Giáo án Văn-chuẩn

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn AnTiết 1-2: Ngày soạn: 10-08-09

TỔNG QUAN VĂN HỌC VIỆT NAMA - Mục tiêu bài học: Giúp học sinh:

1. Nắm được các bộ phận lớn và sự vận động, phát triển của văn học.

2. Nắm được những nét lớn về nội dung và nghệ thuật.

B - Phương tiện thực hiện: - SGK, SGV, thiết kế bài học, các tài liệu tham khảo…

C - Cách thức tiến hành: - Kết hợp các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi…

D - Tiến trình dạy học:

1. Giới thiệu bài mới [GV]Hoạt động của GV và HS Yêu cầu cần đạt

? Em hiểu thế nào là tổng quan văn

học Việt Nam.

? VHVN gồm mấy bộ phận lớn.

? Khái niệm VHDG?, VHDG có

những đặc điểm gì?

HS thống kê các thể loại VHDG.

? Đặc trưng của VHDG là gì.

HS đọc SGK.

? SGK trình bày ntn về văn học

viết

? Chúng ta sử dụng thứ chữ nào

sáng tác văn học.

I. Các bộ phận hợp thành của VHVN:

- VHVN gồm 2 bộ phận lớn:

+ Văn học dân gian (VHDG)

+ Văn học viết (VHV)

1. Văn học dân gian:

- K/N: VHDG là những sáng tác tập thể và truyền

miệng của nhân dân lao động, phải tuân thủ những đặc

trưng của VHDG và trở thành tiếng nói tình cảm chung

của nhân dân.

- Thể loại: có 12 thể loại

- Đặc trưng của VHDG: tính truyền miệng, tính tập

thể, và sự gắn bó các sinh hoạt khác nhau trong đời

sống cộng đồng.

2. Văn học viết:

- K/N: Là sáng tác của tri thức được ghi lại bằng chữ

viết, là sáng tạo của cá nhân. Tác phẩm VHV mang

dấu ấn của tác giả.

- Hình thức văn tự của văn học viết được ghi lại chủ

yếu bằng ba thứ chữ: Hán, Nôm, Quốc ngữ (một số ít

và chữ Pháp).

- Thể loại:

Phan Thế Duy

1

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An? Về thể loại có đặc điểm nào .

? Đặc điểm thể loại của văn học

viết từ đầu thế kỉ XX

= > nay.

? Quá trình phát triển của văn học

viết Việt Nam gắn với những đặc

điểm gì .

=> có mấy thời kì lớn.

? Em hiểu thế nào là văn học trung

đại và văn học hiện đại.

( TĐ ảnh hưởng ĐÁ, ĐNÁ, đặc

biệt là TQ )

=> VHHĐ chịu ảnh hưởng của văn

học Âu -Mĩ.

HS đọc SGK.

? Điểm chú ý của văn học hiện đại.

? HS thống kê các tác phẩm và tác

giả tiêu biểu.

HS đọc SGK

+ Từ thế kỉ X -XIX có ba nhóm thể loại chủ yếu:

Văn xuôi ( truyện, kí tiểu thuyết chương hồi).

Thơ ( thơ cổ phong đường luật, từ khúc).

Văn biền ngữ ( phú, cáo, văn tế).

Chữ Nôm có thơ Nôm đường luật, từ khúc, ngâm

khúc, hát nói…

+ Từ đầu thế kỉ XX đến nay: Loại hình thể loại văn

học có ranh giới tương đối rõ ràng hơn, loại hình tự

sự, trữ tình, kịch.

II. Quá trình phát triển của văn học viết Việt Nam:

- Quá trình phát triển của văn học Việt Nam gắn chặt

với lịch sử chính trị, văn hóa, xã hội của đất nước

1.Văn học trung đại:

- Văn học thời kì này được viết bằng chữ Hán và chữ

Nôm => ảnh hưởng chủ yếu văn học trung đại TQ

- Tác phẩm, tác giả tiêu biểu: + Chữ Hán.

+ Chữ Nôm.

=> Sự phát triển chữ Nôm và Văn Học chữ Nôm luôn

gắn với những truyền thống của dân tộc: lòng yêu

nước, tinh thần nhân đạo và hiện thực. Nó thể hiện

thinh thần ý thức dân tộc đã phát triển cao.

2. Văn học hiện đại :

=>Là nền văn học Tiếng Việt, chủ yếu viết bằng chữ

quốc ngữ, chịu ả/hưởng những luồng tư tưởng tiến bộ

thổi vào VN làm thay đổi nhận thức, cách nghĩ, cách

cảm và cách nói của người Việt Nam.

- Chia 4 giai đoạn:

+ Từ đầu XX => 1930

+ Từ 1930 => 1945

+ Từ 1945 => 1975

+ Từ 1975 => nay

*. Đặc điểm chung:

Phan Thế Duy

2

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An? Vì sao ta gọi thời kì văn học này

là văn học hiện đại.

? Có thể chia Văn học thời kì này

ra làm bao nhiêu giai đoạn.

HS trả lời câu hỏi .

1- Đặc điểm lớn của từng giai đoạn

.

2- Sự khác biệt của các giai đoạn

theo tiến trình phát triển.

? Sự khác biệt của văn học trung

đại và văn học hiện đại Việt Nam.

? H/S thống kê một số tác phẩm,

tác giả tiêu biểu.

- Tản Đà, Nguyễn Tuân,Xuân

Diệu, Nam Cao, Lê Anh Xuân, Tố

Hữu, Hồ Chí Minh…

? So sánh những đặc điểm của

VHTĐ và VHHĐ qua các tác phẩm

cụ thể

H/S đọc sách giáo khoa.

? Mối quan hệ giữa con người với

thế giới tự nhiên được thể hiện như

thế nào.

Nêu ví dụ:

“ Bây giờ mận…”

- Văn học hiện đại VN một mặt kế thừa tinh hoa của

văn học truyền thống, mặt khác tiếp thu tinh hoa của

những nền văn học lớn trên thế giới để hiện đại hoá.

Có 4 đặc điểm:

-Về tác giả: Đã xuất hiện nhà văn nhà thơ chuyên

nghiệp, lấy việc viết văn, sáng tác thơ là nghề nghiệp.

- Về đời sống văn học: Nhờ có báo chí, kĩ thuật in ấn

hiện đại, tác phẩm văn học đi vào đời sống nhanh hơn,

mối quan hệ giữa độc giả và tác giả mật thiết hơn, đời

sống văn học sôi nổi, năng động hơn.

- Về thể loại: Thơ mới, tiểu thuyết, kịch nói… thay thế

hệ thống thể loại cũ.

- Về thi pháp: Lối viết ước lệ, sùng cổ, phi ngã, của

VHTD không còn thích hợp và lối viết hiện thực đề

cao cá tính sáng tạo, đề cao “cái tôi” cá nhân dần được

khẳng định.

III. Con người Việt Nam qua văn học:

1. Con người Việt Nam trong quan hệ với thế giới tự

nhiên:

- Với con người thiên nhiên là người bạn thân thiết,

hình ảnh núi, sông, bãi mía, nương dâu, đồng lúa, cánh

cò, vầng trăng, dòng suối, tất cả đều gắn bó với con

người .

- VHTĐ hình ảnh thiên nhiên được gắn với lí tưởng

đạo đức thẩm mĩ.

2. Con người Việt Nam trong quan hệ quốc gia, dân

tộc :

- Tình yêu quê hương xứ sở, niệm tự hào truyền thống

mội mặt của dân tộc

- T. yêu t.quốc thể hiện qua lòng căm thù giặc sâu sắc.

=> VHVN ở thế kỉ XX là nền văn học tiên phong

Phan Thế Duy

3

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn AnH/S đọc SGK

? SGK trình bày nội dung này như

thế nào.

HS lấy ví dụ

H/S đọc SGK.

? Trong quan hệ xã hội cong người

thể hiện tư tưởng gì.

? Ý thức của con người có những

đặc điểm nào đáng chú ý.

4. Củng cố:

Phần “Ghi nhớ” SGK…

5. Dặn dò: Giờ sau học T.V về nhà

chuẩn bị theo câu hỏi SGK.

chống đế quốc. Chủ nghĩa yêu nước là nội dung tiêu

biểu, một giá trị quan trọng của VHVN.

3. Con người Việt Nam trong quan hệ xã hội:

- Tác phẩm văn học thể hiện với ước mơ về một xã hội

cộng bằng, tốt đẹp.

- Tố cáo, phê phán các thế lực chuyên quyền, bày tỏ

cảm thông và đòi quyền sống cho con người.

=> Ra đời chủ nghĩa hiện thực, chủ nghĩa nhân đạo

dựa trên cảm hứng sâu đậm về xã hội.

4. Con người VN ý thức về bản thân:

- Con người với ý thức cống hiến, hi sinh (hướng

ngoại).

- Quyền sống cá nhân, hạnh phúc, tình yêu, ý nghĩa

của cuộc sống trần thế. (hướng nội)

- Xây dựng một đạo lý làm người với nhiều phẩm chất

tốt đẹp như: nhân ái, thuỷ chung, tình nghĩa, vị tha,

đức hi sinh, vì sự nghiệp chính nghĩa….

Tiết 3: Ngày soạn:

HOẠT ĐỘNG GIAO TIẾP BẰNG NGÔN NGỮA. Mục tiêu bài học: Giúp học sinh

- Nắm được kiến thức cơ bản về hoạt động giao tiếp( HĐGT) bằng ngôn ngữ, về các

nhân tố giao tiếp (NTGT) (như nhân vật, nội dung, mục đích, phương tiện, cách thức giao

tiếp) về hai quá trình trong HĐGT.

- Biết xác định các NTGT trong một HĐGT, nâng cao năng lực giao tiếp khi nói, khi

viết và năng lực phân tích, lĩnh hội khi giao tiếp.

Phan Thế Duy

4

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An - Có thái độ và hành vi phù hợp trong HĐGT bằng ngôn ngữ.

B. Tiến trình dạy học:

1. Ổn định

2. Kiểm tra bài cũ.

3. Giới thiệu bài mới

Hoạt động của GV và HS Yêu cầu cần đạt

HS đọc văn bản “Hội nghị Diêm

Hồng”.

? Nhân vật giao tiếp nào tham gia

vào các hoạt động giao tiếp trên.

? Cương vị của các nhân vật và

quan hệ của họ như thế nào.

? Các nhân vật giao tiếp lần lượt đổi

vai cho nhau như thế nào.

? Hoạt động giao tiếp diễn ra trong

hoàn cảnh nào (ở đâu? Vào lúc nào?

Khi đó ở nước ta có sự kiện xã hội -

lịch sử gi?)

? HĐGT trên hướng vào nội dung

gì.

? Mục đích của hoạt động giao tiếp

I. Thế nào là hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ:

1. Văn bản thứ nhất:

- Vua Trần và các bô lão trong hội nghị là nhân vật tham

gia giao tiếp.

- Vua cai quản đất nước, đứng đầu trăm họ.

- Các bô lão đại diện cho các tầng lớp nhân dân.

- Khi người nói (viết ) tạo ra văn bản nhằm biểu đạt nội

dung tư tưởng tình cảm của mình thì người nghe (đọc )

tiến hành các hoạt động nghe (đọc ) để giải mã rồi lĩnh

hội nội dung đó. Người nói và người nghe có thể đổi vai

cho nhau.

- Vua nói => các bô lão nghe => các bô lão nói (trả lời)

=> vua nghe.

=> HĐGT có hai quá trình: tạo lập văn bản và lĩnh hội

văn bản.

- HĐGT diễn ra ở điện Diêm Hồng. Lúc này, quân

Nguyên Mông kéo 50 vạn quân ồ ạt sang xâm lược

nước ta.

- Thảo luận về đát nứơc đang bị giặc ngoại xâm đe doạ

và bàn bạc sách lược đối phó. Nhà Vua đưa ra ý kiến

của mình và hỏi ý kiến các bô lão.

- Bàn bạc và thống nhất sách lược đối phó với quân

giặc.

=> Cuộc giao tiếp đã đi đến thống nhất hành động,

nghĩa là đã đạt được mục đích.

2. Văn bản “ Tổng quan văn học Việt Nam”:

Phan Thế Duy

5

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn Anở đây là gì.

? Mục đích đó có đạt được hay

không.

? Các nhân vật giao tiếp trong văn

bản là ai.

? Hoàn cảnh của HĐGT ở văn bản

này.

? Nội dung giao tiếp thuộc lĩnh vực

nào.

? Về mục đích giao tiếp của văn bản

này.

? Phương tiện giao tiếp và cách thức

giao tiếp ở đây là gì.

4. Củng cố:

? HS đọc phần ghi nhớ:

GV Kết luận:

5. Dặn dò:

- Học bài

- Chuẩn bị bài mới “ Khái quát văn

- Người viết sách (tác giả) giáo viên, học sinh lớp 10

(người đọc). Người viết có trình độ hiểu biết cao hơn, có

vốn sống và nghề của họ là nghiên cứu, giảng dậy.

Người đọc (HS), trẻ tuổi hơn, vốn sống và trình độ hiểu

biết thấp hơn.

- HĐGT thông qua văn bản đó được tiến hành trong

hoàn cảnh của nền giáo dục quốc dân, trong nhà trường.

- NDGT thuộc lĩnh vực văn học, về đề tài “ Tổng

quan…” gồm những vấn đề cơ bản:

+ Các bộ phận hợp thành của nền VHVN

+ Quá trình phát triển của VH viết Việt Nam.

+ Con người VN qua văn học.

- Có hai khía cạnh:

+ Người viết: trình bày một cách tổng quát một số vấn

đề cơ bản về văn học VN.

+ Người đọc: Thông qua đọc và học văn bản đó mà tiếp

nhận, lĩnh hội những kiến thức cơ bản về VHVN trong

tiến trình lịch sử.

- Dùng ngôn ngữ viết: Từ thuật ngữ văn học, các câu

văn mang đặc điểm của văn bản khoa học. Cấu tạo phức

tạp, nhiều thành phần, nhiều vế nhưng mạch lạc chặt

chẽ; kết cấu văn bản mạch lạc rõ ràng…

* Ghi nhớ:

- HĐGT phải có nhân vật giao tiếp, hoàn cảnh và

phương tiện giao tiếp .

- Giao tiếp phải có mục đích.

- Quá trình giao tiếp gồm: tạo lập và lĩnh hội văn bản.

Phan Thế Duy

6

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn Anhọc dân gian Việt Nam” theo hướng

dẫn SGK.


KHÁI QUÁT VĂN HỌC DÂN GIAN VIỆT NAMA -Mục tiêu bài học: Giúp học sinh

- Hiểu và nhớ những đặc trưng cơ bản của văn học dân gian.

- Hiểu được những giá trị to lớn của văn học dân gian, có thái độ trân trọng đối với di

sản văn hóa tinh thần của dân tộc.

- Nắm được khái niệm về các thể loại của Văn Học Dân Gian Việt Nam, có thể nhớ và

kể tên các thể loại, biết phân biệt thể loại này với các thể loại khác trong hệ thống.

B - Tiến trình dạy học:

1. Ổn định

2. Kiểm tra bài cũ: ? Thế nào là HĐGT? Hoạt động này gồm những nhân tố nào.

3. Giới thiệu bài mới:Hoạt động của G/V và H/S Yêu cầu cần đạt

H/S đọc SGK

? Em hiểu như thế nào là VHDG.

H/S đọc từng phần SGK.

? Văn học dân gian có những đặc

trưng cơ bản nào.

? Em hiểu như thế nào là tính

truyền miệng.

HS nêu ví dụ về những dị bản.

I. Văn học dân gian là gì?

- Văn học dân gian là những tác phẩm nghệ thuật ngôn

từ truyền miệng, sản phẩm của quá trình sáng tác tập

thể nhằm mục đích phục vụ trực tiếp cho cách sinh

hoạt khác nhau trong đời sống cộng đồng.

II. Đặc trưng cơ bản của VHDG?

- Có ba đặc trưng cơ bản:

+ Tính truyền miệng.

+ Tính tập thể.

+ Tính thực hành.

1. Văn học dân gian là những ngôn từ truyền miệng

( tính truyền miệng).

- Không lưu hành bằng chữ viết, truyền từ người nọ

sang người kia, từ đời này qua đời khác, tính truyền

miệng còn biểu hiện trong diễn xướng dân gian ( ca hát

Phan Thế Duy

7

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An

? Em hiểu như thế nào là tính tập

thể.

? Mỗi cá nhân trong cộng đồng có

vai trò như thế nào đối với tác

phẩm VHDG.

? Em hiểu như thế nào là tính thực

hành.

Ví Dụ:

“Ra đi anh đã dặn dò

Ruộng sâu cấy trước, ruộng gò cấy

sau”

H/S đọc từng khái niệm thể loại?

? Em hiểu như thế nào về từng thể

loại.

Nêu ví dụ

chèo, tuồng…).

- Tính truyền miệng làm nên sự phong phú, đa dạng

nhiều vẻ của VHDG. Tính truyền miệng làm nên nhiều

bản kể gọi là dị bản.

2. Văn học dân gian là sản phẩm của quá trình sáng

tác tập thể ( tính tập thể).

- VHDG khác với văn học viết. Văn học viết cá nhân

sáng tác, VHDG tập thể sáng tác.

=> Quá trình sáng tác tập thể diễn ra:

+ Cá nhân khởi xướng

+ Tập thể hưởng ứng tham gia

+ Truyền miệng trong dân gian

=> Quá trình truyền miệng được tu bổ thêm bớt cho

hoàn chỉnh. Vì vậy sáng tác VHDG mang đậm tính tập

thể.

- Mọi người có quyền tham gia bổ sung, sửa chữa sáng

tác dân gian.

3. Tính thực hành.

- Văn học dân gian gắn bó mật thiết với các sinh hoạt

khác nhau trong đời sống cộng đồng.

=> Bài ca nghề nghiệp ( kéo lưới, chèo thuyền….).

=> Bài ca nghi lễ (…).

- VHDG gợi cảm hứng cho người trong cuộc dù ở đâu,

làm gì.

III. Hệ thống thể loại của VHDG Việt Nam.

- VHDG Việt Nam có một hệ thống thể loại phán ánh

nội dung cuộc sống theo những cách thức riêng. Hệ

thống này gồm 12 thể loại: Thần thoại, sử thi, truyền

thuyết, truyện cổ tích, truyện ngụ ngôn, truyện cười,

tục ngữ, câu đố, ca dao, vè, truyện thơ, chèo.

IV. Những giá trị cơ bản của VHDG Việt Nam.

1. Văn học dân gian là kho tri thức vô cùng phong

Phan Thế Duy

8


H/S đọc phần 1.

? Tại sao văn học dân gian được gọi

là kho tri thức.

H/S đọc phần 2 SGK.

? Tính giáo dục của VHDG thể

hiện như thế nào.

Ví dụ: Tấm Cám

H/S đọc phần 3 SGK.

4. Củng cố:H/S đọc phần ghi nhớ

5. Dặn dò:

- Học bài.

- Chuẩn bị bài “ Hoạt động giao

tiếp…” theo SGK và tìm tài liệu

tham khảo.

phú về đời sống các dân tộc.

- Tri thức trong văn học dân gian thuộc đủ mọi lĩnh

vực của đời sống: Tự nhiên, Xã hội, Con người.

=> Được nhân dân đúc kết từ thực tiễn

=> Khác với cách nhận thức của giai cấp thống trị

cùng thời.

=> Việt Nam có 54 dân tộc nên kho tri thức của

VHDG vì thế vô cùng phong phú, đa dạng.

2. Văn học dân gian có giá trị giao dục sâu sắc về

đạo lí làm người.

- Giáo dục tinh thần nhân đạo, tôn vinh những giá trị

của con người, yêu thương con người và đấu tranh

không mệt mỏi để giải phóng con người khỏi áp bức,

bất công.

3. Văn học dân gian có giá trị thẩm mĩ to lớn góp

phần quan trọng tạo nên bản sắc riêng cho nền văn

học dân tộc.

- Mỗi thể loại VHDG đóng góp cho nền văn hoá dân

tộc những giá trị riêng. Vì thế, giá trị thẩm mĩ của

VHDG có vị trí vô cùng quan trọng trong nền văn học

Việt Nam nói riêng, và văn hoá dân tộc nói chung.


HOẠT ĐỘNG GIAO TIẾP BẰNG NGÔN NGỮ (TT)

Phan Thế Duy

9

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn AnA. Mục tiêu bài học: Giúp học sinh

- Nắm được kiến thức cơ bản về hoạt động giao tiếp( HĐGT) bằng ngôn ngữ, về các

nhân tố giao tiếp (NTGT) (như nhân vật, nội dung, mục đích, phương tiện, cách thức giao

tiếp) về hai quá trình trong HĐGT.

- Biết xác định các NTGT trong một HĐGT, nâng cao năng lực giao tiếp khi nói, khi

viết và năng lực phân tích, lĩnh hội khi giao tiếp.

- Có thái độ và hành vi phù hợp trong HĐGT bằng ngôn ngữ.

B. Tiến trình dạy học:

1. Ổn định

2. Kiểm tra bài cũ

3. Giới thiệu bài mớiHoạt động của G/V và H/S Yêu cầu cần đạt

HS tr×nh bµy trªn b¶ng

? Nh©n vËt giao tiÕp lµ nh÷ng ngêi nµo.

=> Ho¹t ®éng giao tiÕp diÔn ra trong hoµn c¶nh nµo?

? Nh©n vËt “anh” nãi vÒ ®iÒu g×.

=> Nh»m môc ®Ých nµo?

? Çch nãi cña chµng trai cã phï hîp víi hoµn c¶nh vµ môc ®Ých giao tiÕp hay kh«ng.

II- LuyÖn tËp1. Ph©n tÝch nh©n tè giao tiÕp thÎ hiÖn trong c©u ca dao

§ªm tr¨ng thanh anh míi hái nµngTre non ®ñ l¸ ®an sµng nªn ch¨ng

=> Chµng trai vµ c« g¸i ®ang ë løa tuæi yªu ®¬ng.=> §ªm tr¨ng s¸ng vµ thanh v¾ng. Hoµn c¶nh Êy rÊt phï hîp víi c©u chuyÖn t×nh cña ®«i løa tuæi trÎ.=> “Tre non ®ñ l¸” ®Ó tÝnh chuyÖn “®an sµng” nhng ngô ý: Hä (chóng ta) ®· ®Õn tuæi trëng thµnh nªn tÝnh chuyÖn kÕt h«n. => Chµng trai tá t×nh víi c« g¸i.=> RÊt phï hîp. Khung c¶nh l·ng m¹n, tr÷ t×nh, ®«i løa bµn chuyÖn kÕt h«n lµ phï hîp.

=> Chµng trai tÕ nhÞ, khÐo lÐo dïng h×nh ¶nh Èn dô nhng ®Ëm ®µ t×nh c¶m.

Phan Thế Duy

10


=> NÐt ®éc ®¸o trong çch nãi cña chµng trai.

HS ®äc SGK vµ trao ®æi nhãm (bµn HS)

=> Tr¶ lêi c©u hái SGK? NÐt ®éc ®¸o trong nhng c©u nãi cña «ng giµ lµ g×?=> H×nh thøc vµ môc ®Ých cña nhng c©u nãi ®ã.? T×nh c¶, th¸i ®é cña çc nh©n vËt béc lé qua lêi nãi nh thÕ nµo.

HS lµm bµi tËp SGKGV híng dÉn

GV lÊy vÝ dô cô thÓ: “ Th B¸c Hå göi häc sinh c¶ níc nh©n ngµy khai gi¶ng n¨m häc ®Çu tiªn th¸ng 9/ 1945 cña níc VNDCCH.

2. §äc ®o¹n ®èi tho¹i SGK vµ tr¶ lêi c©u hái:+ Trong cuéc giao tiÕp gi÷a A Cæ vµ «ng cã nh÷ng hµnh ®éng cô thÓ lµ: - Chµo (Ch¸u chµo «ng ¹!)- Chµo ®¸p l¹i (A Cæ h¶?)- Khen (Lín tíng råi nhØ)- Hái (Bè ch¸u cã göi) - Tr¶ lêi (Tha «ng, cã ¹!) + C¶ ba c©u ®Òu cã h×nh thøc c©u hái. C©u thø nhÊt lµ c©u chµo. C©u thø hai lµ lêi khen. C©u thø ba lµ c©u hái. => Lêi nãi gi÷a hai nh©n vËt béc lé t×nh c¶m gi÷a «ng vµ ch¸u. Ch¸u tá th¸i ®é kÝnh mÕn «ng, cßn «ng lµ t×nh c¶m quý yªu tr×u mÕn ®èi víi ch¸u.3. H·y viÕt mét th«ng b¸o ng¾n cho çc b¹n häc sinh toµn trêng biÕt vÒ ho¹t ®éng lµm s¹ch m«i trêng nh©n ngµy M«i trêng thÕ giíi. + Yªu cÇu th«ng b¸o ng¾n song ph¶i cã phÇn më ®Çu vµ kÕt thóc.+ §èi tîng giao tiÕp lµ häc sinh toµn trêng. + Hoµn c¶nh giao tiÕp lµ hoµn c¶nh nhµ trêng vµ ngµy M«i trêng thÕ giíi.4. ViÕt th+ Th viÕt cho ai? Ngêi viÕt cã quan hÖ nh thÕ nµo víi ngêi nhËn?+ Hoµn c¶nh cña ngêi viÕt vµ ngêi nhËn khi ®ã nh thÕ nµo?+ Th viÕt vÒ chuyÖn g×? Néi dung g×?

Phan Thế Duy

11


4. Cñng cè: ? Khi giao tiÕp ta cÇn chó ý nh÷ng g×.

5. DÆn dß: - Lµm bµi tËp cßn l¹i - ChuÈn bÞ bµi “V¨n b¶n” theo SGK.

+ Th viÕt ®Î lµm g×? + Nªn viÕt th nh thÕ nµo?* Tham gia ho¹t ®éng giao tiÕp cÇn ph¶i chó ý: - Nh©n vËt ®èi tîng giao tiÕp (Nãi, viÕt cho ai?)- Môc ®Ých giao tiÕp (ViÕt, nãi ®Ó lµm g×?)- Néi dung giao tiÕp (Nãi, viÕt vÒ çi g×?)- Giao tiÕp b»ng çch nµo (ViÕt, nãi nh thÕ nµo?)

Tiết 6: VĂN BẢN Ngày soạn:

A- Mục tiêu bài học: Giúp học sinh:

1. Nắm được khái niệm và đặc điểm của văn bản.

2. Nâng cao năng lực phân tích và tạo lập văn bản.

B- Tiến trình dạy học:

1. Ổn định tổ chức.

2. Kiểm tra bài cũ: Hồ Xuân Hương muốn nói ( giao tiếp) điều gì qua b thơ “Bánh trôi

nước” ?

3. Giới thiệu bài mới.Hoạt động của G/V và H/S Yêu cầu cần đạt

a/? Văn bản là gì.

( H/S đọc các văn bản trong SGK)

*/ Mỗi văn bản được người nói tạo ra

trong hoạt động nào? Để đáp ứng nhu

cầu gì? Số câu (dung lượng ) ở mỗi

I. Khái niệm văn bản:

- Văn bản là sản phẩm được tạo ra trong hoạt động

giao tiếp bằng ngôn ngữ, gồm một hay nhiều câu,

nhiều đoạn.

=> VB1:

Phan Thế Duy

12

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn Anvăn bản như thế nào?

b/ Mỗi văn bản đề cập đến vấn đề gì?

=> Vấn đề đó được triển khai nhất

quán trong văn bản như thế nào?

c/ ? Văn bản 3 có bố cục như thế nào.

d/ ? Mỗi văn bản trên được tạo ra

nhằm mục đích gì?

e/ ? Về hình thức VB3 có bố cục như

thế nào?

+ Hoạt động giao tiếp chung. Đây là (một câu) kinh

nghiệm của nhiều người với mọi người.

=> VB2:

+ Hoạt động giao tiếp giữa cô gái với mọi người. Đó

là lời than thân.( 4 Câu)

=> VB3: Giao tiếp giữa Chủ tịch nước với toàn thể

quốc dân, đồng bào, là nguyện vọng khẩn thiết,

khẳng định quyết tâm…(15 Câu).

- Văn bản 1, 2, 3 đều đặt ra vấn đề cụ thể và triển

khai nhất quán trong từng văn bản.

- Rất rõ ràng:

+ Phần mở bài: “ Hỡi đồng bào toàn quốc!”

+ Phần thân bài: “ Chúng ta muốn hoà bình… nhất

định về dân tộc ta.”

+ Kết bài: phần còn lại.

- VB1: Truyền đạt kinh nghiệm sống.

- VB2: Lời than thân để gợi sự hiểu biết và cảm

thông của mọi người đối với số phận người phụ nữ.

-VB3: Kêu gọi, khích lệ, thể hiện quyết tâm của dân

tộc trong kháng chiến chống thực dân Pháp.

*/ Bố cục rõ ràng, lập luận chặt chẽ:

- Mở bài: Nhân tố cần giao tiếp (đồng bào toàn

quốc )

- Thân bài: + Lập trường chính nghĩa của ta, dã tâm

của Pháp.

+ Chân lí muôn đời.

+ Chúng ta phải đứng lên. Bác nói rõ cách đánh: khi

nào và bằng gì.

- Kết bài: Khẳng định Việt Nam độc lập và kháng

chiến nhất định thành công, thắng lợi.

*/ Đặc điểm:

- Mỗi văn bản tập trung thể hiện một chủ đề và triển

Phan Thế Duy

13


4. Củng cố:

- Qua việc tìm hiểu các văn bản, ta

rút ra kết luận như thế nào về đặc

điểm của văn bản?

5. Dặn dò:

- Tìm tài liệu về văn bản.

- Chuẩn bị theo SGK (trang…) mục

“II-Các loại văn bản”.

- Giờ sau “ Viết bài làm văn số 1”.

Chuẩn bị theo SGK.

khai chủ đề đó một cách trọn vẹn.

- Các câu trong văn bản có sự liên kết chặt chẽ, đồng

thời cả văn bản được xây dựng theo một kết cấu

mạch lạc.

- Mỗi văn bản nhằm thực hiện một hoạc một số mục

đích giao tiếp nhất định.


VIẾT BÀI LÀM VĂN SỐ 1

CẢM NGHĨ VỀ MỘT HIỆN TƯỢNG ĐỜI SỐNG

(HOẶC MỘT TÁC PHẨM VĂN HỌC)A- Mục tiêu bài học: Giúp học sinh

- Củng cố những kiến thức và kĩ năng làm văn, đặc biệt là về văn biểu cảm và văn nghị luận.

- Thấy rõ hơn nữa trình độ làm văn của bản thân, từ đó rút ra những kinh nghiệm cần thiết để

làm các bài làm văn sau đạt kết quả tốt hơn.


1. Ổn định lớp

2. Ra đề:


I. Đề bài:

1. Cảm nghĩ về một hiện tượng đời

sống: Ghi lại cảm nghĩ chân thực

của em về ngày dầu tiên bước

chân vào trường THPT.

? Đề 1: Yêu cầu gì ?

1.Về nội dung:

-Mở bài một cách khéo léo và cuốn hút về những ngày

đầu tiên vào học ở trường THPT

- Có thể kể lại và so sánh cảm xúc về trường mới và

trường cũ

- Kết bài gieo vào lòng người đọc một cảm xúc nào

Phan Thế Duy

14

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An? Xác định được yêu cầu của đề ta

làm bước tiếp theo như thế nào?

? Phần mở bài làm gì ? và các phần

tiếp theo…

4. Củng cố:

? Ở hai đề bài trên cách làm bài

thuộc dạng văn bản nào:

5. Dặn dò:

- Giờ sau đọc văn “ Chiến thắng

Mtao -Mxây”, chuẩn bị theo sách

giáo khoa.

đấy.

2. Nghệ thuật:

- Chú ý biểu lộ cảm xúc và suy nghĩ, sắp xếp các ý

chặt chẽ

- Chú ý ngôi kể

3. Tránh những lỗi chính tả, từ ngữ, ngữ pháp.

Tiết 8-9 Ngày soạn:

CHIẾN THẮNG MTAO MXÂYA- Mục tiêu bài học: Giúp HS

- Nắm được đặc điểm của sử thi anh hùng trong việc xây dựng kiểu “nhân vật anh

hùng sử thi”, và nghệ thuật miêu tả và sử dụng ngôn từ.

- Biết cách phân tích một văn bản sử thi anh hùng.

- Nhận thức được lẽ sống cao đẹp của mỗi cá nhân là hi sinh, phấn đấu vì danh dự và

hạnh phúc yên vui cả cộng đồng.


1- Ổn định tổ chức.

2- Kiểm tra bài cũ: Không

3- Giới thiệu bài mới:Hoạt động của GV vàHS Yêu cầu cần đạt

HS đọc SGK

? Có mấy tiểu loại sử thi.

=> Sử thi Đăm Săn thuộc loại nào.

HS đọc phần tóm tắt SGK.

? Vị trí đoạn trích và tiêu đề.

I- Tiểu dẫn

1. Sử thi

- Có hai loại sử thi: sử thi thần thoại và sử thi anh

hùng.

=> Sử thi Đăm Săn là sử thi anh hùng

2. Tóm tắt nội dung và vị trí đoạn trích

- Nội dung: (SGK)

Phan Thế Duy

15


GV chia vai cho HS đọc bài (6nhân

vật).

? Đại ý của đoạn trích.

=> Phân tích đoạn trích theo hướng

nào.

? Đăm Săn khiêu chiến và thái độ hai

bên như thế nào.

=> Lần thứ hai thách thức.

? Xác định ai là người ra tay trước.

=> Khí thế của từng nhân vật.

GV: trận đấu trở nên quyết liệt hơn,

Đăm Săn giành được thế thượng

phong.

? Bước ngoặt của trận đấu thể hiện ở

chi tiết nào.

=> Hình tượng ông trời có ý nghĩa

như thế nào.

- Vị trí đoạn trích ở phần giữa của tác phẩm.

=> Nhan đề do soạn giả đặt.

II- Văn bản

1. Đọc hiểu

- Đại ý: miêu tả cuộc đọ sức giữa Đăm Săm và thù

địch Mtao Mxây, cuối cùng Đăm Săn chiến thắng.

Đồng thời thể hiện niềm tự hào của lũ làng về người

anh hùng dân tộc mình.

- Theo từng khía cạnh (vấn đề) của đại ý.

2. Phân tích đoạn trích (gợi ý)

a. Cuộc đọ sức và giành chiến thắng của Đăm Săn

với Mtao Mxây:

- Đăm Săn đến tận nhà thách thức Mtao Mxây.

=> Mtao Mxây thì rất ngạo nghễ.

- Đăm Săn tỏ ra quyết liệt hơn. Mtao Mxây trước thái

độ kiên quyết của Đăm Săn buộc phải xuống đấu.

- Mtao Mxây ra tay trước. Hành động múa khiên của

hắn thể hiện sự kém cỏi, Đăm Săn bình thản đứng

nhìn.

- Mtao Mxây sợ hãi trước hành động uy vũ của Đăm

Săn. Hắn hốt hoảng chạy bước cao bước thấp. Đăm

Săn uy mãnh giành thế thượng phong.

- Hơ Nhị ném miếng trầu, Đăm Săn “đớp được”, sức

mạnh của chàng tăng gấp bội. Mtao Mxây nhờ có lớp

áo giáp bảo vệ, mặc dù đã say đòn nhưng chưa hề

hấm gì.

- Ông trời thể hiện cho sự chính nghĩa của Đăm Săn.

=> Hình ảnh mang tính phù trợ, quyết định chiến

thắng phải là Đăm Săn.

- Miêu tả hàng động của Đăm Săn bằng cách so sánh

và phóng đại.

+ Múa trên cao như gió bão

Phan Thế Duy

16

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn AnHS nhận xét về nghệ thuật miêu tả

hành động nhân vật Đăm Săn.

=> Ý nghĩa của cuộc chiến.

? Khung cảnh chiến thắng qua cách

miêu tả của tác giả dân gian hiên lên

như thế nào.

=> Hình tượng người anh hùng của

lũ làng.

4. Củng cố

HS rút ra ý nghĩa của đoạn trích.

Đọc phần “Ghi nhớ ” (SGK)

5. Dặn dò : - Học bài

- Trả lời các câu hỏi SGK.

- Chuẩn bị bài “Văn bản” (phần

luyện tập) theo SGK.

- Ôn bài “Văn bản” đã học.

+ Múa dưới thấp như lốc…..

- Đòi vợ chỉ là cái cớ, cao hơn chính là sự mở mang

bờ cõi, làm nổi uy danh cộng đồng. Sự chết chóc chỉ

là thứ yếu, quan trọng hơn là chiến thắng lẫy lừng.

b. Ăn mừng chiến thắng, tự hào về người anh

hùng.

- Hình ảnh Đăm Săn được miêu tả hoà vào với lũ

làng trong niềm vui chiến thắng.

+ Đông vui nhộn nhịp,

+ Ăn mừng hoành tráng.

- Đăm Săn hiện lên ngoài vẻ đẹp hình thể, hơn thế là

sức mạnh uy vũ vô biên trong con mắt ngưỡng mộ

của lũ làng.

=> Cách miêu tả phóng đại, tạo ấn tựợng đối với độc

giả:

+ Sự anh hùng cá nhân hoà với cộng đồng,

+ Thế giới sử thi là thế giới lí tưởng hoá,

+ Âm điệu hùng tráng.

III- Tổng kết

- Làm sống lại quá khứ anh hùng của người Êđê Tây

Nguyên thời cổ đại.

- Đoạn trích thể hiện vai trò người anh hùng đối với

cộng đồng.

* Nội dung phần Ghi nhớ (SGK)

Phan Thế Duy

17



VĂN BẢNA- Mục tiêu bài học: Giúp học sinh:

1. Nắm được khái niệm và đặc điểm của văn bản.

2. Nâng cao năng lực phân tích và tạo lập văn bản.



2. Kiểm tra bài cũ: ?Hình ảnh anh hùng Đăm Săn được thể hiện như thế nào trong đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây”? Cảm nhận của em về hình tượng này?


? Từ các văn bản đã xét, xác định

chúng thuộc PCNN nào.

HS nêu các loại VB.

HS lấy ví dụ minh hoạ.

? Đoạn văn có chủ đề thống nhất như

thế nào.

II- Các loại văn bản

- Văn bản 1 và 2 thuộc PCNN nghệ thuật.

- Văn bản 3 thuộc PCNN chính luận.

* Các loại văn bản:

1/ Văn bản thuộc PCNN sinh hoạt (thư, nhật kí…)

2/ Văn bản thuộc PCNN gọt giũa:

a. Văn bản thuộc PCNN nghệ thuật (truyện, thơ, kịch)

b. Văn bản thuộc PCNN khoa học (văn học phổ cập,

báo, tạp chí, SGK, khoa học chuyên sâu).

c. Văn bản thuộc PCNN chính luận.

d. Văn bản thuộc PCNN hành chính công vụ.

e. Văn bản thuộc PCNN báo chí.

III- Luyện tập

1.Văn bản 1:

- Đoạn văn có một chủ đề thống nhất, câu chủ đề đứng

đầu đoạn. Câu chốt (chủ đề) được làm rõ bằng những

câu tiếp theo: giữa cơ thể và môi trường có ảnh hưởng

qua lại với nhau.

+ Môi trường có ảnh hưởng tới mọi đặc tính của cơ thể,

Phan Thế Duy

18


? Đoạn văn có bao nhiêu luận điểm,

luận cứ và luận chứng.

HS đặt tiêu đề cho đoạn văn.

? Đơn xin phép nghỉ học thuộc loại

văn bản nào.

HS xác định những đặc điểm của VB

PCNN hành chính công vụ.

làm trên bảng (Sắp xếp và đặt tiêu

đề).

4. Củng cố

- HS đọc phần “Ghi nhớ” SGK

- Viết bài theo yêu cầu.

5. Dặn dò

- Tìm một số VB tham khảo và phân

tích.

- Đọc và chuẩn bị bài “Truyện ADV

và Mị Châu - Trọng Thuỷ” (tìm hiểu

cốt truyện, thể loại truyền thuyết).

+ So sánh các loại lá mọc ở những môi trường khác

nhau.

=> Một luận điểm, hai luận cứ, bốn luận chứng. Đoạn

văn có ý chung được triển khai rõ ràng, mạch lạc.

=> Môi trường và cơ thể.

2. Viết đơn xin nghỉ học chính là thực hiện một văn

bản.

* Hãy xác định:

- Văn bản hành chính công vụ.

- Đơn gửi các thầy, cô giáo đặc biệt là cô, thầy chủ

nhiệm. Người viết là học sinh (học trò).

- Xin phép được nghỉ học.

- Nêu rõ họ tên, quê quán (lớp), lí do xin nghỉ, thời gian

nghỉ và hứa chép bài và làm bài như thế nào?

3. Sắp xếp các câu sau thành văn bản hoàn chỉnh,

mạch lạc và đặt tiêu đề phù hợp.

=> a -c -e -b -d

=> Bài thơ Việt Bắc.

4. Viết đoạn văn chủ đề “Mái trường”.

Tiết 11-12 Ngày soạn:

TRUYỆN AN DƯƠNG VƯƠNG VÀ

Phan Thế Duy

19

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn AnMỊ CHÂU-TRỌNG THUỶ

A- Mục tiêu bài học: Giúp HS

- Qua phân tích một truyền thuyết cụ thể nắm được đặc trưng chủ yếu của truyền

thuyết: kết hợp nhuần nhuyễn yếu tố lịch sử với yếu tố tưởng tượng; phản ánh quan điểm

đánh giá, thái độ và tình cảm của nhân dân về các sự kiện lịch sử và các nhân vật lịch sử.

- Nắm được giá trị, ý nghĩa của truyện An Dương Vương và Mị Châu-Trọng Thuỷ.

- Rèn luyện thêm kĩ năng phân tích truyện dân gian để có thể hiểu đúng ý nghĩa của

những hư cấu nghệ thuật trong truyền thuyết.


1- Ổn định tổ chức.

2- Kiểm tra bài cũ: ? Có những loại VB nào. Lấy ví dụ minh hoạ?

3- Giới thiệu bài mới:Hoạt động của GV và HS Yêu cầu cần đạt

HS đọc SGK (nắm nội dung Tiểu

dẫn, đặc trưng cơ bản của truyền

thuyết).

GV khái quát về khu di tích Cổ Loa.

HS đọc văn bản

GV giải nghĩa từ khó.

? Bố cục truyện có thể chia làm mấy

đoạn.

HS nêu chủ đè của tác phẩm.

V dựa vào câu hỏi SGK.

HS tìm hiểu:

? Nguyên nhân ADV được rùa thần

giúp đỡ.

=> Cách đánh giá của nhân dân về

ADV.

I- Tìm hiểu chung

1. Tiểu dẫn: (SGK).

2. Văn bản:

a. Vị trí: trích “Rùa vàng” trong “Lĩnh nam chích quái”-

Những câu truyện ma quái ở phương Nam.

- Có 3 bản kể:

+ Rùa vàng,

+Thục kỉ An Dương Vương (Thiên nam ngữ lục),

+ Ngọc trai - giếng nước (Cổ Loa).

b. Bố cục: chia làm bốn đoạn

c. Chủ đề: miêu tả quá trình xây thành, chế nỏ bảo vệ đất

nước của An Dương Vương và bi kịch nhà tan nước mất.

Đồng thời thể hiện thái độ, tình cảm của tác giả dân gian

đối với từng nhân vật.

II- Đọc hiểu:

1. An Dương Vương xây thành, chế nỏ và bảo vệ đất

nước.

- An Dương Vương có ý thức cảnh giác, lo xây thành,

chuẩn bị vũ khí từ khi giặc chưa đến.

Phan Thế Duy

20


? Nhà vua mất cảnh giác như thế

nào.

=> Những chi tiết hư cấu có ý nghĩa

gì?

HS xác định sự mất cảnh giác của

ADV.

?Chi tiết Mị Châu lén đưa cho Trọng

Thuỷ xem nỏ thần được đánh giá

như thế nào.

HS thảo luận

GV hướng dẫn và kết luận.

HS suy ra bài học đối với thế hệ trẻ

ngày nay.

. Có những cái chung đòi hỏi con

người phải hi sinh tình riêng để giữ

trọn nghĩa vụ và trách nhiệm của

mình. Tình yêu nào cũng đòi hỏi sự

hi sinh.

=> Tưởng tượng ra thần linh giúp đỡ chính là cách để

nhân dân ca ngợi nhà vua, tự hào về chiến công xây

thành, chế nỏ, chiến thắng giặc ngoại xâm của dân tộc.

- ADV lơ là mất cảnh giác nên mở đường cho con trai kẻ

thù vào làm nội gián; lúc giặc đến có thái độ ỷ lại vào vũ

khí không đề phòng.

- Nhân dân sáng tạo để gửi gắm lòng kính trọng đối với

thái độ dũng cảm của vị anh hùng, phê phán thái độ mất

cảnh giác của Mị Châu. Đây cũng là lời giải thích lí do

mất nước nhằm xoa dịu nỗi đau này.

2. Sự mất cảnh giác dẫn tới bi kịch nhà tan nước mất

của An Dương Vương và Mị Châu.

- ADV là người đầu tiên mất cảnh giác.

- Hành động của Mị Châu có những cách lí giải như sau:

+ Mị Châu làm vậy là chỉ thuận theo tình cảm vợ chồng

mà bỏ quên nghĩa vụ với đất nước.

+ Mị Châu làm theo ý chồng là lẽ tự nhiên hợp đạo lí.

=> Mị Châu nặng tình cảm riêng tư, quên đi nghĩa vụ của

một công dân với tổ quốc. Nàng phải chết. Mặt khác, Mị

Châu chết do sự vô tình, thơ ngây, nhẹ dạ nên nhân dân

đã “khuôn xếp” để cho máu và thân thể nàng biến thành

ngọc trai và ngọc thạch. Nàng không bán nước.

Bài học cho thế hệ trẻ là phải luôn đặt mối quan hệ

riêng chung đúng mực

3. “Ngọc trai - giếng nước” và cách đánh giá của tác

giả dân gian.

- Nó là sự kết thúc duy nhất hợp lí cho số phận đôi trai

gái. Chi tiết này có thể hiểu:

+ Lời khấn của Mị Châu và kết cục “ngọc trai, ngọc

thạch” đã chiêu tuyết cho cho danh dự của nàng, chứng tỏ

tấm lòng nàng trong sáng.

+ Nhân dân ta chứng nhận cho sự hối hận của Trọng

Phan Thế Duy

21

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn AnHS thảo luận

? Chi tiết “Ngọc trai - giếng nước”

được hiểu và đánh giá như thế nào.

Vì sao?

=> Không ca ngợi mối tình thuỷ

chung Mị Châu - Trọng Thuỷ.

=> Không ca ngợi những kẻ đưa họ

đến bi kịch mất nước.

=> Thái độ vừa nghiêm khắc vừa

nhân hậu của nhân dân Âu Lạc.

4. Củng cố:

HS đọc phần ”Ghi nhớ” SGK

5. Dặn dò:

- Học bài

- Chuẩn bị Làm văn “Lập dàn ý bài

văn tự sự” theo SGK.

Thuỷ.

+ Ngọc trai rửa nước giếng càng sáng chứng tỏ Trọng

Thuỷ đã tìm được sự hoá giải trong tình cảm của Mị

Châu ở thế giới bên kia.

III- Tổng kết

- Truyền thuyết bắt nguồn từ cốt lõi lịch sử được nhân

dân tưởng tượng, thần kì hoá nhằm gửi vào đó tâm hồn

thiết tha, thái độ bao dung nhưng cũng không kém phần

nghiêm khắc của mình./.

Tiết 13 LẬP DÀN Ý BÀI VĂN TỰ SỰ Ngày soạn:

A-Mục tiêu bài học: Giúp học sinh:

- Biết cách dự kiến đề tài và cốt truyện cho một bài văn tự sự.

- Nắm được kết cấu và biết cách lập dàn ý bài văn tự sự.

- Nâng cao nhận thức về ý nghĩa, tầm quan trọng của việc lập dàn ý để có thói quen

lập dàn ý trước khi viết một bài văn tự sự nói riêng, các bài văn khác nói chung.


1- Ổn định tổ chức:

2- Kiểm tra bài cũ: ? Hình ảnh "Ngọc trai - giếng nước" trong truyền thuyết An Dương

Vương và Mị Châu - Trọng Thuỷ có ý nghĩa như thế nào.


I- Hình thành ý tưởng, dự kiến cốt truyện.

Phan Thế Duy

22


HS đọc SGK

?Nhà văn Nguyên Ngọc nói về việc

gì.

=> HS nêu kinh nghiệm của nhà văn.

? Cách sắp xếp các tình huống, chi

tiết.

HS đọc SGK

Lập dàn ý cho bài văn kể về hậu

thân của chị Dậu (dựa vào SGK).

GV hướng dẫn HS tìm hiểu những

phần bài: Phần khai đoạn, phát triển,

đỉnh điểm…

- Nhà văn Nguyên Ngọc nói về truyện ngắn "Rừng

xà nu"- Ông đã viết truyện ngắn này như thế nào.

=> Phải hình thành ý tưởng và phác thảo một cốt

truyện (dự kiến tình huống, sự kiện và nhân vật).

* Chọn nhân vật:

+ Anh Đề mang cái tên Tnú rất miền núi,

+ Dít đến và là mối tình sau của Tnú. Như vậy phải

có Mai (chị của Dít),

+ Cụ già Mết phải có vì là cội nguồn của buôn làng,

của Tây Nguyên mà nhà văn đã thấy được. Thằng bé

Heng cũng vậy.

* Về tình huống và sự việc để nối kết các nhân vật:

+ Nguyên nhân làm bật lên sự kiện nội dung diệt cả

10 tên ác ôn những năm tháng chưa hề có tiếng súng

cách mạng: Đó là cái chết của mẹ con Mai; mười đầu

ngón tay Tnú bốc lửa…

+ Các chi tiết gắn liền với số phận mỗi con người

II- Lập dàn ý:

1. Câu chuyện 1

a. Mở bài:

+ Chị Dậu hớt hải chạy về hướng làng mình trong

đêm tối;

+ Về tới nhà, trời đã khuya nhưng chị thấy một người

lạ nói chuyện với chồng;

+ Vợ chồng gặp nhau mừng mừng, tủi tủi.

b. Thân bài:

+ Người khách là cán bộ Việt Minh;

+ Người ấy đã giảng giải cho vợ chồng chị nghe

nguyên nhân vì sao dân mình khổ, muốn hết khổ

phải làm gì? Nhân dân xung quanh họ đã làm gì và

làm như thế nào?

+ Khuyến khích chị Dậu tham gia Việt Minh;

Phan Thế Duy

23


4.Củng cố:

HS làm bài tập SGK.

GV hướng dẫn.

* Phần Ghi nhớ.

5. Dặn dò

- Học bài, làm bài tập SGK.

- Chuẩn bị bài "Uy lit xơ trở về" theo

SGK.

+ Chị Dậu vận động những người làng xóm tham gia

Việt Minh cùng mình;

+ Phá kho thóc Nhật chia cho dân nghèo.

c. Kết bài:

+ Chị Dậu và bà con làng xóm mừng ngày Tổng khởi

nghĩa;

+ Chị đón cái Tí về, gia đình sum họp.

III- Luyện tập:

1. Bài tập 1và 2 SGK trang 46.

Tiết 14-15: Ngày soạn:

UY - LÍT - XƠ TRỞ VỀ

(Trích Ô-đi-xê - sử thi Hi Lạp)A- Mục tiêu bài học: Giúp HS:

- Cảm nhận được vẻ đẹp của tâm hồn và trí tuệ của người Hi Lạp thể hiện qua cảnh

đoàn tụ vợ chồng sau hai mươi năm xa cách,

- Biết phân tích diễn biến tâm lí nhân vật qua các đối thoại trong cảnh gặp mặt để thấy

thấy được khát vọng hạnh phúc và vẻ đẹp trí tuệ của họ,

- Nhận thức được sức mạnh của tình cảm vợ chồng, tình cảm gia đình cao đẹp là động

lực giúp con người vượt qua mọi khó khăn.



2. Kiểm tra bài cũ: Bài tập 1 SGK trang 46

3. Giới thiệu bài mới:Hoạt động của GV và HS Yêu cầu cần đạt

HS đọc SGK


1. Tác giả:

Phan Thế Duy

24

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An?Trình bày nội dung phần Tiểu dẫn

? Tìm hiểu về Hômerơ.

HS trình bày tóm tắt cốt truyện.

GV phân vai HS đọc văn bản.

HS tìm hiểu bố cục đoạn trích.

=> Chủ đề của sử thi Ôđixê là gì?

HS rút ra đại ý

GV và HS - Phân tích tâm trạng nàng

Pê - nê - lốp dưới sự tác động của

người nhũ mẫu.

? Pênêlốp nghi ngờ và phân vân về

điều gì.

Uy-lít-xơ làm thế nào giết được 108

tên vương tôn - công tử.

- Uy-lí-xơ ra đi đã 20 năm, nàng nghĩ

chàng đã chết, hết hi vọng trở về.

HS rút ra đặc trưng tâm lí nv sử thi.

GV: sự tác động của Tê -lê- mác với

mẹ.

GV-HS phân tích cuộc đấu trí giữa

Uy - lít - xơ và Pê - nê - lốp.

?Ý nghĩa của cuộc thử thách này như

thế nào.

- Hô - me - rơ là một nhà thơ mù người Hi Lạp, sống

vào khoảng thế kỉ IX - VIII trước Công nguyên.

- Ông con một gia đình nghèo và được sinh ra bên

dòng sông Mê - lét.

- Hô - me - rơ được coi là tác giả của hai thiên sử thi

I - li - át và Ô - đi - xê.

2. Tóm tắt tác phẩm: SGK

II- Đọc - hiểu:

1. Bố cục và chủ đề: - Bố cục chia ba phần:

+ Từ đầu… người giết chúng,

+ Tiếp theo… kém gan dạ,

+ Phần còn lại.

- Chủ đề: quá trình chinh phục thiên nhiên và biển

cả, đồng thời miêu tả cuộc đấu tranh bảo vệ hạnh

phúc gia đình của người Hi Lạp cổ đại.

2. Phân tích:

a. Tâm trạng của nàng Pê - nê - lốp :

- Nhũ mẫu Ơ-ri-clê tác động Pênêlốp: thuyết phục và

đưa ra bằng chứng chứng minh Uy - lít - xơ đã trở

về.

- Pê-nê-lốp suy tư, nàng ghìm mình và ghìm cả sự

mừng vui của Ơ-ri-clê.

=> Đặc trưng tâm lí nhân vật sử thi là tin vào những

điều huyền bí.

- Tác động của Tê - lê - mác: rất gay gắt.

=> Pê-nê-lốp phân vân cao độ, đồng thời hé lộ điều

thử thách.

b. Cuộc đấu trí giữa Pê - nê - lốp và Uy-lít-xơ:

- Uy-lít-xơ khơi dậy lòng tự ái của vợ và hướng vào

điều bí mật riêng của hai người.

- Pê-nê-lốp bình tĩnh, sáng suốt đưa ra thử thách:

"gian phòng và chiếc giường".

Phan Thế Duy

25

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An4. Củng cố:HS nêu ý nghĩa đoạn

trích. GV tổng kết lại đặc điểm sử thi

và nghệ thuật thiên tài của tác giả

Hô - me - rơ.

5. Dặn dò:

- Học bài.

- Chuẩn bị: Trả bài làm văn số 1.

- Uy-lít-xơ giải thích và miêu tả đúng "mười mươi sự

thực" điều bí mật. Vợ chồng mừng tủi đoàn viên

=> Tấm lòng thuỷ chung son sắt, trí tuệ và lòng dũng

cảm của hai người Uy-lít-xơ và Pê-nê-lốp.

III- Tổng kết:

- Đề cao và khẳng định sức mạnh của tâm hồn và trí

tuệ và con người Hi Lạp, đồng thời làm rõ giá trị của

hạnh phúc gia đình.

=> Hômerơ là một thiên tài. Nghệ thuật "trì hoãn" sử

thi.

Tiết 16: TRẢ BÀI LÀM VĂN SỐ 1 Ngày soạn:


- Hệ thống hoá kiến thức đã học và kĩ năng biểu lộ ý nghĩ và cảm xúc, về lập dàn ý, về

diễn đạt,….

- Tự đánh giá những ưu - nhược điểm trong bài làm của mình, đồng thời có được

những định hướng cần thiết để làm tốt hơn nữa những bài viết sau.



2- Kiểm tra bài cũ: ?Cuộc đấu trí giữa Uy - lít - xơ và Pê - nê - lốp có ý nghĩa như thế nào.


HS nhắc lại đề.

=> Xác định yêu cầu của đề bài.

I- Phân tích đề:

Đề bài:

II- Nhận xét chung:

1. Ưu điểm:

- Bài làm HS tiếp cận tương đối sát luận đề; viết có

Phan Thế Duy

26

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn AnHS đọc một số bài khá, giỏi.

4- Củng cố

GV - HS sửa lỗi bài làm.

HS viết lại một số đoạn trong bài.

5- Dặn dò

- Về nhà sửa lại bài.

- Chuẩn bị "Ra - ma buộc tội" theo

SGK

cảm xúc, logic, khoa học, rõ ràng, mạch lạc.

- 2. Nhược điểm:

- Bố cục một số bài chưa rõ ba phần.

- Thiếu ý tưởng, sơ sài dẫn chứng, liên hệ mở rộng

thiếu,cảm nghĩ kquan, thiếu ý chủ quan.

III- Sửa lỗi:

1. Hình thức

- Bài văn chia làm ba phần rõ ràng, bố cục ngắn gọn.

- Không gạch đầu dòng khi trình bày,

- Mỗi ý trình bày một đoạn.

2. Nội dung:

- Tập trung bộc lộ tình cảm, suy nghĩ của bản thân.

Tiết 17-18: RA - MA BUỘC TỘI Ngày soạn:

(Trích Ra-ma-ya-na - sử thi Ấn Độ)


- Qua đoạn trích Ra - ma buộc tội, hiểu quan niệm của người Ấn Độ cổ về người anh hùng,

đấng quân vương mẫu mực và người phụ nữ lí tưởng; hiểu nghệ thuật xây dựng nhân vật của

sử thi Ra-ma-ya-na.

- Bồi dưỡng ý thức danh dự và tình yêu.



2- Kiểm tra bài cũ: ? Hãy trình bày những điểm cơ bản khi làm bài văn. Nêu ví dụ minh

hoạ?

3- Giới thiệu bài mới: Ho¹t ®éng cña GV & HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

TiÕt 1(HS ®äc phÇn tiÓu dÉn SGK)

I.TiÓu dÉn- a. Ra-ma-ya-na vµ Ma-ha-bha-ra-ta:

Phan Thế Duy

27

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An-Em h·y cho biÕt néi dung chÝnh phÇn tiÓu dÉn nªu ra ®ã lµ g×?GV gi¶i thÝch thªm:Ra-ma-ya-na lµ t¸c phÈm b¾t nguån tõ truyÒn thuyÕt vÒ hoµn tö Ra-ma ®îc lu truyÒn trong d©n gian mÊy ngµn n¨m tríc. Vµo thÕ kØ III TrCN, Van-mi-ki mét ®¹o sÜ Bµ-la-m«n ghi l¹i b»ng v¨n vÇn. Nã cã ¶nh hëng s©u réng trong ë çc níc §N¸ nh vÒ ®iªu kh¾c, héi ho¹, móa+ Ra-ma-ya-na h×nh thµnh trong hoµn c¶nh nh thÕ nµo?

+Dung lîng cña TP?(mét c©u th¬ ®«i gåm hai dßng th¬)-Ra-ma-ya-na lµ c©u chuyÖn kÓ vÒ ®iÒu g×?+ Ra-ma chiÕn ®Êu víi kÎ thï v× ®iÒu g×?- Tuy nãi vÒ Xi-ta nh vËy nhng t©m

tr¹ng cña Ra-ma nh thÕ nµo?- Nh vËy ghen tu«ng nµy lµ v× ®iÒu g×?

(Phô n÷ A§ cã chång ph¶i dïng m¹ng ®Ó che mÆt khi ra ngoµi ®-

êng).- Lêi lÏ cña Ra-ma ®èi víi Xi-ta nh

thÕ nµo khi chµng næi c¬n ghen ?- Lßng ghen tu«ng cña Ra-ma ®Õn møc nµo ?

+ Ra-ma-ya-na h×nh thµnh vµo kho¶ng thÕ kØ III TrCN,+ TP ®îc bæ sung, trau chuèt bëi nhiÒu thÕ hÖ tu sÜ- thi nh©n vµ ®¹t ®Õn h×nh thøc hoµn thiÖn cuèi cïng nhê ®¹o sÜ Van-mi-ki.- TP bao gåm 24 000 c©u th¬ ®«i.b. Tóm tắt: SGK

c. Gi¸ tÞ cña t¸c phÈm:+ Bøc tranh sö thi réng lín vÒ XH Ên §é cæ ®¹i.+ Ca ngîi chiÕn c«ng vµ ®¹o ®øc anh hïng.+ BiÓu d¬ng tÊm lßng thuû chung, kiªn trinh, trung hËu, ®oan trang cña Xi-ta.II. Ph©n tÝch1. DiÔn biÕn t©m tr¹ng cña Ra-ma:- Çch xng h«: “ta” vµ “phu nh©n” => xa çch trong quan hÖ, sù chia li trong t©m hån.+ Ra-ma chiÕn ®Êu víi kÎ thï lµ v× nghÜa vô cña mét K¬-xa-try-a nguyªn lÝ ®¼ng cÊp, chµng dµnh lêi tèt ®Ñp ca ngîi Ha-nu-man vµ Vi-phi-sa-na.- Lêi lÏ: giËn gi÷ vµ gay g¾t, thËm chÝ tµn nhÉn, “muèn ®i ®©u th× ®i”, “kh«ng cÇn ®Õn nµng n÷a” => chµng h¹ lêi khuyªn qu¸ thËm tÖ, bÊt chÊp ®¹o lÝ, coi thêng Xi-ta hÕt møc => Lßng ghen tu«ng dån nÐn ®Õn cùc ®é lµm

Phan Thế Duy

28


- VËy sù ghen tu«ng cña Ra-ma cã ph¶i lµ sù mï qu¸ng kh«ng mµ nã

xuÊt ph¸t tõ ®iÒu g×?

-TÝnh çch cña Ra-ma hiÖn ra trong t¸c phÈm nh thÕ nµo?

NhÊn m¹nh ®Õn tr¸i tim t×nh yªu, ®ã lµ søc m¹nh b¶o vÖ nµng khi nµng ë trong tay cña quû v¬ng Ra-va-na.

- Cuéc gÆp gì cña Xi-ta vµ Ra-ma ®îc céng ®ång chøng kiÕn. T¸c gi¶ miªu t¶ hµnh ®éng cña céng ®ång qua tiÕng khãc cña ®¸m ®«ng, cña phô n÷, ta thÊy th¸i ®é cña céng ®ång ®èi víi

chµng thiÕu b×nh tÜnh vµ s¸ng suèt. - Khi Xi-ta chuẩn bị bước lên giàn hỏa thiêu: Ra-

ma “ngồi im lặng, mắt dán xuống đất, nom chàng

như thần chết vậy” đau đớn, giằng xé nội tâm dữ

dội

*Tãm l¹i:- Ra-ma ghen tu«ng kh«ng ph¶i v× mï qu¸ng. Chµng ghen tu«ng, buéc téi Xi-ta v× nh©n phÈm, danh dù,d¼ng cÊp K¬-xa-try-a cao quý của mình.2. DiÔn biÕn t©m tr¹ng cña Xi-ta:-Xi-ta ®îc miªu t¶ trong bi kÞch cña t×nh yªu vµ danh dù.+ “Trßn xoe ®«i m¾t, ®Çm ®×a giät lÖ”+ “§au ®ín ®Õn nghÑn thë”+ “Muèn vïi h×nh hµi cña m×nh”

- Hµnh ®éng khoan thai bíc vµo ngän löa cña Xi-ta lµ ®Ønh cao chãi läi trong tÝnh çch, ®øc h¹nh cña nµng.

+ Ra-ma: Ch¨m chó theo dâi, t«n kÝnh thÇm tr¸ch chµng vÒ sù nghi oan v« c¨n cø.+ Xi-ta: §au lßng, th¬ng c¶m vµ kh©m phôc sô kiªn trinh, tiÕt h¹nh cña nµng...III.Tæng kÕt1. Néi dung:- Nªu cao t×nh nghÜa thuû chung son s¾t, sù trinh tiÕt, trong tr¾ng, lßng dòng c¶m, ®øc hi sinh, ®Æc biÖt lµ ®Ò

Phan Thế Duy

29


- Gi¸ trÞ cña t¸c phÈm?+ Nhng chµng cã ®ñ mäi cung bËc t×nh c¶m cña con ngêi trÇn tôc: yªu hÕt m×nh, ghen cùc ®é, cã lóc oai phong lÉm liÖt, nhng cã lóc mÒm yÕu nhu nhîc, cã lóc cao th-îng vÞ tha, cã lóc Ých kû nho nhen4.Củng cố

- Ph©n tÝch t©m tr¹ng Xi-ta ngêi phô n÷ trong x· héi Ên §é cæ ®¹i?- T©m tr¹ng cña Ra-ma khi ghen tu«ng thÓ hiÖn nh thÕ nµo ?- Chó ý phÇn "Ghi nhí" SGK.5. Dặn dò:- Häc bµi- ChuÈn bÞ bµi so¹n giê sau häc: "Chän sù viÖc, chi tiÕt tiªu biÓu trong bµi v¨n tù sù".

cao nh©n phÈm vµ danh dù cña con ng-êi.- T×nh yªu ®îc thö qua löa (t×nh yªu cao c¶, ®Ñp nhÊt).2. NghÖ thuËt:- Kh¾c ho¹ t©m tr¹ng nh©n vËt rÊt s©u s¾c vµ diÔn biÕn theo nhÞp ®iÖu ®èi tho¹i.- §Ønh ®iÓm xung ®ét-NghÖ thuËt cña Van-mi-ki thËt s¾c s¶o, tinh tÕ, «ng ®· lét t¶ ®îc hµnh ®éng vµ t©m tr¹ng Ra-ma rÊt ngêi khiÕn cho nh©n vËt sö thi vît qua íc lÖ cøng nh¾c, khu«n s¸o.


CHỌN SỰ VIỆC, CHI TIẾT TIÊU BIỂU

TRONG BÀI VĂN TỰ SỰA- Mục tiêu bài học: Giúp HS

- Nhận biết thế nào là sự việc, chi tiết tiêu biểu trong văn bản tự sự.

- Bước đầu chọn được sự việc, chi tiết tiêu biểu khi viết một văn bản tự sự đơn giản.



2- Kiểm tra bài cũ: ?Giải thích nguồn gốc tâm trạng Ra-ma khi gặp lại Xi-ta. Ra-ma và Xi-

ta có những phẩm chất đáng quý nào?

3- Giới thiệu bài mới:Ho¹t ®éng cña GV & HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

Phan Thế Duy

30


HS ®äc SGK? ThÕ nµo lµ tù sù

- VËy tõ ®ã cho biÕt thÕ nµo lµ sù viÖc?

=> Em hiÓu biÕt g× vÒ kh¸i niÖm sù viÖc?

+Trong v¨n b¶n tù sù sù viÖc ®îc diÔn t¶ nh thÕ nµo?

+T¹i sao ngêi viÕt l¹i ph¶i chän nh÷ng sù viÖc tiªu biÓu?

- Chi tiÕt lµ g×?

XÐt vÝ dô truyÖn TÊm Çm.- Çc sù viÖc ®îc liªn kÕt nh thÕ

nµo?

+ Nh©n vËt TÊm ®îc x©y dùng nh thÕ nµo? Gåm mÊy sù viÖc

chÝnh?

+ Nãi vÒ sè phËn bÊt h¹nh cña TÊm t¸c gi¶ viÕt nh thÕ mµo?

VËy, tõ ®ã em rót ra nhËn xÐt g×?

I. Kh¸i niÖm- Tù sù: lµ ph¬ng thøc dïng ng«n ng÷ kÓ chuyÖn tr×nh bµy mét chuçi tõ sù viÖc nµy ®Õn sù viÖc kia. Cuèi cïng dÉn ®Õn mét kÕt thóc, thÓ hiÖn mét ý nghÜa - Sù viÖc: lµ çi x¶y ra ®îc nhËn thøc cã ranh giíi râ rµng, ph©n biÖt víi nh÷ng çi x¶y ra kh¸c. Sù viÖc tiªu biÓu: sù viÖc quan träng gãp phÇn h×nh thµnh cèt truyÖn. Mçi sù viÖc cã thÓ cã nhiÒu chi tiÕt.- Chi tiÕt: lµ tiÓu tiÕt cña t¸c phÈm mang søc chøa lín vÒ c¶m xóc vµ t tëng: chi tiÕt cã thÓ lµ mét lêi nãi, mét cö chØ vµ mét hµnh ®éng cña n/vËt hoÆc mét sù vËt, mét h/¶nh thiªn nhiªn, mét nÐt ch©n dung* VÝ dô: TÊm Çm lµ mét v¨n b¶n tù sù. Nh÷ng sù viÖc liªn kÕt víi nhau trong ®ã çc sù viÖc chÝnh lµ:- TÊm - hiÖn th©n cña sè phËn bÊt h¹nh (1) +Må c«i c¶ cha, mÑ+§øa con riªng (ë víi d× ghÎ).+Lµ phËn g¸i.+Ph¶i lµm nhiÒu viÖc vÊt v¶.- ChuyÓn nçi niÒm bÊt h¹nh ®¸ng th¬ng thµnh cuéc ®Êu tranh kh«ng khoan nh-îng ®Ó giµnh l¹i h¹nh phóc (2). => §©y chÝnh lµ nh÷ng chi tiÕt lµm cho nçi khæ cña TÊm ®Ì nÆng lªn ®«i vai nµng nh tr¸i nói.Tãm l¹i: Chän sù viÖc, chi tiÕt tiªu biÓu

Phan Thế Duy

31


HS ®äc SGK- T¸c gi¶ d©n gian kÓ chuyÖn g×?

HS t×m chi tiÕt tiªu biÓu trong TruyÖn An D¬ng V¬ng vµ MÞ

Ch©u- Träng Thuû?

HS nªu ý nghÜa cña nh÷ng chi tiÕt tiªu biÓu.

GV tù raEm h·y nªu nh÷ng hiÓu biÕt vÒ t¸c phÈm “Lµng” cña Kim L©n. +Nh©n vËt chÝnh ë ®©y lµ ai?+H×nh ¶nh «ng Hai tríc çch m¹ng, khi kh¸ng chiÕn vµ sau khi ®ù¬c lÖnh t¶n c nh thÕ nµo?

lµ kh©u quan träng trong qu¸ tr×nh viÕt hoÆc kÓ l¹i mét c©u chuyÖn.II- Çch chän sù viÖc, chi tiÕt tiªu biÓu:VD:

*TruyÖn An D¬ng V¬ng vµ MÞ Ch©u- Träng Thuû t¸c gi¶ d©n gian ®· kÓ chuyÖn vÒ:- C«ng vÖc x©y dùng vµ b¶o vÖ ®Êt níc cña cha «ng ta (x©y thµnh vµ chÕ ná).- T×nh cha con (ADV vµ MÞ Ch©u), t×nh vî chång (MÞ Ch©u vµ Träng Thñy) => ®©y lµ nh÷ng sù viÖc tiªu biÓu nhÊt.* ý nghÜa:- Më ra bíc ngoÆt, sù viÖc míi, t×nh tiÕt míi.- NÕu Träng Thuû kh«ng than phiÒn th× t¸c gi¶ d©n gian khã miªu t¶ chi tiÕt Träng Thuû theo dÊu vÕt l«ng ngçng t×m thÊy x¸c vî- VËy cßn ®©u lµ bi kÞch t×nh söTãm l¹i: ngêi viÕt hoÆc kÓ chuÖn ph¶i x©y dùng ®îc cèt truyÖn. Cèt truyÖn ao gåm hÖ thèng nh©n vËt, sù viÖc, t×nh tiÕt. Sù vËt, t×nh viÕt Êy gãp phÇn c¬ b¶n h×nh thµnh cèt truyÖn.III- LuyÖn tËp:Bµi tËp1 T¸c phÈm “Lµng” cña Kim L©n: nh©n vËt chÝnh lµ «ng Hai.- ¤ng Hai rÊt yªu çi lµng cña m×nh (sù

Phan Thế Duy

32


HS ®äc sgk- §o¹n trÝch Uy-lit-x¬ trë vÒ, nhµ v¨n H«-me-r¬ ®· kÓ chuyÖn g×?

- Cuèi ®o¹n trÝch, t¸c gi¶ ®· chän sù viÖc g×?

+ §îc kÓ b»ng chi tiÕt tiªu biÓu nµo?

+ Cã thÓ coi ®©ylµ thµnh c«ng cña H«mer¬ trong kÓ chuyÖn sö

thi kh«ng?4.Củng cố:

- N¾m ®îc çc thao t¸c trong viÖc chän sù viÖc, chi tiÕt tiªu biÓu vµ tæ chøc, s¾p xÕp çc chi tiÕt nµy trong bµi v¨n tù sù lµ nh thÕ nµo?- Lµm bµi tËp cßn l¹i SGK tr63,64.5. Dặn dò:- ChuÈn bÞ vµ «n luyÖn çc t¸c phÈm v¨n häc ®· häc.- Giê sau kiÓm tra bµi viÕt sè 2 (2 tiÕt).

viÖc chÝnh)+ Tríc çch m¹ng; trong kh¸ng chiÕn,- ¤ng Hai theo lÖnh t¶n c xa lµng quª: lu«n nhí vÒ lµng; buån khi nghe tin lµng m×nh theo giÆc (t×nh yªu quª h¬ng, lµng xãm); sung síng khi nghe tin chÝnh x¸c lµng «ng kh«ng theo giÆc.Bµi tËp 2: SGK tr 64+ T©m tr¹ng cña Pª-nª-lèp vµ Uy-lit-x¬.+ Cuéc ®Êu trÝ gi÷a Pª-nª-lèp vµ Uy-lit-x¬.- Cuèi ®o¹n trÝch lµ sù liªn tëng trong kÓ chuyÖn:+ T¸c gi¶ chän sù viÖc mÆt ®Êt dÞu hiÒn, lµ niÒm khao kh¸t cña nh÷ng ngêi ®i biÓn, nhÊt lµ nh÷ng ngêi bÞ ®¾m thuyÒn.=> So s¸nh : + Khao kh¸t mong ®îi sù gÆp mÆt cña vî chång Uy-lit-x¬.+ Uy-lit-x¬ trë thµnh mong mái khao kh¸t ch¸y báng cña nµng Pª-nª-lèp.=> Çch so s¸nh trong kÓ chuyÖn lµ mét trong nh÷ng thµnh c«ng nghÖ thuËt cña H«-me-r¬.

