ประวตศาสตรบอกเลาแผนกเตรยมปรญญามหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมอง (ต.ม.ธ.ก.)พ.ศ. ๒๔๘๑ – ๒๔๙๐

เลมหนง (พ.ศ. ๒๔๘๑ – ๒๔๘๕)

หอจดหมายเหตธรรมศาสตร และสถาบนไทยคดศกษา มหาวทยาลยธรรมศาสตร จดพมพเนองในวาระครบรอบ ๔๐ ป สถาบนไทยคดศกษา พ.ศ. ๒๕๕๔

เลมหนง (พ.ศ. ๒๔๘๑ – ๒๔๘๕)ประวตศาสตรบอกเลาแผนกเตรยมปรญญามหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมอง (ต.ม.ธ.ก.) พ.ศ. ๒๔๘๑ – ๒๔๙๐

ISBN 978-974-466-532-4

�����������.indd 44 18/2/2554 13:22:49

ประวตศาสตรบอกเลาแผนกเตรยมปรญญามหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมอง

(ต.ม.ธ.ก.)พ.ศ. ๒๔๘๑-๒๔๙๐

เลมหนง(พ.ศ. ๒๔๘๑-๒๔๘๕)

หอจดหมายเหตธรรมศาสตร และสถาบนไทยคดศกษา มหาวทยาลยธรรมศาสตร

จดพมพเนองในวาระครบรอบ ๔๐ ป สถาบนไทยคดศกษา มหาวทยาลยธรรมศาสตร

๓ มนาคม ๒๕๕๔

1. ��������.indd 1 18/2/2554 13:21:24

ประวตศาสตรบอกเลา แผนกเตรยมปรญญามหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมอง (ต.ม.ธ.ก.)

พ.ศ. ๒๔๘๑-๒๔๙๐ เลมหนง (พ.ศ. ๒๔๘๑-๒๔๘๕)

ISBN 978-974-466-532-4พมพครงท ๑ กมภาพนธ ๒๕๕๔ จ�านวน ๘๐๐ เลม

เจาของ สถาบนไทยคดศกษา มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ทปรกษา ศาสตราจารย ดร.สรพล นตไกรพจน ศาสตราจารย ดร.สมคด เลศไพฑรย รองศาสตราจารย ดร.อดม รฐอมฤต ผชวยศาสตราจารยวรรณ ส�าราญเวทย อาจารย ดร.อนชา ทรคานนท

บรรณาธการ วารณ โอสถารมย

ผเขยน องคาร จนทรเมอง กาญจนา เหลาโชคชยกล

ผชวยบรรณาธการ ดาวเรอง แนวทอง จนทน พงเถอน

ประสานงาน จารชา เอองไมตรภรมย ศรพร ฟตระกล ณฐธยาน ทรงฉลาด โศรยา สรญญาพฤต พชามญช ดทน

ภาพปก องคาร จนทรเมอง

ออกแบบปก กาญจนา เหลาโชคชยกล

พมพท โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร โทรศพท ๐ ๒๕๖๔ ๓๑๐๕ ถง ๑๑ โทรสาร ๐ ๒๕๖๔ ๓๑๑๙ http://www.tu.ac.th/org/tuprint

ขอมลทางบรรณานกรมของส�านกหอสมดแหงชาตวารณ โอสถภารมย. ประวตศาสตรบอกเลา แผนกเตรยมปรญญามหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมอง (ต.ม.ธ.ก.) พ.ศ. 2481-2490 เลมหนง (พ.ศ. 2481-2585).-- กรงเทพฯ: สถาบนไทยคดศกษา มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2554 274 หนา 1. มหาวทยาลยธรรมศาสตร--ประวต. 2.ไทย-การเมองการ ปกครอง. I. องคาร จนทรเมอง. II. กาญจนา เหลาโชคชยกล, ผแตงรวม. III. ชอเรอง.378.593

ISBN 978-974-466-532-4

1. ��������.indd 2 18/2/2554 13:21:24

สารจากอธการบด

ชาว ต.ม.ธ.ก หรอทรจกกนดในฐานะศษยเกาแผนกเตรยมปรญญามหาวทยาลย

วชาธรรมศาสตรและการเมอง ซงมทงหมดรวม ๘ รน ตงแตรนทหนง พ.ศ. ๒๔๘๑ จนถงรนสดทาย

คอรนทแปด พ.ศ. ๒๔๘๙ ถอเปนศษยเกาทมการรวมตวกนจดตงเปนชมรมอยางเขมแขง

มการพบปะด�าเนนกจกรรมเพอสงคมและใหความรวมมอสนบสนนกจการมหาวทยาลยดวยด

เสมอมานบเปนศษยเกาของมหาวทยาลยธรรมศาสตรในยคแรกทยงเปนมหาวทยาลยวชา

ธรรมศาสตรและการเมองเปนแบบอยางควรแกการยกยองนบถอทงในหมชาวธรรมศาสตร

และสาธารณชนทวไป

การจดพมพประวตศาสตรบอกเลาแผนกเตรยมปรญญามหาวทยาลยวชาธรรมศาสตร

และการเมองเลมน จงนาจะเปนผลงานบนทกปากค�าเรองเลาอนทรงคณคา จากประสบการณ

และความทรงจ�าของชาว ต.ม.ธ.ก. ทมตอแผนกเตรยมปรญญาและมหาวทยาลยในชวง

พ.ศ. ๒๔๘๑-๒๔๙๐ ตลอดจนประสบการณการด�าเนนชวตทสวนใหญไมไดมเสนทางสขสบายนก

ชาว ต.ม.ธ.ก หลายทานสามารถตอสผานพนชวตชวงนน ดวยการอาศยทกษะความรจาก

หลกสตรการเรยนการสอนในโรงเรยนและมหาวทยาลย รวมถงไดรบการหลอหลอม

อดมคตและคานยมจากมหาวทยาลย จนมโอกาสท�างานรบใชประเทศและสงคมไทยมา

จนถงปจจบน

จงหวงวาประวตศาสตรบอกเลาเลมน นาจะไดท�าหนาทสรางแรงบนดาลใจใหผสนใจ

และโดยเฉพาะอยางยงนกเรยน นกศกษาในทกวนน ไดใชเปนแบบอยางการศกษาและ

การด�าเนนชวต เพอความส�าเรจในหนาทการงานในอนาคตและสรางความตระหนกถงจต

วญญาณธรรมศาสตรทมงหวงการตอบแทนสงคมโดยสวนรวม

(ศาสตราจารย ดร.สมคด เลศไพฑรย) อธการบด

1. ��������.indd 3 18/2/2554 13:21:24

1. ��������.indd 4 18/2/2554 13:21:24

สารอธการบด (พ.ศ. ๒๕๔๗-๒๕๕๓)

ชมรม ต.ม.ธ.ก. เปนกลมศษยเกาแผนกเตรยมปรญญามหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมอง รนท ๑ - รนท ๘ (พ.ศ. ๒๔๘๑-๒๔๙๐) ทมความสมพนธใกลชดกบมหาวทยาลยธรรมศาสตร ในฐานะศษยเกายคแรกเมอครงยงเปนมหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมอง สมาชกชมรม ต.ม.ธ.ก. ถอเปนศษยเกาอาวโส ทเปนผลตผลทางการศกษาของแผนก เตรยมปรญญาฯ และของมหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมอง และเปนอดตชวงเวลา ทมคณคาชวงหนงของมหาวทยาลย ปจจบนสมาชกชมรม ต.ม.ธ.ก. ยงคงมบทบาทสรางสรรคสงคมและสาธารณประโยชน และผกพนกบมหาวทยาลยยคปจจบน แมวาจ�านวนชาว ต.ม.ธ.ก. ซงเคยมถง ๕,๙๘๙ คน แตปจจบนไดลดจ�านวนลงมาก ซงไมทราบจ�านวนตวเลขทชดเจน แตทงหมดมอายกวา ๘๐ ป สมาชกสวนใหญยงกระฉบกระเฉง มความกระตอรอรน ความทรงจ�าทแจมใส สามารถเดนทางมารวมงานวนปรดทมหาวทยาลย จดขนเปนประจ�าทกป ทานเหลานยงคงจดจ�าเรองราวของมหาวทยาลยในยคกอนและ หลงสงครามโลกครงท ๒ (พ.ศ. ๒๔๘๓-๒๔๘๖) ไดด ในป ๒๕๕๒-๒๕๕๓ ทผานมา มหาวทยาลยจงเหนชอบและมอบหมายใหหอจดหมายเหตและหอประวตศาสตรเกยรตยศแหงมหาวทยาลยธรรมศาสตรรวมกบสถาบน ไทยคดศกษา มหาวทยาลยธรรมศาสตร จดท�าโครงการประวตศาสตรบอกเลาแผนกเตรยม ปรญญามหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมอง สมภาษณสมาชกชมรม ต.ม.ธ.ก. เลาประสบการณและความทรงจ�าของแตละทานทมในสมยเรยนทแผนกเตรยมปรญญาฯ ชวง พ.ศ. ๒๔๘๑-๒๔๙๐ เพอบนทกเกบรกษาไวเปนขอมลจดหมายเหตเสยง ซงเปนหลกฐานจดหมายเหตประเภทหนง ทงนเปนการรกษาความทรงจ�าอนมคณคาของศษยเกายคแรกของมหาวทยาลยมอบไวใหศษยมหาวทยาลยธรรมศาสตรยคปจจบน เรยนรและซมซบจตวญญาณของความเปนชาวธรรมศาสตร และยงเปนหลกฐานส�าคญทเตมเตมเอกสารประเภทอนๆ ในการศกษาวจยเรองราวของสงคมและวฒนธรรมไทยรวมถงประวตของมหาวทยาลยในชวงทศวรรษ ๒๔๘๐-๒๔๙๐ อกดวย

(ศาสตราจารย ดร.สรพล นตไกรพจน) อธการบด

1. ��������.indd 5 18/2/2554 13:21:24

1. ��������.indd 6 18/2/2554 13:21:24

ค�าน�า

ในโอกาสครบรอบ ๗๐ ป แผนกเตรยมปรญญามหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและ

การเมอง (ต.ม.ธ.ก.) เมอเดอนมถนายน ๒๕๕๑ อธการบดศาสตราจารย ดร.สรพล นตไกรพจน

มอบหมายใหหอจดหมายเหตฯ จดท�าจลสารธรรมศาสตรฉบบ ๗๐ ป ต.ม.ธ.ก. (พ.ศ. ๒๔๘๑-

๒๕๕๑) เพอเปนการบนทกความทรงจ�าประวตศาสตรอกหนาหนงของมหาวทยาลยในชวง

พ.ศ. ๒๔๘๑-๒๔๙๐ และเพอเปนการระลกถงคณปการของนายปรด พนมยงค ผประศาสน

การของมหาวทยาลย ซงนอกจากจะจดตงมหาวทยาลยเพอประชาชนแลว ยงไดเปดให

มการเรยนการสอนทเรยกวา แผนกเตรยมปรญญามหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและ

การเมอง เพอเตรยมความพรอมใหผทจะเขาศกษาตอในระดบอดมศกษาไดมความร

ในวชาพนฐานเพยงพอทจะศกษาตอในระดบอดมศกษาได รวมทงเพอใหอดตนกเรยน

ต.ม.ธ.ก. ทง ๘ รน ไดอยในความทรงจ�าของชาวธรรมศาสตร ตอไป

จากจดเรมตนของการจดท�าตนฉบบจลสารธรรมศาสตรฉบบ ๗๐ ป ต.ม.ธ.ก. ไดน�า

ไปสความรเรมของหอจดหมายเหตฯ ในการจดท�าโครงการประวตศาสตรบอกเลาแผนกเตรยม

ปรญญามหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมอง พ.ศ. ๒๔๘๑-๒๔๙๐ เนองจากประวต

ของมหาวทยาลยในชวง พ.ศ. ๒๔๘๑-๒๔๙๐ มความนาสนใจ ไมเพยงแตเกดเหตการณทาง

การเมอง คอ การเกดสงครามโลกครงท ๒ ซงอยในชวงทมหาวทยาลยเปดการเรยนการสอน

แผนกเตรยมปรญญามหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมอง แตมหาวทยาลยยงถกเพงเลง

จากฝายการเมอง ท�าใหนกศกษากลมหนงตงกลมรวมตวกน ด�าเนนกจกรรมตางๆ จนเกด

ค�าพดทวา “รวมกนเราอย แยกกนเราตาย” เหตการณเหลานมผลกระทบกบมหาวทยาลย

อยางหลกเลยงไมได หอจดหมายเหตฯ ดวยความรวมมอกบคณะนกวจยประจ�าสถาบน

ไทยคดศกษา จงไดจดท�าโครงการประวตศาสตรบอกเลาแผนกเตรยมปรญญามหาวทยาลย

วชาธรรมศาสตรการเมอง พ.ศ. ๒๔๘๑-๒๔๙๐ ขน และไดรบอนมตจากมหาวทยาลยให

ด�าเนนการตงแต พ.ศ. ๒๕๕๑ เปนตนมา

การจดท�าประวตศาสตรบอกเลาครงน เรมจากการคนควาเอกสารจดหมายเหต

มหาวทยาลย ทจดเกบในหอจดหมายเหต เอกสารจากส�านกทะเบยนและประมวลผล และ

ขอเขยนทชาว ต.ม.ธ.ก. เคยเขยนไวในหนงสอทระลก ต.ม.ธ.ก. ท�าเนยบรน จากนนคณะ

1. ��������.indd 7 18/2/2554 13:21:24

(๘)

ผจดท�าโครงการฯ จงก�าหนดค�าถามรวมกนและประสานงานกบชมรม ต.ม.ธ.ก. สมพนธ

ผานประธานชมรม ตลอดจนการเขารวมสงเกตการณในทประชมประจ�าปของชมรมฯ เพอ

ใหไดมาซงรายชอบคคลผใหขอมลและไดมการคดสรรจนไดบคคลผใหสมภาษณจ�านวน

๓๑ คน ทงนโดยองกบเกณฑการคดเลอกบคคลผใหสมภาษณทค�านงถงวยวฒ ความ

พรอมของรางกาย ความพรอมในดานความทรงจ�า และภมหลงความแตกตางทางดาน

เศรษฐกจ สงคมและอาชพ

ในการนดหมายและการสมภาษณ ผใหสมภาษณทง ๓๑ คนนน คณะผสมภาษณ

ไดค�านงถงชวงเวลาการสมภาษณแตละครงใหอยในราว ๒-๓ ชวโมง ทงนผใหสมภาษณ

บางคนมการนดสมภาษณมากกวา ๑ ครง สวนการถอดเทปและการเรยบเรยงไดจดสง

ใหผใหสมภาษณตรวจทานขอมลและความถกตอง พรอมกบขอตกลงการอนญาตให

ใชขอมลการสมภาษณ เอกสารและขอมลทไดจากการจดท�าโครงการฯ นประกอบดวย

จดหมายเหตเสยง บทถอดเทปค�าตอค�า บทเรยบเรยงและบทน�า และวสดจดหมายเหต

นอกจากนคณะผจดท�าโครงการฯ ไดตดตอขอรบมอบเอกสารและวสดสงของทเกยวของ

กบแผนกเตรยม ต.ม.ธ.ก. และมหาวทยาลยธรรมศาสตร ซงขอมลทงหมดนจะไดรบการ

จดเกบตามหลกการจดหมายเหต ภายใตกลมเอกสารชดโครงการประวตศาสตรบอกเลา

แผนกเตรยมปรญญามหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมอง พ.ศ. ๒๔๘๑-๒๔๙๐

ซงอยในระหวางการจดหมวดหมและก�าหนดรหสชดขอมล สวนการใหบรการขนอยกบ

เงอนไขขอตกลงและค�าอนญาตของผใหสมภาษณเปนหลก อยางไรกตามคณะผจดท�า

โครงการฯ ไดเรยบเรยงประวตศาสตรบอกเลาและจดท�าเปนรปเลมน�าเสนอตอมหาวทยาลย

ในรปของเอกสารทปรากฏอยน

คณะผจดท�าโครงการฯ หวงวาโครงการฯ นจะเปนประโยชนในการสบคนขอมล

ประวตมหาวทยาลยในชวง พ.ศ. ๒๔๘๑-๒๔๙๐ โดยเฉพาะขอมลเกยวกบแผนกเตรยม

ปรญญามหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมอง นอกจากนคณะผจดท�าโครงการฯ ยงได

พจารณาทจะจดพมพเปนเลมออกเผยแพรใหบรการแกสาธารณชนตอไป

(ผชวยศาสตราจารยวรรณ ส�าราญเวทย) ทปรกษาโครงการ

1. ��������.indd 8 18/2/2554 13:21:24

ค�าน�าการจดพมพ

“ประวตศาสตรบอกเลา แผนกเตรยมปรญญามหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและ การเมอง (ต.ม.ธ.ก.) พ.ศ. ๒๔๘๑-๒๔๙๐” เปนผลงานทหอจดหมายเหตมหาวทยาลยธรรมศาสตร ไดรเรมขนและไดรบงบประมาณในการด�าเนนงานจากทางมหาวทยาลย ทงนดวยความ รวมมอของคณะนกวจยสถาบนไทยคดศกษา และนกเอกสารสนเทศ หอจดหมายเหตมหาวทยาลยธรรมศาสตร จดท�าและเรยบเรยงขอมลจากค�าบอกเลาดวยวธการสมภาษณ กลมนกศกษาแผนกเตรยมปรญญามหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมอง (พ.ศ. ๒๔๘๑-๒๔๙๐) จ�านวน ๓๑ คน รนท ๑-รนท ๘ ผลงานนเปนขอมลพนฐานทมคณคา อยางสงในการบอกเลาเรองราวไมเฉพาะแตประวตศาสตรมหาวทยาลยธรรมศาสตรยคแรก (พ.ศ. ๒๔๗๗-๒๔๙๐) หากแตยงเปนขอมลฉายภาพความเปลยนแปลงระบบอดมศกษาไทย ซงเปลยนผานจากการศกษาทจ�ากดเฉพาะกลมคนในสงคม ใหเปนระบบการศกษาเปดกวาง ส�าหรบกลมคนทอยในภมภาคนอกเขตกรงเทพฯ ค�าบอกเลายงสะทอนภาพสงคมไทย และวถชวตผคนในชวงกอนและหลงสงครามโลกครงทสอง ดงนน ประวตศาสตรบอกเลาของชาวเตรยมปรญญามหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมอง จงมไดเปนแคบนทกทางประวตศาสตรของธรรมศาสตรเทานน แตยงเปนบนทกหนาหนงของประวตศาสตรไทยและประวตศาสตร (สงคราม) โลกอกดวย เหนออนใด ค�าบอกเลาจากความทรงจ�าน ยงสะทอนถงจตวญญาณธรรมศาสตรทมอตลกษณ เจตนจ�านง และความตระหนกรถงความเสมอภาคทางการศกษาและโอกาสทางสงคม ทพวกเขาไดรบจากการเรยนในโรงเรยนแผนกเตรยมปรญญาและมหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมอง บคคลเหลานยงเปนก�าลงส�าคญของสงคมไทย ทไดสรางคณประโยชนและการขบเคลอนความกาวหนาใหกบประเทศ ในหลากหลายมต อยางไรกตามในการจดพมพครงน ไดแบงเนอหาออกเปน ๒ เลม เลมแรกเปนประวตศาสตรบอกเลาของชาวเตรยมปรญญามหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมอง รนท ๑ - รนท ๕ (พ.ศ. ๒๔๘๑-๒๔๘๕) สวนเลมทสองเปนเรองเลาของรนท ๖ - รนท ๘ (พ.ศ. ๒๔๘๖-๒๔๙๐) การแบงเนอหาหนงสอออกเปนสองเลมน ไดใชเหตการณสงครามโลกครงทสองเปนเกณฑ เนอหาหนงสอเลมแรกบอกเลาประสบการณการเรยนการสอนใน ภาวะปกต และบรรยากาศการใชชวตของผเรยนจนถงชวงใกลเหตการณสงคราม เนอหาหนงสอเลมแรกจงแตกตางจากเนอหาหนงสอเลมสองทมการบอกเลาบทบาทประสบการณของผเรยนในชวงระหวางสงครามโลก จงหวงใจวาผอานจะไดตดตามเนอหาหนงสอทง สองเลม เพอใหเขาใจถงประวตศาสตรของโรงเรยนแหงนไดทงหมด

(อาจารย ดร.อนชา ทรคานนท) ผอ�านวยการสถาบนไทยคดศกษา

1. ��������.indd 9 18/2/2554 13:21:26

1. ��������.indd 10 18/2/2554 13:21:26

สารบญ หนา

สารอธการบด (ศาสตราจารย ดร.สมคด เลศไพฑรย) (๓)

สารอธการบด (ศาสตราจารย ดร.สรพล นตไกรพจน) (๕)

ค�าน�า (๗)

ค�าน�าในการจดพมพ (๙)

สารบญ (๑๑)

บทน�า ๑

เหต-กาล ๑๓

รปภาพ ๓๑

ประวตศาสตรบอกเลา ต.ม.ธ.ก. รน ๑

สพงศ เพญจนทร ๔๕

ประวตศาสตรบอกเลา ต.ม.ธ.ก. รน ๒

เดอน จตรกร ๕๕

ประจวบ อมพะเศวต ๖๘

สดจตต ภมจตร ๗๘

ประวตศาสตรบอกเลา ต.ม.ธ.ก. รน ๓

คนง ฤๅไชย ๘๗

เครอพนธ บ�ารงพงษ ๙๖

ประเทอง วรรณพงษ ๑๐๖

วไล ตนตประภา (ปนทอง) ๑๑๗

สมาน ศกดสงวน ๑๒๑

รอยตร เสรม บญสตม ๑๔๕

อไร วงศาโรจน ๑๕๔

โอวาท สทธวาทนฤพฒ ๑๖๒

ไอรน นตยวรรธนะ ๑๖๘

1. ��������.indd 11 18/2/2554 13:21:26

(๑๒)

ประวตศาสตรบอกเลา ต.ม.ธ.ก. รน ๔

พลตร พบลย จนทรโรจนวงศ ๑๗๙

อรณ ภาณพงศ ๑๘๕

ประวตศาสตรบอกเลา ต.ม.ธ.ก. รน ๕

มารต บนนาค ๒๑๓

เลาเรองจากเรองเลา ๒๒๐

1. ��������.indd 12 18/2/2554 13:21:26

บทน�ำ

ประวตศำสตรบอกเลำ“โรงเรยนเตรยมปรญญำมหำวทยำลยวชำธรรมศำสตรและกำรเมอง

(ต.ม.ธ.ก.) พ.ศ. ๒๔๘๑-๒๔๙๐” : คณคำและควำมส�ำคญ

โรงเรยนเตรยมปรญญามหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมองหรอต.ม.ธ.ก.เปน

สถานศกษาระดบชนกอนอดมศกษา หรอกอนเขาสการศกษาในมหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและ

การเมองจดตงขนดวยบทบาทหนาทในการผลตผเรยนใหมความพรอมในดานมาตรฐานความรกอนการ

เรยนในระดบมหาวทยาลยชวงพ.ศ.๒๔๘๑-๒๔๙๐เพอยกระดบมาตรฐานการเรยนของมหาวทยาลยเปน

ส�าคญผเรยนในโรงเรยนแหงนมอยเพยง๘รนเทานนผเรยนรนแรกเขาเรยนพ.ศ.๒๔๘๑และ

รนสดทายพ.ศ.๒๔๘๙จบการศกษาในรนนพ.ศ.๒๔๙๐กอนโรงเรยนจะถกยบเลกไปในขณะท

โรงเรยนเตรยมจฬาลงกรณมหาวทยาลย ซงจดตงขนในเวลาไลเลยกนดวยวตถประสงคคลายคลง

กนคอการยกระดบชนความรกอนเขาสการเรยนในระดบมหาวทยาลยทจฬาลงกรณมหาวทยาลย

ปจจบนโรงเรยนเตรยมจฬาฯคอโรงเรยนเตรยมอดมศกษาพญาไทนนยงคงด�ารงอยอยางตอเนอง

จนถงปจจบน

โรงเรยนเตรยมปรญญามหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมอง มความส�าคญตอ

จดเปลยนทางประวตศาสตรของมหาวทยาลยเองแมวาโรงเรยนจะด�ารงอยเพยงชวงเวลา๘-๙ป

เทานนกลาวคอ

ประการแรกการจดตงโรงเรยนแหงนเปนการพฒนายกระดบมาตรฐานความรของผจะ

เขาเรยนตอในมหาวทยาลยซงเปนทางออกหนงของการยกระดบมาตรฐานวชาการของมหาวทยาลย

ถอวาบทบาทโรงเรยนเปนสวนหนงของการแกปญหาเชงคณภาพของอดมศกษาไทยในประวตศาสตร

ประการทสองโรงเรยนแหงนยงคงมหลกการเดยวกบมหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและ

การเมองในยคแรก(ยคตลาดวชาอยางนอยในชวงเวลา๒๔๗๗-๒๔๘๙)นนคอการสรางความเสมอภาค

ในลกษณะการใหโอกาสทางการศกษาแกผเรยนทมความแตกตางหลากหลายดานฐานะทางเศรษฐกจ

สวนใหญยงมาจากพนทหางไกลศนยกลางพระนครนเองท�าใหโรงเรยนเตรยมปรญญามหาวทยาลย

วชาธรรมศาสตรและการเมองแตกตางจากโรงเรยนเตรยมจฬาฯโดยเฉพาะอยางยงเรองฐานะผเรยน

2. ����.indd 1 18/2/2554 11:37:26

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๒

ประการทสามแมโรงเรยนมชวงเวลาด�าเนนการทางการศกษาในระยะสนแตกสามารถสราง

ศษยเกาทมจ�านวนเพยง๘รนไดถงราว๖,๐๐๐คนปจจบนยงคงมชวตอยไมถง๕๐%และสามารถ

พบปะสนทนาไดในราวไมกรอยคน ศษยเกากลมนซงเรยกกลมของตนวา “ชมรม ต.ม.ธ.ก.”

มรปแบบการรวมกลมพบปะสงสนทนและท�ากจกรรมเพอมหาวทยาลยและสงคมไทยอยางเขมแขง

ตอเนอง ดวยหลกการความเชอและจตส�านกบางอยางรวมกนโดยเฉพาะสงทเรยกวาจตวญญาณ

แบบธรรมศาสตรยคแรก

ดวยความส�าคญขางตนนหอจดหมายเหตและหอประวตศาสตรเกยรตยศแหงมหาวทยาลย

ธรรมศาสตรจงไดรวมมอกบสถาบนไทยคดศกษาจดท�าโครงการประวตศาสตรบอกเลา“โรงเรยนเตรยมปรญญามหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมอง(พ.ศ.๒๔๘๑-๒๔๙๐)”ดวยความเหนชอบและ การสนบสนนจากอธการบดมหาวทยาลยธรรมศาสตรศาสตราจารยดร.สรพลนตไกรพจน(พ.ศ.๒๕๔๗-

๒๕๕๓)เพอบนทกขอมลเสยงจากการสมภาษณชาวต.ม.ธ.ก.จ�านวน๓๑คน

การจดท�าประวตศาสตรบอกเลาครงนหอจดหมายเหตฯไดประสานงานไปยงชมรมต.ม.ธ.ก.

เพอใหกลมศษยเกาในชมรมแนะน�าคดกรองผใหขอมลบอกเลาจ�านวน๓๑คนเพอท�าการสมภาษณ

ขณะเดยวกนคณะท�างานในโครงการซงประกอบดวยนกวจยนกจดหมายเหตรวมทงนกวชาการและ

ผบรหารมหาวทยาลย ก�าหนดประเดนและแนวค�าถามภายใตโครงเรอง “โรงเรยนเตรยมปรญญา มหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมอง” ใหผบอกเลาฟนฟความทรงจ�า อนเปนประสบการณอดตในหวงเวลา พ.ศ ๒๔๘๑-๒๔๙๐ และหลงจากนนโดยประมาณ โดยใหความส�าคญ

กบเรองเลาการรบรจตส�านกรวมถงประสบการณแวดลอมซงแตกตางกนไปของผบอกเลาแตละคน

เรมตงแตภมหลงครอบครววยเดกจนถงชวงเวลาของการเรยนอยในโรงเรยนแหงนชวตการท�างาน

อนเปนผลสมฤทธจากการเรยน ความรบรทมตอผประศาสนการ คร โรงเรยน และมหาวทยาลย

รวมถงทศนคตทมตอมหาวทยาลยธรรมศาสตรในยคปจจบน

แมวาค�าบอกเลาหรอทเรยกวาประวตศาสตรบอกเลาจากศษยเกาชาวต.ม.ธ.ก.จ�านวน

๓๑ทานนบอกเลาผานความทรงจ�าทนบไดวาผานกาลเวลาและประสบการณความเปลยนแปลงท

แวดลอมผเลามายาวนานไมต�ากวา๕๐ปมาแลวคณคาขอมลจากความทรงจ�าชนดนอาจมความ

คลาดเคลอนหรอบดปรบไปตามทศนคตและอคตตามวยและสภาวะแวดลอมแตประวตศาสตรบอกเลา

กมคณคาและเสนหในทางประวตศาสตรโดยตวมนเองซงขอมลลายลกษณภาพถายหรอภาพเขยนไมม

โดยเฉพาะขอมลดานสงคมวฒนธรรมทเปนชวตประจ�าวนตงแตการเดนทางชวตความเปนอยบรรยากาศ

การเรยนความสมพนธคร-ศษยความสมพนธระหวางเพอนทงเพศเดยวกนและตางเพศการใชเวลาวาง

เพอการพกผอนและความบนเทง ท�าใหชดประวตศาสตรบอกเลาบางชวงตอน ยงสามารถน�ามา

2. ����.indd 2 18/2/2554 11:37:26

บทน�า ๓

เตมเตม ตรวจสอบกบขอมลลายลกษณ เปนตนวา ขอมลดานภมหลง ครอบครว ดานกายภาพ

หรอภมทศนของมหาวทยาลย ขอมลประวตศาสตรจากค�าบอกเลาชดน จงใหคณคาความส�าคญ

ในประเดนตางๆตอไปน

เรองรำวควำมหลำกหลำยทำงฐำนะของผเรยน ค�าบอกเลาไดใหขอมลพนฐานทบงบอก

ความหลากหลายฐานะทางเศรษฐกจครอบครวความแตกตางทางสงคมและความแตกตางระหวาง

พนทพระนครกบชนบทหวเมองทยงแตกตางกนตามภมภาคอกดวย แมวาผใหขอมลบอกเลาม

เพยง๓๑คนจากจ�านวนผมชวตอยไมต�ากวารอยคนพบวาขอมลภมหลงครอบครวของผใหขอมล

บอกเลาทง๓๑คนมฐานะเศรษฐกจสงคมและอาชพแตกตางกนตงแตชาวนาชาวสวนคหบด

ขาราชการชนผนอยครหวเมองไปจนถงขาราชการระดบกลาง-สงและเชอสายราชสกลจ�านวน

ไมนอยฐานะยากจน-ปานกลางไมกคนเทานนฐานะดบางคนตองอาศยบานญาตและวดระหวาง

เรยนพวกเขาลวนแลวแตมาจากจงหวดตางๆในภาคกลางอยางอยธยาสพรรณบรนครสวรรค

อตรดตถเพชรบรภาคอสานอยางอบลและขอนแกนภาคตะวนออกอยางตราดจนทบรและภาคใต

อยางพทลงและนครศรธรรมราช ขอมลภมหลงวยเดกแสดงถงความหลากหลายของภมล�าเนา

ผเลาและยงสะทอนภาพทองถนทเกดวามความแตกตางหลากหลายในยครวมสมย

ทนาสนใจอยางยงจากค�าบอกเลา คอ ผเลาหลายคนใหขอมลทสะทอนการหลอมรวม

ในทสดภายใตความสมพนธระหวางเพอนๆเมอมาเรยนทโรงเรยนเปนการหลอมรวมในลกษณะ

เกอกลแบบหนงนนคอมการท�ากจกรรมรวมกนโดยผมฐานะและทกษะพเศษบางคนแสดงการเลน

ดนตรเปดหมวก เพอหารายไดชวยเพอนในกลมทไมมเงนกนขาวกลางวน เปนตน อยางไรกตาม

ยงมค�าบอกเลาอกหลายคน บงบอกถงการตอสใหชวตอยรอด ระหวางเรยนในสภาพทขาดแคลน

ทนทรพย ตงแตการอดอาหารมอกลางวน การท�างานหารายไดระหวางเรยนชวงหลงเลกเรยน

เพอใหมเงนคาเลาเรยน ขอมลส�าคญส�าหรบฐานะรายไดของผเรยนโรงเรยนแหงนคอสวนใหญ

มความยากจนโดยเฉลยมากกวาผเรยนในโรงเรยนเตรยมจฬาฯ

ขอมลบอกเลาไดเปดเผยถงแรงจงใจใหผเรยนทมฐานะดอยโอกาสทางการศกษาเหลาน

ตดสนใจเลอกเรยนโรงเรยนแหงน กคอ ผบรหารสถาบนโดยเฉพาะอยางยงผประศาสนการ

อาจารยปรดพนมยงคมนโยบายเกบอตราคาธรรมเนยมการศกษาซงมการเปรยบเทยบกบโรงเรยน

เตรยมจฬาฯวา ตางกนมากกวาครง นนคอ ในขณะทโรงเรยน ต.ม.ธ.ก. เกบปละ ๔๕ บาท

แตตองซอต�าราเรยนและสมดจดเลกเชอรจากโรงพมพมหาวทยาลยทโรงเรยนเตรยมจฬาฯก�าหนด

อตราคาเลาเรยนปละ ๑๒๐ บาท อยางไรกตาม ค�าบอกเลาบางคนเปดเผยถงเหตผลของผเรยน

ทมฐานะครอบครวดในการเลอกเรยนทน คอ พนฐานภาษาองกฤษของตนเองไมดพอ และสอบ

เขาเรยนตอทโรงเรยนเตรยมจฬาฯไมได แตค�าบอกเลาบางคนกอธบายถงความตงใจศกษาตอใน

2. ����.indd 3 18/2/2554 11:37:26

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๔

สาขาบญชหรอกฎหมายซงเปนสาขาวชาทเปดสอนเฉพาะทต.ม.ธ.ก.ในขณะทโรงเรยนเตรยมจฬาฯ

มงเนนการเรยนการสอนดานวทยาศาสตรเปนส�าคญนบเปนขอมลบอกเลาประวตศาสตรการศกษา

ทส�าคญควรมการตรวจสอบคนควาเพมเตมตอไป

กระบวนกำรคดเลอกผเขำศกษำในโรงเรยนเพอกำรสรำงโอกำสทำงกำรศกษำแกผเรยน

ทขำดแคลนและหำงไกลพระนครระเบยบการของโรงเรยนไดระบถงคณสมบตเบองตนของผเรยน

วาตองมอายไมเกน๒๐ปบรบรณจบชนมธยมปท๘และตองผานการสอบคดเลอกวชาทก�าหนด

ใหสอบ คอ ภาษาองกฤษและภาษาไทย(นาจะเปนเรยงความ) ขอมลบอกเลามความนาสนใจ

อยางมากวา ผสมครสอบคดเลอกหลายรนจ�านวนมากผานการคดเลอกแมวาจะเกนจ�านวนผ

เขาเรยนทผบรหารก�าหนดไวแตแรกโดยเฉพาะในชวงระหวางสงครามโลกพ.ศ.๒๔๘๔-๒๔๘๕

มการรบผเขาเรยนต.ม.ธ.ก.รน๖และรน๗จ�านวนกวา๑,๐๐๐คนและยงไดรบการอนโลมให

สอบผานขนชนเรยน สามารถศกษาตอในมหาวทยาลยไดทงหมด แตอยางไรกตามโรงเรยนยงคง

รกษาระบบคณภาพทางการศกษาดวยการจดชนเรยนและหองเรยนตามล�าดบคะแนนผเรยนเพอ

กระตนใหมการแขงขนและรกษาคณภาพของผเรยนเอง

ควำมภำคภมใจในควำมพเศษของหลกสตรและมำตรฐำนวชำกำร ผบอกเลาทกคนตาง

ภาคภมใจกบระดบมาตรฐานวชาการ ค�าบอกเลาบงบอกถงความพเศษของหลกสตร ต.ม.ธ.ก.

ทจรงแลวงานเขยนหลายแหงเขยนถงเนอหาหลกสตรทก�าหนดไวเปน๒ปการศกษาประกอบดวย

ปแรก เรยนวชาภาษาไทย หลกภาษาบาล ศลธรรมและจรรยา ภมศาสตรเศรษฐกจ

โบราณคดพละศกษาดรยางคศาสตรสขวทยาภาษาองกฤษภาษาฝรงเศส

ปทสองเรยนวชาภาษาไทยศาสนศาสตรภมศาสตรแสดงชนชาตประวตศาสตรสากล

ปรชญาพละศกษาดรยางคศาสตรชวเลขและพมพดดหลกภาษาละตนภาษาองกฤษและภาษา

ฝรงเศส

มการวเคราะหหลกสตรรายวชาต.ม.ธ.ก.นวาใหความส�าคญกบความรประเภทสงคมศาสตร

และมนษยศาสตรอนเปนพนฐานส�าหรบผศกษาตอหลกสตรธรรมศาสตรบณฑตของมหาวทยาลยเอง

จนกระทงในปสดทายพ.ศ.๒๔๘๙เมอมการแยกหลกสตรมหาวทยาลยออกเปน๒หลกสตรคอ

หลกสตรธรรมศาสตรบณฑต ซงเรยนวชากฎหมายเปนหลก และหลกสตรบญชบณฑต ซงเปน

การเรยนวชาพาณชยศาสตรและการบญช จงท�าใหตองมการเตรยมความพรอมดานคณตศาสตร

เพมเตม

2. ����.indd 4 18/2/2554 11:37:26

บทน�า ๕

อยางไรกตามจากค�าบอกเลาชาวต.ม.ธ.ก.ทง๓๑คนตางพอใจและภมใจหลกสตรของ

โรงเรยนนอยางมากมองเหนวามความเปนพเศษแตกตางจากโรงเรยนเตรยมจฬาฯหรอสถานศกษา

อนตรงทมการใหความส�าคญกบวชาใหมๆอยางภาษาบาลและภาษาละตนถอเปนรากฐานของ

การเรยนภาษาไทยภาษาองกฤษและฝรงเศสซงเปนภาษาทใชเปนต�าราเรยนในระดบมหาวทยาลย

วชาเทคโนโลยซงเปนวชาทไมเคยมการเรยนการสอนมากอนในระบบการศกษาของไทย แตเปน

ความรส�าคญส�าหรบผเรยนทจะเปนชนชนกลางใหมคณภาพในอนาคต เชนเดยวกบวชาภมศาสตร

เศรษฐกจ แตวชาทนาจะเปนพนฐานความรสมยใหมของการศกษายคหลงการเปลยนแปลงการ

ปกครอง นาจะเปนวชาปรชญาและประวตศาสตร ซงจ�าเปนตอระบอบการปกครองประชาธปไตย

ทเปนการปกครองระบอบใหมหลงพ.ศ.๒๔๗๕

แตอยางไรกตามขอมลทนาสนใจทสดในเรองหลกสตร ต.ม.ธ.ก. กลบอยทวชาชวเลข

และพมพดดซงผบอกเลาตงแตรนท๑-รนท๕ตางถอเปนวชาทมคณปการในการท�าใหผเรยน

หลายคนซงมฐานะไมดและตองหางานท�าในระหวางเรยนโรงเรยนเตรยมฯและในมหาวทยาลย

สามารถใชประโยชนจากความรสายอาชพทงสองวชาผบอกเลาบางทานสามารถสรางโอกาสในการ

ไดงานท�าและเลอนฐานะทางหนาทการงานอยในระดบสงได จากการใชความรสองอยางนในตอน

เรมแรกท�างานแตอยางไรกตามนบตงแตต.ม.ธ.ก.รน๖เปนตนไปมการยกเลกวชาชพทงสองน

ท�าใหผบอกเลาหลายคนเสยดายโอกาส

นอกจากหลกสตรแลว ค�าบอกเลายงใหความส�าคญกบครผสอน ถอเปนทงความ

ประทบใจในฐานะผมคณปการในการใหการศกษาทด และมคณสมบตทเปนการประกนคณภาพ

ทางวชาการของโรงเรยนผบอกเลาทง๓๑คนพอใจวฒความรความสามารถและการทมเทเอาใจใส

ตอการสอนของครเหลานซงสวนหนงเปนครประจ�าการมไมกคนเทานนทเปนครพเศษครทงหมด

มทกษะความรเฉพาะทางตรงตามรายวชาทสอนซงเปนขอมลทท�าใหเขาใจไดวากระบวนการเรยน

การสอนซงใหความส�าคญกบการเรยนในหองเรยน ครผสอนยอมมบทบาทส�าคญ โดยเฉพาะ

โรงเรยนนใหความส�าคญกบการท�าแบบฝกหดของผเรยนอยางมาก แมแตในชวงระหวางสงคราม

ทไมมการเรยนการสอน

อยางไรกตามคณสมบตประการหนงของผเรยน ทนาจะเปนผลจากขอก�าหนดอนเปน

มาตรฐานวชาการของโรงเรยนและมหาวทยาลยคอหลกการศกษาทผประศาสนการมหาวทยาลย

และคณาจารยปลกฝงใหผเรยนตองส�านกในตนเองถงฐานะความเปนผใหญทตองมความรบผดชอบ

ตอการเรยนดงนนโรงเรยนจงใชวธการเรยนดวยวธการจดเลกเชอรการอานต�าราเรยนหรอการคนควา

จากหองสมด ผบอกเลาบางคนจงรจกหอสมดด�ารงราชานภาพในฐานะหองสมดสาธารณะและเคย

พดคยขอความรจากหมอมเจาหญงมารยาตรกญญา พระธดาสมเดจฯกรมพระยาด�ารงราชานภาพ

2. ����.indd 5 18/2/2554 11:37:26

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๖

ผดแลหอสมดแหงนทส�าคญผประศาสนการยงมขอก�าหนดใหเรยกผเรยนในโรงเรยนวา“นกศกษา”

เชนเดยวกบการเรยกผเรยนในมหาวทยาลยการท�าใหผเรยนตระหนกถงความเปนผใหญอาจเปน

สวนเสรมใหพวกเขามคณสมบตทพรอมในการเรยนรทางการเมองในรปแบบการปกครองระบอบใหม

และการเขาสมหาวทยาลยทใหความส�าคญกบสทธของปจเจกชนและความรบผดชอบในตวเอง

ในขณะทโรงเรยนก�าหนดแบบแผนการใชชวตการเรยนทใหผเรยนเปนผใหญมความ

รบผดชอบผบรหารกไดก�าหนดใหผเรยนต.ม.ธ.ก.สวมใสเครองแบบทเปนการแยกความแตกตาง

ระดบชนผเรยนต.ม.ธ.ก.ออกจากนกศกษาระดบมหาวทยาลยเครองแบบดงกลาวยงสะทอนความ

เปนวนยภายใตลทธชาตนยมยคนนกลาวคอผเรยนชายแตงเครองแบบลกเสอสมทรหรอยวชน

ทหารสวนผหญงสวมกระโปรงน�าเงนเสอขาวคอปกกลมเอวจมพตดตราสญลกษณต.ม.ธ.ก.

เรองเลำกจกรรมนกเรยนเนองจากการใชชวตในโรงเรยนเตรยมเตมเวลานอกจากกจกรรม

การเรยนในหองเรยนแลว ผเลาตางบอกเลากจกรรมนอกหองเรยน หลายอยางมความนาสนใจ

ตอประวตศาสตรการศกษาสมยใหมเปนตนวาการท�าวารสารโรงเรยนซงเรมตนขนในยคต.ม.ธ.ก.

รน๒กจกรรมทศนศกษานอกโรงเรยนโดยมครผสอนพาไป เชนการเทยวปากน�าชมพระสมทร

เจดยทสมทรปราการกจกรรมแสดงละครปดภาคซงสวนใหญเปนละครเตนร�าแบบตะวนตกหรอ

ละครฝรงอยางเรองInaPersianMarketการเตนระบ�าสเปนเปนตนละครลกษณะนยงมโอกาส

น�าไปเลนหนาพระทนงเมอครงลนเกลารชกาลท ๘ เสดจนวตพระนครนอกจากนยงมการแขงขน

กฬาภายในและกฬาตางสถาบนดวย

กฬาทโดดเดนน�าความสนกสนาน ประทบใจและยงคงความตอเนองมาจนถงทกวนน

คอ การแขงขนฟตบอลประเพณระหวางจฬาลงกรณมหาวทยาลย กบมหาวทยาลยธรรมศาสตร

กฬาชนดนถอก�าเนดขนกอนยคจดตงโรงเรยนเตรยมฯแตในยคต.ม.ธ.ก.นเองทมการเปลยนแปลง

รปแบบการจดงานใหมากกวาการแขงขนฟตบอลและถอเปนหวใจของความสนกสนานทสมาชก

ทงสองสถาบนรอคอย นนคอ การแปรอกษรบนอฒจรรย และการเดนขบวนพาเหรดลอการเมอง

ทยงคงเปนองคประกอบส�าคญของกฬาประเพณชนดนจวบจนปจจบน

เรองเลำสภำพเศรษฐกจแบบชวตประจ�ำวน ขอมลบอกเลาทนาสนใจจากชาว ต.ม.ธ.ก.

ทง ๓๑ คนอกเรองหนง คอ เรองเลาการใชชวตประจ�าวนของผเลาแตละคนทแตกตางกนดวย

ฐานะทางเศรษฐกจ ผบอกเลาทฐานะด เดนทางมาโรงเรยนดวยรถยนตนงสวนตวหรอรถรบจาง

ไดเงนตดตววนละตงแต ๑๕ สตางค ไปจนถงวนละ ๑๐๐ บาท ผเรยนกลมนใชชวตประจ�าวนท

สะดวกสบายโดยเฉพาะอยางยงการใชเวลาวางในชวงไมมการเรยนดวยการชมภาพยนตรตะวนตก

2. ����.indd 6 18/2/2554 11:37:27

บทน�า ๗

ทโรงหนงเฉลมกรง เฉลมนคร และโรงหนงยานวงบรพา ไดแก แกรนด คงและควนส เปนตน

หรอไมกไปงานปารต ในกลมชนชนสง สวนผทฐานะปานกลางจนถงยากจนกจะไดเงนไปโรงเรยน

วนละ ๕ สตางค คนกลมนนาจะมจ�านวนมาก เงนทไดรบตองแบงสวนส�าหรบคาเดนทาง และ

คาอาหารกลางวน ท�าใหมหาวทยาลยตองมนโยบายจดสรรรานอาหารราคาถกขายทโรงอาหาร

ขอมลบอกเลาจากหลายคนระบวา มเหตการณประทวงตอตานไมซออาหารจากรานทขนราคาคา

อาหารอยางไมสมเหตสมผลทจรงปรากฏการณแบบนในดานหนงสะทอนถงปญหาภาวะขาดแคลน

ของผเรยน คนกลมนแมจะมเวลาวาง สวนหนงพวกเขากจะชมภาพยนตรจากโรงภาพยนตรอก

ระดบหนงจากโรงหนงทเฉลมบรหรอในยานบางล�าพ เปนตนอยางไรกตามยงมคนอกกลมหนง

มาจากกลมฐานะยากจนทตองการเรยนหนงสอ พวกเขาไมมเงนแมแตคาอาหารกลางวน บางคน

ตองอดอาหารแตบางคนทไดรบความเอออาทรจากกลมเพอนดวยกนท�ากจกรรม เชน เลนดนตร

เปดหมวก หาเงนใหเพอนเรยน อยางไรกตามผเรยนสองกลมหลงจ�านวนหนง มกท�างานหลง

เลกเรยนในชวงการเรยนปทสองเปนตนไปจนจบมหาวทยาลย งานทท�าสวนมากเรมตนดวยงาน

เสมยนหรอเจาหนาทชนผนอย ในราชการหรอวสาหกจหลายคนในกลมนสามารถใชความรความ

สามารถศกษาตอตางประเทศและเลอนต�าแหนงหนาทจนถงระดบผบรหารชนสงไดในทสด

เรองเลำควำมส�ำนกทำงกำรเมองชาวต.ม.ธ.ก.ทง๓๑คนใหค�าบอกเลาทแสดงถง

ความสนใจตอจตส�านกทางการเมองในระดบทแตกตางกนผเลาบางคนมภมหลงครอบครวทสมพนธ

ใกลชดกบนกการเมองภาคอสานฝายกาวหนาอยางทองอนทรภรพฒนทองเปลวชลภมหรอแม

กระทงกบอาจารยปรดพนมยงคท�าใหเขาใจถงสภาพทางการเมองรวมสมยตงแตชวงเรยนผเลา

หลายคนไดรบการซมซบจตส�านกทางการเมองผานประสบการณในโรงเรยนทงจากอทธพลของ

หลกสตรการเรยนการสอนและจากเพอนรวมโรงเรยนโดยเฉพาะอยางยงในกลมผเรยนบางคนเปน

กลมแกนน�าในการเคลอนไหวเรยกรองความเปนธรรมใหกบมหาวทยาลยและตวผเรยนหลายกรณ

ทขอเรยกรองเกยวของกบสทธประโยชนของชาวต.ม.ธ.ก.โดยตรงไดรบปฏกรยาตอบรบเหนดวย

และไดรบความรวมมอจากเพอนในโรงเรยน กลมแกนน�าทไดรบการเอยชอจากค�าบอกเลา ไดแก

อนดบรองเดชทวปวรดลกกหลาบสายประดษฐเปนตนเหตการณเรยกรองทสามารถรวมกลม

ชาวต.ม.ธ.ก.ไดอยางมากคอเหตการณกรดเลอดของอนดบรองเดชเรยกรองขอมหาวทยาลย

คนจากการทฝายทหารไดเขามายดครองพนท ทงนเนองจากผน�าทหารขณะนนตองการใหมการ

ยายสถานทเรยนของมธก. อกเหตการณหนงเปนชวงสงครามโลกครงทสอง ในกรณเรยกรองให

ยวชนทหารเขารวมเดนขบวนเรยกรองดนแดนฝงขวาแมนาโขงคนจากรฐบาลฝรงเศส ท�าใหมการ

เดนขบวนบนถนนราชด�าเนน

2. ����.indd 7 18/2/2554 11:37:27

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๘

ควำมทรงจ�ำเกยวกบภมทศนกำรใชพนทของมหำวทยำลยททำพระจนทร ผเลาทง๓๑คน

ตางมความทรงจ�ารวมถงการใชพนทของมหาวทยาลยในยคทศวรรษ๒๔๘๐ทชดเจนเปนตนวา

อาคารเรยนของโรงเรยนเตรยมปรญญามหาวทยาลยธรรมสตรและการเมอง มทตงอยทรมก�าแพง

ทาพระจนทรดานซงปจจบนเปนตกคณะพาณชยศาสตรและการบญชเปนอาคารหลงเกาทมการสราง

แนวเชอมตอกบอาคารตกโดมปจจบนมโรงอาหารทเปนแหลงเรองเลาถงรานอาหารและเมนอาหาร

มอเทยงในชวตประจ�าวน ตงอยทซงปจจบน คอ คณะนตศาสตร ในขณะทบรเวณหอประชมใหญ

ซงจะยงไมไดสรางจนกวาจะถง พ.ศ. ๒๔๙๐ นนเปนเหมอนสวนปาทเตมไปดวยตนไมใหญและ

ไมดอกทผเรยน ต.ม.ธ.ก. นยมไปนงเลนระหวางพกการเรยนและสนามฟตบอลเปนพนททมอย

ดงเดมและใชเปนทเลนกฬากลางแจงของพวกเขา

บรเวณสวนปานเอง เมออาจารยปรด พนมยงค มนโยบายรบผเรยนเพม เนองจากม

จ�านวนผตองการเรยนตอปรมาณมากขน โดยเฉพาะรนท ๗ และ๘ซงมผสมครสอบเขาจ�านวน

ถง ๑,๕๐๐ คนนน ท�าใหอาจารยปรด สรางอาคารเรยนแหงใหมขนรองรบในระยะแรกเปนศาลา

หลงคามงจากเปนลกษณะโถงยาว กนแบงเปนหองเรยนยอย ศาลาแหงนถกรอลงสมยจอมพล

ป. พบลสงคราม เพอสรางเปนหอประชมใหญ ทมแบบสถาปตยกรรมทรงไทยแบบชาตนยมดง

ทเหนในปจจบน การสรางหอประชมใหญ เปนการเปลยนภมทศนกายภาพมหาวทยาลยอยาง

ขนานใหญ นนคอ ท�าใหสภาพมหาวทยาลยกอนหนานนมทางเขาออกใหญอยดานทาพระจนทร

รมแมนาเจาพระยาซงเปนทางสญจรทางน�าส�าคญของผคนยคนนไดเปลยนมาเปนประตเขา-ออก

ดานหอประชมใหญซงอยตดถนนราชนดานสนามหลวงอนเปนเสนทางสญจรทางบกแทน

เรองเลำควำมสมพนธชำย - หญง ทศวรรษ ๒๔๘๐ อาจเปนยคแรกของระบบกอน

อดมศกษาทมผเรยนชาย-หญงรวมกนแบบสหศกษานบเปนพนทสาธารณะชาย-หญงในสงคม

สมยใหมยคแรกเรมผใหขอมลสตรบอกเลาตรงกนถงการเรยนหนงสอในชนเรยนแบบสหศกษา

เปนครงแรกและจ�านวนผเรยนหญงมนอยมากชาวต.ม.ธ.ก.ชายหญงตางเลาตรงกนถงบรรยากาศ

การเรยนในหองวา เปนภาพการจบกลมแยกตามเพศ มการพดคยตางเพศไมบอยครงแมจะม

ความสมพนธฉนคนชอบพอกน กรกษาระยะหาง ไมใกลชดกน แตสวนใหญเปนความสมพนธ

แบบเพอน ผหญงมความตงใจในการเรยนและจดเลกเชอรไดดกวา เปนทพงพาของเพอนผชาย

ผหญงมกมผลการเรยนดกวาและมขอมลชดเจนวารนท๑และรนท๘(หลงเลกสงคราม)ไมม

ผเรยนทเปนสตร ดวยเหตผลทคาดเดากนวาเปนเพราะภาวะหลงสงครามเศรษฐกจยงไมฟนตว

และบานเมองยงไมปลอดภย

2. ����.indd 8 18/2/2554 11:37:27

บทน�า ๙

เรองเลำควำมสมพนธทมตอผประศำสนกำร อำจำรยปรด พนมยงคผบอกเลาชาวต.ม.ธ.ก.

เกอบทงหมดไมเคยรจกเปนการสวนตวหรอพบเหนตวตนอาจารยปรดกอนการเขามาเรยนทโรงเรยน

แหงนแตสวนใหญทราบกนดวาอาจารยคอผกอตงโรงเรยนเตรยมและมหาวทยาลยวชาธรรมศาสตร

และการเมองท�าใหพวกเขามความรสกชนชมและบชาในฐานะผมคณปการทใหโอกาสทางการศกษา

แกพวกเขาตลอดวยเรยนพวกเขาเคยพบเหนอาจารยเพยงปละ๑-๒ครงในวาระโอกาสเปด-ปด

ภาคการศกษาไดรบฟงโอวาทกลาวตอนรบนกศกษาใหมพธการแจกกระดาษจดเลกเชอรและต�ารา

เรยนการเลยงอาหารในวาระปดภาคเรยนเปนตนแมจะเปนรปแบบความสมพนธทมระยะหางหาก

แตทกคนมภาพลกษณอาจารยปรดในฐานะนกการเมองทใหความส�าคญกบความเปนประชาธปไตย

ความเสมอภาคทางสงคมและการแกปญหาเศรษฐกจของคนชนบททส�าคญคอการใหโอกาสทางการ

ศกษาทดแกพวกเขาซงทงหมดชาวต.ม.ธ.ก.สวนใหญถอวาเปนหลกการทเปนเมตตาธรรมขอมล

บอกเลาทง๓๑คนจงบงบอกความชนชมยกยองใหอาจารยอยในฐานะปชนยบคคล(Idolperson)

โดยเฉพาะอยางยงเมอกาลเวลาผานไปหลงจบการศกษาความส�าเรจในการเลอนฐานะทางสงคมจาก

การท�างานของพวกเขาไดตอกย�าใหตระหนกถงปจจยอนเกดจากโอกาสทางการศกษาทพวกเขาได

รบจากนโยบายและการด�าเนนงานทางการศกษาของอาจารยซงเปนผลพวงจากการทอาจารยปรด

ไดวางหลกการทางการศกษาทเออประโยชนอนมคาใหกบพวกเขาไมวาจะเปนนกศกษาต.ม.ธ.ก.

และ ม.ธ.ก. ท�าใหหลายคนมโอกาสไปศกษาตอตางประเทศ สามารถกาวหนาในต�าแหนงหนาท

การงานไดทงในวงราชการและรฐวสาหกจรวมถงวงการวชาชพกฎหมาย จงไมนาแปลกใจทชาว

ต.ม.ธ.ก.เชนเดยวกบชาวม.ธ.ก.ในยคทศวรรษ๒๔๗๐และ๒๔๘๐ตางมจตส�านกทผกพนกบ

อาจารยปรดพนมยงคมายาวนานจนทกวนน

ควำมทรงจ�ำรวมของชำว ต.ม.ธ.ก.นอกเหนอจากจตส�านกทางการเมองแลวความทรงจ�า

รวมกนของชาวเตรยมมธก.ทมตออดตของโรงเรยนกเหนจะเปนสงของและบคคลทมความสมพนธ

ตอพวกเขารวมกน ไมวาจะเปน “รถไอโกรง” ซงเปนรถบรรทกขนสงนกศกษาคนเลกทมอายการ

ใชงานมายาวนานหรอบคคลทเปนยามคอยดแลการเขา-ออกของผเรยนอยางเขมงวดโดยเฉพาะ

การตรวจความถกตองของเครองแบบนกเรยนและการไวผมทตองเปนไปตามกฎขอบงคบของโรงเรยน

ไปจนถงความทรงจ�าของพวกเขาทมตอบทเพลงประจ�ามหาวทยาลยเพลงแรกคอมอญดดาวและ

เพลงแรกทเปนเพลงประจ�าโรงเรยนของพวกเขาคอโดมในดวงใจพวกเขาถอวาเกดขนในยคนดวย

การตดตอผานภรรยาครเออสนทรสนานใหครเออแตงท�านองเพลงใหสวนทวปวรดลกซงเปน

นกศกษาต.ม.ธ.ก.ยคนนเปนผแตงเนอรอง

2. ����.indd 9 18/2/2554 11:37:27

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๑๐

ควำมทรงจ�ำทมตอสงครำมโลกครงทสองชาวต.ม.ธ.ก.โดยเฉพาะรนท๕,๖และ๗

เปนบคคลทมชวตรวมสมยในสงครามโลกครงท๒(พ.ศ.๒๔๘๓-๒๔๘๖)พวกเขามอายระหวาง

วยรน สงครามโลกมผลกระทบโดยตรงตอการเรยนของพวกเขาในโรงเรยนแหงน ขอมลบอกเลา

ของหลายคนไดเลาถงเหตการณสงครามทแตละคนประสบ สงครามโลกครงนมผลโดยตรงตอชวต

และทรพยสนของพวกเขา ปจจบนคนรนหลงอาจถกท�าใหลมความเลวรายชวงน ค�าบอกเลาชดน

ไดใหภาพเหตการณความเสยหายตอชวตผคนโดยเฉพาะคนในกรงเทพฯ จงมคณคายง หลายคน

ยงบอกเลาการมบทบาทสวนรวมในการปฏบตการตอตานสงครามในรปแบบขบวนการเสรไทย

ทงสายตรงสายออมบทบาทการเคลอนไหวภายใตกระแสชาตนยมในระหวางสงครามอนโดจน

กอนการเขาสสงครามโลกในเอเชย ในรปแบบของการเดนขบวนยวชนทหารและการเรยกรอง

ดนแดนฝงขวาแมนาโขงคนจากประเทศฝรงเศส อนเกดแรงกระตนจากผน�าสายทหารภายใต

กระแสชาตนยมและอดมการณขยายดนแดนภายใตชนชาตไทยหรอPanThai

เรองเลำสมฤทธผลทำงกำรศกษำแมวาขอมลบอกเลาชาวต.ม.ธ.ก.จากการสมภาษณ

ครงนมจ�านวนเพยง๓๑คนเทานนจากจ�านวนผส�าเรจการศกษาทง๘รนซงมถง๕,๘๙๘คน

พบวาขอมลจากค�าบอกเลาทง๓๑คนยนยนคณภาพวชาการของหลกสตรโรงเรยนค�าบอกเลาท

บงบอกถงสมฤทธผลทางการศกษาของโรงเรยนคอผเรยนทฐานะครอบครวไมดสามารถใชความร

จากรายวชาบางรายวชาโดยเฉพาะพมพดดและชวเลข ท�างานหลงเลกเรยนและในชวงระหวาง

เรยนเมอเขาเรยนในมหาวทยาลยแลว ท�าใหมรายไดสงเสยตวเองจนเรยนส�าเรจการศกษา

มหาวทยาลยไดนอกจากนผบอกเลาทกคนตางยอมรบถงคณภาพเนอหารายวชาวาเปนประโยชน

ตอพวกเขา ในการเขาใจมนษยและสงคม โดยเฉพาะเรองของปรชญาและขอกฎหมายสมยใหม

และเมอเรยนส�าเรจมหาวทยาลยแลวหลายคนไดรบโอกาสในการศกษาตอตางประเทศทเปนการ

เพมพนความรจนไดเลอนฐานะหนาทการท�างานของตนเองใหสงขน

อยางไรกตามภาพรวมสมฤทธผลทางการศกษาของโรงเรยน ยงสามารถเชอมโยงกบ

สมฤทธผลการศกษาในระดบมหาวทยาลย เนองจากผส�าเรจจากโรงเรยนเตรยมฯ สามารถศกษา

ตอในระดบมหาวทยาลยไดทนทดงนนการทผส�าเรจการศกษาจากมหาวทยาลยเปนก�าลงคนหลก

ในการท�างานใหกบสงคมไทยในยคแหงความเปลยนแปลงทงทางการเมองและเศรษฐกจ ไมวา

จะเปนขาราชการ เจาหนาทรฐวสาหกจและองคกรเอกชน ในสวนทเปนกลไกทางเศรษฐกจและ

การปกครอง ยอมเปนการสะทอนสมฤทธผลทางการศกษาทงในระดบมหาวทยาลยและโรงเรยน

แหงน ทส�าคญก�าลงคนของชาวต.ม.ธ.ก.ซงมจ�านวนมากถงเกอบ๖,๐๐๐คนคนเหลานนาจะ

เปนฐานกลมคนชนกลางในสงคมไทยในยคหลงเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. ๒๔๗๕ ดงนน

2. ����.indd 10 18/2/2554 11:37:27

บทน�า ๑๑

ประวตศาสตรจากค�าบอกเลาของพวกเขาแตละคนจงมคณคาส�าหรบการศกษาคนควาทงในสวน

ประวตศาสตรการศกษาประวตศาสตรความคดและบทบาทของชนชนกลางไทยในยคทศวรรษ

๒๔๘๐-๒๔๙๐

ค�ำบอกเลำทศนคตทมตอมหำวทยำลยธรรมศำสตรปจจบน ในฐานะทผบอกเลาซงเปน

ชาว ต.ม.ธ.ก. ทแมจะใชชวตมหาวทยาลยผานเลยกวากงศตวรรษ แตการรวมกลมท�ากจกรรม

ของชาวต.ม.ธ.ก.ทกรนตางใหความส�าคญกบมหาวทยาลยสถาบนทพวกเขามส�านกถงคณปการ

ในการใหความรทมคาตอการด�าเนนชวตทดขนพวกเขาจงใหความรวมมอในการท�ากจกรรมพฒนา

สงคมและมหาวทยาลยอยางตอเนองนอกจากนค�าบอกเลายงสะทอนทศนคตตอทศทางการด�าเนน

งานของมหาวทยาลยในปจจบนไมวาจะเปนความเหนทมตอการเตบโตขยายตวของสาขาวชาดาน

วทยาศาสตรและเทคโนโลย และวทยาศาสตรสขภาพ สวนใหญมความเหนดวย แมวาบางคนอด

เปนหวงสถานะของคณะวชาทมอยเดมไมได พวกเขาสวนใหญมแนวทางสนบสนนการใชพนท

แหงใหมทรงสตควบคกบความปรารถนาทตองการใหรกษาพนทดงเดมททาพระจนทรอนเปนพนท

ประวตศาสตรทสะทอนจตวญญาณอนทรงคณคาของมหาวทยาลย

สรป คณคาของ “ประวตศาสตรบอกเลา” โรงเรยนเตรยมปรญญามหาวทยาลยวชา

ธรรมศาสตรและการเมอง พ.ศ. ๒๔๘๑-๒๔๙๐” ซงจดเกบจากค�าบอกเลาดวยวธการสมภาษณ

ของชาวต.ม.ธ.ก.รนท๑-๘จ�านวน๓๑คนชดนถอวามคณคาโดยตรงตอการศกษาประวตศาสตร

มหาวทยาลยชวงรอยตอระหวางยคแรกกบยคทสอง ไมเพยงแตเปนการสนบสนนขอมลจาก

เอกสารจดหมายเหตมหาวทยาลยในเรองกระบวนการเรยนการสอนและหลกสตรเทานน หากแต

ยงใหความชดเจนในดานบรรยากาศการใชชวตประจ�าวนของผเรยน ความสมพนธระหวางครและ

ผเรยนและกบกลมเพอนดวยกนเอง โดยเฉพาะชวตความสมพนธกบเพอนตางเพศ ทอาจเปน

เรองใหมในวฒนธรรมไทยทนาสนใจคอชวตของผเรยนทสมพนธกบสงคมภายนอกในยคนนผบอก

เลายงบอกเลาขอมลการใชเวลาวางวฒนธรรมความบนเทงและทส�าคญคอประสบการณความทกข

ยากและความตายชวงสงครามโลกครงทสอง ส�าหรบผทไมไดผานชวงชวตในเวลานนอาจถกท�าให

ลมภาพความโหดรายของสงครามเรองเลาจากประวตศาสตรบอกเลาของชาวต.ม.ธ.ก.ทง๓๑คน

ไดใหขอมลในรายละเอยดทแตกตางกนตามประสบการณของแตละคน แตทงหมดไดปะตดปะ

ตอประวตศาสตรบอกเลาทเปนประโยชนตอการศกษาประวตศาสตรมหาวทยาลยในชวงสงครามโลก

ดวยเชนกน ประวตศาสตรบอกเลาชดนจงถอเปนมตเรมตนของการจดเกบขอมลวฒนธรรมและ

ชวตประจ�าวนทเกยวของกบมหาวทยาลยทนอกจากจะเปนขอมลในการศกษาเรองของมหาวทยาลย

2. ����.indd 11 18/2/2554 11:37:27

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๑๒

อนเปนสวนหนงของประวตศาสตรอดมศกษาไทยแลว ยงเปนขอมลส�าคญทเปนสวนหนงของ

ประวตศาสตรไทยในยคสงครามโลกครงทสองและยงมความส�าคญตอการศกษาประวตศาสตรสงคม

และวฒนธรรมโดยเฉพาะอยางยงเรองราวของชนชนกลางยคสมยใหมและยงนบเปนปรากฏการณ

ใหมของการท�างานหอจดหมายเหตมหาวทยาลยอกดวย

นางสาววารณ โอสถารมย

นางสาวดาวเรอง แนวทอง

นายองคาร จนทรเมอง

นางสาวกาญจนา เหลาโชคชยกล

2. ����.indd 12 18/2/2554 11:37:27

เหต-กำล

ในปทเราจดท�าประวตศาสตรบอกเลา ต.ม.ธ.ก. น เปนปทมหาวทยาลยธรรมศาสตร

มอายครบ๗๖ป(และต.ม.ธ.ก.ครบ๗๒ปหากไมโดนยบไปเสยกอน)แตเมอเราศกษาขอมลกยง

ท�าใหตองทงกบความจรงทวาเหตการณตางๆ ทเกดขนกบต.ม.ธ.ก.และธรรมศาสตรในชวงเวลา

๑๖ ปแรกนน แทบจะพดไดวาชางเปนชวงเวลาทมสสนมากกวาเหตการณของอก ๖๐ ปหลงรวม

กนเสยอกยงเมอเราตดสนใจแสดงล�าดบเหตการณตางๆทเชอมโยงเหตการณในธรรมศาสตรกบ

เหตการณภายนอกกยงท�าใหเหนวาไมเพยงแตธรรมศาสตรเทานนทตองฝาฟนมรสมทรนแรงทสด

ในชวง๑๖ปนนเรยกไดวาทงต.ม.ธ.กธรรมศาสตรประเทศไทยและโลกใบนตองเผชญกบทง

เหตการณทหนกหนาสาหสทสดในประวตศาสตรของตวเอง

ส�าหรบต.ม.ธ.ก.และมหาวทยาลยธรรมศาสตรเราเรมกอรางอยางงดงามผจญมรสม

การเมองผจญสงครามโลกจนกระทงถกยบธรรมศาสตรถกยดถกระเบดถกบงคบใหเปลยนชอ

ถกลดรอนสทธและผประศาสนการของเราถกใสรายจนตองออกนอกประเทศไปตลอดชวต

ประเทศไทย หลงจากมการเปลยนแปลงการปกครองมาได ๒ ป เฉพาะชวง ๑๖ ป

จากนนตองผานสงครามโลกการกบฏ๓ครง(กบฏบวรเดชกบฏวงหลวงกบฏแมนฮตตน)

สวนโลกใบนกผานสงครามทรนแรงและมผคนลมตายมากทสดเทาทเคยมการบนทก

เอาไว

๑๖ ปนนจงเปนจดเปลยน และเปนจดทหลอหลอมให ธรรมศาสตรเปนธรรมศาสตร

ประเทศ(สยาม)เปนประเทศ(ไทย)และโลกเปนโลกอยางทเรารจกในวนน

ประวตศาสตรบอกเลาชองชาว ต.ม.ธ.ก.จงไมไดเปนแคบนทกทางประวตศาสตรของ

ธรรมศาสตรเทานน แตมนเปนบนทกหนาหนงของประวตศาสตรประเทศไทย และประวตศาสตร

(สงคราม)โลกดวย

กอนทจะไดสมผสเรองราวจากปากของชาว ต.ม.ธ.ก.แตละทาน เราจงขอเสนอล�าดบ

เหตการณตางๆเพอใหทานไดเหนภาพรวมของยคสมยโดยสงเขปและเปนสงทคอยย�าเตอนวาใน

ขณะทเกดเหตการณหนงในชวตของชาวต.ม.ธ.ก.ยงมเหตการณส�าคญอนเกดขนพรอมกน

ผมขอใชค�าวารนพ(ซงอายพอๆกบปยาตายายของผม)ทผมไดมโอกาสไดสมภาษณ

ถงเรองราวในสมยทเขายงเปนวยรนนนชางเปนบคคลทคควรแกการใชค�าวา“อาบน�ารอนมากอน”

2. ����.indd 13 18/2/2554 11:37:27

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๑๔

อยางแทจรง และจากเหตการณทจะไลเรยงใหไดเหนตอไปนคงจะแสดงใหเหนวา คงจะไมมคนรน

อนใดทจะไดอาบ“น�ารอน”ทรอนกวานอกแลว

หมำยเหต การล�าดบเหตการณตงแตป๒๔๗๕-๒๔๘๓เหตการณทเกดขนในเดอนมกราคม-มนาคมจะจดไว

ขางทายเพราะสมยนนถอวนท ๑ เมษายนเปนวนใหม และเดอนมกราคม- เดอนมนาคมถอเปน

เดอน ๑๐, ๑๑ และ ๑๒ ตามล�าดบ โดยจะเปลยนวนปใหมใหเปนวนท ๑ มกราคมในป ๒๔๘๔

ป๒๔๘๓จงมเพยง๙เดอน

๒๔๗๕๒๔มถนายน๒๔๗๕ เปลยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบรณาญาสทธราชมาเปน

ระบอบรฐธรรมนญ

---------๒๔๗๕ ญปนยกพลขนบกทเซยงไฮ

๒๔๗๖๒เมษายน๒๔๗๖ พระราชบญญตวาดวยคอมมวนสตถกประกาศใชตามค�าแนะน�า

ของคณะรฐมนตรเพอใชเปนเครองมอในการก�าจดฝายตรงขาม

ทางการเมอง(ในทนอาจหมายถงคณะราษฎรเพราะนายก

รฐมนตรในขณะนนอยตรงขามกบคณะราษฎร)

๑๒เมษายน๒๔๗๖ นายปรดถกบงคบใหเดนทางออกนอกประเทศไปยงฝรงเศส

เนองจากความเหนของนายปรดถกโจมตวาเปนคอมมวนสต

ภายหลงการเสนอเคาโครงรางทางเศรษฐกจทเจาและขนนาง

ตองเสยผลประโยชน

๒๐มถนายน๒๔๗๖ พลเอกพระยาพหลพลพยหเสนาท�าการยดอ�านาจพระยา

มโนปกรณนตธาดานายกรฐมนตรหลงจากการรฐประหารได

มการลางมลทนใหปรดพนมยงค

๒๙กนยายน๒๔๗๖ นายปรด พนมยงคเดนทางกลบสยาม และด�ารงต�าแหนง

ศาสตราจารยจฬาลงกรณมหาวทยาลย

๑๑ตลาคม๒๔๗๖ กบฏบวรเดช:พระวรวงศเธอพระองคเจาบวรเดชอดตเสนาบด

กระทรวงกลาโหม เปนหวหนาฝายทหารน�าก�าลงทหารจาก

หวเมองภาคอสานลมลางการปกครองของรฐบาล เนองจาก

2. ����.indd 14 18/2/2554 11:37:27

เหต-กาล ๑๕

ไมพอใจทนายถวลย ฤทธเดชฟองรองพระบาทสมเดจพระ

ปกเกลาเจาอยหว ในกรณททพระองคมพระบรมราชวนจฉย

คดคานแผนพฒนาเศรษฐกจของนายปรด พนมยงค(“สมด

ปกเหลอง”)โดยออกเปนสมดปกขาวแตกระท�าการไมส�าเรจ

๒๕ธนวาคม๒๔๗๖ หมอมเจาวรรณไวทยากรวรวรรณทรงเปนประธานคณะกรรมการ

พจารณาเรองทนายปรด เปนคอมมวนสต ไดลงมตวาตวนาย

ปรดมไดเปนคอมมวนสต

๓๐มกราคม๒๔๗๖ ฮตเลอรไดรบการแตงตงเปนนายกรฐมนตรเยอรมน

๒๔๗๗๑เมษายน๒๔๗๗ ฮตเลอรเรมการสงหารหมชาวยว

๒๗มถนายน๒๔๗๗ สถาปนามหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมองณอาคาร

โรงเรยนกฎหมายเดมเชงสะพานผานพภพลลาหลวงประดษฐ

มนธรรมกลาวรายงานวตถประสงคของมหาวทยาลยความวา

“ในสมยทประเทศเราด�าเนนการปกครองตามระบอบรฐธรรมนญ

เชนนแลว กจ�าเปนอยางยงทจะตองมมหาวทยาลยส�าหรบ

ประศาสนความรในวชาธรรมศาสตรและการเมองแกพลเมอง

ใหมากทสดเทาทจะเปนได เปดโอกาสใหพลเมองใชเสรภาพ

ทางการศกษาไดกวางขวางยงขนอนงในปแรกทมการเปดสอน

มผสมครเขาเรยนถง๗,๐๙๙คนอาจารยสวนใหญเปนอาจารย

พเศษ และในปแรกนผลตบณฑตซงโอนมาจากโรงเรยน

กฎหมายเดม๑๙คน”

๔ธนวาคม๒๔๗๗ มการแขงขนฟตบอลประเพณจฬาฯ-ธรรมศาสตรเปนครงแรก

ทสนามหลวงโดยเกบเงนบ�ารงสมาคมปราบวณโรค ผลการ

แขงขนเสมอกน ๑-๑ ในการแขงขนฟตบอลคราวนยงไมม

ขบวนพาเหรดการแปรอกษรหรอแมกระทงเพลงเชยร

๒มนาคม๒๔๗๗ พระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวรชกาลท๗สละราชสมบต

รฐบาลอญเชญ พระวรวงศเธอ พระองคเจาอานนทมหดล

ขนครองราชยสมบตเปนรชกาลท๘แหงราชวงศจกรขณะม

พระชนมาย ๙ พรรษา ๕ เดอน ๑๐ วน เฉลมพระนามวา

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวอานนทมหดล

2. ����.indd 15 18/2/2554 11:37:27

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๑๖

๒๔๗๘-----------๒๔๗๘ ซอรถประจ�ามหาวทยาลยคนแรกนาม“ไอโกรง”เปนรถฟอรด

ขนาดบรรทกทงชนทนงปกตและหลงคาประมาณ ๖๐ คน

หมายเลขทะเบยนกท๓๓๓๔ตอทอบางกอกดอกเปนรถท

ใชในกจการอเนกประสงคของมหาวทยาลยตงแตขนอปกรณ

กอสรางตกโดมขนนกศกษานกกฬาและอปกรณทใชในการ

ท�ากจกรรมตางๆ ของนกศกษาและมหาวทยาลยวชาธรรมศาสตร

และการเมอง

ขนวจตรมาตรา(สงา กาญจนาคพนธ) ประพนธเพลงมอญ

ดดาว อนกลายเปนเพลงประจ�ามหาวทยาลยไปอก ๒๘ ป

จนถกแทนทดวยเพลงพระราชทาน“ธรรมศาสตร”หรอทนยม

เรยกกนวายงทองในป๒๕๐๖

มการออกกฎใหขาราชการแตงกายสากล ท�าใหนกศกษา

ธรรมศาสตรซงสวนใหญจะท�างานไปดวยเรยนไปดวยเรมมการ

แตงกายชดสากลมาเรยน

๑๔เมษายน๒๔๗๘ มหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมองยายไปอย ณ

ทาพระจนทรในชวงแรกนไดพนทจากหนาประตทาพระจนทร

ไปจนถงส�านกหอสมดปจจบนฝงตดแมน�า

๒๔๗๙๙กรกฎาคม๒๔๗๙ คณะผส�าเรจราชการแทนพระองคเปนประธานในพธเปดตกโดม

ซงใชงบกอสรางไป๓๙,๘๐๒.๓๘บาท

๒๓กนยายน๒๔๗๙ ตงกรมยวชนทหารโดยมพลโทประยรภมรมนตรเปนเจากรม

๒๕ตลาคม๒๔๗๙ สถาปนาแกนอกษะเบอรลน-โรม

-------------๒๔๗๙ แผนการศกษาชาต พทธศกราช ๒๔๗๙ ก�าหนดระเบยบการ

ศกษาไววานกเรยนทจบชนมธยมศกษาปท๖ในพ.ศ.๒๔๘๐

ถอวาจบประโยคมธยมสมบรณถาประสงคจะเขาเรยนในระดบ

อดมศกษาจะตองเรยนส�าเรจชนเตรยมอดมศกษากอน

๒๑มนาคม๒๔๗๙ มหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมองไดพนทเพมจาก

ตกโดมไปจนจรดสนามหลวง

2. ����.indd 16 18/2/2554 11:37:27

เหต-กาล ๑๗

๒๔๘๐๗กรกฎาคม๒๔๘๐ ญปนยกทพบกประเทศจน

๓ธนวาคม๒๔๘๐ ญปนบกนานกงชาวนานกงยอมแพในวนท๑๓การสงหารหม

ทหารและพลเรอนกวา ๓๕๐,๐๐๐ คนด�าเนนเปนเวลากวา

๗สปดาหตอจากนน

๒๓มนาคม๒๔๘๐ คณะกรรมการมหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมอง

ตราขอบงคบใหเปดการศกษาขนเตรยมปรญญามหาวทยาลย

วชาธรรมศาสตรและการเมอง ต.ม.ธ.ก. ตงแตปการศกษา

๒๔๘๑โดยก�าหนดใหรบผสอบไลไดชนมธยมบรบรณเขาศกษา

๒ปเพอเตรยมคนเขาศกษาในหลกสตร“ธรรมศาสตรบณฑต”

ตอไป

(ในเวลานนมสถานศกษาเปดรบนกเรยนเขาเรยนตอในชน

เตรยมอดมศกษารวม๔แหงคอโรงเรยนนายรอยโรงเรยน

นายเรอโรงเรยนเตรยมอดมศกษาของจฬาลงกรณมหาวทยาลย

และโรงเรยนเตรยมปรญญาของมหาวทยาลยวชาธรรมศาสตร

และการเมอง(ต.ม.ธ.ก.)

๒๔๘๑๖มถนายน๒๔๘๑ แผนกเตรยมปรญญามหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมอง

เรมเปดการเรยนการสอน โดยมขนประเสรฐศภมาตราเปน

ผอ�านวยการคนแรกในวนนนายปรดพนมยงคผประศาสนการ

ไดใหโอวาทแกนกศกษาต.ม.ธ.ก.รนแรกพรอมทงแจกสมด

กระดาษฝกเขยน แฟมและหนงสอหนาทพลเมองใหนกศกษา

คนละชดพรอมทงสมผสมอกบนกศกษาทละคนเรยงตามรายชอ

ทสอบไดจนครบ

๑๕พฤศจกายน๒๔๘๑ แผนกเตรยมปรญญาฯไดสงกองลกเสอสมทรเสนาเปนผแทน

ลกเสอทวราชอาณาจกร เชญธงประจ�ากองลกเสอตงแถวรบ

เสดจพระบาทสมเดจพระเจาอยหวอานนทมหดลซงเสดจนวต

พระนครครงแรก(และประทบอยณพระต�าหนกจตรลดารโหฐาน

๒เดอนกอนจะเสดจกลบไปศกษาตอทประเทศสวตเซอรแลนด)

2. ����.indd 17 18/2/2554 11:37:27

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๑๘

๓พฤศจกายน๒๔๘๑ จกรพรรดญปน ไดประกาศนโยบาย “การจดระเบยบใหมใน

เอเชยตะวนออกและการสรางวงศไพบลยรวมแหงมหาเอเชย

บรพา”

๒๓พฤศจกายน๒๔๘๑ มธก.จดตงหลกสตรประกาศนยบตรทางการบญช

๑๖ธนวาคม๒๔๘๑ พนเอกพระยาพหลพลพยหเสนายบสภา พนเอกหลวงพบล

สงครามขนรบต�าแหนงแทน

๓๐ธนวาคม๒๔๘๑ นายปรด พนมยงค ไดจดนกศกษาไปชวยงานในงานพธสวด

พระอภธรรมศพเจาพระยายมราช(ปนสขม)ผส�าเรจราชการ

แทนพระองคในรชกาลท ๘ ทบานศาลาแดง(ปจจบนเปน

โรงแรมดสตธาน) เพอเรยนรขนบธรรมเนยมประเพณ อกทง

ยงเปนการเปดตวสสงคมของนกศกษาต.ม.ธ.ก.เปนครงแรก

๒๔๘๒๒๔มถนายน๒๔๘๒ ตงธนาคารชาต ซงจะไดรบการยกระดบเปนธนาคารแหง

ประเทศไทย

๑กนยายน๒๔๘๒ เยอรมนบกโปแลนดท�าใหองกฤษและฝรงเศสประกาศสงคราม

กบเยอรมนในวนตอมา

------------๒๔๘๒ ขนประเสรฐศภมาตราตดราชการตางประเทศดร.ทวตะเวทกล

เปนผอ�านวยการแผนกเตรยมปรญญาฯคนท๒

๓กนยายน๒๔๘๒ องกฤษประกาศสงครามกบเยอรมน และแตงตงเชอรชลเปน

นายกรฐมนตร

๑๐ธนวาคม๒๔๘๒ เปลยนชอประเทศจาก“สยาม”เปน“ไทย”

๒๔๘๓------------๒๔๘๓ มธก. และผประศาสนการ นายปรด พนมยงค จดสราง

ภาพยนตรเรองพระเจาชางเผอก ซงถายท�าเปนภาษาองกฤษ

โดยใชเจาหนาทครแผนกเตรยมปรญญาฯอาจารยนกศกษา

ธรรมศาสตรและนกศกษาเตรยมปรญญาฯเปนผแสดงสมทบ

โดยมนางสาวไอรนเนยลเซนวาทนกศกษาต.ม.ธ.ก.รนท๓

2. ����.indd 18 18/2/2554 11:37:27

เหต-กาล ๑๙

เลนเปนนางเอก ภาพยนตรเรองนเปนภาพยนตรไทยขาวด�า

สรางขนเพอสงไปประกวดรางวลสนตภาพเพอรางวลโนเบล

(NoblePrizeforPeace)ทสหรฐอเมรกาก�ากบโดยสนธวสธาร

ก�ากบภาพโดยประสาทสขม

มถนายน๒๔๘๓ ปรบปรงหลกสตรปรญญาตรของมหาวทยาลยวชาธรรมศาสตร

และการเมองจาก๓เปน๔ป

๒๔มถนายน๒๔๘๓ เปดโรงเรยนวศวะกรรมรถไฟ

๑๓กรกฎาคม๒๔๘๓ มหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมองเปดแผนกเรยนฝกฝน

ซงเปนเสมอนแผนกตวเตอรใหกบนกศกษา

๘ตลาคม๒๔๘๓ นกศกษาเตรยมปรญญาฯ รวมเดนขบวนเรยกรองดนแดน

อนโดจนทฝรงเศสยดไปในสมยรชกาลท ๕ แมผประศาสน

การปรด พนมยงคจะเรยกประชมและแสดงความไมเหนดวย

ตอการเดนขบวนในครงน ทวาเมอนกศกษาเตรยมปรญญาฯ

ไดทราบขาววามการเดนขบวนออกจากฝายจฬาฯ มาแลว

จงไดตดสนใจเดนขบวนออกไปบาง(แตในทายทสดดนแดน

ทไดคนมากตองคนกลบไปเมอสงครามสงบลง)

พฤศจกายน๒๔๘๓ ฝรงเศสสงเครองบนมาทงระเบดทจงหวดนครพนมการรบระหวาง

ฝรงเศสกบไทยจงเรมขน ฝรงเศสโจมตไทยทางอรญประเทศ

รฐบาลจอมพลป.สงทหารไทยเขาไปในอนโดจนทางดานเขมร

แตในทสดญปนเสนอตวเขาไกลเกลยจนมการสงผแทนไปลงนาม

อนสญญาสนตภาพทกรงโตเกยว(TokyuConvention)เมอวนท

๙พฤษภาคมพ.ศ. ๒๔๘๔ ในครงนนไทยไดดนแดนฝงขวา

แมน�าโขงคนรวมทงทางใตตรงขามปากเซคอแขวงจ�าปาศกด

และดนแดนในเขมรทเสยใหฝรงเศสไปเมอป พ.ศ. ๒๔๕๐

กลบคนมาดวย และในวนท ๒๔ มถนายน พ.ศ. ๒๔๘๔

พลเอกพระยาพหลพลพยหเสนาไดเปนผวางศลาฤกษกอสราง

อนสาวรยชยสมรภม เพอเปนอนสรณสถานระลกถงชยชนะ

ของไทยตอฝรงเศสและ๑ปตอมาจอมพลป.พบลสงคราม

เปนผกระท�าพธเปดเมอวนท๒๔มถนายนพ.ศ.๒๔๘๕

2. ����.indd 19 18/2/2554 11:37:27

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๒๐

๒๔๘๔๑มกราคม๒๔๘๔ เรมใชวนท๑มกราคมเปนวนปใหมท�าใหป๒๔๘๓มเพยง

๙เดอน

๑๗มกราคม๒๔๘๔ ยทธนาวเกาะชาง

๔เมษายน๒๔๘๔ ภำพยนตรเรอง พระเจำชำงเผอกหรอพระเจำจกรำ(TheKing

oftheWhiteElephant) ออกฉายรอบปฐมทศนพรอมกนท

ศาลาเฉลมกรงสงคโปรและนวยอรค

๒๘กรกฎาคม๒๔๘๔ ญปนยกพลขนประเทศอาณานคมของฝรงเศสในอนโดจน

๖ธนวาคม๒๔๘๔ ในงานฟตบอลประเพณจฬาฯ-ธรรมศาสตรครงท๘ธรรมศาสตร

พบกบความพายแพ เปนครงแรกดวยคะแนน ๓-๐ มการ

พาดหวตวโตบนหนาหนงสอพมพวา ธรรมศาสตรแพจฬาฯ

บางฉบบถงกบมการวพากษวจารณวาเปนลางไมดส�าหรบประเทศ

ภายหลงหนงในนกฟตบอลของจฬาฯซงเปนผท�าประตชย

ในเกมสนไดแตงงานกบนกเรยน ต.ม.ธ.ก. รน ๓ คณไอรน

(เนยลเซน)นตยวรรธนะ

๗ธนวาคม๒๔๘๔ ญปนโจมตเพรลฮาเบอรและสงคโปร

๘ธนวาคม๒๔๘๔ เชาตรญปนยกพลขนบกทประจวบครขนธและชายฝงของไทย

ปะทะกบยวชนทหารในภาคใต งานประกวด “นางสาวไทย”

ซงจะจดในค�าวนนตองปดการประกวดไปจนถง ป ๒๔๙๑

จงไดกลบมาจดประกวดอกครง ในเวลาเดยวกน นกศกษา

ต.ม.ธ.ก. รน ๓ และ ๔ ทก�าลงจะสอบ จงไดเลอนชนโดย

ไมตองสอบเหมอนกบนกเรยนโรงเรยนอนทวกรงเทพฯ โดย

เรยกกนวาได“โตโจสงเคราะห”เพราะนายพลแมทพใหญของ

ญปนชอโตโจ

๑๑ธนวาคม๒๔๘๔ รฐบาลยอมยตการตอสกบกองทพญปน และออกแถลงการณ

ใหทกฝายหยดยงและประกาศเขารวมกบญปนในวนเดยวกนน

ฝายเยอรมนกไดประกาศสงครามกบสหรฐอเมรกา

๑๒ธนวาคม๒๔๘๔ ม.ร.ว.เสนย ปราโมช เอกอครทตไทยประจ�าสหรฐอเมรกา

ไมยอมรบการประกาศเปนพนธมตรกบญปนของรฐบาลไทย

และไดประกาศขบวนการเสรไทยขนทนนโดยตอมาคณะราษฎร

2. ����.indd 20 18/2/2554 11:37:27

เหต-กาล ๒๑

ฝายพลเรอนหลายคน เชน ปรด พนมยงค ทว บณยเกต

ควง อภยวงศ ไดแยกตวออกมารวมกบขบวนการเสรไทย

ในประเทศเนองจากไมอาจยอมรบการกระท�าของรฐบาล

๑๘ธนวาคม๒๔๘๔ มหาวทยาลยธรรมศาสตรถกใชเปนทกกกนชาวตางประเทศ

ทมาจากประเทศฝายสมพนธมตร(จนถงวนท ๑๐ เมษายน

๒๔๘๘) ศาสตราจารยเจ.เอฟ ฮตเจสสน กรวมอยในเชลย

จ�านวนนดวยท�าใหนกศกษาต.ม.ธ.ก.ตงแตรนท๔เปนตนไป

ไมไดเรยนวชาภาษาลาตนซงทานเปนผสอนแตเพยงผเดยว

๒๑ธนวาคม๒๔๘๔ จอมพล ป.พบลสงคราม ลงนามรวมเปนพนธมตรของญปน

เมอวนท๒๑ธนวาคมณอโบสถวดพระศรรตนศาสดาราม

๒๔๘๕๘มกราคม๒๔๘๕ ฝายสมพนธมตร(สหรฐอเมรกา) สงเครองบนมาทงระเบด

ในกรงเทพฯเปนครงแรก

๒๕มกราคม๒๔๘๕ ประเทศไทยประกาศสงครามกบองกฤษและสหรฐอเมรกา

๒๔มถนายน๒๔๘๕ เปดอนสาวรยชยสมรภม

๒๕มถนายน๒๔๘๕ ดไวท ไอเซนเฮาวร ไดรบการแตงตงเปนผบญชาการทหาร

สงสดในยโรป

---------------๒๔๘๕ น�าทวมใหญกรงเทพฯจนสามารถพายเรอไปยงบรเวณพระบรม

รปทรงมาได นอกจากจะสงผลกระทบท�าใหเศรษฐกจของไทย

ตองหยดชะงกแลว ยงสงผลตอการศกษาของนกเรยนทว

กรงเทพฯ บางสวนไมสามารถเดนทางมาสอบได บางสวนก

ตองพายเรอ หรอตองเดนทางอยางยากล�าบากเพอมาสอบ

นอกจากนนยงท�าใหฟตบอลประเพณตองเวนวรรคไป

๒๔๘๖ ๒กมภาพนธ๒๔๘๖ ตงมหาวทยาลยเกษตรศาสตร โดยการรวมโรงเรยนปาไม,

โรงเรยนประมงและโรงเรยนเกษตรกรรมทบางเขนและแมโจ

เขาดวยกน

2. ����.indd 21 18/2/2554 11:37:27

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๒๒

---------- ตงมหาวทยาลยแพทยศาสตร(ภายหลงเปลยนเปนมหาวทยาลย

มหดล)

---------- ตงมหาวทยาลยศลปากร โดยม ศลป พระศรเปนอธการบด

คนแรก

---------- ไทยไดรบมอบดนแดนสหรฐไทยเดม(รฐฉานดานตะวนออก

ของแมน�าสาละวน)และ๔รฐมลายจากกองทพญปน

๑ธนวาคม๒๔๘๖ สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาด�ารงราชานภาพ

สนพระชนมณวงวรดศ

๑๖ธนวาคม๒๔๘๖ นายปรด พนมยงคในฐานะผส�าเรจราชการแทนพระองค

ยายเขาพ�านกในท�าเนยบทาชางซงเคยเปนต�าหนกรมน�าของ

สมเดจพระเจาบรมวงศเธอกรมพระสวสดวตนวศษฏ(ซงเปน

ปของมรว.ถนดศรต.ม.ธ.ก.รน๖)และใชเปนแหลงพบปะ

และปรกษางานของแกนน�าขบวนการเสรไทย

๒๓ธนวาคม๒๔๘๖ ในกลางดกของคนวนท ๒๓ ธนวาคม กองทพสมพนธมตร

ทงระเบดถลมยาน๔ส(สรวงศ,สลม,สาทร,สพระยา)มการ

สงพลหลายพนแรงเทยนลงไปลวงหนากอนการปพรมดวย

ระเบดเพลงซงท�าลายโรงพมพประมวญวนของพระวรวงศเธอ

กรมหมนพทยาลงกรณ(น.ม.ส.)พนาศ

๒๔๘๗๕มถนายน๒๔๘๗ เครองบนบ๒๙จ�านวน๗๗ล�าจากอนเดยถลมกรงเทพฯ

ในวนวสาขบชา ตอนเทยงวนท�าลายโรงพยาบาลบานหมอ

ของญปน,โรงงานมกกะสนของกรมรถไฟและอนๆอกมากมาย

นบเปนครงแรกทมการทงระเบดในเวลากลางวน

๖มถนายน๒๔๘๗ พนธมตรยกพลขนบกทนอรมงดD-Day

มถนายน๒๔๘๗ นกศกษาแผนกเตรยมปรญญาฯรนท๗เปดเทอมแรกไดเพยง

สองสปดาหกตองหยดเรยนเพราะมหาวทยาลยวชาธรรมศาสตร

และการเมองตองปดท�าการเรยนการสอนชวคราวและปดตอเนอง

เปนเวลาเกอบ๒ปเนองจากสถานทเรยนในมหาวทยาลยเสยหาย

จากระเบดของฝายสมพนธมตรและไมปลอดภยครงหนงในการ

2. ����.indd 22 18/2/2554 11:37:27

เหต-กาล ๒๓

ทงระเบดฝายสมพนธมตรตองการทงระเบดโจมตกองทพญปน

แตทงระเบดผดพลาดลงมาโดนตกโดมปกขวาและสนามฟตบอล

เปดสาขาแผนกเตรยมปรญญาฯทจงหวดอบลราชธานเนองจาก

ทเรยนในมหาวทยาลยเสยหายจากระเบดของฝายสมพนธมตร

มนกเรยนทงหมด๑๑๘คนสนปการศกษาดงกลาวมผส�าเรจ

การศกษาจ�านวน๑๐๒คน

จอมพล ป. พบลสงคราม ลาออกเพราะแพเสยงในสภา

เรองเทศบาลนครเพชรบรณและ พทธบรมณฑล รฐสภาได

เลอกนายควงอภยวงศเปนนายกรฐมนตรแทน

นกศกษา ต.ม.ธ.ก. รน ๗ เขารบการอบรมเพอเปนนกเรยน

นายสบสารวตรทหาร ซงแทจรงแลวเปนการฝกเสรไทยเพอ

ตอตานญปน

๒๔๘๘๒มกราคม๒๔๘๘ เครองบนB๒๙ ของกองทพอเมรกนถลมสะพานพระราม ๖

แตไมส�าเรจ

๗กมภาพนธ๒๔๘๘ เครองบนB๒๔ ของกองทพองกฤษถลมสะพานพระราม ๖

ครงนสามารถท�าใหสะพานขาด

๕มนาคมพ.ศ.๒๔๘๘ สถานรถไฟธนบรถกกองทพสมพนธมตรทงระเบดจนสนสภาพ

๖มนาคม๒๔๘๘ นายเสรม บญสตม และพวกเขาพบนายปรด พนมยงค ณ

ศนยกลางการบญชาการของเสรไทยเพอฟงโอวาทกอนถกสง

ไปฝกปฏบตการทางทหารทเมองแคนดประเทศศรลงกา

๑๒เมษายน๒๔๘๘ ประธานาธบดรสเวลทของสหรฐอเมรกาถงแกอสญกรรม

๑๔เมษายนพ.ศ.๒๔๘๘ โรงไฟฟาวดเลยบและโรงไฟฟาสามเสนถกเครองบนสมพนธมตร

ถลมแหลก

๓๐เมษายน ฮตเลอรกระท�าอตวนบาตกรรม

๘พฤษภาคม๒๔๘๘ เยอรมนยอมแพโดยไมมเงอนไข

๒๔กรกฎาคม๒๔๘๘ นายเสรม บญสตม กลบจากเมองแคนดประเทศศรลงกา

เพอปฏบตภารกจรวมกบชาวอเมรกนอก ๔ คน โดยใชชอ

ในปฏบตการวาสตฟ ในขณะทโดดรมลงมา รมของนายเสรม

2. ����.indd 23 18/2/2554 11:37:27

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๒๔

มการผดพลาดจนท�าใหตองแขวนรางอยกบทายเครองบนเปน

เวลานาน แตสดทายกไดรบการชวยเหลอ และกลบมาปฏบต

ภารกจอกครงในวนตอมา จนไดรบการยกยองจากรฐบาล

สหรฐอเมรกาโดยมอบเหรยญTheBronzeStarMedalซงเปน

เหรยญแรกทคนไทยไดรบพรอมทงประกาศนยบตรทมลายเซนต

ของประธานาธบดเพอตอบแทนการปฏบตหนาทดวยด

๒๗กรกฎาคม๒๔๘๘ มธก.ไดจดใหมการฝกสารวตรนายสบขนในพนทมหาวทยาลย

แตแทจรงแลวเปนการซองสมก�าลงและฝกกองก�าลงขนเพอ

ตอตานญปนโดยการน�าเอานกศกษา ต.ม.ธ.ก. รนท ๗ และ

นกเรยนโรงเรยนเตรยมอดมศกษามาท�าการฝกฝนในชวงสนๆ

แตยงไมทนไดปฏบตการญปนกแพสงครามเสยกอน

๖สงหาคม๒๔๘๘ ทงระเบดปรมาณทฮโรชมา

๑๔สงหาคม๒๔๘๘ ญปนยอมแพสงคราม

๑๕สงหาคม๒๔๘๘ สนสดสงครามโลกครงทสอง

๑๖สงหาคม๒๔๘๘ ออกประกาศสนตภาพใหการประกาศสงครามกบฝายสมพนธมตร

เปนโมฆะ

๕ธนวาคม๒๔๘๘ รชกาลท๘(และ๙)เสดจนวตพระนครอกครง

๒๔๘๙๑มกราคมพ.ศ.๒๔๘๙ ท�าสญญาสมบรณแบบกบองกฤษและคนดนแดนสหรฐไทยเดม

(รฐฉานฝงตะวนออกแมน�าสาละวน)และ๔รฐมลายเพอยต

สงครามกบองกฤษ แมกองทพพายพ(ทหาร ๕ กองพล)

ยงตดอยทเชยงตงท�าใหตองเดนเทาเปลาจากเชยงตงขนรถไฟ

ทพษณโลกกลบทตงมทหารลมตายจากมาลาเรยและอหวาตกโรค

เปนจ�านวนมาก กวาจะรวบรวมอฐเพอประกอบพธบรรจเขา

อนสาวรยชยสมรภมกปพ.ศ.๒๔๙๐

๑๙กมภาพนธ๒๔๘๙ การสวนสนามแสดงแสนยานภาพเสรไทย ทถนนราชด�าเนน

โดยมในหลวงอานนทมหดลและพลเอกลอรดหลยสเมานท

แบตแตน(ผบญชาการกองก�าลงสมพนธมตรฝายองกฤษ)

ตรวจพลสวนสนาม

2. ����.indd 24 18/2/2554 11:37:27

เหต-กาล ๒๕

๓มถนายนพ.ศ.๒๔๘๙ ในหลวงรชกาลท ๘ เสดจฯ ยานส�าเพง เพอระงบขอพพาท

ระหวางคนไทยและคนจน

๕มถนายนพ.ศ.๒๔๘๙ ในหลวงรชกาลท ๘ เสดจฯ หวานพนธขาวทมหาวทยาลย

เกษตรศาสตรวทยาเขตบางเขนเปนพระราชกรณยกจสดทาย

๖มถนายน๒๔๘๙ โรงเรยน ต.ม.ธ.ก. และ ม.ธ.ก. เปดท�าการเรยนการสอน

อกครงปาลพนมยงคเขาเปนนกศกษารนท๘และรนสดทาย

ของโรงเรยนเตรยม โดยนกศกษารนนตองเรยนดวยหลกสตร

ของกระทรวงศกษาธการ

๙มถนายน๒๔๘๙ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวอานนทมหดลเสดจสวรรคตดวย

พระแสงปนกอนเสดจพระราชด�าเนนกลบประเทศสวตเซอรแลนด

เพยง๔วนนายเฉลยวปทมรสบดาของนางสาวเครอพนธ

นกศกษาต.ม.ธ.ก.รน๓เปนผหนงทตกเปนผตองหาวาลอบ

ปลงประชนม

๒๔๙๐๘พฤศจกายน๒๔๙๐ เกดการรฐประหาร น�าโดยพลโทผน ชณหะวณและนายทหาร

นอกประจ�าการอกจ�านวนหนง

พลตรชาตชาย ชณหะวณ น�ารถถงมายงท�าเนยบทาชางแตผ

ประศาสนการ ปรด พนมยงค เดนทางออกนอกประเทศได

ทนเวลา นายเดอน บนนาคเขารกษาการเปนผประศาสน

การตอมา

ทานผหญงพนศข พนมยงค และนายปาล พนมยงคตอง

ยายไปอยทสตหบเปนเวลา ๓ เดอน ท�าใหนายปาลตองขาด

เรยนจากต.ม.ธ.ก.

