UNIVERSITETI I GJAKOVËS “FEHMI AGANI” Gashi.pdf · Mjetet mësimore vizuale ndryshe njihen si (vrojtimi dhe perceptimi me shqisën e të pamurit të objekteve natyrore, ose të

1

UNIVERSITETI I GJAKOVËS “FEHMI AGANI”

FAKULTETI I EDUKIMIT

PROGRAMI PARAFILLOR

PUNIM DIPLOME

TEMA: Mjetet mësimore në fushën gjuhë dhe komunikim në klasën përgatitore

Udhëheqësi shkencor: Kandidatja:

Prof. Ass. Dr. Ragip Gjoshi Jehona Gashi

Gjakovë, 2019

1



PROGRAMI PARAFILLOR

PUNIM DIPLOME




Gjakovë, 2019

1



PROGRAMI PARAFILLOR

PUNIM DIPLOME




Gjakovë, 2019

2

Ky punim u mbajt me datë _________________ para Komisionit Vlerësues i përbërë nga:

1. ___________________________ Kryetar2. ___________________________ Anëtar3. ___________________________ Anëtar

Komisioni vlerësues e vlerësoi punimin me notën ___________________ ( ).

3

MIRËNJOHJE

Rruga drejt përfundimit të fakultetit të edukimit ishte mjaft e gjatë dhe sfiduese. Në këtërrugë tatëpjetat nuk kalohen dot pa ndihmën, përkrahjen, mbështetjen dhe shtytjen e personavetë tjerë, të cilët, jam shumë me fat që i kam.

Në këtë drejtim, dëshiroj të shpreh falënderimet e mia për profesorin tim udhëheqës,profesorin e nderuar, Prof.Ass.Dr. Ragip Gjoshi, i cili me këshillat e tij profesionale e tëvlefshme bëri që ky punim të marrë këtë formë.

Një falënderim tjetër shkon për koleget, të cilat më përkrahën dhe më këshilluan, si dhepër të gjithë profesoreshat dhe profesorët tjerë për këshillat dhe përvojat e tyre që i ndanë me ne,të cilat do të jenë shembuj me vlerë në formimin tim si një edukatore shembull për brezat e rinj.

Falënderimi për të cilin është e vështirë të gjej fjalët më me peshë, fjalët që shprehinmirënjohjen time të pafund, për përkrahjen, motivimin, mbështetjen e pakushtëzuar dhe ndihmënsistematike, i dedikohet familjes time.

Pa të gjithë ju, çdo gjë do të ishte shumë më e vështirë.

Ju faleminderit!

4

ABSTRAKT

Qëllimet dhe funksionet e fushës kurrikulare “Gjuhët dhe komunikimi”

Sipas kornizës së re kurrikulare, qëllimet e fushës Gjuhët dhe komunikimi në mësimdhënien eshekullit të ri janë:

Zhvillimi i shkathtësive të komunikimit ( të dëgjuarit, te folurit, të lexuaritdhe të shkruarit).

Zhvillimi i shkathtësive të të shprehurit nëpërmjet mjeteve auditive vizualedhe informative.

Zhvillimi i shkathtësive të komunikimit nëpërmjet teknologjisë informative.

Formimi i përgjithshëm gjuhësor, letrat, kulturor dhe jetësor.

5

PERMBAJTJA

ABSTRAKT......................................................................................................................................................4

PERMBAJTJA..................................................................................................................................................5

HYRJE.............................................................................................................................................................6

KAPITULLI - I -.............................................................................................................................................7

MJETET MËSIMORE DHE FUNKSIONI I TYRE .................................................. Error! Bookmark not defined.

LLOJET E MJETEVE MËSIMORE......................................................................................................................8

Mjetet mësimore vizuale ............................................................................................................................8

Mjetet mësimore audio-vizuale ..................................................................................................................9

Mjetet mësimore auditive .........................................................................................................................10

Mjetet konkretizuese-ilustruese ...............................................................................................................12

Mjetet mësimore grafike ..........................................................................................................................12

KAPITULLI -II-............................................................................................................................................168

Qëllimet dhe funksionet e fushës kurrikulare Gjuhët dhe komunikimi......................................................18

Materialet mësimore në zhvillimin e kompetencave për fushën kurrikulare ''Gjuhët dhe komunikimi...23

Përdorimi praktik i mjetev mësimore sipas fushave programore ............... Error! Bookmark not defined.4

Modeli i planit të orës mësimore të gjuhës shqipe ....................................................................................31

LITERATURA ................................................................................................................................................32

JETËSHKRIM ................................................................................................................................................33

6

HYRJE

Kurrikula Bërthamë për klasën përgatitore dhe arsimin fillor, nxënësve u mundësonzhvillimin e aftësive themelore të komunikimit, si përdorimin e gjuhës, shkrim-leximin,pasurimin e fjalorit, zhvillimin e shkathtësive themelore gjuhësore, të kuptuarit përmes dëgjimit,të folurit në funksion të dhënies dhe marrjes së informacionit, lexim-kuptimin, të shkruarit sipasmodeleve të thjeshta, dallimin e teksteve letrare, njohjen e formave bazike të sistemit gjuhësor( fonetikë, morfologji, sintaksë ),zhvillimin e shkathtësive të të shprehurit nëpërmjet mjeteve tëndryshme audio vizuale; përdorimin e TIKU-ut, formimin e përgjithshëm gjuhësor, letrat,kulturor dhe jetësor.

Fusha Gjuhët dhe komunikimi në klasën përgatitore dhe arsimin fillor, bazuar në KornizënKurrikulare, përmban këto lëndë: gjuhë amtare, gjuhë e parë e huaj ( gjuhë angleze ), si dhegjuhë shqipe për nxënësit e komuniteteve joshqiptarë. Kjo fushë nxënësit i përgatitë përkomunikimin funksional, të qartë dhe përmbajtjesor.

