19Nun nubimi mitsun,

uisaira oquin cara Cristonën mitsunuibatia quixun, aín cushi an mitsun

nun cana Nucën Papa Dios mitsuxunin.

20

cësamairasamaira

.21

unicaman xë ..

II.(4-6)

Nucën Papa Diosan unicaman bëtsin sináncësaribi oquin sinánti bana

4 1

,

Nucën Papa Diosan mënóisabi oicamina ax cuëëncë .2 ñu

. Bënëtishi nishímacamina bë

. 3Nucën Papa Diosan Bëru Ñunshin

saribi oquin sinani achú ,ëníma bëtsibë bë .

.4

achú .Nucën Papa Diosan Bëru Ñunshin Upíax ca achú . tsin

saribi oquin aín unicaman, Nucën Papa Diosan ca aín

në sacëxa quixun.5 shi ca aín

. Ax ca achú ,

ë .tomishi catamëcë cupí cananuna

. 6Nucën Papa Dios axëshi

.cuëëncë

. Ax ca aín unicamabë.

7 cëunicama bë saribi oquin

. 8

Papa Diosan bana cuënëo ësai quia:nanquin axa ami

quin aín unicama an bicë ñusabi oquin ca Cristonën

bamax baísquitancëx naínucuantëcëntancëxun cuëënquin aín

.9

cuantë ?Ax ca ësai quia, aín Papan nëtënuax ënëmenu utancëx ca anu cuantëcëancëxa,quiax. 10Axa ënë në , axbi caanuxun aín unicama camabi aín cushi

3 4

402

nuxtënu

cuantëcëancëxa. 11An ca ax cuëëncësa

. Bëtsi bëtsi unix ca aín bana. Raírinën ca

Nucën Papa Dios quicë bana unicamañuixunia. Raírinën ca axa Jesucristomicatamëcëma unicama amia catamënun

. Raírinën ca axa amicatamëcë unicama upiti Jesucristocuëëncë . Raírinën cauisai cara Nucën Papa Diosan banacuë .12Axa ami catamëcë unicaman upí

nan ax cuëëncësabi oquin ñuupí

.13

bëbiasé .Nucën Papa Diosan Bëchicë a asérabi

.

. 14

bë .xunratsunën unín

xun

.cëmë

. 15Nuxnu ainan, Cristo, ax nubë

,. tsibë

bëtsibë nuibananquin, cëmëquin uni itsiparanima, Cristo cuëëncë

. 16Nun namicama amanu amanu, nun taë, nun pëñan,

nun bëru,.

,. Usaribiti ca axa Jesucristomi

catamëcë unicamax amanu amanu

camaxunbi bë.

cuëëncësabi oi bëtsibë bëtsibënuibanani, saribi oquin sinani

.

17

cësabi oquin cana mitsu cain, axa Nucënsaribiti

. Aunicamax ca Nucën Papa Dios cuëëncësa

.18

matia uni bënë . Cristo ñui

. 19

. Aín, xanúxmabi

, nia.20 bëtanbi ca Cristonën

.21Mitsúxmi a rabi timë

, Jesusax ca

cuëënima quixun. 22

camina bë sabi.

, ax ca.

,. 23A ëni camina Nucën

. 24

iscëx aséupí nuitu , Nucën Papa Dioscuëëncësabi oi.

4

403

25 mëquin uni..

banaquin min aintsicama asérabi.

26Unibë nishanantancëxbi caminanibutíma a nëtënbi

bënë . 27Nishtancë

.rabanan camina mitsun nishcëbënë .

28An ñu mëcamacë uni an ca usaquin.

quinma ca chiquíshquinma aínmëcë ,cupí bixun anun ñuñuma uniribi

.29

camina uni Jesucristomia upiticatamë . Mitsúxmi usaibanaia cuati Jesucristomi upiticatamëtia Nucën Papa Diosan nuibaquin

. 30

banaquin camina Nucën Papa Diosan

.

, Jesucristoutëcëncëbëmi aín në .

31

, uni itsimi camina, unibë camina ñu

,,

. 32

. Mitsumi nishquian uninnantima

.. Mitsun

cama manuia, Nucën,

.

5 1Mitsux aín bë

. 2NucënPapa Dios cuëëncësabi oquin judíos

ëxa carnerosaribiti ca bamatsianxmabi Cristo nu

, amicatamëtíshinu iënun. Cristonëan nu

usaribiti bëtsibë bë .3

., ,

cuëënti,. 4Anun

,,

.

Papa Dios — — .5Camina asé , axa aín

, axa, an ainanma

uni itsin ñu cuëëncë uni, a unicamax caNucën Papa Diosmabi,

. Usa unicamax ca Nucën

. 6Uni raírinëan —ñu

Diosan në —quixun cacëxunbicamina mitsun, —cëmëi ca quia— . An aín bana

ca ami nishquin Nucën Papa Diosancastí . 7

.8Bë

4 5

404

cuëëncësabi oquin ñu upí . Usa.

9

bananan ñu upí . Usaribi camina. 10

nia a camina upí. 11Ax

, Nucën

. Usaía axsaribi

, ——quixun upí oquin

. 12Usa ñua aunicaman unë , ax ca a cuati

. 13Usa ñuëquinma

cacëxun ca camabi unin —asérabi ca—quixun

. 14

Papa Diosan bana cuënëo quia:

Cristomi catamët.

ca Cristomi catamëti iët.cama

.15

camina ax quicësabi oquin ñu upí. 16Ax cuëëncësa oquinshia unin ñu

bëtanbi camina mitsun

, ax cuëëncësabi. 17 ñuma camina

.nia,

. 18Mitsux camina paë .Paëncë uni ax ca uisai cara banatisatania usai bananan,

.Diosan Bëru Ñunshin Upitan mitsubë

. 19

Jesucristo rabianan Nucën Papa Diosanbana sinani, bëtsibë bëtsibë bananan

. 20

, an nucama, , Nucën Papa

Dios — —quixun caquin rabiti. 21

bëtsibë nishananima an cacëxun aínbana cuati, uni raí .

Ësai ca uni aín xanubë

22Xanun aín bënë,

cuëëncësabi oquin. 23Cristo ax ca an aínënquin Nucënë . An

iëcuatia. 24Aín unicaman Cristo cuëëncë

saribi oquin ca xanunaín bana cuaquin aín bënë cuëëncësabi

.25

Cristo bamatsianxmabi bamacëxa.Usoquin ca an aín unicama nuibatia.Usaribi oquin ca bëbuxun xanu

. 26Aín unicama aín

. Usoquin ca ax quicësabi

sha chucacësa. 27

utë

.28Cristonëan aín unicama nuibaquinbërúancësaribi oquin ca unin aín xanu

.namimi nishima. Usaribi oquin ca unin

5

405

.An aín xanu nuibaquin bërúancë uni axca axbi bë . 29

uníxbi ca aín namimi nishima. Aín nami

pañuanan ñu upí oquin pianan axbi aínnami bërúanracati upitax tsotia. Usaribioquin ca Cristonën aín unicamabërúanquin upitax tsó . 30Nuxasé sabi oi

usoquin nu bë . 31NucënPapa Diosan bana cuënëo ca ësai quia:

ënquin abë ënanantimoquin aín xanubitsia. taxbi achúshisa

. 32A bana bë nëo ax ca unin.

aín unicamabë achú .33 , minnamimi bërúancësaribi oquin caminamitsun xanuribi nuibaquin bë .Usaribi oquin ca xanúnribi ami

.

6 1Papañu tita cama, ësaquincana mitsu cain, min papan bana,

min titan bana cuaquin camina an micacë ,Jesucristo cuëëncësabi oquin. Mitsux

. 2,3Ax quicësabi

bana achúshinëx ca ësai quia:nibuti ënë menu tsónuxun

camina min papan bana, min titan banaupí oquin cuaquin, an mi cacësabi oquin

. Bëtsi bëtsi bana ax quicësabishi ësai

quia:xë .

4Bëchicëñu unicama, mitsuribi canacain, min bëchicë camina nishmitima

. Min bana parëquinma min cacësabi.

Usoquin canioquin camina a ñuixunquinsabi

.5An uni itsi ñu mëëxuncë unicama,

mi ñu mëëmicë unia cuëëntanun,

nun.6An mi iscëxuinshi camina axa

cuëëntanun quixun uni ñu mëëxuntima.

iscëchiquíshquinma cuëënquin upí oquinuni ñu mëë , Nucën Papa Dioscuëëncësabi oquin. 7—Ënë ñu cana

,—quixun upí oquin

micëuni ñu mëë . 8 ,

Jesucristonën, ,, an uni ñu

mëëmëëmicë uniribi.

9An uni itsi ñu mëëmicë unicama,mitsun camina an mi upí oquin ñu

ñu

mëë . , Nucën, ax camicë

. An ca aínunicama bëtsibë sënën isia.

sinánmicëxbia uni Cristomi catamëti bana10 ëantu, ënë banaribi cana mitsu

ñuixunin.

tomi asé ..

11

, usaquin Nucën Papa Diosan

5 6

406

. 12

.. Nun nuitu

,. Aín

. Atun

tania. 13

minux,

usaquian Nucën Papa Diosan cushiocë.

micëxuancëncëxbi

usabi Nucën Papa Diosmi catamë. 14Ñunshin

tanquinbi uisabi otima cupí caminaNucën Papa Diosmi catamë

runëan amia catamëti. Aín

manë chupa pañuquin ca anúan tsitëcërëquiti anun tsitëcërëquianan, aín shicanbë ,aín taxacaribi tañuanan, aín manë mañutimañuanan,manë xëtocëribi tuinia.chupami catamëmitsúxribi mitsun nuitu mëu upiti

.cëmëima asé

upiti tsitëcërë .

. 15—Cristoë

—quixun uniñuixunux më

.

16

tanquinbi mitsu uisabi otima cupí caminaJesucristomi sinani,

, .

quin anua pia atsínti rabanan, aín manë.

17Mitsun camina asé ,ëncë

.

. Aín Bëru Ñunshinxun Nucën Papa Diosan

bana cuëë . A

runëan aínmanë xëtocë ami catamë

. 18

sabi oquin añu

.Usai abë bananux camina atsanima ami

catamëcë unicamaribi Nucën Papa Dios. 19

bana unicama racuëquinma ñuixunuan

xunti, Cristo ñui quicë bana a bë

nun. 20Cristo ñuiquin bana

.cacësabi oquin racuëquinma a bana upí

.

unicama ca21

nun ca Tíquiconën minu cuanxun.

6

407

Jesucristo ñuiquin upí oquin uni bana. 22An uisai

nun quixun cana amitsunu cuanun xutin.

23Nucën Papa Diosbëë

saribiti ami catamë nanbëtsibë bëupitax bucuti cana cuëënin. 24Mitsúxmi amanutëcatamë , Nucën Papa Diosan

nin.Ashi, Pablo.

6

408

Palonëan sipunuxunbi Filiposnuaxa Jesucristomi catamëcë unicama quirica

cuënëoxuan

1 1 tan.

nën casabi oquin aín bana uni ñuixuncë. Micamaxmi Filipos

Jesucristomi catamë.

2Nucën Papa DiosbëJesucristonën nuibacëxmi mitsux

cuëënin.

Axa Jesucristomi catamëcë unicama Pablonën Nucën Papa Dios ñucáxuan

3Mitsux camina upiti Jesucristomicatamë— —quixun caquin Nucën PapaDios rabin. 4Abë banaquin cana upí

nin. 5 ëtabacë saribi oquin,Jesucristomi catamëquin uni raíriribiamia catamë .— —quixun caquin Nucën PapaDios rabin. 6 , an mitsuJesucristomi catamëca axa utëcë mainun Nucën

. 7 ,

cë , Jesucristomi

ax ca asé . Usaquin

quixun ñucan.saribi oquin Nucën Papa Diosanmitsuribi tëmë .

bëtan cana nuibaquin

— —caquin mitsu ñuixunin.8 ,Jesucristonëan unicama nuibacësaribi

. 9

mitsu nuibaquin Nucën Papa Dios mitsuxunin, samaira

.10

nun canaxunin. Usai

ca Cristonën utëcënquin mitsu. 11

xunmi mitsun ñu upíshi—Nucën Papa Dios

ax ca asé —quixun caquin a.

— ,—quiáxa Pablo quia

12 ëantu, nunquixun cana ësaquin mitsu cain,

BUANMIA QUIRICA

409

sinania quixun. 13 rucama,

Jesucristo ñuiquin uni bana ñuixuncë. 14

catamëcë uni aín patsanën, atunsamaira oquin Jesucristomi

catamëquin, racuëquinma Nucën PapaDiosan bana uni ñuixunia. 15

raí ,samaira oquin isa unin aín bana

cuanun quixun, Cristo ñuiquin banañuixunia. Ñuixunmainunbi ca raírinënasérabi, an Jesucristomi catamënun uni

ñuixunia. 16

, Jesucristomianun ñuixunquinma aín cuëëncësa

oquinshi uni bana ñuixunia,bëënun quixun. 17 rinën

, Jesucristomi catamëti

asé, upí

oquin a bana ñuixunia. 18Atúanuisaquin cara uni bana ñuixuinsa tania,

.

bana ñuiia unin ñuiia cuati canacuëënin.

samairai cuëënti, 19

xuncëxuan Jesucristonën Bëru

. 20

tia uniiëti bana, a ñui rabínquinma,

sabi oquin ñuitisa tanin.cana nëtë camabi ami catamëti asaribi

, ax ca asé

catamënun., bëbi

nin. 21

cana ënë nëtëcuëënin.ënë nëtë samairai abë aínnë . 22Usa

Cristo ñuiquin bana ñuixunquin ëniman.

..

23

. Bamatancëx ënënëtë samairai Cristobë aínnë

. 24

.25Asé

, nunnun mitsu

. 26

Cristo Jesúsmi upiti catamëti cuëënunmitsu isi cuantë .

27Ësaí , ainan.

, cuanquinmabicana, mitsux camina bëtsibë nuibananiJesucristomi catamëquixuan unin ñuia cuaisa tanin.28Cuanan cana mitsumi nishquian unin

xunbi camina racuëquin aëníma Jesucristomi catamëti quixuanunin ñuia cuaisa tanin. Mitsúxmi usai

bëtan ca Nucën Papa Diosanxun axa mimi nishcë

,ca atux nëtëquixun. nan ca mitsux camina

ë.

29Nucën Papa Diosan ca Cristomicatamë .ami catamëtia unin mitsumi nishquin

.

1

410

30 .

camina isacën. Bëríribi cana tëmëraixun

. saribiti caminamitsúxribi tëmërain.

camabi unin rabiti bana

2 1

cushianan an nuibacëx cuëëni,Nucën Papa Diosan Bëru Ñunshin Upíñu

, 2

, bësaribi oquin sinani asébëtsibë nuibananquin amanua

. 3

.

rabíquinma camina —uni raí—

. 4Mitsúxëcuëëcamina uni raícuëë .

5 saribi oquin camina. 6

—

— .7Aín nëtë ëbëaín Papa cuëëncësabi oquin camabi uni

. 8Aín Papacuëëncësabi oi ca bamatsianxmabi icurúsocënuax bamacëxa, ñuira uni

saribiti. 9

Papa Diosan Jesucristo, unicamatan sënënmaira

. Bëtsi unicamasamaira ca auni Jesús caquin anëcë, . 10Usa

, camabinë

camanribi ami racuëquin a

. 11

—Jesucristo ax ca asérabi camabi menu

— , Nucën Papa Dios axca asé .

Axa Jesucristo catamëcë unicaman, upí

12 ëantu, a ñucama,

Jesucristo ñuiquin mitsu cacë banaquicë .

,, Nucën Papa Dios cuëëncëma ñu

. 13Nucën Papa Diosanbi

.

.14

a ñui quianan cuënëtë , 15bëtsi unicaman,

Dios cuëëncë .

unicaman, Nucën Papa Diosan bëchicë.

,16—Jesucristomi catamëti ca uni Nucën

—quixunmi unicamabana ñuixuncë cupí.

bëtan —tëmëraquinbi Cristo ñuiquin Filiposnu

—. 17Mitsun camina tëmë

quinbi Jesucristomi catamëquin axcuëëncëDios rabin. bë cana

biti cuëënin.

saribiti

1 2

411

cuëënin. 18 bë caminamitsúxribi —

— .

19 bëtan

bëtan xuti cana sinanin. An mitsuisbëtsíntancëquixun ñuixuncëxun cuati cana cuëënti

. 20 saribioquin mitsu sinania. Usaquian an

.21 rinën ca aín cuëëncë

.22

nën ca Nucën Papa Dios cuëëncësabi. bëtan

Cristo ñuiquin bana ñuixuanxa. Aínbëchicë saribi

.23

xun Timoteo xuti cana sinanin.24

bë mitsuisi cuanti sinanin.

25Nun xucën Epafrodito, ami mitsun, a mitsunu cuanun

.runëan tëmëraquinbi aín

capitanën bana tancësaribi oquin caEpafroditonën Jesucristonën banaquicësabi oquin racuëbëtan unicama bana ñuixuanxa.

26

mitsu isi cuanti sinani bënëtia. 27

. Usa

pëxcúmiaxa.cëx axa bamacë

ribi nuibaquinNucën Papa Diosan pëxcúmiaxa,

nun. 28

—ñucëma ca —quiax aistëcëni cuëënti cupí cana bënënquinshimitsunu cuanun xutin,

nuxun. 29 ,

. Usaunicama camina —— .30

ca — —quixun

. Asérabi ca Jesucristo cuëëncëëaxa.

3 1 ëantu, ësaquinribi canamitsu cain,

. sabi oquinmitsu catëcëni cana atsaniman,

. 2

—Nucën

—uni,rabanan camina bë . 3Atúxa

cananuna nux asérabi Nucën Papa, aín Bëru Ñunshin.

rabianan Cristo Jesúsmi catamë,

cupíma Cristo Jesúsmi catamëcë cupíshi

quixun. 4

samairai rabítsian.samaira oquin usai judíos

nëo banaquicë . 5

mëcën achú ëachú chicë

2 3

412

.Benjamínën rë

saribiti hebreo banan banain,saribiti.nëo bana fariseo

.6Judíos unicaman cuati Moisésnëncuënëo bana axë

—axaJesucristomi catamëcë unicamax ca

—bëtsi bëtsi ocën. Axa quicësabi oquin

nëo banacamaquicë .

. 7—

—

. 8Judíos unicama

.

catamëtin. 9

nëo banaquicë

cë cupíshi Nucën.

an axa Cristomi catamëcë aín unicama

upí isia. 10

nan, anunJesucristo baísquimia aín cushi anúan

cuëënin. Nucën Papa Dios cuëëncësabioi tëmëratancëx ca Jesucristo bamacëxa.Axa tëmëtëmë .

nin. 11Usai

utëcëncëbë baísquiti cana sinanin.

12 rabi asaírama. Asaí rabi

saribi oquiinra sinaniman. Usa, sabi oiëmiacëxa quixun.

,ënquinma aín bana quicë .13 ëantu, —asaribi cana—quiman.

cënquinma,asérabi ami catamëti ax cuëëncësa oíshi

nan, uisai caranuna asaribi

. 14Usoquinxun cananuna uisaira caranuna

aín në. Isanan cananuna

.15Usaquin cananuna nun Nucën Papa

Diosan bana asé. Usaquinmi mitsun

sinaniama ca Nucën Papa Diosan

. 16

,.

17 ëantu,. saribiti

.

. 18Usaquin caquin canabë saribi oquin bëunanmëscuquin ësaquin mitsu catëcënin,

socënu bama,Cristo, a ñui quicë banacama cuaisamatania quixun. 19Atúan ñunshínquin aíncuëëncë— —quixun ñuicëxbi

3

413

rabitia..

. 20Atúxa usai

Diosan në .cananuna a nëtëJesucristo, ënquin Nucën

ëmicë, axa uticuëënquin cainin. 21Nux bamai chëquiti

saribi oquin, , nu bëtsi oti. Usonan ca aín cushi anun ax camabi

.

4 1 ëantu, mitsu nuibaquin

cuëënin.Jesucristomi catamëcë cupí canacuëëinra cuëënin. bëcana cupí bitsi cuëëncësaribi oi cuëënin.

,sabi oquin camina ënquinma

quin ancacë .

2Evodiacëñun cana Síntiqueribi cain,

nima bë sabi oquin sinani. 3 bëtan Jesucristo

ñuiquin uni bana ñuixuncë a canaësoquin cain, ënë xanu rabë caminabë .

,saribi oquin aín bana ñuixuncë a

unicamabëtan, nun. An usoquin uni

cuë .4

marua

.cana mitsu catëcënin, marua ca

. 5 bëbi nishímami

cana cuëënin.utë .

6 bëbibënë . Bënëquinma camina abëbanaquin Nucën Papa Dios a ñucama

.quin camina ami catamëquin

— — .7Usaquinmi cacëxun cuaquin ca NucënPapa Diosan mitsu nuibaquin bënëtima

, uisa

raí bëtanmabi. Usaquin

bë .

8 ëantu, ësaquinshi cana mitsucain,mitsun — —quixun

, cë—upí ca —quixun ñuicë ñucama,

,upí , tsibë upitinuibananti,unin — —quixun mitsuñuixuncë, acama.

,— — , acama

.9

quicë ,

xunmi cuacëbanacama quicë

.bë ca Nucën Papa Dios,

an aín unicama bënë marua, .

3 4

414

10 quicëncëbë—

—quixun cai cuëënin. Bëcurí

. 11

ucëbë .saribiti cana ñu

bënëtiman. 12 nan cana. Uisa ñu

bëbi bënë nan canapiti ñuma

..

13 bëtanbitënëquin Cristo cuëëncë

, . 14Usamëraia

qui bë .15

, anuxun Jesucristo

tancëx Macedonia menuax cuania,camina mitsúinshi curíqui bë

,.

. 16 nica ëmanuax

curíqui timëtancë .Achúshi oquinshima,tancëcën, .

17

cuëënin. 18 micë curíquicamacana bian.ca tëxëaxa. Epafroditonën ca mitsúnmibëmicë curí .

cuëëanxa. 19

Dios,.

. 20Axaasérabi Nucën Papa Dios a ca camabi

, nëtë xë .Usaquin ca asé .

21

Nucën Papa Diosan unicama aribi,camina bë .

nucën xucëantunribi ca bërúanxmi.

22Axa Jesucristomi catamëunicamabëtan ca atúxribi Jesucristonan

sarnëncamanribi bërúanxmi

.23

nin. . Ashi,Pablo.

4

415

Pablonëan Colosasnuax Jesucristomi catamëcë unicama quirica cuënëoxuan

1 1 , Nucën Papa Dioscuëëncësabi oquin aín bana uni

. Usa

sha nucën xucë , Timoteobëtan. 2Colosas

ëmanuaxmi Cristomi sinani ami, cana

. Nucën PapaDiosan mitsu nuibaquin upí oquin

marua bucucanticana cuëënin.

I.

(1.3-2.23)

Axa Jesucristomi catamëcë unicama Pablonën Nucën Papa Dios ñucáxuan

3 xuni abë banaquinsabi oquin, Nucën

, ax Nucën Papa, a — —quixun cain.

4

asérabi catamëtími Nucën Papa Diosanunicamabë nuibanania ñuicania cuan.5Nucën Papa Diosan mëníosabi oi aínnë

. Jesucristomi catamëti aínë

xun camina a bana cuaquin upí oquin. 6Nucën Papa Diosan ca

usaquin nu nuibatia quixun unin ñuiamitsun cuacë a banabi ca bëtsi bëtsi

. Usa

cuati —asérabi ca —quixun sinaniJesucristomi catamëtia. 7A bana ca nunnuibacë Epafrasnën, axribi nubëtan uni

bëmabi ñuixunquin upí oquin mitsu

. 8

camina mitsux bëtsibë bëtsibënuibanani upitax bucui quixun nu caxa.

9Epafrasnëan mitsu ñuiquin nu cacëbana cuaxun cananuna ënquinma

xunin.

cuëënia,

.10

.sabi

,, asérabi mitsun nuitu mëu

.11 ,

bëbi bënëtima

xunin. 12Usoquin

BUANMIA QUIRICA

416

cananuna uisaira oquin cara aín

——canun, Nucën Papa Dios mitsu

xunin.13 nan nux

cuëëncëPapa Diosan aín nuibacë Bacë Bëchicë

. 14

chicëbamacë cupí Nucën Papa Diosan nun

ëiëmiacëxa.

Cristo bama cupía uni

15

nun asaribichicë ënë menu uacëxa. Añu

. 16Nucën Papa Diosanuniomicëxun ca aín Bëchicënën naínu

bëñucamaribi uniocëxa. Usonan ca

,acamaribi uniocëxa,cuëëncë . 17Ñucama

. xun, usabianíocëxa. 18Cristo

axira ca axa ami catamëcë unicamancë

. .Mëcënñu, taëñu, xoñu, nuituñuribi

. Usaribiti

. Aín

ñucamabë sënë . 19NucënPapa Dios cuëëncësabi oi ca Jesucristo

ñu

, . 20

Papa Dios cuëëncësabi oquin Cristonën icurú

an iscë níocëxa.21,22Mitsun Nucën Papa Diosmi

.

. Mitsúxmi upíira

bamacëxa. 23

camabi nëtën Cristomishi catamëcë

aín në. rabi Nucën

ca camabi menuxunribi ñuicania.cana unicama a bana ñuixunin.

Nucën Papa Diosan Pablo axa Jesucristomi catamëcë unicama aín bana

24 mëracëcupí cana cuëënin.

të ,mëraíbi

cuëëinra cuëënin. 25Aín unicamabëtanmi mitsúnribi upí oquin aínbanacama cuanun a bana ñuixunun ca

.26Uínsaran nëtë

unicama, an iscë , Nucën Papa. 27Uisaira upí cara a

. Abanax ca judíosma unicamananribi

. A banax ca ësai quia, Cristo ax ca.

aín nëtë .

1

417

28Nun cananuna Cristo ashi ñuiquinaín unicama ñuixunin. Ñuixunquincananuna aín unicaman upí oquincuanan, sabi

sëquin,. 29Usaía aín

cushiocëxun ënquinma aín banañuixunin.

2 1 nun cana ësoquinmitsu cain: saribi

xunin. 2Mitsúnmitsibë bëtsibë

nuibanani achú

, uisaira oquin cara mitsunun, cana mitsu

xunin. 3An camabishi.

4

cana mitsu ësaquin cain, 5

bëbi a ëníma Cristomi catamëti aminin.

6

,

. 7 nan

aín unían mitsu cacësabi oi, ami upiticatamë .camabi nëtën Nucën Papa Dios —ca — .

8An uni bëtsi bëtsi bana ñuixunquin, Cristomi

catamë , ami manúnun quixunrúancati

. A unicaman ca Cristo

, .9 ,

. 10

cushi cara, .,

aín cushi anúnmi Nucën Papa Dioscuëëncë .11Mitsux usai Cristobë achúcamina Nucën Papa Diosnan cupí

. Judíos

, Nucën Papa Diosnan. 12Mitsun, Nucën

, an ca aë

Cristobëbi bamacë acëñun maíncëx. 13Mitsun

saribiti

Nucën Papa Diosan a cupíshi mitsunënxunquin Cristobë

. 14

tërënxunquin, nun nu Moisésnën cuënëobana quicëCristo i curúsocënu bama cupí, nun

cënuxunma nutërënxuancëxa. 15Usonan ca Cristonën icurúsocënu bamaquin uisa ñunshinaxcara uisaira cushi , abi camabi

nun ñusmoquin cushiñuma.

1 2

418

16 saribi oquinmi ñu pianan

nëtëisícë

oquian unin ñuicëxunbi camina tantima. 17

nun ca ënë ñucama.

, uisa caranuna Cristobë. 18Atúnbi ca —

—quixun

rabíquin unicana bana ñuixunia. Usa

atúan mitsu ñuixuncë bana a tantima. 19

. An ca aín unicama

cuëëncë . Aín mëcën, aínxo, aín imi acamaachú saribi oquin ca Cristonën aín

.20 cënuxma Cristobë

bë mami unin ñuicë ënë nëcënin?

21 :—

,,

camina bëtsi bëtsi ñu min mëcënan. 22Usoquian ñuicëxbi ca a

ñucama cëñutia, a banacamax ca unían. 23——quixun

, ax isaasé . Usa

.

II.

BANA (3.1-4.6)

3 1

bamax baísquicë .camina ax,Papa mëqueu tsócë, ax cuëëncësabi oi

. 2Camina ënë menu

. 3Mitsun

. Usa,

, mitsux. 4Cristo, anun nux tsóti,

cëncëbë camina nëtëupí .

5

oquin Nucën Papa Diosnanma unicaman

. Unix ca aín xanuma. Usaribiti

ca xanu aín bë.

.ñunshinacë

. .

Dios rabima, a cuëëncë ñuishi rabicësa. 6 , ax cuëëncësabi oi

castí . 7

. 8

: Bëtsinanti, nëtishi

2 3

419

nishti, ,.

9Acama ëanan camina bë

..

10

.nun ca an

. 11

judíos unicama,,

raëcëma unicama, an uni ñu mëëxuncë

cëma unicama, a unicamaxbi ca. A

.12

mitsu caísacëxa.mitsúnribi bëtsi uni nuibaquin upíoti

. ——quixun

, quin sinani caminabënë . 13Mimi

xunbi aribi

ñucama a manui abë upí .ënxunquinsaribi oi

. 14

camina bë . Bëtsibë

bëmitsu cacë . 15Usa

. Usa

.— — .

16 samaira oquinCristonëxa a ñui quicë bana sinani

.

.

. CaminaNucën Papa Dios min nuitu mëu

— — .17 , a upí oquin

.

— — .

Cristonën unix ca bëtsi unibë

18Aséëan

cacëupí . Bënëñu xanucama,

. 19

camina xanuñu unicama, mitsúnribimitsun xanu nuibanan,

. 20Papañucama, mitsúnribi camina mitsun

papabëtan mitsun titan cacëxun acuëbíquinma aín bana cuaquin ancacë . Usaími

cuëënia. 21Bëchicëñu unicama, mitsuncamina min bëchicë

,usaquinmi cacë—— . 22An uni ñumëëxuncë unicama, mitsúnribi caminaan mi ñu mëëmicë unían cacësabi

.cuëënun an iscëbëan iscëxunmabi,

nia

3

420

.23 , abi camina

—

— .24 ,

mitsun a ñu mëëxuncë cupí,quin aín nëtënu abë xëtsó . 25Usa

, a aín

., , uisa

uni cara,

.

4 1Mitsux an uni ñu mëëmicë unixuncë

.miquin

, —

—quixun.2Ami manú

. —— .3Abë banaquin camina nun unían

. A bana uni ñuixuncë cupí. 4Atúan cuaisabi

oquin, unicama aín bana ñuixunquin

,.

5Uisa nëtën caramina axa Cristomi,

inúmima camina upí oquin sinani abë. 6Unibë banai camina upí

.cëxun caramina uisoquin cati

.

III.(4.7-18)

7Nun nuibacë xucën Tíquico, an upíbë

Jesús ñuiquin uni bana ñuixuncë, an ca

.8

cuanun xutin. 9

simo, axribiaJesucristomi catamënuibanancë, aribi xutin.uni rabë

cama mitsu upí oquin.