๒๔๙๑------พฤษภาคม๒๔๙๑ รฐบาลใหเนตบณฑตยสภาฟนฟโรงเรยนกฎหมายโดยเรยกวา

“ส�านกอบรมแหงนตบณฑตยสภา” โดยก�าหนดใหผทส�าเรจ

การศกษาทางกฎหมายตองเขารบการอบรมจากส�านกนกอนจะ

ประกอบอาชพทางกฎหมายได

2. ����.indd 25 18/2/2554 11:37:27

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๒๖

๓สงหาคม๒๔๙๑ นกศกษามหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมองกวา๕,๐๐๐คน

รวมชมนมเรยกรองใหยกเลกกฎของเนตบณฑตยสภาเสย

เพราะเหนวาเปนการลดรอนสทธของนกศกษาทเคยมมาแตเดม

๑๒กนยายน๒๔๙๑ นกศกษาประทวงไมเขาฟงค�าบรรยาย เนองจากรฐบาลไมให

ค�าตอบเกยวกบการยกเลกกฎของเนตบณฑตยสภานายอนดบ

รองเดช กรดเลอดเพอเปนการประทวง ท�าใหนายเดอน

บนนาคเลขาธการรบปากวาจะพยายามทวงสทธของนกศกษา

กลบคนนกศกษาจงยอมสลายตว

๒๔๙๒๒๖กมภาพนธ๒๔๙๒ ปรดพนมยงคกลบเขาประเทศไทยเกดกบฏวงหลวงพลตร

สฤษดธนะรชตยงปนใหญรถถงท�าลายประตวเศษไชยศรของ

วงหลวงผบรหารมหาวทยาลย๓คนถกควบคมตวในขอหาวา

มสวนพวพนอยดวยคอนายเดอนบนนาคนายวจตรลลตานนท

และนายอไภยพนทโยธนแตทง๓กถกปลอยตวออกมา

๒๗กมภาพนธ๒๔๙๒ เกดคดสงหาร๔รฐมนตร

๑๕มนาคม๒๔๙๒ นายเดอนบนนาคยกรางพระราชบญญตเปลยนชอมหาวทยาลย

วชาธรรมศาสตรและการเมองเปน“มหาวทยาลยกรงเทพ”

๑๙มนาคม๒๔๙๒ ขนประเสรฐศภมาตราเขารบต�าแหนงเลขาธการสบแทนนาย

วจตรลลตานนทซงพนจากต�าแหนงไปภายหลงกบฎวงหลวง

๑๔มถนายน๒๔๙๒ คณะกรรมการมหาวทยาลยออกขอบงคบใหแยกการศกษา

ชนปรญญาตรในมหาวทยาลยธรรมศาสตรเสยใหม โดย

แบงเปน ๔ คณะ คอ นตศาสตร พาณชยศาสตรและการ

บญชรฐศาสตรและเศรษฐศาสตร

๙พฤศจกายน๒๔๙๓ ศาสตราจารยเดอนบนนาครกษาการแทนผประศาสนการ

๒๔๙๓๒๙พฤษภาคม๒๔๙๓ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวเสดจพระราชด�าเนนมาพระราชทาน

ปรญญาบตรแกนกศกษามหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมอง

2. ����.indd 26 18/2/2554 11:37:27

เหต-กาล ๒๗

ซงนบเปนครงแรกทนกศกษามหาวทยาลยนไดรบพระราชทาน

ปรญญาบตรจากพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

-------๒๔๙๓ ทวปวรดลกประพนธเพลง“โดมในดวงใจ”โดยเออสนทรสนาน

เปนผเรยบเรยงเสยงประสาน เพลงนไดกลายเปนวญญาณ

และอารมณความรสกของชาวธรรมศาสตรเรอยมานบแตนน

๘มถนายน๒๔๙๓ นกศกษามหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมองกวา๘๐๐

คนเรมเคลอนไหวชมนมคดคานกฎ ก.พ. ท ๑๑๐ ททาง

กระทรวงมหาดไทยประกาศใชโดยใหผส�าเรจการศกษารฐศาสตร

บณฑตของจฬาลงกรณมหาวทยาลยไดรบคดเลอกบรรจเปน

ขาราชการไดทนทในชนตร และเพมเงนเดอนเปนคาวชาอก

๓๐ บาท สวนผทจบการศกษาปรญญารฐศาสตรบณฑต

จากธรรมศาสตรนนจะบรรจเปนขาราชการไดกตอเมอม

ต�าแหนงวางและใหบรรจในอตราชนจตวาอนดบ๓เมอรบ

ราชการได๑ปจงปรบเปนชนตรและไมมเงนเพมคาวชา

๒๒มถนายน๒๔๙๓ นกศกษามหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมอง และ

นสตคณะรฐศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลยราว ๒,๐๐๐ คน

รวมกนชมนมประทวงหนากระทรวงมหาดไทย จนกระทรวง

มหาดไทยตองยอมแกกฎ ก.พ. ท ๑๑๐ ใหนกศกษาทง

สองมหาวทยาลยมสทธโดยเทาเทยมกน

-----สงหาคม๒๔๙๓ พลตรหลวงวจตรวาทการเขามาด�ารงต�าแหนงรกษาการแทน

ผประศาสนการ

๒๔๙๔๘เมษายน๒๔๙๔ หลงจากรบต�าแหนงผประศาสนการมา๘ เดอนพลตรหลวง

วจตรวาทการลาออกจากต�าแหนงพลโทสวสดส.สวสดเกยรต

เขามาด�ารงต�าแหนงรกษาการแทนผประศาสนการ

๑มถนายน๒๔๙๔ นกศกษามหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมองจดตง

“คณะกรรมการสนตภาพ”ขนในมหาวทยาลย

๒๙มถนายน๒๔๙๔ เกดกบฏแมนฮตตน นาวาโทมนส จารภา บกเขาจจอมพล

ป.พบลสงครามเปนตวประกนกลางแมน�าเจาพระยา ในเวลา

2. ����.indd 27 18/2/2554 11:37:27

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๒๘

๑๕ นาฬกาของวนท ๓๐ มถนายน เรอกจมแตจอมพลป.

หนออกมาไดและยดอ�านาจคน เหตการณนท�าใหเกดการ

ปะทะกนของทหารอยางทไมเคยมมากอนตงแตหลงการ

เปลยนแปลงการปกครองท�าใหมทหารตายไปรอยกวาคนจาก

ทงสองฝาย

ขณะทมการจจอมพล ป. ในแมน�าเจาพระยา มการสงก�าลง

ทหารมาปดสะพานพทธฯปรชาพานชวงศ(ต.ม.ธ.ก.รน๗)

ซงอยระหวางการไปดงานกบมหาวทยาลยทโรงพยาบาล

สมเดจเจาพระยาและก�าลงจะนง “ไอโกรง” กลบธรรมศาสตร

ตองตดอยบนสะพานอกดานหนง

----กรกฎาคม๒๔๙๔ ไมกวนหลงจากเหตการณกบฏแมนฮตตนสงบลง สถานท

ของมหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมองกถกทหารของ

กองทพบกเขายดครองโดยใหเหตผลวา “ขอยมใชเปนสถานท

ชวคราวและเพอความสงบเรยบรอย”ท�าใหนกศกษามหาวทยาลย

ธรรมศาสตรไมมทเรยนอยประมาณ ๔ เดอน นกศกษาตอง

ตระเวนเรยนตามทท�างานของบรรดาอาจารยหรอสนามหญา

ใตตนไม หรอตามแตจะนดกนได บางสวนกไปขอยมสถานท

ของโรงเรยนเตรยมอดมศกษาและอาคารของเนตบณฑตยสภา

เปนสถานทเรยนชวคราว

๑๔สงหาคม๒๔๙๔ พลโทสวสด ส.สวสดเกยรต รกษาการแทนผประศาสนการ

มค�าสงหามนกศกษา๙คนซงเกยวของกบขบวนการสนตภาพ

เขาฟงบรรยายเปนเวลา ๑ ป คอ นายอาทร พทธสมบรณ

นายทวปวรดลกนายประจวบอมพะเศวตนายปรญญาลละศร

นายมารต บนนาค นายไวฑรย สนธวณช นายลวละลอง

บนนาคนายอารยอมสมบตและนายพรชยแสงชจจ

๘กนยายน๒๔๙๔ พลโทสวสดส.สวสดเกยรตมค�าสงใหลบชอนกศกษา๕คน

ออกจากทะเบยน ฐานยยงนกศกษาใหกระดางกระเดองตอ

รฐบาลคอนายอาทรพทธสมภพนายทวปวรดลกนายประจวบ

อมพะเศวต นายปรญญา ลละศร นายลวละลอง บนนาค

2. ����.indd 28 18/2/2554 11:37:27

เหต-กาล ๒๙

แตทง๕คนฟองรองตอศาลวาพลโทสวสดส.สวสดเกยรต

ใชอ�านาจไมเปนธรรมศาลยกฟอง

๒๘กนยายน๒๔๙๔ กองทพบกเสนอขอซอมหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมอง

ในวงเงน๕ลานบาทเพอใชเปนทตงของหนวยทหาร

๑๑ตลาคม๒๔๙๔ นกศกษาราว ๓,๐๐๐ คนเดนขบวนจากกระทรวงยตธรรม

ไปยงอาคารรฐสภาเพอขอมหาวทยาลยคนจากจอมพล

ป. พบลสงคราม และฟงกระทถามตอเรองนท ส.ส. เพทาย

โชตรณชต(ซงเปนศษยเกาธรรมศาสตร) ผหนงเสนอเขาส

วาระการพจารณา

๕พฤศจกายน๒๔๙๔ นกศกษาราว๓,๐๐๐เขายดมหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและ

การเมองคน โดยนกศกษาดงกลาวเดนทางกลบจากทศนาจร

ทจงหวดนครสวรรคโดยขบวนรถไฟเมอมาถงหวล�าโพงกมา

ตอรถบสทเตรยมไว๑๒คนขบตรงมาทมหาวทยาลยตอหนากลม

ทหารทยดมหาวทยาลยอยนกศกษาประกาศจะไมยอมออกไป

ฉะนนจงเรยกกนวา “วนธรรมศาสตรสามคค” หรอ “วนคน

สเหยา”

๒๔๙๕๑๓มนาคม๒๔๙๕ พระราชบญญตมหาวทยาลยธรรมศาสตรมผลบงคบใชอนเปน

ผลใหมการเปลยนชอมหาวทยาลยมาเปน “มหาวทยาลย

ธรรมศาสตร” และยบต�าแหนงผประศาสนการมาใชอธการบด

แทน

๑๑พฤษภาคม๒๔๙๕ เปลองวรรณศรเขยนบทกว“โดม...ผพทกษธรรม”ลงตพมพ

ในวารสารธรรมจกรของสโมสรนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร

ตอนทายของบทกวทวา“ถาขาดโดมเจาพระยาทาพระจนทร

กขาดสญลกษณพทกษธรรม” ไดกลายเปนภาพจารกทาง

ประวตศาสตรของมหาวทยาลยแหงนทยงจดจ�าสบเนองมา

๑๑มถนายน๒๔๙๕ จอมพล ป. พบลสงคราม นายกรฐมนตร เขาด�ารงต�าแหนง

อธการบดคนแรกของมหาวทยาลยธรรมศาสตร

2. ����.indd 29 18/2/2554 11:37:27

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๓๐

๑๑ตลาคม๒๔๙๕ กหลาบสายประดษฐ เขยนบทความเรอง “ดนกศกษามธก.

ดวยแวนขาว” ทานเขยนถง “อดมคต” ของนกศกษา

มหาวทยาลยนวา“นกศกษาและบณฑตของมธก.มความรก

ในมหาวทยาลยของเขามใชเพราะเหตแตเพยงวาเขาไดเรยน

ในมหาวทยาลยนเขาไดวชาความรไปจากมหาวทยาลยนเขารก

มหาวทยาลยนเพราะวามธาตบางอยางของมหาวทยาลยน

ทสอนใหเขารจกรกคนอน รจกคดถงเรองความทกขยากของ

คนอน เพราะวามหาวทยาลยนไมกกกนเขาไวในอปาทาน

ความคดทจะเอาแตตวรอดเทานนชาวมธก.รกมหาวทยาลย

ของเขาเพราะวามหาวทยาลยของเขารจกรกคนอนดวย”

๑๕ตลาคม๒๔๙๕ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ

พระราชทานเงนสวนพระองคตงเปน “ทนภมพล” ใหแก

นกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร และนสตจฬาลงกรณ

มหาวทยาลยโดยมกองทนเรมตนท๒๐๐,๐๐๐บาท

๑๐พฤศจกายน๒๔๙๕ หลงจากฉลองวนธรรมศาสตรสามคค(๕พฤศจกายน)ได๕วน

กมการจบกมนกศกษาและตงขอหากบฏภายในและภายนอก

ราชอาณาจกรหรอทเรยกวาเหตการณกบฏสนตภาพนกศกษา

ทโดนจบมนายมารตบนนาคประธานนกศกษานายเฉลยว

พศลยบตร รองประธาน นางสาวสมบต สวรรณชพ หวหนา

นกศกษาหญง สมผส พงประดษฐ เลขานการ นายประดษฐ

สมรรคจนทรหวหนานกศกษาคณะรฐศาสตร นายอารย

อมสมบตประธานแผนกบนเทงนายชาญแกวชใสประธาน

แผนกปาฐกถาฯ ตอมามการจบกมเพมอกคอนายสวทย

เผดมชต นายสงหชย บงคตนรา นายประจวบ อมพะเศวต

เนองจากบคคลดงกลาวรวมกนจดแสดงละครเรอง“ผดแผนดน”

อนเปนการลอเลยนทางการเมอง

องคาร จนทรเมอง

ผรวบรวมและเรยบเรยง

2. ����.indd 30 18/2/2554 11:37:28

ตกโดมขณะกอสรำง

ก�าลงจะเปนตกโดม

ใกลจะเปนตกโดม

2. ����.indd 31 18/2/2554 11:37:30

มงหลงคาโดม

ตกโดมเปนรปเปนราง

2. ����.indd 32 18/2/2554 11:37:31

สภำพทำงกำยภำพในยคแรก

2. ����.indd 33 18/2/2554 11:37:35

รานคาสหกรณมธก.

ก�าแพงชรา

2. ����.indd 34 18/2/2554 11:37:38

กจกรรมนกศกษำ

2. ����.indd 35 18/2/2554 11:37:40

คณอนดบรองเดชแกนน�านกศกษา

ทหารกรขาของเนปาลเขามาควบคมการยดทรพยสนของญปนหลงแพสงคราม

2. ����.indd 36 18/2/2554 11:37:43

นกศกษาเดนขบวนเรยกรองดนแดน

นกศกษาต.ม.ธ.ก.กบการฝก

ปฏบตการเสรไทย

บรรยากาศการเรยนการสอนในโรงเรยนเตรยมฯ

2. ����.indd 37 18/2/2554 11:37:48

สมดประจ�ำตวนกศกษำคณสพงศ เพญจนทร

2. ����.indd 38 18/2/2554 11:37:51

ชดลกเสอสมทรเสนำ

ศาสตราจารยเจเอฟฮตเจสสนครคนเดยวทแตงชดลกเสอสมทรเสนา

2. ����.indd 39 18/2/2554 11:37:54

วรกรรมนกศกษำเตรยมฯ

2. ����.indd 40 18/2/2554 11:37:54

บทลงโทษของการตอยกนขณะเลนฟตบอล

2. ����.indd 41 18/2/2554 11:37:55

แอบดนกเรยนนาฏศลป

2. ����.indd 42 18/2/2554 11:37:55

ประวตศาสตรบอกเลา ต.ม.ธ.ก. รน ๑

�����������.indd 43 18/2/2554 13:22:49

�����������.indd 44 18/2/2554 13:22:49

ชวงชวตการศกษาชนประถมศกษา

ขาพเจานายสพงศเพญจนทรเกดเมอวนท๑๗เมษายนพ.ศ.๒๔๖๖ทบานคณยาย

(ทอกจโอธาน)ตงอยทตรอกศาลเจาเซยงกงอ�าเภอสมพนธวงศจงหวดพระนครเปนลกคนท๒

ของขนวศทธจรรยา(สวรรณเพญจนทร)และนางสงวนเพญจนทร

คณปารบราชการเปนคร สงกดกระทรวงธรรมการ เมอคณปาสอบไลไดเปนเนตบณฑต

เมอพ.ศ.๒๔๖๘จงไดลาออกจากราชการกระทรวงธรรมการเมอวนท๑มถนายนพ.ศ.๒๔๖๙

และรวมกบเพอนๆตงส�านกงานทนายความผดงธรรมโดยคณปาเปนหวหนาส�านกงานทตกแถว

ตรงขามโรงไฟฟาวดเลยบ ถนนจกรเพชร มรถรางสายรอบเมองผาน คณแมไดเรมสอนหนงสอ

ใหขาพเจาตงแตกอนเขาโรงเรยน นอกจากประกอบอาชพทนายความแลว คณปายงไดเปดการ

สอนและทบทวนวชากฎหมายตอนกลางคนดวยภายหลงลกศษยคนหนงไดเปนนายกรฐมนตรคอ

หลวงธ�ารงนาวาสวสด

สมยนน กระทรวงยตธรรมไดสอบถามความสมครใจของผทสอบไลไดเปนเนตบณฑต

ใหเขารบราชการเปนผพพากษาในกระทรวงยตธรรม ๒ ครง เมอถกสอบถามความสมครใจเปน

ครงท ๒ คณปาจงไดกลบเขารบราชการเปนผพพากษาศาลโปลศสภา(เทยบเทาศาลแขวง)

ตรงขามตลาดนอย ถนนเจรญกรง และเชาบานอยหลงวดแกวแจมฟา ซอยสวาง ขาพเจาจงได

เขาเรยนชนประถมปท๑ทโรงเรยนสวางวรรธนะสาร(ชอและนามสกลของครใหญ)ซงอยใกลบาน

สพงศ เพญจนทร

3. �������������������� - ���� 1.indd 45 18/2/2554 13:15:54

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๔๖

ในสมยนน จงหวดพระนครแบงเปนพระนครเหนอและพระนครใต การสอบไลประโยค

ประถมศกษา สอบตามขอสอบของกระทรวงธรรมการ โรงเรยนสวางวรรธนะสารอยในพระนครใต

นกเรยนจงไปสอบทโรงเรยนมธยมวดสามจน(โรงเรยนไตรมตรวทยาลยในปจจบน) ปรากฏวา

ขาพเจาสอบไดท๑ของโรงเรยนทอยในเขตพระนครใตจงไดรบทนเลาเรยนดและอายนอยใหเขา

เรยนชนมธยมศกษาของโรงเรยนรฐบาลไดโดยไมเสยคาเลาเรยน

เดอนเมษายนพ.ศ.๒๔๗๕คณปายายไปเปนผพพากษาประจ�าจงหวดนครปฐมจงได

ฝากขาพเจาใหอยกบคณลงไซ(ขนอทธวฒนสข) และคณปาอาร ซงรกใครสนทสนมกนเหมอน

ญาตทบานในซอยใกลโรงหนงน�าแชสะพานเหลองตอมาอกประมาณ๕เดอนเศษคณปาไดยาย

กลบมาเปนผพพากษาศาลอาญาและเชาบานอยทซอยสะพานเหลองถนนพระราม๔

ชวงชวตการศกษาชนมธยมศกษา

ส�าหรบการเรยนชนมธยมศกษา คณปาไดใหขาพเจาเขาเรยนท โรงเรยนมธยมวด

ปทมคงคา ซงมมสเตอร เอ.ซ.เชชชล เปนอาจารยใหญ เมอพดถงชอเสยงของโรงเรยนมธยมวด

ปทมคงคาอาจกลาวไดวาเปน๑ใน๓ของโรงเรยนทมชอเสยงในขณะนนอก๒โรงเรยนไดแก

โรงเรยนสวนกหลาบวทยาลยและโรงเรยนมธยมวดเทพศรนทร

ในสมยนนโรงเรยนมธยมวดปทมคงคาแบงทเรยนเปน๒แหงชนมธยมศกษาตอนตน

ตงอยทวดเกาะ(วดสมพนธวงศ)สวนชนมธยมศกษาตอนกลางและตอนปลายนนอยทวดส�าเพง

(วดปทมคงคา)ขาพเจาเขาเรยนชนมธยมปท๑หมายเลขประจ�าตว๒๗๐๒ทวดเกาะ โรงเรยน

เปนเรอนไมตงอยในบรเวณวดและไมมสถานทส�าหรบออกก�าลงกายถงชวโมงพละศกษาตองไป

ทวดส�าเพง

สมยนนนกเรยนนงกางเกงขาสนสด�าสวมเสอราชปะแตนสขาวกลดกระดมทองเหลอง

๕เมดเสอชนในจะเปนเสออะไรกไดสวนมากมกจะเปนเสอคอกลมหรอคอพวงมาลยถงเทารองเทา

ถามกสวมได หมวกใชหมวกฟาง ซงนกเรยนสมยนไมมโอกาสไดเหนอกแลว มผาพนหมวกเปน

แถบสน�าเงนและสเหลองอยตรงกลาง ถาสเหลองกลางเสนเดยวอยชนประถม ถาสเหลองสองเสน

อยชนมธยม มอกษรยอตดหนาหมวก อกษรยอของโรงเรยนมธยมวดปทมคงคาคอ ป.ค.(บางท

เขาเรยกวา “ปเคม” ฯลฯ สดแตโรงเรยนอนจะตงชอให) สวนคณครทกคนนงผามวง สวนเสอ

ราชปะแตนสขาวกลดกระดม๕เมดและสวมถงนองรองเทา

3. �������������������� - ���� 1.indd 46 18/2/2554 13:15:54

๔๗สพงษเพญจนทร

หลงจากการเปลยนแปลงการปกครองเมอวนท ๒๔ มถนายน พ.ศ. ๒๔๗๕ ไดชวง

เวลาหนง นกเรยนจงเปลยนเปนสวมเสอแขนสนสขาว บนหนาอกเสอดานขวาปกอกษรยอชอ

โรงเรยนและเลขประจ�าตวสวนครกเปลยนจากนงผามวงเปนกางเกงขายาว

โรงเรยนมธยมวดปทมคงคาคอนขางอาภพในเรองสถานท ทางดานถนนปทมคงคา

มตกรานคากอสรางบงหนา เวนชองวางพอเปนทางเขาออกไปสตวอาคารโรงเรยน และไมมปาย

บอกชอโรงเรยนไวรมถนนทผสญจรไปมาสามารถมองเหนมสนามฟตบอลหรอสนามขหมเพราะม

หมทอาศยอยในวดเขามาหากนในสนามทปลายสนามมอาคารเกาอยหลงหนงเรยกกนวา“โรงยม”

เปนทฝกมวยยโดและบาสเกตบอลภายหลงตอมาไดมการตดถนนผากลางสนามฟตบอลไปทะล

ถนนเจรญกรงเปนเหตใหสนามของโรงเรยนตกอยในสภาพทใชการไมไดโรงยมกถกรอไป

กลางป พ.ศ. ๒๔๗๕ อาจารยใหญ เอ.ซ.เชชชล ยายไปเปนอาจารยใหญโรงเรยน

สวนกหลาบวทยาลย หลวงบญปาลตวชชาสาสน ไดเลอนจากอาจารยรองเปนอาจารยใหญ

โรงเรยนมธยมวดปทมคงคาตงแตวนท๒๐ตลาคมพ.ศ.๒๔๗๕

ในชนมธยมศกษาปท ๒ ขาพเจาไดมาเรยนทวดปทมคงคา ในสมยนนอาหารไมแพง

ถามเงนเพยงวนละ ๕ สตางค กพอจะกนอาหารไดอมทเดยว เพราะกวยเตยวหรอเกยมอชามละ

๓สตางคหรอจะกนขาวแกงกะหรใสแตงกวาดวยกชามละ๓สตางคถาชามโตหนอยก๕สตางค

ไอศกรมมถวลสงแถมใหดวย ๓-๔ เมด หรอ ผลไมดองกราคาสตางคเดยว น�าประปาดมจากท

โรงเรยนจดไวให

ขาพเจาเรยนทโรงเรยนมธยมวดปทมคงคาไดตลอดโดยไมตองเสยคาเลาเรยนเลยในการ

สอบซอมครงแรกของชนมธยมปท๓ขาพเจาสอบไดคะแนนดมาก(๘๐ถง๑๐๐%)จะสามารถ

ขามชนไปเรยนมธยมปท๔ ไดแตคณปาไมเหนดวย เพราะตองเรยนวชาใหมคอพชคณตและ

เรขาคณต สวนวชาอนๆกไดสอนไปกอนหนาแลว ประกอบดวยขาพเจาเรยนโดยไมตองเสยคา

เลาเรยนอยแลว จงเปนอนวาขาพเจาเรยนชนละป และในปลายป พ.ศ.๒๔๗๙ คณปาไดซอทดน

พรอมทงบานทซอยสะพานค(เยองกบสนามมวยลมพนปจจบน)ถนนพระราม๔เปนทอยอาศย

ชวงชวตการศกษาชนเตรยมอดมศกษา

ในปลายปพ.ศ.๒๔๗๙ไดมแผนการศกษาชาตพทธศกราช๒๔๗๙ก�าหนดระเบยบ

การศกษาไววานกเรยนทจบมธยมปท๖ในพ.ศ.๒๔๘๐ถอวาจบประโยคมธยมสมบรณถาประสงค

จะเขาเรยนในระดบอดมศกษา ตองเรยนส�าเรจชนเตรยมอดมศกษากอน ในเวลานนมสถานศกษา

เปดรบนกเรยนเขาเรยนตอในชนเตรยมอดมศกษา รวม ๔ แหง คอโรงเรยนนายรอย โรงเรยน

3. �������������������� - ���� 1.indd 47 18/2/2554 13:15:54

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๔๘

นายเรอ โรงเรยนเตรยมอดมศกษาของจฬาลงกรณมหาวทยาลย และโรงเรยนเตรยมปรญญา

ของมหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมอง(ต.ม.ธ.ก.)ขาพเจาเลอกเขาเรยนทโรงเรยนเตรยม

ปรญญาม.ธ.ก.

สถานทเรยนของโรงเรยนเตรยมปรญญาใชดานหลงของตกอ�านวยการของมหาวทยาลย

วชาธรรมศาสตรและการเมอง(ม.ธ.ก.)เปนตกเกาๆชนเดยว๔หลง(เขาใจวาเดมคงเปนทตงของ

หนวยทหาร เนองจากมลกกระสนปนใหญหลงเหลออย) มเรอนไมอยรมก�าแพงดานสนามหลวง

๑หลงใชเปนทตงกองอ�านวยการเตรยมปรญญามโรงอาหารอยดานวดมหาธาตและมก�าแพงลอม

รอบ๒ดานคอดานสนามหลวงและดานวดมหาธาต(ปจจบนเหลอแตก�าแพงดานวดมหาธาต)

ในชนแรก ม.ธ.ก. ประกาศรบนกเรยนเพอเรยนตอในโรงเรยนเตรยมปรญญา จ�านวน

๑๕๐คนปรากฏวามผสมครทงสนประมาณ๓๐๐คนเปนผหญง๑คนแตไมไดมาสอบผเขา

สอบจงเปนผชายทงสนเนองจากโรงเรยนเตรยมอก๓แหงปดรบสมครหมดแลวม.ธ.ก.จงเพม

จ�านวนรบสมครเปน๑๘๐คนแบงหองเรยนเปน๖หองหองละ๓๐คนขาพเจาสอบไดท๕

ไมตองเสยคาเลาเรยนภาคแรก โรงเรยนเตรยมปรญญาเปดเรยนภาคแรกเมอวนท ๖ มถนายน

พ.ศ.๒๔๘๑โดยมขนประเสรฐศภมาตราเปนผอ�านวยการคนแรก

ในการเปดเรยนภาคแรก นกเรยน ต.ม.ธ.ก. รน ๑ ยงไมมเครองแบบแตง ทกคน

สวมเสอราชปะแตนสขาวกลดกระดม๕เมดนงกางเกงขาสนสวนมากใชกางเกงสกากแกมเขยว

(สทหาร)บางคนใชกางเกงสกากสด�าหรอสกรมทาสวมรองเทาและถงเทายาวถงเขาเมอเปดเรยน

ภาคสองม.ธ.ก.กมเครองแบบใหแตงคอเครองแบบสมทรเสนากองอสระท๒(ก.อ.๒)ส�าหรบ

การเรยนปท๒ม.ธ.ก.ไดขอใหนกเรยนเตรยมปรญญาทงรน๑และรน๒เปนยวชนทหารดงนน

ต.ม.ธ.ก.รน๑จงมเครองแบบ๒เครองแบบกลาวคอ เครองแบบสมทรเสนาแตงในวนธรรมดา

และเครองแบบยวชนทหารแตงในวนทเรยนหรอฝกวชาทหาร ในป พ.ศ. ๒๔๘๒ น ขนประเสรฐ

ศภมาตราไปดงานตางประเทศ ดร.ทว ตะเวทกล เปนผอ�านวยการคนตอมา ในการศกษาเตรยม

ปรญญาปท๒ขาพเจาไดรบรางวลท๑ภาษาไทย

ในการเรยนชนเตรยมปรญญาน ครผสอนทกทานลวนแตเปนผทมน�าใจด และหวงด

ตอพวกเราทงสนในทนขอกลาวนามแคเพยง๓ทานดงน

ทานแรก คณครกมล มะลทอง ผสอนวชาวรรณคดและประวตวรรณคดไทย ทานผน

ไมใชสอนวรรณคดตามหนงสอเรยนเทานนยงมเกรดมาเลาใหฟงดวยโดยททานเปนชาวสมทรสาคร

ทานจงกลาวถงทสนทรภไดเขยนไววา“ถงโคกขามดอนโคกคลายสณฐาน”นนทต�าบลโคกขามไมม

ทดอนเลย เพอนเราคนหนง ชอ บนซว ไปเปลยนชอเปน สมวาสน พอคณครกมลทราบเขา

3. �������������������� - ���� 1.indd 48 18/2/2554 13:15:54

๔๙สพงษเพญจนทร

หวเราะกากใหญ แลวเอยกลอนทอนหนงในเรองพระอภยมณวา “สมพาสเงอกเยอกเยนเหมอน

เลนน�า”บนซวเลยตองไปเปลยนชอใหมอกครงหนงเปนสมศกด

ทานท๒คณครโฉลกโกมารกลณนครผสอนภาษาองกฤษส�าเรจจากมหาวทยาลย

ออกซฟอรด โดยททานเปนนกกฬา เมอหมดชวโมงสอน คณครโฉลก มกเลาเรองการแขงขน

เรอกรรเชยงระหวางมหาวทยาลยออกซฟอรดกบมหาวทยาลยเคมบรดจ ซงจดเปนประเพณทกป

ทานเคยเปนcox(ผถอหางเสอเรอกรรเชยง)ใหมหาวทยาลยออกซฟอรดและเลาเรองการแขงขน

รกบบางใหพวกเราฟงเสมอๆเปนทถกใจพวกเรายงนก

ทานท๓มาดามพนทโยธนผสอนภาษาฝรงเศสทพวกเราทกคนรกมาดามพนทโยธน

พดภาษาไทยไดไมกค�าและไมคอยชด มาดามพนทโยธนใชวาจะไมลงโทษพวกเราเลยกหาไม

โทษทลงมสถานเดยว คอ สงใหนงคกเขาทพนหนาหองเรยน โทษชนดนเหมาะจะลงแกนกเรยน

อนบาล ยงกวาลงโทษพวกเรา ซงในขณะนนเรยกไดวา “ตวโตเทาชาง” และใหนงคกเขาเพยง

๒-๓ นาทกใหกลบไปนงทเดม ยงผรบโทษท�าหนาละหอยคลายจะรองไห มาดามพนทโยธนจะสง

ใหกลบไปนงโตะตามเดมเรวๆบางคนกลบอยากจะรบโทษจงหาเรองท�าผดเพอใหถกลงโทษกม

ผทไดรบโทษ“คกเขา”จงซ�าหนาเดมเกอบทกครง

ม.ธ.ก.จดใหมการแจกประกาศนยบตรแกต.ม.ธ.ก.รน๑ทส�าเรจการศกษาเมอเดอน

มนาคมพ.ศ.๒๔๘๒

ชวงชวตการศกษามหาวทยาลย

หลงจากเรยนส�าเรจชนเตรยมปรญญา ม.ธ.ก. ในป พ.ศ. ๒๔๘๓ ขาพเจาไดสมคร

เขาเรยนหลกสตรธรรมศาสตรบณฑต ซงสอนวชากฏหมายเปนหลก แตสอนวชารฐศาสตร

เศรษฐศาสตรการคลงและการฑตดวยมหลกสตร๔ปโดยไดเลขทะเบยนท๑๓๒๘๔ในปนน

ม.ธ.ก. ไดเปดแผนกฝกฝนภาษาตางประเทศและทบทวนกฏหมาย มหลกสตร ๔ ป ขาพเจา

ไดสมครเรยนดวย โดยเรยนหลงจากฟงค�าบรรยายตามหลกสตรธรรมศาสตรบณฑตในตอนเชา

และเรยนถงตอนบาย

นกศกษา ม.ธ.ก. แตงกายสากล ตอมาตองสวมหมวกดวย ตามรฐนยมทวา “มาลา

น�าไทยไปสมหาอ�านาจ”การเดนทางกโดยรถรางหรอรถเมลดเหมอนมนกศกษาเพยงคนเดยวทใช

รถยนตและมคนขบรถ สมยนน ถามเงนใชจายวนละ ๕๐ สตางคกพอเพยง ถาม ๑ บาทถอวา

โกมาก คาดหนงทโรงภาพยนตรศาลาเฉลมกรง ทนงชนลางดานหนา ๒๐ สตางค ดานหลง

๔๐สตางคสวนชนบน๖๐สตางค

3. �������������������� - ���� 1.indd 49 18/2/2554 13:15:54

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๕๐

เมอสงครามมหาเอเชยบรพาเกดขนในวนท๘ธนวาคมพ.ศ.๒๔๘๔กองทหารญปน

เขาสประเทศไทยเพอเปนทางผานไปโจมดมลาย สงคโปร และพมา รฐบาลไทยเหนวาเหตการณ

ทเกดขนนเปนสงทไมสามารถจะหลกเลยงไดจงไดตกลงใหทางเดนทพแกญปนตอมาประเทศไทย

กบประเทศญปนไดท�าสญญาพนธไมตรทางทหารรวมรบรวมรกและรวมการปองกน และในวนท

๒๕มกราคมพ.ศ.๒๔๘๕ เวลา๑๒.๐๐น.ประเทศไทยไดประกาศสงครามกบประเทศองกฤษ

และอเมรกา

ถงแมวามการประกาศกฏอยการศกและการพรางไฟ โดยใชผาสกรมทาคลมโปะไฟ

เมอมสญญาณภยทางอากาศ ตองปดไฟหมด ในตอนตน การด�าเนนชวตของคนไทยโดยทวไป

ไมคอยกระทบกระเทอนมากนก นอกจากการขาดแคลนสนคาจากตางประเทศบางอยาง แตกใช

ของแทนเชนใชเมดมะขามควแทนกาแฟเปนตน

ในเดอนตลาคมพ.ศ.๒๔๘๕เกดอทกภยในกรงเทพฯและจงหวดใกลเคยงกรงเทพฯ

ถกน�าทวมหนก บางแหงน�าทวมสงมากจนใชเรอแจว(เรอจาง) ได เชน บรเวณลานพระบรม

รปทรงมาเปนตนแทบทกบานไมตองออกไปซออาหารเองเพราะมพอคาแมคาพายเรอขายอาหาร

ใหถงบานอาหารจ�าพวกผกถกน�าทวมหมดคงมแตผกบงและสายบวม.ธ.ก.อนญาตใหนกศกษา

ทสมครสอบสมยเดอนตลาคมไว เลอนไปสอบสมยพเศษได สวนขาพเจาไมไดขอเลอน จ�าไดวา

น�าทวมสงสดวนท๑๒ตลาคมในวนสอบปท๓วนแรกขาพเจาตองเดนตามทางรถไฟสายปากน�า

ซงหยดเดน ไปขนรถเมลเขยวทวทย(สวนลมไนทบาซารปจจบน) ลงทหวล�าโพง แลวตอรถเมล

เทศบาลทหนาโรงภาพยนตรโอเดยน สนสดระยะทางทสกกพระยาศร จากนนนงรถเจกไปทาพระ

จนทรใชเวลาเดนทางรวม๓ชวโมงเยนวนนนขาพเจาจงคางกบเพอนทถนนทรงวาดเพอความ

สะดวกในการเดนทางไปสอบวนตอมา

ในการสอบไลสมยเดอนตลาคมพ.ศ.๒๔๘๖ขาพเจาสอบไลไดตามหลกสตรชนปรญญา

ตรเปนธรรมศาสตรบณฑตเปน๑ใน๑๐คนของต.ม.ธ.ก.รน๑ทส�าเรจวชาชนธรรมศาสตร

บณฑตในสมยแรก และสอบไลไดประกาศนยบตรชนสงภาษาตางประเทศ หลงจากเขาท�างานท

ธนาคารแหงประเทศไทยแลว ในปเดยวกน ขาพเจาสมครเรยนชนปรญญาโททางเศรษฐศาสตร

เลขทะเบยนทศ.๒๐๔ในการสอบไลวชาชนปรญญาโทภาค๒สมยเดอนกมภาพนธพ.ศ.๒๔๙๒

ขาพเจาส�าเรจวชาชนปรญญาโททางเศรษฐศาสตร เปนเศรษฐศาสตรมหาบณฑตต.ม.ธ.ก.รน๑

ทส�าเรจชนปรญญาโทจากม.ธ.ก.ม๒คนขาพเจาเปนคนแรกคนตอมาคอศรวฒนโอสถานเคราะห

สถานการณในขณะนนตองมการปนสวนน�ามนเชอเพลง และจ�านวนทปนสวนใหนอย

มากจงแทบไมเหนรถยนตตามทองถนนมแตรถจกรยานและรถสามลอสวนรถเมลมถงบรรจถาน

3. �������������������� - ���� 1.indd 50 18/2/2554 13:15:54

๕๑สพงษเพญจนทร

ไวตอนลางตดทายรถและเผาถานใหเกดความรอนเปนกาซไปเดนเครองยนตหลงจากเกดสงคราม

ประเทศไทยคาขายกบประเทศอนไมได ราคาสนคาตางๆ ซงมนอยอยแลว จงสงขนอยางรวดเรว

และมการปนสวนของบางอยาง เชน น�าตาล บหร ไมขดไฟ ผทสบบหรตองมวนบหรสบเอง

โดยหาใบยาสบแหงมาหนเปนฝอยแลวพรมน�าผงเครองมอมวนบหรเปนไมกลมๆ ขนาดเทาตะเกยบ

มกระดาษรปสเหลยมผนผาเลกๆ ลกษณะเหมอนธงสอดตดอยตรงชวงบนของไมส�าหรบมวนบหร

ไดทละตว คาใชจายในการกนอยในกรงเทพฯสงขนเปนล�าดบ รวมทงมการกกตนสนคาโดยเฉพาะ

ยารกษาโรคและเสอผาบางคนใชผาตดเปนรปใบโพธปะทกนกางเกงเพอซอนสวนทขาด

ชวงชวตเรมท�างาน สมยนน ประเทศไทยอยในระบอบเชอผน�าชาตพนภย ขาพเจาจงอยากท�างานทมใช

สวนราชการคณปาไดขอใหคณอาเลงศรสมวงศผจดการใหญธนาคารไทยพาณชย ในขณะนน

เปนผฝากขาพเจาเขาท�างานทธนาคารแหงประเทศไทย(ธปท.)คณอาเลงศรสมวงศและขาพเจา

ไดเดนจากธนาคารไทยพาณชย ส�านกงานใหญเดม ต�าบลตลาดนอย อ�าเถอสมพนธวงศ มาท

ธนาคารแหงประเทศไทยซงเดมเปนธนาคารฮองกงและเซยงไฮ จ�ากดทปากคลองผดงกรงเกษม

และฝากขาพเจาเขาท�างานกบหมอมเจาววฒนไชยไชยนตผวาการธปท.ในขณะนนธปท.บรรจ

ขาพเจาเปนรองเวรสวนการเงนฝายบญชาการอตราเงนเดอน๑๓๒บาทเมอวนท๑๙มกราคม

พ.ศ. ๒๔๘๗ โดยม คณวระ รมยะรป นายเวร รกษาการในต�าแหนงหวหนาสวนการเงน งานใน

หนาทของสวนการเงนไดแกงานบคคลงานคาใชจายงานพสดและสถานท ในขณะนนสวนการ

เงนมพนกงานไมถง๑๐คน(ไมรวมนกการ)ขาพเจาตองน�าวชาพมพดดทโรงเรยนเตรยมปรญญาฯ

ไดสอนไวมาใชประโยชนในการพมพบนทกดวยตนเอง ส�าหรบการแตงกายพนกงานชายแตงกาย

สากล สวมเสอนอก ผกเนคไท และสวมหมวก พนกงานหญงสวมเสอและกระโปรง รวมทง

สวมหมวกตามประกาศรฐนยมทวา“มาลาน�าไทยไปสมหาอ�านาจ”

นบแตป พ.ศ. ๒๔๘๗ เครองบนสมพนธมตรไดมาโจมตกรงเทพฯ ในเวลากลางคน

และกลางวนบอยครงขน โดยเฉพาะในคนเดอนหงาย ผทมทอยในกรงเทพฯ อพยพไปอาศยอย

แถบชานเมองมากขน ประมาณปลายเดอนกรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๘๗ จอมพล ป. พบลสงคราม

ไดขอลาออกจากนายกรฐมนตร เนองจากสภาผแทนราษฎรไมอนมตรางพระราชบญญตอนมต

พระราชก�าหนดเรองพทธมณฑล และเรองใหเมองเพชรบรณเปนเมองหลวง ผลตอมา คอ

นายควงอภยวงศไดเปนนายกรฐมนตรสบแทนจอมพลป.พบลสงครามเมอวนท๒สงหาคม

3. �������������������� - ���� 1.indd 51 18/2/2554 13:15:54

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๕๒

พ.ศ. ๒๔๘๗ หลงจากนน รฐบาลไดใหประชาชนทงชายและหญงไมตองสวมหมวก ขาราชการ

ชายไมตองสวมเสอนอก ผกเนคไท ธปท. กปฏบตตามดวย เปนอนหมดสมย “มาลาน�าไทยไปส

มหาอ�านาจ”

โดยท ธปท. ไดเชาชวงทดนและตก ซงเดมเปน ธนาคารฮองกงและเซยงไฮ จ�ากด

จากคณะกรรมการควบคมและจดการกจการและทรพยสนของคนตางดาวบางจ�าพวกในภาวะ

คบขนจากการประเมนสถานการณสงครามเปนไปไดทธปท.จะตองออกไปจากสถานทดงกลาว

กอนครบสญญาเชา ธปท. จงไดเชาวงบางขนพรหมจากกรมธนารกษเปนทท�าการของธนาคาร

โดยขาพเจาเปนผรบมอบสถานทวงบางขนพรหมจากเจาหนาทกองรกษาทหลวง กรมธนารกษ

และธปท.ไดยายทท�าการมาอยทวงบางขนพรหมเมอวนท๓มนาคมพ.ศ.๒๔๘๘ตงแตวนท

๑เมษายนพ.ศ.๒๔๙๐เปนตนมาธปท.ใหขาพเจาปฏบตหนาทหวหนาสวนการเงนสบแทน

คณวระรมยะรปซงลาออกจากงาน

เพอใหมสถานทท�างานของตนเอง ธปท. จงเสนอบานมนงคศลา พรอมดวยทดน

มาแลกเปลยนกบวงบางขนพรหม และยนดทจะช�าระราคาทตางกนเปนเงนสด กระทรวงการคลง

ไดแตงตงคณะกรรมการขนคณะหนง ท�าหนาทตรวจสภาพทดนและราคาทสงปลกสรางของวง

บางขนพรหม และบานมนงคศลา พรอมทงก�าหนดราคาเปรยบเทยบ เมอมการแลกเปลยนวง

บางขนพรหมกบบานมนงคศลาเปนทางการเมอวนท๗มถนายนพ.ศ.๒๕๐๔ราคาวงบางขนพรหม

๓๖,๔๓๑,๖๐๐.๐๐บาทสวนราคาบานมนงคศลา๓๐,๐๐๐,๐๐๐.๐๐บาทธปท.จงช�าระเงนทตาง

กนอยจ�านวน๖,๔๓๑,๖๐๐.๐๐บาทใหแกกระทรวงการคลงวงบางขนพรหมจงตกเปนกรรมสทธ

ของธปท.ตงแตนนเปนตนมา

3. �������������������� - ���� 1.indd 52 18/2/2554 13:15:54

ประวตศาสตรบอกเลา ต.ม.ธ.ก. รน ๒

�����������.indd 53 18/2/2554 13:22:49

�����������.indd 54 18/2/2554 13:22:49

วยเดก

ผมชอเดอนจตรกรเกดวนท๒๑กมภาพนธ๒๔๖๔ทเทเวศนซอยหนงอ�าเภอนางเลง

จากนนกยายมาอยทรมถนนสามเสน ขางวงบางขนพรหม คณแมของผมคอ คณหญงอนศาสน

จตรกร(เฟองสวรรณจตร)พชายของคณแมสองทานคอหลวงบรรจงลายเลศ(ทองดสวรรณจตร)

และ ขนสาธตเลขา(จาง สวรรณจตร) เปนชางเขยนทงสองทาน และคงท�างานทเดยวกบคณพอ

จงท�าใหทงสองทานไดรจกและไดสมรสกนในทสด

คณพอของผมคอ พระยาอนศาสนจตรกร(จนทร จตรกร) เปนจตรกร เปนนายกอง

เสอปาพรานหลวงเปนเจากรมมหาดเลกหลวงและเปนองคมนตรสมยรชกาลท๖

นามสกล “จตรกร” กเปนนามสกลทคณพอไดรบพระราชทานจากในหลวงรลกาลท ๖

หลงจากทไดรบพระราชทานบรรดาศกดใหเปนพระยาแลว

รชกาลท ๖ ทรงโปรดคณพอของผมมาก และทรงวางพระราชหฤทยใหคณพอเปนผ

วาดรปประกอบบทพระราชนพนธแทบทกเรองของพระองคเมอรชกาลท๖สวรรคตกรมมหาดเลก

กพลอยถกยบไปดวย ตอนนนคณพออายหาสบพอด จงถกใหออกจากขาราชการเพราะเกดวกฤต

เศรษฐกจจงมการดลยภาพใหขาราชการชนผใหญทกนเงนเดอนสงออกจากราชการเพอรบบ�าเหนจ

บ�านาญ

เดอน จตรกร

4. �������������������� - ���� 2.indd 55 18/2/2554 13:16:49

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.5๖

ตอนนนรชกาลท ๗ ทรงมพระราชประสงคใหคณพอไปเขยนรปแสดงพระราชประวต

สมเดจพระนเรศวรทวดสวรรณดาราราม จงหวดพระนครศรอยธยา ในโอกาสทจะบรณะวดน

ในฐานะทเปนวดประจ�าตนราชวงจกรสมยทยงเปนขนนางแหงกรงศรอยธยาคณพอรบเขยนรปสนอง

พระราชประสงคโดยไมขอรบคาจางใดใด

ตอนนนเปนป๒๔๗๔ผมอายได๑๑ขวบพอปดเทอมของโรงเรยนอสสมชญบางรก

ผมซงเปนลกชายคนโตกตามไปอยกบคณพอทอยธยาและมโอกาสไดชวยคณพอดวยการใชเขม

ปรกระดาษรางภาพใหเปนรตามเสนทคณพอวาดไวจากนนกน�าผงถานไประทบตามรอยปรทก�าแพง

ดานในพระวหารรอใหคณพอมาลงสทบดวยสน�ามน

ผมกบคณพอใกลชดกนมาก ผมเหนวาทานเปนพระองคหนงของผม เพราะทานไป

วดแทบทกวน และสวดมนตท�าวตรทงเชาเยน โดยตอนเยนทานจะตฆองเรยกลกทง ๙ คนไปนง

สวดมนตดวย วนไหนไมไดไปวดคณพอกจะเขยนรป หรอท�างานชางสบหมอยางการท�าหบฝงมก

พานแวนฟาฝงมกแกะหยวกหรอสลกชนฟก

แมผมจะไมคอยไดคยกบคณพอมากนก แตทานกสอนวชาความรและกรยามารยาท

และอะไรอกหลายอยางซงเปนประโยชนแกผมในเวลาตอมา

ผมเรยนหนงสอไมคอยเกง เมออยโรงเรยนอสสมชญชนมธยม ๒ เวลาตองทองจ�า

บทเรยนผมมกจะทองจ�าไมไดถกครเอาไมบรรทดสเหลยมตมอและใหคกเขาหนาหองทองบทเรยน

เปนการประจานแกนกเรยนหองอนในชวงหลงเลกเรยนตอน ๔ โมงเยนแทบทกวน คณพอซงม

อายมากแลวตองลงเรอขามแมน�าไปคอยรบลกซงนงคกเขาอยหนาหองเรยนโดยไมปรปากบนวา

ลกเลยสกค�า ผมถอวานคอการแสดงความรกความหวงใยของพอทมตอลกอยางทสด คณพอเคย

เขยนกลอนนราศเมอคราวตามเสดจพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวไปมณฑลนครชยศร

และมณฑลอยธยาเมอพ.ศ.๒๔๖๖ โดยมหาดเลกจะอานนราศทคณพอแตงถวายทกวนหลงเสวย

พระกระยาหารค�าตอนหนงในนราศคณพอเขยนถงผมวา

“คดถงหนลกขาหนกหนานก เพราะแสนรกเหลอจะดมทไหน

ดวยชางพดเจรจามาแตไร รางอวนใหญเจาเนอเหลอจะด

ก�าลงเขาโรงเรยนเขยนหนงสอ ไมดงดอพออานไดออ

กรยาวาจาในทาท เปนผดรนรวยสวยส�าอาง”

คณพอไมเคยดดาเฆยนตผม มอยครงเดยวททานจะพาผมไปเฝาพระบาทสมเดจ

พระปกเกลาเจาอยหวเพราะทานเคยเปนพระพเลยงเลยจะพาผมไปถวายตวแตผมเปนเดกขขลาด

กอดๆออดๆไมยอมไปทานเลยเขกศรษะผมหนงทผมตกใจรองใหโฮใหญตงแตนนทานกไม

เคยดวาอะไรผมอกเลยแตผมกโตขนมาเปนเดกเรยบรอยดไมเคยท�าอะไรใหเปนทหนกใจของทาน

4. �������������������� - ���� 2.indd 56 18/2/2554 13:16:49

5๗เดอนจตรกร

สมยนนผปกครองสวนใหญทานจะไมคอยมายงเกยวกบเรามากนก นอกจากวาเราม

ปญหาหรอสงสยอะไร เรากสามารถไปคยกบทาน คณพอของผมทานจะท�าตวใหเปนตวอยางทด

แกลก ตอนทถามทานเรองอนาคตคณพอทานกแนะน�าวาการท�างานกระทรวงตางประเทศนาจะด

ทสดแตทานกไมไดบงคบอะไรผม

แรกเรยน

ตอนเดกๆ ผมเรยนชนอนบาลทโรงเรยนรตนปญญาในซอยเทเวศนหนง เขตนางเลง

เรยนอยประมาณปเศษกยายเขาชนประถม๑ทโรงเรยนเซนตคาเบรยลถนนสามเสนซงใกลบาน

มาอยโรงเรยนนความไมขยนขนแขงในการเรยนของผมเหนไดชดตอนเยนผมจะโดนท�าโทษใหยน

เสาโรงเลน หรอโรงพกหลงเลกเรยน ฐานไมเขาหองเรยน บอยครงทผมแอบหนขนรถกลบบาน

เพราะภราเธอรผควบคมจ�าไมไดวาสงใหใครยนเสาบาง

ผมเรยนอยทนนจนถงมธยม๒ตอนนนคณพออายสกหาสบกวาแลวทานไมคอยสบาย

และบนวานอนไมหลบเพราะร�าคาญเสยงระฆงทคนขบรถรางเหยยบเรยกผโดยสารตลอดทางท

วงผานหนาบานบางขนพรหมตอนเชามด คณแมเลยชวนทานไปซอสวนแถวบางล�าภลางซง

เงยบสงบและอยใกลบานญาตของคณแม บานเรากเลยยายไปอยในสวนบางล�าพลาง อ�าเภอ

คลองสาน

เมอมาอยทนคณพอกนอนหลบสบายขน เวลาวางจากเขยนรปกจะท�าหตถกรรมตางๆ

และยงท�าตนเปนชาวสวนทเปนทอจฉาของคนแถบนนเพราะทานปลกผลไมตาง ๆ ไดผลดกงาม

กวาใครปลกดอกไมกออกดอกมากเสยจนลกๆและคนรบใชตองตนแตเชามาเกบดอกมะลวนละ

สแสนดอกออกมาขาย

สวนบางล�าภลางอยฝงธนฯ และใกลกบโรงเรยนอสสมชญ บางรก ผมจงยายมาเรยน

ชน ม.๒ ทนในแผนกฝรงเศส เพราะในสมยนนภาษาฝรงเศสก�าลงเฟอง เนองจากเปนภาษา

การทต คณพออยากใหผมท�าราชการเหมอนทานเลยใหผมเรยนแผนกน แตแววแหงการเรยน

ไมเกงของผมกยงเดนชดขนเพราะทองจ�าบทเรยนทครสงไมไดท�าใหโดนตมอดวยไมบรรทดเหลก

และใหคกเขาหนาหองเปนประจ�าอยางทเคยเลาไปแลว

ในชนตอ ๆ มาผมถงไดเรยนกบครทมจตวทยาในการสอนด ไมเฆยนตนกเรยนแตใช

วธเกบเงน๑สตางคทกครงทถามแลวตอบไมไดโดยจะน�าเงนทไดไปสมทบทนสรางตกกอลอมเบต

กวาจะจบม.๖ผมกรวมสมทบทนสรางตกไปหลายบาทอยเหมอนกน

4. �������������������� - ���� 2.indd 57 18/2/2554 13:16:49

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.58

สอบเขาเตรยมฯ

เมอจบ ม.๖ จากอสสมชญบางรก ผมกไปสมครสอบเขาโรงเรยนเตรยมอดมศกษา

จฬาลงกรณมหาวทยาลย แตเพราะไมรภาษาองกฤษเลยจงสอบเขาไมได พอดตอนนนโรงเรยน

เตรยมปรญญามหาวทยาลยธรรมศาสตรประกาศรบสมครนกเรยนรนท ๒ โดยใหสอบวชาภาษา

ตางประเทศได ๒ ภาษา คอองกฤษและฝรงเศส ขณะทสอบวชาภาษาองกฤษผมกเขยนภาษา

ฝรงเศสสงเดชไป ครคมสอบกมายนหวเราะห ๆ อยขางหลง เมอประกาศผลสอบออกมาปรากฏ

วาผมสอบไดท๓๐๐หมดหวงอกเพราะเขาจะรบเพยง๑5๐คนเทารนแรกเหมอนพระมาโปรด

ผประศาสนการมหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมองศาตราจารยหลวงประดษฐมนธรรมทาน

ปรดพนมยงค เหนวาจ�านวน๑5๐คนนนนอยเกนไปจงสงใหรบเพมเปน๓5๐คน เพราะทาน

ตองการใหมคนรกฎหมายมากๆผมกเลยไดรบอานสงสไดเขาเรยนในต.ม.ธ.ก.รนท๒กบเขา

ดวย เลขประจ�าตวของผมคอ ๒๓๙ ตอนนนยงอยทบานสวน เวลามาโรงเรยนเตรยมฯ ถาไมยก

จกรยานลงเรอขามแมน�า กตองขไปจนถงวงเวยนใหญ ขามสะพานพทธ เขาถนนเจรญกรงไปถง

สนามหลวง

อสสมชญถอเปนโรงเรยนทสอนภาษาฝรงเศสอยางดในหองเรยนจะใชแตภาษาฝรงเศส

เทานนแมแตการขออนญาตไปเขาหองน�าถาจ�าศพทไมไดครกจะปลอยใหราดอยตรงนนเลยนกเรยน

อสสมชญแผนกฝรงเศสจะตองเขยนเรยงความเปนภาษาฝรงเศสทกอาทตย ถาปดภาคเรยนกตอง

เขยนเลาวาไปเทยวไหนหรอท�าอะไรมาบาง จนผมสามารถเขยนภาษาฝรงเศสโดยใชไวยากรณ

แทบไมผดเลยความกวดขนของภราเธอรโรงเรยนอสสมชญมาแสดงผลเอาเมอตอนผมเขาโรงเรยน

เตรยมฯนเองคนทสอบเขาแทบไมไดอยางผมเลยกลายเปนคนเรยนเกงจนถงขนาดครภาษาฝรงเศส

ของโรงเรยนเตรยมหาวาผมใหคนอนเขยนเรยงความให

ผมไดเหนอาจารยปรดครงแรกในงานอบรมตอนรบรนสองซงกคลายๆวนปฐมนเทศน

สมยน วนนนทานมาแจกกระดาษฝกเขยนใหพวกเราคนละรอยแผน ตอนรบกระดาษผมไดจบมอ

อาจารยปรดดวยตอนนนยงเดกกรเปนเลาๆวาทานคอคนทเปลยนแปลงการปกครองตอนหลง

มาถงไดทราบรายละเอยดสวนหนงจากพอตาของผม

พอตาของผมกคอพระยานตศาสตรไพศาล ซงอาจารยปรดเคยปนรวเขาไปหาถงทบาน

แลวเชญใหพอตาผมไปชวยรางรฐธรรมนญฉบบแรกของประเทศไทย ทวงปารสก พอตาผมทาน

กใสแคเสอกยเฮง นงกางเกงแพรไปรางรฐธรรมนญอย ๗ วน หลงจากนนทานกมาเปนคณบด

ทคณะนตศาสตร ธรรมศาสตร และตองออกในสมยจอมพลป.เพราะมนกศกษา(อนดบ รองเดช)

ไปกรดเลอดทสนามหลวงแลวจอมพลป.จะใหนกศกษาคนนออกพอตาผมทานคดคานบอกวาศาล

ยงไมตดสนเลยวาเคาท�าอะไรผดจะใหเคาออกไดยงไงจอมพลป.กใหคนมาบอกใหพอตาผมลาออก

4. �������������������� - ���� 2.indd 58 18/2/2554 13:16:49

5๙เดอนจตรกร

โรงเรยนเตรยมรนแรกไมมนกเรยนหญงเลยแตรนผมนกเรยนหญงมประมาณยสบคนจากนกเรยน

ทงหมดสามรอยหาสบคนตอนนนผมเปนเดกขอายไมกลาคยกบเดกผหญงจนคณแมบอกวา“เอะ!

นแกเหนผหญงเปนเสอกลวเคาจะกดงนร” มเพอนบางคนเทยวไปจบนกเรยนผหญง แตค�าวาจบ

สมยนนกไมไดท�าอะไรนอกลนอกทางคนทกลาทสดแลวอยางมากกแคกลาชวนคยเทานนเอง

โรงเรยนเตรยมฯ ของเรา มโรงอาหารอยตดกบก�าแพงพพธภณฑสถานแหงชาต เปน

หลงคาจากขางในมรานอาหารไวขายใหนกศกษามอกลางวนอาหารกราคาถกไมกสตางคผมไดเงน

ไปโรงเรยนวนละ ๑๐ สตางคกถอวากระเปาหนกแลว เพราะกวยเตยวสมยนนชามละ ๓ สตางค

เทานนสมยทเปนนกศกษาคาเงนถกลงเพราะสงครามแตคาแทกซกแค5๐สตางค

ชดนกเรยนเตรยมรนผมสวนใหญกจะใสชดลกเสอสมทรเสนากบชดยวชนทหารชดลกเสอ

สมทรเสนานนมอยสองชดคอชดสขาวจะใสกางเกงขายาวมผกผาพนคอใสหมวกและใสรองเทา

สน�าตาล อกชดหนงสกาก กางเกงขาสนแคหวเขา ใสถงนองยาว มหมวก และใสรองเทาสด�า

ทงสองชดนจะเหมอนทหารเรอแทบทกอยางถาวนทฝกชดยวชนกจะแตงชดยวชนทหารเหมอนกน

หมดสวนเวลาไมไปโรงเรยนเรากแตงตวธรรมดาเหมอนคนเคาแตงกนนงกางเกงแพรนงกางเกง

ขาสนมงแลวแตสะดวก

หอง ฐ หองพเศษ หองภาษาฝรงเศส

เมอเขาไปเรยนอยในโรงเรยนเตรยมฯผมถกจดใหไปอยหองฐซงเปนหองพเศษส�าหรบ

นกเรยนทจบสายฝรงเศสลวนซงทงหมดกมแคนกเรยนอสสมชญกบเซนคาเบรยลสองโรงเทานน

มนกเรยนหญงจากอสสมชญคอนแวนตหลดเขามาคนหนงแตกยงถอเปนอสสมชญดวยกนเขาชอ

คณสมบตเสนยวงศณอยธยาคนนตงแตจบไปกไมเคยเจอกนอกเลยพยายามตดตอแตกตดตอ

ไมได

หอง ฐ เปนหองสดทายของตกโดมซงตอนนนยาวไปจนถงประตออกจากมหาวทยาลย

ดานทาพระจนทรตอนนนเราไดศาสตราจารย เจเอฟฮตเจสสนเปนครประจ�าชนรบหนาทสอน

เปนภาษาองกฤษใหพวกเราเปนพเศษเพราะโรงเรยนเขารวาเดกทจบสายฝรงเศสมานนสวนใหญ

ยงไมเคยไดเรยนภาษาองกฤษมาแมแตนอย คอในขณะทเพอนหองอนตองเรมเรยนฝรงเศส

เราเองกตองเรยนภาษาองกฤษตงแตขนพนฐานเลยเชนเดยวกนแลวอาจารยทานกไมไดสอนธรรมดา

แตเปนแบบคอนขางจะเรงรด คอแทนทจะสอนใหอานเปนค�า ๆ อาจารยฮตชนสนจะสอนพวกเรา

ใหทองจ�าเปนประโยคไปเลย วาสถานการณไหนใชประโยคไหน คอพวกเราจะไมคอยรแกรมมา

ภาษาองกฤษ ทเรยนนกเรยนไวพดเทานนเอง พอขนปสองกเรยนภาษาองกฤษนอยลงเพราะเรา

ตองเรมเรยนกฎหมายกนแลว

4. �������������������� - ���� 2.indd 59 18/2/2554 13:16:49

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๖๐

นกเรยนหองฝรงเศสเรากไมคอยสนทกบใครเทาไหร เพราะโดนแยกหองอยเฉพาะเลย

ยงสวนมากเปนนกเรยนโรงเรยนเดยวกนกท�าใหสนทกนอยแคนนผมกไดอยหองนกระทงจบป๑

และไดเปนรองหวหนาหมวดตลอดปการศกษา เพราะคะแนนภาษาฝรงเศสผมคอนขางดมกจะได

คะแนน8๐เปอรเซนตขนไปเสมอ

โรงเรยนเตรยมปรญญาฯ คดคะแนนสอบทงหมดรวมกนเปนรอยละ ถาใครสอบ

ปลายภาคไดคะแนนต�ากวา5๐%ถอวาสอบตกตองเรยนซ�าชน

เมอขนปสองหองฐหองพเศษหองฝรงเศสของเรากไมมอกตอไปพวกเราตองเรยน

รวมกบนกศกษาของโรงเรยนเตรยมคนอนๆแตสวนใหญพวกเราหองฝรงเศสกยงผกพนกนด

แมจะไมมหองฝรงเศสแลวแตคะแนนภาษาฝรงเศสของผมกยงดเยยมตลอด ในปสองน

เราเรยนกน๓เทอมเทอมแรกสอบได๗๐%เทอมกลางผมไปฝกยวชนทหารทคายพระราม๖

ใกลกบพระราชนเวศมฤคทายวน หวหน ประจวบครขนธ ตองบกปาฝาดง รบประทานอาหาร

ไมเปนเวลา จนโลหตเปนพษ เจบหนกเปนเดอนจนมาสอบไมได คะแนนตกไปเปนลกหม

พอเทอมสามกลบมาสอบได 8๐% เกณฑจะผานชนไดเขาบอกวา ถาเอาคะแนนสามเทอมมา

รวมกนแลวถาไมถงหาสบกตองเรยนซ�าชน แตโชคดทแมผมจะไมไดสอบไปเทอมหนงแตคะแนน

สองเทอมทสอบไปรวมกนไดรอยหาสบ ซงเปน 5๐ เปอรเซนตพอด กเลยไดเลอนชนไปอยาง

เฉยดฉว

ผมชอบวชาทสอนทโรงเรยนเตรยมอยางมากเพราะวชาเหลานท�าใหคนทเรยนจบไปแลว

สามารถออกไปท�างานไดกวางขวาง อยางวชาภาษาไทยของครทพ ผมยงจ�าความประทบใจใน

วชานในตอนทครทบใหตอกลอนทขนตนวา

“รานพานชยมหาวทยาลยอนใหญยง”

ผมกตอวา“สรรพสงตางๆวางแถลง

ขอแจงออกบอกราคาวาไมแพง

สบแปรงยาสฟนเสอชนใน

ทงเสอยดเสอกลามงามสะพรง

เชตคอตงคอแบะแวะเลอกได...”

ผมกวาไปครทพชอบใจใหรางวลเปนกระดาษฝกเขยนรอยแผนนอกจากวชาภาษาไทย

พวกเรายงไดเรยนไปถงรากของภาษาไทยคอภาษาบาล ผมชอบวชานมากเชนกน ในภายหลง

ผมไดคมภรพระคาถาชนบญชรมาจากผใหญทานหนง ผมอานสามเทยวกจ�าไดหมดเพราะเรา

เคยเรยนภาษานมาแลววชาภาษาบาลท�าใหเพอนคนหนงในรนผมไปบวชจนกลายเปนทานเจาคณ

กมทานคอเจาคณภาวนาโกศลเถระชอเดมชอคนโอะคาวาคตะตอนเรยนอยทานไปถามอาจารย

4. �������������������� - ���� 2.indd 60 18/2/2554 13:16:49

๖๑เดอนจตรกร

วาคนตายแลวไปไหน ถามไปกไมมใครตอบได พอเรยนเตรยมจบแลว ทานกเลยไปบวช แลวก

ไมสกจนมาถงเดยวน จนเปนเจาคณอยวดปากน�า ส�าหรบผมแลวผลพวงจากวชาภาษาบาลกคอ

ผมไดยาคลายเครยด เวลาไมสบายใจผมจะสวดคาถาชนบญชร พอสวดจบแลวเรากลมหมด

ปลอยวางละวางไดหมดเปนวธแกเครยดทดมาก

อกเรองทจ�าไดเกยวกบวชาภาษาบาลนกคอ เหตการณเพอนชอละลว บนนาคเขาไป

รวนครทพจนถกลงโทษตอนนนครใหแตงประโยคภาษาบาลเขากแตงวา“ทปโปโลเกอปปณโณ”

ซงแปลไดความวา ครทบอบตแลวในโลกน ครทบทานกโกรธใหญเพราะการท�าอยางนถอเปน

การกาวราวกบคร นายละลวเลยโดนเรยกเขาหองประชมใหญของโรงเรยนเตรยมฯ ซงอยตรง

ประตพระอาทตยและโดนเฆยนตอหนาทงโรงเรยน

ตอนนนจ�าไดวามอาจารยอกทานหนงทชอบดนกเรยนทท�าผดชออาจารยประมล ซงจ�า

ไมไดวาทานสอนวชาอะไร พวกเราชอบท�าอะไรใหแกดอยเรอย อยางเวลาเขาแถวเคารพธงชาต

ทจรงมนตองไปกนทงหอง ๓๐ คน แตหองเราไปกนหาคน ในขณะทหองอนเคาเขาแถวกน

เตมไปหมด ครเคากเรยกลงไปเขาแถวใหมหลงเคารพธงชาตแมจะเกเรกนบางแตพวกเรากยงเดน

กระทบเทาโครมๆไปเขาแถวแตโดยด

บางครงมตรวจความยาวของผมหนาแถวซงทางโรงเรยนบงคบวาใหไวผมยาวไมเกนสนว

ครประมลจบวดเสรจไดคนผมยาวยนเปนแถวแกกไลใหไปหาครอาบคอมนตรซงเปนผอ�านวยการ

แตกอนทจะไปถงครอาบพวกเราเลยวเขาหองน�าตดผมกนใหญพอตดกนเสรจกเดนท�าหนาเหมอน

ไมมอะไรเกดขนไปหาครอาบพอครอาบเหนทานกวา“เอะ!ผมไมเหนยาวสกคนแลวมาท�าไม”

เพอน

ผมไดเพอนจากธรรมศาสตรหลายคน เพอนสนททยงสนทกนมาจนทกวนนสวนใหญก

กลบบานเกากนเกอบหมดแลวเวลานกเหลอไมกคนอยางไพบลยไวกาศรซงเคาเปนหวหนาหมวด

มาตลอดแลวผมกเปนรองหวหนาหมวดอยเรอยแลวกพลต�ารวจตรแวนศภวฒนซงกตดตอกน

มาตลอดทกปแตมาปนเขาไมคอยสบายกหางๆ กนไปนอกจากนนแลวกยงมเพอนผหญงทมารจก

มาสนทกนตอนหลงทเปนนกศกษาแลวกมคณสดจตตภมจตรและคณจ�านงคเจรญผล(นามสกล

เดมคอรสนนต)ซงกตดตอกนอยแคนนอกนนกหายกนไปหมดแลวสมยนนถามเวลาวางสวนใหญ

พวกเรากจะมทรวมพลประจ�าคอ บรเวณหอประชมใหญในปจจบน ซงเมอกอนเปนดงตนไม และ

ยงมก�าแพงสงเหมอนดานทตดกบวดมหาธาตในตอนนพวกเรากชอบปนไปนงบนตนไมดหนงสอ

กนบางคยกนบางประสาเดกวยรน

4. �������������������� - ���� 2.indd 61 18/2/2554 13:16:49

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๖๒

สมยเรยนในหองจะมเพอนคนหนงชอ เรองยศ ทองโรจน(เสยชวตแลว) เขาชอบท�า

วารสารในหอง ผมกจะนงเขยนบทความวชาการเกยวกบเคลดลบในการเรยนภาษาฝรงเศส

ใหเพอน ๆ อาน เหมอนเปนหนงสอพมพในหองเราเอง เรองยศเขาเปนนกเขยนกเขยนเรอง

อะไรตางๆเอาไวอานกนสนกๆท�าเปนเลม เลมนงกยสบสามสบหนาราวๆนน พอท�าเลมเสรจ

กเวยนกนทงหอง พอมาสมยทจบแลวเคามเลยงรนกนกเลยเปนไอเดยในการออกหนงสอรน

ผมกไดรวมเขยนกะเขาทกเลมไมวาจะเปนเรองกสกรรมไปท�าสวนมะมวงไปอบรมทมหาวทยาลย

เกษตรศาสตรเรยนเรองการขยายพนธพชการท�าขนมเคกอาหารกระปองเตาห เตาเจยวหรอ

จะอะไรกเอามาเขยนเลาใหฟงกนหมด

เพอนของผมแทบทงหมดกเปนคนรน ๒ พวกรน ๑ ผมกรจกเฉพาะนกกฬาบางคน

สวนพวกรนสามนนไมรจกใครเลย นอกจากมารจกภรรยาผมตอนเรยนปสามในธรรมศาสตรแลว

เขาเปนคนเรยบรอย เรากเปนคนเรยบรอยกเลยชอบพอกนตอนทเพอนเคาชวนผมไปตวหนงสอ

ใหทบาน ซงบานทวากคอบานพอตาผม เจาคณไพศาลทานเหนเรานงสอนหนงสออยกไมวาอะไร

ผมกคบหาดใจกนอย8ปกไดแตงงานกนแตไมนานเขากเสนโลหตในกระเพาะแตกเสยไป

หลงจากนนผมยายไปเปนหวหนาศาลจงหวดสงขลา หวหนาศาลคดเดกและเยาวชน

จงหวดสงขลา แลวผมปวยกระดกกดประสาท ขบรถกแทบไมไหว เดนหวหนงสอกแทบไมไหว

พวกเพอนๆผรวมงานตางๆเคากบอกวาตองมแมบานมาชวยดแลกชวยกนหามาพอหามาได

หมอมผวาราชการจงหวดกมายใหแตงงานซะเลย บอกวาจะใหเคามานงดแลเฉย ๆ ไดอยางไร

พอคนนนกยคนนกยผมกเลยแตงงานกบคนสงขลาซงเปนการแตงงานรอบทสองภรรยาผมคน

ทสองเขามาอยกรงเทพฯ ตงแตเดกจนพดภาษาสงขลาไมคอยได เขาจบโรงเรยนสตรวทย แลวก

เขาเรยนพาณชยศาสตรบญชของธรรมศาสตร

กจกรรม

ทจรงผมชอบเลนฟตบอล แตตอนปหนงไปตรวจโรคกพบวาหวใจผมเตนผดปกต

พอขนปสองกถกสงหามไมใหเลนกฬาเดดขาด แตผมกรจกกบพวกรนหนงทเปนนกกฬาอยางคณ

จ�ารสมงคลารตน

พอเลนกฬาไมไดเรากท�าไดแคเปนกองเชยรใหงานฟตบอลประเพณซงเราจะเดนขบวน

จากธรรมศาสตรไปสนามศภชลาสยพวกเราสนกสนานกนมากพอผานโรงเรยนนายรอยเราจะถก

นกเรยนนายรอยตะโกนใสวา“ไอพวกหวแดงไอพวกหวแดง”เพราะเคาหาวาเปนคอมมนสต

กจกรรมอน ๆ เทาทจ�าไดกรสกวาจะมงานแสดงละครตอนสนปการศกษาสกครงหนง

เปนละครภาษาองกฤษทมอาจารยฮตชนสนแกเปนคนควบคมดแลโดยรวบรวมเอาประโยคทแกสอน

4. �������������������� - ���� 2.indd 62 18/2/2554 13:16:49

๖๓เดอนจตรกร

ในหองเรยนมาผกเปนเรองละคร แลวมาเลนกนสนก ๆ ทานผประศาสนการ และใครตอใครก

นงหวเราะกากๆผมจ�าเรองราวไมไดแลวจ�าไดแตวามรองเพลงโอแลงไซนและจ�าไดวาตวเอง

แสดงเปนพอเพราะตองเอาแปงมาใสผมใหขาวอกอยางหนงกคอในเรองนไมมนกแสดงผหญง

งานนมการแจกรางวลใหพวกทเรยนดในแตละวชา ผมเองไมเคยไดรางวลเพราะได

ทสองตลอด เพอนผมมนบอกวาดวงผมอาทตยไมด เปนทหนงไมได เปนอยางมากทสอง ผมถง

เปนรองหวหนาหมวดอยเรอย ไมเคยเปนหวหนาหมวด ตอนนนรางวลทเคาใหคอหนงสอ

ผมจ�าไดวาเราเจบใจกนนกหนาเพราะคนทไดรางวลเรยนดในวชาภาษาฝรงเศสเปนนกเรยนท

ไมไดเรยนหองภาษาฝรงเศส เขาชอไพโรจน ไวกาส ซงเปนนองของ ไพบลย ไวกาส ทเรยน

หองเดยวกบผม

สวนเหตการณตอนทไทยเราทะเลาะกบฝรงเศสเรองดนแดนอนโดจนนน ผมเปน

ยวชนทหาร ทางผใหญเขากสงใหไปประจ�าการทกระทรวงกลาโหมเตรยมจะสงไปชายแดน

แตไมทนไดไปสงครามกเลกเสยกอน สวนคณแมนนไดลวงหนาไปเปนอาสาสมครกาชาดถงดาน

ปอยเปต

เวลาวาง

เมอไหรทวางเวนจากการเรยนผมชอบอานนวนยายโดยเฉพาะเรองของก.สรางคนางค

ซงเนอหาสวนใหญจะสอนใหคนเปนคนดนอกจากนนกชอบอานเรองบๆผมชอบเรองบแตตวเอง

ไมบเดยวนหนงสอเหลานนยงอยในตหนงสอทบานผมเตมไปหมดวางแผนวาจะเกบไวใหลกหลาน

อานแตลกๆไมคอยมใครอาน

เมอกอนมนไมคอยมกจกรรมบนเทงเรงใจมากมายถาไมอานหนงสอผมกไดประโยชน

จากการอยในสวน ดวยการยงหนงสตกเปนหวโจกน�านอง ๆ พวกเดกรบใชเทยวยงนก ตกปลา

ไปตามเรองในสมยนนไอเรองทจะไปเทยวเตรนอกลนอกทางมนไมคอยมใครท�ากน

บานผมตองเดนเขาไปในสวนคอนขางลก ผานสะพานไมสองแผนใชเวลาประมาณ

สบหานาทบางทกลบมดไฟกไมมตองใชตะเกยงเจาพายคณพอเหนผมอานหนงสอดกแบบมดๆ

แลวสงสารทานเลยไปซอไฟตดหวนอนเตยงแลวใสแบตเตอรผมกตองใชแบตเตอรนอยางประหยด

จะใชโคมไฟนเฉพาะตอนดกๆเทานนถายงหวค�าอยกจดตะเกยงเจาพายเอา

สมยเรยนเตรยมนนยงเดกอย กไมคอยขยนเทาไหร เขานอนและตนนอนตามเวลา

แตเมอเขามหาวทยาลยแลวผมบงคบตวเองใหตองดหนงสอตงแตทมนงถงสทม ท�าอยางนทกวน

และจะดคนละสามวชา วชาละชวโมง พอตหากลกขนมาดอกสองวชาทจะมาเรยนทธรรมศาสตร

ในวนนน

4. �������������������� - ���� 2.indd 63 18/2/2554 13:16:49

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๖๔

นกศกษา มธก.

