İslâm Âlimleri Ansiklopedisi - 12

7/24/2019 slm limleri Ansiklopedisi - 12

1/274

12. CLD

FAHREDDN RM:Yldrm Byezd devri lim ve sflerinden. Boluya bal Mudurnu kasabasnda ikmet

ederdi. Kaynaklarda, ayt akknda fazla bil!i verilmemektedir. "oum tri i, doum ve vefatyeri bildirilmemektedir. #$% &m. '%$() senesinde vefat etti. Mezarnn, Yldrm ByezdinMudurnuda ya*trd +minin ka*s yaknnda olduu s ylenir.

"in ilimlerde lim olu*, -ok ibdet ederdi. / d ve vera sa ibi idi. 0nsanlardan uzak, kendialinde ya1ard. 2alkn arasna fazla kar1mazd. 3akvs -ok fazla idi. "n ilimlerle me1!ul olmay

-ok severdi. Mudurnuda em alk ir1d eder, onlara din ve d/ny saadetinin yollarn ! sterir,em de ilimle me1!ul olurdu.

Yazd kymetli eserlerden bazlar 1unlardr4 '5 6d5"uavt5/l5mesre f amel5il5yevm vel5leyl4 7e+e ve !/nd/z okuna+ak kymetli dualar bildirmektedir. 85 M/1temil5/l5a km4 Bu kita*tafetvlar vardr. Bir n/s as Yeni 9mi K/t/b nesinde mev+ttur. :5 ;erid5/l5lel4 0-indetasavvuf ve kelm mevzlar vardr. adnda bir eseri vardr.

1) Mucem-l-mellifn; cild-8, sh. 55 2) akyk- umniyye !e"cmesi #Mecd $fendi); sh. %&

FTH SULTAN MEHMED HN:0stanbulu fet eden dedi. 01i

ve me1!alesi akl fikri ve d/1/n+esi, Flla / telnn rzsn kazanmak olan b/y/k vel 2+Bayram5 Del &ra metulla i aley )J =;et i ! rmek, 1u -o+uk &Ee zde Me med) ile 1u bizimk seye &Fk1emseddne) m/yesser ola+aktr> buyurdu. Bu s zler ve a-k kermetle -okduy!ulanan Cultan Murd 2n, 2+ Bayram5 Del ile isti1re edi*, Fk1emseddni 1e zdeMe mede o+a tayin etti. Fk1emseddn, 1e zdenin er1eyi ile bizzat il!ilendi. Ee zde Me med,idr y nden te+r/be kazanmas i-in, Manisaya Can+ak beyi tayin edildi.


2/274

ads, tefsr, fk , kelm ve tri ilimlerinde yeti1ti. Frab+a, ;ars-a, atin+e, Cr*-a ve Yunan+ayrendi. 0dre ettii memleketlerden kim !elirse !elsin, ona kendi diliyle itbetme imknna

sa i* oldu. Lrenmi1 olduu din bil!ileri ile kendi ayat tarzn, knun ve nizmn tanzim etti.;en ve teknik bil!ilerle, istikblde ya*a+a sava1lar, bil assa 0stanbulun fet ini kolayla1tra+akteknikler !eli1tirmeye -al1t. 0lk avan to*unu d k/*, 0stanbulun fet inde kulland. 3ri ve+orafya bil!ilerinde kendisini yeti1tiri*, !e-mi1 /k/mdrlarn ba1larndan !e-en 1eyleri

renerek te+r/be kazand. "/ny +i an!irlerinin ayatlarn dikkatle in+eleyerek, bunlarn doruve yanl1 areketlerine akkyla vkf oldu. Bu diselerin mu sebesi neti+esinde, *lnl vesistemli areket etme fikrinin l/zumuna kesin olarak baland. Kudretli bir asker olduu kadar,!eni1 ! r/1l/ bir fikir adam olarak yeti1ti.

;ti Cultan Me med 2n, 1e zdelii ve *adi1a l zamannda, fk ta Molla 2/srevden,tefsrdeJ Molla 7/rn, Molla Ye!n ve 2zr Bey elebiden, matematikteJ Fli Ku1-u, kelmdaJ2o+a5zde ve Fleddn Fli 3s !ibi limlerden ilim rendi. Fyr+a Fn+onal 7iria+odan battri ini okudu.

K/-/k ya1ta Manisa san+akbeyliine ! nderilen Ee zde Me med, #%# &m. '%%%) senesinde6dirneye -arld. "evletin, Fnadolu ve Gumeliden iki tarafl baskya marz kalmasyla, mr/n/sava1 meydanlarnda !e-irmesinden dolay ra atszlanan Cultan Murd, olu Ee zde Me medita ta !e-irmek istiyordu. Cultan Murd, batl devletlerle ya*lan 6dirne5Ce!edin mua edesinden

sonra ikide bir


3/274

kar1konulmaz bir kuvvet line !etirdi. 0stanbul mu asarasnda, donanmay Be1ikta1tan karayolu ile 2ali-e indiren teknik bir de ya ve -e1itli mu asara makinelerine, seyyar kulelere sa i*oldu.

2ali- /zerindeJ Kasm*a1a tarafndan ba1lamak /zere, bo1 f-lar /zerine kalaslarbalatarak, be1bu-uk metre eninde bir k *r/y/, Kasm*a1a5Fyvansaray arasna in1 ettirdi. Bu-al1malar ! ren Bizansllar, ba1arm1tr. Cultan Me med2nn teknik bulu1u, bununla da kalmamaktadr. 2avan to*unun balistik esa*larn ya*m1,*lnlarn -izmi1 ve b ylelikle, ="ik mermi yollu> ilk sil ke1federek, 0stanbulun fet inde avanto*unu kullanm1tr.

Cultan Me med 2n, 6s b5 Kirm &r.an /m) zamanndan kendi zamanna kadar, 0stanbulfet ini edef alan bir 0slm ordusunun ba1nda bulunuyor ve bu fet in !er-ekle1mesi i-in !erekliolan y/ksek vasflara sa i* bulunuyordu. Y/ksek vasflarn sa ibi olan Cultan Me med 2na,da a Manisada 1e zde iken, o+as b/y/k vel Fk1emseddn, 0stanbulu fet ede+eini

m/Hdelemi1ti. 2azret5i @ey!amberinJ stanbul muhakkak fethedilecektir. Bu fethi yapacakhkmdr ve ordu ne iyidir ads5i 1erfi, onu fevkalde bir 1evke !etirmi1ti.Kaynaklarn belirttiine ! re, *di1 , e* 0stanbulun fet ini d/1/n/yordu. 6vliynn

i1retleri, ke1if ve kermet sa i*lerinin s zleri ile o, bu fikri tammiyle benimsemi1ti. @di1 n!e+e5!/nd/z uzru ka-m1t. Yat* kalkarken, saraynda ve d1arda !ezinirken, kafas e*0stanbulun fet i ile me1!uld/. Yalnz veya miyetiyle !ezintiye -ktnda da, yine fet i d/1/n/r,istira at ve uyku bilmezdi. 6linde kalem ve kt, dima 0stanbulun aritas ile ura1rd. Yine bir!e+e ayn d/1/n+e ile uykusu ka-m1, vezri andarl 2all @a1ay, !e+e yarsndan sonrakonandan sarayna -artm1t. B yle !e+e yars -arlmaktan, bir at ya*t endi1esiylekorkan ya1l vezr, *di1 n 0stanbulun fet i i-in oturu* konu1maya -ardn s ylemesi/zerine ra atlam1t. 0stanbulun m/stakbel fti i, b yle yerinde duramaz, yatanda yatamazkenBizansn li neydi.

;eti den n+e, 0stanbulu ziyret eden ;ransz seyya Bertrand de l Bro!uler, 1unlaryazm1tr4 =Osk/dardan sandala bini* 0stanbula !e-erken, Bizansllar beni 3/rk &M/sl/man)sandlarP Bu y/zden -ok /rmet ! sterdiler... ;akat karaya -kn+a, ristiyan &Katolik) olduumufarkettiler ve i1te o zaman b/t/n davran1lar dei1ti. Ostelik det olandan da fazla ver!i istediler.

/nk/ onlar, Katoliklerden nefret ediyorlard. Kl+m belimde olmasayd, aytm bile te likeyed/1ebilirdi. Bizansl Gumlarn, Goma *a*alna bal ristiyanlara ne kadar d/1man olduklarnbizzat ya1adm...> Fyn !/nlerde, bir Gum Metro*olidi, vazndaJ =6y ortodokslarP.. B/t/n manevi1retler artk, d/ny kimiyetinin diyor, 0slm lemi ise, o !/n,A(( yldr @ey!amber efendimizin &sallalla u aley i ve sellem) m/brek ads5i 1erflerini!er-ekle1tire+ek m/brek asker ve m/brek emri bekliyordu...

Bizans, asrlardr 0slm lemi ve


4/274

sellem) dokuzy/z sene n+eki m/Hdesine maz ar olmak i1tiykyla, bir da a, bir da a /+umedildi. Fsker, kumandan sultan, lim, evliy, kimse bkmak bilmiyordu. 7 n/llerinde tek d/1/n+eJ

=Ya biz Bizans alrz, ya Bizans biziP> diyorlard. 7emiler dalardan =Flla Flla > sadlarylay/r/t/ld/. 6n b/y/k to*lar, en yeni sil lar, avanlar kullanld. Yer altndan lamlar kazld.Curlarda !edikler a-ld. "ualar edildi. B/t/n sebe*lere ya*1ld. 7 n/ller bir n n+e Bizansa!irmek, Fyasofyada ezn okuyu* namaz klmak ate1iyle yanyordu. re yok, imkn yok, Bizansalnamad. ;irenk krallar bir olu*, !emiyle Bizansa yardm yolladlar. Bizansllar yardmdan kuvvetal*, kiliseleri ykarak, ta1lar ile kaleleri tamir ettiler. Cultan Me met 2n -ok /z/ld/. =F+abam/minlerin kanlarn bo1a m akttm> diye d/1/nd/. evresinden baz kimselerJ =Bir !arbdervi1in s z/ne bak*, bun+a i1 i1ledin> dediler. Cultan Me med 2n, o+as Fk1emseddn

azretlerine dan1m1, o daJ =Kostantiniyyeyi evvel Cultan Mu ammed 2n fet eyler>buyurmu1tu. Cultan Me med 2n, i1te bu y/zden Bizansn fet inde bu kadar srarlyd. @di1 ,-evresindekileri yat1trmak i-in, vezri Deliyy/ddn olu F med @a1ay ! nderi*J =Eey e arzetbakalm, kalenin fet i ve d/1mann yenilmesi m/mk/n m/d/rI> dedi. Fk1emseddn &ra metulla ialey ) =Ommet5i Mu ammedden bu kadar m/sl/man, bu kadar !z, bir kfir kalasna y neldi.0n1alla fet olur> diye +eva* veri*, fazla a-klamad. Cultan Me med 2n, tekrar aber! nderi*, zamnn bildirmesini arzu etti. Fk1emseddn azretleri, murkabeden sonraJ =01busenenin 9emzil5evvel aynn yirmin+i &8A Mays) !/n/ se er vaktinde, falan taraftan taarruz

etsinlerP dedi. 7idi* CultanMe med 2na aber verdiler. Cultan, memnun ve mesrr olu*, yeni bir 1evkle d/1mana /+umetti. @lnlarn vadedilen !/ne ! re ya*t. Kimseye bir1ey issettirmedi. K/ffra yeniden aber! nderi*J =Ya m/sl/man olun karde1 olalm veya teslim olun ara- alalm> dedi. < !/n !eldi.7e+esinde b/t/n m/+ idler !usl abdesti aldlar. Caba lara kadar namaz kl* dualar ettiler.Cultan Me med 2n da saba a kadar namaz kl* ! zya1 d kt/. "ua edi* niyazda bulundu.Ce er vakti ezn seslerini m/teaki*, saba namazn eda ettiler. 2azrlklarn tamamladlar. Cultanson def orduyu tefti1 edi*, onlar arbe te1vik etti. deyi*, /+um emrinin boru ile birlikte ba1laya+an bildirdi.6mr verili*, +enk borusu -alnd. Flla / telnn rzs i-in +i da niyet etmi1 olan m/+ idler4 =Ya 9ennet, ya 0stanbul> diyorlar, iki yerden ba1ka bir makama !itmek istemiyorlard. =Flla PFlla P> sadlar ile ;eti sresi okunarakJ k sler, davullar -alnarak /+um ba1lad. @di1

eye+andan yerinde duramyor, fet in bir n n+e !er-ekle1mesini arzu ediyordu. 2erkes 1e dolmak i-in adet yar1 ediyordu. =Flla P Flla P> sesleri +enk naralar ortal dolduruyordu. Yenike1fedilen balyemez to*larnn er !/rleyi1i, kalenin bir bur+unu ! t/r/yor, k ne Bizansyerinden oynatyordu. Fn+ak feti bir t/rl/ m/yesser olmad. Cultan Me met 2n yerindeduramyordu. Fk1emseddn azretlerini davet etti. 7idenler, -adrna !irmeye +esret edemediler.

/nk/ o m/brek zt, ra atsz edilmemesini emir buyurmu1tu. Cultan Me med 2n, bizzatkendisi !itti. adr skskya ka*atlm1t. adrn bir kenarndan bakt. adrn i-inde i-bir 1eyyoktu. Fk1emseddn &ra metulla i aley ) kuru to*rak /zerinde diz - km/1, ellerini a-m1 Flla /telya yalvaryor, zamann sa ibini, en b/y/k evliysn imdda ! ndermesini arzuluyordu.Cultan Me med 2n da elini a-*J = min> dedi. 2er ikisinin ! zlerinden yamur !ibi ya1lar akt.Cultan Me met 2n, oradan ayrl* otana doru !elirken, Bizans surlarna bakt. 0slm askerinin

n/ndeJ beyaz elbiseli, ye1il sarkl bir ordunun da a kaleye /+um ettiini ! rd/. Ba1larndakikumandana dikkatle bak*, vasflarn zi nine yerle1tirdi. ok !e-meden Slubadl 2asan bur-lara-k*, tekbrlerle san+a 1erfi dal!alandrd.


5/274

kulelerinde ezn5 Mu ammed okunmaya ba1lad. dokuzy/z sene n+e aber verdii m/brek feti . =Eanl emir>in kumandanlnda, =Eanlordu> tarafndan !er-ekle1tirilmi1ti. Bizansn kalesi d/1m/1, kutsal Fyasofyann a-larindirilmi1ti. 0kindi namaz vakti idi.


6/274

s/rmesinin mans *ek b/y/kt/r. Bu arekette, ka ramanlk ile +esretin, +en!averlik ile faziletinmisli ! r/lmektedir. Flla yolunda er t/rl/ skntya ! /s !eren ;ti Cultan Me med 2n,3rabzon seferi esnasnda yannda bulunan Szun 2asann annesine, ! nl/ndeki +i ad a1kn -ok!/zel bir 1ekilde ifde etmi1tir. ;ti Cultan Me med 2n, 6rzin+an tarafna y/r/d// zaman,Szun 2asan el-iler yollad. 6l-iler, iki ki1i idi. Biri z anas Cr 2tun, teki ise tannm1 bir Eeyidi. 7eli*, =Bul!ar "a> yannda bulu1tular. 7ayet iyi armaanlar !etirdiler. @di1 da armaanlar al*, kabul eyledi. iyde alka ! sterdi. 0kisini birlikte al*, 3rabzona doru yola-ktlar. Bul!ar "ana trmandlar. Conra a1a iner oldular. Lyle ki, @di1 , bu dan -ok yeriniyaya y/r/d/. 2sl 3rabzona varr oldular. 6l-iler de birlikte idiler. 0yi+e yorulan Szun 2asannanas, Cultan Me medeJ =2ey oulP.. Bir 3rabzon i-in, bun+a za met -ekmek niyeI> dedi. @di1+eva* veri*J =6y ko+a analkP Bu za metler, 3rabzon i-in deildir. Bu za metler, 0slm dniyolunadr ki, yarn ret !/n/nde Flla / telnn uzrunda utanmyalm diyedir... /nk/ bizimelimizde =0slm Kl+> vardr. 6er bu za mete katlanmaz isek, bize =7z> demek yalan olmazmI> dedi.

