Prawo cywilne - gandalf.com.pl · Wydanie 3 Warszawa 2011 Jerzy Ciszewski Anna St´pieƒ-Sporek Prawo cywilne Zobowiàzania i spadki w pytaniach i odpowiedziach

Wydanie 3

Warszawa 2011

Jerzy CiszewskiAnna St´pieƒ-Sporek

PrawocywilneZobowiàzania i spadki w pytaniach i odpowiedziach

Redaktor prowadzący: Katarzyna BojarskaOpracowanie redakcyjne: Magdalena Urbańska

Redakcja techniczna: Krzysztof KoziarekProjekt okładki i stron tytułowych: Agnieszka Tchórznicka

© Copyright by LexisNexis Polska Sp. z o.o. 2011

Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej książki nie może być powielanaani rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych,

kopiujących, nagrywających i innych – bez pisemnej zgody Autorów i wydawcy.

ISBN 978-83-7620-929-6

LexisNexis Polska Sp. z o.o.

Ochota Office Park 1, Al. Jerozolimskie 181, 02–222 Warszawatel. 22 572 95 00, faks 22 572 95 68

Infolinia: 22 572 99 99Redakcja: tel. 22 572 83 26, 22 572 83 28, 22 572 83 11, faks 22 572 83 92

www.LexisNexis.pl, e-mail: [email protected]ęgarnia Internetowa: dostępna ze strony www.LexisNexis.pl

Poszczególne części opracowali:

Jerzy Ciszewski – Część druga i trzecia Anna Stępień-Sporek – Część pierwsza

Spis treści

Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

Część pierwszaCZĘŚĆ OGÓLNA

ROZDZIAŁ I. Ogólne wiadomości o prawie zobowiązań . . . . . . . . . . 25

1. Miejsce zobowiązań w prawie cywilnym i źródła prawa zobowiązań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 1. Czym charakteryzuje się prawo zobowiązań jako dział prawa

cywilnego? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 2. Jakie cechy odróżniają prawo zobowiązań od innych działów

prawa cywilnego? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 3. Jakie źródła prawa zobowiązań można wymienić?. . . . . . . . . . 26 4. Czym są Zasady Europejskiego Prawa Kontraktów? . . . . . . . . . 27 5. Jakie znaczenie mają zwyczaj i prawo zwyczajowe?. . . . . . . . . 28 6. Czy prawo zobowiązań ma jednolitą strukturę? . . . . . . . . . . . . 29

2. Zobowiązanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 7. Czym jest zobowiązanie? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 8. Jaka jest treść zobowiązania i czym jest wierzytelność? . . . . . . 30 9. Czym jest dług?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3110. Na czym polega rozszerzona skuteczność wierzytelności? . . . . 3111. Co rozumiemy przez pojęcie „odpowiedzialność”? . . . . . . . . . . 3212. Na czym polega odpowiedzialność osobista dłużnika? . . . . . . . 3213. Co to jest ograniczona odpowiedzialność osobista? . . . . . . . . . 3314. Kiedy mamy do czynienia ze zobowiązaniem niezupełnym?. . . 3315. Na czym polega odpowiedzialność rzeczowa? . . . . . . . . . . . . . 3416. W jaki sposób powstaje stosunek zobowiązaniowy? . . . . . . . . . 35

Prawo_cywilne_Zobowiazania_spadki_pyt_i_odp.indd 5Prawo_cywilne_Zobowiazania_spadki_pyt_i_odp.indd 5 2011-07-22 16:01:262011-07-22 16:01:26

6 Spis treści

ROZDZIAŁ II. Świadczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

1. Pojęcie świadczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 1. Na czym polega świadczenie i co jest jego przedmiotem?. . . . . 37 2. Jaki charakter prawny ma świadczenie? . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

2. Treść świadczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 3. Jaką postać może przybrać zachowanie dłużnika? . . . . . . . . . . 38 4. W jaki sposób można ustalić świadczenie i jakie są podstawy

do określenia świadczeń przyszłych? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 5. Dlaczego świadczenie musi być możliwe do wykonania? . . . . . 40 6. Czym charakteryzują się świadczenia w zobowiązaniach

rezultatu i w zobowiązaniach starannego działania? . . . . . . . . 413. Rodzaje świadczeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

7. Jakie są cechy charakterystyczne świadczeń w zobowiązaniach przemiennych? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

8. Co to jest zobowiązanie z upoważnieniem przemiennym? . . . . 43 9. Czym są świadczenia uboczne i jakie ich rodzaje można wyróżnić? 4310. Jakie są cechy charakterystyczne świadczeń jednorazowych?. . 4511. Czym charakteryzują się świadczenia okresowe i świadczenia

ciągłe?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4512. Co to jest zobowiązanie ciągłe?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4613. Na czym polega świadczenie oznaczone co do gatunku

i świadczenie oznaczone co do tożsamości? . . . . . . . . . . . . . . . 4714. Czym różnią się świadczenia podzielne od świadczeń

niepodzielnych? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 484. Świadczenia pieniężne i odsetki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

15. Co to jest pieniądz i jakie pełni funkcje? . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4816. Czym jest świadczenie pieniężne i w jaki sposób spełnia się

to świadczenie?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4917. Na czym polega zasada walutowości?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5018. Na czym polega zasada nominalizmu? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5119. Co to jest waloryzacja? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5120. Na czym polega waloryzacja umowna?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5221. Na czym polega waloryzacja sądowa? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5222. Czym są odsetki?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5423. W jaki sposób ustala się wysokość odsetek? . . . . . . . . . . . . . . . 5524. Na czym polega zakaz anatocyzmu? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5625. Kiedy przedawniają się odsetki? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57


Spis treści 7

5. Naprawienie szkody . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5826. Jakie są przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej? . . . . 5827. Jakie zasady odpowiedzialności można wyróżnić? . . . . . . . . . . 5828. Czym jest związek przyczynowy? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6029. Co rozumiemy przez szkodę? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6130. W jaki sposób ustala się wysokość szkody? . . . . . . . . . . . . . . . . 6331. Jakie funkcje pełni odszkodowanie? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6432. Na czym polega przyczynienie się poszkodowanego do powstania

lub powiększenia szkody? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6533. Jakie ograniczenia obowiązku naprawienia szkody zostały

przewidziane w Kodeksie cywilnym? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6634. W jaki sposób można naprawić szkodę? . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6735. Jak ustala się wysokość odszkodowania? . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