10 ,nën sëcënanë, Marcos,

anribi ca bë . A

.11 , Justo caquinribianëcë, anribi mitsu bëcamía. Cristomi catamëcë judíosunicamama, rabë shiënë bëtan Nucën Papa Diosnan

.. 12Axribia Colosasnu

, Epafras, anribi ca bërúanxmi. An ca Cristo

cuëëncëxunia, amisabi

. 13Cana mitsucain, , Epafrasnën ca

, camabinëtën ënquinma Nucën Papa Dios

xunia. 14Lucas an uni roncë, axa

3 4

421

nubë nuibanancë, abëribi bëcamía.

15Laodiceanuaxa ax Jesúsmi catamëcë

cëcamaribi bë .16Mitsun pain timëxun istancëxuncamina ënë quirica LaodiceanuaxaJesúsmi catamëcëcamanribia isnun atu

.

. 17Arquipo aribi camina

.18 cënanbi

cuënëoquin bë nun quixunmitsu cain.

quinma. Nucën Papa Diosan

upitax bucucanti cana cuëënin. Ashi,Pablo.

4

422

Tesalónicanuaxa ax Jesucristomi catamëcë unicama quirica cuënëoxuan

1 1

tan Tesalónica

, mitsu ënë. Nucën Papa Dios

nin.

I.(1.3-3.13)

Jesucristo ñuicë bana cuatia quixuan Pablonën ca

2Mitsúxmi asé

camabi nëtën abë banaquin ——quixun cain. 3Nucën Papa Diosbëbanaquin cananuna mitsúnmi amiirapain catamëquin ax cuëëncësabi oquin

, upí oquin unicama nuibaquin, a ëníma,

tonën ca ax quicë—

—quixun a cain. 4Nun xucëantu, asérabica Nucën Papa Diosan nuibaquin ainan

saxa quixun cananuna. 5Jesucristomi catamëti ca uni

bana ñuixunquin cananuna nuncuëbitainshi banaquinma, aín Bëru

mitsu ñuixuan. Nun ñuicë banax cacë

bana mitsu ñuixuan.

.6

saribiti tëmëraibi caminamitsux Jesucristo ñuicë bana cuati

cuëëan. 7Tëmë

catamëcë unicaman cuacëx upíira.

ca —— . 8Usaími

bë, bëtsi

nan mitsúxmi asérabi. Nun

ñuixuncëxunmabi ca camabi unin, uniraírinëan camabi menuxun mitsuchanioia cuaquin, mitsux caminaasérabi Nucën Papa Diosmi upiti

. 9

nun cacëxunmabi mitsúnmi nu upí

PAIN BUANMIA QUIRICA

423

oquin bicë a ñuia. Ñuianan ca mitsux

a ënquin, axëtsócë Nucën Papa Dios, ashi rabianan axquicë . 10Acamañuianan ca mitsun camina Nucën PapaDiosan Bëchicë Jesús bamacëbia anbibaísquimia, axa naínuax uti cainiquixunribi ñuia. Ax ca an Nucën PapaDiosan, cancëbëtanbi, ë .

Pablonën bana ñuixuan

2 1Nun xucëantu, mitsúnbi camina,nun bana ñuixuncëxun asérabi

, nux cananuna mitsu isi. 2Filipos

bëtsi bëtsi oquin unin nu tëmëramiaxa. Usai tëmë

cëxunbi cananuna Nucën Papa Diosanxun mitsuribi Jesucristomi

,uníxa numi nishcëxunbi. 3Nuncananuna Jesucristo ñuiquin bëtsi oquin

.

. 4Usama ca, NucënPapa Diosanbi ca asérabi caranuna aín

xun —atun ca asé—ñuixunun nu cacëxa.

—Jesucristomicatamëti ca uni Nucën Papa Diosnan

ë —quixun unicamañuixunin.Jesucristo ñuiquin unicama cuëënmiti

, Nucën Papa Dios, an, axëshia

cuëëntanun uni bana ñuixunin.5 ,cananuna mitsúnmi nux cuëëncësa

nun quixun sinani. Mitsun curíqui

.isaxa. 6Uisa nëtënbi cananuna, raíri

.Unin ca nun nu asérabi Cristonën xucë

xun upí oquin abana cuaquin nun cacë

. 7Nun

,. 8

,tomi catamëti ië

.

.9Nucën xucëantu, mitsun camina

, nun cananuna pitinun curíqui cëñuti rabanan tëmërai

.ënunma

, imëribi nun.

cananuna Jesucristomi catamëti ca uni

caquin mitsu bana ñuixuan. 10Mitsun, Nucën Papa Diosanribi

, nux cananuna mitsúxmiJesucristomi catamë

quixun.. 11Usaribi oquin camina

, unían aín bë saribioquin cananuna mitsu achúshi achúshi

.12Mitsúxmi Nucën Papa Dios, axaupíira, , aín nëtë upí anu

, sabi oíshi

së .

1 1 2

424

13Nun Nucën Papa Dios cuëëncësabioquin aín bana ñuixuncëxun cuaquincamina —

, asérabi Nucën Papa Diosanxun ca nu ñuixuncania

—quixun sinan. A banax asérabi ainan

.cananuna nëtëquinma a ——quixun caquin rabin. Mitsúnmi —abanax ca asé —quixun cuatia ca

.14Nucën xucëantu, mitsux camina

Judea menuaxa Jesucristomi catamëtisaribi

.unicaman bëtsi bëtsi ocëxa. Usaribioquin ca mitsuribi mitsun aintsinbi bëtsibëtsi oxa. 15Aín raran bëPapa Dios quicë bana uni ñuixuncë uni

.nuribi nun bana cuaisama tanquin aín

nun quixun bëtsi bëtsiocëxa.

miribi nishia. 16Nun judíosma unicamanun bana ñuixuinsa taniabi

ca usaquinu bana ñuixunun nu ëncëma.

castí .

Pablo cuainsa tan17 ëantu, mitsubë ënanantancë

sinanin.cuainsaira tanin. 18Cuanti cananunasinan. Raírinëxa cuancëbëmabi, canaxë . Usa

cuanti bëaraxa. 19

ucëbëtan añu isti caranuna cuëënin?

,.

20

catamëcancë cupí cananuna cuëënquinupí oquin sinanin.

3 1Mitsu istë, caramina asérabi

Jesucristomi sinani quixun sinanibënëan. Bënëti nuxëshi Atenas ëmanubërúanan 2,3nucën xucën Timoteo mitsu

nun quixun xuti cananuna sinan.—

—quixun Nucën Papa Diosan bananubëtan camabi uni ñuixuanxa. Usa

xun an mitsúxmimëraíbi ami

sëquin. Mitsúnbi camina

, Nucën Papa Diosan unicamax

quixun. 4 ,

mitsu can.. 5Mitsux usai

tëmëraia cuati bënëquin cana mitsuncaramina asérabi Jesucristomi catamëti

.,

, an Jesús ñuicë bana ënunquixun sinanamiaxa quixun cananunasinan.

quixun sinan.6

uxun nu caxa, mitsun camina asérabiJesucristomi catamëanan bëtsibë bëtsibënuibananquin, saribi

quixun. 7Nun xucëantu, usaími mitsuxasérabi Jesucristomi catamëtia cuaquincananuna unin nu bëtsi bëtsi omainunraíri ñu cupíribi tëmë

1 2 3

425

nuituquinma upí oquinshi sinanicuëënin. 8

rabi sinania cuatixunbi upí

oquin sinani cuëëinra cuëënin. 9Mitsusinani cuëënquin, Nucën Papa Dios— —caquin rabiquinbi,cananuna uisaira oquin caranuna

.10Jesucristomi catamëquin aín cuëëncë

nun

ëribiabë banaquin Nucën Papa Dios ñucatin.

11Nucën Papa Dios abëtanbia Nucën

nin. 12Mitsúnmibë samairai upitiira bëtsibënuibananquin raíri uniribi nuibanuan,

cananuna cuëënin,saribi oquin mitsun camabi

uni nuibanun. 13Usoquian an

, Cristo aín unicamabëutëcëncëbëtan, Nucën Papa Diosan añu

cuëënin.

II.

(4-5)

4 1Nucën xucëantu,cuëëncë sëquin

cananuna ësaquinribi mitsu cain, uisai

samaira oquin.

2 sabi oquinnun mitsu cacë bana camina mitsun

. 3Nucën Papa Dios ca cuëëniasabi

. Ax ca cuëënia mitsun xanuma,

. 4Ax ca cuëënia,mitsúnmi xanu bitancëxun masóquinma

. 5Cacuëënia, mitsúxmi an Nucën Papa Dios

saribiti, 6

.,

, nunmitsu ñuixuncësabi oquin. 7Nucën Papa

. Ama. Axcuëëncë

. 8 , ui unin cara

cuaisama tania an, unin banama, NucënPapa Dios, an aín Bëru Ñunshin Upí nu

, aín bana timaia.9 xunmi

, axaJesucristomi catamëcë unicamax cabëtsibë bëmitsu cuënëoxuniman. 10

Jesucristomi catamëcë unicamabënuibananin.

samairaimi camabi nëtën upitiiranuibananun quixun mitsu cain.11Camina upítaxëshi bucuquin uni raíriubíoquinma mitsun ñu mëëtishi

, nun mitsucacësabi oi. 12

, ñuñumaribi.

13Nucën xucëantu, bamacë unicamax

niman, an ënë

1 3 4

426

bamacë saribitími mitsux. 14Jesús

ax ca bamatancëx baísquiacëxa quixun,

oquin ca axa ami catamëunicama Jesucristo utëcëncëbëtan

.15

Jesusan nu cacësabi oquin mitsu cain,ax ucë

. 16Nucën Papa Dios axbiquicëbëtan,munuma banaquin aín manë banañu,anun Nucën Papa Dios rabiti, a banaobëaxbi naí . bë caaxa Jesucristomi catamë

. 17Usacëbë cananuna Nucën Papa Diosan

, bamacëmacama nuxribi atubëbimiquiquianx, nëtë cuin

mëúcüax,. Usaquiani cuanx cananuna

. 18

camina ënë bana,,

.

5 1Nucën xucëantu,

utëcuënëoxuniman. 2Mitsun camina upí

,mëcamacë uni imë ucësa usaribi ca

. 3

unicamaxa: mashi cananunabucuin,quicëbëbi ca anúan cëñúcanti nëtë atun

. Xanutuñunën ca anúan ax bacënti nëtë

sënéncëbë . Usaribitica axa usai banacë unicama anúancëñúti nëtëa ucëbë ië . 4Usa

. Usaëncëbëatima

, an mëcamacë unían aín ñumë sai camina

. 5Nucën Papa Diosnan

. Cananuna an imë. 6

cananuna uni raí. Cananuna manú

. 7

unicamax ca imë . Usaribiti ca axapaë ë paënia.8

. Cristonën ca axquicë

quinuni raí , ñunshin

tima cupí. Cristomi catamëquin raíri

nani ami catamëti cupí anunaín shican bë

. , Jesucristoutëcëncë

, cananuna axa amirunën

. 9Nucën Papa Diosan ca nuncanuxun

.Jesucristo cupí ëminuxunnu caísaxa. 10Jesucristo ax ca nuxnu

bamatancëxbi abë tsónun nu cupíbamacëxa. 11Ënë ñucama sinani camina

upiti bëtsibë bë ,sabi oi.

1 4 5

427

Pablonëan axa Jesucristomi catamëcë

12Nucën xucëantu, cananuna mitsucain,

sëcëunicama acaman mitsu cacësabi

. 13Atúan upí oquin mitsu

nuibaquin, asé, atun bana cuati

. Camina bëtsibë bëmashi bucucanti

.14Nucën xucëantu, ënë ñucamaribi

, an ñumëëtisama tanquin uni itsi ubíocëunicama, .

catamëcëma unicama a Jesucristomiupiti catamë

.

.15

xun ami

. tsibë bëtsibë

.16

.17

. 18Uisa ñubëtanbi camina mitsun Nucën

Papa Dios — —quixun cati. Jesucristomi catamë

mitsun usaquin a cati ca Nucën PapaDios cuëënia.

19Nucën Papa Diosan Bëru Ñunshin

. 20Nucën Papaxuan unin ñuixuncë

xun camina a bana cuaisama tantima. 21Unían bana ñuixuncëxun camina,

. Cuacëxa usa

. 22 ,

.23Nucën Papa Dios, an nu bënëtima

, an mitsu upí, mitsun nuitu

nin,utë

. 24Nucën PapaDios, , an ca

, ax quicësabioquin.

25Nucën xucëantu, camina nu

.26Jesucristo cupí mitsun nuitu upí

cëunicama bë .

27

sabi oquin mitsucain, ënë quirica camina axa amicatamëcë unicaman cuanun ñuixunti

.28

bucuti cana cuëënin. Ashi, Pablo.

1 5

428

Tesalónicanuaxa ax Jesucristomi catamëcë unicama quirica cuënëoxuan

1 1

tan, Tesalónica

, mitsu ënë. 2Nucën Papa

Diosbë

nin.

I.ÑUIA BANA (1.3-2.17)

Cristo utëcëncëbëtan Nucën Papa Diosan,

isti bana3Nucën xucëantu,

cananuna nëtëquinma ——quixun caquin Nucën Papa Dios rabin.Mitsux camina bë samairaiJesucristomi catamëanan bëtsibë bëtsibënuibananin. bëtannun Nucën Papa Dios —— , anbi

. 4Arabianan cananuna camabi ëmanuxunaxa Jesucristomi catamëcë unicamaxatimëcë mitsu ñuiquin ësaquin cain,mitsux camina unían ubíonan bëtsi bëtsiocëx tëmëraquinbi tanshianan, uisa ñu

bëtanbi ëníma Jesucristomicatamëti quixun. 5Ainan cupí usaitëmëratancëxmi mitsux aín nëtënu abë

, Nucën Papa Dios ax ca asérabi aín.

6An mitsumi nishquin mitsu tëmëmicë unicama a usaribi oquin NucënPapa Diosan tëmë .7

bëtan, tsi rë cacënëbëtsi, nuaxucëbëtan, an nucëñun unían tëmë

. 8

utancëunicaman cara ami catamëisama tancë

,

. 9Usoquian xëcëñúcë unicamax ca Nucën Papa Diosan nëtëupí, aín cushían pëcacë,

,. 10 ,

,aín unicaman —

—quixun ami sinanicuëënquin a rabinun. Mitsúnribi nun aínbana ñuixuncëxun cuati ami catamëcë

tanbi.

11

ARIBI BUANMITËCËAN QUIRICA

429

cananuna Nucën Papa Dios mitsu nëtëxunin.

cananuna ax cuëëncësabi oquinmi

ami catamë xunmi

cushionun quixun a ñucatin.12 bëtan ca Nucën

, ax asé.

Rabicëbëtan ca mitsúxribi Jesucristosa. Nucën Papa Dios

.

2 1Nucën xucëantu,

biranani timëti ñuiquin cananuna ënëbana mitsu cain. 2Aín uti nëtë ñuiquinca unin —

, anúan Jesucristo utinëtë ca uaxa — .Camainun ca raírinënribi —aín uti nëtëca asérabi sënënia —quixun bana

. Raíbishi ca —Pablonën ca nu, anúan Nucën

nëniaquixun quirica bëmiaxa —quixun mitsu

. Usaquian cacëxbi caminabë . 3Usaiquicë bana ñuia cuaquinbi camina—asérabi ca — .

. bë

achúshi,oquin castí , . 4Aunin ca camabi uni Nucën Papa Dios

, ax ca nun dios

, a ñucama ënquin aishi. Canan ca anuxun

Nucën Papa Dios rabiti xubunubiatsíanx — —quixun

.5

quixun mitsu ca, ?6

ëncëma. 7A unia ucëma pan

unin bërí nëtë . An aínuti bëaracë axa nëtëcëbë cuni ca uti

. 8Usoquin ëncëx pain aia cëmën

cuëbitan uíncëcushían pëcabëtsincë anúinshi cëñuti

. 9

, , an. Uquin ca

.10Usonan ca Jesucristomi catamëisamatancë cupía xë

,

. 11Nucën Papa Diosanbi—asérabi

— nun. 12An Jesucristo

,castí .

Nucën Papa Diosan ainan cupía iënun caíscë unicama

13Nucën xucëantu,

Dios — — .

ëti

2 1 2

430

.aín Bëru Ñunshin Upí an ax cuëëncësa

, a cupírabi Jesucristo ñuicë bana, . 14Nucën Papa

Diosan ca nun nu —Jesucristomi—quixun

aín bana ñuixuncëxmi ami catamëti,

mitsu caísaxa.15Nucën xucëantu, ,

mitsun Jesucristomi catamëti ëntima.

maribi cuaquin manuima a banacamaquicë . 16

mashitani cuëë

, 17anbia, mitsu upí

catamëti ënquinma ax cuëëncësabioquin upí banaishi ñuianan ñu upíshi

nin.

II. (3)

quixuan Pablonën ca

3 1Nucën xucëantu, ësaquinribishicananuna mitsu cain, camabi menu

bana ñuixunia cuanun camina Nucën, nun mitsu

bana ñuixuncëxun cuaquinmi —a banax—quixun caquin mitsun

nun.2

.Camabi uníxira ca Jesucristomicatamë , 3

sabi oquin mitsu

ami catamënun cushioquin,.

4 ,xun camina mitsúnmi

nun cacë sabi oquin. 5

Jesucristonëan —Nucën Papa Diosan caasérabi mitsu nuibatia —quixun upí

nan, saribiti uisa ñubëbi bënëquinma tanshiti

cuëënin.

Axa Jesucristomi catamëcë unicaman ca

6Nucën xucëantu,sabi oquin cananuna

mitsu cain, ui unin cara Jesucristomicatamë

tisamatania, .7 , uisai

.

. 8Cupíoquinma cananuna. Nun mitsun pitiqui cëñuti rabanan

ëribi tëmërai. 9Mitsúnmi nu

curí. ,

, nuncuëëncë ñu binuxun nunbi ñu mëëan.10

can, an ñu mëëtisama tancë uni an ca. 11Ësaquian mitsu

ñuicania cananuna cuan, micamaraírinëx ismina ñu mëëimabi banañuibëquinishi nitsi quixun. 12Usa

sëquincain, atun cuëëncë ñu binuxun ca uni

quixun.

2 2 3

431

13Nucën xucëantu, camina unicamaxa,

. 14Ui unin cara nuncuënëocë bana ënë ënxun nux quicësabi

, a unibë camina nitima, axa rabíntanun. 15

. Nishananquinmacamina nun bana quicë

, nun xucë saribi oquin.

16 , an aínunicama bënë

, anbia mitsúxribimi uisa ñumarua

nin, axbirúanti cana

cuëënin.17

mëcënanbi cuënëoquin bërúanxmi. Ënë isquin

, ënëx caPablonëan cuë .Ësoquinshi cana cuënëoin. 18Nucën

cana cuëënin. Ashi, Pablo.

2 3

432

Pablonëan Timoteo quirica cuënëoxuan

1 1 , aín bana uni.

, an nuëmicë, abëtan Jesucristo,

mëníocëxa. 2Timoteo,.

. Nucën Papa, an

ëmicë, an nuibaquinëncë cupími ainan

nin.

Unin cëmëquin ñuicë bana cuatima bana3

nunmi Efeso ëmanu bërúnun quixuncana mi can, anuxunmi an Nucën PapaDios cuëëncëbëtsi bana uni ñuixuncë unicama

.4 ,uni raí

.

cuëbicanania.banacama ñuicë unicaman Jesucristomicatamëquin Nucën Papa Dios cuëëncë

.5Nucën Papa Dios ca cuëënia aín

: aín

ëncë

Jesucristomi asérabi catamëunicama nuibati. 6

nun ca Nucën Papa Dios cuëënia quixunsinanima ca bëtsi bëtsi uni amanuamanua sinani banaia.Nucën Papa Dios cuëëncë

. 7Nucën Papa

tanquin ñuixunquinbi ca a bana —uisaicara quia —quixun cuatima.ca a ñuixuncë banacama —asérabi ca

—quixun ñuixunquinbi uisaiquicë cara quixun a bana anbi cuatima.

8

. Usa

,quixun. 9 , aín nuitu

quixun cuënëo bana isquinmabi ñu.

unicaman —— :an Nucën Papa Diosan bana cuëëncëma,

,ñu, ñuira, an

Nucën Papa Diosmi racuëquinma aínbana quicë ,

, , an uni, , 10aín xanuma

, aín bënëma, xanúxmabi

PABLONËAN TIMOTEO A PAINBUANMIA QUIRICA

433

, an ñu mëcamacëunicama, cëmëcë unicama, axa anun

, ënëxaquicë ñucama cuëëncëma unicama. Ësa

—— nun ca Nucën Papa

. 11Axa,

usaribiti ca Jesucristo ñui quicë bana, a

caíscë, ax quia.

Papa Dios —asábi ca —cati bana12

cacë , aín banañuixunun caxun,cushioxa.

— —quixun a cain.13

mëramianan

. cëma

Bë

tërënxuancëxa. 14Tërënxuanan ca Cristoñushi

, unicama upí oquin nuibanan upiti

.15Ënë banax ca asé .

ca camabi unin —asérabi ca —quixun:mëëminux ca Cristo Jesús

ënë menu uacëxa. samairai

iëmiacëxa. 16 bia

nibua

,

. Atúan usaquinnun ca Nucën Papa Diosan

. 17

cananuna Nucën Papa Dios, axa usabi, a

unin aín bërúnbi iscëma,, axëshia Dios, a

xë ..

18Timoteo, , cana micain,aín unicama mi ñui quiacëxa, —

. Mi ñuia

camina ami catamëquin, Jesucristo

në .19 —

—.

20

. A uni rabë cana Nucën Papa Dioscënunma ñunshin

mënun ëan.

Camabi uni Nucën Papa Diosñucáxunti bana

2 1Ënë ñucama pain ñuiquin cana micain: Timoteo, min camina axa

Jesucristomi catamëcë unicaman, uni

cuëëncë ñuribi bianan ami catamëanuan,

. Canan camina atúanNucën Papa Dios — —quixun

. 2Usonan ca camabinëanëcë unicamaribi Nucën Papa Dios

, ñumashirua

.3Usoquin Nucën Papa Dios camabi uni

. Nucën Papa

1 1 2

434

Dios, ëmicë, ax cania. 4Ax

ëquin axcuëëncë nia.5Nucën Papa Dios ax ca achúshishi

. An abë, a uni ca

. 6Camabi uníxa aínë

. Usai ca

Papa Diosan mëníosabi oquin unicamañuixunia. 7

judíos unicamaishima judíosmaunicamaribi Jesucristomi catamëtíaNucën Papa Dios cuëëncë

.sacëxa quixun

cëmë .8 nin, uinu cara axa

Jesucristomi catamëcë unicama timëtiaanuax ca nucë bënë unix upí oquinsinani, unimi nishi abë cuëbicananima,

. 9Usaribiti ca axaJesucristomi catamëcë xanucamaxribiax tanxëshi më ,cupícë ñu, chupa, curi, ,

. Aín buribi ca

më . 10

uisoquin cara axa Nucën Papa Diosmi,

. 11Axa Jesucristomi catamëcëunicama timëbanaquinma nucë bënë unían NucënPapa Diosan bana ñuixunia cuaquin, abanaxa quicë .12Cana mi cain, axa Jesucristomicatamëcë unicama timëcëbëtan ca

, nucëbënë unían aín bana tanquin an

cacë.

Diosan bana ñuixuncë .13Nucën Papa Diosan ca uni achúshi,

, a pain uniotancëxun xanuachúshi, Eva, aribi uniocëxa. 14Uniocëbi

,. .

15

cë, bë ñu

,, a

xanux Nucën Papa Diosan upí oquin.

Axa Jesucristomi catamëcë unin

3 1Ënë bana ca asé : AxaJesucristomi catamëcë unicaman

,. —

—quixun. 2

tomi catamëcë unicaman cushi ax ësa: , —

—quixun unin ñuicëma, xanu achúshiñuishi, ñu, cuaibë banacëma,

.

. 3Paëncëmañuma

. nëtima cuëmënishi unibë bananan curíquibënë . 4

rúanti ca.

xuan aín bëchicënën aín bana cuacë ca. 5

rúanti

tomi catamëbë . 6Bëríratsu ami

1 2 3

435

catamëcë uni ax ca axa Jesucristomicatamë .

—— .

Usaribiquin rabíquin ——

cupí ca Nucën Papa Diosan ñunshin, , aín nëtënua

chiquíancëxa. Usaribitía rabíti rabanancamina axa bëríratsu ami catamëcë uniaxa Jesucristomi catamëcë unicaman

. 7Axa Jesucristomicatamëcë unicaman cushi ax ca axa

—ax ca upínuitu — .

.

An axa Jesucristomi catamëcë unicama

8Axa Jesucristomi catamëcë unicaman

. Upí uni ca.

ca cë sabi oquin ñu. Paë

curí .9 quinNucën Papa Diosan Bëru Ñunshin

.ca —

—. 10An axa Jesucristomi

catamëcaísnuxun camina uisa uni cara,

istancë . 11

tomi catamëxanux ca —upí xanu ca —quixuan

, ca cëmëibë , paëncëma

. 12An axa Jesucristomi catamëcë

shixanu . Aín bëchicë

. 13Usacë

camabi unin —— . Usaquian ñuicëxun

ëquinma Cristo.

Uni itsínma axa Jesucristomi catamëcë

14,15 nëtishi mi isi cuantisinanin.bënëquiancëbëtanmami, usai caJesucristomi catamëcë unicama bucuti

nun, quirica pan mi. Axa Jesucristomi catamëcë

unicamax ca Nucën Papa Dios, axabamatimoi tsócë, . Aínunicama cupíshi ca camabi unin uisa

. Atu cupíshi cabëtsi unicaman ënë ñucamax ca asérabi

. 16Asérabia

ñuicë bana ënëx asé :

.

Diosan Bëru Ñunshin Upitan.

.aín unicaman camabi menuxun

. A ñuicë banax caasécamabi menuax, uni ami catamëtia.

tënucuancëxa.

1 3

436

An Nucën Papa Diosan banamabi bana itsi uni ñuixuncë uni ñuicë bana

4 1Nucën Papa Diosan Bëru Ñunshinnun

, Jesucristo utëcënti nëtë, an uni

, acaman sinananmicëxun, uniraí

. 2

axa cëmë . Acëmëcë unicama an ca cëmëcëmëquin,

. Usa unicamax caëxa mocënu

ñun naxcacëxunbia paë tancëma. 3A unicamax ca axa

Nucën Papa Diosmi catamëcë unicaman

, anxun aín unicama an aín bana

— —caquin pitioquian camabi ñu Nucën Papa Diosan

. 4Nucën Papa Diosan unio.

unicaman —pitima ca —quixuntimaquinma Nucën Papa Dios —— . 5Aín banaxa —

—quiax quicëxun,

Nucën Papa Dios — —quixun.

An Jesucristo cuëëncësabi oquin bana ñuixuncë uni ñuicë bana

6

tomi catamëcamina an Jesucristo cuëëncësabi oquin

.

a banaxa quicë . 7Usai

bana ñuicëbëtanbi, usaribi oquin,

Papa Dios quicë .

8 . Camabi nëtën cuai

uni upiti cuai cuëënia. Usai cuëëncëmaira oi ca camabi nëtën upíira oquin

sabi, uni ënë menuax upitax bucui

Diosan nëtë. 9

asé . Usa ca quixun ca camabi. 10Nucën

Papa Dios, axa bamatimoi tsócë, anëmisa tanquin

Jesucristomia ax catamëcë unicamaiëmicë, an ca axa quicësabi oquin ënë

tënuxunribi

.saribi oquian camabi

nun, tëmëranan uni numi

Papa Diosan bana ñuixunin.11

axa Jesucristomi catamëcë unicama

. 12

unima cupía unin timaquin min bana.

saribitia axa Jesucristomicatamëupiti bananan, , unicamanuibanan,tomi catamëanan,

. 13

nun camina axa Jesucristomi catamëcëunicama timëcënuxun Nucën PapaDiosan bana, sabi oquincamaxunbia cuanun cushin banaquin

. Atúxa upiti Jesucristomicatamënun camina bana ñuixunquin upí

. 14Axa Jesucristomicatamëcë unicamaxa timëcushicaman aín mëcën minu nanxun,

. Atúan

1 4

437

cacë.

15—An ca Jesucristomi catamëcë, —quixuan

unicaman mi isnun camina upí oquin

quicë .16Amanu amanua sinanima camina abana quicëquicë .

ëmínmi a bana ñuixuncëxun cuacë

ië .

Axa Jesucristomi catamëcë unicamabë

5 1 .Ñu caquinma camina min papamisaribi oquin uni apan upí banaishi

. Min xucënmi

. 2Min titamisaribi oquin camina nuibaquin xanu

xë .saribi oquin xanu

sëti.

3Casunamëcë xanucama camina an ñu, . 4Usa

cëbëtan aín

,papabëtan aín titan tëmëraquinbi

, usa cupí. Usa, aín tita,

.Papa Dios cuëënia. 5

cënëxNucën Papa Diosmishi catamëtia. Usa

ënbi, imëbi ëníma abë banaquinxunia.

6Casunamëcë xanu axa xanu raíri, aín cuëëncësarishi

,. 7

cacë banacama ënëxa quicësabi oía, axa Jesucristomi catamëcë

, unían —aín

—quixun ñuiti rabanan. 8

xanu Jesucristomi catamë , an

,ax ca Jesucristomi catamëcë .

catamë samaira oi.

9

casunamëcë, axa Jesucristomi catamëcë. xun ca

, anribiaxa Jesucristomi catamëcë unicama

., ax ca sesenta

baritia . Casunamëshi bë

. 10

.canioxa,upí oquin biaxa, cara axa Jesucristomicatamë , cara axatëmë

, ribi

.11 cë xanu

cë. Usa

xanux ca Jesúsmi manuti amiribishibë . 12 —cana axa Jesucristomi catamëcë

—quixunbi. 13

xanux ñu mëëtisama tani chiquishi,bëtsi bëtsi xubunu atsínbëquinquin banañuibë . Nianan ca a

1 4 5

438

. 14

cupí cana cuëënin, sha axcasunamëcë xanux ca bë .Bënutancëxun tuatancë

oquin bërúanan, aín bënë.

. 15

ca casunamëcë xanu raírinën Nucën

.16 , bëbu

catamëcëcasunamë rúanti

, axa Jesucristomi catamëcëunicaman isa a bërúanun quixun

.tomi catamëcë unicaman,

, xanu casunamë.

17 xunca axa Jesucristomi catamëcë unicaman

. samairaoquin an bana ñuixuanan upí oquin

,.

18Moisésnëan cuënëo bana ca quia:quin piia

quixun camina vaca bënë cuëtanitima. Jesusaxribi ca ësai quiacëxa: “An

ñu mëëxuncë uni a ca an ñu mëëmicë. Usaribiti ca an Nucën

Papa Diosan bana ñuixuncë uni an aín.

19Axa Jesucristomi catamëcëunicaman cushia,achú .Rabë .Rabë shi unían ñuiaíracamina —asérabi ca —

. 20 rabi ënquinma

catamëcë unicama timëcënuxun, usaquinmi caia

cuaquian axa Jesucristomi catamëcë uniraírinën —— nun. 21Nucën Papa

camanribia:,

anbia axa Jesucristomi catamëcë

camina axa Jesucristomi catamëcëunicama timëcënuxun sinanamiquin cati

, sabi oquin. 22Upí oquin

axa Jesucristomi catamëcë unicaman. Upí oquin pain uisa

uni cara quixun istancëxun camina min. Isunmabi

upíma uni anëaxbi camina usaribiti.

camina bë .23

xë.

24Uni raírinëan unë

. Isananbi ca uniraírinënribi unë

bëtan cuni. 25Usaribiquin ca unían ñu

upí . Usaquian

.