;ti Cultan Me med 2n, ya*a+a seferlerden en yaknlarn bile aberdr etmez ve !izlikalmasna -ok dikkat ederdi. =Crrma, sakalmn tek telinin vkf olduunu bilsem, e*sini yolaratardm> s z/ me1 rdur. B yle areket etmeyi, muvaffakiyetinin ba1l+a sebe*lerinden sayard.Qitekim b yle areket etmesinin neti+esinde, 0sfendiyar beyliini ve 3rabzon Gum

0m*aratorluunu kolay+a ele !e-irmi1ti.Fkkoyunlu /k/mdr Szun 2asanla ya*lan


7/274

9m!isl-i 'cihd- fillh *lu:!u" niyye!im.n-i 9slmn mce""ed ay"e!idi" ay"e!im.

buyurdu. Conra atn Fbbs Ca ras denilen sa raya dorus/rd/. Mevln Eey adyla tannm1 bir talebesi, bir m/ddet da a *e1inden !idi* takib etmi1ti.Fbbs Ca rsna varn+a, atnn /st/nde saa5sola !idi* !eldi. Conra da birden bire ! zdenkayboldu. Sbeydulla 5 F rr &r.a) da a sonra evine d nd//nde, talebeleri nereye ve ni-in!ittiini sorduklarndaJ =3/rk sultn Cultan Mu ammed 2n &;ti ) kfirlerle arbediyordu,benden yardm istedi. buyurdu. Bu diseyi nakleden ve Sbeydulla 5 F rr azretlerinin torunu olan 2+eMu ammed Ksm, babas 2+e Fbd/l dnin 1 yle anlattn s ylerdi4 =Bild5 rm>a&Fnadoluya) !ittiimde, Cultan Mu ammed ;ti 2nn olu Cultan Byezd 2n, bana babam

Sbeydulla 5 F rrn 1eklini ve 1emlini tarf edi*J =Cemerkand taraflarndan, 1u 1ekil ve 1emlesa i*, beyaz atl bir zt, babama yardma !eldi> dedi. Ben de tarf ettii ztn babam Sbeydulla 5F rr olduunu ve beyaz bir atnn olu* bazan ona bindiini s yledim. Bunun /zerine CultanByezd 2n bana 1 yle anlatt4 =Babam Cultan Mu ammed ;ti 2ndan duydum4 =0stanbulufet etmek /zere sava1tm srada, arbin en 1iddetli bir nnda Flla / telya yalvar*, zamannkutbunun imddma yeti1mesini istedim. Eeklini ve 1emlini tarf ederekJ 1u 1u vasfta ve 1u1ekilde beyaz bir at /zerinde bir zt yanma !eldi. =KorkmaP> buyurdu. Ben de naslendi1elenmeyeyim k/ffr askeri *ek-ok dedim. Ben b yle s yleyin+e, elbisesinin yenindenbakmam s yledi. Baktm, b/y/k bir ordu ! rd/m, =01te bu ordu ile sana yardma !eldim. Eimdisen falan te*enin /zerine -k, k s/n tokmana /- def vur. buyurdu.6mirlerini aynen yerine !etirdim. < da bana ! sterdii ordusuyla /+uma !e-ti. B yle+e d/1man

ezimete urad. 0stanbulun fet i !er-ekle1ti.> ;ti Cultan Me med 2n, 0stanbulu fet ederken,+/mle evliynn ve r niyetlerinin yardmn ! rd// a*a-k bir akkattir.

;ti Cultan Me med 2n, feti sonrasnda vezirleri ile beraber o+as Fk1emseddnazretlerinin ziyretine !itti. ;ti , o+asnn uzruna !irdi. ;akat Fk1emseddn azretleri i-

aldr1 etmeyi*, yerinden kalkmad. 2lbuki er zaman ;ti Cultan Me med 2n i-in ayaakalkard. 7en- *di1 o+asna kar1 bir at ettiini zannedi*, -ok /z/ld/. Cevdiklerinden birinedurumu anlatt. < da Fk1emseddn azretlerine bu linin sebebini sordu. < b/y/k limJ =9enb52akkn eski akan ve sultanlara nasb etmedii bir fet i !er-ekle1tiren bir *di1 da olmasmu temel !urru terbiye etmek i-in bu areketi ya*tm> dedi. Bu aber kendisine ula1n+a, oy/+e kumandanda sevin- almetleri ! r/ld/. < zamana kadar yle sevindii ! r/lmemi1ti. Bu

lini 1 yle z etti4 =Beni b yle ! r/*, 0stanbulun fet ine sevinir sanmayn. Beni asl sevindiren1ey, Fk1emseddnin benim zamanmda olmasdr> dedi.

Fk1emseddn azretlerine feti ten sonraJ =Qi-in !ele+ekten aber veri* 0stanbulunfet edile+eini s yledinI> dediler. < daJ Karde1im 2zr &aley isselm) ile birlikte 1e rin fet ininne zaman olduunu led/nn ilminden istifde ile renmi1tik. Kale fet edilin+e, 2zr


8/274

&aley isselm) ! rd/m. ;et edilen bur-lardan birinin /st/nde, ayaklarn a1a sarktm1oturuyordu> diye +eva* verdi.

;ti Cultan Me med 2n, Flla / telnn vel kullarn ziyret edi*, onlarn duasn almay,feyz ve bereketlerine kavu1may -ok severdi. 2er zaman onlarn ziyretlerine ve izmetlerineko1ard. Bir defasnda, zamann evliysndan Def5i Konevyi ziyrete !itmi1ti. Bu -ok met edilenFlla dostunu i- ! rmemi1ti. < m/brek kimsenin ka*sna kadar bizzat !itti. 0-eri !irmek i-inm/sade istedi. Fbd/llatf Makdis azretlerinin alfesi olan Eey Musli uddn Def Konev,*di1 n kendisini ziyretine m/sade etmedi. Bizans surlarn to*la ykan o y/+e *di1 , bir!arb dervi1in ka*sn a-tramadan d n/* !itti. Fdet alar bir li vard. Eey Defnn talebeleri,! zlerinden ya1lar akan o+alarna sordular. =6fendim, neden *di1 kabul etmedinizI 2em siz/z/ld/n/z, em de o /z/ld/> dediler. Def azretleri, ! zlerinden akan ya1lar eliyle silerekJ

="oru s ylersiniz. Fma inanyorum ki, benim ona olan sev!im ve onun bana olan i tiy+, bizeasl vazfemizi unuttura+ak kadar fazladr. "ostluumuz ve so betimiz, bir-ok vatanda1n i1ininyarm kalmasna sebe* ola+akt. Eimdi anladnz m sultn ni-in kabul etmiyorumI> diye +eva*verdi.

0lme ve Flla dostu ilim adamlarna 1k olan ;ti Cultan Me med 2n, kadasker MollaFleddnden b/t/n 0slm tabir ve terimleri i tiv eden bir eser bulmasn ri+a etti. < zamanakadar bu mevzda, derli to*lu bir eser yazlmam1, dei1ik eserler i-erisine ser*i1tirilmi1ti. dedi. Cultan, da a n+eleri de bir-ok def met ini i1ittiiMolla 9myi bir mekt*la 0stanbula davet edi*, derdine derman olmasn arzu etti. < da, birrisale yaz*, Cultan Me med 2na ! nderdi. =6er bu risalemizle ! nl/n/ze su ser*ebilirsek,da a sonra da kendimiz !eliriz> dedi. "a a sonra kendisi de yola -kt. Konyaya kadar !eldi.;ti in vefatn aber alarak !eri d nd/.

;ti Cultan Me med 2n, bazan tebdl5i kyfetle 1e irde dola1r, alknn durumunu bizzatkendisi tefti1 ederdi. 7/nd/zleri medreselerde dersleri dinler, !e+eleri de medreselerde kiminda a -ok -al1tn kontrol ederek, lyk olanlar m/kfatlandrrd. Bir!/n, !e+e !e- vakitte

saraynn *en+eresinden medrese tarafna ! z!ezdirdi. Molla 2/srevin &ra metulla i aley )talebelerinin kald b l/mde bir odann 1 yanyordu. 6rtesi !/n, da a ertesi !/n bakt. T1ker!/n saba lara kadar yanyordu. Caba lara kadar ders -al1an bu talebeyi merak edi*, Molla

2/srevden sordu. Mu yiddn Manisavzde olduunu rendi. =Bu talebe i- uyumaz m ki,saba lara kadar 1 yanarI> diye sordu. Molla 2/srev deJ =6fendim o, az uyur, -ok -al1r> dedi.6mir veri*, Manisavzdeye da a -ok i timm ! sterilmesini istedi. Dezr Ma md @a1ann in1ettirdii medrese tamamlann+a, *di1 n emriyle Manisavzde oraya m/derris tayin edildi."a a sonra Cultan, Manisavzdeye kadaskerlik verdi. Bir m/ddet sonra Cemnyemedreselerinden birine m/derrislie tayin etti.

;ti Cultan Me med 2n devrinde, memleketin er tarafnda, er kar1 to*randa, adletkim durumda idi. Knun n/nde b/t/n insanlar e1itti. en!in ile fakir, sultan ile k yl/ aynakka sa i*ti. 7ayr5i m/slimlerin aklarna da a -ok riyet edilirdi.


9/274

vaktinde bir1eyler almak istediler. Cifta ya*an bir d/kkndan, kom1ular sifta ya*madan ikin+ibir1ey alamadlar. 6n ssz yerlerde en kalabalk sokaklarda dola1tlar. 2er tabakadan kimseninyanna !idi* so bet ettiler. Fma i- kimseden bir k t/l/k ! rmediler. Bir -ar1ya !irdiler. 6znokunmaya ba1lad. Kimse d/kknn ka*atmaya bile l/zum ! rmeden, -ar1da kim varsa erkes+miye !itti. 2e*si, mal ve *ara d/1/n+esinden uzak olarak, u1 i-inde namazlarn kldlar.2i-kimse, bir ba1kasnn malna, +anna, rzna, namusuna zarar vermeyi aklndan bile!e-irmiyordu. 0stisnasz erkes, Flla rzs i-in d/1/n/yor, Flla rzs i-in konu1uyor, Flla rzsi-in ya1yor, devletinin beks, sultnn mr/, ordunun muzafferiyeti i-in dua ediyordu. Canki

e*si, aldklar nefesten ba1ka nefes almya+akm1 !ibi, s yledikleri s zden ba1ka s zs ylemiye+ekmi1 !ibi s z s yl/yor, son s z/n/n de ayrl olmasn arzuluyordu. 2erkesin,birbirini son def ! r/yormu1 !ibi bir li vard. B yle+e, kimse kimsenin akkn yemiyor, kimseyikrmyor, kul akkyla Mevlnn uzruna -kmak istemiyordu. Yan erkes, son nefesinikurtarmak, mnl ve !/na sz olarak uzr5 il ye -kabilmek i-in -r*nyordu. @a*azlar, b/t/nbunlar ! r/*, m/1 ede ettiler. B/t/n bu diselerden dolay 1a1knla d/1t/ler. Ka- 1e irdola1tklar lde, bir ma kemeye tesad/f edemediler. 2er kasabada kad var, fakat dav yoktu.2rszlk yok, katillik yok, namussuzluk yok, e1kyalk ve dolandr+lk yok, k t/l/k yoktu. Birka-ay dola1tktan sonra, 1e rin birinde bir ma kemenin ola+an aber al*, oraya ko1u1tular. =6nsonunda dediler. i inlerinde dav+ya ve davlya bir

s/r/ su-lar y/klediler. Ma keme kuruldu. @a*azlar da, izin al*, dinleyi+i olarak i-eri !irdiler."avl ve dav+ !eldi. Kd yerine !e-i* meseleyi dinledi. Fdamlardan biri anlatt4 =6fendim,bendeniz bu din karde1imin tarlasn arzu ettii fiyat /zerinden satn aldm. Birka- sene eki*5kaldrdm. ;akat bu sene -ift s/rerken, sabanmn demirine bir1ey takld. Kaz* -kardm. 0-i altndolu bir k/*t/. K/*/ ! t/r/*, da a n+e tarlay satn aldm bu karde1ime vermek istedim.Fn+ak oJ =Ben tarlay, alt ve /st/yle sattm> deyi*, kabul etmedi. 2lbuki o, to*ran altndak/*/n varlndan aberdr olsayd, bana oray satmazd> dedi. Kd efendi b/r kimseye s zverdi. < daJ =6fendim, durum karde1imin anlatt !ibi vki oldu. Fn+ak, bendeniz ona, o tarlay,alt ve /st/yle birlikte sattm. dedi. @a*azlarn ayretle dinledikleri bu s zler, kad i-in i- de a+ib!elmiyordu. /nk/, 0slmiyeti akkyla ya1yan bir 0slm to*lumunda b yle i1ler, olmaya+ak1eyler deildi. Kd efendi, bu iki m/brek m/sl/man arasnda /k/m vermekte !/-l/k -ekmedi.

Coru* soru1turdu. Birinin temiz ve sli a bir kz, dierinin de sli bir olu vard. K/*te bulunanaltn onlara d//n masraf ve -eyiz olarak kabul edi*, nik larn kyd. 3arlay satan ve satn alanbu i1ten memnun olu*, kad efendiye dualar ederek evlerinin yolunu tuttular. @a*azlar da1a1knlktan ne ya*a+aklarn bilemez bir lde kad efendinin yanndan ayrldlar.

@a*azlar, seya atlerine devam ettiler. 01inde !/+/nde -al1*, kimseye y/k olmamak, deilnmerde, dosta da mu ta- olmamak, Flla / teldan ba1kasna el a-mamak i-in ura1anm/sl/manlarn oturduu, temiz ve !/zel 1e irleri !ezi* dola1tlar. Yine bir!/n, bir ma kemeye1 id oldular. Kd efendinin evinde ! r/len davda, dav+ya s z verildi. Meseleyi 1 yle anlatt4

=Bir afta n+e bu karde1imden bir at satn aldm. 6vime ! t/r/* bakmn ya*tm. Fn+ak birka-!/n sonra at ra atszland. Ftn da a n+eden asta olmas m/mk/n olabile+ei !ibi, ben aldktansonra da astalanmas m/mk/n idi. Ft satn aldm arkada1a bir1ey diyemedim. 7eli* durumusize arzedeyim ki, aramz bulasnz diye d/1/nd/m. Fn+ak o !/n sizi bulamadm. Ciz 1e ir d1na!itmi1tiniz. Ciz !eri !elmeden de at ld/. 2/km/n/z/ taleb ederim> dedi. Kd efendi d/1/nd/. Ft

lm/1, onlar arasnda dav bitmi1ti. Cu- kendisinindi. Ft satan su-layamazd. /nk/ atndurumu ortaya -kmam1t. Lb/r/ de vaktinde m/ra+aatn ya*m1t. 3ek eksik tarafJ kendisinin1e irde, vazfe yerinde bulunmamas idi. < lde atn /+retini o demeliydi. Ftn fiyatn reni*,kendi +ebinden bedelini verdi. B yle dil bir kad efendinin ve b yle dil bir ma kemeninmev+diyetini k/-/k beyinlerine sdramayan Bizans *a*azlarnn, ayretlerinden azlar a-kkald.

=Fnadoluda bu kadar dola1tmz yeter> deyi*, 0stanbula d nen *a*azlar, 0stanbul kads2zr Beyin uzrunda,


10/274

olmadklarn anladlar. 2zr Bey, ;ti Cultan Me med 2nn elinin ayn 1ekilde kesilmesine/kmetti. 6er mmr rz ! sterirse, diyetle elinin kesilmesinden kurtulabile+ekti. 2ristiyan

mmr, bu adlet kar1snda ne ya*a+an 1a1rd. Kendisinden af dileyi*, akkn ell etmesi i-inri+ada bulunan ;ti Cultan Me med 2nn ayaklarn m, yoksa ellerini mi *e+eini bilemedi.Kelime5i 1e det !etiri* m/sl/man oldu. Lm/r boyu, -oluk5-o+uunun nafakasnn temini 1artylaksastan vaz!e-ti. B yle+e *di1 n eli de kesilmekten kurtuldu. 2ristiyan mmra, ayr+a bir deev ediye edildi. 2erkes linden memnun olu*, birbirlerine aklarn ell ettiler. @a*azlar, buinsanlarn l ve areketlerini ayranlkla seyrettiler. Kendi kendilerineJ =Bu m/sl/manlar, atlarile da ayr i1liyorlar> dediler.

