Prof. Dr. Saleh Sultansoy-Türk İslam Dünyasında Bilim: Dün, Bugün, Yarın

1 Eylül 2015 Saleh@Maturidi Yesevi Kurultayı 1

Türk İslam Dünyasında Bilim: Dün, Bugün, Yarın

Prof. Dr. Saleh Sultansoy

TOBB ETÜ Mühendislik Fakültesi, MBNT BölümüAzerbaycan Elmler Akademiyası Fizika İnstitutu

CERN ATLAS, LHeC, CLIC and FCC CollaborationsTAEK-CERN Bilim Komitesi

TAC Uluslararası Danışma Kurulu

2. Maturidi Yesevi Otağı Kurultayı, Safranbolu, 31 Ağustos – 2 Eylül 2015

Yusuf 105: «Ve keeyyin min âyetin fîs semâvâti vel ardı yemurrûne aleyhâ ve hum anhâ mu’ridûn(mu’ridûne).»Meali: «Semalarda ve yeryüzünde nice ayetler vardır. Ve onlar, o ayetlerden (delillerden) yüz çevirerek yanından geçerler.»+ Bakara 164 + Yunus 6, 101 + Casiye 3, 13 + Ankabüt 44 + Rum 25

Yarının ilmi nedir, halbuki? Gayet müthiş! “Maddenin kudret-i zerriyesi” uğraştığı iş, Safahat (1919)


“Asla şüphem yoktur ki, Türklüğün unutulmuş medeni vasfı ve büyük medeni kabiliyeti, bundan sonraki inkişafı ile âtinin yüksek medeniyet ufkunda yeni bir güneş gibi doğacaktır.”

“Türk çocuğu, Ecdadını tanıdıkça daha büyük işler yapmak için kendinde kuvvet bulacaktır.”

Önsöz: Japonya, Güney Kore, Türkiye ...

1. Dün:Tarih (ve Bilim) Sümer’de Başlar ...Türk-İslam Rönesans’ıAtatürk Mucizesi

2. Bugün: En Stratejik Strateji: Gelişmiş Ülkelerin AR-GE AltyapısıJapon Mucizesinin Temel Taşı: Tsukuba Bilim Kenti

3. Yarın: Muasır Medeniyet Seviyesinin Üzerine Çıkmak

Sonsöz: Asım’ın Nesline Çağrı1 Eylül 2015 Saleh@Maturidi Yesevi Kurultayı 3

Kişi başına GSMH (GSMH/Nüfus, ABD Doları) AR-GE/GSMH (%)

Bu tabloyu anlamak ve gereğini yapmak Türk ve İslam bilginlerinin başlıca görevidir! Onlar ne yaptı da biz yapmadık? Cevap:1963 – Tsukuba Bilim Kenti; 1973 – Daedeok Bilim kenti

Nükleer Reaktörler (1995)

1955 2005 2007Türkiye 300 7800 0.72Japonya 280 31000 3.44

Güney Kore 70 21000 3.24

İşletmede Toplam Güç, MW İnşada Elektrik ü., %

Türkiye 0 0 0 0Japonya 52 43700 2 34G. Kore 14 12300 3 36

Dünya Th rezervinin ¼ ‘i Türkiye’de, Dünya U rezervinin ¼ ‘i Türküstan’da dır1 Eylül 2015 Saleh@Maturidi Yesevi Kurultayı 4


Anlatamamak derdi…

10.Türk Kurultayı, Antalya, Ekim 2006

Tarih: Mart 1993; Yer: Antalya.1.Türk Kurultayı Açılış Töreni:Türk Devlet erkanı demir dövüyor…Peki neden?Bunun cevabını Kurultayda sunduğum «Türk Dünyasının kalkınmasında Bilim ve Teknoloji İşbirliğinin Önemi» başlıklı bildirinin giriş kısmında anlatmaya çalıştım.Bin yıllar önce demirin eritilmesini bildiğimiz için kurtulduk. O zamanın demircisi hem alim hem de mühendisti!

Benzer sunumları 4.Kurultayda (Ankara, 1996), 10.Kurultayda (Antalya, 2006), 1.Dünya Türk Forumunda (İstanbul, 2011), 2.Dünya Türk Forumunda (İstanbul, 2013) … yaptım.Maalesef, halen derdimi anlatamadım…

Kısmen başarılı olduk gibi… Bu konular Türk Zirvesi ve BTYK kararlarına bile girdi. Ama kararlar uygulanmadı.


1. Dün:

Tarih (ve Bilim) Sümer’de Başlar ...

Türk-İslam Rönesans’ı

Atatürk Mucizesi

Bölümün Özeti• ..., Takla-Makan ??, ...

Anadolu Türküstan Amerikaen azından 8 bin yıllık uygarlık

• Sümer Dönemi (M.Ö. 3-4 binyıllar)Tarih (ve Bilim) Sümer’de Başlar; Sümer-Hatti-Girit üçgeni

• ... İskit, Hunnu, Kuşan (Mahayana), Uygur, ... Metalürji, İskit üçlüsü, Mahayana Tasavvuf, Uygur tıbbı, ...