6 1An uni ñu mëëxuncë uni, axJesucristomi catamë

ñu mëëmicë uni ñuiquinma upíxuinshiñu mëë , unían Nucën Papa

ñuiti rabanan. 2A rabëtaxbi Jesucristomicatamë xuncëunin —an ë ñu mëëmicë uni cana upíoquin ñu mëëxunima —quixun

.

1 5 6

439

mëëmicë uni axa Jesucristomi catamëcëënsa cupí, bëtsi uni

samaira oquin ñu mëë .

.

Jesucristomi catamëcë uniëtima bana

3

ñuicë bana, anun uni iëti,xuan aín unicamanribi ñuicë

bana cuaisama tania, 4

. Usaunin ca abë cuëbicanantishi cuëënquin—usama ca, —quixunraíri unicama cuëbicananquinia.ca a unicamax nutsianan, nanan,

.rabi bana ñuima

quixun sinania. 5

usaí ,

tënia.

qui biti. A unicamabë camina

. 6

bënëtima Jesucristomi catamëcë uni axcuni ca upí oquin sinani cuëënia. 7Ñuñucananuna bacë . Usaribiquin

nun ñucama buaniman. 8

cananuna piti

. 9

. xunca a unicaman, ñuman

. Atúan

, aín sinan

.10 quiñu

quin sinan,

.

, Jesucristo.

.

sinánquinbi tënëti bana11Uni raí

curíquibëbi camina mix Nucën Papa Diosmi

catamë .

Nucën Papa Dios cuëëncësabi oquin,

nima nuibananan, bëbibënë , rabitima cuëmëninishi

. 12

xunbi tënëquincamina Nucën Papa Diosmi catamëcë

.aín në sacëxa.Asé

. 13NucënPapa Dios, an camabi ñu unio, a

, Poncio Pilatonëncëxun chiquinaquin —

cana uacë — , ax cuëëncësabioquin cana mi cain, 14

Jesucristo utë mainuanxë

,cacë bana bëtsi oquinma ax quicësabi

. 15Aín nëtëasënëncëbëtan ca Nucën Papa Dios, axachú ,

,, anbi Nucën

cë .16Nucën Papa Dios axëshi ca cëñutima

. Ax ca uíxbi bëbaquiantisama

1 6

440

oquian pëcacë nëbë .. Istisama ca ax

, uínbi ca a isima. Ax cushiira cushi

..

17Axa Jesucristomi catamëcë uni,curíqui

: Curíqui—— . Curíñucamaxribi ca nëtë .camina min curíquimi catamëquin —uínbi

,— .

, anun nux,

. 18Canan camina, ënquinma upí

quixun. 19

cuëënmitancëx, bamatancëxribi xënibua.

20Timoteo, cana mi cain, bana itsiñuixunquinma camina Jesucristo ñuicëbanaishi bëtsi oquinma unicama

. Jesucristo ñui quicë banaisa quixunbi ca bëtsi bëtsi unin asérabia bana quicësa oquin ñuixunquinmabëtsi bana ñuia. A banax ca an ñu

rabi isa quixun. A bana

. 21Raírinën ca abana cuaquin Nucën Papa Diosmi

.Nucën Papa Diosan nuibaquin mi

. Ashi,Pablo.

1 6

441

Pablonëan Timoteo quirica cuënëoxuan

1 1 , aín bana,

Nucën Papa Dios cuëëncësabi oquin.—Jesucristomi catamëtíshi ca uni

—quixun

. 2Timoteo,.

Jesucristo, ëmicë, anëncë

cana cuëënin.

Cristo ñuiquin uni cati bana3

,Nucën Papa Dios, a cana imëbi nëtënbi

xunquin —ca —quixun cain. 4Mixmi bëunanmëscú

marua tani cuëëinra cuëënuxun miistëcëinsa tanin. 5

aséa manuiman. Min chichi, Loida,

, Eunice,biti camina mix asérabi Jesucristomi

.6

cain, bëtan caNucën Papa Diosan aín bana ñuixunun

. A cushia minuax

nëtënunma camina bënamëbutibia tsirëquirutë , amicatamë .7 ë

. An ca nu, aín cushi

.8 —

—quixun.

camina Jesucristonën bana uni ñuixunia. Usai

Papa Diosan bana ñuixuncë cupí, unintëmëramicëxunbi rabínquinma tanshiti

, Nucën Papa Diosan ax cuëëncësabioquin mi cushiomainun. 9Nucën PapaDiosan ca nu ië ,nuxnu ax cuëëncë .

, axbi nuxnu, ca nu nuibaquin

.

Nucën Papa Diosan nuibaquin, CristoJesusan nu iëminun mëníocëxa. 10Mënío

—an ca nunuibatia — nuan nu iëmitiJesucristo xuacëxa.catamëcë unicamaxa ax utëcëncëbë

cëxa. , ainantënu cëñútimoi abë

.

PABLONËAN ARIBI TIMOTEOBUANMITËCËAN QUIRICA

442

11Usaía Jesucristo ñui quicë banacamacamabi judíosma unicama ñuixuananaín bana quicë

. 12An

ocancëxbi cana rabiniman. Amicatamë , ax cushiira

,rúanquin aín bana bëtsi

oquin ñuiquinma upí oquinshi unicama.

ca anúan ax utë.

13 sabi.

. 14Aín Bëru

cë, xun camina Nucën PapaDios cuëëncë

.15 , Asia menuax ucë

unicamabëHermógenes, ,

. 16,17

Onesísë . Romanu ax bërí

racatsi bënëquin bariquinbi

.

Onesí camanin. 18

, Efeso ëmanuxunribi caOnesí

.Jesucristo utëcëncëbëDiosan a upí isti cana cuëënin.

,

2 1Timoteo,mi cain,

. 2Axa timëcë, a

camina, an aséñu uni caístancëxun usaribi

.3

cacësabi oquin tëmë saribioquin camina mix, Jesucristonën uni

, tëmëraquinbi an cacësabi oquin. 4 ruma

unicamabëtan ñu mëë.

. Usaribi oquin, Jesucristo, ax

. 5Ënëx ca.

.bitsima. 6Ësaribi ca. An ñu mëëcë

xunmëníoquin, cama a ainan

. 7

.

.8Axa bamaxbi baísquia Jesucristo,

Davidnën rëbúnqui, a camina. A ñui quicë

bana anun uni Nucën Papa Diosnanëti,

. 9A bana ñuixunia oquin camëramianan

risin tëcërëcaxa.

bana cëñuima.Jesúsmi sinania. 10

. Acamaxaë

mëramicëxunbi tanshiti cuëënquin a bana ñuin.

2 1 2

443

11Ësaía quicë bana ënëx ca asérabi:

.12Nucën Papa Dios ainan cupítëmë

. Usa—

—quicëbë axribi nu ñui —

— . 13Axaquicë bëtanmabica ax cë rabi axquicësabi oquin Nucën Papa

.

Diosan bana uni ñuixunti14

sinanamiquin camina axa bëtsibëcuë nani —usama ca, ësaira ca bana

— , asabi oi usai

. Usai. Usa bana

. 15Nucën Papa Diosan iscëxun

.16Ënë në , ax

. Usai ax banacëunicamax ca Nucën Papa Diosmi

. 17Nunu, nucën nami

quin paë oia. Usaribi oquian

cuatia.. 18A uni rabëtax ca Nucën

Papa Diosan banamabi cëmë bana ñui,anun baísquiti nëtë isa inúacëxa. Usa

quixun caquin,

. 19Unían bëtsi

sinanatëcëntima oquian, xë, Nucën Papa Diosan

, ënëx ësai quia: “Uicamaxcara asé

. Quianan caësairibi quia: “Uicamax cara —

—quia,.

20

.

.

. 21Usaribiti ca an Nucën

.

nia, a cuëënquin.

22

,.

tan upí, abë

nuibanani pë. 23

camina unia cuë. Usai cuë nani ca

unicama bë .24

unicaman ca abë cuë. Nucën Papa

.ëxbi axribi unimi

. 25

nishquinma an Nucën Papa Diosan banacuaisama tancë unicama munu upí

së .quin ca —

2 2

444

— . 26Usaquianbëtan ca ñunshin

sabi oquian

.

3 1 ,anúan Jesucristo utëcënti nëtëa

tëmë . 2 bë ca ësa:

cuëëncë, curíquishi biti cuëëncë, axarabiacati ——quicë,banacë, an aín tita aín papan banabicuacëma, ——canancëma, axa Nucën Papa Diosmi

. 3 tsibënuibanainsama tanan aín ami nishcëuniribi abë mëníonantëcëinsama tanti

. tsiminan ñunshinacë

. ñumamë . Usai

. 4Aín quicësabi oquin ca ñu. Nuitu

cuëëncë . Usairúquin ca añu cara Nucën Papa Dios

cuëëncë . 5—UniraíPapa Diosmi sinani nitsi —quiquinbi ca

xunma aín bana quicësabi.

camina bë . 6A unicamaraírinëan xubu itsi xubu itsinuatsínbëquinquin, bana ñuixunquin

, aínbana cuatia.

a xanucaman bëtsi bëtsi oquin sinania.7

. 8Usa unicaman caJanesbë

saribi oquin Nucën Papa Diosan bana ax

..

9 —cëmë—

, bë

oquin.

Pablonën Timoteo cá bana10

nan.

,Papa Diosmi catamëquin, aín banacuaisama taniabi ami nishquinma uniupí oxuinshi bana ñuixuan quixun.

, tëmëraquinbi ënquinmacana atu nuibaquin Nucën Papa Diosan

.11 ,unicaman ca bëtsi bëtsi oquin

mëramiaxa. Uisai carana, Iconio, Listra, a

.Anuax tëmë bia Nucën

ëan.12Asérabi ca axa Cristo Jesús quicësabi

bëtsiocëx tëmë . 13Usaía

, ax bëtsi unían

.14

.

2 2 3

445

—Asérabi ca —. Uicaman cara mi

.15

. A

nan, uisaricaramina Jesucristomi catamëti Nucën

ë. 16Camabi Nucën Papa

xuanaín unicaman cuë .

,uisaira oquin cara Nucën Papa Diosan

nan,nan, uisax

nan,rabi Nucën Papa

.17

aín unicaman bëtsi unicamaribi

bana aín unicama cuënëomiacëxa.

4 1

,uxuan uni bamacëbamacëcamaribi,quixun isti, an cuamainun cana mi cain,2minmi ñuixuncëxuan min bana cuanan,cuatiamabi camina uni bana ñuixunti

. Ñuixunquin camina Jesucristoñuicë banax ca asé

.

sëanan camabi uniJesúsmi catamë sëti

. Min cacëxun cuacëbëmabënëquinma camina minmi upí oquin

.3Jesucristo utëunin Nucën Papa Diosan bana anúan

. Abana cuaisama tanquin ca unin, ainsaatúan cuaisa tancë bana ñuixunun

.4Nucën Papa Diosan bana cuaisamaira

. 5

.Tëmëraquinbi tanshiquin caminaënquinma —Jesucristomi catamëti ca

— .Nucën Papa Dios cuëëncësabi oquincamina sënëonuxun ënquinma min ñu

.6Nucën Papa Dios cuëënminuxun cana

.. 7Uisa ñuishi cara

bë tëmëraquinbi cana Nucën PapaDiosan bana ënquinma uni ñuixunquin

sënëon. Usonan cana asérabi Nucën

quicë . 8

xun, upí oquinax cuëëncë

. Anca asérabi aín quicë .

, an axa uticuëënquin caíncë unicamaribi,utancëxun uisaira oquin cara aturibi

.

Ësaquinribia Pablonën Timoteo cá bana9Bënë .

10

, nicaëmanu cuanxa. Crescente axribi caGalacia menu cuanxa. Cuanmainun caTitoxribishi Dalmacia menu cuanxa.11Lucasë .camina Marcos barixun mërabëtsínquin

nun. 12Tíquico cana Efeso ëmanu

xuan. 13Uquin camina Troas ëmanutsíncë tari a

. Bëxuanan quirica

2 3 4

446

xunti, a cana cuëënin.

14Alejandro, an manë ñu uniocë uni,më

miaxa..

15Nun nu Nucën Papa Diosan banañuixuncëbanaxa,

.16 xuan,

camicëx cuanxun,

. . Usa

. 17Acaman

. cënëancësaribi

oquin,ëmiaxa. Usoquian

iëmitancëxun cushiocëxun cana aínbana ñuitëcëan,cuanun. 18

. Usaribicënquin uisa cara

.tënu abë tsó

. timoquin. Usai

.

19

bë .camina Onesíribi bë .20Corinto ëmanu Erasto bërúmainuncana Tró mo aín nami upíma icë,Mileto ëmanu ëbian. 21Mitabúcëma

në .Eubulo, Pudente, Lino, Claudia, acama

quixun mi camia.22

nën mi cushiomainuan Nucën Papacamacëñun mi

. Ashi, Pablo.

2 4

447

Pablonëan Tito quirica cuënëoxuan

1 1 , an Nucën PapaDios cuëëncë

Jesucristonëan a ñuiquin aín bana. ,

uisai cara a Nucën Papa Diosan ainan

. 2

uni xë. Ax

asérabi cëDios bë ,

,

quiacëxa. 3An mëníosabi oquin ca

bëtan aín unicaman banañuixuncëxun camabi unin cuanunmëníoquin,

caísacëxa. An ca Cristomi catamëtia. 4Tito,

cana ënë quirica mi buanmin.saribi oi mixribi Jesucristomi

.

Jesucristo, ëmicë, an

cana cuëënin.

5Anuax uquin cana nun nusënëoncëma ñucama ami sënëonun

Creta nasínu mi ëbëtsían,mi cacësabi oquin ëmacamanucuanquin,tomi catamëquixun caístancëxun anënun. 6AxaJesucristomi catamëcë unicaman cushi

: Unin— —

. shiñuishi. chicëcamaxribi

. Aínbëchicëcamax ca —

—quixuan unin. 7

unicama Nucën Papa Dios cuëëncësabioquin bë .

—— .

. në quin.

paë ..

ca curíqui. 8

. Añu

.. Nucën Papa Diosan

bana quicëupí . 9Atun ca nun ñuixuncë

.

PABLONËAN TITO BUANMIA QUIRICA

448

.10 —

Diosan bana cuati —bana quicë .parania. samaira oica judíos unicama raí . 11Aunicaman ca curíqui biti cupíshi

ñuixunquin,camaribi,

. A

.12 shi, ax isa

man cacë, ax ca aín aintsicama ñui ësaiquiaxa:cëmë ,ñu mëë

. 13A unían aín aintsiñuicë bana ax ca asé .

sëquin Nucën PapaDiosan bana upí oquin cuatía a banaquicë

. 14

.

Diosan bana cuaisama tancë unincëmëquin ñuicë banaribi cuaxunma

.15 . Ui unix cara aín

upí oquinshi sinania.unix cara Nucën Papa Diosmi

,.

. 16Atúxa ——quiabi ca

—usama ca — . Atúan ñunima.

.

2 1 , an upí oquinmin bana cuacë unicama a Nucën

Papa Dios cuëëncëbana ñuixunquinma Jesucristo ñuicë

. 2Uniapan, anpan mëcócama, ax capaë

.

quicë tsibë nuibanan anbëbi bënëquin Nucën

.3

, ami sinani ca Nucën Papa Dioscuëëncësabi oi upí nuituquixun.

. Ca paë .

. 4

: atun bënëribi nuibaquin

bë . 5

.ca aín xubu upí oquin bë

. .Unínma Nucën Papa Diosan bana ca

,

.6Usaribi oquin camina uni bë

shi. 7

. Atusëquin camina amanu amanua

Diosan bana quicë

1 2

449

. 8

quicë, bëtsi unían —min bana ca—quixun ñuiti rabanan.

bë ca axa mimi nishtisatancë unicama ax a cupía mi ñuiti bana

, .9 xuncë

sëquin an a ñu mëëmicëunin bana parëquin cuëbíquinma, ancacë . 10

, an iscë micëunían iscëxunmabi, ñu mëcamaquinmaupí oquinshi ñu mëënun. Atúxa usai

bëtan ca camabi unin —Nucën PapaDios, ëmicë, aínunicamax ca asé —quixun

.11Nucën Papa Diosan ca camabi uni

chicë ënë menuxuacëxa, unían uisaira oquin cara an

nun. Usa ca

sabi oquin. 12Nucën Papa, nux aín uni

, upí

sinanima, , añu

. 13

,sabi oía an nu iëmicë Jesucristo,

, aíncushibëbi utë .14

bamacëxa, ënxunquinëmianan

cënquinma ax cuëëncësabi.

15

. Atúxa, asérabica a bana icë quixun sinani racuëtima

sëanan

.camina ui unínbi mi timaquin min bana

.

Usaia axa Jesucristomi catamëcë

3 1Axa Jesucristomi catamëcë

:

ca atun cacë . Uisa ñu

. 2

. Bëtsi unibë cuë

.3

Nucën Papa Diosan bana quicësabi oi.

sabi.

cananuna bëtsi unimi nutsianan numiauni nishcëx abë nishanancën. 4Usaínu

, an nuëmiti, an,

.5 ,

ëmiacëxa.Iëmiquin ca bacë

ënquin aín Bëru ÑunshinUpitan nu bëtsi ocëxa. 6Jesucristo, annu iëmicë, a cupíshi ca Nucën Papa

. 7

cananuna anbia nuibaquin nu, abënu

xë , .8Ënë banacamax ca asérabi upí. sabi oi camabi

2 3

450

.camina axa ami catamëcë unicamaNucën Papa Dios cuëëncësabi oi

. 9Bëtsi bëtsi unix ca

bëtsi unibë cuë nan, usaía

cuënëo bana uisai quicë cara quixunñui cuamianani bë nania.

.

.10

catamëcë unicama bënunma amanu amanu

,. Cacëxbia

sinanatiama camina amiribishi catëcënti. Cacëxunbia cuatiama camina

, 11ax upí

.sinanaquin ëncëma cupí camina usoquin

.

Ësaquinribia Pablonën Tito cá bana12Nicópolisnuxun mita inúmiti cana

sinanin. , Artemas carana xuti, Tí , xucëbë

camina panatima Nicó. 13

sëcë uni,, abëtan Apolonën cuanuxun aín

ñu më .camina cuania uisa ñu cara cuëënia a

. 14

,uni raíriribi Jesucristomi catamënun

.

15 caman ca camaxunbibë

. Uicaman cara nuxnu Jesúsmi

bë . Nucën Papa

nin. Ashi, Pablo.

3

451

Pablonëan Filemón quirica cuënëoxuan1Filemón, , Jesucristo

ñuiquin uni bana ñuixuncë cupí sipuacë, cana axribi Jesucristomi catamëcë

, Timoteobëtan. Minribimi nubëtan

cananuna ënë quirica mi cuënëoxunin.2

catamë ëcë,

Apia, , anribianubëtan tëmëraquinbi Jesucristoñuiquin uni bana ñuixuncë, acaman

.3Mitsúxmi Nucën Papa Diosbëtan Nucën

nin.

Filemón upiti Jesucristomi sinan4,5Nucën Papa Diosbë banaquin cana

nin. , mitsux isamina

catamëti, aín unicamabë nuibananinquixun ñuicania cuaquin Nucën PapaDios — —caquin a rabin. 6MixJesucristomi catamëquinmi ax cuëëncë

, ca uni raírinëxribiami catamëaxa. Acaman uisaira oquin

nun cana aturibi Nucënxunin. 7 , cana

mi cain, axa anuax Jesucristomicatamëcë uni raí

xunupí oquin sinania ñuia cuaquin canacuëënquin upí oquin sinan.

8

, sabi oquinmi. 9Usa

—cuëëncë —quixun

. ,caniacë , Cristo ñuiquin uni

. 10Usasimo ñuiquin mi cain.

xun cuati ca Onésimo Jesucristomicatamëaxa.

.11Bë simo min ñu mëëmicë

. saribi. 12Minu

cuantëcënun cana a xutin..

. 13Jesucristoñuiquin uni bana ñuixuncë cupí sipuacë

,rúnti cana sinan. 14

rúncëma. , cë

sinanin. 15Ënanantësapi ca Onésimonën mi ëanxa. 16Min ñu

PABLONËAN FILEMON BUANMIA QUIRICA

452

mëë simoJesucristomi catamë ënsa

. .samaira oquin a

, ,Jesucristomi catamë sha min xucënsa.

17 ——

. 18Anmin ñu më

.19 cënanbicuënëoquin mi cain,

simonëan mi. 20

xucë , Jesucristomi catamëcë,nun

.

21

samaira oquin

nëoin.22 xuncëx

sinanin..

23

rúanxmi. 24

ëbëtan bana uni ñuixuncë unicamaMarcos, Aristarco, Demas, Lucas,acamanribi bë

.25

nin. Ashi,Pablo.

FILEMON

453

I.NMAIRA

(1-4)

Aín unicama pain xutancëxuan Nucën

1 1Bënan

nun, Nucën Papa Dios,cë bana uni ñuixuncë unicamabë

miquin canan, bëtsi bëtsiñu ismiquin canan, bëtsi bëtsi ñu

. 2Bë

ca an xucëxun aín Bëchicë anbi aínPapan bana unicama ñuixuancëxa.Nucën Papa Diosan ca aín Bëchicëcamabi ñu uniomiacëxa.camabi ñu,

,,

. 3Nucën Papa Dios ax ca. Usa

chicë Jesucristo axribi.

, aín Papa Dios ax ca asaribi upí.

ñucama, .ëncë

, aín Papan

në. 4Nucën Papa Diosan Bëchicë ax ca

aín Papa cuëëncë , aín.

aín Bëchicë Jesucristo axribi asaribi.

. sha ax aín

sënë .

, ca ënmaira

5

:

xëquixun.ñuima, Jesúsëshi ñui, Nucën Papa Diosësairibi quiacëxa:

.Bë .

6

ënë menu xuti ësai quiacëxa:.

7Angelcama ñui ca Nucën Papa Diosësai quiacëxa:

cacë .

..

8Usai quiquinbi ca aín Bëchicë airaësaquin caia:

UNIAN HEBREO BANAN BANACË UNICAMA BUANMIA QUIRICA

454

.

.9

.,

samaira oquin, cuëëinracuëë .

Usaquin canan ca Nucën Papa Diosanësaquinribi aín Bëchicë caia:

.Min camina bë

ñucamaribi uniocën. 11Añucamax ca nëtë .Nëtëcëbëbi camina mix nëtëtima

. saribiti ca añucama xë . 12Usa

, saribi

naí iótë . Acamaxabëbi camina mix usabi

..

13

:

.14

.xucëxun, uicamax cara an mëníosabi oi

ë ,.

Jesucristomi catamëtiiëtisama tantima bana

2 1

Diosan Bëchicë ñui quicë bana aupí oquinra bëmë , a banamanuquinma ax quicësabi oquin

. 2Bë

raracama ñuixunun quixun, Moisés aín. rinën a

bana quicëbana quicë , a

castícancëxa. 3¿Asécaranuna nux —Jesucristomi catamëtia

ëti banaa cuatíbi, a bana quicë

ë ? A bana anunëëti,

cëxa. rinën,a bana ca asé ,

. 4A unicama ca

, an aín bana ñuixuniacuacë unicaman, asé

nun.

, ax cuëëncësabi oquin.

Axa ami catamëti unicamasaribia

5

ñuiquin cana mitsu cain, Nucën Papa—mitsux camina

—. 6

Papa Diosan bana cuënëo ësai quia:Nucën Papa Dios,

? ¿Axaquiti

sinanin? 7Min camina usabi

sënë .

sha mibë xë

. 8Usonancamina unicama camabi ñu aín

.

1 2

455

uniocëxa. ,

. 9

. A ca Nucën Papa Diosan, usabi

.Unicama nuibaquian Nucën Papa

.tani bamacë cupí baísquimitancëxunNucën Papa Diosan aín në

.bamacë cupí baísquimitancëxun NucënPapa Diosan aín në

.10Nucën Papa Diosan ca camabi ñu

.ca, an aín bana cuacë aín bëchicëcamaxaaín në nia.

mëranan paë tani bamacëcupíuni ië .11Jesús, an aín unicama Nucën PapaDiosan iscë

, acaman.

ca Jesús aín unicama sinani rabinima,ë , 12aín

bana quiricanu cuënëo quicësabi oquiansabi oi:

xucë . Minunicamaxa timëcë, abëtan cana

.13 nëo

:tin.

Ësaribi ca cuë :,chicëcamabë.

14Achúshi unin bëchicëcamax ca aínxucë . Usaribiti ca Nucën Papa

Diosan bëchicë , axribi. , an

sha Nucën

,. 15

axa ami catamësinani racuëcë unicama,aín bamatimi racuëtimoquin mëníocëxa.16

. Uicamaxcara Abraham Nucën Papa Diosmicatamëasaribiti ami catamëtia acama

.Asé

. 17

,nan paë tani

tëmëunicama Nucën Papa Dios upí oquin

xunia.tërënux bamati cupí nusaribi uni

. 18Ax tëmëranan ñunshin

,

.

ënmaira ca

3 1 ëantu, mitsux ainanshi

, Nucën Papa Diosan añuiquin unicama ñuixunun ënë nëtënu

xuncë, Cristo Jesús, a uisa uni

. 2Bë ,,

Nucën Papa Diosan cacësabi oquin upí. Usaribi oquin ca

Jesusan,, an cacësabi oquin camabi ñu

2 3

456

. 3

, ca a unicama asérabi Nucën Papa. Usa

ënmaira Jesucristo. .

rabicëa unin rabia. Usaribi oquin ca Moisés

samaira. 4Ësa

ca. . Unin.

. Usaribi oquian an Moisés

më.

5

. Aín cushisabi

.

nuan atu ñuixununquixun Nucën Papa Diosan cacësabi

ñu ñuixuancëxa. 6

Papa Diosan unicaman cushi ax aínBëchicë, Cristo, an aín Papa Dioscuëëncë , .

, nun nuami catamëti ënquinma cuëënquin abëaín në .

Nucën Papa Diosan unicamaxa abë

7

xununin cuënëo, ax ësai quia:

Bëría Nucën Papa Diosan mitsucacëxun cuaquin 8caminacuacë , mitsun

saribi oquin. Atux ca

an cacë bana cuaisama tani, —Nucën Papa

Diosan ca nu uisabi oima

— ,menuax. 9Ësai ca Nucën PapaDios quia:baritia atu bë

.10

quiacën: Ënë unicaman ca bëtsi

cuëëncë .11Quianan cana atumi nishisinanatëcëntimoi ësaribitiquiacën:

maruabucunux bë .

12 ëantu, mitsúxribimi usai,

,axa bamatimoi tsócë, a amicatamëquinma ëntin rabanan. 13Usai

manúti rabanan, camabi nëtën, axaJesucristomi catamëcë unicamabë ami

, ënë nëtëacëñú . 14Anun nux aínnë ëntamainuncananuna ami catamë

..

15Ësairibi ca Nucën Papa Diosan banacuënëo quia:

Bëría Nucën Papa Diosan mitsucacëxun cuaquin caminacuacë . Mitsun

. Atux ca Nucën Papa Diosan

.16¿Uicamax cara Nucën Papa Diosanbana cuaquinbi cuacëmasa oi axquicë ? MoisésnëanEgipto menua bëcë unicamax ca usai

. 17

Nucën Papa Dios cuarenta baritian

3

457

nishacëx?bëbati ñuixuncë menu bëbaima, anu uni

Nucën Papa Dios nishacëxa. 18

cara uicamaribi Nucën Papa Diosancëntimoquin, an atu ñuixuncë

marua tani bucunuxbë ? An atimaquin aín bana cuaisama tancëunicama ca Nucën Papa Diosan usaquincacëxa. 19

, atúan aín bana caaséami catamëcëma cupí ca Nucën Papa

marua tani.

4 1

inú , .Mitsu raírinëxmi Nucën Papa Diosnanma

. 2A

ca nucën raracaman cuacëxa. Cuaquinbica —asé

— . Usa.

Anu nucën raracama bësaribi

oquin nux Jesucristomi catamëti aínnë ëti bana ñuiquin nuribicaxa. 3Nucën raracama ñuiquin cuënëobana ca ësai quia:

Atumi nishi cana sinanatëcëntimoi aunicama ñui quiacën: Atux ca a

rua bucunux bë .

nin.Nucën Papa Diosan camabi ñu unioquinmëníocëxa, 4aín bana cuënëo ësaiquicësabi oquin:

Camabi ñu mëcën achúachúcëx ca Nucën Papa Dios nëtë itsin

tanti ——quixun isi upí oquin sinani

cuëëancëxa.5Nucën raracama ñui ca Nucën PapaDiosax ësaribiti quiacëxa:

bucunux bë .6

Nucën Papa Diosmi catamëti abë upí, rinëx ami. Usaribiti ca atun

pain cuaquinbi a bana quicësabi oquin

ñuixuncë menu bë . 7A paían

ca ënë nëNucën Papa Dios amiribishi quitëcëni,

quiacëxa, ësai:Bëría Nucën Papa Diosan mitsucacëxun cuaquin caminacuacë .

Usaquin ca Davitan, Josuénëan judíosunicama Nucën Papa Diosan ñuixuanmenu bë , a xënibucëbëtancuënëocëxa. 8A unicama Nucën Papa

ñuixuncë menu bëbëchicëcamax Josuébëbacëxa. Josuénëan anua atux

bëbatancëxuan ax quicëami catamë

ñui quitë . 9

, Nucën Papa Diosan

aín nëtëoquin mëníocëxa quixun. 10Uicamax

ëtia ëni, ami catamëti Nucën Papa Dioscuëëncë , ax ca Nucën PapaDios ñucama uniotancëx cuëëansaribi oi

3 4

458

. 11Nucën Papa Diosan atu ñuixuncëmenu bëami catamë

catamëquin ëníma bë .12 , Nucën Papa Dios

ax ca bamatimoi tsotia. Ax ca cushiira.

, nun caranuna asérabi upí oquinsinani, caranuna upí oquin sinanimaquixun.

.13

unë . An uni aín,

, Nucën Papa Dios, an ca camabinan aín nuitu mëúa

.

An aín unicama Nucën Papa Dios ñucáxuncë, Jesucristo ñuicë bana

14Jesús ax ca Nucën Papa DiosanBë , an nu Nucën Papa Dios

tënu.

catamë .15

cë, saribititëmë .nuribi tëmë

. 16Aséëquinma, an

nu nuibacë Nucën Papa Dios a nunë

, an nu nuibacë cupí. Usaquin,

.

II.(5-8)

5 1Nucën Papa Diosan mëníosabioquin ca judíos sacerdotenën

, judíos unicaman

ëncë

xunia. 2

. An ca, ——

, ——

unicama aribi, ami nishquinma atux upí. 3

rinën

tërë .4

., Nucën Papa Diosan

— xunti— saribi oi.

5Usaribiquin ca Cristonën anbi judíos

. Nucën Papa Dios an

xë ,quixun cacë, anbi ca Cristo judíos

. 6Ësairibi ca cuënëo bananuaNucën Papa Diosan aín Bëquia:

Mix camina nëtëtimoi usabisacerdote,

xunti, , Melquisedecsaribi.

7

cëxa.ëmiti

cushi , munumabanaquin cacëxa. Usaquian ax cuëëncë

cë cupíca Nucën Papa Diosan Jesucristo

. 8 , axaín Bë më ,

4 5

459

Nucën Papa Dios cuëëncësabi oquinshi. 9Ax tëmëraibi aín Papa

Dios cuëëncëbana cuaquin ax quicë

ënquin Nucën

ëmia. 10Ax ca ësaquian Nucën, , —mix camina

sacerdote, xunti,, saribiti.