ROZDZIAŁ III. Wielość podmiotów stosunku zobowiązaniowego . . . 70

1. Zobowiązania solidarne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 1. Na czym polega solidarność dłużników?. . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 2. Jakie są źródła solidarności biernej? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 3. Jak kształtuje się pozycja prawna współdłużników względem

wierzyciela? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 4. Co to są roszczenia regresowe?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 5. Na czym polega solidarność wierzycieli? . . . . . . . . . . . . . . . . . 74

2. Zobowiązania in solidum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 6. Czym jest zobowiązanie in solidum? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 7. Jakie rodzaje zobowiązań in solidum można wyróżnić? . . . . . . 75

3. Zobowiązania podzielne i niepodzielne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 8. Czym są zobowiązania podzielne? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 9. Jak kształtuje się sytuacja kilku podmiotów zobowiązanych

albo uprawnionych do świadczenia podzielnego?. . . . . . . . . . . 7710. Jak kształtuje się sytuacja kilku podmiotów zobowiązanych

albo uprawnionych do świadczenia niepodzielnego? . . . . . . . . 77

ROZDZIAŁ IV. Umowa jako źródło stosunku zobowiązaniowego . . . 79

1. Zagadnienia ogólne związane z umowami . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 1. Co to jest umowa? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 2. Czym jest umowa adhezyjna? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 3. Co to jest umowa wzajemna? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 4. Jakie są konsekwencje wyróżnienia umów wzajemnych? . . . . . 82 5. Co rozumiemy przez umowy realne i konsensualne? . . . . . . . . 82 6. Czym się różnią umowy kauzalne od umów abstrakcyjnych? . . 83 7. Jakie umowy należą do umów losowych?. . . . . . . . . . . . . . . . . 84


8 Spis treści

2. Treść umów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 8. Na czym polega swoboda umów? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 9. Jaki jest zakres i jakie są granice swobody umów? . . . . . . . . . . 8510. Jakie są konsekwencje przekroczenia granic swobody umów? 8611. Na czym polega pierwotna niemożliwość świadczenia? . . . . . . 8712. Czym jest wyzysk? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88

3. Wzorce umów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8913. Jaką funkcję pełnią wzorce umów?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8914. Czym jest wzorzec umowy? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9015. Jaki charakter prawny ma wzorzec umowy?. . . . . . . . . . . . . . . 9116. Jakie są przesłanki mocy wiążącej wzorca?. . . . . . . . . . . . . . . . 9217. Jaki jest stosunek między wzorcem a umową oraz między

wzorcami stosowanymi przez obie strony? . . . . . . . . . . . . . . . . 9318. Jakie są konsekwencje wydania wzorca w czasie trwania

stosunku o charakterze ciągłym? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 934. Umowy konsumenckie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94

19. Jakie umowy należą do umów konsumenckich? . . . . . . . . . . . . 9420. Jakie instytucje służą ochronie konsumenta? . . . . . . . . . . . . . . 9521. Czym są niedozwolone postanowienia umowne? . . . . . . . . . . . 9522. Kiedy można uznać klauzulę umowną za niedozwoloną?. . . . . 9623. Jakie postanowienia umowne zostały zamieszczone

w katalogu klauzul z art. 3853 k.c.? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9724. Jakie są konsekwencje uznania klauzuli za niedozwoloną

i w jaki sposób dokonuje się kontroli treści umowy w omawianym zakresie? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98

25. Kiedy mamy do czynienia z umową zawieraną poza lokalem przedsiębiorstwa? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100

26. W jaki sposób powinna być zawierana umowa poza lokalem przedsiębiorstwa? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101

27. Kiedy i w jaki sposób konsument może odstąpić od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa? . . . . . . . . . . . . . . . . . 101

28. Jakie umowy należą do umów zawieranych na odległość? . . . . 10229. Jakie obowiązki ciążą na przedsiębiorcy zawierającym umowę

na odległość? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10430. Jakie są skutki niewykonania umowy zawartej na odległość

przez przedsiębiorcę? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10431. W jakim terminie konsument może odstąpić od umowy

zawartej na odległość? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10532. Jakie szczególne wymogi przewidziano dla umów dotyczących

usług finansowych?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105


Spis treści 9

5. Zagadnienia szczególne związane z zawieraniem umów. . . . . . 10633. Co rozumiemy przez pojęcie culpa in contrahendo? . . . . . . . . . 10634. Co to jest umowa przedwstępna? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10735. Jakie są przesłanki ważności umowy przedwstępnej?. . . . . . . . 10836. Jakie są konsekwencje niezawarcia umowy przyrzeczonej? . . . 10937. W jakim terminie przedawniają się roszczenia wynikające

z umowy przedwstępnej? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11038. Jakie są ograniczenia swobody zawierania umów?. . . . . . . . . . 110

6. Umowy odnoszące się do osób trzecich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11139. Kiedy mamy do czynienia z umową o świadczenie na rzecz

osoby trzeciej? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11140. Jakie są skutki zawarcia umowy o świadczenie na rzecz osoby

trzeciej? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11341. Co to jest umowa o świadczenie przez osobę trzecią?. . . . . . . . 11342. Na czym polega umowa o zwolnienie dłużnika przez osobę

trzecią z obowiązku świadczenia?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115

ROZDZIAŁ V. Czyny niedozwolone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116

1. Czyny niedozwolone w ogólności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116 1. Kiedy zachodzi odpowiedzialność z tytułu czynu

niedozwolonego i co to jest czyn niedozwolony? . . . . . . . . . . . 116 2. Jakie funkcje pełni regulacja dotycząca czynów

niedozwolonych? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1172. Odpowiedzialność za własne czyny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117