• Türk-İslam Rönesans'ı (8-16 yüzyıllar)Gözlemevleri: Marağa Semerkant İstanbul; Hastaneler, Medreseler, ... Modern Bilimin temelleri: Cebir, Tıp, Optik, …

• Atatürk Mucizesi (1923-1938)Kayseri ve İstanbul uçak fabrikaları, Üniversiteler (Gazi ve Ankara dahil)... İzmir İktisat Kongresi ! Kuran-i-Kerim’in Türkçe meali, Buhari’nin Hadis kitabının Türkçe çevirisi…


1.1. Tarih (ve Bilim) Sümer’de Başlar ...


http://www.hunmagyar.org/turan/index.htmlKalelere tıklayarak muhteşem bilgilere ve resimlere ulaşabilirsiniz


http://www.hunmagyar.org/turan/turemp.map

TAKLA-MAKAN7-8 bin yıl önce buralar yeşillik idi...


Takla-Makan’dan görüntüler19.Yüzyılda Sümer’den bu tür kalıntılar bile yoktu...


Bu kalıntılar Türk arkeologlarını bekliyor...


Tüm Türküstan böyle kalıntılarla dolu...


Sümer İmparatorluğu Doğu Anadolu ve Azerbaycan’ı da içeriyordu...

Milattan önce 3.-2.binyıllar: Sümer-Hatti-Girit üçgeni. Eklemeli (agglutinative) diller. (+ Elam, …)


En eski (bilinen!!) yazılar

Önemli Not: Milattan önce 2.binyıla ait benzer tabletler 1970’lerde Moğolistan'da bulundu… Maalesef, bu bilgiler gizli tutuluyor.


Bir Sümer Kralı: Gudea(miladdan önce 3.binyıl)Gud → Guz → Oğuz ?

Sami dillerinde Oğuz ülkesine al-Guzia denir


Sümer kralı Urnammu’nun anıtından(Üçüncü Ur Hanedanı: M.Ö. 2047 – 2030)


5 bin yıl öncesinin savunma sanayi ürünü


Ur kentinin tapınağı


Bunun benzerleri Türküstanda mevcuttur…

Sümerlerin uygarlığa katkıları• İlk (bilinen) yazı

• İlk (bilinen) bilim örnekleri: tıp, astronomi, matematik,...

• İlk (bilinen) edebiyat örnekleri: Bilgameş destanı ...

• Ellinlere (Greklere) atfedilen bilgilerin büyük çoğunluğu Sümer döneminde biliniyordu ve Mısır üzerinden Ellinlerce alınmıştı (Pisagor teoremi Pisagor’dan binyıllar önce kil tabletlere yazılmıştır…)

• Ellin öncesi binyılda Sümer-Hatti-Girit üçgeni: hepsinin

dili bizim dil gibi eklemeli yapıya sahipti !!!


Atatürk’ün Sümer (ve Hatti) konusunda haklılığı ispatlandı

• ama, maalesef, O’nun kurduğu Türk Dil Kurumu, Türk Tarih Kurumu ve Dil, Tarih, Coğrafya Fakültesinin katkısı olmadan

• Önemli aşama: Oljas Süleymenov’un “Az i Ya” kitabı

• Rahmetli Ord. Prof. Dr. Aydın Sayılı, Prof. Dr. Aydın Mamedov ve Prof. Dr. Osman Nedim Tuna’yı saygıyla anıyoruz

• Sümer-Türküstan bağlantısı Türk alimlerinin araştırmalarını bekliyor (Sümer’de bulunan bazı mücevherler yalnızca Altay madenlerinde vardır. İpek Yolundan 3 bin yıl önce). • 1970’lerde Moğolistan'da bulunan kil kitabeler gün ışığına çıkarılmalıdır


Mezopatamya’dan Takla-Makan’a• 5-6 bin yıl önce en parlak dönemlerini yaşayan Sümerler,

4 bin yıl bundan önce Samilerin baskısı ile Mezopotamya’yı terk etmek zorunda kaldılarve bir kısmı Hazarın güneyi diğer bir kısmı Hazarın kuzeyi üzerinden Türküstana göç ettiler

• Anadolu ve Azerbaycan’dan aynı istikamette Türklerin ikinci zorunlu göçü Makedonyalı İskender zamanında baş verdi

• Genel olarak, Türkler 8 bin yıldır Avrasya coğrafyasının büyük kısmında meskûnlarmışlar

• Türk tarihçileri Turuk-ka’yı (Türkler?), Hurrit’leri (Kürtler?), Elam’ları (Mohendjo-Daro!) vb incelemelidir


İskitler


25 yüzyıl öncesinin yüksek teknoloji ürünü


25 yüzyıl öncesinin savunma sanayi ürünü



Olcas (Oljas) Süleymanof’un okuyuşu:“Han uya üç otuzu (da) yok boltı, utıgsı tozıltı. “Anlamı:“Han oğlu 23 ünde yok oldu. tozu savruldu.”

Altın elbiseli adam Issık Kurganı, M.Ö. 5.yüzyıl

İskitlerHalı Kadın kiyafeti


İskitlerHigh-Tech ürünleri


Hakan Kurganları Vadisi - Arjan• Tuva’da bulunan Arjan vadisinde İskit dönemine ait çok

sayıda kurgan bulunmaktadır. Maalesef, bunların bir çoğu yağmalanmış durumdadır.

• 1970’lerde kazılan ve milattan önce 8.yüzyıla ait Arjan-1 kurganı kısmen korunmuş durumdadır. Bu kurganda İskit Üçlüsü (Scythian Triad) olarak adlandırılan özelliklerin hepsi mevcuttur. Böylece, İskitlerin Türk olduğu ispatlanmıştır.