@a*azlar, ma keme aberini duyun+a, a+elelerinden -evrelerine bakamam1lard. ;eti tensonraki 0stanbul aytn da -ok merak ediyorlard. M/sl/manlarn oturduklar, yeni yeniyerle1mekte olduklar ma allelere !ittiler.

@di1 tarafndan dediler. =B yle bir a lk ve ya1ay1a sa i* olan insanlarn dni,elbette Flla / telnn ak dnidir> deyi*, Kelime5i 1e det !etirdilerJ =61 ed/ enl il e illalla

ve e1 ed/ enne Mu ammeden abd/ / ve rasl/ > diyerek m/sl/man olmakla 1ereflendiler.;ti Cultan Me med 2nn adlete ve adlet adam olan kadlara verdii e emmiyeti, =Eakyk5 Qumniyye> m/ellifi -ok !/zel anlatmaktadr. Gumeli beylerbeyi olan "vd @a1a,ya*t bir i1ten dolay 6dirne kadsna 1ikyet edilir. Kd efendi de, "vd @a1aya adam! nderi*, ya*makta olduu o i1ten vaz!e-mesi ussundaki /km/n/ bildirir. "vd @a1a, i-aldr1 etmez. Kd efendi, bizzat kendisi "vd @a1aya !ider. < i1ten vaz!e-mesini i tar eder.Fralarnda tart1ma -kn+a, "avut @a1a, kad efendiye birka- def vurur. "urum, ;ti CultanMe med 2na arzedilin+e, 2kn5 azam Cultan5 muazzam ;ti Cultan Me med 2n, 1 yleemir verir. ="nimizin izmet-isi olan kady d ven, dni ta kir etmi1 olur. < lde, onun katlilzmdr.> 6mrin a+ele yerine !etirilmesini ister. @a1alar, beyler, kim varsa "vd @a1aya 1efaat-iolurlar. B yle bir kumandann ld/r/lmesini uy!un ! rmezler. @di1 vaz!e-mez. Conunda !idi*Kdasker Dildn 6fendiyi bulurlar. "urumu s yleyi* fetv isterler. Kdasker Dildn 6fendi4 =6erki, kad efendiyi kadlk makamnda d vse idi, katli lzm olurdu. Fmma, kad efendi yerindenkalk*, "vd @a1ann meknna !itmi1 olduu i-in katli lzm deildir> diye fetv verir. ;tiCultan Me med 2n da, "vd @a1ann katlinden vaz!e-i*, bizzat kendisi denekle d ver. Bu

diseden sonra, "vd @a1a tam d rt ay yataktan kalkamad. "vd @a1a, t vbe edi* *i1manoldu. Flla / telnn emir ve yasaklarna riyette kusur etmeye+eine s z verdi. < !/nden sonra*di1 la aralarnda yaknlk *eyda olu*, vezirlik *ayesine kadar y/kseldi. 0kin+i Byezd 2nzamannda da vezr5i azam oldu.

1) Ac-!-!e "ih; cild-1, sh. 5%5 2) B3k:a3a- de; sh. %&C) Mi"!- kina!; cild-C, sh. 55 D)


11/274

8) Enh-l-ah+"; cild-5, ". 1CF&) Aam 9lmihl (ede!-i $+ediyye; sh. 1FF5 1F) $sh+- Ei"m; sh. CH211) Ieh+e" 7nsikl*:edisi; cild-5, sh. 2&&12) 0miu ke"m!-il-e liy; cild-2, sh. 1DF1C) Ie3eh! ayn-l-hay! #Mu"d Ea n); sh. 22&1D) akyk- umniyye !e"cmesi #Mecd $fendi); sh. 1FD15) 7masya A"ihi; cild-C, sh. 2FH 1%) Ae "h-i Bl-i Gsman; sh. 1C5 1H) e3"; sh. 2F&18) =e dis-d-dh?"; cild-C, sh. D8C

FEREL EYH SNN EFEND:;ti Cultan Me met devri evliysndan Fbd/llatf Kudsnin talebesi olan Eey 3+eddnin

alfelerinin b/y/klerinden. #A( &m. '%#?) senesi Gebul5evvel aynn onbirin+i !/n/ vefat etti.Kabri ;erededir. Cevenleri ziyret etmekte ve feyz almaktadrlar.

Eey Cinn, ;ereden yola -karak, limleri ve Flla adamlarn ziyret maksadyla Bursaya!eldi. 2a+ 2alfenin zaviyesine !itti. Eey Cinn vera ve takv sa ibi idi. "nin emir ve

yasaklarna son dere+e bal idi. 2a+ 2alfe, Eey Cinnn -ok takv sa ibi olduunu ! r/n+e,talebelerine 1 yle tenb etti4 =Eey Cinn burada iken, tarikat dabna aykr bir i1 i1lememeye-ok dikkat ediniz. Bu zta /rmette kusur etmeyiniz.>

3a1k *r/zdenin days Fbdurra mn bin Ceyyid Ysuf 1 yle anlatr4 =Eey Cinn buzaviyeye !elin+e, 2a+ 2alfe, bana ve arkada1larmaJ =Eey Cinnn yanna !elmeyiniz> diyetenb ederdi. = derdi. 2a+ 2alfenin bir talebesi vard. Bu talebe, bir t/++rnkzyla evlendi. < zaman, zifaf !e+esi dmda elbise !iydirmek det idi. Bu t/++r da, zifaf!e+esinde dmdna y/nden bir elbise !iydirdi. Eey Cinn, Eey 2a+ 2alfe ile beraberotururlarken, bu talebe onlarn yanna !eldi. Kayn*ederinin ediye ettii elbise de /zerinde idi.Eey Cinn, y/nden s/sl/ elbise !iyen bu talebeyi ! r/n+e -ok iddetlendi. Eey 2alfeyed nerekJ =2er elbisenin bir !iyi+isi vardr. 2er ilmin de erbb vardr. Qi-in bu s/sl/ zen!in

elbisesini !iymesine m/sade ettinI B yle tarikat dabna aykr i1 ya*malarna ni-in m/sama aediyorsunI Buras m/sama a yeri deildirP> diye -k1t. 2a+ 2alfe deJ =3alebelerin !iydii elbiseyibrak* bu elbiseyi !iymesi, sfilii terkettiinden deildir. Kayn*ederi olan t/++rdanutandndan !iymi1tir. Kusurunu affediniz> dedi. Eey Cinn bu zr/ kabul etmedi. < talabenin/zerindeki elbiseyi -kart*, n+eden !iydii elbiseyi !iyene kadar /z/nt/s/ !e-medi.

Eey Cinn tasavvuf yoluna !irdii yllarda, ond rt sene Fyasululu F med elebiye izmeteyledi. Bu ond rt sene boyun+a -ok 1iddetli olarak m/+ ede &nefsin istemedii, ona zor !elen,sknt veren ar 1eyleri ya*mak) ve riyzetle &nefsin istedii, ona tatl !elen 1eyleri ya*mamakla)me1!ul oldu. ;akat er ne ikmetse, bir t/rl/ s/lk yolunda ilerliyemedi. < zaman F med elebiJ

=Bizden sana nasb yoktur> dedi. "a a sonra Eey Cinnn yolu Bursaya urad. Burada EeyFd/llatf Kuds ile kar1la1t. Eey Fbd/llatf astalanm1t. Eey Cinn, samim bir kalb ile ond rt!/n Eey Fbd/llatfe izmet eyledi. Bu izmetinin bereketine, y/ksek manev llere vemakamlara kavu1tu.

Fbd/llatf azretleri ra atszl esnasnda, Eey Cinn i-in i+zetname &di*loma) yazn diyeeski talebelerine /- def emretmi1 ise de, onlar i+zet yazmadlar. Conunda Fbd/llatf Kuds, EeyCinnn ond rt !/nde, ayn ond rd/ !ibi ol!unla1tndan talebelerinin abersiz olduklarn anlad. diye azarlad. Bunun /zerinetalebeleri, emre uymak i-in i+zetname yazdlar. Fbd/llatf Kuds, Eey CinnaJ =Burda durma,

n+eki vatanna d n> diye emredin+e, ;ereye doru yola -kt. Eey Cinn azretleri 7eliboluya!elin+e, Eey Fbd/llatfin vefat ettiini i1itti. 7eri Bursaya d nmek istedi. 7elibolu limlerindenbiriJ =2o+ann emrine uy, vatanna varmayn+a !eri d nme> diye tavsiyede bulundu. Eey Cinn,;ereye !itti. Bir sene orada kaldktan sonra, o+as Fbd/llatfi ziyret i-in Bursaya !eldi.2o+asnn mezarn ziyret etti. < zaman kendisiyle beraber bir olu da !elmi1 idi. Bu olu oradavefat etti. Fbd/llatf Kudsnin aya u+una defnedildi. Eey Cinn, ylda bir kere Bursaya !idi*,b/y/k ztlarn mezarlarn ziyret eder, r niyetlerinden feyz alrd.

E yle anlatlr4 Eey Cinn, Fbd/llatf Kuds ile ilk kar1la1n+a, yeti1tirilmek /zere, o+asFbd/llatf tarafndan alkonulmu1tu. 01te bu anda, Eey Cinn teredd/t ettiinde, Fbd/llatf KudsJ


12/274

=Biz senin i-in Kud/sten !eldik, sen bizden ka-yor musunI> demi1ti. Eey Cinn bu s z/duyun+a, kalbi ra atlad ve ksa zamanda manev makamlar !e-erek, insanlara Flla / telnndnini rete+ek, doru yolu ! stere+ek dere+eye y/kseldi.

Eey Cinn, ;ti Cultan Me med 2nla birlikte baz sava1lara katld. Bu sava1larda*ek-ok kermetleri ! r/lm/1t/r.

1) akyk- umniyye !e"cmesi #Mecd $fendi); sh. 258

FERGN:2anef mez ebi fk limlerinden. Carf, na iv, men, beyn, usl ve kelm ilimlerinde de

i tisas sa ibi idi. 0smi, Mu ammed bin F med bin Mu ammed bin F med bin Lmer binMu ammed bin Cabit bin lakab ve nisbeti ile me1 r oldu. Babasnn lakab da ayn idi. #(' &m. ':A#) senesinde Yemenin

ebd beldesinde dou* b/y/d/. akab Cir+/ddn ve k/nyesi de 6b 2afs idi. ##N &m. '%#8)senesi Cafer aynda Yemende vefat etti. Fbdulla ve Mu ammed isminde iki olu, kendisindensonraJ Fbdurra mn ise, kendisinden n+e vefat etmi1ti.

K/-/k ya1ta Kurn5 kermi reni* ezberledi ve -ok -e1itli kita*lar m/tla etti. 0lk defa,beldesinin b/y/k fk limi Mu ammed bin Cli ile ders okumaya ba1lad.


13/274

ba1ka k ye !e-ti. Bu k yde =Mi1r > diye tannd. < k yde, fk ilminde y/ksek olan bir anmlaevlendi. Szun zaman burada kal*, ilim retmek ve kita* yazmakla me1!ul oldu. 2o+as ayattaiken, zaman e* b yle !e-ti. e1itli beldelerden -ok sayda talebe !eli* ondan ilim ta sil etti.Cultan Fli bin 3 ir, Yemeni istil edi* ebd 1e rine kim olun+a, bu beldenin b/t/n fak lerini&b/y/k limlerini) vakflar idresinde vazfelendirdi. ;etl5Yemnyi ise, en nde tutu*, onaikramlarda bulunarak, vakflarda onu y/ksek bir vazfeye tayin etti. Buradan ald maa1 kendisineve -oluk5-o+uuna yetiyordu. adl eserini,

=Etbiyye>yi, 0bn5i 9ezernin =6d5"/rre>sini, fk ilminde =2v> kitabn, 0bn5i 2+ibin =Kfiye>ve =Efiye> kita*larn ezberledi. Bir zaman vizlerle beraber dola1t. Conra bundan vaz!e-erek,0bn5i 9ezerden krat rendi. sresine kadar okudu.0br im bin Mu ammed el52an+nin derslerine devam etti. adl eserinin mu tasarn ve da a bir-ok kitab okudu. #8N &m. '%8%) senesine kadar bu ztn


14/274

derslerine devam etti. Yine Ceyyid bin Cafden, Ceyyid Qreddn el50+nin oullarndan ilimrendi. Lzellikle bu ztn iki olundan -ok istifde etti. Bunlardan ba1ka Kym/ddn Mu ammed

bin 7ys5el5Kzernden de ilim ta sil etti. #:( &m. '%8$) senesinde Ei b/ddn 6b/l5Me+dFbdulla bin Meymn el5Kirmn ile kar1la1t. Bu zt, =Ei b5/l50slm> diye bilinirdi. ;adlulla3/r*/1tnin =6rban> kitabn ve ba1ka kita*lar okutmak i-in i+zet ald. 2a+ ibdetini yerine!etirmek maksadyla 2i+aza !itti. Mekke ve Medine limlerinden -ok istifde etti. MedinedeGavda5i Qebeviyyede 9emleddn 6b/l5Berekt Kzernden bir-ok 1eyler okudu. Yine oradaMu ib el5Matar, 6b/l5;et el5Mer!, Qe+meddn Cekkknden de ilim rendi. =Bnet Cud>,

=B/rde> kasidelerini, =Celsiyt5/l5Bu r>yi okudu. Qreddn Fli bin Mu ammed el5Ma all veeyn/ddn bin Ty1 ona i+zet verdiler. =Bu r> kitabnn bir ksmn 6b/s5Cedt bin ireden

okudu, ads5i 1erf dinledi. 9emleddn Mu ammed bin 0br im bin F med el5M/r1id ilekar1la1t. , =Giyye> ve "nnin =2utbet5/t53eysr> isimli kitablar okudu.

"a a sonra memleketine d nd/. okudu. Bir ksmn okutmak i-in i+zet ald. Bundan ba1ka 0bn5i9ezernin 6rban kitabn okudu. Qevevnin =6rban> isimli ads kitabn dinledi. 0kin+i def

a++a !itti. #%8 &m. '%:#) senesinde 9emleddn Kzernden =Muvatt>nn bir ksmn, C/nen5iQesyi, =K/t/b5i Citte> diye bilinen ads kita*larn ve Kd Tydn =Eif> kitabnn tammnokudu. #%N &m. '%%:) senesinde "re Kutn, ads kitabnn tammn okudu. Bunlarn yannda

0bn5i Ceyyidinnsn =Cret5i Qebeviyye>, Bey eknin ="elil5/n5Q/b/vve> adl eserlerini Gavda5iQebeviyyede okudu. F med bin 2anbelin =M/sned>ine yazlan = evid>i de okudu. #%: &m.'%:A) senesinde Msra !itti. K irede Fl/ddn bin 2atb Qsrden ads dersleri ald.Mu ammed bin Qasrulla 2anbelden, Qesnin =C/nen5i Cu!r> isimli eserini okudu. eyn/ddn

erke1den =Ca 5i M/slim>i okudu. Msrda bunlardan ba1ka da a bir-ok limden ads5i 1erfve krat okudu. #%% &m. '%%() senesinde Kud/se !itti. Beyt5/l5makdsi ziyret etti. Burada KdEemseddn Mu ammed bin Mu ammed bin Lmer bin el5Ssr ona i+zet verdi.