Nëpërmjet lëndëve të kësaj fushe nxënësve u mundësohet t’i zhvillojnë shkathtësitë kryesore tëgjuhës: të dëgjuarit, të folurit, të shkruarit dhe të lexuarit, me qëllim të zhvillimit tëkompetencave, të cilat I përdorin në jetën e përditshme.

7

KAPITULLI - I -

MJETET MËSIMORE DHE FUNKSIONI I TYRE

Mësimi i gjuhës shqipe nuk mund të zotërohet pa përdorimin e mjeteve të ndryshme mësimore.Në mësimin e gjuhës shqipe mjetet mund të jenë tekstuale, natyrore, artificial, klasike,bashkëkohore, statike, dinamike, mjete individuale dhe kolektive, konkretizuese-ilustruese,vizuale ( pamore ), dëgjimore, dëgjimore-pamore ( audio-vizuale ), mjete të materialit tëposaçme didaktike mësimore dhe mjete me transmetime të tyre nëpërmjet mjeteve teknike( përmbajtjet e programuara, fletëzat mësimore). Pavarësisht nga shumëllojshmëria e termave,mjetet mësimore janë instrumente didaktike qe janë prodhuar, përshtatur ose zgjedhur përnevojat e mësimit dhe punës mësimore dhe i shërbejnë jo vetëm ngritjes së cilësisë, por edhendryshimit të stilit të punës mësimore.

Të gjitha këto mjete në mësimin e gjuhës, kanë për qëllim konkretizimin e brendshëm tëparaqitjeve të fenomeneve gjuhësore apo letrare, për ta plotësuar dhe përforcuar konkretizimin elëndës përkatëse, me përkapje të drejtpërdrejtë. Para së të gjithash me ndihmën e mjetevemësimore, sipas pedagogut polak Okonj, ndahen në dy grupe: në mjete konkretizuese dhe nëmjete mësimore ndihmëse.1

Mjetet mësimore e konkretizojnë mësimin, e bëjnë më të lehtë, më të kapshëm dhe sintetizues .Prandaj, nuk mban mendimi i vjetruar se mjetet mësimore humbin kohën për mësim dhe semësimet edhe ashtu janë të ngarkuara me material teorik. Përvoja e hedhë këtë mendim dhe ethotë të kundërtën, se ato kursejnë kohë nëse arsimtari di t’u përmbahet disa rregullave:

1. Në mësim nuk duhet të sjellim një numër të madh mjetesh mësimore sado interesante tëjenë ato. Kjo ua tërheq vëmendjen nxënësve nga përmbajtja kryesore;

2. Zgjedhja e mjeteve për konkretizim duhet të jetë studiuar mirë, ashtu që të zgjidhen atoqë janë më efikase për nga përmbajtja dhe më të përshtatshme për t’u parë apo dëgjuar;

3. Duhet të udhëzohen nxënësit për ta kapur materialin që bëhet zakonisht gjatë bisedësapo paraqitjes së mësimit;

4. Paraqitja e mjetit mësimor duhet të shoqërohet me fjalën e mësuesit;

5. Duhet të t’u tregohet nxënësve që vëmendjen ta përqendrojnë në atë që është kryesore tegjërat e përgjithshme, e pastaj të kalohet në analizë të detajeve ;

6. Duhet të dihet se përdorimi i mjeteve nuk është qellim më vete, por që nxënësi të bëhetaktiv, që të arsyetohet përmbajtja dhe detyrat e orës mësimore.

1 Didaktika e gjuhës dhe e leximit letrar ‘’ Avzi Mustafa’’, faqe 109.2 Mësimdhënia në Kosovë ‘’Mimoza Gokutaj’’ faqe 88

8

LLOJET E MJETEVE MËSIMOREMjetet mësimore ndahen në mjete mësimore primare dhe në mjete mësimore sekondare.

Mjetet mësimore vizuale Mjetet mësimore auditive Mjetet mësimore audio-vizuale Mjetet mësimore konkretizuese-ilustruese Mjetet mësimore grafike

Mjetet mësimore vizuale

Mjetet mësimore vizuale ndryshe njihen si (vrojtimi dhe perceptimi me shqisën e të pamurit tëobjekteve natyrore, ose të paraqitjes së tyre si vepër arti në formë të maketeve, fotografive ,vizatimeve, videokasetave etj. Sipas pedagogut polak Ëicenty Okonj në mësim përdoren mjetetmësimore: tekstuale, të rëndomta vizuale (tekste të ndryshme, objekte natyrore, modele,fotografi, vizatime etj). Mjetet mësimore vizuale, sipas formës së paraqitjes së jashtme dhevendit që ato zënë ne hapësire, mund të jenë:2

1.Dydimensionale

2.Tredimensionale

Sipas karakterit dydimensional, mjetet vizuale mund të jenë:

1. Fotografitë dhe pikturat

Mjetet grafike mund të ndahen në :

1. Grafikët linearë 8. Pllakatet

2. Grafiku rrethor ose cirkular 9. Karikaturat

3. Skemat 10. Tekstet dhe botimet e ndryshme

4. Tabelogramet 11. Albumet

5.Diagramet 12. Atllasi

6. Hartogramet

7. Simbolet

Sipas karakterit, mjetet tredimensionale mund të ndahen në:

1. Aparatet

2.Modelet dinamike.