TiÕt 20-21 Ngày soạn:

Bµi viÕt sè 2Ng÷ v¨n 10

Thêi gian lµm bµi 90 phótI- Tr¾c nghiÖm (3 ®iÓm) - Lùa chän ph ¬ng ¸n ®óng nhÊt: 1. Sö thi lµ g×?

Phan Thế Duy

33

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn AnA. T¸c phÈm tù sù d©n gian. B. T¸c phÈm tù sù trung ®¹i. C. T¸c phÈm cña nÒn v¨n xu«i hiÖn ®¹i. D. C¶ 3 ph¬ng ¸n (A,B,C) ®Òu sai.2. Sö thi §¨m S¨n cña d©n téc nµo ?A. Ba na. B. Mêng. C. Kh¬ me. D. £ ®ª. 3. §o¹n trÝch “ChiÕn th¾ng Mtao Mx©y” thÓ hiÖn ®Ò tµi g×?A. H«n nh©n. B. ChiÕn tranh. C. Lao ®éng - X©y dùng. D. C¶ A, B vµ C ®Òu ®óng.4. §èi víi nh©n vËt §¨m S¨n kh¸t väng nµo m·nh liÖt nhÊt?A. Trë thµnh mét tï trëng cã nhiÒu t«i tí. B. Cã ®îc ngêi vî xinh ®Ñp nhÊt trªn ®êi. C. Trë thµnh mét tï tr ëng uy danh lÉy lõng. D. Lµm cho mÆt ®Êt t¬i tèt dÞu hiÒn m·i m·i. 5. Nh©n vËt trong truyÒn thuyÕt lµ ai?

A. ThÕ giíi thÇn linh. ` B. Giai cÊp bãc lét thèng trÞ.

C. Çc nh©n vËt lÞch sö. D. Nh÷ng ngêi d©n lao ®éng. 6. TruyÖn An D¬ng V¬ng vµ MÞ Ch©u - Träng Thuû nªu lªn bµi häc g×?

A. T×nh yªu nam n÷. B. B¶o vÖ ®Êt n íc.

C. X©y dùng ®Êt níc. D.Gi¸o dôc thÕ hÖ trÎ.7. Sù mÊt c¶nh gi¸c cña MÞ Ch©u biÓu hiÖn nh thÕ nµo?

A. ThuËn theo cha lÊy Träng Thuû. B. Cho Träng Thuû xem ná thÇn. C. R¾c l«ng ngçng trªn ®êng ch¹y n¹n. D. C¶ (A, B, C) ®Òu ®óng.8. Hµnh ®éng tuèt g¬m chÐm MÞ Ch©u cña An D¬ng V¬ng ®îc miªu t¶ nh thÕ nµo?

A. QuyÕt liÖt, døt kho¸t. B. NgËp ngõng, do dù. C. Run sî, chÇn chõ. D. M¹nh mÏ,

nhanh chãng.9. Chi tiÕt nµo sau ®©y kh«ng ph¶i lµ chi tiÕt k× ¶o?

A. Nh©n vËt cô giµ xuÊt hiÖn mét çch thÇn bÝ. B. ThÇn Kim Quy tõ biÓn §«ng lªn gióp An D¬ng V¬ng x©y

thµnh, chÕ ná.C. ThÇn Kim Quy th«ng tá viÖc trêi ®Êt, ©m d¬ng, quû thÇn.

D. Thµnh réng h¬n ngµn tr îng xo¾n nh h×nh tr«n èc. 10. ý nghÜa cña chi tiÕt k× ¶o: “m¸u MÞ Ch©u ch¶y xuèng biÓn thµnh ngäc” lµ g×?

A.Minh chøng cho tÊm lßng trong tr¾ng mµ bÞ lõa dèi cña MÞ Ch©u.B.Thanh minh cho sù v« t×nh g©y téi cña MÞ Ch©u.C.ThÓ hiÖn th¸i ®é th«ng c¶m, th¬ng xãt, bao dung víi nµng.D.C¶ (A, B, C) ®Òu ®óng.

II. Tù luËn (7 ®iÓm)

KÓ l¹i mét kØ niÖm s©u s¾c cña anh (chÞ) vÒ t×nh c¶m gia ®×nh, t×nh b¹n, t×nh thÇy trß theo ng«i kÓ thø nhÊt.

Phan Thế Duy

34



TÊm çmA- Mục tiêu bài học: Giúp HS

- T×m hiÓu truyÖn cæ tÝch thÇn k× TÊm Çm ®Ó n¾m ®îc: néi dung cña truyÖn; biÖn ph¸p nghÖ thuËt chÝnh cña truyÖn.

- BiÕt çch ®äc vµ hiÓu mét truyÖn cæ tÝch thÇn k×; nhËn biÕt ®ùc mét sè truyÖn cæ tÝch thÇn k× qua ®Æc trng thÓ lo¹i.

- Cã ®îc t×nh yªu víi ngêi lao ®éng, cñng cè niÒm tin vµ sù chiÕn th¾ng cña çi thiÖn, çi chÝnh nghÜa trong cuéc sèng.



2- Kiểm tra bài cũ: không.

3- Giới thiệu bài mới:Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

HS ®äc phÇn tiÓu dÉn (SGK)

- Em cho biÕt néi dung phÇn TiÓu dÉn?

- Cæ tÝch thÇn k× cã néi dung vµ vai trß nh thÕ nµo?

? §Æc trng cña thÓ lo¹i cæ tÝch thÇn k× nµy lµ g×.

+Néi dung chÝnh cña truyÖn cæ tÝch thÇn k×?

I.T×m hiÓu chung1. TiÓu dÉn:- Ph©n lo¹i truyÖn cæ tÝch.=> TruyÖn cæ tÝch ®îc chia lµm 3 lo¹i: cæ tÝch sinh ho¹t, cæ tÝch loµi vËt vµ cæ tÝch thÇn k×.- Cæ tÝch thÇn k× cã néi dung phong phó vµ chiÕm sè lîng nhiÒu nhÊt.+ §Æc trng quan träng nhÊt cña cæ tÝch thÇn k× lµ: sù tham gia cña çc yÕu tè thÇn k× vµo tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña c©u chuyÖn ( tiªn, Bôt, sù biÕn ho¸ thÇn k×, nh÷ng vËt cã phÐp mµu)+ ND: thÓ hiÖn ®îc íc m¬ ch¸y báng cña

Phan Thế Duy

35


=> TÊm Çm thuéc lo¹i cæ tÝch nµo?

GV: Theo thèng kª cña mét n÷ sÜ ngêi Anh trªn thÕ giíi cã 564 kiÓu truyÖn TÊm Çm.

HS ®äc v¨n b¶n- V¨n b¶n nµy cã thÓ chia bè côc thµnh mÊy ®o¹n? Néi dung cña tõng ®o¹n?

GV híng dÉn häc sinh gi¶i nghÜa nh÷ng tõ khã trong SGK.

GV ®Þnh híng HS ®äc hiÓu

-TÊm hiÖn ra lµ mét con ngêi cã cuéc ®êi vµ sè

phËn nh thÕ nµo?=> H×nh ¶nh cña TÊm

trong t¸c phÈm.+ C«ng viÖc thêng ngµy

cña TÊm?

+ Çm vµ mô d× ghÎ ®èi

nh©n d©n lao ®éng vÒ h¹nh phóc gia ®×nh, vÒ lÏ c«ng b»ng x· héi, vÒ phÈm chÊt vµ n¨ng lùc tuyÖt vêi cña con ngêi.- TruyÖn TÊm Çm lµ cæ tÝch thÇn k× vµ ®îc phæ biÕn s©u réng ë nhiÒu d©n téc kh¸c nhau trªn thÕ giíi. + VN cã kho¶ng 30 kiÓu truyÖn TÊm Çm. ý ¦ëi, ý Noäng (d©n téc Th¸i) lµ mét trong nh÷ng kiÓu truyÖn TÊm Çm.2. Bè côc Chia lµm 3 ®o¹n:+ Cuéc ®êi vµ sè phËn bÊt h¹nh cña TÊm. Nh-ng TÊm lu«n ®îc Bôt gióp ®ì.+ VËt b¸u tr¶ ¬n, h¹nh phóc ®· ®Õn víi TÊm.+ Cuéc ®Êu tranh kh«ng khoan nhîng qua nh÷ng kiÕp håi sinh cña TÊm ®Ó giµnh l¹i h¹nh phóc.3. Gi¶i nghÜa nh÷ng tõ khã (SGK)II. §äc -hiÓu1. Th©n phËn cña TÊm- TÊm må c«i c¶ cha lÉn mÑ, lµ ®øa con riªng l¹i lµ phËn g¸i, sèng trong x· héi phong kiÕn ngµy xa, nçi khæ cña TÊm bÞ ®Ì nÆng nh mét tr¸i nói. TÊm - ®¹i diÖn cho çi thiÖn - lµ c« g¸i ch¨m chØ, hiÒn lµnh ®«n hËu.- T¸c gi¶ d©n gian ®· miªu t¶:+ TÊm lµm lông vÊt v¶ suèt ngµy, ®ªm l¹i xay lóa gi· g¹o trong khi Çm ®îc mÑ nu«ng chiÒu, ¨n tr¾ng mÆc tr¬n quanh quÈn ë nhµ kh«ng ph¶i lµm viÖc nÆng.+ Çm lõa TÊm trót hÕt giá tÐp ®Ó giµnh

Phan Thế Duy

36

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn Anxö, øng xö víi TÊm ra sao?

- MÑ con Çm bãc lét TÊm ë nh÷ng mÆt nµo?

=> B»ng dÉn chøng cô thÓ?

HS NhËn xÐt:

+ Thùc chÊt cña sù m©u thuÉn nµy lµ g×?

GV: TruyÖn TÊm Çm mîn xung ®ét trong gia ®×nh ®Ó ph¶n ¸nh m©u thuÉn x· héi. Çi thiÖn lµ TÊm ( chÞu th¬ng chÞu khã b¾t ®Çy giá tÐp, ch¨n tr©u ®ång xa, nhÞn c¬m ®Ó dµnh nu«i bèng, thËt thµ c¶ tin nghe lêi mô d× ghÎ). Çi ¸c hiÖn h×nh

phÇn thëng chiÕc yÕm ®á.+ MÑ con Çm lõa giÕt ç bèng ¨n thÞt.+ MÑ con Çm kh«ng muèn cho TÊm ®i xem héi ®æ thãc trén g¹o b¾t nhÆt.+ Khi thÊy TÊm thö giµy, mô d× ghÎ bÜu m«i tá vÎ khinh miÖt.+ GiÕt TÊm vµ giÕt c¶ nh÷ng kiÕp håi sinh cña TÊm.- MÑ con Çm bãc lét TÊm vÒ vËt chÊt vµ c¶ tinh thÇn.+ VËt chÊt: lao ®éng quÇn quËt suèt ngµy, trót giá ç, b¾t bèng ¨n thÞt.+ Tinh thÇn: giµnh chiÕc yÕm ®á, kh«ng cho xem héi, khinh miÖt khi thö gµy.* Kh«ng chØ bãc lét vÒ vËt chÊt, tinh thÇn, tµn nhÉn h¬n mÑ con Çm giÕt chÕt TÊm ®Ó cíp ®o¹t h¹nh phóc. Chóng kh«ng chØ giÕt TÊm mét lÇn mµ tíi 4 lÇn: TÊm chÕt => Vµng anh => xoan ®µo => khung cöi => c©y thÞ (qu¶ thÞ).* TÊm khæ së vµ bÊt h¹nh, mÑ con Çm ¸c ®Õn tËn cïng çi ¸c. M©u thuÉn vµ xung ®ét cµng trë nªn c¨ng th¼ng.- B¶n chÊt m©u thuÉn nµy lµ thÓ hiÖn sù xung ®ét trong gia ®×nh chÕ ®é phô quyÒn thêi cæ, khi ngêi phô n÷ gi÷ vai trß quan träng. Song m©u thuÉn gi÷a çi thiÖn vµ çi ¸c lµ chñ yÕu. - Con ®êng dÉn ®Õn h¹nh phóc cña TÊm chÝnh lµ xu h-íng gi¶i quyÕt m©u thuÉn Êy, t¸c gi¶ d©n gian ®· sö dông yÕu tè k× ¶o trong truyÖn. Bôt xuÊt hiÖn mçi khi TÊm buån tñi, an ñi, gióp ®ì. TÊm mÊt yÕm ®µo, Bôt

Phan Thế Duy

37

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn Anqua mÑ con Çm (lõa g¹t lÊy giá tÐp tíc ®o¹t íc m¬ nhá bÐ lµ çi yÕm ®á, lÐn lót giÕt chÕt bèng, tr¾ng trîn trén thãc lÉn g¹o nh»m dËp t¾t niÒm vui ®îc giao c¶m víi ®êi cña TÊm, giÕt TÊm vµ nh÷ng kiÕp håi sinh cña nµng…).- Con ®êng dÉn ®Õn h¹nh phóc cho ta thÊy ®iÒu g×?+ H×nh ¶nh Bôt xuÊt hiÖn

cã ý nghÜa nh thÕ nµo trong ®êi sèng t©m tëng

cña ngêi xa?

+ H×nh ¶nh TÊm - mét trÎ må c«i - ®îc lµm Hoµng hËu? Ta thÊy ®îc quan

niÖm vµ triÕt lÝ sèng cña ngêi d©n lµ g×?

§Ó b¶o vÖ vµ giµnh l¹i cuéc sèng h¹nh phóc cña m×nh

TÊm ph¶i tr¶i qua cuéc ®Êu tranh kh«ng khoan nh-

îng nh thÕ nµo

cho ç bèng. TÊm mÊt bèng, Bôt cho hi väng ®æi ®êi. TÊm bÞ chµ ®¹p, h¾t hñi, Bôt cho ®µn chim sÎ gióp TÊm ®Ó TÊm ®i héi lµng gÆp nhµ vua trë thµnh Hoµng hËu.- Tõ må c«i, TÊm trë thµnh Hoµng hËu. H¹nh phóc Êy chØ cã ë con ngêi hÒn lµnh l¬ng thiÖn, ch¨m chØ. §iÒu ®ã ®· nªu triÕt lÝ sèng “ë hiÒn gÆp lµnh”. §©y còng lµ quan niÖm phæ biÕn trong truyÖn cæ tÝch thÇn k× ë VN. MÆt kh¸c trë thµnh Hoµng hËu lµ íc m¬, kh¸t väng lín lao cña ngêi n«ng d©n bÞ ®Ì nÐn ¸p bøc. Song truyÖn TÊm Çm kh«ng dõng l¹i ë kÕt thóc phæ biÕn ®ã mµ më ra mét híng kh¸c. §ã lµ cuéc ®Êu tranh kh«ng khoan nhîng ®Ó giµnh l¹i hanh phóc.

2. Cuéc ®Êu tranh kh«ng khoan nhîng ®Ó giµnh l¹i h¹nh phóc

- TÊm tr¶i qua bèn kiÕp håi sinh:+ Chim Vµng anh => xoan ®µo => khung cöi => (c©y thÞ) qu¶ thÞ.

- Mét c« TÊm hiÒn lµnh l¬ng thiÖn võa ng· xuèng, mét c« TÊm m¹nh mÏ quyÕt liÖt sèng dËy trë vÒ víi cuéc ®êi ®ßi l¹i h¹nh phóc. TÊm ho¸ Vµng anh ®Ó b¸o hiÖu sù cã mÆt cña m×nh. Vµng anh bÞ giÕt, TÊm ho¸ c©y xoan ®µo, khung cöi dÖt tuyªn chiÕn víi kÎ thï “cãt ca, cãt kÐt, lÊy tranh chång chÞ, chÞ khoÐt m¾t ra”. Khung cöi dÖt, qña thÞ lµ nh÷ng vËt TÊm ho¸ th©n còng lµ nh÷ng g× b×nh dÞ, th©n th¬ng nhÊt trong cuéc sèng d©n d·. §ã lµ nh÷ng h×nh ¶nh ®Ñp t¹o Ên tîng thÈm mÜ cho truyÖn.

Phan Thế Duy

38


?Sù ho¸ th©n nµy cã g× ®Æc biÖt.

- Sù ho¸ th©n nµy mang ®Æc trng riªng cña

VHDG.VËy ®ã lµ ®Æc trng g×?

+ ¶nh hëng ®iÒu g× trong thÕ giíi PhËt?

=> ý nghÜa cña viÖc giµnh vµ gi÷ h¹nh phóc cña c«

TÊm.

+ H×nh ¶nh trÇu cßn cho ta thÊy ®îc nÐt v¨n ho¸ nµycã gi¸ trÞ nh thÕ nµo trong cuéc sèng cña ngêi

d©n VN?

GV: V× vËy miÕng trÇu mang ý nghÜa giao duyªn kh«ng thÓ kh«ng cã mÆt trong sù héi ngé gi÷a nhµ vua vµ TÊm.4. Củng cố: - NÐt ®Æc s¾c nghÖ thuËt

- Nh÷ng vËt TÊm ho¸ th©n ®Òu lµ yÕu tè k× ¶o. ë phÇn ®Çu Bôt hiÖn lªn gióp TÊm mçi lÇn TÊm khãc, sau ®ã TÊm kh«ng hÒ khãc, kh«ng thÊy cßn sù xuÊt hiÖn cña Bôt. Ngîc l¹i TÊm tù giµnh vµ gi÷ h¹nh phóc. + ¶nh hëng ë thuyÕt lu©n håi cña ®¹o PhËt. C« TÊm chÕt ®i sèng l¹i kh«ng ph¶i t×m h¹nh phóc ë câi NiÕt bµn mµ giµnh vµ gi÷ h¹nh phóc ngay ë câi ®êi nµy. => Lßng yªu ®êi vµ b¶n chÊt duy vËt cña ng-êi lao ®éng khi s¸ng t¹o truyÖn cæ tÝch.- NÕu ®«i giµy lµ vËt trao duyªn th× miÕng trÇu tªm çnh phîng lµ vËt nèi duyªn. MiÕng trÇu çnh phîng lµ thÓ hiÖn sù khÐo lÐo ®¶m ®ang cña ngêi tªm trÇu. Hoµng tö nhËn ra ng-êi vî cña m×nh vµ ®a TÊm håi cung. => MiÕng trÇu lµ h×nh ¶nh quen thuéc trong ®êi sèng v¨n ho¸, g¾n liÒn víi phong tôc tËp qu¸n vÒ h«n nh©n gia ®×nh. NhËn trÇu vµ ¨n trÇu lµ nhËn lêi giao íc, kÕt h«n.

III- Tæng kÕt:- NghÖ thuËt thÓ hiÖn sù chuyÓn biÕn cña nh©n vËt TÊm lóc ®Çu TÊm hoµn toµn thô ®éng “¤m mÆt khãc” (3 lÇn khãc ). Thùc ra khi khãc, TÊm ®· nhËn ra sè phËn cay ®¾ng ®au khæ cña m×nh. Nhng sau khi bÞ giÕt ta thÊy TÊm ®øng th¼ng dËy kiªn quyÕt kh«ng hÒ r¬i níc m¾t.- Ph¶n ¸nh íc m¬ ®æi ®êi vµ tinh thÇn l¹c

Phan Thế Duy

39

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn Antrong truyÖn cæ tÝch nµy lµ g×?5- Dặn dò - Häc bµi- ChuÈn bÞ "Lµm v¨n"- Miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong v¨n tù sù - theo SGK.- ¤n tËp: miªu t¶, biÓu c¶m vµ tù sù.

quan cña ngêi xa.


Miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong bµi v¨n tù sù


- Cñng cè v÷ng ch¾c h¬n nh÷ng kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng ®· häc vÒ miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong v¨n b¶n tù sù.

- ThÊy râ ®îc ngêi lµm v¨n tù sù sÏ khã cã thÓ miªu t¶ hay biÓu c¶m thµnh c«ng nÕu kh«ng chó träng ®Õn viÖc quan s¸t, liªn tëng vµ tëng t-îng; tõ ®ã cã ý thøc rÌn luyÖn ®Ó n©ng cao n¨ng lùc miªu t¶ vµ biÓu c¶m nãi chung, quan s¸t, liªn tëng vµ tëng tîng nãi riªng khi viÕt bµi v¨n tù sù.B- Tiến trình dạy học:


2- Kiểm tra bài cũ: ? C« TÊm ®¹i diªn cho ai? Cuéc ®êi c« ®· tr¶i qua nh÷ng khã kh¨n nµo?

? Nªu c¶m nghÜ cña b¶n th©n vÒ kÕt cÊu vµ phÇn kÕt cña TÊm Çm.

3- Giới thiệu bài mới:Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹tHS ®äc SGK vµ lµm bµi tËp

* LuyÖn tËp: C©u hái 4(sgk I- « n l¹i vÒ miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong v¨n tù sù:

Phan Thế Duy

40

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn AnTr73)+Miªu t¶:(+) “Suèi reo ,cá non ®ang mäc.”(+) “Mét lÇn .mét luång ¸nh s¸ng”.(+) “Nµng vÉn cña nhµ trêi”.+BiÓu c¶m:(+) “T«i c¶m thÊy vai t«i”(+) “Cßn t«i...... cao ®Ñp”(+) “T«i tëng ……thiªm thiÕp ngñ”.=> YÕu tè miªu t¶ mang l¹i kh«ng gian yªn tÜnh cña mét ®ªm ®Çy sao trªn trêi, chØ cßn nghe tiÕng suèi reo, cá mäc, tiÕng kªu cña loµi c«n trïng. Cã 2 ngêi c« chñ vµ chµng trai (môc ®ång, ®ang thøc tr¾ng dâi nh×n sao).=> YÕu tè biÓu c¶m lµm næi râ vÎ b©ng khu©ng xao xuyÕn cña chµng trai tríc c« chñ nhng anh ta vÉn gi÷ ®îc m×nh. Anh tëng c« g¸i ®ang ngåi c¹nh lµ vÎ ®Ñp cña ng«i sao l¹c ®êng ®Ëu xuèng vai anh vµ thiªm thiÕp ngñ.? Vµ thÕ nµo lµ miªu t¶ vµ biÓu

c¶m.?Sù gièng vµ kh¸c nhau gi÷a

miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong v¨n tù sù vµ v¨n mt¶ biÓu c¶m?

1. Miªu t¶- Dïng çc chi tiÕt, h×nh ¶nh gióp ngêi ®äc, ngêi nghe h×nh dung ra ®îc ®Æc ®iÓm næi bËt cña mét sù vËt, sù viÖc, con ngêi, phong c¶nh lµm cho ®èi tîng nãi ®Õn nh hiÖn lªn tríc mÆt.

2. BiÓu c¶m- Trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp bµy tá t tëng t×nh c¶m, c¶m xóc, th¸i ®é vµ sù ®¸nh gi¸ cña ngêi viÕt ®èi víi ®èi tîng ®îc nãi tíi.3. Sù gièng vµ kh¸c nhau a. Gièng nhau:+ Miªu t¶ trong v¨n tù sù gièng víi miªu t¶ trong v¨n miªu t¶ ë çch thøc tiÕn hµnh + BiÓu c¶m trong v¨n biÓu c¶m còng gièng biÓu c¶m trong v¨n biÓu c¶m ë çch thøc Tãm l¹i: Miªu t¶ vµ biÓu c¶m lµm t¨ng vÎ ®Ñp hån nhiªn cña c¶nh vËt, cña lßng ngêi.b. Kh¸c nhau:

Miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong v¨n tù sù

Miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong v¨n mt¶ biÓu

c¶m- Kh«ng cã chi tiÕt cô thÓ.- Miªu t¶ kh¸i qu¸t

- C¶m xóc xen vµo tr-íc nh÷ng sù viÖc, chi tiÕt.

Phan Thế Duy

41


?VËy thÕ nµo hiÖu qu¶ cña miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong v¨n

tù sù?

VÝ dô: (SGK/ tr75)Chän vµ ®iÒn tõ (quan s¸t, liªn

tëng, tëng tîng) vµo çc « trèng?

a. ®iÒn tõ liªn tëngb. ®iÒn tõ quan s¸tc. ®iÒn tõ tëng tîng? VËy tõ vÝ dô trªn h·y ®a ra nh÷ng hiÓu biÕt vÒ liªn tëng,

tëng tîng,quan s¸t ?

? Ta cÇn chó ý g× khi miªu t¶

cña sù vËt, sù viÖc, con ngêi ®Ó truyÖn cã søc hÊp dÉn.

- Cã t¸c ®éng m¹nh mÏ vÒ t tëng, t×nh c¶m víi ngêi ®äc, ng-êi nghe.

4. HiÖu qu¶ cña miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong v¨n tù sù:- C¨n cø vµo sù hÊp dÉn qua h×nh ¶nh miªu t¶ ®Ó liªn tëng tíi yÕu tè bÊt ngê rong truyÖn.- C¨n cø vao sù truyÒn c¶m m¹nh mÏ qua çch trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp bµy tá t tëng t×nh c¶m cña t¸c gi¶.II- Quan s¸t, liªn t ëng, t ëng t îng ®èi víi miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong v¨n tù sù1. Kh¸i niÖm:- Quan s¸t: xem xÐt ®Ó nh×n râ, biÕt râ sù vËt hay hiÖn tîng.- Liªn tëng: tõ sù viÖc hiÖn tîng nµo ®ã mµ nghÜ ®Õn sù viÖc hiÖn tîng cã liªn quan.- Tëng tîng: t¹o ra trong t©m trÝ h×nh ¶nh cña çi kh«ng hÒ cã tríc m¾t hoÆc cßn cha hÒ gÆp.*Chó ý:+ Kh«ng chØ quan s¸t trong miªu t¶ mµ ph¶i liªn tëng, tëng tîng míi g©y ®îc c¶m xóc.§©y chÝnh lµ sù kÕt hîp nhuÇn nhuyÔn gi÷a çc kh©u.III- LuyÖn tËp

Phan Thế Duy

42

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn Anvµ biÓu c¶m trong v¨n tù sù.

4. Củng cố:- Lµm bµi tËp cßn l¹i SGK- Tr75,765. Dặn dò:- ChuÈn bÞ "Tam ®¹i con gµ" vµ "Nhng nã ph¶i b»ng hai mµy" theo SGK.


Tam ®¹i con gµ Nhng nã ph¶i b»ng hai mµy


* Bµi: Tam ®¹i con gµ- HiÓu ®îc m©u thuÉn tr¸i tù nhiªn trong çch øng phã cña anh häc

trß dèt n¸t mµ hay khoe khoang.- ThÊy ®îc çi hay cña nghÖ thuËt nh©n vËt tù béc lé.

*Bµi: Nhng nã ph¶i b»ng hai mµy- HiÓu ®îc çi cêi (nguyªn nh©n çi cêi) vµ thÊy ®îc th¸i ®é cña

nh©n d©n b¶n chÊt tham nhòng cña quan l¹i ®Þa ph¬ng. §ång thêi thÊy ®îc t×nh c¶nh bi hµi cña ngêi lao ®éng vµo kiÖn tông.

- N¾m ®îc biÖn ph¸p g©y cêi cña truyÖn.B- Tiến trình dạy học:


2- Kiểm tra bài cũ: ? ThÕ nµo lµ miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong v¨n tù sù. Nªu vÝ dô minh ho¹. 3- Giới thiệu bài mới:

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

I.T×m hiÓu chung

Phan Thế Duy

43

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn AnTruyÖn cêi gåm mÊy thÓ lo¹i

nhá chÝnh?=> §ã lµ nh÷ng thÓ lo¹i nµo?

T¸c phÈm Tam ®¹i con gµ cÇn ph¶i hiÓu r»ng b¶n th©n çi dèt cña häc trß kh«ng cã g× ®¸ng cêi. Çi dèt cña ngêi thÊt häc nh©n d©n c¶m th«ng. Çi dèt cña häc trß nh©n d©n chØ chª tr¸ch chø kh«ng cêi, ë ®©y cêi kÎ dèt hay khoe hay nãi ch÷, c¶ gan h¬n d¸m nhËn ®i d¹y trÎ. Çi xÊu cña anh ta kh«ng dõng ë lêi nãi mµ ®· thµnh hµnh ®éng.

? TÝnh çch nh©n vËt anh häc trß dèt ®c hiÖn qua lÇn 2 nµy

nh thÕ nµo.

?TiÕng cêi lÇn 3 ®îc ph¸t ra nh thÕ nµo. Tõ ®©u?

- ThÓ lo¹i: truyÖn cêi cã 2 lo¹i chÝnh+ TruyÖn kh«i hµi: nh»m môc ®Ých gi¶i trÝ, mua vui Ýt nhiÒu cã tÝnh gi¸o dôc.+ TruyÖn trµo phóng: phª ph¸n nh÷ng kÎ thuéc giai cÊp quan l¹i bãc lét ( trµo phóng thï), phª ph¸n thãi h tËt xÊu trong néi bé nh©n d©n (trµo phóng b¹n).II- §äc - hiÓu TruyÖn cêi rÊt Ýt nh©n vËt.+ Nh©n vËt chÝnh trong truyÖn lµ ®èi t-îng chñ yÕu cña tiÕng cêi.+ TruyÖn cêi ko kÓ vÒ sè phËn, cuéc ®êi nh©n vËt nh truyÖn cæ tÝch.+ Mäi chi tiÕt trong truyÖn ®Òu híng vÒ t×nh huèng g©y cêi.1. Çi cêi:* Nh©n vËt: lµ anh häc trß dèt hay nãi ch÷, hay khoe khoang vµ rÊt liÒu lÜnh. Çi cêi thÓ hiÖn nhiÒu lÇn:- LÇn thø nhÊt: ch÷ kª thÇy kh«ng nhËn ra mÆt ch÷. Häc trß hái gÊp, thÇy nãi liÒu “Dñ dØ lµ con dï d×” => çi dèt ®· ®îc ®Þnh lîng. Võa dèt kiÕn thøc s¸ch vë, võa dèt kiÕn thøc thùc tÕ.- LÇn thø 2: cêi v× sù giÊu dèt vµ sÜ diÖn h·o cña anh häc trß lµm thÇy d¹y häc; dïng l¸u ç vÆt ®Ó gì bÝ, ®ã lµ çch giÊu dèt- LÇn thø 3: thÇy t×m ®Õn thæ c«ng çi dèt ngöa ra c¶ ba ®µi ©m d¬ng.=> Çi dèt ®îc khuÕch ®¹i lªn vµ ®îc

Phan Thế Duy

44


? Çi cêi ®c thÎ hiÖn ë lÇn 4 nh thÕ nµo.

? T¸c phÈm’ “Nhng nã ph¶i b»ng hai mµy”. Nh©n vËt

chÝnh ë ®©y lµ ai?§îc giíi thiÖu nh thÕ nµo?

? TiÕng cêi ®îc bËt lªn tõ ®iÒu g×.

? Cö chØ nh÷ng nh©n vËt cã tªn trong truyÖn nh thÕ nµo.

? H×nh thøc nghÖ thuËt t¹o nªn tiÕng cêi?

? Sö dông tõ ng÷ ë ®©y cã g× ®éc ®¸o?

? ý nghÜa cña c©u çi cêi qua

n©ng lªn.- LÇn 4: ch¹m tr¸n chñ nhµ; thãi giÊu dèt bÞ lËt tÈy.* Nh©n vËt chÝnh- viªn lÝ trëng xö kiÖn - Giíi thiÖu sù viÖc mét çch ng¾n gän: viªn lÝ trëng “…næi tiÕng xö kiÖn giái”.- C¶i, Ng« ®¸nh nhau råi mang nhau kiÖn.+ C¶i sî kÐm thÕ lãt tríc thÇy lÝ n¨m ®ång.+ Ng« biÖn chÌ l¸ mêi ®ång (gÊp ®«i C¶i). => KÕt qu¶ xö kiÖn Ng« th¾ng C¶i thua.- Çi cêi cßn ®îc miªu t¶ ®Çy kÞch tÝnh qua cö chØ vµ hµnh ®éng g©y cêi.- Cö chØ: + “C¶i véi xoÌ n¨m ngãn tay ngÈng mÆt nh×n thÇy lÝ khÏ bÈm”, muèn nh¾c thÇy lÝ sè tiÒn anh ta “lãt” tríc. => Gièng nh©n vËt kÞch c©m ( lÊy cö chØ hµnh ®éng thay cho lêi nãi).+ “ThÇy lÝ còng xoÌ n¨m ngãn tay tr¸i óp lªn n¨m ngãn tay mÆt”, çi ph¶i ®· bÞ çi kh¸c óp lªn che lÊp mÊt råi, ai nhiÒu tiÒn th× sÏ th¾ng. - H×nh thøc nghÖ thuËt ch¬i ch÷ ®Ó g©y cêi. + “Tao biÕt mµy ph¶i “nhng nã l¹i ph¶I” b»ng hai mµy”.- Tõ ng÷ mang nhiÒu nÐt nghÜa:+ LÏ ph¶i, chØ çi ®óng ®èi lËp víi çi sai,

Phan Thế Duy

45

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn Anhai t¸c phÈm?

? ý nghÜa nh thÕ nµo trong cuéc sèng cña nh©n d©n?

4- Củng cố

? Gi¸ trÞ néi dung cña hai t¸c phÈm?

? Gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña t¸c phÈm?

5- Dặn dò

- Häc bµi.- Giê sau häc ®äc v¨n Ca dao than th©n, yªu th¬ng, t×nh nghÜa.

lÏ tr¸i.+ Lµ ®iÒu b¾t buéc cÇn ph¶i cã.=> Lêi thÇy lÝ lËp lê c¶ hai nghÜa Êy2. ý nghÜa cña çi cêi: - Phª ph¸n, tè ço bé mÆt thùc con ngêi trong x· héi phong kiÕn, mang tÝnh hãm hØnh, s©u s¾c vµ mang ®Ëm b¶n chÊt d©n gian.- §¸nh gi¸ h¹ng "thÇy" trong x· héi phong kiÕn suy tµn => thÇy ®å d¹y ch÷.- Nh¾c nhë, c¶nh tØnh nh÷ng kÎ h«m nay còng m¾c bÖnh hay khoe ch÷ nghÜa nh-ng thùc chÊt chØ lµ "thïng rçng kªu to".- TiÕng cêi vui cöa vui nhµ, vui anh vui em, tiÕng cêi ®éng viªn nhau trong cuéc sèng. - Trong mäi hoµn c¶nh "lµm ngêi" cÇn cã sù trong s¸ng, minh b¹ch.- Gi¶i trÝ g©y cêi vµ gi¸o dôc con ngêi vÒ lu©n lÝ, x· héi.II. Tæng kÕt:1. Néi dung:- Phª ph¸n nh÷ng thãi h tËt xÊu, sù Ých kØ nhá nhen, tÝnh khoe mÏ cña con ngêi trong cuéc sèng x· héi.- CÇn biÕt vµ söa ch÷a ®óng lóc sù thiÕu sãt ®Ó cã thÓ tù hoµn thiÖn m×nh trong cuéc sèng. §ång thêi ph¶i tù n©ng cao hiÓu biÕt vèn sèng, vèn v¨n ho¸.2. NghÖ thuËt:- TruyÖn Ýt nh©n vËt, bè côc chÆt chÏ, ng¾n gän hÊp dÉn ngêi ®äc, ngêi nghe.

Phan Thế Duy

46

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An- X©y dùng vµ t¹o t×nh huèng truyÖn ®Æc s¾c quan nh÷ng m©u thuÉn kÞch.

Tiết 26 - 27: Ngày soạn:

ca dao than th©n, yªu th¬ng t×nh nghÜa


- HiÓu, c¶m nhËn ®îc tiÕng h¸t than th©n vµ tiÕng h¸t yªu th¬ng t×nh nghÜa cña ngêi b×nh d©n trong x· héi phong kiÕn xa qua nghÖ

thuËt riªng ®Ëm s¾c mµu d©n gian cña ca dao.- BiÕt çch tiÕp cËn vµ ph©n tÝch cao dao qua ®Æc trng thÓ lo¹i.- §ång c¶m víi t©m hån ngêi lao ®éng vµ yªu quý nh÷ng s¸ng t¸c

cña hä.B- Tiến trình dạy học:


2- Kiểm tra bài cũ: ? Cái cười và tiếng cười trong hai truyện học giờ trước. Nhận xét nghệ

thuật kể chuyện cười?


? Nªu vµi nÐt kh¸i qu¸t vÒ ca dao.

? H×nh ¶nh nµo gÇn gòi víi ®êi sèng sinh ho¹t céng ®ång

ca dao hay sö dông.

? NghÖ thuËt tiªu biÓu cña ca

I- T×m hiÓu chung- Ca dao lµ tiÕng nãi cña t×nh c¶m: gia ®×nh, quª h¬ng, ®Êt níc, t×nh yªu løa ®«i vµ nhiÒu mèi quan hÖ kh¸c.- Ca dao cæ truyÒn cßn lµ tiÕng h¸t than th©n, nh÷ng lêi ca yªu th¬ng t×nh nghÜa cÊt lªn tõ cuéc ®êi cßn nhiÒu xãt xa cay ®¾ng nhng ®»m th¾m ©n t×nh bªn gèc ®a, giÕng níc, s©n ®×nh. Bªn c¹nh cßn ®ã cßn lµ lêi ca hµi híc thÓ hiÖn tinh thÇn l¹c quan cña ngêi lao ®éng.- NghÖ thuËt cña ca dao: ca dao thêng

Phan Thế Duy

47

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn Andao lµ g×?

Bµi 1 - 2: H×nh ¶nh con ngêi ë ®©y lµ nh÷ng ai?

T¸c dông?

? ý nghÜa h×nh ¶nh.

? Suy nghÜ cña b¶n th©n.

? Lêi than thë cña ai?

ng¾n gän, giµu h×nh ¶nh so s¸nh, Èn dô, biÓu tîng truyÒn htèng, h×nh thøc lÆp l¹i, ®èi ®¸p mang ®Ëm s¾c th¸i d©n gian.II- §äc -hiÓu1. Bµi 1 - 2 (TiÕng h¸t than th©n)- H×nh ¶nh ngêi phô n÷ trong x· héi phong kiÕn xa:+ TÊm lôa ®µo: gîi ra vÎ ®Ñp duyªn d¸ng, mÒm m¹i, tha thít mµ quý b¸u.+ Cñ Êu gai: l¹i mang vÎ ®Ñp, phÈm chÊt chñ yÕu bªn trong nÊp díi h×nh thøc cã vÎ xÊu xÝ ruét trong th× tr¾ng vë ngoµi th× ®en. H×nh d¸ng bªn ngoµi thiÕu chót thÈm mÜ nhng phÈm chÊt bªn trong th× thËt tuyÖt vêi. Trong nçi ®au ta vÉn thÊy nÐt ®Ñp riªng. §ã lµ phÈm chÊt con ngêi. Em nh c©y quÕ gi÷a rõng Th¬m tho ai biÕt ng¸t lõng ai hay => Hä bÞ phô thuéc vµ kh«ng tù quyÕt ®Þnh ®îc sè phËn cuéc ®êi m×nh.- Th©n em: lµ lêi chung cña hä, th©n phËn nhá bÐ, ®¾ng cay téi nghiÖp, gîi cho ngêi nghe sù chia sÎ, ®ång c¶m s©u s¾c.- TÊm lôa ®µo: ®Ñp, quý b¸u ®ã l¹i ®em ra chî PhÊt ph¬ gi÷a chî biÕt vµo tay ai => kh«ng n¬i bÊu vÝu, bÞ phô thuéc hoµn toµn vµo ngêi mua, vµo çch sö dông cña nhiÒu h¹ng ngêi kh¸c nhau trong x· héi. 2. Bµi 3 (Lêi thë than cña ng êi lì duyªn).- Sö dông ®¹i tõ phiÕm chØ “ai” => gîi ra sù tr¸ch mãc, o¸n giËn, nghe xãt xa ®Õn

Phan Thế Duy

48


? T×nh c¶nh nµy nh thÕ nµo?

? Kh¼ng ®Þnh trong t×nh yªu ®iÒu g× tõ xa tíi nay.

? T©m tr¹ng cña c« g¸i nh thÕ nµo.

? H×nh ¶nh chiÕc kh¨n gîi lªn t©m tr¹ng cña ai. T©m tr¹ng

®ã ra sao?

? Bµi 5 thÓ hiÖn ®îc ®iÒu g× trong t×nh yªu?

? Çi nh×n nh thÕ nµo vÒ t×nh yªu ®«i løa.

tËn ®¸y lßng.- BÞ lì duyªn t×nh nhng vÉn bÒn v÷ng thuû chung.+ MÆt tr¨ng so s¸nh víi mÆt trêi.=> T×nh c¶nh hiÖn t¹i bÞ lì duyªn. + Sao H«m, sao Mai, sao Vît chØ lµ mét ng«i sao ë nh÷ng thêi ®iÓm kh¸c nhau. §iÒu kh¼ng ®Þnh t×nh yªu chung thuû ë hai tiÕng “m×nh ¬i!” tha thiÕt vµ gîi nhí, gîi th¬ng “cã nhí ta ch¨ng” ®Õn kÕt thøc: “Ta nh sao Vît chê tr¨ng gi÷a trêi”.=> §©y lµ søc m¹nh cña t×nh yªu thuû chung - nÐt ®Ñp t©m hån ViÖt Nam ®Æt trong thö th¸ch.3. Bµi 4- BiÖn ph¸p ho¸n dô: kh¨n, ®Ìn trë thµnh t©m tr¹ng con ngêi, mßn mái, thao thøc ®îi chê.- H×nh ¶nh: chiÕc kh¨n nh¾c ®i nh¾c l¹i nhiÒu lÇn, cã t¸c dông thÓ hiÖn ®îc nÐt t©m tr¹ng ngêi mét çch ®éc ®¸o, ®Æc s¾c nhng còng rÊt tr÷ t×nh s©u l¾ng.4. Bµi 5- íc m¬ vÒ t×nh yªu h¹nh phóc løa ®«i cña con ngêi. Hä m¬ íc vÒ mét thÕ giíi tù do yªu th¬ng. Thay lêi t©m sù trong x· héi phong kiÕn xa, ngêi phô n÷ thêng bÞ chµ ®¹p, tíc mÊt quyÒn tù do h¹nh phóc => T×nh yªu m·nh liÖt cña ngêi phô n÷. - H×nh ¶nh so s¸nh rÊt ®éc ®¸o: "s«ng réng" = "mét gang"; "d¶i yÕm"; "lµm cÇu".

Phan Thế Duy

49


? Bµi ca sè 6 ph¶n ¸nh néi dung g×.

? T¸c dông ra sao?

4- Củng cố

? Nªu gi¸ trÞ néi dung cña 6 bµi ca dao.

?Nªu gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña ca dao than th©n, yªu th¬ng

t×nh nghÜa?5- Dặn dò

- Häc thuéc lßng chïm ca dao.- N¾m ®îc néi dung t tëng vµ nghÖ thuËt cña tõng bµi.- ChuÈn bÞ bµi "§Æc ®iÓm ng«n ng÷ nãi vµ ng«n ng÷ viÕt " theo SGK.

5. Bµi 6- Nãi tíi t×nh nghÜa cña con ngêi, ca dao m-în h×nh ¶nh muèi - gõng v× muèi mÆn gõng cay.- Thuéc tÝnh Êy ®Ó diÔn t¶ t×nh nghÜa con ngêi cã mÆn mµ, cay ®¾ng.- T×nh ngêi cã tr¶i qua mÆn mµ, cay ®¾ng míi s©u ®Ëm, nÆng nghÜa, nÆng t×nh, thËt th¬ng nhau.- Kh¼ng ®Þnh sù v÷ng bÒn t×nh yªu cña ®«i løa g¾n bã yªu th¬ng. Dï muèi vµ gõng cã nh¹t bít theo n¨m th¸ng nhng t×nh nghÜa "nÆng", "dµy" cña ngêi th× bÒn v÷ng m·i.III- Tæng kÕt1. Néi dung- Bøc tranh t©m t×nh cña ngêi b×nh d©n trong cuéc sèng.- Nçi niÒm t©m sù thÇm kÝn cña nh÷ng chµng trai c« g¸i, hay t×nh c¶m vî chång th¾m ®îm ©n t×nh.- Ca ngîi t×nh nghÜa thuû chung son s¾t cña con ngêi, ®ång thêi nªu lªn quan niÖm tiÕn bé vÒ t×nh yªu, h¹nh phóc (tù do yªu th¬ng t×m hiÓu nhau).2. NghÖ thuËt- Ng¾n gän, sóc tÝch, giµu h×nh ¶nh gîi t¶.- Bè côc râ rµng, ng«n ng÷ gÇn gòi víi ®êi sèng sinh ho¹t cña ngêi b×nh d©n.- So s¸nh, Èn dô, liªn tëng


Phan Thế Duy

50

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An §Æc ®iÓm ng«n ng÷ nãi vµ ng«n ng÷ viÕtA- Mục tiêu bài học: Giúp HS

- NhËn râ ®Æc ®iÓm çc mÆt thuËn lîi, h¹n chÕ, cña ng«n ng÷ nãi vµ ng«n ng÷ viÕt ®Ó diÔn ®¹t tèt khi giao tiÕp.- N©ng cao tr×nh ®é lªn thµnh kÜ n¨ng tr×nh bµy miÖng hoÆc viÕt v¨n b¶n phï hÞ¬ víi ®Æc ®iÓm ng«n ng÷ nãi vµ ng«ng ng÷ viÕt.B- Tiến trình dạy học:


2- Kiểm tra bài cũ: ? Đọc thuộc lòng và phân tích một bài ca dao (bất kì).

3- Giới thiệu bài mới: Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

Häc sinh nªu vÝ dô.GV ®Þnh híng (®äc thuéc

lßngvµ nªu çch hiÓu vÒ bµi th¬).

Häc sinh theo dâi.? Lµm thÕ nµo cã thÓ ®äc

thuéc lßng bµi th¬ trªn.

- GV&HS ph¶i hiÓu râ môc ®Ých yªu cÇu ®Æt ra(trao

®æi trùc tiÕp).

?Qua ph©n tÝch vÝ dô, em h·y nhËn xÐt d¹ng nãi trong

giao tiÕp.

I- §Æc ®iÓm cña d¹ng nãi*VÝ dô: bµi th¬ “B¸nh tr«i níc" cña Hồ Xu©n H¬ng.

=> Ph¶i häc bµi, hiÓu râ vÒ c©u hái.- §a ra nh÷ng hiÓu biÕt hoÆc kiÕn thøc ®· tiÕp thu trªn líp.- Cã thÓ cã nh÷ng suy nghÜ riªng cña b¶n th©n (nh trong v¨n ch¬ng, nghÖ thuËt ®iÖn ¶nh, s©n khÊu)*NhËn xÐt:- Ho¹t ®éng nµy diÔn ra liªn tôc, khÈn tr¬ng.- Dïng ng÷ ®iÖu, cö chØ, nÐt mÆt ®iÖu bé.- Khã kh¨n: nghe kh«ng râ; kh«ng kÞp hiÓu hÕt ý nghÜa c©u hái*§Æc ®iÓm cña d¹ng nãi: lµ ng«n ng÷ cña ©m thanh, lµ lêi nãi trong giao tiÕp. Ngêi nãi vµ ngêi nghe trùc tiÕp trao ®æi víi nhau (®æi vai, Ýt cã ®iÒu kiÖn gät giòa).

Phan Thế Duy

51


?BiÖn ph¸p t¨ng hiÖu qu¶ giao tiÕp cña d¹ng nãi lµ nh

thÕ nµo?

? Cho biÕt sù gièng nhau cu¶ nãi vµ ®äc?

GV cho häc sinh theo dâi b¶ng phô.

VD: SGK, §¬n xin nghØ häc

? §©y lµ kiÓu diÔn ®¹t nh thÕ nµo?

?Qua ®ã em h·y cho biÕt ®Æc ®iÓm riªng cña d¹ng

viÕt?

- Dïng ng÷ ®iÖu, nÐt mÆt, cö chØ, ®iÖu bé.- Sù giao tiÕp liªn tôc, khÈn tr¬ng.- Tõ ng÷ sö dông kh¸ ®a d¹ng. * BiÖn ph¸p: + Nãi râ rµng, ®ñ nghe, tèc ®é nãi võa ph¶i.+ Dïng mét sè trî tõ, mét sè tõ ®a ®Èy xen vµo gi÷a lêi nãi, hoÆc thØnh tho¶ng nh¾c l¹i ý võa nãi ®Ó ngêi nghe kÞp tiÕp nhËn.+ NÕu lµ mét bµi nãi th× ngêi ta cã thÓ th«ng b¸o tríc dµn ý, mçi lóc chuyÓn ý th× b¸o cho phÝa ngêi nghe biÕt. *Ph©n biÖt gi÷a nãi vµ ®äc (B¶ng phô)

II.

§Æc ®iÓm cña d¹ng viÕt*VÝ dô: SGK, Đ¬n xin nghØ häc*NhËn xÐt: - §©y lµ kiÓu diÔn ®¹t theo PCNN hµnh chÝnh- H×nh thøc b»ng v¨n tù

*§Æc ®iÓm cña d¹ng viÕt:- DiÔn ®¹t dïng v¨n tù vµ dïng çch tr×nh bµy v¨n tù- DiÔn ®¹t ®Þnh h×nh trªn giÊy, khi trao cho ngêi ®äc th× kh«ng thÓ thay ®æi.

Phan Thế Duy

52

Nãi §äc-ý tëng, t×nh c¶m ph¸t ra thµnh lêi tríc mét ®èi tîng.- Dïng ng÷ ®iÖu, nÐt mÆt, cña chØ, ®iÖu bé.

-V¨n b¶n cã s½n chuyÓn ch÷ thµnh lêi.

- Dïng ng÷ ®iÖu thuÇn tuý theo v¨n b¶n.


? Sù gièng nhau gi÷a viÕt vµ

ghi l¹i lµ g×?

=> Tõ ®©y chóng ta cã thÓ ph©n biÖt sù kh¸c nhau gi÷a viÕt vµ ghi l¹i nh sau

(GV treo b¶ng phô )

4- Củng cố

? Tãm l¹i: gi÷a nãi vµ viÕt cã sù kh¸c nhau nh thÕ nµo?- Häc sinh lµm bµi tËp SGK.

5- Dặn dò

- Lµm bµi tËp cßn l¹i SGK.- ChuÈn bÞ:"Ca dao hµi híc" vµ §äc thªm "Lêi tiÔn dÆn" theo SGK.

*Ph©n biÖt gi÷a viÕt vµ ghi l¹i:- Gièng nhau: dïng v¨n tù ®Ó ghi ý; h×nh thøc giao tiÕp.- Sù kh¸c nhau:

ViÕt Ghi l¹i

- Híng tíi ®èi tîng v¾ng mÆt, diÔn ®¹t ý tëng vµ t×nh c¶m cña v¨n b¶n. - H×nh thøc giao tiÕp gi¸n tiÕp.- Kh«ng cÇn kÜ n¨ng nghe.

-Tõ ®èi tîng cã mÆt chuyÓn lêi nãi cña ng-êi ®ã sang ch÷ viÕt.- H×nh thøc giao tiÕp trùc tiÕp- CÇn ®Õn kÜ n¨ng nghe

*Tãm l¹i:

Phan Thế Duy

53

Nãi ViÕt- Trao ®æi ý kiÕn trùc tiÕp (ý tëng, t×nh c¶m ph¸t ra thµnh lêi tríc mét ®èi tîng).- Dïng ng÷ ®iÖu kÌm theo cö chØ, nÐt mÆt ®iÖu bé.

- §îc chuÈn bÞ, gät giòa vµ ®îc ®Þnh h×nh trªn giÊy ®Ó cã thÓ xem l¹i. Khi trao cho ngêi ®äc, kh«ng thÓ thay ®æi.- Dïng v¨n tù vµ çch tr×nh bµy v¨n tù.

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn AnTiết 29: Ngày soạn:

Ca dao hµi hícA- Mục tiêu bài học: Giúp HS

- C¶m nhËn ®îc tiÕng cêi l¹c quan trong cao dao qua nghÖ thuËt trµo léng th«ng minh, hãm hØnh cña ngêi b×nh d©n cho dï cuéc sèng cña hä cßn nhiÒu vÊt v¶, lo toan.

- TiÕp tôc kÜ n¨ng tiÕp cËn vµ ph©n tÝch cao dao qua tiÕng cêi cña ca dao hµi híc.

- Tr©n träng t©m hån l¹c quan yªu ®êi cña ngêi lao ®éng vµ yªu quý tiÕng cêi cña hä trong ca dao.B- Tiến trình dạy học:


2- Kiểm tra bài cũ: Lập bảng so sánh khái quát sự giống và khác nhau của ngôn ngữ nói và

viết.

3- Giới thiệu bài mới:Ho¹t ®éng cña GV vµ

HSYªu cÇu cÇn ®¹t

H/s ®äc vµ nªu bè côc cña ca dao hµi híc?

- Bµi ca dao sè 1 ®îc ®Æt trong hoµn c¶nh nh thÕ

nµo?

- Bót ph¸p gi¶ ®Þnh ë ®©y lµ g×?

- Çi kh¸c thêng cña bµi ca dao nµy ë ®iÓm nµo?

I- §äc- hiÓu1. Bµi 1- Bµi ca ®îc dÆt trong thÓ ®èi ®¸p cña chµng trai vµ c« g¸i. C¶ hai ®Òu nãi ®ïa vui, nhng çch nãi giµu ý nghÜa vÒ cuéc sèng con ngêi. Trai g¸i lÊy nhau hai gia ®×nh ng thuËn thêng cã chuyÖn th¸ch cíi vµ dÉn cíi. => Nhng çi kh¸c thêng ë ®©y dÉn cíi lµ: “toan dÉn voi”, “dÉn tr©u”, “dÉn bß” tÊt c¶ ®Òu sang qu¸, to t¸t qu¸ nhng chµng trai thËt hãm hØnh ®a ra lÝ do cô thÓ :+ DÉn voi th× sî quèc cÊm nhµ níc cÊm dïng, cÊm mua b¸n.+ DÉn tr©u th× sî m¸u hµn ¨n vµo sÏ ®au

Phan Thế Duy

54


- Çch nãi vµ t×nh c¶m chµng trai dµnh cho c« g¸i

ra sao?=> Hai c©u cuèi:MiÔn lµ cã thó bèn ch©nDÉn con chuét bÐo, mêi

d©n, mêi lµng

- Sù phi lÝ trong th¸ch cíi mµ c« g¸i thay gia ®×nh

béc lé nh thÕ nµo?=> ©n t×nh cña c« dµnh

cho chµng trai nh thÕ nµo?- ý nghÜa tiÕng cêi nh thÕ

nµo?

TiÕng cêi trong ba bµi ca dao nµy cã g× kh¸c ë bµi

ca dao sè 1?T¸c gi¶ cêi nh÷ng ®èi tîng

nµo?

bông.+ DÉn bß th× sî ¨n vµo co g©n.=> LÝ do rÊt chÝnh ®¸ng thÓ hiÖn sù quan t©m ®Õn gia ®×nh c« g¸i b»ng lßng yªu hÕt m×nh.=> Xa nay cha hÒ dÉn chuét trong cíi hái. TiÕng cêi ph¸t ra lµm nhÑ nçi vÊt v¶ cuéc sèng thuêng nhËt- Th«ng thêng nhµ g¸i th¸ch cíi rÊt cao, nhng ë ®©y c« g¸i béc lé sù th¸ch cíi cña gia ®×nh m×nh: ngêi ta th¸ch lîn …nã ¨n. “Th¸ch mét nhµ khoai lang” lµ çi th¸ch rÊt b×nh thêng vµ xa nay cha tõng cã, rÊt phi lÝ nhng ®Çy ©n t×nh => TiÕng cêi bËt lªn nh-ng cã g× nh chia sÎ víi cuéc sèng cßn khèn khã cña ngêi lao ®éng. §»ng sau tiÕng cêi lµ sù phª ph¸n viÖc th¸ch cíi nÆng nÒ ngµy xa.2. Bµi 2, 3, 4- TiÕng cêi ë ba bµi th¬ nµy lµ tiÕng cêi trµo léng, chñ yÕu lµ phª ph¸n.- Cêi ë tõng ®èi tîng cô thÓ:+ Nh÷ng kÎ lµm trai;+ Nh÷ng ®øc «ng chång v« tÝch sù;+ Nh÷ng ngêi chång coi vî m×nh çi g× còng ®Ñp, còng ®¸ng yªu.- Môc ®Ých: phª ph¸n víi th¸i ®é ch©m biÕm, ®¶ kÝch. + Bµi 2: §èi tîng ch©m biÕm lµ chµng trai, kÎ tù cho m×nh lµ lµm trai, søc trai. + NghÖ thuËt: kÕt hîp gi÷a ®èi lËp vµ ngoa dô: ®èi lËp cßn gäi lµ t¬ng ph¶n “lµm trai, søc trai ph¶i xuèng §«ng, §«ng tÜnh, lªn §oµi,

Phan Thế Duy

55


Môc ®Ých cña tiÕng cêi nµy lµ g×?

? ë bµi sè 2 ®èi tîng ®îc nãi tíi b»ng bót ph¸p nghÖ

thuËt nh thÕ nµo.

=> T¸c dông nh thÕ nµo?

? Bµi ca dao sè 3,4 nãi vÒ ai. VÒ ®iÒu g×? Nãi nh

thÕ nµo?

4- Củng cố

=> Nªu gi¸ trÞ néi dung?

=> Gi¸ trÞ nghÖ thuËt?5- Dặn dò

- Häc thuéc lßng çc bµi ca dao hµi híc.- Tham kh¶o phÇn ghi nhí

§oµi yªn hoÆc lµm trai quyÕt chÝ tang bång, sao cho tá mÆt anh hïng míi cam. + Nhng ë ®©y ®èi lËp lµm trai, søc trai lµ khom lng chèng gèi, g¸nh hai h¹t võng thËt lµ th¶m h¹i.+ Bµi 3, 4 ®øc «ng chång v« tÝch sù coi vî lµ trªn hÕt, çi g× còng ®Ñp còng ®¸ng yªu mÆc dï vî anh ta çi g× còng ®¸ng phª ph¸n, ®¸ng cêi c¶.+ Sö dông biÖn ph¸p t¬ng ph¶n ®èi lËp vµ ngoa dô:=> §i ngîc vÒ xu«i >< Ngåi bÕp sê ®u«i con mÌo. (§¶m ®ang) (V« tÝch sù)=> Lç mòi mêi t¸m g¸nh l«ng><r©u rång trêi cho.=> Ng¸y o o >< cho vui nhµ.=> Hay ¨n quµ >< vÒ nhµ ®ì c¬m.=> §Çu nh÷ng r¸c cïng r¬m >< hoa th¬m r¾c ®Çu.=> TiÕng cêi ®îc ph¸t ra. III- Tæng kÕt1. Néi dung:- Phª ph¸n nh÷ng thãi h tËt xÊu cña con ngêi vµ nh÷ng hñ tôc th¸ch cíi ngµy xa.- T¸c phÈm lµ tiÕng cêi s¶ng kho¸i sau nh÷ng phót gi©y lao ®éng cña khã kh¨n nhÊt.2. NghÖ thuËt:- Sö dông nghÖ thuËt t¬ng ph¶n ®è lËp ®Æc s¾c.

Phan Thế Duy

56

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn Antrong SGK.- §äc thªm Lêi tiÔn dÆn.

- Ngoa dô, gi¶ ®Þnh, ch¬i ch÷, nãi ngîc mang tÝnh chÊt hµi híc, th©m thuý.


§äc thªm: Lêi tiÔn dÆn(TrÝch: tiÔn dÆn ngêi yªu - D©n téc th¸i)


- HiÓu ®îc t×nh yªu tha thiÕt thuû chung vµ kh¸t väng tù do yªu ®-¬ng cña çc chµng trai, c« g¸i Th¸i.

- ThÊy ®îc dÆc ®iÓm nghÖ thuËt truyÖn th¬.B- Tiến trình dạy học:


2- Kiểm tra bài cũ: ? Đọc thuộc lòng và phân tích nghệ thuật độc đáo trong ca dao hài hước

Việt Nam (SGK).


HS đọc SGK.

? Truyện thơ là gì.

? Chủ đề của truyện thơ.

? Nhân vật trong truyện thơ.

? Cốt truyện như thế nào.


1. Truyện thơ

- Truyện thơ là những truyện kể dài bằng thơ, có sự kết

hợp giữa hai yếu tố tự sự và trữ tình, phản ánh cuộc sống

của người nghèo khổ, khát vọng về tình yêu tự do, hạnh

phúc và cộng lí.

- Chủ đề là khát vọng t/do yêu thương và h/phúc lứa đôi.

- Các chàng trai, cô gái nạn nhân đau khổ của chế độ hôn

nhân gả bán.

* Cốt truyện:

+ Yêu nhau tha thiết;

+ Tình yêu tan vỡ, đau khổ;

+ Vượt qua, thoát khỏi cảnh ngộ, chết cùng nhau hoặc

sống bên nhau hạnh phúc.

2. Tiễn dặn người yêu

Phan Thế Duy

57

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn AnHS đọc và tóm tắt truyện.

? Cơ sở hình thành truyện là những

yếu tố nào.

HS đọc đoạn trích.

? Vị trí, bố cục, chủ đề.

4- Củng cố

- HS tìm hiểu.

- Nội dung, nghệ thuật…

5- Dặn dò

- Nắm được nội dung bài.

- Chuẩn bị "Luyện tập viết đoạn

văn tự sự".

- 1846 câu thơ:

Câu chuyện được dựa vào 3 sự việc sau:

+ Tình yêu tan vỡ;

+ Lời tiễn dặn;

+ Hạnh phúc.

II- Đọc - hiểu đoạn trích

1. Vị trí, bố cục, chủ đề:

- Thuộc đoạn giữa tác phẩm.

- Đoạn trích chia làm 2 phần:

+ Lời tiễn dặn khi chàng trai chạy theo cô gái:

+ Thương xót và khẳng định tình yêu của chàng trai đối

với cô gái.

- Tâm trạng xót thương của chàng trai qua lời tiễn dặn và

nỗi đau khổ tuyệt vọng của cô gái. Đồng thời khẳng định

khát cọng hạnh phúc, tình yêu chung thuỷ của chàng trai

với cô gái.

2. Nội dung, nghệ thuật, ý nghĩa:

a. Lời chàng trai.

b. Nghệ thuật


LuyÖn tËp viÕt ®o¹n v¨n tù sù A- Mục tiêu bài học: Giúp HS

- N¾m ®îc çc lo¹i ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n tù sù.

Phan Thế Duy

58

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An- BiÕt çch viÕt mét ®o¹n v¨n, nhÊt lµ ®o¹n ë phÇn th©n bµi, ®Ó

gãp phÇn hoµn thiÖn bµi v¨n tù sù.- N©ng cao ý thøc t×m hiÓu vµ häc tËp çch viÕt çc ®o¹n v¨n

trong v¨n b¶n tù sù.B- Tiến trình dạy học:


2- Kiểm tra bài cũ: ? Đặc điểm nỏi bật trong chủ đề của truyện thơ là gì. Nêu tư tưởng

đoạn trích "Lời tiễn dặn"?


HS ®äc, t×m hiÓu VD (SGK)? Mçi ®o¹n v¨n trong v¨n tù

sù thêng cã mÊy ®o¹n.? NhiÖm vô cña tõng ®o¹n

®ã.

? Néi dung cña çc ®o¹n nµy cã gièng nhau kh«ng.

HS t×m hiÓu çch viÕt ®o¹n v¨n SGK (chia nhãm th¶o

luËn).=> Tr¶ lêi c©u hái:

? §o¹n v¨n trªn cã thÓ hiÖn ®óng dù kiÕn cña t¸c gi¶

kh«ng.

? Néi dung, giäng ®iÖu cña ®o¹n më ®Çu vµ kÕt thóc cã

I- T×m hiÓu chung1. §o¹n v¨n trong v¨n b¶n tù sù- Mçi v¨n b¶n tù sù thêng gåm nhiÒu ®o¹n v¨n víi nh÷ng nhiÖm vô kh¸c nhau.+ §o¹n1 (Më bµi) => Giíi thiÖu c©u chuyÖn,+ §o¹n 2 (Th©n bµi) => KÓ diÔn biÕn sù viÖc chi tiÕt,+ §o¹n3 (KÕt bµi) => T¹o Ên tîng m¹nh tíi suy nghÜ, c¶m xóc ngêi ®äc, ngêi nghe.- Néi dung mçi ®o¹n tuy kh¸c nhau (çch t¶ ngêi, kÓ sù viÖc) nhng ®Òu cã chung nhiÖm vô lµ thÓ hiÖn chñ ®Ò vµ ý nghÜa v¨n b¶n.2. Çch viÕt ®o¹n v¨n trong bµi v¨n tù sù- Më ®Çu vµ kÕt thóc truyÖn ng¾n “Rõng xµ nu” ®óng theo dù kiÕn cña nhµ v¨n NguyÔn Trung Thµnh (Nguyªn Ngäc).- Më ®Çu vµ kÕt thóc ®o¹n v¨n cã giäng ®iÖu gièng nhau. Miªu t¶ c©y xµ nu kh¸c

Phan Thế Duy

59

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn Ang× gièng nhau vµ kh¸c nhau.

Kinh nghiÖm ®îc rót ra qua çch viÕt ®o¹n v¨n cña

Nguyªn Ngäc?

GV kÕt luËn.Tãm l¹i: viÕt mét ®o¹n v¨n tù sù ta cÇn ph¶i nh thÕ nµo?

4- Củng cố

HS thùc hµnh lµm bµi tËp1 vµ 2 SGK (trang 99)

Cho biÕt ®o¹n trÝch trªn kÓ vÒ s viÖc g×? ë phÇn nµo

v¨n b¶n tù sù nµo?§o¹n trÝch chÐp ë ®©y cã

mét sè sai sãt vÒ ng«i kÓ, h·y chØ râ nh÷ng chç sai vµ ch÷a l¹i cho hoµn chØnh?

GV cã thÓ gîi ý mét sè néi

nhau: ®Çu truyÖn cuéc sèng hiÖn t¹i. KÕt thóc gîi ra sù lín lao m¹nh mÏ h¬n ë nh÷ng ngµy th¸ng phÝa tríc.- X¸c ®Þnh ®îc néi dung cÇn ph¸c th¶o nh÷ng chi tiÕt. Mçi chi tiÕt cÇn miªu t¶ nÐt chÝnh, ®Æc s¾c, g©y Ên tîng. §Æc biÖt cã sù viÖc, chi tiÕt ph¶i ®îc thÓ hiÖn râ chñ ®Ò (néi dung cÇn thÓ hiÖn). Cè g¾ng thÓ hiÖn më ®Çu, kÕt thóc cã chung mét giäng ®iÖu, çch kÓ sù viÖc.=>Tãm l¹i: ®Ó viÕt mét ®o¹n v¨n tù sù, cÇn h×nh dung sù viÖc x¶y ra nh thÕ nµo råi lÇn lît kÓ l¹i diÔn biÕn cña nã; chó ý sö dông çc ph¬ng tiÖn liªn kÕt c©u ®Ó ®o¹n v¨n ®îc m¹ch l¹c, chÆt chÏ.II- LuyÖn tËp* Bµi 1:a. §o¹n trÝch trªn kÓ viÖc ph¸ bom næ chËm cña çc c« g¸i thanh niªn xung phong. ë phÇn th©n truyÖn “Nh÷ng ng«i sao xa x«i”.b. §¸ng lÏ ph¶i dïng ng«i thø nhÊt (tù kÓ). Ngêi chÐp cè t×nh chÐp sai n¨m chç:+ Da thÞt c« g¸i+ C« rïng m×nh+ Ph¬ng §Þnh cÈn thËn+ C« kho¶ ®Êt+ Tim Ph¬ng §Þnh còng ®Ëp kh«ng râ => TÊt c¶ ®Òu söa b»ng tõ “t«i”.* Chó ý tíi ng«i kÓ vµ ®¶m b¶o thèng nhÊt ng«i kÓ.

Phan Thế Duy

60

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn Andung.

Híng dÉn HS tù lµm theo ý kiÕn, quan ®iÓm cña m×nh.

5- Dặn dò

- Lµm bµi tËp SGK.- ChuÈn bÞ "¤n tËp v¨n häc d©n gian ViÖt Nam".

Bµi 2/tr99Gîi ý: T«i ®au khæ nh×n em yªu cña t«i ph¶i cÊt bíc theo chång. Em cói ®Çu lÆng lÏ, bíc tõng bíc mét. ThØnh tho¶ng em l¹i ngo¸i ®Çu nh×n l¹i b¶n lµng, võa nh chê ®îi ngãng tr«ng ®iÒu g×? T«i hiÓu t©m tr¹ng em. Mçi bíc ®i lßng em cµng th¬ng, cµng nhí. Nhí con ®êng lªn n¬ng, qua khe nhí c¶ n¬i chóng m×nh hß hÑn. Em thÉn thê nh çi x¸c kh«ng hån. Em dõng l¹i n¬i rõng ít nh muèn chê. Em tíi rõng cµ nh muèn ®îi. Em ng¾t d¨m ba l¸ ít, l¸ cµ nh kÐo dµi thêi gian ®Ó chê, ®Ó ®îi. Em yªu dõng l¹i chê t«i tíi. Em bÎ l¸ cho t«i ngåi nh mäi lÇn. Lßng t«i còng rng rng.

Phan Thế Duy

61

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn AnTiết 32: Ngày soạn:

¤n tËp v¨n häc d©n gian ViÖt NamA- Mục tiêu bài học: Giúp HS

- Cñng cè, hÖ thèng ho¸ kiÕn thøc ®· häc vÒ v¨n häc d©n gian ViÖt Nam: kiÕn thøc chung; kiÕn thøc vÒ thÓ lo¹i; kiÕn thøc vÒ t¸c phÈm (®o¹n trÝch).

- BiÕt vËn dông çc ®Æc trng thÓ lo¹i cña v¨n häc d©n gian ®Ó ph©n tÝch çc t¸c phÈm (®o¹n trÝch) cô thÓ.B- Tiến trình dạy học:


2- Kiểm tra bài cũ: ? Tóm tắt một đoạn truyện cổ tích Tấm Cám.

3- Giới thiệu bài mới: Ho¹t ®éng cña GV vµ


- Häc sinh ph¸t biÓu kh¸i niÖm vµ nªu çc ®Æc tr-ng c¬ b¶n cña v¨n häc

d©n gian.

- Häc sinh nªu çc ®Æc trng c¬ b¶n cña VHDG.

GV cho häc sinh lµm bµi tËp trªn giÊy vÒ ®Æc tr-ng cña thÓ lo¹i v¨n häc

d©n gian.

I- Kh¸i niÖm: - VHDG lµ nh÷ng t¸c phÈm nghÖ thuËt ng« tõ truyÒn miÖng®îc h×nh thµnh, tån t¹i, ph¸t triÓn nhê tËp thÓ vµ g¾n bã, phôc vô trùc tiÕp cho çc ho¹t ®éng kh¸c nhau trong ®êi sèng céng ®ång.II- §Æc tr ng c¬ b¶n cña v¨n häc d©n gian - Lµ nh÷ng t¸c phÈm nghÖ thuËt ng«n tõ truyÒn miÖng;- Lµ nh÷ng s¸ng t¸c tËp thÓ;- Phôc vô trùc tiÕp cho s/ho¹t kh¸c nhau trong ®/sèng tËp thÓ.

TruyÖn d©n gian

C©u nãi d©n gian

Th¬ ca d©n gian

S©n khÊu d©n gian

-ThÇn tho¹i-Sö thi-TruyÒn thuyÕt

-Tôc ng÷-C©u ®è

-Ca dao-D©n ca

-ChÌo-Tuång-C¶i l¬ng

Phan Thế Duy

62

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn AnHäc sinh lªn b¶ng thùc

hiÖn.GV chèt kÕt qu¶ ®óng.

-TruyÖn cæ tÝch-TruyÖn ngô ng«n-TruyÖn cêi-TruyÖn th¬

-VÌ-C©u ®è

-Móa rèi c¹n-Móa rèi níc

LËp b¶ng tæng hîp, so

s¸nh çc thÓ lo¹i

truyÖn

d©n gian d·

häc.

TL Môc ®Ých s¸ng t¸c

HT LT

ND ph¶n ¸nh KiÓu nh©n vËt chÝnh

§Æc ®iÓm nghÖ thuËt

Sö thi anh hïng

Ghi l¹i cuéc sèng vµ íc m¬ ph¸t triÓn céng ®ång cña ngêi d©n T©y Nguyªn xa.

H¸t- kÓ

Xh T©y Nguyªn cæ ®¹i ®ang ë thêi c«ng x· thÞ téc.

Ngêi anh hïng sö thi cao ®Ñp, k× vÜ (§¨m S¨n).

Sö dông bót ph¸p so s¸nh, phãng ®¹i, trïng ®iÖp t¹o nªn nh÷ng h×nh tîng hoµnh tr¸ng, hµo hïng.

TruyÒn

thuyÕt

Th¸i ®é vµ çch ®¸nh gi¸ cña nh©n d©n ®víi çc sù kiÖn vµ nvËt lÞch sö.

KÓ- diÔn xíng (lÔ

héi).

KÓ vÒ çc sù kiÖn, nh©n vËt lÞch sö ®-îc khóc x¹ qua cèt truyÖn hcÊu.

Nh©n vËt lÞch sö ®îc truyÒn thuyÕt ho¸: ADV, MÞ Ch©u, Träng Thuû

Tõ “çi lâi sù thËt lÞch sö” h cÊu thµnh truyÖn mang nhng yÕu tè hoang ®êng, k× ¶o.

TruyÖn cæ

tÝch

NguyÖn väng, íc m¬ cña nh©n d©n trong x· héi cã giai cÊp: thiÖn >< ¸c

KÓ

Xung ®ét x· héi cuéc ®Êu tranh gi÷a thiÖn - ¸c, chÝnh - tµ

Ngêi lao ®éng nghÌo khæ bÊt h¹nh, c«i cót,…

H cÊu hoµn toµn. KÕt cÊu theo ®êng th¼ng, nh©n vËt chÝnh tr¶i qua ba chÆng trong cuéc ®êi.

TruyÖn c-

êi

Gi¶i trÝ; ch©m biÕm, phª ph¸n x· héi, cã tÝnh gi¸o dôc.

KÓ

Nh÷ng ®iÒu tr¸i tù nhiªn, thãi h tËt xÊu ®¸ng cêi trong x· héi.