3. Czym charakteryzuje się odpowiedzialność za własne czyny? . 117 4. Na czym polega bezprawność czynu? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118 5. Jakie okoliczności wyłączają bezprawność? . . . . . . . . . . . . . . . 119 6. Co to jest wina i kto może ją ponosić? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120 7. Jakie są rodzaje winy? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 8. Na czym polega współsprawstwo i współodpowiedzialność? . . 123 9. Co to jest wina anonimowa? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124

3. Odpowiedzialność za cudze czyny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12410. Jakie osoby zobowiązane są do nadzoru? . . . . . . . . . . . . . . . . . 12411. Jakie są przesłanki odpowiedzialności osób sprawujących

nadzór?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12512. Kiedy odpowiedzialność ponosi bezpośredni sprawca czynu?. . 126

4. Odpowiedzialność osób powierzających wykonanie czynności innej osobie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12613. Jak kształtuje się odpowiedzialność za szkodę, która została

wyrządzona przez samodzielnego wykonawcę? . . . . . . . . . . . . 126


10 Spis treści

14. Jak kształtuje się odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez podwładnego? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127

5. Odpowiedzialność organów władzy publicznej . . . . . . . . . . . . . 12915. Czy państwo ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną

w związku z wykonywaniem funkcji władczych? . . . . . . . . . . . 12916. Jakie podmioty ponoszą odpowiedzialność? . . . . . . . . . . . . . . . 12917. Kto może być poszkodowanym? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13018. Jakie są przesłanki odpowiedzialności? . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13019. Jakie są przesłanki odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną

wydaniem aktu normatywnego? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13220. Jakie są przesłanki odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną

wydaniem orzeczenia lub decyzji? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13321. Jakie są przesłanki odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną

niewydaniem orzeczenia lub decyzji? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13522. Jakie są przesłanki odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną

niewydaniem aktu normatywnego? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13823. Kiedy powstaje obowiązek naprawienia szkody na zasadach

słuszności? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1386. Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez zwierzęta

i rzeczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13924. Jakie podmioty odpowiadają za szkody wyrządzone

przez zwierzęta? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13925. Jakie są zasady odpowiedzialności za szkody wyrządzone

przez zwierzęta? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1407. Odpowiedzialność za wyrzucenie, spadnięcie lub wylanie

przedmiotu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14226. Jakie są przesłanki odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną

w następstwie wyrzucenia, wylania lub spadnięcia przedmiotu? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142

27. Na jakich zasadach oparta jest odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną w następstwie wyrzucenia, wylania lub spadnięcia przedmiotu? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142

8. Odpowiedzialność za zawalenie się budowli lub oderwanie się jej części . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14328. Jakie podmioty odpowiadają za szkodę wyrządzoną

zawaleniem się budowli lub oderwaniem się jej części? . . . . . . 14329. Na jakich zasadach opiera się odpowiedzialność za szkodę

wyrządzoną zawaleniem się budowli lub oderwaniem się jej części?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143


Spis treści 11

9. Odpowiedzialność za szkody wyrządzone w związku z ruchem przedsiębiorstwa i użyciem sił przyrody . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14430. Jakie są przesłanki odpowiedzialności za szkody wyrządzone

w związku z ruchem przedsiębiorstwa i użyciem sił przyrody? 14431. Jakie są przyczyny wyłączające odpowiedzialność z art. 435

§ 1 k.c.? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14510. Odpowiedzialność za szkody wyrządzone ruchem

mechanicznych środków komunikacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14632. Jakie osoby ponoszą odpowiedzialność za szkody wyrządzone

ruchem mechanicznych środków komunikacji i jakie okoliczno - ści pozwalają na uwolnienie się od tej odpowiedzialności?. . . . 146

33. Kiedy dochodzi do uchylenia odpowiedzialności na zasadzie ryzyka za szkody wyrządzone ruchem mechanicznych środków komunikacji? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147

34. Jak kształtują się obowiązkowe ubezpieczenia posiadaczy pojazdów mechanicznych? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148

11. Szczególne przypadki naprawienia szkody . . . . . . . . . . . . . . . . . 14935. Jakie są przesłanki współodpowiedzialności? . . . . . . . . . . . . . . 14936. Jak kształtują się roszczenia regresowe między

współodpowiedzialnymi za szkodę? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14937. Czym charakteryzuje się szkoda na osobie? . . . . . . . . . . . . . . . 15038. W jaki sposób dochodzi do naprawienia majątkowej szkody

polegającej na uszkodzeniu ciała? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15139. W jaki sposób dochodzi do naprawienia majątkowej szkody

na osobie polegającej na śmierci człowieka?. . . . . . . . . . . . . . . 15340. Czy można naprawić krzywdę?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15541. Jaki jest stosunek art. 445 k.c. do art. 448 k.c.? . . . . . . . . . . . . 15742. Na czym polega odpowiedzialność za szkody prenatalne? . . . . 15843. Na czym polega odpowiedzialność za szkody wyrządzone

niechcianym urodzeniem? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15812. Przedawnienie roszczeń z czynów niedozwolonych . . . . . . . . . 160

44. W jakich terminach przedawniają się roszczenia o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym? . . . . . . . . . . . . . 160

13. Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez produkt niebezpieczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16245. Co to jest produkt niebezpieczny?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16246. Jakie podmioty ponoszą odpowiedzialność za szkodę

wyrządzoną przez produkt niebezpieczny?. . . . . . . . . . . . . . . . 16347. Jakie są przesłanki odpowiedzialności za produkt niebezpieczny? 16448. W jakich terminach przedawniają się roszczenia o naprawienie

szkody wyrządzonej przez produkt niebezpieczny? . . . . . . . . . 165


12 Spis treści

ROZDZIAŁ VI. Bezpodstawne wzbogacenie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166

1. Pojęcie bezpodstawnego wzbogacenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166 1. Co rozumiemy przez pojęcie „bezpodstawne wzbogacenie”? . . 166 2. Jakie są przesłanki powstania roszczenia o wydanie wzbogacenia? 167 3. Czym charakteryzuje się roszczenie o wydanie wzbogacenia? . 168