3.Makinat e ndryshme

4.Numëratoret

2 Didaktika e gjuhës shqipe edhe leximit letrat ‘’ Dr. Avzi Mustafa’’ , faqe 110.Didaktika e gjuhës shqipe ‘’Riza Brada' faqe 190

9

Mjetet mësimore audio-vizuale

Mjetet mësimore audio-vizuale janë perceptime të të pamurit me të dëgjuar e të folur të tëtjerëve, filmi me zë, emisionet televizive videokasetat, makinat për mësim ( makinat për mësimtë programuara, kompjuteri, laboratori i gjuhëve etj). Përdorimi I tyre në punën mësimore kashkaktuar ndryshimi të raporteve didaktiko-metodike në mësim, si në kuadër të karakteritndërpersonal të komunikimit, si në strategjitë e përgjithshme të organizimit të procesit mësimor,si në aspektin teorik, ashtu edhe në aspektin praktik të punës mësimore. Mjetet mësimore audio-vizuale ndryshe mund të quhen edhe mjete dëgjimore pamore. Një ndër mjetet kryesore audio-vizuale është filmi që nga fillimi i vitit 1895 e deri më sot konsiderohet si njëri ndër mjetetkryesore në procesin mësimor. Duke u nisur nga karakteri i përdorimit të filmave në mësim dhenga mundësit që krijon ky mjet audio-vizual në veprimtarinë mësimore. Filmi mund të përdoretnë shtjellimin e lëndës së re për qëllime demonstrimi dhe ilustrimi, si dhe në situate mësimore tëpërgatitjes së përforcimit, ose aftësimit praktik për veprime te caktuara. Mjetet tjera audio-vizuale qe përdoren më se shumti janë:

Radio Televizioni Videokasetat

Televizori

Është mjet që në mësimin e gjuhës shqipe përdoret në dy forma: mësim me anë të televizorit dhesi zgjerim dhe plotësim i mësimit. Televizori kontribuon në të ashtuquajturin ‘‘efekt-live’’ sepsemundëson qe nxënësit një ngjarje apo dukuri ta shikojnë në çastin e zhvillimit. Gjithashtu edheemisionet televizive ua bëjnë shumë të afërta nxënësve ngjarjet e ndryshme që shoqërohen më zëdhe fotografi .Televizori mund të jetë i hapur dhe i mbyllur të cilin e posedojnë vetëm shkollatbashkëkohore.Emisionet televizive paraqesin njërin nga mjetet më të popullarizuara që përdoren nëveprimtarinë mësimore. Televizori është mjet për realizimin dhe organizimin e plotë tëveprimtarisë mësimore si dhe për konkretizimin e mësimit. Por jo vetëm kaq. Ky mjet e kapeshën e vet edhe në përforcimin dhe plotësimin e njohurive të fituara dhe mund të përdoretedhe për ngritjen e nivelit arsimor e kulturor të nxënësve.3

3 Didaktika e gjuhës shqipe edhe leximit letrar ‘’ Avzi Mustafa , faqe 113.Metodika e gjuhës shqipe ‘’Riza Brada’’ faqe 88.

10

Mjetet mësimore auditive

Mjetet auditive, të cilat përdoren më së tepërmi në punën mësimore, mund të jenë:1. Radio emisionet2. Incizimet magnetofonike dhe incizimet me CD3. Efektet duke përdorur instrumente muzikore.4. Magnetofoni

Magnetofoni

Magnetofoni është mjet ndihmës auditiv. Teknika e përdorimit të magnetofonit, të incizimit dhetë riprodhimit të përmbajtjeve të incizuara është e thjeshtë, kështu që mund ta përdorin pavështirësi edhe nxënësit, kuptohet pas informacioneve themelore dhe ushtrimeve paraprakepraktike. Impulset fonike dhe përgjithësisht të folurit incizohet në shiritin magnetofonik dheriprodhohet sa herë të paraqitet nevoja. Shiriti mund të fshihet dhe te përdoret për incizimet ereja, ose të ruhen ne mgnetotekë. Magnetofoni mundë te përdoret për organizimin e ushtrimevedhe të të shprehurit me gojë, për ushtrime, për recitim, përkatësisht për organizimin e ushtrimeveortoepike, me të cilin rast, ne mënyrë cilësore, ne laboratorin linguistik, mund të bëhet krahasimii të folmes së nxënësit me të folmen e normës letrare të mësuesit, apo të aktorit të teatrit, apo tëfilmit. Magnetofoni është mjet tejet i rëndësishëm për vjeljen dhe për përpunimin e materialitfolklorik, por edhe për ushtrimin e rolit dhe të funksionit te gazetarit të ri, në forme intervistash,reportazhi, lajmi, raporti nga piknikët, nga mbledhjet dhe nga manifestimet sportive, kulturorenga tubimet shkencore etj.

4

4 Didaktika e gjuhës shqipe ‘’Riza Brada'Mësimi Interaktiv ‘’ Irida Hoti’’ faqe 55

10



Magnetofoni


4


10



Magnetofoni


4


11

5

Mjetet konkretizuese-ilustruese

Në mësimin e gjuhës këto mjete kanë pikësynime të ndryshme: për paraqitjen e lëndës së re, përpërforcim, për përsëritje të kapitujve, për sistemimin e lëndëve, për rregullat e drejtshkrimit, përushtrime krijuese, për pikësim dhe për t’u thelluar në një temë të caktuar. Këtu bëjnë pjesëskemat, fotografitë, tabelat etj.

Mjetet mësimore grafike

Mjetet grafike janë të shumëllojshme dhe përdorimi i tyre është shumë i shpeshtë. Këto mjetepasqyrojnë në mënyrë vizuale dukurinë apo marrëdhëniet reciproke. Rezultatet e paraqitura nëmënyrë grafike lexohen lehtë, kursejnë kohë, madje edhe disa faqe të tekstit të shtypur.

Në mjete grafike përfshihen:

Grafiku vijor, grafiku rrethor, histogrami, piktogrami, skemat, diagram, tabelogrami, simboletetj.

5 Didaktika e gjuhës shqipe edhe leximit letrat ‘’ Dr. Avzi Mustafa’’ , faqe 110.Didaktika e gjuhës shqipe ‘’Riza Brada'

12

Përmbajtja vizuale paraqitet me anë të vijave. Te grafiku rrethor përmbajtjet i paraqesim nëkuadër të brendisë së sipërfaqes së një rrethi, duke e bërë përpjesëtimin e së tërës në pjesë dheforma të ndryshme. Histogrami është një formë e veçantë e grafikëve ku efektet vizualeparaqiten me anë të raporteve të arritura me anë të shtyllave. P.sh gabimet drejtshkrimore të njëklase, ato të përgjithshmet si dhe të veçantat, Mjetet tjera që i përmendëm më lart kanë të bëjnëme elemente simbolike që mund të jenë me numra, simbole dhe të kombinuara. Në këtë grup tëmjeteve mësimore bëjnë pjesë edhe mjetet me tredimensione, si objektet nga natyra, makinat,modelet etj. Në përdorimin e tyre merr pjesë edhe shqisa e të prekurit.