Eemseddn Mu ammed bin 2allden de krat ilmi ald. amannn b/y/k limi ve za idiEi b/ddn bin Gisln azretlerinin so betlerine kavu1tu. Bu b/y/k Delnin izmetinde bulunarak,manev makamlara kavu1tu, tasavvuf yolunda ilerledi. #%% senesi Eabn aynda K ireye !erid nd/. 2a+ mevsiminde a++a !itti. Mekke ve Medinede 3akyy/ddn bin ;e d, eyn/ddn6myt, Eemseddn Mu ammed bin Ysuf, Eemseddn Mu ammed E/1terden ads5i 1erf

dersleri ald. 2i+azdan K ireye !eli*, bir m/ddet burada ikmet etti. 0bn5i 2a+er Fskalnninderslerine devam etti. 0bn5i 2a+erden =6ml> kitabn yazd, rivyetlerini ve eserlerini nakletmeizni ald. "rimnin ve "re Kutnnin =M/sned>lerini, =K/tb5i Citte>nin bir ksmn, 0mm5Mlikin =Muvatt> ve 0mm5 Eafinin =M/sned>ini okudu. =6l50ntisr li50mm5il56msr> isimlikitab da ondan dinledi. 2atb5i Baddnin =6l5Kifye>si, =Eer 5un5Q be>, =3a r+5/l5Ke11f>,

=B/l!5/l5Merm> !ibi eserler de okuduu kita*lar arasndadr. 0bn5i 2a+er Fskaln onu -okseverdi. 0bn5i 2a+erden sonra bir-ok def K ireye !eldi.


15/274

Fnadoluda temel din bil!ilerini reni*, yardm+ ilimlere vkf olan ;et ulla Eirvn&ra metulla i aley ), Erza !idi* Ceyyd Eerf 9/r+n azretlerinden ilim rendi. "in ve fenbil!ilerinde kendisini yeti1tirdi. Kelm ve fk bil!ilerinde lim oldu. Cemerknda !itti. ksmna bir 1iyesi,matematikten =61kl5i tesse> 1er i ve = amnnin 1er i>ne de bir 1iyesi vardr.

1) akyk- umniyye !e"cmesi #Mecd $fendi); sh. 125 2) Gsmanl Mellifle"i; cild-1, sh. C&2C) Ac-!-!e "ihD) Em?s-l-alm

FR/ 0D:3efsr, fk , ads ve l/!at limi. 0smi, Mu ammed bin Yakb bin Mu ammed bin

0br imdir. K/nyesi 6b 3 ir olu*, lakab Me+d/ddndir. ;rz bd nisbetiyle me1 r olmu1tur.Coyu 2z. 6b Bekr Cddka kadar ula1maktadr. N8A &m. ':8A) senesinde 0rann Erz +ivarnda

bulunan ;rz bddaki Kazarn kasabasnda dodu. #'$ &m. '%'%) senesinde Yemende, ebdkads iken vefat etti. iniJ Mu ammed bin Fkl, Qasrulla bin Mu ammed bin es5Ceket ve Badad kads veQizamiye Medresesi m/derrisi Eeref/ddn Fbdulla el5Bekta1dan okudu.

"a a sonra "me1ka !iderek, 3akyy/ddn C/bk, 0bn5/l52abbz, Mu ammed bin 0smil binel52amev, F med bin Fbdurra mn el5Merdv, F med bin Muzaffer en5Qabls !ibi bir-okztlarn derslerini dinleyi*, istifde etti. Balebek, 2ama, 2umus, 2aleb ve Kud/s !ibi yerleri!ezi*, oralarda ilim me+lislerinde bulundu. Kud/sdeJ Fla, Beyn, 3akyy/ddn Kalka1and, Eems5/s5C/d !ibi limlerden ilim ta sil etti. Kud/sde on sene kadar kal*, -e1itli medreselerdem/derrislik ya*t.


16/274

m/ddet emnet olarak vermesi i-in m/derrisden kitab istedi. 3ek n/s a olmas sebebiyle d1aryaverilemiye+eini belirten m/derris, kitab medresede m/tla edebile+eini s yledi. 3am sekiz!/n, saba tan ak1ama kadar sekiz +ild olan Ca 5i m/slimi m/tla ederek atmeden ;rz

bdye, m/derrisJ =Bir def okumakla sde+e bb ve konularnn renilebile+eini belirtti vebunu ezberlemek !erekir> dedi. Bunun /zerine Eey Me+d/ddn ;rz bd, m/derriseJ =Benimleme1!ul olabilir misinI> dedi. M/derris memnuniyetle me1!ul ola+an belirtti. =< zaman kitaba-* beni dinleyin, ezberleyebildiimi okuyaym> dedi. M/derris dinledi ve sekiz +ildinin deezberlenmi1 olduunu ! r/n+e 1a1r*J =B yle bir zek ve fzann kar1snda durulmaz> dedi.

"a a sonra Mekke5i m/kerremeye !idi*J iya 2all5/l5Mlik, Yfi, 3akyy/ddn 2araz,Qreddn el5Kastaln !ibi ztlarn derslerinde ve so bet me+lislerinde bulundu. "ou ve batmemleketlerini, Gum ve 2ind diyarlarn !ezdi. 7en- ya1nda ismi ve 1 reti b/t/n d/nyyayayld. 7ezdii yerlerde bir-ok lim ve faziletli kimselerle kar1la1t ve onlardan -ok istifde etti.

Fnadoluya !eli*, Yldrm Byezd ve 3imur 2n ile tan1*, onlarn iltiftlarna ve ikrmlarnakavu1tu. 3ebrz Cultn E Mensr bin E/+a, Msr Cultn 61ref, Badad Cultn 0bn5i Sveys,;rz bdyi davet etmi1ler, onunla so betlerde bulunmu1 ve bir-ok iltiftlarda bulunmu1lardr.2a+ i-in defalar+a Mekke5i m/kerremeye !itti. Bir defasnda NA$ &m. ':A%) senesinde Yemene!itti. Cultan Eey Melik 61ref 0smil, bu b/y/k limi sarayna davet etti.


17/274

pey ambere salt ederler &Eeref ve 1nn y/+eltirler). !y "mn edenler# $i% de ona saltedin ve &nlden teslim olun' buyuruyor.

6vs bin 6vsin rivyet ettii ads5i 1erfte, Gesl5i ekrem &sallalla u aley i ve sellem)buyurdu ki4 !n fa%iletli n, (uma ndr. Allah tel, )dem aleyhisselm* (uma

n yaratt*. +*ymet, (uma n kopar. (uma nleri bana ok selvat okuyunu%#Bunlar bana bildirilir.' Bunun /zerine 6s b5 KirmJ =Lld/kten sonra da bildirilir miI> diyesorduklarndaJ oprak, -ey amberlerin vc dunu rtme%. Bir m/min bana salevtokuyunca, bir melek bana haber vererek, mmetinden falan o0lu filn sana selm

s&yledi ve dua etti, der' buyurdu.2z. Flinin rivyet ettii ads5i 1erfteJ Bahil &+imri) , yan*nda an*ld*0*m hlde bana

salt okumayand*r' buyurdu.6b 2/reyre &ra metulla i aley ) buyurdu ki4 =Snutmaktan korkan kimse, Geslulla a

&sallalla u aley i ve sellem) -ok salt okusun.> E yle anlatlr4 Bir zt, Kd diye tannan 6b 9feri vefatndan sonra r/ysnda ! rd/.

KdyeJ =Flla / tel sana nasl mumele ettiI> diye sorun+aJ =Flla / tel, bana mer amet vebeni mafiret eyledi> dedi. Cebebi sorulun+a, 1 yle +eva* verdi4 =Ben, Flla / telnn uzrundadurduruldum. Flla / telnn emri /zerine melekler, !/na larm ve Geslulla a &sallalla u aley ive sellem) okuduum saltlar esa*ladlar. 2uzeyfe &ra metulla i aley ) buyurdu ki4 =Bir kimse Geslulla efendimize salt okuyun+a,

o saltn bereketi, salt okuyan o 1a sa, oluna ve torununa ula1r.> 0kl1 &ra metulla i aley ) anlatt4 =0mm5 Eibl, 6b Bekr bin M/+ idin yanna !elmi1ti.

6b Bekr bin M/+ id yerinden kalk*, 0mm5 Eiblye sarld ve onu iki ! z/ arasndan *t/. Ben,

6b Bekr bin M/+ ideJ =6fendimP Cen Eiblye ni-in b yle ya*yorsunI 2lbuki Badadda oname+nun diyorlar. Ciz de b yle s ylerdiniz> dedim. Bunun /zerine 6b Bekr bin M/+ id&ra metulla i aley ) 1 yle buyurdu4 Ben, Geslulla efendimiz ona yle ya*t i-in b yle ya*tm.

/nk/ Geslulla efendimizi r/yda ! rd/m. Eiblnin yanna var*, onu iki ! z/n/n arasndan*t/. < srada benJ =Y Geslalla , Eiblye ni-in b yle ya*yorsunuz, ona b yle mumelede

bulunuyorsunuzI> diye sul edin+e, Geslulla &sallalla u aley i ve sellem) 1 yle buyurdu4 =6vet,ona b yle ya*tm. /nk/ o, namazdan sonra 3evbe sresi y/zyirmisekizin+i yet5i kermesini,ondan sonra da bana salevt okuyor> buyurdu.

0mm5 Eibl &ra metulla i aley ) anlatt4 Kom1ularmdan birisi vefat etmi1ti. G/ymda onu! rd/m. Flla / telnn ona nasl mumele ettiini sordum. Bana 1 yle dedi4 =6y EiblP Ba1ma-ok korkulu i1ler !eldi. 2esaba -ekili* sul sorulurken -ok sknt -ektim. Kendi kendimeJ busknt ve musbet bana nereden !eldiI 2lbuki ben, m/sl/man olarak r umu teslim ettim diyed/1/n/rken, bana 1 yle dendi4 =Bu sknt ve musbet, d/nyda iken dilini i ml etmensebebiyledir.> Bu srada M/nker ve Qekr ismindeki melekler bana doru !elirken, onlarla benimarama, o1 kokulu, yak1kl bir 1a s !irdi.

Mu ammed bin Caffr anlatt4 =6b Fbbs F med bin Mensr vefat edin+e, birisi babama!eldi veJ ="/n !e+e r/ymda 6b Fbbs F med bin Mensru ! rd/m. Erz 9miinde mi rbdaduruyordu. Ozerinde !/zel bir elbise vard. diyesorun+aJ =Flla / tel beni af ve mafiret etti. Beni 9ennetine koydu> dedi. Buna naslkavu1tuunu sorun+aJ ="/nyda iken Gesl5i ekreme &sallalla u aley i ve sellem) -ok salevtokumam sebebiyle> dedi.>

2fz Ge1id/ddn anlatt4 =Msrda 6b Cad 2ayyat diye anlan sli bir zt vard. 0nsanlarnme+lislerine kar1maz, buralara !elmezdi. ;akat 0bn5i Ge1k ismindeki ztn me+lisine devamederdi. 0nsanlar, ona bunun sebebini sorduklarnda 1 yle +eva* verdi4 =G/ymda Geslulla


18/274

efendimizi &sallalla u aley i ve sellem) ! rd/m. BanaJ =0bn5i Ge1kin me+lisine !it. /nk/ o,me+lisinde bana -ok salevt okuyor> buyurdu.

R!,

6b Fbdurra mn Ma!rib anlatt4 Bana 1 yle bir aber ula1t4 2alld bin Kesr, sonnefeslerinde bulunuyordu. Ba1nn altnda, =Bu, 2alld bin Kesr i-in 9e ennemden berttr> diyeyazl bir kt bulundu. Bunun /zerine -oluk5-o+uuna, o ne amel i1ledi diye sorulun+a, onlarJ = diye salt okurdu> dediler.9afer5i Cdk &ra metulla i aley ) buyurdu ki4 =@er1embe !/n/ ikindi vakti olun+a, Flla /

tel, ! kten yere meleklerini indirir. Meleklerin yannda !/m/1ten sa feler ve ellerinde altndankalemler vardr. 6rtesi !/n !/ne1 batn+aya kadar, Geslulla a &sallalla u aley i ve sellem)okunan salevtlar yazarlar.>

Fbdulla bin Meysere el5Kavrr anlatt4 =Kti*lik ya*an bir kom1um vefat etmi1ti. diye sorun+aJ =Flla / tel beni af vemafiret etti> dedi. Cebebini sorun+aJ =Ben ne zaman Qeb kelimesini yazsam, ondan sonra damutlaka =sallalla / aley i ve sellem> de yazardm> dedi.

Mu ammed bin C/leymn anlatt4 Defat ettikten sonra, r/ymda babam ! rd/m. =Baba+mP Flla / tel sana ne mumelede bulunduI> diye sorduumdaJ =Flla / tel beniaffetti> dedi. =Qe sebe*le affetti> diye sorun+aJ =Geslulla efendimizin &sallalla u aley i vesellem) ba si !e-tik-e, =sallalla / aley i ve sellem> yazardm> dedi.

0bn5i Cal &ra metulla i aley ) 1 yle buyurdu4 Geslulla efendimizin &sallalla u aley i vesellem) ba si !e-in+e, salt ve selm s ylemeye devam etmeli, -ok tekrar etmekten bkmamalve usanmamaldr. /nk/ bunda, ads5i 1erf talebeleri, ads5i 1erf ezberleyenler ve ads5i 1erf yazanlar i-in *ek b/y/k fideler vardr. Bundan !fil olan kimse, b/y/k bir nasbden ma rmkalr.>

Flla / telnn ism5i 1erfi !e-in+e de, =+elle +ell/ /> !ibi tazim ifdelerini s ylemek!erekir.

2asen bin Fli Fttr 1 yle anlatt4 =6b 3 ir Mu lise, Mekke5i m/kerremede bir1eyleryazdrm1tm. Yazdklarna baktmda, Geslulla efendimizin ism5i 1erfleri !e-tik-e, =sallalla /aley i ve sellem kesran kesran> diye yazyordu. Qi-in b yle ya*tn ona sordum. Bana 1 ylededi4 =Ben !en-liimde ads5i 1erf yazarken, Geslulla efendimizin m/brek ismi !e-tik-e,

=sallalla / aley i ve sellem> yazmazdm. Bir !e+e r/ymda Geslulla efendimizi &sallalla u aley ive sellem) ! rd/m. Geslulla n &sallalla u aley i ve sellem) uzruna var* selm verdiimde,


19/274

m/brek y/z/n/ benden -evirdi. Ben ikin+i def dier taraftan Geslulla a doru y neldiimde,yine m/brek y/z/n/ benden -evirdi. O-/n+/ def da Geslulla &sallalla u aley i ve sellem)benden m/brek y/z/n/ -evirin+eJ =Y Geslalla P Qi-in m/brek y/z/n/ benden -eviriyorsunI>dedim. Bunun /zerine Geslulla &sallalla u aley i ve sellem) 1 yle buyurdu. =Cen yazarken,benim ismimi yazyorsun da, bana salt okumuyorsun.> 01te o vakitten beri, ne zamanGeslulla n &s.a.v) ism5i 1erfi !e-se, salt ve selm okurum ve kesran kesran, derim.>

2amza el5Kettn anlatt4 =2ads5i 1erf yazarken, =sallalla / aley i>yi yazdm. ;akat =vesellem>i yazmadm. Bir!/n r/ymda Geslulla efendimizi &sallalla u aley i ve sellem) ! rd/m.BanaJ =Cana ne oluyor ki, bana salt tamamlamyorsunI> buyurdu. < !/nden sonra, =sallalla /aley i ve sellem> diye yazmaya ba1ladm.>

2ads limlerinden C/leymn 2arrn 1 yle anlatt4 Geslulla &sallalla u aley i ve sellem)r/ymda ! rd/m. BanaJ =6y C/leymnP 2ads5i 1erfte beni zikrettiin zaman =sallalla / aley i>diyorsun, fakat =ve sellem>i s ylemiyorsun. 2lbuki =ve sellem> d rt arftir, er arfe krk sevbvardr. Cen ise krk tane sevb terkediyorsun> buyurdu. < !/nden sonra ikisini birlikte s ylemeyeba1ladm.

