Jarðvegur á Íslandi

Landbúnaður á Íslandi 2010

Hótel Selfoss 28. janúar 2010

Ólafur Arnalds

Geymir mikið vatnSkortir samloðun

Mikil frjósemi (nema P)Bindur mengun

Hætt við skriðuföllum og rofi

Fosfórskortur

Á Íslandi: mikið af auðnum

Sérstakur jarðvegur á Íslandi: eldfjallajörð

Ísland: Eldfjallajörð með mikil arktísk áhrif

Moldin er sem maðurinn sem mótast af umhverfi og atlæti

Jarðvegur er breytilegur

0-2 kg C m2

3-6% leir20-40 kg C m2

10-40 % leir50-500 kg C m2

5-15% leir

Mold á auðnglerjörð

Þurrlendibrúnjörð

Votlendimójörð,

svartjörð, votjörð

- líka á Íslandi

1. Sortujörð(andic)

2.Glerjörð(vitric)

Eldfjalla-jörð

(Andosol)

4. Annar jarðvegur(other soil types)

Brúnjörð (Brown Andosol)

3. Mójörð (Histosol)

Votjörð (Gleyic Andosol)

Svartjörð (Histic Andosol)

Melajörð (Cambic Vitrisol)

Malarjörð (Gravelly Vitrisol)

Sandjörð (Arenic Vitrisol)

Vikurjörð (Pumice Vitrisol)

Frerajörð (Cryosol)

Bergjörð (Leptosol)

Kalkjörð o.fl.

Vatnsstaða (Drainage)

Áfok og gjóska(Eolian input)

Leir(Clay content)

Lífræn efni(Organic content)

Vatnsbinding(Water retention)

Sýrustig(Soil reaction)

Jónrýmd(Cation exchange)

Rúmþyngd(Bulk density)

Kornastærð(Texture)

Umhverfisþættir(Environmental factors )

Jarðvegsþættir(Soil factors)

Jarðvegs-eiginleikar(Soil properties)

>20%C 12-20%C <12%C

Áfok / Eolian input

Blautt / Wet Þurrt / Dry

Glerjörð - Vitrisol

BrúnjörðBrown Andosol

VotjörðGleyic Andosol

SvartjörðHistic Andosol

MójörðHistosol

Gler Vitric

Lífræn efniOrganic content

AllófanAllophane

Íslensk mold: mótuð af gjósku

MójörðHistosol

SvartjörðHistic Andosol

GlerjörðVitrisol

pH%

Áfok eolian deposition

30

20

10

Votjörð og BrúnjörðGleyic and Brown Andosol

4

5

6

7

%C

%Leir

pH

Áfok – jarðvegsflokkar – jarðvegseiginleikar (%C, %leir, pH)

Íslensk mold er frjósöm í eðli sínu

Mójörð þurrlendi ogVotjörð (á gosbelti)

Votlendi (ekki gosbelti)Mójörð og Svartjörð

GlerjörðAuðnir

Vatnsmiðlun

Jónrýmd, næring

Bindur mengun

Hugsanleg snefilefnavandamál

Rof, frostlyfting

Afoxað umhverfiRæktunarvandi

Mikil framleiðni/frjósemi

Áfokið – oft stórlega vanmetið

400 km

Áfok breiðir teppi fokefna yfir landið, sem er uppistaða fyrir fyrir myndun jarðvegs á Íslandi

Oft 0,2-1 mm á ári (gosbeltin og nágrenni)

Kulferli: áhrif frosts og þýðu

Vatn frýs í jarðvegi og mótar umhverfið.

Mótun yfirborðs landsins;

Áhrif á gróðurfar

Áhrif á landnýtingu

Kulferli – samspil við landnýtingu

Auðnirnar

NáttúrlegarOg

Afleiðing athafna mannsinsOg

Samspil náttúru og manns

Vatnssöfnun yfir frostnum jarðvegi (Geitasandur. Mynd: Berglind Orradóttir)

Kulferli – auðnir -vatnsbúskapur

Ástand auðlindarinnar jarðvegs

Jarðvegsrof á Íslandi (1991-1997)

Flokkun jarðvegsrofs

Kortlagning í landinu öllu

Rannsóknahefð - rof

Niðurstöður fyrir hvern afrétt og hrepp í landinu

Mynd jarðvegsrof

Lr og Rala, 1997

Ástand afréttarsvæða á miðhálendinu

Auglýsing:

Glæsilegur flutningabíll í íslensku landslagi

Er eitthvað athugavert við þessa góðu auglýsingu?

.... eða þessa forsíðu?

Landnýting og mold:Margvíslegar ógnanir og verkefni

Verndun og endurheimt vatnsmiðlunar

Mynd: EFÞ

Mynd: BO

Þéttbýlismoldin þarfnast verndar

Torfæruhjóla - ómenning

Votlendi Mikilvæg auðlind

Mikið rask - framræslaGríðarleg áhrif á kolefnisbúskap

Raskaður jarðvegur á Íslandi:Meiri losun gróðurhúsalofttegunda en allur

iðnaður?!!

Endurheimt landgæðaMikilvægt landnýtingarverkefni

Gagnagrunnar: tæki til stefnumótunar í landnýtingu

Hæð yfir sjávarmáli

(m) 0-200 200-400 400-600 600-800 800-1000 >1000 Samtals

Neðan

400m

Landgerð km2 % km2

Gróið annað en mosi 17650 11212 9598 3868 419 42 42789 42 28863

Mosi 938 1393 842 202 9 1 3385 3 2331

Líttgróið og

hálfgróið 5210 5074 10981 13596 6444 2112 43416 42 10284

Ár og vötn 1278 235 467 181 52 17 2230 2 1514

Jöklar og fannir 72 195 272 875 1445 8242 11101 11 267

Samtals 25149 18109 22159 18722 8369 10414 102922 100 43258

Flatarm. hæðarbila

(%) 24 18 22 18 8 10 100

Nytjaland: gróðurhula Íslands

Mold: Undirstaða fæðuframleiðslu og bindur mikið kolefni

Fæðuöryggi byggir á vistkerfum

Mikið ræktarland til reiðu, en úthagakerfi mjög hnignuð

Moldin er í eðli sínu frjó þegar hún er skynsamlega nýtt

Unnt binda í jarðvegi svipað mikið kolefni og losað er með iðnaði og bruna kolefniseldsneytis

Jarðvegur – landnýting - lokaorð

Eigum gríðarlegar auðlindir í mold, gróðri og landi

Landnýtingarstefna og skipulag miða ekki við græn gildi eða verndargildi

Röng landnýting nýtur vafans, ekki moldin (eða náttúran sem slík)

Komin tími á nýja landnýtingarstefnu