2. Nienależne świadczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170 4. Czym jest nienależne świadczenie?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170 5. Jakie przypadki nienależnych świadczeń można wyróżnić? . . . 171 6. Kiedy wyłączone jest roszczenie o zwrot świadczenia

nienależnego? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172 7. Na czym polega niegodziwość świadczenia?. . . . . . . . . . . . . . . 173

ROZDZIAŁ VII. Wykonanie zobowiązania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175

1. Ogólne wiadomości o wykonaniu zobowiązania . . . . . . . . . . . . 175 1. Jaki jest charakter prawny wykonania zobowiązania? . . . . . . . 175 2. W jaki sposób powinno być wykonywane zobowiązanie? . . . . . 176 3. Na czym polega zasada pacta sunt servanda? . . . . . . . . . . . . . . 176 4. Co rozumiemy przez pojęcie clausula rebus sic stantibus? . . . . . 177 5. Kiedy można zastosować środki przewidziane w art. 3571 k.c.? 178 6. Jakie orzeczenie może wydać sąd na podstawie art. 3571 k.c.? 178 7. Co to jest umowna klauzula adaptacyjna? . . . . . . . . . . . . . . . . 179

2. Przedmiot wykonania zobowiązania i osoby uczestniczące w wykonaniu zobowiązania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179 8. Jakie podmioty uczestniczą w wykonaniu zobowiązania? . . . . 179 9. Co jest przedmiotem wykonania zobowiązania i na czym

polega zarachowanie zapłaty? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1813. Miejsce i czas wykonania zobowiązania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183

10. Jak określa się miejsce wykonania zobowiązania? . . . . . . . . . . 18311. Jak określa się termin spełnienia świadczenia?. . . . . . . . . . . . . 18412. Co rozumiemy przez pojęcie „wymagalność świadczenia”? . . . 185

4. Wykonanie zobowiązań z umów wzajemnych i dowody wykonania zobowiązania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18613. W jaki sposób powinny być wykonywane świadczenia

wzajemne? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18614. Jakie są dowody spełnienia świadczenia? . . . . . . . . . . . . . . . . . 187

ROZDZIAŁ VIII. Skutki niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań oraz dodatkowe zastrzeżenia umowne 189

1. Skutki niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania 189 1. Na czym polega odpowiedzialność kontraktowa i kiedy powstaje? 189


Spis treści 13

2. Czy dłużnik ponosi odpowiedzialność za działania albo zaniechania osób, którym powierzył wykonanie zobowiązania? . . . . . . . . . . . 192

3. Jak rozkłada się ciężar dowodu przy odpowiedzialności odszkodowawczej ex contractu? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193

4. Na czym polega niemożliwość świadczenia?. . . . . . . . . . . . . . . 194 5. Jakie są skutki niemożliwości świadczenia nieobjętej

odpowiedzialnością dłużnika? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195 6. Jakie są skutki niemożliwości świadczenia objętej

odpowiedzialnością dłużnika? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196 7. Co to jest opóźnienie i zwłoka?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198 8. Jakie są następstwa opóźnienia?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198 9. Jakie są konsekwencje zwłoki? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19910. Jakie są skutki zwłoki w umowach wzajemnych? . . . . . . . . . . . 20011. Na czym polega prawo zatrzymania? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20112. Kiedy występuje zwłoka wierzyciela? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202

2. Dodatkowe zastrzeżenia umowne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20313. Co rozumiemy przez pojęcie „dodatkowe zastrzeżenia

umowne”? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20314. Czym jest zadatek? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20415. Jakie konsekwencje powoduje zastrzeżenie zadatku

w umowie?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20516. Na czym polega umowne prawo odstąpienia? . . . . . . . . . . . . . 20617. Jakie są skutki skorzystania z umownego prawa odstąpienia? . 20718. Co to jest odstępne? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20719. Czym jest kara umowna? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20820. Czy kara umowna może zostać zmniejszona? . . . . . . . . . . . . . . 20921. Co to jest kara ustawowa? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210

ROZDZIAŁ IX. Wygaśnięcie zobowiązania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211

1. Jakie przyczyny wygaśnięcia zobowiązań przewidują przepisy Kodeksu cywilnego? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211

2. W jakich sytuacjach dochodzi do ustania więzi prawnej z zaspokojeniem interesu wierzyciela? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211

3. Kiedy dochodzi do wygaśnięcia zobowiązania bez zaspokojenia interesu wierzyciela? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212

1. Wygaśnięcie zobowiązania związane z zaspokojeniem wierzyciela. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213 4. Kiedy mamy do czynienia ze świadczeniem w miejsce

wykonania?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213 5. Na czym polega odnowienie? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214


14 Spis treści

6. Co to jest potrącenie i na czym polega potrącenie umowne? . . 217 7. Na czym polega potrącenie ustawowe?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218 8. Kiedy przedmiot świadczenia może zostać złożony do depozytu

sądowego? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220 9. Jakie skutki powoduje złożenie przedmiotu świadczenia

do depozytu sądowego? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2212. Wygaśnięcie zobowiązania bez zaspokojenia wierzyciela . . . . 223

10. W jaki sposób dochodzi do rozwiązania umowy? . . . . . . . . . . . 22311. Na czym polega zwolnienie z długu? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224

ROZDZIAŁ X. Przejście praw i obowiązków ze stosunku zobowiązaniowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226

1. Jakie instytucje regulują zmiany podmiotów stosunku zobowiązaniowego i czy dopuszczalne jest łączne przeniesienie wierzytelności i długu? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226

1. Zmiana wierzyciela . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227 2. Na czym polega przelew wierzytelności? . . . . . . . . . . . . . . . . . 227 3. Jakie są przesłanki przeniesienia wierzytelności w drodze przelewu? 227 4. Jakie konsekwencje powoduje przelanie wierzytelności? . . . . . 229 5. Kiedy osoba trzecia może wstąpić w prawa zaspokojonego

wierzyciela? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231 6. Jakie są skutki wstąpienia osoby trzeciej w miejsce

zaspokojonego wierzyciela? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2322. Zmiana dłużnika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232