11

ñuixuinsa tancëxunbi camina mitsunasérabi upí oquin a bana cuaisamatanin. 12Mitsúinra a ñuicë bana a

camina mitsúnmi bëJesucristo ñui quicë, ëinsa

.ratsu ñu iru piisama

.13Bë cëinsa

, uisai cara Nucën Papa

. 14An Nucën Papa Diosan bana upí

uni, ,,

.. Usa unix ca

.

6 1

paínu cuacë bana Cristo ñui quicë,aí .

quicë, a ñuitë : nunbi ñu

Diosmi catamëtishi iëti, 2

,cë uni itsinu nun

mëcën nanquin Nucën Papa Diosxunti,

quixun cati, acama. 3Ësa banacamamitsu ñuixuntëcënquinma cananunaNucën Papa Dios cuëëncëbëtan bëtsi ñu

.4Ui unicamax cara Jesucristomi

catamë ,,

, 5Nucën Papa Diosan bana ca,

Nucën Papa Diosan cushi, anun cana aínnë , 6

rinënnun —cënima —quia, a unix ca an

Nucën Papa Diosan Bëchicë icurú .

tomi sinanatëcënima. 7Usa unicamax ca. Ësa ca.

Nucën Papa Diosan,micëxun chabócëx ca ñu bëru

cë ñu cotancëxtapunia, tapúanan ca tuaia.

bitsia. 8

, muxa, chucu, acama anu coicanicë .ca Nucën Papa Diosan iscëx a me

.corucë ñucama nëënia.

9 ëantu, uni raírinën caNucën Papa Diosan Bëchicëmicatamëtancë

, mitsux

ië rabi Nucën

5 6

460

quixun. 10Nucën Papa Dios, an ca aín, mitsúnmi aín unicama

bërí ,manuquinma sinania. 11

cananuna anúnmi Nucën Papa Diosannë mainunmi mitsun

sabi oquin chiquíshquin ënquinmaNucën Papa Dios cuëëncëcuëënin.Papa Diosan nëtënu cëñú

. 12Mitsúxminiman.

Cananuna cuëënin, Nucën Papa Diosanaín quicë ëxa aín uniraí

.13Nucën Papa Diosbë ca camabi uni

nëníma. Usacëntimoquin

Abraham cacëxa: 14“Ësoquin canaasé . Cana mi upí oquin

min rë .15Usaquian cacëxun ca Abrahamnën—Nucën Papa Dios quicë

— ëquinma,caíancëxa. Caíncëbë ca Nucën Papa Diosquicësabi oi Abrahamnën xanutuutancëx Isaac bacëancëxa. 16Ënëx ca

. Unix ca uni itsían aín bana isaasé nun quiax, aín

, a ñui ësai quia:,

bana ënëx ca asé . Usai quicëbëtan ca an aín bana ca asé

. 17Usaribiti ca Nucën Papa Diosaxribi,unicaman —aín quicësabi oi ca asérabi

— nun, —xënibua

—quiax quiacëxa. 18

cananuna an ca ax quicë

nan, axa —sinanatëquin cana mitsu cai —quicë cupí ca anasé .

,

nu asé . nancananuna ami catamëquin —aín banaquicësabi oi cana asénë — .19 . An manë nuntiniquincë unicaman ca aín manë nuntiabë

, manë cha manë risintëcërëcaxun, an cushioquin tuínunquixun baca nëbëtsi nipatia. A manëchan tuíncë cupí ca nunti amanu amanucuanima. Usaribiti cananuna Cristo anu

quínquinma.

20

. Ax ca nëtëtimoi xë

, an aín unicama Nucën Papa Dios, Melquisedec

saribiti.

an aín unicama Nucën Papa Dios

7 1Mitsux Abrahamnën rëbúnqui, Melquisedec

. Ax ca sacerdote, an

.

xucënan bëchicë Lot cacë, aín nëtënunanquin ñusmotancë

ribi.

rucama ñusmoxun

6 7

461

unicamacëñun camabi ñu bitëcëancëxa.Bibiani cuantësedecbë mëranancëxa. Abë mëquin ca Melquisedecnën, Nucën Papa

—an ca mi upí oquin—quixun caquin, a Nucën

xuancëxa. 2Usaquincacëxun ca Abrahamnën an bëcë

.

.

. Salem quicë bana ax ca

. Usa

. 3Melquisedec a ca uix cara, uix cara aín tita

, añu nëtën cara bacëancëxa, añunëtën cara bamacëxa, uicamax cara aín

, . Usa—Melquisedec

—quia. Nucën PapaDiosan Bëchicënëx ca nëtëtimoi xënibua

, an unicama Nucën,

saribiti.4Abraham a pain nucën rara, anbi ca

nancë unicama ñusmoxuan, Melquisedec,

. ,

quixun. 5Moisés cuënëomiquin caNucën Papa Diosan ——quixun caquin ësaquin cacëxa:—Abrahamnën rëbúnqui achúshi,

Leví cacë, aín rëbúnquicamaxa

cama raí—quixun.

nën rënun

ca Nucën Papa Diosan mëníocëxa. 6Usa

, Levitan rëbúnqui, Abrahamnën aín ñucamaxun biacëxa. Nucën Papa

, Abraham,a ca Melquisedecnën aín ñu biquin —ancacësabi oquin usoquin ca Nucën Papa

—quixun caquinxuancëxa. 7Uni

xuncë unixuncë

.—usama ca —quixun caima.

.8Levitan rëbúnqui,cama, a judíos unicama raírinën aín ñu

,bamaia.ñu mësú Melquisedec, a ñuia uni —ax

—quicë, .9

: Levitan chaitiocë Abraham, an ca, ax

.rëbúnqui, sacerdotecama, a judíos

,acamaxribi Abrahambëtan aín ñu mësú

. 10Levitanrë

, aín rëbúnqui. ,

Melquisedec, ax ca Levitan rëbúnqui,sacerdotecama, acamabë sënënmaira

.11Bë

xun Moisésnën, uisai cara judíosnëocëxa.

A bana Levitan rëbúnquicama,,

nun ca Nucën Papa Diosan mëníocëxa.búnquinën

rabi aín

quicë bë ca sacerdote itsisama, saribi,

. 12

7

462

,Levitan rë

,, a ënquin bëtsi

bana Jesús ñui quicë unin cuanunNucën Papa Diosan mëníocëxa. 13Nucën

bana cuënëo quicë, ax ca judíos unibúnquima Judanën

rë . Judanën rëbúnquinëx

Moisésnën cuë .14 ,Jesús ax ca Judanën rëquixun.ñui, Judanën rëbúnquinëx ca sacerdote

. Levitanrë .

15

,

Jesúsëshi, 16ax bamaxbi bamatë, a sacerdote

, Moisésnën cuënëo bana,Judanën rë

mabi. 17A ñuiquin ca NucënPapa Diosan ësaquin cacëxa:

Mix camina nëtëtimoi usabisacerdote,

xunti, , Melquisedecsaribi.

18,19

.bana, Jesús ñui quicë, a cupí asérabi

ë.

20Aín Bëchicë an aín unicama axunti oquin ca Nucën Papa Diosan

sinanatëcëntimoquin mëníocëxa.21Levitan rë

Diosan sinanatë .cëntimoquin

caquin, Jesús asérabi an unicama a

, aín bana cuënëoësai quicësabi oquin:

moquin aín Bëchicë ësaquincacëxa: Mix camina nëtëtimoiusabi sacerdote,

xunti, , Melquisedecsaribi, quixun.

22 nëo banasamaira oi an Jesús ñuicë

bana cuacë uni Nucën Papa Diosan. 23Levitan rëbúnqui

bëtsix bamacëbë bamacëbë sacerdote. 24

xunia. 25Ui unicaman

Papa Dios ñucatia, a ca Jesusan xënibuaëmia.xunux

ca bamatimoi tsotia.26

. Nucën Papa Diosan

.27Ax ca Levitan rë

.pain tërëmaribi tërënia, ñuina rëtancëxun xaroquin. Usama

.nun

bamatsianxmabi achúshitishi bamacëxa.28 nëo banaquicësabi oi Levitan rëbúnqui, ñu

.nibucëbëtan, Nucën

Papa Diosan sinanatëcëntimoquincaquin, aín Bëchicë Jesús, axa asérabi

,.

7

463

8 1

nun cananuna ënëñuiquin mitsu cain, an Nucën Papa Dios

xunti, Jesús, ax ca usa, Nucën

. 2 culo

rëbúnqui achúshinën judíos unicama

anuxunma, aín nëtë anu Nucën Papa, anuxunbi Jesusan nu Nucën

xunia, Nucën PapaDiosan mëníosabi oquin. 3An unicaman

ënun ñuina

. Usaribiti caë

ñuina rëtíma,tërëbamacëxa. 4Bë

. Levitan rënëxë sabi oi sacerdote

tancëxun xaroquinjudíos unicama Nucën Papa Dios

xunia. 5—Jesucristo ax unicamanë

—Nucën Papa Diosan bë

—Levitan rëbúnquinënculo xubunuxun judíos

ëxunti

—quixun mëníocëxa. culo

ismicësabi oquin camina a xubu

quixun cacëxa., Jesucristo aín në

mëníocëxa. 6—Nucën Papa DiosanMoisés cuënëomia bana quicë

— , asamaira ca—Jesúsmi catamëtishi ca uni Nucën

—quicë bana, ax. búnquinën

ë samairaënquin

.7

quixun Moisésnën cuënëo banaquicëbëtsi bana Jesús ñui quicë a Nucën PapaDiosan më . 8Nucën PapaDiosan ca judíos unicama an cacësabi oi

, aín bana cuënëo ësaiquicësabi oquin:

, usai cajudíos unicama, Israelnën rë

,bari inúcëbëtan bëtsi bana judíos

.. 9A

banax ca judíos unicama Egipto

. Judíos

cacëëancën. 10

,

bana sënëncëbëtan cana bëtsibana judíos uni Israel unicama

. Ësai ca a bana quiti:

nannun

..

8

464

. 11

., apan

.unínbi bëtsi uni, aín xucënbi, abë

. 12

ë .Tërënxun cana manuquin aín

.13Ësaía Cristo cupí aín unicama aín

—ë

cuë—quiax quia.sënë .

III.

(9-10)

Anuax judíos sacerdotecamaNucën Papa Diosbë baná tabernáculo

ñuianan Jesucristo anu

9 1Bëjudíos unicaman usoquin a rabinun

quixun caquin, anuxuan Levitanrëbúnquinën judíos unicama a

quixun cacëxa. 2An Moisés cacësabiculo

, amo rabëa aín namë nunnëbëtsi chupan bë . Anu paínatsínti anu ca anu lamparín nanti

, anu uni itsin pitima, . Anu uni aín

ë

. 3

. Ax ca Cata Upíiracacë, . 4 culo nëbëtsi rabëoquin bëtsëpasa ñu sanutanun xaroti nancë

, a Cata Upíira cacë, a rapasu. ACata Upíira cacë, , curin

ënu.

chumu,shi purucë,

, sharabë,Nucën Papa Diosan cuënëo, acama

. 5 tinu caquerubín rabë, Nucën Papa Diosan

rusa oquin curi uniocë, bësúnarabë. A nëbëtsinuax ca

aín pëDios banacëxa.

, Nucën Papaënun. Ënë.

cananuna camaira ñuiquin mitsucaiman.

6

cata, ax Cata Upí cacë, anu atsínxun,

lamparín mëníoti, ,acama, Nucën Papa Diosan mëníosabioquin. 7 culo cata,anu pain atsínti, anuishi atsinia. Usa

, Upíira cacë, anu

axëshi camabi baritian achúshi oíshiatsinia.ñuinanën imi buania,

Papa Diosan tërë .8Nun nu a ñucama sinania ca NucënPapa Diosan Bëru Ñunshin Upitan nu

, anu pain atsínti catasabi oquian camabi

8 9

465

bë ca judíos unicamaxCata Upíira cacë, anu Nucën Papa Dios

, anu abë bananux atsinima. 9Usai ca,

Moisés quicësabi oquin ñuina rëxunxaroquinbi ca a unicaman, aín nuitu caNucën Papa Diosan iscëx asé

. Usaribi cananuna nux. 10Nucën

Papa Diosan ca usoquin judíos unibunën

mëchucati,mëníocëxa. Usai a banacama quicësabi

.

Nucën Papa Diosan mëníocëxa.11

, anucuantëcëancëxa. Ënë menuaxcuantë

, , an Nucënxuncë, . Anu ax

ënë në culosamaira. 12

cacë, anua sacerdotenën cushicaman

, anuira. Anu

tërë. 13Judíos

ímainun vaca bacë, culo xubunu

xaroxú nia. xun casacerdotenën a ñuinacan imi bianan aínnami xaroxun aín chimapu bixun a

caia.ë cënima

. 14Ñuina rëcë aínsamaira oi cananuna

ë. Nucën Papa Diosan Bëru

Ñunshin Upí,, , ñuma

,tërë . Xë

ënquin,bama cupí, Nucën Papa Dios, axabamatimoi tsócë, a rabinu ax cuëëncë

.15

sabi oi, an Cristomi catamënun

. An Moisésnëncuënëo bana cua nucën raracaman

, tërëncë. nëo

sama Cristo ñui quicë bana. 16,17Unin ca uin cara ax bamacëbë

,— —quicë quiricamëníoia.

, aín ñu bëtsi. bë

cuni ca aín ñucama asérabi bëtsi uninan. 18

bëtainshi NucënPapa Diosan judíos unicama aín

ënquin manúmiacëxa.19Nucën Papa Diosan cacësabi oquin caMoisésnën a banacama ñuiquin judíosunicama catancëxun vaca bacë

mëscutancëxun ro, hisopo cacë, aín xo,

tëcërëcacë a chabóquin, cuënëo banami.

20Anscaquin ca judíos unicama cacëxa:

, Nucën Papa Diosan ca asérabi axënquin,

.21

9

466

, acamamiribi a ñuina. 22

Moisésnën cuënëo bana quicësabi oquin,anun Nucën Papa Dios rabiti ñucama

, a ñuxa Nucën. Ñuina

bamacëtërë . Usaribiti ca

tërë .

tërë23Usaria Jesucristo anua Nucën Papa

culo xubu aín Cata Upíira cacë,anu judíos sacerdotenën cushicaman

.ca a ñucama Nucën Papa Diosan upí

.,

cupí. 24 culo,

, anuma, anua Nucën Papa, anuxuan nu

xuncë anu.25

culo xubu aín Cata Upíiraanu camabi baritia achúshitishi, aínimima,atsinia. , anua Nucën

, nima.26 .

sënëxmabi achúbamacëxa. 27Ënë nëunix ca achú . Usa

Papa Diosan uicamax cara aín nëtënu

.28Usaribiti ca Cristo ënë menuaxachúshitishi bamacëxa. ñuma

ë .cëx baísquitancëx ca aín Papa Diosnu

tënuutë .bamatëcëni aima ca an aín uti caíncë

cënuxun.

10 1Jesucristoa ënë menu utancëx

cupí castí

mëníocëxa. Usoquin mëjudíos unicaman Nucën Papa Diosbë upí

.ca aín nuitu asé cëntimoquin

. 2

tërë rabi upí

.

ë rabi upímitëcënti

. 3,4Vaca bacë

. Usa

ñuina rëmiquin — rabi— cënia. 5Usa

tënu uquin aínPapa Dios ësaquin cacëxa:

Ñuina unin rëxun xaroti

mëníon. 6

ñuina rëxun mi xaroxuncë a

9 10

467

camina cuëëniman. 7

cana mi can: , mixcuëëncëënë nëtënu ain, min bana cuënëoquicësabi oi.

8Moisésnën cuënëo bana,tërë

Dios cacëxa,ñuina rëxunmi xaroxuncë a caminacuëë . 9Catancëxun ca Cristonënësaquinribi aín Papa Dios cacëxa:Papa Dios, mix cuëëncësabi oquinshi

. A banacuënëosabi oi utancëxa Cristo camabi

. 10Jesucristo aín Papa Dioscuëëncësabi oi, bamatsianxmabiachúCristo bama cupí Nucën Papa Diosan

ë rabi.

11Judíos sacerdotecaman ca camabiñu unían bëxuncëxun aín

ërëxunia. bëbi ca aín nuitu

. 12

Jesucristo achúshitishi camabi uninë

më . 13

ami nishcë unicama a Nucën Papa

. 14

achúcatamë ëanannëtë . 15Usa caquixun ca aín Bëru Ñunshin Upitan nu

, ësai ca Nucën Papa Diosanbana cuëquin:

16

, usai ca judíos

ëncëbëtan. Ësai ca

:

.17Quianan ca ësairibi a bana quia:

cama tërënxun

.18

quin tërëë

ñuina rëxun xarotë .

Cristonan cupí abë banaquin Nucën Papa Dios ëntima ñui quicë bana

19 ëantu, Jesucristo aín imiëncë

cananuna —Cristo cupí ca Nucën Papa—quixun

sinani racuë .20Bamax baísquitancëx aín Papannë , Jesusan nu

Nucën Papa Dios, ,samai.

21An Nucën Papa Diosan unicama a. 22A cupí

ë

rabi axcuëëncë

,. Ax Nucën Papa Diosbëculo xubunu atsínux ca

ënashi mëníocacëxa. Usaribiti cananuna

sha nunnuitu,Diosbë banain. 23—Nucën Papa Diosanca aín quicënux aín në —quixun

rabi ami

10

468

catamëquin aín bana ënquinma an nucacë—Nucën Papa Diosan ca ax quicësabioquin, —quixun

. 24Camaxunbi cananunauisai caranuna bëtsibë bënan Nucën Papa Dios cuëëncësabi oquin

. xun cananuna asérabi. 25

bëtsi uni axa Jesucristomi catamëcëunicamabë timëtisama tancëbëbi

, aín unicamabëtimëanan bëtsibë bëtsibë Jesucristomiacatamë , Jesucristoutësinani.

26Jesucristomi catamë

tërënun Jesucristomi catamëtiëncëma

. 27 , anun an

saribi

. 28

quixun Moisésnën cuënëo banaquicë , rabë

shi uni —asérabi ca usa—quicëbëtan ca nuibati

. Rabëuníxëshia a ñui usai quicëbëtanribi ca

. 29 samairaoquin ca axa aín Bë

a Nucën Papa Diosan castí .Nucën Papa Diosan Bëchicë, axa

ëminux aín imi,

Nucën Papa Diosan Bëru Ñunshin Upí

banacë, a unicamax ca an Moisésnën

cuë samairaoquian Nucën Papa Diosan castícancë

. 30 , ësai ca: “Uix

,. Ësairibi

ca quiacëxa:

. 31

, Nucën Papa Diosan ca ax

racuë .32Jesucristomi catamëtabatia, unin

mitsu bëtsi bëtsi oquin tëmëramicëxunbi camina bënëquinma tanshiacën.

.33Mitsu raírinëx camina unin mitsumi

.catamëcë uni raí

cëxa. 34

catamëcë cupía sipuacë unicama. Mitsumi

nishquian mitsun ñu bicancëbëbi

cën. —Ënë nëtësamaira oi cana Nucën Papa Diosnan

tënu nëtë—quixun sinani camina cuëëancën.35— —quiaxmanú sabi oquin

. Amicatamë ëtimoiabë Nucën Papa Diosan në .36Jesucristo ucëbë ax quicësabi oiNucën Papa Diosan nëcamina uni itsían mitsu tëmëramicëxbia taníma usabi Cristomi catamëquin axcuëëncë . 37Ësai caNucën Papa Diosan bana cuënëo quia:

Xënibutíma ca ax bënë .A nun caíncë ax ca nëtëbutima

10

469

. 38 ëmë.ë

bana ëncë uni a isi cuëëntima.

39

Nucën Papa Diosan nëquin

, asérabi Nucën Papa.

IV.

(11-13)

Usaía judíos unicaman rara raírinëx Nucën Papa Diosmi catamëa bana

11 1Nun Nucën Papa Diosisquinmabi cananuna asérabi ca

. Aín bana cacëmëma asé

, an ca aín quicësabi. Usaquin ca axa

ami catamë .2Nucën Papa Diosan ca axa quicësabi

, amicatamëca Nucën Papa Dios cuëëancëxa.

3Ënë nëtëcamax ca Nucën Papa Diosquicëbë sabi oi uniacëxa.

ñucama uniocëxa.

cuënëo a isquin,.

4Bërí nëtënma ca Adanën bëchicë,Abel,Dios quicëñuina rëxun xaroxuancëxa.nunbi ca aín xucën Cainan aíncuëëncësa oquinshi aín ñu bimishiNucën Papa Dios xaroxuancëxa. Cainan

usoia isi ca Nucën Papa Dios cuëëanma. xun isi cuni ca

cuëëancëxa.—Abelnën ca asérabi Nucën PapaDiosmi catamëquin ax quicësabi oquin

—quixun sinanin.5Ënënsaran nëtënma ca Enoc cacë uni,

amia catamëcë cupía anun Nucën Papa.

menuax bamaima aín në.

ca unin më . Usoquin

Dios Enocnën cuëëancëxa quiax ca aínbana cuënëo quia. 6Uicamax cara NucënPapa Diosbë banatisa tania, uicamax

, an ca —NucënPapa Dios ca asé —quixun

. nan ca —cë —. Usaía ax asérabi ami catamëcë uni

anun cuni ca Nucën Papa Dios cuëënia.Axa ami catamëcëma unin ca NucënPapa Dios cuëënmima.

7Ënënsaran nëtënmaribi ca Noénënami catamëquin —Nucën Papa Diosquicë —quixun

.Diosan Noé cacëxa, —camabi uníxa

bëtanmabi camabi me—quixun.

Nucën Papa Diosan bana ca asénënshi,

, Nucën Papa Diosan acacësabi oquin.unicama ca —

—quixun Noénënñuixuancëxa. Nucën Papa Diosquicë

nën, an cacësabi oquin.

10 11

470

8Bë maribi ca Abraham cacë uniaribi ami catamëDiosan cacëxa:—Camina min me ëbiani, bëtsi me

, . Minrë .

,, aín

me, Ur cacë, anuax cuancëxa, NucënPapa Diosan ca an cacë

. 9Nucën Papa Diosmicatamë , aNucën Papa Diosan a ñuixuncë, anubëbatancëx anu tsoócëxa.aín menumabia uni tsó . Anu

, chupa. Usaribiti ca aín

bë chicëJacob, . —Abraham,

, minrë—quixun ca Nucën Papa DiosanAbraham cacëxa. Usaribi oquin caNucën Papa Diosan Abrahamnënbëchicë, Isaac,bëchicë, Jacob, cacëxa. 10Usaquincacë ,—Nucën Papa Diosan,

,sabi oquin mënío aín nëtë

. Usaquin sinani cacuëëancëxa.

11Abrahamnën xanu, Sara, anribi caNucën Papa Diosan Abraham cacësabioquin, caniacëquinbi tuacëxa, NucënPapa Dios quicë

. Usai tuutancëx ca, Isaac cacë, bacëancëxa.

12 , Abraham caniacëcëra. Aín bëchicë

nën rë . Naínu

.. Usaribiti ca

Abrahamnën rë.

13Abraham, Sara, Isaac, Jacob,acamax ca Nucën Papa Diosan ñuiasa oi

.aín bamati nëtë sënënuituquinma cuëënquin, Nucën PapaDiosan nu cacësabi oi ca nun rëbúnqui

. Usaquin: nux ënë

menumabi bëtsi menu cuanúxbi tsócësa. 14

, a unicamax a menu bucuxunbica — ,

—quixun. 15Anuaxa cuancë me, Ur

cacë, anu cuantëcëinsa tani ca Abrahamanu cuantë . 16Cuantëcënti

cëinsama tancëxa.samaira oi bëtsi nëtë, upíira

a Nucën Papa Diosan atu mëníoxuncë,.

Nucën Papa Dios ——quixun sinani cuëënia. Usai

mëníocëxa.17,18Abraham ca —asérabi ca Nucën

Papa Diosan aín quicë— .

. Nucën Papa Diosan caAbraham cacëxa: “Min bëchicë Isaacnënrëbúnqui ca asé

.Papa Diosan —asé

—quixun, Abraham cacëxa

—, min bë

—quixun.Cacë

. 19 :— chicë achúshi, Isaac, aín

rëbúnqui ca asé ,sabi oi. Usaía

11

471

—quixun.Papa Diosan cacë

xucë bëëacëxa.

20 , —NucënPapa Diosan ca aín quicë

— , aín bëchicërabë, , —Nucën

sabi oquin—quixun caquin atu

xuancëxa.21Jacobnënribi, —Nucën Papa Diosanca aín quicë —quixun

ëncëbëtan,, aín tsatimi cëpíxun aín xuta

Josénën bëchicë rabë, —Nucën Papasabi oquin mitsu

—quixun caquin atu Nucënxuancëxa. 22José, Egipto—ax quicësabi oquin ca

Nucën Papa Diosan nun rëbúnqui Egiptomenua nun nëtë, , cënun

—cacëxa: Ënë nëtënuax nun nëtënucuanquin ca mitsun rë

.23

rë, Faraón cacë, ax Jacobnën

rëbúnquimi nishacëxa. Nishi ca bëbucama bërí bacëncë —ax ca bamati—quiacëxa. Quicëbëtanbi ca

achú , Moisés cacë, aínpapabë aín tita Nucën Papa Diosmicatamëti, Faraónmi racuëquinma —ënë

,

— . Usaquinë shi

. 24Usaquianchicënën Moisés.

chicënën

. 25 ,

.

ënën Nucën Papa Dios cuëëncësamanënia.

.

unicama, a Nucën Papa Diosan ainan, acamabë tëmë

cuëëancëxa. 26 ,

cuëëncëmëraibi cuëënti

.tëmëraibi aín unicama cuëëncësaribi oica Moisés tëmëraibi Nucën Papa Diosan

. Ax ca—Nucën Papa Diosan ca ax quicësabi

tënu abë—

catamëti cuëëancëxa.27— rúnbi isquinmabi cana

Nucën Papa Dios ca asé—quixun sinani ca Moisés

ami catamëti Egipto menuax Madiancacë menu cuancëxa, racuëtima axcuancë nunbi.

28Madianuax Egipto menu cuantëtancëxun ca Moisésnën —Nucën PapaDiosan ca ax quicësabi oquin asé

— , an cacësabioquin judíos unicaman xubucama

, aín xëcuë ëman carneroimi shimiacëxa, Nucën Papa Diosan

cuën bëchicërabanan. 29Egipto menuax cuani cajudíos unicama —Nucën Papa Diosan caax quicë —quixunsinani parúnpapa Xonsa cacë, a nëbëtsi

cëbë sicaracëacëxa, meësquicënu cuancësabiquiani. Atúxa usaicuancëbë ca axa atu catícabiani cuancë

11

472

rucamax —nuxribi—quixun

sinanx cuanibi, tëcëncëbë bacamiquiacëxa.

30Judíos unicama Egiptonuaxcuantancëx anu atux cuancë me anubëbatancëxun,Nucën Papa Diosmi catamëti aínquicë rucama sietenëtë, Jericó cacë ëma ratanarati

cëti niacëxa. Nicëbë ca NucënPapa Diosan sinanënshi, a ëma anuncënëcë, ax rurucubuacëxa. 31A cënërurucubúcë

cëñú ,axë , an Nucën Papa

uni rabë .32 ?

Gideón, Barac, Sansón, Jefté, David,Samuel,Papa Dios quicë bana uni ñuixuncëunicamaribi mitsu ñuixunquinbi canasënë . 33Raíri unínribi caNucën Papa Diosmi catamëquin —an ca

—

ñusmocëxa.

upiti bucunun, .Ami sinania ca a unicama ax quicësabi

.Raíriribi ca ami nishquian,pinun quixun aín cënënu niabi, Nucën

.34Axa Nucën Papa Diosmi catamëcë uniraíriribi ca tsi rëquirucë an nëëntanunquixun anu niabi Nucën Papa Diosan

. Raíri

Papa Diosan sinanën iëacëxa. Raí

Nucën Papa Diosan sinanën cushi. xun ca

miacëxa.35

baísquiia biacëxa.Raíri unin ca unin Nucën Papa Diosan

bana ënun quixun bëtsi bëtsi oquin paëtanmicëxunbi, —masó

—ënquinma tanshiacëxa. 36Raíri uni caNucën Papa Diosmi catamëcë cupí uninami cuaianan rishquiacëxa. Raíri ca uninmanë risin nëaxun sipuacëxa. 37NucënPapa Diosmi catamëcë uni raíri ca uninmaxaxan rëacëxa. Raíri ca Nucën Papa

bëtsi ocëxa. Raíri ca unin tëarabëocëxa.Raíri ca manë xë . Raírinëx cachupachivo rani pañuax cuaínbëquini niacëxa.

. 38A unicama aín nuitu

Diosan nëtë

quini xubu. 39A unicama ñuiquin cuënëo bana

, Nucën PapaDiosmi ca asérabi catamëacëxa quixun.Ami catamëquinbi ca uisaira oquin caraNucën Papa Diosan, Cristo cupí, aín

.40

saribiti, axabë

nubë aín nëtënu nëtë . Usai

.

12 1 saribiquin camë

quinbi —Nucën Papa Diosan ca asérabi

11 12

473

aín quicë— quinënima.

.Acama ënquin cananuna bënëquinma

cuëë. Cuai bë

unin an iëocë ñu nania, usaribiquin,

, a. 2Jesús, a cupí nux ami

catamë, saribiti

. ñuira unisocënu a

menu uacëxa, —ënë ñucama inúcëbë

—quixun.

Nucën Papa Diosan në.

3Tëmëraquin —

—ami catamëti ëntin rabanan camina—usaribi oquian ami nishquin unin

xunbi ca Jesucristonën tanshiacëxa— . Usaquin sinanicamina ami catamëtia unin bëtsi bëtsiocëxun oquin a ënti sinanima ami

. 4

tëmëranan Jesucristonan cupí bëtsi bëtsi.

5,6¿A bana mitsúxmi aín bësëquin Nucën Papa Diosan cacë a

caramina manuan? ësai quicë:, Nucën

cënxunma

. Uicama cara aín bëchicë

.

cara mi ocëxbi aín bana cuaisamatani bënë .

,

.7Camabi unin ca aín bë

.

ocë, an ca mitsúxmi

aín bë. 8Nucën Papa Diosan

.rabi ainanma. 9

mëëacëxa. Mëëcëxunbi cananuna aminishquinma ax cuëëncë .

,

?10

. Usa

.11 , Nucën Papa

xun taní. Usai

inúcë.

12

474

Jesucristo ñui quicë bana

12 mënuituquinma upí oquin sinani ami cushi

. 13

ca raíri uniribi ami catamëti upí oquin

.camina Jesucristomi catamëquin aín

.14Nishananima camina upitaxëshi

..

camina nishananima upitax bucuquin. 15Nucën

Papa Diosan ax cuëëncësabi oquin mitsu

rúancati.

nuitu. 16

, ,bë

.nima.

ñu. Esaúnën ca Nucën

, axrë shiaín xucën aín rë . Ax piti

saribiti camina. 17 ,bë ca Esaú aín papan rëcuën

bë . Usaquin.

, aín xucën Jacob,axa aín rëcuën bë , aín papan

xuancëxa.18Mitsux camina aín bashi Sinaí,

anuxuan nucën raracaman Nucën PapaDiosan bana cua, .

Anuaxa canacamëca a bashix nëtë cuinan mapucë

.nubi ca tsi rë . Anu

. 19Manë bana.