0br im Qesef anlatt4 =Geslulla &sallalla u aley i ve sellem) r/ymda ! rd/m. 3ebess/mbuyurmuyorlard. Ben, Geslulla n &sallalla u aley i ve sellem) m/brek elini *t/m veJ =YGeslalla P Ben ads e linden ve 6 l5i s/nnet ve +emattenim. Ben, !ari* birisiyim> dedim.

Bunun /zerine Geslulla &sallalla u aley i ve sellem) bana tebess/m buyurdu veJ =Bana saltokuduun zaman, ni-in selm da okumuyorsunI> buyurdu. Syandktan sonra, =Callalla / aley i>dedikten sonra =ve sellem>i de yazdm.

Mu ammed bin Kirmn anlatt4 6b Fli bin Ezann yannda bulunuyorduk. Bu sradayanmza tanmadmz bir !en- !irdi. Bize selm verdi. =6b Fli bin Ezan an!inizoluyorsunuzI> dedi. Beni i1ret ettiler. Bunun /zerine o !en- banaJ =Geslulla &sallalla u aley ive sellem) r/ymda ! rd/m. Bana 6b Fli bin Ezan bul. dedi. Conra d n/* !itti. Bunun /zerine 6b Fli bin Ezan alad.

=Geslulla efendimizin &sallalla u aley i ve sellem) bu iltiftna kavu1mam, ads5i 1erfokurken, Geslulla n &sallalla u aley i ve sellem) isminin er !e-mesinden sonra, Geslulla a&sallalla u aley i ve sellem) salt ve selm okumamdan biliyorum> dedi.

Kd Tydn naklettiine ! reJ bir kimse, Geslulla efendimizden &sallalla u aley i ve

sellem) bizzat ba settii veya yannda Geslulla &sallalla u aley i ve sellem) anld zaman, erm/minin, Geslulla efendimize &sallalla u aley i ve sellem) /rmet ! stermesi, areketlinden s/kn line !e-mesi, sanki ayatta iken Geslulla n &sallalla u aley i ve sellem)uzrunda imi1 !ibi durmas lzmdr. Bu, Celef5i sli nin ve din b/y/klerimizin detidir.

0mm5 Mlikin yannda Geslulla &sallalla u aley i ve sellem) anld zaman, ren!i dei1irve iyi+e ezilirdi. Bu durum, orada bulunanlara ar !elirdi. Bir!/n ona bu uss s ylenin+e 1 ylededi4 =6er siz benim ! rd//m/ ! rseydiniz, benim bu limi o1 kar1lardnz. Ben Mu ammedbin M/nkediri ! rd/m.

1) Mucem-l-mellifn; cild-12, sh. 1182) $d- a -l-lmi; cild-1F, sh. H&C) u ye!-l- u!; cild-1, sh. 2HCD) e e"!- - ehe+; cild-H, sh. 28F5) Mif!h-s-sede; cild-1, sh. 1FC%) akyk- umniyye !e"cmesi #Mecd $fendi); sh. 5DH) $sm-l-mellifn; cild-2, sh. 18F8) Ee3f- - n?n; cild-1, sh. 1D, &F, CDD, 5&D, &2F cild-2, sh. 1585, 1%88, 181%, 1&1%&) Aam 9lmihl (ede!-i $+ediyye; sh. 1FFH 1F) 7hlKa"d, Le" eichniss de" a"a+ischen =andsch"if!en; cild-%, sh. 25D11) "*ckelmann; (u:-2, sh. 2CD12) Ei!+-s-sal!; (leymniye E!:hnesi $sad $fendi * C25


20/274

GAMR:Eafi mez ebi fk limi ve evliynn b/y/klerinden. 0smi, Mu ammed bin Lmer bin F med

el5Dst el57amr el5Ma all olu*, k/nyesi 6b Fbdulla tr. akab ise Eems/ddndir. N#$ &m.':#%) senesinde Msrn 7amr denilen ma allinde dodu. #%A &m '%%?) senesi Eabn aynnsonlarnda Ma allet5/l5K/br denilen yerde vefat etti. Ya*trm1 olduu +minin yanna defnedildi.

7amr, doduu yerde ilim renmeye ba1lad. ;ak F med ed5"emssden Kurn5 kermirendi ve ezberledi. 6t53enb adl eseri okudu. Memleketindeki dier limlerin de so betlerindeve derslerinde bulunan 7amr, ilim renmek i-in K ireye !itti. diye seslendi. in+irlerle bal olan 0bn5i Lmer bu s z/ duyun+aJ =Bu yardm istediinzt kimdirI> diye talebeye sordu. 3alebe deJ =Bu zt benim o+amdr> dedi. Bunun /zerine 0bn5iLmerJ =Ben de Mu ammed 7amrye snyorum> dedi. Mu ammed 7amr, der! nda olduu

lde, 0bn5i Lmerin s z/n/ i1itti. 2emen /- talebesini yanna alarak K ireye !itti. 0bn5i Lmerizin+irlerle bal olarak ! rd/. Yanndaki talebesi 0bn5i Qa aleJ =Cen saraya !it. Cultan 0bn5iLmere 1iddet ! steri*, ld/r/lmesini emrettii zaman, 1e det *arman ba1 *armann/zerine koy. Bunu ya*tn zaman, orada bulunanlarn nefesleri tkanr. Cultan da boula+ak le!ele+ektir> dedi. 0bn5i Qa al, o+asnn yanndan ayrl* saraya !ittiinde, Mu ammed 7amrnindedii !ibi oldu. Bunun /zerine 0bn5i Qa al, 1e det *arman ba1 *armann /zerine koydu vebastrd. < anda sultan d il, orada bulunanlar nefes darlndan kustular. Cultan, ya*t i1de bir

at olduunu anlay*, 0bn5i Lmerin braklmasn ve ona ediyeler verilmesini emretti. Bunun/zerine 0bn5i Qa al, emen oradan ayrl* durumu o+asna bildirdi. Mu ammed 7amr deJ

=Bizim isteimiz yerini bulmu1tur> dedi. 0bn5i Lmere bu durum, kimse tarafndan bildirilmedi.Mu ammed 7amr der! na d nd/ ve beraberinde ! t/rd// talebelerineJ =Bu i1i Flla / teli-in ya*tm ve ben l/n+eye kadar kimseye s ylemenize izin vermiyorum> dedi.


21/274

7amr, bir-ok eser yazm1tr. Bunlardan bazlar 1unlardr4 '5 6l5Kavid5/s5Cfiyye, 85 6l52/km5/l5me1rt f beyn5i151/rt, :5 Men 5/l5minne fit53elebb/s bis5C/nne &d rt +ild), %5 6l5Dasyyet5/l5+mia, ?5 Me sin5/l5 isl f beyni v/+ 5il5 ell, $5 6n5Qusrat/ f a km5il5ftrati,N5 6l5Snvn f ta rmi muserat5i15E/bbn ven5nisvn, #5 Qr5/l5iktbs, A5 9ev ir5/l5esrr fmarifet5il5F +r, '(5 6l52/km5/l5madbt f ta rmi ameli kavmi t, ''5 6l50ntisr li tark5il5a br,'85 6r5Giyd5/l5m/ze rt/ f esbb5il5ma!firati.

1) Mucem-l-mellifn; cild-11, sh. HH 2) $d- a -l-lmi; cild-8, sh. 2C8C) e e"!-l- ehe+; cild-H, sh. 2%5 D) $sm-l-mellifn; cild-2, sh. 1&5 5) $l-7lm; cild-%, sh. C15 %) 0miu ke"m!-il-e liy; cild-1, sh. 1%2H) Ee3f- - n?n; cild-1, sh. 1H%, %HD, cild-2, sh. 118%, 18%F8) Aa+ak!-l-k+"; cild-2, sh. 8H &) "*ckelmann; al-2, sh. 1%H, (u:-2, sh. 15F

GA//:

Eafi mez ebi fk limlerinden. 0smi, F med bin Fbdulla bin Bedr el5 mir olu*, k/nyesi6b Quaymdir. akab ise Ei b/ddndir. 6l57azz nisbetiyle me1 r olmu1tur. NN( &m. ':$#)senesinde ;ilistin b l!esinde bulunan 7azzede dodu, #88 &m. '%'A) senesinde Mekke5im/kerremede vefat etti. Mekke5i m/kerremede Muall kabristanna defnedildi.

7azz, 7azzede b/y/d/. K/-/k ya1nda Kurn5 kermi ezberledi. Biraz b/y/y/n+e, =3enb > ve =2v> adl eserleri de ezberledi. Kd Fl/ddn Fli bin 2alef bin Kmilden ders ald.


22/274

1) Mucem-l-mellifn; cild-1, sh. 285 2) $d- a -l-lmi; cild-1, sh. C5%C) e e"!- - ehe+; cild-H, sh. 15CD) $l-7lm; cild-1 sh. 15&5) Ee3f- - n?n; cild-1, sh. 5&%, %2%, cild-2, sh. 18C2, 18C5, 18H&, 1&15, 2F18

HCE A0DULLAH EL-SFEHN EL-MM:Mver/nne rde yeti1en limlerin b/y/klerinden. 0smi, 2+e Fbdulla 5 0sfe ndir.

0sfe nda ya1ad i-in, Fbdulla 0sfe n olarak tannd. "oum ve vefat tri leri kesin olaraktesbit edilememi1tir. ;akat dokuzun+u asrn ikin+i yarsnda vefat ettii bilinmektedir.

B/y/k lim Fl/ddn5i Fttrn &ra metulla i aley ) talebelerindendir. C/nnet5i seniyyeyeya*1mada ve dnin emirlerini yerine !etirmede -ok !ayretli ve i tiytl idi. ok kermetleri! r/ld/. Fl/ddn5i Fttrn &ra metulla i aley ) so betine ilk kavu1tuu zaman, o+as ona 1umelde bir beyit okudu4

'(enden ese" kalmasn; *l unluk +udu".Eendini ahde!!e y*k eyle; ka u3mak +udu".

C zlerin b/y//, b/y/klerin s z/d/r. < b/y/klerin s z/nde Gabban tesir vardr. 2+eFbdulla 5 0sfe n bu beyti i1ittikten sonra, b/t/n !ayretini ilim renmee ve rendiklerineuymaa -al1t. Bulunduu yolun edeblerine uymaa -ok dikkat ederdi. ok + mert ve m/tevziidi.

Ceyyidlerin y/kseklerinden birinin srar ve te1vkiyle, Fl/ddn5i Fttrn &ra metulla i aley )yolunu anlatan !ayet !/zel bir risale yazd.

1) Ie3eh! ayn-l-hay! #7"a+); sh. H&2) Ie3eh! ayn-l-hay! #Gsmanlca); sh. 1D%

HCE AL>DDN G?NCD> AN:

Bu rda yeti1en tasavvuf b/y/klerinden. E 5 Qak1ibend Be /ddn5i Bu r azretlerinintalebelerinin y/kseklerindendir. 0smi, Fl/ddn, nisbeti 7on+d/vndir.Bu rada 7on+d/van k y/nde dou* yeti1en 2+e Fl/ddnin, doum ve vefat tri leri ve

l ter+/mesi akknda fazla malmt bulunamam1tr. "okuzun+u asrn ortalarnda vefat ettiibilinmektedir. M/brek kabri, Bu rnn !/neyinde bulunan ;l5i Merze isimli beldenin ortasndakibir te*e+iin /zerindedir.

7en-liinde Be /ddn5i Bu r azretlerinin talebelerinden oldu. Be /ddn5i Qak1ibendvefat edin+eye kadar, onun izmet ve so betinde bulundu. Yanndan i- ayrlmad. E 5Qak1ibend vefat edin+e, 2+e Mu ammed @ris ve 6b Qasr5 @ris azretlerinin so betlerinedevam etti.

Lmr/n/ ilim renmek ve retmek yolunda ar+ayan Fl/ddn5i 7on+d/vn, bu yolunedeb ve usl/ne uymakta son dere+e !ayretli idi. 3asavvuf alleri kendisini o dere+e ka*lam1t ki,s z s ylerken kendinden !e-tii olurdu.

2+e Sbeydulla 5 F rr azretleri buyurdu ki4 =3asavvuf ve akkat yolunda emek sarfedi*ura1anlar i-inde, y/kseklik bakmndan, ! rd//m az kimselerden biri de Fl/ddn5i7on+d/vndir. amann o kadar kymetlendirirdi ki, bo1a !e-irdii bir n yoktur.> 2+eMu ammed @ris, yanlarnda birka- b/y/k lim ile beraber sefere -ka+aklard. Bu yol+ulukta,Fl/ddn5i 7on+d/vnnin de beraberlerinde olmasn arzu etti. 2+e Fl/ddn, bu srada doksanya1larnda idi ve yol+uluk me1akkatine ta amm/l edebile+ek lde deildi.

Yaknlar 2+e Mu ammed @risya dediler kiJ =6fendim, 2+e Fl/ddn, ya1nn ilerlemesisebebiyle yol+ulua -ka+ak lde deildir.


23/274

soku* -kara+a zaman kadar bile !aflette olmadm.> Qdir insanlarda ! r/len, !ayet derinkendinden !e-me lleri vard.

Mu ammed @ris &r.a) anlatr4 =Bu rada bulunduum srada, Fl/ddn 7on+d/vndoksan ya1larnda idi. Bir!/n E 5 Qak1ibend azretlerinin kabrini ziyret i-in Kasr5 rifn1e rine !ittim. iyretten d nerken, yolda Fl/ddn 7on+d/vnye rastladm. Bana dedi ki4 =Bende sizi, !e+eyi kabrin ba1nda !e-irir zannetmi1tim. Buraya onun i-in !eldim.> Bu s z /zerine onakatldm ve !eri d nd/m. Birlikte Kasr5 rifna !eldik. Yats namazn beraber kldk. QamazdansonraJ =Cizin !ibi 2ak yolunda bir merde bu !e+eyi uyumadan i y etmek &ibdetle !e-irmek)d/1er> dedi. Kendisi de, yatsdan saba namazna kadar yle bir kendinden !e-me ve teve++/

aliyle diz - kerek oturdu ki, dizleri bile k*rdamad. 0nsann r unda kendinden !e-me liolmadan, iki diz /st/nde kmldamadan saba a kadar durmas i- kimsenin ar+ deildir. 7en-olmama ramen, o !e+e o kadar yor!un ve alsiz d/1t/m ki, oturduum yerde uyuyu* kalmamakve biraz a-lmak i-in ayaa kalktm. Fl/ddn 7on+d/vn &ra metulla i aley ) banaJ =Frlnatmaya m -al1yorsunI> dedi. Conra yine murkabeye vard.>

Sbeydulla 5 F rr azretleri 1 yle anlatr4 =Cemerkandda m/t i1 bir ! z arsna tutuldum.Krk !/n bu a+y -ektim. < zaman i-ime, Fl/ddn 7on+d/vnyi ! rmek arzusu d/1t/. Ost/nvasflarn, llerini -ok i1itmi1tim. ;akat m/brek y/zlerini ! rmek nasb olmam1t. Bu rya!ittim. Qamaz klmak i-in bir mes+ide !irdim. Mes+idin k 1esinde, nr y/zl/ i tiyar bir zt

duruyordu. 7 nl/m bu i tiyara ka*ld. O- !/n so betinden ayrlmadm. O-/n+/ !/n/ buyurdu ki4 =7/nlerdir !eli* bizimle so bet ediyorsun. Muradn nedirI 6er bu adam 1ey tir, kermetini! reyim diye !eliyorsan, bizde yle 1ey aramaP Fma so betimizi beendiysen ve kendinde birdei1iklik issediyorsan, sana ve bana m/brek olsun.> Meer bu zt, Fl/ddn 7on+d/vn imi1,bu s zlerinden sonra da, ! z arlarm birden kesildi>

2+e Fl/ddn 7on+d/vn, 2+e Sbeydulla 5 F rra nasi at ederek, buyurdu ki4 =3asavvuf yolunda ilerlemek i-in -ok -al1. Bu -al1may asla brakma ki, -al1madan ele !e-en1eyler, devaml ve kal+ olamaz.>

1) Ie3eh! ayn-l-hay! #7"a+); sh. %F2) Ie3eh! ayn-l-hay! #Gsmanlca); sh. 1FC

HCE HASEN ATTR:6vliynn b/y/klerinden. 0smi, 2asen bin Fl/ddn Mu ammed bin Mu ammed Bu r olu*,2+e 2asen Fttr diye tannr. Cilsile5i liyye b/y/klerinden Fl/ddn5i Fttrn &ra metulla ialey ) oludur. Fnne tarafndan dedesi, E 5 Qak1ibend Be /ddn5i Bu r azretleridir.Bu rada yeti1en 2+e 2asenin doum tri i tesbit edilememi1tir. #8$ &m. '%8:) senesi il i++eaynn onunda kurban bayram !e+esi Erzda vefat etti. "a a sonra Bu rann 9aanynna iyesine nakledilerek, babas 2+e Fl/ddnin yanna defnolundu.