• 1999-2002 yıllarında Alman ve Rus bilim adamları tarafından kazılan ve milattan önce 5.yüzyıla ait Arjan-2 kurganı tam korunmuş durumdadır. Burada çok sayıda altın işleme bulunmaktadır. Böylece, Greklerin İskit kültürüne önemli etkisi olmadığı ispatlanmıştır.

İskit Üçlüsü: silah, at koşum takımı ve yabani hayvan sanatı



Doğu Anadolu’da İskit DevletiM.Ö. 7.yüzyılda akrabaları olan Med’lerin yardımına gelen İskitler Asur devletini mağlup ederek Doğu Anadolu’da ve Azerbaycan’da İşkuz (İç Oğuz?) devletini kurdular.

Maalesef, bu konuda Türkiye’de yayınlanan bir kaynak bulamadım…

Tarihçilerimiz en kısa zamanda bu devletin tarihini ve haritasını ortaya çıkarmalıdırlar.

Türklerin Anadolu’ya 1071 yılında geldiğini söylemek Gaflettir, Dalalettir, ve hatta … Anadolu en azından 6 bin yıllık Türk yurdudur.

Tekrar: Milattan önce 3.-2. binyıllar Sümer-Hatti-Girit üçgeni: hepsinin dili bizim dil gibi eklemeli yapıya sahipti !!!

Kuşan (Akhun) İmparatorluğuTasavvuf’un temelleri (Mahayana) burada atıldı


Harezm İmparatorluğu


“Göçebe” Türklerin yapıtları...2-3 bin yıl önce benzer yapıtlar Türk Dünyasının her tarafında mevcut idi


İki bin yıl önce bir Türk kalesi


Bunları araştırmak Türk Tarih Kurumunun asli görevidir !


1.2. Türk-İslam Rönesans’ı

Göklerde ve Yerde nice Ayetler vardır!

Üç Önemli Kurum

Bilim meşalesinin Batıya kayışı

Türk - İslam Rönesansı

İki ana kaynak:

1.Kur’an-ı KerimRusça mealinden bulduğum: ~300 AyetAbdus SALAM’ın bana söylediği: > 600 AyetBazı ilahiyat hocalarımızın söylediği: 900 Ayetdoğrudan İlim-İrfan’a yönelmeyi bize farz kılıyor

2. İslam öncesi Türk coğrafyası

İkincil kaynaklar: Yunan (Grek, Ellin), Mısır, Fars, Hint, …



Göklerde ve Yerde nice Ayetler vardır!Bakara (2.Sure) 164: Şüphesiz, göklerin ve yerin yaratılmasında, gece ile gündüzün ard arda gelişinde, insanlara yararlı şeyler ile denizde yüzen gemilerde, Allah'ın yağdırdığı ve kendisiyle yeryüzünü ölümünden sonra dirilttiği suda, her canlıyı orada üretip yaymasında, rüzgarları estirmesinde, gökle yer arasında boyun eğdirilmiş bulutları evirip çevirmesinde düşünen bir topluluk için gerçekten ayetler vardır.

Yunus (10.Sure) 6: Gece ile gündüzün ardarda gelmesinde ve Allah'ın göklerde ve yerde yarattıklarında (kötülüklerden) sakınan bir topluluk için ayetler vardır.

Yunus (10.Sure) 101: De ki: "Göklerde ve yerde ne var? Bir bakıverin." İman etmeyen bir topluluğa apaçık ayetler ve uyarmalar bir şey sağlamaz.

Yusuf (12.Sure) 105: Semalarda ve yeryüzünde nice ayetler vardır. Ve onlar, o ayetlerden (delillerden) yüz çevirerek yanından geçerler.


Casiye (45.Sure) 3: Muhakkak ki müminler için göklerde ve yerde mutlaka âyetler (deliller) vardır.

Casiye (45.Sure) 13: Kendinden (bir nimet olarak) göklerde ve yerde olanların tümüne sizin için boyun eğdirdi. Şüphesiz bunda, düşünebilen bir kavim için gerçekten ayetler vardır.

Rum (30.Sure) 25: Göğün ve yerin O'nun emriyle durması da O'nun ayetlerindendir. Sonra sizi yerden bir çağrıyla çağırdığı zaman bir de bakarsınız ki çıkarılıyorsunuz.

Ankebüt (29.Sure) 44: Allah, o gökleri ve yeri, o yüksekleri ve aşağıyı hak ile yarattı, boşuna değil, gelişigüzel de değil, bir hak sebebi ve hikmeti iledir. Göğü de öyle, yeri de, yukarısı da, aşağısı da, âlimi de, cahili de, hepsinin hakkı da, yaratıcının hakkı önünde baş eğmek, boyun bükmektir. Şüphesiz bunda müminler için bir âyet var. İlmin kıymetini, hakkın önemini, Hak'tan gayrısının hiçliğini ve bundan dolayı Allah'ın gayrısından veli, dost edinmenin çürüklüğünü ve bunun neticesinde müminlerin muvaffak olacaklarını isbat eden bir âyet.


ÂLİ İMRÂN (3.Sure)

190: Göklerin ve yerin yaratılışında, gece ile gündüzün birbiri ardınca gelip gidişinde aklıselim sahipleri için gerçekten açık ayetler vardır.

191: Onlar, ayakta dururken, otururken, yanları üzerine yatarken (her vakit) Allah'ı anarlar, göklerin ve yerin yaratılışı hakkında derin derin düşünürler (ve şöyle derler:) Rabbimiz! Sen bunu boşuna yaratmadın. Seni tesbih ederiz. Bizi cehennem azabından koru!