Sistemi i video-rekorderëve

Këto mjete mund të përdoren për qëllime informimi, ilustrimi, shpjegimi, plotësimi dhekonkretizimi. E rëndësishme është që nxënësit të përdorin video-rekorderin në mënyrë kritike.Këtu mund të përdoren edhe videokasetat dhe video-disqet që përmbajnë materiale të shumtacilësore.

6

6 Didaktika e gjuhës shqipe ‘’Riza Brada'Kurrikula bërthamë për klasen përgaditore dhe arsimin fillor të Kosoves, faqe 55.

12




6


12




6


13

Tabela

Tabela është mjet mësimor vizual ndihmës, mjaft i vjetër dhe mund të thuhet ipazëvendësueshëm për rolin dhe funksionin didaktik ilustrativ, që luan rol në proceset ezhvillimit të përmbajtjeve edukative të të gjitha lëndëve mësimore. Përdoret në të gjitha etapat eprocesit të përvetësimit të njohurive, të zhvillimit të shkathtësive dhe të formimit të shprehive nëmësim. Është përsosur, si nga pamja po ashtu edhe nga madhësia, më shumë se cilido mjet tjetërmësimor statik. Sot përdoren këto tipa tabelash: tabela friz, kasetë, lëvizëse dhe tabelamagnetike.

Tabela friz mbulon pjesën më të madhe të sipërfaqes së murit përball nxënësve, ngritët në atëlartësi sa mund ta vërejnë dhe ta përdorin mësuesit dhe nxënësit.

Tabela kasetë ka formën e fletores me pjesën qendrore dhe me dy pjesët anësore, të cilatpërdoren në vazhdim, ose që mbulohen sipas nevojës për të penguar ndarjen e pavullnetshme tëvëmendjes së nxënësve.

Tabela lëvizëse ka përparësi meqë mund ti përshtatet gjatësisë së nxënësit, por edhe punës nëvazhdime.

Tabela magnetike përdoret për shkrim, por edhe për ngritjen e aplikacioneve. Tani për tani,konsiderohet se ngjyra më e përshtatshme e tabelës është ngjyra jeshile relativisht e mbyllët.Parimet e shkrimit ( shkumësi I bardhë, apo në ngjyra tjera, përjashtimisht të ngjyrës së tabelës )dhe ato të pastrimit ( shpuza ) nuk lejohet të qëndrojnë afër ngase bëhen të papërdorshme ngadepërtimi i lagështisë. 7

7 Metodika e gjuhës shqipe ‘’ Dr .Riza Brada’’ , faqe 81.Didaktika e gjuhës shqipe edhe leximit letrat ‘’ Dr. Avzi Mustafa’’ , faqe 110.

14

Grafoskopi

Grafoskopi është teknikë ndihmës vizuale. Emërohet edhe si videoskop, projektor shkrimi dhefotografi, apo retroprojektor, në kuptimin e mundësive teknike për paraqitjen dhe riparaqitjen eteksteve, vizatimeve, fotografive, skemave, modeleve dhe mesazheve të tjera vizuale tëpërgatitura nga mësuesi më parë, ose aty për aty. Paraqitja bëhet me ndihmën e thyerjes së dritëselektrike në pasqyrëza transmetuese, në kushte normale ditore dhe në mbrëmje, në pëlhurënergut të përgatitur për demonstrim, ose në mur nga mund të vërejnë të gjithë nxënësit. Në fillimështë konstruktuar si mjet teknik, i cili do të zëvendësonte tabelën, përkatësisht, që do të bëjë tëmundshëm përshpejtimin e procesit të argumentimit tekstual apo grafik të parashtrimit tëarsimtarit. Teksti, apo ilustrimet grafike shënohen në foljet grafo, apo termo special, të rëndomtaapo në kolor, me flamaster të rëndomtë, ose special me ngjyra të ndryshme, të cilat mund tëfshihen me alkool dhe të përdoren përsëri. Tani është përsosur shumë. Ka mundësi të përgatitjesdhe të demonstrimit të menjëhershëm të tekstit, apo të fotografive dhe të ilustrimeve të punuarasipas dinamikës së parashtrimit. Në kohë të fundit, grafoskopi kyqet në kompjuter dhe bën tëmundshëm që me ndihmën e pllakës plazmatike në ekran të projektorit të paraqiten tekste,ilustrime, grafike etj. Ilustrimet tekstuale dhe grafike të gatshme mund t’i përdorin edhe nxënësitgjatë përsëritjes e përforcimit, gjatë ushtrimeve, kontrollimit dhe vlerësimit të njohurive,shkathtësive dhe shprehive.

8

8 Didaktika e gjuhës shqipe edhe leximit letrat ‘’ Dr. Avzi Mustafa’’ , faqe 110.Metodika e gjuhës shqipe ‘’Riza Brada'’ faqe 55.

14

Grafoskopi


8


14

Grafoskopi


8


15

9

Fletorja e punës

Fletorja e punës ka veçoritë e tekstit shkollor, të fletëve mësimore, të vargut të detyrave të tipitobjektiv dhe të tekstit për vlerësimin e njohurive, të shkathtësive dhe të shprehive gjuhësore tënxënësve. Si e këtillë, fletorja e punës mund të përdoret në proceset e mësimnxënies së pavarurnga nxënësit, për përsëritje e përforcim, për ushtrime, kontrollim dhe vlerësim, në disa rastemund të përdoret edhe për organizimin e proceseve të fitimit të njohurive të reja në parimin emësimit problemor dhe të mësimit për të mësuar.Përmbajtjet e fletores së punës korrespondojnë me librin e leximit, në mënyrë të posaçme metekstin e gjuhës. Njësi mësimore e zhvilluar nga gjuha, apo nga letërsia, në fletoren e punësshkoqitet në sistem, nga e thjeshta kah e përbëra, nga e njohura kah e panjohura, që bën tëmundshme konkretizimin e saj që kërkohet të përvetësohet në nivel të lidhjes së teorisë mepraktikën mësimore. Njësia mësimore shtrohet në formë dialogu, i cili e nxit nxënësin të vërejë,krahasojë, identifikojë, diferencojë, përgjithësoj dhe përgjithësimet t’i zbatojë, verifikojë nëdetyrat e parashtruara, përkatësisht, në tekstin letrar të zgjedhur nergut për ushtrime dheverifikim. Fletorja e punës mund të përdoret në të gjitha etapat e orës mësimore. Në fillim të orësmësimore mund të përdoret për të aktivizuar nxënësit përvojën e tyre si mbështetje për formimin