7. Na czym polega przejęcie długu? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232 8. W jaki sposób dług może zostać przejęty?. . . . . . . . . . . . . . . . . 233 9. W jakiej formie powinna być zawarta umowa o przejęcie długu

i jakie są konsekwencje braku zgody na przejęcie długu? . . . . . 23310. Co może być przedmiotem umowy o przejęcie długu? . . . . . . . 23511. Jakie uprawnienia przysługują przejemcy? . . . . . . . . . . . . . . . . 23512. Jakie są konsekwencje kumulatywnego przystąpienia

do długu?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23613. Jakie są rodzaje kumulatywnego przystąpienia do długu? . . . . 236

ROZDZIAŁ XI. Ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika 238

1. Ochrona wierzyciela w ogólności. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238 1. Co rozumiemy przez pojęcie „skarga pauliańska”? . . . . . . . . . . 238

2. Przesłanki ochrony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239 2. Od jakich przesłanek uzależniona jest ochrona pauliańska? . . . 239 3. Co należy rozumieć jako pokrzywdzenie wierzyciela? . . . . . . . 240


Spis treści 15

4. Kiedy można mówić o korzyści osoby trzeciej z dokonanej przez dłużnika czynności prawnej? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242

3. Zaskarżenie czynności dłużnika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244 5. W jaki sposób wierzyciel może żądać uznania czynności

prawnej za bezskuteczną w stosunku do niego? . . . . . . . . . . . . 244 6. Jaki jest skutek orzeczenia względnej bezskuteczności? . . . . . . 245 7. Jakie instytucje podobne do skargi pauliańskiej przewidziano

w Kodeksie cywilnym? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247

ROZDZIAŁ XII. Zbieg roszczeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248

1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248 1. Kiedy występuje zbieg przepisów, zbieg norm i zbieg roszczeń? . 248 2. Jakie są konsekwencje zbiegu roszczeń?. . . . . . . . . . . . . . . . . . 248

2. Reguły dotyczące wybranych zbiegów roszczeń . . . . . . . . . . . . . 249 3. Jak jest regulowany zbieg roszczeń z tytułu bezpodstawnego

wzbogacenia z innymi roszczeniami? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249 4. Jaki jest stosunek roszczeń deliktowych do roszczeń

kontraktowych? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250 5. Czy możliwy jest zbieg roszczeń z tytułu odpowiedzialności

za produkt niebezpieczny z innymi roszczeniami? . . . . . . . . . . 252 6. Czy dochodzi do zbiegu roszczeń w razie naruszenia dóbr

osobistych? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252

Część drugaCZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA

ROZDZIAŁ XIII. Umowa sprzedaży . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255

1. Podstawowe cechy charakterystyczne umowy sprzedaży . . . . . 255 1. Jakie są elementy przedmiotowo istotne umowy sprzedaży? . . 255 2. W jakiej formie zawiera się umowę sprzedaży? . . . . . . . . . . . . 259 3. W jakim trybie można zawrzeć umowę sprzedaży? . . . . . . . . . 260

2. Rękojmia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261 4. Jakich wad dotyczy odpowiedzialność z tytułu rękojmi? . . . . . 261 5. Jaki jest zakres odpowiedzialności sprzedawcy z tytułu wady

rzeczy? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264 6. Jakie są uprawnienia kupującego z tytułu rękojmi? . . . . . . . . . 265 7. Kiedy wygasają uprawnienia kupującego z tytułu rękojmi? . . . 268 8. W jakiej relacji pozostają uprawnienia kupującego z tytułu

rękojmi do roszczeń odszkodowawczych za szkodę spowodowaną wadami rzeczy? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269

9. Na czym polega modyfikacja odpowiedzialności z tytułu rękojmi? 270


16 Spis treści

3. Gwarancja jakości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27210. Jaki jest charakter prawny gwarancji jakości?. . . . . . . . . . . . . . 27211. Jakie są przesłanki odpowiedzialności z tytułu gwarancji? . . . . 27512. Jakie są uprawnienia kupującego z tytułu gwarancji?. . . . . . . . 27613. Na czym polega umowne przejęcie obowiązków wykonywania

świadczeń gwarancyjnych? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2784. Szczególne rodzaje sprzedaży . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279

14. Co należy rozumieć przez szczególne rodzaje sprzedaży?. . . . . 27915. Jakie są cechy charakterystyczne sprzedaży na raty jako

szczególnego rodzaju sprzedaży? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28216. Jaka jest różnica między sprzedażą z zastrzeżeniem własności

rzeczy sprzedanej a sprzedażą na próbę? . . . . . . . . . . . . . . . . . 28417. Na czym polega sprzedaż z zastrzeżeniem prawa odkupu? . . . 28718. Na czym polega prawo pierwokupu? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289

ROZDZIAŁ XIV. Umowa zamiany . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293

1. Jakie są elementy przedmiotowo istotne umowy zamiany? . . . 293 2. Na czym polega odpowiednie stosowanie do umowy zamiany

przepisów o sprzedaży? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294

ROZDZIAŁ XV. Umowa o dzieło . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295

1. Jakie są elementy przedmiotowo istotne umowy o dzieło?. . . . 295 2. Jak kształtuje się odpowiedzialność za wady dzieła? . . . . . . . . 298

ROZDZIAŁ XVI. Umowa darowizny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302

1. Jakie jest pojęcie umowy darowizny? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302 2. Na czym polega specyfika formy umowy darowizny? . . . . . . . . 304 3. Na czym polega osłabienie ochrony obdarowanego? . . . . . . . . 305 4. Na czym polega złagodzenie odpowiedzialności darczyńcy? . . 306 5. Na czym polega darowizna połączona z poleceniem?. . . . . . . . 307 6. Kto i kiedy może odwołać darowiznę? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310 7. W jaki sposób następuje odwołanie darowizny? . . . . . . . . . . . . 314 8. Czy można rozwiązać umowę darowizny? . . . . . . . . . . . . . . . . 316

ROZDZIAŁ XVII. Renta i dożywocie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318