. Nucën Papa Diosbanacënucën raracaman racuëquin Moiséscacëxa:—Nux bamatima cupí camina minbi

Nucën Papa Diosan cacë .20Bananuxun ca Nucën Papa Diosancacëxa:

, ñuinacaxribi ca.

anu cuancëcamax ca maxaxan rëananmasí . A bana sinanica nucën raracamax racuëacëxa. 21Usaía

quiacëxa: .22Mitsux camina aín bashi Sinaí

. BëNucën Papa Dios rabinux Sión cacë

, , anu cuancën.

, , Nucën

Jerusalén aín nëtënu tsócë, abë banain.

timëxun a rabia. 23Anuribi uicamax cara, , acamanribi ca a

rabia., Nucën Papa

Dios, . Anuribi ca Nucën Papasha

.24

níocë,Jesús, . —Cain, ,

—quiax Nucën PapaDios quicë .

12

475

.

cara ami catamëtia,cëntimoquin tërënia.

25 , MoisésnëanNucën Papa Diosan bana ñuixuncëbia an a bana timaquin cuaisama tancë,nucën raracamax ca castí .

Jesucristo ñui quicë bana, Nucën Papa, .

samairaoi an Jesucristo ñui quicë bana timaquincuaisama tancë unicama ië .

rabi Jesucristo,Nucën Papa Diosan a aín nëtënua xua, añui quicë bana timaquinma upí oquin

. 26BëPapa Dios banacëbë mecama shaícëxa.ësairibi quia: “Mecama amiribishishaícatë

, bari, ,shaí . 27Nucën Papa Diosa “canaamiribishi ñucama shaícatë

, usoquinshaícacëx ca a ñucama cëñú

.

quixun an më . 28Axxë

tëtima anu abë.

—— , ax cuëëncësabi oquin, 29

.

Usaquian aín unicamanNucën Papa Dios cuëënmiti bana

13 1

ësabi bëtsibë bëtsibë

. 2

unibi camina mitsun xubunu bëbaia.

raí , unisaribi, biacëxa.

3

tëmënan cupí sipuacë unicama manuquinma

. Mitsúxribi—usaribi oquin

—.

4

. xuncamina abë nuibananquin upí oxun

. nëñuma

ca Nucën Papa Dios cuëënima.

.5 qui

.

ñu nëtima. 6

cananuna ënë bana cuënëo quicësabi:

.

ocëxbi racuë .7Jesucristo ñuiquin mitsu bana

ñuixuncë unicama camina manuquinma. —Atun ca Jesucristomi

catamë —quixun.

8

bërí , . 9Usa

ënun quixun cacë . Aunicamax ca —bëtsi bëtsi ñu piquinbi

—quia.Atúxa usai quia a bana cuatibi ca uni

12 13

476

.—Cristo cupíshi ca Nucën Papa Diosan

ëanan nux—

.10Nun nu —Jesucristo bama cupí ca

ë —quixun

,ami catamë , —Jesucristo

ëncë— . 11Unicaman

ë,

aín imi, anuxun Nucën Papa Dios rabiti, Cata Upíira cacë, anu

.

nia. 12Usaribiti ca Jesús,

curúsocënu,tërë ,bamacëxa. 13 ,

saribama,tëmë xunbi,

. 14Ënë nëtënu ca axa

.cëñútima nëtë Nucën Papa Diosbënu

. 15

Jesucristo cupí camabi nëtën abë banaicuëënquin Nucën Papa Dios nuncuëbitan rabianan —mix camina asérabi

—quixun caquin a rabiti. 16Rabianan camina uni raíri

.Ñuñuma uniribi camina nuibaquin min

.isi ca Nucën Papa Dios cuëënia.

17Mitsun cushicaman ca mitsúxmi upiti.

sabi oquin, ax cuëëntanun. Usa

quicë . Mitsun usaquin

. A unicaman

.18 ,

Papa Diosan nu upí isia quixun.xunti

. 19 cëni bënëtishicuanun camina manúquinma Nucën

.

20Nucën Papa Dios, an aín unicama,

Jesucristo, an aín unicama bërúainracë,a bamacëbi baísquimiacëxa. An Jesús

ënquin nux xë, 21anbia an iscëxmi

sabi

cana cuëënin. , Jesucristocupí, ax cuëëncëcuëënin. A ca aín unicaman xënibua

. Usaquin ca.

22 ëantu, sëquin,nëoxuncë banacama ënë

.23 , nucënxucën, Timoteo,chiquíncanxa. nëtishi bëbaia

.24 cë

camina bë .Italianuax ucë unicamanribi ca mitsubë .

25Nucën Papa Diosan nuibaquin

cana cuëënin. Ashi.

13

477

1 1 , an Nucën Papa

tonën cacë .Israelnën bëchicë mëcën rabërabë aín rë

.

2 ëantu, cana mitsu cain, uisai, uisa ñu cara mitsumi

bëbi camina upí oquinshi sinani. 3 ,

bënëquinma tanshiquin camina uisa ñubëbi bënë

. 4Mitsux usai

ami catamë .5

.

. cë uniminishquinma cuëënquin upí oquin

. 6 —Nucënxun

— ,—an ca asé— . An cara

,

bëcacëxa parúnpapa amami amamiqui. 7

. 8Usaquinsabi oi

mëbëquinia.9Uicamax cara unían —ñuumara ca

—catamëtia,bë , .10 ñuira ax Jesucristomicatamëti ñu . Axañu

nëtishi nëtëcësaribi. 11Barin uruquin pëcaquin xarocëx

.rëucuti aín upí nëtëtia. Usaribiti cañuñu uni ax curíqui

.

catamëti ëntima12 bëbi

bënëquinma tanshiquin Jesucristomicatamëti ëncëma unicama a ca usaía ax

sabioquin Nucën Papa Diosan aín nëtënu

. 13

, a unin —Nucën Papa

— . Nucën Papa

SANTIAGONËAN JUDIOS UNICAMABUANMIA QUIRICA

478

..

14

. Abi aín.

15

.

.16 ëantu,

.17 , ax ca

, an bari,, , an camabi uni

. A ñucamaxa bënamëanan

. 18An caunían aín bana ñuixuncëxun cuatínu

,cupía raíri uníxribi Jesucristomicatamë

.

19 ëantu,

mitsun unían bana ñuia upí oquin pain. Cuati camina mitsux munu

nëtishi. 20Axa nishcë unix ca

Nucën Papa Dios cuëëncë .21

. Aënquin camina ami cuacë Nucën PapaDiosan bana a mitsun nuitu mëu

.Mitsúnmi cuacë bana ënëxa quicësabioquin, Jesucristomi catamë ,

ië .22

quicë . Usoquin—

—quixun sinanibicëmë . 23Axa NucënPapa Diosan bana aín pabitainshi cuati,a bana isi ax quicëca an aín bë nan espéjonën iscë

. 24——quixun istancëxbi ca mëníocatimamanúquiani usabi cuania. 25

ca an a bana cuaquin manuquinma, ax a bana quicësabi oquin

marua tani. A banax ca anúnu upí

,Nucën Papa Dios cuëëncëië .

26Ui unix cara ——quibi

ca Nucën Papa Diosan bana quicësabi oimëia. 27An Nucën Papa Dios

cuëëncë: Papañuma tita cama

cë xanucamaribi

.

saribi oquin ñu.

2 1 ëantu,Jesucristo, ax Diossaribi upí, ami

catamë.

2 . Ñuñu uni axa upitimëníocanan, upí chupa pañuanan, curimanë mëñuax, anu mitsux timëcënuatsínmainun ca ñuñuma uníxribi chupa

. 3Atsiniamimitsun ñuñu uni a upí oquin biquin:Anu tsóti upí ënu ca tsót quixun cananñuñuma uni aribi:menu tsóbut cati, .

1 2

479

4

raí .5 ëantu,

camainun ca cuat. Nucën Papa Diosanca axa ënë menuax ñuñuirama unicamaa caísia, atúxa ami upiti catamëcë

, an nuibacë

bana quicësabi oquin. 6

camina mitsun ñuñuma uni a —ca —quixun timaquin rabínmin.

mëëmianan tëmëramiquin mitsumi, an uníxa ami bëtsi uni ñui

xun cuacë uninu buania. ¿Atux? 7 ,

. ¿Atux cara usama?8Aín bana raírinëxa quicësoisamaira oi a bana quicë

Papa Diosan banax ca ësai quia: “Mixmiupiti bërúancacësaribi oquin camina

. A bana quicësabi

Papa Dios cuëëncë . 9Usa, raíri unishi

,

cuënëo quicë . 10Ësaca. An camabi aín bana cuënëoquicëDiosan bana achúshi quicësa oquin

, an ca camabi Nucën PapaDiosan bana cuënëo quicësa oquin

. 11Nucën Papa

, axbi ca “Uni.

, xanubë

Diosan bana quicë .12

Diosan,nëtën, mitsux caramina Jesucristomicatamëti axa cuëëncëisti cupí, upitishi bananan upí

. 13

isti nëtë anun ca Nucën Papa Diosan, an

. Usonan ca an

.

14 ëantu,,

Jesusan bana quicësabi oquin upí ñuishi

.ië ? . 15Ësa ca. Axa

, bëbu, chupa

piti ñuñuma isquin, 16sapi camina mitsuachú : Bërúanx cacuantan, mina matsi ca mapút,

quin ca pit quixun. Usaquin

. 17Usaribiti ca uniJesucristomiisa catamëtia quiquinbi uni

rabiJesucristomi catamë .

18 : MixmiJesucristomi cana catamëti quimainunbi

. Mixmi —tomi cana catamëti —quicëbëtanbi cana

rabi. Usa

, rabi Jesucristomicatamë . Usaía a uni quicë axca asé . 19Min camina NucënPapa Dios ax ca achúsinanin. .

2

480

—usa ca —quixuntan bamai bërëruia.

20

, Jesucristomi cana catamëti

cëmasa? 21Ësa ca. Nucën rara, Abraham, an

ca Nucën Papa Dios rabinuxun ancacësabi oquin aín bëmëníocëxa.Papa Dios —

,—quiax quiacëxa. 22Nucën

Papa Diosan a cacë, Abrahamnëx

ca asérabi Nucën Papa Diosmi catamëcë. sabi

rabi axsamaira oi Nucën Papa Diosmi

. 23Nucën Papa Diosan banacuënëo axa a ñui quicësabi oi ca

, ësai quicë: “NucënPapa Diosan ca aín quicë

catamëacëxa.Papa Diosan iscëx Abraham upíira uni

. ,Nucën Papa Diosbë nuibanancë unicaquin anëacëxa.

24 ,

cupíshima,ribi, uni —ax

ca asé —quixun isia.25Usaribi oquin ca Rahab cacë xanu ax

ë Jericó, aín

xubunu unë nunxucë, a cupí Nucën Papa Diosan upíisacëxa. 26 ,cëx ca bëru ñunshín

. Usaribi ca uni axisa Jesucristomi catamëtia quiquinbi uni

, aín.

3 1 ëantu, mitsux caminaxëshiira an axa Jesucristomi

catamë. ,

.2 .

asé .banatisa tanquinbi të

, abitë . 3Ësa ca. Caballo niquinquincananuna anun nitsinananbi anunbuinati itsi aín cuëbínu tëcërëcain.Usoxun cananuna nun cuëëncësa oquin

. 4Usaribi ca manë nunti. caquin

buania. ,uinu cara cuainsa tania ami oquin anun

puntëbianquin buania. 5Usaribi ca nun. Chamaratsu

ñui cara, anun banain. Tsi chamaratsubimicërëquiquiani chaquin cëñuia. Usaribi

banaratsu cara unin uni itsi ñuiabi, acaruia, camabi

menuxuan unin cuanun. 6

tsu usaribi ca nun ana, a cupínu nuncuëbitan banacë, . Chamaratsu

..

mainun usabi nu.

.7 nancë

nirí

2 3

481

, . 8

unin aín cuëtënë .

..

9Nun ana anúnu banacë, anúnbi,

anúnribi cananuna uni,

.10Nun cuëbitanbi cananuna Nucën PapaDios rabin. Rabianan cananuna nuncuë . ëantu,

. 11¿Anuaxa mecë, anuax cara

? . 12 ëantu,¿higueranën cara aceitunanën bimisa

? .¿Uvasnënribi cara higueranën bimisa

? . Usaribiticë

anuax tashi. Usaribiti cananuna nun

cuëbitan Nucën Papa Dios rabianan.

13

ruti rabíquinma ñu upíshi. —a

unix ca asé—

. 14

nanimanutsi mixë ,

quin —— . Usaquin

më .15

. Ax ca an ënë

.. 16Axa nishanan ami

sinanima uni itsimi nutsianan axëshi

sinania. 17

. Ca unibënishananquinma nuibananquin bëtsiunían cacëxun cuaquin upí oquin bana

nan uni itsiribi nuibaquin axa. Usa unin ca

cë nanquinma aínquicë . 18Axa unibënishananima upitishi banacë unicama

uni raí .

4 1¿Uisa cupí caramina mitsúxbinishananan ñu cananin? Mitsúnbi

. 2Mitsun cuëëncë ñu bicasibënë

.

tani bënëquinbi bicasmati caminanishananan mëëananin.

cëmacupí mitsun cuëëncë ñu bitsiman.3 cë ñu abitsiman, ax cuëëncësabi oquinmamimitsux cuëëncësa oquinshi Nucën Papa

cë cupí. 4Nucën Papa Diosmimanúxunmi mitsun cuëëncësa oquinshi

: ¿Mitsun,

?

. 5Nucën Papa Diosan banacuënëo ax ca ësai quia: “Nucën Papa

ñaia.

3 4

482

. Abanax ca asé .

Diosan aín uni usoquin cuënëomiacëxa.6

xun

cënia.quia: “Nucën Papa Diosan ca axa rabícëunicama a timanan axa ——quiax rabícëma unicama nuibaquin

. 7

Diosan bana cuati ami catamëti axcuëëncë .

tënë ..

8Asérabi upiti ami sinani Nucën PapaDiosbë banaquin camina an nuibaquin

xun,.

, cana mitsucain: Unia aín mëcën chuamëchucacësaribiquin ca min sinan upí

cama ën.— —quicë

saribi

unicama, mitsúxribi ca sinanat, NucënPapa Dios cuëëncësabi oí .9—Nucën Papa Dios cuëëncësabi oi cana

— .

nuituti bëunan mëscut. marua.

10— ñu— xun ca

ëcuëë .

11 ëantu, cana mitsu cain,

.uni ñui — —quicë uniax ca —Nucën Papa Diosan banax ca

— . Usai quicamina mitsux Nucën Papa Diosan banaquicë

. 12Usai ca uni

achúshi, Nucën Papa Dios, . A

quicë .

unicama a iëunicama a xë

.?

Uisai caranuna imë

13

cuat. Micama raírinëx camina ësai quin:—Bërí cuanima cananuna imëishi

.Cuanx bëbatancëxun cananuna achúshi

xun maruquin. 14Usai quiquinbi

camina uisai caramina imë.. tancëxa

curu nëtë bënëtishi nëtë .15 : Nucën

bë,. 16Usa

——quiax cërúanan rabitin. Usai

. 17Ësa ca: An usaquin

.

5 1Ñuñuira unicama, mitsúnribi.

4 5

483

curíqui , a cupí tëmërati sinani. 2Mitsun

curíchë , mitsun chupa upíburibi

. 3Mitsun manë,

mitsun curíquicamaribi ca puibuisa. qui

nëtë . Tsin nëncëxa ñu nëtëcësausaribitia mitsun ñucama nëtëmainuncamina mitsúxribi tëmë . Nucën

. 4Anmitsu naënuxun ñu mëëxuncë uni

.ca mitsu ñui banaia. Usaquian mitsu

,Dios, an cuaxa. 5Ënë menuax camina

cuëëncë .

sënë .6 ñuma unibi

. xunbi ca.

Papa Diosbë banati7 ëantu,mainun camina tëmëraibi

bënë .tancëxun

anun aín bimi biti nëtë sënëntamainuncainia.sënë tancëxunbënëquinma canitancëxuan tuaia aínbimi binuxun cainia. 8Usaribi oquincamina mitsun, —anun utë—bënë . 9

xucëantu, Nucën Papa Diosan anun

, camina mitsúxmi an, uni raíribë ñuianani. 10 ëantu,

.Atun ca tëmëraquinbi bënëquinmatanshiacëxa. 11Uicaman cara tëmëquinbi bënëquinma tanshitia ax ca upíoquinshi sinani cuëënia quixun

. Mitsun caminamëraibi Nucën

., uisaira

.12 ëantu, bëtsi banacama

. Mitsux camina mitsun bana isaasé—naitanbi cuamainun cana mi cain—quianan —menbi cuamainun cana micai — . Uisa ñubi cara, a ñuicamina —cana asérabi mi cai —quiax

. Usai quima camina asérabi, Nucën Papa

.13

nuituti bëtsi sinani camina Nucën Papa.

marua tanicamina Nucën Papa Dios rabi cantati

. 14 , anribi caJesucristomi catamëcë unicaman

, xëni ron,

xuni unun. 15Asérabi ca

xuncëxun ca Nucën

.tërë . 16

ñuixuananquin abëmi Jesucristomicatamëcë uni raíribë mia usa ñucama

5

484

më.

cë cupí ca Nucën Papa Diosan upí. 17Elías, an

Nucën Papa Dios quicë bana unicamañuixuncë uni, an ca nusaribi uni

cëxa.cësabi oi rabë shi

baritia, shi mëcën

. 18 bëtan Nucën Papa

tëcëncëbëa,tëcëncë

cotëcëni bimiacëxa.19 ëantu, micama achúshinën

bëtsi uni sinanamiquin ami catamëtëcëbëtan, 20 ,

sinanamia, an ca a uni Nucën Papaë

tërë . Ashi,Santiago.

5

485

Axa bëtsi bëtsi menuax Jesucristomi catamëcë unicama Pedronën quirica

cuënëoxuan

1 1 , aín bana unicama.

Mitsun nëtënuax bëtsi bëtsi menu tsóti, Galacia, Capadocia,

Asia, Bitinia, a nëtë. 2An

Papa Diosan mitsu caísacëxa. Aín Bëru

ax quicë

tërë .Usaími mitsux Nucën Papa Diosan

bucucanti cana cuëënin.

3Nucën Papa Dios,, a

. An ca nunuibaquin bamaxbia baísquia Jesucristo

ëncëxnubacë ,

, ënë nëtënëtë . 4Nucën Papa Diosan camitsúxmi aín nëmëníocëxa. A nëtënuax ca uisa ñubi,ënë nëtë sari chëquianancëñú ,

. Usabi ca xë. 5A në

nëtënuaxbi ami catamëtia isquin caNucën Papa Diosan aín cushínmi ñu

, an mëníosabi oímiJesucristoa utëcëncëbë aín nëtënu abëtsónun.

6Acama sinani camina mitsux uisa ñubëbi bënëtima cuëënin, ënë

mëraibi. 7 .Asécuri tsi rëquirucënu xaroquin tania.Usaribiti camina mitsux caramina amicatamë

..

tëmëraquinbi Nucën Papa Diosmicatamë

. Usaquin tancëxbimi asérabi ami

nën —asé—quixun mitsu cati

.8A isúnmabi camina mitsun Jesucristo

sinanin.marua tani cuëëinra cuëënin,

anúnmi uisairai caramina cuëëni quixun. 9Ami

catamëtërëPapa Diosan mitsu iëmiaxa.

10An Nucën Papa Dios quicë bana uniñuixuncë unicaman ca —Nucën Papa

ëanan unië —quixun cuë

PEDRONËAN A PAIN BUANMIA QUIRICA

486

.

bana amiribi amiribi isquinbi ca. 11Cristo ënë menu ucëma

, an Nucën Papa Diosquicë bana uni ñuixuncë unicaman

, tëmë

. Usaquin

. 12Usai

cëxun ca atun isquinmabi, atunrë

. A banaCristo ñui quicë, a ca a Nucën PapaDiosan naínua xucë aín Bëru Ñunshin

xun aín unicaman mitsuñuixunia.uisai quicë cara quixun cuaisa tania.

Jesucristomi catamëcë uníxa

13

upí oquin sinani ax quicë .

abëmi aín në níocëxa quixunsinani cuëënquin Jesucristo anun uti

. 14

quicëbë quin Nucën

ëëan. 15Nucën Papa

Dios,, .

. 16Ësai ca Nucën Papa Diosanbana cuënëo quia:

.17Nucën Papa Diosan ca camabi uni

.

camina mitsun —Nucën Papa Dios ax ca—quixun sinani aín nëtënu

ë .18

iëmiquin mitsu Jesucristomi. , curi

axa cëñúti a cupíbi ca Nucën PapaDiosan mitsu ië . 19Usamaca.

ëNucën Papa Diosan mitsu iëmiaxa.20

Nucën Papa Diosan mëníocëxa.

sënëmenu uacëxa, mitsúxmi ami catamënun.21

bamacëbi baísquimitancëxun aín nëtënu,

Nucën Papa Dios an ca asérabi axquicë

.22

Jesucristomi catamëti ax cuëëncësabi oi

tomi catamëcë unicamabë upiti

ashiquin ëan.samaira oi asérabi cuëënquin upí

.23

uni bamaia. nibua, aín bana a cuatia Nucën

Papa Diosan mitsu bacëntëcëncësa. 24Nucën Papa Diosan bana

cuënëo ca ësai quia:. Ro

1 1

487

nëtëtia. Usaribiti ca camabi unibamai aín upí nëtëtia. 25Usa

xë .Ënë banax ca —Jesucristomi catamëti

—quixuan aín unicaman mitsu ñuixuncë.

2 1

,cëmëti, , nutsiti, unibëñuiananti, . 2Bëríbacëncë tuacën ca anun caninuxun aín

nia. Usaribi oquincamina Nucën Papa Diosan bana upí

,aín cuëëcë

. 3

.

Cristo ami xubu raroti maxáxsa4 ,

Jesucristo, .

cuëënquin Nucën Papa Diosan iscëx ax.

upí ami xubu raroti caíscë usaribi ca. 5

. Jesucristomi catamë

.camina Nucën Papa Diosan BëruÑunshin Upía mitsubë cupí bëtsibëbëtsibë nuibanani, bë saribioquin sinani achú .

Nucën Papa Dios cuëëncësabi oquin ñuxunti

. 6Nucën Papa Diosan bana cuënëoax ca ësai quia:

uni achúshi,

,.

maxax upí ami xubu raroti caíscë

. Axa ami catamë, an ca asérabi ax

quicëquixun.

7Ami catamësamaira

. bëbica axa ami catamëcëma unicamaxNucën Papa Diosan bana cuënëo ësai

:An maxax xubuacë unían bitancë

, miaxubu cushicë usaribiti.

8

ësai quia:rinëx tatíqui

, a maxax chami.

. An Jesusan banacuaquinbi asérabi ami catamëquin aínbana quicë

qui nipacëcë . Ui

Nucën Papa Diosan bë .

Nucën Papa Diosnan unicama ñuicë bana9

. sabixunin.

.

camabi uni ñuixunun ca Nucën Papasacëxa.

Mitsux bë

, .10Bë

1 1 2

488

.bia Nucën Papa

tërë .

11 ëantu, cana mitsucain,

.

.

. Usa unix ca Nucën Papa Diosbë upí. 12An Nucën Papa Diosan bana

.

.13

,axa quicë . Amiira

, 14caminaan anëcë aín unicaman banaribi tanti

.më . An

cania.

unicama a nuibaquin —mix camina upí—quixun caia. 15Mitsúnmi upí ñuishi

nia.

.16

mami racuë .—— mëanan ñu

ë . Anasérabi Nucën Papa Dios cuëëncësabi

.17 . AxaJesucristomi catamëcë unicama camina

. Nucën Papa Diosmi caminaracuë . Racuëanan camina mitsun

.

Cristo tëmërasaribi oía aínunicamax tëmërati bana

18Uni ñu mëëñu mëë xun

. Usaquincamina an mitsu nuibacë unishima, anmitsu nuibacëma uniribi upí oquin ñu

. 19An ñu mëëxuncë uníanupí oquin ñu mëëxuncëxunbia an ñumëë mëramicëxunbi ca an uni ñu mëëxuncë unin —

—quixun.

.20 ,an mitsu ñu mëëmicë unin mitsu

mëramicëxunmitanshitiabi Nucën Papa Diosan mitsuupí isima,

. Isanan ca upí oquinmiñu mëëxuncëxunbia an mitsu ñumëë mëramicëxunmi tanshitia Nucën Papa Diosanmitsu upí isia. 21

.

mitsu cupí tëmëracëxa. Usaribi oquinmë

. 22Cristonën ca uisa.

. 23Uníanami nishquin ñu cacëxunbi ca usaribi

.mëramicëxunbi uni —cana— . Cupiti

1 2

489

—ca upí oquin isquin më— . 24

cënima, ñu upí nun ca

curúsocënu bamacëxa. Mitsúxmi ñu

.25 sari

.camina sinanati Cristomi catamëan.Amia catamëcëbëmitsu bë .

3 1Xanucama, mitsuribi cana cain,min bënëan cacë

.bë ca min bënë, Cristo

,

, 2

. 3

níonan, curi ñunmëníocanan, chupa cupíira cupícë

. 4

tsibë nishananima.

bë —a xanux ca aín—quixun.

.

cuëënia. 5Usairibi ca an Nucën Papa Dioscuëëncë

. Nucën Papa Diosmicatamëanan aín bana cuaquin ca aínbënë quicë . 6Usaribioquin ca Saran aín bënë Abrahamcuëëncë— —cacëxa. Mitsúxribi ñu upíshi

, Nucën Papa Diosmi catamëti, uisabëbi racuë

.

7Xanuñu unicamaribi cana ësaquincain, min xanubë camina upí oquin

.cushima cupíshima, saribitia axNucën Papa Diosmi catamëcë cupí

,

cë banaupí oquin cuati cupí.

cupía ax tëmëracë unicama8Ënë banaribi cana mitsu cain, axa

Jesucristomi catamëcë uni raírinënsaribi oquin sinani camina atubë

, atúxa mitsunxucë . Camina bëtsibë

tima. 9

.

. tsibë nuibanani upitaxbucunun ca Nucën Papa Diosan ainan

sacëxa. 10Ësaribi caNucën Papa Diosan bana cuënëo quia:

Ax upitax tsótisa tancë unix ca ñu

. 11

ënquin ca ñu upí .Nishananíma ca unibë upí

. 12

,rúanquin

cë .

.13

. 14

tëmëraibi camina Nucën Papa Diosan. ëxbi

.15

1 2 3

490

—Cristo ca asé —quixun. Unin mitsu

—uisa cupí caramina Jesucristomicatamëquin abë tsoti sinani —quixun

cë. ruti

rabí . 16A

. Usaími

—— . 17Axacuëëncëbëa, Nucën Papa Diosan uni aín

, a cupí tëmëmërati

.18

shitishi bamacëxa,unicama ami catamëti Nucën Papa

.cëni

. 19Cristo

anua bama unicaman bëru ñunshin, anu cuanxun bana

ñuixuancëxa. 20

a unicaman Nucën Papa Dios cuëëncë. Noénëan aín

cama ënun quixun NucënPapa Diosan caíancëxa. Caíncëxunbia

ocho uníxëshi manë nunti mëu atsiniiëacëxa. 21

ëasa,usaribiti cananuna nuxribi Nucën Papa

. Nun namia chua. Usai

—Jesucristo baísquia

ënce—quixun sinani

. 22Baísquitancëx naínu

. Usa

cara anribi aín bana cuatia.

4 1 mëraquinpaë tancëxa.

, mitsúnribi camina —sapicana tëmë —quixun

. Uin cara Jesucristonan cupítëmë

. 2

oquin sinanima Nucën Papa Dios, anúan bamati nëtëa

mainun. 3Bë

ëanan, paë nanNucën Papa Dios rabiquinma unían anbi

. Usaquin. 4Usai

cëniama oquinca unin —uisa cupí cara nubë niquinbinu ëanxa —

. 5Mitsu ñuiabi ca axutëcënquin Cristonën a unicama

, axa bamacëcamaribi

—— ,

. 6

unicaman cuanun aín unicaman Cristoñui quicë bana ñuixunia. A bana cuatiJesucristomi catamëunicama, saribiti bamati

, saribitinëtë .

7

.camabi nëtën upí oquin sinani Nucën

1 3 4

491

. 8

mitsux asérabi nishananima nuibanani. Bëtsi uni nuibacë

ñuiquinma manuia. 9Min xubunua aiacamina bëtsi uni biisama tani bëtsi

.10

.Nucën Papa Diosan mitsu achúshiachú

. 11 , ax ca Nucënsabi oi banati

.Nucën Papa Diosan cushiocëxun upí

. Usoquin camina,

.

, nëtë xë ..

12 ëantu, mitsúnmiasérabi caramina Jesucristomi catamëti

bëtëmëraibi camina ratuti —uisa cupí

—quiax bënë ., axa Jesucristomi

catamë .13Bënë , aminishquian unin bëtsi bëtsi ocëxa Cristotëmërasaribi oquin cananuna nunribitëmërai quixun. Usaquin sinani caminatëmë ,sha Cristo aia isi cuëënux. 14Cristonan

ñuicëxbi camina Nucën Papa DiosanBëru Ñunshin Upí cushiira, axa mitsubë

, .ñuiabi camina mitsun Cristo rabin.15Mitsua Jesucristonan cupí unin bëtsibëtsi ocëx camina a sinani rabíntima

.

cupími tëmë .16

mëramicëxbi camina. Rabínquinma camina

, mitsúxmiasérabi ainan cupí.

17

.

.18

, aín unicama iëtimaë , cara ax ami

catamë ñu unicama uisairai? 19 mëraibi

—Nucën Papa Dios cuëëncëbë cana ësai— sabi

,an mitsu unio, an bërúanun ami

, an ca aín quicësabi oquin.

Axa Jesucristomi catamëcë

5 1Axa Jesucristomi catamëcë unin. Usa

saribi oquin Cristomëra, a

ñuiquin bana ñuixunin.saribiti Cristo utëcëncëbë aín

në .axa Jesucristomi catamëcë unincushicama mitsu ësaquin cain: 2Atun

Diosan unicama bana ñuixunquin, atúxaupí nuitu marua bucunun

. An carnero bërúancë uninsaribi oquin camina a

.

cupíshima camina asé

1 4 5

492

. qui biti

. 3

.camina mitsúnmi bana ñuixuncë

, upí. 4 , uninsamaira oquian an aín unicama

bërúancë, an utëcënquin mitsu —ca —quixun catancëxun aín nëtënuaxmixë

. Ënë nëtënuax cuaiquin cananiaxun bitsia uni

cuëëncëbëbi ca an bicë ñu chëquia.

xë.

5

ësaquin cain, mitsun cushicaman bana:

Nucën Papa Dios ca unia rabíticuëënima.rabícëma unicama nuibaquin

.—

—quixun sinanimasaribi oquin. 6

camina aín bana timaima uisa ñu carabëbi bënëtima Nucën Papa Dios

.bëtan uisai cara

më masa.

7 ,añu ñu sinani caramina racuëti, añuiquin camina Nucën Papa Dios cati

, an ca mitsu nuibaquin bërúanquin.

8 ëërui aín piti barinicësa,

,

ënminuxun bari nitsia.

.9

xunbiJesucristomi catamë

. , mitsu

,tomi catamëcë unicama tania quixun.10 mëracë ca Nucën

—aínbana quicësabi oi cana asé—

. Ax ca an mitsu nuibaquin

abëmi xë. 11Camabi unin ca Nucën Papa

, nëtë xë .Cëñú .