KiÓu nh©n vËt cã thãi h tËt xÊu (anh häc trß dèt, thÇy lÝ tham tiÒn)

TruyÖn ng¾n gän t¹o t×nh huèng bÊt ngê, m©u thuÉn ph¸t triÓn nhanh, kÕt thóc ®ét ngét ®Ó g©y cêi.

Phan Thế Duy

63


Yªu cÇu HS ®äc sgk vµ lÇn lît tr¶ lêi c©u hái.

+ Ca dao than th©n:

+ Ca dao yªu th¬ng t×nh nghÜa:

+ Ca dao hµi híc:- Bæ sung thªm kiÕn thøc

4- Củng cố, dặn dò

- Lµm bµi tËp øng dông (PhiÕu bµi tËp) .- Häc bµi, «n tËp kÜ néi dung bµi häc.- Hoµn chØnh bµi tËp.- ChuÈn bÞ "Tr¶ bµi sè 2" vµ "Ra ®Ò bµi sè 3".

III- Néi dung vµ nghÖ thuËt ca dao1. Néi dung:a. Ca dao than th©n: thêng lµ lêi cña ngêi phô n÷ trong x· héi phong kiÕn. Th©n phËn cñah hä bÞ phô thuéc vµo nh÷ng ngêi kh¸c trong xh, gi¸ trÞ cña hä kh«ng ®îc ai biÕt ®Õn. Th©n phËn Êy hiÖn lªn b»ng nh÷ng so s¸nh Èn dô nh tÊm lôa ®µo, h¹t ma.b. Ca dao yªu th¬ng t×nh nghÜa: ®Ò cËp ®Õn nh÷ng t×nh c¶m, phÈm chÊt cña ngêi lao ®éng nh t×nh b¹n cao ®Ñp, t×nh yªu tha thiÕt mÆn nång víi nçi th¬ng nhí da diÕt vµ íc muèn m·nh liÖt, t×nh nghÜa thuû chung cña con ngêi trong c/s.- Ca dao hµi híc nãi lªn t©m hån l¹c quan yªu ®êi cña ngêi lao ®éng trong cuéc sèng cßn nhiÒu vÊt v¶ lo toan.2. NghÖ thuËt: Èn dô, so s¸nh liªn tëng, miªu t¶ ®Æc s¾c cña th¬ ca truyÒn thèng Ýt thÊy ë v¨n häc viÕt.

PhiÕu bµi tËp:1. Bµi tËp 2TÊn bi kÞch cña MÞ Ch©u - Träng Thuû

Phan Thế Duy

64

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn AnÇi lâi sù thËt

lÞch söBi kÞch ®îc h

cÊuChi tiÕt hoµng ®êng, k× ¶o

KÕt côc cña bi kÞch

Bµi häc rót ra

Cuéc xung ®ét ADV - TriÖu §µ thêi k× ¢u Lach ë níc ta.

Bi kÞch t×nh yªu (lång vµo bi kÞch gia ®×nh, quèc gia).

ThÇn Kim Quy; lÉy ná thÇn; ngäc trai-giÕng n-íc; Rïa vµng rÏ níc dÉn ADV xuèng biÓn.

MÊt tÊt c¶:- §Êt níc - Gia ®×nh- T×nh yªu

C¶nh gi¸c gi÷ níc, kh«ng chñ quan nh ADV kh«ng nhÑ d¹, c¶ tin nhMÞ Ch©u.

2. Bµi tËp 4«n tËp vÒ hai truyÖn cêi ®· häc

Tªn truyÖn §èi tîng cêi (Cêi ai?)

Néi dung cêi (Cêi çi g×?)

T×nh huèng g©y cêi

Cao trµo ®Ó tiÕng cêi “oµ”

ra

Tam ®¹i con gµ

ThÇy ®å “dèt hay nãi ch÷”

Sù giÊu dèt cña con ngêi

Luèng cuèng khi kh«ng

biÕt ch÷ "kª"

Khi thÇy ®å nãi c©u: "Dñ dØ lµ chÞ con c«ng"

Nhng nã ph¶i b»ng hai mµy

ThÇy lÝ vµ C¶i

TÊn bi hµi kÞch cña viÖc hèi lé vµ ¨n hèi lé

§· ®ót lãt tiÒn hèi lé mµ vÉn bÞ ®¸nh (C¶i)

Khi thÇy lÝ nãi: " hng nã ph¶i b»ng hai mµy!”


Tr¶ bµi sè 2 - Ra ®Ò bµi sè 3 (ë nhµ)A- Mục tiêu bài học: Giúp HS

- NhËn thøc râ nh÷ng u vµ nhîc ®iÓm vÒ néi dung vµ h×nh thøc cña bµi viÕt, ®Æc ®iÓm lµ kh¶ n¨ng chän sù viÖc, chi tiÕt tiªu biÓu kÕt hîp çc yÕu tè miªu t¶, biÓu c¶m.

Phan Thế Duy

65

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An- Rót ra bµi häc kinh nghiÖm vµ cã ý thøc båi dìng thªm n¨ng lùc

viÕt v¨n tù sù ®Ó chuÈn bÞ tèt cho bµi viÕt sau.B- Tiến trình dạy học: 1- Ổn định tổ chức:

2- Kiểm tra bài cũ:? Những nét cơ bản của văn học dân gian. Cho ví dụ minh hoạ.

3- Giới thiệu bài mới: Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

Häc sinh nh¾c l¹i ®Ò.

? NhËn xÐt h×nh thøc thÓ lo¹i.

GV chØ ra.Häc sinh theo dâi.

- §äc mét sè bµi mÉu.

- ChØ ra mét sè lçi ®iÓn h×nh.

I- Ph©n tÝch ®Ò- §Ò gåm hai phÇn:<1> PhÇn tr¾c nghiÖm (3 ®iÓm).- PhÇn nµy néi dung chñ yÕu thuéc v¨n häc d©n gian.=> Tr¾c nghiÖm kh¸ch quan.<2> PhÇn tù luËn 7 ®iÓm.- KÓ mét c©u chuyÖn vÒ t×nh c¶m gia ®×nh, b¹n bÌ… theo ng«i kÓ thø nhÊt.=> ThÓ lo¹i tù sù (kÓ chuyÖn).II- NhËn xÐt chung1. ¦u ®iÓm:a. Tr¾c nghiÖm:- H/s lµm bµi t¬ng ®èi tèt. Mét sè em ®¹t ®iÓm tèi ®a.b. Tù luËn: - KÓ chuyÖn cã c¶m xóc, nhiÒu chi tiÕt, h×nh ¶nh cô thÓ, Ên tîng.- Bè côc bµi ®· cã sù chuyÓn biÕn so víi bµi viÕt sè 1, râ rµng, m¹ch l¹c h¬n.2. Nhîc ®iÓm:a. Tr¾c nghiÖm:- Cha khoa häc, mét sè häc sinh chÐp l¹i ®Ò bµi.

Phan Thế Duy

66


4- Củng cố

- GV vµ häc sinh cïng söa lçi bµi.- Häc sinh ®äc l¹i bµi vµ söa lçi (nÕu cã).

- GV ra ®Ò bµi viÕt sè 3.

5- Dặn dò

- Söa l¹i bµi viÕt sè 2.- Lµm vµ nép bµi viÕt sè 3 sau 10 ngµy.- ChuÈn bÞ "Kh¸i qu¸t v¨n häc ViÖt Nam tõ thÕ kØ X ®Õn hÕt thÕ kØ XIX".

- Tr×nh bµy c©u hái tr¾c nghiÖm nh tù luËn.b. Tù luËn: - Lèi kÓ chuyÖn nhá, lÎ, vôn vÆt, kÕt thóc cha râ ý nghÜa.- Çc chi tiÕt, sù viÖc s¾p xÕp cha l« - gÝch.- Ch÷ viÕt bÈn, Èu, cha ®Ñp.III- Söa lçi1. H×nh thøc:- Ph©n ®Þnh râ hai phÇn bµi: tr¾c nghiÖm vµ tù luËn;- Tr×nh bµy phÇn tr¾c ngiÖm cÇn khoa häc h¬n; - RÌn ch÷ viÕt, chó ý lçi chÝnh t¶.2. Néi dung:- §äc kÜ, hiÓu ®óng b¶n chÊt c©u hái vµ lùa chän chÝnh x¸c ph¬ng ¸n ®óng nhÊt phÇn tr¾c nghiÖm;- ChuyÖn kÓ cÇn c¶m xóc vµ kÕt thóc cã ý nghÜa h¬n. Tr¸nh lèi kÓ lan man, kÕt côc kh«ng râ ý nghÜa.IV- §Ò bµi lµm v¨n sè 3- Anh (chÞ) h·y kÓ l¹i mét c©u chuyÖn øng xö trong cuéc sèng mµ b¶n th©n c¶m phôc. * Yªu cÇu:+ KÓ chuyÖn cã thËt hoÆc h cÊu hîp lÝ trªn nguyªn mÉu cã thËt;+ KÓ tù nhiªn, kh«ng khiªn cìng, c¶m xóc ch©n thµnh;+ Tr×nh bµy khoa häc, ng¾n gän, t¹o Ên t-

Phan Thế Duy

67

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn Anîng;+ Nªu bµi häc cña b¶n th©n qua c©u chuyÖn;+ T×m hiÓu h¬n n÷a vÒ cuéc sèng xung quanh.


Kh¸i qu¸t v¨n häc ViÖt Nam tõ thÕ kØ X ®Õn hÕt thÕ kØ XIXA- Mục tiêu bài học: Giúp HS

- N¾m v÷ng çc thµnh phÇn chñ yÕu vµ çc giai ®o¹n ph¸t triÓn cña v¨n häc ViÖt Nam tõ thÕ kØ X ®Õn hÕt thÕ kØ XIX,

- N¾m v÷ng mét sè dÆc ®iÓm lín vÒ néi dung vµ h×nh thøc cña VH trugn ®¹i VN trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn,

- Yªu mÕn, tr©n träng gi÷ g×n vµ ph¸t huy di s¶n v¨n häc d©n téc.B- Tiến trình dạy học:


2- Kiểm tra bài cũ:


Häc sinh ®äc vµ tr¶ lêi:? Çc thµnh phÇn chñ yÕu

v¨n häc trung ®¹i ViÖt Nam.

- V¨n häc ch÷ H¸n biÓu hiÖn cô thÓ nh thÕ nµo?

I- Çc thµnh phÇn v¨n häc tõ thÕ kØ X ®Õn hÕt thÕ kØ XIX=> Hai thµnh phÇn chñ yÕu cña VHTĐ ViÖt Nam lµ v¨n häc ch÷ H¸n vµ v¨n häc ch÷ N«m.1. V¨n häc ch÷ H¸n- Gåm çc s¸ng t¸c ch÷ H¸n cña ngêi ViÖt.- XuÊt hiÖn rÊt sím vµ tån t¹i trong suèt qu¸ tr×nh h×nh thµnh ph¸t triÓn cña v¨n häc trung ®¹i (th¬, v¨n xu«i), ¶nh hëng cña v¨n häc Trung Quèc.

Phan Thế Duy

68


? V¨n häc ch÷ N«m xuÊt hiÖn khi nµo.

? ý nghÜa cña hai thµnh phÇn v¨n häc nµy nh thÕ

nµo.

T×m hiÓu çc giai ®o¹n ph¸t triÓn v¨n häc trung ®¹i ViÖt

Nam.Häc sinh ®äc SGK.

? Hoµn c¶nh lÞch sö cña giai ®o¹n nµy cã g× næi bËt.

- Ch÷ H¸n gi÷ vai trß nh thÕ nµo trong çc s¸ng t¸c v¨n

häc trung ®¹i?

? Ph¬ng tiÖn s¸ng t¸c.

? VÒ t tëng.

- ThÓ lo¹i: chiÕu, biÓu, hÞch, ço, truyÖn truyÒn k×, kÝ sù, tiÓu thuyÕt ch¬ng håi, phó, th¬ cæ phong, th¬ §êng luËt.=> Cã thµnh tùu nghÖ thuËt to lín.2. V¨n häc ch÷ N«m- XuÊt hiÖn cuèi thÕ kØ XIII,- Tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®Õn hÕt thêi k× v¨n häc trung ®¹i. => Chñ yÕu lµ th¬ vµ mét sè Ýt t¸c phÈm v¨n xu«i.- TiÕp thu thÓ lo¹i v¨n häc Trung Quèc vµ d©n téc ho¸ chóng: th¬ N«m §êng luËt, §-êng luËt thÊt ng«n xen lôc ng«n.=> Hai thµnh phÇn v¨n häc trung ®¹i ViÖt Nam ph¸t triÓn song song kh«ng ®èi lËp mµ bæ sung cho nhau.II- Çc giai ®o¹n ph¸t triÓn 1. Giai ®o¹n thÕ kØ X-XIV:a. Hoµn c¶nh lÞch sö:- §Êt níc tho¸t khái ¸ch thèng trÞ cña phong kiÕn ph¬ng B¾c, x©y dùng nÒn ®éc lËp tù chñ d©n téc vµ h×nh th¸i x· héi phong kiÕn râ nÐt.- QuyÒn lîi cña giai cÊp thèng trÞ vµ quyÒn lîi cña d©n téc, quyÒn lîi cña nh©n d©n thèng nhÊt, thÓ hiÖn râ trong çc cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n x©m lîc.b.V¨n häc:- V¨n häc d©n gian tiÕp tôc ph¸t triÓn, v¨n häc viÕt chÝnh thøc ra ®êi t¹o bíc ngoÆt ph¸t triÓn cña nÒn v¨n häc d©n téc.

Phan Thế Duy

69


GV cã thÓ giíi thiÖu s¬ qua thêi ®¹i.

Häc sinh t×m çc t¸c phÈm tiªu biÓu.

? Hoµn c¶nh lÞch sö cña giai ®o¹n nµy cã g× tiªu biÓu.

- Ch÷ H¸n, N«m (chñ yÕu ch÷ H¸n).- ThÓ lo¹i: v¨n xu«i (chiÕu, biÓu, truyÖn, kÝ) v¨n vÇn (thÊt ng«n b¸t có ®êng luËt, tø tuyÖt)- ¶nh hëng PhËt gi¸o vµ Nho gi¸o hay §¹o gi¸o ë çc tÇng líp trªn cña x· héi.- Lùc lîng s¸ng t¸c: Vua, quan, t¨ng l÷, nhµ nho* Thêi LÝ:+ Çc t¸c phÈm tiªu biÓu: Thiªn ®« chiÕu, Nam quèc s¬n hµ, Ço tËt thi chóng.+ Néi dung ph¶n ¸nh: T©m hån nhµ th¬ giµu rung c¶m víi t¹o vËt, víi con ngêi vµ nh©n d©n n¬i trÇn thÕ.* Thêi TrÇn, Hå:+ T¸c phÈm tiªu biÓu: HÞch tíng sÜ, B¹ch ®»ng giang phó, ThuËt hoµi, ViÖt ®iÖn U linh tËp....+ Néi dung ph¶n ¸nh: hµo khÝ §«ng A thÓ hiÖn tinh thÇn yªu níc, më ®Çu cho viÖc ghi thµnh v¨n çc s¸ng t¸c v¨n häc d©n gian.* Thêi Lª s¬:+ T¸c phÈm tiªu biÓu: Quèc ©m thi tËp.+ Néi dung ph¶n ¸nh: NguyÔn Tr·i lµ mét bíc nh¶y vät, b«ng hoa nghÖ thuËt ®Çu mïa rùc rì cña th¬ ca viÕt b»ng ch÷ N«m. ¤ng lµ kÕt tinh cña gÇn 6 thÕ kØ vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña v¨n häc ViÖt Nam. 2. Giai ®o¹n thÕ kØ XV ®Õn hÕt thÕ kØ XVII.a.VÒ lÞch sö:- §Êt níc kh«ng cßn ngo¹i x©m, nguy c¬ x©m lîc vÉn cßn.- Khñng ho¶ng chÝnh trÞ xuÊt hiÖn, néi bé phong kiÕn m©u thuÉn g©y chiÕn tranh

Phan Thế Duy

70


? VÒ v¨n häc.GV: NguyÔn BØnh Khiªm -

nhµ v¨n ho¸ lín…

? Hoµn c¶nh lÞch sö vµ v¨n häc giai ®o¹n nµy cã ®Æc

®iÓm nh thÕ nµo.

? Häc sinh t×m mét sè t¸c gi¶ tiªu biÓu.

? V¨n häc chuyÓn biÕn nh thÕ nµo vÒ néi dung vµ h×nh

thøc.

phong kiÕn vµ chia c¾t l·nh thæ. => Çc cuéc chiÕn tranh Lª - M¹c, TrÞnh-NguyÔn.- M©u thuÉn gi÷a n«ng d©n vµ giai cÊp thèng trÞ ph¸t sinh rì rÖt, nhiÒu cuéc khëi nghÜa n«ng d©n næ ra.- Sù du nhËp cña ®¹o Thiªn chóa, x©y dùng ®îc hÖ thèng ch÷ quèc ng÷.b. VÒ v¨n häc:- Çc t¸c gi¶ tiªu biÓu: NguyÔn BØnh Khiªm, NguyÔn D÷ nh÷ng nho sÜ ë Èn bÊt m·n hiÖn t¹i, hoµi niÖm qu¸ khø, thÝch nhµn t¶n.- Çc t¸c phÈm tiªu biÓu: Thiªn nam ng÷ lôc, TruyÒn kú m¹n lôc,... thÊm ®îm c¶m høng nh©n ®¹o. - V¨n häc viÕt b»ng ch÷ N«m phong phó h¬n.3. Giai ®o¹n thÕ kØ XVIII - nöa ®Çu thÕ kØ XIX:a.VÒ lÞch sö:- ChÕ ®é phong kiÕn r¬i vµo khñng ho¶ng trÇm träng vµ sôp ®æ.- Phong trµo n«ng d©n khëi nghÜa m¹nh nh vò b·o.- TriÒu ®×nh nhµ NguyÔn lµ thÓ chÕ nÆng nÒ, b¶o thñ.- HiÓm ho¹ thùc d©n x©m l¨ng.b.VÒ v¨n häc:- Çc t¸c gi¶ tiªu biÓu: §Æng TrÇn C«n, NguyÔn Gia ThiÒu, NguyÔn Du, Hå Xu©n H-¬ng, Ng« gia v¨n ph¸i, Bµ HuyÖn Thanh

Phan Thế Duy

71


? Hoµn c¶nh lÞch sö cña giai ®o¹n nµy.

? Vai trß ch÷ quèc ng÷ trong s¸ng t¸c v¨n häc nh thÕ nµo.? Sù chuyÓn biÕn trong t t-ëng vµ nhËn thøc cña nhµ v¨n thay ®æi nh thÕ nµo.

Häc sinh ®äc SSGK.Nªu ®Æc ®iÓm chÝnh vÒ néi

dung?GV ph©n tÝch.

Häc sinh trao ®æi th¶o luËn vÒ nh÷ng t¸c phÈm ®· häc ë

THCS.

Quan- Çc thÓ lo¹i ®Òu në ré vµ ph¸t triÓn ®Õn tr×nh ®é nhuÇn nhuyÔn, tinh tÕ, cã kh¶ n¨ng diÔn ®¹t sù phong phó trong t©m hån con ngêi.- Néi dung ph¶n ¸nh: c¶m høng nh©n ®¹o chèng phong kiÕn; sè phËn con ngêi ®îc ®Ò cao mét çch gay g¾t; ®Æc biÖt chó ý vµo th©n phËn cña ngêi phô n÷; biÓu d¬ng nh÷ng gi¸ trÞ nh©n ®¹o míi;4. Giai ®o¹n nöa cuèi TKØ XIXa. LÞch sö:- Thùc d©n Ph¸p chÝnh thøc x©m lîc níc ta.=> X· héi phong kiÕn => X· héi phong kiÕn thùc d©n.- Cuéc giao tranh gi÷a hai luång v¨n ho¸ §«ng vµ T©y, cæ truyÒn vµ hiÖn ®¹i.b.V¨n häc:- Ch÷ quèc ng÷ ®îc sö dông, nhng v¨n häc ch÷ H¸n vµ ch÷ N«m vÉn lµ chÝnh.- Dßng v¨n häc yªu níc lÇn ®Çu tiªn ®îc thÓ hiÖn díi ©m ®iÖu bi tr¸ng, ngêi n«ng d©n ®îc xuÊt hiÖn trong çc t¸c phÈm víi nh÷ng nÐt ®Ñp tiªu biÓu.- Çc nhµ th¬ trµo phóng ®a ra nh÷ng tiÕng cêi tµi n¨ng vµ t©m huyÕt tríc hiÖn thùc x· héi lè l¨ng.III- §Æc ®iÓm vÒ néi dung1. C¶m høng yªu níc:- Yªu níc g¾n liÒn lÝ tëng trung qu©n.- Néi dung thÓ hiÖn: yªu níc lµ cã ý thøc tù t«n d©n téc, yªu gièng nßi, tinh thÇn b¶o

Phan Thế Duy

72


? NÐt tiªu biÓu vÒ h×nh thøc nghÖ thuËt?

? ThÕ nµo lµ tÝnh quy ph¹m.

? ThÕ nµo lµ viÖc ph¸ vì tÝnh quy ph¹m.

vÖ tæ quèc chèng kÎ thï x©m lîc.- C¶m høng chñ ®¹o: ®ñ mµu vÎ vµ cung bËc, buån vui, giËn hên, thao thøc, hïng tr¸ng, bi ai- T¸c phÈm tiªu biÓu: Nam quèc s¬n hµ, B×nh Ng« ®¹i ço, B¹ch §»ng giang phó, HÞch tíng sÜ, V¨n tÕ nghÜa sÜ CÇn Giuéc,...2. C¶m høng nh©n ®¹o:- Yªu níc lµ ph¬ng diÖn c¬ b¶n cña nh©n ®¹o, tuy vËy vÉn cã ®/®iÓm riªng- Néi dung thÓ hiÖn: nguyªn t¾c ®¹o lÝ lµm ngêi, kh¸t väng vÒ h¹nh phóc, vÒ quyÒn sèng cña con ngêi, tÊm lßng c¶m th-¬ng cho mäi kiÕp ngêi ®au khæ.- ¶nh hëng: t tëng tõ bi b¸c ¸i ®¹o PhËt, nh©n nghÜa cña ®¹o Nho lµm t¨ng t×nh th¬ng cña con ngêi víi nhau => Lµ ®iÒu cèt lâi trong quan niÖm nh©n ®¹o cña nh©n d©n.IV- MÊy ®Æc ®iÓm lín vÒ h×nh thøc : 1. TÝnh quy ph¹m vµ ph¸ vì tÝnh quy ph¹m- Quy ph¹m: Lµ ®Æc ®iÓm næi bËt bao trïm v¨n häc trung ®¹i. S¸ng t¸c nghÖ thuËt theo c«ng thøc vÒ néi dung vµ h×nh thøc:+ H×nh thøc: sö dông thÓ lo¹i v¨n häc cæ, niªm luËt chÆt chÏ thèng nhÊt;+ C«ng thøc: ngêi (ng, tiÒu, canh, môc) con vËt (long, li, quy, phîng), nam ph¶i cã mµy r©u, n÷ ph¶i lµ c©y liÔu, yÓu ®iÖu+ PhÐp ®èi: ®èi ®o¹n, ®èi ý, ®èi ©m.

Phan Thế Duy

73


VÝ dô: Quèc ©m thi tËp - NguyÔn Tr·i.

? ThÕ nµo lµ trang nh· vµ b×nh dÞ.

- §Ò tµi, chñ ®Ò:

- Ng«n ng÷:* TiÕp thu vµ d©n téc ho¸ v¨n häc n¬c thÓ hiÖn nh thÕ nµo?

- Ng«n ng÷:- ThÓ lo¹i:-T hi liÖu:

- Qu¸ tr×nh s¸ng t¹o ®ã nh thÕ nµo?4- Củng cố

? NhËn xÐt vÒ tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña v¨n häc ViÖt

Nam.? Nªu nh÷ng néi dung chñ yÕu vµ h×nh thøc nghÖ

thuËt tiªu biÓu thêi k× v¨n häc nµy.

=> TÝnh quy ph¹m t¹o nªn kiÓu íc lÖ ®Æc trng riªng thiªn vÒ c«ng thøc trõu tîng, nhÑ vÒ tÝnh ç thÓ cô thÓ trong nghÖ thuËt- Ph¸ vì: khai th¸c ng«n ng÷ d©n gian, s¸ng t¹o ra çc thÓ th¬ míi ®Ó cho hån th¬ në hoa kÕt tr¸i tù nhiªn nhiÒu mµu s¾c vµ ngät dÞu h¬n, t¹o nªn khuynh híng d©n chñ ho¸ v¨n häc thÓ hiÖn tinh thÇn d©n téc mÆc dï viÕt b»ng ch÷ H¸n nhng thÓ hiÖn t©m hån cña ngêi ViÖt. VËn dông thµnh th¹o ch÷ N«m, thÓ th¬ lôc b¸t, song thÊt lôc b¸t.-¶nh hëng: ch÷ viÕt, thÓ th¬, thi liÖu, v¨n liÖu2. Khuynh híng trang nh· vµ xu híng b×nh dÞ- §Ò tµi, chñ ®Ò: híng tíi çi cao c¶ trang träng h¬n çi ®êi thêng b×nh dÞ.- NghÖ thuËt: híng tíi vÎ tao nh·, mÜ lÖ h¬n vÎ ®Ñp th« s¬, méc m¹c.+ Ng«n ng÷: mang tÝnh nghÖ thuËt, çch diÔn ®¹t trau chuèt, hoa mÜ h¬n lµ th«ng tôc, tù nhiªn.- V¨n häc g¾n liÒn víi hiÖn thùc, ®a çi trang träng tao nh· vÒ gÇn gòi víi ®êi sèng hiÖn thùc, tù nhiªn vµ b×nh dÞ.3. TiÕp thu vµ d©n téc ho¸ tinh hoa v¨n häc níc ngoµi- TiÕp thu tinh hoa v¨n häc Trung Quèc:+ Ng«n ng÷: dïng ch÷ H¸n ®Ó s¸ng t¸c;+ ThÓ lo¹i: v¨n vÇn (thÓ cæ phong vµ §êng luËt), V¨n xu«i: chiÕu, biÓu, truyÒn k×, tiÓu

Phan Thế Duy

74

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An5- Dặn dò

- N¾m v÷ng néi dung bµi.- ChuÈn bÞ phÇn tù chän chñ ®Ò: ""

thuyÕt,;+ Thi liÖu: chñ yÕu ®iÓn cè, ®iÓn tÝch Trung Hoa.- Qu¸ tr×nh ViÖt ho¸:+ S¸ng t¹o ra ch÷ N«m ghi ©m tiÕng ViÖt; + ViÖt ho¸ th¬ §êng thµnh th¬ N«m §êng luËt;+ S¸ng t¹o nhiÒu thÓ th¬ d©n téc: lôc b¸t, song thÊt lôc b¸t, lÊy thi liÖu tõ ®êi sèng cña nh©n d©n ViÖt Nam.

TiÕt 36: Ngµy so¹n:Phong çch ng«n ng÷ sinh ho¹t

A- Môc tiªu bµi häc: Gióp häc sinh: - N¾m v÷ng çc kh¸i niÖm ng«n ng÷ sinh ho¹t vµ phong çch ng«n

ng÷ sinh ho¹t víi çc ®Æc trng c¬ b¶n cña nã ®Ó lµ c¬ së ph©n biÖt víi çc phong çch ng«n ng÷ kh¸c.

- RÌn luyÖn vµ n©ng cao n¨ng lùc giao tiÕp trong sinh ho¹t h»ng ngµy, nhÊt lµ viÖc dïng tõ, viÖc xng h«, biÓu hiÖn t×nh c¶m, th¸i dé vµ nãi chung lµ thÓ hiÖn v¨n ho¸ giao tiÕp trong ®êi sèng hiÖn nay.B- TiÕn tr×nh d¹y häc:

1- æn ®Þnh tæ chøc:2- KiÓm tra bµi cò:3- Giíi thiÖu bµi míi:


Häc sinh ®äc ®o¹n héi tho¹i SGK

? Cuéc héi tho¹i diÔn ra ë ®©u.

I- Kh¸i niÖm ng«n ng÷ sinh ho¹t:1- VÝ dô SGK:- Cuéc héi tho¹i diÔn ra ë khu tËp thÓ X vµo buæi tra (Lan vµ Hïng gäi H¬ng ®i häc)- Néi dung: sù Çm Ü, mÊt trËt tù vµo

Phan Thế Duy

75


? Néi dung vµ môc ®Ých cña cuéc héi tho¹i lµ g×.

- Tõ ng÷ vµ c©u v¨n trong ®o¹n héi tho¹i cã ®Æc ®iÓm

g× ?

Häc sinh rót ra kh¸i niÖm

Häc sinh nªu çc biÓu hiÖn cña ng«n ng÷ sinh ho¹t.

? Ng«n ng÷ sinh ho¹t biÓu hiÖn chñ yÕu ë d¹ng nµo.

4- Cñng cè:Häc sinh lµm bµi tËp SGK.

buæi tra khi mäi ngêi ®ang nghØ.- Môc ®Ých: Lan vµ Hïng rñ H¬ng ®i häc. Sù lÒ mÒ, chËm ch¹p cua H¬ng tríc khi ®Õn líp, khiÕn b¹n bÌ, lµng xãm bÞ ¶nh h-ëng.- Tõ ng÷: quen thuéc, gÇn gòi trong sinh ho¹t h»ng ngµy. C©u v¨n tØnh lîc chñ ng÷, cã nhiÒu c©u c¶m th¸n, cÇu khiÕn.2- Kh¸i niÖm: ng«n ng÷ sinh ho¹t lµ lêi ¨n, tiÕng nãi h»ng ngµy dïng ®Ó th«ng tin trao ®æi ý nghÜ, t×nh c¶m, ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu trong cuéc sèng.3- Çc d¹ng biÓu hiÖn cña ng«n ng÷ sinh ho¹t:- Tån t¹i vµ biÓu hiÖn chñ yÕu ë d¹ng nãi (®èi tho¹i, ®éc tho¹i) vµ mét sè ë d¹nh viÕt: nhËt kÝ, th riªng, tin nh¾n.* Chó ý: trong t¸c phÈm nghÖ thuËt cã d¹ng t¸i hiÖn (m« pháng, b¾t chíc) lêi nãi tù nhiªn mang ®Æc ®iÓm PCNNSH. ViÖc b¾t chíc nµy tuú thuéc vµo môc ®Ých s¸ng t¹ocña nhµ v¨n. 4- LuyÖn tËp:a. Anh (chÞ) h·y ph¸t biÓu ý kiÕn cña m×nh vÒ néi dung cña nh÷ng c©u sau:=> Khuyªn ch©n thµnh trong khi héi tho¹i. Mäi ngêi h·y t«n träng vµ gi÷ phÐp lÞch sù (ph¬ng ch©m lÞch sù). H·y chän çch nãi phï hîp ®Ó ngêi nghe hiÓu vui vÎ vµ ®ång t×nh.=> Muèn biÕt vµng tèt hay xÊu ph¶i thö

Phan Thế Duy

76


5- DÆn dß:- Hoµn thiÖn bµi tËp SGK.- ChuÈn bÞ “Tá lßng” theo SGK.

qua löa. Chu«ng th× thö tiÕng ®Ó thÊy ®îc ®é vang. Con ngêi qua lêi nãi biÕt ®-îc ngêi Êy cã tÝnh nÕt nh thÕ nµo ngêi nãi dÔ nghe hay sç sµng, côc c»n.b. Ng«n ng÷ sinh ho¹t ®îc biÓu hiÖn ë d¹ng t¸i hiÖn cã s¸ng t¹o. §Æc trng phong çch thÓ hiÖn ë çch dïng tõ ng÷ cña t¸c gi¶: ®i ghe xuång; ngÆt t«i; cùc lßng biÕt bao.

TiÕt 37 Ngµy so¹n:Tá lßng

(ThuËt hoµi)- Ph¹m Ngò L·o -

A- Môc tiªu bµi häc:Gióp häc sinh:

- Häc sinh n¾m ®îc hµo khÝ §«ng A thÓ hiÖn ë bµi th¬,- V/®Ñp cña con ngêi trong thêi ®¹i a/hïng, thêi ®¹i mang t/thÇn

quyÕt chiÕn quyÕt th¾ng- C¶m nhËn vÎ ®Ñp ng«n ng÷ c« ®äng hµm xóc trong bµi th¬.

B- TiÕn tr×nh d¹y häc:1- æn ®Þnh tæ chøc:2- KiÓm tra bµi cò: Ng«n ng÷ sinh ho¹t lµ g×? Çc d¹ng tån t¹i cña

nã?

3- Giíi thiÖu bµi míi:Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

Häc sinh t×m hiÓu vÒ cuéc ®êi vµ sù nghiÖp cña t¸c gi¶?

I- T×m hiÓu chông:1- T¸c gi¶:- PhËm Ngò L·o (1250-1320): quª lµng Phï ñng, huyÖn ¢n Thi (nay thuéc Hng Yªn). Lµ con rÓ cña TrÇn Hng §¹o, ngêi cã c«ng lín

Phan Thế Duy

77


Häc sinh t×m hiÓu vÒ bµi th¬.

Häc sinh ®äc vµ nªu c¶m nhËn b¶n th©n vÒ bµi th¬.

- VÎ ®Ñp con ngêi thÓ hiÖn c©u ®Çu trong t thÕ nµo?

- Nh vËy con ngêi hiªn ngang trong vÎ ®Ñp cña non s«ng thÓ hiÖn nh thÕ nµo ?

=> H×nh ¶nh cña ba qu©n ®-îc so s¸nh víi g×?

- GV: ta gÆp nhiÒu trong v¨n th¬ trung ®¹i "Móa g¬m rîu tiÔn cha tµn - chØ ngang ngän gi¸o vµo ngµn hang beo".

trong viÖc ®¸nh qu©n M«ng- Nguyªn.- ë ®êi TrÇn Anh T«ng, «ng ®îc phong chøc §iÖn so¸i tíng qu©n.- Lµ ngêi v¨n vâ toµn tµi.2- Bµi th¬:- Lµ mét trong hai t¸c phÈm cßn l¹i cña Ph¹m Ngò L·o. (Cïng bµi ViÕng thîng tíng quèc c«ng Hng §¹o §¹i V¬ng)II- §äc- hiÓu:1- C¶m nhËn chung:- Bµi th¬ thÊt ng«n tø tuyÖt. Ng«n ng÷ tinh tÕ, giµu h×nh ¶nh.2- Ph©n tÝch:a. Hai c©u ®Çu:- VÎ ®Ñp con ngêi trong t thÕ hµnh ®éng, cã tÇm vãc lín lao, kú vÜ.+ "Móa gi¸o non s«ng" => T thÕ hiªn ngang, s½n sµng chiÕn ®Êu b¶o vÖ tæ quèc, lËp nªn chiÕn c«ng huy hoµng. + ChiÕn ®Êu kh«ng mÖt mái:"tr¶i mÊy thu".=> VÎ ®Ñp nµy lµ sù kÕt tinh søc m¹nh cña thêi ®¹i, cña d©n téc.- “Ba qu©n” hïng khÝ thêi TrÇn mang søc m¹nh vËt chÊt vµ tinh thÇn cña “Hµo khÝ §«ng A”. KhÝ thÕ m¹nh mÏ, oai hïng nh hæ b¸o nuèt tr«i tr©u,…=> Lêi th¬ khÝ thÕ, v÷ng tr·i, thÓ hiÖn hµo khÝ m¹nh mÏ cña thêi ®¹i.* Ç nh©n ngêi trai thêi TrÇn vÎ ®Ñp hiªn ngang vît qua thö th¸ch cña thêi gian vµ hïng khÝ d©n téc, trêi ®Êt nói s«ng mang

Phan Thế Duy

78

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An? NhËn xÐt vÒ h×nh tîng tr¸ng

sÜ vµ “ba qu©n”.

Häc sinh t×m hiÓu néi dung cña hai c©u th¬ cuèi.

- ChÝ lµm trai trong XHPK lµ ®em l¹i ®iÒu g×?

- Bªn c¹nh ý chÝ çi t©m cña ngêi anh hïng ®îc thÓ hiÖn ra

sao?

4- Cñng cè:Häc sinh nªu gi¸ trÞ néi dung

vµ nghÖ thuËt?5- DÆn dß: - Häc thuéc lßng bµi th¬.- N¾m ®îc néi dung, t tëng.- ChuÈn bÞ “C¶nh ngµy hÌ” theo

tÇm vãc vò trô. Tr¸ng trÝ ç nh©n t×m thÊy bãng d¸ng m×ng trong hoµ khÝ cña d©n téc. §ã lµ thêi ®¹i cao ®Ñp cña nh÷ng con ngêi cao ®Ñp mang ©m hëng hµo hïng ng©n vang mäi thêi ®¹i -Hµo khÝ §«ng A.b. Hai c©u th¬ cuèi:- ThÓ hiÖn nçi lßng cña ngêi tr¸ng sÜ, ®ã lµ çi trÝ, çi t©m ngêi anh hïng. LËp c«ng chÝnh lµ sù nghiÖp lín trong c«ng cuéc x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc. Cã c«ng th× míi ®îc ghi tªn- ChÝ lµm trai lËp c«ng, sù nghiÖp ®Ó l¹i tiÕng th¬m cho mu«n ®êi. NiÒm khao kh¸t ®Ó l¹i tªn tuæi cho hËu thÕ lµ niÒm khao kh¸t chÝnh ®¸ng. §éng lùc ®Ó vît qua thö th¸ch. - Coi c«ng danh nh lµ mãn nî: hoµn thµnh nghÜa vô víi ®êi, víi d©n, víi níc.- Bªn c¹nh ý chÝ thÓ hiÖn çi t©m cña ngêi anh hïng,+ Nçi "thÑn" mang gi¸ trÞ nh©n çch. ThÓ hiÖn kh¸t väng lín lao, tuyÖt vêi cña nhµ th¬ - nam nhi ®êi TrÇn.III- Tæng kÕt:1. Néi dung:- Bµi th¬ thÓ hiÖn hµo khÝ cña thêi ®¹i §«ng A - thêi ®¹i hµo hïng lÞch sö d©n téc.2. NghÖ thuËt:- Bµi th¬ luËt §êng ng¾n gän, bót ph¸p hoµnh tr¸ng, tÝnh sö thi k× vÜ. TÇm vãc, t

Phan Thế Duy

79

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn AnSGK. thÕ con ngêi lín lao, cao c¶.

TiÕt 38 Ngµy so¹n:

C¶nh ngµy hÌ(B¶o kÝnh c¶nh giíi - 43)

- NguyÔn Tr·i - A- Môc tiªu bµi häc: Gióp häc sinh: - C¶m nhËn vÎ ®Ñp ®éc ®¸o cña bøc tranh ngµy hÌ. Qua bøc tranh thiªn nhiªn lµ vÎ ®Ñp t©m hån cña NguyÔn Tr·i víi t×nh yªu thiªn nhiªn, yªu ®êi, nÆng lßng víi nh©n d©n, ®Êt níc.

- Cã kÜ n¨ng ph©n tÝch mét bµi th¬ N«m cña NguyÔn Tr·i: chó ý nh÷ng c©u th¬ s¸u ch÷ dån nÐn c¶m xóc, çch ng¾t nhÞp 3/4 trong c©u b¶y ch÷ cã t¸c dông nhÊn m¹nh.

- Båi dìng t×nh yªu thiªn nhiªn, ®Êt níc, t/c¶m g¾n bãa víi cuéc sèng cña ngêi d©n.B- TiÕn tr×nh d¹y häc:

1- æn ®Þnh tæ chøc:2- KiÓm tra bµi cò: ? Hµo khÝ §«ng A ®îc thÓ hiÖn nh thÕ nµo trong

bµi th¬ “Tá lßng” cña Ph¹m Ngò L·o.


Häc sinh ®äc tiÓu dÉn:? PhÇn tiÓu dÉn giíi thiÖu néi dung g×.

Häc sinh nªu; GV chèt ý.

I- T×m hiÓu chung:- Giíi thiÖu vÒ ''Quèc ©m thi tËp'' gåm cã 254 bµi th¬ viÕt b»ng ch÷ N«m.+ TËp th¬ chia lµm 4 phÇn: <1> V« ®Ò: M¹n thuËt; Tù th©n; B¶o kÝnh c¶nh giíi;<2> M«n th× lÖnh;<3> M«n hoa méc;<4> M«n cÇm thó.

Phan Thế Duy

80


Häc sinh ®äc bµi th¬.=> C¶m nhËn vÒ bµi th¬?

- C©u th¬ ®Çu ta thÊy t©m tr¹ng tr÷ t×nh ®îc thÓ hiÖn nh thÕ

nµo?

"Råi hãng m¸t thuë ngµy trêng"

Häc sinh nhËn xÐt vÎ sinh ®éng cña bøc tranh.

- §©y lµ bøc tranh víi mµu s¾c rùc

- Néi dung, t tëng: ph¶n ¸nh t×nh c¶m, vÎ ®Ñp nh©n çch toµn diÖn cña NguyÔn Tr·i. §ã lµ t tëng nh©n nghÜa s¸ng ngêi, yªu níc, th¬ng d©n, gi÷ gin nh©n çch, hoµ c¶m víi thiªn nhiªn,II-T×m hiÓu bµi th¬:1. C¶m nhËn chung:- Bµi th¬ thÓ hiÖn vÎ ®Ñp t©m hån yªu thiªn nhiªn, yªu ®êi, yªu cuéc sèng cña NguyÔn Tr·i.- Bµi th¬ béc lé kh¸t väng vÒ cuéc sèng thanh b×nh, h¹nh phóc cho nh©n d©n.2. Ph©n tÝch:a. Sù giao c¶m víi thiªn nhiªn, t¹o vËt trong t©m hån øc Trai:- Thêi gian r¶nh rçi, t©m hån th th¸i thanh th¶n, kh«ng khÝ m¸t mÎ, trong lµnh=> Mét ngµy nh vËy trong cuéc ®êi NguyÔn Tr·i kh«ng nhiÒu,- Bøc tranh cuèi hÌ hiÖn lªn sinh ®éng ®Çy søc sèng, cã ®êng nÐt, mµu s¾c, ©m thanh, c¶nh vËt:+ Mµu lôc cña l¸ lµ ®Æc trng cña cá c©y. Chóng mang trong m×nh søc sèng m·nh liÖt. + Mµu ®á cña hoa th¹ch lùu;+ ¢m thanh cña tiÕng ve;+ ¢m thanh cña lµng chµi;=> Bøc tranh cã sù kÕt hîp hµi hßa gi÷a ©m thanh vµ c¶nh vËt c¶nh vËt thiªn nhiªn d©n d·. §©y lµ nguån c¶m

Phan Thế Duy

81

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn Anrì:

GV- "§ïn ®ïn" kÕt hîp víi ®éng tõ "rîp" diÔn t¶ søc sèng c¨ng ®Çy g©y Ên tîng m·nh liÖt cho ngêi ®äc. Çi n¾ng cïng víi mµu xanh lµm cho çi n¾ng gay g¾t kh«ng cßn n÷a. So s¸nh víi c©u th¬: ''§Çu têng löa lùu lËp loÌ ®¬m b«ng''

Thi nh©n c¶m nhËn c¶nh vËt b»ng çc gi¸c quan nµo?

- Sau bøc tranh thiªn nhiªn mang t©m tr¹ng NguyÔnTr·i mong íc

®iÒu g×?

Häc sinh t×m hiÓu ®iÓn tÝch trong SGK.

Liªn hÖ:"Nhµ Nam nhµ B¾c ®Òu no mÆcLõng lÉy cïng ta khóc th¸i b×nh"

høng d¹t dµo cho thi nh©n.- H×nh ¶nh cña "hoÌ, lùu, sen" quen thuéc, gÇn gòi, ®Æc trng cho c¶nh s¾c n¬i th«n d· .- Thêi gian vµo cuèi mïa hÌ nhng sù sèng kh«ng hÒ dõng l¹i:+ ''§ïn ®ïn'', ''gi¬ng'', ''phun''.=> Th«i thóc sù sèng bªn trong ®ang øa c¨ng kh«ng thÓ k×m nÐn ®îc.-Thi nh©n ®ãn nhËn c¶nh vËt b»ng nhiÒu gi¸c quan: thÞ gi¸c, thÝnh gi¸c, khøu gi¸c,=> NguyÔn Tr·i hoµ s¾c ©m theo quy luËt çi ®Ñp trong héi ho¹ vµ ©m nh¹c ®Ó bøc tranh Èn chøa nh÷ng t©m tr¹ng thÇm kÝn cña «ng.

b. NiÒm khao kh¸t Êm no, h¹nh phóc cho nh©n d©n:- ¦íc m¬ tiÕng ®µn vua ThuÊn ®Ó hoµ khóc Nam phong ca ngîi cuéc sèng thanh b×nh, Êm no. Bªn c¹nh t©m hån nghÖ sÜ, NguyÔn Tr·i lµ mét ngêi suèt ®êi v× níc v× d©n.=> §iÓm kÕt tù cña bµi th¬ kh«ng ph¶i lµ thiªn nhiªn, c¶nh vËt mµ lµ t©m hån con ngêi hÕt lßng v× d©n v× níc. III- Tæng kÕt:1- Néi dung : bµi th¬ thÓ hiÖn t×nh yªu thiªn nhiªn trong t©m hån øc Trai, bªn c¹nh ®ã to¶ s¸ng vÎ ®Ñp t©m hån cña con ngêi c¶ cuéc ®êi v× d©n, v×

Phan Thế Duy

82

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An4- Cñng cè:

Häc sinh tæng kÕt néi dung vµ nghÖ thuËt trong bµi th¬.

5- DÆn dß: - Häc bµi, n¾m néi dung, t tëng, chñ ®Ò.- Chu¶n bÞ Tãm t¾t v¨n b¶n tù sù theo SGK.

níc. TiÕng lßng cña NguyÔn Tr·i -G¬ng b¸u r¨n m×nh.2- NghÖ thuËt: thÓ th¬ cña Trung Quèc ®îc vËn dông s¸ng t¹o. KÕt hîp hµi hoµ mµu s¾c vµ ©m thanh, h×nh ¶nh gÇn gòi, b×nh dÞ.

TiÕt 39 Ngµy so¹n: Tãm t¾t v¨n b¶n tù sù A- Môc tiªu bµi häc: Gióp häc sinh:

- N¾m ®îc môc ®Ých, yªu cÇu vµ çch thøc tãm t¾t v¨n b¶n tù sù dùa theo nh©n vËt chÝnh

- Tãm t¾t ®îc nh÷ng v¨n b¶n tù sù ®¬n gi¶n, cã ®é dµi võa vµ ph¶i dùa theo n/vËt chÝnh.B- TiÕn tr×nh d¹y häc:

1- æn ®Þnh tæ chøc:2- KiÓm tra bµi cò: ? §äc thuéc lßng bµi th¬ “C¶nh ngµy hÌ” cña

NguyÔn Tr·i. T tëng cña t¸c gi¶ thÓ hiÖn trong bµi lµ g×?


HS ®äc SGK vµ tr¶ lêi:

? Môc ®Ých, yªu cÇu cña viÖc tãm tÊt v¨n b¶n tù sù.

I- Môc ®Ých, yªu cÇu tãm t¸t v¨n b¶n tù sù1. Môc ®Ých:- HiÓu ý nghÜa vµ ®¸nh gi¸ v¨n b¶n.- §Ó ghi chÐp tµi liÖu nh»m kÓ l¹i hoÆc

Phan Thế Duy

83


? Khi tãm t¾t cÇn.

GV híng dÉn häc sinh «n l¹i kiÕn thøc liªn quan ®Õn

nh©n vËt vµ nh©n vËt chÝnh trong v¨n b¶n tù sù.

4- Cñng cè:

minh ho¹ ý kiÕn nµo ®ã.- Tãm t¾t ®îc néi dung c¬ b¶n cña v¨n b¶n hoÆc nvËt chÝnh cña v¨n b¶n tù sù.2. Yªu cÇu: + §äc kÜ v¨n b¶n, x¸c ®Þnh nh©n vËt chÝnh.+ Chän çc sù viÖc c¬ b¶n x¶y ra víi nh©n vËt chÝnh vµ diÔn biÕn cña çc sù viÖc ®ã.+ Tãm t¾t çc hµnh ®éng, lêi nãi, t©m tr¹ng cña nh©n vËt theo diÔn biÕn cña çc sù viÖc (mét vµi chç cã thÓ kÕt hîp dÉn nguyªn v¨n tõ ng÷, c©u v¨n trong v¨n b¶n gèc).II- Çch tãm t¾t v¨n b¶n tù sù dùa theo nh©n vËt chÝnh- Lµ viÕt hoÆc kÓ l¹i mét çch ng¾n gän nh÷ng sù viÖc c¬ b¶n x¶y ra víi nh©n vËt ®ã.- Nh©n vËt v¨n häc lµ h×nh tîng con ng-êi. Còng cã thÓ loµi vËt hay c©y cá.- Nh©n vËt cã tªn tuæi lai lÞch râ rµng, cã ngo¹i h×nh, cã hµnh ®éng t×nh c¶m vµ cã mèi quan hÖ víi nh©n vËt kh¸c vµ tÊt c¶ béc lé qua diÔn biÕn cña cèt truyÖn.- X¸c ®Þnh môc ®Ých tãm t¾t.- §äc kÜ v¨n b¶n, x¸c ®Þnh ®îc nh©n vËt chÝnh, mèi quan hÖ cña nh©n vËt chÝnh víi çc nh©n vËt kh¸c vµ diÔn biÕn cña çc sù viÖc trong cèt truyÖn.- ViÕt v¨n b¶n b»ng lêi v¨n cña m×nh. §Ó

Phan Thế Duy

84

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn AnYªu cÇu HS ®äc truyÖn ADV vµ MÞ Ch©u Träng Thuû, sau

®ã x¸c ®Þnh nh©n vËt chÝnh cña truyÖn.

GV nªu c©u hái:- TruyÖn cã nh÷ng nh©n vËt nµo?- Trong sè çc nh©n vËt ®ã, ai lµ nh©n vËt chÝnh?

Häc sinh tãm t¾t t¹i líp.GV ®a ra phÇn tham kh¶o.

Híng dÉn häc sinh tãm t¾t truyÖn dùa theo nh©n vËt MÞ

Ch©u

5- DÆn dß: - Lµm bµi tËp SGK.- ChuÈn bÞ theo SGK “Nhµn” -NguyÔn BØnh Khiªm.

kh¾c ho¹ nh©n vËt cã thÓ trÝch dÉn nguyªn v¨n mét sè tõ ng÷, c©u v¨n trong t¸c phÈm .III- LuyÖn tËpBµi 1Tãm t¾t truyÖn An D¬ng V¬ng vµ MÞ Ch©u- Träng Thuû:a. Tãm t¾t theo nh©n vËt An D¬ng V-¬ng: An D¬ng V¬ng x©y Loa Thµnh cø ®¾p xong l¹i ®æ. M·i sau, nhµ vua ®îc thÇn Rïa Vµng gióp ®ì míi x©y xong thµnh. ThÇn cßn cho ADV chiÕc vuèt ®Ó lµm lÉy ná chèng giÆc ngo¹i x©m. TriÖu §µ ®em qu©n sang x©m lîc ¢u L¹c nhng bÞ ®¸nh b¹i. Ýt l©u sau, TriÖu §µ cÇu h«n MÞ Ch©u- con g¸i cña ADV -cho con trai m×nh lµ Träng Thuû ®¸nh tr¸o lÉy ná thµn mang vÒ níc cho TriÖu §µ. TriÖu §µ l¹i cÊt qu©n sang x©m lîc ¢u L¹c. MÊt lÉy ná thµn, ADV thua trËn bÒn cïng MÞ Ch©u lªn ngùa ch¹y vÒ ph¬ng Nam. Nhµ vua cÇu cøu Rïa Vµng vµ ®îc thÇn cho biÕt: “KÎ nµo ngåi sau ngùa chÝnh lµ giÆc ®ã!” HiÓu nguån c¬n, vua rót kiÕm chÐm MÞ Ch©u, sau ®ã cÇm sõng tª gi¸c theo Rïa Vµng xuèng biÓn.

b. Tãm t¾t theo nh© vËt MÞ Ch©u: MÞ Ch©u lµ con g¸i vua ADV. Sau khi vua cha x©y ®îc thµnh vµ cã lÉy ná thÇn, MC ®îc g¶ cho Träng Thuû, con trai cña TriÖu §µ, ngêi ®· cö binh sang x©m lîc ¢u L¹c vµ bÞ ADV ®¸nh b¹i. Tin yªu chång vµ mÊt c¶nh gi¸c, MC bÞ Träng Thuû ®¸nh tr¸o lÉy ná thÇn. TriÖu §µ cÊt qu©n s¸ng ¢u L¹c vµ ®¸nh b¹i ADV. MC theo cha ch¹y trèn, võa ch¹y võa r¾c l«ng ngçng chØ ®êng cho chång. ThÇn Rïa Vµng hÖn lªn vµ b¸o cho nhµ vua biÕt MC chÝnh lµ giÆc. Tríc khi bÞ vua cha

Phan Thế Duy

85

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn AnchÐm, MC khÊn:nÕu m×nh cã lßng ph¶n nghÞch th× chÕt sÏ ho¸ thµnh çt bôi, cßn nÕu mét lßng trung hiÕu mµ bÞ lõa dèi th× sÏ ho¸ thµnh ch©u ngäc. MC chÕt, m¸u ch¶y xuèng níc, trai sß ¨n ph¶i ®Òu biÕn thµnh hËt ch©u.


Nhµn- NguyÔn BØnh Khiªm -

A- Môc tiªu bµi häc: Gióp häc sinh: - C¶m nhËn ®îc vÎ ®Ñp cuéc sèng vµ nh©n çch cña NguyÔn BØnh

Khiªm qua bµi th¬.- HiÓu ®óng quan niÖm sèng nhµn cña NguyÔn BØnh Khiªm.- BiÕt çch ®äc bµi th¬ giµu triÕt lÝ.

B- TiÕn tr×nh d¹y häc:1- æn ®Þnh tæ chøc:2- KiÓm tra bµi cò: ? Tãm t¾t truyÖn cæ tÝch TÊm Çm dùa theo

nh©n vËt TÊm.

3- Giíi thiÖu bµi míi:Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹tYªu cÇu häc sinh ®äc tiÓu

dÉn vµ tr¶ lêi c©u hái:

+ Cuéc ®êi cña NguyÔn BØnh Khiªm cã ®iÓm g× cÇn lu ý?

+ Tµi n¨ng cña «ng?

+ Sù nghiÖp s¸ng t¸c v¨n ch-¬ng ®Ó l¹i cho ®êi cña «ng nh thÕ nµo?

I- T×m hiÓu chung1. TiÓu dÉn:- NguyÔn BØnh Khiªm (1491-1585), quª ë lµng Trung Am nay thuéc x· LÝ Häc, huyÖn VÜnh B¶o, ngo¹i thµnh H¶i Phßng;- §ç Tr¹ng nguyªn n¨m 1535 (44 tuæi), lµm quan díi triÒu M¹c;- TÝnh t×nh th¼ng th¾n, c¬ng trùc;- D©ng sí chÐm 18 tªn léng thÇn kh«ng ®-îc nhµ vua chÊp nhËn;- ¤ng ço quan vÒ quª, dùng am B¹ch V©n d¹y häc. Häc trß cña «ng cã nhiÒu ngêi

Phan Thế Duy

86


GV tæng hîp vµ kh¸i qu¸t l¹i nh÷ng ý chÝnh.

Häc sinh ®äc SGK GV luyÖn ®äc vµ híng dÉn

c¶m nhËn bµi th¬.- VÞ trÝ cña bµi th¬?- Gi¶i nghÜa tõ.- Theo em, bµi th¬ luËt §êng cã bè côc nh thÕ nµo vµ bè côc bµi th¬ nµy?

Häc sinh nªu c¶m nhËn

Häc sinh ®äc 2 c©u ®Çu vµ tr¶ lêi c©u hái:

næi tiÕng nh: NguyÔn Hµng, NguyÔn D÷, Phïng Kh¾c Khoan.- §îc ngêi ®êi suy t«n lµ TuyÕt Giang Phu Tö (Ngêi thÇy s«ng TuyÕt), vua M¹c, chóa TrÞnh nhiÒu lÇn ®Õn hái «ng ý kiÕn.- Sù nghiÖp v¨n ch¬ng: ®Ó l¹i 700 bµi th¬ ch÷ H¸n trong “B¹ch V©n am thi tËp” vµ 170 bµi th¬ ch÷ N«m trong “B¹ch V©n quèc ng÷ thi”+ND th¬ NguyÔn BØnh Khiªm mang ®Ëm chÊt triÕt lÝ gi¸o huÊn, ngîi ca chÝ cña kÎ sÜ, thó thanh nhµn. §ång thêi phª ph¸n thãi ®êi ®en b¹c trong x· héi.2. V¨n b¶n- VÞ trÝ: bµi th¬ trÝch trong tËp th¬ “B¹ch V©n quèc ng÷ thi”- Gi¶i thÝch nghÜa tõ theo (SGK).- Th¬ §êng thêng cã bè côc:+ 2/2/2/2 bèn cÆp c©u(®Ò, thùc, luËn, kÕt)+ 4/4(bèn c©u trªn, bèn c©u díi).+ 2/4/2.Bµi th¬ cã bè côc 2/4/2.II- §äc- hiÓu1. C¶m nhËn chung- Bµi th¬ lµ lêi t©m sù th©m trÇm, s©u s¾c kh¼ng ®Þnh quan niÖm sèng nhµn lµ hoµ hîp thiªn nhiªn, gi÷ cèt çch thanh cao, vît lªn trªn danh lîi.2. Hai c©u th¬ ®Çu

“Mét mai, mét cuèc, mét cÇn c©u

Phan Thế Duy

87

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An- Néi dung cña hai c©u th¬ ®Çu thª hiÖn hoµn c¶nh, t©m tr¹ng t¸c gi¶ nh thÕ nµo?

- Quan niÖm cña nhµ th¬ vÒ cuéc sèng nh thÕ nµo?- Çch dïng nhÞp ®iÖu cã g× ®¸ng chó ý?

- Çch dïng sè tõ cã g× ®¸ng chó ý?

- Hai tiÕng “th¬ thÈn” cïng víi “DÇu ai vui thó nµo” gîi ra ý nghÜa g×?

Häc sinh ®äc vµ nªu c¶m nhËn vÒ 4 c©u th¬ tiÕp.

-Bèn c©u th¬ thÓ hiÖn néi dung g×?

-Quan ®iÓm vÒ “d¹i” vµ “kh«n” cña t¸c gi¶ nh thÕ nµo?

Th¬ thÈn dÇu ai vui thó nµo”.- Mai, cuèc: dông cô ®µo xíi ®Êt. CÇn c©u dïng ®Ó b¾t ç.- Th¬ thÇn dÇu ai: dï ai cã çch vui thó nµo còng mÆc, ta cø th¬ thÈn theo çch sèng cña ta.=> Hai c©u th¬ thÓ hiÖn quan niÖm vÒ cuéc sèng nhµn t¶n, sèng kh«ng vÊt v¶, cùc nhäc.- NhÞp 2/2/1/2 ë c©u th¬ ®Çu diÔn t¶ tr¹ng th¸i ung dung trong nh÷ng viÖc h»ng ngµy (lao ®éng, vui ch¬i).- Ba tiÕng “mét” trong c©u th¬ ®Ó thÊy nhu cÇu cuéc sèng cña t¸c gi¶ ch¼ng cã g× cao sang thËt khiªm tèn, b×nh dÞ.- Hai tiÕng “th¬ thÈn” gîi ra tr¹ng th¸i th¶nh th¬i cña con ngêi., mét t©m kh«ng bon chen, ch¹y ®ua víi danh lîi, kh¼ng ®Þnh lèi sèng cña nhµ th¬.3. Bèn c©u th¬ tiÕp- Kh«ng quan t©m tíi x· héi, chØ lo an nhµn cña b¶n th©n sèng hoµ hîp víi tù nhiªn.- Hai tiÕng “ta d¹i”, “ngêi kh«n” kh¼ng ®Þnh ph¬ng ch©m sèng cña t¸c gi¶, pha chót mØa mai víi ngêi kh¸c:+ Ta d¹i: ngu d¹i, nhng ngu d¹i cña bËc ®¹i trÝ. Ngêi xa cã c©u “§¹i trÝ nh ngu” nghÜa lµ ngêi trÝ tuÖ lín thêng kh«ng khoe khoang, bÒ ngoµi xem rÊt vông vÒ, d¹i dét. Cho nªn “ta d¹i” còng thÓ hiÖn nhµ

Phan Thế Duy

88


- Em hiÓu thÕ nµo lµ n¬i “v¾ng vÎ”, chèn “lao xao”?

- Çc s¶n vËt vµ khung c¶nh sinh ho¹t trong hai c©u th¬ 5, 6 cã g× ®¸ng chó ý?- NhÞp th¬ vµ nghÖ thuËt ®èi trong nh÷ng c©u th¬ nµy?

- Hai c©u th¬ 5, 6 cho ta thÊy cuéc sèng cña NguyÔn BØnh Khiªm nh thÕ nµo? (Quª mïa, khæ cùc? §¹m b¹c mµ thanh cao? Hoµ hîp víi tù nhiªn?)

Häc sinh ®äc hai c©u th¬ cuèi vµ cho biÕt gi¸ trÞ néi dung cña hai c©u kÕt.- Dông ý cña viÖc mîn ®iÓn tÝch xa?- Gi¸ trÞ néi dung cña hai c©u kÕt?

4- Cñng cè: - Gi¸ trÞ néi dng cña t¸c

th¬ rÊt kiªu ng¹o víi cuéc ®êi.+ T×m n¬i “v¾ng vÎ” kh«ng ph¶i xa l¸nh cuéc ®êi mµ t×m n¬i m×nh thÝch thó ®îc sèng tho¶i m¸i, an toµn.+ “Chèn lao xao” lµ chèn vô lîi, giµnh giËt h·m h¹i lÉn nhau. Râ rµng NguyÔn BØnh Khiªm cho çch sèng nhµn nh· lµ xa l¸nh chèn quan trêng, ®Êu ®¸, «ng chØ quan t©m tíi b¶n th©n. §Æc biÖt sèng hoµ nhËp víi thiªn nhiªn.

“Thu ¨n m¨ng tróc, ®«ng ¨n gi¸,Xu©n t¾m hå sen, h¹ t¾m ao”

- NhÞp th¬ 1/3/1/2 nhÊn m¹nh vµo çc mïa trong n¨m - mïa nµo thøc Êy. Çch sèng nhµn lµ hoµ hîp víi tù nhiªn. NghÖ thuËt ®èi lµm næi bËt khung c¶nh sèng vµ sinh ho¹t cña nhµ th¬.- M¨ng tróc, gi¸, hå sen, ao tÊt c¶ ®Òu rÊt gÇn gòi víi cuéc sèng lao ®éng ®êi thêng. §ã lµ cuéc sèng quª mïa chÊt ph¸c, sinh ho¹t rÊt ®¹m b¹c. Cho dï sinh ho¹t Êy cßn vÎ khæ cùc, thiÕu thèn nhng ®ã lµ thó nhµn, lµ cuéc sèng hoµ hîp víi tù nhiªn cña con ngêi. Tõ trong cuéc sèng nhµn t¶n Êy ®· to¶ s¸ng nh©n çch cao ®Ñp cña nhµ th¬ lu«n lo nghÜ cho quª h¬ng ®Êt níc.4. Hai c©u th¬ cuèi- Mîn ®iÓn tÝch xa song tÝnh chÊt bi quan cña ®iÓn tÝch mê ®i mµ næi lªn ý nghÜa coi thêng phó quý. Mét lÇn n÷a, NguyÔn BØnh Khiªm ®· t×m lèi sèng cho riªng

Phan Thế Duy

89

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn AnphÈm?- Tãm t¾t gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña t¸c phÈm?

5- DÆn dß: - Häc thuéc lßng vµ n¾m v÷ng néi dung, t tëng bµi th¬.- ChuÈn bÞ “§äc TiÓu Thanh kÝ” theo SGK.

m×nh.III- Tæng kÕt1. Néi dung- Bøc tranh vÒ cuéc sèng ë n«ng th«n rÊt sinh ®éng, lµm say ®¾m lßng ngêi. Qua ®ã thÊy ®îc t©m tr¹ng cña nhµ th¬, lu«n lo nghÜ, tr¨n trë vÒ quª h¬ng ®Êt níc. Nhµ nhng kh«ng cã nghÜa lµ quªn ®i t×nh nghÜa quª h¬ng, d©n téc.2. NghÖ thuËt- Sö dông sè ®Õm ®iªu luyÖn t¹o lªn nÐt riªng trong phong çch sèng t¸c cña nhµ th¬.- So s¸nh, liªn tëng, t¬ng ph¶n vµ ®èi lËp gîi Ên tîng s©u s¾c.- Çch ng¾t nhÞp trong th¬ bëi mét ngßi bót tµi hoa.


§äc tiÓu thanh kÝ(§éc TiÓu Thanh kÝ)

- NguyÔn Du -A- Môc tiªu bµi häc:

Gióp häc sinh: - Häc sinh n¾m ®îc tÊm lßng th¬ng c¶m cña NguyÔn Du víi kiÕp ngêi hång nhan b¹c mÖnh.- Gi¸ trÞ th¬ v¨n ch÷ H¸n cña NguyÔn Du.

Phan Thế Duy

90

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An- TÊm lßng nh×n thÊu s¸u câi vµ nghÜ suèt ngµn n¨m.B- TiÕn tr×nh d¹y häc:

1- æn ®Þnh tæ chøc:2- KiÓm tra bµi cò: ? §äc thuéc lßng bµi th¬ “Nhµn” cña NguyÔn

BØnh Khiªm vµ cho biÕt phong çch sèng cña nhµ th¬ thÓ hiÖn trong bµi.


Häc sinh ®äc tiÓu dÉn vµ tr¶ lêi c©u hái:

- PhÇn tiÓu dÉn tr×nh bµy néi dung g×?

Häc sinh nªu c¶m nhËn vÒ bµi th¬.

Häc sinh ®äc 2 c©u ®Çu vµ tr¶ lêi c©u hái:

- C¶nh vËt cã sù biÕn ®æi nh thÕ nµo?

- Nhµ th¬ viÕng TiÓu Thanh

I- T×m hiÓu chung1. TiÓu dÉn- TiÓu Thanh lµ ngêi con g¸i Trung Quèc sèng vµo ®Çu thêi Minh. - ChÞu cuéc sèng lµm lÏ vµ bÞ vî c¶ ®¸nh ghen.=> Tµi hoa nhng b¹c mÖnh. 2. Bµi th¬ - TiÓu Thanh kÝ lµ tËp th¬ cña nµng TiÓu thanh (cßn sãt l¹i ).- Bµi th¬ viÕt trong dÞp NguyÔn Du ®i sø Trung Quèc.II- §äc -hiÓu1. C¶m nhËn chung- Bµi th¬ thÓ hiÖn c¶m xóc, suy t cña NguyÔn Du vÒ sè phËn bÊt h¹nh ngêi phô n÷ tµi s¾c trong x· héi phong kiÕn.2. Ph©n tÝch:a. Hai c©u ®Çu:

“T©y Hå c¶nh ®Ñp ho¸ gß hoangThæn thøc bªn song m¶nh giÊy tµn”

- T©y Hå => gß hoang: c¶nh vËt biÕn ®æi qua thêi gian, thêi gian dêng nh xo¸ nhoµ tÊt c¶, phñ mê, thay ®æi cña thiªn nhiªn, thay

Phan Thế Duy

91

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn Anqua vËt g×?

Híng dÉn häc sinh ®äc 2 c©u thùc vµ yªu cÇu tr¶ lêi

c©u hái:- Çc h×nh ¶nh ®îc biÓu hiÖn sau cã nghÜa nh thÕ nµo?+ Son phÊn: tiªu biÓu cho ®iÒu g×?+ V¨n ch¬ng: tiªu biÓu cho ®iÒu g×?

T¸c gi¶ híng tíi ®iÒu g×?

Häc sinh ®äc 2 c©u luËn vµ tr¶ lêi c©u hái:

- ë ®©y t¸c gi¶ muèn bµn luËn vÒ vÊn ®Ò g×?

- Th¸i ®é cña NguyÔn Du vÒ cuéc ®êi, sè phËn con ngêi?

§ang khãc th¬ng cho TiÓu Thanh t¹i sao NguyÔn Du l¹i quay vÒ khãc th¬ng cho

®æi cña cuéc ®êi.- NguyÔn Du chØ viÕng TiÓu Thanh qua tËp s¸ch ®äc tríc cöa sæ, lÊy c¶m høng ®Ó viÕt bµi th¬ qua tËp th¬ cña nµng (viÕng b»ng m¶nh giÊy tµn cßn sãt l¹i).=> Sù ®ång c¶m trong t©m hån thi sÜ.b. Hai c©u thùc: (T¸i hiÖn hiÖn thùc)

“Son phÊn cã thÇn ch«n vÉn hËn,V¨n ch¬ng kh«ng mÖnh ®èt cßn v¬ng”

- Son phÊn: tiªu biÓu cho vÎ ®Ñp ngêi phô n÷;- V¨n ch¬ng tiªu biÓu cho tµi n¨ng nµng TiÓu Thanh.=> §è kÞ, vïi dËp tµi n¨ng vµ vÎ ®Ñp;=> §Òu lµ vËt v« tri, ph¶i chÞu sù tµn ph¸ cña ghen tu«ng, cña lßng ®è kÞ, lêi tè ço XHPK.c. Hai c©u luËn: (Bµn b¹c vµ më réng vÊn ®Ò)

“Nçi hên kim cæ trêi kh«n hái,Çi ¸n phong lu kh¸ch tù mang”

- Nçi hên kim cæ: nçi hËn tõ xa ®Õn nay cha ai tr¶ lêi, gi¶i thÝch, kÓ c¶ trêi!- ''¸n phong lu'': coi phong lu tµi s¾c nh lµ çi téi, çi téi trong x· héi phong kiÕn vïi dËp tµi n¨ng vµ ®è kÞ con ngêi. NguyÔn Du bÊt lùc víi chÝnh b¶n th©n. ¤ng ®ång c¶m víi nµng TiÓu Thanh. Nçi oan k× l¹ v× cã tµi s¾c cña TiÓu Thanh cã g× gièng víi NguyÔn Du ch¨ng?d. Hai c©u kÕt (T©m tr¹ng cña nhµ th¬)- NghÜ ®Õn TiÓu Thanh, NguyÔn Du nghÜ ®Õn m×nh;

Phan Thế Duy

92

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn AnchÝnh m×nh?

4- Cñng cè: - Häc sinh nhËn xÐt vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt bµi th¬.

5- DÆn dß: - Häc thuéc lßng, n¾m néi dung t tëng bµi th¬.- ChuÈn bÞ “Phong çch ng«n ng÷ sinh ho¹t” (tiÕp theo).

- Lßng kh¸t khao t×m sù ®ång c¶m vµ c¶m th«ng cña hËu thÕ.III- Tæng kÕt:1. Néi dung:- T©m sù cña nhµ th¬ trong x· héi phong kiÕn ®Çy bÊt c«ng ®èi víi con ngêi. §Æc biÖt lµ ngêi phô n÷. Hä thêng ph¶i chÞu çi c¶nh “hång nhan b¹c mÖnh” (C¶m høng nh©n ®¹o cña nhµ th¬).2. NghÖ thuËt: - ChÊt tr÷ t×nh s©u l¾ng,ng«n ng÷ s¾c s¶o t¹o nªn bót ph¸p riªng cña nhµ th¬.


Phong çch ng«n ng÷ sinh ho¹t (tiÕp)A- Môc tiªu bµi häc: Gióp häc sinh:

- N¾m v÷ng çc kh¸i niÖm ng«n ng÷ sinh ho¹t vµ phong çch ng«n ng÷ sinh ho¹t víi çc ®Æc trng c¬ b¶n cña nã ®Ó lµ c¬ së ph©n biÖt víi çc phong çch ng«n ng÷ kh¸c.

- RÌn luyÖn vµ n©ng cao n¨ng lùc giao tiÕp trong sinh ho¹t h»ng ngµy, nhÊt lµ viÖc dïng tõ, viÖc xng h«, biÓu hiÖn t×nh c¶m, th¸i dé vµ nãi chung lµ thÓ hiÖn v¨n ho¸ giao tiÕp trong ®êi sèng hiÖn nay. B- TiÕn tr×nh d¹y häc:



GV yªu cÇu HS xem l¹i VD trang 113 vµ tr¶ lêi c©u hái

II.Phong çch ng«n ng÷ sinh ho¹t1. TÝnh cô thÓ

Phan Thế Duy

93

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An- §Þa ®iÓm vµ thêi gian ®îc nãi tíi

cña v¨n b¶n?-Nh©n vËt trong héi tho¹i ?

- Çi ®Ých cña lêi nãi cô thÓ ë

®©y lµ g×?

- Çc çch diÔn ®¹t ®îc thÓ hiÖn qua tõ ng÷ trong ®èi tho¹i?

=>ThÕ nµo lµ tÝnh cô thÓ?

GV híng dÉn HS t×m hiÓu v¨n b¶n- Mçi ngêi nãi, mçi giäng nãi ®Òu biÓu hiÖn th¸i ®é, t×nh c¶m qua giäng ®iÖu?

- Çch sö dông tõ ng÷ cã g× ®Æc biÖt?

- Çch sö dông kiÓu c©u?

- Buæi tra, khu tËp thÓ.

- Lan, Hïng, H¬ng, mÑ H¬ng, «ng hµng xãm - ngêi nãi.- Lan, Hïng nãi víi H¬ng, mÑ H¬ng nãi víi Lan, Hïng,- Lan, Hïng gäi H¬ng ®i häc; mÑ H¬ng khuyªn Lan, Hïng,...- Tõ ng÷ h« gäi “¬i”, khuyªn b¶o th©n mËt “khÏ chø”, cÊm ®o¸n, qu¸t n¹t “lµm g× mµ..”, çch vÝ von, miªu t¶ “chËm nh rïa, l¹ch bµ l¹ch b¹ch”)=> Lµ çch thøc tr×nh bµy ng«n ng÷ sinh ho¹t cô thÓ vÒ hoµn c¶nh, vÒ con ngêi vµ vÒ çch nãi n¨ng, tõ ng÷ diÔn ®¹t. Nh»m ®¹t tíi tÝnh s¸ng râ, chÝnh x¸c vµ cô thÓ ho¸ vÊn ®Ò ®îc nãi ®Õn.2.TÝnh c¶m xóc+ Giäng ®iÖu th©n mËt trong th«ng tin, kªu gäi, thóc giôc (Lan, H¬ng).+ Giäng th©n mËt, yªu th¬ng trong lêi khuyªn b¶o cña ngêi mÑ.+ Giäng th©n mËt trong sù tr¸ch mãc (gím), trong so s¸nh (chËm nh rïa).+ Giäng qu¸t n¹t bùc béi cña «ng hµng xãm (kh«ng cho ai..)+ Nh÷ng tõ ng÷ cã tÝnh khÈu ng÷ vµ thÓ hiÖn c¶m xóc râ rÖt nh: g× mµ, gím, l¹ch bµ l¹ch b¹ch, chÕt th«i,...- KiÓu c©u giµu h×nh ¶nh s¾c th¸i biÓu c¶m (c©u c¶m th¸n, c©u cÇu khiÕn),

Phan Thế Duy

94


=>ThÕ nµo lµ tÝnh c¶m xóc?