เมอผมเรยนจบจากโรงเรยนเตรยมปรญญาปท ๒ กเขาเรยนกฎหมายตอ กฎหมาย

กลายเปนวชาทผมชอบ ธรรมศาสตรบณฑต ตอนนนปหนงมสอบเจดวชา ภาคหนงผมสอบ

ไดหมด พอภาคสองเราประมาทวชาพระมนญภาณวมลศาสตร ซงเปน วชาเกยวกบการซอขาย

ต�าราหนาราวเจดสบแปดสบหนา ซงถอวาเลกนดเดยวถาเทยบกบเลมอน ผมกทมเทสรรพก�าลง

ไปใหพวกเลมใหญปรากฎวามาตกไอเจดสบแปดหนาแตวชาใหญผานหมดพอขนภาคถดไปผมก

สอบเกาวชา โดยรวมวชาเลกทตกในภาคทแลวเขาไปดวย ภาคนเรมเทยวเกงขนหนอย เลยตก

ถงสวชาตอนประกาศผลออกมาเพอนหวเราะกนใหญ

พอภาคถดไปผมเกดมมานะสอบสบสองวชาคอภาคนนลงไปแปดวชาบวกกบสวชาทตก

ปรากฎวาสอบไดหมดทเดยวเลย ท�าใหผมเรยนจบภายในสามครงป แตวาพอจบแลวไปท�างาน

ไดเงนเดอนปรญญาตรเพยง๒๐บาทเทานนเองรนทผมจบนนมนกศกษา๓5๐คนผมเพงมาร

หลงจากเกษยณแลววาคนทสอบไดในสมยแรกและจบรนเดยวกบผมมเพยง๑5คนเทานน

ท�างาน

ผมเปนคนทไมมโชคดในทางราชการ พอเรยนไดอนปรญญากไปสอบเขาเปนเสมยน

กระทรวงการคลงไดเงนเดอนๆละ๒๐บาทท�างานไดสามเดอนกจบปรญญาเปนธรรมศาสตร

บณฑตทางกระทรวงยตธรรมประกาศรบสมครเสมยนศาลอาญาผมกไปสมครเพราะชอบกฏหมาย

เมอสอบไดจงโอนจากเสมยนกระทรวงการคลงไปเปนเสมยนศาลอาญาไดรบเงนเดอนเทาเดม

ตอมากระทรวงยตธรรมประกาศคดเลอกขาราชการเปนจาศาลซงเปนต�าแหนงขาราชการ

ชนตร เงนเดน 8๐ บาท ผทเขารบการคดเลอกสวนใหญในตอนนนเปนคนทเพงไดอนปรญญา

มผมคนเดยวทจบปรญญาตรแตเวลาการท�าราชการของผมนนนอยกวาคนอนเพราะเพงเขาท�างาน

ทศาลอาญาไดสามสเดอนเทานนตอนนนเขาคดเลอกไว๑๔คนตวผมนนไดท๑๑แตกระทรวง

ยตธรรมบรรจไดแค ๗ คน กประกาศสอบจาศาลใหมอกครงโดยไมเอาคนทสอบไดอนดบ 8-๑๔

จากการสอบครงกอนเมอผมไปสอบอกครงกสอบไดอกและพรอมกนนนผมกยงไปสอบเปนอยการ

ไดอก ซงตอนนนเปนต�าแหนงขาราชการชนตรเชนเดยวกน แตทงสองต�าแหนงทสอบไดกตองรอ

บรรจอยปเศษระหวางนนกท�าหนาทเสมยนศาลอาญาตามเดมไปกอน

ผมท�างานปแรกเปนทพอใจของอธบดผพพากษาศาลอาญาทานแรกเปนอยางด ทานก

ขนเงนเดอนใหจาก ๒๐ เปน ๒๔ บาท ระหวางนนเปนชวงสงครามโลกครงท ๒(ป ๒๔88)

ผมตองไปนอนเวรเฝาศาลตอนกลางคน เพอนคนอนทเคยไปนอนเฝาเจอหวอกนบอย แตผม

แคลวคลาดมาตลอด เคยเจอหวอแตตอนกลางวนขณะนงท�างาน ผมตองรบเอาส�านวนทตรวจอย

4. �������������������� - ���� 2.indd 64 18/2/2554 13:16:49

๖5เดอนจตรกร

ใสตใสกญแจแลวรบวงไปหลบภยทหลมหลบภยทางอากาศในสนามหลวงซงนงลงไปแลวลกเพยง

หนาอกเทานนถาระเบดตกลงมาจรงๆกคงตายกนหมด

ผมเปนเสมยนอย ๓ ป กสนสงคราม ตอนนนคาเงนตกต�าลงไปมาก รฐบาลจงปรบ

เงนเดอนใหสงขนผมกไดเงนเดอน๗5บาทตอนนนศาลอาญาเปลยนอธบดมา๔คนคนสดทาย

มาอยได๗วนกมาดวาผมในเรองทไมเกยวกบผมเลยผมชแจงกไมฟงผมเลยยนใบลาออกทนท

ภายในหนงชวโมงทถกวาและไปยนขอจดทะเบยนเปนทนายความ รงขนกไปวาความทศาลอาญา

โดยไปอาศยส�านกงานของเพอนทเปนทนายกอนจะมาเปดส�านกงานของตวเอง

ผมวาความอย ๗ ป ทางเนตบณฑตยสภากมาขอสถานททผมเชาเปนส�านกงานไปใช

เปนหองบรรยายวชากฎหมาย ผมตองยายส�านกงานไปทบานซงยงความไมสะดวกทงตอตนเอง

และผใหญทอยบรเวณเดยวกน ท�าเอาผมรสกเบอ ประกอบกบผมวาความไดเงนบางไมไดเงนบาง

เพราะไมยอมรดเหลกหนาไฟอยางทเพอนๆแนะน�าผมจงคดวาไปใหหลวงเลยงจะดกวา เพราะ

อยอยางนเกรงวาลกเมยจะอดตายจงไปสมครสอบเปนผพพากษา

เมอสอบผพพากษาไดผมกโดนยายไปอยหวเมองสงขลา ผมกลวลกเมยจะล�าบาก

เลยรบเขยนวทยานพนธปรญญาโทจนเสรจและสอบผานเมอยายไปสงขลาไดเดอนเดยวผมไมคอย

ถกเสนกบอธบดผพพากษาทนนท�างานทนได๑ป๗เดอนกลาไปเรยนตอซงนบเปนความคดท

ผดอยางมหนตส�าหรบผมเพราะท�าใหชวตทางราชการของผมตองตกต�ากวาเพอน ๆ รนเดยวกน

เพราะเสยเวลาไปถง ๙ ป ทตองใชเวลานานขนาดนนกเพราะผมดนเลอกไปเรยนองกฤษทงท

พดภาษาเขาไมไดเลย แทนทจะไปฝรงเศสซงพดไดอยแลว เมอกลบมาเพอน ๆ กเปนหวหนา

คณะศาลอทธรณกนเกอบหมดแลวสวนผมยงคงเปนผพพากษาศาลชนตนเทานนเอง ตอนทผมได

เปนผพพากษาศาลอทธรณนน คนอนเขาไดเปนประธานศาลฎกา หรอรฐมนตรกระทรวงยตธรรม

ไปเรยบรอยแลว

ชวตราชการผมไมใครราบรนดงทกลาวมา เพอนคนหนงบอกวาดวงผมหลวงไมเลยง

พอผมมาสนใจดานโหราศาสตรเองบางถงไดเหนตามเขาและคดวาเราคงตองพยายามท�ากรรมดไว

เพอรบผลกรรมในเวลาตอไป

เปนอาจารย

ระหวางทผมเปนผพพากษาในป๒5๐8ผมกไดรบเชญใหไปเปนอาจารยสอนกฎหมาย

ทคณะรฐศาสตรและการทตและคณะนตศาสตรของธรรมศาสตร สอนอยไดสองปเศษ ผใหญทไม

ชอบหนาผมกยายมาด�ารงต�าแหนงคณบดคณะนตศาสตรผมเลยไมไดไปสอนทธรรมศาสตรตงแตนน

เพราะมองหนากนไมได

4. �������������������� - ���� 2.indd 65 18/2/2554 13:16:50

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๖๖

ผมเปนอาจารยใหหลายมหาวทยาลยหลงจากนน ตงแตออกจากธรรมศาสตรผมกได

ไปสอนทมหาวทยาลยศรปทมรวม๒๐ปไปเปนอาจารยพเศษใหรามค�าแหง๒๖ปใหอสสมชน

๒๐ปและหลงจากนนผมกไปเปนคณบดคณะนตศาสตรใหเกษมบณฑตมาจนถงปจจบนจนตอนน

มคนลอวาเปนคณบดทแกทสดในประเทศไทย

ผมประกอบวชาชพทางดานกฎหมายมาโดยตลอดตงแตเรยนจบ ตงแตเปนเสมยนศาล

เปนทนายความเปนผพพาษาจนกระทงเปนอาจารยและในการท�าราชการทผานมานนผมรกการ

เปนอาจารยมากกวาอยางอนเพราะผมไดเปนตวของตวเองไมตองงองอนใครและไดน�าความรทาง

กฎหมายไปสงสอนลกศษยลกหามากมายตงแตป๒5๐8จนถงปจจบนท�าใหผมไมรสกโดดเดยว

อางวางเพราะไดพบลกศษยลกหาทมหาวทยาลยทกวน ไปไหนมาไหนบางทกเจอลกศษยท�าใหได

ชนใจโดยบงเอญบอยครงครงหนงผมนงรถรบจางเพอจะมาเกษมบณฑตระหวางทคยกบคนขบรถ

เขากถามวาผมเคยสอนทรามหรอเปลา พอผมถามวาท�าไมเขากบอกวาเสยงผมเหมอนอาจารย

เดอนทสอนวชาพระธรรมนญศาลยตธรรม เขาจ�าหนาผมไมไดเพราะนงหลงหองบรรยายใหญแต

จ�าเสยงไดแมน

ตอนนนอกจากงานสอนแลวผมกยงท�าการเกษตรเหมอนคณพอ ผมศกษาและลงมอ

อยางจรงจงจนไปซอทดนทรงสต 8 ไรแลวแปลงใหเปนทองรองเหมอนสวนของคณพอทผม

เคยเหนเคยชวยท�าในตอนเดก ๆ ผมปลกบานหลงเลก ๆ ชนเดยวเปนทพกผาน มนอกชานไว

นงเลนรมบอปลากวาง ๑ ไร พอเปดวทยปลากจะมาด�าผดด�าวายเตมไปหมดเพราะรวาไดเวลา

อาหารทงแขกและลกๆชอบกนมากผมเองกมความสขกบชวตชวงทเปนอยางมาก

ตอมาทดนของผมมปญหาเรองน�าทวมน�าแลงประกอบกบเรยวแรงกไมพอจะไปท�าสวน

แบบเมอกอนอก หลง ๆ มาเลยหนกลบไปสอนหนงสอยางเดยว เมอมคนมาถามผมวาเมอไหร

จะเลกสอนหนงสอ ผมกตอบไปวา “ถาเดนไมได ตามองไมเหน หไมไดยน และสมองฝอ กจะ

เลกสอน ตอนนสมองยงไมฝอ หยงไดยน ตายงมองเหน ขายงเดนได กขอสอนหนงสอ ท�างาน

ตออายไปกอนถงเวลาจะไดพกผอนเอง”

ถงธรรมศาสตร

ผมเหนวาตอนนธรรมศาสตรของเรามการปรบปรงหลกสตรอยางดขนเยอะ คณภาพ

ดานการศกษาของเรากเขมแขงเพราะธรรมศาสตรไมอมคนไมอมนกศกษาผมสอนมาหลายทและ

ไดเหนวาหลายมหาวทยาลยเขาอมนกศกษาบางทเขาใหนกศกษาตกไมไดเวลาผมใหนกศกษาตก

เขาจะถามวาท�าไมวชาของอาจารยตกแยะจงบางทเจาของมหาวทยาลยกมาพดเปรยๆ วาอาจารย

ทใหนกศกษาสอบตกแยะเนย เขาจะไมใหสอน คอเหนไดชดเจนวามนขเรานหวา คราวนพอสอบ

4. �������������������� - ���� 2.indd 66 18/2/2554 13:16:50

๖๗เดอนจตรกร

คราวตอไป ผมกเอากระดาษค�าตอบนกศกษาไปถายซรอกซไวหมดเลย พอคณบดถามวาท�าไม

มนตกแยะ ผมกเอากระดาษค�าตอบสงใหแลวถามวา เขยนมาแบบนแลวใหผมใหคะแนนยงไง

พอเหนหลกฐานอยางกเงยบไป ไมพด แตเขากยงมนโยบายนอยซงผมคดวาธรรมศาสตรไมม

เรองแบบน

ผมคดวาอปสรรคทคอยยบยงเรากเหนจะเปนกระทรวงศกษาธการนแหละทเปนตว

การใหญ เทยวตงระเบยบขอบงคบตาง ๆ อาจารยทจบมาเนยตองก�าหนดเวลา เทานนเทาน

ถงจะสอนไดแตไมไดศกษาถงคณภาพของอาจารยจรงๆ

นอกจากนนกยงมการสงเจาหนาทประเมนคณภาพ ประกนคณภาพ ไปดทวหมด

พยายามกดคะแนนทกอยาง จนอาจารยและเจาหนาทตองมาท�าประกนคณภาพจนไมเปนอน

สอนกนพอด คราวนคนเกง ๆ กจะไมอยากเปนอาจารยเพราะร�าคาญเรองพวกน ยงเขาเกงเขาก

ยงมตวเลอกไปเปนทนายเปนผพพากษาซงรายไดดกวาและไมตองมาปวดหวเรองพวกนคราวน

คนทจะมาเปนอาจารยกนอยลงเดกกไดประโยชนนอยลงไปดวย

ชาว ต.ม.ธ.ก. อยางพวกผมทกคนลวนรกธรรมศาสตร เมอกอนเวลานดประชมกน

กมากนเรอยแตหลงๆมามนกแกมากเขามากเขามากนไมไหวแลวเดยวนมากนแคหาหกคน

เทานนบทบาทตอธรรมศาสตรนบวนกเหนจะตองลดลงเรอยๆตามเรยวแรงทลดลงแตความรก

ทเรามตอธรรมศาสตรนนยงมเสมอและอยากทราบความเปนไปของธรรมศาสต เรากอยากใหทาง

มหาวทยาลยสงขาวหรอสอสารถงเราบาง

พวกเราอยากเหนธรรมศาสตรแขงแกรงในทกดานเหมอนมหาวทยาลยวชาธรรมศาสตร

และการเมองทเราเคยอยอยากเหนบญฑตทจบไปเปนคนมคณธรรมจรยธรรมไมอยากเหนศรธนญชย

ในหมนกกฎหมายของธรรมศาสตร ผมสอนนกศกษาอยเสมอวา พระอนทรทานสอนผพพากษา

ในสมยกอนไวในหนงสอมนธรรมศาสตร หรอทเรยกกนวา คมภรอนทรภาษ ในนนจะสอนวา

ผพพากษาเนยตองปราศจาก ฉนทา คอความรกเหนแกพวกพอง เหนแกลกและมตร สนจาง

สนบนตองปราศจากโทสะอคตคอเหนคความฝายใดฝายหนงไมถกกบตวแลวไปตดสนใหเคาแพ

ภยาคต คอตดสนไปดวยความกลวคอเหนเคามยศถาบนดาศกด กกลวเคาจะมาใหรายแกเรา

ภายหลงกตดสนใหเคาชนะหรอปราศจากโมหะคตคอความหลงผดคอไมเขาใจตวบทกฎหมาย

กใหถามไถคนทเคารมากอน

ไมใชแตผพพากษาเทานน ผทเรยนกฎหมายทกคนกควรถอหลกอนน เพราะเราเรยน

กฎหมาย เหมอนเราถอมดดาบไวอยในมอ จะไปเทยวฟาดฟนคนโนนคนนโดยไมถกตองไมได

อนนผมพดอยเสมอ และขอย�าเปนเรองสดทายวาไมอยากเหนนกศกษาของธรรมศาสตรเปน

ศรธนญชย

4. �������������������� - ���� 2.indd 67 18/2/2554 13:16:50

ชวตวยเยาว

ภมล�าเนาเดมของผมเปนคนจงหวดชยนาท คณพอเปนผวาราชการจงหวดชยนาท

แตทานเสยชวตตงแตผมยงเดก คณแมจงยายมาอยกบลงทอ�าเภอวดสงห มาประกอบอาชพ

คาขายผมมพสาวรวมมารดา๑คน

ผมเขาเรยนระดบชนประถมศกษาทโรงเรยนประชาบาลอ�าเภอวดสงห จงหวดชยนาท

จนจบชนประถมศกษาปท ๓ อายได ๑๐ ขวบ กยายเขามาเรยนตอในกรงเทพฯ ทโรงเรยน

กรงเทพครสเตยนวทยาลยจนจบชนมธยมศกษาปท๖เพราะในตอนนนอ�าเภอวดสงหไมมโรงเรยน

ในระดบชนมธยมศกษา เรยนจบชนประถมศกษาทนกไมมโรงเรยนทจะเรยนตอ ผมจงตองเขา

มาเรยนทกรงเทพฯ โดยมาอาศยอยกบคณปาทตรอกจนทร บางรก ซงทานกรณาใหการอปการะ

เรองคาใชจายดวยจนผมเรยนจบต.ม.ธ.ก.

ตอนยายมาจากวดสงหมาเรยนทโรงเรยนกรงเทพครสเตยนนน ผมถกลดชนลงไป

สามชนทงๆทตอนนนยายมาจบชนป.๓แลวแตเพราะไมไดเรยนภาษาองกฤษมาจงตองลดลง

ไปเรยนชนป.๑ใหมอกครงผมจงจบชนมธยมศกษามาจะเขาเตรยมปรญญากอาย๑8ปแลว

ตอนนนโรงเรยนเตรยมปรญญาฯมอย๒แหงคอโรงเรยนเตรยมปรญญาฯของมหาวทยาลย

วชาธรรมศาสตรและการเมอง กบโรงเรยนเตรยมฯ ของจฬาลงกรณมหาวทยาลย ผมเลอกเขา

โรงเรยนเตรยมฯของมหาวทยาลยธรรมศาสตรเพราะเหนวาวชาธรรมศาสตรเปนวชาทกาวหนาไดมาก

ประจวบ อมพะเศวต

4. �������������������� - ���� 2.indd 68 18/2/2554 13:16:50

ประจวบอมพะเศวต ๖๙

ในการท�างาน ผมคดไววาเรยนธรรมศาสตรนจะไดเปนหวหนา เรยนพวกเทคนค วศวะนนไมได

เปนหวหนา เพราะในตอนนนวชาเรยนของทงสองท คอนขางแตกตางกน คอ ของจฬาฯ นน

เรยนวชาสามญสวนของธรรมศาสตรนนไมมเรยนวทยาศาสตร

สรว ต.ม.ธ.ก. รน ๒

ผมเขาเรยน ต.ม.ธ.ก. ในรนท ๒ ในป พ.ศ.๒๔8๒ รนของผมนนมสมาชกประมาณ

๓๐๐ คน มผหญงมารวมเรยนประมาณ ๒๐-๓๐ คน แตแมวาจะเรยนรวมกนแตวาไมคอยไดม

ปฏสมพนธกน

เครองแบบนกเรยน ต.ม.ธ.ก. นนเปนชดลกเสอสมทรเสนา คอเปนชดปกกะลาส

มโบวอยางทหารเรอ กางเกงขาสน สกาก จะมกแตวนทเรยนยวชนทหาร ผมจ�าไดไมแนชดวา

วนพฤหสบดหรอวนศกร กจะแตงชดยวชนทหาร ซงผมเรยนยวชนทหารมาตงแตสมยเรยนท

โรงเรยนกรงเทพครสเตยนกขนเปนยวชนทหารนายสบ เรากไปเรยนกนทบางขนพรหม(ปจจบน

คอบรเวณธนาคารแหงประเทศไทย)ตอนหลงกยายมาทแถววงสราญรมย(ปจจบนคอกองก�าลง

ส�ารองกรมรกษาดนแดน)

หองเรยนของต.ม.ธ.ก.จดหองตามล�าดบคะแนนเปนหองละประมาณ๓๐คนเรยงเปน

หองกถงหองฎและมหองฐเปนหองสดทายเปนหองพเศษคอคอรบนกเรยนจากโรงเรยน

อสสมชญมาเปนนกเรยนต.ม.ธ.ก.เนนเรยนภาษาองกฤษเพราะนกเรยนหองนเรยนภาษาฝรงเศส

มาเปนพนตงแตระดบมธยมศกษาอยแลว

ตอนเรยนปท ๑ เทอมท ๑ ผมอยหอง งพอเทอมท ๒ กลบยายไปอยหอง ค แลว

พอเทอมท๓ผมกกลบมาอยหองงอกแตพอขนปท๒ผมไดอยหองชไมไดเปลยนเลย

หวหนาหองในตอนนนเรยก หวหนาหม จะคดเลอกเอาจากคนทไดคะแนนสอบระดบ

ตนของหอง

ผมเคยเปนหวหนาหมอยเทอมหนงครงทอยหองงเพราะสอบไดระดบตนของหอง

โรงเรยนจะเขาแถวเคารพธงชาต8 โมงเชาแลวจงเขาหองเรยนประมาณ8 โมงครง

ของทกวน

วชาและอาจารยในความทรงจ�า

วชาทเรยนของ ต.ม.ธ.ก. เทาทผมจ�าไดกมวชาภาษาองกฤษ วชาฝรงเศส ทงเปน

วรรณคดแปลไทยเปนฝรงเศสแปลฝรงเศสเปนไทยวชาภาษาไทยทงเปนวรรณคดประวตวรรณคด

และไวยากรณวชาโบราณคดวชาเทคโนโลย

4. �������������������� - ���� 2.indd 69 18/2/2554 13:16:50

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๗๐

ผมชอบเรยนวชาโบราณคด เพราะมนคลายประวตศาสตร แตกไมใชประวตศาสตร

สวนใหญจะเปนประวตเกยวกบโบราณคดวตถของพระพทธศาสนาอาจารยผสอนคอหลวงบรบาล

บรภณฑ ซงทานเปนหวหนาพพธภณฑพระนคร ซงอยขาง ๆ มหาวทยาลย นอกจากจะสอนใน

หองเรยนแลว ยงมการพาออกไปทศนศกษายงสถานทส�าคญดวย ของรนผมนนไดไปทศนศกษา

ยงจงหวดนครปฐม

วชาภาษาไทยกเปนอกวชาโปรดของผมเพราะผมรกภาษาไทยเปนวชาทชอบมานาน

โดยเฉพาะในสวนของหลกภาษา ตอนนนครทสอนกมครพร มะลทอง นองของครพร เดมชอ

กมฮวย นามสกลมะลทองเหมอนกน และครธนต อยโพธ ซงผมสนทสนมมาก เพราะผมชอบ

ไปถามเกยวกบวรรณคดและค�าศพท จนถงตอนเรยน ม.ธ.ก. แลว ผมเปนบรรณกรท�าหนงสอ

ธรรมจกร ซงเปนหนงสอของคณะกรรมการนกศกษา ผมกยงไปขอใหครธนตเขยนเรองมาลง

ในหนงสอดวย

สวนวชาของโรงเรยนเตรยมฯทเปนประโยชนกบชวตมากคอวชาความรเกยวกบกฎหมาย

ทวไป

วชาอกวชาทผมชอบเรยน แตท�าไดไมดนกคอ วชาภาษาฝรงเศส สวนทผมไมชอบ

เรยนเอาเสยเลยคอ ไวยากรณฝรงเศสครทสอนฝรงเศสนน เทาทจ�าไดคอครไววทยครผานภพ

ซงครฝรงเศสของ ต.ม.ธ.ก. นนสวนใหญจะมาจากโรงเรยนอสสมชญเกอบทงนน เปนอาจารย

คนไทยไมมอาจารยชาวตางชาต

วชาทมอาจารยชาวตางชาตคอ วชาภาษาองกฤษ ซงเปนอาจารยของ ม.ธ.ก. แตแก

กมาสอนต.ม.ธ.ก.ดวยสวนครภาษาองกฤษทานอนๆกเปนนกเรยนนอกทท�างานตามกระทรวง

แตเขามาชวยสอนและชวยงาน ทจ�าไดกมครยอดรก ทท�างานอยกระทรวงการคลง พอเลกจาก

การสอนแกกมาท�างานอยแผนกการเงนครโฉลกโกมารกลณนคร

นอกจากนนกมครสอนพละชอครทองเจอ

สวนอาจารยทองเปลวนน เปนเปนอาจารยสอนวชาเศรษฐศาสตร ซงเปนวชาทคนสอบ

ตกกนมากมาย

เลอนชนจาก ต.ม.ธ.ก. ส มธก.

พอจบจากเตรยมปรญญาแลว กไดเลอนชนขนส มธก. หมดทงรน ชวตมหาวทยาลย

แตกตางจากชวงเรยนเตรยมปรญญาเพราะเวลาวางมนเยอะเพอนบางคนสมครเรยนไวแตไมเรยน

กมบางคนกไปสมครท�างานเพราะเรยนมหาวทยาลยจะเขาฟงเลคเชอรหรอไมกไดบางคนพอไป

ท�างานกเลกเรยนไปเลยกม

4. �������������������� - ���� 2.indd 70 18/2/2554 13:16:50

ประจวบอมพะเศวต ๗๑

ในตอนนน มธก. มคณะใหเลอกเพยง ๒ คณะคอ คณะธรรมศาสตร และคณะบญช

นอกจากการสอนเลคเชอรในชวงเชาถงแค๑๐.๐๐น.มหาวทยาลยจงเปดแผนกฝกฝนขนเพอให

นกศกษามาตวรายวชาส�าคญและเปนการใชเวลาวางในชวงบายใหเปนประโยชนเชนภาษาฝรงเศส

ภาษาองกฤษ เปนตน นกศกษารนผมมความสนใจเขาเรยนหลายคน ท�าใหเพอผมนนสนทกบ

อาจารยวจตรแลวกไดรบเลอกไปเปนเสรไทย

ผมเองพอจบจาก ต.ม.ธ.ก. แลว กหางานท�าเชนเดยวกน ผมท�างานเปนเสมยนอยท

กรมอยการเขาอนญาตใหผมออกมาฟงเลคเชอรไดในชวงเชาพอฟงเสรจจงไปท�างาน

ตอนนนต�าแหนงเสมยน ได๔ป ไดรบเงนเดอน เดอนละ๒๐บาทถอวาพอใชจาย

เลยทเดยว เพราะคาเลาเรยนมหาวทยาลยในชวงนนเสยเพยงปละ ๒๐ บาทเทานน โดยเราไมได

เสยคาเทอมตงแตเปดเทอม แตจะไปเสยเอาชวงเวลาทจะสอบ แลวกตองเสยคาสมครสอบเปน

รายวชาดวยผมกจ�าราคาคาสมครสอบไดไมแนชดวาวชายอยวชาละ๑บาทสวนวชาส�าคญๆ

วชาละ๓บาทหรอวาวชายอยวชาละ๓บาทวชาส�าคญวชาละ5บาท

ใบปรญญาระบปพ.ศ.ทผมจบการศกษาจากม.ธ.ก.คอ๒๔88แตจรงๆแลวผมจบ

ในพ.ศ.๒๔๙๐เนองมาจากภาวะสงครามจงมการเลอนสอบหลายครงและผมกสมครเขาเรยนตอ

ในระดบปรญญาโทในปพ.ศ.๒๔๙๑

ความเปนอยระหวางเรยน

บานเมองในชวงทผมเรยน ต.ม.ธ.ก.นน ยงเงยบสงบด มาเรยนกไดคาขนมเปน

รายสปดาหสปดาหละ๑บาท

การเดนทางมาเรยนต.ม.ธ.ก.จากบานคณปาทตรอกจนทรกนงรถเมลบางรถรางบาง

มาทศาลหลกเมองแลวเดนตอมายงธรรมศาสตรใชระยะเวลาเดนทางประมาณครงชวโมง

หลงจากนนพอคณแมทานมาอยทกรงเทพฯดวยผมกยายบานมาอยเทเวศน

ในรวมหาวทยาลย

สมยนนมหาวทยาลยธรรมศาสตรมสโมสร อยใกล ๆ ศาลเจาแมสงโต ซงใชไดทง

อาจารยและนกศกษา โดยมโตะบลเลยดบรการ นกศกษากไปรวมตวเลนบลเลยดกนจนไมเปน

อนเรยนไมไปฟงเลคเชอรจนมหาวทยาลยยกเลกบลเลยดไป

สวนรานอาหารในรวมหาวทยาลยในชวงนนทจ�าไดกมรานนายกกซงจ�าหนายกวยเตยว

และกาแฟ

4. �������������������� - ���� 2.indd 71 18/2/2554 13:16:50

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๗๒

มหาวทยาลยมรถบสสฟาแก ๆ สกรมทาเกา ๆ คนเดยวของมหาวทยาลย เรยก

“รถไอโกรง” เปนรถสองชน ชนลางมประตทางเขา มบนไดขนไปยงชนสอง ซงมทนงดานขาง

สองแถว ชนสองไมมหลงคา สวนใหญใชบรรทกนกกฬาไปซอม ความสงของรถไอโกรง นาจะสง

กวารถเมลธรรมดานดหนอยขนาดบรรทกของรถไอโกรงกไมมากเทาทผมจ�าไดคะเนวาชนลาง

นงไดประมาณสบกวาคนชนบนอกสบกวาคนทงหมดนาจะไมเกนยสบหาคน

พนทหยอนใจนงเลนนงคยของผมในรวมหาวทยาลยของผมสวนใหญคอสนามฟตบอล

จะมทรมน�าบาง ตอนนนรมน�าเจาพระยา มตนสนและยงไมมรว แตมตลงซเมนตทสามารถไป

นงเลนนงคยได

สสนชวตในรว ต.ม.ธ.ก. - มธก.

เวลาวางสวนใหญของผมกจะเลนฟตบอล ผมเปนนกกฬาฟตบอลตงแตสมยเปน

นกเรยนเตรยม จนเขามหาวทยาลย ตอนอย ต.ม.ธ.ก. ผมกเปนหวหนาทมฟตบอล ตอนนนผม

เลนต�าแหนงแบกเคยไปแขงขนชนะเตรยมฯของจฬาลงกรณมหาวทยาลยตอนอยมหาวทยาลย

ผมกเปนประธานฟตบอลอยถง๒ป

การแขงขนฟตบอลสมยทผมเปนนกเรยนเตรยมนน ไมไดจดแขงขนอยางเปนทางการ

เปนเพยงการนดแขงระหวางสถาบนแตกมเพอนนกเรยนเตรยมรวมชมรวมเชยร

สวนฟตบอลประเพณธรรมศาสตร-จฬานนสมยอยเตรยมผมเพยงแตเขารวมขบวนเชยร

มาไดเปนนกกฬาแขงกในสมยเรยนมธก.แลว

กจกรรมในชวงเรยน ต.ม.ธ.ก. มทงการแขงขนกฬาภายในของมหาวทยาลย ซงจด

แขงขนโดยแบงออกเปนคณะตามชนป คอ คณะปท ๑ คณะปท ๒ คณะปท ๓ และคณะปท ๔

แลวกใหนกเรยนเตรยมไดเขารวมแขงเปนคณะหนงดวย กฬาทใชในการแขงขนกฬาภายในน

สวนใหญจะเปนจ�าพวกฟตบอล และกรฑา ทงวง กระโดดสง วงขามรว เขยงกาวกระโดด กฬา

ภายในนจดขนพยงครงเดยวตอนทผมอยเตรยมปท๒ผมไดเขารวมเปนนกกฬาประเภทวงขามรว

กบเขยงกาวกระโดด

กจกรรมงานรนเรงระดบประเทศทมหาวทยาลยไปรวมคองานฉลองรฐธรรมนญทลาน

พระบรมรปทรงมา สวนอมพร ซงมหาวทยาลยธรรมศาสตรไปรวมออกรานขายขาวตม นกเรยน

เตรยมฯ กไปชวยเสรฟ สมยผมเรยนอย ต.ม.ธ.ก. ปทหนง ผมกเคยไปชวยเสรฟครงหนง

แลวในครงนนเขามประชาสมพนธใหแตงเรยงความเขาประกวด ผมกไดสงเขารวมประกวดดวย

ปรากฏวาไมมใครไดรบรางวลชนะเลศ สวนผทชนะรางวลท ๒ คอ นกเรยนเตรยมรนท ๑ ชอ

4. �������������������� - ���� 2.indd 72 18/2/2554 13:16:50

ประจวบอมพะเศวต ๗๓

วชตหอมโกศลและผมกไดรบรางวลชมเชยจากเรอง“ระบบการปกครองระบอบรฐธรรมนญสงเสรม

เศรษฐกจของชาตอยางไร”

มาในชวงเรยนมหาวทยาลยแลว กจกรรมทท�ากมกจกรรมการจดท�างานจดท�าหนงสอ

ออกจ�าหนายของคณะกรรมการนกศกษา ชอหนงสอ “ธรรมจกร” ออกปละ ๓ เลม โดยจดพมพ

ครงละ ๑,๐๐๐ เลม จ�าหนายอยทเลมละยสบหาสตางค เนอหาของหนงสอกเปนการรวบรวม

ขอเขยนของนกศกษาบางขอเขยนของอาจารยบางผมรบผดชอบหนงสอในต�าแหนง “บรรณกร”

ซงหนาทกคอบรรณาธการแตผมคดชอเรยกขนเองวาบรรณกรสวนทางจฬาลงกรณมหาวทยาลย

นนเขาเรยกสาราณยกร

นอกจากจะจ�าหนายแกนกศกษาปจจบนแลวกไดมการสงออกไปขายยงตางจงหวดดวย

เพราะตอนนนตางจงหวดมนกศกษาธรรมศาสตรทงานอยมากรวมไปถงคนทเคยเรยนธรรมศาสตร

ทงทเรยบจบและเรยนไมจบเขากถอตววาเขาเปนนกศกษาของทนเวลามการเคลอนไหวอะไรกตาม

กจะไดรบแรงสนบสนนจากในหลายกลม

หนงสอธรรมจกรเลมน หลงจากผมออกมาแลว กยงคงพมพจ�าหนายเรอยมาอกสก

ประมาณสามหรอสป กโดนเลนงานจากขอเขยนของหนงสอซงบางบทความมขอความคดคาน

รฐบาลบางบทความเขากกลาวหาวามความเกยวของกบคอมมวนสตเพราะเปนบทความวชาการ

ทมขอความอางองเกยวกบลทธเศรษฐกจของคารลมารกซเปนตน

เพราะไมยตธรรม ธรรมศาสตรจงตองเรยกรอง

เหตการณส�าคญคอสรางความเปลยนแปลงและสรางผลกระทบตอมหาวทยาลยอยาง

ใหญหลวงคอ ตงแตเหตการณรฐประหารเมอป ๒๔๙๐ ซงทานปรดเดนทางออกนอกประเทศ

ไปแลว หลงจากนนกยงเกดเหตการณกบฏวงหลวง และกบฏแมนฮตตนขนมาอก ซงคนทม

สวนเกยวของกมคนทเปนพวกทานปรดอยดวยรฐบาลจอมพลป.พบลสงครามขนมากไดเขามา

ท�าการตรวจสอบมหาวทยาลยธรรมศาสตรอยหลายเรองรวมทงเขามาท�าการจดการระบบการบรหาร

จดการใหมทงสงใหเปลยนเลขาธการทงการแตงตงผรกษาการมาแทนผประศาสนการเนองจาก

ต�าแหนงผประศาสนการนนตดดวยขอกฎหมายไมสามารถเปลยนแปลงเปนคนอนนอกจากทาน

ปรดได

นอกจากนน นกศกษาธรรมศาสตรเองกมการเคลอนไหวอยหลายครง ซงเปนสาเหต

ทท�าใหทางรฐบาลมองวา“พวกธรรมศาสตรหวแขง”

การเคลอนไหวครงทส�าคญทผมจ�าไดคอ เรองกฎ กพท ๑๑๐ ทกระทรวงมหาดไทย

เขาประกาศใหนกศกษาทจบรฐศาสตรจากจฬาลงกรณมหาวทยาลยไดเงนเดอนชนตรแปดสบบาทและ

4. �������������������� - ���� 2.indd 73 18/2/2554 13:16:50

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๗๔

คาวชาอกสามสบบาทรวมเปนรอยสบบาทแตธรรมศาสตรบณฑตจากมหาวทยาลยวชาธรรมศาสตร

และการเมอง เขาใหเพยงแปดสบบาทเทานน นกศกษาธรรมศาสตรเหนวากฎขอนไมเปนธรรม

จงมการเคลอนไหวทงเดนขบวนไปชมนมทหนากระทรวงมหาดไทยถงขนาดวามการกรดเลอดกน

ในตอนนนกมพวกจฬาลงกรณมหาวทยาลยบางสวนเขารวมดวย เพราะเขาเองกเหนวากฎขอน

ไมเปนธรรมเชนเดยวกน

แลวกมการเคลอนไหวปลดเนตสภาอกครงหนง กสบเนองมาจากความไมเปนธรรมตอ

มหาวทยาลยของเรา คอ แตเดมคนทจบธรรมศาสตรบณฑตแลว สามารถไปเปนทนายความ

ชนหนงแลวกสามารถไปเปนผพพากษากไดเปนอยการกไดตามเงอนไขทเคาก�าหนดแตภายหลง

เนตสภาเขาออกกฎใหมมาวาคนทจบธรรมศาสตรบณฑตจะตองเขาเรยนในโรงเรยนเนตสภาอก

ซงนกศกษากเหนวาไมเปนธรรม เพราะแตเดมนน คนทจบธรรมศาสตรบณฑตสามารถไปเปนได

ถงอธบดหรอผพพากษาศาลฎกากมความรความสามารถโดยไมจ�าเปนตองไปเขาโรงเรยนอก

ตอนนนกมการเลาลอกนไปวา มหาวทยาลยธรรมศาสตรมการน�านกเลงหวไมมาเปน

คนงานภารโรง ในตอนเยน ๆ ค�า ๆ นกเลงพวกนนกจะมาเดนสะพายปนรอบ ๆ มหาวทยาลย

บางกวากลวนกศกษาจะท�าลายมหาวทยาลยซงจรงๆแลวนกศกษารกมหาวทยาลยมากจะไป

ท�าลายไดอยางไร

เรยกไดวาในชวงเวลานน หลาย ๆ เหตการณกลายเปนปจจยในการเขามาจดการ

มหาวทยาลยของจอมพลป.ไดหมดในทกประเดน

ธรรมศาสตรถกยด ธรรมศาสตรถกขาย

คราวเกดกบฏแมนฮตตนนนมการยงปะทะกนททาชางตอนนนผมนงอยในธรรมศาสตร

กบเพอนหลายคนกมคนวงมาบอกวาจอมพลป. ถกจบพอสกพก ทหารกเขามาในมหาวทยาลย

เพอไลนกศกษาออกจากพนท เรากออกไป วนรงขนกไดขาววาธรรมศาสตรถกยด ผมเปนคณะ

กรรมการนกศกษาอยกเขารวมเรยกรองใหมหาวทยาลยเปดโดยยนค�ารองไปทกระทรวงศกษาธการ

แตกไมส�าเรจขณะนนพลโทสวสด สวสดเกยรต เปนผรกษาการแทนผประศาสนการกบอกใหรอ

ไปกอนแลวใหมหาวทยาลยประสานหาทเรยนชวคราวพวกคณะธรรมศาสตรกไปเรยนทเนตสภา

สวนคณะบญชกไปเรยนทโรงเรยนเตรยมฯของจฬาลงกรณมหาวทยาลย

มหาวทยาลยถกยดอยนานเปนปทเดยว พวกเรากพยายามเขยนบทความไปลงหนงสอ

พมพบางเพอเรยกรอง ระหวางนนกตองเผชญกบเหตการณททหารจะเขามาขอซอมหาวทยาลย

ดวยเงน 5 ลานบาทเพอจะท�าเปนโรงแรมส�าหรบชาวตางชาต แตกมพวกเราทท�างานอยกรม

4. �������������������� - ���� 2.indd 74 18/2/2554 13:16:50

ประจวบอมพะเศวต ๗5

บญชกลางไปเหนหนงสอทกระทรวงกลาโหมท�าเรองมายงมหาวทยาลยธรรมศาสตรและผรกษาการ

อนมตแลว กเอะอะกนขนมา เอาเรองไปลงหนงสอพมพ กลายเปนการเคลอนไหวชมนมขนมา

ทางทหารกไมกลาซอทางมหาวทยาลยกไมกลาขาย

จนกระทง เพทาย โชตนชต ซงเปน ส.ส. เขาไดตงกระทเรองธรรมศาสตรขนมา

เพราะเขาเปนศษยเกาธรรมศาสตร ถามแกรฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการ ซงตอนนนกคอ

พลโท ส. สวสดเกยรต พวกเรากเลยเตรยมเคลอนไหวกน โดยเดนขบวนไปสภาเพอเขาพบ

จอมพล ป. ขอใหคนมหาวทยาลย โดยบอกเหตผลวา ตอนนนกศกษาเดอดรอนมาก เพราะไมม

ทเรยนจอมพลป.กรบปากวาจะคนให

ตอนนนพวกเรามการเตรยมการจะไปทศนศกษาทบงบอระเพด จงหวดนครสวรรคอย

ออกเดนทางไปโดยรถไฟซงจดเปนขบวนพเศษ ตอนขากลบมาถงสถานหวล�าโพง ๗ โมงเชา

เรากจดรถ ๑๒ คนมารบทสถานรถไฟ แลวใหวงเขาธรรมศาสตรเลย เราประกาศกบทหารทเฝา

พนทอยวาจอมพลป.ใหเขาแลวเราไมรออกแลวแลวกใหรถวงเขาไปเลยเปนการยดธรรมศาสตร

คนเรยกวาเปนกลอบายทเตรยมการไวโดยมคนชวยวางแผนกน๒-๓คนมผมอารอมสมบต

แลวกชรนทรเผาวบลย

ด�าเนนการโดยสนต เขาจงเรยก “กบฏสนตภาพ”

ชวงประมาณ พ.ศ. ๒๔๙5 ผมไดเขารวมเปนกรรมการสนตภาพแหงประเทศไทย

ในสวนของมหาวทยาลยธรรมศาสตร กจะเปนกรรมการสนตภาพนกศกษา มกจกรรมลารายชอ

เพอรวมรณรงคคดคานการใชระเบดปรมาณ คดคานการสงทหารไทยไปชวยรบในสงครามเกาหล

กจกรรมเหลานแมกระท�าโดยสนต เพอเรยกรองสนตภาพ แตถกกลาวหาวาเปนคอมมวนสต

ทงสน อนเปนจดเรมตนสการจบกมในธรรมศาสตร กรรมการนกศกษาของธรรมศาสตรนโดน

ขอหากนหลายคน ทง ๆ ทผมในตอนนนผมไมไดเปนกรรมการนกศกษาแลว ผมเปนนกศกษา

ปรญญาโทแลว กโดนจบกมดวย กโดนจบกมคราวเดยวกบทานผหญงพนศข พนมยงค จนม

ชอเรยกกลมผถกจบกมในครงนนวา“กบฏสนตภาพ”

ตอนนนผมถกน�าไปฝากขงไวทสนตบาล ดวยขอหาคอมมวนสต คมขงอย ๔๐ วน

ระหวางนนกมการสอบสวน ผมเองกโดนสอบอยสหาครง บางคนกโดนซอมระหวางสอบสวนกม

แตพวกนกศกษาไมโดน และผมกไมถกสงฟอง แตตอนนน ผมเรยนปรญญาโท และท�างานรบ

ราชการทกระทรวงการคลงอยดวยกถกสงพกราชการชอทเรยนปรญญาโทกถกลบออกผมกตอง

ผนตวไปท�างานหนงสอพมพโดยไปท�างานเปนผชวยบรรณาธการของหนงสอพมพไทยอย๔ป

4. �������������������� - ���� 2.indd 75 18/2/2554 13:16:50

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๗๖

จนกระทงจอมพลป. ออกประกาศนรโทษกรรมแกคนทตองหาคดทางการเมองทงหมด

ทางมหาวทยาลยธรรมศาสตรจงคนสถานภาพนกศกษาใหผม แตตอนนนเนองจากรางลามานาน

จงตดสนใจไมกลบไปเรยนตอ สวนกระทรวงการคลงกยกเลกค�าสงพกราชการ ผมกกลบเขาไป

ท�างานเปนขาราชการกระทรวงการคลงเชนเดมตอมาผมไดโอนไปรบราชการในส�านกงบประมาณ

ตงแตปพ.ศ.๒5๐๒และกไมไดหวนกลบมาท�างานหนงสอพมพอก

ทานผประศาสนการ - อาจารยปรด ในความทรงจ�า

กจกรรมทท�าใหไดพบกบทานผประศาสนการในสมยนนคอ วนจบจากมหาวทยาลย

ซงมพธมอบปรญญาบตร สวนตอนทจบเตรยมปรญญานน อาจารยวจตร ลลตานนท เปนผมอบ

แตอยางไรกตาม ผมจ�าไดวา ทานอาจารยปรดมามอบปรญญาบตรอยเพยงหนเดยวคอป พ.ศ.

๒๔๙๐เพราะหลงจากนนทานกตองเดนทางออกนอกประเทศ

เหตการณทท�าใหผมไดมโอกาสไดพบทานอาจารยคอ คราวทธรรมศาสตรเดนขบวน

เพอเรยกรองดนแดนคนจากฝรงเศส ตอนนนผมนาจะเรยนอยชนปท ๑ ของ ต.ม.ธ.ก. แตทผม

ยงจ�าไดคอ ทานปรดมาพดในเชงหาม โดยทานเรยกประชมนกศกษาทงมหาวทยาลย นกเรยน

เตรยมฯ กไปฟงดวย ทานกลาววา นกศกษาทจะไปเดนขบวนเรยกรองดนแดนนทานไมหาม

แลวแตสมครใจ การเดนขบวนนถงอยางไรกจะไดดนแดนคน แตวาในทสดกจะตองคนให

ฝรงเศสอก ทานบอกวา เราไดดนแดนคนมาแลว เราจะตองคนใหฝรงเศส ชวชวตของนกศกษา

จะไดเหน แตวาในสมยทานไมแนวาจะไดเหน แตการหามปรามของทานในวนนนกไมไดเปน

ผลเพราะเหตการณในวนนนเมอมคนมาบอกวาจฬาฯจะเดนขบวนธรรมศาสตรกเลยตองเอาดวย

จงจดขบวนไปพวกเรานกเรยนต.ม.ธ.ก.กเขารวมดวยการเดนขบวนในครงนนรฐบาลจอมพลป.

กสนบสนนอยางเตมทผมจ�าไดวาเดนออกจากธรรมศาสตรไปทางราชด�าเนนออมสแยกคอกวว

แลวกมาออกตรงกระทรวงกลาโหมมาถงกเหนจอมพลป.ยนอยทระเบยงหนาตกกระทรวงกลาโหม

ตอนรบ และกลาวสนบสนนการเรยกรองดนแดนคน แตแลวเรากไดเหนวาเรองททานปรดพด

ในวนนนเปนความจรงเพราะเราไดดนแดนคนแลวในทสดกตองคนกลบไป

หลงจากนนแลว ผมไดมโอกาสพบทานอาจารยปรดอกครงหนง ตอนทผมท�างานอย

ส�านกงานเรงรดและพฒนาชนบทและเดนทางไปดงานทอเมรกาตอนขากลบผมกไดแวะไปเยยม

ทานทปารสซงทานไดเลยงอาหารดวยมอหนง

4. �������������������� - ���� 2.indd 76 18/2/2554 13:16:50

ประจวบอมพะเศวต ๗๗

ฝากรกษา “ธรรมศาสตร” ไวในจตวญญาณ

ผมรสกภมใจมากทไดเรยนมหาวทยาลยธรรมศาสตรและจบทมหาวทยาลยธรรมศาสตร

เพราะชวตเตบโตมาไดดกเพราะธรรมศาสตร

ในปจจบนมหาวทยาลยธรรมศาสตรเตบโตขนมากส�าหรบตวมหาวทยาลยเตบโตยงใหญ

ในทางทดแตผมมความเหนวานกศกษาธรรมศาสตรมความรกมหาวทยาลยนอยลงมจตวญญาณ

ของ “ธรรมศาสตร” ในเรองสทธ เสรภาพและประชาธปไตยนอยลง รวมทงมความสนใจในเรอง

การเมองนอยลง

ผมอยากใหนกศกษามความสนใจในเรองเหลานมากขน รวมทงอยากใหธรรมศาสตร

ออกสสงคม ออกสชนบทอยางทเคยท�ามาในระยะหนง โดยการออกไปชวยเหลอชาวบาน ไปให

ความรสรางความตนตวทางการเมองและประชาธปไตยและรในเรองสทธและเสรภาพมากขน

4. �������������������� - ���� 2.indd 77 18/2/2554 13:16:50

ฉนชอสดจตตภมจตรเปนคนกรงเทพฯคณพอเปนครโรงเรยนเทพศรนทรคณแมเปน

แมบานดฉนไดเรมเขาเรยนชนประถมทโรงเรยนสตรวทยาและเรยนทนจนจบม.๖เพราะใกลบาน

จบสตรวทยากมาเขาต.ม.ธ.ก.เปนรนท๒เวลาไปโรงเรยนบางวนกนงรถเจกทคนจนเขาเปนคน

วงลากเราไปฉนมพนอง๑๒คนมฉนมาเรยนธรรมศาสตรคนเดยวคนอนเขากเรยนพยาบาลบาง

อะไรบางแลวแตเขาจะเลอก

ทจรงฉนควรจะไดเปนต.ม.ธ.ก.รน๑แตปทต.ม.ธ.กเปดเปนปแรกนนฉนยงไมรจก

โรงเรยนนและไมรวาเขามสอบ ตอนนนกไดไปสอบเขาทโรงเรยนครสวนสนนทา แตโชคดทสอบ

ไมไดเลยเสยเวลาไป๑ปมเพอนสตรวทยาหลายคนทสอบไดกไปเปนครกน

เขาแผนกเตรยมปรญญามหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมอง

ปตอมาฉนกไดมาสอบเขาต.ม.ธ.ก.เขาประกาศวาจะรบเขาเรยนเพยงสรอยคนฉนสอบ

ไดทรอยกวาๆและไดเขาเรยนในหองค.ควาย

สมยนนพอแมไมคอยมบทบาทในการเลอกทเรยนหรอสาขาทจะเรยน แตส�าหรบฉน

คณพอกจบจากธรรมศาสตร ตอนเลอกทเรยนครงท ๒ ทานก�าลงวางแผนสรางทาเรอคลองเตย

จงเสนอวาใหเรยนบญชทธรรมศาสตร เมอจบแลวจะไดมาชวยงานททาเรอ ฉนกเลยตดสนใจ

เลอกต.ม.ธ.ก.และไดเขาเปนรนท๒ในป๒๔8๓

สดจตต ภมจตร

4. �������������������� - ���� 2.indd 78 18/2/2554 13:16:50

๗๙สดจตตภมจตร

ตอนอยสตรวทยาเปนโรงเรยนผหญงลวน พอเขามาธรรมศาสตรแลวเจอเพอนผชาย

ตอนแรกกเดนกมหนากมตาไมกลามองใครความรสกตอนแรกมนกอายๆแตพออยไปสกเดอน

เดยวกชนแลว เพราะเพอนผชายรน ๑ นเขาชอบลอ กระแนะกระแหน นาน ๆ กชนไป และ

กลายเปนเพอนกนสามของฉนคณเจมกเปนต.ม.ธ.ก.รน๑รนเขาไมมผหญงเพราะตอนนน

มผหญงมาสมครคนเดยวเขารวาจะไมมเพอนกเลยสละสทธไปเสย

เครองแบบ

ชดเครองแบบของนกศกษาหญงโรงเรยนเตรยมฯ เปนเสอแขนสนสขาวเอวจมพนด ๆ

เปนแผนอยรมสดสน ๆ ปกเปนวงกลมมผกหกระตาย ตรงอกตดตราของโรงเรยนเตรยมฯ สวน

กระโปรงจะเปนสน�าเงนกรมทาหรอสด�า จบแคเขาหรอครงนอง ใสถงเทารองเทาหมขอเหมอน

นกศกษา ตอนไปเดนเรยกรองดนแดนกใสชดน สวนเวลาทไมไดไปโรงเรยนกแตงตวธรรมดา

ไมมขาสนอยางทกวนนสนทสดกอยไดแคเขา

การสอบ

ตอนนนใน ต.ม.ธ.ก. รสกวาจะทกเทอมจะมการสอบ และแตละคนจะตองเปลยนหอง

ไปตามคะแนน คนทไดคะแนนเปนท ๑-๓๐ อยหอง ก สวนท ๓๐ ขนไปกหอง ข หอง ค

ตามคะแนนของตวสวนฉนอยหองคตลอดผลการเรยนอยในระดบกลางๆตอนนนมหองเรยน

ทงหมดนาจะสก ๗ หองคอ ก, ข, ค, ง, จ, ฉ แลวกมหองพเศษ ฐ. คอเปนหองทเรยนเปน

ภาษาฝรงเศสอยหองเดยว นอกนนเรยนภาษาองกฤษ ซงจะมการแบงแยกตงแตตอนสอบเขา

เพราะเขาจะใหเลอกวาจะเรยนโดยใชวชาเอกภาษาองกฤษหรอภาษาฝรงเศส

วชาตางๆ

แมฉนจะไมไดอยหอง ฐ ซงเปนหองเอกภาษาฝรงเศส แตฉนกชอบเรยนวชาภาษา

ฝรงเศสทสด เพราะเราเรยนภาษาองกฤษแลวมาเรยนฝรงเศสรสกมนงายขน ท�าไดดกวาภาษา

องกฤษ

อาจารยทสอนภาษาฝรงเศษตอนนนมมาดามอภย ชาวฝรงเศสซงเปนภรรยาของ

ดร.อภยพวกเรากเรยกกนแตมาดามอภยจนจ�าไมไดวาจรงๆแลวทานชออะไรกนแน

วชาอนกมวชาแปลก ๆ อยาง วชาเทคโนโลย และอกหลายวชาซงตอนนกจ�าไมคอย

จะไดแลวเพราะมนเยอะมาก ครสวนมากจะเปนครผชาย ครผหญงทจ�าไดกจะมคณครประมวล

ซงโดยมากจะคมอยหองพยาบาลทจ�าไดแมนกคอครทกคนดกบพวกเรามาก

4. �������������������� - ���� 2.indd 79 18/2/2554 13:16:50

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.8๐

ความผกพนระหวางเพอน

ส�าหรบฉนแลว การไดนงเรยนรวมกบนกศกษาชายเปนเรองแปลกใหม เรานงเรยง

ตามเกรด ตามคะแนนทแตละคนสอบได รสกวามความเทาเทยมกน และท�าใหสนทสนมกนได

งายขนแตสวนมากผหญงเขากอยกลมผหญงตามความเคยชน กบพวกปอนกสนทกนเพราะไดท�า

กจกรรมรวมกนบางในรนของฉนครสมบตทสอนวชาพละศกษาเหมารถพาไปทศนศกษาอยางหอง

ของฉนไดไปทปากน�าทสมทรเจดยแตไมทราบเหมอนกนวาหองอนๆจะไดไปดวยหรอเปลา

แตละหองถาอยปเดยวกนสวนมากกจะรจกกน เพราะบางวชากตองมาเรยนรวมกน

อยางวชาพละศกษาเปนตน เวลาสอบพวกเรากไมคอยซเรยสกนเทาไหร บางทสอบ ๆ ไปกหอย

กระดาษค�าตอบลงไปใหเพอนดบาง มลอกกนเลก ๆ นอย ๆ ทงทมครคมสอบเดนดตลอด เวลา

สงสมดการบาน นกศกษาผชายเขากไมคอยจะท�ากนหรอก มาเปดของเราแลวเอาไปลอกหมด

พวกนซนๆทงนน

ฉนรสกสนทสนมกบเพอน ๆ โรงเรยนเตรยมมากกวาตอนเรยนมหาวทยาลย ยงกบ

เพอน ๆ รน ๒ ยงสนทมาจนถงตอนน มการนดพบเจอกนอยทกเดอนฉนเปนคนออกจดหมาย

นดเจอกน อยางเชน ลกเพอนแตงงาน เพอนปวยหรอเพอนจะตาย ฉนกจะท�าจดหมายแจงใหร

กนทวและชวนกนไปงาน ไปเยยม ท�าใหพวกเรารกกนเหนยวแนนมาจนตอนน ตอนแรกเรานด

ทานขาวทกเดอน มากน ๓๐ คน เดยวนเหลอสามเดอนครง คนกคอย ๆ ลดลง เหลอหาคน

เวลามากตองใหลกจงมาบาง ตอนนบางคนกเกาสบกวาแลว ฉนนแปดสบเจดแลว แตเรากยง

ตดตอกน

สงทท�าใหเรารกสนทกนเหนยวแนนขนาดนอาจเปนเพราะตอนนนมนมกจกรรมเยอะ

อยางการแขงกฬาในมหาวทยาลยกมแขงหลายอยางทงกระโดดขามรววงรอยเมตรสองรอยเมตร

แขงในรน๑รน๒รน๓อะไรอยางนแตรน๑จะเสยเปรยบเขาเพราะมแตผชายตอนนนมคน

มาชอบฉนหลายคนเพราะเราเปนนกกฬาเขากมามาแหยมาแซวเวลามซอมกฬาเขาจะมายนกน

ขาง ๆ เตมไปหมด เรากซอมไป เขากกระเซาไป เรยกชอบาง แตเรากไมคอยสนใจ ตอนหลง

พอเรยนไปสกพกรจกกนกเปนเพอนกนหมด

นอกนนกยงมการแขงกฬาเนตบอลผหญงระหวางเตรยมจฬาฯกบเตรยมฯธรรมศาสตร

(แขงทสนามจฬาฯ)งานบอลประเพณกไปทกปวนอาจารยปรดวนธรรมศาสตรกไปรองเพลงทกป

ถาจะไมไปกเพราะวาตายแลวหรอไปไมไหวแลวเทานน

4. �������������������� - ���� 2.indd 80 18/2/2554 13:16:50

8๑สดจตตภมจตร

งานฟตบอลประเพณ

บรรยากาศงานบอลสมยฉนยงเรยนเตรยมกคกคกเหมอนเดยวน แตเหนวาการลอ

การเมองมนไมคอยเขมขนเหมอนกอน แตการแปรอกษรรสกวาจะเกงขน อาจเปนเพราะสมยนน

ยงไมมนกศกษามากเทานการแปรอกษรใหอลงการณจงท�าไดยากแตตอนนการแปรอกษรสวยงาม

มาก

การท�าโทษ

เมอกอนนพวกเราเคารพครมาก เวลาท�าผดยงถกตอยเลย โดยเฉพาะพวกแกน ๆ

รน๒ไมคอยมแตรน๑มจ�าแลงกบละลวบนนาคซงโดนตกลางหองประชมทงรวมสองรนใหได

เหนกนทกคนโทษฐานทแอบสบบหรบางทกใตตนจ�าปบางทกในหองน�าพอสบกมควนฟงออกมา

จนโดนจบได วนทโดนตเขานงกางเกงมาสองสามชน ตเทาไหรกไมเจบ ตอนหลงผอ�านวยการ

จบไดจงหวดขาเมอกอนการสบบหรนนถอวาเกเรมาก

ครงหนง สองคนนทะเลาะกนและจะตอยกนเลยโดนครพละจบผกเชอกแลวชกรอกให

ชกกนทตนกามปหลงมหาวทยาลย เราพวกกไปดแลวหวเราะกนจนคกรณเองกข�าจนเลกตอยกน

ไปเอง

ละลวบนนาคนนเปนตวแสบของรน๑เลยและเปนเพอนสนทของคณเจมสามของฉน

ชอบมานอนคางบานนบอยๆสมยเรยนเรามกจะไปนงกนขางๆศาลเจาพอสงโต เพราะตรงนน

มนมรานอาหารอยบางทกมกวยเตยวเรอพายกมาจอดอยขางๆ กแอบกนกนออกจะสนกมากกวา

อรอย

(ละลวเขาเปนลกเจาคณ สนทกบครอบครวฉนมาก กระทงตอนทฉนแตงงานกบ

คณเจมแลวเขากยงมานอนอยทบานฉนเสมอตอนนนคณหญงแมของคณละลวทานจายเบยเลยง

ใหวนละยสบบาทเขามพนอง5คนคอคณละลองคณละลวคณลวละลองคณลองละลวแลวกม

นองสาวชอคณลลา)

เวลาพวกเราจะไปเทยวกนกมกจะเปนทเฉลมกรง ซงมรานกาแฟใสครมอรอยมาก

ชอ ออน ลอก หยน เดยวนกยงอย แลวกมรานโงวกตรงขางเฉลมกรงซงกวยเตยวผดอรอยมาก

มารทหลงวาเขาใสน�ามนงา เลยท�าใหหอม อรอย แหลงความบนเทงในสมยนนยงมไมเยอะอยาง

ทกวนน หนงสอกมใหเลอกไมมาก ทฉนอานโดยมากจะเปนการตน(ชอเรองอะไรกจ�าไมไดแลว)

หรอไมกเปนหนงสอนทานแตทแนๆกคอไมมหนงสอแฟชนอยางทกวนน

4. �������������������� - ���� 2.indd 81 18/2/2554 13:16:50

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.8๒

มครอบครว

ตอนนนเวลาคนจะจบกนเปนแฟนกนกคบกนเปดเผยปกตกไมมใครมาแหยเพอนสนท

กจะรกนเปนนย ๆ แตสมยนนมนไมเหมอนสมยน จะไปเทยวกนนอกสายตาผใหญนนออกจะ

ไมงามโดยมากเขามส�านกและไมท�าอยางนนจะเจอกนทโรงเรยนและมหาวทยาลยเปนสวนใหญ

เวลาเจอกนกคยกนเฉย ๆ ไมมเดนควงกน เรยกวาถาไมรมากอนวาชอบกนคนอนกจะดไมออก

เสรจแลวกตางคนตางกลบ หรออยางวนหยดคนทเขารกกนชอบกนกจะไปหากนทบานผใหญรบร

อยโรงเรยนกอยในสายตาของครอาจารยตลอดเวลา

ฉนถอวาโชคดกวาเพอนนกศกษาเตรยมคนอนเพราะอาจารยปรดทานเปนเพอนกบ

คณพอของคณเจม(คณพระเจนสกลรตน)ตอนฉนแตงงานกบคณเจมในป๒๔8๗คณพอกไปหา

อาจารยปรดใหทานมาเปนประธานแตงงาน ทานกเลยใหแตงทตกโดม รสกวาจะเปนคเดยวทได

แตงบนนนอาจารยทงหลายกมารวมงานอยางอาจารยถนดและอาจารยอาบคอมนตเพราะตอน

เปนนกศกษาเรากไดท�ากจกรรมชวยเหลอโรงเรยนมาตลอด ครอบครวเราสนทกบทานผประศาสน

การกบทานผหญงพอสมควร วนทลกแตงงานเชญทาน ทานกมาเปนประธานให เราตดตอทาน

อยเรอยปใหมวนเกดเรากไปเยยมทานผหญงทบานททงมหาเมฆ

Spanish Dance

ตอนแตงงานฉนจบจากเตรยมแลวและเขามหาวทยาลยธรรมศาสตร ก�าลงเรยนบญช

ป๒พอแตงงานแลวกเลยไมไดเรยนตอสวนคณเจมนนจบกฎหมายไดปรญญาเรยบรอยแลว

ตอนนนแมจะแตงงานแลว แตกยงมกจกรรมทตองกลบมาชวยโรงเรยน ตอนนน

ในหลวงสองรชกาลทแปดทเกาทานเสดจนวตพระนครตอนทพกหยดเทอมธรรมศาสตรกเชญเสดจ

มางานเลยงตอนรบพวกอาจารยกใหเราไปเตนระบ�าสเปนซงเคยแสดงมาครงหนงแลวในอกโอกาสหนง

ผฝกซอมใหคอมาดามอภย(พนทโยธน)ครสอนวชาภาษาฝรงเศสพอมาแสดงเปนครงทสองทาน

จงไมเหนอยมากเพราะไมตองเรมตนฝกใหมเครองแตงตวกมอยพรอมแลวนกเตนจบคหญงชาย

แลวกเตนถวายทานบนตกโดมเลยทจรงตอนซอมกก�าลงแพทองกตองซอมบางพกบางแตในทสด

งานกผานไปไดดวยด

ท�างาน

หลงแตงงานแลวฉนกไปท�างานโรงพมพประยร ของคณประยร หอมวไล เพราะมนอย

แถวเสาชงชา ซงใกลบาน ตอนนโรงพมพกลายเปนรานสขภณฑไปหมดแลว ตอนนนกมหนาท

ตรวจปรฟเปนหลกพอออกจากงานนกมาคมโรงเรยนวดธาตทองเพราะวาคณพอของคณเจมเปน

4. �������������������� - ���� 2.indd 82 18/2/2554 13:16:50

8๓สดจตตภมจตร

คนสรางวดน หลวงพอดตเจาอาวาสกเปนลกเลยงของคณพอคณเจม ทกเชาเรากเอาของมาถวาย

ตลอดอยมาทานกมาปรกษาวาทานอยากจะตงโรงเรยนอนบาลเรยนฟรกนฟรใหกบเดกๆแถว

พระโขนงและคลองเตยน ฉนกเลยมาท�าใหทานจนกระทงเดยวน รสกดใจทไดออกไปท�างานใหกบ

สงคมตอนนกอยกบพวกครๆและเดกๆท�าแลวกสบายใจทเราไดท�าอะไรใหคนอนบาง

ลกๆของฉน๔คนไปเรยนเมองนอกหมดเราสงไปตงแตม.๓คนโตจบจากอเมรกา

คนทสองจบจากองกฤษ คนทสามจบจากสวตฯ คนทส จบประวตศาสตรจากอเมรกา ตอนแรก

กเขาไปเปนอาจารยทธรรมศาสตรแตไดเงนเดอนแครอยกวาบาทเขาคดวาใชไมพอเลยมาท�างาน

กบบรษทของพอ

ฉนรกธรรมศาสตร

ฉนรกธรรมศาสตร และเฝามองการเปลยนแปลงของธรรมศาสตรตลอดมา กไดเหนวา

เรามแตจะดขน ฉนยงดใจวามหาวทยาลยเรายงมชอเสยงดขนในดานการศกษา สงคมกยอมรบ

การทเราไดขยายไปทศนยรงสตกเปนเรองทดมาก ทนนกวางขวาง ตองขอบคณอาจารยปวยทซอ

ทไวทานมองการณไกลถาไมซอทตงแตตอนนนเรากไมรจะขยบขยายอยางไรวนทเปดศนยรงสต

เรากยงไปปลกตนยงทองกนเลย สงทท�าใหธรรมศาสตรเปนธรรมศาสตรไดอยางทกวนนอยทคน

ของเราทงผบรหารครบาอาจารยและนกศกษาปจจบนนเรากยงมชอเสยงดอยกยงไมนอยหนา

ใครหรอก

ตอนนคนรนฉนกคอยๆตายกนไปรน๒จาก๓๐๐กวาคนทเขามาเรยนตอนนเหลอ

8๐ คนแลว หรออาจนอยกวานนเพราะเพอนทอยตางจงหวดบางทเขาตายแลวญาต ๆ กไมได

บอกเรา แตถาผหญงดวยกนเราจะรเพราะมกนอยแค ๓๐ คนเทานน พวกเรามการจดการเงน

สวสดการรน คนไหนเสยชวตกใหสองพน ชวงนทไมไดเกบเงนรนแลวเรากไปงานศพกน แลวแต

ใครจะท�าบญและเวลาท�าบญใหรนเราจะไปเลยงทโรงพยาบาลสงฆใครจะจายเทาไหรกมาชวยกน

ทกป วนทยสบ หรอยสบเอด เดอนมนา เสรจแลวกไปทานขาวกนทโรงแรมเวยงใตของรนพ

ธรรมศาสตรชอคณนนทกานท เวลาเจอกนทไรกคยกนแตเรองความหลง เรองของเรา เรองของ

ธรรมศาสตรแลวกมความสขรอจะไดมาเจอมาคยกนในเรองเดมๆนอกอยางไมมวนเบอ

4. �������������������� - ���� 2.indd 83 18/2/2554 13:16:50

4. �������������������� - ���� 2.indd 84 18/2/2554 13:16:50

ประวตศาสตรบอกเลา ต.ม.ธ.ก. รน ๓

�����������.indd 85 18/2/2554 13:22:49

�����������.indd 86 18/2/2554 13:22:49

วยเดก

ผมเกดทจงหวดอตรดตถแตไมไดเปนคนอตรดตถ คณพอของผมเปนขาราชการทหาร

จงถกยายไปประจ�าตามจงหวดตาง ๆ ทจรงทานเปนคนเพชรบร สมยเดกผมกตองยายตามทาน

ไปเรอย จากอตรดตถไปสระบร จากสระบรไปลพบร เรยนหนงสอในจงหวดนนบางจงหวดนบาง

ไมคอยเขาทเขาระบบกบเขาเทาไหร กอนมาเขาเตรยมฯธรรมศาสตรน ทลกทเลตามคณพอไป

เรอยๆ เมอผมจะขนม.๖คณพอทานเปลยนจากทหารมาเปนต�ารวจและเขามาซอบานในกรงเทพฯ

ผมกตองยายมาเรยนโรงเรยนอนทรศกษาบานใหมของเราอยแถวบางกอกใหญเคาเรยกคลองบาง

ล�าเจยกใกลๆกบทาพระเวลาผมมาโรงเรยนเตรยมฯธรรมศาสตรกขนรถทเจรญพาศนมาลงท

ศรราชแลวกนงเรอขามไป

อนทจรงคณพอผมทานอยากใหเขาโรงเรยนนายรอย แตพอผมไปสมครสอบเตรยม

นายรอยกพบวาสายตามนเอยง ท�าใหไมผานตรวจโรค ผมกตองกลบมาอยบาน ระหวางทยงไมร

จะเรยนอะไรผมมหนาทตองออกไปรบไปสงพสาวไปเรยนเพราะทบานผมเขาหวงลกสาว

ตอนนนเพอนฝงทจบหกดวยกนมากชวนไปเรยนเตรยมฯธรรมศาสตรผมกไปกบเคาโดย

ทไมรเรองอะไรหรอก ไมรจกเตรยมฯธรรมศาสตรดวยซ�า ตอนทยนใบสมครสอบกไมคดวาจะได

เขามสอบทงภาษาไทย เรยงความ ยอความคอเนนหนกไปทางภาษาไทยเพราะวาใหเขามาเรยน

เพอไปท�างานราชการแลวกมวชาภาษาองกฤษบางแตพวกเราเปนเดกตางจงหวดภาษาตางประเทศ

คนง ฤๅไชย

5. �������������������� - ���� 3.indd 87 18/2/2554 13:17:27

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.88

จะสเดกในเมองหลวงไมคอยได แตวชาภาษาไทย ยอความนท�าได พอประกาศผลออกมากมชอ

กบเขาดวยผมกดอกดใจใหญ

สมยทผมสอบเขามามนมทงหมดสบเอดหอง หองละประมาณยสบ สามสบคน ผมได

อยหอง ซ โซ พอเปดเทอมกไดเรยนในตกใหญ วนแรกทานผประศาสนการมาแจกกระดาษ

แจกสมดเรยนในงานปฐมนเทศซงจดในหองประชมใหญใกลทาพระอาทตย

เมอพวกเราเงยบเสยงลงอาจารยปรดทานกออกมากลาวตอนรบ ตอนนนกยงไมรจก

ทานสกเทาไหร เคยเหนทานบางตามหนงสอพมพ รวาทานคอหลวงประดษฐมนธรรม แตกไมร

อะไรลกซงเพราะตอนนนแมจะมหนงสอพมพแตกหาอานล�าบาก วทยกมอยชองเดยว ถงไดฟงก

รเรองบางไมรเรองบางเพราะยงเดก

ชวตโรงเรยนเตรยมฯ

โรงเรยนเตรยมในสมยนนเปนทรวมของคนทกฐานะทกชนชนในเหลานกเรยนเตรยมฯ

นนมตงแตคนทอตคตไมมเงนกนอาหารกลางวนคนทพอมกนไมตองอดอยางผมไปจนถงบางคน

ททางบานมฐานะดมากๆอยางลวละลองบนนาคซงเรากรวาเขาเปนลกพระยาเขากท�าตวปกต

ไมไดถอตวอะไร แตมอยวนหนงทเขาใสสทมาเรยนแลวกใหรถเจกเขามาสงถงหนาตกเลย ไมร

นกพเรนทรอะไรขนมาเพราะปกตเขากชอบท�าอะไรแผลงๆอยแลวพอมาถงกเลยโดนพวกเราก

โหตอนรบเสยยกใหญ

พอเรมเรยนนอกจากไดเพอนใหมจากทกสารทศ พวกเรากไดพบกบวชาแปลก ๆ ท

นอกเหนอจากทเราเรยนตอนม.๖หลกสตรของเตรยมฯธรรมศาสตรท�าใหนกศกษาไดเปดโลกทศน

อยางวชาเทคโนโลย เศรษฐศาสตร แมแตวชาปรชญากมสอน ใครจะคดวาเราจะเรยนเพอเตรยม

ไปเปนนกกฎหมายนจะสอนเทคโนโลย สอนเศรษฐศาสตรซงเราคดวาไมเกยวกบนกกฎหมายเลย

และในขณะเดยวกนกมสอนดนตรวรรณคดบาล-สนสกฤตดวย

เทานนยงไมพอวชาทไมคดวาจะไดเรยนกยงมอกเชนชวเลขและพมพดดซงตอนนน

เราไมรวาจะเรยนไปท�าไมแตทานผประศาสนการทานเหนตงแตแรกวาเราตองไดใชในการท�างาน

แนนอนเพราะไมวาหนวยราชการไหนกระทรวงใดกตองใชสองวชานทงสนคลายๆ กบการเตรยม

เราใหพรอมใหรทกอยางสวนใครจะไปทางไหนกแลวแตเราจะเลอกเอาเอง

วชาชวเลขนท�าใหนกเรยนเตรยมหลายคนไดดบไดดมาแลว อยางจ�ารญรองปลด

กระทรวงมหาดไทยนเขากเคยเปนแชมปชวเลขของประเทศไทย พอจบเตรยมฯ แลวไปท�างาน

ในสภา จดอภปรายจนไดดบไดด ทานทตอรณ ภานพงศกเคยเปนแชมปพมพดดประเทศไทย

พอจบเตรยมกไดไปเปนหนาหองจอมพลป.จอมพลสฤษด

5. �������������������� - ���� 3.indd 88 18/2/2554 13:17:27

89คนงฤๅไชย

นอกจากจะไดเรยนวชาทจ�าเปนตอการท�างานแลว ทานผประศาสนการยงอตสาหไป

หาอาจารยทมคณภาพทสดมาสอนพวกเรา อาจารยทสอนวชาไหนกเปนสดยอดของวชานนวชา

ภาษาฝรงเศสกไดคนทจบจากฝรงเศสอยางดร.สมปองอาจารยนวลจนทรซงเปนอาจารยผหญง

ทท�าใหพวกเราไดฮอฮากนมาก เพราะทานจะนงกระโปรงเหนอหวเขานดหนอย สมยนนถอวา

เปรยวมากแลว คอทานทงเกงทงสวยกเปนขวญใจวยรนอยางพวกเรา คณครทสอนบาลบางทาน

กเปนเจาคณสกมาจากพระมาสอนเราใหรรากเหงาของภาษาไทย แตสวนใหญแลวเรากเรยนวชา

กฎหมายกบฝรงเศสเปนหลก

ผมจ�าไดวาตอนนนเรากลวครอาบคอมนตรมากเพราะทานเปนผอ�านวยการเพอนคนหนง

โดนครอาบเฆยนหนาหองประชมใหญเพราะเอาปากกาหมกซมไปสลดใสทานหลงจากโดนทาน

ต�าหนจากการท�าผดอะไรสกอยางหนง พอทานเรยกไปถงหองประชมมนกลงนอนกบพนเพราะ

โรงเรยนเกาของเขาใหนอนลงใหครต ครอาบกเรยกใหยนแลวตไปหกทหรอสบสองทกจ�าไมได

แลวกประกาศวาโดนตขอหาอะไรเพราะนเปนขอหาท�ากาวราวกบอาจารยผใหญซงถอวาเปนเรอง

อกอาจมากส�าหรบสมยนน

ลงโต

ลงโตเปนยามทเฝาประตททาพระจนทร ใครจะเขา จะออกได กตอเมอ หนงถงเวลา

สองตองแตงตวเรยบรอย คอแมจะเลกเรยนแลวกตองแตงชดลกเสอสมทรเสนา ตองใสหมวก

เพอนรนผมคนหนงเปนผหญงชอมาลวภา สาระเกษตรตรน เคาลมเอาหมวกมาหรอยงไงนละ

ลงโตกไมใหออกกตองบอกเพอนใหโยนหมวกเขามาใหใสถงจะไดออกจากโรงเรยน

พวกเราบางคนกไปหลอกแกบาง ไปแกลงแกบาง เพราะหงดหงดทแกเขมงวดมาก

พอใครท�าผดแกจะจดชอไววาชออะไร ท�าผดอะไร แลวเอาไปรายงานทกองอ�านวยการ พอชอเรา

ไปถงตรงนนกจะถกท�าโทษโดยการใหยนตากแดด แกจะจรงจงกบการเปนหเปนตาใหครอาบ

คอมนตรมากมารทหลงวาลกชายแกเรยนโรงเรยนเตรยมทหาร

การเรยนรวมกน

ตอนนนโรงเรยนเตรยมมนกเรยนชายมากกวานกเรยนหญง พวกเราสวนใหญกจาก

โรงเรยนชายลวนและหญงลวน เมอมาเขาโรงเรยนเตรยมตองนงเรยนปนกนหมดกตองมการ

ปรบตวกนพอสมควรแตดวยความเคยชนเวลาเลกเรยนสวนใหญพวกเรากยงจบกลมกนตามเพศ

ของตวเอง ผหญงเขากอยกลมเขา ไอเรากจบกลมของเรา แตบางทเวลาเราจดเลคเชอรจากการ

สอนในไมโครโฟนไมทนกตองมไปปรกษากนหรอแลกกนดสงทอกฝายจดบางกท�าใหสนทกนหมด

5. �������������������� - ���� 3.indd 89 18/2/2554 13:17:27

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.90

อยางคณสมานศกดสงวนนเขาเปนคนทท�าเลคเชอรไดดมากหมดชวโมงแลวจะเอาสงทเพอนๆ

จดมาประมวลเขาดวยกนแลวคดใหมใหสวยงามอกครงแลวกลอกมาแจกเพอนๆ

บางทผหญงเคากเรยนเกงกวาเราเขากไดเปนหวหนาหองอยางคณวไลปนทองแตงงาน

แลวกอาจจะเปลยนนามสกลเปน ตนตประภา ทเปนหวหนาหองหอง๒ ตอนป ๒ ตอนนนปหนง

เปนหองก,ข,ค,งพอขนปสองเปลยนเปนหอง๑,๒,๓,๔ตามคะแนนพวกเราจงไดมเพอน

หลากหลายปกตในหองกจะมกจกรรมทเกยวกบการเรยนกนอยแลวแตวาการสนทกบเพอนตางชน

กตองอาศยกจกรรมอนๆเชนเลนกฬาดวยกนอยทมเดยวกนผหญงเขาจะเลนละครดวยกนอยาง

มาลวภากบเครอพนธ ทเลนละครตอนปดภาคเรยนครงหนงและตอนในหลวงเสดจครงหนง รสก

จะเปนเรองอนอะเปอรเชยนมารเกตและระบ�าสเปนในเพลงLaPaloma

กจกรรม

กจกรรมหลกๆ ทท�าใหคนธรรมศาสตรมโอกาสไดสนกรวมกนกคองานฟตบอลประเพณ

วนนนจะเปนวนพเศษทกรงเทพฯกลายเปนสเหลองแดงชมพทงกรงบนถนนถาเปนรถเสอสเดยวกน

สวนกนกจะรองเฮใหกนแตถาเปนคนละสกนกจะโหกนเอาสนกเอามนตามประสาวยคะนองแตจะ

ไมมทะเลาะบาดหมางกนแพชนะไมส�าคญแตตอนนนเราชนะมาตลอดพอวนทเราแพสงครามโลก

กเขาเมองไทย

วนนนพวกผหญงเคาจะแตงตวสวยไปเชยร นงกระโปรงขาว ใสเสอแดงเหมอนกน

หมดเลย แลวกมหมวกทพบได สวนผชายกนงกางเกงขายาวสขาว แลวเสอเหลองแดง แลวกม

หมวกเหมอนกนพวกเราจะออกจากบานกนตงแตเชาแมวาเคาจะแขงกนสโมงเยนพอแมผปกครอง

เขากจะรวาวนนเปนวนทตองปลดปลอยใหพวกเราไดออกมาสนกกนหนงวนในหนงป

ธรรมศาสตรจะมรถคนนงเรยกวาไอโกรงมนจะคลายรถเมลเลกสเทาๆเคาสรางให

คนนงขางบนไดสวนขางลางเอาไวบรรทกของ สงของ คณสมานเขาจะไดขนไอโกรงบอยเพราะ

เปนนกดนตร มเลนทไหนกตองนงไอโกรงไป พวกเราหนม ๆ ไดขนไปนงขางบน แหมมนโก

มากนะ แตวนทแพจฬาฯนนงคอตกกลบมหาวทยาลย วนนนกลบมามนค�า สองทมกวาแลวก

แจกขาวปลาอาหารตางคนตางกนขาวแลวกรบกลบบาน

นอกจากนนกแขงกฬาอยางอนเชน รกบ แตไมสนกเทาฟตบอล ฟตบอลนแขงกบ

จฬาฯอยางเดยว แตรกบมนเลนทงนายรอย นายเรอ จฬา ธรรมศาสตร ตอนหลงนม วชราวธ

เกษตรศาสตรเขามาแขงดวย เมอมหลายทมเขากมแขงหลายครงท�าใหตามไปเชยรยากกวางาน

บอลประเพณซงเราทกคนตงหนาตงตารอมาทงปกจกรรมอนๆ เทาทจะไดกรสกวาจะมงานไหวคร

ครงหนงตอนปแรกทเขามากไมไดเปนงานใหญมาก

5. �������������������� - ���� 3.indd 90 18/2/2554 13:17:27

9๑คนงฤๅไชย

เวลาวางจากกจกรรมของโรงเรยนนนมไมมากนกบางคนกอาจไปดหนงดวยกนทโรงหนง

เฉลมกรงบาง พวกทมแฟนกจะนดกนไปดหนง สมยนนเวลาไปดหนงนตองแตงตวเรยบรอย

หนอยนะตอนนนมนเปนสมยของจอมพลป.ผหญงตองใสหมวกสานสวยๆ ผชายกใสหมวกธรรมดา

ใสเสอกระดมหาเมดกางเกงแพรไมมปกเปนคอตงๆเรยกวาแตงแบบในพลนกรกมหงวนเลย

และทตรงเฉลมบรจะมลอดชองสงคโปรซงถาใครไมไดกนถอวาลาสมยมากวยรนทมระดบตองไป

กนลอดชองเจกฮวทเฉลมบรเปนแฟชนการกนแหงยคนนเลยทเดยว

ตอนนนผปกครองเขาจะไมคอยมบทบาทกบเรามาก เคาจะเปนหวงกแตลกสาว

เทานนละอยางทบอกวาคณพอมอบหมายใหผมมหนาทรบสงพสาวครงหนงพสาวเขากลบดก

กตองนดกนเพราะมนไมมมอถอเหมอนสมยน ผมกไปคอยเขาบานพรอมกนหนาบาน สามทม

เขากมาสนกมาเลยแตผมถกพอตฐานพาพสาวไปเทยว

โดยสวนตวแลวผมเปนเดกเรยบรอย ไมมวรกรรมอะไร อยในโรงเรยนกมท�ากจกรรม

เลกนอย เชน เปาแตรใหวงโยธวาทต แลวกเปนนกฟตบอลทแขงกนระหวางหอง หรอภายใน

มหาวทยาลยสวฒนวรดลกกเปนนกฟตบอลทมเดยวกบผม

ตอนนนมคนชวนไปเปนเสรไทย ชวนไปบานทานอาจารยปรด แตผมกไมไดไปกบเขา

ตอนหลงมาฟงเพอนเลาใหฟงวาไปแลวเจออะไรบาง กคดวาฟงดเปนนยายไปหนอยแตเหตการณ

กท�าใหรวาสงทเขาพดเปนความจรง อยางคณเสรม บญสตม ทไปโดดรมตดทายเครองบนตอน

ปฏบตภารกจกบเสรไทย

กจกรรมอกอยางหนงทพวกผมชอบท�ากนกคอ การไปแอบดนกเรยนของกรมศลปากร

เขาซอมร�า จนมาวนหนงทางศลปากรกโทรเขามาวาพวกเรานไปเจาะรด อาจารยอาบกมาจบ

พวกเราไดกโดนตกนสนกไปเลยแตผมรอดเพราะวนนนไมไดไปดกบเขาดวย

นอกจากนนกยงมอกสงทเราท�ารวมกนนอกหลกสตร สมยนนมรานน�าซงเราเรยกวา

รานแกวแดงซงเปนรานอาหารทเคยอยตรงคณะนตศาสตรในปจจบนผมจ�าไมไดวาเปนเพราะอะไร

ทท�าใหเราประทวงไมกนของเขาเดอดรอนจนครอาบตองมาสะสางแลวกจบเรองไป

ยวชนทหาร

ในป ๒๔8๓ ผมเขาเตรยมธรรมศาสตรป ๑ ยงตองแตงชดลกเสอสมทรเสนา แตพอ

ขนปสองในชวงป๒๔8๔ประเทศไทยกเขาสงครามมหาเอเชยบรพาจอมพลแปลกผน�าเผดจการ

ของเรากเลอกเขาฝายเยอรมนและไดจดตงหนวยยวชนทหารคลายๆกบยวชนนาซของฮตเลอร

โดยใหพลโทประยร ภมรมนตร เปนคนดแลหนวยน และปลกฝงใหเยาวชนนบสนนนโยบายของ

ทหารและปลกใจใหรกชาตเครองแบบนกเรยนเตรยมกกลายเปนชดยวชนทหารทงหมด

5. �������������������� - ���� 3.indd 91 18/2/2554 13:17:27

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.9๒

เรยกรองดนแดน

ตอนนนผมอายราวสบหก สบเจด แตกรสกวาเราโตแลว เพอนในรนบางคนยงเปน

เดกชายอายสบหากม ผมไดมารจกการเดนขบวนในชวงนเอง เพราะเขามการเดนขบวนเรยกรอง

ดนแดนจากฝรงเศสกนโดยนกเรยนเตรยมของทงจฬาฯและธรรมศาสตร เทาทจ�าไดผมวามนยง

ไมมแกนอยางทเราเขาใจในขณะนหรอก เราเดนเปนสญลกษณของอดมการณความคดเราเทานน

ตอนเดนกมรองเพลงชาตเพลงเชยรแลวกพดวา“แผนดนของเราตองเอาคนมา”พวกครอาจารย

ทโรงเรยนกไมวาอะไรเพราะเขากเขาใจวาเมอเรามความรสกกตองระบายออกทางหนงทางใด

ชวงนนใกลจะมสงครามโลก พอเราเรยนจบเตรยมสงครามโลกกเขาถงเมองไทยแลว

จ�าไดวาญปนขน วนท 8 ธนวาคม ๒๔8๔ ตอนนนเรามฟตบอลจฬา-ธรรมศาสตร ในวนท ๖

ซงเปนครงแรกเราแพจฬาฯตอนเดนกลบกนมาจากสนามกฬานอารมณไมดกนใหญหนงสอพมพ

ยงเขยนเลยวาเปนลางไมดส�าหรบประเทศไทยอยไปไดสองวนญปนกบกขนมาจรงๆ

การงาน

ผมตองท�างานพเศษเปนเสมยนตงแตกอนเขาเตรยมเสยอกทแรกคอศาลากลางจงหวด

ธนบร ซงอยตดกบศาลากลางพระนคร ท�างานแลวกเดนมาเรยนไดดวย ตอนนนไดเงนเดอนยสบ

บาทเพมคาครองชพอกสองบาทแตกยงใชไมคอยจะพอพอเทศบาลนครกรงเทพฯเปดสอบเสมยน

อกระดบโดยใหเงนเดอนสามสบหาบาทผมกเลยไปสอบและไดงานนนจากนนกสอบเลอนอนดบ

อกทไปอยกองโรคตดตอและไดท�างานทโรงพยาบาลยศเสเพราะเคามกรมการแพทยทนนโดยได

เงนเดอนเพมขนเปน๕0บาท

คนเปนเสมยนมหนาทหลกคอคอยจดขอมลตางๆทผานเขามาในกรมเมอถงหนารอน

กตองออกไปฉดยากนอหวาตกโรคและไขทรพษพอเขาป๒๔8๓-๒๔8๔ในหนวยกเรมมคนญปน

เขามารวมท�างานในกองดวยจงไดเรยนภาษาญปนพอสอสารกนไดเลกนอยกมความสมพนธอนด

ตอกน

พอท�างานไปไดสกพกสงครามกชกจะจรงจงมากขน มการทงระเบดกเกดคนบาดเจบ

ลมตาย คนในทท�างานผมซงเปนพวกสาธารณะสขกตองไปรบคนเจบ คนตาย มาจดการเกบไว

ดานหลงของกรมซงแตกอนเปนโรงเรยนจนทตองปดลงเพราะสงคราม กรมการแพทยจงใชทน

เปนทเกบศพ

ดานกองโรคตดตอกตองท�างานดานทวานดวยคอปองกนภยทางอากาศระเบดลงทไหน

กตองเปดหวอแจงใหทราบ หลงจากระเบดลงแตละครงกตองออกไปรบคนเจบ คนตายมาจดการ

เสมยนอยางผมจะมานงท�างานจดอยางเดยวในภาวะอยางนกไมไดตองออกไปชวยเขาดวย

5. �������������������� - ���� 3.indd 92 18/2/2554 13:17:27

9๓คนงฤๅไชย

ในชวงสงครามนผมอยประมาณปหนงปสองสงครามก�าลงเดอดจ�าไดวาวนหนงผมก

เขางานทยศเสตามปกตวนนนมการทงระเบดยกใหญแถวเทเวศนเมอการระเบดปดฉากโทรศพท

กดงขนเพอตามใหพวกเราไปจดการคนเจบคนตาย

ในสภาวะการแบบนนแมจะไมใชหนาท แตดวยความอยากด อยากร อยากเหนกตาม

ไปชวยเคาพาคนเจบมาสงโรงพยาบาลเสรจแลวกเกบศพไวดานหลงทท�างาน

ในชวงสงครามแบบนมภาพสะเทอนใจใหไดเหนไมเวนแตละวน วนหนงมโทรศพท

มาแจงวามการทงระเบดทฝงธนฯผมกออกไปท�าหนาทแบบใจไมดเพราะเปนหวงคณแมซงไปดแล

คณยายทบานแถวฝงธนฯใกลวดพชยญาตพอไปถงเจอแมไมเปนไรกจตใจดขนแลวสกบายสองโมง

กตองกลบไปท�างาน รถทกองทไปเกบศพผานมามาพอด ผมจ�าไดกโบกจะไปดวย ขางหนามคน

นงอยเตมแลวผมเลยตองไปอยขางหลงกบศพวนนนศพเตมหลงรถไปหมดแขนขาดขาขาดบาง

เรากตองนงไปคดแตวาดกวาเดนภาพในวนนนยงตดตาจนถงวนน

สมยนนญาตจะตองมาตามหาศพเอาเอง คอแตละยานกจะมทเกบศพ วนธรรมดา

วนหนงมคนมาตามหาลกจากเทเวศนถามชอแลวกไมพบในรายชอคนเจบผมกถามวา “จะไปด

คนตายไปไหมผมจะพาไป”เขากบอกวาจะไปพอเขาไปเหนศพลกทงสคนเรยงกนเลยกรองไหโฮ

ปานจะขาดใจผมเหนแลวกสะทอนใจอยางมาก

ตอนนนเวลาหวอดงตางคนตางกวงลงหลมหลบภย ชวงทมทงระเบดหนกๆ ผมกพา

แมหลบไปอยอางทอง เรองการเรยนไมตองพดถงเพราะไมไดเรยนเลย ธรรมศาสตรกตองปด

ท�าการชวคราวเพราะตองใชเปนสถานทกกพวกเชลยศกองกฤษอเมรกาแมแตอาจารยฮตชนสน

กถกจบเปนเชลยอยทนดวย

ตอนหลงมารวาเปนความคดของทานปรดในการรกษามหาวทยาลยไวเพราะวาคนทมา

ทงระเบดคออเมรกาเมอรวามคนของตวเองอยในธรรมศาสตรจะไดไมทงระเบดในนเปนกศโลบาย

ทรกษาทงธรรมศาสตรและปองกนวงหลวงดวย

นก “ศกษา”

ผมเปนนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตรในชวงสงคราม กเลยไมไดเรยนอะไร แคมา

ลงทะเบยน แลวกมาสอบกสอบตามเวลานด นาน ๆ ทกเขามาซอค�าสอน ค�าบรรยายทเคาขาย

ในมหาวทยาลยหาเวลาไดกนดตวกนในกลมเพอน

ผมมเพอนสนทอยหองเดยวกน อยางสนสมบต อดมเกยรต รปหลอ ลกพอคาเศรษฐ

มบานใหญอยซอยพระนาง แลวกมสงโต ประไพพานชย วธาร วฒนธรรม อาภรณ สนทรสนาน

แลวกมวเชยร เพญชาต ผมมกจะเลกเชอรใหเพอน ๆ ฟงเพราะมเวลาดหนงสอมากกวาคนอน

5. �������������������� - ���� 3.indd 93 18/2/2554 13:17:27

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.9๔

ผมยงจ�าบรรยากาศสมยนนไดอยเลยพอใกลจะสอบวธารจะตองยนอานหนงสอไมงนหลบวนหนง

ขณะทอานหนงสอดวยกนเรากนงของเราไปสกพกกไดยนเสยงโครมหนไปเหนวธารลงไปนอน

กบพนแลว

สมยนนพวกเราตางคนตางท�างานไปดวย เรยนไปดวย หลบลกระเบดไปดวย สงคราม

มนท�าใหอะไรมนตองชะงกไปประมาณแปดป สงครามจบผมกเรยนจบพอด ผมกไปสมครสอบ

อยการ ตอนนนกสอบไปอยางนนเพราะมนวางงานไมรจะท�าอะไร แตพอประกาศผลสอบออกมา

ปรากฎวาสอบไดทหนง วนทเคาเรยกไปดใบรบรองของเนตสภากไปยนรอรถรางททาพระจนทร

ตรงนนมกลมหนม ๆ ๓-๔ คนยนคยกนอยวา “ยนดดวยเวย สอบไดทสองใชไหม แลวคนไดท

หนงละ” คนทไดทสองกตอบวา “ไมรแมมน ปานนยงไมมา” โดยไมรวาผมซงเปนคนทไดทหนง

ยนอยตรงนนดวย

หลงจากสอบไดผมกไดเปนอยการทแพรตอนนนเงนเดอนอยการผชวยกได๑๑0บาท

สวนถาเปนฝายศาลจะได ๒00 ผมกเลยมความคดจะไปสอบทางนนเพราะตอนนนกแตงงาน

มครอบครวแลว มความจ�าเปนตองหารายไดใหมากขนเพอมาเลยงดเขา ขณะเดยวกน กพ.