9 Didaktika e gjuhës shqipe edhe leximit letrat ‘’ Dr. Avzi Mustafa’’ , faqe 110.Metodika e gjuhës shqipe ‘’Riza Brada' faqe 96.

15

9

Fletorja e punës



15

9

Fletorja e punës



16

e objektivit të orës dhe njësisë mësimore.Gjatë orës mësimore, nga fletorja e punës mund të jepen detyra për të kontrolluar se në çfarëmase dhe cilësie e kanë përvetësuar nxënësit detajin apo njësinë e shtjelluar. Nga fletorja e punësmund të jepen detyra për përsëritje ose përforcim, për ushtrime dhe për punë kontrolluese tëpavarur në klasë ose në shtëpi. Fletorja e mirë e punës, në mbarim ka vargun e detyrave të tipitobjektiv, në formë testi dhe testimi, në mbështetje me zgjidhjen e të cilave, në mbarim të vititmësimor, mund të bëhet vlerësimi objektiv i njohurive, i shkathtësive dhe i shprehive gjuhësoretë nxënësve.Disa autorë mendojnë se fletorja e punës mund të përdoret si mjet për punën individuale tënxënësve. Praktika mësimore ka dëshmuar se kjo mund të përdoret edhe si mjet përindividualizimin e punës mësimore, interesimeve, nevojave dhe mundësive psikofizike nëzhvillim të nxënësve. Sidomos gjatë punës së pavarur në klasat e kombinuara dhe në shtëpi,nxënësi mund të zgjidhë aq detyra, me atë temp dhe kohë që i përgjigjet stilit të tij të punës,përkatësisht interesimeve dhe aftësive psikofizike që ka10.

Fletët mësimore

Për dallim nga fletorja e punës, në të cilën përfshihen dhe metodikisht zbërthehen përmbajtjete parapara me Paralelogramin mësimor të gjuhës shqipe për klasën e caktuar, në fletëtmësimore, dedikuar mësimnxënies se pavarur të nxënësve, shkoqitet rruga e angazhimitintelektual të nxënësit për zotërimin e një apo grupe njësish mësimore. Botohen si botim Iveçantë, ose si fletë-kartoni të posaçme me dimensione 10x15cm,sipas varianteve: për nxënësqë përparojnë me vështirësi, për nxënës të zgjuar dhe për nxënës në aftësi mesatare. Prandaj,trajtohen si mjet mënyrë dhe formë e individualizimit të mësimit dhe aftësive mendore tënxënësve. Mund të përdoren edhe për formën e punës individuale, në tandem ose në grup,rëndom në klasat e kombinuara, në kuadër të mësimit të tërthortë, përkatësisht, të punës sepavarur të nxënësve, derisa mësuesi punon drejtpërsëdrejti me nxënësit e klasës tjetër ,nëkuadër të të ashtuquajturit mësim të drejtpërdrejt.

10 Metodika e gjuhës shqipe ‘’ Dr. Riza Brada’’ , faqe 92.Didaktika e gjuhës shqipe edhe leximit letrat ‘’ Dr. Avzi Mustafa’’ , faqe 115

17

Fletët mësimore janë dëshmuar si mjet dhe formë pune e dinamizmit dhe ë intensifikimit tëprocesit mësimor dhe si mjet tejet I përshtatshëm për aftësimin e tyre për mësimnxënie tëpavarur. Fletët mësimore mund të komponohen edhe nga arsimtari I gjuhës shqipe në varësinga aftësitë psikofizike të nxënësve, veçmas nxënës, të cilët përparojnë me vështirësi ,veçmaspër nxënës mesatar dhe veçmas për nxënës të zgjuar, të cilët mund të përparojnë me nxitim.Pa marrë parasysh rastet, fletët mësimore nxisin nxënësin të mendojë, të gjejë mënyrë emjete për zgjedhjen e detyrës dhe të problemit të parashtruar. Nxënësit e udhëzuar përpunën me fletët mësimore pavarësohen dhe arrijnë rezultate të larta në mësim, në mënyrë tëposaçme në mësimin e gramatikës dhe të drejtshkrimit.