GV híng dÉn HS çch t×m hiÓu vÊn ®Ò qua tÝnh ç thÓ.

-Yªu cÇu häc sinh tr¶ lêi: ThÕ nµo lµ tÝnh ç thÓ?

4- Cñng cè:Häc sinh lµm bµi tËp.

GV nhËn xÐt, kÕt luËn.a. Nh÷ng tõ ng÷, kiÓu c©u, kiÓu diÔn ®¹t nµo thÓ hiÖn tÝnh cô thÓ, tÝnh c¶m xóc, tÝnh ç thÓ cñat PCNNSH?b. Theo anh chÞ, ghi nhËt kÝ cã lîi g× cho sù ph¸t triÓn ng«n ng÷ cña m×nh?5- DÆn dß: - Lµm bµi tËp cßn l¹i trong SGK trang 127.- ChuÈn bÞ bµi ®äc thªm “VËn n-íc”, “Ço bÖnh, b¶o mäi ngêi” “Høng trë vÒ” theo híng dÉn SGK.

nh÷ng kiÓu gäi ®¸p, tr¸ch m¾ng,...=> Lµ viÖc sö dông ng«n ng÷ mang s¾c th¸i biÓu c¶m cao, thÓ hiÖn t tëng t×nh c¶m cña con ngêi qua ng«n tõ.- Mçi t¸c phÈm l¹i cã mét s¾c th¸i biÓu c¶m kh¸c nhau nh viÕt vÒ t×nh c¶m cña nhµ th¬ nhµ v¨n, tríc hiÖn thùc x· héi con ngêi.3. TÝnh ç thÓ- Mçi ngêi thêng cã vèn tõ ng÷ riªng thÓ hiÖn giäng ®iÖu th¸i ®é, t×nh c¶m, vèn tõ ng÷ a dïng, çch nãi vµ çch biÓu ®¹t cña tõng ç nh©n,...- Nhµ v¨n, nhµ th¬ còng cã phong çch s¸ng t¸c riªng.III. LuyÖn tËp1. Bµi tËp1/127a. Nh÷ng tõ ng÷ mang tÝnh c¶m xóc vµ kiÓu c©u thuéc PCNNSH: lÆng nh tê, g× ®Êy?,b. Ghi nhËt kÝ cã lîi cho sù ph¸t triÓn ng«n ng÷ cña tõng ç nh©n, gióp cho sù trau dåi kiÕn thøc, lµm phong phó vèn tõ, çch diÔn ®¹t .

Phan Thế Duy

95


TiÕt 43 Ngµy so¹n:§äc thªm

- vËn níc - ço bÖnh b¶o mäi ngêi - Høng trë vÒ

A- Môc tiªu bµi häc: Gióp häc sinh: 1. C¶m nhËn ®îc vÎ ®Ñp cña nh÷ng bµi th¬.2. BiÕt çch ®äc çc bµi th¬ giµu triÕt lÝ. 3. T×m hiÓu thªm vÒ mét sè t¸c gi¶ v¨n häc trung ®¹i ViÖt Nam .

B- TiÕn tr×nh d¹y häc:1- æn ®Þnh tæ chøc:2- KiÓm tra bµi cò:?Kh¸i niÖm ng«n ng÷ sinh ho¹t vµ çc ®Æc trng

c¬ b¶n cña nã.


Häc sinh ®äc SGK vµ t×m hiÓu vÒ çc t¸c gi¶.

Häc sinh ®äc bµi th¬.? Em hiÓu nh thÕ nµo lµ vËn níc.

I- T×m hiÓu chung1. ThiÒn s Ph¸p ThuËn2. M·n Gi©c3. NguyÔn Trung Ng¹nII- §äc -hiÓu1. VËn níca. VËn níc nh m©y cuèn:

Phan Thế Duy

96


? Theo em “v« vi” cã ý nghÜa nh thÕ nµo.

? Bµi th¬ thÓ hiÖn truyÒn thèng nµo cña d©n téc.

? Chñ ®Ò bµi th¬ nµy lµ g×.

? Hai c©u th¬ cuèi bµi th¬ cã ý nghÜa nh thÕ nµo.

H×nh ¶nh nµo thÓ hiÖn nçi nhí quª h¬ng cña t¸c gi¶.

- VËn níc phô thuéc vµo nhiÒu mèi quan hÖ rµng buéc. §Ó vËn níc thÞnh vîng ph¸t triÓn l©u dµi cÇn cã:+ Cã ®êng lèi trÞ quèc phï hîp;+ Cã quan hÑ ngo¹i giao tèt;+ Cã tiÒm n¨ng vÒ qu©n sù;+ Cã sù nhÊt trÝ cao gi÷a ngêi cÇm ®Çu vµ mu«n d©n.b. V« vi -tõ bi b¸c ¸i.- Nhµ vua trÞ v× ®Êt níc thuËn víi lÏ tù nhiªn vµ lßng ngêi, cã nghÜa lµ v« vi => ®Êt níc thanh b×nh, yªn Êm.=> Bµi th¬ thÓ hiÖn truyÒn thèng yªu níc, kh¸t khao hoµ b×nh.2. Ço bÖnh, b¶o mäi ngêi- Quy luËt biÕn ®æi cña thiªn nhiªn;- Quy luËt biÕn ®æi cña ®êi ngêi.=> Xu©n ®Õn -hoa në, xu©n qua hoa tµn;=> N¨m th¸ng qua -con ngêi giµ ®i.- C©u th¬ cuèi kh«ng miªu t¶ thiªn nhiªn: cµnh mai gióp ta c¶m nhËn quy luËt vËn ®éng, biÕn ®æi ë nh÷ng c©u th¬ ®Çu. Xu©n qua, hoa l×a cµnh => mét cµnh mai => biÓu thÞ søc sèng m·nh liÖt cña thiªn nhiªn vµ con ngêi.3. Høng trë vÒ- ThÓ hiÖn cô thÓ d©n d·: ®ång quª, d©u t»m, trång lóa, sinh ho¹t ®¹m b¹c.- Çch nãi méc m¹c, thÓ hiÖn nçi nhí

Phan Thế Duy

97


? Ta hiÓu thªm ®iÒu g× qua bµi th¬ nµy.

4- Cñng cè: - Häc sinh nhËn xÐt bµi th¬.- Gi¸o viªn chèt ý.5- DÆn dß: - Häc thuéc çc bµi th¬.- ChuÈn bÞ “T¹i lÇu Hoµng H¹c tiÔn M¹nh H¹o Nhiªn ®i Qu¶ng L¨ng” theo SGK.

quª h¬ng lµm rung ®éng lßng ngêi.- T×nh yªu quª h¬ng kh«ng ph¶i b»ng c¶m xóc h« gäi mµ b»ng h×nh ¶nh gîi nhí => th©n mËt, quª h¬ng.- Quª dÉu nghÌo vÉn h¬n n¬i phån hoa xø ngêi. Mong muèn trë vÒ rÊt râ rµng, lßng tù hµo vÒ quª h¬ng, ®Êt níc m×nh.=> Kh«ng cã g× b»ng quª h¬ng, kh«ng n¬i ®©u b»ng quª h¬ng.III- Tæng kÕt- T×nh yªu níc thiÕt tha, s©u s¾c,- T×nh c¶m cña çc t¸c gi¶ víi ®Êt níc.

TiÕt 44 Ngµy soạn:

T¹i lÇu hoµng h¹c tiÔn m¹nh h¹o nhiªn ®i qu¶ng l¨ng ( Lí Bạch)

A- Môc tiªu bµi häc: Gióp häc sinh: - Häc sinh n¾m ®îc kiÕn thøc vÒ th¬ §êng, qua sù ph¸t triÓn vµ thµnh tùu, ¶nh hëng cña th¬ §êng víi ViÖt Nam.

- Bµi th¬ béc lé t×nh c¶m ch©n thµnh s©u l¾ng cña t¸c gi¶ ®èi víi ngêi b¹n cña m×nh, qua ®ã t¸c gi¶ béc lé t©m sù cña m×nh.

- RÌn luyÖn kÜ n¨ng c¶m thô vµ ph¸t triÓn th¬.B- TiÕn tr×nh d¹y häc:

1- æn ®Þnh tæ chøc:2- KiÓm tra bµi cò: néi dung bµi th¬ §äc TiÓu Thanh kÝ cña NguyÔn

Du?

3- Giíi thiÖu bµi míi:

Phan Thế Duy

98

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn AnHo¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

Häc sinh ®äc tiÓu dÉn

- Nªu vµi nÐt vÒ cuéc ®êi cña LÝ B¹ch?

- NÐt chÝnh vÒ sù nghiÖp cña LÝ B¹ch?

- Néi dung th¬ cña «ng.

=> Phong çch th¬ LÝ B¹ch.

Häc sinh ®äc bµi th¬.- GV gi¶i thÝch thªm dÞch nghÜa dÞch th¬+ Cè nh©n: lµ b¹n cò+Yªn hoa: lµ hoa khãi, lµ phån hoa+Tam nguyÖt: lµ th¸ng 3.

I. T×m hiÓu chung 1. T¸c gi¶: - LÝ B¹ch: (701-762), tù lµ Th¸i B¹ch, nguyªn qu¸n tØnh Cam Tóc, lín lªn ë Tø Xuyªn.- TÝnh t×nh hµo phãng thÝch giao lu, lµm th¬ m¬ íc gióp níc kh«ng thµnh.- Lµ nhµ th¬ l·ng m¹n næi tiÕng -“Tiªn thi”.2. Sù nghiÖp s¸ng t¸c: - §Ó l¹i trªn 1000 bµi th¬- Th¬ «ng mang tiÕng nãi yªu ®êi, yªu thiªn nhiªn vµ quª h¬ng ®Êt níc- Néi dung th¬ rÊt phong phó vøi chñ ®Òg chÝnh lµ:+ íc m¬ v¬n tíi lÝ tëng cao c¶.+ Kh¸t väng gi¶i phãng ç nh©n.+ BÊt b×nh víi hiện thùc tÇm thêng+ ThÓ hiÖn t×nh c¶m phong phó, m·nh liÖt - Phong çch th¬ LÝ B¹ch rÊt hµo phãng bay bæng nhng rÊt tù nhiªn, tinh tÕ, gi¶n dÞ, th¬ LÝ B¹ch kÕt hîp gi÷a çi cao c¶ vµ çi ®Ñp.II. §äc hiÓu v¨n b¶n1. C¶m nhËn chung2- Ph©n tÝch:a. Hai c©u ®Ò:- N¬i ®i: LÇu Hoµng H¹c -Câi PhËt - N¬i ®Õn: D¬ng Ch©u -Câi tôc - Thêi gian: Th¸ng 3 hoa khãi.=> Thêi gian, kh«ng gian tiÔn b¹n cô thÓ, tù nhiªn.

Phan Thế Duy

99

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn AnD¬ng Ch©u ë tØnh Giang T«, Hoµng H¹c l©u lµ c¨n lÇu ®îc x©y dùng ®êi §êng VÜnh Huy vµo n¨m 653, cao 51 mÐt cã 5 tÇng, çc vµnh m¸i hiªn cong nh çnh h¹c, n»m trªn nói R¾n, ®Çu b¾c lµ s«ng Trêng Giang. T¬ng truyÒn PhÝ V¨n Vi cìi h¹c vµng bay vÒ ®©y. LÇu Hoµng H¹c kh«ng chØ næi tiÕng vÒ kiÕn tróc ®Æc s¾c mµ cßn gîi lªn bao ý niÖm triÕt lÝ vÒ cuéc ®êi vµ con ngêi ë çc thi nh©n xa.

=> GV ®a ra phÇn tiÓu kÕt ®Ó häc sinh n¾m râ.

HS ®äc 2 c©u kÕt.- Hai h×nh ¶nh chñ ®¹o, em nµo cã thÓ cho biÕt ®ã lµ hai h×nh ¶nh nµo?Häc sinh t×m hiÓu hai h×nh

¶nh ®ã.

- Sù ®èi lËp trong çch dâi theo cña t¸c gi¶ ®· gîi lªn søc

biÓu c¶m nh thÕ nµo?

- ''Cè nh©n'': b¹n cò, b¹n tri kØ.=> T×nh c¶m b¹n bÌ s©u s¾c vµ nçi buån khi xa b¹n.=> Ra ®i tõ n¬i cæ kÝnh => n¬i phån hoa ®« thÞ t©m tr¹ng trèng v¾ng hoµi väng cña t¸c gi¶.*TiÓu kÕt:- Trong vßng 2 c©u th¬ thÊt ng«n ngêi ®äc kh«ng chØ h×nh dung ra ®îc bèi c¶nh chia tay mµ cßn c¶m ®îc tÊm lßng ngêi ë l¹i. §ã lµ t×nh c¶m quý mÕn b¹n, t©m sù Èn kÝn thêng trùc trong t¸c gi¶.b. Hai c©u cuèi:- C« phµm: h×nh ¶nh cø mê dÇn, mê dÇn biÕn thµnh chiÕc bãng, råi khuÊt hót dÇn vµ mÊt vµo kho¶ng kh«ng xanh biÕc v« cïng.- BÝch kh«ng tËn: h×nh ¶nh lÎ loi, c« ®¬n gi÷a dßng Trêng Giang bao la.=> Sù ®èi lËp nhá bÐ c« ®¬n cña çnh buåm vµ kho¶ng kh«ng v« tËn cña dßng s«ng. Sù bÊt lùc cña LÝ B¹ch tríc kh«ng gian mªnh m«ng dÇn che khuÊt çnh buån. Dêng nh kh«ng g× cã thÓ nÝu kÐo b¹n «ng ë l¹i.=> T×nh c¶m nhµ th¬ d©ng trµo nh dßng s«ng tu«n ch¶y.III.Tæng kÕt:1. Néi dung- Bµi th¬ lµ nÐt ®Æc s¾c trong ngßi tr÷ t×nh thÓ hiÖn ®îc t×nh c¶m ch©n thµnh, s©u nÆng cña t¸c gi¶ ®èi víi b¹n ®îc béc lé rÊt c¶m ®éng, trong ®ã Èn giÊu t©m sù kÝn ®¸o, khao kh¸t hoµi väng cña chÝnh

Phan Thế Duy

100


4- Cñng cè: - So s¸nh gi÷a çc b¶n dÞch th¬ vµ dÞch nghÜa ®Ó thÊy ®îc vËn dông th¬ ca cña LÝ B¹ch. - Häc sinh cho biÕt gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt cña t¸c phÈm?5- DÆn dß:- Häc thuéc bµi th¬.- Giê sau häc: “Thùc hµnh phÐp tu tõ Èn dô vµ ho¸n dô”.

nhµ th¬.2. NghÖ thuËt- Víi bót ph¸p t¶ c¶nh ngô t×nh hµm xóc, t¸c phÈm xøng ®¸ng lµ mét tuyÖt t¸c cña §êng thi


Thùc hµnh phÐp tu tõ Èn dô vµ ho¸n dô

A- Môc tiªu bµi häc: Gióp häc sinh:

- N©ng cao hiÓu biÕt vÒ phÐp tu tõ Èn dô vµ ho¸n dô.- Cã kÜ n¨ng ph©n tÝch gi¸ trÞ sö dông hai biÖn ph¸p tu tõ Èn dô vµ

ho¸n dô.B- TiÕn tr×nh d¹y häc:

1- æn ®Þnh tæ chøc:2- KiÓm tra bµi cò: ®äc tuéc lßng bµi th¬ T¹i lÇu Hoµng H¹c tiÔn

M¹nh H¹o Nhiªn ®i Qu¶ng L¨ng cña LÝ B¹ch vµ cho biÕt t©m tr¹ng cña nhµ th¬ ®îc thÓ hiÖn nh thÕ nµo.


I- È n dô 1. T×m hiÓu ý nghÜa çc c©u ca dao

Phan Thế Duy

101

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An2 häc sinh lªn b¶ng, c¶ líp

lµm vµo vë.Gi¸o viªn chèt ý ®óng.

Lµm t¬ng tù phÇn (1).

Yªu cÇu häc sinh t×m thªm vÝ dô vµ ph©n tÝch.

a. ThuyÒn lµ Èn dô chØ ngêi trai. Trong x· héi cò, nam nhi ®a thª, nhiÒu thiÕp => ThuyÒn ®Ëu hªt bÕn nµy sang bÕn kh¸c (di chuyÓn).- BÕn lµ lµ ¶n dô chØ tÊm lßng son s¾t, chung thuû cña ngêi con g¸i (cè ®Þnh).b. ThuyÒn vµ con ®ß lµ nh÷ng ph¬ng tiÖn chuyªn chë => thêng xuyªn di chuyÓn, kh«ng cè ®Þnh; bÕn, bÕn cò vµ c©y ®a cè ®Þnh mét chç.+ ThuyÒn vµ bÕn: cã mèi quan hÖ thuû chung son s¾t bÕn dµnh cho thuyÒn.+ Con ®ß vµ bÕn cò, c©y ®a cã mèi quan hÖ s©u s¾c vÒ t×nh c¶m. song v× ®iÒu kiÖn, hoµn c¶nh, hä ph¶i xa nhau.2. T×m vµ ph©n tÝch phÐp Èn dôa. Löa lùu lµ hoa lùu ®îc NguyÔn Du thÊy chãi ®á nh löa.b. “Lµm thµnh ngêi”: con ngêi míi sèng trong ®éc lËp tù do, biÕt lµm chñ cuéc sèng, thiªn nhiªn vµ x· héi.c. “Hãt”: ca ngîi mïa xu©n ®Êt níc, ca ngîi cuéc ®êi míi víi søc sèng ®ang trµo d©ng, trçi dËy.- “Tõng giät long lanh”: ca ngîi vÎ ®Ñp cña s¸ng xu©n, vÎ ®Ñp cña cuéc sèng t¬i trong.d. Th¸c: gian khæ con ngêi ph¶i ®èi mÆt,- ThuyÒn: vît qua gian khæ, thö th¸ch.e. Phï du: kiÕp sèng v« ®Þnh cña con ngêi,- Phï sa: cuéc ®êi míi, mÇu mì, tèt t¬i, cã

Phan Thế Duy

102


4- Cñng cè: - Gi¸o viªn cñng cè l¹i kiÕn thøc vÒ Èn dô vµ ho¸n dô.- Ch÷a bµi cho häc sinh.5- DÆn dß:- Lµm bµi tËp SGK.- T×m thªm vÝ dô thùc hµnh.- ChuÈn bÞ “Tr¶ bµi viÕt sè 3”.

triÓn väng h¬n.II- Ho¸n dô1. §äc vµ tr¶ lêi- “§Çu xanh”, “m¸ hång” chØ nµng KiÒu trÎ trung vµ tuyÖt s¾c (liªn tëng tiÕp cËn).- “¸o n©u”, “¸o xanh”: chØ giai cÊp c«ng nh©n vµ n«ng d©n trong x· héi ta (®Æc ®iÓm g¾n liÒn víi ®êi sèng lao ®éng).2. Ph©n biÖt- Th«n §oµi, th«n §«ng => Ho¸n dô chØ hai ngêi ë hai lµng §oµi vµ §«ng.“Cau th«n §oµi nhí trÇu kh«ng… ” lµ Èn dô cña t¸c gi¶ thÓ hiÖn çch nãi lÊp long trong t×nh yªu => Em nhí ai!


TRẢ BÀI LÀM VĂN SỐ 3A- Mục tiêu bài học: Giúp HS


diễn đạt,….





2- Kiểm tra bài cũ: ?Phân tích câu tục ngữ “lửa thử vàng, gian nan thử sức”.





Đề bài: Hãy hoá thân vào những que diêm để kể lại

câu chuyện theo diễn biến và kết thúc của truyện

ngắn “ Cô bé bán diêm” (An-đéc-xen.

Phan Thế Duy

103


HS đọc một số bài khá, giỏi.

Giáo viên nhận xét.

4- Củng cố


HS viết lại một số đoạn trong bài.

5- Dặn dò


- Chuẩn bị "Cảm xúc mùa thu" theo

II- Nhận xét chung:

1. Ưu điểm:

- Bài làm HS tiếp cận tương đối sát yêu cầu đề bài.

- Hình thức trình bày - một số bài - khoa học, rõ

ràng, mạch lạc.

- Nhiều câu chuyện ấn tượng.

2. Nhược điểm:

- Chữ viết một số bài chưa rõ ràng,

- Bố cục câu chuyện chưa thật hợp lí.

- Thiếu cảm xúc, khiên cưỡng, vô lí (không lôgích)…

- Phụ thuộc tài liệu, số bài sang tạo chủ quan còn ít.

III- Sửa lỗi:

1. Hình thức

- Bố cục ngắn gọn và rõ ràng. Xác định rõ ý tưởng

trình bày ở từng phần.

- Không gạch đầu dòng khi trình bày,


- Chú ý lỗi chính tả: ứng xử (sử!?); câu chuyện

(truyện!?)

2. Nội dung:

- Hợp lí, xúc động,diễn biến phù hợp với nhận thức

tâm lí chung,…

- Thông qua câu chuyện phản ánh được cách nhìn

nhận của bản than về cuộc sống và xã hội.

- Không xuyên tạc nguyên mẫu.

- Không chép lại y nguyên câu chuyện của người

khác.

- Trình bày bằng lời văn của bản thân.

Phan Thế Duy

104

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn AnSGK


C¶m xóc mïa thu- §ç Phñ -

A- Môc tiªu bµi häc:Gióp häc sinh: - HiÓu ®îc bøc tranh mïa thu hiu h¾t còng lµ t©m tr¹ng buån lo cña

con ngêi cho ®Êt níc, nçi niÒm nhí quª h¬ng vµ ngËm ngïi xãt xa cho th©n phËn §ç Phñ.

- HiÓu thªm ®Æc ®iÓm th¬ §êng.B- TiÕn tr×nh d¹y häc:



HS ®äc? Em h·y nªu vµi nÐt vÒ t¸c

gi¶?Sinh ra trong mét gia ®×nh cã truyÒn thèng Nho häc vµ th¬ ca l©u ®êi. Thi tiÕn sÜ nhiÒu lÇn nhng bÞ ®¸nh hang. N¨m 752 «ng

I- T×m hiÓu chung1- T¸c gi¶ - §ç Phñ (712-770), tù lµ Tö MÜ, quª ë huyÖn Cñng, tØnh Hµ Nam. ¤ng xuÊt th©n trong mét gia ®×nh truyÒn thèng Nho häc vµ lµm th¬.- Cuéc ®êi nghÌo khæ, chÕt trong bÖnh

Phan Thế Duy

105

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn And©ng vua tËp s¸ch; Tam ®¹i lÔ phó;755 ®îc bæ chøc; qu¶n lÝ kho vò khÝ. Sau sù kiÖn An Léc S¬n, gia ®×nh «ng ch¹y lo¹n l©m vµo n¹n ®ãi rÐt («ng chÕt v× ®ãi rÐt trªn chiÕc thuyÒn ®éc méc ë Lçi D¬ng khi 58 tuæi)NguyÔn Du ®· t«n vinh §ç Phñ lµ; “thiªn cæ v¨n ch¬ng thiªn cæ s” ( BËc thÇy mu«n ®êi cña v¨n ch-¬ng mu«n ®êi)

H·y nªu vµi nÐt vÒ hoµn c¶nh s¸ng t¸c bµi th¬?

Häc sinh nªu.

? C¶nh mïa thu trong bµi th¬ ®îc hiÖn lªn qua nh÷ng

h×nh ¶nh nµo?

? Em cã nhËn xÐt g× vÒ hai c©u th¬ trªn?

Gi¸o viªn: c¶nh vËt tµn t¹ hay

tËt.- ¤ng lµ nhµ th¬ hiÖn thùc vÜ ®¹i cña Trung Quèc.- Th¬ «ng hiÖn cßn kho¶ng h¬n 1500 bµi, ®îc gäi lµ “Thi sö” -Sö viÕt b»ng th¬. - Ngêi ®êi xng tông «ng lµ “Thi th¸nh”.

2. V¨n b¶n- §äc vµ gi¶i nghÜa tõ khã. - Hoµn c¶nh ra ®êi; N¨m 776 §ç Phñ ®Õn Quú Ch©u «ng ®· s¸ng t¸c chïm th¬ Thu Høng næi tiÕng göi g¾m nçi niÒm,th¬ng nhí quª h¬ng.3. Bè côc - Hai phÇn: - C¶nh thu (4 c©u ®Çu); T©m tr¹ng cña nhµ th¬ (4 c©u sau)II- §äc hiÓu v¨n b¶n1. Bèn c©u ®Çu - c¶nh thu

Ngäc lé ®iªu th¬ng phong thô l©mVu S¬n, Vu Gi¸p khÝ tiªu s©m

+ Ngäc lé: s¬ng nh h¹t ngäc, s¬ng tr¾ng- h×nh ¶nh ®Ñp+ §iªu th¬ng: tiªu ®iÒu, buån th¬ng+Rõng phong, s¬ng thu.=> ë ®©y bÞ s¬ng mãc (s¬ng muèi cã h¹i) lµm cho tiªu ®iÒu c¶ rõng c©y phong. Khung c¶nh tµn t¹ x¬ x¸c, tiªu ®iÒu. Mïa thu hiÖn lªn víi h×nh ¶nh l¹. C¶nh thu g¾n víi ®Þa danh cô thÓ (Vu S¬n, Vu Gi¸p, ®Êt Quú Ch©u) ®Òu hiu h¾t trong h¬i thu. => Hai c©u th¬ ®Çu víi vµi nÐt chÊm ph¸

Phan Thế Duy

106

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn AnchÝnh lßng ngêi buån, ®iªu linh. C¶m gi¸c bÊt æn, ®æ

vì.

? §iÓm nh×n cña nhµ th¬ thay ®æi nh thÕ nµo ë hai

c©u th¬ sau.

Gi¸o viªn: t¸c gi¶ vÏ ra tríc m¾t ngêi ®äc mét bøc tranh thu buån, nhng rÊt hoµnh tr¸ng, d÷ déi, k× vÜ.

? Häc sinh nhËn xÐt hai c©u th¬.

Tïng cóc C« chu lìng nhÊtkhai hÖ

tha nhËt lÖ cèviªm t©m

t¸c gi¶ ®· dùng lªn bøc tranh vÒ mïa thu võa quen, võa l¹, võa tiªu ®iÒu,tµn t¹, hiu h¾t, buån nhng l¹i võa mang d¸ng dÊp hiÓm trë hïng vÜ.- Híng nh×n cña nhµ th¬ di chuyÓn tõ rõng nói xuèng lßng s«ng vµ bao qu¸t theo chiÒu réng- C¶nh vËt hoang s¬, tiªu ®iÒu, bi th¬ng, cho thÊy nçi u hoµi cña t¸c gi¶:

Giang gian ba l·ng kiªm thiªn dângT¸i thîng phong v©n tiÕp ®Þa ©m

+ Lßng s«ng; sãng vät lªn tËn lng trêi+ Cöa ¶i; m©y sa sÇm xuèng mÆt ®ÊtVíi hai c©u th¬ nµy, t¸c gi¶ sö dông phÐp ®èi (®èi ©m, çch ng¾t nhÞp, ®èi ý) - Qua ®ã kh«ng gian ®îc më ra c¶ vÒ;+ ChiÒu cao;sãng vät lªn lng trêi, m©y sa sÇm gi¸p mÆt ®Êt+ ChiÒu s©u;s«ng th¼m+ ChiÒu xa;cöa ¶i+ Bøc tranh thu, c¶nh thu bæ sung cho nhau t¹o nªn c¶nh thu trÇm uÊt vµ bi tr¸ng2. Bèn c©u sau

Tïng cóc lìng khai tha nhËt lÖC« chu nhÊt hÖ cè viªn t©m

- NghÖ thuËt ®èi- Khãm cóc në hoa hai lÇn, ®· hai lÇn mïa thu tr«i qua, hai lÇn nh×n hoa cóc në, hai lÇn ®Òu r¬i níc m¾t. LÖ cña hoa, lÖ cña ngêi, c¶ hai ®Òu chung níc m¾t.+ Con thuyÒn: con thuyÒn thùc, tõng ®a

Phan Thế Duy

107


? NhËn xÐt vÒ h×nh ¶nh con thuyÒn.

? Qua ©m thanh t¸c gi¶ miªu t¶ c¶nh g×?

4- Cñng cè- NhËn xÐt vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt v¨n bµi th¬.5- DÆn dß:- Häc thuéc lßng bµi th¬.- ChuÈn bÞ “§äc thªm: LÇu Hoµng H¹c; Nçi o¸n cña ngêi phßng khuª; Khe chim kªu” theo híng dÉn SGK.

§ç Phñ ®i l¸nh n¹n. Con thuyÒn tîng trng: th©n phËn ®¬n chiÕc, d¹t tr«i, phiªu b¹t cña cuéc ®êi §ç Phñ, song con thuyÒn Êy lu«n g¾n bã víi quª h¬ng.=> Lßng yªu níc thÇm kÝn cña t¸c gi¶.

Hµn y xø xø th«i ®ao xÝchB¹ch ®Õ thµnh cao cÊp mé ch©m

- TiÕng dao kÐo, tiÕng chµy ®Ëp v¶i dån dËp;- C¶nh lµm nao lßng ngêi, diÔn t¶ nçi ®au th¬ng cùc ®iÓm. ¢m thanh sinh ho¹t, nh-ng n·o lßng bëi nçi nhí ngêi th©n n¬i biªn ¶i.=> Hai c©u thÓ hiÖn kh¸t väng trë vÒ quª h¬ng cña t¸c gi¶- t×nh c¶m chñ ®¹o xuyªn suèt bµi th¬.III- Tæng kÕt1. Néi dung- Bµi th¬ lµ nçi lßng riªng t cña §ç Phñ nh-ng còng chan chøa t©m sù yªu níc, th¬ng ®êi.2. NghÖ thuËt- NghÖ thuËt th¬ §êng ë ®©y ®· ®¹t tr×nh ®é mÉu mùc.


§äc thªm

- LÇu hoµng h¹c- Nçi o¸n cña ngêi phßng khuª- Khe chim kªu

Phan Thế Duy

108

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn AnCña Th«i HiÖu, V¬ng X¬ng Linh, V¬ng Duy


- BiÕt thªm mét sè t¸c gi¶ vµ t¸c phÈm th¬ §êng.- Cñng cè kiÕn thøc ®· häc vÒ th¬ §êng.

B- TiÕn tr×nh d¹y häc:1- æn ®Þnh tæ chøc:2- KiÓm tra bµi cò:?§äc thuéc lßng C¶m xóc mïa thu-ph©n tÝch t©m

tr¹ng nhµ th¬.


Häc sinh ®äc SGK.

? C¶nh hiÖn lªn nh thÕ nµo.

? Cã sù ®èi lËp g×.

I- LÇu Hoµng H¹c1. T¸c gi¶ Th«i HiÖu2. §äc hiÓu:a. Bèn c©u th¬ ®Çu:- Giíi thiÖu vÒ kh«ng gian, tªn lÇu Hoµng H¹c vµ ®Þnh vÞ thêi gian.- §èi lËp gi÷a c¶nh tiªn vµ câi tôc.=> PhÝ V¨n Vi hay Tö An tu thµnh tiªn cìi h¹c bay vÒ trêi.- §èi lËp gi÷a h÷u h¹n vµ v« h¹n: cuéc ®êi - vò trô. - Tr¬ träi lÇu gi÷a trêi ®Êt, m©y tr¾ng bång bÒnh.=> Th©n phËn con ngêi xa xø.- Liªn hÖ víi 4 c©u th¬ sau: xa - nay.b. Bèn c©u th¬ cuèi:- VÎ ®Ñp hiÖn t¹i cña dßng s«ng, b·i cá, hµng c©y….- Cuéc ®êi h÷u h¹n -vò trô v« biªn; con ngêi næi nªnh, tha h¬ng => Lßng ngêi

Phan Thế Duy

109

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn AnHäc sinh ®äc SGK.

? Em hiÓu cÊu tø bµi th¬ nh thÕ nµo.


? Bµi th¬ miªu t¶ c¶nh vµ t©m tr¹ng g×.

4- Cñng cè: - Häc sinh ®äc thuéc lßng çc bµi th¬.5- DÆn dß: - ChuÈn bÞ «n thi häc k× 1.

buån khi hoµng h«n bu«ng xuèng.II- Nçi o¸n cña ng êi phßng khuª 1. T¸c gi¶ V¬ng X¬ng Linh2. §äc -hiÓu- C¶nh sèng kh«ng biÕt buån cña ngêi thiÕu phô: trang ®iÓm léng lÉy ng¾m c¶nh xu©n.- Bçng nhiªn hèt ho¶ng nhËn ra phót chia li tõ n¨m nµo => M×nh sèng trong c« ®¬n -chång ®i chinh chiÕn kh«ng biÕt sè phËn nh thÕ nµo.=> Hèi hËn v× khuyªn chång ®i kiÕm t-íc hÇu.=> Lªn ¸n chiÕn tranh phi nghÜa.II- Khe chim kªu1. T¸c gi¶ V¬ng Duy2. §äc - hiÓu- Hoa quÕ nhá li ti rông => C¶m nhËn tinh tÕ.- T¸c gi¶ sèng trong c¶nh thanh nhµn, t©m hån vµ thÓ x¸c. §ªm xu©n thanh tÜnh, c¶m nhËn v¹n vËt xung quanh.- T©m hån nhµ th¬ chan hoµ víi thiªn nhiªn; l¾ng nghe tõng ©m thanh nhá nhÊt.=> Tr¨ng s¸ng gi÷a ®ªm xu©n, bong tiÕng chim kªu. Bøc tranh sinh ®éng.


Çc h×nh thøc kÕt cÊu cña

Phan Thế Duy

110

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An v¨n b¶n thuyÕt minh


- N¾m ®îc çc h×nh thøc kÕt cÊu cña v¨n b¶n thuyÕtminh.- X©y dùng ®îc kÕt cÊu cho v¨n b¶n phï hîp víi ®èi tîng thuyÕt

minh.B- TiÕn tr×nh d¹y häc:

1- æn ®Þnh tæ chøc:2- KiÓm tra bµi cò: ?Ng«n ng÷ sinh ho¹t lµ g×?NNSH ®îc tån t¹i ë

mÊy d¹ng?Cho vÝ dô minh ho¹.3- Giíi thiÖu bµi míi:


Häc sinh ®äc SGK.ThÕ nµo lµ v¨n b¶n thuyÕt

minh?

-V¨n b¶n thuyÕt minh lµ kiÓu v¨n b¶n viÕt nh thÕ nµo?

- Cã bao nhiªu kiÓu v¨n b¶n thuyÕt minh?

VÝ dô 1: SGK/tr166? Môc ®Ých ®èi tîng cña v¨n

b¶n nµy.

? Çc ý chÝnh cña v¨n b¶n nµy.

I. Kh¸i niÖm1. ThÕ nµo lµ v¨n b¶n thuyÕt minh- V¨n b¶n thuyÕt minh lµ kiÓu v¨n b¶n nh»m giíi thiÖu, tr×nh bµy chÝnh x¸c, kh¸ch quan vÒ cÊu t¹o, tÝnh chÊt, quan hÖ, gi¸ trÞ cña mét sù vËt, hiÖn tîng mét vÊn ®Ò thuéc tù nhiªn, x· héi vµ con ng-êi.- Cã nhiÒu lo¹i v¨n b¶n thuyÕt minh.+ Cã lo¹i chñ yÕu tr×nh bµy, giíi thiÖu nh thuyÕt minh vÒ mét t¸c gi¶, t¸c phÈm, mét danh lam th¾ng c¶nh, mét di tÝch lÞch sö, mét ph¬ng ph¸p.+ Cã lo¹i thiªn vÒ miªu t¶ sù vËt, hiÖn t-îng víi nh÷ng h×nh ¶nh sinh ®éng giµu tÝnh h×nh tîng.2. KÕt cÊu cña v¨n b¶n thuyÕt minha.V¨n b¶n 1: - Giíi thiÖu héi thæi c¬m thi ë §ång V©n thuéc §ång Th¸p, huyÖn §an Phîng, Hµ

Phan Thế Duy

111


+ Giíi thiÖu vÊn ®Ò g×?

+ Thêng ®îc diÔn ra nh thÕ nµo vµ ë ®©u?+ ThÓ lÖ vµ h×nh thøc?+ Néi dung?+ ý nghÜa?

- Çc ý ®ã ®îc s¾p xÕp nh thÕ nµo?

VÝ dô2: SGK/tr167? Môc ®Ých ®èi tîng cña v¨n

b¶n nµy.Néi dung chÝnh?

? Qu¶ bëi n¬i ®©y ®îc miªu t¶ nh thÕ nµo.

? C«ng dông cña bëi Phóc Tr¹ch.

T©y - Çc ý chÝnh:+ Giíi thiÖu s¬ lîc vÒ lµng §ång V©n x· §ång Th¸p, huyÖn §an Phîng, Hµ T©y + Th«ng lÖ lµng më héi trong ®ã cã thæi c¬m thi vµo ngµy r»m th¸ng riªng.+ LuËt lÖ vµ h×nh thøc thi.+ Néi dung héi thi (diÔn biÕn cuéc thi).+ §¸nh gi¸ kÕt qu¶.+ ý nghÜa héi thi thæi c¬m ë §ång V¨n- Çc ý ®îc s¾p xÕp theo trËt tù thêi gian vµ l« gÝch.b. V¨n b¶n 2: - Giíi thiÖu Bëi Phóc Tr¹ch- Hµ TÜnh.- Çc ý chÝnh:+ Trªn ®Êt níc ta cã nhiÒu lo¹i bëi næi tiÕng: §oan Hïng (Phó Thä), Long Thµnh (§ång Nai), Phóc Tr¹ch (Hµ TÜnh).+ Miªu t¶ h×nh d¸ng qu¶ bëi Phóc Tr¹ch (H×nh thÓ, mµu s¾c bªn ngoµi, mïi th¬m cña vá, vá máng).+ Miªu t¶ hiÖn tr¹ng (mµu hång ®µo, mói th× mµu hång quyÕn rò, tÐp bëi, vÞ kh«ng cay, kh«ng chua, kh«ng ngät ®©mj mµ ngät thanh).+ ë Hµ TÜnh ngêi ta biÕu ngêi èm b»ng bëi.+ Thêi k× chèng Ph¸p, chèng MÜ th¬ng binh míi ®îc u tiªn.+ Bëi ®Õn çc tr¹m qu©n y.+ Çc mÑ chiÕn sÜ tiÕp bé ®éi hµnh

Phan Thế Duy

112


? ý nghÜa, danh tiÕng.

? Çc ý trong v¨n b¶n ®îc s¾p xÕp nh thÕ nµo.

Häc sinh nªu kÕt cÊu cña v¨n b¶n thuyÕt minh.

4- Cñng cè: - Häc sinh ®äc Ghi nhí SGK.- Lµm bµi tËp luyÖn tËp.- Gi¸o viªn chèt ý.

5- DÆn dß: - Lµm bµi tËp SGK.- Häc sinh t×m hiÓu vµ viÕt bµi.ChuÈn bÞ “LËp dµn ý bµi v¨n thuyÕt minh” theo SGK.

qu©n qua lµng.+ Tríc CM cã b¸n ë Hång K«ng, theo ViÖt KiÒu sang Pari vµ níc Ph¸p.+ N¨m 1938 bëi Phóc Tr¹ch ®îc tróng gi¶i thëng trong mét cuéc thi. Ban gi¸m kh¶o xÕp vµo hµng “Qu¶ ngon xø §«ng D¬ng”=> Çch s¾p xÕp lµ sù kÕt hîp gi÷a nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau. §îc giíi thiÖu theo tr×nh tù kh«ng gian (tõ bªn ngoµi vµ trong), h×nh d¸ng bªn ngoµi ®Õn chÊt lîng bªn trong, sau ®ã giíi thiÖu gi¸ trÞ sö dông bëi Phóc Tr¹ch. Tr×nh tù hçn hîp.Tãm l¹i: kÕt cÊu cña v¨n b¶n thuyÕt minh lµ sù tæ chøc, s¾p xÕp çc thµnh tè cña v¨n b¶n thµnh mét ®¬n vÞ thèng nhÊt hoµn chØnh vµ phï hîp víi mèi quan hÖ bªn trong hoÆc bªn ngoµi víi nhËn thøc con ngêi.II.LuyÖn tËpBµi1-Tr168Chän h×nh thøc kÕt cÊu hçn hîp: - Giíi thiÖu Ph¹m Ngò L·o mét vÞ tíng vµ còng lµ m«n kh¸ch, lµ rÓ TrÇn Quèc TuÊn.- §· tõng ca ngîi søc m¹nh cña nh©n d©n ®êi TrÇn trong ®ã cã Ph¹m NGò L·o.- Ph¹m Ngò L·o cßn b¨n kho¨n v× nî c«ng danh.- So s¸nh víi Gia Çt Lîng th× thÊy xÊu hæ v× m×nh cha lµm ®îc lµ bao ®Ó

Phan Thế Duy

113

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An®¸p ®Òn nî níc.Bµi2/tr168- Giíi thiÖu vÒ ®Òn B¾c LÖ, T©n Thµnh


LËp dµn ý bµi v¨n thuyÕt minh


- BiÕt çch s¾p xÕp mét dµn ý thuyÕt minh - VËn dông mét çch khoa häc, ®Ó s¾p xÕp thêi gian vµ x¸c ®Þnh

®Ò tµi.B- TiÕn tr×nh d¹y häc:

1- æn ®Þnh tæ chøc:2- KiÓm tra bµi cò: ? V¨n b¶n thuyÕt minh cã nh÷ng h×nh thøc kÕt

cÊu nµo.



Gi¸o viªn híng dÉn häc sinh tham kh¶o gîi ý SGK.

VD: Em h·y lËp dµn ý bµi thuyÕt minh cña m×nh vÒ mét c«ng viÖc mµ em yªu thÝch.-Nªu së thÝch cña ç nh©n.-V× sao l¹i thÝch?-§Ó thùc hiÖn ®îc së thÝch ®ã

I. Dµn ý bµi v¨n thuyÕt minh- Tr×nh bµy theo trËt tù nhÊt ®Þnh theo thêi gian, ®Þa ®iÓm. NhËn thøc riªng cu¶ ç nh©n ®èi tîng nghe dîc nãi tíi.II. LËp dµn ý bµi v¨n thuyÕt minh1.X¸c ®Þnh ®Ò tµi- §Ò tµi viÕt vÒ vÊn ®Ò g×?- §Ò tµi ®ã nh thÕ nµo?- T¸c dông ra sao ®èi víi mçi ç nh©n...

Phan Thế Duy

114

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn Anem ®· lµm nh÷ng g×?..

Tr×nh bµy mét dµn ý bµi thuyÕt minh cÇn ph¶i nh thÕ

nµo?- LËp dµn ý thêng cã mÊy bíc? Më bµi ta thùc hiÖn c«ng viÖc

nµo?

-Th©n bµi nhiÖm vô cÇn ph¶i thùc hiÖn?

+ T×m ý, chän ý ph¶i nh thÕ nµo?

+ ThÕ nµo lµ “S¾p xÕp ý”?

- KÕt bµi cña mét bµi dµn ý thuyÕt minh thêng ph¶i thùc

hiÖn çc bíc nh thÕ nµo?(Häc sinh cã thÓ so s¸nh víi v¨n b¶n tù sù -gièng vµ kh¸c

nhau)

2. LËp dµn ýThêng gåm 3 phÇn:A- Më bµi:- Nªu ®îc ®Ò tµi bµi viÕt (giíi thiÖu vÒ danh nh©n nµo, t¸c gi¶, hoÆc nhµ khoa häc nµo…)- Cho ngêi ®äc nhËn ra kiÓu v¨n b¶n cña bµi lµm (thuyÕt minh chø kh«ng ph¶i miªu t¶, tù sù, biÓu c¶m hay nghÞ luËn).- Thu hót sù chó ý cña ngêi ®äc ®èi víi ®Ò tµi (thÊy ®îc ®ã lµ mét danh nh©n, mét t¸c gi¶, mét nhµ khoa häc,.. rÊt cÇn ®îc t×m hiÓu, rÊt cÇn biÕt râ).B- Th©n bµi:- T×m ý, chän ý: cÇn cung cÊp cho ng-êi ®äc nh÷ng tri thøc nµo? Nh÷ng tri thøc Êy cã chuÈn x¸c, khoa häc vµ ®ñ ®Ó giíi thiÖu râ danh nh©n hay t¸c gi¶, nhµ khoa häc,.. ®îc giíi thiÖu kh«ng?- S¾p xÕp ý: cÇn bè trÝ çc ý ®· t×m ®îc theo hÖ thèng nµo ®Ó cã thÓ giíi thiÖu ®îc rµnh m¹ch vµ tr«i ch¶y.C- KÕt bµi:- Trë l¹i ®îc ®Ò tµi cña bµi thuyÕt minh.- Lu l¹i nh÷ng suy nghÜ vµ c¶m xóc l©u bÒn trong lßng ®éc gi¶.

Phan Thế Duy

115

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An4- Cñng cè: - Häc sinh lµm bµi tËp.§Ò: Em h·y lËp dµn ý bµi thuyÕt minh cña m×nh vÒ 1 c«ng viÖc mµ em yªu thÝch.+Çch tha göi nh thÕ nµo?

+C«ng viÖc em yªu thÝch lµ g×?

+T¹i sao l¹i yªu thÝch?

5- DÆn dß: - Hoµn thµnh bµi tËp SGK.- Chu¶n bÞ “§äc thªm: Th¬ hai -c cña Ba-s«” theo SGK.

III. LuyÖn tËp- Më bµi:+ Çch tha göi ®èi víi ngêi ®äc ngêi nghe.+ C«ng viÖc mµ em yªu thÝch ®ã lµ viÖc nÊu ¨n.- Th©n bµi:+ C«ng viÖc ®em ®Õn cho em thó vui lµ lµm cho mäi ngêi ®îc thëng thøc çc h¬ng vÞ ®Ëm ®µ cña çc mãn ¨n ngon.+ Em thÝch thó víi viÖc nÊu níng, v× mçi b÷a ¨n lµ mét tiÕng cêi vui, trµn ®Çy søc sèng, ®îc gÇn gòi gia ®×nh ®Çm Êm.+ §îc ®em ®Õn cho cho mäi ngêi tiÕng cêi chÝnh lµ niÒm vui trong cuéc sèng cña em...- KÕt bµi:+ Kh¼ng ®Þnh niÒm vui ý thÝch cña riªng ç nh©n.+ Sù thuyÕt phôc em b»ng niÒm vui ®ã chÝnh lµ t×nh c¶m víi gia ®×nh, ngêi th©n, bÌ b¹n,...+ C¶m ¬n sù l¾ng nghe cña kh¸n gi¶, b¹n ®äc...

Phan Thế Duy

116


TiÕt 53 Ngµy so¹n:§äc thªm

Th¬ hai - c cña ba - s«A- Môc tiªu bµi häc:Gióp häc sinh:

- HiÓu ®îc th¬ hai - c vµ ®Æc ®iÓm cña nã.- HiÓu ý nghÜa vµ vÎ ®Ñp cña th¬ hai - c.

B- TiÕn tr×nh d¹y häc:1- æn ®Þnh tæ chøc:2- KiÓm tra bµi cò: ? Tr×nh bµy dµn ý bµi v¨n thuyÕt minh vÒ cuéc

®êi vµ sù nghiÖp mét t¸c gi¶ v¨n häc.


Häc sinh ®äc.? PhÇn tiÓu dÉn tr×nh bµy

néi dung g×.

Häc sinh t×m vÝ dô SGK.

I- T×m hiÓu chung1. §Æc ®iÎm th¬ hai -c- Th¬ hai - c rÊt ng¾n: mét bµi cã 3 c©u, toµn bµi cã 17 ©m tiÕt ( 8 ®Õn 10 ch÷ NhËt).- Th¬ hai - c ph¶n ¸nh tr¹ng th¸i t©m hån ngêi NhËt, hoµ nhËp víi thiªn nhiªn.- Th¬ hai - c ®Ëm chÊt ThiÒn -Sabi, ®Ò

Phan Thế Duy

117


? NÐt chÝnh vÒ Ba-s«.

(Häc sinh n¾m thªm mét sè nhµ th¬ tiªu biÓu kh¸c)

Häc sinh t×m hiÓu çc bµi th¬ qua nh÷ng c©u hái vµ gi¶i thÝch SGK + Gi¸o viªn.

Häc sinh t×m quý ng÷ trong çc bµi th¬.

4- Cñng cè: - Em h·y chØ ra h×nh tîng ®iÓn h×nh trong nh÷ng bµi hai - c võa häc.5- DÆn dß: - Häc bµi.- ChuÈn bÞ “Tr×nh bµy mét vÊn ®Ò” theo SGK.

cao sù V¾ng lÆng, §¬n s¬, U huyÒn, MÒm m¹i, NhÑ nhµng,… => Sö dông tõ ng÷ miªu t¶ c¶nh vËt thiªn nhiªn, khiÕn ngêi vµ vËt hoµ lµm mét -t©m b»ng vËt.- Thêi ®iÓm trong th¬ ®îc x¸c ®Þnh theo mïa qua quy t¾c sö dông “quý ng÷” (tõ chØ mïa).2. Vµi nÐt vÒ t¸c gi¶- Ma-su-« Ba-s« (1644-1694) lµ nhµ th¬ hµng ®Çu NhËt B¶n. ¤ng sinh ra ë U-ª-n«, xø I-ga (nay lµ tØnh Mi-ª), trong mét gia ®×nh vâ sÜ cÊp thÊp.- N¨m 28 tuæi chuyÓn ®Õn £-®« (nay lµ T«-ki-«) sinh sèng vµ lµm th¬ víi bót hiÖu Ba-s« (Ba Tiªu).II- §äc - hiÓu1. T×nh c¶m th©n thiÕt cña nhµ th¬ víi thµnh phè £-®« vµ nçi niÒm hoµi c¶m vÒ kinh ®« Ki-«-t« ®Ñp ®Ï ®Çy kØ niÖm ®-îc thÓ hiÖn nh thÕ nµo qua bµi 1vµ 2?2. T×nh c¶m ®èi víi mÑ vµ em bÐ bÞ bá r¬i thÓ hiÖn nh thÕ nµo? (Bµi 3 vµ 4)3. VÎ ®Ñp t©m hån cña Ba- s« thÓ hiÖn trong bµi 5?4. Mèi t¬ng giao gi÷a çc sù vËt hiÖn tîng trong vò trô ®îc Ba-s« thÓ hiÖn nh thÕ nµo trong bµi 6,7.5. Kh¸t väng sèng ®i tiÕp nh÷ng cuéc du hµnh cña Ba-s« ®îc thÓ hiÖn nh thÕ nµo trong bµi 8.*Çc quý ng÷:

Phan Thế Duy

118

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An1. Mïa s¬ng- Mïa thu.2. Chim ®ç quyªn- Mïa hÌ.3. S¬ng thu- Mïa thu.4. Giã mïa thu- Mïa thu.5. Ma ®«ng- Mïa ®«ng.6. Hoa ®µo- Mïa xu©n.7. TiÕng ve- Mïa hÌ.8. Çnh ®ång hoang vu (çnh ®ång kh«) - Mïa ®«ng.

TiÕt 55 Ngµy so¹n:Tr×nh bµy mét vÊn ®Ò

A- Môc tiªu bµi häc: Gióp häc sinh: - N¾m râ ®îc yªu cÇu vµ çch thøc tr×nh bµy mét vÊn ®Ò.- ¸p dông hiÓu biÕt, kÜ n¨ng ®Ó tr×nh bµy mét vÊn ®Ò trîc tËp

thÓ.B- TiÕn tr×nh d¹y häc:



Häc sinh ®äc SGK.=> Nªu vÝ dô:

? C«ng viÖc chuÈn bÞ th-êng gåm mÊy kh©u.

- Em chän vÊn ®Ò nh thÕ nµo?

I. TÇm quan träng cña vÞec tr×nh bµy mét vÊn ®Ò - Trong cuéc sèng h»ng ngµy còng nh trong häc tËp, nhiÒu lóc chóng ta cÇn ph¶i tr×nh bµy mét vÊn ®Ò nµo ®ã tríc tËp thÓ hoÆc tríc ngêi kh¸c ®Ó bµy tá nguyÖn väng, suy nghÜ, nhËn thøc, cña m×nh còng nh thuyÕt phôc hä c¶m th«ng vµ ®ång t×nh víi m×nh.II. C«ng viÖc chuÈn bÞ

Phan Thế Duy

119


+§Ó cã c¬ së lùa chän ph¶i cã suy nghÜ vµ x¸c ®Þnh

nh thÕ nµo?

-T¹i sao ph¶i lËp dµn ý cho bµi v¨n tr×nh bµy?

Çch lËp dµn ý thêng cã mÊy bíc? §ã lµ nh÷ng bíc

nh thÕ nµo?Häc sinh nªu çch lËp dµn ý

(dùa theo SGK).-

-Cã mÊy bíc trong khi tr×nh bµy?

+ Thñ cÇn thiÕt tríc khi tr×nh bµy lµ g×?

+Tr×nh bµy ph¶i nh thÕ nµo?

1. Chän vÊn ®Ò tr×nh bµy - Chän vÊn ®Ò tr×nh bµy tuú thuéc vµo ®Ò tµi. Tøc tr×nh bµy vÊn ®Ò g×, cÇn x¸c ®Þnh:+ HiÓu biÕt cña b¶n th©n vÒ vÊn ®Ò ®ã.+ Ngêi nghe lµ nh÷ng ai (tuæi t¸c, tr×nh ®é, giíi tÝnh vµ nghÒ nghiÖp. Hä ®ang quan t©m tíi vÊn ®Ò g×?)+ §Ò tµi tr×nh bµy cã bao nhiªu vÊn ®Ò. Sau khi ®· x¸c ®Þnh ®îc nh vËy, ta b¾t ®Çu lËp dµn ý cho vÊn ®Ò cÇn tr×nh bµy.2. LËp dµn ý cho bµi tr×nh bµy- LËp dµn bµi ®Ó tr×nh bµy râ rµng, rµnh m¹ch, ®Çy ®ñ. Dµn ý lµm cho ta chñ ®éng h¬n trong qu¸ tr×nh tr×nh bµy.- Çch lËp dµn ý thêng nh sau:+ §Ó lµm s¸ng vÊn ®Ò ®îc lùa chän, cÇn ph¶i tr×nh bµy bao nhiªu ý?+ Çc ý ®ã ®îc triÓn khai thµnh nh÷ng ý nhá nµo?+ S¾p xÕp çc ý theo tr×nh tù nµo cho hîp lÝ? ý nµo lµ träng t©m cña bµi tr×nh bµy?+ ChuÈn bÞ tríc nh÷ng c©u chµo hái, kÕt thóc, chuyÓn ý vµ dù kiÕn ®iÒu khiÓn giäng ®iÖu, cö chØ khi nãi.III.Tr×nh bµy1. B¾t ®Çu tr×nh bµy- Chµo cö to¹ vµ mäi ngêi b»ng lêi lÏ ng¾n

Phan Thế Duy

120


? CÇn l ý g× khi tr×nh bµy.

+ KÕt thóc bµi tr×nh bµy thêng nh thÕ nµo?

4- Cñng cè, dÆn dß:- Lµm bµi tËp SGK.- ChuÈn bÞ “LËp kÕ ho¹ch ç nh©n” theo SGK.

gän ®Çy ®ñ nhÊt.- Nªu lÝ do tr×nh bµy.2. Tr×nh bµy- Néi dung chÝnh lµ g×? Néi dung Êy bao gåm bao nhiªu vÊn ®Ò. Mçi vÊn ®Ò cô thÓ ho¸ nh thÕ nµo?- CÇn cã chuyÓn ý, chuyÓn ®o¹n nh thÕ nµo. Mçi vÊn ®Ò cÇn liªn hÖ dÉn chøng cô thÓ cho sinh ®éng.*Chó ý: th¸i ®é, cö chØ cña ngêi nghe ®Ó kÞp thêi ®iÒu chØnh néi dung vµ çch tr×nh bµy.3. KÕt thóc vÊn ®Ò- Tãm t¾t, nhÊn m¹nh mét sè ý chÝnh.- §Æt ra yªu cÇu cô thÓ.- C¶m ¬n ngêi nghe.

TiÕt 56 Ngµy so¹n:LËp kÕ ho¹ch ç nh©n


- N¾m ®îc çch lËp kÕ ho¹ch ç nh©n.- Cã thãi quen vµ kÜ n¨ng lËp kÕ ho¹ch ç nh©n.

B- TiÕn tr×nh d¹y häc:1- æn ®Þnh tæ chøc:2- KiÓm tra bµi cò: ? Khi tr×nh bµy mét vÊn ®Ò ta cÇn tiÕn hµnh

nh÷ng thao t¸c cô thÓ nµo.


Häc sinh ®äc SGK vµ tr¶ lêi I. Sù cÇn thiÕt lËp kÕ ho¹ch ç nh©n- KÕ ho¹ch ç nh©n lµ b¶n dù kiÕn néi

Phan Thế Duy

121

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn Anc©u hái.

-KÕ ho¹ch ç nh©n lµ g×?-LËp kÕ ho¹ch ç nh©n cã

lîi nh thÕ nµo?

- Cho biÕt b¶n kÕ ho¹ch ç nh©n gåm mÊy phÇn? Nªu

cô thÓ?

? Chó ý g× khi lËp kÕ ho¹ch ç nh©n.

4- Cñng cè: - Häc sinh lµm bµi tËp.- Gi¸o viªn chèt kÕt qu¶.

dung, çch thøc hµnh ®éng vµ phÇn bè thêi gian ®Ó hoµn thµnh mét c«ng viÖc nhÊt ®Þnh cña mét ngêi nµo ®ã.- LËp kÕ ho¹ch ç nh©n, ta sÏ h×nh dung tríc c«ng viÖc cÇn lµm, ph©n phèi thêi gian hîp lÝ tr¸nh bÞ ®éng, bá sãt, bá quªn c«ng viÖc cÇn lµm. V× vËy, lËp kÕ ho¹ch ç nh©n lµ thÓ hiÖn phong çch lµm viÖc khoa häc, chñ ®éng, b¶o ®¶m c«ng viÖc ®îc tiÕn hµnh thuËn lîi vµ ®¹t kÕt qu¶.II.çch lËp kÕ ho¹ch ç nh©nThêng gåm hai phÇn (cha tÝnh phÇn tªn gäi) :- PhÇn I: nªu hä tªn, n¬i lµm viÖc, häc tËp cña ngêi lËp kÕ ho¹ch.- PhÇn II: nªu néi dung c«ng viÖc cÇn lµm, thêi gian ®Þa ®iÓm tiÕn hµnh, dù kiÕn kÕt qu¶ ®¹t ®îc.*Chó ý: NÕu lµm kÕ ho¹ch cho riªng m×nh th× kh«ng cÇn phÇn mét, lêi v¨n ng¾n gän, cÇn thiÕt cã thÓ kÎ b¶ng.III. LuyÖn tËpBµi 1 (SGK)- §©y lµ thêi gian biÓu cña mét ngµy.- Nã kh«ng ph¶i lµ b¶n kÕ ho¹ch ç nh©n dù kiÕn lµm c«ng viÖc nµo ®ã. §©y chØ cã sù s¾p xÕp thêi gian biÓu cho mét ngµy.- C«ng viÖc chØ nªu chung, kh«ng cô thÓ, kh«ng cã phÇn dù kiÕn hoµn thµnh c«ng

Phan Thế Duy

122


5- DÆn dß:- Lµm bµi tËp, lËp cho b¶n th©n mét kÕ ho¹ch ç nh©n.- ChuÈn bÞ : “Phuù soâng Baïch Ñaèng” theo SGK

viÖc, kÕt qu¶ cÇn ®¹t.Bµi 2 (SGK)Néi dung cÇn ph¶i bæ sung:- ViÕt dù th¶o b¸o ço, dù kiÕn néi dung.+ KiÓm ®iÓm qóa tr×nh thùc hiÖn nhiÖm vô cña chi ®oµn nh÷ng viÖc ®· lµm ®îc kÕt qu¶ cô thÓ;+ Nguyªn nh©n;+ Nh÷ng mÆt yÕu, kÐm, nguyªn nh©n;+ Ph¬ng híng c«ng t¸c trong nhiÖm k× tíi, nªu râ ph¬ng híng cô thÓ ®Ó thùc hiÖn tèt nh÷ng g× ®Ò ra.- Çch thøc tiÕn hµnh ®¹i héi+ Thêi gian, ®Þa ®iÓm;+ Ai ®¶m nhiÖm c«ng t¸c tæ chø trang hoµng cho ®¹i héi;+ BÝ th b¸o ço;+ §Ò cö, øng cö vµo BCH;+BÇu ra ban kiÓm phiÕu;=> TÊt c¶ ph¶i cã ý kiÕn tham gia cña c« chñ nhiÖm líp vµ duyÖt BCH nhµ trêng.

TiÕt 57 Ngµy so¹n:Phó s«ng b¹ch ®»ng(B¹ch §»ng giang phó)

-Tr¬ng H¸n Siªu -A- Môc tiªu bµi häc:Gióp häc sinh:

- N¾m ®îc c¶m høng tù hµo lÞch sö cña t¸c gi¶ tríc chiÕn c«ng vang déi vµ hµo hïng. T¸c phÈm thÓ hiÖn hµo khÝ thêi ®¹i hµo khÝ §«ng A.

- C¶m høng lÞch sö thÓ hiÖn râ qua viÖc th¨m s«ng B¹ch §»ng.

Phan Thế Duy

123

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An B- TiÕn tr×nh d¹y häc:



HS ®äc SGK ? Em biÕt ®iÒu g× vÒ Tr-

¬ng H¸n Siªu.

? S«ng B¹ch §»ng, vai trß lÞch sö cña s«ng B¹ch §»ng.

? Em biÕt g× vÒ thÓ Phó.

Häc sinh ®äc bµi.

? Em h·y t×m hiÓu çc nh©n vËt trong bµi phó.? Nh©n vËt kh¸ch xuÊt

hiÖn víi tÝnh çc næi bËt nh thÕ nµo.

I.T×m hiÓu chung1. T¸c gi¶:-Tr¬ng H¸n Siªu (?-1354) tù lµ Th¨ng Phñ, ngêi lµng Phóc Am, huyÖn Yªn Ninh (nay lµ thÞ x· Ninh B×nh).- Díi triÒu Anh T«ng, Dô T«ng lµm quan to, lóc mÊt ®îc truy tÆng Th¸i b¶o, ®îc thê ë V¨n miÕu.- ¤ng häc vÊn uyªn th©m, sinh thêi ®îc çc vua TrÇn tin cËy, nh©n d©n kÝnh träng.2. S«ng B¹ch §»ng (SGK)3. ThÓ phó: - Lµ mét thÓ tµi cña v¨n häc trung ®¹i Trung Quèc ®îc chuyÓn dông ë ViÖt Nam .- Phó lµ thÓ v¨n vÇn hoÆc v¨n xu«i kÕt hîp v¨n vÇn dïng ®Ó miªu t¶ c¶nh vËt, phong tôc,…- Bè côc bµi phó gåm bèn phÇn: ®o¹n më; ®o¹n gi¶i thÝch, ®o¹n b×nh luËn vµ ®o¹n kÕt.II. §äc hiÓu1. V¨n b¶n (SGK)2. Ph©n tÝcha. Nh©n vËt kh¸ch:

Phan Thế Duy

124


? Kh¸ch ®· gÆp g× ë s«ng B¹ch §»ng.

? Çc b« l·o kÓ víi kh¸ch ®iÒu g×.

? Çc b« l·o béc lé t©m tr¹ng cña m×nh nh thÕ

nµo.

- Ham du ngo¹n, gi¬ng buåm giong giã, lít bÓ ch¬i tr¨ng, gãt giang hå ®i kh¾p n¬i: Cöa Giang, Ngò Hå, Tam Ng«, B¸ch ViÖt....- Lµ ngêi cã t©m hån phãng kho¸ng, tù do. ¦a ho¹t ®éng, kho¸i trÝ, ham hiÓu biÕt.- Nh©n vËt tr÷ t×nh ®i vµo miªu t¶ kh«ng gian cô thÓ, phong c¶nh cô thÓ.+ B¸t ng¸t sãng k×nh; thít tha ®u«i trÜ; ®Êt trêi mét s¾c, phong c¶nh ba thu; s«ng ch×m gi¸o g·y; gß ®Çy s¬ng kh«.- Kh¸ch ®Ò cao c¶nh trÝ s«ng §»ng.=> C¶m høng thiªn nhiªn chan hoµ víi c¶m høng lÞch sö, t©m hån “kh¸ch” luyÕn tiÕc ngËm ngïi vÒ thêi qóa khø ®É qua, thêi qu¸ khø oanh liÖt hµo hïng cña d©n téc. Kh¸ch võa vui, tù hµo, võa buån, nuèi tiÕc khi ®Õn s«ng B¹ch §»ng. b. B¹ch §»ng giang qua sù håi tëng cña çc b« l·o:- C¶m xóc tr÷ t×nh thµnh c¶m xóc anh hïng ca.- Nh÷ng chiÕn c«ng ë s«ng B¹ch §»ng lõng danh kh«ng chØ ®èi víi thêi ®¹i mµ, ý nghi· m·i víi lÞch sö d©n téc. + Lµ trËn ®¸nh kinh thiªn ®éng ®Þa: trËn thuû chiÕn ®îc kh¾c ho¹ c« ®äng hµng lo¹t h×ng ¶nh nãi lªn sù m·nh liÖt hïng dòng.- KÎ ®Þch cã lùc lîng hïng m¹nh, l¹i thªm mu ma chíc quû. Ta chiÕn ®Êu trªn

Phan Thế Duy

125


? Bµi phó kÕt thóc b»ng 2 lêi ca, 2 lêi ca thÓ hiÖn

®iÒu g×.

? T tëng g× thÓ hiÖn qua lêi ca cña kh¸ch.

4- Cñng cè:? Nªu gi¸ trÞ néi dung vµ

nghÖ thuËt cña t¸c phÈm?5- DÆn dß: - N¾m néi dung bµi.- ChuÈn bÞ “Bình Ngoâ ñaïi caùo”, PhÇn I -T¸c gi¶ NguyÔn Tr·i theo híng dÉn SGK.

chÝnh nghÜa, v× chÝnh nghÜa nªn thuËn lÏ trêi. Thªm vµo ®ã, ta l¹i cã ®Þa lîi, nh©n hoµ lµ nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh cña chiÕn th¾ng. c. B×nh luËn vÒ chiÕn th¾ng trªn s«ng B¹ch §»ng:- Theo binh ph¸p cæ muèn th¾ng cã 3 nh©n tè c¬ b¶n (thiªn....®Þa...nh©n...). Çc b« l·o chØ ra: sù trî gióp cña trêi; tµi n¨ng cña ngêi chÌo l¸i cuéc chiÕn: con ng-êi cã tµi, nh©n vËt xuÊt chóng, ®¶m ®-¬ng g¸nh nÆng mµ non s«ng giao phã.- Sù anh minh cña hai vua TrÇn, ®Æc biÖt lµ TiÕt chÕ Quèc c«ng Hng §¹o §¹i V-¬ng TrÇn Quèc TuÊn cã tµi thao lîc, cã tÇm nh×n chiÕn lîc ®¸ng ®îc mu«n ®êi ca ngîi.d. Lêi ca cña kh¸ch:- Lêi ca çc b« l·o: nhÊn m¹nh lÏ ®êi mang tÝnh quy luËt: bÊt nghÜa tiªu vong; anh hïng lu danh.- Kh¸ch: ®Ò cao vai trß hai vÞ Th¸nh qu©n - Hai vua TrÇn. §øc cao míi thËt sù lµ ®iÒu quyÕt ®Þnh cña chiÕn cuéc. §Ò cao gi¸ trÞ con ngêi - mang gi¸ trÞ nh©n v¨n s©u s¾c.III.Tæng kÕt:1. Néi dung: Phó s«ng B¹ch §»ng lµ bµi ca yªu níc vµ tù hµo d©n téc.- Nhµ th¬ béc lé t tëng nh©n v¨n s©u s¾c tiÕn bé: vinh vµ nhôc, th¾ng vµ b¹i, tiªu vong vµ trêng tån,...

Phan Thế Duy

126

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An2. NghÖ thuËt:- Ng«n ng÷ tr¸ng lÖ, giµu h×nh ¶nh; t¸c gi¶ sö dông ®iÓn tÝch, ®iÓn cè rÊt tµi t×nh.


§¹i ço b×nh Ng« PhÇn 1 - t¸c gi¶

- NguyÔn Tr·i -A- Môc tiªu bµi häc:Gióp häc sinh:

- Häc sinh n¾m ®îc NguyÔn Tr·i lµ t¸c gi¶ cã vÞ trÝ quan träng trong lÞch sö v¨n häc ViÖt Nam .

- Qua th¬ v¨n NguyÔn Tr·i thÊy ®îc «ng kh«ng chØ lµ nhµ v¨n ho¸ lín mµ cßn lµ vÞ anh hïng d©n téc.

- NguyÔn Tr·i lµ thiªn tµi vÒ nhiªï mÆt nhng ®ång thêi còng lµ thiªn tµi chÞu bi kÞch ®au ®ín nhÊt trong lÞch sö trung ®¹i.

- NguyÔn Tr·i lµ t¸c gi¶ cã vÞ trÝ quan träng trong lÞch sö v¨n häc ViÖt Nam .

- VÞ trÝ kÕt tinh vµ më ®êng cho giai ®o¹n v¨n häc míiB- TiÕn tr×nh d¹y häc:

1- æn ®Þnh tæ chøc:2- KiÓm tra bµi cò: ? §äc ®o¹n 1 bµi Phó s«ng B¹ch §»ng vµ cho biÕt

t©m tr¹ng cña “Kh¸ch”.

3- Giíi thiÖu bµi míi:

Phan Thế Duy

127

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn AnHo¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t

? XuÊt th©n vµ quª qu¸n cña NguyÔn Tr·i.

? Em h·y nªu nÐt chÝnh trong cuéc ®êi vµ con ngêi

NguyÔn Tr·i.

I- Cuéc ®êi:1. Th©n thÕ:- NguyÔn Tr·i sinh n¨m 1830, hiÖu lµ øc Trai, quª ë Chi Ng¹i - ChÝ Linh - H¶i D-¬ng. Sau dêi vÒ NhÞ Khª - Thêng TÝn - Hµ T©y.- Cha lµ NguyÔn Phi Khanh, häc giái - ®ç Th¸i häc sinh.- MÑ lµ TrÇn thÞ Th¸i, con cña quan T ®å TrÇn Nguyªn §¸n -mét quý téc ®êi TrÇn.=> NguyÔn Tr·i xuÊt th©n trong mét gia ®×nh cã hai truyÒn thèng lµ: yªu níc vµ v¨n ho¸, v¨n häc.2- Cuéc ®êi vµ con ngêi cña NguyÔn Tr·i:a- Tríc khëi nghÜa Lam S¬n (1380-1418):- NguyÔn Tr·i mÊt mÑ khi 5 tuæi, «ng ngoaÞ mÊt khi 10 tuæi.- NguyÔn Tr·i ®ç Th¸i häc sinh n¨m 1400 (20 tuæi). Vµ cïng cha ra lµm quan cho nhµ Hå (quan ngù sö).- N¨m 1407 giÆc Minh cíp níc ta, NguyÔn Tr·i ®· nghe lêi cha ë l¹i lËp chÝ “röa hËn cho níc b¸o thï cho cha”.- NguyÔn Tr·i tham gia khëi nghÜa Lam S¬n do Lª Lîi ®øng ®Çu.b- NguyÔn Tr·i trong khëi nghÜa Lam S¬n (1418-1428):- Lµ mét trong nh÷ng ngêi ®Çu tiªn ®Õn víi khëi nghÜa Lam S¬n. N¨m 1420 d©ng

Phan Thế Duy

128


? Hai ®Æc ®iÓm næi bËt trong cuéc ®êi cña NguyÔn

Tr·i.


"B×nh Ng« S¸ch" víi chiÕn lîc c¬ b¶n lµ t©m c«ng ®îc Lª Lîi vµ bé tham mu cña cuéc khëi nghÜa vËn dông th¾ng lîi.- NguyÔn Tr·i trë thµnh cè vÊn ®¾c lùc cña Lª Lîi. ¤ng ®îc gi÷ chøc" Thõa chØ häc sÜ" thay Lª Lîi so¹n th¶o c«ng v¨n giÊy tê.c- NguyÔn Tr·i sau khëi nghÜa Lam S¬n (1428-1442):- Nhµ Lª qu¸ chó ý ®Õn ngai vµng.- NguyÔn Tr·i h¨m hë tham gia vµo c«ng cuéc x©y dung l¹i ®Êt níc. Nhng víi tµi n¨ng, nh©n çch cao c¶ cña m×nh, NguyÔn Tr·i lu«n bÞ bän gian thÇn ®è kÞ. ¤ng bÞ nghi oan, bÞ b¾t råi l¹i ®îc tha. Tõ ®ã «ng kh«ng cßn ®îc träng dông.- N¨m 1439 «ng ®· ço quan vÒ C«n S¬n ë Èn, n¨m 1440 Lª Th¸i T«ng vêi NguyÔn Tr·i ra lµm quan, 1442 çi chÕt ®ét ngét cña Lª Th¸i T«ng ë LÖ Chi viªn lµ bi kÞch ®èi víi NguyÔn Tr·i vµ dßng hä «ng chu di tam téc.=> §©y lµ bi kÞch lín nhÊt trong lÞch sö d©n téc. NguyÔn Tr·i ®· r¬i ®Çu díi lìi g-¬m cña triÒu ®×nh mµ «ng tõng k× väng. Vô ¸n LÖ Chi Viªn thùc chÊt lµ m©u thuÉn néi bé cña triÒu ®×nh phong kiÕn. N¨m 1464 Lª Th¸nh T«ng minh oan cho NguyÔn Tr·i, cho t×m l¹i con ch¸u vµ di s¶n tinh thÇn cña «ng.*Tãm l¹i: Cuéc ®êi NguyÔn Tr·i næi lªn

Phan Thế Duy

129


T¹i sao nãi NguyÔn Tr·i - nhµ v¨n chÝnh luËn kiÖt xuÊt? Em h·y minh chøng cho

nhËn ®Þnh trªn?