Gökleri ve Yeri, Canlıları ve Cansızları, Tarihimizi, Toplumumuzu, Kendimizi öğrenmemizi ve bundan ibret almamızı bize farz kılan Ayetlerin sayısı 600 den fazladır !!!


Göklerdeki Ayetler

Bu gökadasında (Samanyolumuzun benzeri) milyarlarca yıldız (Güneşimizin benzeri) var.Alem’de (Evrenimizde) milyarlarca gökadası var.

Alemlerin Rabbinin kudreti sonsuzdur !!!

Balasagunlu Yusuf’un Türbesi


Kutadgu-Bilik’i kaçımız okuduk? Firdövsi’nin aynı dönemde yazdığı masal kitabı Şahname’yi farslar ezbere biliyor…

Türk-İslam BilgeleriOrd. Prof. Dr. Aydın Sayılı’nın “Bilim, Kültür ve Uygarlık

açısından Tarihimiz” adlı eserinden yararlanılmıştır• Abdülhamid İbn Türk: ilk cebir kitabının yazarı• Harezmi: ikinci cebir kitabının yazarı. Bilişim teknolojisinin

temelini oluşturan “algorithm” kavramı Harezmi’nin isminin latincesı olan Algorithmus’tan geliyor

• Farabi: çağdaş felsefe ve sosyoloji bilimlerinin “babası”. Güneş Şehri adlı eseri Batı Rönesansı toplum bilimcilerinin ilham kaynağı olmuştur. İlk “ansiklopedist” bilim adamı olan Farabi’ni Beyruni ve Balasagunlu Yusuf (Kutadgu-Bilik’in yazarı) izlemişlerdir

• İbni Sina: çağdaş tıp biliminin “babası”• Nasiruddin Tusi, Uluğ Bey, Ali Kuşçu: çağdaş astronomi

biliminin “babaları”• Burada ismini vermediğimiz onlarca ve hatta yüzlerce bilim

adamımız… 1 Eylül 2015 Saleh@Maturidi Yesevi Kurultayı 42

Üç Önemli Kurum• Hastane

İslam Dünyasının ilk on hastanesinden en azından beşinin Türklerin eseri olduğu bilinmektedir. İlk Tıp Fakülteleri de Türklerin eseridir. Bu müessiseler en gelişmiş haline Selçuklu döneminde ulaşmıştır.Önemli Not: Söz konusu hastanelerin bir çoğunda ruh hastalıkları bölümü mevcuttu ve burada Türk musikisi tedavi amacıyla kullanıyordu. Aynı dönemde (ve yüzyıllar sonra bile) Avrupa’da ruh hastaları ateşte yakılıyordu...

• Rasathane (Göklerdeki Ayetler)Ortaçağın üç en büyük rasathanesi Türk coğrafyasında kurulmuştur

• Medrese16.Yüzyılın sonuna dek medrese eğitimi doğa bilimlerini de içeriyordu. Avrupa’da kurulan ilk üniversiteler medreselerden esinlenmişti...


Nasiruddin Tusi (1201-1274) Rasathanesi, Tebriz

Yıldız Küresi


Ulugbey (1394-1449) Rasathanesinin kalıntıları

(Semerkant)

Ortaçağın CERN’ü: Avrupa’dan Çin’e çeşitli ülkelerden onlarca

davetli bilim adamı çalışmış...Ali Kuşçu bu “ekolun” temsilcilerinden

biridir


Ulugbey Medresesi


Ulugbey Medresesi


Takiyüddin (1521-1585?) Rasathanesi (1575-1585?),

İstanbul


Bilim meşalesinin Batıya kayışı

• 16.Yüzyılın en büyük rasathanesi olan İstanbul Gözlemevi “şeyhülislamın” fetvası ile 1585 yılında topa dizildi... Aynı zamanda İstanbul Rasathanesinden esinlenerek Tiho Brage Avrupa’nın ilk önemli rasathanesini kurdu...

• 16.Yüzyılın sonunda Doğa Bilimleri medrese eğitiminden çıkarıldı, sadece fıkıh ve matematik eğitimine devam edildi... Aynı devirde Avrupa üniversiteleri “Üniversiteleşme” dönemini tamamlamak üzereydi...

• Böylece Osmanlı Devletinin (ve bununla birlikte Türk-İslam dünyasının) üç yüz yıllık gerileme ve çöküş dönemi başladı...


The Industrial Physicist 19961990’larda gelişen yeni alan: Kuvazi-kristaller


Rahmetli Hocamız Profesör Hudu Memmedov’un öğrencilerinden

Prof. Dr. İmadeddin Amiraslanov


1.3. Atatürk Mucizesi


Atatürkçülük: İnsanlığa sevgi, Türklüğe sevda, İlmin gücüne inanmaktır.

Alparslan Türkeş

En hakiki mürşit İlimdir, Fendir…

1.Mücize: 1919-1923 Atatürk’ün dehası ve Türk milletinin fedakarlığı sayesinde

Anadolu ve Doğu Trakyayı içeren bağımsız bir Türkiye Cumhuriyeti kuruldu.

Sevr’e göre Türkler sadece orta Anadolunun bir kısmını içeren “özerk” bir bölgeye sahip olacaklardı (aslında bir sonraki aşama Türklerin Anadoludan tamamen sürülmesi idi...).