11

11 Metodika e gjuhës shqipe ‘’Riza Brada' faqe 47Mësimi Interaktiv ‘’ Irida Hoti’’ faqe 55

18

KAPITULLI -II-

Qëllimet dhe funksionet e fushës kurrikulare Gjuhët dhe komunikimi

Gjuha amtare në kushtet bashkëkohore të zhvillimit të shoqërisë po merr funksion tërëndësishëm, ngaqë gjuha shqipe më nuk është mësim në vetvete, por është mjet me të cilinmësohen lëndët e tjera mësimore ( kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit ) që gjatëprocesit të të nxënit, nxënësi mëson të mbajë qëndrim për atë që e mëson dhe të jetë kreativ(kompetenca e të nxënit, kompetenca e të menduarit, kompetenca personale). Prandaj qëllimi imësimit të gjuhëve është përgatitja e nxënësit që të jetë qytetar aktiv i shoqërisë ( kompetencapër jetë, punë dhe mjedis, kompetenca qytetar i përgjithshëm). Kështu për tu zhvilluar procesi imësimdhënies dhe procesi i të nxënit të fushës gjuhët dhe komunikimi, niveli i dytë dhe tretë iarsimit parauniversitar realizohet përmes aftësisë për të komunikuar ( të dëgjuarit, të folurit,leximi dhe shkrimi ), aftësia për të menduarit kritik dhe kreativ, të shprehurit e identitetit dhekulturës, zotërim i gjuhës dhe të shprehurit në media, si dhe përdorimi i shkathtësive tëteknologjisë informative për të komunikuar dhe të shprehur. Fusha Gjuhët dhe komunikimipërbëhet nga gjuhët amtare, gjuha e parë e huaj ( gjuha angleze ),gjuha e dytë e huaj ( gjuhagjermane, gjuha frënge etj ) dhe gjuhët e mjedisit që si qëllim kanë zhvillimin e shkathtësive tëkomunikimit ( të dëgjuarit, të folurit, të lexuarit, të shkruarit, kuptimi dhe analiza e teksteveletrare dhe jo letrare, përdorimi i gjuhës për qëllime dhe auditorë të ndryshëm ).Fusha Gjuhët dhekomunikim bazohet në këto koncepte të mësimdhënies:

12

Tekstet letrare dhe joletrate

Gjuha figurative dhe jo figurative Pjesët skenike, teatri, dramatizmi etj. Historia, teoria, kritika, romantizmi, realizimi, letërsia antike, letërsia modern

Sistemi I gjuhës ( gramatikë, leksik, fonetikë, sintaksë, drejtshkrim )

Mbështetur në Kornizën Bërthamë të fushës Gjuhët dhe komunikimi, këto koncepte kanëtë bëjnë me arritjet në zhvillimin e :

Leksikut dhe zhvillimin të tij Dëgjimit dhe të kuptuarit me gojë

Të folurit në funksion të dhënësit dhe marrësit te informacionit Leximit, të kuptuarit e teksteve me shkrim

Shkrimit, prodhimi i teksteve të shkruara/diskurset koherente

12 Didaktika e gjuhës shqipe edhe leximit letrat ‘’ Dr. Avzi Mustafa’’ , faqe 110.Didaktika e gjuhës shqipe ‘’Riza Brada'Mësimi Interaktiv ‘’ Irida Hoti’’ faqe 55

19

Këndvështrimit, vëmendje në mjetet vizuale/informacionit Formimit, duke përdorur mjete vizuale në të shprehur .

Mësimi i fushës kurrikulare Gjuhët dhe komunikimi ka për qëllim përmbushjen e gjashtëkompetencave të KKK-së, gjegjësisht arritjen e rezultateve të paraqitura për këto kompetenca, qëkërkohet të arrihen në fund të çdo shkalle të kurrikulës, Kompetencat integrohen në mënyrë tëbalancuar dhe përshijnë njohuritë, shkathtësitë, qëndrimet dhe vlerat. Përdorimi i teknologjisëinformative, zgjedhja e problemeve, aftësitë e të menduarit, përpunimi i informacionit, tëmenduarit dhe të shprehurit krijues. Në fushën Gjuhët dhe komunikim nxënësi duhet t’i arrijëkëto kompetenca: Të dëgjuarit e teksteve informative, të dëgjuarit e efektshëm ( shqiptimi itingujve, pasurimi i fjalorit ), të dëgjuarit dhe pasurimi i leksikut, të folurit në funksion tëmarrësit dhe të dhënësit të informacionit, të folurit aktiv në grup, të, të folurit në funksiontë pasurimit të leksikut, komunikimi verbal dhe jo verbal, të lexuarit në funksion të njohjessë teksteve të ndryshme letrare dhe joletrare, kuptimi i leximit, leximi i teksteveprezantuese, të shkruarit, kompetencat dhe njohurit e dëshmuara në shkrim, aftësitë dhe tëkuptuarit.13

Rezultatet e të nxënit

Rezultatet e të nxënit janë hartuar mbi bazë të koncepteve themelore të fushës. RN për fushënGjuhët dhe komunikimi përmbajnë në vete kërkesat që nxënësi duhet t’i arrijë pas përfundimit tëçdo shkalle. RN-të përmbajnë njohuritë, shkathtësitë, qëndrimet dhe vlerat të cilat zhvillohen dhethellohen gradualisht nëpër shkallë, duke pasur parasysh zhvillimin fizik dhe psikomotorik tënxënësve. Këto rezultate mundësojnë arritjen e gjashtë kompetencave të përcaktuara në kornizëne kurrikulës. Rezultatet e të nxënit mundësojnë demonstrimin e shkathtësive të komunikimit,zgjidhjen e një problemi, zbatimin e ideve abstrakte për situata konkrete, shfrytëzimin eteknologjisë së përshtatshme, aplikimin e parimeve etike për vendimmarrje, punën si një anëtar iekipit për të arritur qëllimet e përbashkëta, bisedën për tema personale dhe kulturore.

13 Mësimdhenja e gjuhës shqipe në Kosov ‘’Dr.Sc Ragip Gjoshi , Mimoza Gjokutaj ‘’ , faqe 438.Didaktika e gjuhës shqipe ‘’Riza Brada'Mësimi Interaktiv ‘’ Irida Hoti’’ faqe 56

20

21

22

23

Materialet mësimore në zhvillimin e kompetencave për fushënkurrikulare “Gjuhët dhe komunikimi”