? NÐt tr÷ t×nh s©u s¾c ®-îc thÓ hiÖn nh thÕ nµo trong th¬NguyÔn Tr·i .

? Em h·y nªu lªn mét vµi minh chøng cô thÓ.

+ Thiªn nhiªn?

+ Con ngêi

hai ®iÓm c¬ b¶n:- Lµ bËc anh hïng d©n téc, lµ mét nh©n vËt toµn tµi hiÕm cã cña lÞch sö ViÖt Nam.- Lµ ngêi chÞu nh÷ng oan khiªn th¶m khèc.II-Sù nghiÖp:1.Nh÷ng t¸c phÈm chÝnh- NguyÔn Tr·i s¸ng t¸c trªn nhiÒu thÓ lo¹i, cã nhiÒu thµnh tùu lín- Sau th¶m häa chu di tam téc, çc t¸c phÈm bÞ thÊt l¹c nhiÒu:a- V¨n häc ch÷ H¸n: Qu©n trung tõ mÖnh tËp, §¹i ço b×nh Ng«, øc Trai thi tËp (150 bµi), ChÝ Linh s¬n phó,....b-V¨n häc ch÷ N«m: Quèc ©m thi tËp (254 bµi).- NguyÔn Tr·i lµ t¸c gi¶ xuÊt s¾c vÒ nhiÒu thÓ lo¹i v¨n häc, trong s¸ng t¸c ch÷ H·n víi ch÷ N«m, trong2. NguyÔn Tr·i - nhµ v¨n chÝnh luËn kiÖt xuÊt- NguyÔn Tr·i lµ nhµ v¨n chÝnh luËn kiÖt xuÊt cña d©n téc.- ThÓ hiÖn ë tinh thÇn trung qu©n ¸i quèc, yªu níc th¬ng d©n, nh©n nghÜa, anh hïng chèng ngo¹i x©m.- NghÖ thuËt mÉu mùc tõ viÖc x¸c ®Þnh ®èi tîng, môc ®Ých ®Ó sö dông bót ph¸p thÝch hîp ®Õn kÕt cÊu chÆc chÏ, lËp luËn s¾c bÐn (Qu©n trung tõ mÖnh tËp, §¹i ço b×nh Ng«).

Phan Thế Duy

130

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An+ Quª h¬ng, d©n téc?..

4- Cñng cè: - Häc sinh nhËn xÐt vÒ NguyÔn Tr·i.- §äc phÇn “Ghi nhí” SGK.5- DÆn dß:- N¾m néi dung bµi.- ChuÈn bÞ phÇn t¸c phÈm “Bình Ngoâ ñaïi caùo” theo SGK

3. NguyÔn Tr·i - nhµ th¬ tr÷ t×nh s©u s¾c- LÝ tëng cña ngêi anh hïng lµ hoµ quyÖn gi÷a nh©n nghÜa víi yªu níc, th¬ng d©n. LÝ tëng Êy lóc nµo còng thiÕt tha, m·nh liÖt.- T×nh yªu cña NguyÔn Tr·i dµnh cho nhiÒu cho thiªn nhiªn, ®Êt níc, con ngêi, cuéc sèng.- Thiªn nhiªn b×nh dÞ, d©n d·, tõ qu¶ nóc n¸c, giËu mång t¬i, bÌ rau muèng.- NiÒm tha thiÕt víi bµ con th©n thuéc quª nhµ - V¨n ch¬ng n©ng cao nhËn thøc më réng t©m hån con ngêi, g¾n liÒnvíi çi ®Ñp, t¸c gi¶ ý thøc ®îc t çch cña ngêi cÇm bót. - V¨n ch¬ng NguyÔn Tr·i s¸ng ngêi tinh thÇn chiÕn ®Êu v× lÝ tëng ®éc lËp, v× ®¹o ®øc vµ v× chÝnh nghÜa. III- KÕt luËn- SGK.

TiÕt 59-60 Ngµy so¹n:

§¹i ço b×nh Ng« PhÇn 2 - t¸c phÈm

- NguyÔn Tr·i -A- Môc tiªu bµi häc:Gióp häc sinh:

Phan Thế Duy

131

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An- N¾m ®îc ®©y lµ ¸ng thiªn cæ hïng v¨n bÊt nguån tõ hai c¶m

høng: c¶m høng chÞnh trÞ vµ c¶m høng s¸ng t¸c nghÖ thuËt.- T tëng nh©n nghÜa chi phèi s¸ng t¸c cña «ng: Võa tæng kÕt 10

n¨m chèng qu©n Minh vµ më ra kØ nguyªn ®éc lËp tù do cho d©n téc.- LËp luËn chÆt chÏ s¾c bÐn.- LÝ tëng nh©n nghÜa cña bµi Ço.- Tè ço téi ¸c cña giÆc Minh, qu¸ tr×nh kh¸ng chiÕn gian khæ cu¶

ta, lêi ca chiÕn th¾ng.B- TiÕn tr×nh d¹y häc:

1- æn ®Þnh tæ chøc:2- KiÓm tra bµi cò: ? Nªu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ cuéc ®êi (sù nghiÖp)

NguyÔn Tr·i.


Häc sinh ®äc bµi phÈn tiÓu dÉn

? Bµi ço ®îc s¸ng t¸c trong hoµn c¶nh nµo.

Häc sinh t×m hiÓu SGK.Häc sinh vµ gi¸o viªn cïng t×m hiÓu (Gi¸o viªn nãi

thªm vÒ nhan ®Ò bµi Ço).? Theo em bè côc bµi ço

chia lµm mÊy phÇn? Nªu néi dung chÝnh cña tõng phÇn.

Gi¸o viªn ®äc mÉu.

I- T×m hiÓu chung1. Hoµn c¶nh s¸ng t¸c: - Th¸ng 1/1428, d©n téc ta kÕt thóc c«ng cuéc kh¸ng chiÕn chèng cña giÆc minh x©m lîc th¾ng lîi. NguyÔn Tr·i thay nhµ vua (Lª Lîi) viÕt bµi Ço.2. ThÓ ço- SGK.3. §¹i ço b×nh Ng«.- §Æc trng cña thÓ ço: kÕt cÊu gåm 4 phÇn lín:+ Nªu luËn ®Ò chÝnh nghÜa.+ V¹ch râ téi ¸c cña kÎ thï.+ KÓ l¹i qu¸ tr×nh chinh ph¹t gian khæ vµ tÊt th¾ng cña cuéc khëi nghÜa.+ Tuyªn bè chiÕm qu¶, kh¼ng ®Þnh sù nghiÖp chÝnh nghÜa.

Phan Thế Duy

132

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn AnHäc sinh ®äc çc phÇn cßn

l¹i.

? Em hiÓu nh©n nghÜa lµ nh thÕ nµo.

? Chñ quyÒn cña níc §¹i ViÖt ®îc kh¼ng ®Þnh nh thÕ

nµo.

GV:So s¸nh víi “Nam quèc s¬n hµ”

II- §äc - hiÓu1. V¨n b¶n2. Ph©n tÝcha. C¶m høng chÝnh nghÜa vµ chñ quyÒn d©n téc*Nguyªn lÝ chÝnh nghÜa: cã tÝnh chÊt chung cña d©n téc, cña thêi ®¹i, ch©n lÝ vÒ tån t¹i ®éc lËp.- Nh©n nghÜa lµ mèi quan hÖ tèt ®Ñp gi÷a con ngêi víi con ngêi dùa trªn c¬ së t×nh th-¬ng vµ ®¹o lÝ. => Nh©n nghÜa lµ yªn d©n, trõ b¹o ngîc, tham tµn, b¶o vÖ cuéc sèng yªn æn cho nh©n d©n.- NguyÔn Tr·i ®· x¸c ®Þnh ®îc môc ®Ých néi dung cña viÖc nh©n nghÜa chñ yÕu lµ yªn d©n tríc hÕt lo trõ b¹o.- Nh©n nghÜa lµ chèng x©m lîc, bãc trÇn luËn ®iÖu x¶o tr¸ cña ®Þch, ph©n ®Þnh r¹ch rßi ta lµ chÝnh nghÜa giÆc lµ phi nghÜa.*Ch©n lÝ tån t¹i ®éc lËp vµ chñ quyÒn cña d©n téc.- TÝnh chÊt hiÓn nhiªn vèn cã, l©u ®êi cña n-íc §¹i ViÖt: tõ tríc, vèn cã, ®· chia, còng kh¸c.- YÕu tè x¸c ®Þnh ®éc lËp cña d©n téc:+ C¬ng vùc l·nh thæ. + Phong tôc tËp qu¸n.+ NÒn v¨n hiÕn l©u ®êi.+ LÞch sö riªng, chÕ ®é (triÒu ®¹i) riªng.=> Ph¸t biÓu hoµn chØnh vÒ quèc gia d©n téc.- YÕu tè v¨n hiÕn lµ yÕu tè b¶n chÊt nhÊt lµ h¹t nh©n ®Ó x¸c ®Þnh chñ quyÕn cña d©n

Phan Thế Duy

133


? C¶m nhËn vÒ ®o¹n nµy cña bµi Ço.

? Téi ¸c cña giÆc Minh ®îc thÓ hiÖn nh thÕ nµo.

? Téi ¸c cña chóng ®îc kh¸i qu¸t ë h×nh ¶nh nµo.

Häc sinh nªu nhËn xÐt.

téc.- So s¸nh §¹i ViÖt víi Trung Quèc ngang hµng - “mçi bªn xng ®Õ mét ph¬ng”.=> Nguyªn lÝ chÝnh nghÜa, ch©n lÝ tån t¹i ®éc lËp vµ chñ quyÒn cña d©n téc ta lµ kh«ng g× cã thÓ thay ®æi ®îc. TruyÒn thèng d©n téc, ch©n lÝ tån t¹i sÏ lµ tiÒn ®Ò tÊt yÕu ®Ó chóng ta chiÕn th¾ng mäi cuéc chiÕn tranh x©m lîc phi nghÜa. b. C¶m høng c¨m thï qu©n giÆc - NguyÔn Tr·i viÕt b¶n ço tr¹ng ®anh thÐp téi ¸c giÆc Minh.+ V¹ch trÇn ©m mu x©m lîc, + Lªn ¸n chñ tr¬ng cai trÞ th©m ®éc cña giÆc Minh,+ Tè ço m¹nh mÏ hµnh ®éng t«i ¸c cña kÎ thï,- Nhµ hå cíp ng«i cña nhµ TrÇn chØ lµ nguyªn nh©n ®Ó nhµ minh g©y ho¹.- Tè ço téi ¸c cña qu©n giÆc NguyÔn Tr·i ®øng trªn lËp trêng nh©n b¶n. + Huû ho¹i con ngêi b»ng hµnh ®éng tuyÖt chñng, + Huû ho¹i m«i trêng sèng,+ Bãc lét vµ v¬ vÐt,- "Níng d©n ®en","vïi con ®á" diÔn t¶ téi ¸c d· man thêi trung cæ, võa mang tÝnh kh¸i qu¸t võa kh¾c s©u vµo tÊm bia c¨m thï ®Ó mu«n ®êi nguyÒn rña- H×nh ¶nh cña tªn x©m lîc: h¸ miÖng nhe r¨ng, ©m mu ®ñ mu«n ngh×n kÕ, téi ¸c th× "n¸t c¶ ®Êt trêi". Chóng lµ nh÷ng con quû ®éi lèt ngêi.

Phan Thế Duy

134


? H×nh tîng cña Lª Lîi hiÖn lªn nh thÕ nµo?

(So s¸nh víi TrÇn Quèc TuÊn)

? Cuéc khëi nghÜa tr¶i qua khã kh¨n nh thÕ nµo.

=> Ta lµm g× ®Ó kh¾c phôc khã kh¨n?

Häc sinh vµ gi¸o viªn cïng ph©n tÝch nh÷ng chiÕn th¾ng cña nghÜa qu©n

Lam S¬n.?KhÝ thÕ chiÕn th¾ng cña ta ®îc vÝ víi h×nh ¶nh nµo.

=> Tè ço téi ¸c cña qu©n giÆc diÔn t¶ khèi c¨m hên chÊt chøa cña nh©n d©n ta.- KÕt thóc b¶n ço tr¹ng b»ng lêi v¨n ®Çy h×nh tîng+ LÊy çi v« h¹n ®Ó nãi çi v« h¹n - tróc Nam S¬n - téi ¸c giÆc Minh.+ LÊy çi v« cïng ®Ó nãi çi v« cïng - níc §«ng H¶i - th¶m ho¹ mµ giÆc Minh gieo r¾c ë níc ta.*Tãm l¹i: ®øng trªn lËp trêng nh©n b¶n, ®øng vÒ quyÒn sèng cña ngêi d©n v« téi ®Ó tè ço lªn ¸n giÆc Minh. §o¹n nµy cña §¹i ço b×nh Ng« xøng lµ mét b¶n tuyªn ng«n nh©n quyÒn. Vµ NguyÔn Tr·i kÕt luËn:

“LÏ nµo trêi ®Êt dung tha.Ai b¶o th©n d©n chÞu ®îc”

c. C¶m høng vÒ cuéc khëi nghÜa Lam S¬n, tinh thÇn quyÕt chiÕn quyÕt th¾ng cña qu©n d©n §¹i ViÖt:*Cuéc khëi nghÜa Lam S¬n.- H×nh tîng Lª Lîi:+ Lµ ngêi cã nguån gèc xuÊt th©n b×nh th-êng, + Cã lßng c¨m thï qu©n giÆc s©u s¾c,+ Cã hoµi b·o lín vµ quyÕt t©m cao ®Ó thùc hiÖn lÝ tëng. => NguyÔn Tr·i kh¾c ho¹ Lª Lîi b»ng c¶m høng anh hïng vµ truyÒn thèng d©n téc.- Buæi ®Çu cuéc khëi nghÜa gÆp mu«n vµn khã kh¨n:+ ThiÕu nh©n tµi, thiÕu qu©n l¬ng nghiªm

Phan Thế Duy

135


?ThÊt b¹i cña kÎ thï thÓ hiªn ë h×nh ¶nh nµo.

?Khung c¶nh chiÕn tr¬ng hiÖn lªn nh thÕ nµo.

=> Côc diÖn thay ®æi nhthÕ nµo?

?H×nh ¶nh cña kÎ thï x©m l-îc hiÖn lªn nh thÕ nµo.

?B¶n chÊt cña giÆc Minh nh thÕ nµo.

=> Giäng v¨n cña NguyÔn Tr·i cã ®Æc ®iÓm nµo.

? NÒn t¶ng ®Ó qu©n d©n ta chiÕn th¾ng lµ g×.

?TruyÒn thèng d©n téc thÓ hiÖn nh thÕ nµo.

träng.+ NghÜa qu©n ph¶i tù m×nh kh¾c phôc. => MÆc dï vËy, nhng víi ý chÝ, lßng quyÕt t©m, ®Æc biÖt lµ tinh thÇn ®oµn kÕt, nghÜa qu©n Lam S¬n ®· tõng bíc lín m¹nh vµ giµnh ®îc nh÷ng chiÕn th¾ng quan träng.* Ph¶n c«ng vµ tinh thÇn quyÕt chiÕn quyÕt th¾ng cña qu©n d©n §¹i ViÖt:+ ThÓ hiÖn b»ng h×nh tîng k× vÜ cña thiªn nhiªn + ChiÕn th¾ng cña ta: "sÊm vang chíp giËt"; "tróc trÎ tro bay"… + ThÊt b¹i cña qu©n giÆc: "m¸u ch¶y thµnh s«ng"; "th©y chÊt ®Çy néi" ....+ Khung c¶nh chiÕn trêng: "s¾c phong v©n ph¶i ®æi"; "¸ng nhËt nguyÖt ph¶i mê" => Qu©n Lam S¬n th¾ng thÕ, giÆc Minh ®ang trªn ®µ cña sù thÊt b¹i.- ChiÕn th¾ng hiÖn lªn dån dËp liªn tiÕp, nhÞp ®iÖu cu¶ triÒu d©ng sãng dËy hÕt líp nµy ®Õn líp kh¸c.- GiÆc Minh mçi tªn mçi vÎ ®Òu gièng nhau ë c¶nh ham sèng, sî chÕt, hÌn nh¸t.- TiÕp ®Õn lµ nh÷ng sai lÇm tiÕp theo cña kÎ x©m lîc ngoan cè: “Th»ng nh·i con Tuyªn §øc ®éng binh kh«ng ngõng,§å nhót nh¸t Th¹nh Th¨ng ®em dÇu ch÷a ch¸y”.=> MØa mai vµ coi thêng.- Víi nÒn t¶ng chÝnh nghÜa vµ ma trÝ, nghÜa qu©n Lam S¬n vµ c¶ d©n téc ®· chøng minh

Phan Thế Duy

136


?ViÔn c¶nh ®Êt níc ®îc hiÖn ra nh thÕ nµo.

4- Cñng cè:?Nªu gi¸ trÞ néi dung vµ

nghÖ thuËt cña t¸c phÈm?

5- DÆn dß:- N¾m v÷ng néi dung bµi häc.- ChuÈn bÞ TÝnh chuÈn x¸c, tÝnh hÊp dÉn cña v¨n b¶n thuyÕt minh theo SGK.

cho giÆc Minh thÊy bän chóng ®¸ng cêi cho tÊt c¶ thÕ gian.+ LiÔu Th¨ng côt ®Çu, + Qu©n V©n Nam vì mËt mµ th¸o ch¹y…=> “Cøu binh hai ®¹o tan tµnh”, giÆc chØ cßn níc ra hµng v« ®iÒu kiÖn. H×nh ¶nh th¶m b¹i nhôc nh· cña kÎ thï lµm t¨ng thªm khÝ thÕ hµo hïng cña d©n téc vµ nghÜa qu©n. H¬n thÕ, tÝnh chÝnh nghÜa, truyÒn thèng nh©n ®¹o d©n téc ta mét lÇn n÷a ®îc kh¼ng ®Þnh s¸ng ngêi, cao c¶. Søc m¹nh cña ngßi bót NguyÔn Tr·i.

d. C¶m høng ®éc lËp d©n téc vµ t¬ng lai ®Êt níc.- §Êt níc ®éc lËp, bÒn v÷ng ngµn n¨m.- §Êt níc s¹ch bãng qu©n thï lµ c¬ héi míi, ph¸t triÓn.- ViÔn c¶nh ®Êt níc t¬i s¸ng huy hoµng: ®ã lµ qu¸ khø hµo hïng, hiÖn thùc h«m nay, t¬ng lai ngµy mai. Tù hµo qu¸ khø, yªu hiÖn t¹i vµ vui sø¬ng híng tíi t¬ng lai.

III.T«ng kÕt1- Néi dung: §¹i ço b×nh Ng« lµ ¸ng thªn cæ hïng v¨n thÓ hiÖn râ hµo khÝ mét thêi ®¹i oai hïng cña toµn d©n téc.

2- NghÖ thuËt: sö dông çc biÖn ph¸p so s¸nh Èn dô, ®iÖp tõ lµm t¨ng tÝnh h×nh tîng cña c©u v¨n.

Phan Thế Duy

137

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn AnTiÕt 61 Ngµy so¹n:

tÝnh chuÈn x¸c, hÊp dÉn cña v¨n b¶n thuyÕt minh

A- Môc tiªu bµi häc:Gióp häc sinh: - HiÓu vµ bíc ®Çu viÕt ®îc v¨n b¶n thuyÕt minh chuÈn x¸c, hÊp

dÉn.- §Ó ®¶m b¶o yªu cÇu vÒ tÝnh chuÈn x¸c còng nh tÝnh hÊp dÉn cña

v¨n b¶n thuyÕt minh cã nh÷ng bíc tiÕn hµnh nh thÕ nµo, HS cã thÓ n¾m râ.

- VËn dông vµo lµm bµi tËp.B- TiÕn tr×nh d¹y häc:



-T¹i sao ®èi víi mét v¨n b¶n ®a ra thuyÕt minh l¹i cÇn chuÈn

x¸c vÒ néi dung?

TÝnh chuÈn x¸c trong v¨n b¶n thuyÕt minh lµ g×?

-Môc ®Ých cña v¨n b¶n thuyÕt minh lµ g×?

-T¸c dông cña v¨n b¶n thuyÕt minh?

-> §èi víi mçi mét v¨n b¶n khi ®a ra th¶o luËn trao ®æi, vµ thuyÕt minh cÇn ph¶i ®¹t ®Õn ®é tin cËy cña ngêi giao tiÕp, t¹o sù hÊp dÉn ®èi víi ngêi nghe, ®äc…I. TÝnh chuÈn x¸c trong v¨n b¶n thuyÕt minh1. TÝnh chuÈn x¸c - Môc ®Ých cña v¨n b¶n thuyÕt minh: lµ cung cÊp nh÷ng tri thøc vÒ sù vËt kh¸ch quan-T¸c dông cña v¨n b¶n thuyÕt minh: gióp cho hiÓu biÕt cña ngêi ®äc (ngêi nghe) thªm chÝnh x¸c, phong phó.- H¹n chÕ: C«ng viÖc kh«ng cßn ý nghÜa, môc ®Ých ®¹t ®îc nÕu néi dung

Phan Thế Duy

138


NÕu néi dung kh«ng chuÈn x¸c vb thuyÕt minh cã t¹o ®îc sù

tin cËy n÷a kh«ng?

-Cã nh÷ng biÖn ph¸p nµo ®Ó ®¶m b¶o tÝnh chuÈn x¸c cña v¨n b¶n thuyÕt minh?

?TÝnh hÊp dÉn cña v¨n b¶n thuyÕt minh

-T¹i sao v¨n b¶n thuyÕt minh cÇn cã sù hÊp dÉn ?

-NÕu mét v¨n b¶n thuyÕt minh kh«ng t¹o ®îc tÝnh hÊp dÉn th× sÏ nh thÕ nµo?

v¨n b¶n kh«ng chuÈn x¸c (kh«ng ®óng ch©n lÝ, víi chuÈn mùc ®îc thõa nhËn).2. Nh÷ng biÖn ph¸p nµo ®Ó ®¶m b¶o tÝnh chuÈn x¸c cña v¨n b¶n thuyÕt minh:+T×m hiÓu thÊu ®¸o tríc khi viÕt+Thu thËp ®Çy ®ñ tµi liÖu tham kh¶o, t×m ®îc tµi liÖu cã gi¸ trÞ cña chuyªn gia, çc nhµ khoa häc cã tªn tuæi, cña c¬ quan cã thÈm quyÒn vÒ vÊn ®Ò cÇn thuyÕt minh.+ Chó ý ®Õn thêi ®iÓm xuÊt b¶n cña çc tµi liÖu ®Ó cã thÓ cËp nhËt nh÷ng th«ng tin míi vµ nh÷ng thay ®æi thêng cã. II. TÝnh hÊp dÉn cña v¨n b¶n thuyÕt minh1. TÝnh hÊp dÉn -TÝnh hÊp dÉn: lµ sù thu hót, l«i cuèn ng-êi ®äc ngêi nghe tríc mét vÊn ®Ò ®îc bµn b¹c, trao ®æi th¶o luËn.- H¹n chÕ: NÕu kh«ng t¹o ®îc søc hÊp dÉn l«i cuèn ngêi ®äc, ngêi nghe vÒ vÊn ®Ò ®îc ®em ra thuyÕt minh. Th× vÊn ®Ò ®ã sÏ kh«ng ®îc sù cæ ®éng, khÝch lÖ vµ kh«ng t×m ®îc tiÕng nãi chung trong tËp thÓ.2. Mét sè biÖn ph¸p t¹o tÝnh hÊp dÉn cña v¨n b¶n thuyÕt minh- §a ra nh÷ng chi tiÕt cô thÓ, sinh ®éng, nh÷ng con sè chÝnh x¸c ®Ó bµi v¨n

Phan Thế Duy

139


-Çc biÖn ph¸p chÝnh ®Ó t¹o tÝnh hÊp dÉn cuae v¨n b¶n thuyÕt minh?

4- Cñng cè:- Häc sinh vµ gi¸o viªn lµm bµi

tËp SGK.Bµi tËp/ tr24, 25Tr¶ lêi çc c©u hái s©u ®©y ®Ó kiÓm tra tÝnh chuÈn x¸c cña v¨n b¶n thuyÕt minh:a) Trong bµi thuyÕt minh vÒ ch¬ng tr×nh häc, cã ngêi viÕt: “ë líp THPT, HS chØ ®îc häc v¨n häc d©n gian ( ca dao, tôc ng÷, c©u ®è)”. ViÕt nh thÕ cã chuÈn x¸c kh«ng? V× sao?

b)Trong c©u sau cã ®iÓm nµo cha chuÈn x¸c: Gäi “ §¹i ço b×nh Ng«” lµ ¸ng thiªn cæ hïng v¨n v× ®ã lµ bµi v¨n hïng tr¸ng ®· ®îc viÕt ra tõ ngh×n n¨m tríc.5- DÆn dß: - L¶m bµi tËp SGK.- ChuÈn bÞ “Tùa trÝch diÔm thi tËp” theo híng dÉn SGK.

kh«ng trõu tîng, m¬ hå.- So s¸nh ®Ó lµm næi bËt sù kh¸c biÖt, kh¾c s©u trÝ nhí ngêi ®äc (ngêi nghe).- KÕt hîp vµ sö dông çc kiÓu c©u lµm cho bµi v¨n thuyÕt minh biÕn hãa linh ho¹t, kh«ng ®¬n ®iÖu.- Khi cÇn, nªn phèi hîp nhiÒu lo¹i kiÕn thøc ®Ó ®èi tîng cÇn thuyÕt minh.

III.LuyÖn tËp:- Ngêi viÕt cha chuÈn x¸c vÒ ch¬ng tr×nh häc THPT vµ ®a ra nh÷ng nhËn ®Þnh thiÕu vµ cha ®ñ víi kÕt qu¶ häc trªn líp cña häc sinh V× trong ch¬ng tr×nh THPT ngoµi v¨n häc d©n gian cßn cã v¨n häc viÕt lµm nÒn t¶ng cho sù hiÓu biÕt vèn tõ vùng tiÕng ViÖt vµ sù am hiÓu vÒ cuéc sèng cña häc sinh th«ng qua çc t¸c phÈm v¨n häc.- §iÓm cha chuÈn x¸c ë ®©y lµ: kh«ng nh÷ng lµ bµi v¨n hïng tr¸ng ®îc viÕt ra tõ ngh×n n¨m tríc mµ nã cho t¸a thÊy ®c khÝ thÕ vµ søc m¹nh cña qu©n d©n ®êi TrÇn trong sù nghiÖp ®tranh chèng giÆc ng. x©m víi çc trËn th¾ng oanh liÖt vµ hµo hïng.

TiÕt 62: Ngµy so¹n:

Phan Thế Duy

140

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn AnTùa trÝch diÔm thi tËp

-Hoµng §øc L¬ng-A- Môc tiªu bµi häc:

Gióp häc sinh: - HiÓu tÊm lßng tr©n träng, tù hµo vµ ý thøc tr¸ch nhiÖm cña t¸c

gi¶ ®èi víi di s¶n th¬ ca dt trong viÖc b¶o tån di s¶n vh’ cña tiÒn nh©n (ngêi trø¬c)- «ng cha

- N¾m ®îc çch lËp luËn chÆt chÏ kÕt hîp víi tÝnh biÓu c¶m cña bµi tùa

- HiÓu ®îc néi dung vµ gÝa trÞ cña mét tÊm bia trong V¨n MiÕu- Quèc Tö Gi¸mB- TiÕn tr×nh d¹y häc:



GV híng dÉn t×m hiÓu phÇn tiÓu dÉn sgk/tr28

Häc sinh ®äc bµiGi¸o viªn chèt ý

-GV hái: LuËn ®iÓm ë ®o¹n 1

I- T×m hiÓu chung- Lêi tùa: su tÇm, b¶o tån di s¶n v¨n ho¸ tinh thÇn cña tæ tiªn «ng cha lµ mét c«ng viÖc rÊt quan träng vµ cÇn thiÕt nhng còng hÕt søc khã kh¨n, ®Æc biÖt lµ nh÷ng thêi k× xa xa, hoÆc sau chiÕn tranh. TiÕn sÜ Hoµng §øc L¬ng lµ mét trong nh÷ng trÝ thøc thêi Lª ë thÕ kØ XV ®· kh«ng tiÕc c«ng søc, thêi gian ®Ó lµm c«ng viÖc ®ã. Sau khi hoµn thµnh TrÝch diÔm thi tËp, «ng l¹i tù viÕt mét bµi tùa ®Æt ë ®Çu s¸ch víi ngêi ®äc.II. §äc - hiÓu kh¸i qu¸t+ Gi¶i thÝch nhan ®Ò vµ x¸c ®Þnh kiÓu lo¹i v¨n b¶n

Phan Thế Duy

141

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn Ant¸c gi¶ nªu lµ g×? T¸c gi¶ chän çch lËp luËn nµo ®Ó luËn chøng? T¹i sao t¸c gi¶ kh«ng b¾t ®Çu bµi tùa b»ng çch tr×nh bµy nhng c«ng viÖc su tÇm cña m×nh mµ l¹i gi¶i quyÕt tríc hÕt luËn ®iÓm?- HS lÇn lît tr¶ lêi vµ th¶o luËn,

ph©n tÝch theo ®Þnh híng:

-GV hái: Ph¸t hiÖn vµ ph©n lo¹i çc luËn cø cña t¸c gi¶ vÒ çc nguyªn nh©n th¬ v¨n thÊt truyÒn hay lµ nh÷ng khã kh¨n cña viÖc su tÇm. Trong tõng nguyªn nh©n, ngêi viÕt ®· sö dông ph¬ng ph¸p lËp luËn nµo? T¸c dông?

+ §äc v¨n b¶n+ Gi¶i thÝch tõ khã : SGKIII. H íng dÉn ®äc hiÓu chi tiÕt 1. Nguyªn nh©n khiÕn cho th¬ ca kh«ng ®îc lu truyÒn hÕt ë trªn ®êi- Ph¬ng ph¸p lËp luËn: ph©n tÝch b»ng nh÷ng luËn cø cô thÓ vÒ çc mÆt k¸c nhau ®Ó lÝ gi¶i b¶n chÊt cña hiÖn tîng, vÊn ®Ò.+ Së dÜ t¸c gi¶ më ®Çu b»ng luËn ®iÓm trªn -vµ ®ã chÝnh lµ luËn ®iÓm quan träng nhÊt cña bµi tùa, lµ bëi «ng muèn nhÊn m¹nh viÖc lµm su tÇm, biªn so¹n cuèn s¸ch lµ xuÊt ph¸t tõ yªu cÊp thiÕt cña thùc tÕ chø kh«ng chØ tõ së thÝch ç nh©n vµ ®ã lµ mét cv khã kh¨n vÊt v¶ nhng nhÊt ®Þnh ph¶i lµm.+ Liªn hÖ ®Õn hËu qu¶ cña chÝnh s¸ch cai trÞ ®ång ho¸ th©m hiÓm cña nhµ Minh: t×m mäi biÖn ph¸p ®Ó huû diÖt nÒn v¨n ho¸, v¨n häc §¹i ViÖt: thu ®èt mäi s¸ch vë, trõ kinh phËt; ®Ëp, xo¸ çc v¨n bia…Bëi vËy, trong çc triÒu vua Th¸i Tæ, Th¸i T«ng, Th¸nh T«ng c«ng viÖc su tÇm, thu thËp, ghi chÐp, phôc dùng çc di s¶n ho¸ tinh thÇn cñan gêi ViÖt bÞ t¶n m¸t, sau chiÕn tranh ®îc khuyÕn khÝch tiÕn hµnh.Theo t¸c gi¶, cã 4 nguyªn nh©n chÝnh:+ ChØ cã thi nh©n (nhµ th¬- ngêi cã häc vÊn) míi thÊy ®îc çi hay, çi ®Ñp cña th¬ ca. Çch lËp luËn : Liªn tëng s2 th¬

Phan Thế Duy

142


- GV hái: Bªn c¹nh luËn ®iÓm, luËn cø v÷ng ch¾c, lËp luËn chÆt chÏ, ®äc ®o¹n v¨n trªn, ta cßn thÊy hÐ më thªm ®iÒu

g×?- Häc sinh suy luËn vµ tr¶ lêi ®Þnh híng:

Hs ®äc ®o¹n v¨n:-GV hái: so víi çc ®o¹n trªn, vÌ giäng ®iÖu, ®o¹n v¨n võa

®äc cã g× kh¸c.

4- Cñng cè:? NhËn xÐt néi dung vµ nghÖ

thuËt t¸c phÈm.- Tham kh¶o phÇn ghi nhí SGK.

v¨n nh kho¸i ch¸, gÊm vãc, s¾c ®Ñp ngoµi s¾c ®Ñp, vÞ ngon ngoµi vÞ ngon ( v× trõu tîng, khã c¶m nhËn cô thÓ). Tõ ®ã, dÊn tíi kÕt luËn => Dïng lèi quy n¹p.+ Ngêi cã häc, ngêi lµm quan th× bËn viÖc hoÆc kh«ng quan t©m ®Õn th¬ v¨n ( cßn m¶i häc thi).+ Ngêi yªu thÝch su tÇm th¬ v¨n l¹i kh«ng ®ñ n¨ng lùc, tr×nh ®é, tÝnh kiªn tr×.+ Nhµ níc (triÒu ®×nh nhµ vua) kh«ng khuyÕn khÝch in Ên (kh¾c v¸n), chØ in kinh PhËt.§ã lµ 4 nguyªn nh©n chñ quan vµ chñ yÕu dÉn ®Õn t×nh h×nh rÊt nhiÒu th¬ v¨n bÞ thÊt truyÒn.Çch lËp luËn chung lµ ph¬ng ph¸p quy n¹p .Ngoµi ra, cßn 2 nguyªn nh©n kh¸ch quan kh¸c:+ §ã lµ søc ph¸ huû cña thêi gian ®èi víi s¸ch vë.+ §ã lµ chiÕn tranh, ho¶ ho¹n còng gãp phÇn thiªu huû v¨n th¬ trong s¸ch vë.Çch lËp luËn: dïng h×nh ¶nh vµ c©u hái tu tõ “tan n¸t tr«i ch×m, r¸ch n¸t t©n tµnh lµm sao gi÷ m·i ®îc mµ kh«ng2. NiÒm tù hµo vµ ý thøc tr¸ch nhiÖm cña Hoµng §øc L¬ng- T×nh c¶m yªu quý, tr©n träng v¨n th¬ cña «ng cha, t©m tr¹ng xãt xa, th¬ng tiÕc tríc di s¶n quý b¸u bÞ t¶n m¸t, huû

Phan Thế Duy

143


5- DÆn dß: - N¾m néi dung bµi häc.- ChuÈn bÞ ®äc thªm HiÒn tµi lµ nguyªn khÝ cña quèc gia theo híng dÉn SGK.

ho¹i ®¾m ch×m trong quªn l·ng…cña ngêi viÕt.- §øc L¬ng nµy ®au xãt l¾m sao.- §o¹n v¨n trùc tiÕp bµy tá t©m tr¹ng, t©m sù cña t¸c gi¶ tríc thùc tr¹ng ®au lßng. Khã kh¨n trong viÖc kh¶o cøu th¬ v¨n LÝ- TrÇn lµm t¸c gi¶ thêng thë than, cã ý tr¸ch lçi çc trÝ thøc ®¬ng thêi; l¹i c¶m thÊy tù th¬ng xãt, tiÕc nuèi cho nÒn v¨n ho¸ níc m×nh, d©n téc m×nh khi s¸nh víi v¨n ho¸ Trung Hoa.Râ rµng yÕu biÓu c¶m - tr÷ t×nh ®· tham gia vµo bµi nghÞ luËn lµm cho ngêi ®äc cïng c¶m th«ng vµ bÞ thuyÕt phôc.- T¸c gi¶ kÓ l¹i nh÷ng viÖc m×nh ®· lµm ®Ó h×nh thµnh cuèn s¸ch, söa l¹i lçi cò víi giäng kÓ gi¶n dÞ, khiªm nhêng: kh«ng tù lîng søc m×nh, tµi hÌn søc män, tr¸ch nhiÖm nÆng nÒ, t×m quanh hái kh¾p, l¹i thu lîm thªm GthiÖu qua nd vµ bè côc cña s¸chIV- Tæng kÕt- NghÖ thuËt lËp luËn ch¨th chÏ.- ThÓ hiÖn lßng tù hµo, sù tr©n träng vµ ý thøc b¶o tån di s¶n v¨n ho¸, v¨n häc cña t¸c gi¶.

TiÕt 63: Ngµy so¹n:§äc thªm “HiÒn tµi lµ nguyªn khÝ quèc gia”

- Th©n Nh©n Trung -A- Môc tiªu bµi häc:Gióp häc sinh:

Phan Thế Duy

144

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An- HiÓu ®îc néi dung vµ gÝa trÞ cña mét tÊm bia trong V¨n MiÕu-

Quèc Tö Gi¸m.- HiÓu viÖc kh¾c bia cã ý nghi· nh thÕ nµo.

B- TiÕn tr×nh d¹y häc:1- æn ®Þnh tæ chøc:2- KiÓm tra bµi cò: ? Tinh thÇn nµo ®· khiÕn Hoµng §øc L¬ng hµon

thµnh TrÝch diÔm thi tËp.1. HS tù ®äc phÇn tiÓu dÉn sgk/tr31 vµ cÇn nhí-Th©n Nh©n Trung -phã nguyªn so¸i trong Tao ®µn v¨n häc do Lª Th¸nh T«ng s¸ng lËp.Bµi kÝ ®îc kh¾c trªn bia n¨m 1484 vµ gi÷ vai trß quna träng nh mét lêi tùa chung cho c¶ 82 tÊm bia tiÕn sÜ ¬ V¨n MiÕu, Hµ Néi.2.Gi¶i thÝch tõ khã: sgk3.Híng dÉn t×m hiÓu mét sè chi tiÕt quan trängHÖ thèng çc luËn ®iÓm:-HiÒn tµi lµ nguyªn khÝ cña quèc gia (tÇm qträng vµ ý/n cña hiÒn tµi ®èi víi ®Êt níc-Nh÷ng viÖc lµm thÓ hiÖn sù qt©m cña çc th¸nh ®Õ minh v¬ng ®víi hiÒn tµi.-ý/n cña viÖc kh¾c bia tiÕn sÜ.GV hái: Em hiÓu nh thÕ nµo lµ “HiÒn tµi lµ nguyªn khÝ cña quèc gia”?HS tr¶ lêi theo ®Þnh híng:+HiÒn tµi: ngêi cã tµi, cã ®øc, tµi cao, ®øc lín.+Nguyªn khÝ: khÝ chÊt ban ®Çu lµm nªn sù sèng cßn vµ ph¸t triÓn cña sù vËt.MqhÖ gi÷a hiÒn tµi víi sù thÞnh suy cña ®Êt níc. Nguyªn khÝ thÞnh th× thÕ níc m¹nh, råi lªn cao vµ ngîc l¹i: nguyªn khÝ suy yÕu th× thÕ nc, råi xuèng thÊp.Çch lËp luËn kiÓu diÔn dÞch b»ng çch so s¸nh ®èi lËp ®Ó thÊy ch©n lÝ râ rµng hiÓn nhiªn.-GV hái: Th¸nh ®Õ minh v¬ng ®· lµm g× ®Ó khuyÕn khÝch hiÒn tµi? T¹i sao nãi lµm thÕ vÉn cha ®ñ? -HS tr¶ lêi theo ®inh híng:Çc nhµ nøc pk VN- çc triÒu ®¹i LÝ-TrÇn, Lª ®· thÓ hiÖn sù q’träng hiÒn tµi, kh2 hiÒn tµi, ®Ò cao kÏ sÜ, quý chuéng ko biÕt thÕ nµo lµ cïng, ban

Phan Thế Duy

145

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An©n lín mµ vÉn kh«ng cho lµ ®ñ: ®Ò cao danh tiÕng, ban chøc tíc, cÊp bËc (tr¹ng nguyªn, th¸i häc sinh, tiÕn sÜ), ban yÕn tiÖc, mò ¸o, vinh quy b¸i tæ vÒ lµng (vâng anh ®i trc vâng nµng ®i sau-KhuyÕn khÝch kÎ hiÒn tµi, ng¨n ngõa ®iÒu ¸c, kÎ ¸c.Tiết 54: Ngày soạn:

TRẢ BÀI LÀM VĂN SỐ 4

BÀI HỌC KÌ

(Kèm theo hướng dẫn chấm của Sở GD&ĐT)A- Mục tiêu bài học: Giúp HS


diễn đạt,….









HS đọc một số bài khá, giỏi.

Giáo viên nhận xét.


Đề bài: gåm hai phÇn: 1- Tr¾c nghiÖm: 8 c©u hái tr¾c nghiÖm kh¸ch quan.2- Tù luËn: ®Ò bµi më, cÇn x¸c ®Þnh chÝnh x¸c ®Ò bµi, yªu cÇu cã kÜ n¨ng kh¸i qu¸t, tæng hîp.II- Nhận xét chung:

1. Ưu điểm:

- Hầu hết bài làm HS tiếp cận tương đối sát yêu cầu

đề bài.

- Đây là kiểu đề bài mở, học sinh cần xác định đúng

yêu cầu của đề bài, trình bày kiến thức chính xác.

Phan Thế Duy

146


4- Củng cố

GV tham khảo hướng dẫn chấm của

Sở GD&ĐT.


5- Dặn dò


- Chuẩn bị "Bài viết số 5" theo SGK

- Một số bài làm có phông kiến thức rộng, biết so

sánh, mở rộng kiến thức.

- Hình thức trình bày - một số bài - khoa học, rõ

ràng, mạch lạc, diễn đạt lưu loát, có sự sáng tạo.

2. Nhược điểm:

- Chữ viết một số bài chưa rõ ràng,

- Trình bày, bố cục bài làm chưa hợp lí.

- Phần tự luận chưa tập trung vào luận đề.

III- Sửa lỗi:

1. Hình thức

- Bố cục ngắn gọn và rõ ràng. Xác định rõ ý tưởng

trình bày ở từng phần.


- Chú ý lỗi chính tả: dâu tằm (râu!); dắng dỏi (dắng

giỏi),…

2. Nội dung:

- Trình bày bằng lời văn của bản thân.

- Tập trung nêu bật cảm nghĩ của bản thân về bài thơ

chọn phân tích.

- Cố gắng hoàn thành đày đủ ba phần bài tự luận.

- Phần trắc nghiệm cần trình bày khoa học hơn,

không chép lại câu hỏi.

TiÕt 64-65 Ngµy so¹n:

Phan Thế Duy

147


Bµi viÕt v¨n sè 5I. PhÇn tr¾c nghiÖm (2 ®iÓm) C©u 1: V¨n b¶n nµo sau ®©y kh«ng ph¶i lµ s¸ng t¸c cña NguyÔn Tr·ia. D ®Þa chÝ b. §¹i ço b×nh Ng« c. B¹ch V©n thi tËp d. Lam S¬n thùc lôc C©u 2: V¨n b¶n nµo sau ®©y lµ cña NguyÔn Tr·ia.V¨n bia VÜnh L¨ng. c. Tùa “TrÝch diÔm thi tËp”b. HiÒn tµi lµ nguyªn khÝ cña quèc gia. d. C¶ 3 c©u a, b, c ®Òu saiC©u 3: V¨n b¶n §¹i ço b×nh Ng« cña NguyÔn Tr·i ®îc ®¸nh gi¸ lµ mét ¸ng v¨n:a. V« tiÒn kho¸ng hËu. b. §éc nhÊt v« nhÞ. c. Thiªn cæ k× bót. d. Thiªn cæ hïng v¨n.C©u 4: V¨n b¶n §¹i ço b×nh Ng« cña NguyÔn Tr·i ®îc xem lµ b¶n tuyªn ng«n ®éc lËp lÇn thø mÊy cña d©n téc ViÖt Nama. Thø nhÊt. b. Thø hai. c. Thø ba. d. C¶ a, b, c ®Òu sai.C©u 5: T tëng nh©n nghÜa trong §¹i ço b×nh Ng« nghÜa lµ g×?a. Lµ mèi quan hÖ t×nh th¬ng vµ ®¹o lÝ cña con ngêi. b. Lµ chèng qu©n x©m lîc.c. Lµ tiªu trõ tham tµn b¹o ngîc ®Ó b¶o cuéc sèng yªn æn cña con ngêi. d. C¶ 3 c©u a, b, c ®Òu ®óng.C©u 6: Phó s«ng B¹ch §»ng cña t¸c gi¶:a. NguyÔn Tr·i b. Tr¬ng H¸n Siªu. c. NguyÔn Méng Tu©n. d. NguyÔn Sëng.C©u 7: §iÓm gièng nhau cña bµi Nam quèc s¬n hµ víi §¹i ço b×nh Ng« lµ:a. ThÓ lo¹i b. Hoµn c¶nh s¸ng t¸c c. T tëng chñ ®¹o d. Ph¬ng thøc biÓu ®¹t

Phan Thế Duy

148

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn AnC©u 8: Bµi Tùa “TrÝch diÔm thi tËp” ®îc viÕt n¨m a. 1495 b. 1496 c. 1497 d. 1498II. PhÇn tù luËn (8 ®iÓm)

Anh (chÞ) h·y viÕt mét bµi v¨n giíi thiÖu vÒ t¸c gi¶ NguyÔn Tr·i.


Kh¸i qu¸t lÞch sö tiÕng ViÖtA- Môc tiªu bµi häc:

Gióp häc sinh: - N¾m ®îc mét çch kh¸i qu¸t nguån gèc, çc mèi quan hÖ hä hµng,

quan hÖ tiÕp xóc, tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña tiÕng ViÖt vµ hÖ thèng ch÷ viÕt cña tiÕng ViÖt .

-ThÊy râ lÞch sö ph¸t triÓn cña tiÕng ViÖt g¾n bã víi lÞch sö ph¸t triÓn cña ®Êt níc, cña d©n téc.

-Båi dìng t×nh c¶m quý träng tiÕng ViÖt - tµi s¶n l©u ®êi vµ vè cïng qóy b¸u cña d©n téc. B- TiÕn tr×nh d¹y häc:



?ThÕ nµo lµ tiÕng ViÖt.

LÞch sö dµy truyÒn thèng

I. LÞch sö ph¸t triÓn cña TiÕng ViÖt- TiÕng ViÖt lµ tiÕng nãi cña d©n téc ViÖt - d©n téc ®a sè trong ®¹i gia ®×nh 54 d©n téc anh

Phan Thế Duy

149

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn AnvÒ tiÕng ViÖt nh thÕ nµo?

? TiÕng ViÖt trong thêi k× dùng níc cã ®Æc ®iÓm nh

thÕ nµo.

?Quan hÖ hä hµng cña tiÕng ViÖt.

Häc sinhSo s¸nh tiÕng ViÖt - Mêng

?TiÕng ViÖt trong thêi k×

em trªn ®Êt níc ViÖt Nam .- Lµ ng«n ng÷ toµn d©n, dïng chÝnh thøc trong çc lÜnh vùc hµnh chÝnh, ngo¹i giao, gi¸o dôc,… TiÕng ViÖt ®îc çc d©n téc anh em sö dông nh ng«n ng÷ chung trong giao tiÕp x· héi.1. TiÕng ViÖt trong thêi k× dùng níca. Nguån gèc tiÕng ViÖt: - Cã nguån gèc tõ tiÕng b¶n ®Þa (Vïng ®ång b»ng B¾c Bé vµ B¾c Trung Bé).- Nguån gèc vµ tiÕn t×nh ph¸t triÓn cña tiÕng ViÖt g¾n bã víi nguån gèc vµ tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña d©n téc ViÖt.- TiÕng ViÖt ®îc x¸c ®Þnh thuéc hä ng«n ng÷ Nam ¸.b. Quan hÖ hä hµng cña tiÕng ViÖt: - Hä ng«n ng÷ Nam ¸ ®îc ph©n chia thµnh çc dßng: + M«n- Khmer (Nam §«ng D¬ng vµ phô cËn B¾c §«ng D¬ng) => lµ hai ng«n ng÷ M«n vµ Khmer ®îc lÊy tªn cho çch gäi chung v× hai ng«n ng÷ nµy sím cã ch÷ viÕt.+ M«n - Khmer ®îc t¸ch ra thµnh tiÕng ViÖt Mêng chung (tiÕng ViÖt cæ), vµ cuèi cïng tiÕng ViÖt Mêng l¹i ®îc t¸ch ra thµnh TiÕng ViÖt vµ TiÕng Mêng. Ta so s¸nh: ViÖt Mêng ngµy ngµi ma m¬ trong tlong2. TiÕng ViÖt trong thêi k× B¾c thuéc

Phan Thế Duy

150

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn AnB¾c thuéc vµ chèng B¾c

thuéc.

?T¹i sao l¹i chÞu ¶nh hëng nÆng nÒ cña tiÕng H¸n.

Häc sinh t×m hiÓu çc ph-¬ng thøc vay mîn tiÕng H¸n

cña tiÕng ViÖt.

?TiÕng ViÖt díi thêi k× ®éc lËp tù chñ.

? §Æc ®iÓm cña tiÕng ViÖt trong thêi k× Ph¸p thuéc.

vµ chèng B¾c thuéc- Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, tiÕng ViÖt ®· cã quan hÖ tiÕp xóc víi nhiÒu ng«n ng÷ kh¸c trong khu vùc nh tiÕng Th¸i (ng÷ ©m vµ ng÷ nghÜa)- ¶nh hëng s©u réng nhÊt ph¶i kÓ ®Õn tiÕng H¸n. Cã sù vay mîn vµ ViÖt ho¸ ng«n ng÷ H¸n vÒ ©m ®äc, ý nghÜa- TiÕng ViÖt vµ tiÕng H¸n kh«ng cïng ngußn gèc vµ kh«ng cã quan hÖ hä hµng. Nhng trong qu¸ tr×nh tiÕp xóc, tiÕng ViÖt ®· vay mîn rÊt tõ ng÷ H¸n. + Vay mîn trän vÑn tõ ng÷ H¸n, chØ ViÖt ho¸ ©m ®äc: t©m, tµi, s¾c, mÖh, ®éc lËp, tù do,.+ Vay mîn mét yÕu tè, ®¶o vÞ trÝ çc yÕu tè, sao pháng, dÞch nghÜa ra tiÕng ViÖt, biÕn ®æi nghÜa: bao gåm, sèng ®éng, thiªn thanh -> trêi xanh, hång nhan -> m¸ hång, thñ ®o¹n cã nghÜa xÊu trong tiÕng ViÖ,...3. TiÕng ViÖt díi thêi k× déc lËp tù chñ- TiÕng ViÖt thêi k× nµy ph¸t triÓn ngµy cµng tinh tÕ uyÓn chuyÓn.- Ng«n ng÷ - v¨n tù H¸n ®îc chñ ®éng ®Èy m¹nh.- Nhê qu¸ tr×nh ViÖt ho¸ tõ ch÷ H¸n, ch÷ N«m ra ®êi trªn nÒn tù chñ, tù cêng cña d©n téc.-Víi ch÷ N«m, tiÕng ViÖt kh¼ng ®Þnh ®îc nh÷ng u thÕ trong s¸ng t¸c v¨n ch¬ng (©m thanh, mµu s¾c, h×nh ¶nh.).

Phan Thế Duy

151


?Ch÷ Quèc ng÷ ra ®êi cã vai trß nh thÕ nµo.

? TiÕng ViÖt tõ sau Çch m¹nh th¸ng T¾m ®Õn nay.

?Phiªn ©m thuËt ng÷ KH chñ yÕu.

?Vay mîn thuËt ng÷ KHKT cña tiÕng níc nµo.

?Tõ ng÷ ngµy nay cã tÝnh chÊt nh thÕ nµo.

? TiÕng ViÖt ®· sö dông nh÷ng ch÷ viÕt nµo.

- Ch÷ H¸n?

- Ch÷ N«m?

4. TiÕng ViÖt trong thêi k× Ph¸p thuéc- Ch÷ H¸n mÊt vÞ trÝ ®éc t«n, nhng tiÕng ViÖt vÉn bÞ chÌn Ðp- Ng«n ng÷: ngo¹i giao, gi¸o dôc, hµnh chÝnh lóc nµy b»ng tiÕng Ph¸p.- Ch÷ quèc ng÷ ra ®êi, th«ng dông vµ ph¸t triÓn ®· nhanh chãng t×m ®îc thÕ ®øng. B¸o chÝ ch÷ quèc ng÷ ra ®êi vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ tõ nh÷ng n¨m 30 thÕ kØ XX.- ý thøc x©y dùng tiÕng ViÖt ®îc n©ng lªn râ rÖt (Danh tõ khoa häc 1942 -GS. Hoang Xu©n H·n).- TiÕng ViÖt gãp phÇn cæ vò vµ tuyªn truyÒn çch m¹nh, kªu gäi toµn d©n ®oµn kÕt ®Êu tranh giµnh ®éc lËp, tù do cho d©n téc.- TiÕng ViÖt phong phó h¬n vÒ çc thÓ lo¹i, cã kh¶ n¨ng ®¶m ®¬ng tr¸ch nhiÖm trong giai ®o¹n míi.5. TiÕng ViÖt tõ sau Çch m¹ng th¸ng T¸m ®Õn nay- TiÕng ViÖt trë thµnh ng«n ng÷ quèc gia cã ®Çy ®ñ chøc n¨ng tham gia vµo c«ng cuéc x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc.- Phiªn ©m thuËt ng÷ KH cña ph¬ng T©y (chñ yÕu qua tiÕng Ph¸p)- Vay mîn thuËt ng÷ KH-KT qua tiÕng TQ (®äc theo ©m H¸n-ViÖt)- §Æt thuËt ng÷ thuÇn ViÖt=> Nh×n chung tiÕng ViÖt ®· ®¹t ®Õn tÝnh chuÈn x¸c, tÝnh hÖ thèng, gi¶n tiÖn, phï hîp víi tËp qu¸n sö dông ng«n ng÷ cña

Phan Thế Duy

152


- Ch÷ Quèc ng÷?

4- Cñng cè:- Häc sinh lµm bµi tËp.- Gi¸o viªn híng dÉn.5- DÆn dß:- Häc bµi.- ChuÈn bÞ “Hng §¹o §¹i V-¬ng TrÇn Quèc TuÊn theo SGK.

ngêi ViÖt Nam .II. Ch÷ viÕt cña tiÕng ViÖt - Ch÷ H¸n: do ¶nh hëng h¬n 1000 n¨m B¾c thuéc (phong kiÕn ph¬ng B¾c TQ)- Ch÷ N«m: khi ý thøc tù chñ tù cêng cña d©n téc lªn cao, ®ßi hái cÇn cã mét thø ch÷ cña d©n téc.- Ch÷ quèc ng÷: do gi¸o sÜ ph¬ng T©y dïng con ch÷ La tinh ghi ©m tiÕng ViÖt (1651).=> Ch÷ viÕt tiÕng ViÖt ngµy nay lµ c¶ mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn l©u dµi cña d©n téc theo chiÒu dµi lÞch sö x· héi ViÖt Nam.III- LuyÖn tËp- Bµi tËp 1, 2, 3 SGK.


Phan Thế Duy

153


Hng ®¹o ®¹i v¬ng trÇn quèc tuÊn-Ng« SÜ Liªn-

A- Môc tiªu bµi häc:Gióp häc sinh: - ThÊy ®îc çi hay, søc hÊp dÉn cña mét t¸c phÈm lÞch sö nhng

®Ëm chÊt v¨n häc qua nghÖ thuËt kÓ chuyÖn vµ kh¾c ho¹ ch©n dung nh©n vËt lÞch sö.

- C¶m phôc vµ tù hµo vÒ tµi n¨ng, ®øc ®é cña ngêi anh hïng d©n téc TrÇn Quèc TuÊn, ®ång thêi hiÓu ®îc nh÷ng bµi häc ®¹o lÝ quý b¸u mµ «ng ®Ó l¹i cho ®êi sau. B- TiÕn tr×nh d¹y häc:



Häc sinh ®äc SGK.? NÐt c¬ b¶n vÒ t¸c gi¶ Ng«

SÜ Liªn.

? T×m hiÓu vÒ §¹i ViÖt sö kÝ toµn th.

I- T×m hiÓu chung1. T¸c gi¶ - Ng« SÜ Liªn (?.....?), ngêi lµng Chóc LÝ, huyÖn Ch¬ng §øc (nay lµ Chóc S¬n, Ch¬ng MÜ) Hµ T©y.- §ç tiÕn sÜ n¨m 1442 díi triÒu Lª Th¸i T«ng, ®îc cö vµo ViÖn Hµn l©m.- Çc chøc danh cña «ng: H÷u thÞ lang bé LÔ, TriÒu liÖt ®¹i phu kiªm T nghiÖp Quèc Tö Gi¸m, Tu so¹n Quèc sö qu¸n.2. T¸c phÈm:- §¹i ViÖt sö kÝ toµn th: bé chÝnh sö lín cña ViÖt Nam thêi trung ®¹i do «ng biªn so¹n vµ hoµn tÊt n¨m 1479, gåm 15 quyÓn,....=> ThÓ hiÖn tinh thÇn d©n téc m¹nh mÏ,

Phan Thế Duy

154


Häc sinh ®äc v¨n b¶n.Gi¸o viªn: TrÇn Quèc TuÊn cã vai trß quan träng trong viÖc nhµ TrÇn ®¸nh th¾ng qu©n x©m lîc M«ng-Nguyªn?H×nh ¶nh TrÇn Quèc TuÊn trong t¸c phÈm lµ mét ngêi

nh thÕ nµo.

+Tµi n¨ng, nh©n çch, lèi sèng?

? Chi tiÕt nµo thÓ hiÖn TrÇn Quèc TuÊn lµ vÞ tíng tµi ba,

mu lîc.

võa cã gi¸ trÞ sö häc, võa co gi¸ trÞ v¨n häc.II. §äc - hiÓu1. V¨n b¶n2. Ph©n tÝcha. Hng §¹o §¹i Vu¬ng TrÇn Quèc TuÊn lµ vÞ anh hïng d©n téc, tµi cao, ®øc träng: - PhÈm chÊt næi bËt cña TrÇn Quèc TuÊn lµ “trung qu©n ¸i quèc”: + PhÈm chÊt s¸ng ngêi khi «ng ph¶i gi¶i quyÕt nh÷ng mèi m©u thuÉn gi÷a hiÕu vµ trung, gi÷a t×nh nhµ vµ nî níc.+ §Æt trung lªn trªn hiÕu, nî níc trªn t×nh nhµ (HiÕu víi níc, víi d©n míi lµ ®¹i hiÕu)+ Tríc lêi cha dÆn: “Con mµ kh«ng v× cha lÊy ®îc thiªn h¹ th× cha díi suèi vµng còng kh«ng nh¾m m¾t ®îc”, «ng “®Ó ®iÒu ®ã trong lßng, nhng kh«ng cho lµ ph¶i”.+ Khi vËn níc ë trong tay, «ng vÉn mét lßng trung nghÜa víi vua TrÇn.+ Th¸i ®é, hµnh ®éng cña TrÇn Quèc TuÊn: “c¶m phôc ®Õn khãc”; “khen ngîi” YÕt Kiªu, D· Tîng; “rót g¬m kÓ téi”, “®Þnh giÕt” TrÇn Quèc T¶ng cµng t«n lªn tÊm lßng trung nghÜa cña «ng.+ Lßng yªu níc thÓ hiÖn qua c©u nãi ®Çy dòng khÝ: “BÖ h¹ chÐm ®Çu t«i tríc råi h·y hµng”. - ¤ng lµ vÞ tíng tµi ba mu lîc víi tÇm nh×n xa réng:+ T©u tr×nh vua çch dïng binh vµ thîng s¸ch gi÷ níc. So¹n s¸ch binh gia lu truyÒn

Phan Thế Duy

155


? §øc ®é cña TrÇn Quèc TuÊn ®îc thÓ hiÖn nh thÕ

nµo trong t¸c phÈm.

? Ng« SÜ Liªn sö dông nghÖ thuËt kh¸c häa nh©n vËt

lÞch sö nh thÕ nµo.

? T¸c dông cña nghÖ thuËt kÓ chuyÖn.

4- Cñng cè:? Nªu gi¸ trÞ néi dung cña t¸c phÈm qua ph©n tÝch.

r¨n d¹y ®êi sau. + T tëng th©n d©n cña bËc l¬ng thÇn thÓ hiÖn ë chñ tr¬ng “khoan søc d©n”, ë viÖc chó träng tíi vai trß, søc m¹nh ®oµn kÕt toµn d©n.+ Chiªu hiÒn ®·i sÜ, m«n kh¸ch cña «ng nhiÒu ngêi giái chÝnh sù vµ næi tiÕng vÒ v¨n ch¬ng.- Hng §¹o §¹i Vu¬ng TrÇn Quèc TuÊn lµ ngêi cã ®øc ®é lín lao: + Lµ thîng quèc c«ng, ®îc vua träng ®·i rÊt mùc nhng «ng lu«n kÝnh cÈn, khiªm nhêng “gi÷ tiÕt lµm t«i”, + Ngêi ®êi ai còng ngìng mé (hiÓn linh phß trî nh©n d©n), giÆc B¾c ph¶i nÓ phôc.b. NghÖ thuËt kh¾c häa nh©n vËt lÞch sö s¾c nÐt sèng ®éng:- TrÇn Quèc TuÊn ®îc x©y dùng trong nhiÒu mèi quan hÖ vµ ®Æt trong nh÷ng t×nh huèng thö th¸ch:+ §èi víi níc: s½n sµng quªn th©n;+ §èi víi vua: hÕt lßng hÕt d¹;+ §èi víi d©n: quan t©m lo l¾ng;+ §èi víi tíng sÜ díi quyÒn: tËn t©m d¹y b¶o;+ §èi víi con çi: nghiªm kh¾c gi¸o dôc; + §èi víi b¶n th©n: khiªm tèn, gi÷ ®¹o trung,…=> Çch kÓ nµy m¹ch l¹c, khóc chiÕt, gi÷ ®îc tÝnh l«gÝc cña nh÷ng c©u chuyÖn nh-ng vÉn sinh ®éng, hÊp dÉn, cã t¸c dông lµm næi bËt ch©n dung nh©n vËt.

Phan Thế Duy

156


? Gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña t¸c phÈm.

III.Tæng kÕt:1. Néi dung- §Ò cao vµ ca ngîi vÞ anh hïng d©n téc TrÇn Quèc TuÊn.- TrÇn Quèc TuÊn lµ nhµ chÝnh trÞ - qu©n sù lçi l¹c cña d©n téc, ®Æc biÖt lu«n nªu cao tinh thÇn trung qu©n ¸i quèc, s½n sµng x¶ th©n v× ®Êt níc.2. NghÖ thuËt- KÓ chuyÖn lÞch sö rÊt ®Æc s¾c.- Kh¾c ho¹ h×nh tîng nh©n vËt s©u s¾c.- LËp luËn chÆt chÏ, l«gÝc, gîi biÓu c¶m.

TiÕt 68: Ngµy so¹n:§äc thªm

Th¸i s trÇn thñ ®é- Ng« SÜ Liªn -

A- Môc tiªu bµi häc:Gióp häc sinh: - T×m hiÓu vÒ mét nh©n vËt cã c«ng khai s¸ng nhµ TrÇn.- Cã th¸i ®é ®óng ®¾n khi nh×n nhËn vÒ con ngêi cã c«ng vµ

nh÷ng sai lÇm, tµn b¹o.- HiÓu râ h¬n vÒ “V¨n sö bÊt ph©n”.

B- TiÕn tr×nh d¹y häc:1- æn ®Þnh tæ chøc:

Phan Thế Duy

157

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An2- KiÓm tra bµi cò: ? PhÈm chÊt cao quý cña TrÇn Quèc TuÊn ®îc

thÓ hiÖn nh thÕ nµo trong c©u chuyÖn Ng« SÜ Liªn kÓ.


Häc sinh tham kh¶o bµi häc tríc.

Häc sinh ®äc v¨n b¶n.

? Ng« SÜ Liªn kh¾c häa nh©n vËt TrÇn Thñ §é qua

nh÷ng t×nh tiÕt nµo.

? Nªu nhËn xÐt vÒ øng xö cña TrÇn Thñ §é.

I- T×m hiÓu chung- Tham kh¶o bµi Hng §¹o §¹i V¬ng TrÇn Quèc TuÊn.II- §äc - hiÓu1. V¨n b¶n (SGK)2. Ph©n tÝcha. Nh©n çch TrÇn Thñ §é:- Ng« SÜ Liªn thÓ hiÖn nh©n çch TrÇn Thñ §é qua bèn t×nh tiÕt:+ Cã ngêi hÆc téi «ng chuyªn quyÒn, «ng kh«ng thï o¸n, t×m çch trõng trÞ, ngîc l¹i TrÇn Thñ §é c«ng nhËn vµ t¸n thëng. ¤ng lµ ngêi phôc thiÖn, c«ng minh, ®é lîng vµ cã b¶n lÜnh.+ TrÇn Thñ §é kh«ng bªnh vî mµ t×m hiÓu râ s3ù viÖc, khen thëng viÖc lµm ®óng phÐp níc. ¤ng lµ ngêi t«n träng ph¸p luËt, chÝ c«ng v« t, kh«ng thiªn vÞ ngêi th©n (vî m×nh).+ TrÇn Thñ §é d¹y cho tªn ch¹y chät chøc c©u ®¬ng mét bµi häc: muèn lµm chøc quan Êy h¾n ph¶i chÆt mét ngãn ch©n ®Ó ph©n biÖt víi nh÷ng ngêi kh¸c do xøng ®¸ng mµ ®îc cö. ¤ng lµ ngêi gi÷ g×n sù c«ng b»ng cña phÐp níc, bµi tõ tÖ n¹n ch¹y chät, ®ót lãt, dùa dÉm th©n thÝch.+ §Ò nghÞ vua chän mét trong hai anh em

Phan Thế Duy

158


? NhËn xÐt kh¸i qu¸t vÒ nh©n çch TrÇn Thñ §é.

4- Cñng cè:? NghÖ thuËt kh¾c häa

nh©n vËt lÞch sö vµ nh©n çch TrÇn Thñ §é qua bµi

häc.5- DÆn dß: - N¾m bµi häc.- ChuÈn bÞ “Ph¬ng ph¸p thuyÕt minh theo SGK.

«ng lµm tíng, nÕu c¶ hai cïng cÇm quyÒn sÏ chia bÌ kÐo çnh lµm rèi lo¹n viÖc triÒu chÝnh. ¤ng ®Æt viÖc c«ng lªn hµng ®Çu, kh«ng t lîi, g©y bÌ kÐo çnh.=> TrÇn Thñ §é lµ ngêi b¶n lÜnh vµ nh©n çch: th¼ng th¾n cÇu thÞ, ®é lîng, nghiªm minh ®Æc biÖt lµ chÝ c«ng v« t.b. nghÖ thuËt kÓ chuyÖn cña Ng« SÜ Liªn:- T¹o t×nh huèng giµu kÞch tÝnh;- Chän chi tiÕt ®¾t gi¸ cho nh÷ng t×nh huèng truyÖn ®Èy ®Õn cao trµo vµ gi¶i quyÕt bÊt ngê.III- Tæng kÕt- NghÖ thuËt kh¾c häa nh©n vËt lÞch sö vµ nh©n çch TrÇn Thñ §é qua bµi häc.

TiÕt 69: Ngµy so¹n:Ph¬ng ph¸p thuyÕt minh

A- Môc tiªu bµi häc:Gióp häc sinh: - HiÓu râ tÇm quan träng cña ph¬ng ph¸p thuyÕt minh vµ nh÷ng

yªu cÇu ®èi víi viÖc vËn dông ph¬ng ph¸p thuyÕt minh.

Phan Thế Duy

159

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An- N¾m ®îc mét sè ph¬ng ph¸p thuyÕt minh cô thÓ.- BiÕt vËn dông nh÷ng kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng ®· häc vÒ v¨n b¶n

thuyÕt minh ®Ó viÕt ®îc mét bµi v¨n nh»m trinh bµy mét çch cô thÓ, chuÈn x¸c, hÊp dÉn, sinh ®éng vÒ mét sù vËt hay hiÖn tîng.B- TiÕn tr×nh d¹y häc:

1- æn ®Þnh tæ chøc:2- KiÓm tra bµi cò: 15’ (®Ò kÌm theo)


?Khi cÇn thuyÕt minh vÊn ®Ò nµo ®ã ph¶i ta cÇn lu ý

g×.

Häc sinh nªu nh÷ng ph¬ng ph¸p thuyÕt minh ®· häc.

Gi¸o viªn híng dÉn häc sinh t×m hiÓu vÝ dô SGK Tr 48

I- TÇm quan träng cña ph ¬ng ph¸p thuyÕt minh- Ph¶i hiÓu biÕt râ rµng, chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ vÒ sù vËt, hiÖn tîng cÇn ®îc thuyÕt minh.- Ph¶i thùc lßng mong muèn truyÒn ®¹t nh÷ng tri thøc Êy cho ngêi ®äc (ngêi nghe).- Ph¬ng ph¸p truyÒn ®¹t cho ngêi ®äc ng-êi nghe cÇn dÔ hiÓu, râ rµng, chÝnh x¸c, khoa häc vµ trong s¸ng.II- Mét sè ph ¬ng ph¸p thuyÕt minh 1. ¤n tËp çc ph¬ng ph¸p thuyÕt minh ®· häca. Nh÷ng ph¬ng ph¸p thuyÕt minh ®· häc: nªu ®Þnh nghÜa, liÖt kª, nªu vÝ dô, dïng sè liÖu, so s¸nh, ph©n lo¹i, ph©n tÝch* T×m hiÓu vÝ dô:- Nªu nhËn ®Þnh vÒ nh©n vËt lÞch sö TrÇn Quèc TuÊn, råi liÖt kª b»ng sè liÖu cô thÓ ®Ó gi¶i thÝch.- Dïng bót ph¸p ph©n tÝch, gi¶i thÝch.- Dïng sè liÖu ®Ó so s¸nh råi ph©n lo¹i vµ

Phan Thế Duy

160

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An?T¸c dông cña viÖc sö dông ph¬ng ph¸p thuyÕt minh

®ã.

?ThuyÕt minh chó thÝch lµnh thÕ nµo.?ThuyÕt minh b»ng çch gi¶ng gi¶i nguyªn nh©n-kÕt qu¶.

?Muèn lµm bµi v¨n thuyÕt minh cã kÕt qu¶ th× ph¶i

nh thÕ nµo??Nh÷ng ph¬g ph¸p thuyÕt minh thêng gÆp ®ã lµ g×.

?ViÖc lùa chän, vËn dông vµ phèi hîp çc ph¬ng ph¸p

thuyÕt minh cÇn tu©n theo nh÷ng nguyªn t¾c nµo.

4- Cñng cè:- Häc sinh lam bµi tËp.

- Gi¸o viªn cñng cè.5- DÆn dß:- Lµm bµi tËp cßn l¹i.- ChuÈn bÞ “ChuyÖn chøc ph¸n sù ®Òn T¶n Viªn”

nªu vÝ dô ph©n tÝch ®a ra kÕt luËn.- §a ra nhËn ®Þnh vÒ nh¹c cô cña mét ®iÖu h¸t, ph©n lo¹i råi ph©n tÝch ©m thanh çc nh¹c cô.b. T¸c dông: lêi v¨n thªm truyÒn c¶m, sinh ®éng, hÊp dÉn, chuÈn x¸c.2.T×m hiÓu thªm mét sè ph¬ng ph¸p thuyÕt minh- ThuyÕt minh b»ng çch chó thÝch.- ThuyÕt minh b»ng çch gi¶ng gi¶i nguyªn nh©n- kÕt qu¶.III.Yªu cÇu ®èi víi viÖc vËn dông ph - ¬ng ph¸p thuyÕt minh1. Muèn lµm bµi v¨n thuyÕt minh cã kÕt qu¶, ngêi lµm bµi ph¶i n¾m ®îc ph¬ng ph¸p thuyÕt minh.2. Nh÷ng ph¬ng ph¸p thuyÕt minh thêng gÆp: ®Þnh nghÜa, chó thÝch, ph©n tÝch, ph©n lo¹i, liÖt kª, gi¶ng gi¶i nguyªn nh©n-kÕt qu¶, nªu vÝ dô, so s¸nh, dïng sè liÖu,3. ViÖc lùa chän, vËn dông vµ phèi hîp çc ph¬ng ph¸p thuyÕt minh cÇn tu©n theo çc nguyªn t¾c:- Kh«ng xa rêi môc ®Ých thuyÕt minh;- Lµm næi bËt b¶n chÊt vµ ®Æc trng cña sù vËt, hiÖn tîng;- Lµm cho ngêi ®äc (ngêi nghe) tiÕp nhËn dÔ dµng vµ høng thó.IV.LuyÖn tËp1. Bµi tËp1- Ph¬ng ph¸p chó thÝch, ph©n lo¹i, liÖt kª,

Phan Thế Duy

161

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn Antheo híng dÉn SGK. nªu vÝ dô ®iÓn h×nh.

=> T¸c gi¶ cung cÊp nh÷ng tri thøc vÒ mét loµi hoa ®îc c¶ ph¬ng §«ng vµ ph¬ng T©y t«n quý.+ T¸c gi¶ hiÓu biÕt thËt sù khoa häc, chÝnh x¸c, kh¸ch quan vÒ loµi hoa lan ë ViÖt Nam.2. Bµi tËp 2 (VÒ nhµ).

TiÕt 70-71: Ngµy so¹n:ChuyÖn chøc ph¸n sù ®Òn t¶n viªn

-NguyÔn D÷ - A- Môc tiªu bµi häc:

Gióp häc sinh: -ThÊy dîc tÝnh çch dòng c¶m, kiªn cêng cña nh©n vËt Ng« Tö V¨n-

®¹i diÖn cho chÝnh nghÜa chèng l¹i nh÷ng thÕ lùc gian tµ -Båi dìng thªm lßng yªu chÝnh nghÜa vµ niÒm tù hµo vÒ ngêi trÝ

thøc níc ViÖt-Th¸y ®îc nghÖ thËt kÓ chuyÖn sinh ®éng, hÊp dÉn, giµu kÞch tÝnh

cña t¸c gi¶ TruyÒn k× m¹n lôcB- TiÕn tr×nh d¹y häc:

1- æn ®Þnh tæ chøc:2- KiÓm tra bµi cò: ? Cã nh÷ng ph¬ng ph¸p thuyÕt minh nµo? Muèn

thuyÕt minh hiÖu qu¶ ta cÇn chó ý g×.