.

catamëcë unicama ca12Nucën xucën Silvano,

.

. ëanan canamitsu cain, an mitsu upí oquin cushionan

,uisaira oquin cara Nucën Papa Diosanmitsu nuibatia quixun. A ënima camina

.13

catamëcë unicama, saribi

caíscë, acaman ca bë. Marcos,

bëchicësa, anribi ca bë.

14Jesucristo cupí micamaxbi xucënsa

bëtsibë bë .

marua bucucanti cana cuëënin.Ashi, Pedro.

1 5

493

Pedronëan axa Jesucristomi catamëcë unicama quirica cuënëoxuan

1 1 , ax cuëëncë

. Annu iëmicë Jesucristo, axbi Nucën Papa

saribiëmicë, mitsu cana. 2Mitsux Nucën

samaira

cuëënin.

Uisai cara axa Cristomi catamëcë

3

, an ca uisaira cara

. 4Ainan

Papa Diosan uisaira oquin cara nu.

, a banamisabi

nan uni itsían ñunshínquin ñu, usaribi oquin

. 5Usaimitsux Nucën Papa Diosmi catamëcë

upí . Upí ñu

cuëëncë. 6

tënëanan cushixun Nucën Papa Diosan a.

bëtanbi bënëquinma tanshiti.

Diosmi asé . 7Usaquintsibë nuibananti

..

8Asé

. bimi

. 9

ax bëxu.

ëmanúaxa. 10 ëantu,

bë .

. 11

, an nunënquin Nucën Papa Diosnanëmicë, an mëníosabi oi asérabi

aín nëtënu abë cëñú .12Uisai caramina Nucën Papa Dios

cuëëncë.

ëní, manúti rabanan.

PEDRONËAN ARIBI BUANMITËCËAN QUIRICA

494

13,14

,.

. 15

bëquixun cana ënë banacama mitsucuënëoxunin.

16

ñuixuanan aín utëcënti ñuiquin nunmitsu cacë bana ax ca unían anbi

. Nucënbë

.17

nuan, a ñui, Nucën Papa Diosësai quia cuacën:

, a cupí cana—quiax. 18Anua

, NucënPapa Dios naínuax usai Jesucristo rabiquia asérabi cuacën.

19Usai banaia cuaquin cananuna, an Nucën Papa Dios quicë

bana uni ñuixuncë unin cuënëo bana.

.xun pëcacëbëñu upí oquin isquinmabi isin. Usaquinisquinbi cananuna barían pëcacëbëtainra upí oquin isin. Usaribi oquincamina a unicaman bë nëo

rabi mitsunbëtainra, uisai cara

. 20,21An Nucën Papa Dios quicëbana uni ñuixuncë unicama ca anbi

.Ax asérabi aín Bëru Ñunshin Upitan

upiti catamë sabioquin bana ñuixuancëxa.camina asé , unin ca anbi

xun Jesucristo ñuiquin banacuë .

An Nucën Papa Diosan banama, bana itsi ñuixuncë uni ñui quicë

2 1 , uni raíri, an—Nucën Papa Dios ca usai quia

—quixun cëmënucën raracama ñuixuncë. Usaribiti caan mitsu bana ñuixunti uni cëmëquin

. Atúnbi

,tia uni

, ami

.ca a unicamax bënë . 2A

. Atúxa

. 3Aunicaman ca mitsun curíqui biti cupíshicëmëbanamabi,

.ië ,Papa Diosan mëníosabi oi.

4

ënquinma aínnëtënua chiquínquin anúan an camabi

mainuan, anu atuxtëmë ,tëcërë .5Usaribi oquin ca Nucën Papa Diosannëtë ióñu, an aín bana cuacëma

tërënquinma camabi me mapumiquinbaca cëñumiacëxa. Usonan ca an ami

nun aín bana ñuixuncë, Noé, acëñunmëcën achú ë unishi

2 1 2

495

Nucën Papa Diosan iëmiacëxa. 6Usonanca Nucën Papa Diosan ëma rabë,

,

nun nëancëxa. A bana cuatía an ñu

racuëti oquin ca Nucën Papa Diosan

. 7Sodomacëñun Gomorranënquinbi ca Nucën Papa Diosan Lotcacë uni,

, aiëmiacëxa. 8

ë,

. 9A

bë saribiti Lotiëa, ,

ax quicë , uisa ñubëtanbi ië .

iëmiquinma, anúan an camabi uni istimainun tëmë .

10

unicama asé. A unicaman ca

rabínquinma ax cuëëncësa oquinshi ñu, ami racuëquinma Nucën

. 11Ax atubëtansënë

, axa usai quicë unicamansaribi oquin,

.12

ñuinacan, uisa cara oia quixun, saribi oquin

raquian unin, . Atux ca an

. Usa

saribi bamati. 13An bëtsi uni tëmëramicë cupí ca

usaribiti tëmë . Atun ca—

—quixunsinania.

nia. Mitsux Nucën PapaDios rabinux timë , mitsubëtan

nia. Ax ca.

.14 mashi

anun cuëënia,.

buribi.

nia. A unicama ca Nucën

, . 15Aunicaman ca Nucën Papa Diosan banaquicë .

, Beornën bëchicë,. Balaanën ca an Nucën

Papa Dios quicë bana uni ñuixuncë uni

. 16An cacëxunbia aín banacuacëma cupí ca Nucën Papa Diosan, ñu

cuancë aín burro bëaracëxa. Bëaracëx, sari

banaquin, ca aín burron Balaamsinanamiacëxa. A unicamax ca Balaam

.17

nux nëtë bënamëtiabi suñun bëcacëxnëtëcësa, .atux tëmënëtëtimoi xë . 18Usaunicaman ca axbi cërúanan rabiacati

, saribi oquian, an

sinanamitëcënia. 19 ,

2 2

496

.mi uisabi oima.

, atun.

. Usa

. 20 :

catamë

cënia, a unicamax ca bë. 21Jesucristomi

catamë

. 22

: “Camunan caxunbi amiribishi aín quinan

pitëcënia. Usaribiti ca cuchi nashitancëxbitëcëni chuatëcë .

ñui quicë bana

3 1 ëantu, bëtsi quirica

.quin cana asé

sëan. 2An NucënPapa Dios quicë bana uni ñuixuncë

nan, camina Nucën, an Nucën Papa Diosnan

ëmicë, an aín bana ñuixununcaíscë unicaman mitsu ñuixuncë

.3 , anúan

Jesucristo utë, anun

,. 4 :

—Jesús ca utë. Nucën

raracama bamacë sabi oi ca

camabi uni bamaia,. 5A

, Nucën

cacëxëshi ca naicamëbacacama, mainun,

.6

sinanëinshi mapuquin, bacan ënë menu. 7

Papa Dios quicëbëtainshi tsin cëñuti. A nëtën

.8 ëantu, camina

,, an nëtëtimoi tsócë

, tancëx ca nun nu tancë achúshi. Usaribiti ca nun

nu mil barisa tancë ax Nucën PapaDiosan tancëx achúshi në . 9Usa

—Jesucristo xënibutia —

achúcastí nima, camabi uniasinanati ami catamëti cuëënia.

10Usaquin caíntancëx ca unin, an ñu mëcamacë uni imë

. A nëtë ucëbë ca canacamësaía anuax banacë ,

bari, ,.

.11

sinani camina Nucën Papa Diosquicë

. 12

Papa Diosan mëníosabi oi uti caínquinunicama sinanatia ami catamënun

. ,

2 2 3

497

bari, quiruquin. bë ca

. 13

sabi oía. Anu ca

.14 ëantu,

ñumarua isanan uisa ñu

. 15 , axa

tërë nun quixun.

sabioquin ca abënu nuibanancë nucënxucën,quin, usaribi oquin mitsu caxa. 16A

mitsu caxa. A bana raírinëx ca unían.

an Nucën Papa Diosan bana upí oquin

catamëcëma unin, uisai quicë cara a

.Pablonëan cuënëocë quiricaishima,

.17 ëantu,

,

Diosan bana quicërabanan bë . 18

mitsu iëmicë, ax quicë

. nancamina an ca mitsu nuibatia quixun

. saribioquin ca usabi oquin nëtë xë

.Ashi, Pedro.

2 3

498

1 1

, añuiquin cananuna ënë quirica mitsucuënëoxunin. A cananuna aín banacuanan nun bërúnbi isacën. Nunbërúnbi ñachaquin isanan cananunanun mëcënanribi ramëacën.

, a ñuiquin cananuna mitsucain. 2

.asérabi a isacën.mitsu ñuixunin. Ax aín Papabë

,

ñuixunin. 3Nuxnu asérabi Nucën Papachicë Jesucristobë

saribitimi mitsúxribi nubënun quixun

cananuna nun nu isanan cuacë, ënëñucama mitsu ñuixunin. 4Upí oquin

maishirua tani cuëënuncananuna ënë banacama ësoquin mitsucuënëoxunin.

Nucën Papa Diosan unían ñu

5

ñuixunin: Nucën Papa Dios an caasé . An caunë .

. 6

——qui cananuna cëmëin.

quicëcananuna cëmëin. 7

, axaami catamëcë unicamabëribi upitinuibananin. , aínBëcupí, , abi nutërënxunia.

8— —quicananuna nuxbi cëmëin.bana asé . 9

, nun nu nunxun ca Nucën

Papa Diosan, sabi,

tërë .10Nucën Papa Diosan bana ca quia——quiax. —

—qui cananuna—— .cananuna, aséquixun sinaniman.

Cristo, an Nucën Papa Dios nu ñucáxuncë

2 1 , cana ñu

mitsu cuënëoxunin., xunti ca

JUANËAN A PAIN BUANMIA QUIRICA

499

, ax. ñumabi asérabi

. 2Jesucristo axa bama cupíë .

bia tërëbamacëxa.

3Aín bana quicë, nux cananuna

asé .4 —

—quibiaín bana quicë , a uni cëmë

. mëishi banaia. 5Usasabi oquin

Diosmi sinania., nux cananuna asé

quixun. 6 —

—quicë uni, ax Jesucristo.

7 ëantu,bana ñuiquin cuënëoquin cana mitsucaiman. Jesucristomi catamëtabaquinmicua bana abi cana mitsu ñuixuntëcënin.8

samaira oquin, Cristo

saribiti.cama ëni Nucën Papa Diosbë

.9Uix cara —

—quibinuibatíma uni itsimi nishia, ax ca Nucën

. 10An uni itsinuibacë uni ax ca Nucën Papa Diosnan

.. 11

ca nuibatíma bëtsi unimi nishcë uni an

ñumasa.

12 , cana Jesucristocupía Nucën Papa Diosan mitsun

ëncë cupí mitsu quiricacuënëoxunin. 13 ,mitsúnmi axa ënë mecama unioisama

, Nucën Papa Dios, a

quirica cuënëoxunin. ,

nin.

mitsuribi quirica cuënëoxuan. 14Uni, mitsúnmi axa ënë mecama

, Nucën PapaDios,mitsu quirica cuënëoxuan.unicama, mitsux Jesucristomi cushicë

tancëquirica cuënëoxuan.

15Ënë nëtënuxuan Nucën Papa Dios

.cuëënia, ax ca Nucën Papa Diosmisinanima. 16

,xëati, nan ñu

——quixun sinani rabitia. Nucën Papa

..

17

.

. Usa

cuëëncë nibua.

1 2

500

An ——cëmë ca a bana

—quicë unicama ñuicë bana18 , cana mitsu cain,

anúan ënë mecama cëñúti nëtë ca.

.

., anúan ënë mecama cëñúti nëtë

. 19An Cristo

ca nu ëanxa, asé saribi. Nux

saribiti asérú .

ca atúan nu ëncë cupí camaxunbi, nubëa ax timëcë unicamax

xira asé saribiti.

20

, atúan Jesucristo

. 21

ax cuëëncëcana mitsu caiman. Mitsúnmi a ñucama

cuënëoxunin. , Cristonan

ax ca cëmë .22 ? Axa —Jesús

—quicë uni ax ca a.

. Ax ca aín Bëchicë

. 23Camabi uni axa— , cana amicatamë —quicë uni, ax ca NucënPapa Diosmiribi catamë . Usa

—Jesús asérabi NucënPapa Diosan Bëcana ami catamëti —quicë unicama, abë

.24

catamëtabaquinmi cua a bana. A

bana asé

Bë ribi. 25Jesucristonëxbi ca quiacëxa, a

cupíPapa Diosbë xë .

26

ñuiquin cana ënë banacama mitsucuënëoxuan. 27

Jesucristonën aín Bëru Ñunshin Upí,

.asé .camina aín Bëru Ñunshin Upitan

sabi oi camabi.

28 , cana mitsu cain,utëcënquian Jesucristonën nu upí isti

, axa ucëbërabíntima cupí. 29Mitsun camina,Jesucristo ax ca asé

.,

Nucën Papa Diosan bë .

Nucën Papa Diosan

3 1Nux cananuna Nucën Papa Diosanbë , an cacësabi oi. An aín

bëchicë ca quixun nu cacë cupí, uisaira oquin

cara an nu nuibatia quixun.

, nux cananuna aínbë . 2

nuibacë xucëantu, bërí cananuna NucënPapa Diosan bë .

1 2 3

501

., Jesucristo utëcëncë

bëtan cananuna upí oquin uisa cara ax. A isi cananuna

. 3Uicaman cara —asaribi—quixun sinania, a

,.

4

unicama, ax Nucën Papa Diosan banaquicë . Nucën PapaDiosan bana quicë ,

. 5 , uninënux ca Jesucristo uacëxa,

. 6

sha,, a. An

ami catamë. 7

bë , cana mitsu cain, unin. An upí ñu

. 8

, ñunshin

ë , usa.

cama cëñui NucënPapa Diosan Bëchicë uacëxa.

9Uix cara asérabi Nucën Papa Diosanbë ,sinanima. nun

bëchicë .cënti sinanima.

10 . Ui unin cara ñu upí

, ui unin cara uni itsiribi nuibatima.

Nucën Papa Diosan bë

.

Unicamaxa bëtsibë bëtsibënuibananti bana

11Jesucristomi catamëtabaquinbimi, bëtsibë

bë .12

Cainan aín xucë . Usaribi. ¿Uisa cupí cara? Aín xucënan

.13 ëantu, axa Jesucristomi

catamë

nuibacëxunmabi camina —uisacatsi—

. 14

bitia ax Jesucristomi catamëcë unicama, nux

. An uni itsiribinuibacëma uni ax ca Nucën Papa

. 15An aminishquin uni raíri nuibacëma uni ax ca

.,

nibua.

16Jesucristo nu nuibati bama cupí, usari ca uni nuibati

., saribi

. 17

, ax? Usama

ca. 18 , cana mitsu cain,nun cuëbitanshi uni —nuibati —quixun caquinma cananuna

1 3

502

asé.

19

, nun cananunaasécuëëncë . Usaquin

në marua. 20 ——quixun sinaniabi Nucën

Papa Diosan,, . 21

nuibacë xucëantu,cama a më

. 22 sabi, ax cuëëncë

cësabi oquin nu. 23Axa quicë

, cananuna aín BëchicëJesucristomi catamëanan bëtsibë bëtsibë

, an nu cacësabi oi.24Axa aín bana quicë

,. An nu

, Nucën.

Nucën Papa Diosmi sináncë uniñui quicë bana

4 1 ëantu, ënë nëtë—Nucën Papa

xun cana uni banañuixuni —

.—Nucën Papa Diosan

—quiquian unin ñuicë. Upí oquin

pain camina asérabi cara Nucën Papaxun uni ñuixunia. 2Ësaquin camina

, ui unix cara Nucën Papa: An

——quixun asé , an caNucën Papa Diosan Bëru Ñunshin

xun usaquin. 3

, ax Nucën Papa DiosanBëru Ñunshin Upí .

.

cuan.ríbi Cristo

.4 chicësa unicama, mitsux

. Nucën

tan sënënma ca an ënë në.

tansënë . 5A unicamax ca ënë

ñui banaia.aín bana cuatia. 6

. Ainan

. Usa

nun bana cuatima., uin cara nun bana cuatia ax

quixun., uin cara nun bana cuatima, ax ca

,

quixun.

Nucën Papa Dios an canu nuibairaia quicë bana

7 ëantu, cana mitsucain, xunca unin uni itsi nuibatia.

tsibë bëtsibë

1 3 4

503

. An uni itsi nuibacëunicamax ca Nucën Papa Diosanbë

. 8Nucën PapaDios ax ca an unicama nuibairacë a

.

. 9Nucën Papa Diosan ca aratsuishi

xuacëxa,nëtë .

, uisaira oquin caraNucën Papa Diosan camabi uni nuibatiaquixun. 10 xunmabi unicamanuibaquin ca Nucën Papa Diosan, a cupí

ëmenuax bamanun aín Bëchicë xuacëxa.

,usaira oquin ca Nucën Papa Diosanunicama nuibatia quixun.

11 ëantu, Nucën PapaDiosan unicama usaira oquin nuibacë

. 12Nucën

. tsibë bëtsibënuibanancë . Nubë

saribi oquinu unicama. 13An aín Bëru

,quixun. nan cananuna —ax ca nubë

— . 14Nunbicananuna, ënquin ënë

ië , aínBëchicë a isacën.ñuiquin mitsu cain. 15Uin cara—Jesucristo ax ca asérabi Nucën PapaDiosan Bë— ,

..

16 ,Nucën Papa Diosan ca nu nuibatia

quixun. Nucën Papa Dios ax ca an.

..

17

nanunicama nuibatin.nux ënë nëtë , anuanJesucristo utë

. 18

nan bëtsiuniribi nuibacë uni,

tima. Anuan Jesucristoutëcënti nëtënribi ca racuë .

rabi bëtsi unibë

sinani bënëtia. Usa unin ca upiti.

19

nuxribi Nucën Papa Diosmi sinani amicatamëtin. 20An —Diosmi sinani ami catamëti —quicë

mëia.

, Nucën Papa Dios, aribisinanima. 21Ënë bana ca Nucën Papa

:.

5 1An —Jesús ax ca Cristo, axa utiajudíos unicaman caían, Nucën Papa

Diosan Bëchicë, —unicamax ca Nucën Papa Diosanbëchicë . Uicamax cara NucënPapa Diosmi sinania ax ca aín bëchicëcamamiribi sinania. 2

,Dios quicëcananuna aín bëchicëcamamiribi sinaniquixun. 3Axa Nucën Papa Diosmi

1 4 5

504

asé , an ca aín banaquicë . Ax quicësabi oquin

. 4—Ax quicësabi

— cëchicëcaman, an ënë menu

saribi

ënia. 5Axa —Jesús ca asérabi NucënPapa Diosan Bë —quixun

cë uni an cuni ca ënëcama ënquin

cënima.

6

.. Nucën Papa

Diosan Bëru Ñunshin Upitanribi ca—Jesús ax ca Cristo, asérabi NucënPapa Diosan Bëchicë, —quixun nu

. Nucën Papa Diosan BëruÑunshin Upí ax ca Nucën Papa Diosan

. 7

,Jesucristo,Upí, ë shi

. ., Jesus, ax ca

asérabi Cristo, Nucën Papa DiosanBëchicë, . 8Ënë menuxunNucën Papa Diosan Bëru Ñunshin

nan axa aín imi,

, Jesús ax ca asérabi Cristo,Nucën Papa Diosan Bëchicë,quixun. 9Unin bana cuananbi cananunaaín Bëchicë Jesucristo ñuia, axira uninbanabë sënë

. Ënëx ca aínBë

. 10Axa aín Bëchicëmi catamëcë

uni,cëxun asé , Jesucristo ax caasérabi aín Bë . Usa

asé , ax—— , an aín Bëchicë ñuiquicë bana ca asé

. 11Nucën Papa Dios caquiacëxa, aín Bëchicëmi catamëcë cupí

nibua. 12

cara Nucën Papa Diosan Bëchicënan, a unix ca usaribiti nëtëtimoi Nucën

.unix cara aín Bëchicë , a unixxë .

13Aín Bëchicëmi catamë

xë nuncana ënë ñucama mitsu cuënëoxunin.

14 , nun nu asérabiax cuëëncë cëxun caNucën Papa Diosan nun bana cuatiaquixun. 15 quin cananuna

, Nucën Papa Diosan ca nuncëxun cuaquin, cë ñu

cësabi oquin nu.

16Abëa Jesucristomi catamëcë uni

unin —tërë—

ënquin sinanaminun.

ënquin a uni upícë .

axa tërëxunun quixun

mitsu caiman. 17

. Bëtsi bëtsi

1 5

505

rë .rë

.18 , asérabi Nucën

Papa Diosan bë.

Diosan Bëchicë Jesucristonën bë

uisabi oima.19 , nuxnu Nucën

.

20 nan cananuna ësaquinribi, aín Bëchicënën ca ënë menu ax

tia uisa cara NucënPapa Dios, axëshia asérabi Dios,

. Aín Bëchicë,Jesucristo,

sabi oi tsotin. Axca axëshi asé

. 21

bë , anbi

. Ashi, Juan.

1 5

506

unicama nuibati bana1 cë

,

ñun, ënë quirica an Nucën Papa Diosantan, mi cuë

nin. 2

, a cupí cananuna mitsunuibatin. 3Nucën Papa Diosan ca aínBëchicë Jesucristobëtan nuibaquin mitsu

. An ca asérabi an

.4 rinën ca Nucën Papa Dios

quicëcana cuëëinra cuëëan. 5

banama, Jesucristomi catamëtabaquinucua, a banabi cana mi ñuixuntëcënin. Abana quicësabi oi cananuna bëtsibë bëtsibë

.6Aséca axa quicë . Aín banax caquia, camina bëtsibë bëquiax. Jesucristomi catamëtabaquinmi cua,

.

An uni paráncë unicama ñui quicë bana7

—Nucën Papa Diosan Bëchicë—quixun caquinma,

bëtsi bana ñuiquin uni parania. Usa unix

. 8

quicësabi oquin sënënëtënuxun Nucën Papa Diosan anmë . Uisaira

nunma bë .9Ui unin cara Cristonën bana quicësabi

.ca axa Cristonën bana quicë

Bë . 10Ui unin caramitsu isi cuanxun Jesucristo ñui quicëbana —ax ca asé —quixunñuiquinma bëtsi oquin ñuia, a camina min

—caina uan— . 11Axa usa unibë

saribi oquin. .

12

.cuëman.sinanin.cuë .

nani, nani.

13Nucën Papa Diosan atúxribia ainan

bë .Ashi, Juan.

JUANËAN ARIBI BUANMITËCËAN QUIRICA

507

Gayo upí oquin ñuia Juan quia1 cë

,saribiti asérabi Nucën Papa Diosan

, a ënë quirica.

2 , mix Jesucristomicatamë

xunin. 3Axa Jesucristomicatamëcë uni raí nuax

, mix ismina asérabi ënímaNucën Papa Dios cuëëncëquixun. Usaquian cacëxun cuati canacuëëan. 4Bëtsi bana ñuia cuati

saribitiachicësa unicamaxribi Nucën

Papa Dios cuëëncëcuëënin.

5 , min upí oquinaxa Jesucristomi catamëcë unicama

cuëëncë . 6

ëmanuax ucë unicaman ca ënu bëbaxun,axa Jesucristomi catamëcë unicamaxatimëcënuxun, asérabimi nuibaquin

. Aunicama camina bëtsi ëmanuribicuainsa tania añu cara cuëënia a

, Nucën Papa Dios cuëëncësabi oquin. 7A unicamax Jesucristomi

isi cuanxa.

. 8

, NucënPapa Diosan bana upí oquin ñuia ninun.

9Axa Jesucristomi catamëcë unicamacana atúan timëxun cuanun quixun

. micëbi ca Diótrefesaxë ,nun bana cuaisama tanxa. 10

. An caaxa Jesucristomi catamëcë uni raírianua cuania biisama tanan, an biisa

quixun caquin, mitsubëa timënun.

11 ën,

..

.

12Camabi unin ca —Demetrio ca upí—quixun ñuia.

cupí ca ax asé. Ax ca aín sinan

JUANËAN ARIBI AMIRIBISHIBUANMITËCËAN QUIRICA

508

asérabi mi cain. Nun bana ca asérabi.

13

tan, nëoquin añucama mi ñuixuniman. 14

bënëtishi mi isi cuanti sinanin. Cuanxun

cuni cana mibë banaquin mi ñuixunti.

15 nin.Axa ënuax nubë nuibanancë unicamanca bë . Usa

nuibanancë unicama achúshi achúshi,bë . Ashi,Juan.

3 JUAN

509

unicama Judasnën cuënëoxuan quirica1 , an Jesucristonën

cacëxucën, .

, cana ënëquirica mitsu cuënëoxunin. 2NucënPapa Diosan nuibacëxmi mitsun

ë tsibë

cana cuëënin.

An cëmë bana uni ñuixuncë uni(2 Pedro 2.1-17)

3 ëantu, JesucristomicatamëtërëDiosan mitsu iëmiaxa, saribioquin. ëtibanacama ñuiquin mitsu cuënëoxuntisinan.

, uni raírinëanNucën Papa Diosan banamabi ñuicë

,Jesucristo ñui quicë bana, a Nucën PapaDiosan unicaman cuacë, ax ca asérabi

nun, atu.

4Uni raírinëx ca parani mitsubë timëtia.Mitsubë timësabi oquin sinanima. A unicamax ca ësaiquia:

.. —

—quibi axë , axcuëëncë . —

—quixunbi ca aínbana quicë . Usa uni ñuica Nucën Papa Diosan bana cuënëoquia,

.5

cënin, Nucën

tiamaoquin raíri cëñuacëxa. 6Angelcama raíri,axa Nucën Papa Diosan nëtë

,ax ca anúan an camabi uni isti nëtë

manë risin tëcërë , anubi. 7A

Papa Dios cuëëncë

. Nucën Papa

xanuribi aín bënë .

xanúxribi aín bë

, . Usaía

cupíbi, manë tsin nëancëxa, xënibua.

JUDASNËN BUANMIA QUIRICA

510

bë .8

, mitsu parani mitsubë timëcëunicama an,

,

uisa cushi cara,. 9Usaría a unicamax

, Miguel, an abë

, Moisés bamacërabanan abë cuëbicanancëxunbi,

ësaquinshi cacëxa:.

10

. ñuma

saribi oquin caa unicaman aín cuëëncësa oquinshi ñu

. .11

. Cainan

saribiquin curí. Coré ax ca Nucën Papa

Diosan cacëxuan Moisésnën ñuicë banacuaisama tanquin, uni raíri Moisésmi

quirumicë cupí, bamacëxa.Cain, Balaam, Coré, saribitica a unicama cë . 12Mitsúxmi

ëatúxribi mitsubë timëasé . Usa

sabi oquinshi pirabinima sharati, uni raírimi sinanima.

nuxnëtë bënamëtiabi suñun bëcacëxnëtë .bimiti nëtëa ucëbëbia i bimicëma

. Bëucutia i aín tapun

ëchiquicë, .13Bëchinan purucësa,

. Chiquítacúcë, .ca atux nëtëtimoi xë

.14

rëbúnqui nucën rara Enoc, ax ca Nucën

quiacëxa:caman

nëpúamainun uaxa. 15Uxun ca camabi, atúan

.

cupíribi,

. 16

uni raí

.atúxbi cërúanan rabiacaquin, aíncurí shi abëupiti banaquinbi uni parania.

17 ëantu, a unicamaxa,

Jesucristonëan aín bana ñuixununcaíscë unicaman mitsu ñuixuanbanacama, ,18ësaquian mitsu cacë: JesucristoutëNucën Papa Diosan banami cuaiquin,

. 19Usa unicamax ca an ënë nëtë

. A unicaman ca uniraírimia nishnun quixun unicamasinanamia. Nucën Papa Diosan Bëru

.

JUDAS

511

20 ëantu, ami catamëcërabi

., an

nun. Aín Bëru

. 21NucënPapa Diosan mitsu nuibacëx camina amimanutima camabi nëtën ax cuëëncësabi

.

utëcënquin aín nëtënunu xë, .

22Caíanan camina —Nucën PapaDiosan bana ca asé —quixuan

sëquin —usa ca— .23Uni raí

, tsinuaxa

saribi oquin.Usaribi oquin camina uni raíriribi

rúinra, ,

chuaí.

, Nucën Papa Dios rabinun ca24

mitsu bëcuëëni aín në

, .25Axë

iëmicë,. Ax uisa ñubi

. . Ashi,Judas.

JUDAS

512

1 1Nucën Papa Diosan ca ënëquiricanu cuënëocë ñucama

Jesucristo ismiaxa, xënibuiracëma

unicama isminun. Nucën Papa Diosan anun

shi Juanisminun xuaxa. 2Xucëxuan ismicëxun caJuanën uisa ñu cara isaxa quixuncëmëquinma a ñucama cuënëoxa.Usaquin ca Juanën Nucën Papa Diosquicësabi oquian Jesucristonën aismianan a ñuiquin cacë banacamacuënëoxa.

3Anun cuënëo banacama quicësabi oi

. A nëtën ca an ënë bana iscë

—asérabi ca usaía quicë— sabi

.

ëëmanuax Jesucristomi catamëcë unicama

Juanën quirica cuënëoxuan4

mëcën achú ë ëmanuaxtimëcë axa Jesucristomi catamëcëunicama, mitsu ësaquin cain: Nucën

,

marua bucuti cana cuëënin.Cuëëanan cana anua Nucën Papa Dios

, abana quicë

marua bucuti cuëënin. 5An

,

nin. Axutëcëncëbë aín unicamaxribi bama

,cëx baísquiacëxa. Ax ca ënë në

. An ca nu

ëanan,6

, nux sacerdote an

. A ca camabi uninrabiquin —mixëmixira cëñú —quixun

. .7Ca is, Cristo, ax ca naí cuin mëu

bë . Aia ca camabi, an manë xëtocën

taro, . Ax

.Asé . 8

Dios, , ax ca, uisa cushi cara, aín

cushibëtanbi sënë .ca ax ësai quia:—

,ñucama cëñúcë . Usa

513

.

Cristo Juanën isa9

ë .saribiti cana Jesucristonan

cupí, rabi. Mitsu

saribi oquian an cushiocëxun canabëbi bënëquin ami

catamëti ëniman.Diosan bana ñuixuanan, Jesús ñui quicëbanaribi uni ñuixuncë cupí cana Patmos

. 10

cësa oquin,banañu banocëxa banacësari munumabanaia cuan. 11Banai ësai quia canacuan:—

,ñucama cëñúcë . Usa

. Ënuxunmi min iscë ñucamañuiquin camina quiricanu cuë .Cuënëotancë

cë unicama, mëcën achúshië , acamami

cuë , Efeso,Esmirna, Pérgamo, Tiatira, Sardis,Filadel a, Laodicea,unicama a.

12Banaia cuati,caia quixun istisa tani cana cuainacëan.13Cuainacëquin cana mëcën achúshi

ë anu lamparín nanti curi.

achúshi achúshi sëtëcë, acamanëbëtsinua cana uni achúshi isan. Ax ca

. Aín taria chaxcë

cërëquicë ax. 14

iscë .ë tsi rë

. 15

manë cësa.

. 16Aínmëcën mëqueunën mëcën achúshi

ëcuëbínuax machítusa manë xëtocë, amorabëbi cuë , chiquitia canaisan. Isanan cana aín bë nanëxa barincushíinra pëcacësaribiti pëquia isan.

17Usa isi cana racuëtan bamai a. Nipacëtia ca aín mëcën

mëqueunën ramë :— .

