Prawo cywilne - zobowiązania

Bezpodstawne wzbogacenie

Świadczenie nienależne

Świadczenie niegodziwe

Bezpodstawne wzbogacenie pojęcie

• Uzyskanie korzyści bez podstawy prawnej na skutek działań– Wzbogaconego– Zubożonego– Osoby trzeciej– Zdarzeń nie związanych z ludzkim

działaniem• Generalny obowiązek zwrotu

Przesłanki

• Przesunięcie majątkowe (z A do B)– Korzyść uzyskana przez A kosztem B– A wzbogacony, B zubożony

• Istnieje związek między wzbogaceniem a zubożeniem

• Brak podstawy prawnej: – Czy problem kauzy?– Brak podstawy normatywnej przesunięcia

Zwrot

• Przedmiot– Zwrot korzyści w naturze (o ile możliwy)– Zwrot wartości

• Ograniczenie obowiązku zwrotu– Brak konieczności liczenia się z

obowiązkiem zwrotu– Przedmiot zwrotu zużyty/utracony– Surogaty nie weszły do majątku

Świadczenie nienależne

• Przesłanki– Wykonanie zobowiązania– Korzyść uzyskana cudzym kosztem– Brak podstawy prawnej świadczenia

• Istnieje obowiązek zwrotu• Stosujemy przepisy o bezpodstawnym

wzbogaceniu

Poszczególne przypadki

• Zobowiązanie– Nie istnieje– Istnieje, ale nie wobec wzbogaconego

• Zobowiązanie istniało– Odpadła podstawa prawna (np.

odstąpienie, zwrot zadatku)– Cel nie został osiągnięty (pobranie

zawyżonej ceny)

Poszczególne przypadki II

• Zobowiązanie z czynności prawnej– Nieważne – Spełnienie świadczenia nie konwaliduje

czynności prawnej (darowizna bez zachowania formy aktu notarialnego)

Brak obowiązku zwrotu

• Świadome spełnienie świadczenia nienależnego, wyjątki:– Nieważna czynność prawna– Zastrzeżenie zwrotu

• Świadczenie zgodne z zasadami współżycia społecznego

• Świadczenie przedawnione• Świadczenie przedwczesne

Świadczenie niegodziwe• Świadczenie w celu zabronionym lub

sprzecznym z dobrymi obyczajami• Obowiązek zwrotu prowadzi do

rezultatów niesprawiedliwych• Zatrzymanie świadczenia również

prowadzi do rezultatów niesprawiedliwych

Przykłady (P. Księżak)

• Niegodziwość– Opłata za rozwód, zdradę małżeńską,

czynności prokreacyjne– Opłata za zostanie kochanką (SN 1934 r.)

• Czyn zabroniony– Handel ludźmi– Utrudnianie praktyk religijnych– Składanie fałszywych zeznań

Skutki prawne

• Przepadek świadczenia lub jego wartości

• Przepadek czy zwrot sine causa?• Kazus: zwrot świadczenia w przypadku

nieuczciwej „surogatki” – art. 5 czy świadczenie niegodziwe?

Postępowanie

• Legitymacja – prokurator• Pozwane obie strony stosunku

prawnego• Sąd może także orzec przepadek w

toku procesu pomiędzy stronami – Zawiadomienie prokuratora możliwe

• Wyrok konstytutywny i kształtujący

Skutki

• Nabycie własności przez Skarb Państwa

• Nabycie pierwotne• Wygasa obowiązek świadczenia• Nie można orzec przepadku karnego.