3- Giíi thiÖu bµi míi:Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹tTiÕt1:

-Cuéc ®êi vµ con ngêi NguyÔn D÷ cã nh÷ng

®iÓm g× cÇn lu ý?

I. T×m hiÓu chung1. T¸c gi¶- NguyÔn D÷ (?....?) sèng vµo kho¶ng thÕ kØ XVI, ngêi x· §ç Tïng, huyÖn Trêng T©n (nµy lµ huyÖn Thanh MiÖn, tØnh H¶i D¬ng).

Phan Thế Duy

162


? Em hiÓu g× vÒ thÓ lo¹i truyÒn k×.

? T¸c phÈm “TruyÒn k× m¹n lôc”:

+Néi dung chÝnh cña t¸c phÈm ®ã?

-Yªu cÇu häc sinh ®äc bµi.

?TÝnh çch næi bËt cña Ng« Tö V¨n lµ g×.

+ThÓ hiÖn ë nh÷ng ®iÓm nµo?

+DÉn chøng cô thÓ ?

- XuÊt th©n trong 1 gia ®×nh khoa b¶ng (cha ®ç tiÕn sÜ ®êi Lª Th¸nh T«ng).- Thi ®ç vµ ra lµm quan nhng kh«ng l©u sau «ng ço quan vÒ ë Èn.2. TruyÒn k× - TruyÒn k× m¹n lôca. TruyÒn k×: lµ thÓ v¨n xu«it rung ®¹i, ph¶n ¸nh hiÖn thùc qua nh÷ng yÕu tè k× l¹, hoang ®êng.b. TruyÒn k× m¹n lôc:- Sè lîng t¸c phÈm kh«ng nhiÒu, tiªu biÓu lµ TruyÒn k× m¹n lôc gåm 20 truyÖn.- ViÕt b»ng ch÷ H¸n, néi dung ph¶n ¸nh hiÖn thùc x· héi phong kiÕn ®Çy bÊt c«ng ®¬ng thêi. B»ng ngßi bót nh©n ®¹o, t¸c gi¶ kh¼ng ®Þnh quan niÖm sèng“ l¸nh ®ôc vÒ trong” cña b¶n th©n vµ líp trÝ thøc Èn dËt cïng thêi. Gi¸ trÞ nh©n b¶n cña t¸c phÈm cßn lµ tinh thÇn d©n téc, béc lé niÒm tù hµo nh©n tµi, v¨n hãa n¬c ViÖt.II. §äc - hiÓu1. V¨n b¶n: SGK2. Ph©n tÝch:a. TÝnh çch næi bËt ë nh©n vËt Ng« Tö V¨n: lµ c¬ng trùc, dòng c¶m ®Êu tranh v× chÝnh nghÜa (t×nh tiÕt, sù kiÖn)- Tríc hÕt, tÝnh çch Ng« Tö V¨n thÓ hiÖn qua lêi kÓ cña t¸c gi¶: “Chµng vèn kh¶ng kh¸i, nãng n¶y, thÊy sù tµ gian th× kh«ng thÓ chÞu ®îc, vïng B¾c ngêi ta vÉn khen lµ mét ngêi c¬ng trùc”.- Ngay khi míi xuÊt hiÖn, tÝnh çch Ng« Tö V¨n ®· béc lé kh¸ râ víi th¸i ®é kh«ng run sî

Phan Thế Duy

163


TiÕt2:

+Ph¶n øng tríc thãi xÊu, thãi ¸c…?

+Nh÷ng hµng ®éng nµo mµ t¸c phÈm ®· ph¶n ¸nh râ nÐt nhÊt?

? §èi diÖn víi Diªm V¬ng vµ câi ©m, Tö V¨n thÓ hiÖn minh lµ ngêi nh thÕ nµo.

+Ng«n ng÷, cö chØ, th¸i ®é?

tríc lêi ®e däa cña tªn hung thÇn. Hµnh ®éng cña Tö V¨n ch©m löa ®èt ng«i ®Òn thiªng: “rÊt tøc giËn, mét h«m t¾m géi s¹ch sÏ khÊn trêi, rçi ch©m löa ®èt ®Òn. Mäi ng-êi ®Òu l¾c ®Çu lÌ lìi, lo sî thay cho Tö V¨n, nhng chµng vÉn vung tay kh«ng cÇn g× c¶”.+ Ph¶n øng cña Tö V¨n tríc thãi xÊu, thãi ¸c nhanh chãng, m¹nh mÏ, døt kho¸t.+ Hµnh ®éng: “t¾m géi s¹ch sÏ” tríc khi ®èt ®Òn, “vung tay kh«ng cÇn g× c¶” sau khi ®èt ®Òn chøng tá Tö V¨n quyÕt ®Êu, quyÕt sèng m¸i víi kÎ gian tµ, dï ®èi thñ cña Tö V¨n lµ kÎ nµo còng ph¶i kinh sî.- ë chèn ©m cung, do chØ nghe bªn nguyªn, Diªm V¬ng - vÞ quan toµ xö kiÖn, ngêi cÇm çn c©n c«ng lÝ - còng ®· cã lóc tá ra hå ®å.+ Tö V¨n gan d¹ tríc bän quû D¹ Xoa nanh ¸c vµ quang c¶nh ®¸ng sî n¬i câi ©m.+ Tö V¨n tá th¸i ®é cøng cái, bÊt khuÊt tríc Diªm V¬ng ®Çy quyÒn lùc.+ Chµng kh«ng chØ ‘kªu to”, kh¼ng ®Þnh: “Ng« So¹n nµy lµ mét kÎ sÜ ngay th¼ng ë trÇn gian”, mµ cßn dòng c¶m v¹ch mÆt tªn b¹i tíng gian tµ víi lêi lÏ “rÊt cøng cái, kh«ng chÞu nhón nhêng chót nµo”. Chµng chiÕn ®Êu ®Õn cïng v× lÏ ph¶i. Cø tõng bíc, Ng« Tö V¨n ®· ®¸nh lui tÊt c¶ sù ph¶n c«ng, kh¸ng cù cña kÎ thï, cuèi cïng ®¸nh gôc hoµn toµn viªn tíng giÆc.- Ng« Tö V¨n víi sù kiªn ®Þnh chÝnh nghÜa

Phan Thế Duy

164


? ý nghÜa sù ®Êu tranh cña Ng« Tö V¨n.

? T tëng c©u chuyÖn nµy lµ g×.

+Lªn ¸n vÊn ®Ò g×?

+V¹ch ra râ nÐt hiÖn thùc xh ®Êt níc con ngêi ra sao?

-T¸c gi¶ ®Ò cao ®iÒu g× ë con ngêi?

-NguyÔn D÷ thÓ hiÖn ®îc ®iÒu g× qua ngßi bót?

-C©u chuyÖn kÕt thóc nh

cña m×nh ®· chiÕn th¾ng gian tµ mang l¹i ý nghÜa:+ Gi¶i trõ ®îc hËu häa, ®em l¹i an lµnh cho nh©n d©n;+ DiÖt tõ tËn gèc thÕ lùc x©m lîc tµn ¸c, lµm s¸ng tá nçi oan khuÊt vµ phôc håi danh vÞ cho Thæ thÇn níc ViÖt;+ §îc tiÕn cö vµo chøc ph¸n sù ®Òn T¶n Viªn, ®¶m ®¬ng nhiÖm vô gi÷ g×n c«ng lÝ.b. T tëng ChuyÖn chøc ph¸n sù ®Òn T¶n Viªn- V¹ch trÇn bé mÆt gian tµ cña kh«ng Ýt kÓ ®¬ng quyÒn “quen dïng chíc dèi lõa, thÝch lµm trß th¶m ngîc”.+ Lªn ¸n mét quan tham l¹i nhòng ®¬ng thêi + §ång thêi cßn tè ço m¹nh mÏ hiÖn thùc x· héi víi “rÔ ¸c mäc lan, khã lßng lay ®éng”, “v× tham cña ®ót” mµ bªnh vùc cho kÎ gian tµ.+ Lêi nãi tù nhiªn cña Tö V¨n víi Thæ c«ng: “Sao mµ nhiÒu thÇn qu¸ vËy?”- T¸c gi¶ ®Ò cao phÈm chÊt ngêi qu©n tö: Ng« Tö V¨n lµ h×nh tîng tiªu biÓu cho kÎ sÜ c¬ng trùc, kh¶ng kh¸i, kiªn quyÕt chèng gian tµ.- NguyÔn D÷ ®· thÓ hiÖn s©u s¾c tinh thÇn tù hµo d©n téc:+ Viªn B¸ch hé hä Th«i khi sèng ®· thÊt b¹i nhôc nh· trªn ®Êt ViÖt, lóc chÕt thµnh hån ma lÈn quÊt lµm ®iÒu dèi tr¸, cµn bËy, nªn

Phan Thế Duy

165

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn AnthÕ nµo?

Cã g× ®Æc biÖt?

4- Cñng cè:? NhËn xÐt néi dung vµ nghÖ thuËt t¸c phÈm.

5- DÆn dß:- Häc bµi, n¾m néi dung vµ t tëng t¸c phÈm.- ChuÈn bÞ LuyÖn tËp viÕt ®o¹n v¨n thuyÕt minh theo híng dÉn SGK.

l¹i tiÕp tôc nÕm mïi thÊt b¹i. Ph¶i ch¨ng ®ã lµ sè phËn chung cho nh÷ng tªn x©m lîc?- C©u chuyÖn kÕt thóc víi th¾ng lîi thuéc vÒ Ng« Tö V¨n: céi nguån truyÒn thèng nh©n ®¹o vµ yªu níc cña d©n téc ViÖt Nam chÝnh nghÜa th¾ng gian tµ, tinh thÇn d©n téc th¾ng ngo¹i x©m.III. Tæng kÕt1. Néi dung- ChiÕn th¾ng cña chÝnh nghÜa trªn mäi lÜnh vùc trong cuéc sèng cña con ngêi. §©y lµ niÒm tin tÊt yÕu cÇn cã ë mçi chóng ta-ThÓ hiÖn niÒm tù hµo vÒ nh÷ng ngêi trÝ thøc ViÖt, nh÷ng con ngêi kiªn ®Þnh, dòng c¶m lu«n ®øng vÒ lÏ ph¶i vµ c«ng lÝ.- Tè ço hiÖn thùc vÒ x· héi ®¬ng thêi víi nhiÒu thñ ®o¹n, nhiÒu m¸nh khoÐ,2. NghÖ thuËt- Sö dông thµnh c«ng yÕu tè “ k×” vµ yÕu tè “thùc”:+ C©u chuyÖn li k×, nhiÒu chi tiÕt kh¸c th-êng thu hót ngêi ®äc; nh÷ng xung ®ét ngµy cµng c¨ng th¼ng, dÉn ®Õn cao trµo, kÕt thóc cã hËu, kÎ ¸c ®Òn téi, ngêi thiÖn ®îc phôc håi vµ ®Òn ®¸p.- Kh¾c ho¹ tÝnh çch nh©n vËt s©u s¾c.

Phan Thế Duy

166

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn AnTiÕt 72: Ngµy so¹n:

LuyÖn tËp viÕt ®o¹n v¨n thuyÕt minh


- ¤n tËp vµ cñng cè nh÷ng kiÕn thøc vÒ ®o¹n v¨n ®· häc ë THCS.- ThÊy ®îc mèi quan hÖ mÆt thiÕt gi÷a viÖc viÕt ®o¹n v¨n víi viÖc

lËp dµn ý.- TÝch hîp víi çc kiÕn thøc vÒ v¨n, tiÕng ViÖt vµ tÝch hîp víi vèn

sèng thùc tÕ ®Ó viÕt ®o¹n v¨n thuyÕt minh.- RÌn luyÖn kÜ n¨ng viÕt ®o¹n v¨n cã liªn kÕt c©u vµ ®óng kiÓu bµi

thuyÕt minh. B- TiÕn tr×nh d¹y häc:


I- «n tËp vÒ ®o¹n v¨n- Gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh ®äc môc I trong SGK vµ tr¶ lêi c©u hái:

1. §o¹n v¨n lµ g×?2. So s¸nh ®o¹n v¨n tù sù vµ ®o¹n v¨n thuyÕt minh.3. CÊu tróc cña mét ®o¹n v¨n thuyÕt minh

- Gi¸o viªn gîi ý vµ dÉn d¾t häc sinh trao ®æi th¶o luËn vµ tr¶ lêi:1. HiÖn nay cã nhiÒu çch hiÓu vÒ ®o¹n v¨n kh¸c nhau, nhng cã

thÓ quy vÒ mét sè çch hiÓu chÝnh nh sau: - §o¹n v¨n ®îc dïng ®Ó chØ sù “ph©n ®o¹n néi dung” cña v¨n b¶n.

BiÓu hiÖn cô thÓ cña quan niÖm nµy thêng gÆp ë c©u hái, kiÓu nh: “Bµi nµy ®îc ®îc chia lµm mÊy ®o¹n? Mçi ®o¹n nãi g×?...”. Nh vËy ®o¹n cã thÓ rÊt dµi, bao gåm nhiÒu phÇn xuèng dßng, nhng còng cã thÓ chØ lµ mét phÇn xuèng dßng. §o¹n trong nh÷ng trêng hîp nµy ®îc quan niÖm nh mét ®¬n vÞ cã sù hoµn chØnh nhÊt ®Þnh vÒ mÆt néi dung.

Phan Thế Duy

167

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An- §o¹n v¨n ®îc hiÓu lµ sù “ph©n ®o¹n mang tÝnh chÊt h×nh thøc”

Çch hiÓu nµy thêng gÆp trong çc çch nãi nh: “Mçi chç xuèng dßng sÏ cho ta mét ®o¹n v¨n. Muèn cã ®o¹n v¨n ta ph¶i chÊm xuèng dßng.”Gi¸o viªn: gi¶i thÝch thªm

NÕu chØ nhÊn m¹nh vµo h×nh thøc cña ®o¹n v¨n sÏ phiÕn diÖn vµ rÊt khã cho viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò “®o¹n v¨n” trong m«n Lµm v¨n ë nhµ trêng.

Çc nhµ nghiªn cøu ®· thèng nhÊt ®o¹n v¨n lµ mét thñ ph¸p tæ chøc v¨n b¶n nh»m gióp ngêi ®äc tiÕp nhËn néi dung th«ng tin cña v¨n b¶n mét çch thuËn lîi nhÊt. §o¹n v¨n lµ ®¬n vÞ c¬ së cña v¨n b¶n, liÒn kÒ víi c©u nhng trùc tiÕp ®øng trªn c©u, diÔn ®¹t mét néi dung nhÊt ®Þnh, ®îc më ®Çu b»ng chç lïi ®Çu dßng, viÕt hoa vµ kÕt thóc b»ng dÊu ng¾t ®o¹n (thùc chÊt lµ dÊu ng¾t c©u cña c©u cuèi cïng trong ®o¹n v¨n).=> Tãm l¹i

*VÒ mÆt néi dung: - §o¹n v¨n cã thÓ hoµn chØnh hoÆc kh«ng hoµn chØnh. - TÝnh hoµn chØnh hay kh«ng hoµn chØnh kh«ng quyÕt ®Þnh b¶n

chÊt cña viÖc tæ chøc ®o¹n v¨n.- Khi ®o¹n v¨n ®¹t møc hoµn chØnh vÒ néi dung, nã sÏ trïng víi

chØnh thÓ trªn c©u (mét kh¸i niÖm kh¸ phøc t¹p, kh«ng cã ®iÒu kiÖn tr×nh bµy ë bµi nµy).

- §o¹n v¨n trïng víi chØnh thÓ trªn c©u cã thÓ ®îc gäi lµ “®o¹n ý” (hay “®o¹n néi dung”).

- Nh÷ng ®o¹n v¨n kh«ng hoµn chØnh vÒ néi dung cã thÓ ®îc gäi lµ “®o¹n lêi” (hay “®o¹n diÔn ®¹t”).

*VÒ m¾t h×nh thøc: - §o¹n v¨n lu«n lu«n hoµn chØnh. - TÝnh hoµn chØnh nµy ®îc thÓ hiÖn ra b»ng nh÷ng dÊu hiÖu tù

nhiªn cña ®o¹n nh: lïi ®Çu dßng, viÕt hoa ch÷ çi ®Çu dßng, cã dÊu kÕt ®o¹n.

Phan Thế Duy

168

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An- §©y lµ nh÷ng dÊu hiÖu gióp ta cã thÓ dÔ dµng nhËn ra ranh giíi

gi÷a çc ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n.VÝ dô: Anh cµng hÕt søc ®Ó h¸t, ®Ó ®µn vµ ®Ó kh«ng ai nghe. Bëi

v×§êng cµng v¾ng ng¾t. ThØnh tho¶ng, nh÷ng chiÕc xe cao su kÝn mÝt nh bng, lÐp nhÐp ch¹y uÓ o¶i. l¹i thØnh tho¶ng mét ngêi ®i lÐn díi m¸i hiªn, run rÈy, véi vµng.

(NguyÔn C«ng Hoan)2. So s¸nh sù gièng nhau cña v¨n b¶n tù sù vµ v¨n b¶n thuyÕt minh- Gièng nhau:

+ §Òu ®¶m b¶o cÊu tróc thêng gÆp cña mét ®o¹n v¨n- Kh¸c nhau:

§o¹n v¨n tù sù §o¹n v¨n thuyÕt minh+ KÓ l¹i c©u chuyÖn, cã sö dông çc yÕu tè miªu t¶ vµ biÓu c¶m rÊt hÊp dÉn, xóc ®éng.

+ Gi¶i thÝch cho ngêi ®äc hiÓu th«ng qua çc tri thøc ®îc cung cÊp, kh«ng cã yªu tè miªu t¶ vµ biÓu c¶m nh ®o¹n v¨n tù sù

3. CÊu tróc cña ®o¹n v¨n thuyÕt minh thêng gÆp: chia lµm 3 phÇn- C©u më ®o¹n: lµ giíi thiÖu néi dung toµn ®o¹n

- C©u tiÕp: thuyÕt minh cô thÓ vµo vÊn ®Ò;- C©u kÕt ®o¹n: kh¼ng ®Þnh l¹i kÕt qu¶ cña viÖc thuyÕt minh.

II- ViÕt ®o¹n v¨n thuyÕt minhGi¸o viªn yªu cÇu häc sinh ®äc môc II /sgk vµ tr¶ lêi c©u hái:

- Muèn viÕt mét ®o¹n v¨n thuyÕt minh, chóng ta ph¶i cã mÊy bíc chuÈn bÞ? Lµ nh÷ng bíc nµo?

- Gi¸o viªn gîi ý häc sinh trao ®æi, th¶o luËn vµ tr¶ lêi: Gåm 4 bíc nh sau

Bíc 1: X¸c ®Þnh ®èi tîng cÇn thuyÕt minh, ch¼ng h¹n: + Mét nhµ khoa häc + Mét t¸c phÈm v¨n häc

Phan Thế Duy

169

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An + Mét c«ng tr×nh nghiªn cøu + Mét ®iÓn h×nh ngêi tèt, viÖc tètBíc 2: X©y dùng dµn ý, ch»ng h¹n: + Më bµi (mÊy ®o¹n, mçi ®o¹n nãi g×?) + Th©n bµi (mÊy ®o¹n, mçi ®o¹n diÔn ®¹t mét ý hay nhiÒu ý) + KÕt bµi (mÊy ®o¹n, mçi ®o¹n nãi g×?)Bíc 3: ViÕt tõng ®o¹n v¨n theo dµn ýBíc 4: L¾p r¸p çc ®o¹n v¨n thµnh bµi v¨n vµ kiÓm tra, söa ch÷a

bæ sung.III- H íng dÉn luyÖn tËp (cñng cè)

- Gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh t×m hiÓu ®o¹n v¨n: “Víi Anh-xtanh, thêi gian… chËm l¹i 22,4 lÇn”.*NhËn xÐt:

+§©y lµ ®o¹n v¨n thuyÕt minh vÒ nghÞch lÝ gi÷a thêi gian vµ tèc ®é.

+ Ph¬ng ph¸p thuyÕt minh dïng trong ®o¹n v¨n nµy lµ: gi¶i thÝch, nªu sè liÖu vµ so s¸nh.

+NghÜa bãng: Khuyªn ta h·y tËn dông thêi gian ®Ó lµm viÖc cã n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶, nÕu cø lêi biÕng rong ch¬i th× sÏ bÞ “l·o ho¸” víi tèc ®é khñng khiÕp cña ¸nh s¸ng.

- Häc sinh ®äc Ghi nhí trong SGK.

5- DÆn dß:

Phan Thế Duy

170

Ghi nhí§Ó cã thÓ viÕt mét ®o¹n v¨n thuyÕt minh, cÇn ph¶i:

- N¾m v÷ng çc kiÕn thøc vÒ ®o¹n v¨n thuyÕt minh vµ çc kÜ n¨ng viÕt ®o¹n v¨n thuyÕt minh.

- Cã ®ñ nh÷ng tri thøc cÇn thiÕt vµ chuÈn x¸c ®Ó lµm râ ý chung cña ®o¹n.

- S¾p xÕp hîp lÝ çc tri thøc ®ã theo mét thø tù râ rµng, rµnh m¹ch.

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An+ Lµm çc bµi tËp cßn l¹i SGK/63,64+ Häc thuéc phÇn ghi nhí+ ChuÈn bÞ Tr¶ bµi viÕt sè 5 - Ra ®Ò bµi sè 6

TiÕt 73: Ngµy so¹n:Tr¶ bµi sè 5

Ra ®Ò bµi sè 6 (ë nhµ)A- Mục tiêu bài học: Giúp HS

- NhËn thøc râ nh÷ng u vµ nhîc ®iÓm vÒ néi dung vµ h×nh thøc cña bµi viÕt, ®Æc biÖt lµ kÜ n¨ng chän chi tiÕt tiªu biÓu kÕt hîp thao t¸c thuyÕt minh vÒ nh©n vËt lÞch sö.

Phan Thế Duy

171

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An- Rót ra bµi häc kinh nghiÖm vµ cã ý thøc båi dìng thªm n¨ng lùc viÕt

v¨n thuyÕt minh.B- Tiến trình dạy học:









- ChØ ra mét sè lçi ®iÓn

I- Ph©n tÝch ®Ò<1> PhÇn tr¾c nghiÖm (2 ®iÓm).- PhÇn nµy, néi dung kiÕn thøc chñ yÕu ®Çu häc k× 2.=> Tr¾c nghiÖm kh¸ch quan.<2> PhÇn tù luËn 8 ®iÓm.- ThuyÕt minh (giíi thiÖu) vÒ NguyÔn Tr·i: cuéc ®êi, sù nghiÖp,…II- NhËn xÐt chung1. ¦u ®iÓm:a. Tr¾c nghiÖm:- Häc sinh lµm bµi t¬ng ®èi tèt. Mét sè em ®¹t ®iÓm tèi ®a.b. Tù luËn: - Bµi thuyÕt minh kh¸ kÜ vÒ NguyÔn Tr·i.- Nh÷ng chi tiÕt tiªu biÓu g¾n liÒn víi cuéc ®êi, sù nghiÖp NguyÔn Tr·i c¬ b¶n ®· cã trong çc bµi viÕt.- Bè côc bµi ®· cã sù chuyÓn biÕn so víi nh÷ng bµi viÕt tríc, râ rµng, m¹ch l¹c h¬n.2. Nhîc ®iÓm:a. Tr¾c nghiÖm:- Cha khoa häc, mét sè häc sinh tÈy xãa bÈn.

Phan Thế Duy

172

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn Anh×nh.

4- Củng cố

- Gi¸o viªn vµ häc sinh cïng söa lçi bµi (Tham kh¶o ®¸p ¸n).- Häc sinh ®äc l¹i bµi vµ söa lçi (nÕu cã).

- GV ra ®Ò bµi viÕt sè 6.

5- Dặn dò

- Söa l¹i bµi viÕt sè 5.- Lµm vµ nép bµi viÕt sè 6 sau 10 ngµy.- ChuÈn bÞ "Tãm t¾t v¨n b¶n thuyÕt minh".

- Tr×nh bµy c©u hái tr¾c nghiÖm nh tù luËn.b. Tù luËn: - Lçi diÔn ®¹t cha tho¸t ý.- Çc chi tiÕt, sù viÖc s¾p xÕp cha l« - gÝch.- Ch÷ viÕt bÈn, Èu, cha ®Ñp.III- Söa lçi1. H×nh thøc:- Ph©n ®Þnh râ hai phÇn bµi: tr¾c nghiÖm vµ tù luËn;- Tr×nh bµy phÇn tr¾c ngiÖm cÇn khoa häc h¬n; - RÌn ch÷ viÕt, chó ý lçi chÝnh t¶.2. Néi dung:- §äc kÜ, hiÓu ®óng b¶n chÊt c©u hái vµ lùa chän chÝnh x¸c ph¬ng ¸n ®óng nhÊt phÇn tr¾c nghiÖm;- Giíi thiÖu vÒ nh©n vËt lÞch sö, ®Æc biÖt lµ nh÷ng ngêi næi tiÕng nh NguyÔn Tr·i cÇn n¾m vµ tr¸nh sai nh÷ng lçi c¬ b¶n nh: tªn ch÷ cña NguyÔn Tr·i lµ Tè Nh hay t¸c phÈm Nam quèc s¬n hµ lµ cña NguyÔn Tr·i,...IV- §Ò bµi lµm v¨n sè 6- Anh (chÞ) h·y thuyÕt minh nh÷ng chiÕn th¾ng cña nghÜa qu©n Lam S¬n ®îc NguyÔn Tr·i nªu trong §¹i ço b×nh Ng«. * Yªu cÇu:+ ThuyÕt minh dùa theo v¨n b¶n §¹i ço b×nh Ng«;+ LËp luËn chÆt chÏ, chÝnh x¸c vµ hÊp dÉn vÒ nh÷ng chiÕn th¾ng hµo hïng cña nghÜa qu©n Lam S¬n;

Phan Thế Duy

173

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An+ Qua bµi viÕt, ngêi ®äc thÊy ®îc kh¸i qu¸t c«ng cuéc gi¶i phãng ®Êt níc cña nghÜa qu©n Lam S¬n nãi riªng vµ cña d©n téc ta ë thÕ kØ XV nãi chung.

Bµi viÕt v¨n sè 5I. PhÇn tr¾c nghiÖm (2 ®iÓm) C©u 1: V¨n b¶n nµo sau ®©y kh«ng ph¶i s¸ng t¸c cña NguyÔn Tr·i:a. D ®Þa chÝ b. §¹i ço b×nh Ng« c. B¹ch V©n thi tËp d. Lam S¬n thùc lôc C©u 2: V¨n b¶n nµo sau ®©y cña NguyÔn Tr·i:a.V¨n bia VÜnh L¨ng. c. Tùa “TrÝch diÔm thi tËp”b. HiÒn tµi lµ nguyªn khÝ cña quèc gia. d. C¶ 3 c©u a, b, c ®Òu saiC©u 3: V¨n b¶n §¹i ço b×nh Ng« cña NguyÔn Tr·i ®îc ®¸nh gi¸ lµ mét ¸ng v¨n:a. V« tiÒn kho¸ng hËu. b. §éc nhÊt v« nhÞ. c. Thiªn cæ k× bót. d. Thiªn cæ hïng v¨n.C©u 4: V¨n b¶n §¹i ço b×nh Ng« cña NguyÔn Tr·i ®îc xem lµ b¶n tuyªn ng«n ®éc lËp lÇn thø mÊy cña d©n téc ViÖt Nam:a. Thø nhÊt. b. Thø hai. c. Thø ba. d. C¶ a, b, c ®Òu sai.C©u 5: T tëng nh©n nghÜa trong §¹i ço b×nh Ng« nghÜa lµ g×?a. Lµ mèi quan hÖ t×nh th¬ng vµ ®¹o lÝ cña con ngêi. b. Lµ chèng qu©n x©m lîc.c. Lµ tiªu trõ tham tµn b¹o ngîc ®Ó b¶o cuéc sèng yªn æn cña con ngêi. d. C¶ 3 c©u a, b, c ®Òu ®óng.C©u 6: Phó s«ng B¹ch §»ng cña t¸c gi¶:

Phan Thế Duy

174

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn Ana. NguyÔn Tr·i b. Tr ¬ng H¸n Siªu. c. NguyÔn Méng Tu©n. d. NguyÔn Sëng.C©u 7: §iÓm gièng nhau cña bµi Nam quèc s¬n hµ víi §¹i ço b×nh Ng« lµ:a. ThÓ lo¹i b. Hoµn c¶nh s¸ng t¸c c. T t ëng chñ ®¹o d. Ph¬ng thøc biÓu ®¹tC©u 8: Bµi Tùa “TrÝch diÔm thi tËp” ®îc viÕt n¨m a. 1495 b. 1496 c. 1497 d. 1498II. PhÇn tù luËn (8 ®iÓm)

Anh (chÞ) h·y viÕt mét bµi v¨n giíi thiÖu vÒ t¸c gi¶ NguyÔn Tr·i.

TiÕt 74-75: Ngµy so¹n:

Nh÷ng yªu cÇu vÒ sö dông tiÕng ViÖt A- Môc tiªu bµi häc:Gióp häc sinh:

1. N¾m ®îc nh÷ng yªu cÇu vÒ sö dông tiÕng ViÖt ë çc ph¬ng diÖn: ph¸t ©m, ch÷ viÕt, dïng tõ, ®Æt c©u, cÊu t¹o v¨n b¶n vµ phong çch chøc n¨ng ng«n ng÷.

2. VËn dông ®îc nh÷ng yªu cÇu ®ã vµo viÖc nãi, viÕt chuÈn mùc vµ cã hiÖu qu¶.

3. Cã ý thøc gi÷ g×n sù trong s¸ng cu¶ tiÕng ViÖt. B- TiÕn tr×nh d¹y häc:

1- æn ®Þnh tæ chøc:

Phan Thế Duy

175

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An2- KiÓm tra bµi cò: TiÕng ViÖt cã nguån gèc ë ®©u vµ thuéc hä

ng«n ng÷ nµo?


TiÕt1:

- Nh÷ng c©u trong môc (a) m¾c lçi g×? Cho biÕt çch

söa ?

- Çch sö dông tõ ng÷ ë VD2 nh thÕ nµo? ng«n ng÷

®ã ra sao?

- Häc sinh trao ®æi, th¶o luËn vµ tr¶ lêi:

+VËy theo em vÒ ng÷ ©m vµ ch÷ viÕt cÇn ph¶i thùc

hiÖn nh÷ng quy ®Þnh nµo?

VÝ dô 1: ®· dïng tõ chÝnh x¸c hay cha?

I. Sö dông ®óng theo çc chuÈn mùc cña tiÕng ViÖt1. VÒ ng÷ ©m, ch÷ viÕta. VÝ dô 1:- C©u 1: dïng sai cÆp phô ©m cuèi c/t trong tiÕng “giÆc”, söa l¹i lµ “giÆt”.- C©u 2: dïng sai cÆp phô ©m ®Ç d/r trong tiÕng “d¸o”, söa lµ “r¸o”.- C©u 3: cÆp thanh ®iÖu hái/ng· trong çc tiÕng “lÏ; ®çi” söa lµ “lÎ; ®æi”b. VÝ dô 2:- Tõ ng÷ ®Þa ph¬ng: dng mê, bÈu, mê- Tõ ng÷ toµn d©n t¬ng øng: dng mê = nhng mµ, bÈu = b¶o, mê = mµc.NhËn xÐt, kÕt luËn:- CÇn ph¸t ©m theo ©m chuÈn cña tiÕng ViÖt, viÕt ®óng theo quy t¾c hiÖn hµnh vÒ chÝnh t¶ vµ vÒ ch÷ viÕt nãi chung.- CÇn ph¸t ©m chuÈn phï hîp víi hoµn c¶nh giao tiÕp- Ph¶i t«n träng mäi quy ®Þnh vÒ ng÷ ©m, ch÷ viÕt.2. VÒ tõ ng÷a. VÝ dô 1:- Dïng tõ cha chÝnh x¸c- G©y hiÓu lÇm vÒ ý nghÜa cña tõ- Cã thÓ söa: phót chãt; truyÒn ®¹t; çc

Phan Thế Duy

176


-VD2dïng tõ ®óng môc ®Ých cha?

-VËy ®èi víi tõ ng÷, cÇn ph¶i sö dông nh thÕ nµo cã

hiÖu qu¶ nhÊt?

VD1 lçi vÒ c©u nh thÕ nµo? KÕt cÊu c©u vÒ mÆt ng÷

ph¸p?

bÖnh truyÒn nhiÔm vµ chÕt v× çc bÖnh nµy ®· gi¶m dÇn…, nh÷ng bÖnh nh©n kh«ng cÇn ph¶i mæ m¾t, ®îc ®iÒu trÞ b»ng nh÷ng thø thuèc tra m¾t ®Æc biÖt do khoa dîc pha chÕ.b. VÝ dô 2:- Dïng tõ sai môc ®Ých;- Dïng tõ cha chuÈn ë c©u 1 vµ 5:- C©u 1 söa lµ: Anh Êy cã mét nhîc ®iÓm..(dïng tõ yÕu ®iÓm lµ sai)- C©u 5 söa lµ: thø tiÕng rÊt sinh ®éng, phong phó (dïng linh ®éng cha chÝnh x¸c).c. NhËn xÐt, kÕt luËn:- CÇn sö dông tõ ng÷ ®óng víi h×nh thøc vµ cÊu t¹o, ý nghÜa, vµ ®Æc ®iÓm ng÷ ph¸p cña chóng trong tiÕng ViÖt.- CÇn dïng tõ chÝnh x¸c vµ ®óng môc ®Ých.- Dïng tõ phï hîp ®óng yªu cÇu, mang tÝnh toµn d©n.

3. VÒ ng÷ ph¸pa. VÝ dô 1:- Lçi thõa tõ “qua” cã thÓ bá tõ “qua” hoÆc viÕt: Qua t¸c phÈm “T¾t ®Ìn” cña Ng« TÊt Tè, ta thÊy h×nh ¶nh ngêi phô n÷ n«ng th«n trong chÕ ®é cò.- ThiÕu vÞ ng÷ cã thÓ viÕt l¹i “Lßng tin t-ëng s©u s¾c ®· ®îc thÓ hiÖn b»ng nh÷ng hµnh ®éng cô thÓ. HoÆc ®ã lµ lßng tin tëng s©u s¾c

Phan Thế Duy

177

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An- NhËn xÐt h×nh thøc c©u?

? Sö dông c©u nh thÕ nµo ®¹t hiÖu qu¶ cao trong giao

tiÕp.

- XÐt vÝ dô (sgk)- NhËn xÐt?

- KÕt luËn chung vÒ phong çch ng«n ng÷?

TiÕt 2:Híng dÉn häc sinh nªu nhËn xÐt vÒ sö dông hay, hiÖu

qu¶ tiÕng ViÖt.

4- Cñng cè:

b. VÝ dô 2:- C©u 1: cha chÝnh x¸c, g©y m¬ hå, cã thÓ söa: Cã ®îc ng«i nhµ ngêi ta ®· lµm cho, bµ sèng h¹nh phóc h¬n. HoÆc Cã ®îc ng«i nhµ, bµ sèng h¹nh phóc h¬n.- C©u 2, 3, 4: ®óngc. VÝ dô 3: (SGK)d. NhËn xÐt, kÕt luËn:- CÊu t¹o c©u theo ®óng quy t¾c ng÷ ph¸p tiÕng ViÖt, diÔn ®¹t ®óng çc quan hÖ ý nghÜa vµ sö dông dÊu c©u thÝch hîp- Çc c©u trong ®o¹n v¨n vµ v¨n b¶n cÇn ®îc liªn kÕt chÆt chÏ, t¹o nªn mét v¨n b¶n m¹ch l¹c, thèng nhÊt.4. VÒ phong çch ng«n ng÷.a. VÝ dô 1: (SGK)b. NhËn xÐt:- VËn dông thµnh ng÷- Çc tõ ng÷ mang s¾c th¸i khÈu ng÷c. KÕt luËn:- CÇn nãi vµ viÕt phï hîp víi çc ®Æc trng vµ chuÈn mùc trong tõng phong çch chøc n¨ng.

II. Sö dông hay, ®¹t hiÖu qu¶ giao tiÕp cao- Khi nãi hoÆc viÕt, ch¼ng nh÷ng cÇn sö dông tiÕng ViÖt ®óng theo çc chuÈn mùc, mµ cÇn sö dông mét çch s¸ng t¹o, cã sù chuyÓn ®æi linh ho¹t theo çc ph¬ng thøc vµ quy t¾c chung, theo çc phÐp tu tõ ®Ó cho lêi nãi, c©u v¨n cã tÝnh nghÖ thuËt vµ

Phan Thế Duy

178

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An- Ghi nhí SGK. - Lµm bµi tËp SGK.

5- DÆn dß:- Hoµn thµnh bµi tËp SGK.- N¾m ch¾c nh÷ng yªu cÇu sö dông tiÕng ViÖt.- ChuÈn bÞ: “Tãm t¾t v¨n b¶n thuyÕn minh” theo h-íng dÉn SGK.

®¹t hiÖu qu¶ giao tiÕp cao.III.LuyÖn tËp1. Bµi tËp1/68 - Tõ ng÷ ®óng: bµng hoµng, chÊt ph¸c, bµng quan, l·ng m¹n, hu trÝ, uèng rîu, trau chuèt, nång nµn, ®Ñp ®Ï, chÆt chÏ2. Bµi tËp 2/68- Tõ líp thay cho tõ h¹ng bëi v× tõ h¹ng chØ sö dông khi thÓ hiÖn sù coi thêng ®èi víi ngêi ®îc nãi ®Õn trong v¨n b¶n.+ N¨m nay, t«i võa 79 tuæi, ®· lµ líp ngêi “xa nµy hiÕm” => kh¼ng ®Þnh tuæi thä cña con ngêi lµ çi ®¸ng quý, sèng ®îc 79 tuæi chøng tá lµ çi phóc cña con ngêi.+ N¨m nay, t«i võa 79 tuæi, ®· lµ h¹ng ng-êi “xa nµy hiÕm”=> tù h¹ thÊp b¶n th©n, mét çch so s¸nh khËp khiÔng.- Tõ sÏ thay cho tõ ph¶i nh»m nãi ®Õn tÝnh kh¸ch quan cña quy luËt cuéc sèng con ng-êi. Tõ ph¶i cã chót g× ®ã Ðp bué, gß bã, mÊt ®i tÝnh tù nhiªn cña quy luËt cuéc sèng khi tuæi vÒ giµ.

Phan Thế Duy

179


TiÕt 76: Ngµy so¹n:Tãm t¾t

v¨n b¶n thuyÕt minh A- Môc tiªu bµi häc:

Gióp häc sinh: - ¤n tËp vµ cñng cè kÜ n¨ng tãm t¾t v¨ b¶n nãi chung.- RÌn luyÖn kÜ n¨ng tãm t¾t v¨n b¶n thuyÕt minh vµ so s¸nh s¸nh

víi viÖc tãm t¾t v¨n b¶n tù sù.- Cñng cè çc kÜ n¨ng tæng hîp vÒ v¨n b¶n thuyÕt minh.

B- TiÕn tr×nh d¹y häc:1- æn ®Þnh tæ chøc:2- KiÓm tra bµi cò: ? Häc sinh ch÷a bµi tËp SGK Tr 68.3- Giíi thiÖu bµi míi:

I. T×m hiÓu môc ®Ých, yªu cÇu cña viÖc tãm t¾t v¨n b¶n thuyÕt minh

- Gi¸o viªn gîi dÉn: Trong thùc tÕ, do ®iÒu kiÖn thêi gian vµ c«ng t¸c, kh«ng ph¶i lóc nµo chóng ta còng cã thÓ ®äc nguyªn v¨n mét v¨n b¶n thuyÕt minh cho ngêi kh¸c nghe, mµ ®«i khi ph¶i tãm t¾t sao cho ng¾n gän, ®ñ ý ®Ó ngêi nghe cã thÓ nhanh chãng n¾m ®îc nh÷ng th«ng tin chÝnh vÒ ®èi tîng. Nãi çch kh¸c, tãm t¾t v¨n b¶n thuyÕt minh võa lµ ®ßi hái cña cuéc sèng, võa lµ mét hÖ thèng çc thao t¸c kÜ n¨ng cña m«n lµm v¨n.

Phan Thế Duy

180

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An- VËy viÖc tãm t¾t mét v¨n b¶n: nh»m hiÓu vµ ghi nhí nh÷ng néi

dung c¬ b¶n cña bµi v¨n hoÆc giíi thiÖu víi ngêi kh¸c vÒ ®èi tîng mµ v¨n b¶n nãi tíi mét çch ng¾n gän, rµnh m¹ch, s¸t víi néi dung c¬ b¶n cña v¨n b¶n gèc.II. Çch tãm t¾t mét v¨n b¶n thuyÕt minh 1. ¤n tËp vÒ tãm t¾t v¨n b¶n tù sù

- Gi¸o viªn gîi dÉn häc sinh nh¾c l¹i çc ý chÝnh:1. Nh÷ng yÕu tè quan träng cña v¨n b¶n tù sù lµ: sù viÖc vµ nh©n vËt

chÝnh (hoÆc: cèt truyÖn vµ nh©n vËt chÝnh).2. Nh÷ng yÕu tè kh¸c: miªu t¶, biÓu c¶m, çc nh©n vËt phô, çc chi

tiÕt.3. Çch tãm t¾t v¨n b¶n tù sù: ph¶i dùa vµo sù viÖc vµ nh©n vËt

chÝnh4. Môc ®Ých tãm t¾t v¨n b¶n tù sù: tãm t¾t v¨n b¶n tù sù lµ kÓ l¹i 5. Quy tr×nh tãm t¾t v¨n b¶n tù sù:

*Bíc 1: §äc kÜ toµn bé v¨n b¶n cÇn tãm t¾t ®Ó n¾m ch¾c néi dung cña nã.

*Bíc 2: Lùa chän nh÷ng sù viÖc chÝnh vµ nh©n vËt chÝnh.*Bíc 3: S¾p xÕp cèt truyÖn tãm t¾t theo mét tr×nh tù hîp lÝ.*Bíc 4: ViÕt b¶n tãm t¾t b»ng lêi v¨n cña m×nh.

2. Çch tãm t¾t v¨n b¶n thuyÕt minh- Gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh ®äc v¨n b¶n Nhµ sµn vµ tr¶ lêi çc c©u

hái:1. V¨n b¶n thuyÕt minh vÒ ®èi tîng nµo?2. §¹i ý cña v¨n b¶n lµ g×?3. Cã thÓ chia v¨n b¶n thanh mÊy ®o¹n vµ ý chÝnh cña mçi ®o¹n lµ

g×?4. ViÕt b¶n tãm t¾t v¨n b¶n vµ cho biÕt çch lµm .

- Häc sinh trao ®æi, th¶o luËn vµ tr¶ lêi:1. V¨n b¶n thuyÕt minh vÒ mét sù vËt (nhµ sµn), mét kiÓu c«ng

tr×nh kiÕn tróc dïng ®Ó ë cña ngêi d©n miÒn nói (®èi tîng thuyÕt minh).

Phan Thế Duy

181

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An2. V¨n b¶n giíi thiÖu vÒ nguån gèc, kiÕn tróc vµ gi¸ trÞ sö dông cña

nhµ sµn (®¹i ý).3. V¨n b¶n cã thÓ chua lµm 3 phÇn:a. Më bµi:

+ Tõ ®Çu ®Õn v¨n ho¸ céng ®ång: ®Þnh nghÜa vµ nªu môc ®Ých sö dông cña nhµ sµn;

b. Th©n bµi:- TiÕp theo ®Õn nhµ sµn: thuyÕt minh nguån gèc, cÊu t¹o vµ c«ng dông cña nhµ sµn.

c. KÕt bµi:- §o¹n cßn l¹i: kh¼ng ®Þnh gi¸ trÞ thÈm mÜ cña nhµ sµn.

- Gi¸o viªn chèt kÕt qu¶:4. Tãm t¾t: Nhµ sµn lµ c«ng tr×nh kiÕn tróc cã m¸i che dïng ®Ó ë

hoÆc sö dông vµo mét sè môc ®Ých kh¸c. Toµn bé nhµ sµn ®îc cÊu t¹o b»ng tre, gianh, nøa, gç; gåm nhiÒu cét chèng, mÆt sµn, gÇm sµn, çc khoang nhµ ®Ó ë hoÆc röa r¸y. Hai ®Çu nhµ cã hai c©u thang. Nhµ sµn xuÊt hiÖn tõ thêi §¸ míi, tån t¹i phæ biÕn ë miÒn nói ViÖt Nam vµ §«ng Nam ¸. Nhµ sµn cã nhiÒu tiÖn Ých: võa phï hîp víi n¬i c tró miÒn nói, ®Çm lÇy, võa tËn dông nguyªn liÖu t¹i chç, gi÷ ®îc vÖ sinh vµ b¶o ®¶m an toµn cho ngêi ë. Nhµ sµn ë mét sè vïng miÒn nói níc ta ®¹t tíi tr×nh ®é kÜ thuËt vµ thÈm mÜ cao, ®· vµ ®ang hÊp dÉn kh¸ch du lÞch.

* VËy th× ®Ó tãm t¾t ®¹t hiÖu qu¶ cao cÇn:Bíc 1: X¸c ®Þnh môc ®Ých, yªu cÇu tãm t¾t v¨n b¶n thuyÕt minhBíc 2: §äc kÜ v¨n b¶n gèc ®Ó n¾m ®îc ®Þnh nghÜa, sè liÖu, t

liÖu, nhËn ®Þnh, ®¸nh gi¸ vÒ ®èi tîng thuyÕt minh.Bíc 3: ViÕt b¶n tãm t¾t b»ng lêi cña m×nh.Bíc 4: KiÓm tra, söa ch÷a v¨n b¶n tãm t¾t.

4- Cñng cè:III. H íng dÉn luyÖn tËp 1. Gi¸o viªn híng dÉn häc sinh lËp b¶ng so s¸nh:

Phan Thế Duy

182

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn AnV¨n b¶n

So s¸nh Tãm t¾t v¨n b¶n tù sù Tãm t¾t v¨n b¶n thuyÕt minh

Gièng nhau - Lµ h×nh thøc rót gän v¨n b¶n

- Lµ h×nh thøc rót gän v¨n b¶n

Kh¸c nhau:

+ Môc ®Ých: HiÓu ®îc t¸c phÈm

+ Çch thøc: Dùa vµo sù viÖc chinhs vµ nh©n vËt chÝnh.

+ Quy tr×nh: Bèn bíc cã néi dung cô thÓ kh«ng gièng víi çc néi dung cña tãm t¾t v¨n b¶n thuyÕt minh.

+NhËn thøc ®îc ®èi tîng+Dùa vµo ®Þnh nghÜa, d÷ liÖu, th«ng sè, sè liÖu, nhËn ®Þnh.+Bèn bíc cã néi dung cô thÓ kh¸c víi tèm t¾t v¨n b¶n tù sù.

- Häc sinh ®äc phÇn Ghi nhí trong SGK/ tr70.2. Híng dÉn häc sinh lµm bµi tËp:

Bµi tËp 1/tr71a. X¸c ®Þnh ®èi tîng thuyÕt minh cña v¨n b¶n:

- §èi tîng thuyÕt minh cña v¨n b¶n TiÓu dÉn bµi Th¬ hai- c cña Ba-s« lµ tiÓu sö, sù nghiÖp nhµ th¬ Ma-su-« Ba-s« vµ nh÷ng ®Æc ®iÓm thÓ th¬ hai-c.b.Bè côc cña v¨n b¶n:

- §o¹n 1: tõ ®Çu ®Õn M.Si-ki (1867-1902): Tãm t¾t tiÓu sö vµ giíi thiÖu nh÷ng t¸c phÈm cña Ma-su-« Ba-s«.

- §o¹n 2: phÇn cßn l¹i: ThuyÕt minh vÒ ®Æc ®iÓm néi dung vµ nghÖ thuËt cña th¬ hai-c.c.ViÕt ®o¹n v¨n tãm t¾t:

*Tham kh¶o:

Phan Thế Duy

183

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn AnMa-su-« Ba-s« lµ nhµ th¬ hµng ®Çu cña NhËt B¶n. «ng sinh ra ë U-

e-n«, xø I-ga trong mét gia ®×nh vâ sÜ cÊp thÊp. Kho¶ng n¨m 28 tuæi, «ng chuyÓn ®Õn £-®«, sinh sèng vµ lµm th¬ hai-c víi bót hiÖu lµ Ba-s«. So víi çc thÓ lo¹i th¬ kh¸c trªn thÕ giíi, th¬ hai-c cã sè tõ vµo lo¹i Ýt nhÊt, chØ cã 17 ©m tiÕt, ®îc ng¾t ra lµm ba ®o¹n theo thø tù thêng lµ tõ 5 ®Õn 7 ©m. Th¬ hai-c thÊm ®Ém tinh thÇn ThiÒn t«ng vµ tinh thÇn v¨n ho¸ ph¬ng §«ng nãi chung. Nh mét bøc tranh thuû mÆc, hai-c thêng chØ dïng nh÷ng nÐt chÊm ph¸, chØ gîi chø kh«ng t¶, chõa rÊt nhiÒu kho¶ng trèng cho trÝ tëng tîng cña ngêi ®äc. Cïng víi nghÖ thuËt vên c¶nh, hoa ®¹o, trµ ®¹o, héi ho¹, tiÓu thuyÕt,… th¬ hai-c lµ mét ®ãng gãp lín cña NhËt B¶n vµo kho tµng v¨n ho¸ nh©n lo¹i.5- DÆn dß

- CÇn n¾m v÷ng môc ®Ých, yªu cÇu cña viÖc tãm t¾t v¨n b¶n thuyÕt minh.

- ¤n tËp kiÕn thøc vÒ viÖc tãm t¾t v¨n b¶n tù sù ®Ó cã thÓ lËp b¶ng so s¸nh.

- T×m hiÓu kÜ çch tãm t¾t v¨n b¶n thuyÕt minh.- Thùc hµnh th«ng qua bµi tËp 2/tr72 (BTVN) vµ häc phÇn Ghi nhí.- ChuÈn bÞ Håi trèng Cæ Thµnh theo híng dÉn SGK.


Håi trèng cæ thµnh(TrÝch: Tam quèc diÔn nghÜa)

- La Qu¸n Trung - A- Môc tiªu bµi häc:

Gióp häc sinh: - HiÓu ®îc tÝnh çch béc trùc, ngay th¼ng cña Tr¬ng Phi, còng nh

“t×nh nghÜa vên ®µo” cao ®Ñp cña ba anh em kÕt nghÜa - mét biÓu hiÖn riªng biÖt cña lßng trung nghÜa.

- Håi trèng gieo vµo lßng ngêi ®äc ©m vang chiÕn trËn hµo hïng.

Phan Thế Duy

184

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An B- TiÕn tr×nh d¹y häc:

1- æn ®Þnh tæ chøc:2- KiÓm tra bµi cò: ? Nªu kh¸i qu¸t nh÷ng bíc tãm t¾t v¨n b¶n

thuyÕt minh.


Gi¸o viªn híng dÉn häc sinh t×m hiÓu s¬ lîc vÒ tiÓu thuyÕt cæ Trung Quèc.

Häc sinh ®äc SGK vµ tr¶ lêi c©u hái:

- NÐt tiªu biÓu vÒ t¸c gi¶, t¸c phÈm?

- Nªu gi¸ trÞ vµ ý nghÜa cña

I- T×m hiÓu chung1- S¬ lîc vÒ tiÓu thuyÕt cæ ®iÓn Trung Quèc- Ph¸t triÓn vµo thêi Minh - Thanh (1368-1911)- TiÓu thuyÕt chia thµnh nhiÒu ch¬ng håi:+ Sù kiÖn ®îc x¾p xÕp tríc sau; + KÕt thóc vµo m©u thuÉn ph¸t triÓn ®Õn cao trµo;- X©y dùng nh©n vËt:+ TÝnh çch ®îc h×nh thµnh tõ hµnh ®éng; + Nh©n vËt hµnh ®éng trong ®Þa bµn réng lín;- CÊu tróc: ch¬ng håi, më ®Çu mçi håi th-êng cã hai c©u th¬ tãm t¾t néi dung chÝnh cña håi kÕt thóc cã c©u h¹ håi ph©n gi¶i.2- ''Tam quèc diÔn nghÜa'' cña La Qu¸n Trung:a. T¸c gi¶: - La Qu¸n Trung (1330-1400), tªn lµ B¶n, tù Qu¸n Trung. Quª b. T¸c phÈm: - Tam quèc diÔn nghÜa ®îc La Qu¸n Trung

Phan Thế Duy

185

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn Ant¸c phÈm?

Tãm t¾t sù kiÖn diÔn ra tríc ®o¹n trÝch.

? H×nh tîng Tr¬ng Phi cã nÐt g× ®éc ®¸o.

? Hµnh ®éng.

? Lêi nãi.

? VÒ th¸i ®é øng xö.

su tÇm l¹i tõ tµi liÖu lÞch sö vµ truyÒn thuyÕt d©n gian.- Tam quèc diÔn nghÜa, ra ®êi thÕ kØ 14, dµi 120 håi. Miªu t¶ cuéc chiÕn tranh gi÷a çc tËp ®oµn phong kiÕn qu©n phiÖt: Nguþ - Thôc - Ng«- Gi¸ trÞ vµ ý nghÜa cña t¸c phÈm:+ Ph¶n ¸nh nguyÖn väng nh©n d©n;+ Kho tµng kinh nghiÖm phong phó chiÕn lîc chiÕn thuËt;+ §Ò cao t×nh nghÜa;+ Ng«n tõ kÓ truyÖn hÊp dÉn.II- T×m hiÓu ®o¹n trÝch:1. VÞ trÝ- §o¹n trÝch thuéc håi 28 cña t¸c phÈm.

ChÐm S¸i D¬ng anh em hßa gi¶iHåi Cæ Thµnh t«i chóa ®oµn viªn.

2. §äc - hiÓu ®o¹n trÝcha. H×nh tîng nh©n vËt Tr¬ng Phi (Tr¬ng Dùc §øc):* Hµnh ®éng:+ Nghe tin Quan C«ng ®Õn: “ ch¼ng nãi ch¼ng r»ng, lËp tøc mÆc ¸o gi¸p, v¸c m©u, lªn ngùa, dÉn mét ngh×n qu©n, ®i t¾t ra cña b¾c”+ Khi gÆp Quan C«ng: “ m¾t trîn trßn xoe, r©u hïm vÓnh ngîc, hß hÐt nh sÊm, móa xµ m©u ch¹y l¹i ®©m Quan C«ng...”=> Hµnh ®éng døt kho¸t, m¹nh mÏ.* Lêi nãi:+ Xng h« “mµy”, “tao”, nãi Quan C«ng béi

Phan Thế Duy

186


? NhËn xÐt.

? Quan C«ng hiÖn lªn trong ®o¹n trÝch nµy lµ ngêi nh

thÕ nµo.

? NhËn xÐt vÒ tÝnh çch, hµnh ®éng, th¸i ®é cña

Quan C«ng.

? Theo em, ý nghÜa cña nh÷ng håi trèng trong ®o¹n

trÝch nµy lµ:

nghÜa,+ LÝ lÏ cña Tr¬ng lµ: lÏ nµo trung thÇn l¹i thê hai chñ+ Kh«ng nghe lêi khuyªn cña bÊt cø ai.=> Ng«n ng÷ béc trùc, nãng n¶y.* øng xö, th¸i ®é: + Kiªn quyÕt dang tay ®¸nh trèng thö th¸ch tÊm lßng trung nghÜa cña Quan C«ng trong ba håi trèng.+ Mäi chuyÖn s¸ng tá, hÕt nghi ngê, nhËn lçi, thôp l¹y V©n Trêng.* TiÓu kÕt: H×nh tîng Tr¬ng Phi tuyÖt ®Ñp: dòng c¶m, c¬ng trùc, trong s¸ng v« ngÇn,.b. H×nh tîng nh©n vËt Quan C«ng (V©n Trêng hay Quan Vò):* Hµnh ®éng:+ Mét lßng t×m vÒ ®oµn tô anh em;+ Mõng rì sai T«n Cµn vµo thµnh b¸o tin;+ GÆp Tr¬ng Phi: giao long ®ao cho Ch©u Th¬ng cÇm;+ Tr¸nh nÐ vµ kh«ng ph¶n kÝch.+ ChÊp nhËn lêi thö th¸ch, nhanh chãng chÐm tíng Tµo lµ S¸i D¬ng ®Ó minh oan cho b¶n th©n.* Th¸i ®é, ng«n ng÷:+ Ng¹c nhiªn tríc hµnh ®éng cña Tr¬ng Phi;+ Nhón nhêng, thanh minh: “HiÒn ®Ö; ta thÕ nµo lµ béi nghÜa?; ®õng nãi vËy oan uæng qu¸!;...”* TiÓu kÕt: Quan C«ng lµ ngêi rÊt mùc

Phan Thế Duy

187


4- Cñng cè: ? Nªu gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt cña t¸c phÈm qua ®o¹n trÝch?- §äc phÇn Ghi nhí.

5- DÆn dß:- N¾m néi dung bµi.- ChuÈn bÞ “§äc thªm: Tµo Th¸o uèng rîu luËn anh hïng” theo híng dÉn SGK.

trung nghÜa. TÊm lßng V©n Trêng lu«n son s¾t thñy chung nhng còng rÊt b¶n lÜnh vµ kiªu hïng.c. ý nghÜa (©m vang) håi trèng Cæ Thµnh:- Håi trèng biÓu d¬ng søc m¹nh chiÕn th¾ng håi trèng thu qu©n, håi trèng ¨n mõng, håi trèng ®oµn tô. - Håi trèng Cæ Thµnh: håi trèng gi¶i nghi víi Tr¬ng Phi, minh oan cho Quan Vò; biÓu d¬ng tinh thÇn khÝ ph¸ch, håi trèng héi ngé gi÷a çc anh hïng- Håi trèng t¹o ra kh«ng khÝ hµo hïng, hoµnh tr¸ng vµ m¹nh mÏ cho “mµn kÞch” Cæ Thµnh.III. Tæng kÕt1. Néi dung - BiÓu d¬ng lßng trung nghÜa, khÝ ph¸ch anh hïng cña Tr¬ng Phi vµ Quan C«ng.2. NghÖ thuËt- X©y dùng tÝnh çch nh©n vËt ®éc ®¸o, ®Æc s¾c;- Xung ®ét kÞch râ nÐt.

Phan Thế Duy

188



Tµo th¸o uèng rîu luËn anh hïng(TrÝch: Tam quèc diÔn nghÜa)

- La Qu¸n Trung -A- Môc tiªu bµi häc:

Gióp häc sinh: - HiÓu ®îc tõ quan niÖm ®èi lËp vÒ anh hïng ®Õn tÝnh çch ®èi

lËp gi÷a Tµo Th¸o (gian hïng) vµ Lu BÞ (anh hïng) qua ngßi bót kÓ chuyÖn ga×u kÞch tÝnh, rÊt hÊp dÉn cña t¸c gi¶.B- TiÕn tr×nh d¹y häc:1- æn ®Þnh tæ chøc:2- KiÓm tra bµi cò: ?Ên tîng cña em vÒ nh©n vËt Tr¬ng Phi trong ®o¹n trÝch Håi trèng Cæ Thµnh.3- Giíi thiÖu bµi míi:I- H íng dÉn ®äc- hiÓu v¨n b¶n

1. Häc sinh ®äc sgk/tr80,812. Gi¶i thÝch tõ khã (sgk)3. Giíi thiÖu: BÞ L· Bè lõa ®¸nh chiÕm Tõ Ch©u, ba anh em Lu -

Quan - Tr¬ng ®µnh ®Õn Høa §« n¬ng nhê Tµo Th¸o, chê thêi c¬ ®Ó l¹i ra ®i mu ®å nghiÖp lín.

-LuËn anh hïng lµ mét håi ®Æc s¾c, ®éc ®¸o cña Tam quèc diÔn nghÜa. ChØ qua mét tiÖc rîu nhá víi m¬, khi trêi næi c¬n d«ng giã, hai ngêi bµn luËn vÒ anh hïng trong thiªn h¹, ngêi ®äc ®ù¬c thëng thøc bao ®iÒu thó vÞ vÒ tÝnh çch con ngêi, vÒ quan niÖm anh hïng cña nh÷ng anh hïng vµ gian hïng thêi cæ trung ®¹i Trung Hoa.

II- H íng dÉn ®äc - hiÓu chi tiÕt 1. C©u1: Ph©n tÝch t©m tr¹ng vµ tÝnh çch cña Lu BÞ khi ph¶i n¬ng nhê Tµo Th¸o

Phan Thế Duy

189

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An- Lu BÞ quyÕt bÒn chÝ mu nghiÖp lín gióp nhµ H¸n dùng l¹i c¬ ®å

nhng thÊt b¹i ph¶i ë nhê Tµo Th¸o ë Høa §«. Sî Tµo nghi ngê, t×m çch c¶n trë hoÆc h·m h¹i, Lu ph¶i bµy kÕ che m¾t, lµm vên ch¨m chØ vµ giÊu c¶ hai em. (Hai em ®au biÕt ý anh!) Bëi vËy khi Tµo ®ét ngét gäi ®Õn, Lu giËt m×nh, lo l¾ng nghÜ r»ng Tµo ®· nghi ngê m×nh. §Õn n¬i, c©u hái n¾n g©n cña Tµo l¹i cµng khiÕn Lu sî t¸i mÆt. M·i ®Õn khi Tµo nãi môc ®Ých cña viÖc gÆp gì Lu míi t¹m yªn lßng.

- C©u hái cña Tµo vÒ anh hïng thiªn h¹, Lu mét mùc tá ra kh«ng biÕt, l¹i ®a ra hÕt ngêi nµy ®Õn ngêi kh¸c ®Ó Tµo nhËn xÐt, ®¸ng gÝa. Lu cè giÊu t tëng, t×nh c¶m thËt cña m×nh. Nhng ®Õn khi Tµo chØ vµo Lu vµ vµo y nãi: Anh hïng thiªn h¹ b©y giê chØ sø qu©n vµ Th¸o mµ th«i! Th× HuyÒn §øc sî ®Õn møc rông rêi ch©n tay luèng cuèng, ®¸nh r¬i c¶ chiÕc th×a ®òa ®ang cÇm trªn tay. V× sao Lu sî ®Õn thÕ?

+ V× «ng ®ang cè giÊu m×nh, ®ang cè tá ra m×nh lµ ngêi tÇm th-êng, bÊt tµi, ®ang ¨n nhê ë ®Ëu n¬i Tµo. NÕu Tµo biÕt ®îc môc ®Ých thËt sù cña Lu, biÕt ®îc chÝ khÝ thËt sù cña Lu, l¹i c«ng nhËn Lu lµ mét anh hïng hµng thiªn h¹, th× víi b¶n chÊt tµn ¸c, nham hiÓm vµ ®a nghi vèn cã, liÖu Tµo cßn ®Ó Lu sèng sãt. §ã lµ phót gi©y sî h·i thùc sù. May thay, trêi cøu Lu mét bµn thua tr«ng thÊy vµ còng nhê tÝnh kh«ng khÐo, tinh tÕ cña Lu: s¾m sÐt næ vang, Lu tõ tõ nhÆt chiÕc th×a lªn võa nãi: Gím thËt, tiÕng sÊm d÷ qu¸!

C©u nãi vµ hµnh ®éng thËt khíp, thËt phï hîp. Tµo Th¸o hÕt nghi ngê, nãi ®ïa: “Trîng phu còng sî sÊm µ?” Lu ®· diÔn mµn kÞch thµnh c«ng tríc kÎ thï suèt ®êi cña m×nh.Tãm l¹i: TÝnh çch cña Lu lµ trÇm tÜnh, kh«n ngoan, khÐo che ®Ëy t©m tr¹ng, t×nh c¶m thËt cña m×nh tríc kÎ thï, kiªn tr× nhÉn n¹i thùc hiÖn chÝ lín phß vua gióp níc. §ã lµ tÝnh çch cña mét anh hïng lÝ tëng cña nh©n d©n Trung Hoa cæ ®¹i, mét vÞ vua t¬ng lai.

2. C©u 2: TÝnh çch cña Tµo Th¸o- Mét nhµ chÝnh trÞ tµi ba lçi l¹c, th«ng minh c¬ trÝ, dòng c¶m h¬n

®êi;

Phan Thế Duy

190

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An- Mét tªn trïm qu©n phiÖt ®a nghi, nham hiÓm, tµn b¹o víi triÕt lÝ

sèng v« cïng Ých kØ, ç nh©n: Thµ ta phô ngêi chí kh«ng ®Ó ngêi phô ta!

3. C©u 3: Nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau vÒ tÝnh çch gi÷a Tµo Th¸o vµ L-u BÞ trong ®o¹n trÝch

Tµo Th¸o (gian hïng) Lu BÞ (anh hïng)- §ang cã quyÒn thÕ, cã ®Êt, cã qu©n, ®ang th¾ng, lîi dông vua H¸n ®Ó khèng chÕ ch hÇu.- Tù tin, ®µy b¶n lÜnh, th«ng minh s¾c s¶o, hiÓu m×nh, hiÓu ngêi.- Chñ quan, ®¾c chÝ, coi thêng ng-êi kh¸c- Lu BÞ lõa, qua mÆt mét çch kh«n ngoan, nhÑ nhµng.

- §ang thua, mÊt ®Êt, mÊt qu©n, ph¶i sèng nhê kÎ thï v« cïng nham hiÓm (HuyÒn §øc tõng nhËn mËt chiÕu cña vua H¸n quyÕt diÖt Th¸o ®Ó lËp l¹i c¬ ®å nhµ H¸n).- Lo l¾ng, sî h·i, cè che giÊu ý nghÜ, t×nh c¶m thËt cña m×nh tr-íc Tµo. - Kh«n ngoan, linh ho¹t che giÊu ®-îc hµnh ®éng s¬ suÊt cña m×nh.

4. C©u 4: NghÖ thuËt kÓ chuyÖn hÊp dÉn lµ bëi: - Nh mét trß ch¬i trÝ tuÖ mµ Èn chøa ®Çy hiÓm nguy kh«ng lêng

hÕt ®îc. Mét kÎ cè t×m, quyÕt t×m vµ kh«ng t×m ®îc, mét ngêi cè trèn vµ trèn tho¸t.

- T¹o hoµn c¶nh, t×nh huèng rÊt khÐo, rÊt tù nhiªn: m¬ chÝn, uèng rîu, bµn luËn vÒ çc anh hïng thiªn h¹…

- Cuéc ®èi tho¹i gi÷a Tµo vµ Lu lªn ®Õn ®Ønh ®iÓm t¹o søc hÊp dÉn s©u s¾c nhÊt.

4- Cñng cè - DÆn dß: 1. §äc tham kh¶o toµn truyÖn Tam Quèc diÔn nghÜa

2. ChuÈn bÞ “T×nh c¶nh lÎ loi cña ngêi chinh phô” theo híng dÉn SGK.

Phan Thế Duy

191


TiÕt 79-80: Ngµy so¹n:T×nh c¶nh lÎ loi

cña ngêi chinh phôT¸c gi¶ §Æng TrÇn C«n

B¶n diÔn N«m: §oµn ThÞ §iÓmA- Môc tiªu bµi häc:

Gióp häc sinh: - Häc sinh n¾m ®îc kh¸i qu¸t vÒ t¸c phÈm Chinh phô ng©m, gÝa trÞ

néi dung vµ gÝa trÞ nghÖ thuËt;- §¸nh gi¸ ®ãng gãp cña t¸c phÈm cho nÒn v¨n häc trung ®¹i thÕ kØ

XVIII- T©m tr¹ng ®au ®ín xãt xa cña ngêi chinh phô

B- TiÕn tr×nh d¹y häc:1- æn ®Þnh tæ chøc:2- KiÓm tra bµi cò: ? Ên tîng cña em vÒ nh©n vËt Tr¬ng Phi trong

®o¹n trÝch Håi trèng Cæ Thµnh.


TiÕt1

Häc sinh ®o¹ SGK.- Em biÕt g× vÒ t¸c gi¶

§Æng TrÇn C«n?

- §iÒu lu ý vÒ dÞch gi¶?

-Gi¸o viªn: híng dÉn häc sinh t×m hiÓu thªm vÒ Phan

Huy Ých.

I- T×m hiÓu chung1- T¸c gi¶ - DÞch gi¶a. §Æng TrÇn C«n:- Sèng vµo thÕ kØ XVIII, quª Hµ Néi;- Lµ ngêi th«ng minh, häc giái;- T¸c phÈm: Chinh phô ng©, th¬, phó ch÷ H¸n,b. §oµn ThÞ §iÓm (1705-1748):- HiÖu lµ Hång Hµ n÷ sÜ, ngêi lµng Giai Ph¹m, V¨n Giang, trÊn Kinh B¾c (nay lµ Hng Yªn)- Næi tiÕng th«ng minh, lÊy chång muén

Phan Thế Duy

192


? T¸c phÈm Chinh phô ng©m cã nh÷ng ®Æc

®iÓm næi bËt nµo. So s¸nh nguyªn t¸c vµ b¶n diÔn

N«m.

Häc sinh ®äc v¨n b¶n- Gi¸o viªn gi¶i nghÜa tõ

khã.

- VÞ trÝ vµ bè côc cña ®o¹n trÝch?

-T¸m c©u th¬ ®Çu më ra h×nh ¶nh ngêi chinh phô

hiÖn lªn nh thÕ nµo?

NhËn xÐt g× vÒ kh«ng gian më ra trong c©u th¬?

(37 tuæi);- Bµ cßn lµ t¸c gi¶ cña tËp truyÖn ch÷ Hµn TruyÒn k× t©n ph¶.2- T¸c phÈm Chinh phô ng©m: - Nguyªn t¸c lµ thÓ ng©m khóc; thÓ th¬ trêng ®o¶n có (c©u dµi ng¾n kh¸c nhau).- B¶n diÔn N«m theo thÓ ng©m khóc; thÓ th¬ song thÊt lôc b¸t.- GÝa trÞ néi dung: thÓ hiÖn néi t©m cña ngêi chinh phô khi ngêi chinh phu ph¶i ra trËn v¾ng nhµ; nçi mong ®îi, kh¸t khao h¹nh phóc løa ®«i.- Gi¸ trÞ nghÖ thuËt: bót ph¸p tù sù tr÷ t×nh vµ miªu t¶ néi t©m s©u s¾c. II- §äc - hiÓu ®äan trÝch1- C¶m nhËn chung- DiÔn biÕn t©m tr¹ng cña ngêi chinh phô khi chinh phu xa nhµ, buån vµ c« ®¬n.2- VÞ trÝ - Bè côc: - Tõ c©u 192 ®Õn c©u 216.- Bè côc ba phÇn: 8 c©u ®Çu, 8 c©u gi÷a vµ 8 c©u cuèi; hoÆc hai phÇn: 16 c©u ®Çu vµ 8 c©u cßn l¹i.3- Ph©n tÝch:a. T©m tr¹ng buån, c« ®¬n, lÎ loi, kh¸t khao h¹nh phóc løa ®«i (8 c©u ®Çu):- Mét m×nh ë nhµ, lÎ loi ngoµi hiªn, ®i ®i l¹i l¹i;- Quanh quÈn, quÈn quanh;

Phan Thế Duy

193


-NghÖ thuËt miªu t¶ t©m tr¹ng?

-¢m ®iÖu th¬ triÒn miªn vµ lèi ®iÖp ng÷ liªn hoµn

? H×nh ¶nh nµo g©y Ên t-îng.

TiÕt 2

-¢m thanh, h×nh ¶nh xuÊt hiÖn trong kh«ng gian l¹nh

lÏo Êy lµ g×?

? Ng«n ng÷ nghÖ thuËt.

- Bu«ng rÌm., cuèn rÌm bao nhiªu lÇn,=> Nh÷ng ®éng t¸c, hµnh ®éng lÆp ®i lÆp l¹i kh«ng môc ®Ých, v« nghÜa, ngêi chinh phô cho ta thÊy t©m tr¹ng c« ®¬n, lÎ loi cña nµng. Nçi lßng nµng kh«ng biÕt san sÎ cho ai!- §iÖp ng÷ b¾c cÇu: ®Ìn biÕt ch¨ng - ®Ìn cã biÕt ®· vµ sÏ lµ mét biÖn ph¸p nghÖ thuËt phæ biÕn trong ®o¹n trÝch vµ trong toµn khóc ng©m. (Cã thÓ nãi thªm h×nh ¶nh cña ®o¹n díi non Yªn, b»ng trêi- trêi th¨m th¼m..) diÔn t¶ t©m tr¹ng buån lª thª trong thêi gian vµ kh«ng gian dêng nh kh«ng bao giê døt.+§Ìn biÕt ch¨ng - ®Ìn cã biÕt cßn lµ sù kÕt hîp viÖc sö dông c©u hái tu tõ nh lêi than thë, nçi kh¾c kho¶i ®îi chê vµ hi väng trong nµng day døt kh«ng yªn. Tõ lêi kÓ chuyÓn thµnh lêi ®éc tho¹i néi t©m da diÕt, tù d»n vÆt, rÊt th¬ng, rÊt ngËm ngïi.- H×nh ¶nh “ngän ®Ìn, hoa ®Ìn” cïng víi h×nh ¶nh çi bãng trªn têng cña chÝnh m×nh gîi cho ngêi ®äc nhí ®ªn h×nh ¶nh ngän ®Ìn kh«ng t¾t trong bµi ca dao: §Ìn th¬ng nhí ai mµ ®Ìn kh«ng t¾t?...=> Kh«ng gian quanh ngêi chinh phô mªnh m«ng, khiÕn sù c« ®¬n cµng ®¸ng sî.b. Bót ph¸p t¶ c¶nh ngô t×nh (T¸m c©u tiÕp theo):

Phan Thế Duy

194


+ Hµnh ®éng cô thÓ?

-Em cã nhËn xÐt g× vÒ çch x©y dùng h×nh ¶nh

th¬ ca?

-Néi dung cña 8 c©u th¬ cuèi?

+ H×nh ¶nh “giã ®«ng” vµ non Yªn cã dông ý g×?

+T©m tr¹ng cña ngêi chinh phô ®îc miªu t¶ nh thÕ

nµo?