1. Jaki jest charakter prawny i elementy przedmiotowo istotne umowy renty? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318

2. Jak się przedawniają roszczenia z umowy renty? . . . . . . . . . . . 319 3. Kiedy wygasa prawo do renty? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320 4. Jakie są zasady zmiany wysokości renty? . . . . . . . . . . . . . . . . . 321


Spis treści 17

5. Jaki charakter prawny ma umowa o dożywocie? . . . . . . . . . . . 322 6. Na czym polega szczególna ochrona interesów dożywotnika? . 325 7. Kiedy następuje zmiana treści dożywocia? . . . . . . . . . . . . . . . . 326 8. Kiedy następuje rozwiązanie umowy o dożywocie? . . . . . . . . . . 328 9. Jakie są przesłanki uznania umowy o dożywocie za bezskuteczną? 329

ROZDZIAŁ XVIII. Umowa najmu i dzierżawy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331

1. Jakie są cechy charakterystyczne umowy najmu z uwzględnieniem obowiązków wynajmującego i najemcy? . . . 331

2. Jakie są obowiązki stron umowy najmu? . . . . . . . . . . . . . . . . . 333 3. Jakie są skutki zbycia rzeczy najętej? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 338 4. Kiedy następuje zakończenie najmu? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 339 5. Jakie są cechy charakterystyczne najmu lokali mieszkalnych? . 340 6. Czym się charakteryzuje umowa dzierżawy? . . . . . . . . . . . . . . 346 7. Na czym polega specyfika dzierżawy nieruchomości rolnej? . . 349

Rozdział XIX. Użyczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 351

1. Jakie są treść i charakter prawny umowy użyczenia? . . . . . . . . 351 2. Kiedy ustaje użyczenie? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 353

ROZDZIAŁ XX. Umowa pożyczki i umowa kredytu . . . . . . . . . . . . . . 354

1. Co to są czynności prawne kredytowe i jaka jest konstrukcja umowy pożyczki? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 354

2. Co to jest depozyt nieprawidłowy (depositum irregulare)? . . . . 356 3. Jakie są cechy charakterystyczne umowy kredytu?. . . . . . . . . . 358

ROZDZIAŁ XXI. Umowa rachunku bankowego i poręczenie . . . . . . . 360

1. Jakie są rodzaje rachunków bankowych? . . . . . . . . . . . . . . . . . 360 2. Jakie są przesłanki konstrukcji umowy rachunku bankowego? 361 3. Jakie są cechy konstrukcyjne poręczenia?. . . . . . . . . . . . . . . . . 364

ROZDZIAŁ XXII. Umowa ubezpieczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 368

1. Jakie są cechy charakterystyczne ubezpieczeń gospodarczych? 368 2. Jakie są obowiązki stron umowy ubezpieczenia? . . . . . . . . . . . 371 3. Jak się przedawniają roszczenia z umowy ubezpieczenia? . . . . 375

ROZDZIAŁ XXIII. Umowa leasingu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 377

1. Czym się charakteryzuje leasing? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 377 2. Czym charakteryzuje się leasing z tzw. opcją wykupu? . . . . . . . 380 3. Kiedy dochodzi do zakończenia leasingu? . . . . . . . . . . . . . . . . 380


18 Spis treści

ROZDZIAŁ XXIV. Umowa zlecenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 382

1. Jakie są podstawowe elementy konstrukcyjne w umowie zlecenia? 382 2. Jakie są obowiązki stron umowy zlecenia? . . . . . . . . . . . . . . . . 383 3. Co rozumiemy przez przypadek prowadzenia cudzych spraw

bez zlecenia (negotiorum gestio)? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 386

ROZDZIAŁ XXV. Umowy: agencyjna, komisu i spółki cywilnej . . . . . 388

1. Jaka jest istota umowy agencyjnej?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 388 2. Jakie są obowiązki stron umowy agencyjnej? . . . . . . . . . . . . . . 390 3. Jakie są istotne elementy umowy komisu? . . . . . . . . . . . . . . . . 393 4. Czym się charakteryzuje spółka cywilna? . . . . . . . . . . . . . . . . . 396 5. Czym się charakteryzuje odpowiedzialność wspólników spółki

cywilnej?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 399 6. Czy możliwie jest zawarcie umowy spółki cywilnej z udziałem

małżonka?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 400 7. Kiedy może nastąpić zakończenie stosunku prawnego spółki

cywilnej?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 401

ROZDZIAŁ XXVI. Przechowanie i odpowiedzialność, prawo zastawu i przedawnienie roszczeń utrzymujących hotele i podobne zakłady . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 403

1. Czym się charakteryzuje umowa przechowania? . . . . . . . . . . . 403 2. Jak należy określić osobę utrzymującą zarobkowo hotel

lub podobny zakład i czym się charakteryzuje odpowiedzialność tych podmiotów? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 406

ROZDZIAŁ XXVII. Ugoda. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 409

1. Jak należy rozumieć ugodę w rozumieniu Kodeksu cywilnego? 409 2. Czym się charakteryzuje ugoda sądowa? . . . . . . . . . . . . . . . . . 411

ROZDZIAŁ XXVIII. Przyrzeczenie publiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 412

1. Dlaczego przyrzeczenie publiczne jest źródłem stosunku zobowiązaniowego? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 412

2. Co to jest przyrzeczenie nagrody konkursowej? . . . . . . . . . . . . 413

ROZDZIAŁ XXIX. Przekaz i papiery wartościowe . . . . . . . . . . . . . . . . 415

1. Jaka jest konstrukcja przekazu? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415 2. Co rozumiemy przez pojęcie „papier wartościowy”?