2asen Fttr da a -o+uk iken, bir!/n bir mezarlk yannda dier -o+uklarla birlikte oyunoynarken, dedesi Be /ddn5i Bu r de oradan !e-mekte idi. 2asen Fttr bir buzaya binmi1,dier -o+uklar da onun etrfnda ko1u*, b yle+e elenmekte idiler. Be /ddn5i Bu r azretleriduru* 2+e 2asene teve++/ etti veJ =Yakn bir zamanda, bu -o+uk bir binee biner, 1evketli

/k/mdrlar da onun atnn /zen!isini tutarak yannda yaya olarak y/r/r> buyurdu.Fradan zaman !e-ti. 2+e 2asen Fttr, z ir ve btn ilimlerde y/kselerek, limlerin ve

evliynn b/y/klerinden oldu. 2erkes tarafndan sevilir, /rmet edilirdi.Bir zaman Ba5 z!n taraflarna !itmi1ti.


24/274

n Flla / tely atrlamaktan dolay, -ar1da bar* -aranlardan, d/nydan, d/nydakilerdenzerre kadar aberi olmazd. < talebenin bu lini ! r/* anlyanlar, birbirlerineJ =Bir ztn talebesib yle olun+a, kendisi a+aba nasldr> diyerek, onlara !bta ettiklerini bildirirlerdi.

7/zel a lkn b/t/n kemltn kendisinde to*lam1 olan 2+e 2asen Fttr &ra metulla ialey ), erkese /sn5i mumelede bulunur, i- kimseyi !/+endirmezdi. 3alebelerinin manevterbiye ve yeti1meleri y/k/n/ ald !ibi, onlarn madd i tiy-larn da kendisi kar1lard.Ba1kalarnn, ele talebe ve sevdiklerinin skntda olmalar, ona da a -ok sknt verirdi. Busebe*le talebelerinden birisi ra atszlan* asta olduunda, onun s ate kavu1mas, ondaki

astaln kendisine !e-mesi i-in dua eder ve sknty -ekmeye rz olurdu.Bir defasnda, a++a !iderken Erza uram1t. Erzn ileri !elenlerinden bir zt da 2+e

2asenin talebelerinden idi ve o !/nlerde -ok ar asta idi. 2azret5i 2+e bu talebesini ziyretetti.

1) Ie3eh! ayn-l-hay! #7"a+); sh. H5 2) Ie3eh! ayn-l-hay! #Gsmanlca); sh. 1C8

HAC@ A0DULLAH:6vliynn me1 rlarndan. 2a+ 2alfe ismiyle de tannm1tr. "oum tri i bilinmemekte

olu*, #A$ &m. '%A() senesinde vefat etti. Fslen Kastamonulu olu*, orada yeti1mi1tir. Ln+e z irilimleri denilen ilimlerde yeti1ti. Conra ;aki Eey 3+/ddn 0br im bin Ba 1nin so betine !idi*,tasavvuf yoluna !irdi. 3asavvufda yeti1i*, y/ksek mertebelere kavu1tu. 2o+as, bu ussta onai+zet verdi. 2o+asnn vefatndan sonra da onun yerine !e-i*, ir1d vazfesi ya*t.

2a+ Fbdulla azretleri, ilmi ve marifeti kendinde to*lam1t. M/tevzi, al-ak ! n/ll/, !/zeluylu, y/z/nden sadlii belli olan bir zt idi. G/y tabirinde *ek ma ir idi. 2ayr ve bereket

aynas idi. 0zzet ve kermet e li idi. lim ve fdllarn sna, fakirlerin ve sli lerin terbiye+isiidi. 0ri ya*l idi. M/tebessim az, +elalli ve +emlli bir y/z/ vard.

Fl/ddn ;enr kadaskerlikten azl olunun+a, 2a+ Fbdulla azretlerinin yanna !idi*,tasavvuf yoluna !irmek istedi. Bunun /zerine 2a+ Fbdulla ona itaben buyurdu ki4 =B/t/n bave en!elleri kesi*, bu yolda ilerleyen ni yete kavu1ur. ;akat itidl /zere ilerlemek lzmdr.3alebenin, kendisine re ber olan o+asnn kermet ve vilyetine bakmas lzm deildir.


25/274

Geslulla sallalla / aley i ve sellem bir 1eye bakmak istedii zaman, o tarafa sde+e m/brekboynunu -evirerek deil, b/t/n bedeni ile d n/* bakard. Geslulla n &sallalla u aley i vesellem) bu areketinde bir i1ret vardr. Bunda talibin, matlbuna eri1mesi i-in b/t/n varl ile demesidir. Bu, k/f/rd/r.> Conra buyurdu4 =Bir!/nGeslulla &sallalla u aley i ve sellem) elinde iki kita*la 6s bna !eldi. Ca elindeki kita* i-inJBu kitap, Allah/tand*r. inde (ennetlik olanlar*n isimleri vard*r' buyurdu. "ier elindekikita* i-inJ Bu kitap, Allah/tand*r ve iinde (ehennemliklerin ismi vard*r' buyurdu. 6s b5KirmJ =Madem ki yledir, amel etmesek olur muI> dediler. Gesl5i ekremJ Amel edini%,al*1*n*%, herkes ne iin yarat*ld*ysa, o i1 ona kolay elir.' buyurdu. Yan Geslulla demekistedi ki, 9ennet e linin almeti vardr. Bu almetin bulunduu kimse, 9ennetliktir. 9e enneme linin de almeti vardr. Bu almetin bulunduu kimse, 9e ennemliktir. Conra 1 yle buyurdu4

9ennet e linin almetini kazanman lzmdr. Qitekim Geslulla n 6s b b yle ya*t. ok ameletmee -al1*, ameli, kitaba !/veni* terk etmediler. 2akkate kavu1mu1 olanlarn lineeri1irsen, ki buna eri1mekJ @ey!amber efendimizin &sallalla u aley i ve sellem) 1eratine uymaklaolur. < zamanJ =Benim kudretim ve i tiyrm yoktur, e*si Flla / teldandr> dersin. Fma sen debiliyorsun ki, !e-mi1 din b/y/kleri, dnin emirlerine uymak i-in -ok -al1tlar, zor m/+ ede ve-etin riyzetlere katlandlar. 2a+ Fbdulla bu s zleri s yleyi* bitirin+e, Molla Kdzde dedi ki4 = ok doru s ylediniz.Ben, Molla Cinn @a1a ve Molla 2asen Camsn bu ussta -oktan beri konu1uyoruz. MollaCamsn der ki4 Geslulla n &sallalla u aley i ve sellem) emrine uymaktan ba1ka kurtulu1 yoluyoktur. Bize lzm olan 1ey, dedi. < da, 2amdeddn ismini duyun+aJ =Ba1 /st/ne, bu davete i+abetlzmdr. 2emen !idelim> diyerek m/derrislii brakt. E/+5i Karamn ile Kayseriye !ittiler.Kayseride 2amdeddn5i Del ile bir kurban bayramnda bulu1tular. < zaman 2amd5i DelJ =0kibayram birden kutluyoruz> buyurarak, Qumna Bayram lakabn verdi. 2amd5i Del, Qumn ileba1ba1a so betlere ba1lyarak, onu ksa zamanda ol!unla1trd. ir ve btn ilimlerde y/ksekdere+elere kavu1turduktan sonra onaJ =2+ BayramP ir ilimleri ve bu ilimlerde yeti1mi1limleri ve dere+elerini ! rd/n. Btn ilimleri ve bu ilimlerde y/kselmi1 evliyy ve dere+elerini de! rd/n. 2an!isini murd edersen onu se-P> buyurdu. 2+ Bayram da, vellerin y/ksek llerini! rerek, kendisini tasavvufa verdi ve bu yolda da a y/ksek dere+elere kavu1mak i-in -al1t.2o+asnn teve++/ leri ile zamannn en b/y/k vellerinden oldu.

2+ Bayram5 Del, o+as ile a++a !itti. 2a+ vazfelerini ya*tktan sonra Fksaraya !eldiler.


26/274

/zerine y/klendi. Fyn sene o+as vefat edin+e, +enze i1leriyle me1!ul olu*, +enze namaznkldrd. Fksarayda vazfesini bitirdikten sonra Fnkaraya d nd/.

Fnkarada dnin emir ve yasaklarn insanlara anlatmaya, onlara doru yolu ! stermeye,yeti1tirmeye ba1lad. 2er!/n *ek-ok kimse uzruna !elir, asta kalblerine 1if bularak !iderlerdi.3alebeleri !/n !e-tik-e -oalmaya, akn akn !elmeye ba1ladlar. Ksa zamanda ismi er taraftaduyuldu.

0smi Mu ammed, lakab Fk1emseddn olan bir !en-, akl ve nakl ilimlerde yeti1i*, buyurdu ve ona iltiftetti, kendi sofrasna oturttu. Conra onaJ = in+irle zorla !elen misfiri, i1te b yle arlarlar>diyerek, onun ! rd// r/yy, kermet ! stererek anladn bildirdi. Fk1emseddn, kabuledildiine -ok sevindi ve o+asnn ! sterdii kermetler ile ona ball da a da artt. Frtk

o+asndan i- ayrlmad. Co betlerini i- ka-rmayarak, kalblere 1if olan nasi atlerini zevkle

dinlemeye ba1lad. 2+ Bayram5 Delnin teve++/ leri altnda, ksa zamanda b/t/n talebearkada1larnn n/ne !e-ti. Qefsini terbiye etmekte erkesten da a ileri !itti. 2att yedi !/nde birka1k sirke i-erek ya1amaya ba1lad. Qitekim bu ussta 2+ Bayram5 Del bir!/nJ =6y K seP Bu1ekilde riyzet ve m/+ ede ile nefsin isteklerini ya*may* istemedilerini ya*arsan, nr olursun,vefat ettikten sonra seni kabrinde bulamazlar> buyurdu. 2+ Bayram5 Del, Fk1emseddni bu1ekilde -al1trarak, evliylk makamlarnn y/ksek dere+elerine -kard. Fk1emseddne i+zet&di*loma) verdiinde, bazlarJ =6fendimP Cizden yllar+a okuyan talebelere ilfet vermediiniz

lde, bu yeni !elen Fk1emseddni ksa zamanda ilfet ile 1ereflendirdinizI> dediler. 2+Bayram5 Del deJ =Bu yle bir k sedir ki, bizden er ne ! r/* duydu ise emen inand.7 rd/klerinin ve i1ittiklerinin ikmetini de bizzat kendisi anlad. ;akat yanmda yllardr -al1antalebeler, ! rd/klerinin ve duyduklarnn ikmetini anlyamay* bana sorarlar. diye +eva* verdi.

2+ Bayram5 Del, bu 1ekilde em talebelerini yeti1tiriyor, em de belli saatlerde +mideinsanlara vaz ve nasi at ediyordu. 2erkes 2+ Bayram5 Delnin vazlarna ko1uyor, bazkermetlerini de ! r/n+e, ona da a -ok balanyorlard. Bu 1ekilde 2+ Bayramn etrfnda*ek-ok kimsenin to*landn ! ren baz ased edi+iler, @di1 0kin+i Murd 2naJ =CultnmPFnkarada 2+ Bayram isminde biri, bir yol tutturarak alk ba1na to*lam1. Fley inizde bazs zler ederek, saltanatnza kasd edermi1. Bir isyan -karmasndan korkarzP> diyerek iftiralardabulundular. Bunun /zerine sultan, durumun tetkik edilmesi i-in iki kimse vazfelendiri*J = emriniverdi. Dazifeli -avu1lar, ellerinde *di1 n ferman olduu lde, 6dirneden kalk* son s/ratleFnkaraya doru yol aldlar. Fnkaraya yakla1tklarnda nlerineJ ya1l, nr y/zl/ bir kimse ile bir!en- -kt. Celmla1tktan sonra i tiyar ztJ =6vltlarmP Qereden !eli* nereye !idiyorsunuzI> diyesorun+a, onlar daJ =Fnkarada 2+ Bayram isminde biri, etrfna adamlar to*lay*, @di1 mzaba1kaldrm1.


27/274

o1 s zl/ zt, isyan ede+ek bir kimseye benzemiyordu. 2+ Bayram5 Delye tekrar tekrardikkatle baktktan sonra, birbirlerineJ =7idelim. Cultnmza !idelim. Bu ztn masm olduunu,s ylenilenlerin yanl1 olduunu bildirelim> dediler. ;akat 2+ BayramJ =6vltlarP Cizin !ele+einizibiliyorduk. buyurdu. Bu s zlere iyi+e

ayret eden -avu1lar, =Cizi yanl1 anlam1lar efendim. Cize kar1 edebsizlik etmeye ay ederiz.2ele zin+ire vurmak i- yak1maz. Madem ki emrediyorsunuz, arabaya buyurunuz !idelim>dediler. 2+ Bayram ile yanndaki !en- talebesi Fk1emseddn, -avu1larla birlikte 6dirneye doruyola koyuldular. 2+ Bayram5 Del, yol boyun+a -avu1larla so betler etti, onlara nasi atlerdebulundu. 7/nler sonra anakkale boazndan !e-i*, 6dirneye !eldiler. Carayda Cultan 0kin+iMurd 2n, s ylentilere ! re devletin selmetine kasdeden ve ta tna ! z diken bir e1kyabeklerken, kar1sndaJ nr y/zl/, kmil bir vel ! rd/. 2ayretini i- saklamayarak, onu ba1 k 1eyeoturttu. Co bete ba1ladlar. Cultan Murd, 1e zdeliinden beri ilme *ek merakl idi ve b/y/k birlim olarak yeti1mi1ti. 2+ Bayram5 Del konu1tuk-a, ilminin y/ksekliini, b yle kymetli bir limve evliynn devlete ba1 kaldrmaya+an da a iyi anlad. 3 Fnkaradan buraya kadar za met-ektiri* !etirttiine -ok /z/ld/, tan1makla 1ereflendii i-in de sevindi. 3asavvuftaki bazm/1k/llerini 2+ Bayram5 Delye sordu. Fld +eva*lardan ziyadesiyle memnun oldu. buyurdu. @di1 da memnuniyetle kabul etti. 2+Bayram5 Delyi !/nler+e sarayda misfir etti, izzet ve ikramda bulundu. Ba1ba1a so bet ettii!/nlerden birindeJ =Flla / telnn izniyle, evliynn immet ve bereketleri ile 0stanbulu almakistiyorum. Ga metli dedem Yldrm Byezid 2n bu i1e !iri1ti. ;akat 1imdiye kadar kesin birneti+e elde edemediler. "evlet5i l5i dedi.Murd 2n bu s zleri s ylerken, 2+ Bayram5 Del derin bir tefekk/re dalm1 lde dinliyordu.C z bitin+e, tane tane 1 yle konu1tu4 =CultnmP Bu 1e rin aln1 ne size, ne de bize nasb ola+ak.

0stanbulu almak, 1u be1ikte yatan yavrunuz Mu ammede &;ti Cultan Me med 2na) ve onuno+as, bizim K se Fk1emseddne nasb olsa !erektir> m/Hdesini verdi. Cultan Murd 2n, bum/Hdeye -ok sevindi.