Hakkın rahmetine kavuşmuş bir büyüğümüzün deyimiyle “Atatürk olmasaydı bugün Ankara’nın doğusu Büyük Ermenistan, batısı ise Büyük Yunanistan olurdu”.

Atatürk on yıl daha yaşasaydı Misak-i-Milli tam şekilde gerçekleşirdi...

Atatürk Mucizesi


2.Mucize: 1923-1938

Cumhuriyet döneminde yıllık ekonomik büyüme:

1923-1938 yıllarında >%8, 1939-1950 yıllarında %1, 1950-1990 yıllarında %5, 1990-2002 yıllarında %2,2003-2013 yıllarında >%5

Atatürk zamanında ulaşılan kalkınma hızıkorunabilseydi bugün Türkiye Fransa’nınüzerinde olurdu.


İlk uçak fabrikası 1926 yılında Atatürk’ün desteği ile devlet tarafından Kayseri’de kuruldu. 1930’lu yıllarda dünyada üretilen üç en iyi avcı uçak türünden biri burada üretiliyordu. Bu fabrika 1940 yılında fiilen (defacto) kapatıldı.

İlk özel uçak fabrikası yine Atatürk’ün desteği ile 1937 yılında Nuri Demirağ tarafından İstanbul’da kuruldu. Burada onlarca yolcu uçağı üretildi.Bu fabrika 1945 yılında fiilen kapatıldı.

1930’larda uçak üreten ülkelerin hepsi (Türkiye hariç) bugün uzaydadır.


Uçak Fabrikaları

İstanbul Darül-Fünun’u 1933 yılında tam anlamıyla bir üniversiteye dönüştürüldü. Böylece, 17.Yüzyıldan başlayan gerileme süreci son buldu.

Ankara Üniversitesi ve Gazi Üniversitesinin temelleri oluşturuldu. 1933 yılında Ankara’da Yüksek Ziraat Enstitüsü kuruldu. Burada temel bilimler alanını kapsayan F.K.B. Yüksek okulu faaliyet gösteriyordu...

Yine 1930’lu yıllarda Türk Dil Kurumu, Türk Tarih Kurumu ve Dil-Tarih-Coğrafya Fakültesi kuruldu.

Atatürk’ün amacı Ankara’da ve Van’da ileri düzeyde araştırmalar yapan ve eğitim veren iki büyük üniversite kurmaktı...


Üniversiteler

Avrupa’dan gelen bilim adamları1933 yılından itibaren bir çok Avrupalı bilim adamı Türkiye’ye

gelmeyi düşünüyordu ve nitekim bir kısmı geldi de. Bu Atatürk Türkiye’sinin bilime verdiği önemin bir göstergesiydi... 10 Kasım 1938’den sonra bunların büyük kısmı Türkiye’den gitmek zorunda kaldı. ABD’nin gelişmesi büyük ölçüde bu bilim adamları sayesinde gerçekleşti...

İzmir İktisat Kongresi1923 yılında Atatürk’ün önerisi ile toplanan bu kongrede

Türkiye için karma ekonomi modeli seçildi. Bugün Tony Blair’e atfedilen “Üçüncü Yol” modelinin

temelleri İzmir İktisat Kongresinde atıldı. Nitekim Atatürk Türkiye’sinin 1923-1938 yıllarında

gerçekleştirdiği ekonomi mucizesi burada alınan doğru stratejik kararlar sonucunda gerçekleşti.



Atatürk ve İslamTürkiye Cumhuriyetinin (yeddi düvele rağmen) kurulması 17.yüzyılda başlayan Türk ve İslam Dünyasının gerileme sürecini durdurmuşturBugün (gereken düzeyde olmasa da) İslam Dünyasının varlığı Türk Milletinin fedakarlığının sonucudurKuran-i-Kerim’in Türkçe meali (Elmalı) Buhari’nin Hadis kitabının Türkçe çevirisiİlahiyat Fakültelerinin kuruluşu…Tüm bunların amacı Yüce Dinimizi doğru anlamamızı sağlamaktır!Mehmet Akif’in tabiriyle:Asrın idrakine söyletmeliyiz İslam’ı !!!


2. Bugün:

En Stratejik Strateji: Gelişmiş Ülkelerin AR-GE Altyapısı

Japon Mucizesinin Temel Taşı: Tsukuba Bilim Kenti


“Sen geçenlerde demiştin ki: Yazık hala biz, Dünkü ilmin bile biganesiyiz, cahiliyiz,İşte fıktanı bu ihmal edilen ma’rifetinNesli bir acze düşürmüş ki, bugün, memleketin,Bir yığın kuvveti var, hem ne tabii de, henüzBiz o kuvvetlere eller gibi hakim değiliz!

Yarının ilmi nedir, halbuki? Gayet müthiş!“Maddenin kudret-i zerriyesi” uğraştığı iş,O yaman kudrete hakim olabilsem diyerek, Sarf edip durmada bir çok kafa binlerce emek, Onu bir buldu mu, artık bu zemin: Başka zemin, Çünkü bir damla kömürden edecekler te’min,Öyle milyonla değil, na-mütenahi kudret!İbret al kendi sözünden aman oğlum gayret...“

Safahat, 6.bölüm (1919)

Sebe, 3;Yunus, 61.

Nükleer

CERN, TAC ve ötesi

Aldık mı?