Jakie są jego cechy i systematyka? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 417 3. Jakie są elementy istotne i podstawowe rodzaje weksla i czeku? 420


Spis treści 19

Część trzeciaSPADKI

ROZDZIAŁ XXX. Ogólne pojęcia, zasady i funkcje prawa spadkowego 423

1. Co reguluje prawo spadkowe? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423 2. Co oznaczają pojęcia: dziedziczenie, otwarcie i powołanie do

spadku oraz nabycie spadku? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429 3. Co to jest niegodność dziedziczenia? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 432

ROZDZIAŁ XXXI. Dziedziczenie ustawowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 436

1. Jaka jest kolejność dziedziczenia ustawowego i jakie są grupy spadkobierców ustawowych? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 436

2. Czym się charakteryzuje dziedziczenie ustawowe gospodarstw rolnych i wkładu gruntowego w rolniczej spółdzielni produkcyjnej? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441

3. Na czym polegają szczególne uprawnienia dziadków spadkodawcy? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 444

ROZDZIAŁ XXXII. Dziedziczenie testamentowe . . . . . . . . . . . . . . . . . 446

1. Co oznacza swoboda testowania i jakie są jej ograniczenia?. . . 446 2. Jak należy zdefiniować testament? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 448 3. Jakie są formy i rodzaje testamentów? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 452 4. W jaki sposób można odwołać testament? . . . . . . . . . . . . . . . . 458 5. Co oznacza favor testamenti? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459 6. Na czym polega podstawienie i przyrost? . . . . . . . . . . . . . . . . . 460 7. Czym się charakteryzuje zapis testamentowy i polecenie? . . . . 462 8. Kim jest wykonawca testamentu, jakie ma uprawnienia

i obowiązki? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466 9. Kiedy testament jest nieważny? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 468

ROZDZIAŁ XXXIII. Zachowek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 471

1. Co oznacza prawo do zachowku? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 471 2. Co oznacza wydziedziczenie? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 475

ROZDZIAŁ XXXIV. Nabycie spadku przez spadkobiercę . . . . . . . . . . . 477

1. Jak należy rozumieć przyjęcie i odrzucenie spadku?. . . . . . . . . . 477 2. Co to jest transmisja? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 482 3. Jakie skutki prawne wywołuje stwierdzenie nabycia spadku? . 482 4. Co oznacza ochrona dziedziczenia? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 487 5. Jak kształtuje się odpowiedzialność spadkobierców za długi

spadkowe? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 488


20 Spis treści

ROZDZIAŁ XXXV. Wspólność majątku spadkowego i dział spadku . . 494

1. Jaki jest szczególny skutek dziedziczenia spadku przez kilku spadkobierców? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 494

2. Jakie są ogólne zasady działu spadku? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 496 3. Czym się charakteryzuje umowny dział spadku? . . . . . . . . . . . 500 4. Jakie są podstawowe reguły sądowego działu spadku?. . . . . . . 501 5. Na czym polega zaliczenie darowizn i (od 23 października

2011 r.) zapisów windykacyjnych na schedę spadkową? . . . . . 503

ROZDZIAŁ XXXVI. Umowy dotyczące spadku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 506

1. Jakie są cechy charakterystyczne umowy o zrzeczenie się dziedziczenia?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 506

2. Na czym polega umowa o zbycie spadku lub udziału w spadku?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 507

Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 509


Wykaz skrótów

Dz.U. – „Dziennik Ustaw”k.c. – ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny

(Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.)k.k. – ustawa z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. Nr 88,

poz. 553 ze zm.)k.p. – ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.

Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.)k.p.c. – ustawa z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania

cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.)k.r.o. – ustawa z 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opie-

kuńczy (Dz.U. Nr 9, poz. 59 ze zm.)k.s.h. – ustawa z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlo-

wych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037 ze zm.)k.w. – ustawa z 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń (tekst

jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 46, poz. 275 ze zm.)Konstytucja – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia

1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze sprost. i zm.)Lex – system informacji prawnej Wolters KluwerLexPolonica – Serwis Prawniczy LexisNexisMP – „Monitor Polski”nowela marcowa – ustawa z 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks

cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 85, poz. 458)

NP – „Nowe Prawo”NSA – Naczelny Sąd AdministracyjnyOSA – „Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych”OSN – „Orzecznictwo Sądu Najwyższego”OSNAPiUS – „Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Administra-

cyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych”


22 Wykaz skrótów

OSNC – „Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna”OSNCP – „Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna oraz

Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych”OSP – „Orzecznictwo Sądów Polskich”OSAB – „Orzecznictwo Sądów Apelacji Białostockiej”OTK – „Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego”OTK-A – „Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego”; zbiór

urzędowy, seria APiP – „Państwo i Prawo”PPH – „Przegląd Prawa Handlowego”pr. o a.s.c. – ustawa z 29 września 1986 r. – Prawo o aktach stanu

cywilnego (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 161, poz. 1688 ze zm.)

Prawo bankowe – ustawa z 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 ze zm.)

Prawo czekowe – ustawa z 28 kwietnia 1936 r. – Prawo czekowe (Dz.U. Nr 37, poz. 283 ze zm.)

Prawo wekslowe – ustawa z 28 kwietnia 1936 r. – Prawo wekslowe (Dz.U. Nr 37, poz. 282 ze zm.)

PUG – „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego”RPEiS – „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”SA – Sąd ApelacyjnySN – Sąd Najwyższyu.o.n.p.k. – ustawa z 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw

konsumenta oraz o odpowiedzialności za szkodę wy-rządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz.U. Nr 22, poz. 271 ze zm.)

u.o.p.l. – ustawa z 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokato-rów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Ko-deksu cywilnego (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266 ze zm.)

ustawa o PG – ustawa z 8 lipca 2005 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa (Dz.U. Nr 169, poz. 1417 ze zm.)


Wstęp

Niniejszy podręcznik stanowi zwięzłe przedstawienie problematyki prawa zobowiązań oraz prawa spadkowego w pytaniach i odpowie-dziach. Nietypowa forma opracowania powyższej materii spowodo-wała konieczność przedstawienia jedynie najważniejszych zagadnień, które zostały podzielone na trzy części. W opracowaniu pominięto problematykę umów handlowych, które są omawiane w toku wykładu z zakresu prawa handlowego.

Książka skierowana jest przede wszystkim do studentów prawa i ad-ministracji, ale także do aplikantów oraz praktyków. Może stanowić wstęp do rozpoczęcia nauki prawa zobowiązań oraz prawa spadkowe-go, a także pomóc w powtórzeniu i usystematyzowaniu posiadanych już wiadomości.