28/274

ferman alarak vedla1t, yola koyuldu. 2+ Bayram, n+e 7eliboluya !eldi. buyurduunda, Mu ammed B+n bir = P>-ekti ki, o nda kitabn a-k olan sa ifesi = >n ate1inden karar* simsiya oldu. 2+ Bayram5Del, ksa zamanda bu iki karde1e i+zet &di*loma) vererek, insanlar yeti1tirme vazfesini verdi.2+ Bayram5 Del, Fnkaraya Cultan Murd 2nn verdii ferman ile !eldi. ;ermanda, 2+Bayram5 Del azretlerinin talebelerinin, yalnz ilim ile me1!ul olmalar i-in, onlarn ver!i veaskerlikten muaf tutulduu bildiriliyordu. Bunu duyan bir-ok ki1i, ver!iden ve askerliktenkurtulmak i-in 2+ Bayram5 Delnin talebesi olduunu s ylemeye ba1lad. Bunlar o kadar -oaldki, Fnkarann ml ve asker d/zeni bozuldu. Bunun /zerine Cultan, 2+ Bayram5 Deldentalebelerinin bir listesini istemek zorunda kald. Bunun /zerine 2+ Bayram5 Del, FnkarannKanl! l mevkiinde bir -adr kurdu veJ =Bize intisb edenler burada to*lansn> diye iln etti. 2+Bayram5 Delnin talebesi olduunu s yleyen erkes, akn akn !eli* meydan doldurdu. 2+Bayram5 DelJ ="ervi1lerim, m/ridlerimP Bana intisb eden talebelerimi bu!/n burada kurbanetmem !erek. 9ann, maln bana feda eden, -adra !irsin> buyurdu. B/t/n talebeleri bir korku

ald. Bir uultu y/kseldi. 2+ Bayram5 Del de, elinde keskin bir b-ak ile -adrn ka*sndabeklemeye ba1lad. Bu srada to*luluktan, bir erkek ile bir kadn kalabal yararak doru+a -adrni-ine !irdiler. Frkalarndan 2+ Bayram5 Del de !irdi. "a a n+eden -adra koyduu koyunui-eride emen kesti. Krmz bir kan, -adrdan d1ar -kt. Kan ! ren erkes emen ka-t.Meydanda kimse kalmad. "a a sonra d1ar -kan 2+ Bayram5 Del buyurdu ki4 =Fnladk ki, bukadar talebemiz varm1. Bunlardan ba1ka erkes, ver!i vermek ve askerlik ya*mak sretiyle,devlete kar1 olan bor+unu demelidir.>

2+ Bayram5 Del, mr/n/n sonuna kadar 0slmiyeti yaymak i-in ura1t. 3alebelerine veso bete !elen erkese, Flla / telnn emirlerini bildiri*, yasaklarndan ka-nmann 1art olduunuanlatt. 2ayat, e* vera ve takv /zere, aramlardan 1iddetle ka-*, 1/* eli korkusuylamuba larn fazlasn da terketmekle !e-ti.

2+ Bayram5 Del, son astalnda talebelerini yanna -ard. diye d/1/n/rler iken, 2+ Bayram5 Del azretleri ! zlerini a-*J =6mrP Cu!etir> buyurdu. 3alebelerden biri ko1arak bir bardak su !etirdi. 2+ Bayram suyu al*, yanndabulunan -i-ek sakssnn i-ine d kt/. 3ekrar yat* ! zlerini yumdu. Bir m/ddet sessiz ve dal!n bir

lde bekledi. Conra tekrar ! zlerini a-*J =6mrP Cu !etir> buyurdu. Yine bir bardak su !etirdiler. dedi. B-ak- Lmer 6fendi, !idi* bir bardak su !etirdi. Cuyualan 2+ Bayram5 Del, biraz i-i*J =Kalan sen i- ki, emnet5i k/brya nail olasn> buyurdu. Lmer6fendi de bu suyu i-ti. 2+ Bayram5 Del tekrar dal!nla1t. Bir ara ! zlerini a-t. B/t/ntalebelerine teker teker bakarak sessiz+e vedla1t ve =61 ed/ enl il e illalla ve e1 ed/ enneMu ammeden Fbd/ / ve Gesl/ /> dedi ve m/brek ! zlerini yumdu. 3alebeler, Fk1emseddn veLmer 6fendinin riyaseti altnda +enze azrlna ba1ladlar. Bunu i1iten b/t/n Fnkarallar, 2+Bayram5 Delye kar1 son vazfelerini ya*mak i-in ko1tular. 9enze namazn Fk1emseddnkldrd. Bu!/nk/ t/rbesinin olduu yere defnettiler. 2+ Bayram5 Del azretlerinin, Flla /telnn *ek-ok i snlarna kavu1tuunu, zamannn Kutb5i aktb olduunu *ek-ok limlerimizbildirmi1lerdir.

nu, talebelerinden Fk1em1eddn ve B-ak+ Lmer6fendi devam ettirdiler.

2+ Bayram5 Delnin doduu /lfadl &Col5;asol) k y/nden bir !en- askere -arld. Yetimolan bu temiz !en-, babasndan kalma birka- altnn, annesinden kalan tra bilezik ve k/*eleriemnet ede+ek bir kimse bulamad. 2e*sini k/-/k bir -ekme+eye koyu*, 2+ Bayram5 Delnint/rbesine !etirdi. 3/rbeyi ziyret edi*J =Y azret5i 2+ Bayram5 DelP Beni, vatan vazfemiya*mak i-in -ardlar. Fnnemden ve babamdan kalma 1u tralar emnet ede+ek bir kimsebulamadm. Bu k/-/k -ekme+eyi zt linize emnet olarak brakyorum. 6er askerdend nersem, !elir alrm. Eayet d nmezsem, istediiniz bir kimseye verebilirsinizP> diye m/n+aat


29/274

etti. Conra -ekme+eyi sandukann kenarna koyarak ayrld. Fradan yllar !e-ti. 7en+in askerliibitti ve emnetini almak /zere 2+ Bayram5 Delye !eldi. iyretini ya*tktan sonra, -ekme+eyikoyduu yerde buldu. 2i- dokunulmam1t. dedi. 3/rbedrJ =3ab,alabilirsen al. /nk/ ben, bir defasnda bu -ekme+enin yerini dei1tirmek istedim. ;akat b/t/nura1malarma ramen yerinden bile oynatamadm. Bunda bir ikmet olduunu d/1/nerek, birda a elimi bile s/rmedim> dedi. 7en-, -ekme+enin yanna !eli*, 2+ Bayram5 Delye te1ekk/retti ve emnetini alarak k y/ne d nd/.

2+ Bayram5 Delnin, Fk1emseddn ve B-ak+ Lmer 6fendiden ba1ka alfeleri de vard.7 yn/kl/ Szun Cel addn, Yaz+zde Mu ammed ve F med B+n karde1ler, 0n+e Bedreddn,2zr "ede, Fkbyk Cultan, Mu ammed Oftde azretleri bunlardandr. Birisi de, dmd 61refoluGm &Fbdulla 6fendi)dir.

2+ Bayram5 Delnin talebelerine nasi atlerinden bazlar 1unlardr4 =0nsanlarn fitnesinden kurtulmak istiyorsanz, -ar1 ve *azarlarda sk sk bulunmaynz.> =2iddet ve kin, akkatleri ! ren ! zleri k r eder. Lfke, iyi d/1/nmeyi daraltr, yanltr.> =Flla / telya isyan yolunda, i-bir kimseye yardm etmeyiniz.> =K/-/k -o+uklar seviniz, ba1larn ok1aynz.

= ar1da ve +mi avlusunda bir1ey yemeyiniz. Yol ortasnda durmaynz. 3i+ret erbbnnd/kknlarnda uzun m/ddet oturmaynz.> =2i-bir !/n k/-/msemeyin, -ok -al1n. Bo1 !ezenler, zen!in da olsa, arkada1lar

1eytan, kalbleri 1eytann kona olur.> = ok !/lmeyiniz ki, kalbiniz kararmasn. Cakin ve arba1l olunuz ki, vekarnz bozulmasn.> =Qefsinizi dima kontrol altnda tutunuz. =2ellinden kazan*, ondan fakirlere + mert-e veriniz.> =Ll/m/ -ok atrlaynz, l/m !elmeden esabnz ya*nz. 3 vbe ediniz ki, affa

kavu1asnz.> = lim ve evliynn kabirlerini ziyret ediniz. r o b/y/kler, kendilerini ziyret edenlere

1efat ederler.>

="/ny !amndan, nefsin sk1trmasndan afifleyi* kurtulmak istiyorsanz, kabristanlar sksk ziyret ediniz.> =Fy* ve kusurlarn ! rd//n/z arkada1larnzn, kom1ularnzn, srlarn if1a etmeyiniz.

/nk/ ! rd//n/z bu srlar, size emnettir. 6mnete iynet ise, -irkin bir arekettir.> 2+ Bayram5 Del azretleri, Ynus 6mre ile ayn asrda yasam1dr. Ynus 6mrenin

s yledii 1iirlerin tarznda 1iirler s ylemi1tir. "ilden dile s ylene!elen 1iirlerinin bazlar 1 yledir4

*ldu +u nlm, n*ldu +u nlm/ e"d-- amnla d*ldu +u nlm.

Nand +u nlm, yand +u nlm,Nanmada de"man +uldu +u nlm.

Nan ey nl yan, yan ey nl yanONanmadan *ldu de"dine de"man.Pe" ane i+i, :e" ane i+i,

73k a!e3iyle yand +u nlm.

e"6i ki yand, e"6e e yand,Ien ine a3kn, cmle +*yand.Eendinde +uldu, kendinde +uldu,Ma!l?+unu h*3 +uldu +u nlm.

$l fak"u fah"i, el fak"u fah",emedi mi *l lemle" fah"/


30/274

(e d- a am, se d- a am,ana eli:d" 7"3- mua am.

Meskeni cnn, meskeni cnn,Glsa ace: mi 3imdi +u nlm/

ay"amm imdi, ay"amm imdi,ay"am ede"le", y" ile 3imdi.=amd--senla", hamd--senla",

N" ile +ay"am kld +u nlm.

ilmek is!e"sen seni,0an i6inde a"a can.

e6 canndan +ul n,(en seni +il, sen seni.

Eim +ildi eflini,Gl +ildi sfa!n,

7nda "d !n,

(en seni +il, sen seni."nen sfa!nd",

Gnu "en !nd",ay"i ne hace!indi",

(en seni +il, sen seni.

Eim ki hay"e!e a"d,?"a ms!a "ak *ldu,

Ae hd-i ! +uldu,(en seni +il, sen seni.

ay"am n +ildi,ileni anda +uldu,ulan *l kendi *ldu,

(en seni +il, sen seni.

enim maks?dum +u lem,e ildi", lkin ill =?.u +enim de"dime de"man,e ildi", lkin ill =?.

e ildi" *l, h?"-i lman,e 0enne!, k 3k, ne de Id an,u +enim, nlme sul!an,e ildi", lkin ill =?.

Bnn nak3 haylinden,0ihan +i" e""e *lmu3!u".

a a" e!sen * e""eden,"nme , lkin ill =?.

u ay"am, e e" id"k,$de"sen, sen +u lemde.

u s""n s""na kimse,$"eme , lkin ill =?.

1) akyk- umniyye !e"cmesi; sh. HH 2) Em?s-l-alm; cild-2, sh. 1D2&


31/274

C) efeh!-l-ns; sh. %8DD) Aam 9lmihl (ede!-i $+ediyye; sh. 1FF85) Ieh+e" 7nsikl*:edisi; cild-H, sh. H %) Menk+- =c ay"am- Lel H) Ac-!-!e "ih; cild-2, sh. D288) 7 =is!*"y *f G!!aman P*e!"y; cild-1, sh. 2&&&) edyi-l- eky; ". 1&F1F) Gsmanl mellifle"i; cild-1, sh. 5%

HAC@ AA (A );%5;*:Yldrm Byezd devri limlerinden. 0smi, 2dr bin Fli bin 2attb olu*, 2a+ @a1a diye

me1 r oldu. 9elal/ddn lakab verildi. Fslen Fydnldr. Fnadoluda ilim ta sil ettikten sonraMsra !itti. B/y/k lim 6kmel/ddn Bbertden y/ksek din bil!ilerini rendi. 2anef mez ebifk bil!ilerinde lim oldu. M/brek E Mantkden de akl ilimleri ta sil etti. Fkl ve naklilimlerde ta silini ikml edi*, faydal eserler yazd. "oktorlarn -re bulmaktan +iz kald bir

astala yakaland. 3b ta siline ba1lad. Ksa zamanda zamann en naml doktoru oldu. K ireasta nesine ba1tabb oldu. 0l-lar ve astalklar /zerine i tisasn ilerletti. Memleketine d nd/.

Fydnoullar beylerinden Rs Beyin teve++/ /ne maz ar oldu. Rs Bey i-in =Eif5/l5eskm ve

dev5/l5elm> adl eserini, 3/rk-e olarak da =3es il> adl mu tasar bir tb kitab yazd. 3imuruntabbleriyle kar1la1t. Fralarnda rekabet iddias oldu. 3imurun tabbleri, onun ilminin /st/nl//,tebbetteki e liyetini kabul ve tasdik ettiler. Ceyyd Eerf 9/r+n azretleriyle ! r/1/*, so betetti. 0lim rendi. < m/brek ztn iltiftlarna maz ar oldu. #'$ &m. '%':) yl +ivarnda vefatetti.

Lmr/ boyun+a, Flla / telnn dnini renmek, adleserine bir 1iyesi, 0mm5 Beydv azretlerinin =3avli> adl eserine de bir 1er i vardr.

1) akyk- umniyye !e"cmesi #Mecd $fendi); sh. HD

2) Ee3f- - n?n; sh. 1FD8, 111%, 1H1%C) Em?s-l-alm; cild-C, sh. 1&F%

HDR (M&' !) #$% H 5 5*:2ads, na iv, krat ve 2anef mez ebi fk limlerinden. 0smi, Mu ammed bin 2all bin 2ill

bin 2asen el52dir el52alebdir. akab Qreddn olu*, k/nyesi 6b/l5Bekdr. N%N &m. ':%$)senesinde dodu. #8% &m. '%8') senesi Gebul5evvel aynn onunda, 9umartesi !/n/ 2alebdevefat etti. Qamazn Bur neddn 2aleb kldrd. iriyye Medresesi yaknna defnedildi. 9enzenamaz -ok kalabalk oldu. 0bn5i 2a+er5i FskalnJ =2dirnin vefat Msrda duyulun+a, 9emzil5evvel aynn sonlarnda 6z er 9miinde !yabnda +enze namaz klnd> demektedir.

B/y/y/* ilim renme -ana !elin+e, -e1itli ilimlere dir onbe1 kita* ezberledi. 9emleddnbin Fdm, Eeref/ddn Ms 6nsr, 2ayder, Cir+/ddn 2ind !ibi limlerden ilim ta sil etti. 6bFbdulla 6nd/l/s ve 6b 9afer 6nd/l/sden na iv ilmi rendi. Bur neddn 2aleb veEeref/ddn 6nsr ile beraber arkada1lk ya*t. Bu iki zt ile beraber, bunlarn o+alarndan -okistifde etti.

"me1ka !idi* orann b/y/k limlerinden ilim rendi. 0bn5i 6mle bunlardandr. Bu limdenC/nen5i 6b "vd ve C/nen5i 3rmizyi okudu. Bir-ok kere de K ireye !itti. K iredeDeliyy/ddn Menfelt, 9emleddn 6snev, 0bn5i M/lakkn, 9elleddn 3enbnden ilim ta sil etti.Eemseddn Fskalnden krat ilimlerini okudu ve ads5i 1erf dinledi. Bu limden krat i-ini+zet ald. eyn/ddn Trk, Cadreddn Ysuf ve Kemleddn bin F+emden ads5i 1erf rendi.

eyn/ddn Trkden ads ilminde i+zet ald.Bir m/ddet 6b/l5Deld 0bni E nenin yerine kadla veklet etti. "a a sonra da Cermn

kasabasnda kadlk vazfesine tayin edildi. #'' &m. '%(#) senesinde 2alebde vli "emirta1nyardmyla 2anef kadlna !etirildi. Burada fetvlar verdi ve ders okutarak talebe yeti1tirdi.Ya1ay1 ve lleri !/zel olu*, erkes tarafndan beenilirdi. ok keskin zekl idi. 2anef fk n-ok iyi bilirdi. 2att memleketinde *armakla i1ret edilen b/y/k limlerden idi. Cultan M/eyyedonu -ok sever, -ok ikramlarda bulunur ve /rmet ! sterirdi.