1 Eylül 2015 Saleh@Maturidi Yesevi Kurultayı 61 61

Yaşamımızı Değiştiren Deney

Rutherford Deneyi (1911)

Rutherford deneyinden elde ettiğimiz bilgiler modern bilimin ve yüksek teknolojinin bilimsel temelini oluşturuyor.

8 yıl önce …

Temel araştırmaların önemini derk etmemiz için Rutherford deneyini anlamak yeterlidir


Mehmet Akif bu sözleri Rutherford Deneyi’nin sonuçlarının 1911 yılında yayınlanmasının üzerinden 10 yıl geçmeden yazmıştır. Nasıl oldu da Deneyin (o zaman fizikçilerinin bile çoğunun anlayamadığı) değerini Mehmet Akif çok net bir şekilde anlayabildi?

Bu sorunu cevabını bulmak için Safahat’ı düşünerek ve anlayarak okumamız gerekiyor. Biz (Ankara ve Gazi üniversitelerinden 15 bilim insanı) 1994 yılında Japon modelini örnek alarak ilk Türk Bilim Kenti ATAM projesini önerdiğimizde, Mehmet Akif’in 70 yıl önce Asım’ın nesline Japonya’yı örnek alınız diye seslendiğini unutmuştuk. Maalesef, halen Mehmet Akif’i anlayamamışız.Bugün “maddenin kudret-i zerriyesi” en ileri düzeyde CERN’de araştırılmaktadır.Türk devletleri en kısa zamanda CERN’e tam üye olmalıdır.

“Maddenin kudret-i zerriyesi”ni bizim coğrafyada da araştırmak istiyorsak Türk Hızlandırıcı Kompleksi (TAC – Turkic Accelerator Complex) projesini en kısa zamanda gerçekleştirmeliyiz.

Not: Temel parçacıklara Azerbaycan Türkçesinde “elementar zerrecikler” denir


Gelişmiş ülkelerin AR-GE sistemleri incelendiğinde 3 model öne çıkmaktadır: 1. Anglosakson modeli (en etkin örneği ABD), 2. Kıta Avrupa’sı modeli (en etkin örnek Almanya; Rusya, ve dolayısıyla da Çin, Alman modelini baz almaktadır) 3. Uzak Doğu modeli (ilk ve en etkin örnek Japonya).

Konu bazında baktığımız zaman 21. yüzyılın çehresini belirleyecek:

~ 10 stratejik (kritik, jenerik) teknoloji, ~ 15 öncelikli (temel) araştırma alanı,

~ 250 alt-alan saptanmıştır.

Gelişmiş Ülkelerin AR-GE Altyapısı


Tüm modellerin ortak özelliği: Stratejik teknolojiler ve temel araştırma alanlarının hepsinde binlerce bilim insanının çalıştığı en azından birer ulusal araştırma merkezi (laboratuarı, enstitüsü, kurumu)

Alt-alanların birçoğunda orta çaplı (yüzlerce çalışanı olan) araştırma merkezleri

gelişmiş ülkelerin her birinde kurulmuştur. Gelişme azminde olan ülkeler de benzer sistemi oluşturma gayretindedir.

ABD: Ulusal Laboratuarlar – DOE (Enerji Bakanlığı)Altalan lab’ları – NSF

Almanya: Ulusal Lab’lar – Von Helmholtz Association Altalan lab’ları – Max Planck Society

Japonya: Ulusal Lab’lar – Tsukuba Science City

Altalan lab’ları – JSPS

Türkiye: Ulusal Lab’lar – yokturAltalan lab’ları – TÜBİTAK


AR-GE harcamalarında eşik değer

AR-GE/GSMH asgari azami

1970’ler %1 %2

2010’lar %2 %3

Gelişmiş ülkelerde toplam AR-GE harcamalarının %15-20’i uluslar arası işbirliğine ayrılmaktadır

Not 1: 10 yıl bundan önce kabul edilen Lizbon Kararları gerçekleşse idi (2010’da tüm AB ülkelerinde >%3), bugün AB krizle karşılaşmayabilirdiNot 2: Bu yüzde Yunanistan ve Portekiz’de %1 civarında, İspanya ve İtalya’da %2’nin altındadır


Temel araştırmalar, Uygulamalı Araştırmalar, İnovasyon

Temel Araştırmalar: %10-15 tümüyle kamu (devlet)

Uygulamalı Araştırmalar: %20-25 ~0.5 kamu, ~0.5 özel

İnovasyon: %60-70 > 0.9 özel

Ulusal Lab’lar ilk ikisini kapsıyor !

Bu oranlar ülkemiz için de hedef olmalıdır.

Önemli Not: Dün kısmında bahsedilen Ayetler temel araştırmalar ile ilgilidir !!!


Bunlardan 7’si doğrudan Hızlandırıcı Laboratuarıdır


SLAC National Accelerator Laboratory, Silicon Valley, USA

1962 yılında kuruldu. Kuark modeli burada kanıtlandı.Dünyadaki ilk X-FEL tesisi 2009 yılından itibaren burada çalıştırılıyor


Oak Ridge National Laboratory, TN, USA.

1943 yılında Manhattan projesi çerçevesinde kuruldu. Yıllık bütçesi 1.65 milyar $.3000’ni alim ve mühendis olmak üzere 4600 tam zamanlı personel. Her yıl 3000 misafir araştırmacıya ev sahipliği yapıyor.


The Spallation Neutron Source, Oak Ridge, TN, USA.

2006 yılında kuruldu. Maliyeti 1.4 milyar $. 15 deney istasyonuna sahip Dünyanın en güçlü nötron kaynağı.