Pytania zostały w większości tak skonstruowane, aby uniknąć po-wtórzeń przy formułowaniu odpowiedzi. Czytelnik powinien mieć na względzie, że – udzielając odpowiedzi na konkretne pytanie – niejed-nokrotnie wskazane jest wykorzystanie także informacji znajdujących się w odpowiedziach na inne pytania. Ponadto, aby odpowiedź była pełniejsza, powinien także uwzględnić podane przykłady oraz przy-wołane orzecznictwo. Należy jednak pamiętać, że przyjęta forma opracowania spowodowała konieczność ograniczenia liczby powoła-nych orzeczeń.

Na końcu podręcznika znajduje się zestawienie literatury wykorzy-stanej przy jego przygotowaniu. Nie jest to jednak wykaz zupełny. Wymieniono jedynie niektóre pozycje zalecane studentom. Przy omó-wieniu poszczególnych zagadnień odwołano się tylko do opracowań o charakterze ogólnym, do których powinien sięgnąć Czytelnik, aby uzupełnić swoją wiedzę we wskazanym zakresie.


24 Wstęp

Trzecie wydanie podręcznika uwzględnia ostatnie zmiany, jakie na-stąpiły w prawie cywilnym, w tym w szczególności w prawie spadko-wym. Publikację uzupełniono także o najnowsze orzeczenia dotyczące omawianej problematyki.

Mamy nadzieję, że książka okaże się pomocnym źródłem przy nauce prawa zobowiązań i prawa spadkowego oraz będzie stanowiła wstęp do dalszych, pogłębionych studiów.

dr hab. Jerzy Ciszewski, prof. UGdr Anna Stępień-Sporek

Stan prawny na dzień 30 kwietnia 2011 roku.


Rozdział I

Ogólne wiadomości o prawie zobowiązań

1. Miejsce zobowiązań w prawie cywilnym i źródła prawa zobowiązań

1 Czym charakteryzuje się prawo zobowiązań jako dział prawa cywilnego?

Prawo zobowiązań jest jednym z działów prawa cywilnego, stano-wiącego gałąź prawa prywatnego. W konsekwencji charakterystycz-na dla tego działu jest cywilnoprawna metoda regulacji oparta na for-malnej równorzędności stron1. Zobowiązania regulują stosunki mająt-kowe o charakterze względnym, a zatem są prawami podmiotowymi skutecznymi wobec konkretnych podmiotów.

Prawo zobowiązań reguluje wymianę dóbr i usług, czyli obrót mająt-kowy między podmiotami prawa cywilnego. Chroni także podmioty prawa cywilnego przed uszczerbkiem w ich majątku.

2 Jakie cechy odróżniają prawo zobowiązań od innych działów pra-wa cywilnego?

Zobowiązania mają pewne charakterystyczne cechy, które pozwalają odróżnić ten dział prawa cywilnego od innych jego działów.

Prawo zobowiązań różni się od części ogólnej tym, że ta ostatnia za-wiera normy właściwe dla wszystkich działów prawa cywilnego. Część

1 Szerzej na temat cywilnoprawnej metody regulacji zob. np. J. Ciszewski, A. Stępień, Prawo cywilne w pytaniach i odpowiedziach, Warszawa 2007, s. 20–21.

7

7

CZĘŚĆ PIERWSZA

Część ogólna


26 Rozdział I. Ogólne wiadomości o prawie zobowiązań

ogólna zawiera podstawowe zasady, które odnoszą się do wszystkich działów, dotyczące np. czynności prawnych, nadużycia prawa pod-miotowego, przedstawicielstwa czy terminów przedawnienia.

Prawo zobowiązań reguluje stosunki o charakterze względnym, co odróżnia je od prawa rzeczowego, w którym podstawowe znaczenie mają normy wyznaczające bezwzględne prawa podmiotowe. Prawo rzeczowe reguluje społeczne formy korzystania z rzeczy, a prawo zo-bowiązań normuje społeczne formy korzystania ze wszystkich dóbr i usług o wartości majątkowej2.

W prawie zobowiązań duże znaczenie odgrywają normy względnie wiążące, które praktycznie nie występują w prawie spadkowym. Pra-wo zobowiązań dotyczy stosunków odnoszących się do wymiany dóbr i usług między żyjącymi (inter vivos). Z kolei prawo spadkowe odnosi się do przejścia praw majątkowych na wypadek śmierci (mortis causa), przy czym dotyczy zarówno przejścia praw o charakterze względnym, jak i bezwzględnym.

Prawo zobowiązań służy przede wszystkim celom majątkowym, które w prawie rodzinnym ustąpiły miejsca celom niemajątkowym. W prawie zobowiązań nie jest istotna więź rodzinna między stronami stosunków. Dodatkowo w prawie rodzinnym występują pewne ele-menty podporządkowania np. między dziećmi i rodzicami czy pupilem a opiekunem, natomiast w prawie zobowiązań występuje formalna równość uczestników stosunków.

3 Jakie źródła prawa zobowiązań można wymienić?

Mówiąc o źródłach prawa zobowiązań, należy odwołać się do art. 87 Konstytucji, w którym wymieniono źródła powszechnie obowiązują-cego prawa na terenie Rzeczpospolitej Polskiej. Są to przede wszyst-kim Konstytucja, a następnie ustawy, ratyfikowane umowy mię-dzynarodowe, rozporządzenia oraz akty prawa miejscowego.

Wśród ustaw podstawowe znaczenie ma ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny3. Z wcześniejszych regulacji na szczególną uwagę

2 Zob. W. Czachórski, A. Brzozowski, M. Safjan, E. Skowrońska-Bocian, Zobowiąza-nia. Zarys wykładu, Warszawa 2004, s. 23.3 Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.

7


Documents

Prawo cywilne - gandalf.com.pl · Wydanie 3 Warszawa 2011 Jerzy Ciszewski Anna St´pieƒ-Sporek Prawo cywilne Zobowiàzania i spadki w pytaniach i odpowiedziach