32/274

Mu addis Bur neddn 2aleb anlatr4 =Eamda ve K irede onun !ibisini bilmiyorum. okm/tevz ve dnin emirlerine -ok bal bir zt idi. 9ematle namaz i- ka-rmazd. "evamlKurn5 kerm okur, -ok nafile ibdet ya*ar ve ilimle me1!ul olurdu. Qa iv, sarf, krat, ads veFrab ilimlerde -ok b/y/k lim idi.>

Yazd kymetli eserlerden bazlar 1unlardr4 '5 Eer 5ut5tavd li50bn5i 2i1m, 85 Eer 5u15E/zr, :5 Eer u Mu!n5il5lebb, %5 Mekrim5/l5a lk, ?5 Mu tasaru 9il5/l5if m, $5 Eer 5ut5tazrfalet53asrf, N5 Eer 5/l5fevid5il5!ysiyye.

1) Mucem-l-mellifn; cild-&, sh. 2&22) $l-7lm; cild-%, sh. 11H C) $d- a -l-lmi; cild-H, sh. 2CCD) $n+-l- um"; cild-C, sh. 2%C5) $sm-l-mellifn; cild-2, sh. 18D%) e e"!- - ehe+; cild-H, sh. 1%8

HAFD 0N MER/B:9ezyirde bulunan 3ilmsn 1e rinde yeti1en 0slm limlerinden ve evliynn b/y/klerinden.

0smi, Mu ammed bin F med bin Mu ammed bin F med bin Mu ammed bin Mu ammed bin 6b

Bekr bin Mu ammed bin Merzk olu*, nisbetiJ F+s, 3ilmsn ve Mlikdir. K/nyesi 6b Fbdullave lakab Eems/ddndir. 2afd ibni Merzk veya ksa+a 0bn5i Merzk diye tannm1tr. 3ilmsnnme1 r fk limlerinden olan 0bn5i Merzk Mu ammed bin F medin torunudur. Bunun i-in 2afdibni Merzk denilmi1tir. N$$ &m. ':$%) senesi Gebul5evvel aynn ':. @azartesi !e+esi 3ilmsndadodu. #%8 &m. '%:A) senesi Eabn aynn '%. @er1embe !e+esi orada vefat etti. 9uma !/n/3ilmsnn en b/y/k +misi olan 9miul5azamda +enze namaz kln* defnedildi.

0lk ta siline, dou* yeti1tii 3ilmsn 1e rinde ba1layan 2afd ibni Merzk, orada bulunanlimlerden okudu. "a a sonra ilim renmek i-in -e1itli yerlerde bulundu. 0skenderiyye, K ire,;as, 3unus, Mekke ve ba1ka yerlerdeJ Be /ddn ed5"emmin, Q/veyr, B/lkn, 0bn5/l5M/lakkn,Mu ibb/ddn 0bni 2i1m Cad el5Tkbn, Deliyy/ddn el5Mesmd, 0bn5i Frafe, 6b/l5Fbbs el5Kassr, 0bn5i 2ayat, Mu ammed bin Mesd es5Can +, 6b/l5;adl el52rk, Eemseddn el57amr, Kms sa ibi ;rz bd, 0bn5/l52a11b ve da a ba1ka bir-ok limden ilim rendi.

3efsr, ads, usl, fk , tasavvuf, krat, l/!at, beyn, arz, nazm ve ba1ka ilimlerde zamannnen nde !elen limleriden oldu. Fkl ve nakl ilimleri kendinde to*lad.2afd ibni Merzk, bir-ok talebe yeti1tirdi. 3alebelerinden bazlarnn isimleri 1 yledir4

Celeb, Lmer el5Kal1n, Mu ammed bin Fbbs, Qasruddn ez5 evv, Deliyyulla 2asen6brekn, 6b/l5Berekt el57amr, 6b/l5Fbbs F med bin Fbdurra mn en5Qedrm, Fli binCbit, olu Mu ammed bin Mu ammed Merzk ve da a ba1kalar.

amannda bulunan Mlik mez ebi limlerinin en b/y/klerinden olan 2afd ibni Merzkazretleri, dier limlerin imm idi. Con dere+e m/ttek, z/ d ve vera sa ibi sli bir zt idi.

Kendisi ve er i1i bereketli idi. 2er ilimde lim, er fende ma ir idi. 6vliydan idi. 0nsanlarnm/ftsi idi.

6 l5i s/nnet itikdnda olu*, Celef5i sli nin yolunda idi. Bu itikd yaymak i-in -ok -al1t.;azilet sa ibi b/y/k ztlarn ! zbebei idi. limlerin efendisi idi. Lyle y/ksek idi ki, onunzamannda onun !ibisi yoktu. Kendisi bidatlere bula1mad !ibi, bidat e line kar1 da -ekilmi1 birkl- !ibi idi. or meselelerin - z/+/s/, m/1killerin alledi+isi idi. Kermetler sa ibi idi. Bir-okmenkbesi vardr. 0nsanlar arasndaki yeri ve dere+esi -ok y/ksek idi.

0lmin madeni, anlay1n kvl+m, saadetin kimyas idi. C z s ylemede de adet bir aznemisli idi. 0limde bir derya idi. limler demi1lerdir ki4 =Eayet 0mm5 Mlik bu zt ! rm/1 olsaydJ

=Ciz ilim ve vellik bakmndan -ok y/kseksiniz. Buyurun, siz konu1un. Benim fk m sizdendinlensin> derdi.>

Y/ksek a lk, fazilet ve iyilik sa ibi idi. C yledii s zler e* ikmet dolu idi. ulmetkaranlklarnn aydnlat+s idi. "orularn yardm+s idi. 2aklarndaJ = buyurulan evliydan idi. ;asdan Msr diyarna kadarolan yerlerde bulunan insanlarn e*si, 2afd ibni Merzkun fazilet sa ibi /st/n bir zt olduundaittifk etmi1lerdi. Y/kseklii er tarafa yayld. Me+lislerde onun /st/nl/kleri anlatlrd.

2afd ibni Merzk, -ok tevzu sa ibi ve al-ak ! n/ll/ bir zt idi. Bir ara 0stanbula !eli*, altay kadar kalm1tr.


33/274

3alebelerinden 0mm5 Celeb 1 yle anlatr4 =2afd ibni Merzk bizim o+amzdr. 3nusdayanmza !eldi. Burada bir m/ddet ikmet etti. Kendisinden -ok 1eyler rendim. 2uzrunda0mm5 Mlikin Muvatta isimli ads kitabn okudum. 0mm5 Qevevnin 6rbaniyytn bitirdim.2uzrunda er ads5i 1erfi okuduumda, u1 i-erisinde dinler sonra alamaya ba1lard.2uzrunda okuduum kita*lar bitirin+eye kadar bu l b yle devam etti.>

Yine talebelerinden 6b/l52asen Kalsd 1 yle anlatr4 =3ilmsnda limlerden, z idlerden,bid ve sli lerden bir-ok zt ! rd/m. Bunlarn i-inde en /st/n/ Eey 5/l5fak , b/y/k lim,me1 r 6b Fbdulla ibni Merzk azretleridir. 2er ilimde lim idi. ;azilet sa i*leri arasndadere+esi -ok y/ksek idi. 7e+e ve !/nd/z b/t/n vakitleriJ namaz klmak, Kurn5 kerm okumak,ilim retmek, fetv vermek ve kita* yazmakla !e-erdi. Bo1 bir n yoktu. Ben uzrundaJ Ca 5i Bu r, feriz, Rz 5/l5;ris, Eer5ut53es il, ;er li 0bn5i 2+ib, 3es l/ 0bn5i Mlik, 6lfiye, Kfiye,Min +5/l57azl ve da a ba1ka bir-ok kitab okudum. #%8 &m. '%:A)da Eabn aynn '%.@er1embe !e+esi vefat etti. 6rtesi !/n/ 9uma namazndan sonra +enze namaz klnd.9enzesinde zamann sultn da bulundu. 0nsanlar onun ayrlna -ok /z/ld/ler.>

2afd ibni Merzk azretlerinin yazm1 olduu kymetli eserlerden bazlarnn isimleri1 yledir4 6nvr5/d5derr f m/kerrert5il5Bu r, Gavdat5/l5erib, el5Mefti 5/l5merzkiyye, Eer uKasdet5il5B/rde, 6nvr5/l5yakn f 1er5 u ads5i 6vliyulla 5il5m/ttekn, el5Fyt5/l5vd t, Rz 5/s5Clik, 3efsru sret5/l50 ls, Gavd5/l5be + f mesil5il52al+, Fkdet/ e l5it53ev d.

1) $d- a -l-lmi; cild-1, sh. 5F2) Mucem-l-mellifn; cild-8, sh. C1H C) $l-7lm; cild-5, sh. CC1D) $sm-l-mellifn; cild-2, sh. 1&15) Aa"f-l-halef; sh. 128%) eyl-l-i+!ihc; sh. 2&CH) $l- us!n; sh. 2F18) J h-l-mekn?n; cild-1, sh. H, HD, 1F%, 1DC, 1DH, D8F, 588, 5&2, cild-2, sh. 22&, 2CF,D%5, H8D

HALE0:

;k , kelm ve na iv limi. 0smi, Mu ammed bin Lmer el52aleb olu* lakab Cir+/ddndir."oum tri i bilinmemektedir. #?( &m. '%%$) senesinde 6dirnede vefat etti.


34/274

Fzlarla zikr4 Fzlarla, Flla / telnn beendii ve rz olduu i1leri ya*mak, yasakettiklerinden saknmaktr Bunun i-indir ki, Flla / tel namaza, zikr buyurdu.

E yle denilmi1tir4 = ikr yedi -e1ittir. 0lkiJ ! z/n zikri olu*, Flla korkusu i-in alamaktr.0kin+isiJ kulan zikri olu*, !/na olmyan iyi ve fideli 1eyleri dinlemektir. O-/n+/s/J dilin zikriolu*, Flla / telya amd/ senada bulunmaktr. " rd/n+/s/J iki elin zikridir ki, fakirlere yardmve ba1ta bulunmaktr. Be1in+isiJ bedenin zikri olu*, Flla yolunda -al1maktr. Fltn+sJ kalbinzikridir ki, Flla / telnn azbndan korku*, ra metinden /mitli olmaktr. Yedin+isiJ r un zikriolu*, Flla / telya teslimiyet ve

yet5i kermedeki =;ezkirn> kavl5i 1erfi, b/t/n tatleri, emri i-erisine almaktadr. Fyn1ekilde =6zkurk/m> kavl5i 1erfi de, Flla / telnn umm l/tuf ve i sn ede+ei dere+elerenazaran, b/t/n iyiliklerin i sn oluna+ana, amd olmasn i-ine alr. Bu l/tuf ve i snlarn ena1a dere+esi, dnin emirlerini yerine !etirme !ayreti i-erisinde olan kimseler i-in, en b/y/k !ayeve maksuddur. Conra rz makam !elir ki, bu akkat e linin murad olan bir dere+edir.

ikr ile il!ili baz usslar4'5 Flla / tel -ok zikredilmeli4 Flla / tel, F zb sresinin otuzbe1in+i yet5i kermesinde

melenJ Gerekten Allah/*n emrine boyun e0en btn erkekler ve kad*nlar, &!erei /zereFlla ve @ey!amberini tasdik eden) 4/min erkekler ve m/min kad*nlar, ibdete devameden erkek ve kad*nlar, &i1 ve s zlerinde) sd*k erkekler ve sd*k kad*nlar, sabreden

erkekler ve sabreden kad*nlar, mtev%i erkekler ve mtev%i kad*nlar, sadaka verenerkekler ve sadaka veren kad*nlar, oru tutan erkekler ve oru tutan kad*nlar, *r%lar*n*koruyan erkekler ve kad*nlar, Allah/* ok %ikreden erkekler ve kad*nlar &var ya) , Allahbunlara bir ma firet ve byk bir mkfat ha%*rlam*1t*r.' buyuruyor.

85 2er zaman Flla / tely zikretmeli4 Flla / tel, l5i 0mrn sresinin y/zdoksanbirin+iyet5i kermesinde melenJ $a0duyulular o kimselerdir ki, ayakta iken, otururken veyatarken &dima) Allah/* anarlar. G&klerin ve yerin yarat*l*1* hakk*nda, Allah/*n varl*0*n*tefekkr ederler ve 1&yle derler5 !y 6abbimi%, sen bunlar* bo1una yaratmad*n. $en bt*l

1ey yaratmaktan mne%%ehsin. Art*k bi%i (ehennem ate1inden koru' buyuruyor.:5 Flla / telnn, tazim, sev!i ve b/t/n m/ im i1lerde


35/274

Flla / tely zikretmek, *ek 1erefli bir i1tir. /nk/ Flla / tel, kulluk makamndameleklerin dere+elerini beyn buyururken, onlar zikretmeleri sebebiyle med eyledi ve Kurn5kermde melenJ !0er Allah/a ibdet etmekten ekinir kibirlenirlerse, bilsinler ki,6abbinin kat*nda bulunan melekler hi usanm*yarak, ece ve nd% 2/nu tesbihederler' buyuruyor. &;ussilet5:#).

Geslulla &sallalla u aley i ve sellem), Flla / telnn 1 yle buyurduunu bildirdi4 Benkulumun, beni %ann*na &reyim. +ulum beni an*nca, ben onunla beraber olurum. !0erkulum beni nefsinde anarsa, ben de onu %t*mda anar*m. !0er beni bir cematierisinde anarsa, ben de onu ondan daha hay*rl* bir cemat &melekler)aras*ndaanar*m.'

3asavvufta esas, azr ve uyank bir kalb ile devaml zikirdir. Bunun i-in zikrin akkati,er1eyi unutarak Flla / tely anmaktr. Yan er1eyi Flla / telnn rzs i-in ya*maktr.

1) Mucem-l-mellifn; cild-11, sh. 8F2) akyk- umniyye !e"cmesi #Mecd $fendi); sh. 188C) $l-7lm; cild-%, sh. C15 D) $sm-l-mellifn; cild-2, sh. 1&%5) akyk- umniyye; cild-1, sh. 18%

HAL (Y, =21iyet/ alel5Ke11f, =21iyet/ al 1er 5i15Eafiyye> &Bu kita* sarfilmine ittir).

1) Mucem-l-mellifn; cild-1C, sh. 2&22) $d- a -l-lmi; cild-1F, sh. CF&C) u ye!-l- u!; cild-2, sh. C5%D) Aa+ak!-l-mfessi"n # ?d); cild-2, sh. CH&5) $l-7lm; cild-1, sh. 22D

HMD- ABSARY (S9 &%=& 0 # *:


36/274

Babasnn ismi Eemseddn Msdr. 3efsr, fk ilimlerinde ve tasavvufda -ok y/kseldi. 2zraley isselm ile so bet ederdi. #'? &m. '%'8) senesinde Fksarayda vefat etti.

0lk ta silini babasndan ald. Babasnn vefatndan sonra Eama !iderek, =2ank 5Byezdiyye>de ilim rendi. 3asavvuf yoluna !irdi. kasabasnda bulunan 2+eFleddn5i 6rdebl azretlerinin uzruna !itti. Burada o+asna b/t/n !ayretiyle izmet ederek,ilim rendi. 3asavvuf yolunda /st/n dere+elere kavu1tu. Fleddn5i 6rdebl, bir!/n 2mid5iFksaryyeJ =Frtk bizden rendiin ilmi, Flla / telnn dnini, insan

Documents

İslâm Âlimleri Ansiklopedisi - 12