Helmholtz Association of German Research Centres

Deutsches Elektronen-Synchrotron DESY

DESY is one of the world’s leading accelerator centres. DESY develops, builds and operates large accelerator facilities, which are used to investigate the structure of matter. The combination of photon science and particle physics at DESY is unique in Europe. DESY carries out fundamental research in a range of scientific fields and focuses on three principal areas: Accelerators: DESY develops, builds and operates large facilities that accelerate particles to extremely high energies. Photon science: Physicists, chemists, geologists, biologists, medical researchers and materials scientists use the special light from DESY’s accelerators to observe structures and processes in the microcosm. Particle physics: Scientists from around the world use DESY’s accelerators to investigate the fundamental building blocks and forces of the universe.

The spectrum of research at DESY is correspondingly diverse – as is the cooperation with partners both national and international. All in all, more than 3000 scientists from 40 countries come to Hamburg each year to work at DESY. The research programme is not restricted to the facilities in Hamburg and Zeuthen. Indeed, DESY is closely involved in a number of major international projects, including the European X-ray free-electron laser XFEL in Hamburg, the Large Hadron Collider LHC in Geneva, the neutrino telescope IceCube at the South Pole and the International Linear Collider ILC.


Deutsches Elektronen-Synchrotron DESYA Research Centre of the Helmholtz Association A publicly funded national research centre Established in Hamburg on 18 December 1959 Locations: Hamburg and Zeuthen (Brandenburg) Budget: 192 million euros (Hamburg: 173 million euros; Zeuthen: 19 million euros) Financing: 90% on the national level (Federal Ministry of Education and Research); 10% on the state level (the city of Hamburg and the federal state of Brandenburg) Employees: 2000, including 650 scientists, who work in the fields of accelerator operation, research and development Guest scientists: more than 3000 from 40 countries each year Training: around 100 young people in commercial and technical vocations Young scientists: more than 700 diploma students, doctoral candidates and postdocs

1996 yılında DESY’nin Genel Direktörü Prof. Dr. B. Wiik Ankara’ya gelerek AÜ ile İşbirliği Anlaşması imzaladı !!! TÜBİTAK başkanlığı anlaşma imzalamaya yanaşmadı…



Japon modelinin ana özelliği bu merkezlerin çoğunun ta baştan aynı bölgede Bilim Kenti şeklinde yerleştirilmesidir (lütfen teknopark, teknokent gibi yapılarla karıştırmayın!).

1960’lı yıllarda Tokyo’nun 60 km uzaklığında kurulan Tsukuba Bilim Kenti, 1970’lerde gerçekleşen Japon mucizesinin temel taşını oluşturmuştur.

Aynı modeli 1970’lerde uygulayan Güney Kore, Malezya, Singapur ve Tayvan 1980’lerde Uzak Doğu Kaplanları adıyla tanındılar.

Gerçekten gelişmek (futbol terminolojisi ile en üst lige geçmek) istiyorsak, AR-GE alanımda Türk modelini hazırlayıp hayata geçirmemiz şarttır !!!


Japon mucizesinin temel taşı – Tsukuba Bilim Kenti


KEK – Japonya Hızlandırıcı Kurumu

Japonya Bilim Konseyi Mayıs 1962’de yüksek enerjili proton hızlandırıcısının kurulmasını içeren ulusal yüksek enerji ve nükleer fizik programlarını desteklemeyi hükümete önerdi

Tsukuba Bilim Kentinin temeli 1963 yılında Tokyo’nun 60 km uzaklığında küçük bir kasaba olan Tsukuba’da bir kaç ulusal araştırma enstitüsünün kurulması ile atılmış.

Bununla ilgili “Tsukuba Science City Construction Act” isimli yasa kabul edilmiş. Yasaya göre bilim kentinin alanı 40,000 ha, nufusu ise 220,000 olarak planlanmıştı.

1998 yılında kabul edilmiş yeni plana göre 2030 yılında Tsukuba Bilim Kentinin nüfusu 350,000 olacak.

1990 yılında Japonya’da 20 yeni bilim kenti kurulması planlanmıştır. Bunların bir kısmı artık faaliyettedir.

Önemli Not: ilk bilim kenti Daedoek’i 1973 yılında kuran Güney Kore, ikinci bilim kentini kurmaya başlamıştır. Devletin ayırdığı 5 yıllık bütçe 20 milyar dolardır.


Ulusal Araştırma ve Eğitim EnstitüleriBugün, Tsukuba Bilim Kentinde 35 ulusal araştırma enstitüsü, 2 üniversite, 3 kolej ve 8 yüksek okul mevcuttur. Ulusal araştırma enstitülerinde 8,500 araştırmacı olmakla yaklaşık

13,000 personel çalışmaktadır. Buna ek olarak Japonya’nın çeşitli üniversite ve araştırma

kurumlarından binlerce bilim adamı Tsukuba’da kısa, orta ve uzun süreli araştırma yapmaktadır.

Bugün, Japon ulusal araştırma enstitülerinin toplam bütçesinin ve personelinin yaklaşık %40’ı Tsukuba’da konsantre olmuştur.

Özel araştırma enstitüleri 70’li yıllardan itibaren Tsukuba’da özel sektöre ait araştırma enstitüleri

kurulmağa başlamıştır. Bugün, toplam sayısı 40’dan fazla olan özel araştırma enstitülerinde

4,500 araştırmacı çalışmaktadır.