เคาประกาศวามทนใหไปเรยนกฏหมายในตางประเทศ

เมอดวชาทตองสอบกพบวาใกลเคยงกบวชาทใชสอบผพพากษา ผมเลยสมครสอบทง

สองอยาง ผลประกาศมากไดทงสองอยาง แตผลสอบทางศาลประกาศกอน ผมจงไดไปเปนผชวย

ผพพากษาใหกบอาจารยธานนทรกรยวเชยรอย๗เดอนท�างานไดสกพกผลสอบกพ.กออกมา

วาผมไดดวย พอเขาใหเลอกระหวางอเมรกากบองกฤษผมกเลอกองกฤษเพราะไดรบอทธพลจาก

การเปนผชวยอาจารยธานนทรอยพกใหญเลยไดฟงเรองมหาวทยาลยในองกฤษมาจนเกดแรง

บนดาลใจในการไปองกฤษเหมอนทาน

เมอไปถงองกฤษกเกดความรสกทวาการเสาะแสวงหาความรความเชยวชาญนนไมยาก

ถามแหลงใหเราไดเรยนรได แลวหองสมดของเคมบรดจมนดเหลอเกน จะคนเรองอะไรอยางไหน

มนกมทงนน มนจงเกดความรสกวาตองเรยน แลวกตองเรยนใหดดวย ผมเรยนจบตรในสองป

มเวลามทนเหลออกหนงปผมเลยไดเรยนจนจบโทแลวกสอบไดเนฯขององกฤษตดมาดวย

เมอกลบเมองไทยผมกเขาไปท�างานสายอยการเหมอนเดม ตอนนนผมไดไปบรรยาย

ใหทานมาลย หวะนนท รองปลดกระทรวงมหาดไทยฟงเรองกฎหมายแลวทานพอใจผมมากจน

เสนอจอมพลประภาสยายผมมาชวยงานในกระทรวงผมจงไดต�าแหนงผอ�านวยการส�านกนโยบาย

และแผนมหาดไทยมอ�านาจหนาทเทยบเทาอธบด

ชวงนนเองผมไปเจอคณบญช โรจนเสถยรซงเปนสมาชกสภานตบญญตแหงชาต

ดวยกนมา เขากชวนใหไปเปนรองปลดกระทรวงมหาดไทย ในสมยทอาจารยธานนทรเปนนายก

5. �������������������� - ���� 3.indd 94 18/2/2554 13:17:27

9๕คนงฤๅไชย

คณสมคร สนทรเวชเปนรฐมนตรมหาดไทย เปนอยไดสกปรฐบาลกโดนปฏวต ผมเลยไมไดอยใน

วงการเมองอกตอไปและไดคดวามาเปดส�านกงานกฏหมายของตวเองดกวา

แมผมจะผานงานบรหารระดบสงทงในแวดวงราชการและธรกจมามาก แตความ

ภาคภมใจในชวตการท�างานกลบอยทการไดเปนครบาอาจารย เพราะผมรสกวา เราสรางคนขนมา

เราใหความรเขาดวยความเตมใจไมหวงอยางอน

ผมมลกศษยลกหามากมาย พอถงวนเกดกมากนเตมไปหมด มนกท�าใหเราชนใจ

เมอ ๓0 ปทแลวจฬาฯเขาเชญผมไปสอนกอน ๑๕ ปตอมาธรรมศาสตรกเชญดวย เพงจะหยด

เมอตนปทแลวนเองเพราะตอนนสขภาพไมคอยอ�านวยเทาไหรแลว

ถงธรรมศาสตร

ผมเหนธรรมศาสตรเปลยนแปลงไปในทางทดขนเรอยๆ เรองสถานทไมตองพดถงเพราะ

เรามรงสตแลว เรองครอาจารยของเรากด ผมคดวาเรายงจะมบทบาทใหสงคมไปอกนาน เพราะ

เราสรางคนใหรจกคดรจกท�าเพอสวนรวม

พวกเราชาวต.ม.ธ.ก.แตละคนไมรจะอยกนอกสกกปอายกเยอะๆกนทงนนตอนน

กไดแตเตรยมตวกลายเปนประวตศาสตรสวนหนงของมหาวทยาลยเทานนเอง ไดแตหวงวาคน

ในรนปจจบนจะรกธรรมศาสตรและรกษาความเปนธรรมศาสตรตอไป

5. �������������������� - ���� 3.indd 95 18/2/2554 13:17:27

วยเดก

ดฉนเปนคนอยธยา พอแมปยาตายายกเปนคนอยธยาบานเดยวกบทานอาจารยปรด

ในวยเดกเตบโตขนมาในครอบครวผพพากษาซงไดชอวาเทยงตรงมากขนาดชาวบานชาวสวนเอา

ผลไมของสวนใสเรอมาใหทานกยงใหขนกลบไปทานผนคอพระยานลราชสวจนทานมศกดเปน

นาของคณพอดฉนเรยกทานวาคณป

คณปไมมลกแตบานทานมหลานเยอะเพราะญาตๆ ของทานจะเอาลกมาฝากไวในปกครอง

ของทานเพอใหไดเรยนหนงสอในโรงเรยนทมชอในกรงเทพฯส�าหรบดฉนนนคณปและคณยาหญง

(คณหญงของทาน) ขอมาเลยง ตงแตดฉนยงจ�าความไมได แตพออายไดสกประมาณ ๑0 ขวบ

คณพอกขอดฉนคนจากคณปเพอมาเลยงเอง

ดฉนอยบานคณปทามกลางญาตมากมายทงชายหญงซงลวนแลวแตเปนลกพลกนองกน

สวนใหญเขาโตเปนรนหนมรนสาวดแลตวเองไดแลว

ดวยความทในบานมคนอยดวยกนมากคณปจงวางระเบยบไวพอสมควรเชนเมอถงเวลา

รบประทานอาหารหลานๆ ทกคนจะตองมาทานพรอมกนโดยจะมเสยงเคาะระฆงบอกเปนสญญาณ

เมอมาถงกนงแยกเปนหลานผชายวงหนงหลานผหญงวงหนง

เครอพนธ บ�ารงพงษ

5. �������������������� - ���� 3.indd 96 18/2/2554 13:17:27

9๗เครอพนธบ�ารงพงษ

ในบานนหลานทกคนจะมหนาทชวยงานบานตอนเชากอนไปโรงเรยนหลานผชายจะรดน�า

ตนไมรดน�าสนามหญาเกบกวาดบรเวณบานใหสะอาดถาหญายาวกตองตดหญาดวยสวนหลาน

ผหญงกตองชวยดแลความสะอาดบนบานจดดอกไมอะไรตางๆ

ทางกรยามารยาทคณยาหญงกท�าการอบรมหลานทกคนใหเรยบรอย มสมมาคารวะ

รจกกาลเทศะดฉนเองเคยถกท�าโทษเรองกรยามารยาทจ�าไดมาจนบดนคอบายวนหนงคณยาหญง

เอาเสอปเอนหลงทเรอนเลก ดฉนวงตง ๆ เขามาในหองททานเอนหลงอย ทานตนขนเรยกดฉน

มาสงสอนวาถามผใหญนอนอยกอยาเขามาหรอถาจ�าเปนจะตองเขามากตองเดนกมหลงยองเขามา

พยายามอยาใหมเสยงรบกวนและทานกเขกตาตม๓ทไมเจบเทาไหรแตหลาบจ�าดบานคณปนเอง

เปนทอบรมบมนสยและกรยามารยาทเบองตนของดฉนในเรองระเบยบ ความเออเฟอชวยเหลอ

ซงกนและกน ทส�าคญตองรจกหนาท ทจะท�าใหแกบานและแกสวนรวม และรประมาณไมฟงเฟอ

ฟมเฟอย

การศกษา

ดฉนไดเขาเรยนทโรงเรยนสตรโชตเวชตอมาทางกระทรวงศกษาฯไดปรบปรงวงสวนสนนทา

ซงรกรางอยขนเปนโรงเรยนสตรชอโรงเรยนสวนสนนทาแลวอพยพนกเรยนโรงเรยนสตรโชตเวช

ทงโรงเรยนไปเรยนทโรงเรยนสวนสนนทา สวนโรงเรยนสตรโชตเวช ทราบวาไดเปดเปนโรงเรยน

การชางสอนเยบปกถกรอยท�าดอกไมประดษฐฯลฯจากนนกมาจบชนม.6ทโรงเรยนราชน(ลาง)

ตอนนนคณพอรบราชการเปนรองราชเลขาธการแหงส�านกพระราชวงซงเปนต�าแหนง

เลขาของในหลวง แตขณะนนทานอาจารยปรดด�ารงต�าแหนงผส�าเรจราชการในขณะทในหลวง

ประทบอยตางประเทศดงนนคณพอจงตองท�าหนาทคลายกบเปนเลขาของทานอาจารยปรดคณพอ

ตองท�างานใกลชดทานอาจารยปรดในเวลาราชการ เวลามขอราชการอยางใดตองน�าเสนอใหทาน

พจารณาใหทานรบทราบ

ดฉนมองวาทานอาจารยปรดเปนผทควรแกการเคารพนบถอ และการททานเปนหวแรง

กอตงมธก.เปนมหาวทยาลยเปดทานใหโอกาสแกผทใครศกษาหาความรแตไมมทนทรพยพอเพยง

ไดท�างานไปดวย เรยนไปไดดวย ท�าใหประชาชนมโอกาสไดรบการศกษาขนมหาวทยาลย ไดผม

การศกษาดมารบใชสงคมไดมากขนมความหวงขน

เมอดฉนเรยนจบจากโรงเรยนราชนลางคณพอจงไดใหมาสอบเขาเรยนทโรงเรยนเตรยมฯ

ของธรรมศาสตรซงอาจารยปรดเปนผตงขน ดฉนเองกไมมความคดเปนอน หรออยางนอยกไมม

ความคดทจะโตแยงวาไปทไหนดกวา จงไดเขาเรยนทโรงเรยนเตรยมในป ๒๔8๓-๒๔8๔ ตอมา

ภายหลงนองสาวของดฉนอกคนหนงกไดมาเขาโรงเรยนเตรยมในรน๖อกเชนกน

5. �������������������� - ���� 3.indd 97 18/2/2554 13:17:27

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.98

แมดฉนจะเรยนในโรงเรยนหญงลวนมาโดยตลอด แตเมอเขามาเจอเพอนผชายใน

โรงเรยนเตรยมฯกไมถงกบรสกแปลกไปเทาไหรนก เพราะเรารตวแตเพยงวาเรามาเรยนหนงสอ

อกอยางเพอนผหญงในโรงเรยนเตรยมกมอยพอสมควรเวลาจะไปไหนกไปกนเปนกลมเพอนผชาย

เรากไมไดสนใจนกเรยนผชายสมยนนเรยบรอยมากคะเปนสภาพบรษ

ตอนนนบานของดฉนอยทสขมวทซอย 8 การเดนทางจากบานมาโรงเรยนเตรยมฯ

สวนใหญดฉนจะมากบรถบานคณประพระ ซงเปน ต.ม.ธ.ก. รนเดยวกนทบานอยตรงขามกน

บานเขาคอนขางมฐานะเพราะเปนหลานทานเจาคณปรดาซงเปนคหบดเจาของอสงหารมทรพย

สวนใหญในซอยนสวนขากลบโดยมากดฉนจะใชรถราง

แมโรงเรยนเตรยมจะมเดกตางจงหวดเขามาเรยนอยมาก แตดฉนมเพอนตางจงหวด

ไมมากนกเพราะสวนใหญเขาจะเปนผชาย ดฉนจงไมคอยไดไปสนทดวย แตเพอนผหญงเกอบ

ทงหมดจะเปนคนกรงเทพฯ และมปรมาณนอยกวาผชายมาก หองหนงกนาจะมสก ๕-๖ คนเหน

จะไดสมยนนไมคอยมเรองชสาวใหเหนเทาไหรคนทจบกนเปนแฟนมนอยมาก

เมอเขามาในโรงเรยนเตรยมฯ ดฉนไดอยหอง ซ โซ เวลาเรยนนกศกษาหญงมกจะได

นงโตะตรงกลางดานหนาสวนผชายกอยขางซายขวาและขางหลงในป๑พวกเรายงไมไดนงตาม

คะแนน และยงไมมการสอบเลอนหองดวย แตพอเราขนป ๒ กตองเปลยนหองตามคะแนน โดย

คนทสอบไดคะแนนมากกอยหอง๑คะแนนนอยลงมากอยหอง๒

รน๓นาจะเปนรนสดทายทไดใชชอหองเปนกขค...ในปหนงและเปลยนเปนตวเลข

๑๒๓...ในป๒รนตอๆมาจะใชชอหองเปนตวเลขตงแตป๑แลว

ดฉนรสกวาวชาทสอนในโรงเรยนนมความหลากหลายมากทงภาษาองกฤษภาษาฝรงเศส

ภาบาลวรรณคดโคลงกาพยกลอนพมพดดชวเลขซงสองวชาหลงจะมประโยชนในการท�างาน

อยางมาก เพราะเราสามารถพมพจดหมายสงไดเลย ท�าใหเราไดเปรยบนกเรยนโรงเรยนอนท

อาจตองไปหาเรยนวชาพวกนจากขางนอกสวนนกเรยนเตรยมนนพรอมทจะท�างานไดทนท

นอกจากนนกยงมบางวชาทเราไมเคยแมแตจะไดยนชอวชามากอนเลย อยางเชน

ปรชญา เศรษฐศาสตร หรอกระทงภาษาละตนตอนแรกๆกยงรสกวาท�าไมเขาถงใหเรยนหลาย

วชาขนาดน ในขณะเดยวกนกท�าใหพวกเรารสกวามนนาสนใจ เพราะไดเรยนอะไรกวางขวางมาก

คลายกบวาเขาตองการใหพนฐานไววาถาใครสนใจดานไหนกไปเรยนตอไดเอง

อาจารยทมาสอนในโรงเรยนเตรยมฯกลวนแตดๆ ทงสนบางทานกท�าใหดฉนทงมากอยาง

อาจารยสอนวชาภาษาละตนซงนาจะเปนชาวองกฤษชออาจารยฮตเจสสนทานเปนคนเสยงดงมาก

ในชวโมงเรยนภาษาละตนนนจะตองเรยนรวมกนในหองประชม เพราะทานไมมเวลามาสอนทละ

หองๆพวกเราจงตองแบงครงชนเชนหองกถงหองงเรยนตอนเชาสวนทเหลอเรยนตอนบาย

5. �������������������� - ���� 3.indd 98 18/2/2554 13:17:27

99เครอพนธบ�ารงพงษ

พอทานเขามา นกศกษากยงคยกน ทานบอกเสยงดงโดยไมตองใชไมโครโฟนวา “นกศกษา

ขออยเงยบ”ดฉนทงในความดงของเสยงทานมากภาษาไทยของทานกออกจะแปลกๆ อยสกหนอย

พวกนกเรยนชายเขากเลยมาลอจน “นกศกษา ขออยเงยบ” กลายเปนอกหนงประโยคทตดปาก

นกเรยนรน๓

ในโรงเรยนเตรยมฯการเรยนการสอนสวนใหญจะใชภาษาไทยยกเวนวชาภาษาตางประเทศ

ซงจะใชภาษานนในการสอนเลย อาจมภาษาไทยเพออธบายความหมายบาง แตสวนใหญอาจารย

ทกทานกจะใชภาษานนในการสอนใหมากทสด

ในวชาดนตรนนอาจารยเปนฝรง แตสอนดวยภาษาไทยและอกทานเปนคนไทยชอ

ครเลก แตทานเกดในเมองไทย จงพดภาษาไทยไดดกวาอาจารยฮตเจสสน เวลาเรยนกบทานเรา

จะไปเรยนกนในหองประชมซงมเปยโนส�าหรบใหทานกดเปนเสยงโนตตาง ๆ ใหพวกเราฟง

เทยบเสยง

พวกเราจะมคณครประจ�าหองทมหนาทรบผดชอบนกเรยนในแตละหอง ครแตละทาน

กจะสอนวชาทคณครผนนถนด เชนครประจ�าชนหอง ซ โซ ของดฉนนนรสกจะเปนคณครสอน

วชาฝรงเศส เมอถงชวโมงภาษาฝรงเศสของหองอน ทานกตองไปสอน ตอนนนยงไมมครผชวย

ทเปนบณฑตจบใหมและยงไมมวชาทตองเรยนผานเสยงตามสายมแตบางวชาทตองเรยนรวมกน

ในหองใหญ

พอเราขนป ๒ เรากไดเปลยนครประจ�าชนดวย สวนครประจ�าชนคนเดมกอยหองเดม

คอยดแลนกเรยนใหมตอไปนอกจากบรรดาครอาจารยแลวเจาหนาทอนๆ ของโรงเรยนกท�าใหรสก

วาเขากเปนกนเองและท�าหนาไดด ทส�าคญคอท�าใหเรารสกวาเขาจะรกมหาวทยาลยมาก บางคน

กไดมปฏสมพนธกบนกศกษาบอยจนนกศกษารสกสนทใจจนเยาแหยได อยางคนเฝาประตซงเรา

จะเรยกแกวา “ลงสงโต” ตอนทเขาบงคบวาใครไมสวมหมวกจะเขามหาวทยาลยไมได บางทมคน

ลมเอาหมวกมา กใหคนทสวมหมวกเดนเขาไปกอนแลวกโยนหมวกมาให ลงสงโตกไมวาอะไร

ขอใหมหมวกอยบนหวเปนพอ

กบเพอนนกเรยนทอยคนละหองกนกมบางคนทเขาเคยอยโรงเรยนเดยวกนมากอน

เขากสนทกนอยางดฉนเองเพอนสนททไปไหนมาไหนดวยกนเขาอยหอง๑แตวาเรามาจากโรงเรยน

ราชนดวยกน เรารจกกนมากอนแลวกไปกนขาว ไปโรงอาหารอะไรดวยกนแลวกมเพอนรวมหอง

ทเขายงไมมเพอนคนอนกมารวมกลมกน แตกบนกศกษาตางรนกนกไมคอยจะรจกกนเทาไหร

ในตอนนนมารจกกนตอนหลงแลว

5. �������������������� - ���� 3.indd 99 18/2/2554 13:17:27

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๑00

โรงอาหารสมยนนไมมฝา เปนโรงกวาง ๆ เหมอนกบโรงรถ มแตหลงคา พอถงเวลา

พกเทยงพวกเรากมานงกนขาวกลางวนกนไดทเดยวทงโรงเรยน โตะเปนโตะไม ในโรงอาหารจะม

รานตางๆ เปน๑0รานพวกแมคาพวกพอคากเอาอาหารสารพดมาขายตงแตขาวแกงกวยเตยว

น�าหวาน น�าแขง แลวกยงมขนมหวาน ขนมไทย อกหลายราน ถงเวลาเรากมารวมกนอยตรงน

ตอนนนอาจจะมเพอนทไมมตงคกนขาว แตเขากเลยง ๆ ไปนงอานหนงสอ ทมมสงบของเขา

กลมเพอนของดฉนเองบางทเวลาพกกไปนงเลนรมน�ากนอยบอยๆ

กจกรรม งานบอลประเพณ

นกศกษารนดฉนไมมกจกรรมนอกหลกสตรใหท�ากนมากนก แตละปกเหนจะมแตงาน

บอลประเพณนแหละทเราไดท�ารวมกนพอถงวนกไปรวมเชยรทสนามกฬาทางมหาวทยาลยกพา

ขนรถของมหาวทยาลยทชอไอโกรง

พวกเราสวนใหญกจะแตงเครองแบบ หรอแตงสมหาวทยาลย ใสสเหลองแดง สมยนน

เรายงไมมเพลงเชยรใหรองกนมากนกทรองอยประจ�ากมแตเพลงมอญดดาว“ธรรมศาสตรธรรมศาสตร

และการเมอง เราจะเฟอง จะรงเรองกเพราะการเมองด” เวลาพวกเราเดนเปนขบวนเชยรเพอขน

อฒจนทรเสยงเพลงมอญดดาวจะกระหมไปทงสนาม สมยนนยงไมมเชยรลดเดอร การแปรอกษร

กมาทหลง การเชยรในเวลานนกท�าเพยงการโบกไมโบกมอ และสงเสยงรองเพลงมหาวทยาลย

ใหนกกฬาฝายจฬาฯเขากเชยรคลายเราเขากรองเพลงมหาวทยาลยของเขานอกจากนนกยงม

การแขงรกบสวนผหญงกมเลนวอลเวยบอลซงไดมาดามอภยซงเปนภรรยาของดร.อภยพนทโยธน

เปนผสอนแตงานกฬาอนกไมยงใหญเหมอนงานฟตบอลประเพณ

เดนขบวนเรยกรองดนแดน

เรองการเดนขบวนเรยกรองดนแดนนนดฉนจ�าไมไดวาเกดขนตอนไหน จ�าไดแตวาได

ไปรวมเดนขบวนกบเขาดวยตามกระแส ตอนนนเรากไดยนวาทางธรรมศาสตรไมสนบสนนใหเดน

เพราะทานผประศาสนการไมเหนดวยกบการทญปนจะใชเมองไทยเปนทพกทพ โดยการเรยกรอง

ดนแดนนกเปนสวนหนงของแผนการรบกบฝรงของญปนโดยใชเราเปนเครองมอแตเมอทางจฬาฯ

เขากเดนแลวพวกเดกๆทยงไมเขาเตรยมยงไมใชมหาวทยาลย เขากเดนกนเรากเลยออกไป

ตามกระแสกบเขาดวยครบางทานกคอยเดนคมไปดวยขบวนของเราเปนแถวละ๔-๕คนตอนนน

ดฉนจ�าไดวาตวเองอยแถวกลางๆพวกเรากเดนกนไปเฉยๆไมไดรองเพลงหรอมปายอะไรแตก

ไมเหนวาดานหนาหรอดานหลงเขาจะมอะไรหรอท�าอะไรกนหรอเปลา

5. �������������������� - ���� 3.indd 100 18/2/2554 13:17:27

๑0๑เครอพนธบ�ารงพงษ

“งานประจ�าป”

ตอนนนมงานทเรยกวา “งานประจ�าป” ซงจดอยปเดยวตอนเราจบป ๑หลายคนพดวา

เปนงานประจ�าปปดภาคเรยนหรอปดเทอมใหญ คลบคลายคลบคลาวาเขาฉลองงานรบปรญญา

(ซงสมยนนยงรบกบผประศาสนการ)ใหรนพดวยถอเปนงานเดยวกนคอใหเราแสดงใหรนพดดวย

การแสดงใน “งานประจ�าป” น ตอนแรกอาจารยกจะมาเลอกนกศกษาไปเปนนกแสดง

อาจารยทมาสอนเปนฝรงชอมาดามสวสดทเรยกอยางนเพราะทานแตงงานกบคนไทยชออาจารย

สวสดส.สวสดเกยรตจงไดเรยกชอตามสามสวนพมาร�าขวานนไดครจากกรมศลปากรชอครสยมเปน

ผสอนชดทใชในการแสดงกไดอาจารยทฝกสอนเปนผออกแบบแลวกตดขนมาเพองานนโดยเฉพาะ

โดยทางมหาวทยาลยจะจายคาเสอผาและคาฝกสอนให พวกเราซอมกนอยนานเหมอนกนกวา

จะไดแสดง

การแสดงกมอยหลายชด การแสดงชดแรกคลาย ๆ กบเปนการอญเชญธรรมจกร

ดวยการรองเพลงธรรมจกรฉากทสองกเปนการเดนทางไปตงตนทพมาแลวกถงชดของดฉนทแสดง

พมาร�าขวานกเปนฉากตอมา จากนนกเปนฉากระบ�าวอลทซ ซงกใชนกศกษาหญงสวมชดสขาว

แบบฝรงวงไปวงมา ตอมาเปนฉากเปอรเชยนมารเกตซงจะมนกศกษาหญงแตงตวเปนนางทาส

มารายร�า แลวกมระบ�าสเปนซงมคณไอรนดาราของรนเปนตวน�า การแสดงชดนตองมผชายแสดง

คดวยโดยจะใสชดแบบสเปนในมอจะมเครองใหจงหวะขยบดงแกรกๆดฉนเชอวาทกคนทไดเหน

ยงคงประทบใจการแสดงใน“งานประจ�าป”ชดน

พอขนป ๒ สงครามกเขามาในปลายเดอนธนวาซงปดเทอมพอด งานประจ�าปกไมได

จดอกเพราะพวกเราตองยายไปอยตางจงหวดครอบครวของดฉนยายไปอยบานคณอาทบางปะอน

ตอนนนแมญปนจะเขาเมองไทยแลว แตเรากยงมานงฟงค�าบรรยายทมหาวทยาลยไดตลอด

พอปดเทอมกไปหลบอยตางจงหวด

แฟชน

สมยนนเวลาทไมไดไปโรงเรยนสวนใหญเรากจะอยบาน จะซอหาอะไรกมแตรานขาย

ของช�าอยไมกราน พวกศนยการคายงไมมสกแหงเดยว ตอนนนผปกครองจะเขมงวดมาก ไมได

ใหสตางคไปใชจายฟมเฟอยมเฉพาะใหมาใชในโรงเรยนเปนคาอาหารและคาเดนทางเทานน

ดฉนเปนคนทไมไดแตงตวตามแฟชน ชดทใสไปไหนมาไหนกไดผใหญเปนคนจดหา

ใหเราเรยกวาไมรเรองแฟชนเลย

5. �������������������� - ���� 3.indd 101 18/2/2554 13:17:27

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๑0๒

ฝามรสม

เมอจบ ต.ม.ธ.ก. แลวกเขาเรยน มธก. หลกสตรกฎหมายเพราะไมคอยเกงเลข

ชวตนกศกษากเรยบ ๆ ไมคอยมอะไรเพราะสงครามเรมจะจบลงไปแลว แตจ�าไดวาตอนขนเปน

นกศกษาปท๑ตองพายเรอมาสอบเพราะเกดน�าทวมกรงเทพฯอยเปนเดอนในป๒๔8๕

ดฉนไปเรยนทกวนทมเรยนและเขาฟงบรรยายทกรายวชาเมอจบป๓กไดอนปรญญา

และเขาท�างานทส�านกงานพระคลงขางทอยระยะหนงระหวางนนกยงเขาไปฟงเลคเชอรในตอนเชา

โดยตลอด

การเรยนท ต.ม.ธ.ก. มประโยชนตอการท�างานตอมาเปนอนมาก ท�าใหมความรพอจะ

สอบท�างาน และท�างานในหนาทได นอกจากนนยงมประโยชนตอการด�าเนนชวตตอมาเปน

อยางยง ท�าใหเปนคนรกความเปนธรรม ความสจรต ไมชอบการทะเลาะเบาะแวง เคารพใน

พทธพจนทวาธรรมยอมรกษาผประพฤตธรรม

เมอไดปรญญาตอนจบป ๔ กลาออกจากส�านกงานพระคลงขางทมาท�างานเปนผชวย

ทนายความผใหญซงวาความในคดสวรรคต ซงนายเฉลยว ปทมรส คณพอของดฉนเปนหนงในผ

ทถกกลาวหาวาอยในขบวนการทสมคบคดกนฆาในหลวงรชกาลท8เพราะทานเปนรองราชเลขาธการ

ส�านกพระราชวงซงตองท�างานกบผส�าเรจราชการอาจารยปรดในระหวางทในหลวงเสดจประทบ

ณ ประเทศสวตเซอรแลนด เมออาจารยปรดถกกลาวหาวาท�าเรองน คนทท�างานใกลชดกบทาน

อยางคณพอจงโดนดวย นอกจากนนกยงมนายชต และนายบศย ซงเปนมหาดเลกหองบรรทม

ทซอสตยมาก

ตระกลสงหเสนของนายชตนนท�าหนาทสนองพระยคลบาทของในหลวงมาทกรชกาล

เปนผทไดรบความไววางพระราชหฤทยมาก วนเกดเหตนน ทงสองกไปเฝาหนาหองบรรทมตาม

หนาท ความจรงแลววนนนเปนเวรนายบศยแตนายชตกตามมาเฝาดวย เพราะตองไปเอาตราและ

เครองทรงตางๆของในหลวงซงก�าลงจะเสดจเมองนอกนายชตเลยกลายเปนแพะโดยขอกลาวหา

ไปดวยอกคน

เมอเขามาชวยงานในคดนแมจะไมไดซกพยานดวยตวเองแตกชวยจดค�าใหการแลวเอา

มาพมพเปนรายงาน นอกจากนนกยงท�างานดานธรการ และการตดตอกบศาลดวย ตอนนนดฉน

ท�างานแบบไมไดคาตอบแทนเพราะถอวาเปนการชวยคดของคณพอคาใชจายในคดกไดทานผหญง

ชวยเหลอสวนหนงและทางทบานกตองขายทขายทางจนเราตองกลบไปอาศยคณปทาน

งานซกพยานในคดสวรรคตน เปนงานทคอนขางหนกมาก เพราะมพยานเทจเปน

รอยๆ พยานทเขาใหการตรงไปตรงมากมเหมอนกนแตกมอยไมมากนกตอนหลงพยานเทจนกมา

5. �������������������� - ���� 3.indd 102 18/2/2554 13:17:27

๑0๓เครอพนธบ�ารงพงษ

รบสารภาพ และไดเขยนจดหมายมาขอโทษทานอาจารยปรด วาเขาท�าผด ท�าบาปไปแลวทเขา

ไปเปนพยานเทจใสความท�าลายทานอาจารยปรด และทานกเอาจดหมายเหลานไปใชหลกฐาน

เพอช�าระมลทนทานไดส�าเรจและไดพมพไวในหนงสอเกยวกบการฟองรองหลายเลมดวยกน

เชน ในตอนนนนายต ศรสวรรณพยานปากแรกบอกวา ไดเหนนายปรดนายเฉลยว

นายชตและนายบตรสมคบกนวางแผนฆาในหลวงโดยไปประชมกนทบานพระยาสรยทธโดยพยาน

ไดยนค�าวา“ตองฆา”แลวกยงใหความแบบไมสอดคลองกนตอมาเรอยๆศาลกตดสนวาค�าใหการ

ไมนาเชอถอ

ตอนนนทนายความชดแรกมอย๓คนคอคณทองอนทรภรพฒนคณถวลอดลและ

คณจ�าลอง ดาวเรอง ซงเปนสส.ทมคนเคารพนบถอทงนน เมอมาเปนทนายใหอยพกหนงกถกข

และในทสดกถกต�ารวจจบไปยงทง เพราะทานทงสามเปนสส.ในกลมของอาจารยปรด และเปน

หวหนาเสรไทยสายตางจงหวดพอทนายความชดแรกโดนฆาไปหมดทนายความชดท๒กโดนขจน

วางมอไป สดทายกมาไดคณฟก ณ สงขลาเขามาท�าคดตอ ดฉนเองกไดเขามาเปนทนายผชวย

ในตอนนเอง และไดท�าอยเกอบ ๓ ป จนคดจบลงไป เพราะนอกจากจะมทงพยานจรงพยานเทจ

หลายปากแลวยงตองมการพสจนหลกฐานทางดานนตวทยาศาสตรอกพอสมควร

ตอนนนดฉนกรสกเศราเสยใจมาก ไมคดวาคนเราจะใสรายกนไดขนาดน อยาวาแต

คณพอของดฉน แมแตอาจารยปรดซงท�าคณประโยชนตอประเทศชาตมากมายกยงโดนใสราย

คอเมอหาทางอนจะลมทานไมไดกตองเอาเรองในหลวงมาท�าลายทานถงจะส�าเรจ

ทแรกกศาลชนตนปลอยตวคณบศยและคณพอ ตดสนประหารเฉพาะคณชตคนเดยว

พอศาลอทธรณคณบศยกโดนจบเขาไปใหม พอถงศาลฎกากเอาคณพอกลบเขาไปดวย ตอนนนม

คนบอกใหคณพอหนไปอยเมองนอกเหมอนทานอาจารยปรดและเรอเอกวชรชยซงเปนราชองครกษ

แตคณพอกบอกวาเราไมไดท�าผด ศาลถง ๒ ศาลกตดสนแลววาไมไดท�าผด แลวจะหนท�าไม

แตในชวงทอยในศาลอทธรณมพยานมาอางวาไปเหนคณพอพดวาในหลวงไมไดเสดจกลบสวสหรอก

คณพอพดอยางนนเพราะวนนนนะเปนวนพระราชเพลงพระองคเจาอาทตย ซงเปนอดตผส�าเรจ

ราชการแลวในหลวงไมไดเสดจมางานศพคณพอกคดวาทานคงประชวรมากจรงๆถงมางานศพ

อดตผส�าเรจราชการไมไหววนทจะกลบสวสกอกไมกวนเกรงวาจะหายประชวรไมทนทานจงคดวา

ในหลวงคงตองเลอนวนเสดจกลบสวสเพอรอใหหายประชวรกอน คอเขาฟงสงทมนคลมเครอแลว

กตความในทางราย วาคณพอรแผนการปลงพระชนมจงไดพดวาในหลวงจะไมไดกลบ เพราะไมร

จะเอาอะไรมากลาวหาคณพออกแลวศาลฎกากใชตรงนเปนเครองตดสน

5. �������������������� - ���� 3.indd 103 18/2/2554 13:17:27

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๑0๔

สมยนนคณเผาเขาเปนอธบดต�ารวจ ถาปลอยใหคนใดคนหนงออกไปได กแปลวาคดน

สรางขนเขาคดวาตองเอาใหตายหมดถงจะไดสมจรงวาไดท�าผดจรงๆ

ลกของจอมพลป.มาบอกวาจอมพลป. ไดท�าหนงสอกราบทลขออภยโทษไปแลว๓

ทแลวกไมตอบรบอะไรแลวกมบางคนบอกวพดเอาใจไปอยางนนเองความจรงไมไดยนถวายฎกา

อะไรไปหรอก ทางพวกส�านกพระราชวงกบอกวา ไมเหนมหนงสอกราบทลขออภยโทษอะไรเลย

คอเขาพดเอาใจไปอยางนนเอง

คณพอ นายชต และนายบศยตางกเสยใจมากเหมอนกนเพราะตางกรวาตวเองไมได

ท�าอะไรผด ยงนายบศยนน เวลาใหการแทบพดไมไดเลย รองไหโฮ ๆ คดถงในหลวงตลอดเวลา

ทานเปนคนทในหลวงรชกาลท8ทรงโปรดมากเพราะเปนพระพเลยงทคอยดแลสรงน�าใหในหลวง

มาตงแตในหลวงยงทรงพระเยาวและเปนคนทในหลวงตงพระทยจะใหตามเสดจไปสวตเซอรแลนด

ดวย ขาวของเสอผากพระราชทานไวพรอมเดนทางแลว มนเปนความรสกของคนทชวตดเหมอน

จะก�าลงรงเรองกลบตองมาตกนรกอยในคก แลวสดทายทงคณพอ นายชตและนายบศยกโดน

ประหารทง๓คน

มครอบครว

หลงจากคดยตลง ดฉนกไดแตงงานกบคณศกดชย บ�ารงพงศ ทราบวาคณศกดชย

ไดเคยไปดการพจารณาคดในศาลทรจกกบคณศกดชยเหมอนเปนการบงเอญหรอโชคชะตาก�าหนด

ไวให คอในการท�าส�านวนคดมการตองไปสอบปากค�าพยานจ�าเลยคนหนง ชอคณสนท เจรญรฐ

ทบาน ซงบงเอญเปนบานทคณศกดชยพกอยดวย และคณศกดชยกมารวมวงฟงการสนทนา

ซกถามพยานทานนนดวยไดรจกคณศกดชยวนนนเปนครงแรกตอมาเพอนสนทของดฉนคนหนง

เขาชวนไปงานวนเกดของเขาและเขาชวนคณศกดชยซงบงเอญเปนเพอนบานของเพอนดฉนคนนน

ไปงานเขาดวยกเลยไดรจกกนมากขนคณศกดชยแวะไปเยยมไปคยบางเปนครงคราวทส�านกงาน

ทนายความทดฉนไปชวยงานอย คณศกดชยสนใจในฐานะทเปนทนายผหญงซงเปนของใหมมาก

ในเวลานนทผหญงท�างานทนายความดเหมอนจะมแคคนสองคนเปนรนพและท�างานอยทส�านกงาน

ทนายความเทานน ไมไดออกมาทศาล ไมเหมอนสมยนผหญงเกงมาก เปนทนายความมมาก

เปนอยการเปนผพพากษากหลายทาน

คณศกดชยท�างานกระทรวงการตางประเทศ เวลาไปประจ�าสถานทตไทยในตางประเทศ

ดฉนกตดตามไปดวย ประเทศแรกทไปคอประเทศอารเจนตนา ตอนนนยงไมมสถานทตไทยเลย

คณะเราซงมอปทต คณอปดศร ปาจารยางกร เปนหวหนาคณะ เสมอนไปเปดสถานทตไทยท

5. �������������������� - ���� 3.indd 104 18/2/2554 13:17:27

๑0๕เครอพนธบ�ารงพงษ

อารเจนตนาเพราะตองไปหาสถานทตกแตงใหเปนสถานทตจดหาเครองใชใหท�างานไดอยอารเจนตนา

ประมาณ5ปกลบมาอยเมองไทย4ปแลวไปอนเดยกวาจะเกษยณกไปอยอกหลายประเทศม

ออสเตรยองกฤษเอธโอเปยสดทายคณศกดชยมาเกษยณอายทประเทศพมา

ถงธรรมศาสตร

ดฉนกบคณศกดชยมลกดวยกน๔คนม๒คนทเรยนธรรมศาสตรเหมอนเราเรยกไดวา

เปนครอบครวธรรมศาสตรอกครอบครวหนงหลงๆมานดฉนไดรวมกจกรรมกบทางมหาวทยาลย

มากกวาตอนทจบมาใหม ๆ เดยวนงานวนท ๑๑ พฤษภาคม วนปรดกไปท�าบญตลอด ม ๒ ป

หลงนรสกวาออนแอลงไมไดไปคณศกดชยกไมคอยสบาย

ตอนนธรรมศาสตรของเรากาวหนาทางวชาการมากขนมหลากหลายคณะตางจากสมย

ทดฉนยงเรยนอยซงมแค๒คณะคอบญชกบกฎหมาย

ธรรมศาสตรยงมบทบาทในสงคมอยมากทงเปนมหาวทยาลยเกาแกเปนผบกเบกตลาด

วชาซงมความส�าคญทางสงคมมากเราสรางผทมความรความเขาใจในประชาธปไตยมากมาย

ชมรมมธก.และต.ม.ธ.ก.ทกรนกไดรวมเปนชมรมต.ม.ธ.ก.สมพนธคอทง8รน

รวมกนเวลาธรรมศาสตรมงานไมวาจะเปนงานท�าบญงานวนปรดงานวนสถาปนามหาวทยาลย

หรองานวนท ๑0 ธนวาคมฉลองรฐธรรมนญ พวกเรากไปรวมดวย คอพวกเรายงผกพนกบ

มหาวทยาลยมาก และอยากใหคนรนหลงรกธรรมศาสตร และท�าใหธรรมศาสตรยงคงเปนก�าลง

ในการพฒนาประเทศไทยตอไปสวนพวกเราซงเรยวแรงเรมออนแอลงกจะเปนก�าลงใจใหตลอดไป

5. �������������������� - ���� 3.indd 105 18/2/2554 13:17:27

กอนถงเตรยมฯ

ผมชอประเทองวรรณพงษเปนคนจงหวดอางทองทบานประกอบอาชพคาขาย

ผมเปนพคนโตมนองสาวอกหนงคนผมเรมเขาเรยนทโรงเรยนวดสนามชยเพราะมนใกล

บาน เมอจบชนประถม๔กมาเรยนโรงเรยนประจ�าจงหวดอางทองชอโรงเรยนปทมโรจนราษฎร

บ�ารงจนจบม.๖จากนนกไปสมครสอบเขาโรงเรยนเตรยมทหารกอนแตไมไดเพราะไมผานทวงท

วาจาหรอการสมภาษณรอบแรก

เดกนกเรยนรนผมสวนใหญกจะไปลองสอบเขาเตรยมทหารกอน ถาสอบไมไดกคอย

หาตวเลอกใหมผมเสยเวลาไปปหนงถงไดเหนประกาศรบสมครนกเรยนของต.ม.ธ.ก.ในหนงสอพมพ

จงตดสนใจเขากรงเทพอกครง

ตอนนนกมต.ม.ธ.ก.กบเตรยมอดมซงเปดรบสมครสอบกอนเราสองสามเดอนในสายตา

คนภายนอกตอนนน ธรรมศาสตรนบเปนทเรยนหนงสอทด เปนมหาวทยาลยทด แตถาเทยบกบ

เตรยมอดมของจฬาฯโรงเรยนนายเรอหรอโรงเรยนนายรอยสถานะของโรงเรยนเตรยมฯกอาจจะ

ดอยกวาเขาหมดเพราะเพอนผมคนหนงจากอางทองเขาเรยนเตรยมแพทยเขาบอกวาคนจนตอง

ไปเรยนทธรรมศาสตรแมแตตอนสอบคดเลอกเรากสอบทหลงเขาคลายๆเรารบคนทตกๆจาก

พวกเขาแลวตอนหลงทผมจบไปแลวมาถงไดขยบฐานะ เลอนเวลาขนมาสอบพรอมกนเสยจะได

ไมมใครมาวาไดวารบคนตกมาแตตอนนนเรากคดวาจะมจนนนไมส�าคญส�าคญทวาตอไปใครจะ

กาวหนากวากน

ประเทอง วรรณพงษ

5. �������������������� - ���� 3.indd 106 18/2/2554 13:17:28

๑0๗ประเทองวรรณพงษ

เมอไดสอบของธรรมศาสตรรสกวานาจะสอบไดเพราะขอสอบดจะไมยากเกนไป มวชา

ภาษาไทยและภาษาองกฤษ ภาษาไทยจ�าไดวาเปนเรยงความภมศาสตรและประวตศาสตร สวน

ภาษาองกฤษนนมสองเปเปอร แมเราเปนเดกตางจงหวดแตกไมรสกเสยเปรยบเขาเพราะวาวชา

ทสอบนนกตรงกบทเราเรยนมาในชนม.๖เหมอนคนอน

ผมเดนทางมาจากอางทองดวยเรอโดยสาร สายทจะออกจากทาเตยนและไปสดสายท

ปากน�าโพ จงหวดนครสวรรค ระหวางทางกผานสงหบรและอางทอง ตอนนนเรอยงลองไดตลอด

เพราะยงไมมเขอน เวลาจะเดนทางเราจะตองไปสอบถามเวลาวาเรอขาทกลบมาจากปากน�าโพ

จะลองมาถงอางทองประมาณเวลาเทาไหรเรากตองไปรอเรอททาซงสวนใหญจะตรงเวลา

คราวนนมคนอางทองมาสอบดวยกนหลายคนทงทอายเทากนและพวกรนนองทไลขนมา

ทนเพราะผมเสยเวลาจากการพลาดโรงเรยนเตรยมทหารสอบไปประมาณ๑เดอนกมการประกาศ

ผลทธรรมศาสตรผมมญาตผหญงมาสอบรนเดยวกนเขากมาดผลใหและสงขาววาสอบไดกนทงค

เพอนทมาจากอางทองดวยกนกสอบไดกน๓-๔คน

เมอมาอยกรงเทพฯผมมาอาศยบานญาตคนทลกสาวทานกเรยนชนเดยวกบผมทานก

รกใครผมด การไดอยบานญาตคนนท�าใหผมไมตองท�างานพเศษทไหน บานทานอยแถวสนตบาล

ตอนหลงกยายมาอยทซอยรางน�าเวลามาโรงเรยนกเดนมาซกกโลหนงมาขนรถเมลขาวจากประตน�า

ราคา๑สตางคมาลงทาพระจนทรแลวกเดนเขาธรรมศาสตรตอนนนทจรงมนมรถรางดวยแตราคา

แพงกวา รสกวาจะสก ๒ สตางค แถมรถรางยงจอดปายบอยกวา ท�าใหเสยเวลา พอเรยนไปได

พกหนงผมกยายไปอยหอพกคาเชา๑๕บาทตอเดอนถาหองคกคนละ๑๓.๕0บาทตอนนนมหอ

หลายแหง ทบางล�าภนกมหอของครปลงซงเปนครสอนวชาภาษาฝรงเศสในโรงเรยนเตรยมฯ

แตหอผมอยแถวเยาวราช

ชวตในรวเตรยมฯ

พวกเราไดเจออาจารยปรดตงแตวนแรกทเขามารายงานตวทานเขามาแสดงความยนด

กบคนทสอบเขามาไดส�าเรจและไดแจกแฟมปกออนใหคนละเลม

เมอแรกเขามานนครทงหลายตางกใหความเปนกนเองกบพวกเรานกเรยนกรกใครกลม

เกลยวกนด ทแรกผมไดอยหอง จ.จาน คะแนนดจงไดเปนหวหนาชน พอขนปสองผมกไดยาย

หองอยหอง๒สมยนนพอเขาป๑ชอหองจะยงเปนกขคง...แตพอขนปสองจะเปลยนเปน

หอง๑๒๓๔...แตไมวาจะอยหองไหนเรากไดเจอกนหมดแมแตนกเรยนคนละชนปกสนทกนด

ตอนผมอยปสองกมเพอนซอยคนหนง

5. �������������������� - ���� 3.indd 107 18/2/2554 13:17:28

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๑08

โรงเรยนเตรยมฯเรมเรยนตอนประมาณ9โมงและเลกเรยนเวลา๑๖นาฬกาตอนเชา

จะตองมาเขาแถวหนาหอง แตตอนนนยงไมมการรองเพลงชาต ไมมการชกธงชาตขนเสา เดาวา

เจาหนาทกคงชกของเขาเองระยะเวลายนแถวนานพอสมควรอาจารยสงยนแถวใหเรยบรอยผชาย

ยนกอนตามล�าดบไหลแลวตามดวยผหญง หองผมเมอแรกเขาไปมผหญงเจดแปดคน นอกนน

เปนผชายเกอบสามสบคน

อปกรณการเรยนสมยนนพวกสมดปากกาดนสอสามารถซอไดในมหาวทยาลยแตละชน

จะมตราต.ม.ธ.ก.ตดอยดวยสมดกมทงปกออนปกแขงแรกๆ ผมกเกบไวครบแตตอนหลงผมมา

เปนอยการกใหญาตไวอานรเรองหรอเปลากไมทราบแตผมกใหไปหมดไมเหลอเลยสมดเลคเชอร

พวกนบนทกดวยปากกาซงถอวาเราเปนผใหญแลวใชปากกาไดแลว

ตอนนนต�าราเรยนชนเตรยมยงไมม เอกสารทไดจะเปนชตแจกฟร ซงโรงเรยนเตรยมฯ

เขาโรเนยวทโรงพมพนตศาสนของทานอาจารยปรดซงพมพต�าราใหมหาวทยาลยในราคาต�า

โรงเรยนเตรยมฯไมเหมอนกบทอนอยางหนงตรงทเขาเรยกนกเรยนวานกศกษาอาจเปน

เพราะตองการใหเรารตววาเราก�าลงจะเปนผใหญแลว สวนผสอนนนพวกเราเรยกครเปนสวนใหญ

ถาคนไหนทรวาจบมาจากเมองนอกหรอถาเปนผสอนทโรงเรยนเชญมาจากขางนอกเรากเรยก

อาจารย

พอเรมเรยนกรสกวามวชาแปลกๆอยางทเราไมเคยไดเรยนมากอนอยางภาษาละตน

ภาษาฝรงเศส ภาษาบาล ซงเราไมเคยมพนความรมากอน สวนวชาภาษาองกฤษกรสกวายาก

ขนกวาตอนเรยนทอางทองมากยงมาเจอครทจบมาจากองกฤษเขาอยางพ.ต.ท.กษมจาตกวณช

ซงคาบแรกกใหเขยนตามค�าบอกมแตศพททเราไมเคยรมากอนครงนผมไดศนยเราฟงไมออกเลย

เรากเขยนเดาสงเดชไปผดหมดเลย คนอน ๆ กไมไดดไปกวากนเทาไหร ยกเวนเดกโรงเรยน

อสสมชญซงจะเกงกวาเรานดหนอยครทมาสอนภาษาองกฤษบางทานอยางพชายคณไอรนซงเรยน

รนเดยวกบผมกเคยสอนทอสสมฯ มากอน อาจารยปรดกดงตวมาสอนทน นกศกษา ต.ม.ธ.ก.

จงไดเรยนภาษาองกฤษแนวเดยวกบนกเรยนอสสมชญ

พวกครทเปนฝรงกพอจะพดไทยกนไดบาง แตไมคอยชดเจน อาจารยฝรงทเปนผหญง

เปนภรรยาของคณอภยพนทโยธนพวกเราเลยเรยกวามาดามอภยสอนภาษาฝรงเศสเวลาจะท�าโทษ

ใครทานจะบอกให“กกเกา”หรอคกเขานนเอง

แตอะไรกไมแปลกเทาวชาเทคโนโลยซงเราไดเรยนวธท�ากระเบองท�าอฐท�าปนซเมนต

เรากนงจดไปนกไปวาเราจะไปท�าปนซเมนตขายกนหรอไง พสาวผมคนหนงทเรยนแพทยจฬาฯ

ถามวาเทคโนโลยมนเปนอยางไร ผมกบอกไมร ผมเรยนแลวยงไมรเลย ตอนนนเรากเรยนกน

เฉพาะทฤษฎ ไมไดเรยนปฏบต และยงไมรวาเรยนไปท�าไม แตตอนหลงถงเขาใจวาอาจารยปรด

5. �������������������� - ���� 3.indd 108 18/2/2554 13:17:28

๑09ประเทองวรรณพงษ

ทานเหนวาพวกเราจะตองไปพฒนาประเทศตอไปจงจ�าเปนตองมความรเกยวกบสวนประกอบของ

โครงสรางพนฐานของประเทศแตตอนนนเรายงเดกเกนกวาจะคดถงขอน

บางวชาของเตรยมกตองเรยนรวมกน อยางเวลาถงชวโมงพมพดดทกคนจะตองไปหอง

พมพดดแตละคนกจะมเครองพมพดดประจ�าตวพรอมส�าหรบการเรยนการสอนวชาประวตศาสตร

สากล ภาษาละตน และดนตรกตองยายไปเรยนหองเรยนรวมกนเพราะอาจารยทสอนไดกมวชา

ละคนเทานน

สวนตวแลวผมประทบใจครกษม ครสธ และครไนท ทสอนวชาภาษาองกฤษมากทสด

เพราะชอบวชาภาษาองกฤษเปนทนเดมอยแลว แตผมไมสนทกบครคนไหนเปนพเศษเพราะเรา

เปนเดกบานนอก รสกวาตองเจยมตว ครเรยกหนาชนถงจะไป ไมเคยเขาหาครดวยตวเอง และ

ดวยความททงกลวทงเคารพนบถอครเวลาทานสงการบานพวกเราทกคนจะท�ามาสงกนทกคน

เจาหนาทคนอนในโรงเรยนเตรยมฯทไมใชอาจารยกดแลเราดทกคน โดยเฉพาะทหอง

พยาบาลซงถาเปนไขนดๆหนอยๆปวดหวตวรอนกสามารถมาขอยาตางๆ ไดมครงหนงผม

เปนไขหวดกเคยมาทหองพยาบาล ครพยาบาลชอครชน(เปนภรรยาครปลง ซงสอนวชาภาษา

ฝรงเศส)ทานกสงไปศรราชเลยเขากใหยาน�าแกหวดชอยาอะไรกจ�าไมไดแลวแตทานครงสองครง

กหายแลวครชนทานจะแตงชดนางพยาบาลอยในหองพยาบาลบนชน๒ของตกโดม

นกเรยนเตรยมตอนนนสวนใหญมฐานะปานกลางถงดมากแตกมเพอนบางคนทไมคอย

มเงนเลย ซงมาอยทวดมหาธาต บางวนเขากไมไดทานอาหารกลางวนเพราะไมมสตางค กจะไป

หลบใตตนโพธอยสหาคน

นกศกษาโรงเรยนเตรยมฯมทงผหญงผชาย ปรมาณกเทา ๆ กน หองผมรสกผหญง

ออกจะมากกวานดหนอยเพราะผหญงเขาจะเรยนเกง หองผมตอนป ๒ กมรองหวหนาหมวดเปน

ผหญงสวนผมเปนแคหวหนาหม

ตอนนนหวหนาหองเขาเรยกหวหนาหมวด ในหองกจะแบงยอยเปนหมอก ๔ หม

ซงจะมหวหนาหมคอยชวยหวหนาหมวดดแลความเรยบรอยในหอง เชคชอวาในหมของตวเอง

วนนมใครมาบางใครขาดบางแลวสงใหหวหนาหมวดๆกรายงานครประจ�าชนอกทหนง

ต�าแหนงพวกนจดตามคะแนนใครไดคะแนนดทสดในหองไดเปนหวหนาหมวดคะแนน

รองลงมาไดเปนรองหวหนาหมวด และรองลงมากไดเปนหวหนาหม ต�าแหนงทนงเรยนในหองก

เรยงตามล�าดบคะแนนเหมอนกน แตจะแยกผหญงใหอยสวนหนง ผชายอยสวนหนง นงคนละซก

หองกน แตเวลาปกตกเปนเพอนกนทงนนไมไดแบงแยกหญงชาย แตเดกวยรนกตองมชอบพอ

กนบาง ตอนนนกมเพอน ๆ จบกนเองจนจบไปแลวไดแตงงานกนกม เวลาทเขาจบกนเรากพอ

5. �������������������� - ���� 3.indd 109 18/2/2554 13:17:28

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๑๑0

จะดร บางคเขาจะกลบบานดวยกนมาโรงเรยนพรอมกน เรากรวาคนเขารกกนแลว ในรนผม

รสกวาจะมสก๓ค

การเรยนทนพวกเราจะประจ�าอยหองใดหองหนง ตอนเชามากเขาแถวอยหนาหอง

ของตว พอถงเวลากเดนเขาหองเรยน บางวชากไปเรยนรวมกนในหองใหญแลวใชไมโครโฟน

อยางวชาภาษาละตนของอาจารยฮตชนสนเวลาสอนทานจะเดนรอบหองแลวพดวา“อาจารยอยน

ใครสงสยกถาม” รนผมนยงไมมการเรยนผานเครองกระจายเสยงแบบไมเหนหนาอาจารย แบบน

รสกวาจะเรมใชกบรน๔

ตอนนนเวลาสอบทางโรงเรยนกจะเอาคะแนนของนกเรยนทงโรงเรยนมาเรยงกนแลว

กจดเขาหองใหมสอบแตละครงกมการเปลยนหองกนเยอะพอสมควรมนท�าใหเราตองขยนมากขน

ไปอก เพราะแตละวชาเปนสงทเราไมเคยเรยนมากอนทงนน อยางภาษาบาล ภาษาละตน ภาษา

ฝรงเศส ยงเรามาจากตางจงหวดยงตองขยนมาก วชาชวเลข พมพดด เวลาอาจารยใหการบาน

นนจะเปนการใหหวขอมาเขยนเรยงความดวยชวเลข จนตอนนเวลาตองจดตองเขยนอะไรยาว ๆ

ผมกยงไดใชวชานมาชวยอยเรอยๆ

ชดของโรงเรยนเตรยมฯผชายสวนใหญจะแตงชดยวชนทหารบางกเปนลกเสอสมทรเสนา

สวนผหญงใสเสอเชตสขาวผกคอซองใสกระโปรงสน�าเงนเพราะเขาไมตองฝกวชาทหารเวลาเรา

ฝกทหาร พวกผหญงเขาท�าอะไรกนผมกไมแนใจ กคงจะเลนกฬาหรอพกผอน เพราะเวลาฝกเรา

มนไมนานพอใหเขาท�ากจกรรมอะไรเปนชนเปนอน สวนใหญกประมาณหนงชวโมง ถาวนไหน

ครฝกเกดปลอยชา พวกทใจรอนกอาจมการสรรเสรญบพการครฝกกนในภายหลง มอยวนหนง

ฝนตกแลวมนกไมใหเลก ใหเขาแถวอยอยางนนแหละ พอบอกเลกแถวเทานนละ เสยงสรรเสรญ

บพการของครฝก “...แม” กดงพรอมกนทงรนโดยไมตองนดกนเลย เปนหนงในฉากของโรงเรยน

เตรยมทผมประทบใจมากทสด

งานฟตบอลประเพณ และกจกรรมอนๆ

กจกรรมสมยนนสวนใหญจะเปนกฬา ทงบาสเกตบอล วอลเลยบอล รกบ ฟตบอล

แตผมเลนอะไรไมเปนซกอยางสวนงานฟตบอลประเพณจฬาฯ-ธรรมศาสตรบรรยากาศสนกสนาน

มากเลย เชาขนเรากแตงเสอเหลองแดงเดนจากบานบาง ขนรถบาง แลวมาพบทสนามกฬา

แหงชาต

5. �������������������� - ���� 3.indd 110 18/2/2554 13:17:28

๑๑๑ประเทองวรรณพงษ

กอนหนาจะถงงานบอลประมาณ ๓ เดอน พวกเราตองเรมหดรองเพลงเชยร ผมจ�า

ไมไดชดวาใครเปนคนมาหดเพลงให อาจจะเปนพวกนกกฬาหรอไมกครโฉลก โกมารกล เพลงท

เรารองมเรวบางชาบางตอนนนเพลงโดมในดวงใจยงไมมมแตเพลงมอญดดาวทขนวา “ส�านก

ไหนหมายชประเทศชาต...”ท�านองนนและกมอก๒-๓เพลงแตนกไมออกจ�าไมไดมนกหลาย

สบปมาแลวพอชวง๑๕วนกอนวนงานนนจะตองซอมทกวนหลงเลกเรยน

เวลามซอมเพลงเชยรสวนใหญกซอมกนบนอฒจนทรทสนามฟตบอลบางไมกในหองเรยน

เวลามาซอมกมากนทงโรงเรยนทงป๑และป๒รวมกบพวกนกศกษาตอนนนเรานกศกษาต.ม.ธ.ก.

ยงเดกๆเขาตองบงคบใหมาซอมใครจะหนกลบกอนไมไดมเชคชอดวยอาจจะมบางทหนซอม

เชยรแตเราสวนใหญอยากซอมอยากสนกบรรยากาศมนสนกมากกอนถงวนงานกตองไปหาซอ

เสอเชยรเหลองแดงมาใสใหเหมอนคนอนๆ

ตอนนนเชยรลดเดอรเขาจะแตงตวสวยกวานกศกษาทวไปเหนกรเลยวาเปนเชยรลดเดอร

เขาจะเดนน�าหนาแลวรองเพลงเชยร แลวกเตนออกทาออกทาง สวนดรมเมเยอร ตอนทเราซอม

รองเพลงเขากมาดวยแตไมเหนเขาเตนพอถงวนงานกไดแตถอไมพลองน�าขบวน

วนนนพวกเราจะตนเตนมากเพราะงานนปหนงมหนเดยว เพลงเชยรกซอมมาแลว

นกกฬาของเรา เรากอยากไปเชยร ตงแตมการแขงขนมาธรรมศาสตรกชนะมาเรอย มาแพเปน

ครงแรกเอาปทผมอยป๒

นอกจากงานบอลประเพณ ตอนสนปเรายงมงานดนตรแลวพวกผหญงกมการเลนละคร

รวมกนทงป ๑ และป ๒ เขาจะเลนละครเปนเรองเปนราว ไปซอมกนทไหนผมกไมทราบ ผมจ�า

ไดวานกแสดงรนผมกมคณมาลวภา คณนอย สโข แลวใครอกผมกนกไมออก แสดงละครเรอง

อะไรกจ�าชอไมไดแลวเปนละครรอง แลวกมเตนระบ�าสเปน ซงในภายหลงการแสดงชดนไดใช

แสดงตอหนาพระพกตรของในหลวงรชกาลท8และ9ในงานเลยงตอนรบตอนเสดจนวตพระนคร

เพราะการแสดงรอบแรกประสบความส�าเรจดมาก

นอกจากกจกรรมทท�าในมหาวทยาลย และในกรงเทพฯ มครงหนงทครเขาพาไปเทยว

แบบไปเชาเยนกลบทลพบรทงโรงเรยน ผมจ�าไดเพราะวามพาไปเทยวอยหนเดยว เขาเกบคาเดน

ทางเทาไหรกจ�าไมไดรแตวาเกบแนๆวนนนเราใสชดยวชนทหารมารอขนรถไฟตงแตเชาตนเตน

กนใหญกเปนทรปทประทบใจเหมอนกนแตกจ�าอะไรไดรางๆเตมท

สมยนนการเดนทางไปเทยวคอนขางล�าบากหนมสาวในยคนนสวนใหญกไปเทยวเขาดน

ถาน�าสมยหนอยกไปดหนงเฉลมกรงสวนเรานนไมสราคาคาตวเกบไวกนขนมดกวาหรอไมกเกบ

ไวซอเสอผาโกๆใสสมยนนเขานยมกางเกงขายาวตดแถวหวมมเมองรานอาลารานก�าจงเหนก

5. �������������������� - ���� 3.indd 111 18/2/2554 13:17:28

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๑๑๒

ใสเสอคอปดกระดมหาเมดแบบปกพระราชทานกโกแลว รองเทาหนงกมสด�า สแดง สน�าตาลแลว

แตจะชอบกนสวนสมยจอมพลป.เรองอ�านาจป8๕8๖ทานบอกคนไทยตองสวมหมวกกเหอซอ

หมวกกนใหญแตสกพกกหายเหอไปเอง

โรงอาหาร

โรงอาหารสมยนนอยตรงคณะนตศาสตรปลกเปนเพงมงจากแลวกใหรานอาหารขางนอก

มาเชาท มสก ๕-๖ ราน มทงขาวราดแกง ขาวหมแดง สเตก สต ผมนนกนแตขาวแกงเพราะ

อยางอนแพงกวา

โรงอาหารนนใหญพอสมควรพนยงเปนดนมโตะเกาอไมพอใหป๑กบป๒มากนเทยง

พรอมกนได นงกนตามความยาวของโรงอาหาร ตางคนกตางเลอกนงเอา จานและชอนบางราน

กใชสงกะส บางรานกใชกระเบอง กนเสรจแลวกวางไวทโตะ ทางรานเขาจะมาเกบไปเองของใคร

ของมนเขาท�าเครองหมายใหจ�าไดวาของตวสตางจากรานอนอยางไร

มอยครงหนงทพวกเราประทวงไมกนของรานหนงเพราะเขาเอาของมาผสมขายเราไมกน

กนอยวนเดยว รงขนเจาของรานเขากไปขอขมากบอาจารยอาบ คอมนตรซงเปนรองผอ�านวยการ

ฝายปกครองอาจารยอาบกมาบอกพวกเราวาเขามาขอโทษแลวขอใหพวกเราไปกนตอ

พดถงอาจารยอาบแลวกคดถงทาน หนาทานด แตใจดเปนทหนงเลย ไมเคยดใคร

ไมเคยตใคร มอยครงหนง ครใหเพอนผมแปลภาษาฝรงเศส ความวา “ววอยในทงขาวสาล”

แตเพอนผมเขาแปลวา“ววอยในขาวสาล”ผมกไปลอเขาวาววตวเทาไหนถงเขาไปอยในขาวสาลได

เขากโกรธแลวกชวนไปตอยกน ไอผมมนกไมเคยตอยกบใครทไหน แตกคดวา เอาวะ ไปกไป

เลกเรยนแลวกไปตามนด รกษาสญญา พอถงเวลาแทนทมนจะมา มนกลบสงครอาบมาแทน

ทานเขามาถามวา “เธอเรยกนายสงวนเขาไปตอยหรอ”ผมกตอบวา “ผมพดเลนนะครบผมไมได

ตงใจผมตอยใครไมเปน”ทานกไมวาอะไรปลอยผมกลบบานไป

พวกทท�าผดแลวโดนท�าโทษจรง ๆ มกจะเปนเรองสบบหร ซงส�าหรบทนเขาหามขาด

ถอเปนโทษรายแรง ถาจบไดเขาเฆยนตรงหนาหอง คอใครอยหองไหนกไปเฆยนหนาหองนน

ใหเพอนในหองตวเองเหน

5. �������������������� - ���� 3.indd 112 18/2/2554 13:17:28

๑๑๓ประเทองวรรณพงษ

“เอาดนแดนของเราคนมา”

ในปทผมเรยนมเหตการณทผมประทบใจทสดอยางหนงคอ การเดนขบวนเรยกรองท

ดนแดนคนจากฝรงเศส ตอนนนจอมพล ป. สงทหารมาเปนครฝกวชายวชนทหาร ครฝกเหลาน

เขาจะใชเวลาชวงทสอนวชาทฤษฎทางทหารมาพดปลกระดมใหนกศกษา ต.ม.ธ.ก. และนกเรยน

โรงเรยนเตรยมอดมศกษาออกมาเดนขบวนเรยนรองดนแดนคน

ครทมาสอนทฤษฎวชายวชนทหารนนมหลายคนแตละคนกจะกระจายกนไปพดกบนกศกษา

เตรยมฯหองตางๆ แตเวลาฝกปฏบตซงเรยนรวมกนนนครยวชนกไมไดพดถงเรองเรยกรองดนแดน

แตอยางใด อาจารยปรดกรเหนพฤตกรรมน แตกไมไดหามปรามอะไรเพราะไมอยากใหเกดความ

ขดแยง

ตอนนนเขามงเปาไปทนกเรยนวชายวชนทหารของธรรมศาสตรและจฬาฯสองทเทานน

เพราะวนทเราเดนกนกไมเหนวามโรงเรยนอนหรอประชาชนมารวมขบวนดวยครวชายวชนทหาร

เปนคนระบวนเดนขบวนและแจงใหรในหองเรยน เขาไมไดบอกวาใครจะไปบาง แตขอใหไปกน

พรอมเพรยงเรากไปกนหมดไมมใครขาดกระทงค�าวา“เอาดนแดนของเราคนมา”เขากเปนคนสอน

ใหพวกเราพด

ในวนทเราจะเดนขบวนมขาวแววไปเขาหอาจารยปรดแลววาเรานดกนจะไปหลงเลกเรยน

พอใกลเวลาเลกเรยนประมาณบาย๒อาจารยปรดทานกเดนมาจากท�าเนยบทาชางเรยก

พวกเรามาเขาแถวเหมอนเขาแถวหนาเสาธงตอนเชา ทานเพยรขอรอง พยายามเกลยกลอมวา

มนเปนเรองของทหารเขา เราอยาไปยง อยาไปเดนเลย เพราะจากการวเคราะหสถานการณของ

ทานแลวการเรยกรองนไมมวนไดผลไมมวนชนะ

ทานพดเสรจไดไมถง ๑0 นาท พวกเรากพากนเดนออกไป พวกครกไมมใครหาม

ยามของมหาวทยาลยทชอลงโตกไมหาม เปดประตใหออกไปแตโดยด วนนนพวกเราทงโรงเรยน

นาจะไปกนครบทกคน ในขบวนมแตนกศกษาเตรยมฯ ไมมอาจารยมาเดนดวย ผมจ�าไมไดวาใคร

เปนน�าขบวน นกศกษา ต.ม.ธ.ก. ทงชายหญงเดนแถวตอนเรยงส ไมมแตกแถวตงแตตนขบวน

ยนทายขบวน แมพวกผหญงเขาจะไมไดเรยนวชายวชนทหารแตเขากเดนไปกบเราดวย โดยให

ผชายทงป๑และ๒เดนปนกนขางหนาแลวตามดวยแถวของผหญงเขากเดนกนเรยบรอยด

วนนนเรากเดนกนเฉยๆ ไมไดมปายหรอธงอะไรนอกจากเสยงฝเทาของพวกเรากมแต

เสยงตะโกน “เอาดนแดนของเราคนมา” แตผมกไมรวาเอาดนแดนทไหน เขาสอนใหรองอยางนน

เรากรองตะโกนอยางนน ผมไมรวาคนอน ๆ ทเดนอยจะมกคนทรวาเราเดนเพอดนแดนสวนไหน

ขบวนของเราไมไดขดขวางการเดนรถทนาแปลกกคอแมวาสถานการณตอนนนมความแปรปรวน

อยางไรแตทงทหารและต�ารวจกไมไดมาขดขวางหรอสนบสนนขบวนของเรา

5. �������������������� - ���� 3.indd 113 18/2/2554 13:17:28

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๑๑๔

พวกเราเดนไปจนถงพระบรมรปทรงมากเจอกบขบวนของเตรยมอดม กวาจะไปถง

วงปารสกกประมาณ๕โมงเยนพอดรวมตวกนอยไดสกครกมคนบอกใหเลกแถวพวกเรากแยกยาย

กนกลบไมมนกขาวไมมการถายทอดทางโทรทศนการเดนขบวนของเราเลยไมไดเปนขาวครกโครม

หลงจากเราเดนขบวนกไมมเสยงสะทอนจากสงคม และในทสดกเปนอยางทอาจารยปรดบอกไว

คอฝรงเศสเขากชนะจรง ๆ เชาวนรงขนเมอเขามาในโรงเรยนกไมมอาจารยคนไหนพดถงเรองน

อกเลยแตนกนบเปนเหตการณทดจะนาตนเตนทสดทเกดขนในชวงทผมเรยนอยทน

เมอผมเรยนจบจากแผนกเตรยมปรญญามหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมองไดสก

ปสองปกมการตงชมรมต.ม.ธ.ก. ขนมาจากนนพวกเรากนดเจอกนทกป แมเวลาจะผานมานาน

ขนาดนผมกบธรรมศาสตรกไมไดหางไปไหนลกชายผมคนหนงกมาเรยนนตศาสตรของเรา

นกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร

พอเรยนจบโรงเรยนเตรยมฯผมกเรยนตอในธรรมศาสตร ตอนนนยงเปน ธรรมศาสตร

บณฑตไมแยกแผนกกฎหมายและบญชแตผมกเรยนหนกไปทางกฎหมายตอนแรกๆยงไดเขา

ฟงเลคเชอรบางตอนเชาสกสองชวโมงบางคนกไปเปนเสมยนศาลแตส�าหรบผมพอเกดสงครามโลก

ครงท ๒ ผมกกลบไปอยบานนอก ไมรความเคลอนไหวในเมองเทาไหร ตอนนนแมขอใหกลบมา

อยอางทองเพราะกลวผมจะโดนระเบดถายงอยกรงเทพฯตอไป

ตนเทอมกมาลงทะเบยนทธรรมศาสตรแลวกเอาหนงสอกลบไปอาน ถงเวลาสอบเราก

เขามาสอบ ไมเคยรจกหนาอาจารย ตอนนนแผนกศกษาธการของจงหวดเขารบเปนตวแทนของ

ธรรมศาสตรรบสมครสอบใหจากตางจงหวดแลวกสงขอมลมาใหธรรมศาสตรเรากเสยคาสมครเปน

รายวชาพอสอบไปไดสกพกกสามารถมาฟงผลสอบไดทศกษาธการจงหวดไดดวย ไมแนใจวาเปน

อยางนทกจงหวดเลยหรอเปลาแตเขาใจวานาจะใชระบบเดยวกน

เวลาเขามาสอบโดยมากกใชเวลาในกรงเทพฯ สองวน เขามาเราเหนรองรอยสงคราม

ไมมากเพราะเขาบรณะหมดแลว ตอนระเบดมาลงเยาวราชกลางคน ตนขนมาแลวใสเสอยวชน

แตใสกางเกงสน�าเงน แลวกวงออกไปดวามนเปนอยางไร พอไดสตกเหนวาเราแตงตวเปนอย

คนเดยวเลยวงกลบหอพกนอกจากครงนนกไมไดเจอระเบดอก

ตอนทผมสอบปทหนง มเพอน ๆ ทเขาฟงเลคเชอรชวยเกงขอสอบแลวเขยนจดหมาย

สงใหผมกแจกใหเพอนๆทอยอางทองดวยกนเขากเกงถกหลายขอ

5. �������������������� - ���� 3.indd 114 18/2/2554 13:17:28

๑๑๕ประเทองวรรณพงษ

ทางอางทองไดรบผลกระทบจากสงครามไมมากนก ถาจะมกมแคเรองเสอผาซงตองใช

จนเกา กตองปะกางเกงขายาวเปนขาสนเพราะมนไมมของใหมขาย พวกมงมานกขาดแคลน

แตกยงดทอาหารการกนเราอยไดมขายแตอยางปลากระปองเรากไมมกนเพราะเปนของตางประเทศ

ตอนนนการกนปลากระปองถอเปนของโก

สมยนนสงทใหความสวางคอตะเกยงน�ามนกาด บางทกใชน�ามนหม ใสกระปองเลก ๆ

แลวท�าไสสองสวาง แตน�ามนกาดกไมถงกบขาดแคลนเสยทเดยว เพยงแตตองใชอยางประหยด

กวาปกตเทานนเอง

ระหวางนนผมท�างานเปนเสมยนศาลจงหวดอางทอง ตอนแรกทผมกลบมาถงบาน

นาเขยผมบอกวาวทยเขาประกาศรบสมครเสมยนศาลอางทองผมเองไมอยากเปนเสมยนบานนอก

แตกสมครเผอไวคดวาถาสอบไมไดกไมเปนไรแตไมอยากทงโอกาสทไหนไดพอประกาศผลสอบ

ออกมา เกดไดทหนงไปได ตอนแรกทยนใบสมคร พอมคนรวาผมสมครดวยแลวถอนใบสมครกม

เพราะผมเรยนเกงมาตงแตอาย๑๖

ในชวงสงคราม นกศกษาจ�านวนมากกตองเลกเรยนไป บางคนเสยชวตไปกม คนทยง

กดฟนเรยนตอกตองเรยนจบชากวาการเรยนในสถานการณปกตเพราะทงตดสงครามทงตองเรยน

ทางไกลจากตางจงหวดสรปแลวผมตองใชเวลา๗ปกวาจะไดธรรมศาสตรบณฑต

ธบ.ส ผพพากษา

พอจบจากธรรมศาสตรแลวผมกเขาเปนอยการทกรมอยการ สมยนนคนทได ธบ.

ไมตองสอบเนฯกสามารถสอบเปนอยการไดเปนอยการผชวยปกวาๆ เขากเปดสอบอยการประจ�า

ตางจงหวด ผมกไดไปประจ�าทอทยธาน เปนอยการอยหกป กมาสอบเปนผชวยผพพากษาสงกด

กระทรวงยตธรรม

รนผมเขาเรยกผชวยผพพากษารน ๑ รนกอนหนานถาสอบไดแลวกไดเปนผพพากษา

ประจ�ากระทรวงเลย แลวกสอบแควแพงและวอาญา แตรนผมนมสาระบญญต วธสบญญต

พวงภาษาองกฤษเขาไปอก พอสอบไดแลวไดเปนแคผชวยอยปหนง เขาจะดความประพฤตนสย

ใจคอเราการวางตวแลวถงจะไดเลอนชนขนไปเปนผพพากษา

ความรทไดจากธรรมศาสตรท�าใหผมไดท�างานไตเตาจากการเปนเสมยนศาลจงหวด

อางทอง จนในทสดกไดเปนผพพากษาศาลฎกา หากไมมธรรมศาสตรผมอาจจะไมไดมายนอยใน

จดนกได

5. �������������������� - ���� 3.indd 115 18/2/2554 13:17:28

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๑๑๖

ถง มธ.

หลายสบปทผานมาธรรมศาสตรมการเปลยนแปลงไปมากเลยทเดยว รนผมมนไมคอย

เปนระเบยบเรยบรอยมแค ๒ แผนก ตอนนมคณะมากขน คณภาพการศกษาของเรากดขน

ทกอยางกมทาทวาจะพฒนาไปในทางทดขน พวกเราชาว ต.ม.ธ.ก. รกธรรมศาสตรมากครบ

ไมวาจะผานไปกปเรากยงตดตามขาวและคอยลนเอาใจชวยใหธรรมศาสตรของเราเจรญรงเรอง

ยงๆขนไป

5. �������������������� - ���� 3.indd 116 18/2/2554 13:17:28

วยเดก

ดฉนชอวไลตนตประภา(ปนทอง)เปนคนกรงเทพฯบานอยซอยรนรมยสกกเสาชงชา

เวลาไปโรงเรยนกเดนไปเพราะใกลนดเดยวจากสกกเสาชงชาเดนไปทางสะพานชางโรงสแลวก

ไปเขาสนามหลวง

คณพอของดฉนเปนขาราชการพลเรอนอยกรมเสมยนตราในกระทรวงกลาโหมคณแม

กเปนแมบานเหมอนผหญงทแตงงานแลวสวนใหญในสมยนน บานของเราเปนตกแถวทกทม.

แบงใหเชาเปนหองๆอยหลงตลาดเสาชงชาพอเชาขนมาเรากไปจายตลาดคณพอจะซออาหาร

ใสบาตรพระวนละรปทกเชา บางทกเอาแกงใสสาแหรกเลก ๆ ถวายพระไปเพราะสมยกอนไมม

ถงพลาสตกเชาวนใหมทานกเอาสาแหรกนนมาไวหนาบาน

ดฉนมพนอง๖คนคอพชายถาวรพสาวนลวรรณดฉนนองสาววมลและนองชาย

ประวทยสวนคนท๖เสยตงแตตอนเดกๆพนองของดฉนไมมใครมาเขาธรรมศาสตรเลยพนลวรรณ

กบนองชอวมลอยจฬาฯสวนประวทยเปนทหารเรอสวนพถาวรอยการรถไฟ

ดฉนไดเรยนหนงสอแตเลก และเรยนอยโรงเรยนสตรวทยาจนจบ ม. ๖ ตอนนน

เกอบจะไมไดเรยนตอแลวเพราะคณพอเพงเกษยณราชการ ทางบานกขาดรายได ตอนนนดฉน

เสยใจจนรองไหทจะไมไดเรยน เพราะตอนทรวาอาจจะไมไดเรยนนนดฉนสอบเขาของจฬาฯ

ไดเรยบรอยแลวแตคาเทอม90บาทของเขาถอวาแพงมากส�าหรบสมยนน

วไล ตนตประภา (ปนทอง)

5. �������������������� - ���� 3.indd 117 18/2/2554 13:17:28

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๑๑8

เมอคดวาจะไมไดเรยนตอ ดฉนเลยไปท�างานทบรษทของอาของเพอนชอ นวนตย

โรจนเสนา ไดเงนเดอน ๒0 บาท ท�างานไปไดสกพกบรษทกปดตวไป ดฉนกกลบมาอยบาน

พสาวกลววาอยบานนานจะเสยเดกเลยใหดฉนไปสมครเรยนทโรงเรยนเตรยมของธรรมศาสตรดฉน

กเลยชวนนวนตยไปเรยนดวยกน

ดฉนรจกโรงเรยนเตรยมของธรรมศาสตรมาระยะหนงแลวเพราะ สตรวทยากอยไมไกล

จากมหาวทยาลยธรรมศาสตร และรวาทานปรดเปดโรงเรยนนเพอใหโอกาสและสนบสนนใหคน

ทมทนนอยไดเรยนหนงสอโดยเกบคาเลาเรยนเพยง ๔๕ บาท ซงเปนครงหนงของคาเทอมของ

จฬาฯเทานนดงนนดฉนจงเปนอกคนหนงทไดรบโอกาสและการสนบสนนจากทานอาจารยปรด

หวหนาหองหญง

ดฉนเขาโรงเรยนเตรยมฯเปนรนท๓มกนอย๕00คนแบงเปน๑๑หองซงมากกวา

สองรนทผานมา เมอเขามาเจอเพอนผชาย นกเรยนสตรวทยาอยางพวกเรากรวมกลมกน ไมยง

พวกผชายสกเทาไหรคดกนแตวาเรามเพอนเยอะตง๕00คนจะไปกลวอะไรกบผชาย

ตอนนนดฉนไดเปนหวหนาหอง ง.ง ซงกแปลวาดฉนนาจะสอบไดท ๗ ตอนสอบเขา

จ�าไดวาคนทไดท ๑ ชอคณนอมศรสรรพางค สมยนนใครสอบไดทเทาไหรจะรกนหมดเพราะเขา

จะตดคะแนนใหเหนกนทวหองง.งเปนหองทอยตดกบตกโดมทสดมเพยงหองพยาบาลทมครชน

เปนพยาบาลประจ�าคนอยหองเดยวเทานน

หนาทของหวหนาหอง เชาขนมากตองจดวามใครปวย ใครลา มมากคน แลวเขยน

รายงานสงขนไป ตอนนนมเพอนคนหนงชอ ระดม อไรพนธ แกเปนคนขโรค ตองหยดบอย ๆ

เพราะไมสบายวนหนงดฉนเขยนรายงานไปแลววาระดมไมมาพอสงขนไปมนดนไมตรงกบรายงาน

ของหวหนาหมคนหนงพอครอาบคอมนตรตรวจดกเจอวาวนนระดมมาทานกเรยกดฉนขนไปพบ

ตอนเจอทานดฉนหนาซดไปหมด ทานใจดมาก พอเหนวาดฉนกลวกแคบอกวา “วไล คราวหลง

ดใหดๆกอนนะ”แลวกไมวาอะไร

ในหองง.งมนกเรยนหญงทงหมด ๗ คน กมดฉน(วไล) ทองใบ ทองยอย มะล

(คปตะวาทน) แลวกหมอมราชวงศชองมาศ นวรตน และสมศร สวนอกหนงคนชอ นพรตน

สวนใหญพวกเราจะไมคอยเลนกบผชาย เพราะผหญงสมยกอนจะคอนขางถอตว สวนใหญเราก

จะไปท�าความรจกนกศกษาหญงหองอน ๆ ตอนทเรยนรวมกนในหองประชม สวนความสมพนธ

กบพวกรนพกไมคอยไดไปรจกกบเขามากนนเพราะรนหนงเขากมแตผชายรน๒กมผหญงนอย

แตแมดฉนจะเปนหวหนาหองหญงแตพวกผชายเขากเรยบรอยดไมมปญหาอะไร

5. �������������������� - ���� 3.indd 118 18/2/2554 13:17:28

๑๑9วไลตนตประภา(ปนทอง)

ตอนนนกอนเขาหองเรยนในตอนเชาจะตองมการเขาแถวหนาหอง มเพอนผหญง

คนหนงชอฐราย ออกจะแกน ๆ อยสกหนอย เวลาเขาใหเขาแถวเธอจะไมคอยยอมเขากบเขา

นายนอม ศรสรรพางค เขาเปนหวหนาหมวด หวหนารน กตองเขาไปดง จนฐรายยอมเขาแถว

จนได

คณคร

หนาทอกอยางหนงของหวหนาหองกคอ เวลาคณครจะเขาหอง จ�าไดรางๆ วาจะตอง

บอกชนวา“นกศกษาตรง”แลวพวกเรากจะตองลกขนยนท�าความเคารพคร

ครของโรงเรยนเตรยมฯนนลวนแตเปนบคคลมความสามารถ มครคนหนงเปนฝรง

สอนภาษาองกฤษชอศาสตราจารย เจ.เอฟ.ฮตเจสสน(จากจลสารหอจดหมายเหตธรรมศาสตร)

ทานหนาแดงดนารก บางทเราจอกแจกกโดนทานดวา “นกศกษาขออยเงยบ”(Letbequiet)

ซงเปนค�าทนกศกษารนเดยวกบดฉนนาจะยงจ�ากนไดดนอกจากนนกยงมอาจารยกษมจาตกวณช

ทมาสอนภาษาองกฤษใหพวกเรา ตอนนนมบางวชาทตองไปเรยนในหองประชมทงหมด ๕00

กวาคนเพราะอาจารยบางทานไมมเวลามาสอนใหครบทกหอง

ครทสอนภาษาบาลเรยกดฉนวานางสาวปนทองตามนามสกลของดฉนพอดฉนเขาไป

บอกทานวาชอวไล ทานกบอกวา “เอะ กครจะเรยกนางสาวปนทองจะท�าไม” วชานคอวชาทดฉน

เรยนไดดทสด ตอนสอบดฉนไดคะแนนเปนท ๑ ไดรางวลเปนหนงสอเลมเดยวกบทเราเรยน

เพราะโรงเรยนเขากไมไดมเงนมากมายอะไรแตเรากรสกวาเขาใหก�าลงใจคนเรยนดจรงๆ

นอกจากนนกจ�าไดวาครศร อนทรเปนผสอนวชาชวเลข สวนครทสอนพมพดดชออะไร

ไมรทานกมาเปนบางชวโมง เพราะวาทานท�างานทอน ทจ�าไดแมนอกอยางหนงกคอ ตอนนน

รสกวาวชาภาษาฝรงเศสนยากจรงๆแตจ�าไดรางๆวาครอาณตเปนผสอน

ดฉนท�าหนาทเปนหวหนาหองไดปเศษๆพอเราขนปท๒เรยนไดเทอมหนงพวกเรา

กได “โตโจสงเคราะห” คอไดผานชนโดยไมตองสอบ เพราะนายพลโตโจแหงญปนยกทพมายด

ประเทศไทยพวกเรากตองกลบไปอยบานกนพกหนง

เขามหาวทยาลย

พอสงครามเรมสงบ ดฉนกกลบมาเรยน โดยเขาเรยนบญชตามค�าแนะน�าของพชาย

ตอนนนคาเทอมกรสกวาจะ๔๕บาทเหมอนกน

สมยนนกจกรรมอยางเดยวของนกศกษาทไดท�ารวมกนทงมหาวทยาลยกคองาน

ฟตบอลประเพณระหวางธรรมศาสตรและจฬาฯพวกเรากพากนไปเชยรอยางสนกสนานดฉนชอบ

5. �������������������� - ���� 3.indd 119 18/2/2554 13:17:28

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๑๒0

รองเพลงเชยรเปนทสด ตอนนนมคนมาใหจงหวะเวลารองเพลงแตจะเรยกวาเชยรลดเดอรได

หรอเปลากไมแนใจเพราะมนไมเหมอนกนกบสมยนแมแตตอนนดฉนกยงรสกถงบรรยากาศวนงาน

ทกครงทไดยนเสยงเพลงเชยรของธรรมศาสตร

นอกจากงานฟตบอลประเพณ ในเวลาปกตนกศกษาหญงกจะมการเลนเนทบอลกนบาง

สวนใหญดฉนจะนงดเสยมากกวา คนรนดฉนโดยมากจะใชเวลาทวางจากการเรยนมาชวยทบาน

ท�างานบานหรอไมอยางนนกตองออกไปท�างานพเศษหาเงนการจะไดออกไปเทยวกบเพอนๆ นน

เกดขนนานๆครงไปกนทกมกจะไปซอของแถวเฉลมกรงบางล�าภพาหรดหรอส�าเพงแถวนน

มรานอาหารมาก บางทกนดกนไปกนขาว และถงเราจะนดกนใกลโรงหนง แตกไมคอยไดดกน

เทาไหรเพราะไมมเวลาและคาดหนงแคเรองละ๔0สตางคกถอวาไมนอยส�าหรบสมยนน

ฝกงานบญช

ความภมใจในชวตของดฉนกคอการทไดเรยนบญชทธรรมศาสตรนแหละเพราะมนเปน

จดเรมตนทท�าใหดฉนมงานและมครอบครวทด

นกศกษาบญชในสมยนนจะตองฝกงานภาคปฏบต พอดวาคณพอรจกกบคณโกสนทร

ซงเปนผตรวจบญชของคตง.(คณะกรรมการตรวจเงนแผนดน)เขาเลยชวยฝากดฉนเขาไปฝกงาน

ทน คตง.นนมส�านกงานอยในวดพระแกว ดฉนจงสามารถท�างานไปดวยและเรยนไปดวยโดย

ไมตองล�าบากเรองการเดนทางมากนน

การไดเขามาฝกงานทนยงท�าใหดฉนเจอกบสามสดทรก คณบ�ารง ตนตประภา เพราะ

ดฉนไปเปนลกนองเขา เขาเปนธรรมศาสตรบณฑตดวย กถอวาเปนรนพรนนองกน เรยกไดวา

เปนบพเพสนนวาสตงแตตอนทไมไดเรยนทจฬาฯแลวไมงนกไมไดเจอกน

ท�างาน

เมอเรยนจบบญชดฉนกตองไปอยบานพอบลทซอยสองพระเพราะสามทานเพงเสย

และตองการญาตมาอยเปนเพอน พอดวาพอบลรจกกบคณนายชม ภรรยาของหลวงช�านาญ

ซงเปนผอ�านวยการโรงงานยาสบ ดฉนเลยไดเขาท�างานทนมาจนเกษยณในต�าแหนงหวหนาแผนก

สารบญช

ดฉนคงตองฝากคนรนหลงใหชวยกนพฒนามหาวทยาลยของเราใหเจรญกาวหนาขนไป

ใหเลอดเหลองแดงยงเขมขนอยตอไป ใหธรรมศาสตรยงเปนทแหงโอกาสเหมอนทเคยเปนในสมย

ของดฉน

5. �������������������� - ���� 3.indd 120 18/2/2554 13:17:28

การเดนทางของลกจาแมน

ผมชอนายสมานศกดสงวนเปนลกชายคนเดยวของจาแมนศกดสงวนทหารเสนารกษ

จงหวดราชบรกบนางเลอนศกดสงวนเมอป๒๔๗๕จาแมนถกดลออกจากราชการเพราะเศรษฐกจ

ตกต�าจนรฐบาลไมมเงนเดอนจะจายใหขาราชการจาแมนจงไดยายไปรบราชการเปนแพทยต�ารวจ

ทจงหวดกาญจนบร

ผมไดเขารบการศกษาทโรงเรยนเบญจมราชทศ จงหวดราชบรกอนเมอครอบครวของ

เรายายไปอยกาญจนบรผมจงตองยายไปเรยนชนมธยมทโรงเรยนวสทธรงสซงเปนโรงเรยนประจ�า

จงหวดกาญจนบรเมอผมจบม.๖ในป๒๔8๒ตอนนนอายเพงจะ๑๖ปกยงงงๆ อยไมรจะไปเรยน

ตอทไหนกบงเอญมทนายความทานหนงจากกรงเทพฯชอคณเอบพนมชนเดนทางไปสบพยาน

ทกาญจนบร และไดขอเชารถจกรยานจากคณพอเพอใชเดนทางไปพบพยาน คณพอใหยมรถไป

ใชฟรๆโดยไมไดรบเงนคาเชาและไดคยกบคณเอบถงลกชาย(ซงกคอผม)วาเพงจบม.๖ไมร

วาจะไปเรยนตอทไหน คณเอบจงแนะน�าใหไปเรยนเตรยมปรญญาฯ และจะไปอยกบเขากไดนะ

ในฐานะเดกรบใช

สมาน ศกดสงวน

5. �������������������� - ���� 3.indd 121 18/2/2554 13:17:28

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๑๒๒

โดยทไมเคยเหนกรงเทพฯ มากอน แตอยากเรยนตอ กเลยตกลงตามไปอยบานของ

คณเอบทซอยเกษมสนต ๒ เขตปทมวน คณเอบไมคอยไดอยบาน ผมจงมหนาทดแลบานและ

ตงใจอานหนงสอ ตอนนนกไดไปสอบเขาโรงเรยนเตรยมปรญญาฯ มหาวทยาลยวชาธรรมศาสตร

และการเมอง(ต.ม.ธ.ก.)บงเอญสอบตดไดเขาเรยนเปนรนท๓ของโรงเรยน(ปพ.ศ.๒๔8๓-๒๔8๔)

เขาเปน “นกศกษา” โรงเรยนเตรยมปรญญามหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมอง

มหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมองเปดการเรยนการสอนในป ๒๔๗๗ เมอเรม

เปดการเรยนการสอนแบบตลาดวชานน มผสนใจมาสมครเปนนกศกษาถงเกอบหมนคน แตเมอ

เวลาลวงมาเพยง๒ปคอในป๒๔๗9มนกศกษาจ�านวนมากทขาดมาตรฐานความร และถกคด

ออกไป มหาวทยาลยจงเรมวางมาตรการทจะยกระดบมาตรฐานความรของผทจะมาเปนนกศกษา

ธรรมศาสตรใหสงขนเพอแกปญหาขางตนและไดจดการศกษาระดบกอนมหาวทยาลย(Pre-University)

ใหผเรยนมความพรอมทจะเขาเรยนในระดบมหาวทยาลยตอไป

ต.ม.ธ.ก. จงไดถกจดตงขนตามขอบงคบวาดวยการเรยนเตรยมปรญญามหาวทยาลย

วชาธรรมศาสตรและการเมอง(วนท ๒๓ มนาคม ๒๔80) ก�าหนดใหเปดการศกษาระดบเตรยม

ปรญญานบตงแตป ๒๔8๑ โดยก�าหนดคณสมบตพนฐานของผทจะมาสมครเขาศกษาวาตองเปน

ผทจบการศกษาระดบมธยมศกษาปท๖มอายไมเกน๒0ปผส�าเรจหลกสตร๒ปของต.ม.ธ.ก.

จะไดเขาเรยนในระดบปรญญามหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมองไดทนทโดยไมตองสอบ

คดเลอกอก

โรงเรยนเตรยมปรญญามหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมองจงไดก�าเนดขน

ในวนท๖มถนายน๒๔8๑ทานผประศาสนการปรดพนมยงคถอวาแผนกต.ม.ธ.ก.เปนสวนหนง

ของมหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมอง จงใหเรยกผเขาเรยนวา “นกศกษา” สวนผสอน

ใหเรยกวาคร

ธรรมศาสตรในสมยของผมมตนชงโคและตนจ�าปอยรมน�าแมแตในนยายกยงมเขยนวา

หนมสาวชอบไปนงกนใตตนชงโค หรอตนจ�าปรมแมน�าเจาพระยา(ชงโคไมมความหมายในภาษา

ไทย เขาใจวามาจากภาษาเขมรวา “เจงโก” แปลวา “ตนวว” เพราะใบไมตนเจงโกมกลบเหมอน

ตนววมากภาษาไทยอาจพดเพยนจาก “เจงโก” เปน “ชงโค” ไปนอกจากนยงมพดเพยนอกมาก

เชนอดตทตเขมรทานหนงชอ“ชม”เขมรจะออกเสยงเปน“ตดชม”เปนตน)

5. �������������������� - ���� 3.indd 122 18/2/2554 13:17:28

๑๒๓สมานศกดสงวน

ป ๑

นกศกษาต.ม.ธ.ก.รนท๓มนกศกษาทงชายหญงรวม๕๑9คนแบงเปน๑๑หอง

หองละประมาณ๕0คนผมถกจดใหเรยนอยหองง.ซงจะอยบนตกทตดกบประตทางเขามหาวทยาลย

ดานทานพระจนทรปจจบนเปนอาคารอเนกประสงคคราวนนบเปนครงแรกในชวตทไดเรยนรวมกบ

นกศกษาหญง โดยทเปนคนตางจงหวดไมเคยเหนกรงเทพฯ มากอนกรสกกลว ๆ และออกจะ

ประหมาทเหนนกศกษาหญงในกรงเทพฯดสวยกวาเดกสาวในตางจงหวดมากผมพดจาเสยงแปรงๆ

แบบคนตางจงหวดจงตองเกบตวเงยบๆ

นกศกษาในโรงเรยนเตรยมฯนนมความหลากหลายมากมนกศกษาจากเกอบทวทกภาค

มทงพวกรวยกบพวกไมรวยพวกรวยๆ เราดกรเพราะคนทมฐานะเขาจะแตงตวโกเกกวาคนอนหนอย

หรอเวลาทเขาสงอะไรมากน กพอจะดออก สวนมากพวกเราทมาจากตางจงหวดจะไมคอยร�ารวย

กนนก

ทนมวชาเรยนทงมากและแปลก เชน วชาภาษาไทย ภาษาบาล ภาษาองกฤษ ภาษา

ฝรงเศสภาษาละตนภมศาสตรประวตศาสตรไทยประวตศาสตรสากลโบราณคดวรรณคดปรชญา

กฎหมายเบองตนดนตรชวเลขพมพดดเปนตนบางวชาทเราไมรเลยจรงๆกคอวชาเทคโนโลย

ซงสอนใหเรารเกยวกบความกาวหนาของวทยาศาสตร บางวชาตองเรยนในหองประชมผานทาง

เครองกระจายเสยงจดทนหรอไมทนกตองเรยน

วชาภาษาตางประเทศจะสอนโดยครทส�าเรจจากตางประเทศบางครจากพระนกธรรมจบ

เปรยญสงๆ และครจากตางประเทศทเราเรยกกนวา“ฝรง”สอนแลวฟงไมรเรองเพราะเราเรยนจาก

ตางจงหวดไมเคยมประสบการณการเรยนการสอนอยางนสเดกกรงเทพฯทเคยชนกบวชาตางๆ

เหลานไมไดแตกตองพยายามอดทนถามเพอนๆ(ชาย)ทเขารบางกลบบานกตองไปคดเขยน

วชาทไดจดๆ ไปใหมใหแลดสวยงามอกรอบรวมทงท�าการบานทครใหไปและการบานจรงๆ เชน

เกบกวาด ตกน�า ลางรถ ถบาน...อก ไมมเวลาออกไปเทยวเตรเลย แตผลการเรยนกอยในระดบ

พอใช

นอกจากอานหนงสอเรยนแลวผมยงชอบอานหนงสอการตนของคณประยรจรรยาวงษ

เปนอยางมาก ผมคดวาเขาเขยนไดดทสดในตอนนน ตอนหลงทผมเกษยณจากเปนขาราชการ

กระทรวงการตางประเทศแลวไปท�างานในต�าแหนงเลขานการ“ปะก�าพล”แหงหนงสอพมพไทยรฐ

ถงไดเจอกนแกมมอตโตวา“สปดนวนละนดจตแจมใส”

5. �������������������� - ���� 3.indd 123 18/2/2554 13:17:28

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๑๒๔

ป ๒

เมอเรยนผานมาไดหนงปผมกเกดความเคยชนกบระบบการเรยนการสอนแบบต.ม.ธ.ก.

มากขน ผลการเรยนกดขนมาบาง สงเกตจากผลการสอบประจ�าภาค เพราะหากสอบไดดกจะได

เลอนขนไปอยหองดหนอยผมนนสามารถเลอนขนไปอยหอง๒สวนคนทเรยนไมดกจะถกยายลง

ไปอยหองถดไปซงหองสดทายมแตนกเรยนชายไมมนกเรยนหญงเลย

สมยนน ต.ม.ธ.ก. เกบคาเลาเรยนเทอมละ ๒0 บาท และยงสามารถจายแบบผอน

เปน๔งวดงวดละ๕บาทบานผมสงเงนมาใหใชจายสวนตวเดอนละ๑๕บาทผมจงตองใชจาย

อยางประหยดมากแตผมกอยไดโดยไมเดอดรอนเพราะมทอยทกนโดยท�างานบานใหคณเอบเสมอน

เดกรบใชทกอยาง เมอกลบจากโรงเรยนกตองทองหนงสอ โดยเฉพาะการแจกแวบ(conjuguer

leverbe)ในภาษาฝรงเศสเมอไมมเวลาจะไมเทยวเตรจงเปนการประหยดคาใชจายไปในตว

นกศกษาเตรยมฯชายในรนของผมมการแตงตวสองแบบคอแตงเครองแบบลกเสอสมทร

เสนาในวนจนทรองคารพธและจะแตงเครองแบบยวชนทหารในวนพฤหสบดศกรและวนเสาร

ลกเสอสมทรเสนาของ ต.ม.ธ.ก. ประจ�ากองอสระท ๒(กองอสระท ๑ อยทจงหวด

ฉะเชงเทรา) แตงเครองแบบอยางทหารเรอ มเสอแขนสนสน�าตาลออน กางเกงขาสนสเดยวกน

ถงเทายาว และใสหมวกทรงหมอตาล มศาสตราจารย เจ.เอฟ. ฮตเจสสน เปนผก�ากบลกเสอ

ทานจะแตงตวลกเสอสมทรเสนามาสอนหนงสอทกวนสวนเครองแบบยวชนทหารเปนเสอแขนยาว

กางเกงขาสนสกากแกมเขยวมหมวกแบบทหารมแกบดานหนาใสถงเทายาวมเขมเครองหมาย

ต.ม.ธ.ก.