.ñu cëñúcë . 18

. Bamatancëxcëntimoi

tsotin. Ui unicamax cara uiti nëtën tsóti,

níoin. Bamatancëx cara aínmëracë anu

, ëncë

mëníoin. 19

a min isti ñucama, acama camina usai

.20 ëmi

quenua iscë,lamparín nanti mëcën achúrabëmi iscë,

, anu lamparín nanticama axca a mëcën achú ë

.mëcën achú ëiscë, ax a ëmacamanuxun an Nucën

1

514

Papa Diosan bana unicama ñuixunquin

.

2 1Catancë :— cë

,

cuë : An aín mëcën mëanun mëcën achú ë

shië anu lamparín nanti

nëbëtsi nicë, Jesús, an ca anuaxa timëcëunicamami ësaquin a caxúnun quixunmi caia: 2 cama cana

, chiquíshquinma camina ñu upí. bëtanbi camina

.

.camina uni raíri axa —Diosan aín bana unicama ñuixunun

—quicë, ax cara asérabia Nucën

nuxun isquinbi camina atúxbiacëmëi quia isan. 3Usai tëmëraquinbi

.xunbi

cuëëncë .4

mitsu cain,catamë . Usai

. 5Usa

cë .

sabi oquin. Usai mitsux

bëtanma cana a anu

nancë, .6Mitsúnmi bë

,saribiti camina nicolaítas cacë

niman.7

catamëcë unicama Nucën Papa Diosan, ënë

., a cana Nucën

Papa Diosan në , aín bimi acüax bamatima, .

8Usaquin catancëxun ca ësaquinribicuë :— cë

,

cuë :cë , axa

bamaxbi bamatëcëntimoi baísquicë,Jesús, an ca ësaquin mi caia: 9Mitsúnmi

., cë cupí

camina tëmëranan ñu .

samaira oi anu.

, bëtsi bëtsi uni,— —quibi

, ,

banaquin mitsu ñuia. 10Unían bëtsi bëtsiëtima

. xun ca, caramina

.Mëcën rabë nëtën camina paë tanitëmë . bëtanbicamina anúnmi mitsux bamati nëtë

.tënuaxmi

nëtë .11An cuaisa tancë unicaman ca axa

cë unicama Nucën Papa

1 2

515

. quin, ax ca

Diosan nëtënu bamatë .

catamëcëma unicama bamatë.

12Usaquin catancëxun ca ësaquinribicuë :— cë

,

cuë : Axa machitusa manëxëtocë amo rabëbi cuënucëñu an caësaquin mi caia: 13 ,

, , .xun

bëtanbi camina mitsun. Micama

achúshi, Antipas cacë,

ëxa bamacëbëtanbi camina mitsun.

14

mitsu cain: Micama raírinën caminaunían Balaanën cacë

. Balaanën ca an Israel, Balac

cacë, a ësaquin cacëxa:bënëñuma xanucama camina Israel uni

. Usai abë

unicaman rabicë ñu a rabiquian ñu. Balaanëan usoquin

xun camina mitsu raírinën usaribi oquin. 15

micama rarírinën nicolaítas cacë

ëinsama tanin,bëtanmabi. 16Usaquin

. Usaquinmi ëncëbëtanma canaxëcuanquin, manë xë bínuaxchiquícë,

.17

catamëcë unicama Nucën Papa Diosan, ënë

. sabi

. Bë

, tënu unëcë, a unicama. nan cana maxax uxua, a

unicama achúshi achúshi, anu aín anë itsicuënëocë, . Uni itsían

shi achú.

18Usaquin catancëxun ca ësaquinribicuë :—An axa Tiatí cë

,

cuë : Nucën Papa DiosanBëchicë, ëtsi rë

ëichúcësa, an ca ësaquin mi caia:19 ,

tsibë nuibanani. Uisai cara ñu

bë. tabaquinmisamaira oquin camina bërí mitsun

.20

mitsu cain. Bë

2

516

.timëcëbëtan achúbana ñuixunia. An isa Nucën Papa Diosquicë bana unicama ñuixunia quiquinbi

.

unin cacë a rabiquin ñuina rëcë piti isa. An

camina isëshitin. 21

nun caían.Caíncëxunbi ca ëmi catamëquin

. 22

.mëranun

. 23

. bëtan cacë

,, uisaquin cara

aín nuitu mëu sinania quixunribi cana.

,

.24 bëtanbi camina

Tiatí rinën aín bana ca

. Bëtsi bëtsi uníxa,,

,

.. . Bëtsi

. 25

utë .

26

catamëëncëma uni, cënquin

unicaman aín bana cuaquin aínquicë

. 27

. xun caatun, camabi unían aín bana cuanun

, uni itsían uni itsi aín banacuanun quixun aín manë xo tuínxunracuëocësaribi oquin. 28Pëcaracëbëtan

caia.

. 29An

catamëcë unicama Nucën Papa Diosan, ënë

.

3 1Usaquin catancëxun ca ësaquinribicuë :

— cë,

cuë : Axa Nucën Papa Diosan

mëcërabë tuíncë, an ca ësaquin mi caia:— cama cana

. Unin ca mitsux camina Nucën.

. 2

.iscëPapa Diosan upí isima.

, upí oquin.

3

2 3

517

.a bana quicë

cama. bëma cana an ñu

mëcamacë uníxa, bëmabiucësaribicuatsini,

. 4

.

. 5

. A

tërë . Tërënquinma canaacama achúshi achúshi ñuiquin —ax ca

—. 6An cuaisa tancë

cëunicama Nucën Papa Diosan Bëru

, ënë aín

.

Filadel anu icë unicama quirica buánmia7Usaquin catancëxun ca ësaquinribi

cuë :—An axa Filadel anuax ëmi catamë

uni,cuë : A aín chaitiocë David

, Jesús,bana asé , ax ca an xëcuëbë . An xëcuëbëunínbi xëcuë xë .ca an xë

. Usaribi oquin ca ui, ui unin cara aín

, acama

ainshi mëníoia. Usoquian an mëníocë—usama ca

— .mi caia: 8 cama cana

. , mitsux

quicë ,. Usa

cuën atsíncësa

.

. 9

,

.,

asérabi mitsu nuibati quixun. 10Mitsunbësabi oquin

.anúan unicama paë tani tëmërati nëtëaucëbëmi tëmë

.11Xë cënti. sabi oquin

..

12 sabi oi, a cana anua Nucën

ë. Anuaxa chiquítimoquin ca

.Diosan anëbi cana a unicamanu cuënëoti

. Cuënëonan cana anu Nucën Papa, axa naínuax ubúti,

aín anë ribiatunu cuë . 13An cuaisa tancë

cë unicamaNucën Papa Diosan Bëru Ñunshin Upitan

, ënë aín nuitunënbi.

3

518

14Usaquin catancëxun ca ësaquinribicuë :— cë

unicama an Nucën Papa Diosan banañuixuncë,ësoquin cuë : Ax upíira upí

, anNucën Papa Diosbëtan camabi ñu unio,an ca ësaquin mi caia: 15

., mitsúnmi upí oquin

sabi oquinra Nucën.

mitsun sinanin,sapi isa Nucën Papa Diosan upí oquinsinania quixun.an Nucën Papa Diosan bana cuacë

.a Nucën Papa Diosan bana cuacëma

.cuëënin, mitsux an asérabiira Nucën

., ,

—— nin.16Usoquinmi mitsun asé

. ., socëribi.

buisa tanti. Usaribi cana mitsu isin. Mitsúxmi

niman. Unían

quin chiquíncë.

17Mitsux camina quin,, , uisa ñu

carana cuëëni, a cana bitsin. Mitsux ënënë

bëxu .

18

sëquin ësaquin cain: Curi manë ax casirocëx aín chuacama nëtëtia.

Nëtëcëbë ca aín upíshi bërutia. Usaribioquin asé

.cama tërëncë

. Mitsun,

xu ,

. 19Uicama carana nuibatin,cënxunma

.sabi oi

asé . 20 .Bëtsi uni isi cuanxun ca unin aín xëpútitaxcaquin a xëocaxunun quixun caia. Anaín xëpúti taxcaquin uni itsi cuëncë uni

.

.cana unían abëtan piquin uni itsi

nun a uni. 21

catamë

, mëraibi ax cuëëncë

saribi oquin. 22An cuaisa tancëcë

unicama Nucën Papa Diosan Bëru, ënë aín

.

Aín nëtënuxunNucën Papa Dios rabiti bana

4 1A ñucama pain cuatancëxun cana

bëcë isan.

3 4

519

cacë bana axa manë banañu banocëxabanacësari banaia cuatëcëan, ësai qui:— , mixmi aia cana uisa

.2Cacëxunshi Nucën Papa Diosan Bëru

xun canacësa oquin naicamë

tsóti, a isan. Isanan cana axa anu tsócëNucën Papa Dios aribi isan. 3Axa anu

,upíira upí, , jaspecacë,ushíantani, cornalina cacë, a iscësaribica aín ichú . Anu ax tsócë anëbëtsioracë ca nónbai upíira upí,maxax ñu paxa iscësa, esmeralda cacë,

. 4Anu ax tsócëaribi nëbëtsioracë ca mëcën rabë

ë ëë . Axa a

anu tsótinu tsócëcamax ca mëcën rabëë ë

ë caniacë .

. 5Anu tsótiriti banaia

cana cuan. Cuanan cana anuaxribiabëtsi ñuribi sharatia cuan. Anu Nucën

, canamëcën achú ë i tëacënunanxun bimicë quirucësariarëquiruia isan. Isquin cana anu caNucën Papa Diosan Bëru Ñunshin Upí

. 6Anua Nucën Papanon ca parúnpapa upí,

.ëtsi

ë ruñurabë ë ñu, axa bamatimoitsócë, . Aín bëbëru

ru . 7A ñu achúshi ca

, bëtsix ca vacabë , bëtsix ca unin bë nan

, bëtsix ca tëtëcamë. 8A ñucama achúshi

achúachú shi pëchi .Aín bëmëú . A ñux ca nëtënbi imëbinëtëtima Nucën Papa Dios rabi ësaiquiaxa:

Nucën Papa Dios, ax ca upíira upí,. Aín

., , .

9 ruñu ñu an NucënPapa Dios, , anu

, a nëtëtimoquinrabianan — —quixuncacëbëtan cacëbëtan, 10ca mëcën rabë

ë ëë a caniacëcë unicama an

axa xëNucën Papa Dios ami bësui, rantinpuruni tsóbuquin a rabiia. Rabiquin ca

bë non nanquin rabiquin ësaquincaia:

11 , min caminacamabi ñu uniocën. Mix cuëëncë

, mix cuëëncësabi oquin camina min cushínbi

uniocën.

.

Nucën Papa Diosan tuíncë quirica

5 1Axa anu tsócë Nucën Papa Dios anaín mëcën mëquenën tuíncë cana

. Iscëx ca aínnamënu cuë

4 5

520

cuë . A quirica aín namë

achú ë . 2A isanancana achúmunuma banaia isan:—¿Uínra cara ax bëtsibë sënënmaira

?3Quicë .

,

. 4An bacanan uisai quicë cara

bë. 5Usai

bëunan mëscutiabi ca a caniacëcëunicama achú :—Camina ini bëunan mëscú .

Ca is, Judatan rëbúnquicama achúshi,, ax Davidnën rëbúnquiribi

, Jesús,, an ca a quirica

,.

6Usai quicëbëtan cana anua Nucën,

bëruñu rabë ë ñu axribiabamatimoi tsócë, cëunicama, acama nëbëtsia nicë, carnero

a isan.

.iscëx ca ax mëcën achú

shië bëru . Aín bëru

mëcën achú ë ax ca aínBëru Ñunshin Upí Nucën Papa Diosan

. 7Anu cuanquin ca Carnero, an

axa tsócë Nucën Papa Dios aín mëcën

më . 8Bicëbë caruñu rabë ë ñu,

axribia bamatimoi tsócë, acamaë ë

ë ë caniacëcëunicamaribi, saribitia unin

rantin purúanxa. A caniacëcë unicaman, a

sanutanun nëënti tsë , acamatuíanxa. A xanpanuax cuin tëxëquianxa

, ax ca aín unicaman Nucën Papa.

9

bama, ami bësuax ca cantati ió cantaxa,ësai qui:

—Min camina bëtsibë sënënmaira

. Mix bamax

bëtsi bëtsi unibu, bëtsi bëtsibanan banacë,nëtënuax ucë,

ñu unicama, Nucën Papaëmian. 10Iëmianan

camina atu Nucën Papa Diosbë

Papa Diosbë banaquin a rabicë.

.11A cantati cuatancëxun isquin cana

ruñu ñu, axribia bamatimoi,, a nëbëtsioratia

munuma banaia cuan. 12Ësai camunuma banai quiaxa:

—cupí bama, ax ca bëtsibësënë . , axa

,

5

521

, camabi,

.Rabianan ca — —quixuncaquin rabiquin an cacë

. Cuëënquinca axribia cuëë .

13Usai banaia cuanan cana NucënPapa Diosan unio ñucama,ñucama,

,, acamaxa munuma

banai ësai quia cuan:Ax anu tsócë Nucën Papa Dios, a

saribitia, aribi ca

camaxunbi cuëënquin axribiacuëë . Rabianan ca— —quixun caquin

.

. Cuëënquin caaxribia cuëë .

14 ruñu rabëë ñu, axribia bamatimoi

tsócë, acaman ——quixun caxa. Cacëbë rantinpurúnquin ca a caniacëcë unicamanribiaxa bamatimoi tsócë a rabiaxa.

ë

6 1Usaquin istancëxun cana Carnero,

achú ë ñu a achúshipëóshia isan. Pëóshcëbëbëruñu rabë ë ñu, axribiabamatimoi tsócë, acama achúshinëxa

sari munuma banai —cachiquiti ut —quia cuan. 2Quicëbëtanisquin cana achúshi caballo uxuachiquitia isan. Axa a caballonu tsócë

unin ca canti achúshi tuíanxa. Tuíanxxun

biquin,mañutancëx ca axa ami nishcë unicama

.3 bë saribitia

, an anúan quiricashaxa. Pëóshcëbë

ruñu rabë ëñu, axribia bamatimoi tsócë, acamaitsíxa —ca chiquiti ut —quia cuatëcëan.4Quicëbë ca bëtsi caballo, ushíanchëxëira, anuax chiquíaxa. Axa acaballonu tsócë uni an ca bëtsibëbë nun unicama

, Nucën Papa Diosanxun, aín manë masínbu biaxa.

5 bë saribitia, an anúan quiricashaxa. Pëóshcëbë

ruñu rabë ëñu, axribia bamatimoi tsócë, acamaitsíxa —ca chiquiti ut —quia cuatëcëan.Cuaquin isquin cana caballo tunanchiquitia isan. xun ca anu tsócëunin, , anun ñu

. 6

bëruñu rabë ë ñu, axribiabamatimoi tsócë, acama nëbëtsinuaxabanaia cuan,quia:—Achúshi nëtën ñu mëëtancëxun bicë

curíquinën camina achúshi kiloishi trigo. A biquinma camina rabë

.

.7 bë saribitia

, an anúan quiricashaxa. Pëóshcëbë

ruñu rabë ëñu, axribia bamatimoi tsócë, acamaitsíxa —ca chiquiti ut —quia cuatëcëan.8Cuaquin isquin cana bëtsi caballo,curua, chiquitia isan. Axa anu tsócë uni

5 6

522

. AnBamati cacë uni a nuibiancë, a unix ca

. A uni rabë ca,sha nëbëtsi, rabë

ë bia amoshi cëñunun Nucën Papa

. xun ca auni rabë

sha

nancë ñuinacan picëxa.

9 bë saribitia, an anúan quirica

shaxa. Pëóshcëbëtan cana Nucën Papa Diosan banacuanan, a banax ca asé

ëxa bama unicamanñunshin, anuxun ñuina xaroti bucúncëmaxax, a tëmúcüa isan. 10A ñunshinaxca munuma banai quiaxa:— ,

sabi oquin, ¿uínsarainra caramina menu

, , ?11Usai quia Nucën Papa Diosan

xun ca acama achúshi achúnën chupa uxua biaxa. xuanbicëbëa ësoquin atu cai banaia canacuan:— saribi oquin axa Cristomi

catamëcë raíri uniribi,sënëontamainun, .

12 bë, an anun

shaxa.Pëóshcëbë ca mecama shaíquiaxa. Usai

, chupa.

. 13

suñúanëan bëcacëxa higos bimi paxarëucucë . 14Quirica

nëtëaxa.nuax

tacúaxa. 15 bë ca axa Nucën,

unicama, ,,

itsi ñu mëëxuncë unicama,uni itsi ñu mëëxuncëma unicama, a

xaxu chacama nëbëtsi unëaxa.16,17Unëchacama caxa:—A nëtë anúan axa anu tsóti upíira

upí, , anu tsócë Nucën

, an axa ami

castícanti nëtë ca uaxa.unicamax uíxbi ië .nunu rurucubut,ca rurucubúquin nu unput. Carnero

, axa, an nu

castí .

7 1Usaquin istancëxun cana rabëë . Achú

nëx ca aucüaxa bari urucë anu nicë. Bëtsix ca ami bari cuabúcë anu

. Bëtsíxa baca rëca bë .man ca suñun me bëcanan parúnpapabëcaisama oquin bëaranan iribibëcaisama oquin bëaraxa. 2Usaquin

ñucama,

. Acama istancëxun cana bëtsi

isan. An ca uquin axa bamatimoi tsócë,

6 7

523

Nucën Papa Diosan unicama, anun

Diosan anë aín bë nanu cuënëoti ñubëaxa.cuëncëni banaquin rabë ë

: 3—Nun an NucënPapa Dios quicë

nancamacuë

.4Catancëxun ca axa Nucën Papa

Diosmi catamëcuënëoxa, uiti cara cuë

:— nëocë unicamax

, ciento cuarenta y cuatromil (144,000) , atux caIsraelnën mëcën rabë ëbëchicëcaman rë . 5Doce milax ca Judatan rë .ca doce milribi Rubénën rë .

rë . 6

Asernën rë .doce milribi Neftalínën rë .

rë . 7

milribi Simeonën rë .

rë .Isacarnën rë . 8

.nën

rë .Benjaminën rë .

.

9Usaquin cuatancëxun cana unintupúntisama, .

.bëtsi banan bananan anua Nucën PapaDios, ,

, aínbë non sëtë .

chisa ñu. 10

:, axa anu tsócë

Nucën Papa Dios, an ca Carnero

bama,tërënquin xë

ëmiaxa.11A unicamaxa quicëbë ca camabi

,,

rabë ë ëë caniacëcë unicama,

ruñu rabëë ñu, axribia bamatimoi

tsócë, acama nëbëtsioraxa.Nëbërantin puruni, meu bësuquin, NucënPapa Dios rabiaxa. 12Rabiquin ca caxa:

. Mix cuëënun ca

.,

— —quiquin mi rabin.. Mixmi

cëñúxë .

.13Nucën Papa Dios rabicëbëtan ca aín

anu tsótinu tsócë caniacëcë uni achú:

—¿An chupa uxua pañucë unicama? ¿Uinuax cara uax?

14Cacëxun cana can:— . Min camina

.Cacë :—

mëraquinbi Nucën Papa. Atux ca

7

524

, ami catamëti aínë

, aín chupa uxuiraaxa chua . 15

.Anuxun ca nëtënbi, imëbi rabiquin, axcuëëncë . Usoia

, acama ënquinma bërúanti. 16,17 saribitia unin

, ax anua Nucën Papa

nëtëtimoi upitax tsónun bë .

rúancësaribi oquinca an aín unicama bë . An ca

marua tani cuëë.

ëmiti. Nëtëmianan ca atúxa bëunan

mëscutiabi aín bëun tërë . Usamëratëcë

nima, cënima,cënima,

cushin xarotëtantë .

8 1Usai a caniacëcë uni quicëbëtansaribitia unin

, an anun quirica, ashiquin pëóshia isan.

Pëóshcëbë ca banai sharatimanëtëishiaxa, mainun.

Juanën ñu isa2 bëtan cana mëcën achúshi

ëbë non nicë isan. Iscëxun ca Nucën

xun,achúshi achúshinën manë banañu biaxa.3 , aín curixanpa tuíanx uax, anua Nucën Papa

sanutanun tsëpasa ñu nëënti, curiribi, a rapasu niracëaxa.

cëbanacamabëa aín cuin tëxëquianx

nun Nucën Papa Diosan.

4Angelnëan tuíncë xanpa anuax ca sanucuínbë, cëbana,cuaruaxa. 5 bëanuxun sanutanun tsëpasa ñu nëënti,anua tsisu rëquirucë biquin, a xanpanu

catancëxun menu niaxa.Nicë riti banacëbë ca bëtsi

mainun mecamashaíquiaxa.

Manë banañucama6 bë

achú ë, an aín manëbanañu banonuxun mëníoxa.

7Achúbanañu banoxa. Banocë

,cë, acamabë imi mëscúcë, acamax meunicëx rëucüaxa. Rëucucëbë ca

ëtsi, rabë

shi nëëmëti nëtëaxa.

nëbëtsi, shi oquin, shi ca

nëëmëaxa.8 bë

aín manë banañu banoxa. Usocëbë caachúshi ñu chaira aín bashi nëëmëcësa

ëxa parúnpapanu nipacëcëbëëtsi, rabë

. 9Usai

,ëtsi, rabë shi

shicëñuti nëtëaxa.

7 8

525

10 bëaín manë banañu banoxa. Banocëbë ca

, bimicëxa taban rëquirucësanuax rëquícuaianx nipacëaxa.

ëtsi, rabë shi, shinu

nipacëaxa. 11

. cëbacacamabë ca xë camaribi mucaxa.

bamaxa.12 bë

aín manë banañu banoxa. Banocëbë cabari,

ëtsi rabë shishi

bënamëti pë .ëribi nëbëtsi rabë

shi bari, ,pë .

13Usacëbëtan istënaínuax nuania isan. Nuania, munumabanai ësai quia cana cuan:—Manë banañu rabë ë

ë shibëtan, axa menu

bucucë unicaman masó. Achúshi

banocëbë tëmëranan ca bëtsi banocëbëribi tëmëranan bëtsiribia banocëbëusaribiti tëmëratë .

9 1 bëribi aín manë banañu banoxa.

Banocëbëtan cana naíachúshi menu nipacëcë isan. Nucën

xun ca anun quinimínra xëocati ñu bixun

tuíanxa. 2A tuíncë ñu anun ca quinimínra a xëocaxa.

Xëocacëx ca anuax tsin cuin chiquíaxa,manë tsi rëquirucë aín cuin chiquícë

. Chiquíquin a cuinan mapucëx. 3A tsin

cuíchiquíaxa, mecamanu cuanux. Nucën

paëx, nibantan paë . 4Tsincuínuax chiquitia ca Nucën Papa Diosana chanpucama caxa: ,imaxu, chucu, ro, i acama camina

. , axnun aín

bë. 5Mëcën

achú ë.

Usoquian cacëxuan paëocësa usaribi

. 6

unicamax axbi bamatisa taníbi. Asérabi cana bamatisa

.7 nani

. Aín.

nan uninbë . 8Aín bux ca xanun

, tasa. 9Aín namicamax ca manë chupan

rabumë .banamiaxa.

nani cuanquin buancëxa banacëribi oquin aín pëchi banamiaxa. 10Achanpucaman tsispin ca nibanta

. Ax ca anúan mëcënachú . 11A

. A ñunshinan anëx ca hebreo, griego banan

.12Usaquin ca rabë ë

ñu banocëbëñu

banocëbëoquin unicaman paë tanmiaxa.

8 9

526

bëtanbi ca rabëaín manë banañu unicama paë tanun

.13 ë

achúshinën aín manë banañu banoxa.Banocëbëtan cana anua Nucën Papa

sanutanun tsëpasa ñu nëënti, ,aín cuëbícamanu i, vaca matúxcasa

, rabë ë, anuaxabanaia cuan. 14Banaquin an bërí manëbana , ësai quiacana cuan:—

nuxuan nëacë rabë ë.

15A rabë ëEufrates baca rapasunuxuan nëacë, ax

achúachú mainun

.sanutanun tsëpasa ñu nëënti anuaxabanaia a cuaxun, manë banañu tuíncë

ëanxa. Usaquin ca a baritia, , anëtë,quixuan Nucën Papa Diosan mëníosabi

. 16A rabë ërucamax ca

.

.17 :

rucaman manë chupaquirucësa

. A caballocaman.

Aín cuëbínuax ca tsi rë

nëëmëti chiquíaxa. 18Caballonëncuëbínuax chiquícë ñucamax chiquíquinca unicama nëbëtsi, rabëachú

achúshi cëñuaxa. 19A caballocaman inax. Anun ca

. Usaibínuax

chiquírunusa,

.20

bamacëma unicamax ca sinanaquin,.

,

, a

nitsíamabi, sabi oquin. 21 ,

ë ,,

aín bë ,camati, acama

.

10 1 , axribianaínuax aia cana isan. Ax ca nëtë

nan baripë . ë tsirë . 2Aín mëcënan cabacacë quiricaratsu tuíanxa.aín taë më nanaín taë më . 3Usai

saribanaxa. Banacëbë ca mëcën achúshi

ë canacamë .4 bëtan a banacama cuënëoti

nuaxa ësai banaia cuan:—Canacaxa quicëcama camina uisai

nun cuë.

5Angel an aín taë itsin parúnpapa, an ca

aín mëcën më .6 :

9 10

527

—Axa bamatimoi tsócë, an naí, me,parúnpapa,ñucamaribi unio Nucën Papa Dios, ancuamainun cana cain: Ax quiasabi oi ca

. 7

banañu banocëbë ca an Nucën PapaDios quicë bana uni ñuixuncëunicamaxa, sabi oi

. A bana uisai quicë cara quixunsabi

, manë banañu banocëbë.8 bëtan cana

naíucüax banaia cuatëcëan, ësai qui:— ,

menuribi nixun aín mëcënan bacanuxuntuíncë quiricaratsu a ca bitsi cuan.

9 ,cana ——quixun can. Cacë :— , ca bit. Bixun ca pit.

Picëx ca min cuëbíbuna rë .

.10 xun, aín

mëcënua bixun cana a quiricaratsu pian.bí

buna rë .. 11Usai

bëtan cana ënë banaribi cuan:—Bëtsi bëtsi unibu, bëtsi bëtsi nëtënu

, aunicama ñuia Nucën Papa Dios quicëbana camina unicama ñuixuntëcënti

.

Jesucristo ñuiquin an cacëca rabë

11 1 bëtan cana Nucënxun i tsatisa

biquin ësaia quiaribi cuan:—Tsatisa ënë i bixun camina anun

anuxun Nucën Papa Dios rabiti xubu aínchaxcë . Tupúanan caminaanuxun ñu sanutanun nëënti, aín

chaxcë . Tupúanancamina an anuxun Nucën Papa Dios

. 2A xubu rapasuníocë, ashi camina tupúntima

. Ax ca axa Nucën Papa Diosmi

. A unicaman ca cuarenta y dos,

Jerusalén, .níocë,

. 3

unicama canun rabë . A unirabë ax ca rabërabë . An

, mildoscientos sesenta, a nëtë

.

.4 ë uni

axa rabë ë

,, a bë non nitsíncë,

. 5 xun caatun aín cuëbínua tsi rëquin cëñuia.

. 6Arabëtax ca cushi .

quicësabi oquin bana ñuixunmainuan.

.mëranun unicama

..

7Atúan unicama bana ñuixuncënëtëcama inúcë nancë ñuinasañu, míinra,

. Chiquítancëxun caan unicama bana ñuixuncë rabë, ami

nanquin ñusmoquin

10 11

528

. 8

, anu,

Jerusalén, . A

caquin anëcë ,

saribiti Nucën Papa Diosmi. 9Rabë shi

cë ca anu cuancëunicama, bëtsi bëtsi unibu, bëtsi bëtsi

banacë, acaman isquin, uni raírinëan. 10A

rabëtan Nucën Papa Diosan bana

cupí ca axa Nucën Papa Diosmië bamacë isi

..

11Rabë shi nëtërucëbë ca a

rabëtax bamaxbi Nucën Papa Diosantëcëni niruaxa. Nirucëbë

ca an atu iscë unicama ratuti racuëiraracuëaxa. 12Racuëcëbëtan ca a rabëtanësaquin caía naínuax banaia cuaxa:—Nëri ca ut.Cacëx ca axa atumi nishcë unicaman

ismainunbi nëtë cuinan nëbëtsiocëxnaínu cuanxa. 13 bë ca me

quiaxa. Shaíqui caJerusalén ëma nëbëtsi rabë, mëcën rabë

shirurucubuaxa. Rurucubucëbë ca

. Acamabamacëbëtan ca bamacëma unicamanracuëquin,rabiaxa.

14Usaquin ca mëcën achúaín manë banañu banocëbëtan bëtsi

ñubanocëbëtantëcëanxa. Usocëbë

ñu, unicama

.

15

banañu banoxa. Banocëbëtan cananaínuax sharati munuma banaia ësaiquia cuan:

Cristo, Nucën Papa Dios an uniiëminun caísa, axë .Nëtë .

16Usai banacëbë ca caniacëcë unicamamëcën rabë ërabë ë, axa anu Nucën Papa

, a bë non tsócë, acamanbuti meu bësuquin

Nucën Papa Dios rabiaxa. 17Rabiquin cacaxa:

, min cushi ca.

, .camina min cuëëncësabi oquin

. shi min.

cananuna bërí ——quixun caquin mi rabin. 18Axa

mimi xuamati nishaxa. Nishcë

,nëtë uaxa. Anun min camabi uni

ca uaxa. An mix quicë bana uniñuixuncë unicama,

ënun mimicatamëunicama, aín cushi unicama

,camabi isquinmi anun mibëa

.ñu unicama anua

11

529

nëtëribi uaxa.19

Nucën Papa Dios rabiti xubu aín xëcuëxëoquiaxa. Xëoquicëbë ,anua Nucën Papa Diosan cuënëo maxax

ë nancë, a isan. Iscëbëariti banacëbë ca bëtsi

mainun mecama shaíquiaxa.

ax rëucubuaxa.

capë

12 1 bëtan cana achúshi ñu, .

.mëcën rabë ë

. 2 ënuxpaë tani bënëti cuëncëanxa. 3Aistancëxun cana bëtsi ñuribi naínua isan,ax ca pianancë ñuina chaira, maxë capësa

. shië .shi achú .

Aín matúxcacama ca mëcën rabë .4Aín ina chaira anun ca maëncësoquin

ëtsi, rabë shishi

menua nipacënun rëupaxa.rëupatancëx ca bacë ,tuñu xanu bë non niracëaxa.5Niracëxuan caínmainun ca a xanu bëbu

ëanxa,

.bacë ,

.6Bacëmenu cuanxa,Diosan mënío anu. Mil doscientos sesenta

níosabi oquinNucën Papa Diosan anúan ax upitaxtsó .

7

nëtënuax, , Miguel, a, pianancë

ñuina chaira maxë capë. 8

man, pianancë ñuina chaira maxëcapë .Ñusmocëbë ca Nucën Papa Diosannë . 9Anua

chaira maxë capëñunbi Nucën Papa Diosan chiquínxunmenu niaxa. A capësa ñuina ax ca anbë

,,

.10 bëtan cana Nucën Papa

Diosan nëtënuaxa ësai munuma banaiacuan:—An ami catamëcë unicama, nucën

xucëantu,nëtëquinma nëtë ëbi Nucën PapaDios manóncë, ax ca ënua chiquíncë

.ëmicë, Nucën Papa

Dios, ainshi asé , aínunicama bë

. 11Aín unicama, nucënxucëantu, saribitia

, ami catamëcëë

, ñunshin

. Atun ca axa ami nishcë unin bëtsi

. 12Ñunshin

nëtë , camina a nëtënucama, . Mitsu

camacama

ësaquin cain: Nucën Papa Diosan aínnëtë

11 12

530

,

. bëtan

tëmë .13Usaía naí bë

tan ca pianancë ñuina chaira maxëcapësa an —naímenu niaxa — , xanu

ëncë,nuiaxa. 14Nuicëxbi ca a xanux Nucën

, tëtëcamëpëchisa rabë .