Mësimdhënësit, mbi bazën e përmbajtjes mësimore, metodave dhe teknikave të mësimdhënies,përzgjedhin material mësimore që janë në funksion të zhvillimit të kompetencave të identifikuaradhe parimeve të KKK-së. Në mësimdhënien bashkëkohore teksti mësimor nuk konsiderohet siburim i vetëm dhe i mjaftueshëm për zhvillimin e kompetencave të nxënësit. Kjo na bën me dijese mësimdhënësit duhet të sigurojnë edhe material të tjera mësimore për t’i ndihmuar nxënësit nëzhvillimin e kompetencave. Materialet mësimore nuk do të thotë të jenë domosdo të shtrenjtadhe te sofistikuara. Shumë aktivitete mësimore mund të realizohen edhe materiale te krijuara ngamësimdhënësit, por edhe nga vetë nxënësit. Gjatë hulumtimit në shkollat pilotuese kam hetuardisa shembuj të shfrytëzimit të burimeve dhe mjeteve mësimore në funksion të temave,rezultateve të të nxënit dhe kompetencave. Për realizimin e aktiviteteve të planifikuara,mbështetur në kurrikulën e re, mësimdhënësi mund të përdorë burime të ndryshme tëinformacionit, qoftë elektronike, por edhe të shkruara, si: libra te punës, broshura, atllase,enciklopedi, softuerë arsimorë, projekte, studime të ndryshme, analiza statistikore, dëshmitarë,përfaqësues të shoqërisë civile, prindër etj. Përveç burimeve të informacionit, rëndësi të veçantëkanë edhe mjetet mësimore të cilat mund të përdoren nga nxënësit dhe mësimdhënësit dhe atomund te jenë: fleta pune, fotografi, punime dhe krijime të nxënësve dhe mësimdhënësve, si dhematerial të tjera me të cilat mësimdhënia do të jetë më tërheqëse dhe më efektive. Çështjetndërkulikulare paraqesin përmbajtje të rëndësishme kurrikulare, të cilat nuk i takojnëekskluzivisht vetëm lëndës së gjuhës shqipe dhe vetëm një fushë kurrikulare. Çështjetndërkulikulare po integrohen në kurrikulë nëpërmjet njësive tematike dhe njësive mësimore,nëpërmjet aktiviteteve praktike në klasë, por edhe projekteve të përbashkëta që ndërlidhin fushatkurrikulare.

14

14 Didaktika e gjuhës shqipe edhe leximit letrat ‘’ Dr. Avzi Mustafa’’ , faqe 110.Kurrikula bërthamë për klasen përgaditore dhe arsimin fillor

24

PËRDORIMI PRAKTIKË I MJETEVE MËSIMORE SIPAS FUSHAVE PROGRAMORE

Përdorimi praktikë i mjeteve mësimore ka rëndësi të madhe sepse e bënë me të lehtë tëkuptuarit e të nxënit . Mjetet didaktike mësimore kanë rëndësinë me të madhe dhe kanë njërëndësi të veçantë dhe të pazëvendësueshëm.

Fusha ‘’Gjuhë dhe komunikim’’

Për arritjen e kompetencave për Gjuhët dhe komunikimi është I rëndësishëm përdorimi imaterialeve dhe burimeve të ndryshme mësimore për mësimdhënie dhe nxënie . Mjetetmësimore që përdoren më se shumti janë disa nga burimet për marrjen e informacionit,prandaj ato nuk duhet të jenë burim i vetëm.

Për fushën Gjuhët dhe komunikim përdoren mjetet mësimore:

Tabela Televizori Mjetet grafike Grafoskopi Fletat mësimore Fletorja e punës Radio

Radio

Didaktika e gjuhës shqipe ‘’Riza Brada'Mësimi Interaktiv ‘’ Irida Hoti’’ faqe 55

25

Fusha ‘’Artet’’

Artet kanë mjetet e tyre shprehëse, teknikat dhe procedurat specifike që kushtëzojnëpërdorimin e materialeve të ndryshme për realizimin e përmbajtjeve nga kjo fushë kurrikulare.Përpos materialeve , shfrytëzohen edhe mjete të ndryshme mësimore si teksti shkollor ,fotografitë, videoja, burimet nga interneti. Mjetet mësimore në artin muzikor përfshijnë edhetekstin shkollorë, instrumentet muzikore dhe burime tingëllore :

CD përkatëse CD muzikore DVD.

Cd, Dvd.

15

15 Mësimi Interaktiv ‘’ Mimoza Gjokutaj’’ faqe 69Mësimi Interaktiv ‘’ Irida Hoti’’ faqe 55

26

Fusha ‘’Matematika’’

Gjatë mësimit të matematikës mësimdhënies gjeneron dhe transferon informacione, dukepërdorur material didaktike dhe burime të nevojshme, ndërsa nxënësi gjeneron dhe transferoninformacione duke iu qasur të mësuarit përmes të pamurit, të dëgjuarit , të lexuarit , të prekjesetj. Mjetet mësimore qe përdoren më së shumti ne lëndën matematikë janë:

Mjetet vizuale Vizatime Modelime

Mësimdhënësi jep ndihma të veçanta , adapton shembuj , krijon shembuj të ndryshëm , krijonambient për aktivitete alternative etj. E gjithë kjo siguron qasje përmes përdorimit të tekstevedhe materialeve adekuate që i përkon me moshën dhe mundësinë e nivelit të të mësuarit.

Mësimdhënësi u ofron mundësi nxënësve që të krijojnë , modelojnë dhe prezantojnë materialtë ndryshme mësimore.

Vizatime, modelime

16

16Kurrikula Bërthamë për klasën e pare dhe arsimin parafillor faqe 26Mësimi Interaktiv ‘’ Irida Hoti’’ faqe 55

27

Fushat ‘’Shkencat e natyrës’’

Për realizimin me sukses të mësimdhënies , drejtë arritjes së rezultateve të nxënies , të paraparame kurrikulë të fushës së shkencave të natyrës dhe rezultateve të të nxënit , për kompetenca,është e nevojshme të krijohen kushte, të sigurohen mjete mësimore dhe mjedis i përshtatshëmmësimor. Si burim i informacionit përveç tekstit shkollor është e domosdoshme të përdorenedhe burime të tjera CD , filma , dokumentar , video , eksperimente etj. , internet ( materialetekstuale ,materiale të marra nga natyra fotografi, programe interaktive, video etj ) , enciklopedi ,atllase material ricikluese etj

Laboratori

Kurrikula Bërthamë për klasën e pare dhe arsimin parafillor faqe 33Mësimi Interaktiv ‘’ Irida Hoti’’ faqe 55

28

Fusha ‘’ Shoqëria dhe mjedisi ’’

Krahas teksteve mësimore bazë , sugjerohet që gjatë procesit mësimor , fëmijët dhe edukatorëttë shfrytëzojnë edhe mjete të tjera të njohura siç janë : fletoret e punës , materialet tjeraalternative , librat me ilustrime , broshurat , enciklopeditë për fëmijë , softuer arsimorë. Gjithashtusugjerohet vizita të ndryshme monumenteve shoqërore , kulturore dhe natyrore.