Türkiye (ve “bizim coğrafya”da): Ulusal Lab (National Lab, State Lab) sistemi yoktur !!! Altalan Lab sistemi oluşmak üzeredir (TÜBİTAK MAM, Bilkent ÜNEM vb) ama sayısal olarak gerekenin onda biri bile değildir. İnovasyon sistemi oluşmak üzeredir… 2012 yılında GSMH’den AR-GE’ye ayırdığımız pay %1’in altındadır. 5 yıl önce alınan BTYK kararlarına göre bu pay 2013 yılında %2 (2023’te %3) olmalıdır…

Çok önemli not: Temel Araştırmalara azami destek verilmez ise AR-GE Sisteminin etkin çalışması mümkün değildir !!!


3. Yarın: Muasır Medeniyet Seviyesinin Üzerine Çıkmak

Genel Öneri: 3 ana modelin ortak yönleri bizde de olmak zorunda. Yani Milli laboratuarlar ve alt-alan laboratuarları sistemini en kısa zamanda kurmalıyız.

Türkiye için model: ABD, Almanya ve Japonya’nın sentezi.

Azerbaycan için model: Norveç, Hollanda, İsrail ve Malezya’nın sentezi.

Tüm bu konuları irdelemek için: Türk Konseyi önderliğinde Türk Bilim ve Teknoloji Kurultayı düzenlenmelidir.İslam Konferansı önderliğinde İslam Dünyası Bilim ve Teknoloji Kurultayı düzenlenmelidir.

Bu kurultaylarda Coğrafyamız için orta ve uzun vadeli Bilim ve Teknoloji Stratejileri belirlenmelidir.


Türkiye ve Türk Dünyasının kalkınması açısından elzem olduğunu düşündüğümüz somut önerilerimiz *:1. Türkiye ve Türk Cumhuriyetleri Gayrı Safi Milli Hasılalarının (GSMH) 2015 yılında en az %2’ni, 2020 yılından itibaren en az %3’nü AR-GE’ye ayırmalıdır.

2. Toplam AR-GE harcamalarının en az %5’i ortak projelere ayrılmalıdır. Bu amaçla AB Çerçeve programları benzeri bir yapılanma oluşturulabilir.

3. Ankara’nın yakın civarında ilk Türk Bilim Kenti (ATAM Projesi) en kısa zamanda kurulmalıdır. Burada, Japon modelinde (Tsukuba Bilim Kenti) olduğu gibi, öncelikli alanlarda bağımsız ulusal araştırma merkezleri yerleştirilmelidir. Türk Dünyasında çalışan ileri düzey bilimciler bu merkezlerde yapılacak araştırmalara sistemli bir şekilde katkıda bulunmalıdır.

3a. Bilim Kentleri sistemi Türk Dünyasına yayılmalıdır

* H. Halilova, S. Sultansoy, Haber Ajanda 66, Mayıs 2010


4. Türk Hızlandırıcı Kompleksinin kurulması için azami destek verilmelidir. Benzer projeler diğer öncelikli AR-GE alanlarında da geliştirilmelidir.

5. CERN (Avrupa Nükleer Araştırmalar Merkezi) başta olmakla AB, ABD, Japonya ve Rusya’nın ileri araştırma merkezlerine doğrudan katılım sağlanmalıdır.

6. Bilim ve Teknolojinin tüm alanlarında ortak terminoloji oluşturulmalıdır.

7. Bilim ve Teknoloji ile ilgili metinlerin Türk lehçeleri arasında bilgisayar ortamında otomatik çevrilmesi için programlar geliştirilmelidir.

8. Ortaokul düzeyinden üniversite düzeyine tüm öncelikli alanlarda çeşitli kapsamda (popüler, derslik, bilimsel monografi) kitaplar yazılmalı ve/veya yabancı dillerden Türkçeye çevrilmelidir.


9. Türkiye ve Türk Cumhuriyetlerinde Bilim ve Teknoloji bakanlıkları kurulmalıdır.

10. AR-GE’nin hukuksal altyapısı gelişmiş ülkeler düzeyine ulaştırılmalıdır.

11. TÜBİTAK ve TAEK Türk Cumhuriyetleri ile etkin işbirliği sistemi kurmalıdır.

12. Türk Devletleri Bilim Konseyi kurulmalıdır.

Millet olarak İlim-İrfan’a yönelirsek 2020’lerde “Türk kültürünü muasır medeniyet seviyesinin üzerine çıkarmak” amacını gerçekleştirmiş oluruz.

Buda bütün insanlığın yararına olacaktır.


Sonsöz: Asım’ın Nesline Çağrı• Yüksek Teknoloji olmadan Kalkınma olmaz• Bilim olmadan Yüksek Teknoloji olmaz• Fizik olmadan Bilim olmaz• Hızlandırıcılar olmadan Fizik olmaz

Türk Dünyasında hızlandırıcı merkezleri başta olmak üzere Ulusal Laboratuar sistemi en kısa zamanda kurmalıyız !!

İlim-İrfan’a ve onun ayrılmaz parçası olan Bilim-Teknolojiye en azından petrol ve gaz boru hatları kadar önem vermeliyiz !!

Kur’an-ı Kerim’deki İlim-İrfan ile ilgili 600’den fazla Ayetin bize emrettiğini hayata geçirelim.

Doğrudan-doğruya Kur’an dan alıp ilhamı,Asrın idrakına söyletmeliyiz İslam’ı !!!