นกศกษาหญงของต.ม.ธ.ก.จะใสเสอขาวรดแขนสนจมพเอวรองเทาหนงสด�า(บางคน

กใสสขาว)มเขมต.ม.ธ.ก.ตดหนาอกซาย

ต.ม.ธ.ก.เปดสอนสปดาหละ๖วน(หยดวนอาทตย)โดยจะเรมเรยนตงแตเวลา8.00น.

และเลกเรยนเวลา๑๗.๓0น.พกกลางวน๑ชวโมงทกวชาเรยน๑ชวโมงพก๑0นาทบางวชา

เรยนรวมกนในหองประชมใหญเชนวชาดนตร

ส�าหรบวชาดนตรนนมใชสอนใหขบรองหรอเลนดนตร แตสอนใหอานตวโนต ใหรจก

กญแจ และบนไดเสยง โดยครจะเลนเปยโนใหฟง สวนใหญจะไมใครรเรอง ผมเองเปนนกดนตร

มากอนกยงไมรจกบนไดเสยงหรอกญแจ แตมาฝกหดไมนานกพอเขาใจไดเรวขน ตอนสอบคร

จะดดเปยโนชา ๆ แลวใหนกศกษาเขยนโนตตาม มเพอนนกศกษาหญงเขาท�าไมได พอครเผลอ

เธอกแอบกระชากกระดาษสอบทผมเขยนเสรจแลวไปคดลอกแลวแอบคนมา กนาสงสารเธอ

ถาผมท�าผด เธอกตองผดไปดวย ภายหลงพบกนตอนอายเขา 80 ป มาคยกนเปนทสนกสนาน

เฮฮากนถงความหลงตอนอยในวยรน

5. �������������������� - ���� 3.indd 124 18/2/2554 13:17:28

๑๒๕สมานศกดสงวน

การท�าโทษ

ในต.ม.ธ.กเมอมการท�าโทษนกศกษาทกระท�าผดหลายแบบสวนใหญจะไมคอยท�าโทษ

แบบเฆยนต เพราะเดกบางคนท�าผดแบบไมตงใจกม แตเมอมกฎระเบยบขอก�าหนดไว กตองท�า

ตามระเบยบการท�าโทษกแลวแตดลยพนจของครเชนใหยนตากแดดใหยนหนาหองเรยนคกเขา

หนาชนหรอใชใหลบกระดานด�า

คนทรายๆในโรงเรยนเตรยมฯกพอมเชนเอาปากกาหมกซมสลดหมกใสครบางคน

กสบบหรใตถนโรงเรยนพวกแมงทอยตามรองไมมนโดนควนบหรมนกหนขนมาขางบนพอครเหน

กเลยรวามคนแอบสบบหรอยขางลาง เขากสงคนมาจบตวไปลงโทษดวยการตใหเพอนทงโรงเรยน

ไดยนเสยงไมเรยวผานทางไมโครโฟนท�าคนทไดยนขยาดกนพอสมควร

การท�าผดของนกเรยนเตรยมบางครงกเปนธรรมชาตของวยรน สมยนนมบอยครงท

เราไปแอบดนกเรยนนาฏศลปเขาร�าละคร หรอซอมการแสดงตาง ๆ ก�าแพงระหวางธรรมศาสตร

แมจะเปนปนซเมนต แตดานบนมนเปนสงกะส พวกเรากเจาะรดเขา ทางโนนเขากโทรแจงมา

ทางเรากเลยสงครไปจบ วนทเขาไปจบผมโชคดทไมไดไปดในวนนนเลยรอดมาได คนอน ๆ นน

โดนท�าโทษกนเปนแถว

ผมเคยมาโรงเรยนสายเขาแถวเคารพธงชาตไมทนบงเอญวนนนมนกศกษาหญงคนหนง

มาสายเหมอนกบผมเลยถกลงโทษใหยนอยคกนแลวใหนกศกษาทกคนทเขาแถวเดนเขาหองเรยน

ผานหนาเราไปทงหมด๕๑9คนเราทงสองคนไมรจกกนเพราะอยกนคนละหอง

เวลาลวงเลยมาหลายปจนกระทงถงงานรนเรงสงสรรคประจ�าป ๒๕๔๕ ของชมรม

ต.ม.ธ.ก.๓ หรออก ๖๒ ปตอมา เราพบปะเพอนรนเดยวกนกไดเลนเกมสเพอความสนกสนาน

จบคชาย-หญง โดยใชหนาผากชนกนโดยมลกโปงอยตรงกลางแลวใหเตนร�าไปตามเสยงเพลง

คไหนท�าลกโปงหลดไปจะถกคดออกคทเหลออยเปนคสดทายจะเปนผชนะไดรบรางวลเลกๆ นอยๆ

ปรากฏวาผมไดคกบคณอมรา อยมนและไดเปนคทชนะ ระหวางเลนเกมสไดมโอกาสคยกนถง

เรองเกา ๆ เกดจะเอ ! และไดรวาคณอมรานเองทถกท�าโทษใหยนคกนตอหนาแถวนกศกษาเมอ

๖๒ ปกอนโนน นบวาเปนประวตศาตรอนยาวนานทขบขน เสยดายทคณอมราไดจากพวกเราไป

หลายปแลวขอใหเพอนจงไปสสขตในสมปรายภพชวนรนดร...เทอญ

ครผทรงคณวฒ

ดงทไดกลาวมาแลววา ใน ต.ม.ธ.ก. มครผมคณภาพคบแกวมากมาย ทงไทย(ทเพง

จบมาจากตางประเทศ) ฝรง มหาเปรยญ ทงทพดไทยชดและไมชด เชน ดร.ถนด คอมนตร

ครอาบคอมนตรดร.อภยพนทโยธนดร.ขนศรยาภยครสมปองบนนาคครยอดรกกรรณสต

5. �������������������� - ���� 3.indd 125 18/2/2554 13:17:28

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๑๒๖

ครแดงคณะดลกพ.ต.ท.กษมจาตกวณชย เปนตนนอกจากนยงมสภาพสตรเกงอก๒ทานคอ

ครนวลนาฎ อมาตยกล สอนภาษาองกฤษ และครนวลจนทร ณ ปอมเพชร สอนภาษาฝรงเศส

ทงสองทานจบจากตางประเทศ สวนวชาภาษาบาลกลวนแตเปนมหาเปรยญ หรอบางทานเปน

กระทงอดตเจาคณ เชน ครทบ วรกณฑ ครยญ คงสมจตร ครพร มะลทอง นอกจากนนยงม

ครชาวตางประเทศทานหนง คอ ศาสตราจารย เจ.เอฟ. ฮตเจสสน พดไทยไดบาง จ�าไดวา

เวลาเรยน ถานกศกษาพดคยกนจอกแจก ทานจะพดวา “นกศกษาจงอยเงยบ...ทนไมใชตลาด”

เปนภาษาฝรงปนไทยทฟงไมใครชด ฟงแลวพวกเราขบขนกนมาก ยงมครอก ๒-๓ ทาน ทมา

จากโรงเรยนอสสมชญ เชน ครสวตน นลรงส ครอาณต ครสเตยนเสน ฯลฯ ความจรงยงมอก

หลายทานทผมจ�าชอไมได หรอบางทานกจ�าชอไดแตจ�านามสกลไมไดเชนครไววทย เปนตน

(ในเอกสารหอจดหมายเหตธรรมศาสตรพบแตชอครวรวทยประสานศพท)

ผมไมคอยสนทกบครเทาไหร จะมกแตครพรอยซงสอนวชาดนตรเทานนแตพวกเพอน

ผหญงบางคนเขาจะสนทกบอาจารยเพราะชอบไปขอคะแนน นอกจากนนกยงมครประจ�าชน

ซงเมอเราเลอนชนขนปสองกไดเปลยนครประจ�าชนดวย

ครอาบนนทานเปนผอ�านวยการ ทานกไมไดดอะไรมากมาย แตนกศกษาสวนใหญก

จะมความรสกคลายๆกบกลวทานโดยอตโนมตเพราะทานจะเปนผลงโทษคนทท�าผดระเบยบ

ต�านานแตรวง ต.ม.ธ.ก.

สมยนนนกศกษาทลงเรยนวชาดนตรและเปนสมาชกวงดรยางค จะไดรบสทธพเศษ

คอไมตองเรยนวชาพละศกษาจงมนกศกษา(ตวอวนๆ)มาสมครเรยนดนตรกนมากผมเคยเปน

นกดนตรจากโรงเรยนประจ�าจงหวดกาญจนบรมากอน จงไดสมครเรยนดนตรของวง ต.ม.ธ.ก. ๓

เมอกอนผมเปาโฟเนยม ซงใชลมไมมากแตหนกหนอย อาศยวายงเดกกยงแบกไหว ตอนนน

รสกวาการเปนนกดนตรแลวไดไปเปาตามงานตางๆ มนเทมากทเดยวพอมาเขาวงของธรรมศาสตร

ผมเปลยนไปเปาทรมเปตแทน

สมยนนผมคดวาแตรวงของธรรมศาสตรเปนวงทนาจะใหญทสดแลว เพราะเรามเครอง

ดนตรถงประมาณ ๒00 ชน ทงโฟเนยม ทรมเปต ทรอมโบน พโคโล ฯลฯ นอกจากเรากยงม

วงของโรงเรยนนายเรอซงเปนวงใหญอกวงหนง แตตอนนนเรานาจะใหญกวา ครผสอนนอกจาก

พระเจนดรยางคแลวกยงมครพรอยอกคนหนงตอนเรยนอยในวงของโรงเรยนประจ�าจงหวดกาญจนบร

นนเราเรยนโนตไทยแตพอมาอยธรรมศาสตรตองเปลยนเปนอานโนตสากลแทน

เวลาทแตรวงของธรรมศาสตรใชฝกซอมกคอเวลาในวชาดนตรปฏบต ซงเปนคนละวชา

กบวชาทฤษฎดนตรททกคนตองเขาไปเรยนเขยนและอานโนต วชาดนตรปฏบตนเปนการหนเรยน

5. �������������������� - ���� 3.indd 126 18/2/2554 13:17:29

๑๒๗สมานศกดสงวน

ชวโมงพละศกษาไปในตวและโดยทเคยเปาแตรทรมเปตจงถกเกณฑใหไปเปาแตรชกธงขนยอดโดม

ตอนเชากอนเขาหองเรยนทกวนจ�าไดวายงมเพอนอก๔คนคอเกษมหวงในธรรม(ถงแกกรรม)

วโรจน ลลต(ถงแกกรรม) ดร.จระ เจรญเลศ(ถงแกกรรม) ในปจจบนน ผทเปาแตชกธงกบผม

ยงเหลอผมกบพ.ต.ท.ประทปทองประดษฐ๒คนสมยนนพวกเราทง๕คนจะตองรบไปโรงเรยน

แตเชาหนอยเพอเตรยมตว

เวลาเปาแตรชกธงนน พวกผมจะไปตงแถวกนหาคน แลวยนอยหนาแถวของนกศกษา

ต.ม.ธ.ก.ทงหมดทสนามหญา(คอบรเวณทตงอนสาวรยทานงของทานผประศาสนการปรดพนมยงค

รมน�ามหาวทยาลยธรรมศาสตรปจจบนน)เมอพวกผมเปาทรมเปตในท�านองน๓เทยวกนเวลา

ประมาณ๒นาทอกดานกจะมคนชกธงขนยอดโดมซงจะรจงหวะเพลงทเราเปาเปนอยางด เขาก

จะรบชกธงใหทนเพลงจบพอด

สมยนนพวกเราทกคนไมวาจะอยหองไหนกตองมาเขาแถวรวมกนหมดใครเปนหวหนา

หองกจะตองเอาลกนองมายนใหเรยบรอยกอนเวลาสองโมงเชาซงจะเปนเวลาทจะตองเชญธงขนส

ยอดเสาทกวน สมยนนยงไมมการรองเพลงชาต มแตเสยงแตรเทานน ผมเองกไมรเหมอนกนวา

เพลงนเขาเรยกวาเพลงอะไรจ�าไดแตท�านองเพราะมนมหลายเพลง

นกดนตรเกงๆ ในวงสวนใหญกมกจะมทกษะดานดนตรมากอนแลวเพราะล�าพงแตการ

มาเรมเรยนทนแคสองปนมนไมเกงหรอก ผมเองกเคยรบจางเปาแตรในงานแตงงานบวชนาค

และในโรงหนงแทบทกคนกอนเขามาเปนนกดนตรในวงของ ต.ม.ธ.ก. แตพอมานเรากเรยน

อยางเดยวแลว ไมไดไปรบงานเปาแตรทไหนอก พอชวงสงครามโลกถงไดกลบไปเปาแตรหาเงน

ทกาญจนบร อยางแตกอน แตพอกลบเขามาเรยนมหาวทยาลยอกท แตรวงของธรรมศาสตรและ

โรงเรยนเตรยมฯกหายไปพรอมกบสงครามโลกครงท๒(ไมรไปอยทไหนนาเสยดายมาก)

แตสมยทผมยงอยในวงของ ต.ม.ธ.ก. หากมหาวทยาลยมงานส�าคญ ๆ ซงจะตองใช

วงดนตรบรรเลงแลว เราจะตองไปรวมดวยทกครง มหาวทยาลยธรรมศาสตรมรถยนตแปลกกวา

รถยนตอนๆอยหนงคนส�าหรบใชบรรทกของนกกฬานกดนตรแตรวงฯลฯรปรางคลายรถยนต

ประจ�าทางขนาด๔ลอมบนไดขนไปนงขางบนหลงคารถไดรถคนนมชอวา“ไอโกรง”

ไอโกรงเปนรถสสเทาๆจ�าไดวาบนหลงคาเนยมนจะมเกาอยาว๒ขางพวกเราจะตอง

ไปแยงกนนงเปนแถวขางลางมนกมทนงแตนงขางบนมนโกกวากนมากขางลางนนสวนใหญเอาไว

ขนของ

ถามงานทไหนพวกนกดนตรทงหลายจะพากนไปนงบนหลงคารถคนนโดยทต�ารวจใน

สมยนนไมวากลาว ท�าใหวยรนนกดนตรสมยนนรสกโกมาก ยงเครองแตรวงชบโครเมยมของ

ธรรมศาสตรสมยนนดออกจะเปนวงใหญมากงานพธทพวกเราไดไปรวมดวยเทาทจ�าไดกม

5. �������������������� - ���� 3.indd 127 18/2/2554 13:17:29

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๑๒8

การรวมเรยกรองดนแดนคน

ระหวางสงครามโลกครงท ๒ ป ๒๔8๓ เยอรมนเขายดไดชยชนะจากฝรงเศส รฐบาล

ไทยเหนเปนโอกาสทฝรงเศสยอมแพสงครามเยอรมนจงขอเจรจาเรยกรองขอเอาดนแดนรมฝงโขง

ทฝรงเศสยดครองไป นอกจากจะไมยอมเจรจาดวยแลว ฝรงเศสยงยงปนใหญขามแมน�าโขงมายง

ฝงไทยอกดวย คนไทยเรมมปฏกรยารนแรงขน โดยเฉพาะนสตจฬาฯ และนกศกษาธรรมศาสตร

จงไดรวมกนเดนขบวนเรยกรองดนแดนคน

อนทจรงทานผประศาสนการไมประสงคจะใหมการเดนขบวนเชนนนและบอกวารฐบาล

จะพยายามทกวถทางทจะใชวธเจรจาและขออยาใหนกศกษาใชวธรนแรงในการเดนขบวนเพราะจะ

ท�าใหการเจรจาล�าบากขนแตปรากฏวาฝายนสตจฬาฯไดจดการเดนขบวนขนกอนฝายธรรมศาสตร

เหนวาฝายจฬาฯเดนขบวนไดจงไดรวมกนท�าปายปลกใจเดนขบวนไปพบรฐมนตรกลาโหมสนบสนน

ใหด�าเนนการกบฝรงเศสบาง

ในการนวงดนตรของธรรมศาสตรไดออกบรรเลงเพลงปลกใจรวมการเดนขบวน ท�าให

พวกต.ม.ธ.ก. รน๓และรนอนๆดคกคกเขมแขง เพราะถกเพลงปลกใจวยรนหนมสาวใหเกด

ความรกชาต

งานฟตบอลประเพณ จฬาฯ-ธรรมศาสตร

งานกฬาประจ�าปยงใหญของมหาวทยาลยสมยนน คอการแขงขนฟตบอลประเพณ

ระหวางมหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมองและจฬาลงกรณมหาวทยาลย

วนนนเราจะไดเหนนสตและนกศกษาของทงสองมหาวทยาลยแตงกายดวยเสอผาสสน

สะดดตาเตรยมไปเชยรฟตบอลกนตงแตเชา แทบจะกลาวไดวาบนรถเมล รถราง รถจป รถยนต

สวนตว ฯลฯ และทกหนแหงในกรงเทพฯ เตมไปดวยนกศกษาธรรมศาสตรทแตงกายดวยเสอผา

สเหลองแดง(ธรรมศาสตร)และนสตจฬาฯทแตงกายในสชมพขาว

สมยนนเสอเชยรมนกมหลายแบบเขากออกแบบมาขายกนในมหาวทยาลยซงมหาวทยาลย

เขาคงจดมาเพราะวาเราจะตองแตงตวเหมอนกน หรออยางนอยกตองเปนเหลองแดง พวกเชยร

ลดเดอรเขาจะออกแบบชดของเขา

ผมมบานพกอยในซอยเกษมสนต๒เขตปทมวนวนงานบอลประเพณผมแตงกายดวย

สเหลองแดงออกจากบานมาและตองเจอกบบานพกของนสตจฬาฯซงอยปากซอยจงถกนสตจฬาฯ

๕-๖คนรองไชโยโหฮวแซวซา...เลนเอาผมเดนกนขาขวดเชยวแหละ

วนเสารท๖ธนวาคม๒๔8๔(ค.ศ.๑9๔๑)เปนวนแขงขนฟตบอลประเพณอกครงหนง

นสตนกศกษาของทงสองมหาวทยาลยตางคกคกเขมแขงกนมาก และตางกแตงตวดวยเสอผาชด

5. �������������������� - ���� 3.indd 128 18/2/2554 13:17:29

๑๒9สมานศกดสงวน

เชยรของสถาบนตนออกจากบานกนแตเชาบางกขบรถตระเวนไปตามถนนหนทางบางกรองเพลง

เชยรของตนเองหากรถยนตของทงสองฝายสวนทางกนจะมเสยงโหรองแซวกนเตมไปทวกรงเทพฯ

(สมยนนยงไมมรถตด)ประชาชนบนทองถนนกพลอยสนกสนานไปกบพวกเราดวย

วนนนผมแตงตวชดกางเกงขายาวสขาว เสอเหลองแดง หมวกหนบสเหลองแดง

ออกจากบานแตเชาเพราะตองรบไปรวมขบวนแตรวงใหญตามนดเพอขน“ไอโกรง”ไปสนามกฬา

แหงชาตหรอสนามศภชลาศยเขตปทมวน

เรานดคณะนกศกษาต.ม.ธ.ก.รน๑-๒-๓พรอมทงนกศกษามธก.(รนเรยนกฎหมาย)

ไปพรอมกนทนน เมอเวลา ๑๕.00 น. พวกเราเตรยมตงขบวนแถวนกศกษาธรรมศาสตรท

แตงกายดวยสเหลองแดง ยาวเปนแถวในเขตสนามกฬา ดเปนทสวยงามและคกคกอยางยง

แตรวงธรรมศาสตรวงมหมาจดแถวอยตอนหนา ถดมาเปนขบวนนกศกษาทงชายหญงและขบวน

ธรรมจกร ตามดวยขบวนลอการเมอง และปายผาเชยรตาง ๆ เมอไดเวลา ขบวนแตรวงเรมน�า

ขบวนเขาสนามแขงขนดวยเพลงประจ�ามหาวทยาลย“มอญดดาว”ผรวมขบวนจ�านวนพนๆ คนเดน

ตามเขาสนามศภชลาศย ลวงรอบสนามฟตบอลถกลอมดวยขบวนสเหลองแดง มรวธงสะบด

พรอมเสยงรองเพลงมอญดดาวเปลงออกจากปากของนกศกษาหนมสาวดงกระหมไปทงอฒจนทร

สรางความประทบใจมรลมใหแกผทไดชมและปลกใจใหกบนกฟตบอลของธรรมศาสตรเกดความ

ตนเตนจนบางคนถงกบน�าตาไหลกบความยงใหญในครงน

ผมและคณะนกดนตรทงหลายเปนผน�าขบวน ปากกเปาไปตามโนตทไดรบแจกมา

(ซงเมอเสรจงานเขากมาเกบโนตเหลานกลบไป เรากเปาตามทเขาเขยนไปเรอย แลวกเดนไป

ชอเพลงอะไรบางกจ�าไมไดมนกเปนประเภทเพลงมารชเพลงเดนขบวน)เมอพวกผมเปาเสรจกไป

สมทบกบกองเชยรบนอฒจนทร

บรรดาเชยรลดเดอรทงชายหญงแตงตวและแสดงทวงทลลาไดสวยงาม งานฟตบอล

อนยงใหญไดเรมขนตอหนาผชมหลายพนคน เสยงปรบมอดงกกกอง นกฟตบอลทงสองทมเรม

ลงไปวอรมในสนาม เมอถงเวลา เสยงนกหวดจากกรรมการกดงขน การแขงขนเปดฉากอยาง

เปนทางการ

ตามเอกสารวจยของอาจารยชาญวทย เกษตรศร ในหวขอเรอง“ส�านกนนธรรมศาสตร

และการเมอง พ.ศ. ๒๔๗๗-๒๕๑๑” หนา ๑๒0 กลาววา “การแขงขนฟตบอลประเพณระหวาง

สองมหาวทยาลยน ธรรมศาสตรไมเคยแพจฬาฯ เลย คอชนะบาง เสมอบาง เพงมาแพครงน

(ครงท8)๒ตอ0มหนงสอพมพบางฉบบลงตพมพตอมาวาการทธรรมศาสตรแพจฬาฯครงน

เปน “ลางไมด” ส�าหรบประวตชาตไทย เพราะวาอก ๒ วนตอมา คอวนท 8 ธนวาคม ๒๔8๔

5. �������������������� - ���� 3.indd 129 18/2/2554 13:17:29

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๑๓0

กองทหารญปนบกขนประเทศไทยทจงหวดประจวบครขนธ และภาคใตหลายแหงในสงครามโลก

ครงท๒ทหารต�ารวจชนชาวไทยตอสและเสยชวตหลายราย”

การแขงขนจบลงใกลพลบค�าบรรดานกศกษาเรมเขาแถวตงขบวนในสนามกฬาเพอเดน

ทางกลบมหาวทยาลย น�าโดยแตรวงชดเดมจากสนามกฬาฯผานเจรญผลกษตรยศก สะพานด�า

ถนนบ�ารงเมอง สมหาวทยาลย จ�าไดวาเราเดนเปนขบวนมาดวยความเหนดเหนอย ผมเปาแตร

ทรมเปตมาครงทางรสกลมเปาออนลงจงขอเปลยนไปตกลองบางจะเปนดวยเครยดหรอเพราะ

แพฟตบอลอยางไรไมทราบผมตกลองหนงดงตงตงตงแตเกดดง“บวะ”ตามมากมลงไปดเหน

ไมตทะลเขาไปอยในกลองแลวเมอกลองแตกจงหวะของเพลงมารชกพลอยระส�าไปดวยผมจงรบดง

ไมตกลองออกมาเพอคมจงหวะใหเขากบเพลงแลวเปลยนไมตไปอยในมอซายแตไมถนดจงตอง

สละกลองและสงไมตใหผตกลองคนเดมคมจงหวะตอไปขบวนนกศกษาเดนทางกลบถงมหาวทยาลย

เมอเวลาประมาณ ๒0.๓0 น. พวกเราไดรบแจกขาวหอใหรบประทานพอประทงหว จากนนก

แยกยายกนกลบบานดวยความผดหวงและเหนอยออน

เหต “ระทกขวญ” กบเธอผนน “อภชาตร”

กอนเลาเหตระทกขวญ ขอเกรนกอนวาปกตเมอเสรจธรกจเปาแตรชกธงขนแมโดม

ทกเชากอนเขาเรยน ผมจะน�าแตรไปเกบทชนบนของตกหลงใหม ซงเปนอาคารเรยนทสรางยาว

ตลอดแนวก�าแพงฝงตรงขามวดมหาธาตขากลบลงมาจากการเกบแตรผมมกจะเหนกลมนกเรยน

ชายยนสนทนาสรวลเสเฮฮาอยใกลบนไดเปนประจ�าตรงจดนนถาหนหนาเขาตวอาคารดานขวามอ

จะเปนหองเรยนของรน๔(ป๑)สวนหองเรยนของผมนนอยทางดานซายมอ

นกศกษาชายกลมนจะคยหอมลอมนกศกษาหญงรนเดยวกนคนหนงทกเชา ผมจ�าไดวา

เหนนกศกษาหญงผนนงรถเมลเลกจากยศเสไปทาพระจนทรสวนผมนนนงรถรางจากปทมวนมาตอ

สายหวล�าโพงไปหลกเมองแลวเดนขามสนามหลวงไปธรรมศาสตรเพราะคารถถกกวาแมจะตองนง

สองตอแตกตอละเพยง๑สตางคเทานนบางครงถากลวไปสายกจะตอรถเมลเลกเพอทจะไดประหยด

เวลาทตองเดนขามสนามหลวง และไดพบนกศกษาหญงผนบนรถเมลเลกบอย ๆ เราไมรจกกน

ผมรแตวาเธอเปนต.ม.ธ.ก.รน๔บางครงกยมใหกนในฐานะนกศกษาสถาบนเดยวกนแบบมตร

ผมขอสมมตชอเธอวา “อภชาตร” กแลวกน วนแขงขนฟตบอลประเพณครงท 8 น

เมอเราเดนขบวนกลบถงมหาวทยาลยผมกเอาแตรขนไปเกบบนชนสองอยางเคยเมอลงบนไดมา

กไดเหนนกศกษาชายกลมเดมยนสนทนาอยกลบคณอภชาตรใกลบนไดอกผมเขาใจวาบรรดานกศกษา

ชายตางอาสาพาเธอไปสงบาน ผมเดาไดวาคณอภชาตรก�าลงตกอยในสภาวะล�าบากใจเพยงใด

5. �������������������� - ���� 3.indd 130 18/2/2554 13:17:29

๑๓๑สมานศกดสงวน

ผมเองกไมมความสนทชดชอบถงขนจะใหความชวยเหลอใดๆไดบงเอญคณอภชาตรเงยหนาขน

ไปเหนผมจะลงบนไดมาพอด

แทบไมนาเชอเลยวาคณอภชาตรจะไดใชปฏภาณไหวพรบอยางนกไมถง เธอกลาวดวย

เสยงคอนขางดงวา “ขอบคณนะ...ไมตองไปสงหรอก...พชายก�าลงมารบ” ผมนนไดยนชดเจน

ทกค�ารสกตกใจหวใจพองโตพาลหายใจไมออกนกในใจตามสญชาตญาณชายหนมทจะใหความ

ชวยเหลอเธอโดยเรว คดวาเดนลงบนไดจะชาเกนไป ใจอยากจะขราวบนไดรวดเดยวไปถงชนลาง

แตกนกขนไดกลวมเสยนต�าเอาบาดเจบ กไดแตรบเดนลงไป แลวสวมบทบาทพชายทเปนหวง

นองสาวดวยค�ากลาววา“เออ...คยกนจบหรอยง...จะไดกลบบานกนเสยท”แลวเธอกรบหลกวงลอม

บรรดาหนมอาสาทงหลายเดนเคยงขางไปกบผมมนเปนความตนเตนทบอกไมถกทมหญงสาวสวย

เดนเคยงคกนไปดวยกนรแตวาหวใจพองโตคบอกตวลอยเหมอนเดนไมตดดน...งนแหละ

ผมพาเธอเดนเลยวเลาะผานเงามดไปออกประตหนามหาวทยาลยหวงจะพาขนรถเมลเลก

ประจ�าทางทหนามหาวทยาลยไปสงหนาบานเธอทสะพานกษตรยศกโดยเรวแตอนจจารถเมลคนนน

เตมไปดวยนกศกษาทสวมเสอเหลองแดงเบยดเสยดกนเตมทงคน เหมอนรถตกแตงสสนเตรยมไป

ทอดกฐนยงไงยงงน

ผมตดสนใจพาเธอออกไปขนสามลอรบหนไปทนท เรานงสามลอในชดเหลองแดงคกน

ไปดวยความโลงใจมาตามถนนบ�ารงเมองผานมาถงส�าราญราษฎร เราไดยนเสยงเพลงมอญดดาว

แววมาท�าใหเกดความคกคกไปตามเสยงเพลงครเดยวเสยงเพลงและเสยงไชโยโหฮวกดงใกลเขามา

พรอมทงมแสงสวางจากดวงไฟรถยนตตามจมาตดๆจนเกอบชนหลงรถสามลอหนไปดปรากฏวา

รถโดยสารทเราหนมานนไลหลงมามนกศกษาเตมรถลนขนไปถงหลงคาบางคนหองลองแลงออก

มานอกตวรถและท�าเสยงเพลงกระเซาเยาแหยเราสองคนอยางสนกสนาน ผมตกใจประหมาพอ

สมควร คดไมออกวาจะท�าอยางไรด ปลอยใหรถเมลจตดมาพกใหญเมอผานส�าราญราษฎรมาถง

สแยกสะพานด�า ผมกคดไดฉบพลน ตะโกนสงใหสารถขบขสามลอเลยวขวาทสแยกเขาถนน

วรจกรไป สวนรถเมลคนนนตองเลยตรงไปทางกษตรยศก เราสองคนหนหนาสบตากน ตางยม

ดวยความโลงอกทแกปญหาหลดไปได

สารถสามลอพาเราฝาลมเยนมาตามถนนวรจกรแลวถามวาจะไปไหนดผมกไมรเหมอนกน

เพราะไมคนเคยกบทองถนปลอยใหสามลอเลยวซายเลยวขวาไปเองจนผานสถานรถไฟหวล�าโพง

ไปถงสวนลมพนผมจงชวนเธอลงไปเดนเลน(สมยนนสวนลมพนมไฟฟาสวางไสวปลอดภยไมม

อนตรายนากลวเหมอนในปจจบน)

เราไปนงคยกนทสะพานขามคลองเลก ๆ ผมเชญใหนง เธอกไมยอมนง ทแรกผมก

คดวาอาจเปนเพราะเราไมเคยรจกกนมากอน เคยแตเหนกน เขาจงไมยอมนง แตแลวผมกนก

5. �������������������� - ���� 3.indd 131 18/2/2554 13:17:29

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๑๓๒

ขนมาไดวาเธอสวมกระโปรงสขาว และอาจจะกลวเปอน ผมกเลยควกผาเชดหนาผนแรกในชวต

ออกมาปใหเธอนง คราวนเธอกยอมนงผมกเลยนงลงขางๆ เธอทวาขางๆนหมายความวา

นงหางกนเปนเมตรนะครบแตสมยนนแคนกถอวาใกลชดกนมากแลว

คนนนผมมความสขมากเพราะบรรยากาศมนชางเปนใจ แหม พระจนทรเตมดวง

สองแสงมา เหนหนาเดกสาวคนนแลวเธอสวยมากผมไมรจะท�าอะไรกเอาไอกอนกรวดทรายทนน

ขวางลงไปในน�าจอมจอมเรยกวาใหผมนงอยทนเฉยๆโดยไมตองพดอะไรตลอดคนผมกยงยอม

เรานงอยจนประมาณ ๕ ทม ผมคดวาปานนพอแมของเธอคงรอนใจแยแลว ผมกเลยชวนเธอ

กลบและไมลมหยมผาเชดหนาพบใสกระเปากางเกงไปดวย จากนนจงถามเธอวาบานอยไหน

เธอแจงวาอยใกลวดพระยายง ผมจงพาเธอขนรถสามลอเลยวเขาแยกขวามอกอนขนสะพานยศเส

เขาไปในซอยลกประมาณ80เมตรซงใกลบานเธอแลวผมไมกลาไปสงเธอถงบานเพราะเกรงคณพอ

ของเธอจะถอไมตะพดคอยอยดวยความเขาใจผดวาพาลกสาวคนสวยของเขาไปไหนมาไหนจนค�ามด

กอนจากกนดวยเหตระทกใจทเตมไปดวยความตนตระหนก ความสนกสนานและความสขทเปน

มตรไมตรครงน เราไดสมผสมอและกลาวค�าวาสวสดแลวเธอกเดนจากไปผมมองเหนเธอจนเธอ

เขาประตบานเกดความภมใจในความทตวเองไดชวยเหลอพาเธอกลบบานอยางปลอดภยแลวผม

กขนรถรางกลบบานดวยความ“สขใจ”

หลงจากเหตการณนน เพยง ๒ วนสงครามโลกครงท ๒ กมาเยอนประเทศไทย คอ

วนท 8 ธนวาคม ๒๔8๔ กองทพญปนบกขนทประจวบครขนธ ผมไมไดเจอกบเธออกเลย

ผมส�าเรจการศกษาจาก ต.ม.ธ.ก.(พ.ศ.๒๔8๔) และไดเขาเปนนกศกษาปรญญาตรทางกฎหมาย

ของมหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมองขณะนนกรงเทพฯถกฝายสมพนธมตรสงเครองบน

มาทงบอมบท�าลายทมนของกองทพญปนหลายจด เปนเหตใหผมและเพอนนกศกษาตองหนภย

สงครามไปอยตางจงหวดกนมาก ผมเองนนหนระเบดไปอยจงหวดกาญจนบร เราจากกนตงแต

วนนนถงวนน(พ.ศ.๒๕๕๓)นาน๖9ปแลวถาคณ“อภชาตร”ยงมชวตอยผมขอฝากความระลก

ถงแบบมตรไมตรอนดผานทางบนทกฉบบนดวย

การศกษาระดบมหาวทยาลย และผลกระทบจากสงครามโลกครงท ๒

ผมเรมเขาเปนนกศกษากฎหมายปท ๑ ในป ๒๔8๕ ปนนเกดสงครามโลกครงท ๒

พอด สงครามปะทขนในยโรปกอนเมอวนท ๑ กนยายน ๒๔8๒ โดยกองทพนาซเยอรมนเขา

ยดครองโปแลนด ยงผลใหประเทศองกฤษประกาศสงครามกบเยอรมนในอกสองวนตอมา ซงเปน

ชวงเวลาเดยวกบทญป นพยายามขบไลชาวยโรปทเขามายดครองดนแดนในเอเชยเพอทตน

จะไดเขาไปมอ�านาจแทนในภมภาคเอเชยอาคเนยและตองการใชประเทศไทยเปนทางผานไปพมา

5. �������������������� - ���� 3.indd 132 18/2/2554 13:17:29

๑๓๓สมานศกดสงวน

จงไดใชก�าลงทหารบกประเทศไทยทางจงหวดภาคใตเมอวนท 8 ธนวาคม ๒๔8๔(สองวน

หลงจากทธรรมศาสตรแพบอลประเพณ) เวลา0๒.00น.ทหารต�ารวจและประชาชนชาวไทยท

จงหวดประจวบครขนธไดเขาตอสอยางเขมแขงถงกบลมตายเปนอนมาก รฐบาลไทย โดยจอมพล

ป.พบลสงคราม นายกรฐมนตร เหนวาเราไมมทางสได จงประกาศยอมแพเมอเวลา 0๗.๓0 น.

ของเชาวนเดยวกนและตอมากถกกดดนใหลงนามในสญญาลงวนท๑๑ธนวาคม๒๔8๔เขารวม

กบญปนตอตานฝายพนธมตร

ใน พ.ศ. ๒๔8๕ ผมเปนนกศกษาปท ๑ ของมหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและ

การเมอง ผมและนกศกษาในรนนนไดเหนทหารญปนจบเชลยศกชาวองกฤษ ออสเตรเลย ฯลฯ

มาคมขงไวในคายทปลกขนหนามหาวทยาลย(หมายถงดานรมแมน�าเจาพระยา) ศาสตราจารย

เจ.เอฟ.ฮตเจสสน ทเคยสอนภาษาองกฤษใหนกศกษาต.ม.ธ.ก. กถกควบคมตวเปนเชลยดวย

พวกเราพากนไปมงดเหมอนเปนสงแปลกประหลาด เพราะไมเคยเหนฝรงซงอยในสภาพอดอยาก

มากอนพวกเราสงสารมากและไมชอบททหารญปนแสดงความโหดรายทารณตอนหลงกมารวา

ททานปรดน�าเชลยมาไวทนเพราะตองการปองกนธรรมศาสตรจากการทงระเบดเพราะทนมคาย

ชาวฝรงเศสอย

ในชวงแรกของสงครามนผมไดไปชวยงานทหารญปนในกองแพทยแถวยศเสเขาจะสง

ทหารเสนารกษมาหนวยละสองสามคนเพอท�าการปลกฝและฉดวคซนปองกนโรคระบาดตางๆ

อเมรกาสงเครองบนมาทงระเบดกองทหารญปนในกรงเทพฯครงแรกเมอวนท8มกราคม

๒๔8๕และมการทงระเบดตอจากนนเรอยมาสรางความเสยหายแกกรงเทพฯเปนอนมากและเปน

สาเหตใหไทยตองประกาศสงครามกบฝายพนธมตรเมอวนท ๒๕ มกราคม ๒๔8๕ ครงใดท

เครองบนอเมรกนมาทงระเบดเราจะไดยนเสยง “หวอ” ดงขนอยางวงเวงโหยหวนเปนสญญาณ

ใหเรารบลงหลมหลบภยซงทางการสรางไวเปนจดๆหรอตามบานทวไปทสรางขนเองโดยขดเปน

รองลกประมานทวมศรษะกวางประมาณ๑เมตรมบนไดเดนลงไปดานบนจะมเสาไมไผ๔เสา

น�าเอาไมรวกขนไปเรยงไวเพอปองกนกระสน หรอลกระเบดทอาจต�าลงมาทหลมมนจะกระเดง

ออกไปเอง เมอลงไปแออดกนอยในหลมผหญงและคนแกจะกลวกนมากหามพดคยหรอสบบหร

เปนอนขาดเพราะกลวเครองบนจะไดยนเสยงคยหรอเหนแสงไฟจากบหรมนจะยงเขามาในหลม

ถามเสยงหวอดงขนระหวางเวลาชอปปงตอนกลางวนแลวละกบรรดาพอคาแมคาและ

ลกคาจะวงหนกนชลมน ผมเคยวงหนจากแถวพาหรดกลบบานทปทมวน ขณะเดยวกนกไดเหน

คนอนวงจากปทมวนไปพาหรด บางคนกวงเรวมากแบบไมคดชวต สนขบางตวมนกไมรเรอง

เมอเหนคนวงกนขวกไขวมนกนกสนกวงไลกวดและเหาตามหลงมาเปนฝง เมอหวอดงขนอกครง

กแปลวาเครองบนผานไปแลวหมดอนตรายแลวตอนนกจะไดเหนนกวงทงหลายทเขาไปแออดกน

5. �������������������� - ���� 3.indd 133 18/2/2554 13:17:29

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๑๓๔

ในหลมออกมานงหอบแฮก ๆ แมจะไมรจกกน แตตางกจบกลมกนรมถนน วพากษวจารณกน

ตาง ๆ นานา บางกไดยนเสยงเฮฮาเปนทสนกสนานกนอกนาน ทง ๆ ทเพงหนตายออกมาจาก

หลมเดยวกน

๙ ปทเมองกาญจนฯ

เมอถงป พ.ศ. ๒๔8๖ เครองบนมาทงระเบดถขน ชาวกรงเทพฯ ตางหนไปอยตาง

จงหวดกนมาก ผมเองกหนตายกลบไปอยกบคณพอคณแม และไดอพยพเขาไปอยในปาวงสารภ

ซงอยหางจากตวกาญจนบรประมาณ๑0กโลเมตร

ตอนนนมหาวทยาลยปดการเรยนการสอน ผมตองซอต�ารากฎหมายไปเรยนเอง ทง

กฎหมายแพงพาณชยอาญารฐธรรมนญเศรษฐศาสตรและวชาอนๆ แลวเขาไปสอบทมหาวทยาลย

เปนครงคราว(สมยนนธรรมศาสตรมอย๒แผนกคอแผนกฎหมายและแผนกบญช)

ชวงนนทหารญปนเรมสรางทางรถไฟแยกจากสายใตทสถานหนองปลาดกผานกาญจนบร

ไปออกชายแดนพมา และสรางจากเมองThanbyuzayat ในเขตพมามาบรรจบกนทดานเจดย ๓

องคในเขตไทยเปนระยะทางยาว๔๒๑กโลเมตรโดยอยในไทยเสย๓๑๓กโลเมตร

ในการสรางทางรถไฟสายน กองทพญปนไดขนเชลยชาวองกฤษ อเมรกา ออสเตรเลย

ฮอลนดาและจางชาวมาเลเซยฟลปปนสสงคโปรฯลฯจ�านวนหลายแสนคนมาเปนแรงงานและ

ไดสรางคายทพกใหเชลยเหลานตามจดตาง ๆ ใกลตวจงหวดกาญจนบร คายทใหญทสดมเชลย

หลายหมนคน

เสนทางรถไฟสายนผานเสนทางทจะไปต�าบลวงสารภพอดผมจงมโอกาสผานคายเชลย

เหลานและมโอกาสไดแอบพบกบเชลยศกทถกสงเขาไปขดดนตดไมในปาทสรางทางรถไฟเพอเอา

กลวยมะละกอและบหรไปขายใหเชลยทอดอยากพรอมกบขอซอสงของเชนนาฬกาปากกาแหวน

หมวกสกหลาดเสอฝนและอนๆ ในราคาถกเพอไปขายเอาก�าไรเรยกวาซอทกอยางจนกระทงเหลา

เชลยเหลอแตผาเตยวกบกางเกงลง

เมอถงเวลาเยน ทหารญปนจะตอนเอาเชลยนบหมนคนนใหลงมาอาบน�าในจดทแมน�า

แควใหญและแควนอยมาบรรจบกนทหนาเมองจงหวดกาญจนบรเปนแมน�าแมกลอง ผมเคย

นงกางเกงลงปะปนลงไปอาบน�ากบเชลยในแมน�าเพอหาซอของจากเชลยทพอยงจะหลงเหลออย

พอพลบค�าเชลยจะขนจากน�าเดนกลบเขาคายซงอยหางไปประมาณ ๓-๔ กโลเมตร ผมกจะเดน

ปะปนเขาแถวไปดวยอาศยทหนาตาผวพรรณคลายเชลยชาวมาเลเซยอนโดนเซยและฟลปปนส

แลวคอยหาโอกาสหนเขาปาละเมาะขางทาง ถาทหารญปนเหนเขากจะวงไลฟนดวยดาบซามไร

5. �������������������� - ���� 3.indd 134 18/2/2554 13:17:29

๑๓๕สมานศกดสงวน

แตกไมกลาตามไปไกลนกเพราะกลวแกงเดกไทยทไมชอบทหารญปนเปนทนเดมอยแลวจะเลนงาน

เอาบาง

วนจนทรท๖สงหาคม๒๔88อเมรกาสงเครองบนไปทงระเบดปรมาณลกแรกทเมอง

ฮโรชมาสามวนตอมากบนไปทงลกทสองทเมองนางาซากมผเสยชวตทนทราวสองแสนหาหมนคน

สมเดจพระจกรพรรดฮโรฮโตจงทรงประกาศยอมแพสงครามเมอวนท๑๔สงหาคม

ไทยนนประกาศสงครามกบฝายพนธมตร ถอเปนฝายเดยวกบผแพ ปญหากคอ ไทย

จะตองจายคาประตกรรมสงครามเชนเดยวกบญปนหรอไม ค�าตอบกคอไทยไมตองเปนฝายทแพ

สงคราม เหตเพราะตอนทจอมพลป.ประกาศสงครามนน มผทไมเหนดวยหลายฝาย จงไดมการ

กอตง “ขบวนการเสรไทยกชาต” ขนอยางลบ ๆ โดยมนายปรด พนมยงค(อดตผส�าเรจราชการ

อดตนายกรฐมนตร อดตรฐมนตรวาการกระทรวงตางประเทศ และผกอตงมหาวทยาลยวชา

ธรรมศาสตรและการเมอง) เปนหวหนา ท�าหนาทรวบรวมนกศกษาธรรมศาสตร นสตจฬาฯ

พรอมทงนกเรยนไทยในตางประเทศทงในองกฤษและอเมรกาเพอตอตานสงครามครงน

ส�าหรบเรองนหนวยงานไทยไมทราบเรอง เมอกลมเสรไทยทไปฝกในตางประเทศกลบ

เขามาโดดรมเพอเขามาสอดแนมขอมลขาวกรองในประเทศไทยนนไดถกต�ารวจไทยยงตายไปกม

ทงนฝายองกฤษและอเมรการเรองนและแอบใหการสนบสนนอยางลบๆมาโดยตลอด

มเพอนต.ม.ธ.ก.รน๓คนหนงชอเสรมบญสตมไดเขารวมขบวนการเสรไทยและได

ถกสงไปฝกอบรมการท�าจารกรรมทกรงโคลอมโบ ประเทศศรลงกา และถกสงใหมาโดดรมบรเวณ

มาบตาพตในคนวนท ๒๔ กรกฎาคม ๒๔88 ขณะทโดดลงมานนสายรมของเสรมตดกบหาง

เครองบน ท�าใหเสรมตองหมนควางอยทายเครองบนราว ๑0 นาท เสรมยงปนพกทตดตวไป

จนหมดแมกกาซนแตนกบนกไมไดยน จนกระทงนกบนรสกวาเครองบนเซไปมา จงไดตรวจสอบ

พบสายรมตดอยทหางเครองบนและดงเอาตวของเสรมเขามาในเครองบน เสรมเลยรอดตายมาได

อยางปาฏหารย เขาไดรบเหรยญกลาหาญTheBronzeMedal จากสหรฐอเมรกา ปจจบนเสรม

ยงมชวตอยและยงพบปะสงสรรคกบผมอยเสมอ

ในวนเดยวกบทญปนยอมแพสงครามลอรดหลยสเมานทแบทเทนผบญชาการสงสด

สมพนธมตรในภาคพนเอเชยอาคเนย ไดสงสารถงนายปรด พนมยงค แนะน�าใหออกประกาศ

ปฏเสธการประกาศสงครามตอองกฤษและอเมรการวมทงยกเลกขอตกลงตางๆ ทไดท�าไวกบญปน

นายปรดจงไดออกประกาศเมอวนท ๑๖สงหาคม๒๔88ความวา “การประกาศสงครามตอตาน

องกฤษและอเมรกาเมอวนท ๒๕ มกราคม ๒๔8๕ นนเปนการกระท�าอนผดจากเจตจ�านง

ของประชาชนชาวไทย และขดตอบทบญญตแหงรฐธรรมนญไทยและกฏหมายบานเมอง จงขอ

ประกาศวา การประกาศสงครามตอสหรฐอเมรกาและบรเตนใหญเปนโมฆะ ไมผกพนประเทศไทย

5. �������������������� - ���� 3.indd 135 18/2/2554 13:17:29

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๑๓๖

และพรอมทจะใหความรวมมอแกสหประชาชาตในการสถาปนาสนตภาพในโลกน” เปนผลให

ประเทศไทยหลดพนจากการเปนหนสงครามรวมกบญปนมฉะนนแลวประชาชนชาวทยทงประเทศ

ตองรวมกนใชหนสงครามกนหวโตเหลอแตกระดกซโครงแนๆ

ระหวาง พ.ศ. ๒๔88-๒๔9๓ ผมเคยคลกคลอยกบเชลยศกเกอบ ๔ ป ท�าใหคนเคย

กบชาวยโรปจนพอทราบวฒนธรรมประเพณและดานภาษาขนบาง ตอนทหนระเบดจากกรงเทพฯ

กลบไปถงเมองกาญจนฯ ใหม ๆ รสกวาคนเขากยนดมาก เพราะในต.ม.ธ.ก.รน ๓ นน ผมดทา

จะมผมเพยงคนเดยวทมาจากเมองกาญจนฯฯนอกนนกมพลโทจ�ารสมงคลารตนรน๑ทเปน

คนบานเดยวกน เขาเปนรนพ ตอนทผมเขาเตรยมนนเขาเปนนกศกษาแลว เขากไดแบงปนต�ารา

มาใหเรยนบาง เพราะผมมาอาศยเรยนอยทบานเขาตอนทผมกลบไปบานพวกเพอน ๆ กดใจ

กนใหญ ผมกรสกวาโกเกมากในฐานะทเปนนกเรยนเตรยมฯ ธรรมศาสตร เขากมานงกอดเขา

ฟงเราคยเหมอนตอนทผมยงอยเมองกาญจนฯ แลวไปนงฟงพวกรนกอน ๆ ทไปเรยนกรงเทพฯ

เขากลบมาเลาเรองราวทางกรงเทพฯใหเราฟงเรยกไดวาเทพอสมควรทเดยว

ยงตอนทไปคยกบเชลยฝรงแลวเขาเหนเราพดภาษาองกฤษไดบาง รส�าเนยง รค�าศพท

ตาง ๆ ทกคนกลงความเหนวา “โหยนเวย ไอหมานมนเกงโวย” แตความจรงเรามนกไมไดเกง

ถงขนาดนนหรอกทจรงตอนนนฝรงบางคนกพดภาษาองกฤษไมชดเหมอนกนเชนพวกฮอลแลนด

หรอพวกทมาจากอนโดนเซยกพดภาษาองกฤษไมได อาศยวาคนอนเขาอายไมกลาพด แตเรามน

ไมกลวผมยงบอกเพอนวา“เฮยลออยาไปกลวมนนะไอภาษาเนยนะลอดสไอฝรงมนพดไทยเนย

มนพดชดหรอเปลาเพราะฉะนนพดไปเถอะดเสยดวยถาเราพดไมถกมนจะไดสอนเรา”เพราะฉะนน

ภาษาองกฤษผมกพอดขนบาง สงนอาจมสวนชวยใหผมสอบเขากระทรวงการตางประเทศไดใน

ภายหลง

แตรวงซาวดแทรก

เมอสงครามเลกและเชลยศกลากลบไปหมดแลว ผมกยงไมมงานอะไรท�าเปนชนเปน

อนจงไดกลบไปอานต�ารากฎหมายทเรยนคางไวอยแตกหาล�าไพพเศษดวยการรบจางเปาแตรตาม

งานตางๆเชนงานขนบานใหมงานแตงงานงานบวชนาคงานศพและการเปาในโรงภาพยนตร

โดยใชแตรของโรงเรยนประจ�าจงหวด ผมไดจ�าวาไดคาจางคนละ ๑๕ บาท โดยแบง ๗ บาท

ใหโรงเรยน สวนอก 8 บาทเราอก ๕-๖ คนกเอามาแบงกน แมจะไมมากมายแตกถอวาเปาเอา

สนกเพอโหมโรงเรยกใหคนมาดหนง

สมยนนภาพยนตรยงเปน “หนงเงยบ” ยงไมมการพากยใดใด โรงหนงจงไดใชวธการ

จางแตรวงมาเปาเรยกคนมาดหนงระหวางฉายหนงกเปาเพอใหหนงไมนาเบอ เราเปากนจนชนดท

5. �������������������� - ���� 3.indd 136 18/2/2554 13:17:29

๑๓๗สมานศกดสงวน

เรยกไดวาวงออเคสตราใหญๆ อายทเดยวแหละ เพราะเราเปากนในโรงหนงมด ๆ ตงแตหนงเรม

ฉายจนหนงเลกซงกนเวลาประมาณ๒ชวโมงโดยไมตองดโนต(คอถาเปนวงสากลเขาตองดโนต

ถามดๆเขาจะเลนไมได)

ทสนกอกอยางหนงกคอตอนทพระเอกจะตอยกบผรายแตรวงจะเปาเพลงเชดเพอเราใจ

คนดขณะเดยวกนจะมกลมเดกอายระหวาง8-๑0ปประมาณ๑0-๒0คนขนไปมาตอยกนบนเวท

หนาจอภาพยนตร ล�าแสงททอดยาวมาจากหองฉายหนงสองตองกลมเดกเหลานนไปปรากฏบน

จอหนงคลายหนงตะลงทก�าลงตอสกนอยางเมามนสด ๆ เขาจะตอยกนจนกวาแตรวงเปลยนเพลง

เดกๆพวกนกคอเดกทมาขอดหนงฟรโดยมาชวยคณะแตรวงหามเครองดนตรปกลองฉงฉาบ

บางทเกาอตวเดยวยงแยงกนแบกถง๔คนเพออาศยเขาไปในโรงหนงดวยเขาจะมาชวยเราทกวน

เดกๆจะสนกกนมากเรากพลอยสนกไปดวย

เปลยนอาชพ

ผมเปาแตรอยปกวาๆ กเปลยนอาชพไปคาถานไมเผาเพราะญปนและเชลยทงรถบรรทก

ใหญ ๆ ไวมาก เขาเรยกกนวา “รถสหประชาชาต” พอคาหวใสน�าไปดดแปลงเปนรถบรรทกถาน

ไมเผาไดถงคนละ 80 กระสอบ แลวน�าไปขายในกรงเทพฯ เปนอาชพใหมทขายไดด คนทเปน

แนวหนาในการท�าเรองนกคอพวกเพอนผมซงเปนพนองกนคอแผนผวนและศลปสรเวชพนธ

ซงเปนนองของคณบญผองสรเวชพนธเศรษฐใหญของกาญจนบรทเปนเจาของรถเมลบญผองสฟา

เราเรมดวยการจางรถบรรทกเขาไปหาซอถานไมเผาตามหมบานแหงละ๑0-๒0กระสอบชวยกน

แบกขนรถจนเตม จากกาญจนบร ไปตระเวนขายในกรงเทพฯ ตามโรงรบซอถาน ถาวนไหนขาย

ไมไดกตองแบกถานลงกองไวขางก�าแพงแหงใดแหงหนงทวางอยเพราะรถยนตจะตองกลบไปรบ

บรรทกถานของเจาอนอก เราจะตองรบไปหาจางรถบรรทกคนอนมาขนกระสอบถานนไปขายตอ

ตอนแบกถานขนหลงรถน ผมจ�าเปนตองเปนคนแบก สวนคนขบและเดกทายรถเขาจะชวยยก

กระสอบถานใสหลงผม เปนอาชพทมก�าไรพอสมควร แตตองเหนอยหนอยจ�าไดไมลมมาจนถง

ทกวนน

ม.มากนถาน

ผมไดประสบการณชวตในชวงนทตองแบกกระสอบถานขนลงรถบรรทกมาเปนรอย ๆ

กระสอบ เปนทซาบซงลมไมลง ครงสดทายขายถานทงหมด 80 กระสอบ ไดเงน ๑,๔00 บาท

กบงเอญพบเพอนชาวกาญจนบรมาอยในกรงเทพฯเขาชวนเขาสนามมานางเลงเขาวามตวเตงๆ

5. �������������������� - ���� 3.indd 137 18/2/2554 13:17:29

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๑๓8

ชอ “ไอดอกหญา” เชอได กเลยไปกบเขา วนนนไอดอกหญากนถานไปทงหมด 80 กระสอบ

ผมกเลยเลกคาถานอยางถาวรกลบมาตกงานอกครง

ดวยเหตพลกผนนผมเลยตองกลบไปอานต�ารากฎหมายอยางจรงจง เมอเขาไปสอบ

ทมหาวทยาลยกสอบไดเปนธรรมศาสตรบณฑตในทสด ผมมเพอนทเรยนกฎหมายมาดวยกนคอ

จล วะส (พชายศ.นพ.ประเวศ วะส) เขาไดชวนผมไปสอบเปนเสมยนทกระทรวงตางประเทศ

ตอนนนไมรวากระทรวงตางประเทศอยตรงไหนเลยไปสมครสอบไมทนแตไมกเดอนกมการประกาศ

สอบอกครงหนง คราวนเปนการสอบขาราชการชนตร เราจงพากนไปสอบโดยในการสอบครงน

เปนการสอบแขงกบผทสอบเสมยนไดในรนกอนทเรามาสอบไมทนนนเอง

เมอผลสอบออกมา ปรากฏวาผมเกดสอบตดในฐานะคนนอก แตจล วะส เพอนรก

สอบไมตดรสกเสยใจแทนเพอนดวยแตกไมแนใจวาเพอนอาจจะไปประกอบอาชพทดกวาเปนเศรษฐ

ไปแลวกไดเพราะหลงจากนนเรากไมไดพบกนอกเลย

ต.ม.ธ.ก. ในกระทรวงการตางประเทศ

พ.ศ. ๒๔9๓ ผมไดรบการบรรจใหเปนขาราชการชนตร ตามประกาศกระทรวงการ

ตางประเทศลงวนท ๑๖ สงหาคม ๒๔9๓ จ�าไดวามเพอนสอบไดในฐานะคนภายนอกรนเดยวกน

8คนคอคณวเชยรวฒนคณคณชวยกรรณวฒนคณเสนหจามรก(ภายหลงสอบชงทนไดทอน

จงลาออกไป) คณเถลง ชยชาตประเสรฐ(ถงแกกรรม) คณชะลอ เจรญยง(ถงแกกรรม) คณเชต

นาวารตน(ถงแกกรรม)คณภาครจนานนท(ถงแกกรรม)และผมนายสมานศกดสงวน

ผมนนเสยเวลาไปใชชวตในตางจงหวดระหวางสงครามโลกเสย 9 ป เมอกลบไป

กรงเทพฯ จงไมคอยจะรจกใคร ยงทราบวากระทรวงนมผทมความรความสามารถท�างานอยมาก

และมเชอสายราชวงศชนสงอยหลายทานผมเองพดราชาศพทกไมเปนท�าใหผมตองเกบตวเงยบๆ

เปนสวนใหญ

ครนแลวจๆวนหนงไดเหนคณไพบลยเมาลานนทเพอนนกเรยนเตรยมฯรนเดยวกน

และหองเดยวกนแตงสทโกเกมาเดนในกระทรวงดวยความดใจจงรบไปทกทายวา“เพอนมาหาใคร

จะใหชวยเหลออะไรบาง” เขาตอบกลบมาวา “ลอมาท�าอะไรอยทน” ผมกตอบกลบไปดวยความ

ภมใจวา “อวเปนขาราชการทน” เขากพดตอไปวา “อวกเปนขาราชการทน แตถกสงไปประจ�า

สถานเอกอครราชทตณกรงไซงอนเพงยายกลบมา”ผมเลยหนาแตกไปหลายเสยงและเพงจะรวา

การเปนขาราชการกระทรวงตางประเทศจะถกสงไปประจ�าทสถานเอกอครราชทตในตางประเทศ

อกดวย

5. �������������������� - ���� 3.indd 138 18/2/2554 13:17:29

๑๓9สมานศกดสงวน

เมออยนาน ๆ ไป กท�าใหไดพบเพอนนกเรยนเตรยมรน ๓ ทเพงยายกลบมาจากตางประเทศ

อกหลายคน เชน ดร.โอวาท สทธวาทนฤพฒ (อดตปลดกระทรวงฯ กลบมาจากออสเตรเลย)

ดร.จระ เจรญเลศ(คนนเคยเปาแตรชกธงขนยอดโดมมหาวทยาลยดวยกนทกเชากอนเขาเรยน

เขากลบมาจากรสเซย) คณทว มนสชวง (กลบมาจากบงคลาเทศ) คณจรญ สนทโรทยาน

(กลบมาจากนครนวยอรค)คณเศรษฐเหราบตร(กลบมาจากอนโดนเซย)คณเฉลมชยมโนเวชพนธ

(ลาออกจากราชการกอนเกษยณ)คณช�านาญโมรานนท(ลาออกไปประกอบอาชพในสหรฐอเมรกา)

คณทองสตรสทธประดษฐ(กลบมาจากสวตเซอรแลนด-ถงแกกรรม)คณสมครธนมตร(กลบมา

จากกรงวอชงตน- ถงแกกรรม) คณปรก อมระนนท(มาจากสายการเมองไดรบแตงตงใหไปเปน

เอกอครราชทต ณ กรงวอชงตน เมอ พ.ศ. ๒๕๒๓ ภายหลงยายกลบและไมไดมาประจ�า

กระทรวงอก)

บรรดาเพอน ๆ ทกลาวมาขางตนตางไดรบแตงตงใหไปประจ�าการในตางประเทศอก

หลายแหงจนเกษยณอายราชการไปทงหมดแลวในกระทรวงตางประเทศนนมพวกต.ม.ธ.ก.เราอย

แยะจรง ๆ เรยกวาอยกนครบทง 8 รนเลย สมยนนเขาจะมการสอบนกพมพหนงสอไปประจ�า

อยในทตาง ๆ ทงในกระทรวงการตางประเทศและการทรวงอน ๆ นกเรยนของ ต.ม.ธ.ก. ซงม

หลกสตรวชาพมพดดอยทเดยว เวลาสอบเรากมกจะสอบชนะเขาหมด บางคนกไดไปตางประเทศ

เพราะวชาพมพดดแทๆ

และไดทราบเพมอกวา ศษยเกา ต.ม.ธ.ก. ทเขามาเปนขาราชการในกระทรวงการ

ตางประเทศทกรน ไดสรางผลงานเปนทนาภาคภมใจในขอทวา มหาวทยาลยวชาธรรมศาสตร

และการเมองไดผลตนกศกษาและบณฑตทมคณภาพเขามาท�าประโยชนใหแกกระทรวงการตาง

ประเทศอยมากมาย เชน คณอทย ทองภกด(รน ๑) คณถนอมนพวรรณ(รน ๒) รน ๓ นน

ไดกลาวมาแลวขางตนคณอรณภาณพงษ(รน๔)คณคณตศรเจรญ(รน๕)คณสโขสวรรณศร

(รน ๖)คณวเชยร วฒนคณ(รน๗)คณเจตนา โชตศาลกร(รน8)ทกคนเกษยณอายราชการ

ไปหมดแลวแตยงมชวตอยและยงพบปะสงสรรคกนอยโดยเฉพาะวนมารบบ�านาญทกระทรวงฯ

ตงแตวนท๑๖สงหาคม๒๔9๓ทไดรบการบรรจเปนขาราชการชนตรผมรบราชการ

อยในกระทรวงการตางประเทศเปนเวลา ๓๔ ป โดยอยในกรงเทพ ๑๔ ป และถกสงไปประจ�า

ณ สถานเอกอครราชทตไทยในตางประเทศเปนเวลา ๒0 ป สอบเลอนชนตร-โท-เอกดวยการ

สอบครงเดยวผานตลอด สวนชนพเศษไดรบแตงตงใหเปนต�าแหนงทปรกษาประจ�าสถาน

เอกอครราชทตไทยในตางประเทศแตละทกใหประสบการณตางๆกนไป

5. �������������������� - ���� 3.indd 139 18/2/2554 13:17:29

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๑๔0

“โกอนเตอร”

หลงจากเขากระทรวงมาได๖ปผมกไดรบทนใหไปอบรมฝกงานทส�านกงานใหญองคการ

สหประชาชาตทนวยอรคเมอกลบมาผมกสอบเลอนเปนขาราชการชนโทและไดไประจ�าทกรงพนมเปญ

จนพดเขมรได สมยทผมปฏบตหนาทอยทเขมรนนกมเหตทท�าใหไทยตองตดความสมพนธทาง

การทตกบเขมรอนทจรงไทยกบฝรงเศส(และองกฤษ)กมเรองทะเลาะกนเรองเขตแดนอยเรอยมา

เพราะเขาพยายามจะเอาเราเปนเมองขนใหได

ตอนนนเจาสหนเพงเรยนจบมาจากฝรงเศส นายซนงอกทนซงเปนนายกฯเกดมความ

เหนไมตรงกนและไดแยกตวไปเปนเขมรอสระและมาอยตามชายแดนไทย-เขมร ฝรงเศสกยใหเรา

กบเขมรทะเลาะกนโดยบอกวาไทยใหการสนบสนนเขมรอสระ หนงสอพมพของทงสองประเทศ

กมบทความและขาวดากนไปมาผมเองซงเรยนภาษาเขมรจนพอใชการไดแลวจงมหนาทแปลขาว

จากหนงสอพมพภาษาเขมรสงกลบมาใหรฐบาลของจอมพลสฤษดไดอานเพอตอบโต มสวนท�าให

รฐบาลทงสองประเทศตงเครยดมากขนไปตามขาวหนงสอพมพ

ผลทสดเขมรกแจงใหทตชอตคมซวมาตดความสมพนธทางการทตในวนท๒๓พฤศจกายน

ป ๒๕0๑ อนเนองมาจากปญหาชายแดน พอถงวนท ๒๖ รฐบาลไทยกประชมตดสมพนธทาง

การทตกบเขมรดวยเหมอนกนและเรยกใหทตสมใจอนมานราชธนกลบผมเองกถกเรยกตวกลบ

เหมอนกนแตไดกลบเครองบนสวนอรณภาณพงศ(ต.ม.ธ.ก.รน๔)นนตองขบรถประจ�าต�าแหนง

ของทานทตจากพนมเปญกลบมากรงเทพ

พอวนท ๒9 พฤศจกายน ๒๕0๑ เพราะประชาชนเขมรกขอเปดสมพนธฯใหมอกครง

เพราะจ�าเปนตองซอสนคาจากเราไดกลบไปอกครงหนงเมอกลวงเขาเดอนกมภาพนธ๒๕0๒แลว

ตอมาในป ๒๕0๔ หลงจากทผมยายกลบจากพนมเปญกลบกระทรวงไดเพยงสามเดอนกมการตด

ความสมพนธอกครงเพราะเรองปราสาทเขาพระวหาร

จากนนกไปประจ�าทแคนาดาทนนมอากาศหนาวจดถง-๓๒องศาฟาเรนไฮตหนาหนาว

น�าในแมน�าแขงจนสามารถขบรถยนตพาลกลกไปวงเลนเหมอนสนามเดกเลนได

เมอป๒๕0๗ไดรบโปรดเกลาฯพระราชสานสตราตงใหเปนกงสลไทยณเมองโกตาบาร

รฐกลนตน ประเทศมาเลเซย เปนชวงทภาคใตเรมกอตวเปนกบฏแบงแยกดนแดน หวหนากบฏ

หนไปอยในรฐกลนตน ผมเองเคยไปพบหวหนากบฏผน (เตงกยะลานาเซ) เพอเกลยกลอมใหมา

เจรจากบรฐมนตร พลตร ชาตชาย ชณหะวณ เพอจะชวนใหกลบมาดสภาพจงหวดภาคใตวา

เจรญขนมากกวาแตกอนแตเตงกไมยอมมาพบท�าใหความไมสงบยงด�าเนนมาจนทกวนน

ขณะทรบต�าแหนงกงสลทน ผมไดมโอกาสไดรบพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหเขาเฝา

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวเพอถวายรายงานสถานการณชายแดนณพระราชวงทกษณราชนเวศน

5. �������������������� - ���� 3.indd 140 18/2/2554 13:17:29

๑๔๑สมานศกดสงวน

จงหวดนราธวาสเปนครงคราว สวนทางพระราชวงศรฐกลนตนกทรงใหความเมตตาสนทสนมกบ

กงสลไทยเปนอนมากสมยทสลตานองคปจจบนยงด�ารงต�าแหนงเปนรชทายาทเมอทรงสมรสแลว

ผมเคยทลเชญเสดจมาเยอนกรงเทพฯ ดวยกน พระชายาทรงสนพระทยในโครงการศลปาชพของ

สมเดจพระบรมราชนนาถของเรามากจงไดเสดจมาเฝาขอค�าแนะน�าเพอจะด�าเนนการตามโครงการ

ดงกลาวเสมอ แมกระทงครงทเสดจมากรงเทพฯในป ๒๕๔๗ ซงเปนเวลา ๒8 ปหลงจากทผม

พนจากต�าแหนงกงสลแลวทานกยงเชญใหไปรวมโตะเสวยดวย

หลงจากพนต�าแหนงกงสลไทยประจ�ารฐกลนตนแลวผมไดไปเปนทปรกษาประจ�าสถาน

เอกอครราชทตไทยณ กรงแคนเบอรรา ประเทศออสเตรเลย และเปนกงสลใหญณ นครซดนย

ในการนท�าใหผมมโอกาสเขาเฝาสมเดจพระบรมโอรสาธราชสยามมกฎราชกมารซงเสดจตามค�า

กราบบงคมทลใหไปรวมสวนสนามวนแจกประกาศนยบตรผส�าเรจการศกษานกเรยนเตรยมทหาร

ทวทยาลยดนทรนซงพระองคเคยศกษาอยกอน แลวเสดจเยยมบานเลขท ๑๕MUGGAWAY

ทพระองคเคยเสดจมาเยอนระหวางปลายสปดาหทวางเวนจากการเรยน ซงขณะนนเปนทพกของ

ผมในฐานะทด�ารงต�าแหนงทปรกษาสถานเอกอครราชทตทกๆปทพระองคเสดจพระราชด�าเนน

มารวมพธนจะไดทรงพบเพอนนกเรยนเกาๆททางวทยาลยตามหามาเฝาจนได

ขาราชการกระทรวงการตางประเทศนนเมอไดไปปฏบตราชการตางประเทศจะไดเงนเดอน

ทงในตางประเทศ(ในอตราตางประเทศซงสงกวาในเมองไทย) และยงไดเงนเดอนในไทยดวย

เรยกวารบทงสองทางแลวลกๆกยงไดเรยนภาษาองกฤษแลวไดเงนคาเชาบานอกไดเงนพเศษ

ซออะไรกไมตองเสยภาษทงนน เรยกวาพวกทไปอยเมองนอกสบายกนทกคนแตพอครบเทอม๔

หรอ๕ปกตองกลบเมองไทยเพราะคนอนกรอควจะไปเหมอนกน

คณพระชวย

ในชวงเวลาครบวาระจะตองยายกลบมาประเทศไทย กจะถกสบเปลยนใหปฏบตหนาท

ตามกรมกองตางๆเชนกองคมครองคนไทยในตางประเทศกองหนงสอเดนทางกรมสหประชาชาต

กรมการเมอง กรมพธการทตหรอชอกองรบรองในสมยนน ผมเองกประจ�ามาแลวทกกรม

แตทเหนอยและทาทายมากทสดกเหนจะเปนงานในกองรบรองกรมพธการทต

ระหวางทผมด�ารงต�าแหนงหวหนากองรบรองนนมหนาทรบผดชอบการจดท�าโปรแกรม

รบรองแขกส�าคญๆ ของทางราชการแมกระทงพระราชอาคนตกะของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

ผมกตองออกไปรบและสงทสนามบนและตองน�าไปพบกบหวหนารฐบาลรฐมนตรหรอกระทงพา

เขาเฝาในขณะทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวแปรพระราชฐานไปประทบอยตางจงหวดงานเหลาน

5. �������������������� - ���� 3.indd 141 18/2/2554 13:17:29

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๑๔๒

จะตองตามตดตลอดเวลา ไมมวนหยดหรอเวลาพก ทส�าคญคอตองประสานงานกบเจาหนาท

ทเกยวของทกฝายเพอใหความปลอดภยระหวางทพกอยในประเทศไทยดวย

มอยครงหนงทตองเสยงอนตรายและนาตนเตนทสดคอเมอวนจนทรท๑๔พฤษภาคม

๒๕๒๒ผมพาคณะพลเอกเกรยงศกดชมะนนทนายกรฐมนตรในขณะนนและดร.เครทวลดไฮม

เลขาธการองคการสหประชาชาต ซงเปนแขกของรฐบาลเดนทางไปเขาเฝาในหลวงทพระราชวง

ไกลกงวล หวหนโดยเฮลคอปเตอร ๓ ล�า ขากลบกรงเทพฯ เครองบนทงสามล�าออกจากหวหน

เวลา๑๖.00น.เมอบนออกมาไดสก๑0นาทกเกดพายฝนพดกระหน�าอยางรนแรง

ผมอยบนเครองล�าสดทาย ถกพายพดโยนไปโยนมา ทกคนหวาดกลวกนเปนอยางมาก

การตดตอทางวทยขาดหายไป ไมรเปนตายรายดอยางไร บางคนถงกบพมพ�าสวดมนตใหเจาพอ

เจาแมสงศกดสทธทงหลายคมครองใหเครองบนไปตลอดรอดฝง

ในทสด คณพระไดชวยใหเครองบนทเรานงฝาพายบนไปถงกรงเทพฯ จนเมอใกลค�า

ปรากฏวาเฮลคอปเตอรสองล�าแรกทออกลวงหนามากอนนนยงมาไมถง พวกเรารอนใจกนมาก

พยายามตดตอกลบไปทหวหนกไดความวา เครองบนทงสองล�าบนกลบไปหวหนเพอความ

ปลอดภยและไดเปลยนการเดนทางกลบกรงเทพฯ โดยรถยนต ปลอยใหพวกเราเสยงตายมา

ล�าเดยวดเอาเหอะ..ไมบอกใหเรารมง

ชวตหลงเกษยณอายราชการ

ผมเกษยณอายราชการเมอวนท๓0กนยายน๒๕๒๗ในขณะทด�ารงต�าแหนงทปรกษาสถาน

เอกอครราชทตณกรงแคนเบอรราประเทศออสเตรเลยภายหลงไดรบเชญใหรวมปฏบตงานอนๆ บาง

เชน ระหวางป ๒๕๒๗-๒๕๓๓ ไดท�างานเปนเลขานการฝายตางประเทศ ให ผอ.ก�าพล วชรพล

หนงสอพมพไทยรฐจากนนกออกไปเปนหวหนากองพฒนาการคาของเวรลเทรดเซนเตอร(Chief

ofTradeDevelopmentDepartment,WorldTradeCenterBangkok(WTCB)จนถงป๒๕๔๕

จากนนกไดเปนกรรมการบรหารชมรม ต.ม.ธ.ก. สมพนธ เปนสมาชกเมอป ๒๕๒๗ รนกอตง

จนถงปจจบน และผมยงไดรบเกยรตบตรศษยเกาดเดน มหาวทยาลยธรรมศาสตรเมอวนท

๒๗มถนายน๒๕๔๗

ก�าเนดชมรม ต.ม.ธ.ก. สมพนธ

เสยดายเวลาทหลบหนสงครามไปอยกาญจนบร ใชชวตแบบลกทง มโอกาสพบปะ

เชลยศกหาความรถง9ปเมอเขารบราชการกถกสงไปประจ�าตางประเทศรวมเวลาทตองจากเพอน

ต.ม.ธ.ก.๓ ไปถง๒9ปนานเกนพอทเพอนๆจะจ�ากนไมได ยงถาตอนเรยนอยคนละหองกน

5. �������������������� - ���� 3.indd 142 18/2/2554 13:17:29

๑๔๓สมานศกดสงวน

ดวยแลวกคงจะจ�ากนไมไดแน ๆ เวนแตเพอนสนททเคยชวยเหลอซงกนและกนซงยงไปมาหา

สกนอยบาง หรอบางกลมกยงมการประชมประจ�าเดอนหรอประจ�าปกจะยงมความมนคงใกลชด

กนอย โดยเฉพาะคนทรวมเปนสมาชกชมรมต.ม.ธ.ก.สมพนธซงเปนสงทรวมชาวต.ม.ธ.ก.ทง

8 รน ไวดวยกนเปนปกแผน และใหความชวยเหลอเพอน ๆ มหาวทยาลยธรรมศาสตร และ

สถาบนปรดพนมยงคตลอดมา

เมอพดถงชมรมต.ม.ธ.ก.สมพนธแลวบางทานอาจไมทราบความเปนมาจงขอเรยน

ใหทราบยอๆดงตอไปน

ในป๒๕๒๖คณสภทรสคนธวตอดตนกศกษาต.ม.ธ.ก.รน๑ไดเดนทางไปทองเทยว

ในยโรปและพกอยทกรงปารส๕วนไดมโอกาสเขาเยยมคารวะศาสตราจารยดร.ปรดพนมยงค

ซงไดลภยการเมองไปอยทนน และไดพดคยกนถงเรองโรงเรยนเตรยมปรญญาททานไดกอตง

ขนวา พวกเรายงสามคคกนดอย และร�าลกถงพระคณททานไดกอตงไวใหพวกเราไดศกษาหา

ความร ปหนง ๆ พวกเราจะพบปะสงสรรคกนแตละรนมไดขาด ทานฟงแลวเงยบไปครหนงแลว

จงกลาววา“ท�าไมเราไมคดรวมทกรนเขากนละรวาพวกเราถกรงแกถกกดกนบอยๆถาพวกเรา

สามารถรวมตวกนไดทง8รนกจะแขงแกรงชวยกนไดเหมอนแขนงไผ8แขนงรดรวมกนกจะหก

ไดยาก”

เมอกลบถงประเทศไทย คณสภทร สคนธวต จงไดเชญประธาน ต.ม.ธ.ก. ทง 8 รน

มารวมปรกษาหารอรวมก�าลงสามคค และไดวางระเบยบขอบงคบขน ก�าหนดเวลาวนท 8

มถนายน๒๕๒๗เปนวนก�าเนด“ชมรมเตรยมปรญญามหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมอง

สมพนธ”ภายหลงเปลยนเปน“ชมรมต.ม.ธ.ก.สมพนธ”

ต.ม.ธ.ก. ๓(พ.ศ. ๒๔8๓-๒๕๕๓) ครบรอบการศกษา ๗0 ปแลว เชอไดวาทกคน

เกษยณอายไปหมดแลวแตเรากยงเกาะกลมสามคคกนอยอยางมนคงโดยมการเลอกตงประธานและ

คณะกรรมการรนทกๆปปละ๑คณะ

คณะกรรมการจะไดรบเงนบรจาคจากเพอน ต.ม.ธ.ก. ๓ ในโอกาสตาง ๆ แลวเราจะ

น�าเงนจ�านวนนฝากธนาคารไวใชดแลชวยเหลอเพอนรวมรนในกรณจ�าเปน เชน ไปเยยมเพอน

และมอบเงนชวยเหลอในกรณเจบปวย ถาถงแกกรรมกน�าพวงหรดไปเคารพศพ และรวมการกศล

ชวยเหลอการฌาปนกจศพเปนตน

ขอเรยนดวยวา ต.ม.ธ.ก. เรมเขาศกษาตงแตป พ.ศ. ๒๔8๓ จากจ�านวน ๕๑9 คน

เวลาลวงเลยมาจนถงปจจบน(กนยายน๒๕๕๓)ไดถงแกกรรมไปแลว๓9๔คนยงคงมเหลออย

อก๑๒๕คนแมจะมอายเกนกวา80ปแลวทกคนเรากยงมความสามคคชวยเหลอซงกนและกน

อยางมนคงอยเสมอ

5. �������������������� - ���� 3.indd 143 18/2/2554 13:17:29

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๑๔๔

นอกจากน เรายงรวมกนท�าบญอทศแกทานผประศาสนการ ครบาอาจารย และ

เพอน ต.ม.ธ.ก. ๓ ทลวงลบไปแลวในเดอนมถนายนของทก ๆ ป ตลอดจนงานเลยงสงสรรค

ในวนประชมใหญในเดอนพฤศจกายนทกป รวมไปถงการรวมท�าบญในวนส�าคญกบมหาวทยาลย

ตลอดมา

มหาวทยาลยใหประโยชนอะไรแกชาวธรรมศาสตร

ความคดววฒนาการการศกษาใหสอดคลองกบการปกครองระบบประชาธปไตย

ทศาสตราจารยปรด พนมยงคไดรเรมเปดตลาดวชาใหลกหลานไดเขาศกษาในมหาวทยาลยวชา

ธรรมศาสตรและการเมองนน สามารถผลตบณฑตออกไปรบใชประเทศชาตในระดบตาง ๆ ถงขน

เปนนายกรฐมนตร รฐมนตร นกการเมอง ผพพากษา อยการ ทนาย และขาราชการอน ๆ

ในองคการตางๆอกมากมาย

ผมเองเปรยบไดกบเมดกรวดทรายเมลดหนงทมหาวทยาลยธรรมศาสตรผลตออกไป

รบใชชาต ขอพดแทนพวกเราชาว ต.ม.ธ.ก. ทงหลายวา เราขอแสดงความกตญญกตเวทและ

ส�านกในพระคณของทานผประศาสนการครบาอาจารยทกทานแมเวลาจะเนนนานจนทานไดจาก

พวกเราไปแลวกตาม แตคณความดของทานยงฝงอยในความทรงจ�าของเรา บรรดาศษยทงหลาย

ตลอดไป

ตงแตผมจบออกไปจากทน ธรรมศาสตรของเรากเปลยนแปลงไปแยะจากเมอกอนท

มหาวทยาลยมแคสองแผนกตอนนกมหลากหลายคณะแมแตคณะแพทยและคณะดานวทยาศาสตร

กมแลว ผมรสกวาอธการบดทานน (ศ.ดร.สรพล นตไกรพจน) จะปรบปรงธรรมศาสตรไดดมาก

สงทประทบใจกคอ ทานยงใหความส�าคญกบคนรนผม ทานยงเรยกพวกเราวารนพ และใหความ

นบถอพวกเรามากท�าใหเรารสกวามหาวทยาลยไมลมเราและยงใหความส�าคญกบเราอยผมกอยาก

จะฝากให“นองๆ”เมอเรยนส�าเรจออกมาแลวกตองหา“งานทด”ท�าเพอสรางความเจรญใหแก

ครอบครวและประเทศชาต

ปจจบนผมมอาย8๕ปแลวหากไดพบปะเพอนต.ม.ธ.ก.รน๓หรอรนอนๆจ�ากน

ไมไดมไดทกทายกนกตองขออภยดวยหรอถาจะทกทายกนกจะขอบคณอยางยง

5. �������������������� - ���� 3.indd 144 18/2/2554 13:17:29

เขา ต.ม.ธ.ก.

ผมชอเสรมบญสตมเปนคนอบลราชธานพอผมเปนจาศาลในศาลจงหวดอบลราชธาน

สมยเดกไดเขาเรยนทโรงเรยนประจ�าจงหวดอบลฯ จนส�าเรจ ม.๖ จากนนคณพอกสงมาเรยนท

โรงเรยนเตรยมปรญญามหาวทยลยธรรมศาสตร ตอนหลง ลกผมกไดเรยนทธรรมศาสตร ๒ คน

แลวหลานกตามมาอก๒คน

สมยกอนโนนผมเดนทางจากอบลราชธานดวยรถไฟนแหละ กตองมาดวยวธน เพราะ

ถนนหนทางยงไมคอยสะดวก พอเขามาถงกรงเทพฯ กไดมาพกทบานของคณลงทองอนทร

ภรพฒนแถวนางเลงเวลาไปโรงเรยนกนงรถรางหรอรถเมลขาวตอนสอบเขาผมคะแนนไมคอยด

ไดอยหองท.ทหารแมการสอบแตละครงจะมการยายหองขนยายหองลงตามคะแนนแตผมกได

อยหองท.ทหารมาตลอด

สมยทยงเรยนเตรยมพวกเราไดพบอาจารยปรดนอยมากเพราะทานกภารกจรดตว

นอกจากมงานมการใหญ ๆ เทานนเอง แตพวกเรานกเรยนเตรยมฯกเคารพนบถอทาน ส�าหรบ

ผมนนทราบคณงามความดของทานจากคณลงทองอนทรซงเปน ส.ส. ทใกลชดกบอาจารยปรด

ยงภายหลงทผมมาเปนเสรไทยและไดรวาทานเปนหวหนาเสรไทย กอบกประเทศไทยใหหลดพน

จากการยดครองของกองทหารญปนกยงแนใจวาเราฝากชวตไวกบทานได

รอยตร เสรม บญสตม

5. �������������������� - ���� 3.indd 145 18/2/2554 13:17:29

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๑๔๖

ตอนนนนกเรยนชายของโรงเรยนเตรยมฯทกคนลวนตองฝกยวชนทหาร เนองจาก

บานเมองอยในภาวะทตองเตรยมบคลากรทางทหารไวรบมอกบความเปลยนแปลงทก�าลงสอเคา

วาจะเขามาคกคามสวสดภาพของชาตไทย แมเดกอยางพวกเราจะยงนกไมออกวาสงครามจรงๆ

หนาตาเปนอยางไรแตกฝกยวชนทหารกนอยางแขงขนหลกๆแลวเรากเรยนหนงสอเหมอนกบ

มนไมไดมสงคราม

โรงเรยนเตรยมฯท�าใหเราไดพบกบครดๆ มากมายคณครของเตรยมมบทบาทตอพวกเรา

เยอะมากทกทานจะเขมงวดมากในการศกษาสงทเราไดเรยนในโรงเรยนเตรยมฯกเปนวชาแปลกๆ

ยาก ๆ ทไมเคยเรยนทไหนมากอน อยางวชาภาษาบาล วชาเทคโนโลย วชาชวเลขพมพดด

อยางนเปนตน ท�าใหโรงเรยนเตรยมและมหาวทยลยวชาธรรมศาสตรและการเมองกลายเปนตลาด

วชาทมชอเสยงมากอนาคตของชาตแหแหนมาจากทกทศแหละครบเหนอใตอสานคนจนคนรวย

ปนกนหมดไมมการแบงแยก

แมจะมความแตกตางกนขนาดนนพวกเรากเปนเพอนทสามคคกน คนทมาจากภาค

เดยวกนกอาจจะสนทสนมแนนแฟนดหนอยเรยนจบไปแลวพวกเรากยงตดตอกนอยเรอยทเรารกกน

เหนยวแนนขนาดนกคงเปนเพราะความเหนใจกนเปนส�าคญ จนเดยวนเวลามเพอนเจบปวยกไป

หากนไปเยยมกนมอะไรกโทรหากนเรอยเยยมเยยนอยเรอย

การแตงตวในสมยนนผมใสกางเกงขาสน ขาเสยบ ไมมเครองแบบอะไรเปนจรงเปนจง

แตงกนธรรมดาเรยนเสรจกไปกนขาวกนทโรงอาหาร

สงทนาตนเตนทสดสมยเรยนโรงเรยนเตรยมฯกเหนจะเปนงานฟตบอลประเพณ เพราะ

เปนงานสนกมากครบ เรองใหญเลย เวลามงานน คนธรรมศาสตรจะยกขบวนไปเชยรกนทง

มหาวทยาลยเลย ทงเหลองแดง ทงจฬาฯ เตมไปหมดเลย ทกหนทกแหง บรรยากาศคกคก

สนกมากครบถาจฬาฯชนะเขากแหกนไปใกลๆ ถาเราชนะกตองเดนแหกนไกลหนอยผมไปเชยร

ทกป

นอกจากงานนพวกเรากไมคอยมการตดตอกบนกศกษามหาวทยาลยอน หรอนกเรยน

โรงเรยนอนกนเทาไหรถาไมไดรจกกนมากอนเปนการสวนตวเพราะวามนล�าบากครบแตกอนอาศย

รถรางรถเมลอะไรๆกไมสะดวก

Bronze Star Medal Free Thai

เมอผมเรยนจบป ๒ จากโรงเรยนเตรยมฯแลวกไดเรยนกฎหมายตอทธรรมศาสตร

พอขนป๒อายไดประมาณ๒๑-๒๒ปกไดไปเปนเสรไทย

5. �������������������� - ���� 3.indd 146 18/2/2554 13:17:29

๑๔๗รอยตรเสรมบญสตม

สาเหตทผมไดเปนเสรไทยกเพราะ อยางทผมบอกไปแลววาคณลงทองอนทรทผมมา

อยดวย ทานเปน ส.ส.พรรคเดยวกบทานอาจารยปรด และไดท�างานสนทสนมกบอาจารยปรด

(รวมกบ เตยง ศรขนธ จ�าลอง ดาวเรอง ถวล อดลทตอนหลงถกยงตายกนทงหมดในคดสงหาร

4อดตรฐมนตร)ซงเปนหวหนาขบวนการเสรไทยคณลงทองอนทรทานเรยกผมเขาไปบอกวามงาน

อยากจะใชชวงนอยาไปเถลไถลทไหนใหอยบานผมรออยถงสเดอนกวาเขาจะเรยกหาตว

ค�าวนหนงของตนเดอนมนาคม ๒๔88 คณลงทองอนทรพาผมกบหลานอกคนหนง

ชอด�ารบญประสทธซงเปนเพอนผมเราสองคนนงรถไปธรรมศาสตรในชดนกเรยนไปถงทานบอก

ใหขนไปขางบนพลางชมอใหขนบนไดวนไปหองประชมใตโดมพวกเราซงไมเคยเขาหองนมากอน

รสกตนเตนกนมาก เมอขนไปถงในหองกไมเหนมใครนอกจากอาจารยวจตร ลลตานนท ซงมาร

ภายหลงวาทานเปนเลขาธการของเสรไทย

เรารอกนอยสกครหนงกมคนขนตามมาอกทยอยมาเรอยจนครบ๗คนประกอบดวย

ผม ด�าร คณสพตร สคนธาภรมย(ซงจบปรญญาโทแลว จงไดเปนหวหนา) คณโชต พรโสภณ

คณปยะ จกกะพาก คณธวช บณยเกต และคณพนจ ศรอรณ พอมากนครบทานกยงไมบอกวา

จะใหท�าอะไร บอกแตวามงานจะใหท�า ตอนนนมผทจะมาคอยควบคมดแลเราอก ๓ ทานคอ

คณชาญบนนาคคณแดงบนนาคและคณพนเพมไกรฤกษ

อกสกครหนง ทานอาจารยปรดกเปดประตเดนเขามา พวกเรากรในใจแลววาตองเปน

เรองส�าคญแน ๆ ทานเดนเขามาหยดอยตรงหนาพวกเราแลวกเรมพดวา “ทเรยกทกทานมากน

ในวนนเพราะมเรองส�าคญมากเกยวกบวาประเทศไทยของเรา อยางททกทานกทราบกนถวนทวไป

แลววาประเทศของเราถกทหารญปนยดเอาไวไดแลวเราในฐานะทเปนคนไทยควรจะด�าเนนการ

อยางใดอยางหนงเพอไลญปนออกไปจากประเทศใหได” ทานพดปลกใจใหเราเกดความรสกรกชาต

วาเราเปนคนไทยจะมาถกกระท�าอยางนเปนเรองทยอมกนไมไดเราจะตองท�าใหพวกญปนออกไป

ใหหมดใหได

ทานบอกวา “เพอประเทศชาตแลวกอยาไปเสยดายชวตเลย จงเอาเอกราชของเรา

คนมา เอาละ ทงหมดในน ๗ คน ถาใครกลวไมสมครทจะไป กขอใหบอกเสยแตตอนน ทจะให

ไปนจะไปฝกอาวธฝกวทยฝกรบแบบกองโจรเพอจะตอสพวกทานจะตองเดนทางไกลเดนทาง

ไกลมากเพราะฉะนนจงเตรยมตวเตรยมใจเอาไว”พดจบทานกจบมอทกคนแลวบอกวาขอใหโชคด

ทานบอกอกวา ถาเราโชคดเกดชนะขนมาแลวพวกคณระวงใจไว อยาไปเรยกรองผลตอบแทน

ภายหลงเปนอนขาด เพราะวาเราท�าเพอประเทศชาตแท ๆ จากนนทานกถามย�าอกทวา ถาเรา

กลวตายจะไมไปกได ดวยเลอดรกชาตของคนหนมบวกกบความเชอมนในตวทานจงไมมใคร

ถอนตว

5. �������������������� - ���� 3.indd 147 18/2/2554 13:17:30

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๑๔8

เมอพดคยกนเสรจพวกเรากเดนลงจากตกแลวขนรถไปจนถงใตสะพานพทธฝงพระนคร

ตรงนนมเรอตรวจการของศลกากรจอดรออยล�าหนงซงมนายสนธอทยศรเปนกปตน

ตอนนนกพลบค�าแลว ตรงนนจงคอนขางจะมด ๆ มองไมคอยเหนหนาวาใครเปนใคร

ตอนนนใน ๗ คนทมากยงไมรจกกน ไปถงไดไมนานคณลงทองอนทรทานกบอกใหเรารบขนเรอ

พอทกคนขนไปเขากเอาผาใบมาคลมไวจนแทบไมเหนอะไรขางนอกเลยแลวทานกกลบไปเรอคอยๆ

เคลอนตวออกไปยงจดหมายทพวกเราทง ๗ คนกยงไมรวาจะเปนทไหน เราคอย ๆ ลดเลาะ

ไปตามคลองบางกอกนอย จนออกปากอาวไปโคลงเคลงอยในทะเลทงคน รสกตวอกทเรอกแทบ

เกยหาดหวหนแลว

๗โมงเขาของวนท๗มนาคม๒๔88เรอทพวกเรานงไปจอดอยหนาท�าเนยบในหลวง

แถวทาเรอใกล ๆ กบบานมหาดเลก และไดพกอยทนนจนถงเวลา ๒๒.00 น. กถกดงขนเรอ

ไปเขาสามรอยยอดดวยเรอตรวจการศลกากรล�าเดม คนทพาเราไปสงเปนทหาร เมอไปถง

ทนนกมเครองบนน�าคาทาลนาบนวนรออยแลว มคนกลมใหญคอยจดการ แสดงวามการวางแผน

และนดหมายกนไวอยางด

ภายหลงไดทราบวาในคนกลมใหญทมาคอยจดการความเรยบรอยนนกมผควบคมทงสาม

ของเราคนเหลานเปนขนพลส�าคญของเสรไทยโดยเฉพาะคณพนเพมนนส�าคญมากทานออกไป

ยนบนหวเรอเพอใหสญญาณแกเครองบน เพราะเขาตองสงสญญาณซงเปนโคดลบทตกลงกนไว

หากสงสญญาณผดเครองบนจะถอวายกเลกภารกจตางคนตางกลบ

เมออาจารยพนเพม ไกรฤกษ สงสญญาณไปใหเครองบนอยางถกตองแลว เครองบน

กคอย ๆ ลงจอดในทะเล เมอจอดนงสนทดเรากเอาเรอเขาเทยบเพอขนอาวธจากเครองบนลงเรอ

เมอถายของเสรจเรอทขนเรามากขนอาวธกลบไปสวนพวกเรากขนเครองบนเพอไปฝกใหเรากลาย

เปนอาวธทใชการได

นเปนการเหนฟาครงแรกของพวกเราสวนใหญ พวกเราผานมหาสมทรอนเดยไป

ตงแตเชาจนบายกถงเมองโคลมโบของศรลงกาเราไดลงพกทนนคนหนงพอตนเชาอกวนรงขน

รบแตงตวแลวขนรถตอไปกบทหารอเมรกนเพอไปคายฝกอาวธทเมองทรงโคมาล ซงอยทาง

ตะวนออกเฉยงเหนอของเกาะ

ประมาณบายโมงกวา ๆ กถงคายฝกอาวธ คณสหสใหทหารอเมรกนปฏบตตอพวกเรา

อยางนายทหารสญญาบตรของเขาทกประการ เพราะพวกทมาจากพมาทหารอเมรกนเขาไมให

กนขาวหองเดยวกนเลย เขาใหกนตางหาก พอพวกเราไปถงคายฝกทหารพวกเรากลงไปทพก

พกหลบนอนกน พวกเราไดชอฝรงกนทกคน เวลาญปนจบไดจะไดไมรวาเปนคนไทย ตวผมนน

ตอนแรกๆไดชอแซมแตภายหลงไปซ�ากบชอคนอนจงเปลยนเปนสตฟ

5. �������������������� - ���� 3.indd 148 18/2/2554 13:17:30

๑๔9รอยตรเสรมบญสตม

เมอเขาคายกตองฝกกนทนท มทงการเดนเรว เดนทน เดนปาและการด�ารงชพในปา

การใชอาวธตาง ๆ แตจดประสงคส�าคญทสดของการมาฝกในครงนกคอ การสงสญญาณวทย

เพอแจงขาวคราวเกยวกบฝายศตรสภาพดนฟาอากาศและความเคลอนไหวตางๆ ใหฝายสมพนธมตร

การเรยนรเรมตงแตการเคาะโทรเลขซงพวกเราโดนจบเขาเรยนแตเชาโดยไมสนใจวาเราจะเหนอย

มาอยางไรคอพวกฝรงเขาใหเรยนเลยกไดหดเรยนเคาะนวการรบสงวทยการถอดโคดการอานโคด

การรายงานสภาพอากาศ ผลการโจมตการทงระเบด ความเคลอนไหวของศตร รวมไปถงการ

ปลอมตว ทงหมดเฉพาะทวามานประมาณ ๓ เดอนกวา จากนนกฝกตงแตอาวธ ฝกเรองด

ดนฟาอากาศและฝกการชวยเหลอตวเองในปาเรยกไดวาฝกอยางหนกทเดยว

เมอเรยนไปไดสกพก กรสกวาเรานนเปนคนทเคาะวทยใชได คอไดทงความเรว และ

ความถกตองตามเกณฑเขาซงถอวาท�าไดคอนขางยาก

วนหนงขณะทผมก�าลงดหนงกลางแปลงอยกบพวกทหารอเมรกนและเพอนๆ ผมเกดถก

เรยกตวขนมาเฉยๆเพอใหไปพบกบทหารฝรง๓คนซงรออยในหองเขาพดวาทหารฝรง๓คนน

เตรยมจะเดนทางเขาเมองไทยและตองเลอกคนไทยคนหนงเพอรวมปฏบตการ

ผมไดพบกบชดปฏบตการซงมรอยเอกฟรานซ เปนหวหนา กบผรวมงานชอ ดก แจค

และเรด ซงเขามาสมภาษณพวกเราและพวกเขากตกลงวาเลอกผม เพราะคยกนพอรเรองแลว

ผมตองยกความดใหคณครวชาภาษาองกฤษของโรงเรยนเตรยมของเรานแหละ ตามปกตใน

การโดดรมแตละครงจะมชาวตางชาตตามมาปฏบตงานหนวยละคนเทานนแตหนวยผมจะโดดลงมา

ดวยนมฝรงมาถง๔คนกเพราะตองการฝรงเขามาฝกหดนสตจฬาฯใหเปนเสรไทยดวย

เมอไดคนเขาชดครบแลวกตองออกฝกรวมกนในปาเพอซอมการหาสถานท ทตงสถาน

รบสงสญญาณวทยนอกฐานทพ ใชเวลาเดนทางถง ๒ วน ปาทบมาก ผมอวดฝมอการหงขาวให

ฝรงกนโดยใชกองไฟเลกๆซงตองพรางไฟไมใหศตรเหนแสงมกระปองเปนอปกรณ

พวกเราตงสถานฯไดในเวลาทเขาก�าหนด จากนนผมกตองไปฝกโดดรมเตรยมตวเขา

เมองไทยตอนนนหอโดดรมยงไมมเขาจงใชวธใหไตเสาสง๕0ฟตแลวโรยตวลงมาตามสายลวด

เตรยมทาลงพนเมอฝกเสรจกออกเดนทางจากฐานทพไปกลกตตาและคางคนทน๑คนแลวออก

เดนทางไปสนามบนยางกงซงอเมรกนเพงยดไดและพกอยทนน๓วน

ใน๗คนทไปดวยกนรสกวาผมจะเปนคนแรกทถกสงกลบมาปฏบตภารกจในเมองไทย

สวนคณสพตรเขาแยกไปท�างานทส�านกงานใหญเพราะเขาเปนผใหญกวาหนาทของผมในภารกจ

นกเหมอนกบทเราไดรบการฝกมาคอตองดแลดานการสงสญญานวทยเปนหลก

5. �������������������� - ���� 3.indd 149 18/2/2554 13:17:30

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๑๕0

๒๔ กรกฎาคม๒๔88 ผมแตงตวพรอมรบเตมท สวมหมวกเหลก สะพายปนคารบน

มปนพก ๑๑ ม.ม. เหนบเขมขด ในตวยงมปนเกบเสยงอก ๑ กระบอก พรอมทงอาหาร น�า

ยารกษาโรครวมทงยาฆาตวตายซงอาจตองใชในกรณทญปนจบไดและมเหรยญทองโตลาของอนเดย

เผอวาหากตกผดทหมายจะไดขายเอาเงนมาใชด�ารงชวตชวคราว

เมอตะวนลบฟา ผมกบพวกกเดนทางไปขนเครองบนซ ๔๗ ดาโกตา ๒ เครองยนต

เครองบนออกจากสนามบนยางกงมา ๒-๓ ชวโมงกถงระยอง คนนนฟามดสนทเหมาะแกการ

หลบหนสายตาของฝายตรงขาม เมอถงทหมายบรเวณมาบตาพดซงนกเรยนนายทหารสห.