+T©m tr¹ng ®ã cã sù biÕn

- Dïng c¶nh vËt thiªn nhiªn, ®Ó miªu t¶ t©m tr¹ng con ngêi, dïng kh¸ch quan ®Ó t¶ chñ quan: + TiÕng gµ “eo ãc” b¸o hiÖu canh n¨m, chøng tá ngêi vî trÎ xa chång, ®· thao thøc suèt c¶ ®ªm.+ Bãng c©y hoÌ ngoµi s©n, trong vên ng¾n råi dµi, dµi råi l¹i ng¾n: bíc ®i chËm ch¹p cña thêi gian, mét kh¾c, mét giê dµi nh mét n¨m.+ Cô thÓ ho¸ mèi sÇu nh niªn: ®»ng ®½ng, d»ng dÆc+ Hµnh ®éng: g¶y, soi, ®èt,... g¾n liÒn víi çc ®å vËt nh ®µn, h¬ng, g¬ng - nh÷ng thó vui tao nh·, nh÷ng thãi quen trang ®iÓm cña ngêi chinh phô giê ®©y thµnh miÔn cìng, gîng g¹o, ch¸n chêng.(+) §èt h¬ng ®Ó t×m sù thanh th¶n mµ hån l¹i mª man, bÊn lo¹n;(+) Soi g¬ng mµ kh«ng cÇm ®îc níc m¾t;(+) D©y ®µn, phÝn ®µn chØ nh¾c c¶nh chia li vµ nçi chia l×a ¸m ¶nh d©y ®øt, phÝm chïng- H×nh ¶nh Èn dô tîng trng mang tÝnh íc lÖ cña thi ph¸p tr÷ t×nh trung ®¹i bãng b¶y, sang träng vµ cæ kÝnh nhng ngêi ®äc t©m tr¹ng thËt cña ngêi phô n÷ bån, c« ®¬n, lÎ loi, nhí th¬ng, d»n vÆt khi chång ®i chinh chiÕn ph¬ng xa.c. Nçi nhí chång ®i chinh chiÕn xa trêng

Phan Thế Duy

195

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn AnchuyÓn hay kh«ng?

4- Cñng cè:- NhËn xÐt vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt cña ®o¹n trÝch.

5- DÆn dß:- N¨m t tëng bµi häc.- ChuÈn bÞ “LËp dµn ý bµi v¨n nghÞ luËn”

(T¸m c©u cuèi):- Giã ®«ng: giã xu©n t¬i m¸t lµm dÞu ®i c¶nh vËt vµ lßng ngêi - ngêi chinh phu vÉn xa x«i.- Non Yªn: ®Þa danh ngêi chång chinh chiÕn.=> Kh«ng gian xa çch mu«n trïng gi÷a ngêi chinh phu vµ ngêi chinh phô- T©m tr¹ng ngêi chinh phô ®îc miªu t¶ trùc tiÕp:+ Nçi nhí triÒn miªn trong thêi gian ''®»ng ®½ng'' ®îc cô thÓ ho¸ b»ng ®é dµi kh«ng gian ''®êng lªn...''+ §Êt trêi dêng nh bao la ®Õn v« h¹n: ''xa th¼m" kh«ng cã ®Ých, ''®au ®¸u'' tr¨n trë kh«ng sao gì ra ®îc.=> T©m tr¹ng cña ngõ¬i chinh phô ®îc miªu t¶ ngµy cµng sÇu th¶m, lµm cho khung c¶nh thªm hoang v¾ng, qu¹nh hiu. H×nh ¶nh ngêi chinh phô ch×m s©u trong c« ®¬n, vß vâ, lÎ loi chiÕc bãng thao thøc suèt 5 canh: nhí nhung, sÇu muén, lo l¾ng, day døt. Khao kh¸t ©m thanh m·nh liÖt ®îc hëng h¹nh phóc ¸i ©n ®«i løa, ®oµn tô gia ®×nh cña ngêi chinh phô. III-Tæng kÕt1. Néi dung- B»ng sù ®ång c¶m vµ chia sÎ nçi niÒm kh¸t khao h¹nh phóc løa ®«i cña ngêi phô n÷, t¸c gi¶ kh¼ng ®Þnh ®îc gi¸ trÞ nh©n v¨n, nh©n ®¹o s©u s¾c cña khóc

Phan Thế Duy

196

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn Anng©m. - §ång thêi gi¸n tiÕp phª ph¸n chiÕn tranh phong kiÕn chia rÏ t×nh c¶m gia ®×nh, g©y nªn bao tÊn bi kÞch tinh thÇn cho con ngêi.2. NghÖ thuËt - Miªu t¶ diÔn biÕn t©m tr¹ng ®Æc s¾c- TiÕng nãi ®éc tho¹i dÉn lßng ngêi v× gi¸ trÞ nh©n v¨n cao c¶- X©y dùng h×nh tîng nh©n vËt, cö chØ hµnh ®éng, qua çc ®iÖp ng÷ ®iÖp tõ, Èn dô tîng trng vµ cau hái tu tõ

TiÕt 81: Ngµy so¹n:LËp dµn ý bµi v¨n nghÞ luËn


- N¾m ®îc t¸c dông cña viÖc lËp dµn ý vµ çch thøc lËp dµn ý cho bµi v¨n nghÞ luËn.

- TÝch hîp víi çc kiÕn thøc vÒ v¨n, tiÕng ViÖt vµ vèn sèng thùc tÕ, rÌn luyÖn kÜ n¨ng lËp dµn ý cho bµi v¨n nghÞ luËn. B- TiÕn tr×nh d¹y häc:

1- æn ®Þnh tæ chøc:2- KiÓm tra bµi cò: ? Ngêi chinh phô r¬i vµo t×nh c¶nh nh thÕ nµo

khi chång ®i chinh chiÕn.


Phan Thế Duy

197



Gi¸o viªn chèt ý.

? Em cho biÕt m« h×nh khi tiÕn hµnh lµm mét bµi v¨n

nh thÕ nµo.? TÝnh chÊt nh÷ng phÇn

cña bµi v¨n.

* XÐt vÝ dô SGK:Häc sinh ®äc SGK vµ th¶o

luËn.

? LuËn ®Ò lµ g×.

? T×m ý cho bµi v¨n lµ nh thÕ nµo.

I.T¸c dông cña viÖc lËp dµn ý1. T¸c dông- Lµ c«ng viÖc lùa chän vµ s¾p xÕp nh÷ng néi dung c¬ b¶n dù ®Þnh triÓn khai vµo bè côc ba phÇn cña v¨n b¶n.- Gióp bao qu¸t ®îc nh÷ng néi dung chñ yÕu, nh÷ng luËn ®iÓm, luËn cø cÇn triÓn khai, ph¹m vi vµ møc ®é nghÞ luËn.- Tr¸nh t×nh tr¹ng xa ®Ò, l¹c ®Ò, lÆp ý, bá sãt, hoÆc triÓn khai kh«ng c©n xøng. Ph©n bè thêi gian hîp lÝ khi lµm bµi.2. M« h×nh (1)§Ò bµi - (2) Dµn ý - (3) Bµi viÕt.(1) §Ò bµi: cho tríc, mang tÝnh b¾t buéc.(2) Dµn ý: tù x©y dùng, mang tÝnh s¸ng t¹o, tuú thuéc vµo tr×nh ®é, së thÝch, kÜ n¨ng cña mçi ç nh©n.(3) Bµi viÕt: s¶n phÈm ng«n ng÷ cô thÓ, hoµn chØnh, ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ çch hiÓu ®Ò, çch lËp dµn ý, kh¶ n¨ng vËn dông tri thøc vµ kÜ n¨ng,.. cña ngêi viÕt.II. Çch lËp dµn ý bµi v¨n nghÞ luËn1. T×m ý cho çc bµi v¨n- X¸c ®Þnh luËn ®Ò: yªu cÇu cña ®Ò:+ S¸ch lµ ph¬ng tiÖn cung cÊp tri thøc cho con ngêi, gióp con ngêi trëng thµnh vÒ mÆt nhËn thøc.- X¸c ®Þnh çc luËn ®iÓm: cã 3 luËn ®iÓm<1> S¸ch lµ s¶p phÈm tinh thÇn k× diÖu cña con ngêi (ghi l¹i nh÷ng hiÓu biÕt vÒ thÕ giíi tù nhiªn vµ x· héi);

Phan Thế Duy

198

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An- Häc sinh x¸c ®Þnh luËn

®iÓm vµ luËn cø.

? LËp dµn ý gåm mÊy bíc? Çc bíc ®ã nh thÕ nµo?

<2> S¸ch më réng nh÷ng ch©n trêi míi;<3> CÇn cã th¸i ®é ®óng ®èi víi s¸ch vµ viÖc ®äc s¸ch.- T×m luËn cø cho çc luËn ®iÓm:<1> S¸ch lµ s¶p phÈm tinh thÇn k× diÖu cña con ngêi:+ S¸ch lµ s¶n phÈm tinh thÇn cña con ngêi;+ S¸ch lµ kho tµng trÝ thøc;+ S¸ch gióp ta vît qua thêi gian, kh«ng gian.<2> S¸ch më réng nh÷ng ch©n trêi míi:+ S¸ch gióp ta hiÓu biÕt mäi lÜnh vùc tù nhiªn vµ x· héi;+ S¸ch lµ ngêi b¹n t©m t×nh gÇn gòi, gióp ta tù hoµn thiÖn m×nh vÒ nh©n çch.<3> CÇn cã th¸i ®é ®óng ®èi víi s¸ch vµ viÖc ®äc s¸ch:+ §äc vµ lµm theo s¸ch tèt phª ph¸n s¸ch cã h¹i;+ T¹o thãi quen lùa chän s¸ch, høng thó vµ lµm theo çc s¸ch cã néi dung tèt;+ Häc nh÷ng ®iÒu hay trong s¸ch bªn c¹nh häc trong thùc thÕ cuéc sèng.2. LËp dµn ý- Më bµi: Nªu luËn ®Ò (trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp) nh»m ®a ra ph¬ng híng cho bµi v¨n nghÞ luËn.- Th©n bµi: tr×nh bµy çc luËn ®iÓm, luËn cø.(hîp lÝ, cã träng t©m)- KÕt bµi:+ Nªn kÕt bµi theo kiÓu ®ãng hay më?

Phan Thế Duy

199


4- Cñng cè:- §äc phÇn Ghi nhí. - Häc sinh lµm bµi tËp SGK.- Gi¸o viªn cñng cè.

5- DÆn dß: - Lµm bµi tËp cßn l¹i- ChuÈn bÞ “TruyÖn KiÒu - PhÇn 1: T¸c gi¶ NguyÔn Du” theo híng dÉn SGK.

+ Kh¼ng ®Þnh nh÷ng néi dung naog?+ Më ra nh÷ng néi dung nµo ®Ó ngêi ®äc tiÕp tôc suy nghÜ? * PhÇn Ghi nhíIII. LuyÖn tËpBµi 1/ Tr91 (sgk)a. Cã thÓ bæ sung mét sè ý cßn thiÕu:- §øc vµ tµi cã quan hÖ kh¨ng khÝt víi nhau trong mçi con ngêi.- CÇn ph¶i thêng xuyªn häc tËp, rÌn luyÖn, phÇn ®Êu ®Ó cã c¶ tµi lÉn ®øc.b. LËp dµn ý cho bµi v¨n:- Më bµi:+ Giíi thiÖu lêi d¹y cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh Cã tµi mµ kh«ng cã ®øc lµ ngêi v« dông, cã ®øc mµ kh«ng cã tµi th× lµm viÖc g× còng khã.+ §Þnh híng t tëng cña bµi viÕt .- Th©n bµi:+ Gi¶i thÝch c©u nãi cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh.+ Lêi d¹y cña B¸c cã ý nghÜa s©u s¾c ®èi víi viÖc rµn luyÖn, tu dìng cña tõng ç nh©n.- KÕt bµi: CÇn ph¶i thêng xuyªn häc tËp, rÌn luyÖn, phÇn ®Êu ®Ó cã c¶ tµi lÉn ®øc.

TiÕt 82: Ngµy so¹n:TruyÖn kiÒu

(PhÇn 1 - t¸c gi¶)

Phan Thế Duy

200

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An A- Môc tiªu bµi häc:

Gióp häc sinh: - Mét sè ph¬ng diÖn tiÓu sö t¸c gi¶ (hoµn c¶nh x· héi, nh÷ng nh©n

tè ®êi riªng) gãp phÇn lÝ gi¶i sù nghiÖp s¸ng t¸c cña NguyÔn Du).- N¾m v÷ng nhòng ®iÓm chÝnh yÕu trong sù nghiÖp s¸ng t¸c cña

NguyÔn Du.- N¾m ®îc mét sè ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña néi dung vµ nghÖ thuËt

TruyÖn KiÒu Ng Du. B- TiÕn tr×nh d¹y häc:



Häc sinh ®äc SGK- NÐt chÝnh vÒ NguyÔn Du?

- ¤ng xuÊt th©n trong mét gia ®×nh nh thÕ nµo?

? Nh÷ng biÕn ®éng x· héi ®a cuéc ®êi NguyÔn Du vÒ

®©u.

I- Giíi thiÖu vÒ t¸c gia NguyÔn Du:1 - Cuéc ®êi:- Tªn ch÷ lµ Tè Nh, hiÖu lµ Thanh Hiªn;- Sinh ngµy 23/11/1765 mÊt 18/9/1820.- Quª:

+ Gèc lµng Canh Ho¹ch - S¬n Nam;+ Lµng Tiªn §iÒn - Nghi Xu©n - Hµ

TÜnh- XuÊt th©n: trong mét gia ®×nh ®¹i quý téc, nhiÒu ®êi lµm quan vµ nhiÒu ngêi s¸ng t¸c v¨n ch¬ng.+ Cha vµ anh: ®Òu gi÷ chøc tíc cao trong triÒu ®×nh Lª-TrÞnh.+ MÑ: TrÇn ThÞ TÇn ngêi Kinh B¾c (®©y còng chÝnh lµ ngän nguån cña vèn v¨n häc d©n gian ¨n s©u vµo hån th¬ v¨n vµ tµi th¬ v¨n cña «ng)- Cuèi thÕ kØ XVIII ®Çu thÕ kØ XIX, x· héi

Phan Thế Duy

201


Gi¸o viªn: 1802 NguyÔn ¸nh lËt ®æ nhµ T©y S¬n ®Ó

lËp triÒu NguyÔn

? Con ngêi NguyÔn Du chÞu ¶nh hëng tõ nh÷ng vïng v¨n

ho¸ nµo.

+Quª cha, quª mÑ cã ¶nh h-ëng g× ®Õn con ngêi «ng?

+N¬i sinh ra vµ lín lªn?

+ ¶nh hëng tõ gia ®×nh quan l¹i quý téc?

phong kiÕn ViÖt Nam khñng ho¶ng trÇm träng, lo¹n l¹c bèn ph¬ng: khëi nghÜa n«ng d©n, kiªu binh lµm lo¹n, T©y S¬n thay ®æi s¬n hµ, diÖt NguyÔn, TrÞnh, diÖt Xiªm, ®uæi Thanh huy hoµng mét thuë.- BiÕn ®éng cña x· héi ®a NguyÔn Du tõ chç lµ con em ®¹i gia ®×nh quý téc phong kiÕn ®Õn chç chÊp nhËn cuéc sèng cña anh ®å nghÌo.- ¤ng chÝnh lµ chøng nh©n cña lÞch sö x· héi cô thÓ:+ Thêi th¬ Êu vµ thanh niªn: sèng sung tóc vµ hµo hoa ë Th¨ng Long trong nhµ anh trai NguyÔn Kh¶n.. N¨m 1783 NguyÔn Du thi h-¬ng ®Ëu Tam trêng vµ nhËn mét chøc quan vâ nhá ë Th¸i Nguyªn.+ Mêi n¨m giã bôi lang thang ë quª vî, råi quª h¬ng trong nghÌo tóng.+ Tõng mu ®å chèng T©y S¬n thÊt b¹i, bÞ b¾t råi ®îc tha, vÒ Èn dËt ë quª néi.+ Lµm quan bÊt ®¾c dÜ víi triÒu NguyÔn (Tham tri bé LÔ, Cai b¹ Qu¶ng B×nh, Ch¸nh sø tuÕ cèng nhµ Thanh), èm, mÊt ë HuÕ ngµy 10/8/1820 (n¨m Canh Th×n).2- Con ngêi - ¶nh hëng cña quª h¬ng, gia ®×nh - nh÷ng vïng v¨n ho¸- Quª cha Hµ TÜnh, nói Hång, s«ng Lam anh kiÖt, khæ nghÌo.- Quª mÑ Kinh b¾c hµo hoa, çi n«i cña d©n ca Quan hä.- N¬i sinh ra vµ lín lªn: kinh thµnh Th¨ng

Phan Thế Duy

202


+ T tëng, t×nh c¶m cña «ng ®èi víi con ngêi, x· héi nh

thÕ nµo?

Häc sinh ®äc SGK.? T¸c phÈm chÝnh cña

NguyÔn Du.+ Ch÷ H¸n?

Gi¸o viªn: Néi dung: - Phª ph¸n chÕ ®é phong kiÕn Trung Hoa chµ ®¹p lªn quyÒn sèng cña con ngêi.- Ca ngîi, ®ång c¶m víi nh÷ng nghÖ sÜ tµi hoa, cao thîng;- C¶m ®éng víi nh÷ng th©n phËn nghÌo khæ, ngêi phô n÷ tµi hoa b¹c mÖnh (§äc TiÓu Thanh kÝ, Së kiÕn hµnh).- NhiÒu ®iÓm t¬ng ®ång víi c¶m høng s¸ng t¸c TruyÖn KiÒu.? Nh÷ng s¸ng t¸c b»ng ch÷

N«m.+ TruyÖn KiÒu.

Gi¸o viªn: Nguån gèc: + Dùa vµo Kim V©n KiÒu truyÖn cña Thanh T©m Tµi Nh©n (Trung Quèc) - tiÓu thuyÕt ch¬ng håi

Long ngh×n n¨m v¨n hiÕn léng lÉy hµo hoa.- Quª vî ®ång lóa Th¸i B×nh lam lò.- Gia ®×nh quan l¹i cã danh väng lín, häc vÊn cao næi tiÕng:

Bao giê Ngµn Hång hÕt c©yS«ng Rum (Lam) hÕt níc, hä nµy hÕt quan.

- Cuéc ®êi NguyÔn Du cã nhiÒu mèi u uÈn kh«ng nãi ra ®îc.- ¤ng lu«n c¶m thÊy bøc bèi, mÊt tù do v× sèng trong x· héi qu¸ gß bã.- NguyÔn Du cã çi nh×n hiÖn thùc s©u s¾c- Mét tÊm lßng lo ®êi, th¬ng ngêi cña NguyÔn Du, lu«n ®i b¶o vÖ c«ng lÝ, b¶o vÖ çi ®Ñp.II-Sù nghiÖp s¸ng t¸c1. Çc s¸ng t¸c chÝnhPhong phó vµ ®å sé gåm: v¨n th¬ ch÷ H¸n vµ ch÷ N«ma. S¸ng t¸c b»ng ch÷ H¸n: 249 bµi, ba tËp- Thanh Hiªn thi tËp (78 bµi);- Nam trung t¹p ng©m (40 bµi);- B¾c hµnh t¹p lôc (131 bµi).

b. S¸ng t¸c b»ng ch÷ N«m:*TruyÖn KiÒu- Néi dung+ VËn mÖnh con ngêi trong x· héi phong

Phan Thế Duy

203

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn Anb»ng v¨n xu«i ch÷ H¸n + NguyÔn Du s¸ng t¸c bæ sung nh÷ng day døt tr¨n trë ®îc chøng kiÕn tõ lÞch sö, x· héi vµ con ng-êi. ¤ng hoµn thµnh §o¹n trêng t©n thanh, 3254 c©u th¬ lôc b¸t.

+ T¸c phÈm V¨n chiªu hån?

- §Æc ®iÓm chÝnh vÒ néi dung trong th¬ v¨n NguyÔn

Du?

“§au ®ín thay phËn ®µn bµLêi r»ng b¹c mÖnh còng lµ

lêi chung”(Lµ §¹m Tiªn, Thuý KiÒu, lµ TiÓu Thanh, lµ nh÷ng ngêi mï h¸t rong, nh÷ng ca nhi, kÜ n÷,…)

- Ph¶n chiªu hån, Së kiÕn hµnh, TruyÖn KiÒu….

kiÕn bÊt c«ng, tµn b¹o;+ Kh¸t väng t×nh yªu ®«i løa;+ B¶n ço tr¹ng ®anh thÐp cña x· héi ®· chµ ®¹p lªn quyÒn sèng, tù do h¹nh phóc cña con ngêi ®Æc biÖt lµ ngêi phô n÷ trong x· héi phong kiÕn.+ NguyÔn Du ®· t¸i hiÖn hiÖn thùc s©u s¾c cña cuéc sèng t¹o nªn gÝa trÞ nh©n ®¹o t¸c phÈm.+ Quan niÖm nh©n sinh: “ch÷ tµi” g¾n liÒn víi ch÷ “mÖnh“; ch÷ “t©m” g¾n víi ch÷ “tµi”.* V¨n chiªu hån (V¨n tÕ thËp lo¹i chóng sinh)- ViÕt b»ng thÓ th¬ lôc b¸t;- ThÓ hiÖn tÊm lßng nh©n ¸i mªnh m«ng cña nhµ nghÖ sÜ híng tíi nh÷ng linh hån b¬ v¬, kh«ng n¬i tùa n¬ng, nhÊt lµ phô n÷ vµ trÎ em trong ngµy lÔ Vu lan (r»m th¸ng b¶y) ë ViÖt Nam.2. Mét vµi ®Æc ®iÓm vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt th¬ v¨n NguyÔn Du.a. Néi dung:- Ch÷ t×nh.- ThÓ hiÖn t×nh c¶m ch©n thµnh.- C¶m th«ng s©u s¾c cña t¸c gi¶ ®èi víi cuéc sèng vµ con ngêi - nh÷ng con ngêi nhá bÐ, nh÷ng sè phËn bÊt h¹nh, nh÷ng phô n÷ tµi hoa b¹c mÖnh.- TriÕt lÝ vÒ sè phËn ®µn bµ hai lÇn vang lªn s©u th¼m vµ bi thiÕt trong TruyÖn KiÒu vµ V¨n chiªu hån. - Kh¸i qu¸t b¶n chÊt tµn b¹o cña chÕ ®é

Phan Thế Duy

204


- §Æc ®iÓm chÝnh vÒ nghÖ thuËt trong th¬ v¨n NguyÔn

Du?

4- Cñng cè:- Häc sinh ®äc Ghi nhí SGK.5- DÆn dß:- N¾m v÷ng néi dung bµi häc.- ChuÈn bÞ “Phong çch ng«n ngc nghÖ thuËt” theo híng dÉn SGK.

phong kiÕn, bän vua chóa tµn b¹o, bÊt c«ng chµ ®¹p quyÒn sèng con ngêi.- Lµ ngêi ®Çu tiªn ®Æt vÊn ®Ò vÒ nh÷ng ngêi phô n÷ hång nhan ®a tru©n, tµi hoa b¹c mÖnh víi tÊm lßng vµ çi nh×n nh©n ®¹o s©u s¾c.- §Ò cao quyÒn sèng con ngêi, ®ång c¶m vµ ngîi ca t×nh yªu løa ®«i tù do, kh¸t väng tù do vµ h¹nh phóc cña con ngêi (mèi t×nh KiÒu- Kim, vÒ nh©n vËt Tõ H¶i).b. NghÖ thuËt:- Häc vÊn uyªn b¸c, thµnh c«ng trong nhiÒu thÓ lo¹i th¬ ca: ng÷ ng«n, thÊt ng«n, ca, hµnh.- Th¬ lôc b¸t, song thÊt lôc b¸t ch÷ N«m lªn ®Õn tuyÖt ®Ønh thi ca cæ trung ®¹i.- Tinh hoa ng«n ng÷ b×nh d©n vµ b¸c häc ViÖt ®· kÕt tô n¬i thiªn tµi NguyÔn Du - nhµ ph©n tÝch t©m lÝ bËc nhÊt, bËc ®¹i thµnh cña th¬ lôc b¸t vµ song thÊt lôc b¸t. III- KÕt luËn- PhÇn ghi nhí SGK.

TiÕt 83-84: Ngµy so¹n:

Phong çch ng«n ng÷ nghÖ thuËt

A- Môc tiªu bµi häc: Gióp häc sinh:

- N¾m ®îc kh¸i niÖm ng«n ng÷ nghÖ thuËt, phong çch ng«n ng÷ nghÖ thuËt víi çc ®Æc trng c¬ b¶n cña nã.

Phan Thế Duy

205

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An- Cã kÜ n¨ng ph©n tÝch vµ sö dông ng«n ng÷ theo phong çch

nghÖ thuËt. B- TiÕn tr×nh d¹y häc:

1- æn ®Þnh tæ chøc:2- KiÓm tra bµi cò: (15phót) ? Khi sö dông tiÕng ViÖt trong giao

tiÕp, cÇn ®¶m b¶o nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n nµo?


TiÕt 1:*H§1: GV híng dÉn t×m hiÓu ng«n ng÷ nghÖ thuËt-HS: ®äc sgk vµ cho biÕt thÓ nµo lµ ng«n ng÷ nghÖ thuËt?- Cã bao nhiªu lo¹i ng«n ng÷ nghÖ thuËt chÝnh?

-Chøc n¨ng cña ng«n ng÷ nghÖ thuËt lµ g×?

*H§2: T×m hiÓu chung vÒ çc ®Æc trng cña ng« ng÷ nghÖ thuËt

-GV ®a vÝ dô ra-Y/c HS tr¶ lêi c©u hái:+Bµi ca dao nµy gîi cho ta h×nh ¶nh vÒ loµi hoa g×?+XuÊt ph¸t tõ hiÖn thùc c/’ hay b»ng trÝa tëng tîng cña

I. Ng«n ng÷ nghÖ thuËt1. Kh¸i niÖm: Ng«n ng÷ nghÖ thuËt lµ ng«n ng÷ gîi h×nh, gîi c¶m ®îc dïng trong v¨n b¶n nghÖ thuËt.2. Çc lo¹i ng«n ng÷: cã 3 lo¹i - Ng«n ng÷ tù sù trong truyÖn, tiÓu thuyÕt, bót kÝ, kÝ sù, phãng sù.- Ng«n ng÷ th¬ trong ca dao, vÌ, th¬ ( nhiÒu thÓ lo¹i kh¸c nhau).- Ng«n ng÷ s©n khÊu trong kÞch, chÌo, tuång.3. Chøc n¨ng cña ng«n ng÷ nghÖ thuËt:- Chøc n¨ng th«ng tin- Chøc n¨ng thÈm mÜ: biÓu hiÖn çi ®Ñp vµ kh¬i gîi, nu«i dìng c¶m xóc thÈm mÜ ë ngêi ngêi nghe, ngêi ®äcII. Phong çch ng«n ng÷ nghÖ thuËt1. TÝnh h×nh tîng*VD: Bµi ca dao

Trong ®Çm g× ®Ñp b»ng sen,L¸ xanh b«ng tr¾ng l¹i chen nhÞ vµng.

NhÞ vµng, b«ng tr¾ng, l¸ xanh,GÇn bïn mµ ch¼ng h«i tanh mïi bïn

(Ca dao)

Phan Thế Duy

206

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn Anngêi s¸ng t¸c?

+Hoa sen tîng trng cho ®iÒu g× khi nãi vÒ con ng-êi?

-Tãm l¹i thÕ nµo lµ tÝnh h×ng tîng?

-TÝnh h×nh tîng th«ng qua viÖc sö dông ng« ng÷ ng«n tõ nh thÕ nµo?

TiÕt2:

-XÐt VD vµ cho biÕt néi dung ý nghÜa cña c©u ca dao trªn?

+Mang gi¸ trÞ biÓu c¶m nh thÕ nµo?

*NhËn xÐt :- H×nh ¶nh: l¸ xanh, bèng tr¾ng, nhÞ vµng,... h«i tanh, bïn... (çi ®Ñp hiÖn thùc vÒ loµi hoa sen trong ®Çm lÇy)- Sen: víi ý nghÜa lµ “b¶n lÜnh cña çi ®Ñp - ngay c¶ ë trong m«i trêng xÊu nã vÉn kh«ng bÞ tha ho¸”.*KÕt luËn:- TÝnh h×nh tîng thÓ hiÖn çch diÔn ®¹t th«ng qua mét hÖ thèng çc h×nh ¶nh, mµu s¾c, biÓu tîng… ®Ó ngêi ®äc dïng tri thøc, vèn sèng cña m×nh liªn tëng, suy nghÜ vµ rót ra nh÷ng bµi häc nh©n sinh nhÊt ®Þnh.- TÝnh h×nh tîng cã thÓ ®îc hiÖn thùc ho¸ th«ng qua çc biÖn ph¸p tu tõ nh Èn dô, ho¸n dô, so s¸nh, ®iÖp ©m.- TÝnh h×nh tîng lµm cho ng«n ng÷ nghÖ thuËt trë nªn ®a nghÜa=> TÝnh ®a nghÜa cña ng«n ng÷ nghÖ thuËt còng quan hÖ mËt thiÕt víi tÝnh hµm sóc: lêi Ýt mµ ý s©u xa, réng lín.2. TÝnh truyÒn c¶m*VD:

Giã ®a c©y c¶i vÒ trêiRau r¨m ë l¹i chôi lêi ®¾ng cay.

(Ca dao)*NhËn xÐt:- Ng«n ng÷ th¬ thêng giµu h×nh ¶nh, cã kh¶ n¨ng gîi ra nh÷ng c¶m xóc tinh tÕ cña con ngêi.*KÕt luËn:- TÝnh truyÒn c¶m trong ng«n ng÷ nghÖ thuËt thÓ hiÖn ë chç lµm cho ngêi ®äc cïng vui buån,

Phan Thế Duy

207


-ThÕ nµo lµ tÝnh truyÒn c¶m?

-Søc m¹nh cña ng«n ng÷ mang tÝnh truyÒn c¶m lµ g×?

-XÐt vd trang bªn

-Miªu t¶ tr¨ng cña çc nhµ v¨n, nhµ th¬ cã gièng nhau?V× sao?

-ThÕ nµo lµ tÝnh ç thÓ ho¸?+ThÓ hiÖn nh thÕ nµo ®èi víi çc nhµ v¨n, nhµ th¬?

+S¸ng t¹o nghÖ thuËt lµ nh thÕ nµo?

+Çc nh©n vËt trong cïng mét t¸c ph©m cã gièng nhau vÒ tÝnh çch?

yªu thÝch, c¨m giËn, tù hµo, nh chÝnh ngêi nãi (viÕt).- Søc m¹nh cña ng«n ng÷ nghÖ thuËt lµ gîi ra sù ®ång c¶m s©u s¾c gi÷a ngêi viÕt víi ngêi ®äc.3. TÝnh ç thÓ ho¸*VD: Cïng t¶ vÒ “tr¨ng”, nhng “hån vÝa” cña tr¨ng lµ rÊt kh¸c nhau

-Tr¨ng s¸ng, tr¨ng xa, tr¨ng réng qu¸.(Xu©n DiÖu)

-Ta n»m trªn vòng ®äng vµng kh«(Hµn MÆc Tö)

-VÇng tr¨ng v»ng vÆc gi÷a trêi(NguyÔn Du)

*NhËn xÐt: - §©y chÝnh lµ tµi n¨ng cña çc nhµ v¨n, nhµ th¬, trong viÖc vËn dông ng«n ng÷ ng«n tõ, x©y dùng ý th¬.*KÕt luËn: - ThÓ hiÖn ë kh¶ n¨ng vËn dông çc ph¬ng tiÖn diÔn ®¹t chung (ng÷ ©m, tõ vùng, có ph¸p, tu tõ) cña céng ®ång vµo viÖc x©y dùng h×nh t-îng nghÖ thuËt cña mçi nhµ v¨n, nhµ th¬.- S¸ng t¹o nghÖ thuËt: lµ mét qu¸ tr×nh ho¹t ®éng mang tÝnh ç nh©n, ç thÓ “ ®¬n nhÊt, kh«ng lÆp l¹i” (kh«ng ai gièng ai, ngay c¶ nhµ v¨n, nhµ th¬ còng kh«ng ®îc phÐp lÆp l¹i m×nh).- TÝnh ç thÓ cßn t¸i hiÖn ë vÎ riªng trong lêi nãi cña tõng nh©n vËt trong t¸c phÈm nghÖ thuËt.- TÝnh ç thÓ còng t¸i hiÖn ë nÐt riªng trong çch diÔn ®¹t tõng sù viÖc, tõng h×nh ¶nh, tõng t×nh huèng kh¸c nhau trong t¸c phÈm.

Phan Thế Duy

208


+Trong cïng 1 tp’ cã ph¶i t×nh huèng nµo còng gièng nhau?

- TÝnh ç thÓ ho¸ t¹o cho ng«n ng÷ nghÖ thuËt nh÷ng s¸ng t¹o, míi l¹ kh«ng trïng lÆp.

4 .Cñng cè: Häc sinh lµm bµi tËp SGK, gi¸o viªn chèt kÕt qu¶.III. LuyÖn tËpBµi tËp 1: Nh÷ng biÖn ph¸p tu tõ thêng ®îc sö dông ®Ó t¹o ra tÝnh h×nh t-îng- So s¸nh:

-Sèng trong çt, chÕt vïi trong çt,Nh÷ng tr¸i tim nh ngäc s¸ng ngêi (Tè H÷u)

-C«ng cha nh nói th¸i s¬n,NghÜa mÑ nh níc trong nguån ch¶y ra (Ca dao)

- Èn dô:-TiÕc thay h¹t g¹o tr¾ng ngÇn,

§· vo níc ®ôc l¹i vÇn than r¬m (Ca dao)

-Ngµy ngµy mÆt trêi ®i qua trªn l¨ng, ThÊy mét mÆt trêi trong l¨ng rÊt ®á (Ca dao)

- Ho¸n dô:-Mét c©y lµm ch¼ng nªn non,

Ba c©y chôm l¹i nªn hßn nói cao (Ca dao)-Bµn tay ta lµm nªn tÊt c¶

Cã søc ngêi sái ®¸ còng thµnh c¬m (Hoµng Trung Th«ng)

-¸o n©u liÒn víi ¸o xanh, N«ng th«n cïng víi thµnh thÞ ®øng lªn (Tè H÷u)

Bµi tËp 2:Trong 3 ®Æc trng cña ng«n ng÷ nghÖ thuËt th× tÝnh h×nh tîng ®îc

xem lÇ tiªu biÓu nhÊt, v×:

Phan Thế Duy

209

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An- TÝnh htîng lµ p.tiÖn t¸i hiÖn, t¸i t¹o cuéc sèng th«ng qua chñ thÕ st¹o

cña nhµ v¨n (lµ h×nh ¶nh chñ quan cña thÕ giíi kh¸ch quan).- TÝnh h×nh tîcg lµ môc ®Ých s¸ng t¹o nghÖ thuËt bëi v×:+ T¸c phÈm nghÖ thuËt ®a ngêi ®äc vµo thÕ giíi cña çi ®Ñp, th«ng

qua nh÷ng xóc ®éng híng thiÖn tríc thiªn nhiªn vµ cuéc sèng;+ Ngêi ®äc cã thÓ h×nh thµnh nh÷ng ph¶n øng t©m lÝ tÝch cùc =>

thay ®æi çch c¶m çch nghÜ cò kÜ, quan niÖm nh©n sinh vµ cã kh¸t väng sèng tèt h¬n, h÷u Ých h¬n.

- TÝnh h×nh tîng ®îc hiÖn thùc ho¸ th«ng qua mét hÖ thèng ng«n ng÷ nghÖ thuËt (tõ ng÷, c©u, ®o¹n, ©m thanh, nhÞp ®iÖu, h×nh ¶nh) => g©y c¶m xóc.

- TÝnh h×nh tîng thÓ hiÖn qua hÖ thèng ng«n ng÷ nghÖ thuËt trong t¸c phÈm (vËn dông s¸ng t¹o ng«n ng÷ => mang dÊu Ên cña ç tÝnh s¸ng t¹o nghÖ thuËt).Bµi tËp 3:a. NhËt kÝ trong tï canh çnh mét tÊm lßng nhí níc.

(canh çnh: thêng trùc vµ day døt, tr¨n trë, b¨n kho¨n).b. Ta tha thiÕt tù do d©n téc

Kh«ng chØ v× mét d¶i ®Êt riªngKÓ ®· v·i trªn m×nh ta thuèc ®écGiÕt mµu xanh c¶ Tr¸i §Êt thiªng

( Theo: Hoµi Thanh)

+ V·i: hµnh ®éng ®¸ng c¨m giËn NX: dïng çc tõ nh trªn kh«ng chØ gäi ®óng t©m + GiÕt: hµnh vi téi ¸c mï qu¸ng tr¹ng, miªu t¶ ®óng hµnh vi, mµ cßn bµy tá ®îc th¸i ®é, T×nh c¶m cña ngêi viÕt.

5. D Æn dß - Häc thuéc phÇn ghi nhí.

Phan Thế Duy

210

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An- N¾m ®îc çc ®Æc trng cña phong çch nghÖ thuËt ( tÝnh h×nh t-

îng, tÝnh truyÒn c¶m, tÝnh çc thÓ ho¸)- VËn dông vµo lµm bµi tËp (sgk)- ChuÈn bÞ: “Trao duyªn” trÝch TruyÖn KiÒu cña NguyÔn Du theo

híng dÉn SGK.

TiÕt 85: Ngµy so¹n:Trao duyªn

(TrÝch: TruyÖn KiÒu)- NguyÔn Du -


- HiÓu diÔn biÕn t©m tr¹ng m©u thuÉn, phøc t¹p, bÕ t¾c cña Thuý KiÒu trong ®ªm trao duyªn. Qua ®ã, thÊy ®îc sù ®ång c¶m m¹nh mÏ, s©u s¾c cña NguyÔn Du ®èi víi hoµn c¶nh ®au khæ vµ phÈm chÊt cao quý cña KiÒu: ®øc hi sinh, lßng vÞ tha.

- Bi kÞch t×nh yªu tan vì ®îc thÓ hiÖn qua ng«n ng÷ th¬ ®iªu luyÖn, tuyÖt vêi.

- Cã kÜ n¨ng: + §äc th¬ tr÷ t×nh, th¬ lôc b¸t; + ChuyÓn thÓ v¨n b¶n th¬ sang v¨n b¶n v¨n xu«i nghÖ

thuËt; + Ph©n tÝch t©m tr¹ng nh©n vËt trong th¬ tr÷ t×nh.

B- TiÕn tr×nh d¹y häc:1- æn ®Þnh tæ chøc:2- KiÓm tra bµi cò: Häc sinh ch÷a bµi tËp trong SGK.


§o¹n trÝch ''Trao duyªn'' cã vÞ trÝ nh thÕ nµo trong

TruyÖn KiÒu?

I- T×m hiÓu chung - §o¹n trÝch thuéc phÇn II “Gia biÕn vµ lu l¹c” cña TruyÖn KiÒu. Lµ ®o¹n th¬ më ®Çu cho qu·ng ®êi 15 n¨m ®au khæ, lu l¹c cña KiÒu.

Phan Thế Duy

211


Häc sinh ®äc v¨n b¶n.

? §o¹n trÝch nµy cã thÓ chia lµm mÊy phÇn? ý nghÜa cña

tõng phÇn?

Gi¸o viªn: T×nh duyªn lµ mét chuyÖn tÕ nhÞ, chuyÖn tr¨m n¨m, hÖ träng c¶ mét ®êi ngêi vµ ko dÔ g× trao l¹i cho ngêi kh¸c .Nhng KiÒu l¹i ph¶i nhê cËy em, trao duyªn cho em tr¶ nghÜa víi chµng Kim.

? Em nhËn xÐt g× vÒ ng«n ng÷ cña Thuý KiÒu ®èi víi

Thuý V©n.

- TrÝch tõ c©u th¬ 723 ®Õn 756 trong t¸c phÈm. II- §äc - hiÓu 1. §äc diÔn c¶ma. Gi¶i nghÜa tõ khã: SGK.b. Bè côc- 12 c©u ®Çu: KiÒu t×m çch thuyÕt phôc, trao duyªn cho Thuý V©n.- 14 c©u tiÕp: KiÒu trao kØ vËt vµ dÆn dß thªm em.- 8 c©u cuèi: KiÒu ®au ®ín th¶m thiÕt, ®Õn ngÊt ®i.2. Ph©n tÝcha. §o¹n 1: KiÒu t×m çch thuyÕt phôc, trao duyªn cho Thuý V©n.- Hai c©u ®Çu: CËy em, em cã chÞu lêi,

Ngåi lªn cho chÞ l¹y råi sÏ tha-''CËy'': nhê v¶, tr«ng mong tin tëng, göi g¾m niÒmhi väng thiÕt tha; -''ChÞu lêi'': cÇu em h·y l¾ng nghe m×nh, chÊp nhËn, chÞu thiÖt thßi;-''L¹y'': trang nghiªm, hÖ träng - “Tha” : kÝnh cÈn, trang träng =>Sù viÖc bÊt ngê: KiÒu ®ét ngét ®Ò nghÞ Thuý V©n ngåi lªn cho m×nh “l¹y” råi míi “th-a”. KiÒu coi Thuý V©n nh ©n nh©n sè mét cña m×nh, ®a Thuý V©n vµo t×nh thÕ kh«ng thÓ tõ chèi, rµng buéc Thuý V©n b»ng çch ®a ra nh÷ng mèi quan hÖ t×nh c¶m “ v× c©y d©y leo”.- 6 c©u tiÕp theo: KiÒu ®· gi·i bµy thËt nhanh,

Phan Thế Duy

212


? Ng«n ng÷ cña NguyÔn Du trong ®o¹n th¬ cã g× gÇn

gòi víi çch nãi cña d©n gian?

? T©m tr¹ng cña KiÒu khi nãi ®îc ra ®iÒu m×nh

muãn nãi?

? KiÒu trao kØ vËt cho em trong t©m tr¹ng nh thÕ

nµo?

? Nh÷ng kØ vËt thiªng liªng nµy cã ý nghÜa nh thÕ nµo

®èi víi KiÒu.

? KiÒu ®· dù ®o¸n tríc sè

ngän ngµnh niÒm t©m sù trong lßng (v× hoµn c¶nh; v× gia ®×nh) ®Ó thuyÕt phôc Thuý V©n. KiÒu mong em hiÓu vµ hi väng Thuý V©n chung vai g¸nh v¸c.+ Ng«n ng÷ NguyÔn Du cã sù kÕt hîp hµi hoµ gi÷a çch nãi trang träng, v¨n hoa vµ gi¶n dÞ, n«m na cña çch nãi d©n gian.+ Sö dông çc ®iÓn tÝch ''keo loan'',''t¬ duyªn'' ®i víi çc thµnh ng÷ ''t×nh m¸u mñ'',''lêi non níc'', ''thÞt n¸t x¬ng mßn'', ”ngËm cêi chÝn suèi…”- T©m tr¹ng KiÒu: + BiÕt ¬n ch©n thµnh, yªn t©m, thanh th¶n, sung síng v× nçi niÒm ®îc gi¶i quyÕt + M©u thuÉn bi kÞch thùc sù trong lßng kiÒu ®Õn ®©y l¹i bïng lªn m·nh liÖt.b. §o¹n 2: KiÒu trao kØ vËt vµ dÆn dß.- Trao l¹i cho Thuý V©n nh÷ng tÝn vËt thiªng liªng, hÑn íc Kim - KiÒu:

ChiÕc thoa víi bøc tê m©y,PhÝm ®µn víi m¶nh h¬ng nguyÒn ngµy xa

=> Lêi KiÒu ë ®©y chøa chÊt bao ®au ®ín, gi»ng xÐ, chua ch¸t:

Duyªn nµy th× gi÷ vËt nµy cña chung- ''Cña tin'' lµ vËt lµm tin gi÷a Kim vµ KiÒu, trong cña lµm tin v« tri Êy cã t©m hån cña Thuý KiÒu.- KiÒu tiªn ®o¸n c¶nh tîng oan nghiÖt ®au ®ín, xãt xa: ''ngêi mÖnh b¹c'' ngêi cã sè phËn b¹c bÏo kh«ng may m¾n, kh«ng tho¸t ra ®îc nh mét ®Þnh mÖnh - chÕt oan, chÕt hËn.+ “Mai sau .hiu hiu giã th× hay chi vÒ vµ khi

Phan Thế Duy

213

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn AnphËn cña m×nh nh thÕ

nµo?

? T©m tr¹ng KiÒu ®Õn ®©y nh thÕ nµo.

? Sau khi trao kØ vËt, Thuý KiÒu dÆn em ®iÒu g× ?

T©m tr¹ng cña KiÒu lóc bÊy giê ?

? KiÒu tù ®éc tho¹i néi t©m cña m×nh nh thÕ nµo ë

®o¹n kÕt.

Êy em h·y: R¶y xin chÐn níc cho ngêi th¸c oan- KiÒu kh«ng thÓ quªn ®îc ©n t×nh cña m×nh. Nµng muèn trë vÒ víi t×nh yªu b»ng linh hån bÊt tö. => Kh¸t väng t×nh yªu vµ h¹nh phóc kh«ng ngu«i trong lßng KiÒu.=> KiÒu trao kØ vËt cho em mµ lßng KiÒu thæn thøc, n·o nÒ, nuèi tiÕc, ®au xãt. T©m tr¹ng ®au ®ín, vß xÐ, ®ang nãi chuyÖn víi Thuý V©n nhng dêng nh nµng ®ang th¶m thiÕt víi nçi ®au riªng trong t©m hån m×nh.c. 8 c©u cuèi: lêi ®éc tho¹i néi t©m cña KiÒu:- B©y giê: tr©m g·y b×nh tan; phËn b¹c nh v«i; hoa tr«i, níc ch¶y lì lµng,- Nh tõ câi chÕt KiÒu quay vÒ thùc t¹i tÊt c¶ ®· dë dang, ®æ vì,- KiÒu nhËn lâi lÇm vÒ m×nh, tù cho r»ng m×nh lµ ngêi phô b¹c. §©y lµ phÈm chÊt cao quý cña KiÒu. - NhÞp th¬ hai c©u cuèi: 3/3 vµ 2/2/2/2 nh nh¸t c¾t, tiÕng nÊc nghÑn ngµo, ®au ®ín chia l×a.=> T×nh c¶nh Thuý KiÒu ®au khæ ®Õn cùc ®é, KiÒu quªn h¼n ngêi ®ang ®èi tho¹i mét m×nh, nãi víi ngêi yªu v¾ng mÆt nhiÒu lêi thèng thiÕt nghÑn ngµo. H¬n thÕ, KiÒu vÉn s¸ng ngêi nh©n çch cao thîng, vÞ tha, hi sinh cao quý.III-Tæng kÕt1. Néi dung- T¸c phÈm viÕt lªn b»ng kh¶ n¨ng th«ng c¶m s©u s¾c cña ngêi nghÖ sÜ khi ho¸ th©n thµnh ngêi trong cuéc ®Ó nãi lªn nh÷ng t©m t s©u

Phan Thế Duy

214


4- Cñng cè: - Häc sinh tãm lîc l¹i néi dung vµ nghÖ thuËt.5- DÆn dß: - N¾m néi dung, t tëng ®o¹n trÝch.- ChuÈn bÞ “Nçi th¬ng m×nh” theo híng dÉn SGK.

kÝn, uÈn khuÊt nhÊt trong câi lßng .- §o¹n th¬ bi th¬ng nhng kh«ng hÒ ®en tèi bëi çi bi th¬ng to¸t ra phÈm chÊt cao ®Ñp cña con ngêi, vang lªn lêi tè ço téi ¸c x· héi bÊt c«ng ®· chång chÊt khæ ®au lªn mét kiÕp ngêi .2. NghÖ thuËt- Miªu t¶, ph©n tÝch t©m tr¹ng phøc t¹p, m©u thuÉn ch©n thùc, tinh tÕ, ng«n ng÷ biÕn ho¸ linh ho¹t .- Sö dông nhiÒu thµnh ng÷ quen thuéc t¹o nªn t©m tr¹ng ®Çy kÞch tÝnh .

TiÕt 86: Ngµy soạn:Nçi th¬ng m×nh

(TrÝch: TruyÖn KiÒu)

Phan Thế Duy

215

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An- NguyÔn Du -


- HiÓu ®îc t×nh c¶nh trí trªu mµ Thuý KiÒu ph¶i ®¬ng ®Çu vµ buéc ph¶i chÊp nhËn th©n phËn kÜ n÷ tiÕp kh¸ch lµng ch¬i.

- ý thøc s©u s¾c cña KiÒu vÒ phÈm gi¸ b¶n th©n.- HiÓu ®îc nghÖ thuËt t¶ t×nh c¶nh vµ néi t©m nh©n vËt.

B- TiÕn tr×nh d¹y häc:1- æn ®Þnh tæ chøc:2- KiÓm tra bµi cò: .3- Giíi thiÖu bµi míi:


Häc sinh ®äc phÇn tiÓu dÉn.

? VÞ trÝ ®o¹n trÝch.

? Néi dung chÝnh cña ®o¹n.

Häc sinh ®äc v¨n b¶n.Gi¸o viªn gi¶ nghÜa tõ khã

theo SGK.? Bè côc ®o¹n trÝch.

? Néi dung cña tõng phÇn?

? C¶nh sinh ho¹t ë lÇu xanh hiÖn lªn qua ng«n ng÷ cña

t¸c gi¶ nh thÕ nµo.

I. T×m hiÓu chung- VÞ trÝ ®o¹n trÝch: tõ c©u 1229 - 1248 thuéc phÇn “Gia biÕn vµ lu l¹c”.=> C¶nh ®êi KiÒu khi ph¶i tiÕp kh¸ch lµng ch¬i - Nµng th¬ng xãt cho sè phËn hÈm hiu cña m×nh. II. §äc - hiÓu 1. §äc diÔn c¶ma. Gi¶i nghÜa tõ khã: SGK b. Bè côc- Chia thµnh 3 ®o¹n:- Bèn c©u ®Çu: Hoµn c¶nh sèng cña KiÒu - T¸m c©u tiÕp: T©m tr¹ng, nçi niÒm ®au ®ín cña Thuý KiÒu;- T¸m c©u cuèi: Kh¸i qu¸t nçi niÒm b»ng c¶nh vËt (Cã thÓ ghÐp 16 c©u cña ®o¹n 2,3 thµnh mét ®o¹n).2. C¶nh lÇu xanh - BiÖn ph¸p íc lÖ tîng trng quen thuéc trong

Phan Thế Duy

216


?BiÖn ph¸p nghÖ thuËt g×? T¸c dông cña nã? Ph©n tÝch

s¸ng t¹o cña NguyÔn Du trong côm tõ “bím l¶ ong

l¬i”?

? Çch sö dông ®èi xøng cã t¸c dông nh thÕ nµo.

? Giäng ®iÖu lêi kÓ, ng«i kÓ cã sù thay ®æi nh thÕ nµo.

? NhËn xÐt biÕn ®æi nhÞp th¬ vµ t¸c dông nghÖ thuËt

cña nã.

?NhËn xÐt vÒ hiÖu qu¶ cña çc ®biÖn ph¸p tu tõ.

? NghÖ thuËt ®èi xøng cã t¸c dông g×.

v¨n th¬ trung ®¹i.+ H×nh ¶nh Èn dô - tîng trng, ®Ñp vµ cæ kÝnh ®· s¸o mßn ®Ó thi vÞ ho¸ hiÖn thùc.+ C¶nh sèng thùc cña KiÒu - lµm kÜ n÷ ë lÇu xanh võa gi÷ ®îc ch©n dung cao ®Ñp cña nh©n vËt mµ «ng hÕt lßng yªu quý.- Côm tõ: “bím l¶ ong l¬i” s¸ng t¹o.+ §èi xøng nhá nhÊt + T¸c dông t¨ng vµ cô thÓ ho¸ h¬n nÐt nghÜa: bän kh¸ch lµng ch¬i ra vµo dËp d×u, nhén nhÞp.- NghÖ thuËt ®èi xøng: Cuéc say ®Çy th¸ng/ trËn cêi suèt ®ªm; Sím ®a Tèng Ngäc/ tèi t×m Trêng Khanh, => T¹o søc biÓu c¶m s©u s¾c ®»ng sau ý th¬.3. Nçi lßng Thuý KiÒu- Lêi kÓ, ng«i kÓ cã sù chuyÓn ®æi tù nhiªn tõ kh¸ch quan sang chñ quan - nh lµ chÝnh KiÒu ®ang bµy tá nçi lßng m×nh. Çch kÓ ®ã g©y Ên tîng m¹nh h¬n.- NhÞp th¬ biÕn ®æi, ®ang tõ 2/2/2 hoÆc 4/4 (toµn nhÞp ch½n, ®Òu ®Æn) chuyÓn sang: 3/3 nhÞp lÎ): Khi tØnh rîu/ lóc tµn canh; hoÆc 2/4/2 (ch½n kh«ng ®Òu): GiËt m×nh, m×nh l¹i th¬ng m×nh xãt xa.- Çc ®iÖp tõ: m×nh (3 lÇn trong 1 c©u), sao (4 lÇn trong 4 c©u), khi- C©u hái tu tõ kÕt hîp víi c©u c¶m.- Côm tõ:“bím ch¸n ong chêng” (l¹i thªm mét s¸ng t¹o so víi “bím l¶ ong l¬i”).- TiÕp theo çc ®èi xøng trong tõng côm tõ, tõng c©u lµ phÐp ®èi ë çc c©u nèi tiÕp

Phan Thế Duy

217


? T©m tr¹ng cña nµng KiÒu trong hoµn c¶nh sèng nµy

nh thÕ nµo?

? ý nghÜa cña lêi ®éc tho¹i néi t©m nh©n vËt.

?NhÞp th¬ ë ®o¹n nµy nh thÕ nµo khi miªu t¶ diÔn biÕn t©m tr¹ng cña KiÒu?

?T¸c gi¶ muèn kh¼ng ®Þnh néi dung g× khi ®a ra côm

tõ “bím l¶ ong l¬i”.? ý nghÜa tõ xu©n ë ®©y

lµ g×?

Néi dung 2 c©u th¬ cuèi:? C¶nh thiªn nhiªn nh thÕ

nµo.

? Thêi gian ®îc gîi t¶ ra sao.

nhau: Khi sao, Giê sao, MÆt sao,Th©n sao,- Lêi ®éc tho¹i néi t©m cña nh©n vËt, trùc tiÕp ph¬i më t©m tr¹ng cña nµng KiÒu mét çch cô thÓ vµ ch©n thùc. + §ã lµ t©m tr¹ng xãt th¬ng cho b¶n th©n m×nh, sè phËn cña m×nh.+ Cµng nghÜ ®Õn qu¸ khø gÇn, ®Õn cuéc sèng ªm ®Òm, phong lu, nÒn nÕp tríc ®©y, cµng ng¬ ng¸c, ®au xãt, kh«ng hiÓu v× sao cã thÓ thay ®æi th©n phËn nhanh nh vËy? + §au xãt, th¬ng th©n vµ bÊt lùc;+ NhÞp th¬ nhanh h¬n, gÊp g¸p, dån dËp h¬n thÓ hiÖn t©m tr¹ng sãng cån liªn miªn kh«ng døt, nhøc nhèi trong tr¸i tim ngêi thiÕu n÷ bÊt h¹nh.=> Bím l¶ ong l¬i: t©m tr¹ng ch¸n chêng, mái mÖt, ghª sî chÝnh b¶n th©n KiÒu khi bÞ ®Èy vµo hoµn c¶nh sèng nh¬ nhíp.=> Xu©n: kh«ng chØ mïa xu©n tuæi trÎ, kh«ng chØ vÎ ®Ñp, søc trÎ, mµ lµ h¹nh phóc, niÒm vui hëng h¹nh phóc løa ®«i. Trong cuéc sèng lµm vî kh¾p ngêi ta, KiÒu chØ thÊy nhôc nh·, tr¬ l× vµ v« c¶m.- Hai c©u th¬: “ §ßi phen..tr¨ng th©u”+ T¶ c¶nh thiªn nhiªn, t¶ KiÒu cïng kh¸ch xem hoa, hãng giã trong ®ªm tr¨ng, ®ªm tuyÕt, thiªn nhiªn ®Ñp mét çch xa vêi.+ Gîi t¶ thêi gian tr«i ch¶y hÕt ®ªm qua ®ªm kh¸c, gîi cuéc sèng lÆp l¹i, mái mßn, ®Æc biÖt lµ nçi c« ®¬n cña Thuý KiÒu gi÷a lÇu xanh, gi÷a bao kh¸ch lµng ch¬i, gi÷a cuéc say, trËn cêi mµ vÉn hoµn toµn mét m×nh, c« ®¬n,

Phan Thế Duy

218


? “Vui lµ vui gîng kÎo lµ- Ai tri ©n ®ã mÆn mµ víi ai” lµ

nh thÕ nµo?

4- Cñng cè: - Häc sinh tãm lîc l¹i néi dung vµ nghÖ thuËt.

5- DÆn dß: - N¾m néi dung, t tëng ®o¹n trÝch.- §äc diÔn cµm ®o¹n trÝch.- ChuÈn bÞ “LËp luËn trong v¨n nghj luËn” theo híng dÉn SGK.

kh«ng ai chia sÎ.+ C©u th¬ “C¶nh nµo c¶nh ch¼ng ®eo sÇu - Ngêi buån c¶nh cã vui ®©u bao giê”: ®· kh¸i qu¸t ®îc t©m lÝ con ngêi ®îc biÓu hiÖn trong th¬ v¨n (t¶ c¶nh ngô t×nh).- Hai c©u: “Vui lµ vui gîng kÎo lµ - Ai tri ©n ®ã mÆn mµ víi ai” ®· trë thµnh nh÷ng c©u th¬ tuyÖt bót trong TruyÖn KiÒu. TiÕng nãi chung cña nh÷ng ngêi cã t©m, cã tµi, ch¼ng may sè phËn ®a ®Èy vµo nh÷ng hoµn c¶nh trí trªu, Ðo le, bÊt h¹nh. III.Tæng kÕt1. Néi dung:- T¸c gi¶ miªu t¶ t©m tr¹ng KiÒu rÊt s©u s¾c b»ng t×nh c¶m nh©n ®¹o “th¬ng th©n xãt phËn” vµ ý thøc cao vÒ nh©n çch. 2. NghÖ thuËt- §èi xøng çc cÊp ®é;- §iÖp tõ, ®iÖp ng÷;- T¸ch tõ ghÐp côm tõ míi, tõ l¸y, íc lÖ, c©u hái tu tõ, ®Ó nvËt ngåi mét m×nh ®éc tho¹i;- ChuyÓn giäng - lêi kÓ tõ kh¸ch quan sang chñ quan, biÕn ®æi nhÞp th¬ linh ho¹t, sinh ®éng.

Phan Thế Duy

219


TiÕt 87: Ngµy so¹n:LËp luËn

trong v¨n nghÞ luËn A- Môc tiªu bµi häc:

Gióp häc sinh: - Cñng cè vµ n©ng cao kiÕn thøc (hiÓu biÕt) vÒ yªu cÇu vµ

çch thøc x©y dùng lËp luËn ®· häc ë THCS: kh¸i niÖm vÒ lËp luËn, çch x¸c ®Þnh luËn ®iÓm, t×m kiÕm luËn cø vµ çch sö dông çc ph¬ng ph¸p lËp luËn.

- X©y dùng ®îc lËp luËn trong bµi v¨n nghÞ luËn. B- TiÕn tr×nh d¹y häc:

1- æn ®Þnh tæ chøc:2- KiÓm tra bµi cò: ?§äc thuéc lßng (diÔn c¶m) ®o¹n trÝch Nçi th-

¬ng m×nh vµ ph©n tÝch t©m tr¹ng nµng KiÒu.


Häc sinh ®äc vÝ dôI- Kh¸i niÖm vÒ lËp luËn trong bµi v¨n nghÞ luËn

Phan Thế Duy

220

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn AnTh¶o luËn c©u hái SGK.

Gi¸o viªn chèt ý

Häc sinh rót ra kÕt luËn (phÇn ghi nhí)

Häc sinh ®äc v¨n b¶n? X¸c ®Þnh luËn ®iÓm cña

v¨n b¶n.Gi¸o viªn chèt.

? C¨n cø vµo luËn ®iÓm h·y x¸c ®Þnh luËn cø trong v¨n

b¶n “Ch÷ ta”

? LuËn cø trong v¨n b¶n “L¹i dô V¬ng Th«ng” cã ®Æc

®iÓm g× kh¸c.Häc sinh th¶o luËn vÒ ph-

¬ng ph¸p lËp luËn trong hai v¨n b¶n võa xÐt.

XÐt vÝ dô SGK1. §Ých cña lËp luËn: Nay çc «ng (giÆc Minh -bän V¬ng Th«ng) kh«ng hiÓu thêi thÕ, l¹i dèi tr¸, tøc lµ “kÎ thÊt phu hÌn kÐm” th× sao “cïng nãi viÖc binh ®îc”.2. Çc luËn cø ®Òu lµ lÝ lÏ: xuÊt ph¸t tõ mét ch©n lÝ tæng qu¸t: “ngêi dïng binh giái lµ ë chç biÕt xÐt thêi thÕ.” mµ suy ra kÕt luËn (hÖ qu¶): ®îc thêi,. Bän giÆc Minh cÇm ch¾c thÊt b¹i.3. LËp luËn lµ ®a ra çc lÝ lÏ, b»ng chøng nh»m dÉn d¾t ngêi nghe (®äc) ®Õn mét kÕt luËn nµo ®ã mµ ngêi viÕt (nãi) muèn ®¹t tíi.II- Çch x©y dùng lËp luËn1. X¸c ®Þnh luËn ®iÓmXÐt v¨n b¶n “Ch÷ ta” ta thÊy cã hai luËn ®iÓm c¬ b¶n:- TiÕng níc ngoµi (tiÕng Anh) ®ang l¸n lít tiÕng ViÖt trong çc b¶ng hiÖu, qu¶ng ço ë níc ta.- Mét sè trêng hîp tiÕng níc ngoµi ®îc da vµo b¸o chÝ mét çch kh«ng cÇn thiÕt g©y thiÖt thßi cho ngêi ®äc.2. T×m luËn cø- LuËn cø cña hai luËn ®iÓm trong v¨n b¶n “Ch÷ ta” lµ nh÷ng b»ng chøng thùc tÕ “m¾t thÊy tai nghe” cña ngêi viÕt ®· tõng ë Hµn Quèc vµ ViÖt Nam.- Çc luËn cø trong lËp luËn cña NguyÔn Tr·i ®Òu lµ lÝ lÏ.3. Lùa chän ph¬ng ph¸p lËp luËna. V¨n b¶n cña NguyÔn Tr·i: lËp luËn theo ph-

Phan Thế Duy

221


4- Cñng cè:- Häc sinh ®äc Ghi nhí SGK.- Lµm bµi tËp- Gi¸o viªn cñng cè.

5- DÆn dß:- Lµm bµi tËp cßn l¹i trong SGK.- ChuÈn bÞ “ChÝ khÝ anh hïng” theo híng dÉn SGK.

¬ng ph¸p diÔn dÞch vµ quan hÖ nh©n - qu¶.b. V¨n b¶n “Ch÷ ta”: ph¬ng ph¸p quy n¹p vµ so s¸nh, ®èi lËp.=> Ngoµi ra cßn mét sè ph¬ng ph¸p ph¶n ®Ò, lo¹i suy,…* Ghi nhí: SGKIII- LuyÖn tËpBµi tËp 1 SGK Tr 111- LuËn ®iÓm cña lËp luËn: chñ nghÜa nh©n ®¹o trong v¨n häc trung ®¹i rÊt phong phó, ®a d¹ng.- Çc luËn cø cña lËp luËn:+ Çc luËn cø lÝ lÏ: Chñ nghÜa nh©n ®¹o biÓu hiÖn ë lßng th¬ng ngêi; lªn ¸n tè co¸ nh÷ng thÕ lùc tµn bµo chµ ®¹p lªn con ngêi; kh¼ng ®Þnh ®Ò cao con ngêi.+ Çc luËn cø thùc tÕ kh¸ch quan: liÖt kª çc t¸c phÈm cô thÓ giµu tÝnh nh©n ®¹o trong v¨n häc trung ®¹i ViÖt Nam tõ v¨n häc PhËt gi¸o thêi LÝ ®Õn çc t¸c phÈm thuéc giai ®o¹n v¨n häc thÕ kØ XVIII gi÷a thÕ kØ XIX.+ Ph¬ng ph¸p lËp luËn: lËp luËn theo ph¬ng ph¸p quy n¹p* Chó ý: cÇn ph©n biÖt gi÷a ph¬ng ph¸p lËp luËn vµ çch tr×nh bµy lËp luËn. Hai lÜnh vùc nµy kh«ng hoµn toµn thèng nhÊt víi nhau.

TiÕt 88: Ngµy so¹n:ChÝ khÝ anh hïng(TrÝch: TruyÖn KiÒu)

Phan Thế Duy

222

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An- NguyÔn Du -


- HiÓu ®îc chÝ khÝ anh hïng cña nh©n vËt Tõ H¶i díi ngßi bót s¸ng t¹o cña Ng Du.

- §Æc s¾c nghÖ thuËt cña bót ph¸p t¶ nh©n vËt anh hïng lÝ tëng.- NghÖ thuËt kÓ t¶ kÕt hîp ng«n ng÷ t¸c gi¶ vµ ng«n ng÷ nh©n vËt,

kh«ng gian nghÖ thuËt vµ thêi nghÖ thuËt mang nh÷ng ®Æc tÝnh riªng.B- TiÕn tr×nh d¹y häc:

1- æn ®Þnh tæ chøc:2- KiÓm tra bµi cò: 3- Giíi thiÖu bµi míi:


Häc sinh ®äc phÇn TiÓu dÉn vµ v¨n b¶n.

Gi¸o viªn gi¶i nghÜa tõ khã (tham kh¶o SGK).

Häc sinh th¶o luËn chia bè côc ®o¹n trÝch.

Gi¸o viªn ®äc diÔn c¶m.Yªu cÇu häc sinh ®äc l¹i

?TÝnh çch vµ chÝ khÝ anh

I. T×m hiÓu chung1. TiÓu dÉn: Sgk2. V¨n b¶n: Sgka. Gi¶i thÝch tõ khã: Sgkb. Bè côc:- Bèn c©u ®Çu: Cuéc chia tay gi÷a Tõ H¶i vµ Thuý KiÒu sau nöa n¨m chung sèng.- Mêi c©u tiÕp: Cuéc ®èi tho¹i gi÷a Thuý KiÒu vµ Tõ H¶i - TÝnh çch anh hïng cña Tõ H¶i.- Hai c©u cuèi: Tõ H¶i døt ¸o ra ®i.(Cã thÓ ph©n ®o¹n theo néi dung: - TÝnh çch vµ chÝ khÝ anh hïng cña Tõ H¶i; -T©m tr¹ng cña Thuý KiÒu tríc sù quyÕt chÝ ra ®i cña Tõ H¶i)II. §äc - hiÓu1. §äc diÔn c¶m2. TÝnh çch vµ chÝ khÝ anh hïng cña Tõ H¶i

Phan Thế Duy

223

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn Anhïng cña Tõ H¶i ®îc thÓ

hiÖn nh thÕ nµo.

? Côm tõ “®éng lßng bèn ph¬ng” cã ý nghÜa nh thÕ

nµo.

=> Qua ®ã thÊy ®îc ®iÒu g× mµ NguyÔn Du muèn

göi g¾m?

? Nh÷ng chi tiÕt k× vÜ mµ NguyÔn Du dïng ®Ó kh¾c

ho¹ nh©n vËt Tõ H¶i.

?T©m tr¹ng cña Thuý KiÒu khi Tõ H¶i quyÕt chÝ ra ®i?

=> T×nh c¶m cña Thuý KiÒu lóc nµy nh thÕ nµo?

Gi¸o viªn: Quan niÖm phong kiÕn “phu xíng phô tuú, xuÊt gi¸ tßng phu”. Thóy KiÒu ®ang mßn mái th¬ng nhí Tõ H¶i:“Çnh hång bay bæng tuyÖt

- “Trîng phu” (®¹i trîng phu) lµ tõ chØ ngêi ®µn «ng cã chÝ khÝ, bËc anh hïng víi hµm nghÜa kh©m phôc, ca ngîi.- “§éng lßng bèn ph¬ng” lµ côm tõ íc lÖ chØ chÝ khÝ anh hïng (chÝ lµm trai nam, b¾c, ®«ng, t©y) tung hoµnh thiªn h¹ => LÝ tëng anh hïng thêi trung ®¹i, kh«ng rµng buéc vî con, gia ®×nh mµ ®Ó ë bèn ph¬ng trêi, ë kh«ng gian réng lín, quyÕt mu sù nghiÖp phi thêng.+ ChÝ khÝ phi thêng, mu cÇu nghiÖp lín lÉy lõng;+ RÊt mùc tù tin vµo tµi n¨ng, b¶n lÜnh cña m×nh døt kho¸t, kiªn quyÕt nhng kh«ng th« lç mµ kh¸ t©m lÝ.- Nh©n vËt Tõ H¶i ®îc NguyÔn Du kh¾c ho¹ b»ng nh÷ng h×nh tîng k× vÜ, lín lao mang tÇm vãc vò trô nh: “lßng bèn ph¬ng”; “mÆt phi thêng”; “chim b»ng”; => LÝ tëng vÒ cña NguyÔn Du vÒ nh©n vËt anh hïng.3. T©m tr¹ng cña Thuý KiÒu tríc sù quyÕt chÝ ra ®i cña Tõ H¶i- KiÒu kh«ng chØ yªu mµ cßn kh©m phôc, kÝnh träng Tõ H¶i .- T×nh c¶m g¾n bã cña KiÒu víi Tõ H¶i sau nh÷ng th¸ng ngµy chung sèng vµ kh«ng muèn xa ngêi chång yªu quý, kh«ng muèn sèng c« ®¬n.=> Tõ H¶i qu¶ quyÕt khi thµnh c«ng lín sÏ “ríc nµng” víi nghi lÔ cùc k× sang träng.+ NiÒm tin s¾t ®¸ vµo t¬ng lai, sù nghiÖp, môc ®Ých ra ®i cña chµng: lµm cho râ mÆt

Phan Thế Duy

224

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn Anvêi

§· mßn con m¾t ph¬ng trêi ®¨m ®¨m”

?C¶m høng s¸ng t¸c cña NguyÔn Du.

?H×nh ¶nh quyÕt chi ra ®i, lµ h×nh ¶nh nh thÕ nµo

trong ®o¹n trÝch.

4- Cñng cè:- NhËn xÐt g× vÒ gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt cña ®o¹n trÝch?

5- DÆn dß: - N¾m néi dung, t tëng ®o¹n trÝch.- §äc diÔn c¶m ®o¹n trÝch.- ChuÈn bÞ “§äc thªm: ThÒ nguyÒn” theo híng dÉn SGK.

phi thêng, niÒm tin thµnh c«ng, lÝ tëng cao c¶ cña anh hïng

- C¶m høng vò trô, con ngêi vò trô víi kÝch thíc phi thêng, kh«ng gian b¸t ng¸t, ngîi ca, kh©m phôc.- QuyÕt lêi døt ¸o ra ®i lµ th¸i ®é vµ cö chØ døt kho¸t, kh«ng chÇn chõ, anh hïng lÝ tëng cña NguyÔn Du. => H×nh ¶nh lÝ tëng cao ®Ñp, hïng tr¸ng, phi thêng, mang tÇm vãc vò trô ®ã còng chÝnh lµ niÒm tin niÒm hi väng cña KiÒu ë Tõ H¶i (ngêi chång th¬ng yªu).III.Tæng kÕt1. Néi dung- Ca ngîi vÎ cña chÝ lµm trai, chÝ tang bång cña “kÎ sÜ qu©n tö” bËc “®¹i tr¬ng phu”.- LÝ tëng ho¸ ngêi anh hïng mang tÇm vãc vò trô cøu gióp ®êi.- TÊm ch©n t×nh cña Tõ H¶i vµ Thuý KiÒu dµnh trän cho nhau b»ng niÒm tin tëng t¬ng lai.2. NghÖ thuËt-TÝnh chÊt íc lÖ tîng trng theo lèi v¨n häc cæ trung ®¹i râ nÐt.- Lêi ®èi tho¹i trùc tiÕp béc lé tÝnh çch tù tin ®Çy b¶n lÜnh.

Phan Thế Duy

225



ThÒ nguyÒn(TrÝch: TruyÖn KiÒu)

- NguyÔn Du -A- Môc tiªu bµi häc:

Gióp häc sinh: - T×m hiÓu vÒ mét nh©n vËt cã c«ng khai s¸ng nhµ TrÇn.- Cã th¸i ®é ®óng ®¾n khi nh×n nhËn vÒ con ngêi cã c«ng vµ

nh÷ng sai lÇm, tµn b¹o.- HiÓu râ h¬n vÒ “V¨n sö bÊt ph©n”.

B- TiÕn tr×nh d¹y häc:1- æn ®Þnh tæ chøc:2- KiÓm tra bµi cò:3- Giíi thiÖu bµi míi:


Häc sinh ®äc phÇn TiÓu dÉn.

I- T×m hiÓu chung- TiÓu dÉn: SGK

Phan Thế Duy

226


Gi¸o viªn chia líp thµnh 3 nhãm yªu cÇu häc sinh th¶o

luËn c©u hái SGK.4- Cñng cè: - Gi¸o viªn chèt ý.- Häc sinh ghi chó.

5- DÆn dß:- Häc bµi.ChuÈn bÞ “Tr¶ bµi viÕt sè 6”.

II- H íng dÉn ®äc thªm C©u 1 - Çc tõ: Véi, x¨m x¨m, b¨ng kh«ng chØ diÔn t¶ t©m tr¹ng vµ t×nh c¶m ña KiÒu mµ cßn tríc hÕt thÓ hiÖn sù khÈn tr¬ng, véi v· cña nµng trong hµnh ®éng t¸o b¹o, ®ét xuÊt, bÊt ngê ngay c¶ víi chÝnh nµng.-TiÕng gäi cña con tim t×nh yªu, nµng nh tranh ®ua víi thêi gian, víi ®Þnh mÖnh ®ang ¸m ¶nh nµng tõ buæi chiÒu ®i héi ®¹p thanh.-Lêi b¸o méng cïng trong sè kiÕp, trong héi §o¹n trêng cña §¹m Tiªn.C©u 2- Çch dïng h×nh ¶nh íc lÖ tîng trng rÊt ®Ñp, rÊt sang: giÊc hoÌ, bãng tr¨ng xÕ, hoa lª, giÊc méng ®ªm xu©n.- T©m tr¹ng b©ng khu©ng, bµng hoµng, nöa tØnh nöa m¬, khã tin lµ sù thùc cña chµng Kim. Vµ kh«ng chØ cña chµng Kim mµ cßn cña nµng KiÒu nòa trong kh«ng gian Êy, trong phót gi©y nµy, cø ngì trong m¬, kh«ng cã thùc - Sù g¾n bã keo s¬n, son s¾t cña hä, chøng gi¸m t×nh yªu tù nguyÖn vµ chung thuû cña hä lµ vÇng tr¨ng v»ng vÆc gi÷a trêi.=> ChÊt l·ng m¹n vµ ®Çy lÝ tëng.C©u 3- §o¹n trÝch cho thÊy t×nh yªu cña hai ngêi rÊt cao ®Ñp vµ thiªng liªng. Lêi thÒ cña hä ®îc vÇng tr¨ng chøng gi¸m. §o¹n Trao duyªn lµ sù tiÕp tôc mét çch l«gÝch quan niÖm vµ çch nh×n t×nh yªu cña Thuý KiÒu, ngîc l¹i ®o¹n trÝch nµy còng gãp phÇn ®Ó hiÓu ®óng ®o¹n

Phan Thế Duy

227

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn AnTrao duyªn, v× ®©y lµ mét kØ niÖm ®Ñp ®èi víi KiÒu vµ KiÒu sÏ nhí l¹i nh÷ng chi tiÕt trong ®ªm thÒ nguyÒn thiªng liªng nµy.