Edukatorët mund të shfrytëzojnë literaturë të larmishme apo doracakë të ndryshëm përaktivitete për fëmijë , të përdorin material të ndryshme riciklues prej të cilave mund të bëjëmrekulli fëmijët . Gjithashtu , është shumë me rëndësi që fëmijët të inkurajohen dhe tëudhëzohen për shfrytëzimin e burimeve të teknologjisë informative së bashku me prindëritme qëllim të arritjes së rezultateve të synuara.

Libri i punës

17

17 Kurrikula Bërthamë për klasën e pare dhe arsimin parafillor faqe 34Mësimi Interaktiv ‘’ Irida Hoti’’ faqe 55

29

Fusha ‘’Edukatë fizike sporte dhe shëndeti’’

Për realizimin me sukses të kompetencave në fushën mësimore . Edukata fizike ,sportet dhe shëndeti është e rëndësishme të përdoren mjetet të ndryshme mësimoreqë i motivojnë fëmijët dhe stimulojnë progresin e tyre në mënyrë që të krijojnëshprehi dhe shkathtësi të nevojshme për jetë. Për realizimin më të suksesshëm tëfushës mësimore . Edukatë fizike , sportet dhe shëndeti duhet të përdoren një spekër igjerë i burimeve mësimore , përfshirë tekstet , librat e aktiviteteve dhe të ushtrimeve ,librat e punës , broshura , atllase , enciklopedi , softuer arsimorë projekte , studime tëndryshme , analiza dhe raporte të ndryshme të lëmit përkatëse dhe libra të tjerë . Porqasja e nxënësve në informacion nuk duhet kufizuar vetëm në to , por të mundësohenburime të tjera të cilat i shërbejnë për të planifikuar dhe realizuar sa më me cilësiprocesin mësimor në mjedisin sportiv (terren sportive i hapur, palestër , ambient iimprovizuar , natyrë ) dhe në klasë.

Libri i punës.

18


30

Fusha ‘’Jeta dhe puna’’

Në këtë klasë edukatori/ja për realizimin e aktiviteteve me rezultate sa më të lartajanë të lirë të përdorin të gjitha mjetet (foto, ilustrime, fletushka, libra), mjetet dhematerialet (gjethe, gurë, drurë, shishe plastike, fara të ndryshme, penjë etj.) të cilat janëbrenda kërkesave të moshës së fëmijëve dhe ndihmojnë arritjen e rezultateve dhekompetencave të lëndës për këtë klasë .Gjithashtu , edukatori/ja preferohet të sugjeroj edheprindërit të stimulojnë fëmijët e tyre të përdorin mjete dhe materialët , edhe nëpërditshme në mënyre që të jetë vazhdimësi e punës të nisur nga edukatori/ja dhe bashkëpunim me familjen.19

Shishe te plastikes.


31

Një model i planit të orës mësimore të gjuhës shqipeMësimdhënësi i gjuhës shqipe gjatë një ore mësimore me kurrikulen e re kërkohet:

Ta planifikojë zhvillimin e orës mësimore, bën planin e orës mësimore;

T’i paraqesë rezultatet e të nxënit në fillim të çdo ore mësimore që duhen arritur;

Ta zbatojë planin e orës mësimore të përcaktuar për zhvillimin e saj në mënyrëtë natyrshme me veprimtaritë e orës mësimore

Ta zbatojë në mënyrë rigoroze kohën e planifikimit për çdo veprimtarimësimore;

Ta zbatojë në mënyrë rigoroze kohën e planifikimit për çdo veprimtarimësimore;

T’i lidhë ngushtë tekstet, burimet dhe materialet mësimore për arritjen erezultateve të të të nxënit të orës mësimorë;

Ta përdore kohën në varësi të rezultateve të të nxënit dhe koncepteve të fushës;Të sigurojë qe secili nxënës ta këtë të qartë se çfarë është duke bërë dhe se çfarëduhet të bëjë.

32

LITERATURA

Dr. Sc. Ragip Gjoshi, “Mësimdhënia e Gjuhës Shqipe në Kosovë”, Prishtinë,2016

Dr. Avzi Mustafa, “Didaktika e gjuhës shqipe dhe e leximit letrar”, Shkup, 2002

Dr. Riza Brada, “Metodika e gjuhës shqipe”, Pejë, 2001

Irida Hoti ‘’ Mësimi Interaktiv’’ Tiranë 2004

Burime interneti:

https://masht.rks-gov.net/uploads/2017/03/kurrikula-berthame-1-finale-2.pdf

33

JETËSHKRIM

Quhem Jehona Gashi, e lindur më 11.08.1995 në fshatin Buçan, komuna e Pejës.Shkollimin fillor e kam kryer në Shkollën fillore “Dëshmorët e kombit” në Baran, ndërsashkollimin e mesëm në Gjimnazin “Bedri Pejani”, në Pejë, drejtimi: Gjuhësor.

Pas përfundimit të shkollimit të mesëm, u regjistrova në Universitetin e Gjakovës “FehmiAgani”, në Fakultetin e Edukimit, Programi Parashkollor.

Sot, në duart tuaja. po e mbani punimin tim të diplomës, i cili shënon përfundimin e ciklit4-vjeçar të studimeve në Fakultetin e Edukimit.

Documents

UNIVERSITETI I GJAKOVËS “FEHMI AGANI” Gashi.pdf · Mjetet mësimore vizuale ndryshe njihen si (vrojtimi dhe perceptimi me shqisën e të pamurit të objekteve natyrore, ose të