ไดถากถางปาใหราบเตรยมไวแลวพวกผมกลกขนเตรยมตว

เครองบนเรมทงรมอาวธและยทธสมภาระตางๆลงไปพลรมทงหมดกมายนเรยงตว

เขาแถวรอโดดตามลงไปบางเราเอาขอของสายกระตกรมเกยวเขากบเชอกทขงยาวตลอดตวเครองบน

เมอทงรมสมภาระหมดแลว นกบนกเปดไฟแดงทประตเครองบนเปนสญญาณใหพวกเราโดด

ผควบคมการโดดสงใหฟรานซโดดออกไปเปนคนแรกดกเปนคนท๒และผมเปนคนท๓

เมอลอยตวออกไปปะทะลมขางนอกผมมองไปรอบๆ เหนรมคนอนกางและลอยต�าลงไป

ทกทแตตวผมยงลอยคางอยไมยกลอยตามลงไปดวยผมจงเงยหนาขนดและไดเหนวาสายรมของ

ผมหลดออกไปหมดแลวแตรมกยงไมกางเครองบนลากตวผมหมนควางอยทหาง

ผมเองไมรจะท�าอยางไรแตเมอตงสตไดกนกไดแตวาตองท�าใหคนบนเครองรวาผมยงอย

ทนกอนทเขาจะตดสายรมทงผมงอขาคเขาขนมาเพอควานหาปนพกทเหนบไวจากเขมขดเมอคล�า

เจอผมปลดเซฟและยงลอดขาออกไปจนหมดกระสนซงมอยราว8นดสาวรมตเกลยวท�าใหตวผม

หมนเปนลกขางหมวกเหลกกระเดนหลดออกจากหวไปตงแตเมอไหรกไมรสกตวเสนผมถกลมแรง

พกเขามาตหนาผากจนเลอดออกซบๆ

เสยงปนทผมยงออกไปเพอเรยกใหคนชวยโดนลมหอบเดยวกนพดผานไปจนไมมใคร

ไดยนนกบนรสกบงคบเครองไดล�าบากและเขาใจวาสายกระตกรมของพวกเราทหอยอยเปนสาเหต

จงออกค�าสงใหตดสายรมทง เดชะบญทพวกลกเรอเปลยนวธการเปนการสาวสายรมเขามาเกบ

และพบวามสายหนงหนกมากจงมองไปทางทายเครองและเหนผมหมนตวอยจงชวยกนลากตวผม

กลบเขามาทละนอย

ในทสดหวผมกฟาดกบประตเครองพวกลกเรอชวยกนดงตวผมเขาไปในเครองจนส�าเรจ

ผมนอนแผหราอยกลางล�าเครองบนพกใหญๆจงหายเวยนหว

สวนพวกฝรงทโดดลงไปกอนผมนนเขายนไวอาลยใหผมกนเรยบรอยแลว เพราะคดวา

ไอสตฟมนคงไมรอดแนๆ(และโปรดเชอเถอะวาไอสตฟคนนกยงงงอยวาตวเองรอดมาไดอยางไร)

พวกนนพยายามหาศพผมจนถงเชา แตหาเทาไหรกหาไมเจอ เจอแตหมวกบบ ๆ บ ๆ และได

5. �������������������� - ���� 3.indd 150 18/2/2554 13:17:30

๑๕๑รอยตรเสรมบญสตม

แตหวงวาผมจะยงมชวตอย เรดบอกวาไดยนเสยงปน ๒ นด สวนนกเรยนนายทหารสห. ไดยน

หลายนด พอทางนวทยบอกไปวาผมไมตายเขากไชโยกน ดใจกนใหญ ทกวนนผมยงคดขอบคณ

ลกเรอทไมตดสายรมทงไมงนผมคงไดหลนตามหมวกเหลกลงไปดวย

การกชาตจากครงนมนเปนอยางทอาจารยปรดทานวาจรงๆ วายากกวาการเปลยนแปลง

การปกครองอกเพราะวาอนตรายทกฝกาวเลยแตในกลมทไปกน๗คนตงแตตอนแรกไมมใคร

โดนจบหรอบาดเจบลมตายกลบมาไดปลอดภยทกคนมแตผมคนเดยวทมเรองตนเตนเกดขน

คงอยากรใชไหมวาผมมพระอะไรถงแคลวคลาดมาไดตลอด เมอแรกทออกจาก

เมองไทยนน ผมมพระปดทวารหรอทเรยกวาพระมหาอดหอยคอไปดวยองคหนง (ไมเคยให

เซยนพระดเลยวาเปนของวดไหน)เมอมาฝกอยททรงโคมาคณสงวนตลารกษกใหพระเครองมาอก

องคหนงซงผมกไมทราบอกเชนกนวาเปนพระอะไรแตกหอยทงสององคตดตวตลอดเวลา

แตตอนทไปซอมรบกอนมากระโดดรมผมดนลมไวใตหมอนในเตนททหาร เมอกระโดด

รมจงไมมพระตดตวอยเลย แตกอนกระโดดผมกยกมอไหวพระขอใหทานคมครอง สดทายกคง

เปนอานภาพของคณพระศรรตนตรยและกศลทผมบ�าเพญมา ประกอบกบวญญาณของบรรพบรษ

ชาตไทยทเลงเหนวาผมจะมาท�าหนาทกชาตบานเมองดวยความบรสทธใจ จงชวยคมครองใหผม

รอดชวตในยามคบขนเชนนนมาได

มผเขยนเลาเรองของผมวาผมขอกลบไปโดดรมในคนนนเลย ออกจะยกยองผมจน

เกนจรงไปหนอยเพราะคนนนในเครองไมมรมส�ารองเหลออกแลว รมทผมใชมนกไมนาไวใจ

เครองบนพาผมกลบยางกงพอลงจากเครองกไดรบหนงสอแสดงความยนดจากผบ.ทหารอเมรกน

ทนท

นายทหารอเมรกนพาผมไปตรวจรางกายวากระดกกระเดยวหกตรงไหนหรอเปลาเมอเหนวา

ไมมอะไรเสยหาย เขากถามผมวาพรอมจะไปโดดรมอกครงในคนพรงนหรอไม ผมกรบปากเขา

ทนทเขากบอกวานถาเปนทหารอเมรกนคงไดพกอก๒อาทตยผมบอกวาผมเปนคนไทยไมกลว

อะไรอย มารทหลงวาทางเขากเปนหวงอก ๔ คนทโดดลงไปแลวจะไมมใครดแล ไมมผมอยไมร

จะเปนอยางไรกนบาง

เชาวนรงขนผมตองไปขอยมรมชชพของคณถนอมนพวรรณต.ม.ธ.ก.รน๒ซงตาม

ก�าหนดเดมจะตองโดดรมชดตอจากชดของพวกผมมาใชกอน คนนนผมเดนทางไปโดดรมคนเดยว

ในสถานทเดม หลงจากทงของเสรจผมกโดดตามลงมา คราวนรมกางเปนปกต แตดนผาไปลงบน

ยอดแสมผมจงตองโรยตวลงพนดน

5. �������������������� - ���� 3.indd 151 18/2/2554 13:17:30

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๑๕๒

พวกอเมรกนเขาวาครงแรกทรมไมกางนนเปนเพราะผมน�าหนกนอยเกนไปท�าใหสายกระตก

รมไมขาด แตผมคดวารมมนไมดมากกวา รมบางชดทสงอาวธลงมากฉกขาดขาวของเสยหาย

รมของแจคกกางไมเตมทท�าใหลงสพนเรวกวาทควรโชคดทไมถงกบแขนขาหก

รงเชาผมกไดพบชดปฎบตการของผม พวกเขาดใจกนใหญ ยกยองผมเปนผกลาหาญ

ของชด ผมเขาปฎบตหนาททคายนกเรยนทหารสห. เขาบางทราย จงหวดชลบร พวกอเมรกนก

สอนวชาอาวธศกษาและการรบแบบกองโจรแกนกเรยนเหลาน เพอใหไปสอนนกเรยนนายสบสห.

อกตอหนงพวกเราเตรยมรบกบญปนดวยความพรอมเตมทแตโชคดทสงครามเลกญปนยอมแพ

เสยกอน

หลงสงครามจบแลว วนท ๒9 กนยายน ๒๔88 มประกาศส�านกนายกรฐมนตรเรอง

การพระราชทานยศทหารใหผมเปนรอยตรพรอมกบเพอนเตรยมฯรน๓อก๓คนคอโชตแสง

นนทสตและพรอมลลตานนทซงไดไปปฏบตการนอกประเทศเหมอนกน

หลงจากนนสถานทตสหรฐอเมรกากมหนงสอแจงใหผมไปรบเหรยญTheBronze

StarMedal เหรยญแรกทคนไทยไดรบ พรอมทงประกาศนยบตรทมลายเซนตของประธานาธบด

เพอตอบแทนการปฏบตหนาทดวยดของผม ในพธมอบเหรยญกไมไดมพธรตรองอะไรมามาย

มทตอเมรกามามอบใหแลวกจบมอเปนอนเสรจพธ

ตอนนเหลอแตประกาศนยบตร สวนเหรยญนนหายไปแลว ผมยงเสยดายอยทเดยว

แตกยงดใจเพราะแมผมจะไมจบธบ. แตผมกยงไดเหรยญนมา หลงจากเหตการณสงบลง วนหนง

คณลงทองอนทรกพาผมไปท�าเนยบทาชางผใหญทานจะนดหมายอยางไรกไมทราบพอไปถงกให

ผมรออยใตรมหกวางหนาท�าเนยบ

สกครทานปรดพนมยงคและคณลงทองอนทรกเดนออกมาจากตกดวยกนทานอาจารย

ปรดตรงเขามาโอบไหลผมและพดวา“ขอบใจมากนะเสรม”ผมปลาบปลมเปนทสดไมมวนลมความ

รสกของตวเองในวนนนเลยเพราะตนตนใจทผใหญของบานเมองเหนคณคาของสงทผมท�า

ผมไดรบการบรรจแตงตงเปนขาราชการในต�าแหนงพนกงานวทยในหนวยปฏบต

ราชการลบ สงกดส�านกนายกรฐมนตร หนวยงานนสงผมไปท�าหนาททศนยวทยอบลราชธาน

เพอควบคมการปฏบตราชการลบของทนนคอยรายงานขาวทางฝงลาวซงขณะนนก�าลงด�าเนนการ

ตอสเพอกอบกเอกราชจากฝรงเศสอย ผมขามไปมาระหวางสวนนะเขตประเทศลาวและมกดาหาร

ของไทย ท�าหนาทอยประมาณ ๒ ป การกอบกเอกราชของลาวลมเหลว ผมจงถกเรยกตวกลบ

กรงเทพฯ

5. �������������������� - ���� 3.indd 152 18/2/2554 13:17:30

๑๕๓รอยตรเสรมบญสตม

ผมเปนเสรไทยอยจนสงครามเลกกไปท�างานกบพวกอเมรกนหลายสบปกอยมาหลายบรษท

ตอนนอายมากแลวกเลยเกษยณอายออกมาอยกบบาน แตประสบการณในวยหนมนนกยงคงอย

ในใจเสมอมรลม

ชวงชวตทประทบใจทสดชวงหนงของผมกคอ ชวงทไดเรยนทธรรมศาสตร ตลาดวชาน

ผมรกจนเขาไสยงไงๆผมกตองรกธรรมศาสตรของผมตลอดชวตแตตอนนคนรนผมกอายจะ90

ทกคนแลว จะใหไปท�าอะไรอก ผมยงหวงวาทายาททจะสบทอดเรองราวของเตรยมปรญญาตอไป

นบวนจะนอยลงนอยลงบทบาทของเรากอาจจะตองลดลงไปเรอยๆและมนกควรจะเปนอยางนน

ตามวนเวลากไดแตฝากธรรมศาสตรไวกบคนรนใหมๆ

ถาพดถงมหาวทยาลยธรรมศาสตร ผมกตองรกของผมอยเรอย แตผมอยากจะใหทาง

ดานการแพทยของเรามการปรบปรงใหดกวาน อปสรรคทจะท�าใหเราพฒนาไปไดยากกเหนจะเปน

เรองเราไมมเงนนแหละไมมเงนมนกไมมทางทกอยางมนตองใชเงนทงนนพวกเรากคงตองคดหา

ทางกนไปสวนเรองการจะเอามหาวทยาลยไปท�าในรปการคามนไมไดมนใชเรองทไหน

ผมภมใจทเกดมาเปนคนไทยแลวมโอกาสไดเสยงชวตรบใชชาตบานเมองในยามคบขน

อยางนอยกสวนเลก ๆ สวนหนง นบวาไมเสยชาตเกด ทกวนนผมกมความสขตามสมควรแก

อตภาพแลวเรองของผมคงยตแตเพยงเทาน...

หมายเหต ประวตศาสตรบอกเลาจากรอยตรเสรม บญสตมฉบบน นอกจากจะไดเรยบเรยงจากค�าบอกเลา

จากการสมภาษณทานดวยตวเองแลวยงไดใชขอมลจากบทความ “รอยตรเสรม บญสตม วรชน ของรนสาม”

ของคณอ�านวยเปลงวทยาอดตผพพากษาศาลฎกาต.ม.ธ.ก.รน๓อกทานหนง

5. �������������������� - ���� 3.indd 153 18/2/2554 13:17:30

วยเดก

ผมเกดอยกรงเทพฯตอนเดกๆผมอยบานทคณยายใหไวจนถง๑0ขวบแถวนนเขา

เรยกวาสะพานสวางพออายไดสก๑๕ปบานหลงนนกโดนยดไปครอบครวของผมจงยายมาอย

ทบานหลงปจจบนนชวงทยายบานเปนชวงทผมก�าลงจะเขาโรงเรยนเตรยมฯพอด

คณพอของผมท�างานการรถไฟแหงประเทศไทยสวนคณแมกเปนแมบานคอยดแลบาน

ชองและเลยงดลกๆทง๕คนผมไดเขาเรยนชนป.๑ทโรงเรยนวดสทธวรารามพอจะจบป.๓

ซงเปนขนสงสดของชนประถมในตอนนน กระทรวงศกษาธการกเปลยนหลกสตรวาชนประถม

ตองเรยนถงป.๔ผมเลยตองเรยนชนป.๔ทโรงเรยนสวางวฒนสารจากนนกไปเขาชนมธยม๑

ทโรงเรยนวดสามจนซงตอนหลงเปลยนเปนโรงเรยนวดไตรมตร

นกเรยนเตรยมรน ๓

เมอจบม.๖ทโรงเรยนวดสามจนกอนทคณพอจะเสยทานใหผมไปสอบเขาโรงเรยน

ของกรมชลประทานเพราะทานเคยท�างานทนนกอนมาเขารถไฟแตผมสอบไมผานเมอไปลองสอบ

นายรอยเปนทถดไปกยงไมไดอกเพราะไมคอยเกงเลข คณพอบอกใหไปสอบเขาวศวกรรมรถไฟ

ผมกหนไมยอมไปสอบจนสดทายกมาเขาธรรมศาสตรตามพชายคนโตสมยทผมเขาไปนนรสกวา

จะไมตองสอบเขา เพยงแตตองมอาจารยเขยนใบรบรองวฒการศกษาให และในทสดผมกเขามา

เปนนกเรยนเตรยมรนท๓

อไร วงศาโรจน

5. �������������������� - ���� 3.indd 154 18/2/2554 13:17:30

๑๕๕อไรวงศาโรจน

โรงเรยนเตรยมฯเปดโอกาสใหคนทกชนชนเขามาเรยนไดอยางไมมการกดกนเพราะเรา

เกบคาเลาเรยนถกมากคอเกบเพยง๒0บาทเมอแรกเขาครงเดยวเทานนธรรมศาสตรจงไดชวยคน

ไวมากมายของจฬาฯแมจะดงกวาเราในตอนนนแตคาเทอมเขาเปนรอยคนจนไมมปญญาเรยน

แนนอน

เมอเขามาในโรงเรยนเตรยมฯ ไดแลว พวกเราตองไปซอสมดหนงสอซอเองจากราน

เครองเขยนตอนนนธรรมศาสตรมโรงพมพเปนของตวเองเพอพมพสมดและหนงสอขายใหนกศกษา

ในราคาถกสมยนนเวลาจดเลคเชอรหรอเวลาตอบขอสอบสวนมากจะยงตองใชดนสอเพราะปากกา

ยงตองใชแบบจมหมกมาเขยนซงใชไมสะดวก

เวลาเรยนของโรงเรยนเตรยมฯจะเรมตงแต8โมงเชาไปจนราว๔โมงเยนเวลาพกเทยง

เราจะไปกนขาวในโรงอาหารของโรงเรยนเตรยมฯ ซงอยตรงต�าแหนงของคณะนตศาสตรใน

ปจจบนจ�าไดวาขาวราดหนาหมแดงนอรอยจรงๆเราชอบกนมากเพราะซองายและกนงายแค

๕สตางคกอมแลวสมยนนแมใหเงนไปโรงเรยนวนละ๗สตางคเพราะผมมจกรยานขไปกลบไม

ตองจายคาเดนทางรายจายทงเดอนทแมใหกประมาณ๒บาทกวาเทานน

วนไหนพอมเวลาวางอยางหลงทานขาวเสรจกมกจะไปนงเลนกนใตตนโพธขางหนา

แลวสมยนนกยงมตนจามจรเรยงกนเปนแถวเลยตอนนหายไปหมดแลว

เมอเขามาแลวทางโรงเรยนมการสอบวดพนฐานความรภาษาองกฤษของนกเรยนเพอ

จะไดจดเขาชนทเหมาะสมผมสอบไดหองจจานพอถงวนเปดเรยนผมกนงรถเมลขาวไปธรรมศาสตร

ตอนนนถนนราชด�าเนนยงไมไดตดดวยซ�า เมอเปดเรยนไปไดสกพก ทบานกใหจกรยานไวข

ไปโรงเรยน ซงถอวาโกอยพอสมควร เพราะมคนขรถมาโรงเรยนเองอยไมกคน สมยนนสามารถ

จอดรถไดโดยไมตองลอกไมตองกลวรถโดนขโมย

ตอนทอยโรงเรยนเตรยมฯนพวกรนแรกๆ อยางผมยงไดเจอทานอาจารยปรดบางในเวลา

ททานเรยกประชมบางททานกไมไดพดอะไรเพยงแตเดนดความเรยบรอยของพวกเราและใหอาจารย

ทานอนท�าหนาทไปผมพดไดอยางเดยววาผมรกและเคารพทานมาก

ผมเปนเดกทคอนขางเรยบรอยไมเกเรอะไร ถงเวลาเรยนกเรยน ถงเวลาเลนกเลนกฬา

พอโรงเรยนเลกกกลบบาน การเรยนในโรงเรยนเตรยมฯ ผานไปอยางสบายมาก ผมไดอะไร

หลายอยางจากทนทงภาษาองกฤษภาษาฝรงเศสซงไดครเจาของภาษาหรอครคนไทยทจบมาจาก

ตางประเทศมาสอน สองวชานคอวชาทผมชอบทสด อกวชาทชอบไมแพกนคอวชาความรทวไป

ของครคก

5. �������������������� - ���� 3.indd 155 18/2/2554 13:17:30

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๑๕๖

ความประทบใจของผมเรองหนงเกดในวชาภาษาองกฤษของครนวลจนทร วนนนทาน

ใหผมคมกระดาษค�าตอบขอสอบวชาภาษาองกฤษซงทานตรวจและใหคะแนนเสรจแลว เมอได

คะแนนของทกคนมาอยในมอ ผมกไมสามารถขมความอยากรคะแนนตวเองเอาไวได จงแอบเปด

หวมมกระดาษค�าตอบกองนนเพอดคะแนนของตวเองแตปญหาอยทผมไมไดเปนคนเดยวทอยากร

คะแนนตวเองเพอนแทบทกคนในหองกอยากรคะแนนตวเองดวยกนทงนนพอเหนผมเปดขอสอบ

ดกเลยกรกนมาเกอบทงหองแตโชครายกเปนของผมทอาจารยเดนเขามาพอดเลยผมซงเปนตวการ

แหงความชลมนเลยโดนท�าโทษใหไดคะแนนเปนศนยในการสอบครงนนแตผมกยงชอบวชานอยด

สวนวชาทไมคอยจะชอบสกเทาไหรกคอดนตร โด เร ม ฟา ซอล ลา ซ โด พวกน ซงผม

ไดศนยเลย เพราะเราชอบแตฟง สวนโนตนนจ�าไดเฉพาะเพลงทชอบจรง ๆ เทานน อกอยางผม

เปนนกกฬาเลยไมคอยมเวลามาฝกซอมหนงสอต�ารากมมากมายทตองอาน

แมวาตอนอยโรงเรยนวดสามจนผมจะมเฉพาะเพอนผชายแตเมอมาเจอเจอเพอนนกเรยน

ผหญงในโรงเรยนเตรยมฯกไมคอยรสกเคอะเขนสกเทาไหรเพราะในจ�านวน๔0กวาคนของแตละหอง

มผหญงอยเพยงไมกคนตอนแรกทเขาโรงเรยนเตรยมฯนนอายเพงจะ๑๔-๑๕ เทานน เลยยง

ไมสนใจเขาเทาไหร ตงหนาเรยนอยางเดยว แตเมอเวลาผานไป เรมสนทกนคยกนกมการจบ

กนบางเพราะหองผมกมคนสวย ๆ หลายคน จ�าไดวามเพอนผหญงคนหนงชออไรเหมอนกน

เปนดาราของหอง สมยนนการจบกนอยางมากกคอซอขนมให ไมมพฤตกรรมนาหนกใจเหมอน

เดกสมยน

ตอนนนนกเรยนชายในเตรยมรน๓ยงมทงทเปนยวชนทหารและทเปนลกเสอสมทรเสนา

แลวแตวาโรงเรยนเกาใหเรยนอะไรเพราะตอนนนกรมยวชนทหารเพงตงการแตงตวของนกเรยนชาย

รนสามเลยมทงสองแบบใครทแตงแบบไหนกตองแตงแบบนนตลอดและตองเรยนตามทแตงผม

นนเปนยวชนทหารเวลาแตงตวจะตองขดเขมขดและอนทรธนทบอใหแววไมอยางนนอาจารยไวท

ซงเปนอาจารยฝรงคนหนงจะไลใหไปนงขดใหเพอนๆดสวนเวลาไมไดไปโรงเรยนสวนใหญกใส

เสอเชตตวหนงแลวกมกางเกงขาสน

ในโรงเรยนเตรยมฯ มเดกตางจงหวดมาเรยนเยอะมาก เพอนผมหลายคนกเปนเดก

ตางจงหวดแตในรน๓สวนมากกยงเปนเดกกรงเทพฯ

นกเรยนเตรยมฯในสมยนนกเปนเดกเรยบรอยกนดเปนสวนใหญอาจมทะเลนเลนอะไร

แผลง ๆ ตามประสาเดกอยางจดปะทดในหองเรยนบาง หรอตอยกนบาง กโดนตในทประชมไป

ตามระเบยบ ทกครงทมการลงโทษกจะมการประกาศความผดใหทราบทวกนดวย จ�าไดวาคร

คนทเฆยนอยประจ�าคอครอาบคอมนตรซงทจรงทานกไมใชคนดอะไรมากมายเพยงแตตองการ

สงสอนใหหลาบจ�าเทานนเอง

5. �������������������� - ���� 3.indd 156 18/2/2554 13:17:30

๑๕๗อไรวงศาโรจน

นกกฬา

ผมเปนนกกฬาบาสเกตบอลตงแตอยโรงเรยนวดสามจนแลวตอนนนเลนรนเลกพอเขา

เตรยมธรรมศาสตร ผมกไดเปนหวหนาทมบาสเกตบอลของหอง จ จาน น�าทมควาต�าแหนง

รองชนะเลศจากการแขงขนในโรงเรยน(แชมปคอหองนหนซงเปนรนพวดสามจนเหมอนกน)

ตอนนนเขาจะแขงตอนเยนหลงเลกเรยน

นอกจากบาสเกตบอลแลวผมกยงเปนนกกฬาฟตบอลดวยผมไดเลนในต�าแหนงผรกษา

ประตฟตบอลกมการแขงกนเองขางในและการแขงกบขางนอกแตไดแขงเฉพาะตอนเรยนเตรยมฯ

ไมไดไปแขงบอลประเพณ ตอนนนจ�าไดวาเราไปเตะฟตบอลชนะโรงเรยนวศวะกรรมรถไฟ บางท

ไปแขงขางนอกกตองเดนกลบบานเองเวลาเดนพวกเรามกจะรองเพลงเดนมธก.“...เดนรบเดนไป

ชงโชคชยของเราเบองหนาเรวไวอยาชาชยขางหนาก�าลงรอมธก.ไมเคยยอกฬาใดรวมก�าลง

หวงเอาชย กเกยรตไว มธก...” เมอถงงานบอลประเพณ เพลงนกเปนเพลงทเรารองกนไป

ตลอดทางทเดนไปสนามฟตบอล

ผมไปงานบอลประเพณทกปเพราะเปนงานทสนกสนานมาก ในโรงเรยนเตรยมฯจะม

การซอมรองเพลงเชยรในหอประชมกนตงแตหลายวนกอนถงวนงาน พอถงวนพวกทมโชวอะไร

กมาเตรยมตวกนแตเชา สวนกองเชยรอยางพวกเราจะเดนรองเพลงเดนมธก. ตงแตธรรมศาสตร

จนถงสนามฟตบอลเพราะไมมรถมากพอจะใหนงไปกนหมด บรรยากาศในวนนนท�าใหพวกเรา

คกคกกนมากแตปไหนแพกจะเดนแบบระโหยโรยแรงอยสกหนอยผมกยงไปงานนอยทกปอาจจะ

ไมไดมสวนรวมอยางเตมทเหมอนเมอกอนเพราะไมมแรงจะไปเดนกบเขาแลว

สงคราม

เมอผมเขาเปนนกเรยนเตรยมรน๓ในป8๓ปแรกนเราไดเรยนกน๓เทอมพอขน

ปสอง กเกดสงคราม มการทงระเบดในกรงเทพฯ เวลาระเบดลง ถาอยในธรรมศาสตรเรากจะวง

ไปอยใตก�าแพงซงไมหรหราเหมอนในปจจบนน เมอขนป ๒ ผมเปลยนจากหอง จ จาน ไปอย

หอง๗จากทงหมด๒๑หองพอสอบอกครงกไดเลอนไปอยหอง๔และไดเปนหวหนาหองดวย

หวหนาหองกจะมหนาทเอารายชอของทกคนมาเชกวาใครมาหรอไมมา ถาขาดตองรวาขาดเพราะ

เหตผลอะไรแลวกสงใหหวหนาหมวดอกท

พวกเราเรยนกนไปไดสองเทอมโรงเรยนกประกาศวาเทอมทสามนนไมตองเรยนแต

ใหผานไปไดเลยเพราะญปนบกตอนนนเขาเรยกวาไดโตโจผมยงอายไมถง๑8ป เมอโรงเรยน

ปดเทอม ผมกเลยไปท�างานรถไฟกบเพอนรวมงานของคณพอ ตอนนนมคนเขาท�างานพรอมผม

5. �������������������� - ���� 3.indd 157 18/2/2554 13:17:30

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๑๕8

๗0 คน แตมผมคนเดยวทไดประจ�าทกรงเทพฯ คอทหวล�าโพง คนอน ๆ เขาตองไปตางจงหวด

กนหมดอาจจะเปนเพราะเพอนๆของพอเหนใจผมซงเพงเสยพอไปไมนานงานของผมเรมตงแต

หนาทนงเคาะโทรเลขแลวกยายไปขายตวจากนนกยายไปชงของส�าหรบคนทจะขนรถไฟรวมทง

ขนเสบยงขนรถไฟเปนหนาทเราทงหมด

เมอเขามหาวทยาลยตอนแรกผมเรยนทงนตศาสตรและบญช แตสดทายแลวเหนวา

บญชมนยงนก กเลยเหลอแตกฎหมายอยางเดยว เรยนไปไดสกพก กเกดสงครามการเรยนของ

ผมจงชะงกไป พอป 8๕ กมาเกดน�าทวมอกผมเลยยงไมไดกลบไปเรยนใหจบสกท กรมรถไฟก

ตองยายไปอยทวดปทมคงคาซงไกลบานมาก ผมเลยตดสนใจลาออกจากกรมรถไฟ และไดเขาไป

ท�างานทบรษทมตซบชซงไดเอกสทธในการคาน�าตาลซงขนมาจากบอรเนยวตอนนนผมไดเงนเดอน

เพมจาก๓๔บาทของกรมรถไฟเปน80บาทและไดเพมเปน๑๒0บาทในทสดตอนนนผมอาย

ได ๑๗-๑8ป ผจดการใหญกใหมาเปนหวหนาโกดง คมน�าตาลและขาวสาร อธยาศยกด ไมเคย

กดขอะไรผมบางวนแกกยงเลยงอาหารกลางวนผมเราคยกนดวยภาษาองกฤษซงเปนความรจาก

โรงเรยนเตรยมฯทไดใชจรงในคราวนเอง

การทผมท�างานในบรษทญปนในขณะทเขาเขามายดประเทศไทยอย ไมไดท�าใหคนไทย

มองผมในทางราย มแตพวกคนจนทพอจะมความโกรธจนถงกบมาตอยผมเอาบางแตสวนใหญก

ไมไดคดอะไร เมอแรกเขามาท�างาน ผมกรแตแรกวามตซบชเปนบรษทของญปน ผมเองเปน

คนไทยซงรสกวาเราโดนญปนเขามายดเอาประเทศของเราไปกระท�าการตาง ๆ จงมความตอตาน

อยในใจลกๆ

ตอนนนบรษทมตซบชขายน�าตาลใหกระทรวงพาณชย น�าตาลทมตซบชเอามาขายนน

บางสวนกเปนน�าตาลเปยกทขนมาจากดอนเมอง ผมมหนาทไปรบน�าตาลทงหมดมา เอาสวนท

เปยกไปตากแลวเกบในโกดงเคทาวนตรงขามตรอกจนทรพอกระทรวงพาณชยมารบน�าตาลผมก

ตวงใหเกนไปไมรเทาไหรเพราะถอวาเราเปนคนไทยดวยกนสวนเวลาคนจนมาซอน�าตาลไปขายท

รานกาแฟรมแมน�าผมกแอบแถมน�าตาลเปยกไปบาง พอญปนมาเบกบางเรากแกลงตวงใหพรอง

ไปเลกนอย

ในชวงเวลานนบนฟาเตมไปดวยเครองบนของฝายพนธมตรเวลาไดยนเสยงเครองบน

มาทงระเบดผมตองวงเขาไปหลบอยในตรอกจนทรซงสมยนนยงเปนปาเปนสวนทงนน

ในป๒๔88มทหารญปนลาถอยมานอนหลบอยขางบนโกดงตวผจดการใหญของโรงงาน

กเพงท�าฮาราครตอหนาผมกอนหนานไมกวนเขาเชญใหผมเขาไปดเพอเปนเกยรตแกเขาผมกพด

ไมออกไดแตตามเขาไปดเพราะตอนทท�างานเขากดกบผม

5. �������������������� - ���� 3.indd 158 18/2/2554 13:17:30

๑๕9อไรวงศาโรจน

หลงจากผจดการใหญท�าฮาราครไดไมกวนญปนกประกาศยอมแพสงคราม ตอนนนม

ทหารกรขา(ทหารอนเดย-เนปาลทเปนทหารรบจางขององกฤษ)เขามาในมตซบชเพอยดทรพยสน

ของญปนทงหมดไวเปนคาประตกรรมสงครามทหารคนหนงถงกบขนมาเหยยบอกผมแลวรองวา

“Bringmethekey”ซ�าไปซ�ามาเพราะจะเอากญแจเพอเขาไปตรวจคนและยดของในโกดงทงหมด

แตกญแจไมไดอยทผมคนทถอกญแจคอคณอวาเสะเลยตองรบเอากญแจมาใหเขา

“เรยนตอ”

พอสงครามจบผมกหยดท�างานและไดกลบมาเรยนในธรรมศาสตรอกครง ตอนนนเขา

ใชวธเรยนแบบเรงรดคอเรยนสามเดอนสอบครงหนง ในแตละชวงสามเดอนนน บางทกเรยนกน

๗-8วชา เรยนแบบป๑ควบป๒และป๓ควบป๔ซงหมายความวาตอนกอนสงครามนน

ผมสอบวชาของปหนงผานไปเกอบหมดแลวพอมาเรมเรยนใหมกเรยนวชาของปสองและวชาของ

ปหนงทยงไมผานพอขนปสามกเรยนวชาของปสองทยงสอบไมผานดวยเลยเรยกวาเรยนควบ

ตอนนนธรรมศาสตรไมมเปดเทอมปดเทอม เพราะมนเรยนแลวสอบตลอดเหมอนเขา

ยนเวลาแตละเทอมใหสนลงเพอจะชดเชยเวลาทเสยไปกบสงคราม พอป 89 ผมกเรยนจนได

อนปรญญา ซงกอยในชวงป ๓ ตอนปลาย มนมวชาสอบปากเปลาของอาจารยขนศรยาภย

แกถามวา“ถาผมบงคบใหคณแกผาจะมความผดฐานใด”ผมกพาซออยากจะรวาทสงใหแกผานน

ยงใหเหลอกางเกงในหรอเปลาพอถามกลบไปเทานนแหละไดศนยมาเลยป๓ควบป๔ของผม

กเลยตกรวงกร

พอตกกตองเรยนใหมอก ๓ เดอนแลวกมาสอบอกครง คราวนไมเจออาจารยขนฯ

กเลยสอบผานตอนนนจ�าไดวาพอจะขนป๔ เหลออก๒วชาคอ เศรษฐศาสตรกบวธพจารณา

ความอาญา พอขนเดอนสงหากเขาสอบแขงขนเขากรมศลกากร ผมกเอาวฒอนปรญญาเทาทม

ไปสมครสอบและกเอาไปสอบไดเปนขาราชการชนตรสวนปรญญานนไปไดเอาป9๒เขาไปแลว

เพราะปนนเขาบอกวาจะเลกโรงเรยนเตรยมแลว ผมกเลยคดได เลกเกเร เกตงมาดหนงสอสอบ

อยางเดยว

วนหนงผมนงอยในรถไฟ มทหารยศพนเอกเหนผมอานหนงสอกฎหมายอยจงเขามา

ถามวา “ถาพวกญปนชนะเปนอยางไร” ผมบอก “ไมด” เขากถามตอวา “แลวถาองกฤษชนะละ”

ผมบอกวา“กเหมอนกน”เขากเลยไมเอาเอาผมไปเปนเสรไทยเหมอนคณเสรมบญสตมความจรง

ผมเองกอยากไปรวมกบเสรไทยเหมอนกน แตถาเขาไปตอนนนกคงแย เพราะคณพอผมเพงเสย

ไดไมนานผมเองยงตองอาศยปาอยแมกไมไดท�างานและทานกบอกวาทานสงผมไดแคจบเตรยมฯ

5. �������������������� - ���� 3.indd 159 18/2/2554 13:17:30

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๑๖0

พอเขามหาวทยาลยผมกตองเลยงตวเองตลอดตอนทมหาวทยาลยตองหยดไปนนผมเองกพอจะม

เงนเกบจากทงรถไฟและมตซบชจงพอจะอยบานดหนงสอแบบสามเดอนไปสอบทได

ขณะนนผมกยงท�างานอยทกรมศลกากรดวย แตพออายได ๒๕ บรบรณกครบก�าหนด

ทผอนผนการเกณฑทหารไว แตโชคดทปนนเขาจบฉลากไดคนครบกอน ผมเลยไมตองไปเปน

ทหารตอนทมกบฏสนตภาพนนผมท�างานอยในศลกากรตอนนนเขาใหพวกสห.ทยายมาท�างาน

ในศลกากรทง ๕0 คนเซนชอเขารวมขบวนการดวย ผมเองกอยในฐานะทจะตองรวมเซนชอดวย

แตวนนนผมไมไดเขาทท�างานพอด เลยรอดจากการโดนจบในฐานะผสมรรวมคด สวนคนอนนน

โดนต�ารวจไลจบทงหมด

หนาทการงาน

พอผมจบปรญญาตรผมกยงรบราชการอยในกรมศลกากรตอมาจนไดต�าแหนงผชวย

เขตศลกากรทภเกต และในทสดกไดต�าแหนงนายดาน แตในป ๒๕๒0 กเกดเรองเพราะมลกนอง

มาท�าก�าแหงจนผมทนไมไหวไปตบหนาเขา จงตองลาออกเพอแสดงความรบผดชอบ พอออก

จากกรมศลกากร ผมกใชใบรบรองเนตบณฑตยนขอเปนทนาย และไดเปนทนายตงแตป ๒๕๒0

พอถงป๓๔ผมกหยดรบคดใหมและสะสางคดเกาหมดไปในป๒๕๔๕พอภาระคดทงหลายเสรจ

ลงทกอยางแลวผมกวางมอจนถงเดยวนเพอมาพกผอนอยกบบาน

แมจะเรยนจบกฎหมายแตผมท�างานทศลกากรมาโดยตลอดเมอมาเปนทนายความเลย

ตองปรบตวพอสมควร แตกเพราะตอนอยทกรมศลกากรผมเปนผสอนวชากฎหมายศลกากรและ

วธการศลกากรซงเปนหวใจของกรม ใหกบขาราชการในนน เมอมาท�างานผมกเนนมาทางคด

ดานนซงเปนความถนดของผมจงไมมปญหาเทาไหรและดวยความทรระเบยบของกรมอยางละเอยด

(เพราะเปนคนสอนเรองนเอง)จงมประโยชนในการท�างานอยางมากยงเวลาเจอคดทตองเกยวของ

กบขาราชการในกรมศลกากรกยงสะดวกเพราะบางสวนกเปนลกศษยของผมทงนน เวลาเจอหนา

ตอนซกพยานเขากจะบอกวาเหนหนาอาจารยมาเองแลวโกหกไมได

ในชวตการท�างานเปนทนายความ มอยหลายคดทผมสามารถพสจนจนศาลฎกาตอง

กลบค�าพพากษาเกยวกบเรองศลกากรเพราะเราผานงานศลกากรมามากจงมความดานนเปนพเศษ

ในปจจบนเวลาต�ารวจเขาตองการพยานในคดดานนกมกเชญผมไปเสมอ

ต.ม.ธ.ก. สมพนธ

ผมและเพอนเตรยมฯนนยงคบหาตดตอกนมาโดยตลอดแตผมเพงลาออกจากต�าแหนง

ประธานรน๓ไดไมนานเพราะเรากแกตวชกจะไมไหวแลวรนเราเปนรนทรวมตวกนไดคอนขางด

5. �������������������� - ���� 3.indd 160 18/2/2554 13:17:30

๑๖๑อไรวงศาโรจน

มกจกรรมรวมกนมานานแลวงานครงแรกทเรารวมตวกนหลงเรยนจบนาจะจดกอนป๒๕๒0เสย

อกเพราะผมจ�าไดวาตอนนนผมยงท�างานอยศลกากร

ครงแรกเรานดกนทหนาเฉลมกรงแลวกมาแถวลมพนจนในปจจบนกมาจดทราชตฤณมย

สมาคมเพราะผมเปนสมาชกของทนนพวกเรามการเกบเงนของรนสะสมไวไดคอนขางมากปจจบน

มยอดเงนรวมกวา ๒ ลาน ๑ แสนบาท เวลาเพอนปวย หรอเสยชวตกไดเงนกอนนมาจดการ

ชวยเหลอ หรอหากมหาวทยาลยมงานหรอขอความชวยเหลอใหซอโตะงานเลยงเรากมงบสวนน

จดสรรไปชวยเสมอ ไมวาจะงานสถาปนามหาวทยาลย ๒๗ มถนายน งานวนท ๑0 ธนวาคม

งานวนปรดหรองานอะไรเรากไปตลอดตงแตเรมไมเคยเวน

ธรรมศาสตรเปลยนแปลงไปจากสมยทผมอยเตรยมฯ กอนเกดสงครามโลก ผมคดวา

อธการคนนอาจารยสรพลนตไกรพจนท�างานไดดมากเราทง8รนกสนบสนนทานเตมทตอนน

อะไรตางในมหาวทยาลยดดขนแยะ และไมใชดเฉพาะททาพระจนทรเทานน แตทรงสต หรอ

ทไหนๆทานกพฒนาหมดทโรงพยาบาลผมกชวยหาเงนสนบสนนตอนทเขาสราง

ในเรองคณภาพการศกษาของเราในปจจบนนนสทอนไดแนๆแตถาพดถงในสมยของผม

กบอกไดอยางเดยววา ถาไมมธรรมศาสตร ผมและเพอนนกเรยนเตรยมฯ และนกศกษา มธก.

ทงหมดจะไมมโอกาสมานงอยในต�าแหนงทเราอยในตอนนโรงเรยนเตรยมฯและมธก.นนไดให

ความรตดตวทพวกผมไดใชในการท�างานการด�าเนนชวตทผานมาเขาสอนวชาชนสงใหคนทกชนชน

แควชาพมพดดชวเลขกเปนวชาทสรางคนใหเจรญกาวหนาไดมากมายเชน ดร.อรณ ภานพงศ

ซงไดวชานสรางความกาวหนาในชวตจนไดเปนทต เปนรฐมนตร และคนเกงอกคนทเปนอดต

ปลดกระทรวงมหาดไทย อยาง จ�ารญ ปยมปตระ กไดเปนเลขาของจอมพลประภาสเพราะ

วชาชวเลขพมพดดนเอง ผมเองกไดวชาพมพดดนเองทท�าใหชวตกาวหนามาจนทกวนน ทผม

สอบเขาศลกากรไดแบบแทบจะเรยกวาไรคแขงกเพราะวชาพมพดดนเอง ตอนทสอบกรรมการ

ผพจารณาคดเลอกมายนเฝาทโตะสอบพมพดดเลย เพราะผมพมพเพยงไมนานกเสรจ และพมพ

เปนระเบยบเรยบรอยตามแบบเอกสารราชการซงไดเรยนมาจากโรงเรยนเตรยมฯเมอมาเปนทนาย

กยงไดใชวชานชวยในการท�างานอยางมาก

ผมเชอวานกเรยนเตรยมฯ และนกศกษามธก.ทกคนมความรกในสถาบนของเรา

เหลอเกน เพราะชวตของเราสวนใหญไดมาจาก หรออยางนอยกมาตงตนอยางแขงแรงทน ผมก

อยากฝากธรรมศาสตรไวในมอของคนรนหลง ซงยงมพลง มแรงทจะทะนบ�ารงรกษาธรรมศาสตร

ใหเปนสถาบนทางการศกษาทสงเสรมความกาวหนาความเรยบรอยของสงคมไทยตลอดไป

5. �������������������� - ���� 3.indd 161 18/2/2554 13:17:30

จากชวตวยเดก สรว ต.ม.ธ.ก. เมออาย ๑๓

ผมเกดทจงหวดตรง เมอแรกเกดใชนามสกล “รมยานนท” จนกระทงถงคราวท

ทานจอมพลป.พบลสงครามรเรมใหมการสละบรรดาศกด เพอสรางสงคมประชาธปไตยคณพอ

จงไดน�าบรรดาศกดมาใชเปนนามสกล “สทธวาทนฤพฒ” เขาใจวา เพอใหลกหลานรนหลง ๆ

ไดตระหนกถงคณงามความดของบรรพบรษ

หนาทการงานในฐานะเปนผพพากษา ท�าใหคณพอตองโยกยายไปตามจงหวดตาง ๆ

อยเสมอ การศกษาในชวงวยเดกของผมจงเกดขนในตางจงหวดทงสน เรมตนทชนประถมศกษา

ปท๑-๒ทจงหวดกระบแลวไปตอทจงหวดพงงาขนชนมธยมศกษาปท๑จากนนกไปเขาเรยน

ชนมธยมศกษาปท๒,๓และ๔ทจงหวดปตตาน

ถงตอนน คณพอคงเปนหวงอนาคตของลก จงไดตดสนใจใหผมกบพชายยายเขามา

เรยนตอทกรงเทพฯ ทโรงเรยนมธยมวดเทพศรนทร โดยใหมาอยกบคณยาทบานในตรอก

วดสงเวชวศยารามบางล�าพ(เดมชอวดบางล�าพบน)ผมไดเขาเรยนในโรงเรยนนในชนมธยมศกษาปท

๕และ๖เปนอนจบการศกษาระดบมธยมในระยะนนและจะตองเตรยมตวเพอสอบเขามหาวทยาลย

ในล�าดบตอไป

โอวาท สทธวาทนฤพฒ

5. �������������������� - ���� 3.indd 162 18/2/2554 13:17:30

๑๖๓โอวาทสทธวาทนฤพฒ

กอนหนาน ผมไดเคยคดหวงไววาจะเปนหมอ จงไดเตรยมตวเพอสอบเขาเตรยมอดม

ศกษาของจฬาลงกรณมหาวทยาลย แตเมอใกลจะถงเวลาสอบเขา คณพอไดกลาวเชงแนะวา

นาจะเรยนกฎหมายจะเหมาะกวา ผมเขาใจเอาเองวาอาจเพราะทานเปนผพพากษาเรยนกฎหมาย

จบเปนเนตบณฑต เมออายยงนอยและประสบความส�าเรจดวยดในอาชพราชการดานยตธรรม

ผมจงตกลงใจเปลยนมาสอบเขาแผนกเตรยมปรญญามหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมอง

ขณะนนผมมอาย๑๓ป

หลงจากไดเขามาเรยนแลว กไดเหนประจกษวา ความรดานกฎหมายเปนพนฐานท

ชวยใหพจารณาเลอกอาชพไดกวางขวางมาก เชน ถาคดจะเปนขาราชการกสามารถสอบเขา

ไดหลายกระทรวง

กระทรวงทผมปกใจมาตงแตเปนเดกคอกระทรวงการตางประเทศเพราะอยากหาโอกาส

ไปศกษาตอในตางประเทศประกอบกบผมรกภาษาตางประเทศมากโดยเฉพาะภาษาองกฤษ

แผนกเตรยมปรญญามหลกสตรการศกษา ๒ ป มวชาทตองเรยนคอนขางมากเทาท

พอนกออกหลงจากขดคยเอกสารเกาๆ ดกมวชาภาษาไทยภาษาบาลภาษาองกฤษภาษาฝรงเศส

ภาษาละตนประวตศาสตรโบราณคดไทยประวตศาสตรสากลปรชญาสขศกษาดรยางคศาสตร

ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายพมพดดชวเลขและพลศกษาจะเหนไดวาเจตนารมณของผก�าหนด

หลกสตร คอ การปพนฐานใหนกเรยนไดเตรยมตวไวลวงหนาดวยความรรอบตว เพอพรอมทจะ

น�าไปใชงานไดอยางกวางขวางจรงๆ

ส�าหรบตวผมเองซงยงเดกอยมาก มวชาเดยว คอ วชาปรชญาทสรางปญหาใหพอ

สมควรเพราะยงไมสามารถเขาใจวาปรชญาคออะไรกนแนมประโยชนอยางไรผมคนกบการเรยน

แบบทองจ�าเปนสวนใหญ เมอมาเจอกบอดมการณทางการเมองและเศรษฐกจของนกปราชญ

ตะวนตกเขาตองยอมรบวาเขาไมถงจงไดแตฟงบรรยายแลวกจดบนทกเทาทจ�าได

การเรยกชอหองเรยนในปแรกของรน ๓ ใชตวอกษร ก. ข. ค. ง. เปนหลกทงหมด

๑๓ หอง จ�านวนนกเรยน ๕๒9 คน การก�าหนดใหใครอยหองไหนนนผมไมทราบวาไดใชอะไร

เปนเกณฑแตเมอขนชนปท๒ไดใชตวเลข๑,๒,๓,๔เปนหลกและบรรจนกเรยนตามล�าดบ

ผลการสอบทผานมาในปท ๑ อยางไรกด การเรยนในปท ๒ ท�าไดเพยง ๒ ภาคเทานน

พอเขาภาคท๓ผลกระทบของสงครามในประเทศไทยรนแรงขนตองหยดการเรยนการสอนและ

ใหถอวาสอบผานเขาเปนนกศกษาในมหาวทยาลยไดทงหมด

สวนความรบรและความรสกทมตอทานผประศาสนการ ฯพณฯ ปรด พนมยงคนน

ในป๒๔8๓ซงเปนปการศกษาปท๑ของต.ม.ธ.ก.รน๓ทางแผนกเตรยมปรญญาไดจดใหม

พธประกาศผลสอบภาคแรกในหองประชมใหญของมหาวทยาลย โดยทานผประศาสนการไดกรณา

5. �������������������� - ���� 3.indd 163 18/2/2554 13:17:30

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๑๖๔

มาเปนประธานในพธ ผมแทบไมเชอหของตนเอง เมอไดยนเสยงประกาศชอของผมวาเปนผสอบ

ไดเปนท๓ของนกเรยนทงหมดใหไปรบรางวลจากมอของทานผประศาสนการซงนงอยทหนาเวท

ผมรสกตนเตนและภมใจอยางบอกไมถกทไดเขาไปใกลตวทานเปนการไดพบเหนทานเปนครงแรก

ในชวตใบหนาของทานออกสชมพออนยงตดตาผมกระทงบดน

หลงจากนน ผมกไดรบรและตระหนกถงบทบาททส�าคญยงของทานไมแตเพยงเปน

ผวางรากฐานและใหก�าเนดมหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมองรวมทงแผนกเตรยมปรญญาฯ

เทานนทานไดประกอบคณงามความดใหแกประเทศชาตมากมายไดเสยงชวตชวยใหประเทศไทย

รอดพนจากสภาพของการตกเปนฝายแพสงคราม ทานไดด�ารงต�าแหนงรฐมนตรวาการกระทรวง

ทส�าคญถง๓กระทรวงคอกระทรวงการคลงกระทรวงมหาดไทยและกระทรวงการตางประเทศ

ทานไดรบการสถาปนาเปนรฐบรษอาวโส และเปนผส�าเรจราชการแทนพระองคของแผนดน

มชอเสยงโดดเดนทงในและนอกประเทศในดานความสามารถและความซอสตยสจรต

กจกรรมในความทรงจ�า

กจกรรมหนงทผมเคยเขารวมเมอครงเรยนอยแผนกเตรยมปรญญา คอ การเรยกรอง

เอาดนแดนอนโดจนไดแกพระตะบองเสยมราฐและศรโสภณคนจากฝรงเศสพวกเรานกเรยนท

ตองเปนยวชนทหารไดรบการปลกเราใหตนตวในเรองชาตนยมผมไมทราบวาตนคดในการเดนขบวน

มาจากไหนและเกดขนไดอยางไร แตพวกเรากเขารวมดวยดเปนการสนบสนนนโยบายของรฐบาล

ในขณะนนโดยตงขบวนเดนจากมหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมองไปหยดทหนากระทรวง

กลาโหมจ�าไดวาไดมการคกเขาหนหนาไปทางก�าแพงวงเพอนมสการและขอพรจากพระแกวมรกต

ดวย

อกกจกรรมหนงทพอจ�าได เปนการเดนขบวนเหมอนกน แตคราวนเพอสนบสนนและ

ใหก�าลงใจแกทมของธรรมศาสตรในการแขงขนฟตบอลประเพณจฬา-ธรรมศาสตรเปนเรองสนก

พวกเราทอยในกองเชยรทงหลายไดสวมเสอสแดงเหลองนงกางเกงขายาวสขาว เดนขบวนกนจาก

มหาวทยาลยธรรมศาสตรไปจนถงสนามกฬาแหงชาต ระยะทางคอนขางไกลทเดยว จ�าไมไดวา

ปนนฝายใดเปนเจาภาพนาจะเปนจฬาฯผลการแขงขนปรากฏวาทมธรรมศาสตรแพ

เรมตนอาชพ

เมออายของผมยางเขาปท๑8สามารถเขารบราชการไดผมไดตดสนใจสมครสอบเขา

ท�างานทกระทรวงการตางประเทศในต�าแหนงเสมยนพนกงานในป ๒๔88 ไดเงนเดอนเรมตนท

๓๔บาทโชคดทหลงจากนนไมกเดอนผมสอบแขงขนเปนขาราชการชนตรไดไดรบการปรบเงน

5. �������������������� - ���� 3.indd 164 18/2/2554 13:17:30

๑๖๕โอวาทสทธวาทนฤพฒ

เดอนขนเปน 80 บาท เปนขาราชการชนสญญาบตร ต�าแหนงประจ�าแผนก ดใจมากทเรมตน

ชวยตวเองไดแลว

ในชวงเวลาทท�างานเปนเสมยนและเปนประจ�าแผนก วชาพมพดดทไดร�าเรยนมาจาก

แผนกเตรยมปรญญา ชวยผมไดมากในการปฏบตหนาททไดรบมอบหมาย สวนชวเลขทไดเรยน

มาเชนกน ไมคอยจะไดใชและผมเองกไมสจะถนดนก นาน ๆ เขาความรดานนกคอย ๆ เลอน

หายไป

ผมท�างานไปไดระยะหนง ถงป ๒๔9๑ รฐบาลไทยไดเปดใหมการสอบชงทนเพอ

การศกษาในตางประเทศเปนครงแรกหลงสงครามโลกครงทสองโดยใหคณะกรรมการขาราชการ

พลเรอนเปนผด�าเนนการตามความตองการของกระทรวงทบวงกรมตางๆ

กระทรวงการตางประเทศไดขอไว ๓ ทน เปนทนการศกษาดานกฎหมาย ดานการทต

และดานอกษรศาสตร คณวฒธรรมศาสตรบณฑตของผมใหสทธสอบชงทนไดทงดานกฎหมาย

และดานการทต เพอความไมประมาท ผมตดสนใจสมครสอบทงสองทน นาสงเกตวาส�าหรบทน

ดานการทตนน ตองสอบทงภาษาองกฤษและภาษาฝรงเศส ท�าใหรสกส�านกในการมองการณไกล

ของทานผก�าหนดหลกสตรการเรยนภาษาของแผนกเตรยมปรญญาฯ

ผลการสอบปรากฏวาผมโชคดสอบไดท๑ทงสองทนจงตดสนใจเลอกทนดานการทต

เพราะมความสนใจเรองความสมพนธระหวางประเทศมาตงแตแรกแลว

ขอกลาวโดยสรปณจดนวาการทผมสอบชงทนรฐบาลไดจนกระทงศกษาจนไดรบปรญญา

เอกทางการทตจากมหาวทยาลยทมชอเสยงในตางประเทศและตอมาไดประสบความส�าเรจในชวต

ราชการ สมดงทไดตงความหวงไวนน ผมเปนหนบญคณ “ธรรมศาสตร” อยมาก ทไดมบทบาท

ส�าคญในการ “เตรยม” ผมไวลวงหนาตงแตครงยงเปนเดก เพออนาคตทแจมใสซงกไดกลายเปน

ความจรงและในทสดมาเปนอดตทควรภมใจไดในปจจบน

สงครามโลกครงท ๒ และผลกระทบตอชวต

หลงจบการศกษาระดบเตรยมปรญญาฯและขนเปนนกศกษามหาวทยาลยไดระยะหนง

ผมไดยายทพกอาศยไปอยทบานไมหลงยอมหลงวดชนะสงครามใกลถนนพระอาทตยซงคณพอซอ

ใหเพอพนองจะไดอยดวยกนและสะดวกขนตอการเดนทางไปฟงการบรรยายทมหาวทยาลย

ป ๒๔88 เปนชวงปลายสงคราม ญปนเรมเพลยงพล�ามากขน ฝายสมพนธมตรเรม

โจมตทางอากาศหนกขน โดยเฉพาะอยางยงในอาณาบรเวณกรงเทพ ทยงมเปาหมายทางทหาร

กระจายอยหลายแหง

5. �������������������� - ���� 3.indd 165 18/2/2554 13:17:30

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๑๖๖

คนหนงในเดอนมถนายนป๒๔88ขณะทผมกบพชายและเพอนรวมรนต.ม.ธ.ก.๓อก

๒ คน ก�าลงขมกเขมนอยกบต�าราเพอเตรยมสอบ เราไดยนสญญาณเตอนภยทางอากาศดงขน

แตเนองจากเคยมสญญาณดงกอนหนานหลายครงแลว โดยไมมอะไรเกดขน เราจงชะลาใจ

ไมไดท�าอะไร ทนใดนนเองกไดยนเสยงทคนห เปนเสยงประตทองเครองบนเปดดงแหวกอากาศ

อยเหนอศรษะ เปนสญญาณอนตราย บอกวา เครองบนก�าลงทงลกระเบดลงมาแลว เรา ๔ คน

รบกระโจนหนออกจากบาน แยกไปกนคนละทศคนละทาง ผมวงไปทางสนามหลวงคนเดยว

กระโดดลงไปหลบอยในหลมหลบภยเปด หนากระทรวงยตธรรม มองเหนเพลงลกไหมอยใน

ทศทางเดยวกบสถานรถไฟบางกอกนอยการทงระเบดและการยงตอบโตของฝายไทยด�าเนนไปนาน

พอสมควร จนใกลรง เหตการณสงบแลว ผมไดรบมาทบาน ปรากฏวาบานทงหลงถกระเบด

ไฟไหมหมด ไมมอะไรเหลอเลย ผมเองเหลอสมบตแคเพยงชดทใสอยกบตวในเวลานนเทานน

เรยกไดวาหมดตวจรงๆนคอครงหนงยงจ�าไดไมเคยลม

สายสมพนธ และกจกรรมของ ต.ม.ธ.ก. รน ๓

ภายใตการน�าทเขมแขง และการรเรมทสรางสรรคของคณจ�ารญ ปยมปตระ ผอทศตว

เสยสละท�าหนาทประธานชมรมศษย ต.ม.ธ.ก. รน๓ตดตอกนถง๒๕ปเตม โดยยดอดมคต

ทวา “สขทกขอยางไร ต.ม.ธ.ก. รน ๓ จะไมทอดทงกน” อาจกลาวไดวา สายสมพนธของเพอน

รวมรนต.ม.ธ.ก.๓กระชบแนนดวยไมตรจตและความรวมมอชวยเหลอกนอยางพรอมเพรยงเสมอ

ศษยเกาแตละคนตางมรายชอของเพอนรวมรนทงหมดพรอมทงต�าบลทอยสามารถตดตอกนได

ทกเวลายามตองการ

ในกรณทเพอนรวมรนเกดเจบปวยหรอไดรบความยากล�าบากในการครองชพตวประธาน

เองหรอกรรมการคนหนงคนใด จะไปเยยมและใหความชวยเหลอ เปนสงทไดปฏบตสบตอกนมา

ตลอดและเพอใหการปฏบตเชนนสามารถกระท�าไดอยางตอเนองประธานจ�ารญและคณะกรรมการ

ชมรมฯ ไดรวมกนจดตง “กองทนสวสดการต.ม.ธ.ก. รน ๓” ขนและเชญชวนใหศษยรวมรน

ทงหลายบรจาคเงนเขากองทนน เนองในโอกาสวนเกดของแตละคน ปรากฏวาไดรบความรวมมอ

เปนอยางดยง สามารถน�าดอกผลจากกองทนมาชวยจายเปนคารกษาพยาบาลผเจบปวยทตองการ

ความชวยเหลอไดทกรายแมในกรณศษยเกาถงแกกรรมทายาทของผวายชนมกจะไดรบความชวย

เหลอดานคาใชจายในการท�าศพทกรายเชนกน

นอกจากชวยเหลอเพอนรวมรนแลว ยงม “ทนต.ม.ธ.ก. รน ๓” อกกอนหนง ซงได

มอบใหมหาวทยาลยธรรมศาสตรรบไปจดสรรดอกผล เพอมอบใหแกนกศกษาทเรยนด แตขาด

ทนทรพยเปนประจ�าทกปอกดวย

5. �������������������� - ���� 3.indd 166 18/2/2554 13:17:31

๑๖๗โอวาทสทธวาทนฤพฒ

ส�าหรบกจกรรมหลกทกระท�าเปนประจ�าทกปม๒รายการคอ

๑.ในเดอนมถนายนเปนการท�าบญเลยงพระอทศสวนกศลใหแกทานผประศาสนการ

และทานผหญงคณาจารยแผนกเตรยมปรญญาฯและศษยรวมรนทไดลวงลบไปแลวทงหมดพธน

ในปจจบนกระท�าทวดราชบพธ

๒.ในเดอนพฤศจกายนเปนการประชมใหญเพอเลอกประธานรนรายงานผลการปฏบต

งานของคณะกรรมการ และรวมสงสรรครวมสนกกนตามอธยาศย โดยเฉพาะส�าหรบเพอนเกา

ทอยหางไกล

ทศนะตอธรรมศาสตรในชวง ๗๕ ป

ผมดใจและภมใจทไดเหนมหาวทยาลยธรรมศาสตรเจรญกาวหนาไปมากอยางมนคง

และหนกแนนจากการเรมตนดวยวชากฎหมายและบญชมาเปนมหาวทยาลยทสมบรณประกอบดวย

คณะตางๆแทบครบถวนทกแขนงวชาหลกทนายนดอกประการหนงคอมหาวทยาลยธรรมศาสตร

ไดขยายโอกาสในการศกษาไปยงภาคอนของประเทศ และไดแกไขความแออดททาพระจนทร

ดวยการขยายและปรบปรงศนยรงสตจนมลกษณะคลายเมองมหาวทยาลยไดอกแหงหนงการเพม

หลกสตรนานาชาตกเปนการรเรมทเหมาะสม สอดคลองกบพฒนาการของความสมพนธระหวาง

ประเทศทมงสงเสรมและกระชบความรความเขาใจซงกนและกนโดยเฉพาะอยางยงในกลมประเทศ

ทอยในภมภาคเดยวกน

5. �������������������� - ���� 3.indd 167 18/2/2554 13:17:31

ลกครงมอญเดนมารก

ดฉนชอไอรนนตยวรรธนะ เปนคนกรงเทพฯโดยก�าเนด คณแมของดฉนเปนชาวมอญ

พระประแดง สวนคณพอชอวลเลยม เนลสน เปนคนเดนมารก เขามาท�างานในเมองไทยตงแต

ปลายรชกาลท๕จนพดไทยไดคลองแคลวและไหวพระนบถอศาสนาพทธเหมอนคนไทยทวไป

ทานเขามารบราชการอยกรมเจาทาจนไดบรรดาศกดเปนหลวงสญจรชลธและไมคด

จะกลบเดนมารกอก กบญาตพนองทอยทางโนนคณพอกไมเคยตดตอ หลงจากออกจากราชการ

แลวทานกเขาท�างานทบรษทเอเชยตคท�างานควบคมเรอสนคาไปเกาะสชงและสวนใหญทานกจะ

อยทนน

คณพอมบานอยตดกบถนนเจรญกรง ตรงขามส�านกงานของบรษทเอเชยตกซงเปน

โรงซง โรงเลอยแถววดพระยาไกร มพนทกวางไปถงแมน�าเจาพระยา เวลามเรอมาลงไมคณพอ

ซงดฉนมกจะเรยกวา “คณปา” จะเปนคนคมงานทงหมด แมทานจะเปนชาวตางชาต แตกพด

ภาษาไทยไดเหมอนคนไทยดฉนเองกใชภาษาไทยคยกบทาน

พอจ�าความไดคณปากใหเรยนหนงสอดฉนเรยนทโรงเรยนสตรบานทวาย(ซงในปจจบน

เปลยนเปนโรงเรยนศรสรโยทย)ตงแตชนป.๒จนถงชนม.๒ตอนนนคณปากบคณแมมกจะไป

อยเกาะสชงเราอยบานกเหงาพสาวจงใหยายไปเรยนโรงเรยนประจ�าหญงลวนทเซนตแมรเอสทจ

สาธรจนถงชนม.๖

ไอรน นตยวรรธนะ

5. �������������������� - ���� 3.indd 168 18/2/2554 13:17:31

๑๖9ไอรนนตยวรรธนะ

นางงามบปผชาต

สมยทเรยนม.๖ เทอมสดทายทเซนตแมร กรมต�ารวจตองการหาผหญงผมยาวไปแตง

ตวเปนพระแมธรณบบมวยผมเพอใหนงบนรถบปผชาตทใชแหในงานอะไรดฉนกจ�าไมไดจ�าไดแตวา

งานจดทลานพระบรมรปทรงมาและจดปเดยวกเลกไปตอนนนพเขยดฉนเปนต�ารวจเหนทท�างาน

ก�าลงหาคนอยและเหนวาดฉนไวผมยาวเลยเอาตวไปน�าเสนอและไดรบการคดเลอก ตอนนนเขา

แตงตวดฉนดวยดอกรกและดอกไมตาง ๆ แลวใหขนรถทเตมไปดวยดอกไม แหไปพรอมกบรถ

ของหนวยงานอนและนางงามอนอก ๑0 คน ตอนนนไดรางวลเปนแหวนเพชรรปพวงองนมใบ

เปนหยกซงไดยกใหลกไปแลว

พระเจาชางเผอก

ดฉนเรยนทนจนจบม.๖พอจบมาแลวกยงไมไดท�าอะไรกอยบานไปกอนวนหนงพชาย

ของดฉนกมาชวนไปเลนหนงเรอง “พระเจาชางเผอก”พชายของดฉนชอสวตน นลรงส(เชอเดม

คอเอดเวรดเนลสน)เปนครภาษาองกฤษของโรงเรยนเตรยมฯและเลนเปนตวสมหนายกในภาพยนตร

เรองพระจาชางเผอกตอนนนอาจารยปรดมโครงการจะท�าหนงเปนภาษาองกฤษตวแสดงชายนน

ใชนกศกษาอสสมแทบทงหมดเพราะพดภาษาองกฤษไดด สวนนกแสดงหญงนนกยงหากนอย

พชายของดฉนกเสนอวาใหดฉนเลนเพราะดฉนเรยนทเซนตแมร ภาษาองกฤษดพอสมควร เขาก

เรยกไปเทสตหนากลองโดยยงไมไดเหนหนากน แตบางคนกรจกดฉนแลวจากการไปเปนนางงาม

บปผชาตใหกรมต�ารวจ ตอนนนมหมอมหลวงคนหนงมาทดสอบภาษาองกฤษและตกลงใจวาดฉน

ไดเลนเปนนางเอกหนงเรองน

ในเรองนอกจากมบทพดภาษาองกฤษแลวกยงมฉากทตองร�ากบนกศกษาของกรมศลปากร

ซงตองไปหดกบทานผหญงประภาพรรณ เวลาทใชจรงกเปนแคการซอยเทากบพนมอเทานนเอง

เพราะเราอาจจะร�าไมเกงเทานกร�ามออาชพ ตวประกอบอน ๆ กใชนกศกษาเตรยมรน ๑ แทบ

ทงหมด

หนงทงเรองใชเวลาถายท�าประมาณ ๓ เดอน แตสวนทดฉนตองรวมแสดงดวยนนใช

เวลาประมาณเดอนครงเทานนและถายอยในโรงถายของศรกรงทเดยวยกเวนฉากสดทายทตองเขาไป

ถายในพระบรมมหาราชวง

ตอนทถายท�าหนงกนอยนนดฉนเหนน�าใจทานอาจารยปรดอยางมาก เวลาจะถายทาน

จะมารบทบานแลวไปโรงถายของศรกรงดวยกน ถายเสรจทานกมาสงเองถงประตบาน ใครจะขอ

มาสงแทนทานกไมใหเพราะไมไวใจ สมยนนในกองถายหนงไมไดเหมอนกองถายหนงในสมยน

มนไมมฝายคอสตมหรอเมกอพแตงหนา มแตรบไปผดหนาผดตาเลกนอยเทานน เสอผากหากน

5. �������������������� - ���� 3.indd 169 18/2/2554 13:17:31

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๑๗0

มาแตงใหเขากบเรองเฉยๆ ไมไดมพธรตรองอะไรคนทจดการเรองการแตงหนาแตงตวกมอยคนเดยว

ส�าหรบดฉนถาวนไหนไมมฉากทดฉนตองถายดวยทานปรดกจะไมใหไปเมอดฉนถายฉากสดทาย

ทพระบรมมหาราชวงเสรจแลว กองถายทงหมดยกเวนดฉนกยกกองไปจงหวดแพรเพอถายท�า

ฉากสงครามทมชางมเผาบานเผาเมองดฉนอยากไปกบพวกเขามากจดเสอผาใสกระเปาเรยบรอยแลว

แตทานอาจารยปรดกไมใหไปเพราะในกองถายมแตผชายทงนน

ตอนแรกหนงเรองนเปนหนงขาวด�า แตทานอาจารยปรดเอาไปท�าทฝรงเศสกกลาย

เปนหนงสไปทานเอาไปฉายตางประเทศเหมอนกนแตดฉนไมแนใจวาไปฉายทไหนบางแตส�าหรบ

ดฉนหลงจากเลนเรองพระเจาชางเผอกแลวกไมไดเลนเรองอนอก

ดฉนเคารพรกทานอาจารยปรดมากจนเรยกทานวาพอและเรยกทานผหญงวาแมตลอด

ชวตระหวางการถายท�าบางททานกมารบไปทานขาวกบครอบครวทานหรอพาไปนงดกองถายท�างาน

ใหเรารระบบการท�างาน ตอนดฉนแตงงาน ทานกเปนเจาภาพและใหแตงในตกโดม ในพธกมแต

ญาตสนทและคนรจกในกองถายหนงพระเจาชางเผอกทงนน

เขาเตรยมฯ

ตอนนนพอเลนหนงจบทานปรดกสงใหมาเรยนทโรงเรยนเตรยมฯ และออกคาใชจาย

ใหทกอยาง ทงคาเสอผา คาหนงสอ คาเลาเรยน เวลาไปโรงเรยนทานจะใหเลขาของทานชอ

คณประภาส บญหลงขบรถยนตมารบทบาน ตอนนนนองสาวของคณประภาสชอคณนลประภา

กเปนนกศกษาเตรยมรนแรกซงก�าลงขนปสองกไปดวยกนเชารบเยนสงตลอดไมตองเดนทางเอง

พอคณนลประภาเรยนจบดฉนบอกทานวาตอนนสามารถนงรถรางไปโรงเรยนเองไดแลวกขนจาก

หนาบานทบรษทเอเชยตกแลวไปลงทศาลหลกเมองจากนนกเดนลดสนามหลวงเขาธรรมศาสตร

ตอนนนดฉนยงเดกอยเรยนไปกไมไดคดอะไรมากกสนกไปวนๆกบเพอนเหมอนเดก

ทวไปนนแหละรนของดฉนมกนหารอยกวาคนปแรกเขาใหเรยนคละกนไมไดแยกตามล�าดบคะแนน

ดฉนไดอยหอง ฎ พอขนป ๒ มเปลยนหองตามคะแนนแตดฉนตองเอาไปอยโหลโดยไมเกยวกบ

คะแนนเพราะหองสดทายอยใกลหองพกคร ซงเปนหองท�างานของพชาย เขากไดชวยดแลไมให

ใครมาเกาะแกะเรา

ตองเขาใจวาดฉนมาจากโรงเรยนหญงลวน พอมาเขาเตรยมฯเจอเพอนผชายกคอน

ขางยง ยงทกคนรจกเราเพราะนกศกษาเตรยมหลายคนกเปนตวประกอบของพระเจาชางเผอก

หรอถาไมไดแสดงรวมกไดเหนเราจากในหนง เขากเทยวลอโนนลอน อะไรกไมร ประมาณวา

“นหรอนางเอก เนยเหรอ โอโหย...” ดฉนกไมรจะท�าอยางไร ในใจกคดวา ไมเอาไมพดดวย

หมนไส ไมชอบ นาโมโหจรง ๆ แตละคน การมพชายเปนครอยใกล ๆ กท�าใหพวกผชายเขา

5. �������������������� - ���� 3.indd 170 18/2/2554 13:17:31

๑๗๑ไอรนนตยวรรธนะ

เกรงใจมากขน ปกตนกศกษาหญงกจะอยแตกลมผหญง ไมใครจะยงกนเทาไหร พอปสองนคอย

กลาคยกนหนอย

ชดนกศกษาเตรยมฯ

ชดนกศกษาของโรงเรยนเตรยมฯ เทาทจ�าไดรสกวาจะไมมขาย ตางคนตางตองไป

ตดกนเอง แตของดฉนพอเปดเทอม ทานผหญงและทานอาจารยปรดกจดชดนกศกษาฝากมาให

ผานพชายของดฉนซงเปนครสอนภาษาองกฤษในโรงเรยนเตรยมฯอยแลว ดฉนเลยคอนขางสบาย

กวานกศกษาคนอนหนอย

สมยนนเสอนกศกษาหญงเปนสขาวแขนสนท�าจบ ไมมปกชอ หรอปกอกษรยอของ

โรงเรยน แตโรงเรยนเตรยมฯมเขมกลดหนาอก เขมกลดนเปนวงกลมขนาดเทาเหรยญ ๕ บาท

อนใหญสมยกอน ใหญกวาเขมกลดทแจกกนในงานเลยงรนสมยน บนเขมกลดไมมตวอกษรเขยน

ชอโรงเรยนมแตรปธรรมจกรสทองบนพนสแดงเทานนเสอของพวกเราตรงหนาอกตเกลดเปนแผง

ท�าเอวจมพ ตรงคอผกหกระตาย กระโปรงเปนผาถงส�าเรจแลวพบทบเขาแลวจมพเอว ไมไดเปน

กระโปรงอยางสมยนสวนเรองสนนจะเปนขาวน�าเงนหรอด�ากไดสวนรองเทาเปนรองเทาผาใบ

สขาวใสถงเทาหมขอ

การเรยนการสอน

สมยทเรยนอยนดฉนชอบวชาภาษาองกฤษทสดจ�าไดวาครงหนงมสอบเขยนเรยงความ

เปนภาษาองกฤษโดยใหเลอกหวขอเอง ดฉนเลอกเรองวนปใหม เขยนไปครงหนากวาเทานน

แตไดคะแนนด อาจเปนเพราะตอนเรยนทเซนตแมรนนเคยมประสบการณการเขยนเรยงความ

ภาษาองกฤษคลาย ๆ กนนยงไดเรยนกบเจาของภาษาตงแตแรกกท�าใหลนเรามนด ส�าเนยง

กพอใชได เวลามาเรยนกบเพอน ๆ ทมาจากตางจงหวดมนกไวกวาเขา แตผลการเรยนโดยรวม

ของดฉนกแคพอใชได เวลาอานหนงสอกไมขยนเทาไหร อาจเปนเพราะใจจรงอยากเรยนวชาชพ

พวกวชาการบานการเรอนเยบปกถกรอยพวกนมากวา

ตอนนนบางวชาพวกเราตองเรยนรวมกนในหองประชมนทงร น มวชาสงคมและ

ประวตศาสตร เรากนงกนเตมหองโดยมอาจารยอยคนเดยว พออาจารยหนไปเขยนกระดานกม

แอบเคยวขนมกนบางหลบกนบางสวนวชาดานภาษาพวกเราจะเรยนแยกเปนหองๆ

รนดฉนยงมจ�านวนไมมากนก เวลาเรยนรวมในหองประชมกยงพอมพนทใหทงรน

เรยนพรอมกนได ยงไมถงกบตองเรยนดวยเครองกระจายเสยง พวกเราตองจดเลคเชอรกนทกคน

ไมจดไมรเรองจดแตเฉพาะหวขอนะอะไรทเราไมเขาใจเรากจะโนตเอาไวแลวไปเปดหนงสอด

5. �������������������� - ���� 3.indd 171 18/2/2554 13:17:31

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๑๗๒

หรอถามเพอน ตอนนนหองสมดของโรงเรยนยงไมม เราตองไปหาตามรานขายหนงสอของ

มหาวทยาลยเพราะมนโกโรโกโสมากหนงสอพอมแลวกขายสารพดถงเทารองเทาอะไรตออะไร

เบดเตลดกรวมทงชทต�าราเรยนกขายอยทนนดวย

เรยกรองดนแดน

ในชวงทมการเดนขบวนเรยกรอง ดฉนคดวาอาจจะเปนทางมหาวทยาลยทจดใหม

การเดนขบวนนนกศกษาเตรยมเรากพรอมทจะไปตอนนนเขาใหผหญงเดนน�าหนาเปนคเรยงสอง

จากนนกตอดวยผชายเดนเปนแถวเรยงสองเหมอนกน พวกเรากเดนกนเฉย ๆ จ�าไมไดวามปาย

หรอธงอะไรหรอเปลา แตจ�าไดวาเมอเดนขบวนเสรจอาจารยอาบ คอมนตร ยงมาสงถงบาน

ทานนารกมาก

วชายวชนทหาร

นกศกษาหญงของโรงเรยนเตรยมฯไมตองเรยนวชายวชนทหาร ชวงทผชายเขาฝกวชา

ยวชนทหารกเปนคาบวางของเรา ใครทจะซอมกฬากซอมไป สวนมากจะวอลเลยบอล แตดฉน

ไมไดเลนอะไรเลยสวนใหญกจะไปนงเลนใตตนจ�าปรมแมน�าเจาพระยา

รานอาหารในโรงเรยน

โรงอาหารของโรงเรยนเตรยมฯอยตดกบก�าแพงของพพธภณฑสถานแหงชาตพระนคร

รานอาหารเรยงรายเปนแถวสกประมาณ๕-๖รานไมมากมายเหมอนสมยนพอถงเวลาพกเทยง

พวกเรากไปเขาควกนยาวเหยยด ใครอยากทานอะไรกไปซอเอาตรงนน สวนใหญดฉนจะรอให

เขาเขาควกนสก ๑๕ นาท แลวคอยไปซออาหารซงกมรสชาตอรอยด มรานหนงขายสตวลนซง

ดฉนทานทกวนไมเคยขาดแมคาเหนดฉนเดนมากจะตกสตวใหโดยไมตองสง

รานอน ๆ กขายขาวราดแกง หรอกวยเตยว ราคาอาหารกไมแพง กวยเตยวราคา

๓ สตางค ดฉนไดคาขนมวนละ ๑๒ สตางค ซงถอวาไดมากพอสมควร เงน ๑๒ สตางคนน

สามารถจายคารถรางไปกลบ และคาอาหารกลางวน แถมคาดอกกหลาบจากตลาดวดพระยาไกร

มาฝากเพอนทกวน

5. �������������������� - ���� 3.indd 172 18/2/2554 13:17:31

๑๗๓ไอรนนตยวรรธนะ

เขาแถวเคารพธงชาต

นกศกษาโรงเรยนเตรยมฯ ตองเขาแถวเคารพธงชาตกอนเขาหองเรยนทกเชา โดยเรา

จะยนกนหนาหองเรยน สวนยอดเสาธงอยบนยอดตกโดม เคารพธงชาตเสรจแลวกเขาหอง ไมม

อบรมหรอกจกรรมอนใด

ตกเรยน

อาคารเรยนของเตรยมมสองชนมอย8หองทงบนและลางพอเขาประตไปกอยขวามอ

กอนทจะถงตกโดมตอจากตกเรยนเปนบานของMr.Hutchinsonพอขนป๒กไดขนเรยนตกใหม

ในต�าแหนงทเปนตกคณะบญชในตอนน เวลากลบบานตอนเยนจะมเณรจากวดมหาธาตมาแอบด

บางทกโดนดฉนดเอาบางเหมอนกน

ดหนงทเฉลมเวยง

บานดฉนอยแถวเจรญกรงท�าใหไดดหนงบอย เพราะวามพชายพาไปดทเฉลมเวยง

ใกลๆกบสาทรฝงตรงขามมโรงหนงอกโรงหนงจ�าชอไมไดใหญโตดแตสวนมากจะไปเฉลมเวยง

ดฉนชอบดหนงตางประเทศ โดยเฉพาะหนงเพลงนชอบมากทสด ดาราทชอบตอนนน คอ

เชอรร เทมเปล พอมหนงใหมเขาปป กจะรบเราใหพชายพาไปดทนท แตถาเปนหนงบกเวนไว

ไมไปดเพราะไมชอบหนงแบบน

สมยนนนอกจากไปดหนงแลวกไมไดมกจกรรมอะไร ไมมชอปปง สมยนนเราไมมเงน

จะไปฟมเฟอยถงขนาดไปเดนหางตอนนนกมหางไวทอเวยแตกไมมใครชวนกนไปเดนเลย

แฟชน

วยรนผหญงตอนสมยนนไมมใครแตงตวสดฉนได เพราะพสาวของดฉนเปนคนตดเยบ

เสอผาเกง และมความสขในการจบดฉนแตงตวสวย ๆ คณพท�าหนาทเปนสไตลสทประจ�าตวของ

ดฉนตงแตสมยเรยนอยทเซนตแมร ทกวนอาทตยเราจะตองไปเขาโบสถ ดฉนไมเคยแตงชดซ�ากน

เลยสกครงเดยว เดอนหนงไปโบสถ ๔ ครงกมชดใหม ๔ ชด เสอของดฉนใชผาปานมสลนจาก

นอกซงพมกจะไปซอมาจากพาหรด ทงคอปก ตเกลด ตดออกมากสวยมากทกตว สวนขางลางก

ใสผาซนไหมหรอผาถงส�าเรจสเขากบชดดานบนพอมาเขาโรงเรยนเตรยมฯกถอไดวาเปนผน�าแฟชน

ไดเลยกระมงแตสมยนนเราไมมแตงหนาใชแตแปงน�าควนนาทาบางๆเทานน

5. �������������������� - ���� 3.indd 173 18/2/2554 13:17:31

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๑๗๔

งานประจ�าป

ตอนนนมงานประจ�าปดฉนไดรบคดเลอกใหไปแสดงระบ�าฟลามงโกของสเปนสวนอรพณ

เขาเลนทางฝายวอลทซ แตละคนกจะไดประกบคกบรนพผชาย คนทคกบดฉนนจ�าชอไมไดแลว

แตจ�าไดวาแกหนาดมาก พวกเราไดมาดามอภยเปนผสอน งานประจ�าปนจดขนตอนปดภาคของ

ปหนงและมอยครงนนเดยวแลวกไมมอกเลยเพราะพอเราขนปสองกมสงครามพอด

ไดโตโจ

เรยนไปไดไมนานญปนกบก โรงเรยนเตรยมฯ ตองประกาศหยดเรยนและรนดฉนจงได

ผานยกชนถาเปนคนรนดฉนกจะเรยกวา“ไดโตโจ”เพราะแมทพญปนคอนายพลโตโจพอสงคราม

สงบแลวดฉนกไมไดไปเรยนตอเพราะวาปาไมสบายมาก เสนเลอดในสมองแตกและตองอยท

โรงพยาบาลเซนตหลยสตลอด ดฉนกตองรบหนาทดแลปา สกพกพเขยกชวนไปท�างานเปน

แคชเชยรของบรษทประมวลพานชซงขายดบกใหกระทรวงการคลง

งานฟตบอลประเพณ

งานฟตบอลประเพณของเรากบจฬาฯนนเปนกจกรรมทสนกมาก ปทดฉนไปเชยรนน

เราแตงยนฟอรมนกศกษาเพราะตอนนนยงไมมการท�าเสอเชยรเหลองแดงขายอยางจรงจงและไมม

เชยรลดเดอรในการแขงทผานมาเราชนะจฬามาโดยตลอดปนเรากคดวาจะชนะเหมอนทกปและ

วางแผนวาพอฟตบอลชนะตอนพลบค�าจะจดโคมดอกบวฉลองชยใหเตมอฒจนทร แตปรากฎวา

ปนนเราแพ รสกวาจะ ๓ ตอ ๑ประต พวกเราหวเสยขวางโคมทงหมด ดฉนโกรธนกฟตบอล

ของจฬาฯทมายงประตของฝายธรรมศาสตรมคนหนงเหนแลวนก“อยากปาหวอตาคนนจง”เพราะ

เปนคนทท�าใหเราแพตอนนนยงไมรจกเขาและกไมนกวาวนหนงเขาจะกลายเปนสามของเรา

สมยสาวๆดฉนมคนมาจบพอสมควรมคนหนงเปนอาจารยพละของโรงเรยนเตรยมฯ

แตดฉนกไมไดไปคยกบเขาไมนกวาสดทายจะแตงงานกบนกฟตบอลของจฬาฯทท�าใหธรรมศาสตร

แพฟตบอลประเพณเปนครงแรก

คณเสาวเปนคนรปหลอ มสาว ๆ มาตดแยะ แตแกบอกวาตงแตมดฉนแลวกไมมอง

ใครเลย

ดฉนเจอกบคณเสาวเมอตอนปาเจบกพกอยโรงพยาบาลเซนตหลยส ตอนนนพเขยกบ

พสาวเชาบานตรงตรอกวดแขกซงใกลโรงพยาบาล ดฉนกไปอยไปดแลปาอยพกหนง พเขยเหนวา

ดฉนอยเฉยๆกไมมประโยชนกเลยรบมาท�างานเพราะใหญาตกนใหมาถอเงนถอทองมนไวใจ

ไดมากกวา

5. �������������������� - ���� 3.indd 174 18/2/2554 13:17:31

๑๗๕ไอรนนตยวรรธนะ

คณเสาวเปนหลานแท ๆ ของพเขย ตามศกดนะดฉนเปนนาแก คณเสาวเขาเรยน

วทยาศาสตรของจฬาฯ สมยเรยนกยงไมไดเจอกนมากอน พอดฉนมาท�างานกบพเขยกไดเจอกบ

คณเสาว

น�าทวมใหญกรงเทพฯ ป 8๕ เปนสงทท�าใหเราไดใกลชดกน เพราะพอน�าทวม ดฉน

ตองกขนรถจากบานมาลงทสลม พอเดนมาถงสรวงศ คณเสาวแกกเอาเรอจางมารบสงอยอยางน

ทกวนทแรกกคดแตวาเปนญาตกนแตสดทายสองเรากลงเอยเปนคกน

ดฉนมลกทงหมด8คนสามคนแรกเสยไปแลวตอนนกเหลออย๕คนคนท๔ท�างาน

อยโรงไฟฟาบางเขนคนท๕จบรฐศาสตรท�างานเปนเพอรเซอรของการบนไทยคนท๖จบรฐศาสตร

ธรรมศาสตร เปนกปตนอยการบนไทยคนท๗จบสตวแพทยจฬาฯแตมาเปนกปตนการบนไทย

สวนคนท 8 เปนลกสาวคนเดยว กเปนเลขาอยทการบนไทยเหมอนกน ตอนนพอแกแลวกม

ความสขมากขน เหนลก ๆ มความสขและดแลเราด พอมเวลาวางกอาศยวาลกอยการบนไทย

หลายคนเลยไดตวราคาถกหนอยกท�าใหไดไปเทยวคอนขางบอย

เมอแตงงานกนแลว ดฉนกตองยายตามสาม เพราะวาคณเสาวเปนอาจารยอยทแมโจ

ตงแตนนดฉนกไมไดเจออาจารยปรดไปอกนาน เพราะพอดฉนไปแมโจกเกดเรองจนทานตองล

ภยทางการเมองไปอยตางประเทศ แตกบทานผหญงนไดเจอบอย พอปใหมกไปกราบทานทกป

จนทานสนไป

ดฉนไปอยแมโจได ๓ ป คณเสาวกสอบไดทนไปตอโททเมองนอก ดฉนจงตองกลบ

มาอยกรงเทพฯ และกลบไปท�างานกบพเขยพกหนงจากนนกไปเปนครอยทโรงเรยนของอาจารย

สกจนมมานเหมนทรอย๒ปสอนภาษาองกฤษใหเดกชนป.๓ป.๔จนคณเสาวกลบมาเราก

ยายกลบไปแมโจเหมอนเดม

คณเสาวสอนหนงสออยางเกาอยไดไมนานกเบอเลยขอยายมาเปนผอ�านวยการเกษตร

บางพระ ตอนหลงนองชายกชวนไปท�างานทโรงน�าตาลทสพรรณ ทนท�าใหแกมชอเสยงเพราะ

สามารถคดวธรไฟนน�าตาลไดจากนนกยายไปหลายทจนสดทายกมาเกษยณทโรงน�าตาลราชบร

ตอนนนดฉนตามแกไปท�างานถงไหนตอไหนในระยะแรกวนเสารกลบมาบานวนจนทร

กไป สกพกชกจะสงสารลก ๆ เพราะไมมใครท�ากบขาวใหทาน ดฉนกเลยตดสนใจปกหลกอย

กรงเทพฯกบลกๆรบหนาทเปนแมบานเตมตวไมไดไปไหนอกเลย

5. �������������������� - ���� 3.indd 175 18/2/2554 13:17:31

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๑๗๖

เพอนเตรยมหลงจบ

เมอเรยนจบไปแลวดฉนไมคอยไดตดตอกบเพอนเทาไหรเพราะตองยายตามสามไปอย

เชยงใหมยงมสงครามดวยกยงหางกนจนมาปทเขาจดงานรวมรน๓ทราชตฤณมยกยงไมไดไป

ในครงแรกๆ เพราะไมทราบขาวพอปตอๆ มากมหนงสอเวยนมาถงกเลยไดไปรวมงานกบเขาดวย

กมฮอฮาแตกตนกนใหญเลยเพราะไมเหนกนเปนสบๆปตอนนนอาย๔0ไดกระมงตงแตนนมา

ถารางกายสบายดกไปรวมงานไมไดขาด เพราะรสกสนกทไดเจอเพอน ๆ นบจากวนนนพวกเราก

รวมตวกนมากวา๕0ปแลวยงสมยทคณจ�ารญปยมปตระเปนประธานรนปหนงเราตองไปเทยวกน

๓-๔ครงไปตางจงหวดไปเหนอไปใตหรอแมแตไปเมองนอกกน

ความเปลยนแปลงของธรรมศาสตร

มหาวทยาลยของเราใหญโตขนเยอะ เมอตอนลกรบปรญญาดฉนยงเขาไปไมถกเลย

เพราะมนเขาขางหนาเหมอนสมยทเราเรยนไมได ดฉนเขาธรรมศาสตรอกครงกวนทเขามงาน

ทอนสาวรยทานอาจารยปรดเดนแทบไมถกเพราะมนเปลยนแปลงมากเหลอเกนและมอกครงหนง

เขาเชญไปสมภาษณเรองพระเจาชางเผอกทหอประชมเลกกไดเหนความเปลยนแปลงอกครงดแลว

กมความสขภมใจเหลอเกนวาโรงเรยนของเราไมกระจอกแลวในดานคณภาพการศกษาของเรากด

ลกดฉนจบธรรมศาสตรมากไดไปเปนนกบนหลานกไดเรยนวทยาศาสตรทศนยรงสต

จนถงวนนความรสกทดฉนมตอมหาวทยาลยกยงคงเดมคอหมายความวาถามใครมาท�า

อะไรไมดตอมหาวทยาลยเรากยงจะเกดความโกรธความแคนอยยงรกสถาบนนอยเลอดเหลองแดง

ของดฉนไมเคยจางไป

ดฉนอยากใหธรรมศาสตรมอบทนใหนกศกษามากขน โดยเฉพาะคนทเขาตงใจอยากจะ

เรยนจรงๆแตไมมเงนทองมาจายคาเทอมทเพมขนทกทธรรมศาสตรควรจะสงเสรมเดกพวกน

เขาจะกลายเปนคนทมาท�าชอเสยงใหธรรมศาสตรปกปองธรรมศาสตรแทนคนรนทก�าลงจะคอยๆ

ลมหายตายจากไปถาไมมเงนกท�าจดหมายมาขอพวกศษยเกาของเราทจบๆ ไปเปนพนเปนหมนคน

ใครมมากกใหมาก ใครมนอยกใหนอย ดฉนมนใจวาตองมคนเตมใจสนบสนนรนนอง รนลก

รนหลานของพวกเรา

ดฉนอยากเหนธรรมศาสตรรงเรองขนเรอย ๆ มความมนคงในจดยนของเราอยางท

เราเคยมมอยและจะมตอๆไปนกศกษาในรนปจจบนกควรจะตงใจเรยนความรเปนของตดตว

เราทสามารถเอาไปท�ามาหากนไดเอาไปชวยตวเองเอาไปชวยคนอนและเอาไปชวยประเทศชาต

บานเมองไดเหมอนกบทคนรนกอนๆไดท�ากนมา

5. �������������������� - ���� 3.indd 176 18/2/2554 13:17:31

ประวตศาสตรบอกเลา ต.ม.ธ.ก. รน ๔

�����������.indd 177 18/2/2554 13:22:49

�����������.indd 178 18/2/2554 13:22:49

วยเดก

ผมชอพบลยจนทรโรจนวงศบรรพบรษของผมเปนอปราชเมองนครศรธรรมราชในสมย

อยธยา ทานชออปราชจนทร ในคราวทมการพระราชทานนามสกล ตนสกลผมจงไดนามสกลวา

“จนทรโรจนวงศ” แตคณปผมยายถนฐานไปอยทพทลงซงทานกนบเปนคนทมอ�านาจวาสนาใน

จงหวดนนคนหนงทานไดสงคณพอผมไปเรยนหนงสอทสงคโปร ร�าเรยนเขยนอานอย๒ปจนร

ภาษาจนฮกเกยนเปนอยางดเมอยายกลบบานมากไดเขาเปนเสมยนทอ�าเภอเลกๆ ในจงหวดพทลง

ชออ�าเภอปากพยนตอนนนไดเงนเดอนสามบาทจากนนกท�างานเรอยมาจนปลดเกษยณในต�าแหนง

ปลดจงหวดระนอง

ตวผมนนเกดในป๒๔๖๙ทจงหวดกระบตอนนนคณพอบรรดาศกดเปนขนอรรถวบลย

รบราชการเปนนายอ�าเภอเมองกระบตงแตกอนการเปลยนแปลงการปกครอง ตอนทผมเกดนน

คณแมก�าลงปวยแถมยงคลอดกอนก�าหนดผมจงเปนเดกทไมคอยแขงแรงเทาใดนกแมบอกตวเลก

เหลอเกน หวเทาลกมะกอก ใคร ๆ กบอกวาเหนทจะไมรอด แมผมกไปบนวาถาผมรอดจะสราง

พระเงนขนาดเทาตวผมเมอแรกเกดพอผมรอดมาถง๒ขวบแมกไปสรางพระตามทบนไว

พลตร พบลย จนทรโรจนวงศ

6. �������������������� - ���� 4.indd 179 18/2/2554 13:18:12

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.180

แรกเรยน

ผมมพนองทงหมด๖คนพอรความเหนพๆเขาไปโรงเรยนกนทงนนผมอยบานกเหงา

เวลาพ ๆ ออกจากบานไปโรงเรยนกมกจะวงตามเขาไป คณพอสงสารกเลยใหไปเรยนกบเขาดวย

ผมเลยไดเขาโรงเรยนตงแต๔ขวบซงถอวาเรวมากผมยงจ�าทครสอนไดวาไทยสงขาวออกเปน

อนดบ1ไมสกเปนอนดบ๒และดบกเปนอนดบ๓

พอผมอายไดสก๖-๗ขวบพอกยายมาเปนปลดจงหวดระนองบานของเราเปนตก๒ชน

หลงเดยวในจงหวด เพราะเปนบานทพกของเจาเมอง หลงบานเปนปาทบ บางคนยงไดยนเสยง

เสอรองอยไกลๆ

สมยนนยงไมมชนอนบาล มแตชนเตรยมประถม โรงเรยนทผมเขามอาคารไมเลก ๆ

อยไมไกลจากบานผมยงจ�าภาพไดวาทางซายจะเปนโคกเนนขนไปเลกนอยบนยอดเนนนนมสเหรา

แขกซงมเสยงสวดมนตโหยหวนทกเชาโรงเรยนอยถดจากสเหรามครใหญชอคณครปรดา

หองเรยนชนเดกเลกเปนอาคารหลงคามงจากอยขางๆ อาคารเรยนชนประถมในสมยนน

คนทจบชนประถม ๓ กถอวาจบชนประถมบรบรณแลว ตอนสอบชนประถมผมสอบได ๕0%

ซงทจรงตกเกณฑ๕๕%ทเขาก�าหนดไวแตเพราะอายนอยกวาเพอนรวมชนมากและครกเกรงใจ

วาเปนลกชายหวแกวหวแหวนของทานปลดจงหวดเลยอลมอะหลวยใหผานขนไปเรยนชนมธยมได

ตอนนนคณพอตองกลบพทลงใชเวลาเดนทางสามวนกวาจะถงคอจะตองลงเรอทระนอง

เพราะเปนหนทางเดยวทเบกคาใชจายจากหลวงได ตอนนนรถไฟมแลวแตคาโดยสารยงแพงอย

เวลาจะขนเรอตองนงเรอยนตจากแมน�าระนองออกไปตอเรอใหญ ผมลงเรอไปกบคณพอดวย

จ�าไดวาเราไดหองชนหนงอยทางทายเรอเรอนเปนเรอกลไฟมปลองใหญๆเมอออกเดนทางเรอก

ไปเทยบทาทภเกตเพอเปลยนไปขนเรออกล�าหนง ซงมชอวา “เรอทงสง” เปนเรอกลไฟขนาด

เลกกวาล�าแรกทเรานงมาตอนถงทาเรออ�าเภอกนตงผมไมสบายเปนไขตองไปพกบานญาตตระกล

ณพทลงชอพระสถลเปนนองของพระยารษฎานประดษฐบานทานใหญโตมากเพราะเปนเศรษฐ

เหมองแรดบก

เมอผมยายมาอยพทลง กระทรวงศกษามการเปลยนหลกสตรจากเดมทชนประถมจบท

ป.๓มาเปนตองจบป.๔ผมจงตองมาเขาป.๔ทโรงเรยนประจ�าต�าบลล�าป�า

อาคารเรยนของทนเปนเรอนยาวหลงหนงซงสรางขนเพอใชเปนทท�าศพญาตผใหญของ

ผมซงเคยเปนเจาเมองพทลง จงมการท�าศพกนใหญโต พอเสรจงานศพแลวเคากเลยยกใหเปน

โรงเรยนประชาบาล และพอจบจากทนผมกไปเขา ม.1 ทโรงเรยนประจ�าจงหวด ครใหญสมยนน

คอครถดพรหมมานพซงตอนหลงไดเปนผแทนราษฎร

6. �������������������� - ���� 4.indd 180 18/2/2554 13:18:12

181พลตรพบลยจนทรโรจนวงศ

เขากรงเทพ

เมอผมเรยนจบชนม.๔ก�าลงจะขนม.๕มญาตทานหนงเดนทางจากกรงเทพเขามาเยยม

พวกเราถงพทลง ญาตทานนมศกดเปนนาของผม สามของทานเปนต�ารวจสนตบาลประจ�าสถาน

ต�ารวจปทมวน

ทานคยกบคณพอผมไดไมนานผมกไดรบค�าสงใหแตงเนอแตงตวเกบขาวของเตรยมตว

ขนรถไฟเทยว๔โมงเยนของวนนนพอเชาขนมาผมกพบตวเองยนอยทหวล�าโพงแลวคณนาพาผม

ไปทบานทอยซอยเกษมสนต๒และใหผมเขาเรยนชนม.๕ทโรงเรยนเทพศรนทรเวลาจะมาโรงเรยน

กขนรถรางโดยเสยคาโดยสาร๒สตางคเพอนรวมรนของผมตอนนนคอดร.ประสมสถาปตานนท

ไอประสมเรยนหนงสอเกงมากมนไดทหนงเรอยผมกเรยนใชไดเพราะไดท๒ท๓ตลอดเหมอนกน

ผมเขาเรยนทเทพศรนทรในป ๒๔8๒ ตอนนนครประจ�าชน ม.๕ ชอครจาก โฉมทองด สวนคร

ประจ�าชนม.๖ชอหลวงฤารกศาสตร

เขาโรงเรยนเตรยมฯ

พอจบ ม.๖ ผมกมาสอบเขาเตรยมธรรมศาสตร สมยนนมโรงเรยนเตรยมปรญญาอย

๔ทคอ1.ธรรมศาสตร๒.จฬาฯ๓.นายรอยและ๔.นายเรอถาจะไปเขาจฬาฯผมกคดวา

มนมอะไรจ�ากดมาก คดวาตวเองคงจะไปสลกทานหลานเธอทงหลายไมได อกทงธรรมศาสตรนน

คาใชจายต�ากวามากพอแมเรากไมใชเศรษฐทไหนผมกเลยเลอกเรยนธรรมศาสตร

เตรยมรน๔ของผมมนกศกษาประมาณ๙00คนแบงเปน18หองหองละ๕0คน

ตอนแรกผมไดอยหอง 10 แตพอขนป ๒ คะแนนดขนเลยไดอยหอง ๔ พวกเรานนแปลกกวา

โรงเรยนอนตรงทเราเปนโรงเรยนเดยวทผเรยนเรยกตวเองวานกศกษา ทอนอยางจฬาฯ นายรอย

และนายเรอเปนนกเรยนหมด ทงนเปนเพราะวาอาจารยปรดทานบอกวา พวกเธอเปนนกศกษาโต

แลวตองมความรบผดชอบกวานกเรยน

เมอเขาโรงเรยนเตรยมฯ พวกผมกไดเจอพวกนกเรยนผหญง ตอนนนแมจะอยในหอง

เดยวกนแตแยกกนนงมการแบงแถวหญงแถวชายไอผมมนเดกเคากใหไปนงแถวผหญงท�าใหผม

ไดสนทกบดาราของรน ๔ ชอพชรนทร ฉมชาญเวทย เพอนคนนเปนคนสวย พอเขาป 1 พวก

ป๒กมาจบผมกนงอยเหมอนจะกนทาเขาแตความจรงเรากไมไดคดอะไรเพราะเขามแฟนอยแลว

นกเรยนเตรยมในตอนนนถาไดเรยนหองเดยวกนกจะมความคนเคยกนมากกวาสวนถาอยตางหอง

กพอรจกกนบางเพราะเรามการสอบเลอนชนตามคะแนนกนทกเทอม

พอปดเทอมผมกกลบบาน ชวงนนเกดสงครามพอด พอผมจะกลบมากรงเทพกตองตอ

รถไฟหลายทอด กลบมาอกทคณพอกเอาผมไปฝากผมอยหอพกนกเรยนของสมาคมชาวปกษใต

6. �������������������� - ���� 4.indd 181 18/2/2554 13:18:12

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.18๒

ทซอยศรพงษตรงเสาชงชาพอเดนผานวดเทพธดาไปจะทะลจนถงศาลเจาพอเสอจากนนเดนไปท

ถนนบญศรไปลอดสะพานเจรญศรแลวเดนลอดใตถนกระทรวงยตธรรมออกมาสนามหลวงพอขาม

สนามหลวงกถงธรรมศาสตร

การแตงตว

ตอนนนนกศกษาเตรยมชายจะแตงยวชนทหารสวนผหญงกใสเสอขาวกระโปรงจบยาว

สน�าเงนสมยนนมนยงไมมเรองแฟชน เพราะสมยสงครามนนเสอผามราคาแพงมากแคมเสอผา

ใสกดแลวบางบานมผานงอยผนเดยวกผลดกนนงไปตลาดคนทอยบานตองแกผาไมมเวลาจะไป

นกถงแฟชนอะไรเลย

โรงอาหาร

โรงอาหารของเราอยตรงขามกบตกเตรยมฯตดกบก�าแพงดานพพธภณฑสถานแหงชาต

พระนครตรงนนจะมสระน�าแลวกมรานอาหารเปนแถวยาวตอนนนมการประทวงไมซอน�าจากราน

น�าแขงรานหนงซงขายดกวาเพอน พวกเราเรยกวารานน�าแขงแกวแดง สาเหตของการประทวง

มาจากการทเพอนคนหนงไปเหนเจาของรานเอาน�าแขงทขายแลวไปลางมาขายใหมและเวยนขาย

อยางนเรอย ๆ นกศกษากเลยพากนประทวงไมยอมกนของรานน จนเจาของรานตองไปขอรอง

ครอาบใหชวยอธบายกบนกเรยนวาจะไมท�าอกแลวเรองถงไดจบไป

การเรยนการสอน

หลกสตรของโรงเรยนเตรยมฯนนทานอาจารยปรดมความเหนวาคนทเรยนเพอจะไปเปน

ขาราชการผพฒนาประเทศนนตองรอะไรทมากกวากฎหมาย ทานจงใหมวชาทท�าใหเรามความร

รอบดาน

ผมเปนคนชอบเรยนประวตศาสตรอยแลวเพราะคณตาของผมทานเปนนกประวตศาสตร

เมอไดเรยนกบครทเปนถงอธบดกรมศลปากรกท�าใหมความสขกบการเรยนวชาประวตศาสตรโลก

อยางมากแตวชาดานภาษานนผมไมคอยถนดเทาไหรจงเรยนไดไมด สมยนนคนทเกงภาษาจะได

เปรยบคนอน ไดไปเรยนเมองนอก ไดเปนทตอยางดร.อรณ ภานพงศ พนเพเดมกเปนคนพทลง

เหมอนผมเราสนทกนมาก

สมยนนคณครจะคอนขางเขมงวดกบนกศกษามาก เวลามคนท�าผดจะโดนเฆยน มอย

ครงหนง เพอนผมเขาเลนปาของในหองโดนครคลายเฆยนทนองจนเลอดไหลครคลาดตองเขามา

แยงไมไมใหตตอ

6. �������������������� - ���� 4.indd 182 18/2/2554 13:18:12

18๓พลตรพบลยจนทรโรจนวงศ

อาจารยปรด

สมยเรยนหนงสอผมไดเหนทานอาจารยปรดแลวกเหนไดวาทานเปนคนทมเมตตาธรรม

สงมากทส�าคญคอทานใหโอกาสเดกตางจงหวดอยางพวกเราไดเรยนหนงสอไดสงๆเทยบเทากบ

เดกในเมอง

ผมจ�าไดวาครงหนงธรรมศาสตรจดงานเลยงสงสรรคในโอกาสไหนกไมใครแนใจ แตผม

ไดเหนภาพประทบใจทกลมนกศกษาชายอมทานทงเกาอแลวแหไปรอบๆ อยางรกสนทใจเหนแลว

กรสกวาทานตดดนและมความเปนกนเองมาก ไมใชคนเจายศเจาอยางเลย ทจรงหองททานนง

ท�างานอยนนใครจะไปหาทานกไดแตสวนมากสมยกอนเราจะกลวไมกลาเขาไปหา

สงคราม

สงครามโลกมนเกดตงแตผมเรยนเตรยม 1 พอเตรยม ๒ ยงแยลง พอเปนนกศกษา

มหาวทยาลยกยงทนเปดเรยนไดพกหนง แตพอผมขนป ๒ สถานการณกรนแรงจนทงโรงเรยน

และมหาวทยาลยตางๆตองพากนปดหนสงคราม

พอตองหยดเรยนญาตคนหนงกเอาผมไปเปนเสมยนใหบรษทททานท�างานอย เพราะ

เวลานนไมสามารถหางานราชการอนใหท�าแลว ผมจงตองไปอยในปา กนนอนอยทนนสบายเลย

แตตอนเขาไปทบรษทไมใชจะไปงาย ๆ ตองนงรถไฟสายตะวนออกขนรถทสถานมกกะสนไปลง

ปราจนบร แลวกนงเรอจากปราจนบรไปตามล�าคลอง ไปขนทต�าบลทาตม แลวไปตอจนถง

พระตะบองมานกๆดกเหนวาใชชวตไดสะบกสะบอมดเหมอนกนอาศยวาตอนนนเรายงเดกเลย

เหนทกอยางสนกมากกวาล�าบาก

จะวาไปแลวการท�างานทนกอปญหาอยอยางเดยวคอท�าใหผมสอบตกอยเรอยๆเพราะ

ตกรถไฟบาง หลงทางบางท�าใหมาตวมาสอบไมทน กวาจะจบไดกหลายปทเดยว บางครงอตสาห

มาสอบทนแลวพอเจอการสอบปากเปลาของขนประเสรฐศภมาตราเขาไปกตองตกไปอกครงเพราะ

ค�าถามทานยากจนเปนทเลองลอ

ทหารเหลาพระธรรมนญ

เมอสงครามจบ ผมกมาตามเกบวชาตาง ๆ จนเรยนจบ แลวกเขาไปท�างานทกรม

พระธรรมนญซงกเหมอนกบเปนอยการทหารนนเองตอนนนเจากรมพระธรรมนญชอพลตรอมพร

ศรไชยยนตทานเปนดร.กฎหมายเยอรมนเปนคนหวดมาก

6. �������������������� - ���� 4.indd 183 18/2/2554 13:18:12

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.18๔

การจะเปนทหารสมยนนคนทจบปรญญาตองมาเปนพลทหารกอน ๓ เดอน แลวจะได

เปนชนประทวนอก ๓ เดอนกอน รวมเปน ๖ เดอนกวาจะไดเขาท�างานจรง ๆ ตอนนนโรงเรยน

นายทหารเหลาพระธรรมนญยงไมม เขาเลยตองตงคณะอบรมขนมา พวกรนกอนผมตองไปฝก

กบทหารบก และทหารเรอ สวนรนผมฝกกบทหารอากาศ รนผมมกนอยหาคนพวกเรารกใคร

สนทสนมกนมากจนถงปจจบน

ผมท�างานทนจนเกษยณอายราชการ ในชวตการท�างานกมผลงานทภมใจอยางหนง

คอการไดเปนอยการเจาของส�านวนในคดของจตร ภมศกด ตอนนนผมเหนวาขอกลาวหาวาเขา

เปนคอมมวนสตนนไมมมลผมเลยยกฟองไป

ตอนหลงผมมานงคดวา ถาผมสงฟองใหเขาเขาไปตดคกเสย จตรอาจจะไมตายกได

แตตอนนนผมกคดแตวาเขาไมผดกไมมเหตผลอะไรใหเขาตองไปล�าบากในคก

ก�าเนดชมรม ต.ม.ธ.ก.รน ๔

หลงจากทเรยนจบกนไป พวกเรานกศกษาเตรยมกแทบจะไมไดเจอกนเลยในระยะแรก

ตอนนนผมเปนทหารเหลาพระธรรมนญแลวไปเปนอยการผชวยอยทหาดใหญ อยการเจานายผม

คอรอยโทอดมทววฒนบงเอญวาภรรยาของทานเปนนกเรยนเตรยมรนเดยวกบผมชอคณสรางค

อยไปกเจอเพอนเตรยมทเปนสรรพากรบางเปนขาราชการการรถไฟบางและคนอนทไปรบราชการ

อยแถวนนกเลยชวนกนไปกนขาวและจากการกนขาวครงนนกเรมมการนดเปนวาระมากขนพอผม

ยายกลบมากรงเทพฯพวกเรากนดเลยงกนทสโมสรพระมงกฎตรงขามกบโรงพยาบาลพระมงกฎหลงๆ

กเลยตดพนจนกลายเปนชมรมต.ม.ธ.ก.รน๔ขนมา

ถงธรรมศาสตร

ธรรมศาสตรเรากเจรญขนอยางมากโดยเฉพาะดานอาคารสถานทซงตอนนกมตกขยาย

ไปถงรงสตแลว ตองนบเปนความเจรญกาวหนาของเรา นอกจากจะมคณะมาก มนกศกษามาก

ขนแลวเรากยงมวทยาเขตในจงหวดตางๆอกดวยเหนแลวกดใจ

ผมอยากบอกวาอปสรรคทธรรมศาสตรตองเจอมาทงหมดคอสงทท�าใหเกดความส�าเรจ

ในทกวนน เพราะฉะนนคนรนหลงอยาไปทอถอยกบอปสรรค ตอนนบทบาทของคนรนผมกคง

ลดลงไปเรอยๆแลว

ผมรสกขอบคณทผบรหารมหาวทยาลยธรรมศาสตรชดปจจบนทเขายงใหความส�าคญกบ

คนรนผมพวกเราเหนธรรมศาสตรเจรญมาตามล�าดบกสามารถวางมอวางใจไดวาคนรนหลงเขาม

ความสามารถจะสรางอะไรไดดวยตวเองแลวผมไมมอะไรทตองเปนหวงแลว

6. �������������������� - ���� 4.indd 184 18/2/2554 13:18:12

ก�าเนด

ผมเปนคนอ�าเภอก�าแพงเพชร(ปจจบนเปลยนชอเปนอ�าเภอรตภม) จงหวดพทลง

บานทอยตอนเดก ๆ ไมไดอยในตวเมองแตอยชายแดนตดตอกบสตลดานหนง และสงขลาอก

ดานหนง

คณพอของผมทานเปนคนจงหวดสงขลา เรยนจบกมาเปนศกษาธการอ�าเภอทรตภม

สวนคณแมเปนคนพทลงแตงกบคณพอกเปนแมบานคอยดแลทกอยาง

ผมเรมเรยนหนงสอทอ�าเภอรตภมโรงเรยนของผมอยในบรเวณทชมชนมความแตกตาง

ระหวางวฒนธรรมของกลมคนทนบถอศาสนาอสลามและคนทนบถอศาสนาพทธ แตสมยนน

พวกเรากอยกนอยางสงบสขและตางตดตอสมพนธกนดวยดเดกสวนใหญในโรงเรยนแมจะไมได

นบถอศาสนาอสลามกพอจะพดภาษายาวไดบาง เพอทจะตดตอและคยกนกบเพอนๆอกกวาครง

โรงเรยนทพดยาวถนดกวาภาษาไทยไมวานบถอศาสนาหรอพดภาษาทตางกนแตเดกๆอยางเรา

กเลนกนสนกสนานไมมการแบงแยกใดใด

รตภมเปนจดเชอมโยงการคมนาคมในสมยนนมถนนทมรถยนตวงผานเชอมจงหวดสตล

กบสงขลาโดยผานทางอ�าเภอควนเนยง เพอจะตอไปหาดใหญ ฉะนน ชวตของผมพอเรมรความ

กไดสงเกตเหนความแตกตางหลากหลายของคนเชอชาตตางๆทสญจรผานไปมาทงจนอนเดย

อรณ ภาณพงศ

6. �������������������� - ���� 4.indd 185 18/2/2554 13:18:13

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.18๖

ปากสถาน มาเลเซย หรอแมแตคนปาซาไกกจะไดเหนประมาณทก ๒ สปดาห เพราะเขาจะเอา

ขาวของปามาแลกกบอาหาร

ผมเขาใจวาประสบการณในชวงนมอทธพลในชวตของผมพอสมควรเพราะมนท�าใหผม

ไดเหนความแตกตางของคน ของมนษยในโลกน เหนความเชอมโยงและกความขดแยง และผม

นกตงแตเดกวาโลกนมนกวางยงคดกยงอยากจะรอยากจะไปในทตางๆเทาทจะไปได

วยเรยนกอนเขาธรรมศาสตร

พอจบชนประถมผมกไปตอชนมธยมทโรงเรยนมหาวชราวธสงขลาโดยอาศยอยกบญาต

จากนนยายไปเรยนตอทพทลงโดยอาศยอยกบตาและยาย จากนนกตองยายกลบมาเรยนจนจบ

มธยมบรบรณทสงขลา(มหาวชราวธ)เหมอนเดม

ผมกบคณพอคอนขางจะใกลชดกน ทานไดสอนหนงสอผมเยอะ สวนคณแมผมมเพอน

อยคนหนงซงสนทกนมาก เปนครโรงเรยนฝรงทจงหวดตรง เวลาโรงเรยนปดเทอมเพอนแมคนน

กจะมาเยยมเยยนเปนประจ�าตอนนนผมเพงเรมหดอานเขยนเรยนหนงสอเพอนของคณแมทานน

จะเอามาฝากเสมอคอหนงสอการตนภาษาองกฤษซงใชประกอบการเรยนส�าหรบเดกเชนนทานอสป

และเรองพนๆอนๆของภาษาฝรงหนงสอพวกนจะพมพตวโตๆและมภาพดวยผมอานไมได

หรอกครบทแรกกใหคณพอชวยบางถงทานไมใชจะเกงมากมายแตกพอรบาง

นอกจากทพอชวยบอกแลวผมกพอจะมความสขกบหนงสอดวยตวเองได เพราะมนม

รปภาพและมเรองกระตนความสนใจ จดนอาจท�าใหผมมนสยรกการอาน แตอกสวนหนงกท�าให

เกดความอยากรอยากเหนมากขนพออายไดราว๖ขวบความอยากรอยากเหนของผมกมมากพอ

ทจะท�าใหผมตองไปรบเราใหคณพอชวยซอดกชนนาร เลก ๆ เลมหนง เปนฉบบองกฤษเปนไทย

ซงจ�าไมไดวาเปนฉบบทใครเปนคนท�า

ผมอาศยเจาพจนานกรมเลมเลก ๆ นมาพลกเลน สงนกท�าใหผมเรมสนใจภาษาฝรง

เพอทจะอานการตน อานเรองในนนทเขาเขยนประโยคสน ๆ ตวโต ๆ ศพทงาย ๆ เพอส�าหรบเดกเรยน

จดเรมตนเลก ๆ นเปนรากฐานในความเจรญกาวหนาในการงานของผมในดานการตางประเทศ

ความรภาษาตางประเทศ ท�าใหผมมโอกาสไดมาท�างานในทางดานการทต กนเวลาหลายป นบตงแต

อาย ๑๘ จนกระทงเกษยณอายราชการ

สมยนนคณพอผมเคยเอาผมเดนไปตามทางรถไฟ แลววนหนงคณพอกบอกผมวา

เมอเรยนจบชนประถมแลว กใหเดนทางไปทกรงเทพฯ เพราะทกรงเทพฯเทานนทมแสงสวางของ

การศกษา ของการงาน ซงมนอาจจะมอทธพลตอชวตผมดวย คอคณพอผมทานไดทนจาก

ตางจงหวดเขากรงเทพฯมาเรยนโรงเรยนฝกหดครในสมยนน

6. �������������������� - ���� 4.indd 186 18/2/2554 13:18:13

18๗อรณภาณพงศ

คณพอทานบอกวา เราเปนคนจนนะลก หนงสออยางเดยวเทานนทจะชวยเรา ทจะพา

เราขนไปทสงกวาน และแสงสวางทน�าทางไปสทสงนนอยทกรงเทพฯสมยนนยงมขโมยขโจรเยอะ

การโดนปลนแทบจะเปนของธรรมดา คณพอผมทานบอกวา วชาความรทเราไดจากการเรยน

หนงสอไฟไหมกไมหมดโจรมาปลนไปกไมไดผมกจ�าไวจนเดยวนมานกในตอนหลงๆวาสงท

ฟงมาจากพอคงจะมอทธพลเหนอความนกคดของเราเหมอนกน

ขอเลาเรองทอาจจะเกยวกบจดเปลยนในชวตของผมสกหนอย วนหนงในตอนเรม

สงครามโลก ครงท ๒ ตอนนนประเทศไทยยงไมไดเขาสงคราม แตสงครามเกดขนแลวในยโรป

ในตอนนนกมฝรงคนหนงซงนานๆเราเหนทหนงทบานกผานมาแวะทวาการอ�าเภอซงมหองแถว

อยแถวเดยวอยดานเดยวทหนาทวาการอ�าเภอเมอมฝรงตามประสาคนไทยกไปมงดฝรงเรยกวา

มาดกนทงอ�าเภอ ผมกไปดวย ตอนนนอายผมราวสบกวาป ฝรงเขาพยายามสอสารกบชาวบาน

แตกไมมชาวบานคนไหนทจะฟงรเรองวาเขาตองการอะไร ผมเองทไปยนมงดกบเขากไมไดฟง

รเรองอะไรมากมาย แตในประโยคทเขาพดมามากมายนนผมไดยนและเขาใจอยสองค�า คอค�าวา

onenightและfoodซงผมกเดาเอาวาเขาขออาหารสกมอและขอนอนคนหนงแลวเขาจะไปผมก

ไปบอกชาวบานทมาด และฝรงกตองการอยางนนจรง ๆ พวกชาวบานกชวยกนหาขาว หาอะไร

ใหเขา

ผมยงจ�าค�าทชาวบานพดมาวา “ไอหนมงนหดรภาษาฝรงตงแตอยในทองหรออยางไร”

เมอไดยนแบบนผมกรสกชนใจประสาเดกทไดรบความชนชมจากผใหญเหตการณนเปนแรงกระตน

อยางหนงทท�าใหผมมความอยากและความชอบในการร�าเรยนภาษาตางประเทศคลายกบวาผมได

คนพบเสนหบางอยางของการเปนคนทมความสามารถดานภาษาเหนอกวาคนอน ในทางหนงมน

กเปนเครองมอทชวยใหการมองโลกของเรากวางขน แตสงทท�าใหเหตการณนมความส�าคญมาก

กคอ มนสรางแรงกระตนทท�าใหผมอยากมากรงเทพฯ อยากไปเมองนอกและอยากไปทกททาง

ทผมไปได

ประสบการณตางประเทศครงแรก

เมอผมเรยนจบชนมธยมท ๖ ในตอนนนมน รสกวาจะใกลสงครามจากญปน เพราะวา

สงครามในยโรปมนเกดแลวขางบานเราอนโดนเซยกอยภายใตอทธพลของฮอลนดาทสงขลามเรอ

จากอนโดนเซยเขามาเทยบทาขนสงสนคาอยเสมอสวนใหญจะเปนเรอมาซอขาวตอนนนผมกมก

ไปเทยวเลนอยชายทะเลพอไปใกลทาเรอเขากชวนผมวาไปท�างานบนเรอไหมไปเทยวอนโดนเซย

ไปเทยวสราบายา

6. �������������������� - ���� 4.indd 187 18/2/2554 13:18:13

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.188

ใจผมมนอยากไปไหนตอไหนอยแลว อยากลองเสยง เขายนขอเสนอทจะใหคาจาง

๔บาทตอ1อาทตยใหลงเรอไปผมกตกลงไปกบเขาโดยทพอแมไมรใครๆกไมรผมกหาย

ไปเลย การเดนทางขาไปกประมาณเกอบเดอน กวาจะกลบมาถงสงขลากประมาณเกอบ ๆ

๓ เดอน ไปอยบนเรอเขากใชใหตกน�า ลางหองเรอ ลางเพดาน ในเรอบรรทกขาวไปเตมล�า

เดอนหนงผานไปเรอกไปเทยบทาทสราบายาและผมอยทนนประมาณ๒-๓อาทตยขากลบบาน

ดวยความทยงเดกอายราว1๓ปกไมรจะซออะไรกซอลงตวหนงไอลงตวนนมนกแปลกผมเหน

มนฉลาดดมนเปนลงแสมแตแทนทหวมนจะแหลมหวมนกลบกลมๆขนสนเลยนคลายๆกบ

หวแสกผมเหนกชอบมนกซอมาเลยง

การไปทนนทมความหมายส�าหรบผมมาก ๓0 ปใหหลง ผมกลบไปทนนอกครงหนง

ในฐานะเอกอครราชทตประจ�าอนโดนเซยสงเหลานอาจไมไดเปนเรองบงเอญกได

ตงแตกลบจากอนโดนเซยมาผมกอยากท�างานหาเงนเพอจะมากรงเทพฯผมจงท�าการ

คาขายอยพกหนง การคาขายทวาคอการซอพลจากอ�าเภอรตภมมาขายเอาก�าไร ขายไปสก ๓

เดอนกเรมมก�าไรผมเกบเงนไดสกประมาณเกอบ๒00บาทซงถอวาเยอะส�าหรบสมยนน

วนหนงพลทซอมาจากบางกล�าโดนขโมย ผมเอาใสเขงแลวขนรถลอร (Lorry) ซงม

ลกษณะกงรถสองแถวกงรถบรรทกใชขนทงคนทงของท�าใหผมขาดทนเยอะและตกใจกบความ

แคนในใจ ผมกรสกวาจตใจผมเรมชกจะไปในทางความรนแรงกเลยเลก เบนเขมมงหนาเขามา

กรงเทพฯเงนกหมดเพราะไอทเกบๆ ไวกเอาไปท�าโนนท�านบางและพลทหายไปมนกท�าใหขาดทน

เปนโขอยเหมอนกน

ผมเขามากรงเทพฯ กมเงนมาเลกนอยแค ๖, ๗ บาทเทานน คดแตวาจะมาเสยงเอา

ขางหนา พอมาถงกรงเทพฯ กอาศยความชวยเหลอจากคนรจกของคณแมฝากใหอยวด และดวย

ความอยากไปเมองนอกทมากระตนอยตลอดเวลา ท�าใหผมเลอกเรยนทโรงเรยนอาชวะซงอยตรง

ขามวดจกรวรรด ชอโรงเรยนบพตรพมข ทนนสอนภาษาตางประเทศ ทงภาษาองกฤษ ฝรงเศส

เยอรมนจนและภาษาญปน

ผมเลอกเรยนภาษาเยอรมน เพราะตอนนนสถานทตเยอรมนใหทนเพอจะไปเรยนตอท

เมองนอกไดปละคนและคนนนกคอคนทเรยนใหไดทหนง

แรงบนดาลใจในการมมานะเลาเรยนของผมมาจากเพอนรนพ ๆ ทไปเรยนเมองนอก

มาแลว อยางคณอปดศร ปาจารยางกร(ซงเปนรฐมนตรตางประเทศตอมา) ศกดชย บ�ารงพงศ

(เสนย เสาวพงศ นกการทตและนกเขยน) ซงมอทธพลเหนอชวตผมเยอะเหมอนกน แมตอนนน

จะยงไมรจกเขาแตรวาเขาไดทนไปกอนหนาผม

6. �������������������� - ���� 4.indd 188 18/2/2554 13:18:13

18๙อรณภาณพงศ

ในแผนกภาษาเยอรมนมนกเรยน 1๒ คน ผมมาจากตางจงหวดแตผมมงมนมากท

อยากจะไปเมองนอกสอบเทอมแรกผมกไดทหนง เทอมทสองเรากไดทหนงตอนนนมสามเทอม

เหลออกเทอมหนง ใกลจะเปดเทอมProfessor ชอKreislerHampe ทสอนภาษาเยอรมนก

บอกวาคงไปไมไดแลว เพราะวาคณศกดชยไปตดอยทแมนจเรย เพราะมสงครามโลกครงทสอง

ญปนเขายดแมนจเรยทางดานเบอรลนกก�าลงใกลจะแตกแลวถกบอมบทงวนทงคน

เขากเอาคณศกดชยมาทญปน และจากญปน ศกดชยกเรมเขยนหนงสอ เปนนกเขยน

ขนมา เลมแรกผมเขาใจวา “ไมมขาวจากโตเกยว” อนทสอง “ชยชนะของผแพ” และอนทสาม

ทมนตดใจกวาทกอนมพาดหวประโยคหนงซงผมจ�าไดจนเดยวนอาจจะไมตรง100%เขาเขยนวา

“เมองไทยไมไดมแตผเสอและดอกบวแตมปลง งเหา และเหยดวย” ซงไดอารมณมาก ผมกจ�าได

เพราะมนคมจรง ๆ แตทนเขาไปตดอยทนนProfessor กมาบอกผมวาไปเยอรมนไมไดนะ

เพราะวาเบอรลนก�าลงถกBombBomb แบบปพรม ผมกเลยตองออกจากบพตรพมข ไปหาท

เรยนใหม

เขาเตรยมฯธรรมศาสตร

สมยนนการสอบเขาโรงเรยนนายรอยและโรงเรยนนายเรอไดถอเปนจดมงหมายสงสด

ของคนหนมทจะไดแตงเครองแบบสวย ๆ ของเขา แตนนหมายถงคณตองแขงแรงและเกงวชา

คณตศาสตร ผมพจารณาตวเองแลวเหนวา รางกายไมคอยแขงแรง แถมวชาคณตศาสตรกไมใช

วชาทถนดจงไมไดไปสมคร

ผมตดสนใจมาสมครเขาโรงเรยนเตรยมของธรรมศาสตร เพราะทอนนเขาล�าบาก

สวนธรรมศาสตรกคลาย ๆกบเปนตลาดวชา สอบกไมตองสอบเขามาและเรยนกเสยเงนไมมาก

ทส�าคญคอเรยนไปท�างานไปได

โดยสรปกคอ ผมเขามาเขาธรรมศาสตร โดยทไมรวาจรงๆ แลวธรรมศาสตรสอนอะไร

พอเขามากมาเขาเตรยมปรญญา โดยทในขณะทเรยนผมขาดแคลนในหลาย ๆ อยาง ผมตอง

ท�างานไปดวยหลงเลกเรยน

ตอนนนมนมแปง๒ชนดซงผหญงใชผดหนาซงไดแกแปงฝนมะนาวกบแปงบาหยน

ผมท�าทโรงงานแปงบาหยนอยแถวๆบางล�าภมหนาทตกแปงสชมพใสถงกวาจะเลกกเกอบสทม

หวขาวไปหมดเสรจจากงานกไปสระผมแลวกนขาวตมกลางคนพอรงเชากมาเรยน

สมยเรยนเตรยมฯ ผมไมคอยไดทานขาวกลางวน เพราะวาเรามนไมมเงน ราคามนไม

เทาไหรหรอกแตเรามนไมม เวลาพกเทยงคนอนเขาออกมาซออะไร ๆ กนกน เรากมานงในหอง

เมอไมรจะท�าอะไรกเอาหนงสอมาพลก ๆ ด ๆ เพอนมนกเหนวาผมขยน ทนพลกไปพลกมา

6. �������������������� - ���� 4.indd 189 18/2/2554 13:18:13

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.1๙0

ความจรงสมาธไมคอยมเพราะหวแตนานๆเขามนกเคยและเราดหนงสอทกวนทกวนเหมอนกบ

คนนงรมหนาตางตอนฝนตกพอโดนละอองฝนนานเขามนกเปยกเขาบางความส�าเรจในการเรยน

มนกไดมาบางจากสงเหลานเปนฟลคExperienceแตมนเรมจากความขาดแคลนของเรา

บางวนมเพอนชวนกนและเลยงอาหาร อยางน�าเตาห หรอเยนตาโฟนถอเปนของ

ฟมเฟอยนะสมยผมส�าหรบคนไมมเงน เพราะเราอยบานเรากนแตขาวเยนมนกเกรงใจ เมอเขา

เลยงบอยเขาผมอายเขาเพราะผมไมมโอกาสทจะเลยงเขาเลย

เรองเรยนเรา(เดกตางจงหวด)เสยเปรยบเขามากโดยเฉพาะวชาภาษาตางประเทศกม

พวกอสสมฯ เซนตคาเบยล หรออะไรอยางนมาเขาเยอะ แตเรากอาศยความมานะและอาจจะม

หวอยบางเพราะเลกๆเรากพดสองสามภาษาอยแลวทวาสามภาษากคออยางนทวาสามภาษา

กคอภาษาปกษใตภาษายาวจากเพอนๆและภาษากรงเทพฯ

พอเขาโรงเรยนเตรยมของธรรมศาสตร ชอมนกบอกอยวา เตรยมวชาธรรมศาสตร

และการเมอง มนฝงมาแลววาเปนเรองของบานเมอง บานเมองตองมกฎเกณฑ และศลธรรม

นอกจากนนเรายงตองเรยนใหกวางกระทงโบราณคดกไดเรยน

วชาทผมสนใจในทนทคอวชาภาษาตางประเทศ ทงองกฤษ ฝรงเศส ซงใชครทม

ความเชยวชาญภาษานน ๆ เปนอยางด แลวกมวชาประวตศาสตรสากล และวชาปรชญาซงผม

คดวาอนนเปนอกสวนหนงทธรรมศาสตรใหผมวชาปรชญามนฝงลกอยางกบหนมนเปนสวนหนง

ของความรเกยวกบความคดของมนษยพอเรยนวชานมนเปนการเปลยนวธคดชนดหนงมนสอน

ใหเราตงค�าถามกบตวเองและความพยายามทจะอธบาย

อกวชาทนาสนใจมากคอ วชาภาษาบาล ซงท�าใหเราเขาใจภาษาไทยแตกกวาเดม

ตอนทเรยนอย อาจารยพดวา “เอกง สมายง พรามโณ” แลวใหเพอนผมมนแปล มนกแปลวา

สมยหนงยงมพราหมณคนหนงอาจารยพดตอวา“นาโมสโข”มนกแปลวามชอวาสโขมหาอปรโย

มนตอเองเลยโดนอาจารยดากลางหองเปนทสนกสนาน

ตอนนนผมคดไมออกหรอกวาจะเอาความรทางภาษาทไดจากโรงเรยนเตรยมฯไปท�าอะไร

แตพอผมอายมากขน และไดผานงานตาง ๆ กไดเหนวา สงทผมเรยนจากโรงเรยนเตรยมฯ เปน

ตวสรางชวตผมมาจรง ๆ และเมอผมลองมองยอนหลงไปคนหาวา อะไรกนทมนมอทธพลในชวต

ผมทสดสงนนกคอภาษามนสงสมมาโดยทเราไมรตว

ยงไดเรยนกยงไดรวาภาษาเปนเรองส�าคญ ไมวาตอไปเราจะท�าอะไร ทกอาชพตองม

การสอสารเราตองใชภาษาทสอความหมายและใหอารมณตามทเราตองการไดโดยในการสอสารนน

อาจสอออกไปดวยภาษาเขยนภาษาพดหรอภาษากายดวยสายตาดวยน�าเสยงดวยอะไรเหลาน

6. �������������������� - ���� 4.indd 190 18/2/2554 13:18:13

1๙1อรณภาณพงศ

“เลอนชน”

ตอนนนเวลาสอบแตละทมนจะมการเลอนหองกนตามคะแนนทสอบได การสอบนมทก

๖เดอนแลวกจดตามล�าดบถาเปนท1หวหนาหองและท๒เปนรองหวหนาและนงขางหนาสด

ตามล�าดบคะแนน แตตอนนนเรากเปนเพอนมนสนทกนไมไดนกอะไร มนไมเชงกระตนใหเรา

อยากเรยนใหดขนแตมนท�าใหเรารวาตอนนเราอยตรงไหนเมอเทยบกบคนอน

อยางผมเขาไมเรยกวาขยนหรอวาอะไรหรอก คอตอนนนผมนาจะออนกวาเขาในพน

ความร เราเรยนตางจงหวดจะสเดกกรงเทพฯ ไมคอยได ความดอยกวาเหลานมนอาจจะกระตน

นดหนอยวาท�าใหเราตองพยายามมากขน แตแรงกระตนเหลานมนสงผลมาจนถงชวงการท�างาน

ราชการของผมเลยทเดยว

ในชวงนนผมไดเขาท�างานในกรมประชาสมพนธ ซงสมยนนมชอวา กรมโฆษณาการ

มส�านกงานอยตรงหนาโรงแรมรตนโกสนทร

ผมเขาไปท�างานทนนไดเพราะวชาหนงซงทเตรยมธรรมศาสตรสอนและคนกไมคอย

สนใจเทาไรวชานนกคอวชาชวเลขซงมนคลายๆกบความสามารถในการใชคอมพวเตอรสมยน

แตสมยนนมนไมมคอมพวเตอรเทปมนกยงไมมแตใครพมพดดหรอจดชวเลขไดกจะมประโยชนมาก

และคนทตองการใชงานเรากคอคนทมหนาทการงานระดบส�าคญ คอส�าคญระดบทพดแลวตองให

คนจดเชนรายงานการประชมหรอค�าสงตางๆ

ความรวชาชวเลขทไดจากเตรยมท�าใหผมไดมโอกาสทใกลชดกบบคคลระดบสงมากเชน

วาผมเขาท�างานผมกไดเปนหนาหอง เปนคนจดlectureอาจารยไพโรจน ชยนามททานเปน

อธบดผมนงหนาหองใหทานไวเรยกใชคอพอจบเตรยมฯอายกเขาท�างานไดพอด18ป

การอยใกลผหลกผใหญระดบนกมนเหมอนอยใกลน�าเตมถง ถาวนไหนมนลนออกมา

กตองมหกราดเรามง เยน ๆ อาจารยไพโรจนทานจะเอาหนงสอมาเรยงๆ เทาทผมเหนตอนนน

มภาษาฝรงเศสบางภาษาองกฤษบางภาษาไทยบางทานแบะกางแบไวแลวทานกเดนไปเดนมา

ปากทานกพดทสงททานจะเขยนเปนกฎหมายรฐธรรมนญผมกเปนคนจดและผมเปนคนพมพอก

เรากไดความรไปดวยในขณะนน

เมอพมพตนฉบบใหทานเสรจผมตองมาสงตนฉบบทโรงพมพของมหาวทยาลยท

ทาพระจนทรซงอยตรงใกลๆคณะรฐศาสตรเกาและผมกมหนาทตองมาตรวจปรฟอกรอบตกลง

เวลาสอบกเหมอนไมตองอานหนงสอเพราะผมคอคนฟงจดพมพและตรวจปรฟหนงสอททกคน

ตองอานสอบอยแลว

ตอนทผมไปรบราชการทกระทรวงตางประเทศใหมๆ ประมาณสองปตอมากมเหตการณ

คลายกนอกตอนนนคณพอของคณกนตธรศภมงคลเปนอธบดกรมการเมอง(ซงตอนหลงผมกได

6. �������������������� - ���� 4.indd 191 18/2/2554 13:18:13

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.1๙๒

มาเปนอธบดกรมน)กเรยกผมไปจดแบบเดยวกนนตกลงวชากฎหมายระหวางประเทศททานสอน

เวลาสอบผมไมตองท�าอะไรเลยเพราะมนผานหผานมอและผานตามาหลายเทยวและทกตวอกษร

เพราะฉะนนตอนทมาสอบแขงขนเพอทจะไปเมองนอกทนก.พ.สงเหลานผมแทบจะไมตองดเลย

เพราะต�าราทคนอนเขาอานมาสอบกนนนเราท�าออกมาทกตว

เหนไหมวา จากชวเลข ซงเปนวชาทดเหมอนไมไดเรองกลายเปนประโยชนอยาง

คาดไมถงเพราะฉะนนสงทเรยนจากเตรยมธรรมศาสตรนนเปนสงทชวยเราโดยไมรตว

อกวชาหนงทคดวามประโยชนมากคอ วชาประวตศาสตรสากล เพาะเราไดเรยนเรอง

การปฏวตตาง ๆ ในฝรงเศส องกฤษ และอเมรกา ไดรถงววฒนาการของความคดเกยวกบเรอง

บานเมอง ในวชาภาษาองกฤษ อาจารยของเรากชนดทงนน คณอาจจะเคยไดยน ทานถนด

คอมนตรและอกหลายทาน

สงทเขาสอนทเตรยมฯ มทงเรองทเปนอดต ปจจบน และอนาคต ครทงหลายสอน

ใหเรารวาเราควรเดนไปทางไหน เรามอดต มทมาอยางไร ท�าใหเราไดเหนแลววาคนรนเกาเขา

ท�าความผดพลาดอะไรบาง เราจะเดนไปขางหนาเราควรจะไปในทางไหน เราตองมความสามารถ

ทจะคดวพากษวจารณดวยตวเราเอง

ผมคดวาสงทเตรยมฯใหเรามาเปนเครองมอกคอภาษาทเขาสอนทงภาษาไทยภาษาบาล

ทงเรองเกยวกบความเปนไทย และเขาสอนโลกทกวางขวางออกไปภาษาตางประเทศ ใหพนฐาน

ตนๆมทงในเรองของหลกวชาทจะเตรยมเดนไปขางหนาเปนเครองมอส�าหรบทเราจะไปเลอกวา

จะเรยนกฎหมาย จะเรยนบญช จะเรยนเศรษฐศาสตร จะเรยนอะไร สงเหลานเปนพนฐานทงนน

เปนพนฐานทใหเราเรยนรมทงหลกวชามทงทางปฏบต

สวนผประศาสนการตอนนนผมยงไมไดสมผสเปนสวนตว แตวาเวลาถงเปดเทอม

ผมจ�าไดวามการประชม ไมทราบเฉพาะนกเรยนเตรยมหรออยางไร ทานมาเปนประธานในพธ

กเหนครงแรกในตอนนนเอง

ตอนนนผมกไมรหรอกวาผประศาสนการหมายถงอะไรเปนอะไรแตรสกวาเปนหวหนา

ใหญสด ผมไมรดวยซ�าไปวาตอนทเรยน ทานเปนคนสรางมหาวทยาลยขนมา เพงมารเอาทหลง

เมอเราไดอานหนงสอ ไดรจากแหลงตาง ๆ บอกเลาบาง มนเพมความประทบใจในลกษณะทวา

อายทานตอนนนเขาใจคงประมาณ๓0กวาหรอ๔0ประมาณนน

คนอายเทานนมแนวคดลกซงผานงานการเมองชนดเอาชวตเปนเดมพนเปนผเปลยน

แปลงการปกครอง เปนนายกฯ เปนรฐมนตรคลง แกปญหาเศรษฐกจของบานเมองในตอนนน

ตงธนาคารชาตเปนรฐมนตรศกษาตงมหาวทยาลยธรรมศาสตรเปนตลาดวชาเมอไปอยกระทรวง

6. �������������������� - ���� 4.indd 192 18/2/2554 13:18:13

1๙๓อรณภาณพงศ

มหาดไทยกไดแบงราชการเปนสวนกลาง สวนภมภาค และสวนทองถน เมอไปอยกระทรวงการ

ตางประเทศ กไดแกสนธสญญาทไมเสมอภาคแทบทงหมด เมอไปอยกระทรวงยตธรรมกไดแก

ระบบกฎหมายเปนกฎหมายแพงพาณชยทใชในปจจบน

ผมคดวาทานเปนคนหนมทนาชนชมมากซงตอนหลงๆ ผมกไมเขาใจวาท�าไมคนถงได

มานยมคนแกตองแกถงจะท�างานไดอยางเขาเรยกนายกวาเดกมารคเดกดอเขากไมไดเดกเทาไร

อายก๔๔แลว

นอกจากบรรดาครอาจารยในโรงเรยนพวกเจาหนาทของโรงเรยนเตรยมฯทไมใชอาจารย

กใหความเอนดพวกเราด แลวกยงมอาจารยพเลยงดวย คอเขาเอาคนทจบใหม ๆ ทเกงในดาน

ตาง ๆ มาสอนเรา และมาคมหองดวย ตอนนนพวกนกเรยนเตรยมอยางผมและเพอน ๆ กอาย

ประมาณสก 1๔ ถง 1๖ ป มนเรมซา เรมทะลงกตองมพเลยงมาคอยคม เรากรสกวาเขาเปน

คนรนไมหางจากเรามากนาจะเขาใจเราไดมากกวา เมอเราเหนวาเขาเรยนจบแลวและเปนคนเกง

มนท�าใหเราเกรงใจเลอมใสและทส�าคญคอท�าใหเชอมนวาเรากไปยนในจดนนได

สงทมอทธพลตอเรามากกคอครในโรงเรยนเตรยมฯนนเองเพราะครสวนใหญนนโรงเรยน

เขาคดมาแลว ทกคนเปนคนดและเปนคนเกง ซงสรางความศรทธา ความเลอมใสใหไดทนทวา

ครเราสวย ครเราเกง สวยดวยเกงดวย ตอนนนเรายงไมนยมรวย ตอนนตองบวกรวยดวยถงจะ

แนจรง

สวนอทธพลจากผปกครองนนพอมาเขากรงทพฯแลวผมกไมมผปกครองโดยตรง สวน

ผปกครองในทางกฎหมายนนไมมอทธพลกบผมเทาไหร เพราะผมมาหางพอหางแมมาตงแตอาย

๗ ขวบ ตองปกครองตวเอง ตองมความรบผดชอบตวเองเพอเอาตวใหรอด เพอใหไดรบความ

ปลอดภย เพอใหไดรบการยอมรบจากการเรยนตองคดเองไดเพอท�าในสงทเราอยากจะท�าตองม

อดมการณ เราเขามาในโรงเรยนเตรยมฯ เหนพวกครเรารแตวาเขากาวหนากวาเรา และกรมาก

กวาเราใหอะไรเราไดมากกวาทเราเคยไดรสกวาผดไปจากครธรรมดาทเราเคยเจอทตองการก�ากบ

ใหอยในระเบยบวนยทาเดยว

ตอนหลงถงไดมาสนทกบบรรดาคร ๆ มากขน เพราะวาตอนทเรยนครกคอคร เรากม

ความเคารพมระยะหางแตพอเราจบไปไดดบไดดเขากมความภมใจในความส�าเรจของเราวาไอน

ออกไปท�างานแลวมนไปไดด เหมอนทานไดปลกตนไมสกตนหนง เมอเหนมนงอกงามทานกดใจ

ไปกบเราดวย

6. �������������������� - ���� 4.indd 193 18/2/2554 13:18:13

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.1๙๔

ประกาศสงครามกบภาษา

ผมเชอวาทเราชาวต.ม.ธ.ก.มทกวนนไดรากฐานทต.ม.ธ.ก.เขาใหเราเรากอบโกยไป

ไดบางไมไดบาง แตกท�าใหเราคดอยางมระบบ ระเบยบ ผมปกใจเชอวา สงทท�าใหผมมทกนได

กคอความรทางภาษา

สมยหลง ๆ มานเดกบางคนอาจะไดรบอทธพลทางความคดจากนกคด นกเขยน

ผานหนงสอ แตสมยผมมนยงไมมหนงสอใหอานอะไรมากมาย อกอยางมนตดสงคราม เลยไมม

หนงสออะไรใหอานเทาไหร ไอผมมนอยากไปเมองนอก เปนความอยากทฝงในใจเสมอ ผมกเลย

ไปขอหนงสอภาษาฝรงจากสถานทตทเปดอยมาอานฝกภาษา

สมยนนสถานทตเยอรมน สถานทตอเมรกา และสถานทตองกฤษ เขาจะมเอกสารท

แปลสองภาษาในหนงหนาจะขดเสนตรงกลางอกซกหนงเปนภาษาองกฤษซกหนงเปนภาษาไทย

ในเอกสารเหลานจะมทง ขาว ขอความประชาสมพนธ และโฆษณาเกยวกบประเทศของเขา

ผมไมมเงนซอหนงสออนจงตองเรมจากจดนเปนอนวาไดอานหนงสอตลอดชวงสงคราม

พอสงครามเรมเลกตวเลอกทางการอานกเรมเปดกวางมากขน อยางแรกเลยไทยเรา

ไดรบความชวยเหลอของอเมรกนอนหนงคอหองสมดของยซส มหนงสอใหม ๆ ททนสมยเขามา

ใหไดผานตา ธรรมศาสตรเองกเรมสถาปนาหองสมดซงเมอกอนนอยชนสองของตกโดมปกซาย

(ฝงประตทาพระจนทร)

พดถงหองสมดธรรมศาสตร ผมมเรองฝงใจเกยวกบเรองหองสมดธรรมศาสตรอย

เรองหนง คอ ตอนนนผมผานงานการเปนเสมยนอธบดกรมการเมองในกระทรวงตางประเทศ

ท�าใหคนเคยกบขอกฎหมายระหวางประเทศเปนอยางดระหวางทท�างานกบทานอธบดทานไดปรารภ

ถงหนงสอกฏหมายระหวางประเทศของOppenheimซงเปนหนงสอทมชอเสยงมากเลมหนงผมก

อยากหามาอานแตตอนนนตดสงครามไมรจะไปหาทไหนพอสงครามสงบธรรมศาสตรเพงปรบปรง

หองสมดเสรจผมกไปยมหนงสอเลมทวามาอานทนผมกนสยไมคอยดอานหนงสอไปกเอาดนสอ

ขดเขาไปตอนทเอากลบไปคนบรรณารกษแกวาเอาเสยไมมบอกวา“เนยอานออกหรอเปลากไมร

ท�าเสยหมดเลยหนงสอมอยเลมเดยวตองสงเขามา”แลวกสงปรบผม๓0บาทในขณะทเงนเดอน

ผมตอนนนแค๓๖บาทเทานนแตเสยเงนนไมเทาเจบใจ

การอานต�าราภาษาตางประเทศเปนประจ�านชวยผมไดมากในเรองการเตรยมตวสอบชงทน

ไปตางประเทศ คอผมซมซอมมามาก อานมาลวงหนาโดยไมไดตงใจบางตงใจบาง บวกกบความ

มงมนตงใจอยากไปรจกโลกขางนอกทส�าคญคอคนอนเขายงไมทนเตรยมตวคลายๆ มวยไมไดซอม

เวลามาสอบแขงกนจงสได

6. �������������������� - ���� 4.indd 194 18/2/2554 13:18:13

1๙๕อรณภาณพงศ

แมแตตอนทสอบเขากระทรวงตางประเทศ ผมตองเตรยมตวเตมทเมอรวาตองเขยน

เรยงความภาษาองกฤษ ผมจงไปเลอกเอาหนงสอบทความทเขยนเกยวกบเมองไทยมาเรองหนง

และบทความทวไปเรองหนงนอกจากนนกเอาสนธสญญาของสมยนนทมค�าแปลมาทองๆไวดวย

ซงนบเปนโชคของผมเพราะขอสอบใหแปลสนธสญญาจากไทยเปนองกฤษ ผมทเตรยมตวทอง

มาตรงขอสอบพอดจงสามารถแปลถอยค�าส�าคญอยางเชนอครภาคผท�าสนธสญญา(TheHigh

ContractingParties)ไดอยางถกตอง

สวนการเขยนเรยงความภาษาองกฤษผมกจ�าประโยคขนตนและลงทายหลกๆ เอาไวแลว

เชนIt’swellknownthat…แลวลงทายวาinconclusion…ซงทองไวแลวไดใชเสมอ ไมวาจะ

ใหเขยนเรองอะไร ผมกเปลยนเนอหาแตใชลลาทจ�ามา พอผลสอบประกาศออกมาผมกไดท 1

อธบดกรมสนธสญญาและกฎหมายดร.กนธรศภมงคลจงเรยกตวไปใชงาน

แตการทองจ�าแตพอใชสอบไดเพยงถายเดยวกเลนงานผมเขาบางเหมอนกน สามวน

หลงจากทสอบเขากระทรวงไดผมไดท�างานคลายๆกบเลขาทานอธบดวนนนทานเขาประชมกบ

สายการบน(KonikicijkeLuchtvaartMaatschappij ซงเรยกกนแตตวยอวาKLM) ระหวางการ

เจรจาทกครงทเขาพดจบดร.กนธรจะหนมายมๆ คลายกบจะสงสญญานวาตรงนจดไวนะส�าคญนะ

จดไวแลวใชไหมท�านองนน

ตอนนนผมถงกบเหงอตกไมใชเพราะใสสทแตเพราะจดไมไดเลยสกตวไมรเรองเลยวา

เขาพดอะไรกนหลงจากจบการประชมผมตองเขาไปสารภาพกบคณยวดเลศฤทธหวหนากองซง

เขาประชมดวยวาผมจบความไมไดเลยคณยวดใหความกรณาตอผมมากทานอตสาหยอการประชม

ใหดวยความเมตตา ผมถงไดมงานสงไปใหทานอธบดในวนรงขน พอทานอธบดเหนผลงานทาน

กกลาวชมวา “ผมดคนไมผด นกแลววาคณตองท�าได” ผมเรยนทานอธบดไปวา งานชนนได

ความชวยเหลอจากหวหนากองทานกลบพดวา“คณถอมตว”

วนนนผมกลบบานไปนอนน�าตาไหลเพราะอนาถใจตวเองทไมเอาไหนและใชไมไดจรงๆ

ทแลว ๆ มาผมอาศยแตการทองจ�าถายเดยว ความรยงไมเขาขนใชการไดดวยซ�า ตงแตนาทนน

ผมประกาศสงครามเตมรปแบบกบภาษาองกฤษผมตองรมนใหดพอใหไดตองศกษาทกวน

ผมเขาไปขอค�าแนะน�าจากเพอนขาราชการทสอบเขามาพรอม ๆ กนคนหนง ซงแม

จะสอบไดทต�ากวาแตเขารภาษาองกฤษดเขาแนะน�าใหไปซอต�าราสามเลมคอOxfordDictionary

ส�าหรบพกตดตวสองคอGrammarของNestfieldซงวากนวาเปนหนงสอหลกภาษาองกฤษทด

ทสดในสมยนนและอกเลมคอEnglish-ThaiDictionaryของส.เศรษฐบตร

ตอนนนผมไดเงนเดอนงวดแรกตกเบก ๓ เดอน เปนเงน ๒๗0 บาท กตรงไปทราน

ขายหนงสอกรงเทพบรรณาคาร ใชเงนไป 1๕0 บาทเพอสงก�าลงบ�ารงใหพอทจะเปนอาวธสกบ

6. �������������������� - ���� 4.indd 195 18/2/2554 13:18:13

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.1๙๖

ภาษาองกฤษสกบมนทกวนจากวนเปนสปดาหจากสปดาหเปนเดอนเปนปจากปเปนทศวรรษ…

ขณะนคดวาพอใชการได

ในป๒๔๙1ส�านกงานขาราชการพลเรอน(ก.พ.)เปดสอบทวประเทศเพอหาคนไปเรยน

เมองนอกเมอมสอบใหไปเรยนเมองนอกสมยนนเขาใหเลอกวาจะไปองกฤษอเมรกาหรอฝรงเศส

ผมกมานงคดวาจะไปไหนดสดทายผมเลอกไปฝรงเศสเมอคณะกรรมการก.พ.ถามวา“ท�าไมเลอก

ไปฝรงเศส คณรภาษาฝรงเศสดหรอ” ผมตอบวา “กพอ ๆ กบภาษาองกฤษแหละครบ” ผมไมได

โกหกนะเพราะผมไมไดเรองทงภาษาองกฤษทงภาษาฝรงเศสแตกรรมการพอใจนะเพราะเขาไมได

ถามตอสรปวาสอบผานกไดไปเรยนตอเมองนอกสมใจอยาก

หนงสอประเภทอนทอานตอนนนกเปนพวกวรรณคดทเรยนในโรงเรยนเตรยมฯทงไตรภม

พระรวง ปฐมสมโพธ และกอกหลายตอหลายเรอง บางเรองผมกเอาไปแปลเปนภาษาองกฤษ

และฝรงเศส

เลาถงเรองการแปลแลวท�าใหนกถงเหตการณประทบใจในการท�างานอกอยางหนง

สมยนน ดวยประโยชนของวชาชวเลขอกเชนเคย ทานอาจารยไพโรจน ชยนามแนะน�างานให

จนผมไดนงท�างานเปนหนาหองใหจอมพลสฤษด

มอยวนหนงทานตอนรบทตอเมรกนชอมสเตอรยง(KennethT.Young)ทานใชนกเรยน

เวสปอยตมาเปนลามให(เดยวนเปนนายพลไปแลว)สวนผมเปนคนจดบนทกการสนทนาตอนนน

เราตองการทจะเอาทองซงเราฝากไวทญปนคนมาเปนทนส�ารองของเราอเมรกนเขามาหลงสงคราม

และยดทองเหลานนไวเจรจาเทาไรอเมรกนไมปลอยทตกมาพบกบจอมพลสฤษด

จอมพลสฤษดไดใหทตพยายามเจรจากแลว ใหรฐมนตรเจรจากแลว อเมรกากยงไมให

ทองคนเสยท ทานเลยขอพบเอง พอทานทตยงมานง กเจรจากนไป มอยประโยคหนง จอมพล

สฤษดบอกวา“นายยงเอย”นกเรยนเวสปอยตแปลวา“มสเตอรยง”จอมพลสฤษดหนขวบแลวถามวา

“เอยท�าไมมงไมแปล”ทานพดอยางนนจรงๆ“เอยท�าไมมงไมแปล”พอนายยงกลบไปทานบอกวา

“ไอทกบอกวาเอยเนยกเตอนมนนมงเรยกมนเสยอยางเคารพวาคณยงมสเตอรยงมงจบมา

ไดยงไงวะ”เวสปอยตงงเลย

ผน�าแฟชน

นอกเรองเสยนาน กลบไปทโรงเรยนเตรยมฯดกวา สมยนนนกเรยนเตรยมตองฝก

ยวชนทหาร กตองนงกางเกงขาสนกบเสอแขนยาว การฝกยวชนทหารจะแบงนกเรยนเปนสองชน

คอ ชน 1 ชน ๒ แตละชนกมเครองหมายของตว ในสมยนน เขานงกางเกงตองขาคอนขางลบ

เพราะวากางเกงขาบานมนโปไดและสมยนนเรากยงไมรจกการนงกางเกงในกนเทาไหร

6. �������������������� - ���� 4.indd 196 18/2/2554 13:18:13

1๙๗อรณภาณพงศ

เครองแบบในสมยนนมนจะมรานหรอยหอซงเปนทนยมกน ตองไปตดกนแถวบางล�าพ

ถงจะโก ผมจ�าชอไมไดเพราะไมเคยไปใชบรการเลย เสอผาของผมสวนใหญจะไปซอแถวส�าเพง

เพราะราคาถกกวากนมากแตจะไดกางเกงแบบขาบานเลย

เลาใหฟงอกนดหนงตอนเรยนจบไปเมองนอกชวงแรกทไปเขาบอกวาเมองนอกหนาว

ใหนงกางเกงสองชน กางเกงชนในเอากางเกงแพรเราดทสดผกเอวเขา ผมกท�าตาม แตทนพอไป

ถงเมองนอก ผมกตองไปซอเสอผาใหม เพราะเราเอาไปชดเดยวทใส ปญหากคอ ไซสมนมแต

ของผใหญเพราะของเดกมนใชสแปลกๆและเนอผาแปลกๆใสไมได

เมอไปซอของผใหญมากตองเอามาตดแขนตดขาใหมนสนลงเวลาใสมนจงใหญโคลง

อยอยางนน

ทนพอผมกลบมาสอนธรรมศาสตรกเปนคลายๆ กบอาจารยรนแรกหลงสงครามกลบมา

สมยนนคณะรฐศาสตรกบคณะนตศาสตรรวมกน ฟงการบรรยายกฎหมายระหวางประเทศ ผมม

กางเกงอย๒ตวเอามาจากเมองนอกตวหนงผาดหนอยผาสกหลาดอกตวหนงมาซอทน80บาท

ซงถอวาคอนขางแพงทเดยว

พอผมเขามากเปนทจบตามองของนกศกษา ตอนนนเปนอาจารยจบนอกใหม ๆ

หนายงใสๆ อยผมกเอากางเกงตวดทเนอผาดแตไซสใหญกวาปกตนมาใสไปสอนแกทงเอวทงขา

เพราะตวมนใหญเปามนยานคลายๆกางเกงแมวเรากนงมาเลยคนกไมวาอะไร

วนแรกทไปสอนผมเดนลงจากรถของกระทรวงทมาสงอาจารยตามตกตางๆ เดนเขาไป

ถงหองบรรยายแลวนกศกษามนกยนบนกนตรงระเบยงวา“อาจารยยงไมมาสกท”บางคนกบอกวา

“นกศกษาของคณะรฐศาสตร นตศาสตรรนนมนแกไปหนอย” คอเขานกวาผมเปนนกศกษาเพราะ

ตอนทจบดอกเตอรกลบมากอาย ๒๕ เทานนเอง ทนผมกเดนเลยวขนไปขนอฒจนทร ทบรรยาย

อย วงกนกรเลย “อาจารยมา ๆ” ผมกนงกางเกงตวนนมาสอนโดยทไมไดคดอะไร สอนไปได

สกประมาณ๒เดอนเฮยท�าไมมนนงกางเกงแมวกนหมดวะ

คอนกศกษาเขาคดวาเราจบมาจากปารสมาจากเมองแฟชน จงยกใหเปนผน�าเทรนด

เขากไปตดกางเกงเปายวยตามผมกนไปหมด ทไหนได เราไมมกางเกงขนาดพอดใส ท�าเอาด

นาเกลยดไปหมดทงมหาวทยาลยอยพกหนงตอนนนคอนขางเนอหอมทเดยวนกศกษาทมรถจะมา

ถามวา“มแฟนหรอยงนงรถหนไปสง”นถาขนไปคงเสยคน

สมยผมเรยนเตรยมฯ เวลาทไมไดมาโรงเรยนตองใสเสอคอกลม นงกางเกงแพร

เสอคอกลมควรจะขาว กางเกงแพรกสตาง ๆ คลาย ๆ ในพล นกร กมหงวน กางเกงแพรกม

เขมขดบาง บางคนไมมกรด ถาคนชนดหนอย มเงนเยอะกจะไดผาด ทรงด สวนรองเทาผมใช

6. �������������������� - ���� 4.indd 197 18/2/2554 13:18:13

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.1๙8

เกยะซงพนเปนไมสวนคาดจะตองสขาว ตอมากสวมหมวกทตองซอจากรานบตก แตคนสวนใหญ

กไมไดแตงตวตามเทรนดอะไรมากมายเพราะไมรจะแตงไปใหใครด

กจกรรมนกศกษา

ตอนนนมนยงไมมทเทยว หรอกจกรรมอะไรเยอะอยางทกวนน แตละปกรอใหถงวน

ฟตบอลประเพณสมยโนนธรรมศาสตรกบจฬาฯเปนขมนกบปนยอมไมไดและถาแพจะรสกเสยใจ

เดนหนาแหงกนทงมหาวทยาลยพอชนะเดนยดอกกนทวเมองผมกลบมาจากเมองนอกผมยงลงไป

เดนฉลองชยกบเขาเลยคอคนเวลาอยในฝงชนประเภทเดยวกนมนฮกเหมไปดวยมนสนกไปดวย

กจกรรมอน ๆ กมการแขงรกบกบโรงเรยนนายรอย แตมนกไมสนกเทางานบอลฯ

สวนกจกรรมอน ๆ มนโดนผลกระทบจากสงคราม พวกเราถกจดเปนพวกเตรยมทหาร เตรยมไว

ส�าหรบท�าสงคราม รบได ยงปนเปน ทงเรองระเบยบแถว ทงการบงคบบญชา เรากฝกไวหมด

กจกรรมอน ๆ กดดอยความส�าคญลงไปในสถานการณแบบนน ยงการรบนองอยางสมยนยงไมม

ไมมเพราะเราถอวารบนองเปนของเถอน ยงจฬาฯ เขาท�ามากอน เรากไมอยากท�า เมอกอนน

เรามองจฬาฯเปนพวกconservativeยดประเพณแบบคร�าครและวางเจายศศกดแตของเราเปน

พวกประชาชนแตมารนหลงๆมนไปอกอยางหนงธรรมศาสตรกบจฬาฯกเรมดกนแลว

ชวตนกเรยนเตรยมฯ

โรงเรยนเตรยมฯสมยทผมเรยนอยนนมนกเรยนหญงกบชายในสดสวนทแทบจะเทากน

ทแตงงานกนเองสกประมาณ ๔ ค เวลาเรยนกนงรวมกน แตละหองอตราสวนนกเรยนชายหญง

จะไมคอยเทากนเพราะเขาแบงตามคะแนนทสอบไดท1-ท๓๙จะอยหองหนงทงหมด1๖หอง

ถาใครสอบไดดกจะอยหองตนๆผมเขาไปครงแรกไดนงหองสองกมผหญงครงหนงสอบเทอม๒

กไดขนไปหองหนง

ผหญงทอยหองเดกเรยนเกงนจะมแตผหญงทไมคอยเทยว กมหนากมตาเรยน และ

เขาเกาะกลมกนมากพอสมควร

เพอนผมคนหนงเขาเรยนเกง เขามวธเรยนดวยการไปเปนเพอนกบกลมผหญงและเขา

กจะซอกลวยไปและเขากใหผหญงตวกนแลวนอนฟงเฉยๆเวลาไปสอบไดคะแนนเยอะกวา

สมยนนกอนเขาเรยนพวกเราตองเขาแถวหนากระดานรองเพลงชาตไทยตอน 8 โมง

เวลาเขาแถวผหญงเขาจะยนตอจากเรา คอแถวจะเรมดวยผชายเรยงตามความสงแลวตอดวยผ

หญงผมเปนหวหนาหองกตองคมแถวบางทผหญงเขากรวนเวลาเขารวนเราบางทเขากแกลงเลน

6. �������������������� - ���� 4.indd 198 18/2/2554 13:18:13

1๙๙อรณภาณพงศ

กนเองบางทกยนยกยอล�าไปล�ามาเพอนทเปนหวหนาอกคนมนฉลาดเวลาผหญงเขาแกลงเขาแถว

ไมเรยบรอยเขากใหรองหวหนาหองสองคน วงยนมอไปจดแถวใหเรยบรอย คอใหคนหนงวง

ขางหนา อกคนหนงวงขางหลง พวกผหญงเขามสวนยนออกมาเขากตองหลบกนพลวนไมให

โดนมอคนจดแถว เรากไดแถวทตรงดวยวธน บางหองรสกวาจะมหวหนาเปนผหญงดวย ผมก

ไมแนใจเหมอนกนแตยงไงพวกเรากสนทกนหมดกมการพดเองพดขากนเหมอนกนตอนนผม

เดนไปทานอาหารททาพระจนทรไดยนนกศกษามนคยกน มง ก ทงผหญงผชายเปนปกต ไมใช

ตงใจจะหยาบคายแตมนสนทกนมนเปนภาษาของคนเปนเพอนกน

ผมจ�าไดวาเพอนคนหนงไปสารภาพรกกบเพอนผหญงวา“เฮยแตนอวรกเองวะ”ไอแตน

หวเราะกาก ๆ บอก “เองนะหรอ เองนะหรอ” ไอเพอนผมเหมอนซมไปเลย มนบอกมนเอา

จรงนะมนจะเอาเพอนมนคอรกจรงแตสดทายกไมไดแตงกนเพราะมนเปนเพอนกนมาตงแตตน

เพอนๆคนอนกสงสยวา“เฮยมงมาแปรสภาพตอนไหนวะ”คอมนสนทกนเกนไปทจะเปนแฟนกน

สวนคนอนทเขาคบกนกไมไดแสดงออกอะไรมากมายอยางสมยน ไมมอะไรประเจดประเจอใหเหน

อยางมากกมแคคนทสนทกบเขาทรวาเขาชอบกนคบกนคนอนอาจจะดไมออกเลยแตเขากไมถง

กบตองปดบงความสมพนธของเขา เพยงแตมนเปนเรองสวนตว และเมอกอนนเรองการจะนอกล

นอกทางมนไมคอยม แตเดยวนมนอาจจะเปนทวทมอทธพลตอพวกเขา เมอกอนการจบมอกน

ในทสาธารณะกไมเหนใครมาท�า คอเมอกอนนนการยอมรบของคนอาจจะยงไมม และสมยนน

เรายงอยในวยเดกซงอยในการเรยนการสอนสภาษตพสอนนองกด หรอสภาษตสอนหญงกด

เหลานมนยงอยใกลกบสงทเขาสอนอยพอสมควร

สวนความสมพนธกบรนพนนแลวแตคน ส�าหรบผมไมสนทกบเขาเทาไหร แตเราก

คอนขางจะใหความนบถอเขาวาเขาเปนรนพเขามากอนแตการมากอนกไมใชเหตผลอยางเดยวท

ท�าใหเราเคารพเขาเพราะอกใจหนงเรากนกวาเขาใกลจะไดนงกางเกงขายาวแลวจะไดเปนนกศกษา

ของมธก.แลวเขาไดผานรวไปอนหนงแลวแตส�าหรบนกศกษาธรรมศาสตรเรากไมไดสนทสนม

กบเขาเทาไหร เพราะสภาวะการณตอนนนมนเพงเลกสงครามเลกใหม ๆ อะไร ๆ มนไม

เอออ�านวยเลย ยงกบนกศกษาสถาบนอนกยงไมไดตดตอกนเขาไปใหญ ไหนจะเรองสงคราม

ไหนจะเรองการเดนทางการตดตอสอสารทไมสะดวกเหมอนตอนน

ระบบการศกษาตอนนนเองมนกตดสงครามพวกเราศษยเกาต.ม.ธ.ก.กเพงมาเจอกน

เปนล�าเปนสนกตอนหลงจากเรยนจบกนมาแลว แตทผมเลาใหฟงวาชวตในตอนนนมความหมาย

ไมไดหมายความถงมกจกรรมอะไรมากมาย แตมนเปนการมองยอนหลงวา เราแตละคนทไดม

ชวตแบบนทงผมเองหรอคนอนๆกดเตรยมธรรมศาสตรไดวางฐานไวให

6. �������������������� - ���� 4.indd 199 18/2/2554 13:18:13

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๒00

สงคราม

ตอนผมเรยนมนตดสงครามโลก ผมคดวาสงนท�าใหแตละคนตองใชความเพยรสวนตว

อยางยงในการคนควา ในการศกษามากขน เพราะเหตวาการเรยนการสอนหรออะไรเหลานมน

ไมสม�าเสมอ เอกสารการสอนกแทบจะไมม หนงสอแทบจะไมม เอกสารเทาทไดอานกนกเปน

เอกสารคดลอกจากเลคเชอรเกาเปนสวนใหญ กจะมคนมาทธรรมศาสตร แลวกเอาไปแบง ๆ กน

หรอบางคนอาจจะตกทอดมาอยาวาแตหนงสอเลยทกๆอยางมนกขาดแคลนการมหนงสออาน

จงตองใชความพยายามมากเพราะตอนนนแคมอาหารมยากนกถอวาดแลว

ในชวงนนหลายๆคนมงทจะคาขาย เพราะสนคาตาง ๆหายากมาก เพอเอาตวรอด

ในการทจะเรยนตอและการด�าเนนชวตพรอมกนไปดวย ส�าหรบผมไมมปญญาในการซอขายอะไร

เพราะเราไมมทนกไดอาศยหนงสอหนงหาตามหองสมดบางทเขาทงไวบางทเขาแจกฟรบาง

ตอนนนเราเปนยวชนทหารเขากฝกการมระเบยบวนยปลกฝงใหเรารจกรกชาตบานเมอง

รจกวาใครเปนมตร ใครเปนศตร รจกใชอาวธเลกบาง เชน ยงปน แตกไมไดเนนมาก คอฝกเรา

ใหอยางนอยถาเกดเหตการณฉกเฉนขนแลวปนอยในมอเราเราจะไดใชประโยชนไดไมถอปนเปน

ทอนไม อยางตอนญปนบก เพอนผมหลายคนไดออกสกบญปน สวนผมเองไมไดออกรบกบเขา

แตผมอยในเหตการณในขณะทจบจากเตรยมมาเปนนกศกษาแลวและท�างานทกรมประชาสมพนธ

สมยนนเรยกกรมโฆษณาอยขางโรงแรมรตนโกสนทรตอนนนกระทรวงกลาโหมมกรมอยกรมหนง

เรยกวา กรมประสานงานพนธมตร คอ เปนทประชมปรกษาหารอกนประจ�าวนหรอตลอดเวลา

ระหวางกองทพญปนกบกองทพไทย เขากตองการคนจดประชม เขากมาวาจางผมยายจาก

กรมประชาสมพนธไปอยทนนโดยใหเงนเดอนกสงมากเพราะหาคนทจะจดชวเลขไดดวยฟงภาษา

องกฤษไดดวยนนยาก แมเราจะฟงไดไม 100% แตกตองพยายามฟงและจดไป เพราะสมยนน

เครองมอในการบนทกกไมม

จากงานนน ท�าใหชวตของผมไดสมผสอยกบวงการในระดบบนของประเทศ ทงในดาน

ทหารทงในดานพลเรอนทงในดานสภาจะวาไปกเปนโชคดทตอนนนจบพลดจบผลเขาไดกตอง

ขอบคณวชาชวเลขพมพดด ดเปนวชาไมมความส�าคญอะไร มนเหมอนไมนาจะมธระกบวชานได

ทงนน แตคะแนนมนกเทาวชาอน คอเตม ๕0 ๕0 ๕0 อยางภาษาองกฤษผมกสพวกอสสมฯ

เขาไมไดหรอก เขาเกงกวา เขาเรยนมามากกวา บางคนกความจ�ากด และสมองเขากดดวย

เรยนดดวย แตวาวชานเขาจะเอาใจใสนอย แตพอดผมไมรจะท�าอะไรกนงฝก ๆ ไปจนกระทงม

ความช�านาญขน

เมอออกจากกรมประชาสมพนธ(กรมโฆษณาการ)ผมกไดไปอยกรมประสานงานพนธมตร

ตรงสหกรณขางวดเบญจฯพอสงครามจบไทยเรากลบไปใชระบบสภาเขากหานกชวเลขไปจดอก

6. �������������������� - ���� 4.indd 200 18/2/2554 13:18:13

๒01อรณภาณพงศ

คนเกากมอยบางแตมนไมพอตอนนนอาจารยไพโรจนชยนามเปนเลขาธการพฤฒสภาสมยนน

เขาเรยกอยางน อาจารยไพโรจน เปนคนรบผมไป เพราะวาผมเคยเปนเสมยนนงหนาหอง จด

Lecture ทานตอนทเรมเขาท�างานทประชาสมพนธ จนกระทงเปลยนแปลงการปกครองโดย

การรฐประหารทนเมอเลอกตงเขากยายผมจากทนนมาอยสภาผแทนราษฎรโดยใชใหจดชวเลข

งานนเออใหผมไดฟงการโตตอบ การใชความคดในการประชม การฟง แลวถอดออก

มาเปนตวหนงสอ พมพเปนตวพมพ เพอทจะเปนRecord ของการประชม เราไดยนค�าพดของ

คนเกงๆกถงเขาจะพดแนวไหนกตามแตผมเองกมนไดยนมาบอยเขาบอยเขาผมวามนกเขาหว

มาบาง

ทนนผมไดเหนสตปญญาของทานปรด พนมยงค ชดเจน เพราะทอน ทธรรมศาสตร

ผมไมไดพบปะทานจรง ๆ ทานยนอยไกล ๆ ผมเปนคนหนงในทประชมประมาณรอยคนพนคน

หลายรอยคน

วนนนเปนวนทเขาเปดอภปรายทวไป เรองอะไรผมกจ�าไมได วนนนทานปรดไมไดนง

ในทประชม แตกมรฐมนตรคนอน ๆ ทงอาวโส ทงไมอาวโสนงอยปกหนงในพระทนงอนนตฯ

คณะรฐบาลนจะอยฝงขวา ถาเรายนหนหลงใหจากพระทนง ฝายคานอยซาย ตรงกลางกคนท

ไมคอยซายขวาอยางเราทนงจดบนทก วนนนหมอมราชวงศเสนย ปราโมชซงตอนนนหวหนา

ฝายคานตงกระทถามรฐบาลเรองทรฐบาลขอเพมงบประมาณกลางปเพอน�าไปสรางคกจากทเคย

ตงไวเมอตนปงบประมาณนน หมอมเสนยบอกวามนเปนเรองทนาสงสยและเปนเรองทไมนา

จะถกตอง เพราะในตอนตนปรฐบาลไดแถลงขอรบหลกการงบประมาณ วากอนรฐบาลจะเขามา

ท�าหนาทนนประเทศไทยมโจรผรายชกชมขนแตวาการปฏบตงานของรฐบาลไดท�าการปราบปราม

ใหมโจรผรายนอยลงแลว แตมาวนนมาแถลงขอเพมงบประมาณเพอขยายคก และใชในราชการ

ของราชทณฑค�าถามกคอถาโจรผรายลดลงแลวจะสรางคกเพมเพออะไร

เราฟงฝงรฐบาลพยายามตอบเทาไหรกแกตวไมหลด ทานหมอมเสนยกพดวา ถาไม

โกหกวนนกโกหกเมอคราวทแลวถาไมโกหกคราวทแลวกโกหกคราวนในฝายรฐบาลกสงรฐมนตร

ทกคนเวยนหนามาแกกน แตผมฟงกเหนไดชดวาแกไมตก เพราะมนยงไมมเหตผลอะไรท

ฟงไดเลย ผมจ�าไดแตวาฟงไมขนเลยสกทานหนง ตอนนนผมกไมทนเหนวาฝงรฐบาลเขาสงคน

ไปตามอาจารยปรดมาตอนไหน ตอนททานเขามากหอบเลกนอย ทานเขามายนอยตรงใกล ๆ

กบโตะทผมนงจดชวเลข

วนนนทานแตงชดขาว เหมอนทเราเหนในภาพถาย เมอมาถงทานกถามวาญตต

ไปถงไหนแลว ฝงโนนกชวยกนโจมตใหญ สมาชกฝายคานโจมตซ�า ในทสดทานกลกขน ยกมอ

แลวทานกพดประมาณวา ความจรงเรองนไมเหนมปญหาอะไร เมอวนกอนนผมแถลงวาโจรผราย

6. �������������������� - ���� 4.indd 201 18/2/2554 13:18:13

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๒0๒

ลดนอยลง วนนผมมาขอเงนกรมราชทณฑเพมขน มนกเปนเรองสมเหตสมผล โจรมนลดนอยลง

เพราะวาเราจบมามากขน ตอนนมนมปญหาวาไอทจบมา แลวเอาไปไวไหนละ กเอาไปไวในคก

เมอเอาไปไวในคกผมขอเพมงบประมาณขยายคกมนจะโกหกตรงไหน ทางโนนเหมอนนกปกหก

ผมเหนหมอมเสนยกด หรอแกนน�าฝายคานกดมะรมมะตมสมหวปรกษากนใหญ ตอนหลงผมมา

นกทกอยางมนตองมสตปญญา

การท�างานทดไมมความส�าคญนท�าใหผมไดเหนฉากส�าคญทางการเมองระดบประเทศ

เรยกวาไดดมวยคเอกเปนประจ�าทงกลเมดในการโตตอบการแกเกมการเมองดวยวาจาท�าใหเรา

รจกชนชมคนทเขาพดจาเขาทาเขาทาง

ส�าหรบอาจารยปรดตอนหลงผมไดคยตวตอตวกบทาน ตอนนนผมเปนทตทฝรงเศส

ผมและเจาหนาทกระทรวงตางประเทศระดบสงอกคนหนงไดไปเยยมคารวะทานทบานทอองโตน

ชานเมองปารส ทแปลกมากกคอวาทานไมเคยสมผส หรอไมเคยรจกกบเรามากอน แตพอรวา

เราจะมาทานกออกมายนตอนรบคนทน�าผมเขาไปคอองคมนตรพลอากาศสทธเศวตศลาซงผม

เคยเปนรฐมนตรชวยใหทาน

เมอไดเจออาจารยปรดทานกทกทายผมและสอบถามถงเรองการงานถามถงเหตการณ

ขณะทผมยายไปประจ�าในประเทศตาง ๆ ราวกบวาทานตดตามขอมลผมมาโดยตลอด ผมคดวา

ทานคงไมไดจ�าหรอกวาผมไปอยทไหนมาบาง แตมนแสดงวาทานคนขอมลและสอบถามคนทรจก

ผมตงแตตอนทเราขอเขาพบทาน คอทานเตรยมขอมลใหพอรวาคนทไปหาทานเปนใคร มพน

มภมอยางไร ส�าหรบผมเองตอนนนกประทบใจมาก เพราะคดวาคนอยางเราไมมความหมายอะไร

ทผใหญขนาดนนจะมาจดจ�าอะไรได แตมนแสดงใหเหนวาทานเปนคนทท�าอะไรไมใชชย แมแต

เรองเลก ๆ นอย ๆ อยางน ทานคงตองศกษาหรอถามใครมากอนถงไดรวาใครเปนใครซงสงน

แสดงใหเหนนสยของคนทเปนมหาบรษคนหนง ทไมไดเปนเพยงผประศาสนการมหาวทยาลย

หรอหวหนาของเสรไทยและอดตนายกรฐมนตร

พดถงเสรไทย ตอนทผมอยทกรมประสานงานพนธมตร และท�าหนาทจดบนทกการ

ประชมอยทนนไดเหนเขาเอาเชลยทโดดรมไปใหทหารญปนกบกรรมการฝายไทยสอบเปนคน ๆ

อยางอาจารยปวยองภากรณกมากระโดดรมเขาใชผมใหไปสงหนงสอตรงทส�านกงานอยใกลๆ

ส�านกงานคณะกรรมการกฤษฎกาในปจจบนผมกไปสง แตผมไมรหรอกวาขางในมนเปนเอกสาร

ทเกยวกบเสรไทยหรอเปนอะไร มารวามเสรไทยตอนทเขาเลกกนเรยบรอยไปแลว เพราะตอนท

เกดเหตการณนนผมเองกยงรจกคนในวงแคบๆยงเดกอาย18-1๙ปความคดความอานกยง

ไมคอยมสงทผานเขามาในสายตาผานมาแลวกผานไปแมอยแวดวงอยางนนมานกยอนหลงถง

ไดรวามอะไรซอนอยทเราไมรตงมากคลายๆมนผานสายตาแตเราไมเหนเหมอนเวลาคณนงอย

6. �������������������� - ���� 4.indd 202 18/2/2554 13:18:14

๒0๓อรณภาณพงศ

บางทคณลมตาแตคณไมเหนบางทใจมนลอยตอนนนเรายงเดกและเราไปสงหนงสอเทานนเอง

เรากไมรวาหนงสอทเราถอมามนส�าคญยงไง

ความจรงคนทปฏบตการอยในนน ทอยในกรมประสานงานพนธมตรนคอเปนเสรไทย

เสยเยอะ เปนนกเรยนเตรยม รน 1 รน ๒ เกอบทงหมด สวนผมมารน ๔ ซงไดเรยนเปน

ยวชนทหาร เราคงเอาอยางมาจากยวชนของนาซในสมยโนน ซงเหนวาประเทศทงหลายตอง

มอ�านาจทางทหารทเดดขาดถงจะปกครองประเทศได ในยโรปมฮตเลอร สตาลนและมสโสลน

สวนทางตะวนออกกมนายพลโตโจ ของเรามจอมพล ป.พบลสงคราม ซงเปนผหนงในการ

เปลยนแปลงการปกครองแตเมออยมามอ�านาจขนมากอยนานไปหรอสภาพแวดลอมมนท�าใหทาน

คอยๆ เปลยนไปเพราะทานกเหนวาผน�าของประเทศทเขาเปนมหาอ�านาจกลวนใชอ�านาจเดดขาด

กนทงนน ทานเองถกคนรอบขางยกใหเปนผน�าสงสด ทานเองกคงรบค�ายกยองนนดวยกระมง

ฉะนนผน�าเผดจการตางๆนนมคนรอบขางเปนอทธพลส�าคญ

นกศกษาธรรมศาสตร

หลงจากจบเตรยมแลวผมกเลอกเขาเรยนตอในธรรมศาสตร เพราะวาไมตองสอบและ

ไมตองเสยเงนมากเวลาจะสอบกเสยคาสมคร๗วชาอยางป1ผมจ�าไดวา11บาทเทานนเอง

ทจ�าไดแมนวาเปน11บาทกเพราะตอนนนผมไมมเงนคาสอบเลยคอปกตถาผมไมมเงนจรงๆ

ผมกเดนเขาไปขอจากคณนลวรรณ ปนทอง ซงเปนหวหนาผมทกรมประชาสมพนธ เธอเปน

เจาของและบรรณาธการของสตรสารวนนนผมเขาไปบอกทานวาผมไมมเงนไปสอบหมดตวจรงๆ

ทานกยมๆ แลวถามวา “สอบไดไหม” ผมกตอบวา “สอบได” แกกเลยใหเงนผมมา แกดงลนชก

ออกมา ผมยงจ�าไดวาในลนชกแกมปนวางอยอนหนง คงจะเปนสญลกษณของนามสกลปนทอง

ทานกเปนบคคลตวอยางผมอกคนหนง เหนหองทานแลวตองรองอหวามหนงสอเยอะมาก เพราะ

ทานเปนนกเขยน

ตอนนนผมท�างานไปดวยเรยนไปดวย เดนจากกรมประชาสมพนธขามสนามหลวง

ไปเรยนพอผมเขากระทรวงตางประเทศกเหมอนกนแตในทายทสดผมกจบปรญญาตรทมหาวทยาลย

วชาธรรมศาสตรและการเมอง กอนไดทนไปเรยนตอเมองนอก ทงหมดนผมวาเรมจากขอจ�ากด

ในเรองความขาดแคลนของผม และมนเรมจากใจทเรา จากความสมาเปนความรกในเสนทางท

เราอย สดวยการหาความรจากหนงสอ มนกลายเปนความลมหลงในการอาน ในการร ผมเหนวา

การอานเปนวธทสนทสดทคนรนนจะรบเอาประสบการรของรนเกาหรอคนอนเขาถายทอดมา

ใหเรา มนเปนทางลดทสด ดทสด แมนย�าทสด หนงสอแนวทผมชอบคอหนงสอทเกยวกบสงคม

และศาสตรทงหลายทเกยวกบสงคม

6. �������������������� - ���� 4.indd 203 18/2/2554 13:18:14

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๒0๔

ตอนทเปนนกศกษาธรรมศาสตรกไดเรยนศาสตรทางสงคมหลายแขนง ธรรมศาสตร

บนฑตไมใชเรยนแตกฎหมายอยางเดยวแตจะเรยนรฐศาสตรเศรษฐศาสตรและอนๆดวย

ตอนเปนนกศกษา หนงสอเศรษฐศาสตรหนาอยางง และมนยากทสดทผมจะเขาใจได

เพราะฉะนนตอนไปเรยนทฝรงเศสเมอไดดอกเตอรองดรวตหรอจบปรญญาเอกทางดานกฎหมาย

ในป๒๔๙๖เสรจแลวทนมนยงเหลออยระยะเวลากยงเหลออยกเลยเรยนตอโททางเศรษฐศาสตร

เพราะคดวาไอวชานมนท�าใหอวล�าบากมาเยอะ ไหนมาลองเรยนใหมนรดสวามนเปนอยางไร

นกท�าใหไดปรญญาเพมมาอกใบ

ตอนทจบปรญญาเอกผมอายประมาณ ๒๕ พอกลบมาเมองไทย เขากชวนจะให

เลนหนงเพราะตอนอายนอยๆหนาตาคงพอดไดกระมงแตกไมไดไปเอาดทางดานนนผมกเขา

ประจ�ากระทรวงแลวกชวยสอนทธรรมศาสตร

จากนนผมกดงเอานอง ๆ ทงหมดเขามาเรยนในธรรมศาสตร นรนดรนองชายผม

เพงเสยชวตเมอปกลายน เขาจบปรญญาโท แลวรบราชการในกระทรวงตางประเทศเหมอนผม

จนไดเปนเอกอครราชทต เขาไดเขาเตรยมเปนรนสดทาย มอย ๕00 คน เขาเรยกรน ๕00

แถมตดชวงสงคราม ไดเรยนบาง ไมไดเรยนบาง ไดแตมาสอบเทานนเอง เขากท�างานท�าการ

ไดกาวหนาไปจนสดต�าแหนงชวตทางราชการอกคนหนงคอ ธระ ภานพงศ ทส�านกงานสงเสรม

การลงทนระหวางประเทศ ซงเทยบเทากบปลดกระทรวง สวนนองสาวอกคนหนงจบปรญญาโท

เมองไทยแลวไดแตงงานกบชาวตางชาตไปอยทอเมรกา คอผมเปนพของเขา นอง ๆ กพยายาม

ท�าตามอยางและมเราเปนคนคอยชชองถางทางใหแลวเขากตามๆกนมา

นกเรยนนอก

ตอนทผมไปอยฝรงเศสนนสขภาพผมไมคอยแขงแรงเทาไร ทจรงตงแตเดกตองประคบ

ประคองมาเรอยตอนอาย๒๕ขณะทก�าลงจะจบจากฝรงเศสผมตองนอนโรงพยาบาลอยตงปครง

ผาตดซโครงออกไป ๕ ซ ตดปอดขางขวาออกไป เพราะไปอยเมองหนาวนานเขารางกายคงทน

ไมได บวกกบชวงสงครามกไมคอยมอะไรกนสขภาพเลยแยมาก ของทฝรงเศสผมกไมคอยกน

เพราะไมคอยถกกบนมเนยเอาแตน�าพรกเผาไปกนพกเดยวโรคกนเลย

ดานการเรยน แรก ๆ มนเหมอนบานนอกเขากรง การเรยนกเสยเปรยบเขาเยอะ

มนเหมอนตอนทผมยายจากบานนอกเขากรงเทพฯมาจะกนจะอยกล�าบากแลวยงตองพดภาษา

กรงเทพฯ ใหมนด ไปทโนนกตองเรยนภาษาฝรงเศสซงเปนอกภาษาหนงเลย มนตองใชเวลานาน

ทเดยวกวาจะปรบตวได แตกอยางวา ไอผมมนตงใจปรารถนาทจะสมน ผมใชวธตามไปไลอาน

หนงสอตงแตขนพนฐานของนกเรยนฝรงเศส โดยทไมใหคนร เพราะถาเราเดนถอหนงสอเดกก

6. �������������������� - ���� 4.indd 204 18/2/2554 13:18:14

๒0๕อรณภาณพงศ

อายคนเขา เวลาไปขางนอกหรอมหาวทยาลยผมกถอหนงสอธรรมดา เพราะวาอยากเบง เดนถอ

หนงสอหนาๆไปไหนมาไหนเหมอนนกศกษาคนอนๆเขา

ผมรตววาเราตามระบบความคดเขาไมทน แตกคดตอวา ตอนเดกมนเกดมามน

ไมรเรองดวยกนทงนน ถาเราไดดวามนอานอะไรมาบางคงพอจะคดตามได กใชเวลาพอสมควร

กวาจะผานจดนนมาได แตมนกมาเกดประโยชนตอนหลงในอาชพของผม เพราะผมตองไปโต

กบฝรง ไปงดกบฝรงตลอดเวลา เราตองทนเขา เราตองยนบนหลกของประโยชนของชาต

บานเมองเรา

งาน งาน งาน

ในชวตการท�างานของผม ทงราชการและทางการเมอง ผมไมไดเปนอยางเดยวคอ

ต�ารวจกบนายกฯ นอกจากนนผมเปนมาหมดแลว ทงอาจารย ขาราชการตงแตเสมยนจนกลาย

เปนรฐมนตรชวย รฐมนตร ปลดกระทรวง อธบด ดานทตกเปนมาหลายแหงมาก ผมเคยถกยาย

ตรงจากเอกอครราชทต สหภาพโซเวยตตรงไปทวอชงตน ซงเขาเปนปรปกษกนอย ในระหวาง

สงครามผมกเปนทหารนอกจากนนกยงเคยปฏบตหนาทต�าแหนงส.ว.เปนสมาชกสภานตบญญต

สวนฝายตลาการผมกเปนอนญาโตตลาการผแทนประเทศไทยประจ�าศาลโลก

(อนญาโตตลาการหมายถงตลาการทคความระหวางประเทศเขาเลอกใหเปนผพพากษา

ตดสนคดระหวางประเทศถาเขาเลอกประเทศไทยผมกไปนงบลลงกพจารณาวนจฉย)