TiÕt 90: Ngµy so¹n:Tr¶ bµi lµm v¨n sè 6

A- Mục tiêu bài học:

Giúp học sinh:

- NhËn thøc râ nh÷ng u vµ nhîc ®iÓm vÒ néi dung vµ h×nh thøc cña bµi viÕt, ®Æc biÖt lµ kÜ n¨ng chän chi tiÕt tiªu biÓu kÕt hîp thao t¸c thuyÕt minh vÒ nh÷ng sù kiÖn lÞch sö.

- Rót ra bµi häc kinh nghiÖm vµ cã ý thøc båi dìng thªm n¨ng lùc viÕt v¨n thuyÕt minh.B- Tiến trình dạy học:


Phan Thế Duy

228

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An2- Kiểm tra bài cũ: ? §äc thuéc lßng ®o¹n th¬ miªu t¶ khung c¶nh thÒ nguyÒn gi÷a Kim vµ KiÒu. Em cã nhËn xÐt g× vÒ ®o¹n th¬ nµy?







- ChØ ra mét sè lçi ®iÓn h×nh.

4- Củng cố

- Gi¸o viªn vµ häc sinh cïng söa lçi bµi (Tham kh¶o ®¸p ¸n).- Häc sinh ®äc l¹i bµi vµ

I- Ph©n tÝch ®Ò1. §Ò bµi- Anh (chÞ) h·y thuyÕt minh nh÷ng chiÕn th¾ng cña nghÜa qu©n Lam S¬n ®îc NguyÔn Tr·i nªu trong §¹i ço b×nh Ng«. II- NhËn xÐt chung1. ¦u ®iÓm:- Bµi thuyÕt minh kh¸ kÜ vÒ nh÷ng chiÕn th¾ng trong §¹i ço b×nh Ng«.- Nh÷ng chiÕn th¾ng tiªu biÓu tõ Trµ L©n, Tèt §éng, ®Õn Chi L¨ng, X¬ng Giang,cã trong çc bµi viÕt.- Bè côc bµi ®· cã sù chuyÓn biÕn so víi nh÷ng bµi viÕt tríc, râ rµng, m¹ch l¹c h¬n.2. Nhîc ®iÓm:- Lçi diÔn ®¹t cha tho¸t ý.- Çc chi tiÕt, sù viÖc s¾p xÕp cha l« - gÝch.- Ch÷ viÕt bÈn, Èu, cha ®Ñp.III- Söa lçi1. H×nh thøc:- RÌn ch÷ viÕt, chó ý lçi chÝnh t¶.- Tr×nh bµy dÉn chøng minh ho¹ cÇn khoa häc h¬n.2. Néi dung:- Giíi thiÖu vÒ nh÷ng chiÕn th¾ng, ®Æc biÖt lµ Chi L¨ng, X¬ng Giang,... cÇn n¾m thªm nh÷ng tµi

Phan Thế Duy

229

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn Ansöa lçi (nÕu cã).

5- Dặn dò

- Söa bµi viÕt sè 6.- ChuÈn bÞ "V¨n b¶n v¨n häc " theo híng dÉn SGK.

liÖu lÞch sö. -ThuyÕt minh dùa theo v¨n b¶n §¹i ço b×nh Ng«;- Qua nh÷ng chiÕn th¾ng ngêi ®äc thÊy ®îc kh¸i qu¸t c«ng cuéc gi¶i phãng ®Êt níc hÕt søc hµo hïng cña nghÜa qu©n Lam S¬n nãi riªng vµ cña d©n téc ta ë thÕ kØ XV nãi chung.

TiÕt 91: Ngµy so¹n:V¨n b¶n v¨n häc

A- Môc tiªu bµi häc: Gióp häc sinh:- NhËn biÕt çc tiªu chÝ cña mét v¨n b¶n v¨n häc theo quan niÖm

hiÖn nay. HiÓu râ qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn tõ v¨n b¶n v¨n häc ®Õn t¸c phÈm v¨n häc trong t©m trÝ ngêi ®äc.

- BiÕt râ çc tÇng cña cÊu tróc v¨n b¶n v¨n häc vµ mèi liªn hÖ gi÷a çc tÇng ®ã.

- HIÓu v¨n b¶n lµ mét chØnh thÓ kh«ng ®¬n gi¶n, ph¶i ®i s©u t×m hiÓu míi dÇn thÊy râ hµm nghÜ cña nã.B- TiÕn tr×nh d¹y häc:

1- æn ®Þnh tæ chøc:2- KiÓm tra bµi cò: 3- Giíi thiÖu bµi míi:


Häc sinh ®äc phÇn TiÓu dÉn.

Gi¸o viªn chia líp thµnh 3 nhãm yªu cÇu häc sinh th¶o

luËn c©u hái SGK.

I- Tiªu chÝ chñ yÕu cña v¨n b¶n v¨n häc - Cã ba tiªu chÝ:1. V¨n b¶n v¨n häc lµ nh÷ng t¸c phÈm ®i s©u ph¶n ¸nh hiÖn thùc kh¸ch quan vµ kh¸m ph¸ thÕ giíi t×nh c¶m vµ t tëng, tho¶ m¹n nhu cÇu them mÜ cña con ngêi.2. V¨n b¶n v¨n häc ®îc x©y dùng b»ng ng«n tõ nghÖ thuËt, cã h×nh tîng cã tÝnh them mÜ

Phan Thế Duy

230


Häc sinh ®äc vÝ dô.? Nh÷ng tõ l¸y trong vÝ dô

cã t¸c dông g×.

Häc sinh vµ gi¸o viªn xÐt vÝ dô.

=> tÇng h×nh tîng.

Häc sinh ®äc SGK.? Em hiÓu nh thÕ nµo lµ

hµm nghÜa.

cao.3. V¨n b¶n v¨n häc ®îc x©y dùng theo mét ph¬ng thøc riªng, ®¶m b¶o nh÷ng quy íc nghÖ thuËt cho tõng thÓ lo¹i cô thÓ.II- CÊu tróc cña v¨n b¶n v¨n häc1. TÇng ng«n tõ - tõ ng÷ ©m ®Õn ng÷ nghÜa+ Nh÷ng tõ l¸y liªn tiÕp: lo¾t cho¾t, tho¨n tho¾t, xinh xinh, nghªnh nghªnh víi ©m thanh cña nã gîi lªn mét çi g× nhanh nhÑn, t¬i trÎ, hån nhiªn. => Chó ý ®Õn ng÷ ©m song song víi ng÷ nghÜa cña v¨n b¶n.- §äc v¨n b¶n, ta ph¶i hiÓu râ nghÜa cña tõ, tõ nghÜa têng minh ®Õn nghÜa hµm Èn, tõ nghÜa ®en ®Õn ngi· bãng. So s¸nh: ng«i sao - ng«i sao ®iÖn ¶nh; con chã sãi - lßng lang d¹ sãi; mïa xu©n - tuæi xu©n;=> TÇng ng«n tõ lµ bíc thø nhÊt cÇn ph¶i vît qua ®Ó ®i vµo chiÒu s©u cña v¨n b¶n.2. TÇng h×nh tîng- XÐt VD: SGK- H×nh tîng ®îc s¸ng t¹o trong v¨n b¶n nhê nh÷ng chi tiÕt, cèt truyÖn, nh©n vËt, hoµn c¶nh, t©m tr¹ng (tuú quy m« v¨n b¶n: truyÖn ng¾n, truyÖn võa, truyÖn dµi,... vµ tuú thÓ lo¹i: þ sù, tr÷ t×nh, kÞch,...) mµ cã sù kh¸c nhau.3. TÇng hµm nghÜa- §äc v¨n b¶n mµ kh«ng hiÓu hµm nghÜa kh¸c nµo ta biÕt tªn, biÕt mÆt mét con ngêi mµ kh«ng hiÓu ®îc phÇn s©u th¼m trong

Phan Thế Duy

231



4- Cñng cè: - Häc sinh lµm bµi tËp.- Gi¸o viªn chèt ý.

5- DÆn dß:- Häc bµi.ChuÈn bÞ “Thùc hµnh çc phÐp tu tõ: phÐp ®iÖp vµ phÐp ®èi” theo híng dÉn SGK.

t©m hån hä.III- Tõ v¨n b¶n ®Õn t¸c phÈm v¨n häc- Ngêi ®äc cµng tr¶i nghiÖm s©u s¾c cuéc sèng cµng thÊu hiÓu çc quy luËt nghÖ thuËt, néi dung t¸c phÈm cµng hiÖn lªn ®Çy ®ñ h¬n, phong phó h¬n trong t©m trÝ.IV- LuyÖn tËp1. Bµi tËp 1a. §©y lµ bµi th¬ v¨n xu«i => hai ®o¹n ®èi xøng => çc nh©n vËt ®îc tr×nh bµy cèt lµm næi bËt tÝnh çch t¬ng ph¶n.b. Chç dùa con ngêi kh«ng thuÇn tuý chØ lµ vËt chÊt mµ cßn lµ tinh thÇn.2. Bµi tËp 2: Bµi “Thêi gian ” cña V¨n Cao:a. Bµi th¬ chia lµm hai ®o¹n- C©u 1, 2, 3, 4 => søc tµn ph¸ cña thêi gian.- C©u 5, 6, 7 nãi lªn nh÷ng ®iÒu cã søc sèng m·nh liÖt, tån t¹i víi thêi gian.b. Thêi gian xo¸ nhoµ ®i tÊt c¶, thêi gian tµn ph¸ cuéc ®êi con ngêi. Duy chØ cã nghÖ thuËt vµ kØ niÖm t×nh yªu lµ cã søc sèng l©u dµi.

TiÕt 92: Ngµy so¹n:Thùc hµnh çc phÐp tu tõ phÐp ®iÖp vµ phÐp ®èi

A- Môc tiªu bµi häc: Gióp häc sinh: - Cñng cè vµ n©ng cao kiÕn thøc vÒ phÐp ®iÖp vµ phÐp ®èi trong viÖc sö dông tiÕng ViÖt. - Cã kÜ n¨ng nhËn diÖn, ph©n tÝch cÊu t¹o vµ t¸c dông cña hai phÐp tu tõ trªn vµ cã kh¶ n¨ng sö dông ®îc çc phÐp tu tõ ®ã khi cÇn thiÕt.

Phan Thế Duy

232

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An - ThÊy ®îc vÎ ®Ñp cña tiÕng ViÖt ®Ó yªu quý, t«n träng vµ gi÷ g×n sù trong s¸ng cña TV.B- TiÕn tr×nh d¹y häc:

1- æn ®Þnh tæ chøc:2- KiÓm tra bµi cò: ? V¨n b¶n v¨n häc ngµy nay cã nh÷ng ®Æc

®iÓm c¬ b¶n nµo.


Häc sinh ®äc çc ng÷ liÖu, th¶o luËn çc c©u hái SGK.

? VËy theo em, phÐp ®iÖp lµ g×.

Yªu cÇu häc sinh lµm bµi tËp môc 2 ë nhµ.

Häc sinh ®äc ng÷ liÖu vµ th¶o luËn c©u hái

trong SGK.

I- LuyÖn tËp vÒ phÐp ®iÖp (®iÖp ng÷)1. §äc nh÷ng ng÷ liÖu sau ®Ó tr¶ lêi c©u hái<1> Bµi ca dao: “TrÌo lªn c©y bëi h¸i hoa”<2> Çc c©u tuïc ng÷:

- GÇn mùc th× ®en, gÇn ®Ìn th× s¸ng.- Cã c«ng mµi s¾t cã ngµy nªn kim.- Bµ con v× tæ v× tiªn kh«ng ph¶i v×

tiÒn v× g¹o.=> PhÐp ®iÖp lµ biÖn ph¸p tu tõ lÆp l¹i mét yÕu tè diÔn ®¹t (vÇn, nhÞp, tõ, côm tõ, c©u) nh»m nhÊn m¹nh, biÓu ®¹t c¶m xóc vµ ý nghÜa, cã kh¶ n¨ng gîi h×nh tîng nghÖ thuËt.- M« h×nh ho¸ phÐp ®iÖp: nÕu gäi a lµ mét nh©n tè cña phÐp ®iÖp trong chuçi lêi nãi, ta cã thÓ ghi nhËn:

a + a + b +c + d,.... (chiÒu, chiÒu råi) a + b + c + a + d + e,...

(Giã ®¸nh cµnh tre, giã ®Ëp cµnh treChiÕc thuyÒn anh vÉn le te ®îi nµng)

2. Bµi tËp ë nhµ:a. T×m ba vÝ dô cã ®iÖp tõ, ®iÖp c©u

Phan Thế Duy

233


=> PhÐp ®èi lµ g×?

Gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh lµm bµi tËp ë nhµ.

4- Cñng cè:- Híng dÉn häc sinh lµm bµi tËp.5- DÆn dß: - Häc bµi.

kh«ng cã gi¸ trÞ tu tõ.b. T×m ba vÝ dô trong nh÷ng bµi v¨n ®· häc cã phÐp ®iÖp.c. ViÕt mét ®o¹n v¨n cã phÐp ®iÖp theo néi dung tù chän.II- LuyÖn tËp vÒ phÐp ®èi1. §äc nh÷ng ng÷ liÖu sau ®Ó tr¶ lêi çc c©u hái<1>

- Chim cã tæ, ngêi cã t«ng.- §ãi cho s¹ch, r¸ch cho th¬m.

- Ngêi cã chÝ ¾t ph¶i nªn, nhµ cã nÒn ¾t ph¶i v÷ng.<2>

Tiªn häc lÔ: diÖt trß tham nhòng,HËu hµnh v¨n: trõ thãi cöa quyÒn.

<3>V©n xe, trang träng kh¸c vêi,

Khu«n tr¨ng ®Çy ®Æn nÐt ngµi në nang.Hoa cêi ngäc thèt ®oan trang,

M©y thua níc tãc tuyÕt nhêng mµu da.<4>

R¾p mîn ®iÒn viªn vui tuÕ nguyÖtTrãt ®em th©n thÕ hÑn tang bång.

=> PhÐp ®èi lµ çch xÕp ®Æt tõ ng÷, côm tõ vµ c©u ë vÞ trÝ c©n xøng nhau hoÆc tr¸i ngîc nhaunh»m môc ®Ých gîi ra mét vÎ ®Ñp hoµn chØnh vµ hµi hoµ trßng diÔn ®¹t nh»m diÔn ®¹t mét ý nghÜa nµo ®ã.- M« h×nh ho¸ phÐp ®èi: + §èi trong nét c©u: A + B +C <> A’ + B’ + C’

Phan Thế Duy

234

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An- ChuÈn bÞ: “Néi dung vµ h×nh thøc v¨n b¶n v¨n häc” theo híng dÉn SGK.

(Lµn thu thuû <> nÐt xu©n s¬n)+ §èi gi÷a hai c©u: A + B + C

A’+ B’+ C’(Sãng biÕc theo lµn h¬i gîn tÝ

L¸ vµng tríc giã khÏ ®a vÌo)2. Bµi tËp ë nhµ: SGK.

TiÕt 93: Ngµy so¹n:Néi dung vµ h×nh thøc v¨n b¶n v¨n häc

A- Môc tiªu bµi häc: Gióp häc sinh: - HiÓu vµ bíc ®Çu biÕt vËn dông çc khÝ niÖn néi dung vµ h×nh thøc khi ph©n tÝch VBVH - ThÊy râ mèi liªn hÖ gi÷a néi dung vµ h×nh thøc trong v¨n b¶n v¨n häc. B- TiÕn tr×nh d¹y häc: 1- æn ®Þnh tæ chøc:

2- KiÓm tra bµi cò: 3- Giíi thiÖu bµi míi:


Häc sinh ®äc SGK.? VÒ mÆt néi dung ngêi ta thêng nghiªn cøu nh÷ng

kh¸i niÖm nµo.? §Ò tµi lµ g×.

Gi¸o viªn nªu vÝ dô.

? Chñ ®Ò lµ g×.

I- Çc kh¸i niÖm cña néi dung vµ h×nh thøc trong v¨n b¶n v¨n häc 1. Mét sè kh¸i niÖm vÒ néi dung thêng gÆpa. §Ò tµi lµ lÜnh vùc ®êi sèng ®îc nhµ v¨n nhËn thøc, lùa chän, kh¸i qu¸t, b×nh gi¸ vµ thÓ hiÖn trong v¨n b¶n.VD: ®Ò tµi trong T¾t ®Ìn lµ cuéc sèng bi th¶m cña ngêi n«ng d©n ViÖt Nam tríc Çch m¹ng th¸ng T¸m n¨m 1945, trong nh÷ng ngµy su thuÕ.b. Chñ ®Ò lµ vÊn ®Ò c¬ b¶n ®îc nªu ra trong v¨n b¶n. Chñ ®Ò thÓ hiÖn ®iÒu quan t©m còng nh chiÒu s©u nhËn thøc cña nhµ

Phan Thế Duy

235


? Em hiÓu nh thÕ nµo lµ t¬ tëng cña v¨n b¶n.

? Néi dung t×nh c¶m chñ ®¹o cña v¨n b¶n lµ néi dung

kh¸i niÖm nµo.

? VÒ mÆt h×nh thøc cã nh÷ng kh¸i niÖm nµo.

? Theo em, ng«n tõ cã vai trß nh thÕ nµo trong v¨n

b¶n.

? LÊy vÝ dô vÒ ng«n tõ cña nh÷ng t¸c gi¶ kh¸c nhau.

? Khi nµo ngêi ta nãi ®Õn kÕt cÊu.

v¨n ®èi víi cuéc sèng.VD: Chñ ®Ò cña T¾t ®Ìn lµ sù m©u thuÉn gi÷a n«ng d©n vµ bän cêng hµo quan l¹i trong n«ng th«n ViÖt Nam tríc Çch m¹ng th¸ng T¸m n¨m 1945.c. T tëng cña v¨n b¶n lµ sù lÝ gi¶i ®èi víi chñ ®Ò ®· nªu lªn, lµ nhËn thøc cña t¸c gi¶ muèn trao ®æi, nh¾n göi, ®èi tho¹i víi ngêi ®äc.VD: trong T¾t ®Ìn t tëng lªn ¸n nh÷ng thÕ lùc h¾c ¸m hoµnh hµnh ë n«ng th«n ViÖt Nam thêi Ph¸p thuéc vµ sù tr©n träng yªu th¬ng ngêi n«ng d©n bÞ ¸p bøc hiÖn lªn rÊt râ.d. C¶m høng nghÖ thuËt lµ néi dung t×nh c¶m chñ ®¹o cña v¨n b¶n. VD: C¶m høng trong T¾t ®Ìn lµ lßng c¨m phÉn, lµ sù tè ço bän hµo lÝ quan l¹i ë n«ng th«n còng nh chÝnh s¸ch d· man cña thùc d©n Ph¸p. §ång thêi ta thÊy lßng g¾n bã víi n«ng th«n, yªu th¬ng, tr©n träng nh÷ng phÈm chÊt tèt ®Ñp cña ngêi n«ng d©n cë nhµ v¨n Ng« TÊt Tè.2. Mét sè kh¸i niÖm ®îc coi thuéc vÒ mÆt h×nh thøca. Ng«n tõ lµ yÕu tè ®Çu tiªn cña v¨n b¶n v¨n häc. Çc chi tiÕt, çc sù viÖc, çc h×nh tîng, çc nh©n vËt, .... vµ çc thµnh tè kh¸c ®îc t¹o nªn nhê líp ng«n tõ.VD: ng«n tõ tµi hoa cña NguyÔn Tu©n; ng«n tõ trong s¸ng, tinh tÕ cña Th¹ch Lam; ng«n tõ ch©n chÊt, ®Çy mµu s¾c Nam Bé

Phan Thế Duy

236


? So s¸nh kÕt cÊu cña mét sè thÓ lo¹i.

? ThÓ lo¹i lµ g×.Häc sinh ®äc SGK.

4- Cñng cè:- Häc sinh ®äc ghi nhí SGK.- Lµm bµi tËp cñng cè. 5- DÆn dß:- Häc vµ lµm bµi tËp SGK.- ChuÈn bÞ “Çc thao t¸c nghÞ luËn” theo híng dÉn SGK.

cña S¬n Nam,... NghÜa lµ trong ng«n tõ ®· mang tÝnh ç thÓ, b¶n s¾c cña t¸c gi¶.b. KÕt cÊu lµ sù s¾p xÕp, tæ chøc çc thµnh tè cña v¨n b¶n thµnh mét ®¬n vÞ thèng nhÊt, hoµn chØnh, cã ý nghÜa. KÕt cÊu ph¶i thÝch hîp vµ hµi hoµ víi néi dung v¨n b¶n.VD: KÕt cÊu hoµnh tr¸ng cña sö thi; kÕt cÊu ®Çy yÕu tè bÊt ngê cña tuyÖn trinh th¸m; kÕt cÊu réng më theo dßng suy nghx cña tuú bót, t¹p v¨n,...c. ThÓ lo¹i lµ nh÷ng quy t¾c tæ chøc h×nh thøc v¨n b¶n thÝch hîp víi néi dung v¨n b¶n: hoÆc cã chÊt th¬, chÊt tiÓu thuyÕt, chÊt kÞch,...VD: th¬ lôc b¸t cña NguyÔn BÝnh mang ®Ëm chÊt d©n gian; th¬ lôc b¸t cña Huy CËn trong Löa thiªng trang nh·, cæ kÝnh,II- ý nghÜa quan träng cña néi dung vµ h×nh thøc v¨n b¶n v¨n häc- V¨n b¶n v¨n häc cµn ph¶i cã sù thèng nhÊt gi÷a néi dung vµ h×nh thøc -thèng nhÊt néi dung t tëng cao ®Ñp vµ h×nh thøc nghÖ thuËt hoµn mÜ.* Ghi nhí.III- LuyÖn tËp: Bµi tËp 1, 2 SGK tr 130.

TiÕt 94: Ngµy so¹n:Çc thao t¸c nghÞ luËn

A- Môc tiªu bµi häc: Gióp häc sinh: - Cñng cè vµ n©ng cao hiÓu biÕt vÒ çc thao t¸c nghÞ luËn thêng

gÆp: ph©n tÝch, tæng hîp, diÔn dÞch, quy n¹p vµ so s¸nh.

Phan Thế Duy

237

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An- NhËn diÔn chÝnh x¸c çc thao t¸c trªn trong çc v¨n b¶n v¨n häc.- VËn dông çc thoa t¸c ®ã mét çch hîp lÝ vµ s¸ng t¹o ®Ó t¹o lËp

®îc nh÷ng v¨n b¶n nghÞ luËn cã søc thuyÕt phôc ®èi víi ngêi ®äc (ngêi nghe). B- TiÕn tr×nh d¹y häc:

1- æn ®Þnh tæ chøc:2- KiÓm tra bµi cò: KiÓm tra 15phuùt (®Ò kÌm theo)


Häc sinh th¶o luËn.=> Kh¸i niÖm vÒ thao t¸c.

=> Thao t¸c nghÞ luËn.

Häc sinh ®äc SGK vµ ®iÒn vµo « trèng.

I- Kh¸i niÖm1. XÐt vÝ dô2. Kh¸i niÖm:- Thao t¸c chØ viÖc thùc hiÖn nh÷ng ®éng t¸c theo tr×nh tù vµ yªu cÇu kÜ thuËt nhÊt ®Þnh. - Thao t¸c nghÞ luËn còng lµ mét lo¹i thao t¸c, do ®ã, còng bao gåm nh÷ng quy ®Þnh chÆt chÏ vÒ ®éng t¸c, tr×nh tù kÜ thuËt vµ yªu cÇu kÜ thuËt.

=> Thao t¸c nghÞ luËn lµ ho¹t ®éng cña t duy vµ ®îc lµm ®Ó nh»m môc ®Ých cuèi cïng lµ thuyÕt phôc ngêi ®äc (ngêi nghe) nghe theo ý kiÕn bµn luËn cña m×nh.

II- Mét sè thao t¸c nghÞ luËn cô thÓ1. «n l¹i çc thao t¸c ph©n tÝch, tæng hîp, diÔn dÞch, quy n¹pa. Hoµn thµnh çc kh¸i niÖm:- /…/ lµ kÕt hîp çc phÇn (bé phËn), çc mÆt (ph¬ng diÖn), çc nh©n tè cña vÊn ®Ò cÇn

Phan Thế Duy

238


Gi¸o viªn chèt kÕt qu¶ ®óng.

Gi¸o viªn yªu cÇu vµ híng dÉn häc sinh thùc hiÖn çc

ý b, c, d.

Häc sinh ®äc vµ tr¶ lêi c©u hái SGK.

Gi¸o viªn híng dÉn häc sinh.4- Cñng cè:- §äc ghi nhí SGK.- Häc sinh lµm bµi tËp SGK.

5- DÆn dß:- Lµm bµi tËp cßn l¹i trong SGK.

bµn luËn thµnh mét chØnh thÓ thèng nhÊt ®Ó xem xÐt. (1)- /…/ lµ chia vÊn ®Ò cµn bµn luËn ra thµnh çc bé phËn (çc ph¬ng diÖn, çc nh©n tè) ®Ó cã thÓ xem xÐt mét çc cùn kÏ vµ kÜ cµng. (2)- /…/ lµ tõ çi riªng suy ra çi chung, tõ nh÷ng sù vËt ç biÖt suy ra nguyªn lÝ phæ biÕn. (3)- /…/ lµ tõ tiÒn ®Ò chung, cã tÝnh phæ biÕn suy ra nh÷ng kÕt luËn vÒ nh÷ng sù vËt, hiÖn tîng riªng. (4)=> (1) Tæng hîp; (2) Ph©n tÝch; (3) Quy n¹p; (4) DiÔn dÞch.2. Thao t¸c so s¸nha. C©u v¨n cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh nhÊn m¹nh ®Õn sù gièng nhau cña “lßng nång nµn yªu níc”.b. C©u v¨n cña Lª V¨n Hu nhÊn m¹nh ®Õn sù kh¸c nhau gi÷a Lª §¹i Hµnh vµ LÝ Th¸i Tæ.=> So s¸nh ®Ó cã thÓ thÊy râ sù kh¸c nhau vµ gièng nhau gi÷a çc sù vËt, hiÖn tîng.+ Cã hai çch so s¸nh chÝnh: so s¸nh nh»m nhËn ra sù gièng nhau vµ so s¸nh nh»m nhËn ra sù kh¸c nhau.c. Chó ý ng÷ liÖu 1, 3, 4.* Ghi nhíIII- LuyÖn tËp1. Bµi tËp 1- §o¹n trÝch ®îc viÕt ®Ó chøng minh: “Th¬ N«m NguyÔn Tr·i ®· tiÕp thô nhiÒu thµnh

Phan Thế Duy

239

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An- ChuÈn bÞ “Tæng kÕt phÇn V¨n häc” theo híng dÉn SGK.

tùu cña v¨n ho¸ d©n gian, v¨n häc d©n gian”.- Thao t¸c chñ yÕu t¸c gi¶ sö dông lµ ph©n tÝch.- C©u cuèi cïng cña ®o¹n trÝch, t¸c gi¶ chuyÓn sang quy n¹p. Nhê thao t¸c quy n¹p ®ã mµ tÇm vãc t tëng cña ®o¹n trÝch ®îc n©ng lªn mét møc cao h¬n.

TiÕt 95-96-97: Ngµy so¹n:

Tæng kÕt phÇn V¨n häcA- Môc tiªu bµi häc: Gióp häc sinh:

- N¾m l¹i toµn bé nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n cña ch¬ng tr×nh v¨n häc líp 10 tõ v¨n häc d©n gian ®Õn v¨n häc viÕt, tõ v¨n häc ViÖt Nam ®Õn v¨n häc nícngoµi.

- Cã n¨ng lùc ph©n tÝch v¨n häc theo tõng cÊp ®é, tõ sù kiÖn ®Õn t¸c gi¶, t¸c phÈm v¨n häc, tõ ng«n ng÷ ®Õn h×nh tîng nghÖ thuËt.

- BiÕt vËn dông nh÷ng kiÕn thøc ®· häc ®Ó tiÕp thu nh÷ng kiÕn thøc sÏ häc trong ch¬ng tr×nh v¨n häc líp 11. B- TiÕn tr×nh d¹y häc:



Häc sinh th¶o luËn çc c©u hái vµ gîi ý SGK.

Gi¸o viªn ®Þnh híng.

I- Kh¸i qu¸t chung1. V¨n häc ViÖt Nam gåm hai bé phËn lína. V¨n häc d©n gian:- Lµ nh÷ng s¸ng t¸c tËp thÓ vµ truyÒn miÖng cuÈ nh©n d©n luËn ®iÓm.=> Nh÷ng tri thøc cã thÓ tham gia s¸ng t¸c

Phan Thế Duy

240


(Cã thÓ lËp b¶ng -Gi¸o viªn tham kh¶o SGV)

Häc sinh lÊy vÝ dô minh ho¹.

? T×m hiÓu ®Æc trng c¬ b¶n cña v¨n häc viÕt.

?Minh ho¹ b»ng vÝ dô cô thÓ.

? Nh÷ng ®Æc ®iÓm lín cña v¨n häc ViÖt Nam.

Gi¸o viªn híng dÉn häc sinh thèng kª l¹i v¨n häc d©n

gian.Chän mét vµi ®o¹n trÝch, c©u chuyÖn, bµi ca dao,...

®Ó ph©n tÝch.

song nh÷ng t¸c phÈm ®ã ph¶i tu©n thñ nh÷ng ®Æc trng cña v¨n häc d©n gian vµ trë thµnh tiÕng nãi t×nh c¶m chung cña nh©n d©n.- HÖ thèng thÓ lo¹i: ThÇn tho¹i; Sö thi; TruyÒn thuyÕt; Cæ tÝch; TruyÖn ngô ng«n; TruyÖn cêi; Tôc ng÷; C©u ®è; Ca dao; VÌ; TruyÖn th¬; ChÌo.- §Æc trng c¬ b¶n cña v¨n häc d©n gian:lµ t×nh truyÒn miÖng, tÝnh tËp thÓ vµ sù g¾n bã çc sinh ho¹t kh¸c nhau trong ®êi sèng céng ®ång.b. V¨n häc viÕt:- Lµ s¸ng t¸c cña tri thøc ®îc ghi b»ng ch÷ viÕt. Lµ s¸ng t¸c cña ç nh©n, t¸c phÈm v¨n häc viÕt mang dÊu Ên cña t¸c gi¶.- Ph¬ng tiÖn: ch÷ H¸n, ch÷ N«m, ch÷ quèc ng÷ (mét sè Ýt b»ng ch÷ Ph¸p).- ThÓ lo¹i: v¨n xu«i; th¬; v¨n biÒn ngÉu; th¬ lôc b¸t; song thÊt lôc b¸t (khóc ng©m); h¸t nãi; tù sù; tr÷ t×nh; kÞch,2. §Æc ®iÓm v¨n häc ViÖt NamV¨n häc ViÖt Nam cã nh÷ng ®Æc ®iÓm lín sau:- Tinh th©n yªu níc vµ chèng x©m lîc;- Tinh thÇn nh©n v¨n, ®Ò cao ®¹o lÝ nh©n nghÜa.II- V¨n häc d©n gian ViÖt Nam1. Nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n2. HÖ thèng thÓ lo¹i3. Nh÷ng gi¸ trÞ cña v¨n häc d©n gian: ph©n tÝch næi bËt nghÖ thuËt cña cac thÓ

Phan Thế Duy

241


Häc sinh thèng kª dùa theo SGK vµ bµi ®· häc.

Häc sinh thèng kª çc t¸c phÈm, t¸c gi¶ theo b¶ng

SGK tr 147.

? Nªu nh÷ng ®Æc ®iÓm cña v¨n häc hiÖn ®¹i.

NhËn xÐt?

Gi¸o viªn gîi ý häc sinh lËp b¶ng so s¸nh.

(Tham kh¶o SGV tr 143)

Häc sinh thèng kª l¹i çc kh¸i

lo¹i v¨n häc d©n gian.III- V¨n häc viÕt ViÖt Nam1. Çc giai ®o¹n ph¸t triÓn- Cã ba thêi k× lín:+ Tõ thÕ kØ X-XIX; (1)+ Tõ ®Çu thÕ kØ XX ®Õn Çch m¹ng th¸ng T¸m 1945; (2)+ Sau Çch m¹ng th¸ng T¸m 1945 ®Õn hÕt thÕ kØ XX. (3)(1) ®îc gäi lµ v¨n häc trung ®¹i;(2) vµ (3) v¨n häc hiÖn ®¹i.2. V¨n häc trung ®¹i- V¨n häc thêi k× nµy ®îc viÕt b»ng ch÷ H¸n vµ ch÷ N«m.3. V¨n häc hiÖn ®¹i- ChÞu ¶nh hëng cña nh÷ng luång t tëng míi (ph¬ng T©y) nªn cã sù tay ®æi vÒ nh©n thøc, çch nghÜ, çch c¶m, çch nãi cña ng-êi ViÖt Nam.- Chia lµm bèn gia ®o¹n lín: + Tõ ®Çu thÕ kØ XX -1930;+ 1930 -1945;+ 1945 -1975;1975 - ®Õn hÕt thÕ kØ XX.=> HÖ thèng t¸c gi¶, t¸c phÈm phong phó, ®a d¹ng vµ chñ yÕu ®îc viÕt b»ng ch÷ quèc ng÷.IV- V¨n häc n íc ngoµi -LÝ luËn v¨n häc 1. So s¸nh, ®èi chiÕu- Sù gièng nhau vµ kh¸c nhau gi÷a çc thiªn sö thi §¨m S¨n (ViÖt Nam), ¤ - ®i -xª (Hi L¹p)

Phan Thế Duy

242

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An®· häc.4- Cñng cè:- Häc sinh trao ®æi nh÷ng ®iÓm cha râ.- Gi¸o viªn cñng cè. 5- DÆn dß:- ¤n tËp vµ chuÈn bÞ tiÕp phÇn tiÕng ViÖt.

vµ Ra-ma-ya-na (Ên §é).- So s¸nh th¬ §êng (Trung Quèc) vµ th¬ Hai -c (NhËt B¶n).- NhËn xÐt vÒ lèi kÓ chuyÖn vµ kh¾c ho¹ tÝnh çch nh©n vËt cña tiÓu thuyÕt cæ ®iÓn Trung Quèc.2. LÝ luËn v¨n häca. Kh¸i niÖm c¬ b¶n cña v¨n b¶n v¨n häc- Nh÷ng tiªu chÝ chñ yÕu cña v¨n b¶n v¨n häc?- Nh÷ng tÇng cÊu tróc cña v¨n b¶n v¨n häc?- Mèi quan hÖ gi÷a néi dung vµ h×nh thøc cña v¨n b¶n v¨n häc?

TiÕt 100-101: Ngµy so¹n:¤n tËp phÇn tiÕng ViÖt


- Cñng cè, hÖ thèng ho¸ nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n ®· häc trong n¨m häc vÒ phÇn tiÕng ViÖt. - LuyÖn tËp ®Ó n©ng cao kÜ n¨ng vÒ phong çch ng«n sinh ho¹t vµ phong çch ng«n ng÷ nghÖ thuËt, çc yªu cÇu sö dông tiÕng ViÖt. B- TiÕn tr×nh d¹y häc:



? Gi¸o viªn híng dÉn häc 1- Ho¹t ®éng giao tiÕp- Ho¹t ®éng giao tiÕp ph¶i cã nh©n vËt,

Phan Thế Duy

243

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn Ansinh tr¶ lêi çc c©u hái SGK.

Híng dÉn häc sinh lËp b¶ng.

? Nªu nh÷ng ®Æc trng c¬ b¶n cña v¨n b¶n.

hoµn c¶nh vµ néi dung giao tiÕp.+ Giao tiÕp ph¶i cã môc ®Ých; + Ph¶i cã ph¬ng tiÖn giao tiÕp vµ çch thøc giao tiÕp;+ Qu¸ tr×nh giao tiÕp gåm: t¹o lËp vµ lÜnh héi v¨n b¶n.2. §Æc ®iÓm ng«n ng÷ nãi vµ ng«n ng÷ viÕta. Ng«n ng÷ nãi:- Lµ ng«n ng÷ cña ©m thanh, lµ lêi nãi trong giao tiÕp. Ngêi nãi vµ ngêi nghe trùc tiÕp trao ®æi víi nhau (cã sù ®æi vai).+ §a d¹ng ng÷ ®iÖu; phèi hîp cö chØ, d¸ng ®iÖu;+ Tõ ng÷ ®a d¹ng, c©u rêm rµ, kh«ng gät giòa. H¹n chÕ bëi kh«ng gian vµ thêi gian.b. Ng«n ng÷ viÕt:- ThÓ hiÖn b»ng ch÷ viÕt trªn v¨n b¶n vµ tiÕp nhËn b»ng thÞ gi¸c.+ Ph¶i biÕt çc kÝ hiÖu ch÷ viÕt, quy t¾c chÝnh t¶, tæ chøc v¨n b¶n.+ Cã thêi gian lùa chän gät giòa, nghiÒn ngÉm => tån t¹i trong kh«ng gian vµ thêi gian.+ Tõ ng÷ phong phó, nhiÒu çch lùa chän.3- V¨n b¶n - V¨n b¶n thuéc phong çch ng«n ng÷ sinh ho¹t: th, nhËt kÝ,...- V¨n b¶n thuéc phong çch ng«n ng÷ gät giòa: + V¨n b¶n thuéc phong çch ng«n ng÷

Phan Thế Duy

244


LËp b¶ng so s¸nh.

Häc sinh t×m hiÓu. Gi¸o viªn chèt kÕt qu¶ ®óng.Häc sinh tù t×m hiÓu.Gi¸o viªn chèt kÕt qu¶.

4- Cñng cè:- HÖ thèng l¹i kiÕn thøc ®· häc.- Lµm vµ ch÷a bµi tËp SGK.5- DÆn dß: - ¤n tËp tèt chuÈn bÞ kiÓm tra häc k× 2.- ChuÈn bÞ “LuyÖn tËp viÕt ®o¹n v¨n nghÞ luËn” theo híng dÉn SGK.

nghÖ thuËt: th¬, truyÖn, kÞch,+ V¨n b¶n thuéc phong çch ng«n ng÷ khoa häc: SGK, t¹p chÝ khoa häc,.+ V¨n b¶n thuéc phong çch ng«n ng÷ chÝnh luËn: Tuyªn ng«n ®éc lËp, Lêi kªu gäi toµn quèc kh¸ng chiÕn, + V¨n b¶n thuéc phong çch ng«n ng÷ hµnh chÝnh-c«ng vô: ®¬n, nghÞ quyÕt,.+ V¨n b¶n thuéc phong çch ng«n ng÷ b¸o chÝ: phãng sù, b¶n tin,4- B¶ng so s¸nh phong çch ng«n ng÷ sinh ho¹t vµ nghÖ thuËt

PCNNSH PCNNNT- TÝnh cô thÓ- TÝnh c¶m xóc- TÝnh ç thÓ

- TÝnh h×nh tîng- TÝnh truyÒn c¶m- TÝnh ç thÓ ho¸

5- Nguån gèc vµ quan hÖ hä hµng tiÕng ViÖt- TiÕng ViÖt cã nguån gèc b¶n ®Þa: vïng ®ång b»n B¾c Bé vµ B¾c Trung Bé.- Quan hÖ hä hµng tiÕng ViÖt: tiÕng ViÖt thuéc dßng M«n Khmer, hä Nam ¸, quan hÖ hä hµng gÇn gòi víi tiÕng Mêng, tiÕng Kh¬ mer vµ çc tiÕng Ba na, tiÕng Ca tu.6- Tæng hîp yªu cÇu sö dông tiÕng ViÖt 7- Chän dßng ®óng:- Çc c©u b, d, g, h ®óng, cßn l¹i lµ çc c©u sai.


Phan Thế Duy

245

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn AnLUYỆN TẬP

VIẾT ĐOẠN VĂN NGHỊ LUẬNA- Môc tiªu bµi häc:

Gióp häc sinh: - Tiếp theo các bài học về văn nghị luận của các tuần trước, trong bài học này, HS

cần rèn luyện kĩ năng để viết được các đoạn văn nghị luận phù hợp với vị trí và chức năng

của chúng trong bài văn.

B- TiÕn tr×nh d¹y häc:1- æn ®Þnh tæ chøc:2- KiÓm tra bµi cò:3- Giíi thiÖu bµi míi:

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹tHoạt động 1: Tìm hiểu dàn ý (SGK)(HS đọc kĩ đề bài và dàn ý)Hoạt động 2: Luyện tập viết đoạn vănBài tập 1: Anh (chị) hãy chọn một mục nhỏ trong dàn ý để viết thành một, hai đoạn văn ngắn.(HS tự chọn và làm việc cá nhân (viết) trong khoảng 20 phút)Bài tập 2: Đổi bài viết cho nhau để đọc và nhận xét đánh giáBài tập 3: Chọn bài viết tiêu biểu để nhận xét, đánh giá tập thể.Hoạt động 3: Luyện tập ở nhàBài tập: - Luyện viết một số đoạn văn nghị luận (dựa vào dàn ý cho trước trong SGK).- Đọc bài Tác dụng của sách (SGK trang 141 và thảo luận trong nhóm học tập)

Hoạt động 1: Tìm hiểu dàn ý (SGK)Hoạt động 2: Luyện tập viết đoạn văn Chẳng hạn chọn mục 1.a) phần thân bài: - Sách là sản phẩm tinh thần kì diệu của con người. Tham khảo: Sách là sản phẩm của văn minh nhân loại. Phải nói rằng, đến một trình độ phát triển nhất định, loài người mới sản xuất ra sản phẩm đặc biệt, đó là sách. Trước khi có chữ viết, con người có thể đã có những sáng tác truyền miệng. Nhưng nền văn minh nhân loại chỉ bùng phát từ khi có chữ viết, nhất là từ khi chữ viết được sử dụng để ghi chép lại tất cả những giá trị văn minh. Đó là những king nghiệm lao động sản xuất, kinh nghiệm ứng xử xã hội, kinh nghiệm chăm sóc sức khỏe cho bản thân và cộng đồng. Đó là những sáng tạo văn hóa, văn học, phong tục, tín ngưỡng,... Về sau, đó là những phát kiến khoa học- kĩ thuật. Sách giúp cho người đời sau kế thừa được người đi trước, người nước này biết được những thành tựu của người nước khác để học hỏi lẫn nhau, cùng nhau tiến bộ. Sách là sản phẩm của nền văn minh và là nơi chứa đựng văn minh nhân loại.Bài tập 2:

Phan Thế Duy

246

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An- HS tự đổi bài viết cho nhau.- Đọc kĩ bài viết của bạn.- Nhận xét đánh giá (nếu cần có thể tranh luận, hỏi ý kiến GV).Bài tập 3:- GV theo dõi và chọn bài viết của HS.- HS tự đọc bài viết của mình trước lớp.- GV định hướng cho cả lớp thảo luận, đưa ra những nhận xét, đánh giá chính xác, đúng đắn và khoa học. Hoạt động 3: Luyện tập ở nhàBài tập: - GV gợi ý cho HS chọn những ý để viết thành đoạn văn: các ý còn lại ở mục 1 và các ý ở mục 2, mục 3 (phần thân bài).- GV yêu cầu HS tổ chức thảo luận bài viết theo nhóm (nhóm trưởng ghi biên bản thảo luận).

Phan Thế Duy

247

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn AnTiÕt 103: Ngµy so¹n:

VIẾT QUẢNG CÁOA- Môc tiªu bµi häc: Gióp häc sinh:

- Nắm vững kiến thức về văn bản quảng cáo đã học ở bài trước, các hình thức quảng

cáo, các tiêu chí cần có cho một quảng cáo, dạng lời và dạng kết hợp lời với hình ảnh của

quảng cáo... Vận dụng những kiến thức đã học vào việc viết văn bản quảng cáo.

- Rèn luyện kĩ năng tạo lập văn bản quảng cáo.B- TiÕn tr×nh d¹y häc: 1- æn ®Þnh tæ chøc:

2- KiÓm tra bµi cò: 3- Giíi thiÖu bµi míi:

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹tHoạt động 1: Tìm hiểu vai trò và yêu cầu của văn bản quảng cáoBài tập 1: Đọc các quảng cáo (SGK) và trả lời:a) Các văn bản trên quảng cáo về điều gì?b) Anh (chị) thường gặp các loại văn bản đó ở đâu?c) Hãy kể thêm một vài văn bản cùng loại.

(HS làm việc cá nhân với SGK và trình bày).Bài tập 2:a) Trao đổi nhóm theo các nội dung:- Để tạo sự hấp dẫn, các văn bản trên được trình bày như thế nào?- Hãy nhận xét cách sử dụng từ ngữ, viết câu trong các văn bản trên.

b) Nhận xét quảng cáo (1) và (2) (SGK).

(GV chia nhóm và giao việc cho mỗi nhóm. HS thảo luận nhóm, cử đại diện

Hoạt động 1: Tìm hiểu vai trò và yêu cầu của văn bản quảng cáoBài tập 1:

a) Các văn bản trên quảng cáo về:- Sản phẩm máy vi tính: máy mới, giá rẻ, thủ tục

đơn giản.- Dịch vụ chữa bệnh.b) Các loại văn bản này thường gặp ở khu thương

mại, bệnh viện, các trung tâm văn hoá, kinh tế,...c) Một số văn bản cùng loại:- Quảng cáo sản phẩm thuốc Traphaco.- Quảng cáo sản phẩm gạch Tuy-nen.

- Quảng cáo thành lập trường tư thục chất lượng cao Hà Thành v.v...Bài tập 2:

a)- Trình bày cần tính thẩm mĩ cao: nhiều màu sắc

đẹp, bố cục hình ảnh gây cảm giác hấp dẫn, chữ viết trình bày đẹp, bằng nhiều kiểu chữ, cỡ chữ khác nhau. Các chữ mang nội dung thông tin chính phải được phóng to, tô đậm bằng những màu sắc ấn tượng nhất...

- + Về từ ngữ: có nhiều tính từ chỉ phẩm chất gây ấn tượng mạnh (như: máy mới, đúng hãng, lãi xuất thấp, thủ tục đơn giản....; giáo sư, bác sĩ giỏi, trang

Phan Thế Duy

248

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn Antrình bày)Hoạt động 2: Tìm hiểu cách viết văn bản quảng cáo.Đề bài: Viết quảng cáo cho sản phẩm rau sạch.Bài tập 1: Xác định nội dung cơ bản cho lời quảng cáo.Bài tập 2: Chọn hình thức quảng cáo.Bài tập tổng hợp Từ các bài tập trên, hãy cho biết cách viết văn bản quảng cáo.Hoạt động 3: Luyện tập Bài tập 1: Phân tích tính súc tích, hấp dẫn và tác dụng kích thích tâm lí người mua hàng của các văn bản quảng cáo (SGK).

(GV chia nhóm và giao việc cho mỗi nhóm. HS thảo luận nhóm, cử đại diện trình bày)

Tham khảo:Rau sạch Lan Hương- nguồn

thực phẩm an toàn nhất!Rau sạch Lan Hương sản xuất

theo qui trình công nghệ tiên tiến, đảm bảo vệ sinh và chất lượng thực phẩm cao nhất.

Rau sạch Lan Hương- niềm tin của mọi nhà.

thiết bị hiện đại, chính xác, nhanh chóng...+ Về câu: thường dùng câu đặc biệt, không đủ

thành phần.b)

+ Văn bản (1) có mục đích quảng cáo cho sản phẩm nước giải khát X. (trên truyền hình).

Trọng tâm là: nước giải khát X.Tính thông tin tuy có vẻ chưa rõ, nhưng đây là

một cách quảng cáo theo phong cách “làm dáng”, cho nên người nghe vẫn hiểu được.

Những câu trên chỉ có tính chất khêu gợi, kích thích trí tò mò và tạo cảm giác. Quảng cáo trên cũng còn có chất hài làm cho người nghe, người xem cảm thấy vui vẻ, thoải mái.

+ Văn bản (2) cũng thuộc loại quảng cáo như trên, nhưng có phần “quá lời”. Tất nhiên, sự “quá lời” cho phép, vẫn có thể chấp nhận được.Hơn nữa, chính yếu tố “quá lời” (Hắc cô nương hay Bạch cô nương) đã mang chất hài làm người nghe, người xem cảm thấy vui vẻ và ấn tượng.

Tuy nhiên, cả hai văn bản trên đều không theo một chuẩn mực nào, khó có thể làm mẫu cho văn bản quảng cáo để dạy học trong nhà trường được.

+ Nêu một số yêu cầu của văn bản quảng cáo:- Về nội dung thông tin: bằng cách này hay cách

khác, nội dung thông tin phải rõ ràng để người nghe, người đọc có thể dễ dáng tiếp thu.

- Về tính hấp dẫn: phải có nghệ thuật trình bày, tác động lên thị giác hay thính giác người đọc, người nghe, người xem... cách trình bày vừa giản dị, vừa hóm hỉnh thông minh, gây được ấn tượng mạnh và cảm giác dễ chịu.- Về tính thuyết phục: từ ngữ phải chừng mực, chính xác, chinh phục được niềm tin ở người nghe, người xem.Hoạt động 2: Tìm hiểu cách viết văn bản quảng cáo.Bài tập tổng hợp:

Phan Thế Duy

249

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn An (Có hình ảnh minh hoạ) (Xem phần Ghi nhớ - SGK)

Hoạt động 3: Luyện tậpBài tập 1:a) Văn bản quảng cáo xe ô-tô:

- Tính súc tích: Quảng cáo chỉ gồm khoảng hơn 30 chữ mà vẫn đảm đảo thông tin và sức thuyết phục.

- Tính hấp dẫn: Quảng cáo dùng nhiều từ ngữ sang trọng, lôi cuốn, đúng với tâm lí người tiêu dùng loại sản phẩm này (sang trọng, tinh tế, mạnh mẽ, quyến rũ). Các từ này được lặp lại hai lần để gây ấn tượng.

- Tác dụng kích thích tâm lí người mua: khách hàng được động viên bởi những từ ngữ đầy tính kích động như sang trọng, mạnh mẽ, đầy quyến rũ...b) Văn bản quảng cáo sữa tắm:

- Văn bản cũng súc tích vì chỉ trong mấy dòng nagứn mà đã thực hiện rất thành công chức năng thông tin và lôi cuốn khách hàng.

- Quảng cáo trên hấp dẫn và kích thích được tâm lí người mua hàng vì đã tạo ra được một cảm giác khoan khoái như được tận hưởng mùi thơm quyến rũ của sản phẩm sữa tắm mới.c) Văn bản quảng cáo máy ảnh:

Quảng cáo này hết sức súc tích, nhưng lại rất độc đáo bởi chính sự ngắn gọn ấy đã tạo ra cảm giác dễ dàng khi sử dụng máy ảnh tự động. Cảm giác ấy kích thích tâm lí khách du lịch, phần lớn là những người không có kĩ thuật máy ảnh.Bài tập 2:

HS tự chọn một trong các nội dung quảng cáo trong SGK, tiến hành thảo luận nhóm theo hướng dẫn của GV. Chú ý, trước khi thảo luận nhóm, mỗi HS cần làm

việc cá nhân để có thể đưa ra ý kiến riêng của mình.

Phan Thế Duy

250


TiÕt 104: Ngµy so¹n:ÔN TẬP PHẦN LÀM VĂN


- Nắm vững kiến thức về các kiểu văn bản đã học- Rèn luyện kĩ năng tổng hợp, khái quát hoá kiến thức và kỹ năng vận dụng kiến thức vào

lập ý, viết bài.B- TiÕn tr×nh d¹y häc:


Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹tBài tập 1: Nêu đặc điểm của các

kiểu văn bản tự sự, thuyết minh, nghị luận và các yêu cầu kết hợp chúng trong thực thế viết văn bản. Cho biết vì sao cần kết hợp các kiểu văn bản đó với nhau?

(HS suy nghĩ, nhớ lại kiến thức và trình bày)

Bài tập 2: Sự việc và chi tiết tiêu biểu trong văn bản tự sự là gì? Cho biết cách chọn sự việc và chi tiết tiêu biểu khi viết kiểu văn bản này?


Bài tập 3: Trình bày cách lập dàn ý, viết đoạn văn tự sự có sử dụng các yếu tố miêu tả và biểu cảm.

(HS suy nghĩ, nhớ lại kiến thức và

Bài tập 1: + Đặc điểm của văn bản tự sự: kể lại, trình bày

lại sự việc, câu chuyện một cách có trình tự...+ Đặc điểm của văn bản thuyết minh: Giới thiệu

một số nét cơ bản về đối tượng để thuyết phục người nghe theo quan điểm của người viết.

+ Đặc điểm của văn bản nghị luận: Dùng lí lẽ, và thực tế để phân tích, chứng minh, bình luận... một vấn đề thuộc văn học hay đời sống.

+ Sở dĩ cần kết hợp các loại văn bản này vì chúng có quan hệ hữu cơ trong thực tế, và vì khi viết, nếu có kết hợp, chất lượng bài viết sẽ tốt hơn.

Bài tập 2: + Sự việc và chi tiết tiêu biểu là những sự việc,

chi tiết nổi bật nhất, biểu thị tập trung nhất tư tưởng, chủ đề của tác phẩm tự sự.

+ Khi viết văn bản tự sự, muốn lựa chọn các sự việc, chi tiết tiêu biểu, cần có công quan sát, suy ngẫm, so sánh, liên tưởng, tưởng tượng..., nhằm phát hiện ra những sự việc, chi tiết nào có ý nghĩa nhất, giúp cho việc bộc lộ chủ đề, xây dựng tính cách nhân

Phan Thế Duy

251

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn Antrình bày)

Bài tập 4: Trình bày các phương pháp thuyết minh thường được sử dụng trong một bài văn thuyết minh.


Bài tập 5: Làm thế nào để viết được một bài văn thuyết minh chuẩn xác và hấp dẫn?


vật được rõ nét nhất.Bài tập 3: Để lập dàn ý cho một bài văn tự sự có sử dụng

yếu tố miêu tả và biểu cảm, cần lưu ý những điểm sau đây:

+ Dàn ý đó cũng tương tự như dàn ý của bài văn tự sự bình thường khác.

+ Tuy nhiên, trong thân bài (phần chính của chuyện), cần bố trí các đoạn để có thể miêu tả và biểu cảm đối với nhân vật, hoàn cảnh nhân vật. Trong phần kết cũng thường có những đoạn biểu cảm.

+ Chú ý: Không nên miêu tả và biểu cảm lan man, chỉ nên tập trung khắc hoạ hình tượng nhân vật, như miêu tả ngoại hình, miêu tả nội tâm, miêu tả và biểu cảm về hoàn cảnh nhân vật v.v...

Bài tập 4: Phương pháp thuyết minh là một hệ thống

những cách thức được sử dụng nhằm đạt được mục đích đặt ra. Phương pháp thuyết minh rất quan trọng đối với bài văn thuyết minh. Nắm được phương pháp, người viết (người nói) mới truyền đạt đến người đọc (người nghe) những hiểu biết về sự vật, sự việc, hiện tượng một cách hiệu quả.

Các phương pháp thuyết minh đã học ở THCS gồm: nêu định nghĩa, liệt kê, nêu ví dụ, dùng số liệu, so sánh, phân loại, phân tích.

Ở lớp 10, các phương pháp thuyết minh trên được củng cố và nâng cao. Ngoài ra, chương trình còn giới thiệu một số phương pháp mới khác, như: thuyết minh bằng cách chú thích; thuyết minh bằng cách giảng giải nguyên nhân- kết quả (Xem bài học tuần 23).

Bài tập 5:Văn bản thuyết minh có mục đích cung cấp cho

người nghe (người đọc) những tri thức về sự vật khách quan. Cho nên văn bản trước hết cần chuẩn xác.

Muốn chuẩn xác cần chú ý tìm hiểu thấu đáo

Phan Thế Duy

252


Bài tập 6: Trình bày cách lập dàn ý và viết các đoạn văn thuyết minh.


Bài tập 7: Trình bày về cấu tạo của một lập luận, các thao tác nghị luận và cách lập dàn ý bài văn nghị luận.

trước khi viết; thu thập tài liệu tham khảo, chú ý đến thời điểm xuất bản của các tài liệu để có thể cập nhật những tìm tòi phát kiến mới cũng như thấy được những thay đổi thường có.

Văn thuyết minh còn có nhiệm vụ đặc trưng, đó là thuyết phục được người đọc (người nghe). Bài viết vì thế cần tạo được hấp dẫn.

Muốn làm cho văn bản hấp dẫn cần đưa ra những chi tiết cụ thể, sinh động, những con số chính xác; so sánh để làm nổi bật sự khác biệt, khắc sâu vào trí nhớ người đọc (người nghe); làm cho câu văn thuyết minh biến hoá linh hoạt; khi cần nên phối hợp nhiều loại kiến thức để đối tượng thuyết minh được soi rọi từ nhiều mặt.

Bài tập 6:+ Cách lập dàn ý cho bài văn thuyết minh:Muốn lập dàn ý cho bài văn thuyết minh, cần

nắm vững các kiến thức cần thiết về dàn ý và có kĩ năng xây dựng dàn ý nói chung; có đầy đủ tri thức cần thiết cho bài thuyết minh của mình; và cuối cùng, cần sắp xếp các ý theo trình tự hợp lí.

+ Cách viết đoạn mở đầu của bài văn thuyết minh: cần nêu đề tài bài viết (như giới thiệu đối tượng nào?); cho người đọc biết mục đích thuyết minh của bài viết; nêu ý nghĩa và tầm quan trọng của đối tượng thuyết minh để thu hút người đọc (người nghe)....

+ Cách viết phần thân bài: Tuỳ theo từng bài văn cụ thể để lựa chọn cách viết phù hợp. Trong phần thân bài có nhiều đoạn văn với những mục đích, nội dung khác nhau. Thông thường, có thể xác định những đoạn văn sau:

- Đoạn văn cung cấp tri thức (thông báo). Trong đoạn văn này, cần cung cấp những thông tin chính xác, cập nhật và quan trọng hơn là những thông tin đó phải được lựa chọn, phục vụ cho mục đích thuyết minh .

- Đoạn văn lập luận: Dùng lí lẽ để phân tích

Phan Thế Duy

253



Bài tập 8: Trình bày yêu cầu và cách thức tóm tắt văn bản tự sự, văn bản thuyết minh.


thông tin, chỉ rõ ý nghĩa của các thông tin ấy có liên quan đến mục tiêu thuyết minh như thế nào.

- Đoạn văn thuyết phục: Đây là đoạn trực tiếp tác động đến cảm xúc, suy nghĩ của người nghe (người đọc). Tuỳ theo đối tượng người nghe (mgười đọc) để có những lời lẽ thuyết phục phù hợp.

+ Cách viết phần kết bài: Trở lại với đề tài của văn bản thuyết minh, lưu lại những ấn tượng ở người nghe (người đọc).

Bài tập 7:+ Cấu tạo của một lập luận:Lập luận gồm luận điểm, luận cứ, luận chứng.Luận điểm là vấn đề được đưa ra để bàn

bạc.Luận cứ là những cơ sở làm chỗ dựa về mặt lí luận và thực tiễn. Luận chứng là những ví dụ thực tế nhằm chứng minh cho luận điểm, luận cứ.

+ Các thao tác nghị luận:Thao tác nghị luận là những động tác được thực

hiện theo trình tự và yêu cầu kĩ thuật được qui định trong hoạt động nghị luận.

Các thao tác nghị luận gồm: phân tích, tổng hợp, diễn dịch, qui nạp và so sánh.

+ Muốn lập được dàn ý cho bài nghị luận, cần:- Nhận thức đúng đề bài nghị luận (kiểu bài nghị

luận, vấn đề nghị luận, phạm vi tài liệu).- Tìm ý cho bài văn. Tìm ý chính là tìm ra các

luận điểm, luận cứ, từ khái quát đến cụ thể, chi tiết. - Lập dàn ý là việc lựa chọn, sắp xếp, triển khai

các luận điểm, luận cứ lồng vào bố cục ba phần sao cho hợp lí.

Bài tập 8:+ Yêu cầu và cách thức tóm tắt văn bản tự sự:- Yêu cầu tóm tắt văn bản tự sự là kể lại hoặc

viết lại một cách ngắn gọn những chuyện cơ bản xảy ra với nhân vật chính. Tóm tắt phải trung thành với văn bản gốc.

- Cách thức tóm tắt văn bản tự sự:

Phan Thế Duy

254


Bài tập 9: Nêu đặc điểm và cách viết kế hoạch cá nhân, quảng cáo.


Bài tập 10: Nêu cách thức trình bày một vấn đề.


Hoạt động 2: Luyện tậpBài tập 1: Lập dàn ý, viết các kiểu

đoạn văn trong văn tự sự, thuyết minh.

- Đọc kĩ văn bản, nắm được kết cấu, nhân vật, mâu thuẫn, xung đột...

- Kể lại các chi tiết chính dựa theo kết cấu, bố cục, sao cho bật ra mâu thuẫn, xung đột.

Với yêu cầu tóm tắt nhân vật chính nhưng không theo điểm nhìn của truyện, phải xây dựng kết cấu mới, theo điểm nhìn mới.

+ Yêu cầu và cách thức tóm tắt văn bản thuyết minh:

- Yêu cầu: Tóm tắt phải rõ ràng, chính xác, sát với nội dung cơ bản của văn bản gốc.

- Muốn tóm tắt một văn bản thuyết minh ta cần xác định mục đích yêu cầu tóm tắt; đọc văn bản gốc để nắm vững đối tượng thuyết minh; tìm bố cục văn bản. Từ đó, tóm lược các ý để hình thành văn bản tóm tắt.

Bài tập 9:+ Đặc điểm và cách viết kế hoạch cá nhân:- Đặc điểm của kế hoạch cá nhân:+ Về nội dung: Kế hoạch cá nhân là bản dự kiến

những công việc sắp tới của cá nhân.+ Về hình thức: Kế hoạch cá nhân được trình

bày một cách khoa học, cụ thể về thời gan, mục tiêu cần đạt...

- Cách viết bản kế hoạch cá nhân:Ngoài tiêu đề, kế hoạch cá nhân có 2 phần:- Phần đầu: ghi rõ họ tên, địa chỉ (nếu cần).- Phần hai: nêu nội dung công việc, thời gian, địa

điểm và dự kiến kết quả đạt được.Lời văn ngắn gọn, giản lược, nên kẻ bảng.+ Đặc điểm và cách viết quảng cáo:- Đặc điểm quảng cáo:+ Về nội dung: là những thông tin về sản phẩm

hoặc về loại dịch vụ.+ Về hình thức: súc tích, hấp dẫn và kích thích

tâm lí khách hàng.- Cách viết quảng cáo:

Phan Thế Duy

255

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn AnBài tập 2: Hãy tóm tắt nội dung

các bài: Khái quát văn học dân gian Việt Nam (Ngữ văn 10 tập 1); Nguyễn Du và bài Văn bản văn học (Ngữ văn 10, tập 2).

(GV chia nhóm và giao việc cho mỗi nhóm. HS thảo luận nhóm, cử đại diện trình bày)

+ Chọn nội dung quảng cáo. Nội dung thông tin phải độc đáo, hấp dẫn, gây ấn tượng, thể hiện tính ưu việt của sản phẩm hay loại dịch vụ.

+ Chọn hình thức quảng cáo: Qui nạp, hay so sánh; sử dụng từ ngữ khẳng định tuyệt đối.

Bài tập10:Trước khi trình bày, cần tìm hiểu trình độ học

vấn, yêu cầu, tâm lí, sở thích của người nghe; lựa chọn nội dung và lập dàn ý cho bài trình bày.

Các bước trình bày thường theo thứ tự:- Chào hỏi, tự giới thiệu.- Lần lượt trình bày các nội dung đã định.- Kết thúc và cảm ơn.Hoạt động 2: Luyện tậpBài tập 1:+ HS xem lại các bài tập về lập dàn ý, viết các

kiểu đoạn văn trong văn tự sự (tuần 4 và tuần 10 trong tài liệu này).

+ HS xem lại các bài tập về lập dàn ý, viết các kiểu đoạn văn trong văn thuyết minh (tuần 18 và tuần 24 trong tài liệu này).

Bài tập 2:Bài 1: Tóm tắt bài Khái quát văn học dân gian

Việt Nam (Ngữ văn 10 tập 1). Bài viết theo các ý:a) Văn học dân gian là gì? (Văn học truyền

miệng, do nhân dân lao động sáng tác và lưu truyền, phục vụ các sinh hoạt khác nhau của cộng đồng).

b) Đặc trưng cơ bản của văn học dân gian (Tính truyền miệng, tính tập thể, tính thực hành).

c) Các thể loại của văn học dân gian (12 thể loại chính: thần thoại, sử thi, truyền thuyết, .....). Nêu ngắn gọn khái niệm về mỗi thể loại.

d) Những giá trị cơ bản của văn học dân gian:- Kho tri thức bách khoa của nhân dân các dân

tộc.- Giáo dục đạo lí làm người.- Giá trị nghệ thuật: văn học dân gian mang đậm

Phan Thế Duy

256

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn Anđà bản sắc dân tộc.

Bài 2: Tóm tắt bài Nguyễn Du (Ngữ văn 10, tập 2, tuần 28).

Các ý chính:a) Thân thế, sự nghiệp: Nguyễn Du xuất thân

trong một gia đình đại quý tộc có nhiều đời và nhiều người làm quan to.

- Cuộc đời Nguyễn Du trải qua nhiều thăng trầm trong một thời đại đầy biến động. Lên 10 tuổi, Nguyễn Du mồ côi cả cha lẫn mẹ, Nhà Lê sụp đổ (1789), Nguyễn Du sống cuộc đời phiêu dạt, chìm nổi long đong. Hơn 10 năm gió bụi, sống gần nhân dân, thấm thía bao nỗi ấm lạnh kiếp người, Nguyễn Du đã khẳng định tư tưởng nhân đạo trong sáng tác của mình. Chính nỗi bất hạnh lớn đã làm nên một nhà nhân đạo chủ nghĩa vĩ đại.

- Làm quan cho nhà Nguyễn (1802) tới chức Học sĩ điện Cần Chánh, được cử làm chánh sứ sang Trung Quốc... Nhưng có những mâu thuẫn phức tạp của một thiên tài đứng giữa một giai đoạn lịch sử đầy bi kịch.

b) Các sáng tác chính:Thanh Hiên thi tập, Nam trung tạp ngâm, Bắc hành tạp lục (Chữ Hán), Truyện Kiều, Văn tế thập loại chúng sinh(Chữ Nôm)...

c) Giá trị tư tưởng, nghệ thuật trong các sáng tác.+ Giá trị tư tưởng:- Giá trị hiện thực (Phản ánh hiện thực xã hội với

cái nhìn sâu sắc; tố cáo sự bất nhân của bọn quan lại và thế lực tác oai tác quái ghê gớm của đồng tiền...).

- Giá trị nhân đạo (Niềm quan tâm sâu sắc đến thân phận con người; cảm hứng bao trùm là cảm hứng xót thương, đau đớn; ngợi ca vẻ đẹp con người, trân trọng những khát vọng của họ đặc biệt là khát vọng sống, khát vọng hạnh phúc, tình yêu, công lí,...).

+ Giá trị nghệ thuật: thơ chữ Hán giản dị mà tinh luyện, tài hoa; thơ Nôm đạt tới đỉnh cao rực rỡ; đóng góp lớn cho sự phát triển tiếng Việt.

d) Đánh giá chung về thiên tài Nguyễn Du: một

Phan Thế Duy

257

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn Anđại thi hào dân tộc, danh nhân văn hoá thế giới. Thời đại, hoàn cảnh gia đình và năng khiếu bẩm sinh đã tạo nên thiên tài Nguyễn Du. Tư tưởng bao trùm là chủ nghĩa nhân đạo.Thơ ông kết tinh những thành tựu văn hoá dân tộc.Truyện Kiều là một kiệt tác...

Bài 3: Tóm tắt bài Văn bản văn học (Ngữ văn 10, tập 2)

HS xem lại bài học tuần 31.Các ý chính:1. Khi nào một văn bản được coi là văn bản văn

học (Tiêu chí).a) Phản ánh và khám phá cuộc sống, bồi dưỡng

tư tưởng và tâm hồn, thoả mãn nhu cầu thẩm mĩ của con người.

b) Ngôn từ trong văn bản có nhiều tìm tòi sáng tạo, có hình tượng mang hàm nghĩa sâu sắc, phong phú.

c) Thuộc một thể loại nhất định với những qui ước thẩm mĩ riêng...

2. Cấu trúc của văn bản văn học:Gồm nhiều tầng lớp: ngôn từ, hình tượng, hàm

nghĩa.

Phan Thế Duy

258


TiÕt105: Ngµy so¹n:TRẢ BÀI VIẾT SỐ 7

HƯỚNG DẪN HỌC TRONG HÈA- Môc tiªu bµi häc:

Gióp häc sinh: - Đánh giá toàn diện về kiến thức, kĩ năng viết bài nghị luận. Đánh giá đúng những ưu

điểm và nhược điểm của bài viết về các phương diện: nhận thức đề, lập dàn ý, cách diễn đạt, hình thức trình bày,...

- Nhận ra và sửa chữa các lỗi trong bài viết. B- TiÕn tr×nh d¹y häc:


Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹tHoạt động 1: Phân tích đề và xây dựng đề cươngBài tập 1: Nêu và phân tích những yêu cầu chính của đề văn đã làm.(HS làm việc cá nhân và trình bày trước lớp)Bài tập 2: Trên cơ sở bài viết và tự đánh giá, điều chỉnh, hãy xây dựng đề cương (đáp án) cho bài văn.

(HS làm việc cá nhân và trình bày trước lớp)

Hoạt động 1: Phân tích đề và xây dựng đề cươngBài tập 1: (Đề do HS tự chọn trong hoặc ngoài SGK). HS tự phân tích nội dung, kiểu bài và phạm vi tư liệu.VD đề 1: Vai trò của sách đối với đời sống nhân loại. - Nội dung vấn đề: vai trò của sách đối với đời sống nhân loại.- Kiểu bài: nghị luận xã hội.- Phạm vi tài liệu: không giới hạn.Bài tập 2: Đề cương:+ Mở bài: Giới thiệu khái quát về vai trò của sách đối với đời sống nhân loại.+ Thân bài: Vận dụng tổng hợp các thao tác lập luận để giải thích, phân tích, chứng minh, bình luận. Các ý nhỏ gồm:- Giải thích: Sách là gì? Sách có từ khi nào? Sách dùng để làm gì? Vì sao sách có vai trò quan trọng trong đời sống nhân loại?

Phan Thế Duy

259


Hoạt động 2: Nhận xét, đánh giá bài viếtNhiệm vụ 1: HS tự nhận xét, đánh giá về bài viết của bản thân. GV nhận xét, đánh giá bài viết của HS.

(HS làm việc cá nhân và trình bày trước lớp)

Nhiệm vụ 2: HS bổ sung và chữa lỗi cho bài viết của mình.(GV trả bài. HS xem lại bài, trao đổi bài cho nhau và thảo luận. GV định hướng cho HS thảo luận những lỗi cụ thể).

Nhiệm vụ 3: Đề xuất phương án, kế hoạch học tập, rèn luyện trong thời gian trước mắt.

(GV Gợi ý để HS xây dựng kế hoạch cá nhân. HS phác hoạ kế hoạch cá nhân vào giấy).

Hoạt động 3: Hướng dẫn học

trong hè

- Phân tích chứng minh vai trò của sách trong đời sống nhân loại.- Bình luận: Phê phán những biểu hiện không đúng đối với sách; muốn sử dụng sách có hiệu quả cần thế nào?+ Kết bài:Khẳng định vai trò to lớn của sách trong đời sống nhân loại trong quá khứ, hiện tại và tương lai.Hoạt động 2: Nhận xét, đánh giá bài viết

1. Trên cơ sở đối chiếu bài viết với đáp án, HS đưa ra được nhận xét về các mặt:- Về nội dung: đầy đủ các ý cơ bản hay chưa? Có chính xác không?- Về hình thức: đúng kiểu bài nghị luận xã hội chưa?- Về kĩ năng: lập ý, diễn ý, bố cục, trình bày, chữ viết… có chỗ nào sai sót không?+ GV nhận xét, đánh giá trên cơ sở chấm, chữa bài của HS:- Nhận xét chung về ưu điểm, nhược điểm (nội dung kiến thức và kĩ năng làm bài).- Nhận xét chi tiết (chỉ ra những ưu điểm cụ thể, những lỗi cụ thể trong những bài cụ thể).2. Bổ sung và chữa lỗi của bài viết- Về nội dung: thiếu ý; ý chưa chính xác;...- Về hình thức: bố cục không hợp lí; trình bày chưa khoa học; diễn đạt còn còn rườm rà hoặc tối nghĩa; lỗi chính tả; lỗi ngữ pháp;... 3. Kế hoạch có thể lập kế hoạch trên một số phương diện sau:+ Về bổ sung kiến thức: Cần nắm vững những phần kiến thức nào? (từ bài cụ thể mà liên hệ tới những phần khác.)+ Về rèn luyện kĩ năng: dựa trên những lỗi thường mắc và cách sửa chữa.+ Thời gian và phương thức thực hiện:- Những phương thức cụ thể như: tăng luyện viết (nếu chữ xấu); đọc thêm sách (nếu kiến thức còn hạn hẹp);

Phan Thế Duy

260

Ngữ văn 10 Trường THPT Chu Văn Anôn lại bài giảng (nếu kiến thức cơ bản nắm chưa chắc); tổ chức thảo luận nhóm…Hoạt động 3: Hướng dẫn học trong hè

Phan Thế Duy

261

Documents

Giáo án Văn-chuẩn