, anu a ñuinachaira capësa ax cuantima,cupí ca usaquin Nucën Papa Diosan

, anuxun an mëníosabi oquinrabëmëcën achú

nuxun. 15Ñuina chaira capësa an

cuë , a caxuxunxucaxa. 16Usocëbë ca me amo rabëtuqui baquicëbë, a ñuinacan xucacë

ëaxa. Usaibëtan ca. 17

isi ca ñuina chaira capëxuamati xanumi nishaxa. Nishi ca axanun rëbúnqui raíri, an Nucën PapaDiosan bana quicë

, a.

ë ñui quicë bana

13 1 bëtan cana parúnpapamasinu nixun ñuinacan

. Añuinacanmëcën rabëmañutiribi mëcën rabë .ca aín maxcataxribi mëcën achúshi

ë ,

ñui quicë bana cuë . 2A

ëonbísa

.ñuinacan ësa ñuinacan aín

nan, aín bana cuacësaribioquin aín bana cuanan unicaman an

. 3

ñuinacan shi, unin.

Mocëbë ratúunin — —quixun

.cuaxa. 4

ñuinacan , , cacapëunicaman rabiaxa. Rabianan ca

ribi rabi ——quianan ca —

—quiaxa.5Usai quicëbëtan ca parúnpapanuax uax

, ax a cëbananun Nucën Papa Diosan ëanxa.

ëanunicaman aín bana cuanun ëanxa.6Usaquian ëncëxun ca aín cuëbitan Nucën

ñui bananan, aín në.

7Usaquian ëncëunicama, axa Nucën Papa Diosmicatamëcë, .

,bëtsi bëtsi unibu, bëtsi bëtsi bananbanacëcama, .8Ënë menu bucucë, ui unicamax cara me

, saribitia unin, aín quiricanu aín anë

cuë , a unicaman ca axa

bana cuanan rabiaxa.9

tania an ca aín pabitan ënë bana

12 13

531

, ësai quicë: 10Uicaman cara uni itsi, acamaxribi ca sipuacë

. An uni itsi manë xëuni,

.Diosmi catamëcë unicaman uisai cara

bëtanbi Nucën Papa Diosmi.

11Bëtsi ñuinacanmëucüaxa aia isan. Aín matúxca rabëtax

. Axca capësa ñuina chaira ax banacësaribibanaxa. 12A ñuinacanucë, aín cushi ca parúnpapanuax uax

.

ñuinacan , axa motisama oquin tëacë, a rabinun me mëucüaxa

ucë ñuinacan . 13Memëucüaxa ucë ñuinacan

.

tsi naí miaxa. 14

ismainun,Diosan ëncëxun ca unían iscëma ñu

, ënë menu. nan ca a

ñuinacanaxa manë xëtocën motisama oquin tëacë

, abi tanquin a iscësaribi. 15

ñuinacanbanamiaxa. Banamiquin ca uicaman

,. 16 ,

ribi, ñumaunicamaribi, an uni ñu mëëxuncëma

xuncëunicamaribi, camabi aín mëcën mëqueu

.më , aínbë nëomiaxa.17 nëocë bana ax ca

.número cuë . Ui unicamax

.18

aín nú .Aín númeronëx ca, seiscientos sesenta yseis (666) . meroñu unisaribi ca a ñuinacan mero

.

Ciento cuarenta y cuatro miluníxa cantati bana

14 1Usaquin istancëxun istëcënquinsaribitia unin

, ,, anu nicë isan.

, cientocuarenta y cuatro mil (144,000)unicama, axa aín bë nanu Cristonën

anënribi cuënëocë, . 2Aisanan cana naínuaxa banaia cuan. Abanax ca baca xuqui cushíinra banaruia

cuacë . 3Acama cientocuarenta y cuatro mil unicamax ca anuncantacëma, canta iotan cantaxa. A

bëruñu rabë ë ñu,

cëunicama mëcën rabë ë

ë ë, acaman.

,

13 14

532

unicama ciento cuarenta y cuatro mil(144,000) a Nucën Papa Diosan ainan

ëmicë, acaman cuni ca a canta. 4A unicamax ca xanubë

cuëë saribitia unin, ax

quicë . Acamax ca Nucën Papaë

bama,tërë . 5Ënë unicamax ca aínnuitu asé

bë .

Rabë6 .

Camabi unin cuanun ca naínu nuanimunuma banai, Cristo cupí ca unicamaxxëní

.bëtsi bëtsi unibu, ,bëtsi bëtsi banan banacë an cuanun, 7caësai munuma banaquin caxa:—Anun Nucën Papa Diosan camabi

sabi oquin, uisa cara oti.

camina ami racuë . Annaícama, mecama, parúnpapacama,xë cama unio, .

8Usai quicëcaxu ai quiaxa:—Babilonia, a ëma chaira,

itsin ñunshini cuëënti,, saribi

., ca

.9

munuma banai ësai quiaxa:—Uicaman cara parúnpapanuax uax

aín bë nanu cuënëocë unicama,nanu cuënëocëma

ënu cuë 10aunicama ca Nucën Papa Diosan

.

azufre rëquirucë,. Nucën Papa

,.

11Manë tsi anuxuan atun xëpaë tanti, anuax ca aín cuin nëtëtimatëxëquiruia. Usai ca an parúnpapanuax

,

rabicë unicama,anë anu cuënëocë unicamannëtëtimoquin nëtënbi imëbi paë tanti

. 12

unicama, an aín bana quicësabi oquincë, acaman uisai

bë tëmëraquinbi asérabi ami.

13 xun cananaí :—Ënë bana ca cuënëot:

Jesucristomi catamëcë unicamax camarua tani cuëënti

. Naínuaxa banai quicësaribi oi caNucën Papa Diosan Bëru Ñunshin Upíësai quia: Usa unicaman ca bamatancëxun tëmëratëcënquin paë tantëcëntima

. Añu ñucama cara Jesucristonan, acama ca Nucën Papa

Diosan manuquinma sinania..

Uva bimi bicësaribi oquin uni biti bana14Usaquin istancëxun istëcënquin

isan.cënan machítusa

ñu manë cuënucë tuíncë

14

533

. 15

chiquíaxa. Chiquiti munuma banaquinca axa nëtë cuínu tsócë a caxa:—Bimicama ca pëcëti sënëanxa, anun

a biti nëtë ca uaxa. Min manë cuënucë,, bixun

., uni

biti ñui quiaxa. 16Quicëbëtainshi ca axanëtë cuínu tsócë an, unían manëntëaquin bimi upíbu bicësaribi oquin,camabi uni upíbu biaxa.

17Usoquian axa nëtë cuínu tsócë unian upí unibu bicë

xubunuax chiquíaxa. Chiquíquiani caanribi machí ñu manëcuë . 18Buania chiquícëbë ca

, an ñu tsi nëënmianan tsibë ñu, ax anuxun sanutanuntsëpasa ñu nëënti anuan chiquíaxa.Chiquítancëxun ca munuma banaquinaxa manë cuë :—Uvas bimicama ca pëcëti sënëanxa.

nucë,,

.19Quicëbë

cuënucë, anun tëaquin biquin timëtancëxun,bucúanxa. , ax ca an aínbana cuaisama tanquin Nucën Papa

.Ax ca uisaira oquinshi cara Nucën PapaDiosan a unicama castí

. 20Usoquian anuxun uvasbimi chinínti anu bucunia cana isan.Iscëx ca ëmanuax anuxuan chiníncancëx

. A imicë, aín nëmin ca

. Usa

, ax trescientos kilómetros.

,ë oquin unicama paë tanmia

15 1 bëtan cana bëtsi ñuribi. A isi cana

ratúan. Ratúachú ë isan. Acamaachúshi achú

canti ñuñu. Usoquin ca anuishi sënëonquin

aín nishcë sënëntanun Nucën Papa.

2

parúnpapa upí,

cëcëñun mëscucë iscësa isan. Anu ca, arpa, anun Nucën Papa

Dios rabiti, a ñuñu sëtëaxa. A unicamax

, a rabicëma,, mero aín

bë ë. 3Anuax ca Nucën Papa Dios rabi

cantaxa. Moisés, an Nucën Papa Diosancacë , nan Carnero

, anNucën Papa Dios cuëëncë ,aribi sinani ca Nucën Papa Dios rabicantaxa. :

,samaira oquin

. Mix. Min

. Mix cushiira

.

. 4Nucën, ¿uix cara mimi

racuë ? ¿Uin cara mi? Mixëshi camina

. Mix upí

14 15

534

.5A unicama cantaia istancëxun

istëNucën Papa Dios rabiti xubu, aín xëcuëaxëóquia isan.

cuë ë .6Xëóquicë , axa anun menu

mëmiti ñuñu mëcën achú ë,acamax anuax chiquíaxa. Aín chupax ca

, ñuma. Anúan shitëcërëquicë

. 7

ruñurabë ë ñu acama achú

shi achúshi,. A xanpacamanu

ca axa bamatimoi tsócë Nucën PapaDiosan,

.8Angelcama anuax chiquícëbë caanuxun Nucën Papa Dios rabiti xubu

,.

achú ëë

.

ñucama ñui quicë bana

16 1 bëtan cana anuxunNucën Papa Dios rabiti xubu

:—

ñucama, anun Nucën Papa Diosan an ñucanti, acama.

2Cacëx cuanxun ca achú

tutucaxa. Tutucacëbë ca uicamax cara

nëocë,

.chë .

3 bë.

Tutucacëbë ca parúnpapa, uni bamacë.

.4 bë

xë camanu tutucacë. 5

bëësai quia cuan:—

usabi asé . Mix. A

,

. 6Minmi usoquin tëmëramicë

mixmi quicë bana uni ñuixuncë uni.

..

7Usaquin cuanan cana anuxun tsëpasañu sanutanun nëënti, anuax ësai quibanaia cuan:—Usa ca.

, bëtsi.

..

8 bë

anpëncaxa. Anpëncacëbëtan ca cushiirapëquiquin,

.9

xarocëxunbi ca unicaman sinanaquin.

15 16

535

. Nucën Papa Diosan caanúan atu castícancë ñucamanëtëntsianxa.sinanatíma ami xuamati nishi Nucën

.10 bë

,, anu

tutucaxa. Tutucacë. Usai

bëaín unicama bënëaxa. 11Paë tanibënë

,Nucën Papa Dios,banaquin ñuiaxa.

.12 bë

tutucaxa. Tutucacëësquiaxa,

. 13Ësaquinisanan cana capësa ñuina chaira,

ñuinacan ,Dios rabiquinma ñuinacan

, acamancuëbí , tuan titaiscësa ñu rabë shichiquitia isan. 14

tuan tita iscësa, acaman ca unicama.

cuanquin,

., axa

Nucën Papa Dios,oquin atu castícanti nëtë sënëncëbëtan.15 : An ñu mëcamacë

., ax

. Ax ca chupa upí pañucësa.

chupa rinën iscëxa unirabíncë . 16Ñunshin

,

rucamax Armagedóncacë me anu timëaxa. A mex ca hebreo

.17 bëtan ca anuxun Nucën

Papa Dios rabiti xubunuax chiquícë

tutucaxa. Tutucacëanuxun Nucën Papa Dios rabiti xubu

banaia cana cuan:—Anuishi sënë .18 riti banacëbë

mainun mecamashaíquiaxa, uisa nëtënbia unintansamaira oi. 19 bë ca Babilonia cacëëma, ax achú ëachú nun tuquimainun camabi

rurucubuaxa. Usaribi oquin ca Nucën

nishquin,mëratanun

castícanxa. 20Mecama shaíquicëbë canasí

ëaxa.21

iru, acamax naínuax achúshi achúshinëxcuarenta (40) .Rëucubucëbëtani ca ami nishi a unicamax Nucën

.

17 1 bëtan ca xanpañumëcën achú ë, a achú ,

xanu ñuicësoquinbi Babilonia ñuiquin:

16 17

536

—. Ca ut.

, axa parúnpapanan tsócë,

uisoquin Nucën Papa Diosan castícanti. 2

, saribi

.3Usaquin catancë ,

quin iscësa oquin isnun anu unixun cana xanu

achúshi ñuinacan nan. A ñuinacan

anë cuë , , Nucën

anë .cama mëcën achú

rabë ë. 4A xanu anu tsócë ax ca aín chupa

.

.. 5

aín bë nanu achúshi anë unin: “Ënë

ëma cha, Babilonia,.

xanu,. 6A xanúxa, Nucën Papa Diosan

Jesucristo ñuiquin uni bana ñuixuncë

xëax, anun paëanx cuëëinra cuëëniacana isan. Isi, cana ratúira ratúan.7

caxa:—¿Uisacatsi caramina ratutin? A xanu

,

rabë ë, a

rabëbë

. 8A ñuinacan , ax ca, . Ca

quini cha në . Anu

tëmërati anu cuanux, quini chanë . Añuinacan , axa

, ,nëtë cënia isi ca a Nucën PapaDiosan në ñubi aínanë cuënëoma unicama, ax ratúira

.9

. Ënëx ca ësa: Anua xanu tsócë ñuinacan , aíncama mëcën achú

rabë,achú ë, anu a xanutsócë, . 10

achú ë.

sënën,bë bamacë . Achúshinëx

,.. 11Acamax achúshi achú

. Ax cañuinacan , anu a xanu tsócë,

ëcë, .ca anu ax xëtëmë .

12A ñuinacanrabë isquin camina mëcën rabë

.. Atux ca a ñuinacan, nibuti

. 13Amëcën rabë rinën

saribi oquin sinania. Acaman caa ñuinacan

. 14Acamax ca Carnero

17

537

., ax

,

. camanca a amia catamënun caísquin Nucën

bë .

.15Usaquin catancë

cëanxa:—Parúnpapacama,

tsócë, ,

.16A mëcën rabë matúxca a isquinmimëcën rabë , acaman ca

.Ñusmonan ca chupa

. 17Usaía

rabë saribi. Nucën Papa

xun ca atun, anua a xanutsócë ñuinacan

. Aín banacamasënë

. 18Ami iscë xanu a,

,, .

18 1 bënaínuax aia isan. Ax cushiira

cacën mecama pëcaxa.2,3Ai ca munuma banai quiaxa:—

. Camabinë

.

cupíira bianan maruanan aín nuitunënquiñuishi

.,

curíqui .

Papa Diosan ñusmoxa. Ñusmocëbë ca. Usa

,, ax ca

, chiu, axribi anu

.4Usai naí bëtan

cana naínuaxa bëtsi banan banaia cuan,ësai quicë:— ,

, a unicama atunmëramicësaribi oquin

mitsuribi tëmëramiti rabanan. 5Atun,

. Usa

. 6Anumëramicësaribi

oquin camina mitsun atu tëmëramiti. Atúan uni raíri tëmëramicësamaira

oquin camina aturibi tëmë .7 quin, —nuxcananuna bëtsi unicamabëtansënë — nan atuxcuëëncë

më .cë xanun

soquin tëmësinania. 8 bëbi caanúan atu tëmë . A

17 18

538

.ca raíricamax rarumati tëmëranan

. A.

..

9 , an aín unicamaribia

, ax caBabilonia tsin piquin cëñucëbëa, aíncuin tëxëruia isi, munuma rarumati inti

. 10

icën:— .

nia chaira,camina bënëtishi Nucën Papa Diosan

..

11

, bëría an. 12 ,

, maxax upíira upíichúcësa, perlas,oquin xëocë, bëtsi chupa minanënpucucësa, chupa ushían,bëtsi bëtsi sanu i, ,cupíira cupí ñu, ,

,13 , i baca sanuira oquin

, tsë ,vino, xëni, trigo, trigo rëncë, acama

, caballo, caballonëanniquincë auto, , an uni itsi

nun maruti, a ñucama bëia —an—quixun sinani ca

an usa ñu marunuxun bëcë unicamax. 14Inquin ca ësaquin a

:—Anúnmi cuëëan bimiñuma camina. Mitsun ñu upí

nacama ca cëñutinëtëaxa, camina acama istë .

15

qui bicëtëtax rarumati

. 16 :— . A ëma cha anu

.cupíira cupí, , ,

, po namë iscësa, usañucaman më . 17

ca bënëtishi a ñu cupíira cupí ax cëñúaxa.Usai quicëbë ca ax manë nunti

unicama,niquincë unicama,

parúnpapan bëtsi bëtsi nëtënua maruti

sëtëaxa. 18Sëtëtax ca a ëma usoquinnëëncëxa aín tsin cuin tëxëruia isicuëëncëni ësai quiaxa:—.

19

saribiti me cupúcë bitancëx aín:

— .qui

an aín manë nuntin maruti ñu bëcëunicaman ñu biaxa. Bicëbë ca a

qui .në

unicamax cëñúaxa.20Usai quianan ca ësairibi quiaxa:—Aín unicama paë tanmiquin tëmë

micë, a cupíquin ca Nucën Papa Diosan.

cama,an aín bana ñuixunun Jesusan caíscëunicama,Diosan bana uni ñuixuncë unicama,

cë aínunicama, .

18

539

21Usai a unicamax quicëbëtan ca anunñu bacati cushi shinënmaxax chaira, , abiquin parúnpapanu niaxa. Ni caquiaxa:—A maxax istëcëntimoquin nicë

usaribi ca Babilonia, a ëma chaira,

istë .22,23 , an ñu marucë unicama

, ñubë

.cha anuxun arpa cacë ñua raírinën

sharatia unin cuatë . An i

. An ñu rëncëxanúan ñu rënquin tarúncaia ca unincuatë . Anun xubucamapë . Unin

.24An Nucën Papa Dios quicë bana uni

, ax ca Babilonianu.

Diosan cëñuaxa.

19 1

uníxa naínuax munuma sharatibanaia cuan, ësai qui:

Nucën Papa Dios cananunamunuma banaquin rabin. Axa

ëmiaxa quiquin ca. 2Ax

.. Usa

unicama,

castícanxa.

cupiaxa.3Usai quianan ca ësairibi quitëcëanxa:—Nucën Papa Dios cananuna

munuma banaquin rabin. Nëëmëti caBabilonia bënamë .ca xë ëtima

.4 ë

ë ëë caniacëcë unicama

ruñu rabërabë ñu, axribia bamatimoi tsócë,acaman ca aín bë non meu bësuquinNucën Papa Dios, , a rabicuëënquin caxa:— . Miishi cananuna

munuma banaquin rabin.5Cacë

anuax ësai banaia cana cuan:An axa cuëëncëunicama,aín cushimabu, mitsun caminacamaxunbi Nucën Papa Dios

.

bama, a unin xanu bicësa isá bana6Usai quicëbë

munuma cushin banacësari banaia cuan.A banax ca baca xuqui cushíinrabanarucëbanacë . Ësai banaia canacuan:

, ax ca. A cananuna

munuma banaquin rabin.7Cuëëinra cuëënquin a rabinun carabican.

, axnanti nëtë ca

18 19

540

uaxa.mëníocaxa, unían biti xanúxa aínbënë nanux upiti mëcësaribiti. 8

unicama chupa chuañuma, uxua.

Banaia ësai quia cana cuan. AxaJesucristomi catamëcë unicamanpañucë chupa,

.9Usai quicëbë :—Ësaquinribi ca cuënëot: “Uicamax

cupí bama,nëtë , acamax ca

, unían xanubiquin abëtan pi unun camicë unicamaxcuëëncë .

:—

. Ca asérabi.

10Quicë.

caxa:— . Uicaman cara

Nucën Papa Dios quicë bana unicamañuixunia an ca Jesús ñuiquin an

.Mibëtan ax Jesús quicë banacamaquicë saribi

saribi oquin.

shirabit.

Axa caballo uxuanu tsócë11 xun cana naírabëcë isan. Anuaxa caballo uxua

chiquitia cana isan. Ax a caballonutsócë, ax ca Aín Quicë

. Usa ax

canan axa upí

ñucama a upí oia. 12Aín bëru rabëca tsi rë . Axaasé

. Aín anëcuë

,. 13Aín chupa ca imin

. Ax ca aín anë Nucën Papa. 14Axa

chiquitia ca aín caballo uxuanu tsotaxnaínuax chiquíunicaman a nuibianxa. An nuibiancëmax ca chupa uxua upíira upíchua . 15Ax painchiquícë aín cuëbínuaxa machítusamanë xëtocë chiquitia cana isan. Amanë xë

.

.

nishcë unicama Nucën Papa Diosanmëníosabi oquin castí , uvasbimia taën chacacëx cëñúcë .16

ribi ësaquin cuë :.

17Usaquin istancëachúshi barinu nicë isan. An ca munuma

pëchiucama ësaquin cuëanxa:—Ca ut, Nucën Papa Diosan mitsúnmi

pinun mëníocësabi oquin nami pinux catimëti ut. 18

,unicama,

ribi, xuncëmaunicama, xuncëunicama, ,

pi ca ut.19Usaquin caia cuatancëxun cana

ñuinacan ,

19

541

rucamaquirui timëcë isan.

rucamabë axa

timë . 20 nia ca ñuinacanacëñun a rabiquian Nucën Papa Dios

. An

ax ca an bëtsi ñuinacan ñu

. ñuñuinacancuënëocë unicama,

, acama paran a. xun ca a

ñuinacan ë më

rë . 21A rabëa

uxuanu tsócë an aín cuëbínuaxachiquícë manë xëtocë anun axa

ë .

ñuina pë .

20 1Usaquin istancënaínuax ubutia isan.

ca quini chaira, anun aín xëcuë xëocatiñu a tuíanan, manë risi chaira aribi

. 2Ubútancëxun ca aë

ñuinacan , an bë

,, a biquin mil baritia niaxma

. 3Usoquinnëatancë .

tancëxun xë.

cënuxchiquitima, anu mil baritian sipuacë

ësa ñuinaxun

xëpuaxa.bë ,

.4Acama istancëxun cana anu tsóti cha

bëtsi bëtsi isan. Anu ca an uni raíri ñu,

quixun isti, . Acamaisanan cana axa ——quiquin bana ñuixuncë cupí tëbíscacëunicama,Diosan bana cuacë cupí tëbíscacëunicama, acaman ñunshínribi isan.

matúxca ñuinacan ,,

nan.

baísquiaxa. Baísquitancëx ca Cristobë. 5

, mil baritia inúcëbë cunibaísquinux. 6

, acamax ca Nucën Papa Diosan

. Bamatëcëntimoi caxë

. Bamatëcëntimoi ca Nucën Papa

.7Mil baritia inúcëbë ca Nucën Papa

. 8Chiquítancëxun ca

. Usoquin

quirumiquin axa Nucën

. An timëcë

. 9 xun cacarucëxun mecamanu cuanquin a

19 20

542

rucaman anua an Nucën Papa, a

bëararanan a Nucën Papa Dios cuëëncëëma, Jerusalén, aribi bëararaxa.Bëararatiabi ca Nucën Papa Diosannaí rucamacëñuaxa. 10Usoquin cëñuanan ca

, an unicama, më ,

anuaxa azufreribi rëquirucë,niaxa.matúxcañu ñuinacanñuinacanrabiquinma ñuinacan

,.

Anuxun ca acaman nëtënbi imëbixë ëtimoquin paëtanquin tëmë .

, a bëmánon unicama sëtëcë isa

11Usaquin istancëtsóti uxua chaira isan, anu tsócë aribicana isan. , me

ñucama nëtëaxa, në. 12Usaquinribi isanan cana

axa bama unicama, uni cushibu, acamaxa

baísquitancëx anua Nucën Papa Diosnon sëtëcë isan. A

unicamaxa sëtëmainun ca quiricaachúshi, anu ui unicamax cara Nucën

cuënëocë, . A isanancana bëtsi quiricacamaribi isan. Aquiricacamanu ca añu ñucama cara

. Aquiricacama isquin ca Nucën Papa

, cara. Isun ca aín

sabi oquin mëníonan an ñu upí

unicama tëmë . 13Bama

bacamiquia camaxribi baísquiaxa.,

usoquinribi Nucën Papa Diosan.

usaribi oquin a upitia bamatimoi abë. 14,15

më quirucë anu.

Nucën Papa Diosan nëcuë , acamaxribi anuaxbamatë ,

më .

21 1Usaquin istancëxun cana apain unio naí, me, parúnpapa,

acamaxa nëtë , naí ióribi isan. 2Isanan cana

Jerusalén ëma ió, upíira upí, NucënPapa Diosan nëtënuaxa ubutia isan.

, xanúxa bëríbënunux upiti mëníocacësaribi. 3Isanancana naínuaxa munuma ësai qui banaiacuan:— , anua uni bucucë,

. Anu

. A unicamax ca asérabi aín.

. 4An ca aín unicama

nëtë , aín bëun tërënquin. Aunicamax ca bamatë , usai

,ca intë , acaman ca paëtantë . Bë

.5 bë ca Nucën Papa

Dios, , ax ësaiquiaxa:— , cana camabi

cënin.

20 21

543

Quianan ca ësairibi quiaxa:— sabi oi ca asé .

cuë .6 :—Anuishi sënë .

,cëbë

.

. Shimaia uniëcësa,

nëtia,, cupí

ñuixunquinma, . 7Uicaman cara

,.

. chicë. 8 ëquian an

,cëma unicama,

,cama,

bëë

Diosmabi bëtsi ñu rabicë unicama, acamax anuaxa

më quirucë, anu bamatë

chiquí .

9Usai quicëbëtan ca mëcën achúshië

mëramiti, acama achúshinën

:—Ca ut. saribitia unin

,.

10Usaquin catancë mabicë xun aín bashi

.ismicëxun cana Jerusalén ëma upíiraupí, , anuaxaubutia isan. 11A ëma ca upíira upí,Nucën papa Diosan cushin pë ,maxax upíira upí ichú , jaspecacë maxax nibaní .12Anun cënë .

mëcën rabë ë . Axëcuëcamanu ca mëcën rabërabë , ax achúshi achúshitax nicë

. A xëcuëcamanu cuënëocë ax caIsraelnën bëchicë, mëcën rabërabë, aín anë . 13A cënëcë anuca amo camabi rabë shi

. Aucüaxa bari urucë amirabë shi xëcuë,ca anúan bari cuabúcë amiribi rabë

.ca nortemiribi rabë shixëcuë, ëachú . 14Cënëquin nitsíncë

ërabë . A maxax cha anuribi ca anëcuë . Anu cuënëocë anëcamax

bama, an aín bana uni ñuixunun caíscëunicama, mëcën rabë ë, aínanë .

15

, anúan a ëmatupúanan aín xëcuëcama tupúanan aíncënëcamaribi tupúnti. 16Tupunia canaisan, ërabë tsibëtan sënë .Anun tupúnti tsatían tupúncëx ca aínchaxcë dos mil doscientos kilometro

. Usaribi ca aín namë. 17Unin tupúncësaribi

nëribitupúanxa.

.18Cënëcë ax ca jaspe cacë maxax paxa

, nibaníbaquicë

21

544

.,

. 19Cënëquin nitsíncëcë ca maxax

. Acamax ca jaspe cacëmaxax,nibaníbaquicë, imainun za ro,batsisa,

, ,ax ñu paxa iscësa, 20 , ax

risabë mëscúcë,, ax ushíantani

lito,bëtsibëribi mëscú ,

baquicë, ax curúnsa,

crisoprasa,paxasaribi, , ax ushían

,. 21A ëma aín xëcuëcama

.Xëcuë achúshi achúshi ax ca perlaachú . A ëman bai cha anu niti

.22 , axa aín cushi bëtsi

cushisama,, axbia uinu

cara a ëma sënë ,

. 23A ëma caNucën Papa Diosanbi pëcaia. Carnero

,anribi ca a ëma pëcaia.baribë caima.24Usaquin pëcacëx ca camabi menuaxa

ëcë unicamaaín pë .ië . 25Anë . Usa

púti axxë , anëtëx ca baquishima, . 26Aín

. 27

,

cëmëia, . Uiunicamax cara Nucën Papa Diosannë

, aínquiricanu cuë , acamax cuni ca

.

22 1 xun caangelnën anua Nucën Papa Dios

saribitia unin, , anuaxa baca

. 2A bacax ca a.

Diosan cushi anúan uni bamatimoi tsóti,. A baca aín cuëbí rabë amo anu

ca i achú . Camabi baritian ca ain mëcën rabë ë oquintuaxa, . A bimix i bimisa

,. A i pëchix ca camabi menuax

cëntimoi bucuti. 3

. Anu ca Nucën Papasaribitia unin

, . Usa

. 4Rabianan ca anuax abë isananti

.anë atun bë nanu cuë .5 .

pë .

. Nucën Papa Diosbë ca anuax aínunicama xë .

Jesucristo utëcënti nëtë ca

6Ismitancë :— sabi oi ca asé. , an ax quicë bana

21 22

545

, an cauisai cara xëquixuan, nun, aín

.7Xë . An,

ënë bana quicësabi oi ca asé

unicama, .8

cuanan isan. Usoquin ënë ñucama, , a

. 9

rabicascë :— . Mibëtan, an minsaribi oquin an Nucën Papa Diosan

ënë quiricanu cuënëocë banacama upí

quicërabin.Papa Diosëshi rabit.

10Usaquin catancëxun ca ësaquinribi:

—Ënë quiricanu cuënëocë ñucamacamina unpuquinma chanioquin ñuiti

, nun, anun ënë, .

11

,, sabi

, ax Nucën Papa Dioscuëëncë

.12Xë .

, usaribioquin cupíoquin cuëë .13 .

cëñúcë .

.

14Ui unicamax cara a ëmanu atsínxun,

biti sinani, chupa uxuira chuañumasa

tomi catamëtia,. 15

. ,an ñu xëacë ñubë unicama, aín xanuma

, aínbëxanucama, , anNucën Papa Diosmabi bëtsi ñu rabicëunicama, mëcëunicama, acamax ca a ëmanu atsíntima

. .16 .

cë unicaman ënë

xuan. , axa judíos, aín rë . Usa

. Pë.

17 saribitia, Cristo, amia ax

catamëcë unicamabëtan Nucën PapaDiosan Bëru Ñunshin Upitan —bënëtishica ut —quixun a caia. An atun banacuacë unicamanribi ca —bënëtishi cautëcën — . Shimaia uni

ëcësa usaribitia axëcë uni, an ca

ami catamëquin Jesucristo —ëx cana— . Usaía

nibua, cupímashi.

18An ënë quiricanu cuënëocë banaiscë unicama cana ësaquin cain:—An ënë banacama isquinbi ax

quicësama oquin bëtsi banacëñunmëscuquin ñuixuncë, a ca Nucën PapaDiosan ënë quiricanu cuënëocëbanacamaxa uni tëmëramiti quicësabioquin tëmë . 19Uicamanribi cara

22

546

ñuiquinbi bëtsi bëtsi bana —a banax ca—quiquin a uni ñuixunima,

acama ca Nucën Papa Diosan ënëquiricanu cuënëoquin ñuicë Jerusalén ió

ë .20 , :

—Cana bënëtishi utë .Cacëxun cana cuëëinra cuëënquin

— , , ca ut—quixun, .

21

cana cuëënin. nin.Ashi.

22