ผมเคยเปนเสมยนของจอมพล ป. เปนหนาหองจอมพลสฤษด เปนทปรกษาของ

ทานอาจารยสญญา ผมเคยอยกบจอมพลถนอม ผมเคยเปนรฐมนตรสมยของเกรยงศกด

และในสมยของพลเอกเปรม ทานอายมากกวาผม ๒ ป แมจะเคยเรยนมหาวชราวธเหมอนกน

แตตอนนนยงไมรจกกน

ในงานทงหมดทเคยท�ามา ผมชอบและภมใจในการเปนทตทสด เวลาทรบต�าแหนงทต

ผมรวาผมเปนผแทนประเทศไทย สงทผมพดคอประเทศไทยพด ผมท�าตวด แตงตวด คอ

ประเทศไทยด ถาผมไปท�าแย ประเทศไทยกถกเขามองวาไมด แลวประเทศไทยคอใคร คอ

คนไทย

วนทเขาใหผมเปนรฐมนตรชวยตางประเทศครงแรก สมยคณอปดศร ปาจารยางกร

เปนรฐมนตร ในรฐบาลเกรยงศกด ชมะนนท ตอนนนผมเปนเอกอครราชทตประจ�าอยทสหรฐ

อเมรกา แลวถกเรยกกลบมาเปนปลดกระทรวง มอบหมายใหผมไปเจรจาทางการเมองกบ

สหภาพโซเวยต ทานกอาจจะพอใจหรออยางไรไมทราบ พอกลบมารฐบาลเกรยงศกด ๒ กให

คณสทธเศวตศลา(เดยวนเปนองคมนตร)มาเกณฑไปเปนรฐมนตรชวย

6. �������������������� - ���� 4.indd 205 18/2/2554 13:18:14

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๒0๖

ตอนแรกผมกยงไมรวาท�าไมเขาถงเลอกผมแตเดาวาตอนทผมยายจากรสเซยไปเปนทต

ทอเมรกา ในตอนนนคณเกรยงศกดเขาเปนผบญชาการทหารสงสดและไดเดนทางไปอเมรกา

ตอนนนผมไมรหรอกวาเขากลบมาเมองไทยแลวจะไดเปนนายกฯ เขาไปอเมรกา ผมเปนผแทน

ประเทศตองตอนรบขาราชการชนผใหญของประเทศ ผมกไปรบเขาทสนามบนรวมกบทตทหาร

และเจาหนาทอกหลายคน คณเกรยงศกดเขากถามผมเกยวกบอเมรกา เกยวกบเรองทจะไป

พดทโนนผมกอธบายใหทานฟงอาจจะเขาใจงายทานกชอบใจผมตอนนนกได

ตอนนนนงคยกนทหองรบรองVIPทเขาจดใหทานคยกบผมไมยอมออกจากหองโดย

ใหทตทหารรออยขางนอกซงคอยมาเปดประตแลวเปดประตอกแกกโบกมอใหออกไปไมใหกวน

ตอนแรกผมกนกวาผมมาถงจดสงสดในชวตราชการแลว เพราะไดเปนทตทอเมรกา

แตผมกลบตองเปนรฐมนตรในสมยเกรยงศกด ๒ เกรยงศกด ๓ เปรม 1 เปรม ๒ เปรม ๓

เปรม๔ครงหนงพอเกดปฏวตผมจงขอกลบเปนทตทปารส

ทจรงตอนไดเปนทตแรกๆนนผมคอนขางหนกใจทเดยวเพราะฐานะกไมใครเหมาะกบ

การเปนทต เปนหนาเปนตาของประเทศ เราไมไดเตรยมตว ครอบครวกไมไดเตรยมตว บานก

ไมไดเตรยมตว แตปญหาหนงทผมหนกใจทสด ผมไปนอนคดอยหลายวนวา สงทผมท�าทกอยาง

เปนการท�าในฐานะผแทนประเทศ แลวประเทศคอใครกน ผลประโยชนทตองรกษาไวใหไดกม

หลายเรองแตสดทายกพบวาเปนงานทผมภาคภมใจทสด

ความจรงความพรอมสวนตวของผมนนแยมาก ภรรยาผมกเปนแมบานธรรมดา ไมได

เทรนมาเพอรบแขกบานแขกเมองมาโดยเฉพาะ ฐานะของเรากไมด บานยงเชาเขาอยเลย

ยงตองมาเปนรฐมนตรตางประเทศ มนยากไปหมด สงขารเรากไมคอยพรอม ผมมปอดขางเดยว

มาตงนานแลวแตผมตองใชรางกายนท�างานทงวนทงคนเลย

อยางขาวสารผมตองรทกวน คอยหนงสอพมพไมได ตองฟงวทยตนตงแตต ๓ ต ๔

เพอทจะรtrendของโลกทวๆไปพอไปท�างานเชาปบหนงสอพมพตอนนนม1๗ฉบบกตอง

พลก ๆscan ใหหมด พอประมาณ ๙ โมง นายกฯโทรไปถามทานรฐมนตร ซงผมมหนาทตอง

สรปใหฟงแลวเพราะวาถาเรองไหนดวนโทรเลขจะเขาตงแตตอนดกเขาเอามาทบานเลยบางเรอง

ตองสงการภายในชวโมงนนกม และเวลาท�างานกบตางชาต เวลารงสวางมนไมเทากน กตอง

ตดสนใจไปตามเวลาของททเกดเรอง จะมวรอใหเปนเวลาราชการของเราไมได กตองตดสนใจ

วาเรองไหนทเราสงไดเอง เรองไหนทเราตองเสนอขนไปอกขนหนง แตจะไปเครยดไมได เพราะ

ถาเครยดกคงบาไปเลย

6. �������������������� - ���� 4.indd 206 18/2/2554 13:18:14

๒0๗อรณภาณพงศ

พอเกาโมงเชานายกฯ ถามวาเรองนนเรองน มโทรเลขอะไรบางทเขามา ตกลง คอ

คอยกรมสารนเทศซงมหนาทscreen หนงสอพมพไมได เพราะกวามนจะอานเหตการณกไป

ถงไหน ๆ แลว เดกเขาเขามาท�างาน 8 โมงครง และกวามนจะจดหนงสอพมพอาน ไมทนกน

ตองอานเองทบาน๙โมงกตองรายงาน

ยงไมทน 10 โมงด พวกขาราชการทเคยท�างานในกระทรวง กจะเขามาใหงานทไม

เปนงาน เชน “ทานคะมคนอยากไปท�างานเมองนน เมองน อยากจะเลอนมาอยตรงนน ตรงน”

ยงไปหมดเลยพอออกขางนอกนกขาวกจะถามแลววา“ไอนนจะเอายงไง”พอเทยงเขากตองกนเลยง

กบไทยบางฝรงบางพอตกเยนกจะมวนชาตประเทศนนประเทศนตองไปงานคอกเทล

บางทพอเรามต�าแหนงเขา คนเขาอยากเชญไปงานแตงงาน เปนเกยรตในงานแตงงาน

ดงนนทกวนตองกนเลยง เวลาไปงานนปกตกจะคยฝอยกนสกชวโมงหนง แลวกกนเหลา พอไดท

มนๆหนอยกนงกนอาหารอยางด เรมกนประมาณ๒ทมกวาจะเลกก๔ทมกวากวาจะกลบ

ถงบานกดกดน

แมแตวนธรรมดาทไมตองไปนอกกระทรวงแตกตองรบแขกกลางวน แขกมาคนหนง

กาแฟเขาถวย เราถวย ถาเผลอไปกนซดไปทกแกวกบา งงตายเลย ความทกขของผมตอนนน

คอการกน เพราะมนมาทงวน ของด ๆ กนฟร ผมมานกในใจ ทเราเมอหนมๆ สมยนนไมมเงน

จะกนพอมาตอนนหลวงเลยงเราบางตางประเทศเลยงบางตองกนเอากนเอาจนมนจะตายเอา

ในวงการทตมทเสยคนไปเพราะเหลากหลายคน เพราะอาชพมนเปนอยางน เขายนมา

เรากกน ทงคอกเทล วสก โซดา เบยร ไวนขาว ไวนแดง บรนด ตงแตเชายนค�าเพราะฉะนน

ตองมลกไมบาง ผมไดลกไมนมาจากจน เวลาไปเมองจนเขากใหกนเหมาไถซงมนแรงมาก เราก

สงสยอยวาไอพวกนท�าไมมนนงกนอยไดไมยกเมา เขาบอกผมตอนหลงวาของเขาเสรฟน�าทงนน

เราเลยหายสงสยวาไมนานงกนอยไดผมกรแกวกเลยนแบบบาง

เวลาเปนทตสตเราจะเพยนไมได เวลาเมานบางคนกพดของทไมควรพดหลดออกไป

หรอพลาดไมไดแมแตตอนทมนๆ เมาๆ เวลาผมพดกยงเปนประเทศไทยพดถงจะเปนประเทศไทย

ทเมากเถอะดงนนเราตองควบคมตวเองอยางมากแลวกตองควบคมเองไมมใครคอยมาสงมาเตอน

เพราะเวลาอยขางนอกเราไดรบอ�านาจเตมแลวการเปนทตมนเหมอนคลายๆ กบวาเราเปนนกกฬา

ทประเทศเขาคดแลววาจะใหไปโอลมปก ชวต ๒๔ ชวโมงขณะทเปนทตกคอการแขงกบนกกฬา

ตวแทนประเทศอนอยตลอดเวลาจะลมขอนไปไมได

6. �������������������� - ���� 4.indd 207 18/2/2554 13:18:14

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๒08

ถงธรรมศาสตร

ธรรมศาสตรในรอบ๗๕ปเปลยนแปลงไปมากและมนจ�าเปนตองเปลยนแปลงไปตาม

สงคมดวย โลกมนตองตดตอกนมากขน มมนษยมากขน กตองมคนทมความรแยกยอยไปใน

สาขาตางๆส�าหรบหลกสตรของธรรมศาสตรสมยกอนมนเรยนรวมกนหมดเปนมหาวทยาลยวชา

ธรรมศาสตรและการเมอง

ตอมากเรมแยกเปนดานคณะบญช นอกนนสงคมศาสตรทงหมดจะเรยนทงเรองของ

ประเทศทงเรองการทหารหลกสตรนนมนกเหมาะกบความตองการของประเทศในเวลานนมนกท�า

แบบนนไดแตตอนหลงความทเราตองการผเชยวชาญเฉพาะดานในแตละดานมาเพอพฒนาประเทศ

และเราตองการผลตอยางเรวแบบอตสาหกรรมเพราะเราคดอยแตวาเราไลฝรงไมทนหลกสตรเรา

กคอยๆเปลยนมารองรบความตองการแบบนน

ธรรมศาสตรเรายงอยในวงวนของความตองการตวนนทท�าใหความรตาง ๆ มนตอง

แยกยอยออกไปโดยลมไปวาบางทมนกแยกขาดออกจากกนไมได ตอนนแมแตในคณะทแยกยอย

ออกไปแลวกยงแยกยอยลงไปอกทงนตศาสตรกมสาขากฎหมายระหวางประเทศกฎหมายมหาชน

และกฎหมายยอยอนๆทกคณะกมการแยกยอยไปอยางนหมดมนควรจะมการบรณาการทชดเจน

เปนรปธรรมกวาน ไมงนเรากจะมแตคนทเปนผเชยวชาญ(ทไมรเชยวชาญจรงหรอเปลา)แตขาด

ความรนอกเหนอจากสงทตวเองเรยนมา

พอมองดในสงคมคนของธรรมศาตรมบทบาทในสงคมของประเทศเทาทผานมากเปน

รฐมนตรเปนนายกฯเปนขาราชการชนผใหญและผนอยกระจายอยทวประเทศทดกมทไมเขาทา

กม แมบางสาขาทเพงตงใหมอยางวทยาศาสตรเรายงลาหลงทอนเขาอยบาง แตเรากโตขนทกวน

ตอนนชอเสยงเราอาจจะไมแนนหนาเทาไร แตทกอยางมนกอรางสรางตว เหมอนตนไม อยาง

หนอไม เปนหนอมากอน ถาเรารบไปตดเสยตอนนนหรอไปเหยยบมนตอนนนมนกบ พอมน

แขงแลวใครเหยยบไมไดมนต�าเทาเอา

เมอกอนนธรรมศาสตรเปนตลาดวชาเดยวนเปนตลาดทdepartmentstoreทขายของ

ระดบดตองสอบแขงขนกนเขามากวาจะไดไดแลวกวาจะผานกไมใชงายๆ เพราะฉะนนเวลาผาน

เดกมนถงดใจ ทเขาเอาหวชนกนรองตะโกน เฮ ๆ กเพราะมนล�าบากกวาจะท�าส�าเรจ มนล�าบาก

มากกวาจะเขาได กวาจะจบได แตการเรยนกวาง ๆ อยางเมอกอนคอการหาหลกชวยใหเราได

ตอยอดไดอกเดยวนเรามกจะใหคานยมค�าวาเรยนจบคณะนนคณะนทจรงมนไมมวนเรยนจบหรอก

ถาคณถอวาการศกษาจบเมอไรคณจบเหในทางปญญาเมอนน

6. �������������������� - ���� 4.indd 208 18/2/2554 13:18:14

๒0๙อรณภาณพงศ

รากฐานของธรรมศาสตรเราคอวสยทศนของอาจารยปรดทไปเรยนเมองนอกและไดเหน

ความจ�าเปนในการสรางการศกษาทานวางหลกสตรของธรรมศาสตรใหนกศกษาทจบจากธรรมศาสตร

เหนคณคาของประชาชนเทากบวางรากฐานของธรรมศาสตรไวทประชาชน

เมอกอนนเราเรยนรวมอยทเดยว ความผกพนตอสถานท หรอความกระจกตวกนกม

ความแนนหนามากกวา และกตองยอมรบวามนแคบ แตพอมนกระจายออกไป ความผกพนและ

การรวมตวกนมนกจางลงไป แตถาเรายงยดถอประโยชนของปวงประชาชนเปนตวตงจะอยทไหน

กดไมใครส�าคญ

มหาวทยาลยมนอาจจะอยแตชอ เพราะธรรมศาสตรมนไมมตวตน แตทกคนรกนใน

จตวญญาณนนวามนมสงนน แตมนอะไรกไมร แตเรารวามนคอความเปนธรรมศาสตร เราภมใจ

ในสงทเราเคยท�า เราภมใจทจะใสเสอธรรมศาสตร เราตองรกษาสงทท�าใหเราเกดความภมใน

สงเหลานไดตอไป

ผมอยากใหธรรมศาสตรมองเหนจดมงหมายของเราขนตนทสด ในประการทหนงคอ

ผมอยากใหคนรนหลงไดรบการถายทอดจากคนรนกอนใหมากทสด มากทงความกวางและมาก

ในความลกดวย มากทสดเทาทจะมากได ประการทสองคออยากเหนวาในวงของครบาอาจารย

ของแตละคณะนนไมควรแยกกนเดดขาดเกนไป ควรจะมจดเชอมโยงซงกนและกน ในระหวาง

อาจารยเอง ไมใชมวแตจะถอวาฉนเทรนมาจากฝรงเศส คนนนมาจากอเมรกา คนนจบในไทย

ตองไมลมวาครอาจารยเปนผทจะหลอมคนตอไป เปนตวการทส�าคญอยางมากในการสบเนอง

ของธรรมศาสตร

ผมเชอในความเกยวโยงของสงทงหลายทจ�านวนมากขน และเชอวา ถาคณจะพฒนา

การศกษาคณตองพฒนา1.คน๒.หลกสตร๓.เครองมอทจะใช

คนนคอ คนสอน จรง ๆ แลวคนสอนของเราไปขนกบระบบราชการมากไปกท�าให

เขาล�าบากเหมอนกน ไหนตองเปนหวงในเรองความเปนอย ไหนจะตองเตรยมการสอน การเปน

อาจารยนคณแทบจะเรยกวาพอมกนพอเลยงชวตเทานนเองตองมใจรกในอาชพเทานนถงจะอยได

และกตองรกคนรนหลงไมใชรกวาตวเองหรอรกชอเสยงคราวนพอมคนสอนดกตองมหลกสตรทด

และเครองมอทเหมาะสมไวใหเขาดวย ไมงนกไปไมถงไหน กไดแตหวงวาธรรมศาสตรจะคอย ๆ

พฒนาตอไป อนาคตเปนเรองลกลบ เรากไดแตพยายามใหเตมความสามารถแลวกคอยดวาอะไร

จะเกดขน

6. �������������������� - ���� 4.indd 209 18/2/2554 13:18:14

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๒10

ส�าหรบคนธรรมศาสตรรนผมกคอยเปนก�าลงใจใหคนรนหลงและยนดใหค�าแนะน�า

ถาเขาตองการพวกเราอายกเยอะๆกนแลวและพยายามทจะรวมตวกนเปนรนๆผมเองเคยเปน

ประธานรน ๔ ของผม ในชวงเวลาทผมเปนประธานรนน พวกเราไดไปประชมกนทสถาบนปรด

ทวาแตละคนตางกมงานในหนาท ผมเองตองเดนทางมาก ตอนแรกมนกคกคกใน แตตอมาดวย

สงขารบาง ภาระบาง กตองแยกยายจากกนไป บางคนกเจบไขไดปวยเพราะอายอานามกปนน

กนแลว บางคนกมปญหาทางเศรษฐกจบาง ดวยความหลากหลายในชวตมนท�าใหคอย ๆ หาง

กนไป

รนผมนบางทกร อยวาเขามการนดเจอกนแตมนไปไมไหว หรอบางทเรากไปทงท

ไมคอยสบายแตพอไปถงงานมการเลยงอาหารแตกนอะไรไมไดเลยเพราะหมอสงวากนเคมกไมได

กนเปรยวมนกไมได กนพรกมากกไมได เดยวมนกเจบเขาบาง ปวดหลงบาง มนหลายเรองอย

เวลานดกนคนกมานอยลงทกวน

ส�าหรบคนรนผมตอนน สงทท�าไดกคอการใหก�าลงใจและนกถงความหลงสมยทเรายง

มแรงมสวนรวมในความเปนธรรมศาสตร พวกเราคงไดแตนงมองความเปนธรรมศาสตรใน

ปจจบนและจนตนาการถงอนาคตทสดใส

6. �������������������� - ���� 4.indd 210 18/2/2554 13:18:14

ประวตศาสตรบอกเลา ต.ม.ธ.ก. รน ๕

�����������.indd 211 18/2/2554 13:22:49

�����������.indd 212 18/2/2554 13:22:49

สรวเตรยม มธก. รน ๕

ผมมาจากครอบครวปานกลางฐานะทางบานไมไดล�าบากเรองเศรษฐกจมากแตล�าบาก

เรองความเปนอยอยบาง เพราะครอบครวผมตองแยกกน เนองจากคณแมเสยชวตตงแตผม

อาย๙ขวบสวนคณพอของผมทานไมสบายตงแตหนมๆดวยโรคอลไซเมอรอยางรนแรงทงๆ

ททานเกงมากสามารถสอบเนตบณฑตไดตงแตอาย๑๖ปหลงจากทานมปญหาเรองความทรงจ�า

ทานกตองออกจากราชการ ผมตองมาอยภายใตการดแลของคณอา คอ ขนสทธเศรษฐกรรม

ทานชวยดแลทงทรพยสมบตและเปนผปกครองดแลการใชชวตแตผมกตองดแลตวเองมากเพราะ

คณอาทานกมลกเยอะทานกตองดแลลกๆของทาน

ผมเรยนชนมธยมศกษาทโรงเรยนสตบตรบ�ารง จนถงชน ม.๔ กอนจะยายมาเรยนท

โรงเรยนเทพศรนทร จนจบระดบชนมธยมศกษาตอนปลายตอนอาย ๑๗ ป กเลอกมาสอบเขา

เรยนตอทโรงเรยนเตรยมปรญญามหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมองแตจรงๆ แลวในตอนนน

เดมคดวาจะไปเปนทหารแตวามญาตผใหญดลายมอใหและทกวา“หมอนถาเรยนกฎหมายจะเปน

นกกฎหมายทมชอเสยง” จงมาคดทบทวนตรกตรองดใหม วาบรรพบรษของผม ทางดานคณตา

คอ คณหลวงพระยาไกรส(เปลง เวภาระ) กเปนคนไทยคนแรกทส�าเรจเนตบณฑตขององกฤษ

รชกาลท๕ทรงโปรดปรานมากคณพอของผมกเปนผพพากษาจงตกลงใจวาจะเรยนนกกฎหมาย

เพอทจะเปนผพพากษาในตอนนนจงสมครสอบเขาเรยนตอทต.ม.ธ.ก.เพยงแหงเดยว

มารต บนนาค

7. �������������������� - ���� 5.indd 213 18/2/2554 13:18:41

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.2๑๔

แมวาในตอนนนเตรยมปรญญาจะมอย2แหงแตผมคดวาผมเหมาะทจะเรยนมหาวทยาลย

วชาธรรมศาสตรและการเมองมากกวา เพราะวาชนชมในความเปนประชาธปไตย รวมไปถง

จดประสงคททานผประศาสนการวางไววาจะใหเปนตลาดวชาใหเรยนกนอยางเสรเพอทจะใหคนจน

ไดมโอกาสเลาเรยนในระดบมหาวทยาลยได

ผมมาสอบเขาเรยน ต.ม.ธ.ก. เปนรนท ๕ ในรนนมคนมาสอบมาก คะเเนนไดนาจะ

ประมาณพนกวาแตสอบคดกรองรบเพยง๘๐๐คนในรนของผมนมผหญงมารวมเรยนประมาณ

๑ใน๓การจดหองกแบงออกเปน๑๘หองหองละประมาณเกอบ๕๐คนในปท๑ของต.ม.ธ.ก.

ผมไดอยหอง๕แตพอสอบปลายปกไดเลอนขนไปเรยนหอง๑ในชนปท2และกเลอนลงมาหอง

2ในชนปท2เทอม2

เวลาเรยนของต.ม.ธ.ก.นนเรยนตงแตวนจนทรถงศกรเรมขนตงแตเชา๘โมงและ

เลกเรยนในชวงเวลา ๔ โมงเยน มชวงพกเทยง ๑ ชวโมง เรยกวาเรยนทงวนตงแตเชาถงเยน

สวนเครองแบบของนกเรยน ต.ม.ธ.ก. จะแตงชดยวชนทหารมาเรยน ใสสททหารแตใสกางเกง

ขาสนใสแลวคลายๆ ทหารยงเวลาไดสาบแดง(เครองหมายของความกลาหาญ)มาตดกเดนเทห

ดวยความภมใจ

การเรยนในตอนนนเพราะจ�านวนนกเรยนมากปรมาณครอาจารยมไมเพยงพอการเรยน

ในชวงเชาเปนการเรยนโดยมอาจารยมาสอนในหองเรยน เนนเฉพาะวชาทตองมการฝกฝน

เชน ภาษาฝรงเศส ทตองมการจใหพดใหโตตอบ สวนในชวงบาย เปนการเรยนผานไมโครโฟน

เรยนพรอมๆกนทกหองกจะเปนวชาเนนบรรยายทผมจ�าไดกเชนวชาประวตศาสตร

วชาทผมชอบเรยนมากในชวงเรยน ต.ม.ธ.ก. คอ วชาภาษาฝรงเศส ซงเรยนแลว

ท�าใหสามารถพดไดใชไดในชวตประจ�าวน วชาภาษาไทย เรยงความ เพราะผมชอบเขยนหนงสอ

วชาชวเลข เพราะชวเลขเปนวชาทชวยใหเราจดเลคเชอรไดทน ท�าใหผมสตด เปนวชาทม

ประโยชนมากสวนวชาทผมไมโปรดเอาเสยเลยคอวชาดนตรเพราะเขยนโนตเพลงไมได

อาจารยทมาสอนในชวงนนทผมจ�าไดกเชนอาจารยนวลจนทรณปอมเพชรนองของ

ทานผหญงพนศขอาจารยแหมมพนทโยธนภรรยาของอาจารยอภยพนทโยธนอาจารยผานภพ

บษราคม ทพวกเราเรยกกนวาดวยฉายาภาษาฝรงเศสวา อาจารยปกกะโบ คณครยอดรก ซงม

บคลกตลก

จรง ๆแลวสามารถพดไดเลยวา วชาทสอนในโรงเรยนเตรยมฯจนถงมหาวทยาลยวชา

ธรรมศาสตรและการเมองในตอนนนมประโยชนมากแกการท�างานส�าหรบผมคอตอนทไปท�างาน

เปนเสมยนวชาตางๆ เหลานมประโยชนมากทงระเบยบบรหารราชการการเสนอหนงสอการเขยน

บนทกเรยกไดวาทนสอนใหคนท�างานเปนขาราชการได

7. �������������������� - ���� 5.indd 214 18/2/2554 13:18:41

2๑๕มารตบนนาค

กจกรรมในหลกสตรนอกจากเรยนกยงมการฝกยวชนทหารเขาจะใหพวกผชายกตองไป

ฝกยงปนทคายมฤคทายวนทหวหน

การลงโทษนกเรยนเวลาทท�าผดของต.ม.ธ.ก.คอการเฆยนทางไมโครโฟนโดยประกาศ

ออกอากาศถงความผดวาใครท�าผดอะไรและตองรบโทษอยางไรเชน“ตองเฆยนใหปรากฏเนองจาก

นายอนดบ รองเดช ดดบหรในหองน�าในหองสวม จบไดเปนครงท 2 เฆยน ๖ ท นกศกษาพง

สงวรณไว” แตกลายเปนวานกศกษาทรอฟงอยไมไดหวาดกลว แตจะออกเปนทางข�าเพอนวา

ไปเสยทาไดอยางไรเสยมากกวาคนทโดนเฆยนออกทางไมคบอยๆกเชนอนดบรองเดชปรญญา

ลละศรสวนใหญกดวยขอหาแอบสบบหร

ชวตประจ�าวนระหวางเรยน ต.ม.ธ.ก.

ในชวงทเรยนอยทโรงเรยนเทพศรนทรผมพกอยกบบานเจาคณลงคอเจาพระยาพชยญาต

(ดน บนนาค) ทานเปน “บนนาค” คนแรกทเปนประธานสภาผแทนราษฎร สวนผมกเปนบนนาค

คนท2ทไดด�ารงต�าแหนงน

พอเขาเรยนต.ม.ธ.ก.ผมกมาอาศยอยบานคณพอซงคณอาดแลอยยานสะพานควาย

ถนนประดพทธ การเดนทางกอาศยรถราง ซงเปนการเดนทางทสะดวกและประหยดทสดแลว

ในชวงเวลานน อยางรถรางกใชตวเดอน แตจากบานผมกตองเดนมาประมาณหนงกโลเมตร

เพอมาขนรถรางทสะพานแดง เพอมาลงทตรงสะพานผานพภพลลา แลวจงเดนตดสนามหลวง

เขามหาวทยาลยธรรมศาสตรรวมใชเวลาเดนทางประมาณ๓๐-๔๕นาทเมอเรยนเสรจกลบบาน

กใชเสนทางเดม

กจกรรมหลงเลกเรยนของผมสวนใหญจะอยทการซอมกฬา เพราะผมเปนนกกฬารกบ

ฟตบอล ตงแตอย ต.ม.ธ.ก. เคยไปแขงขนกบโรงเรยนเตรยมทหารบาง โรงเรยนเตรยมฯ ของ

จฬาลงกรณมหาวทยาลยบางตอนนนธรรมศาสตรมโคชกฬามาชวยสอนเยอะอยางรกบกมอาจารย

โฉลกโกมารกลณนคร

สวนเรองการคบหาเพอนตางเพศในสมยนน ไมเหมอนสมยน พวกผหญงมาเรยนนอย

ถาเทยบสดสวนกบผชาย คบเพอนฝงกอยแบบเกาะกลมกน หนม ๆ จะคบหาหรอหมายตาชอบ

ผหญงคนไหนกชวนเดนคย เดนเลนรอบสนามหลวง เดนรอบสนามหลวงเสย ๓ รอบแลว กยง

แทบไมไดพดอะไรกนเลย หรอชวนไปดภาพเขยนในวดพระแกว วนอยหลายรอบ กยงไมไดพด

กนเลยเสยอยางนน แตเพอนผหญงหลายคนตอนนกมาสนทกนตอนแก และชวยเหลอซงกน

และกน

7. �������������������� - ���� 5.indd 215 18/2/2554 13:18:41

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.2๑๖

บรรยากาศสงครามโลก

ระหวางชวงทผมเรยน ต.ม.ธ.ก. นนราว พ.ศ. 2๔๘๕-2๔๘๖ เปนชวงทสถานการณ

สงครามโลกครงท2ยงคกรนยงมเครองบนมาทงระเบดในมหาวทยาลยแถวๆ สนามฟตบอลบาง

ตกโดมบางบางครงมหาวทยาลยตองสงปดชวคราวใหลภยออกนอกมหาวทยาลย

บรเวณตกคณะรฐศาสตรในปจจบน เปนคายเชลยศก แตกเปนคายเชลยศกทมไวชวย

พวกพนธมตรทต�ารวจจบไดเพราะถาสงไปใหญปนกจะโดนซอม

บรรยากาศสงครามระหวางเรยนน ยงมมาถงชวงเรยนระดบมหาวทยาลย เพอหลบภย

ในชวง 2๔๘๗-2๔๘๘ ตอนนนเรยนในโรงจาก เรยน ๆ อย หวอมากตองวงกนอตลดเพอ

หลบภย

ชวงระหวางสงครามน แมกระทงตอนทอยทบานชวงเวลากลางคนยงมเครองบนบนมา

ทงระเบดทหนาบานผม ซงใกลคลองประปา เพราะเครองบนเขาใจผดวาเปนคลองเปรมประชากร

ทเปนทตงของกรมคลงแสงทหารบก

กาวส มธก.

หลงจากเรยนจบ ต.ม.ธ.ก. แลว กผานขนไปเรยนในระดบมหาวทยาลย ในตอนนน

มหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมองมเพยง2คณะคอคณะธรรมศาสตรบณฑตและคณะ

พาณชยศาสตรและการบญชผชายสวนใหญกเลอกเรยนธรรมศาสตรบณฑตสวนผหญงสวนใหญก

เลอกเรยนดานพาณชยศาสตรและการบญช

หลกสตรธรรมศาสตรบณฑตทผมเรยนนน ผมเหนวาเปนหลกสตรทมประโยชนมาก

เพราะไมไดเรยนแตกฎหมายอยางเดยวอยางทนกกฎหมายรนใหมสมยนเรยน แตเราตองเรยน

เศรษฐศาสตรเบองตนหลกเศรษฐกจลทธเศรษฐกจไปจนถงความรเรองการเมองขนพนฐาน

อยางวชาเกยวกบเศรษฐศาสตรกเรยนแบบถกเถยงกบอาจารยทองเปลวกนอยางเขมขน

อาจารยของมธก.ทานอนๆทผมจ�าไดดกเชนอาจารยถนดคอมนตรซงเปนอาจารย

ทมกระดาษชนเดยวแตบรรยายได2ชวโมงอาจารยบญมาวงษสวรรคซงทานสอนเศรษฐศาสตร

ไดเขาใจงายโดยทานอาศยต�าราของอาจารยทองเปลวแตน�ามาถอดเปนภาษางายๆเขาใจงาย

เพอนรวมรนทเรยนธรรมศาสตรบณฑตในรนผมนน มเพยงคนเดยวทสามารถเรยนจบ

ไดใน๓ปครงสวนผมอยประเภทเรยนจบไดใน๔ปตอนนนคนทจบ๔ปม๑๘คนมผมรวม

อยดวยแลวกมธานนทรกรยวเชยรประภาศนอวยชยเปนตน

7. �������������������� - ���� 5.indd 216 18/2/2554 13:18:41

2๑๗มารตบนนาค

ชวต กจกรรมและการงานระหวางเรยน มธก.

ในชวงเปนนกศกษาปรญญามธก.แลวนนผมมกจกรรมท�าอยหลากหลายทงกจกรรม

นกศกษาคอเปนประธานนกศกษาและเปนหวหนาคณะนกศกษาปรญญาโทเอก

ดานการท�างาน กเคยท�างานหารายไดพเศษเปนพนกงานชวคราวหอสมดมหาวทยาลย

เปนผชวยบรรณารกษ ตงแตในชวงค�าจนถงประมาณ ๔ ทม ซงตอนนนหองสมดยงตงอยท

ตกโดม

แลวผมกไปสอบเขาเปนเสมยนกรมปศสตวซงตงอยทถนนพระอาทตยเมอเขาท�างาน

เชากไปฟงเลคเชอร พอ ๘ โมงกวา ๆ กรบกลบมาท�างาน พอถงบายสามโมงกวากออกจากท

ท�างานไปซอมรกบเงนเดอนเสมยนตอนนนรบเดอนละ๗๐บาทแตเงนเดอนๆหนงเกอบไมพอ

เพราะกรมปศสตวอยใกลมหาวทยาลยเพอนๆกพากนไปกนขาวและเซนชอไวพอเงนเดอนออก

หกลบกลบหนแลวกอยในระดบไมพอใช

จนกระทงเรยนจบปรญญาตรในป พ.ศ. 2๔๙๐ กไปสอบเขากระทรวงยตธรรมได

ในต�าแหนงจาศาลหรอเจาหนาทพทกษทรพยฐานะทางการเงนกดขนในระดบใชจายไมตดขด

เมอจบระดบปรญญาตรแลว ผมกศกษาตอในระดบปรญญาโท ตอนนนท�าหนาทเปน

ประธานนกศกษาดวยท�างานดวยเปนนกกฬารกบดวย

วนหนงในเหตการณทมหาวทยาลยถกยดพลโทสวสดส.สวสดเกยรตซงเปนรกษาการ

ผประศาสนการ พดกบนกศกษาวา จะใหยายมหาวทยาลย โดยจะใหเงน ๕๐ ลานบาท ผมกลก

ขนโตวา “๕๐ ลานนนสรางสวมในกรงเทพฯ ยงไมพอเลย จะไปสรางมหาวทยาลยใหม มนสราง

ไมไดหรอก” พระดลยภาค สวมนต ซงเปนปลดกระทรวงยตธรรมและเปนกรรมการผทรงคณวฒ

กพดกบผมวา“มารตกลบไปท�างานเดยวน”ผมกโตกลบวา“ตอนน๘นาฬกาครบงานราชการ

ท�า๙โมงตอนนผมท�าหนาทประธานนกศกษา๙โมงผมเปนขาราชการ”รงขนทานกจะยายผม

ไปแมฮองสอน ผมกเขยนจดหมายลาออกเลย โดยมเนอความวา “ขาพเจาประสงคจะลาออกจาก

กระทรวงยตธรรม และขอใหค�ามนวาเมอลาออกแลวจะไมขอกลบเขารบราชการอก” แตแลวทาย

ทสดผมกไดกลบไปกระทรวงยตธรรมอกแตไปในฐานะขาราชการการเมองต�าแหนงรฐมนตรแทน

ในตอนนนพอลาออกจากกระทรวงยตธรรมแลวกออกมาเปนทนายความอยกบคณเพยนมณรตน

ทนายความอาวโส ซงทานกไมคอยชอบผมทเปนนกกจกรรมสกเทาไหร ทายทสดผมกออกมา

เปดส�านกงานทนายความเองในชวงป2๔๙๘

7. �������������������� - ���� 5.indd 217 18/2/2554 13:18:41

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.2๑๘

เหตการณระหวางเปนนกศกษาเรยนปรญญาโททตองมาเผชญหนากบเหตการณทาง

การเมอง จนโดนลบชอจากทะเบยนนกศกษาและถกจบเปนผตองหาดวย ในชวงกบฏสนตภาพ

หลงจากเหตการณผานไปแลว กรางลากวาจะไดกลบไปท�าวทยานพนธใหเสรจ ท�าใหผมใชเวลา

เรยนปรญญาโทถง๕ปตงแตพ.ศ.2๔๙๐-2๔๙๕

เกยวกบทานผประศาสนการและทานผหญงพนศข

ในชวงทผมเรยนทงต.ม.ธ.ก.จนมาถงมธก.ทานผประศาสนการด�ารงต�าแหนงในรฐบาล

เปนรฐมนตรกระทรวงการคลงบางรฐมนตรกระทรวงตางประเทศบางแตทานกมาดแลธรรมศาสตร

ชวงเยน ๆ ทานกมาดกฬาบาง มการแจกรางวลทานกมา ความใกลชดในชวงนนกในลกษณะ

ไปรบรางวลทานกตบหวลบหลงมามโอกาสไดใกลชดทานผประศาสนการกคอในชวงททานอยท

ตางประเทศแลวเพราะเวลาผมมโอกาสไดไปตางประเทศกจะไปพบไปเยยมทานในชวงเวลานน

ความสมพนธอกดานทเกยวของกบทงทานผประศาสนการและทานผหญงพนศข คอ

ชวงเหตการณกบฏสนตภาพ เพราะในชวงนนผมเขยนบทความขนหลายชน เกยวกบทานปรด

และเขยนเกยวกบเหตการณททานผหญงพนศขโดนจบกม เปนเรองราวและบรรยากาศระหวางแม

ลกสนทนากน คอผมเขยนขนจากเหตการณในชวงเวลาททานผหญงร�าลากบคณปาล พนมยงค

กอนททานจะไปเมองจนเพอไปดแลทานปรด โดยตอนนนใชนามแฝงวา ผสอขาวนอย ซงทาน

ผหญงทานเดาถกวาผมเปนผเขยนในนามปากกาน

ความประทบใจและสงทผมไดเรยนรจากทานผประศาสนการคอความเปนตวของตวเอง

ความรจกคดวาอะไรถกอะไรผดรจกไตรตรองและวนจฉยถอประโยชนสวนรวมเปนหลกตดปญหา

เลกนอยออกอาจารยทานเปนแบบอยางทานเปนนกรเรมแตทานกาวไกลเกนกวายคนนทานคด

ในสงทกวางไกลทานจงมองเหนเหตการณและมกจะพยากรณเหตการณตางๆไดถกเสมอ

สายสมพนธ ต.ม.ธ.ก. - มธก.

ต.ม.ธ.ก. ทง ๘ รน ทกคนมความสามคคกน แตรนท ๕ ของผมมความชดเจนมาก

เราเกาะกลมกนมกจกรรมทานขาวดวยกนเปนประจ�าเราจดงานเลยงรนตงแตป2๕๐๗ตอนนน

ผมเปนประธานรนคนแรกมการเกบเงนไวเปนกองทนสวสดการชวยเหลอเพอนทตกยาก

เพอนต.ม.ธ.ก.ทสนทตงแตเปนนกเรยนเตรยมกมสธจนทรเสนเปนนกกฬาโรงเรยน

ดวยกน คบหากนมาเรอยจนเขาตายไปแลว นอกจากนนเพอน ๆ รนผมกมธานนทร กรยวเชยร

ประภาศนอวยชยชาญกาญจนาคพนธศลยเวชโกสทธทตอนนเสยชวตไปแลวกมโสรจสจรต

กล อนนต ยวบรณ อนดบ รองเดช ทเคยกรดเลอดประทวง เปลอง วรรณศร ทเปนกรรมการ

7. �������������������� - ���� 5.indd 218 18/2/2554 13:18:41

2๑๙มารตบนนาค

กลางพรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทยอาทรพทธสมบรณกเปนพวกซายจดทหนไปอยเมองจน

เพอนรวมรนของผมกมทงซายทงขวา

สวนเพอนสนทชวงสมยเปนนกศกษามธก.เปนเพอนนงเกาะกลมกนขาวกนเปนประจ�า

กม ประธาน ดวงรตน อดตนายกสภาทนายความ ทว กสยพงศ เปนผพพากษาหวหนาคณะใน

ศาลฏกา

ปจจบนนเพอน ๆ ต.ม.ธ.ก. รวงโรยไปมาก ผมคดวาชมรม ต.ม.ธ.ก. สมพนธตอง

อาจจะตองจดใหเปนมลนธเพอทวาแมพวกเราตายไปลกหลานกจะไดด�าเนนการตอ

มมมองตอธรรมศาสตรในปจจบน

เรยนธรรมศาสตรสมยกอนเรามกถกมองวาเรยนอะไรไมไดแลวตองมาเรยนธรรมศาสตร

เพราะทนเปนมหาวทยาลยเปดผลจากการถกมองกท�าใหเราตอสในการสอบตางๆทดๆเราก

สอบเขาได แตกโดนกดกน เชน คนทส�าเรจการศกษาจากรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

จะไดเปนปลดตร สวนธรรมศาสตรบณฑตใหเปนแคปลดจตวา อยางจะไปเปนต�ารวจกตองเปน

พลต�ารวจกอน

ธรรมศาสตรสมยนนกศกษาขาดจตวญญาณความเปนธรรมศาสตรไปมากเพราะนกศกษา

ตงหนาตงตาเรยนอยางเดยวอาจจะเปนเพราะในปจจบนไมมเหตการณอะไรไปบบคนเหมอนอยาง

ในอดต มหาวทยาลยกลายเปนมหาวทยาลยชนน�า แตขาดเอกภาพ ไมมเปาหมายวาจะตอส

เรองอะไร แตผมกหวงอยากใหมจตวญญาณ เพราะรนพวกผมถาตายกนหมด มนกไมมอะไร

เหลอแลว อยากใหคดถงประวตศาสตรธรรมศาสตรวาทยนหยดมาไดทกวนน เพราะคนรนเกา ๆ

ไดตอสไวนกถงสงเหลานไวเปนขอเตอนใจ

มหาวทยาลยธรรมศาสตรตองมจดยนความเปนกลาง คอ ยนหยดในความเปนกลาง

และความถกตอง สงไหนผดกวาผด สงไหนถกกตองวาถก ในทางวชาการกตองเปนผน�า ในทาง

ความคดเหนตอสงคมกตองมความถกตอง

หมายเหต ประวตสวนตวและการท�างานบางสวนศาสตราจารยมารตบนนาคใหอานเพมเตมในบนทก...อดต

แหงความทรงจ�า

7. �������������������� - ���� 5.indd 219 18/2/2554 13:18:41

เลาเรองจากเรองเลา

ก�าเนด ต.ม.ธ.ก.

หลงจากทมหาวทยาลยธรรมศาสตรเปดตลาดวชาในป ๒๔๗๗ มผมาสมครเขาศกษา

กวา ๗๐๐๐ คน เมอท�าการสอนไปไดสามป ในป พ.ศ. ๒๔๗๙ มหาวทยาลยเปดแหงนกม

“ธรรมศาสตรบณฑต” หรอ “ธบ.” รนแรก ในขณะเดยวกนมหาวทยาลยกไดพบความจรงวา

ในจ�านวนนกศกษาทรบเขาเรยนเกอบหมนคนในแตละรนนนมผทตองหมดสภาพการเปนนกศกษา

และถกคดชอออกไปเปน“จ�านวนมาก”เนองจากไมมพนฐานความรเพยงพอทจะเรยนส�าเรจได

ปญหาดงกลาวท�าใหมหาวทยาลยมความจ�าเปนตองหามาตรการทจะยกระดบพนความร

ของวาทนกศกษาธรรมศาสตรใหได ดวยเหตน แผนกเตรยมปรญญามหาวทยาลยธรรมศาสตร

จงถอก�าเนดขนประกอบกบในชวงเวลาเดยวกนนน “คณะราษฎร” กมความตงใจทจะ “ปรบปรง”

การศกษาของราษฎรใหสอดคลองกบระบอบการปกครองประเทศแบบใหมและตองการจดการศกษา

ในระดบกอนมหาวทยาลยเพอเตรยมความพรอมและปพนฐานกอนทจะเขาไปเรยนในมหาวทยาลย

ดวยเชนกนจงไดมการประกาศ...

“แผนการศกษาชาตพทธศกราช๒๔๗๙ก�าหนดระเบยบการศกษาไววานกเรยนทจบ

ชนมธยมศกษาปท ๖ ใน พ.ศ. ๒๔๘๐ ถอวาจบประโยคมธยมสมบรณ ถาประสงคจะเขาเรยน

ในระดบอดมศกษา จะตองเรยนส�าเรจชนเตรยมอดมศกษากอน ในเวลานนมสถานศกษาเปดรบ

นกเรยนเขาเรยนตอในชนเตรยมอดมศกษารวม ๔ แหง คอโรงเรยนนายรอย โรงเรยนนายเรอ

โรงเรยนเตรยมอดมศกษาของจฬาลงกรณมหาวทยาลยและโรงเรยนเตรยมปรญญาของมหาวทยาลย

วชาธรรมศาสตรและการเมอง(ต.ม.ธ.ก.)”(ค�าบอกเลาจากสพงศเพญจนทรต.ม.ธ.ก.รน๑)

แมจะมการก�าหนดระเบยบการศกษาไวเชนน แตโรงเรยนส�าหรบชนเตรยมนนมเฉพาะ

สแหงนเทานนและทง๔แหงลวนอยในจงหวดพระนครนกเรยนจากตางจงหวดทมความตองการ

เรยนตอในระดบทสงกวาชนม.๖จงมความจ�าเปนตองเดนทางเขามาศกษาตอในกรงเทพฯเพราะ

การศกษาชน ม.๗-๘ นนถกยบไป และดวยเหตนเองทท�าใหแผนกเตรยมปรญญามหาวทยาลย

วชาธรรมศาสตรและการเมองมความหลากหลายของผเรยนทงในแงของฐานะการเงนฐานะทาง

สงคมและจงหวดบานเกดเชน

8. ����������.indd 220 18/2/2554 13:11:55

๒๒๑เลาเรองจากเรองเลา

“ผมชอ(ม.ร.ว.)ถนดศรสวสดวตน เปนลกชายคนแรกของหมอมเจรญและหมอมเจา

เฉลมศร สวสดวตน ผมเกดทวงสระปทม วงนเดมเปนวงของสมเดจพระพนวสสาอยยกาเจา

ซงเปนยาของในหลวงและเปนพสาวของปผม(สมเดจพระเจาบรมวงศเธอกรมพระสวสดวตนวศษฏฯ)

ผมกเรยกสมเดจพระพนวสสาฯวา สมเดจยาเหมอนกน สมเดจยาชบเลยงผมตงแตเปนทารก

เพอใหเปนขาหลวงของรชกาลท ๘ กบรชกาล ๙ หรออกนยหนงกคอใหเปนเพอนเลนในวยเดก

เพราะโดยสายเลอดเรากเปนญาตกน”(ค�าบอกเลาจากม.ร.ว.ถนดศรสวสดวตนรน๖)

“ดฉนชอจ�าปน นามประทาน เปนคนกรงเทพฯ โดยก�าเนด เกดในรวในวง สมยเดกม

ชวตทคอนขางสะดวกสบายมากเพราะดฉนเปนลกของหลวงสนตสรรพกฤษวชาญซงเปนเจากรม

ในสงกดของกรมพระสวสดสวสดวฒน(สมเดจพระเจาบรมวงศเธอกรมพระสวสดวตนวศษฏฯหรอ

พระองคเจาชายสวสดโสภณ)เสนาบดกระทรวงยตธรรมซงเปนพระบดาของพระนางร�าไพพรรณและ

เปนปของม.ร.ว.ถนดศรสวสดวตนเพอนของดฉน”(ค�าบอกเลาจากจ�าปนนามประทานรน๖)

“คณพอของผมคอพระยาอนศาสนจตรกร(จนทรจตรกร)เปนจตรกรเปนนายกองเสอปา

พรานหลวงเปนเจากรมมหาดเลกหลวงและเปนองคมนตรสมยรชกาลท๖”(ค�าบอกเลาจากเดอน

จตรกรรน๒)

“บานผมเปนตระกลชาวนาแตกไมใชชาวนาทยากจนเสยทเดยวมททางท�ากนพอสมควร

ถอเปนชนชนกลางทพษณโลกพอแมท�าไรท�านาทอดแหปลกขาวเลยงววเลยงควายท�ามาหากน

แบบชาวบาน”(ค�าบอกเลาจากสมผสพงประดษฐรน๗)

“ผมเปนคนอ�าเภอก�าแพงเพชร(ปจจบนเปลยนชอเปนอ�าเภอรตภม) จงหวดพทลง

บานทอยตอนเดก ๆ ไมไดอยในตวเมองแตอยชายแดนตดตอกบสตลดานหนง และสงขลาอก

ดานหนง”(ค�าบอกเลาจากอรณภานพงศรน๔)

“ผมชอสวรรณ ดาราวงษ ผมเปนลกตาแปะคนหนงชอนายกย ดาราวงษ (แซออ)

แมผมชอนางเฮย ดาราวงษเปนคนไมรหนงสอทสามารถผลกดนจนลกคนนไดร�าเรยนหนงสอ

ในธรรมศาสตร และมหนาทการงานอนมเกยรตไดในทกวนน”(ค�าบอกเลาจากสวรรณดาราวงษ

รน๗)

ดวยความทโรงเรยนเตรยมอกสามแหงคอเตรยมนายรอยเตรยมนายเรอและเตรยม

อดมนนเปดสอบคดเลอกนกเรยนกอนโรงเรยนเตรยมปรญญาฯ๒-๓เดอนจงท�าใหนกเรยนทมา

จากตางจงหวดซงขาวสารถกกดกนดวยระยะทาง บางครงกวาจะรขาวโรงเรยนเตรยมทงสามแหง

ขางตนกปดรบสมครไปเรยบรอยแลว หรอตอใหรขาวกอาจจะเดนทางมาสอบไมทนเพราะการ

คมนาคมในสมยนนยงไมสะดวก

8. ����������.indd 221 18/2/2554 13:11:55

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๒๒๒

ส�าหรบนกเรยนตางจงหวดทโชคดไดรบขาวสารและเดนทางมาสอบไดทนเวลากยงตอง

พบกบขอจ�ากดในหลายๆดานเพราะหนงทงสามสถาบนดงกลาวตองมการสอบคดเลอกในวชา

คณตศาสตรและสองโรงเรยนเตรยมทหารทงสองแหงนนมการทดสอบรางกายของผเขาเรยนดวย

และสามคาเลาเรยนของโรงเรยนเตรยมทงสามแหงนนสงกวาคาเลาเรยนของต.ม.ธ.ก.มากโดยเฉพาะ

โรงเรยนเตรยมอดมศกษาของจฬาลงกรณมหาวทยาลยนนเกบคาเลาเรยนมากกวาโรงเรยนเตรยม

ปรญญาถง๒เทา

“จฬาลงกรณมหาวทยาลยในขณะนนเปนโรงเรยนของพวกลกเศรษฐมงมสวนธรรมศาสตร

เปนทางส�าหรบคนไมมทางเลอก”(ค�าบอกเลาจากปรชาพานชวงศรน๗)

นอกจากจะเกบคาเลาเรยนถกกวาทอนแลว ผทไมมเงนจรงๆ ยงสามารถขอผอนคา

เลาเรยนไดอกดวย “สมยนน ต.ม.ธ.ก. เกบคาเลาเรยนเทอมละ ๒๐ บาท และยงสามารถจาย

แบบผอนเปน๔งวดๆละ๕บาท”(ค�าบอกเลาจากสมานศกดสงวนรน๓)

นอกจากนนยงมอกสาเหตหนงคอ

“ทเดกตางจงหวดสวนใหญมาเขาโรงเรยนเตรยม สวนหนงเปนเพราะเมอจบโรงเรยน

เตรยมฯแลวสามารถรบราชการไดทนทเดกจากตางจงหวดนนสวนใหญจะมาจากภาคใตผมจ�าไดวา

ตอนนนนกเรยนเตรยมฯ มประมาณ ๑,๐๐๐ คน ในจ�านวนนนเปนเดกปกษใตเสยประมาณสก

๘๐๐ แลว เรยกวาแยะกวาเดกกรงเทพฯ เสยอก เดกกรงเทพฯนน ตองเปนพวกทตงใจจะเรยน

กฎหมายหรออยากจะเปนนายอ�าเภอกมาเขาธรรมศาสตร”(ค�าบอกเลาจากม.ร.ว.ถนดศรสวสดวตน

รน๖)

แตแมกระนนธรรมศาสตรกยงมผมฐานะสงทงทางเศรษฐกจและสงคมสงบตรหลาน

มาเรยนในโรงเรยนเตรยมปรญญาฯ อกจ�านวนหนง ซงมทงลกคหบดเศรษฐมทรพย ลกพระยา

หรอแมแตบตรหลานของราชวงศ ต.ม.ธ.ก. จงนบไดวาเปนโรงเรยนทมความหลากหลายทสด

ในยคนนกวาได

“นกเรยนต.ม.ธ.ก.สมยนนมความหลากหลายในเรองฐานะมพวกทมาจากตางจงหวด

มาอยวดกมาก เขาไมมอะไร ถาไมใหโอกาสเขาเขารบการศกษา กไมมโอกาส ธรรมศาสตรให

โอกาสใหการศกษาทจะเปนพนฐานของอนาคตเปดทางใหมอาชพพวกนเขาจะรกธรรมศาสตรมาก”

(ค�าบอกเลาจากโอวาทสทธวาทนฤพฒรน๓)

การรบเขาเรยน

ต.ม.ธ.ก. ไดรบการจดตงขนตามขอบงคบวาดวยการเตรยมปรญญามหาวทยาลยวชา

ธรรมศาสตรและการเมอง วนท ๒๓ มนาคม ๒๔๘๐ โดยผทจะสมครเขาเรยนตองมอายไมเกน

8. ����������.indd 222 18/2/2554 13:11:55

๒๒๓เลาเรองจากเรองเลา

๒๐ปบรบรณเปนผมความประพฤตเรยบรอยทสอบไลไดประโยคมธยมบรบรณ(ม.๖)ตามแผน

การศกษาแหงชาตป๒๔๗๙หรอเทยบเทาและตองมผรบรองคนหนงและนบจากนไปผทจะเขา

เปนนกศกษาในมหาวทยาลยธรรมศาสตรจะตองเปนผทมความพรอมในการศกษาในระดบมหาวทยาลย

มากวาทผานมา

และเนองจากในพระราชบญญตมหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมองฉบบท ๒

พ.ศ.๒๔๘๐ไดระบวาผทจะสมครเขาเรยนจะตองเปนผส�าเรจการศกษาระดบเตรยมปรญญาจาก

แผนกเตรยมปรญญามหาวทยาลยธรรมศาสตรและการเมองนกศกษาเตรยมฯจงสามารถเขาเรยน

ในมหาวทยาลยธรรมศาสตรฯไดเลยโดยไมตองสอบ ในขณะทบคคลอนจะตองสอบวดความรตาม

มาตรฐานทหลกสตรเตรยมปรญญาฯไดก�าหนดไว

“วนท๖มถนายน๒๔๘๑เปนวนทโรงเรยนเตรยมปรญญาเปดภาคเรยนทานผประศาสน

การมหาวทยาลยไดกรณาเปนประธานท�าพธเปดภาคเรยนในหองประชมของโรงเรยนเตรยม

(เปนตกเกาชนเดยวเวลานรอไปแลว) ทานผประศาสนการใหโอวาทแกนกศกษาเตรยมปรญญา

แจกสมดกระดาษ(ฝกเขยน)แฟมและหนงสอหนงหาหนาทพลเมองแกนกศกษาคนละชดทกคน

พรอมสมผสมอกบนกศกษาทละคนเรยงตามรายชอทสอบไดจนครบ”(จากบทความเตรยมปรญญา

รนแรกพ.ศ.๒๔๘๑ในหนงสอเตรยมปรญญาร�าลกโดยประภสสรลมวงศรน๑)

ในการนผประศาสนการปรดพนมยงคใหเรยกผทเขามาศกษาในแผนกเตรยมปรญญาวา

นกศกษาเพอใหส�านกวาพวกเขาโตเปนผใหญแลว

การคดสรรครโรงเรยนเตรยม

“นายปรดขณะนนนอกจากเปนผประศาสนการแลวยงด�ารงต�าแหนงเปนรฐมนตรวา

การกระทรวงการตางประเทศดวย ไดเชญบรรดาผทรงคณวฒมาประชมหารอในการจดหลกสตร

เพอใหนกเรยนต.ม.ธ.ก.มความรอบรในวชาการตางๆซงสามารถทจะไปประกอบอาชพแมมได

เรยนตอในระดบมหาวทยาลย...นายปรดไดเลอกสรรครผสอนทมความรความสามารถสาขาวชา

ตาง ๆ อาท ครวชาภาษาไทย ภาษาบาล และวชาศลธรรมจรรยานน บางทานมอดตสมณศกด

หลายทานเปนเปรยญ ๙ ประโยค ครวชาโบราณคดกเปนผเชยวชาญดานประวตศาสตรและ

โบราณคดจากกรมศลปากรครวชาภาษาองกฤษและวชาภาษาฝรงเศสกเปนขาราชการทเชยวชาญ

ดานภาษาตางประเทศจากหลายกระทรวง ครวชาสขศกษา เปนผอ�านวยการโรงพยาบาลในสงกด

กระทรวงสาธารณสขสวนวชาดรยางคศาสตรนนไดแกพระเจนดรยางคซงเปนบรมครดานดนตร

ในขณะนน”(ทานผหญงพนศขพนมยงคเขยนไวในหนงสอ“ต.ม.ธ.ก.๖๐ป”)

8. ����������.indd 223 18/2/2554 13:11:55

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๒๒๔

รายชอคณะครโรงเรยนเตรยมปรญญามหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมอง

นายปรดพนมยงค ผประศาสนการ

นายเดอนบนนาค เลขาธการ

นายวจตรลลตานนท ผชวยเลขาธการ

หลวงประเสรฐศภมาตรา ผอ�านวยการคนแรก

นายทวตะเวทกล ผอ�านวยการคนทสอง

นายอาบคอมนตร ผอ�านวยการคนสดทาย

(เคยเปนรองผอ�านวยการฝายปกครอง)

นายเสรมวนจฉยกล ผชวยผอ�านวยการ

ม.ล.แดงสประดษฐ รองผอ�านวยการฝายวชาการ

นายเสงยมวฒวย เลขานการ

นายประชมกลาหาญ ผชวยเลขานการ

สวาทอนทรสขศร พนกงานมหาวทยาลยในยคเรมแรก

หมนพฆาตทรชน(ลงสงโต,ลงโต) พนกงานรกษาความปลอดภย(อดตเพชฌฆาต

ของกรมราชทณฑ)

คณะคร

นายนารถ จนทรสนต นายอาณต ครสเตยนเซน นายเชอ ปรญญาธวช นายถนดกจ

คอมนตร(ดร.กฎหมายฝรงเศส) นายเมธ ดลยจนดา(ดร.กฎหมายฝรงเศส) นายสงา ศขะบตร

(จบจากฝรงเศส)นายบญชวยสวรรณศร(M.B.)นายกนตธรศภมงคลนายไววทยไวทยพทกษ

นายวบลย วมลประภา(รฐศาสตรจากฝรงเศส) นายสมปอง บนนาค(การทตจากฝรงเศส)

นายผานภพ บษยากร(รฐศาสตรฝรงเศส) นายยอดรก กรรณสต(Cert.Banking&Finance)

พระยาวรวทยพศาลนายประยรเยาหะรนายประสทธคณะดลกนายอารศภโรจน

ผสอนประจ�าวชาตาง ๆ (เทาทระบได)

พมพดดชวเลข นายศร(เจาของธนาคาร)นายชต(เปนรมต.ชวยฯหลงสงคราม)

ประวตศาสตรสากล นายประยรบรณะศร(จบจากฝรงเศส)นายบญยนหาญตระกล

(ฮนตระกล)

โบราณคด หลวงบรบาลบรภณฑ (ภาคสมาชกแหงราชบณฑตสถาน)

นายธนตอยโพธ(ป.๙,อธบดกรมศลปากร)

8. ����������.indd 224 18/2/2554 13:11:55

๒๒๕เลาเรองจากเรองเลา

เทคโนโลย นางสาวปรยาศรเพญม.จ.ลกษณะเลศชยางกร

ดรยางค พระเจนดรยางค (ภาคสมาชกแหงราชบณฑตสถาน) และ

นายเลกนายพรอยนายสงขอตวาศร

ภมศาสตรชนชาต ม.ล.แดงสประดษฐพ.ต.ท.กษมจาตกวณชย(เนตบณฑตองกฤษ)

สขวทยา หมอค�าหมน(ผอ�านวยการโรงพยาบาล)

วชาวรรณคด นายกมลมะลทอง(ป.๖ธรรมศาสตรบณฑต)

วชาภาษาไทย นายพรมะลทอง(ป.๗ธรรมศาสตรบณฑต)นายเชอบอนทร

(ป.๗)นายทองสบนายยนตคงสมจตร(ป.๙)

วชาภาษาบาล นายเชอบอนทร(ป.๗)นายวจตรทมาภรณ(ป.๙ เคยเปน

เจาคณวดมหาธาต) ทบ วรกณต(ป.๙) นายก(ธนต) อยโพธ (ป.๙) นายอบล เฟองประภสสร

(ป.๙)เจาคณวรวทย(สอนศาสนศาสตร)

ภาษาองกฤษ

อานเขยน และไวยกรณ นายวรวทย นายแดง คณะดลก(Matriculation,London

University)นายเกสรคณะดลก(Matriculation,LondonUniversity)นางสาวนวลนาฏอมาตยกล

นางสาวขนษฐาสามเสนม.ล.ปกทพยมาลากลนายสวฒนนลเสน(เปนพชายของนางสาวไอรน

นลเสนรน๓)

สนทนา นายโฉลกโกมารกลณนคร(B.A.Oxonออกซฟอรด)สอนเรอ

กรรเชยงใหนศ.รนแรกๆ และสอนรกบดวย)นายเค.เอลอวสนและศาสตราจารยเจ.เอฟ.ฮตเจสสน

(ดร.กฎหมายฝรงเศสและเนตบณฑตองกฤษ)นายเอดดวด(เอดเวรด)สอนสนทนา

ภาษาฝรงเศส

อานเขยน และไวยกรณ นายสมปอง บนนาค นายอาบ คอมนตร น.ส.นวลจนทร

ณ ปอมเพชร(Cert.deE.P.P.F.E. จากฝรงเศส) นายสวทย บวรวฒนา นายนารถ สนโดษ

นายหลวงพรชพสดารนายมานพศรนท

สนทนา มาดามอภย พนทโยธน หมอมแมร ชยางกร สอนสนทนา

มาดามสวสด(ภรรยาพลโทสวสดส.สวสดเกยรตสอนการแสดงดวย)นายสบสวสดบนนาค

จะเหนไดวาคณาจารยของโรงเรยนเตรยมฯแหงนไดรวมรวมเอาผทรงคณวฒในแขนง

ตาง ๆ ทงไทยและตางชาต อยางยากทจะหาสถานศกษาใดในสมยนน(หรอแมแตในสมยน)

เทยบได

8. ����������.indd 225 18/2/2554 13:11:55

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๒๒๖

จ�านวนนกศกษา

รน๑เขาเรยนพ.ศ.๒๔๘๑ส�าเรจเมอพ.ศ.๒๔๘๒ จ�านวน ๑๘๐คน

รน๒เขาเรยนพ.ศ.๒๔๘๒ส�าเรจเมอพ.ศ.๒๔๘๓ จ�านวน ๓๑๑คน

รน๓เขาเรยนพ.ศ.๒๔๘๓ส�าเรจเมอพ.ศ.๒๔๘๔-๘๕จ�านวน๒๔คน

รน๔เขาเรยนพ.ศ.๒๔๘๔ส�าเรจเมอพ.ศ.๒๔๘๕-๘๖ จ�านวน ๗๔๗คน

รน๕เขาเรยนพ.ศ.๒๔๘๕ส�าเรจเมอพ.ศ.๒๔๘๖-๘๗ จ�านวน ๘๑๗คน

รน๖เขาเรยนพ.ศ.๒๔๘๖ส�าเรจเมอพ.ศ.๒๔๘๗-๘๘ จ�านวน ๑๑๑๙คน

รน๗เขาเรยนพ.ศ.๒๔๘๗ส�าเรจเมอพ.ศ.๒๔๘๘-๘๙ จ�านวน ๑๒๔๑คน

รนอบลราชธานเขาเรยนปพ.ศ.๒๔๘๗ส�าเรจเพอปพ.ศ.๒๔๘๘จ�านวน๑๐๒คน

รน๘เขาเรยนพ.ศ.๒๔๘๙ส�าเรจเมอพ.ศ.๒๔๘๙-๙๐ จ�านวน ๕๐๐คน

รวม๕๕๔๑คน

เนองจากผประศาสนการเหนวาโรงเรยนเตรยมปรญญาธรรมศาสตรเปนโรงเรยนเตรยม

แหงสดทายทเปดรบสมครนกเรยนทเหลอจะไมมทจะไปการรบสมครนกศกษาในเกอบทกรนจะม

การขยายโควตาการรบเขาเรยนเสมอเชนในรนแรกเดมทมการก�าหนดจ�านวนไวเพยง๑๕๐คน

แตภายหลงกไดเพมเปน๑๘๐คนหรอในรนท๗ซงมการเพมโควตาถงสามรอบ

“นกเรยนเตรยมปรญญามหาวทยาลยธรรมศาสตรรน๗นนมการเปดสอบเพยงครงเดยว

แตมการประกาศรบเปนนกเรยนถง๓ชวงชวงแรกรบเขามาเพยง๕๐๐คนพวกผมทมาดผลสอบ

เขาเหนเขาตดกระดาษไว๓-๔ชดแลวไมเหนชอตวเองกใจเสยกนพอสมควรเพราะตอนนธรรมศาสตร

คอความหวงสดทายแลวตอนนนเจาหนาททเปนคนมาตดประกาศชอครจ�าปนซงเปนรนพโรงเรยน

เตรยมรน ๖ แกยงสาวพรงอยเลย แกบอกวา “ใครผดหวงวนนพรงนลองมาฟงอกเทยวหนงนะ

คอยมาฟงใหด”รงขนกมรายชอผมสทธเขาเรยนเพมอก๕๐๐คนและมการประกาศวาเปนรอบ

สดทายแลวแตผมกยงไมตดในรายชอชดทสองนอกตอนนนคดวาคงตองหาทางไปเรยนทอนแลว

แตในทสดกมการประกาศรายชอครงท๓และผมกไดเขาเปนนกเรยนเตรยมรนท๗กบเขาดวย”

และเนองจากจ�านวนนกศกษาในแตละรนนนมจ�านวนไมเทากนในรนแรกๆ นนมจ�านวน

คนนอยจงจดใหเรยนกนหองละประมาณ๓๐คนและเมอนกศกษามเพมมากขนจ�านวนหองและ

จ�านกเรยนในแตละหองจงคอยๆมากขนไปจนถง๒๔หองๆละเกอบ๕๐คนในรนท๗ซงม

นกศกษาถงเกอบ๑๒๐๐คน

8. ����������.indd 226 18/2/2554 13:11:55

๒๒๗เลาเรองจากเรองเลา

การจดหองเรยน

แมจะไมตองสอบคดเลอกใหผานเกณฑการรบเขาเรยน อยางไรกด ผทจะเขาศกษา

ในแผนกเตรยมปรญญามหาวทยาลยธรรมศาสตรและการเมอง จะตองสอบวดความรเพอสะดวก

แกการจดหองเรยนตามกลมคะแนน และเพอความสะดวกในการเรยนการสอน โดยในการสอบวด

ความรแรกเขานจะมการสอบวชาภาษาไทย วชาหนาทพลเมองและศลธรรม วชาภมศาสตรและ

ประวตศาสตร และวชาภาษาองกฤษหรอฝรงเศสโดยในสองภาษานจะเลอกสอบภาษาใดภาษาหนง

หรอสอบทงสองภาษากไดโดยใชเวลาสอบสองวนวนละ๒วชา

ส�าหรบการสอบของโรงเรยนเตรยมปรญญาฯ นน ส�าหรบนกศกษาทมาจากตาง

จงหวดแลว

“วธสอบกแปลกไปกวาการสอบไลทขาพเจาเคยสอบในโรงเรยนเกาของขาพเจา ตงแต

ขาพเจาสอบไลในโรงเรยน “บานนอก”กระดาษ(ฟลสแกป)น�าหมกปากกาตองเตรยมหาเอาไป

แตการสอบคดเลอกในครงนไมตองเตรยมเอาอะไรไปเลย กระดาษ น�าหมก ปากกา(เบอร ๕)

มหาวทยาลยจดไวใหพรอมเสรจพอเขาประจ�าทนงสอบเรยบรอยไมทนจะลงมอตอบมคนงานของ

มหาวทยาลยยกแกวน�าแขงใสน�าชามาเสรฟให๑แกวทโรงเรยน“บานนอก”ของขาพเจาอยาวา

แตจะเอาน�ามาเสรฟใหถงโตะเลย แมกระหายน�าระหวางสอบกออกไปดมไมได ตอบใหเสรจสง

กระดาษค�าตอบเสยกอนจงคอยออกไปดมน�าน�าแขงใสชาทคนงานน�ามาเสรฟนท�าคณประโยชนให

ขาพเจาอยางหนงคอ คดค�าตอบไมออก ตอบไมได กนงดมน�าชาแกขวยไปกอน”(จากบทความ

“เตรยมปรญญารนแรก”ในหนงสอ“ต.ม.ธ.ก.รน๑พทธศกราช๒๔๘๑”โดยประภสสรลมวงศ

รน๑)

ในปแรกมการแบงนกศกษาออกเปน๗หองหองหนงม๓๐คนมหองกขคงจ

สวนอกสองหองเปนนกศกษาสมทบซงไมนานกไดเปนนกศกษาภาคปกต และกลายเปนหอง ฉ

หองเดยวอนงในปแรกของการเรยนชอหองจะเปนตวอกษรกขค...และเมอขนป๒จะมการ

เปลยนเปนหอง๑๒๓...จนมาในรนท๔จงไดมการใชตวเลขทงในชนปท๑และ๒

ในปแรกน ผทสอบไดคะแนนดในรอบคดเลอกประมาณ ๓๐ คนแรกจะกระจายไปเปน

หวหนาหมวดรองหวหนาหมวดและหวหนาหมตามหองตางๆแตในปตอมาไดมการปรบใหแตละ

หองเรยงตามล�าดบคะแนนคอท๑-๓๐อยหอง๑ท๓๑-๖๐อยหอง๒เรอยไป

ในจ�านวน ๓๐ คนของแตละหอง มการแบงนกศกษาออกเปน ๔ หม ๆ ละ ๖ คน

นงเรยงกนแถวละ๓คนมหวหนาหมอก ๑ คนนงขางหลงหมของตนคอยควบคมดแลลกหม

หมท ๑ อยตอนหนาดานซาย หม ๒ อยตอนหนาดานขวา หม ๓ อยตอนหลงดานซาย และ

8. ����������.indd 227 18/2/2554 13:11:55

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๒๒๘

หมท ๔ อยตอนหลงดานขวา และมหวหนาหมวด(หวหนาชน) คอยดแลหวหนาหมอกทหนง

มต�าแหนงนงอยหลงสดระหวางหมท ๓และ๔นอกจากนนกยงมรองหวหนาหมวดนงกลางหอง

เพอคอยชวยเหลอหวหนาหมวดควบคมดแลความเรยบรอยในหอง

หวหนาหมมหนาทเขยนรายงานตามฟอรมของมหาวทยาลยวาในวนหนงมลกหมมาเรยน

ลากจลาปวยหรอขาดกคนแลวน�าเสนอตอหวหนาหมวดเพอรวบรวมสงตอกองอ�านวยการอกทหนง

รายงานนตองท�าทกวนวนละ ๒ เวลา คอ เชาและบาย นกศกษาทมาเรยนแลวตองการออกนอก

บรเวณมหาวทยาลยตองเสนอใบลาตอหวหนาหมหวหนาหมเซนชอรบทราบแลวเสนอหวหนาหมวด

เซนชอรบทราบแลวจงเสนอกองอ�านวยการเมอผอ�านวยการหรอเลขาผอ�านวยการเซนชออนญาต

แลว จงจะออกนอกบรเวณก�าแพงมหาวทยาลยได โดยหากไมมใบอนญาตน หมนพฆาตทรชน

หรอลงสงโตจะไมมวนปลอยใหนกศกษาเลดรอดออกไปได

(เรยบเรยงจาก“เตรยมปรญญารนแรกพ.ศ.๒๔๘๑”โดยประภสสรลมวงศในหนงสอ

ต.ม.ธ.ก.รน๑พทธศกราช๒๔๘๑๘ธนวาคม๒๕๐๖)

นอกจากนนตงแตรนท๒เปนตนมาทางโรงเรยนเตรยมไดจดหองพเศษซงเปนหองท

คดเลอกเอานกศกษาทเลอกสอบเขาโดยใชวชาภาษาฝรงเศสมาเรยนรวมกน

“เมอเขาไปเรยนอยในโรงเรยนเตรยมฯ ผมถกจดใหไปอยหอง ฐ ซงเปนหองพเศษ

ส�าหรบนกเรยนทจบสายฝรงเศสลวนซงทงหมดกมแคนกเรยนอสสมชญกบเซนตคาเบรยลสองโรง

เทานน...หอง ฐ เปนหองสดทายของตกโดมซงตอนนนยาวไปจนถงประตออกจากมหาวทยาลย

ดานทาพระจนทรตอนนนเราไดศาสตราจารยเจเอฟฮตเจสสนเปนครประจ�าชนรบหนาทสอนเปน

ภาษาองกฤษใหพวกเราเปนพเศษ เพราะโรงเรยนเขารวาเดกทจบสายฝรงเศสมานน สวนใหญยง

ไมเคยไดเรยนภาษาองกฤษมาแมแตนอย คอในขณะทเพอนหองอนตองเรมเรยนฝรงเศส เราเอง

กตองเรยนภาษาองกฤษตงแตขนพนฐานเลยเชนเดยวกน”(ค�าบอกเลาจากเดอนจตรกรรน๒)

หลกสตร

นกศกษาเตรยมปรญญาฯจะตองเรยนสปดาหละ ๖ วน(เวนวนอาทตย) วนละเกอบ

๑๐ชวโมงคอตงแตเวลา๘.๐๐น.-๑๗.๒๐น.แตละคาบเรยนใชเวลา๑ชวโมงระหวางคาบเรยน

จะมการพก๑๐นาทซงจะมครประจ�าหองคอยควบคมใหอยในความเรยบรอยตอนกลางวนพกเทยง

หนงชวโมง นกศกษาเตรยมฯทงหลายจะกรกนไปเขาควทโรงอาหาร ทงนในแตละวนจะมชวโมง

วางรวมอยดวยเพอใหนกศกษาไดผอนคลาย ส�าหรบนกศกษารนแรก ๆ นนทางโรงเรยนไดจดให

มการแจกนมถวเหลองในชวงบายกอนวชาพละศกษาซงเปนวชาสดทายกอนเลกเรยน โดยจะม

8. ����������.indd 228 18/2/2554 13:11:55

๒๒๙เลาเรองจากเรองเลา

ครพละศกษามาน�าท�ากายบรหารสวนวนเสารนนไมมวชาพละศกษานกศกษาเตรยมจะไดกลบบาน

เรวกวาปกตครงชวโมง

ในชนปท ๑นกศกษาจะตองเรยนภาษาไทยภาษาบาลภาษาองกฤษภาษาฝรงเศส

ศลธรรมและจรรยาภมศาสตรเศรษฐกจโบราณคดพลศกษาดรยางคศลปและสขวทยา

ปท๒จะตองเรยนภาษาไทยศาสนศาสตรภมศาสตรแสดงชนชาตประวตศาสตรสากล

ปรชญาพลศกษาดรยางคศาสตรชวเลขพมพดดหลกภาษาละตนภาษาองกฤษภาษาฝรงเศส

และเทคโนโลย

จากหลกสตรทง ๒ ปจะเหนไดวา แผนกเตรยมปรญญาฯ นนเนนความส�าคญของ

วชาทางดานภาษาศาสตรเปนอยางมาก

“แผนกเตรยมปรญญาฯมความประสงคทจะใหผทส�าเรจการศกษาของแผนกเตรยม

ปรญญาฯไดมความรแตกฉานในภาษาไทยและภาษาตางประเทศเปนอยางด จงไดมแนวสอนหนก

ไปในทางภาษา การเรยนภาษาเพอจะใหเขาใจซาบซงและใชไดดนน จงจ�าตองไดเรยนถงมล

รากเดมของภาษานนๆ ดวยดงนจงไดจดใหมการศกษาภาษาบาลภาษาละตนและประวตวรรณคด

ประกอบการเรยนภาษาไทยและภาษาตางประเทศดวย ทงนเพอใหผไดส�าเรจไปจากแผนกเตรยม

ปรญญาพอทจะสามารถใชต�าราตางประเทศไทย ซงจะเปนประโยชนอยางมากในการศกษาในชน

ปรญญาของมหาวทยาลย”(วจตรลลตานนทจาก“ชนชมนมต.ม.ธ.ก.๒๔๘๙”)

ทงนตองเขาใจบรบททางดานวชาการในสมยนนซงขาดแคลนต�าราวชาการทเขยนขน

หรอไดรบการแปลใหเปนภาษาไทย ภาษาจงเปนเครองมอทส�าคญทสดทจะรบรองไดวานกศกษา

ทจะเขาไปเรยนในระดบอดมศกษาของมหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมองจะสามารถอาน

ต�าราตางประเทศไดดวยตวเองนกศกษาต.ม.ธ.ก.หลายๆ ทานทไดดบไดดในชวตกเพราะพนฐาน

ทางภาษาจากต.ม.ธ.ก.โดยเฉพาะคณปการตอการสอบชงทนไปศกษาตอตางประเทศ

แตแมจะมความตงใจใหนกศกษาไดเรยนวชาภาษาละตนแตนกศกษาต.ม.ธ.ก.ตงแต

รน๔ เปนตนไปกลบไมไดเรยนวชาภาษาละตน เนองจากศาสตราจารย เจ.เอฟ.ฮตเจสสนซง

เปนผสอนวชานแตเพยงผเดยวถกควบคมตวเปนเชลยในปลายป ๒๔๘๔(๑๘ ธนวาคม ๒๔๘๔-

๑๐เมษายน๒๔๘๘)

แมจะมวชาทหลากหลายเปนอยางมาก แตวชาทใหประโยชนตอเหลานกศกษาเตรยมฯ

อยางคาดไมถงมากทสดกคอวชาชวเลขพมพดดและวชาระเบยบราชการ

“ในชวงเวลาทท�างานเปนเสมยนนวชาพมพดดและชวเลขทไดร�าเรยนมาจากต.ม.ธ.ก.

นนชวยผมไดมากเหลอเกน ท�าใหสามารถท�างานไดเปนอยางด แมวาตอนทเขาท�างานพมพดด

8. ����������.indd 229 18/2/2554 13:11:55

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๒๓๐

ทใชในกระทรวงตางประเทศจะเปนรนเกากวาทใชเรยนในโรงเรยนกตาม”(ค�าบอกเลาจาก โอวาท

สทธวาทนฤพฒรน๓)

“ผมเขาไปท�างานไดเพราะวชาหนงซงทเตรยมธรรมศาสตรสอนและคนกไมคอยสนใจเทาไร

วชานนกคอวชาชวเลขซงมนคลาย ๆ กบความสามารถในการใชคอมพวเตอรสมยน แตสมยนน

มนไมมคอมพวเตอร เทปมนกยงไมม แตใครพมพดดหรอจดชวเลขไดกจะมประโยชนมาก และ

คนทตองการใชงานเรากคอคนทมหนาทการงานระดบส�าคญคอส�าคญระดบทพดแลวตองใหคนจด

เชน รายงานการประชม หรอค�าสงตาง ๆ...ความรวชาชวเลขทไดจากเตรยมท�าใหผมไดมโอกาส

ทใกลชดกบบคคลระดบสงมาก เชนวาผมเขาท�างาน ผมกไดเปนหนาหอง เปนคนจดlecture

อาจารยไพโรจน ชยนาม...เยน ๆ ทานจะเอาหนงสอมาเรยง ๆ กางแบไว แลวทานกเดนไป

เดนมา ปากทานกพดทสงททานจะเขยนเปนกฎหมายรฐธรรมนญ ผมกเปนคนจดชวเลข และผม

เปนคนพมพอก เรากไดความรไปดวยในขณะนน เมอพมพตนฉบบใหทานเสรจผมตองมาสง

ตนฉบบทโรงพมพของมหาวทยาลยททาพระจนทรซงอยตรงใกลๆ คณะรฐศาสตรเกา และผมกม

หนาทตองมาตรวจปรฟอกรอบตกลงเวลาสอบกเหมอนไมตองอานหนงสอเพราะผมคอคนฟงจด

พมพและตรวจปรฟหนงสอททกคนตองอานสอบอยแลว

ตอนทผมไปรบราชการทกระทรวงตางประเทศใหมๆ ประมาณสองปตอมากมเหตการณ

คลายกนอกตอนนนคณพอของคณกนตธรศภมงคลเปนอธบดกรมการเงน(ซงตอนหลงผมกได

มาเปนอธบดกรมน)กเรยกผมไปจดแบบเดยวกนนตกลงวชากฎหมายระหวางประเทศททานสอน

เวลาสอบผมไมตองท�าอะไรเลย เพราะมนผานห ผานมอ และผานตามาหลายเทยวและทกตว

อกษร เพราะฉะนน ตอนทมาสอบแขงขนเพอทจะไปเมองนอก ทน ก.พ. สงเหลานผมแทบจะ

ไมตองดเลยเพราะต�าราทคนอนเขาอานมาสอบกนนนเราท�าออกมาทกตวเหนไหมวาจากชวเลข

ซงเปนวชาทดเหมอนไมไดเรองกลายเปนประโยชนอยางคาดไมถง เพราะฉะนนสงทเรยนจาก

เตรยมฯธรรมศาสตรนนเปนสงทชวยเราโดยไมรตว”(ค�าบอกเลาจากอรณภานพงศ)

“ผมเองกไดวชาพมพดดนเองทท�าใหชวตกาวหนามาจนทกวนน ทผมสอบเขาศลกากร

ไดแบบแทบจะเรยกวาไรคแขงกเพราะวชาพมพดดนเอง ตอนทสอบกรรมการผพจารณาคดเลอก

มายนเฝาทโตะสอบพมพดดเลยเพราะผมพมพเพยงไมนานกเสรจและพมพเปนระเบยบเรยบรอย

ตามแบบเอกสารราชการซงไดเรยนมาจากโรงเรยนเตรยมฯ เมอมาเปนทนายกยงไดใชวชานชวย

ในการท�างานอยางมาก”(ค�าบอกเลาจากอไรวงศสาโรจนรน๓)

“วชาระเบยบปฏบตราชการทไดเคยเรยนมาในปสดทายของธรรมศาสตรซงไดอาจารย

บญชเจนธนสหวหนาแผนกราชกจจานเบกษาส�านกเลขาธการคณะรฐมนตรมาเปนผสอนดงนน

เรองวธการท�างาน และกระบวนการในการเขยนหนงสอราชการตาง ๆ เราไดเรยนรและฝกซอม

8. ����������.indd 230 18/2/2554 13:11:55

๒๓๑เลาเรองจากเรองเลา

มาครบถวนแลว เมอเขามากสามารถปฏบตหนาทไดอยางไมตดขด เรยกวาไมตองมานงสอนงาน

กนใหเสยเวลา ยงเราสามารถพมพดดไดกยงท�างานไดเขาหเขาตาของเจานาย”(ค�าบอกเลาจาก

สวรรณดาราวงษรน๗)

“วชาทสอนในโรงเรยนเตรยมจนถงมหาวทยาลยธรรมศาสตรและการเมองในตอนนน

มประโยชนมากแกการท�างาน ส�าหรบผมคอ ตอนทไปท�างานเปนเสมยน วชาตาง ๆ เหลานม

ประโยชนมากทงระเบยบบรหารราชการการเสนอหนงสอการเขยนบนทกเรยกไดวาทนสอนให

คนท�างานเปนขาราชการได”(ค�าบอกเลาจากมารตบนนาครน๕)

การเลอนชน-ตกชน

หลกสตรเตรยมปรญญาแบงเปน๒ชนปปหนงๆแบงออกเปน๓ภาคภาคละ๑๒

สปดาหแตละภาคจะมการสอบ๒แบบแบบแรกเปนการสอบประจ�าเดอนซงหมายความวาจะม

การสอบทเรยกวา “สอบซอม”ทก ๆ๔สปดาห โดยวชาทน�ามาสอบซอมนมเพยง๓ วชาคอ

ภาษาไทยภาษาองกฤษภาษาฝรงเศสวชาละ๖๐คะแนนและมคะแนนความประพฤต๒๐คะแนน

กรวมเปน๒๐๐คะแนน

การทน�าวชาภาษามาสอบซอมบอยๆเปนสงทแสดงใหเหนวาโรงเรยนเตรยมปรญญาฯ

ใหความส�าคญกบการศกษาภาษาทงไทยและตางประเทศอยางทสด เพราะการจดสอบบอยครงจะ

เปนตวกระตนใหนกศกษาทงหลายไมดดายในการทบทวนความรทไดเลาเรยนมาอยไมขาดระยะ

ซงเปนปจจยส�าคญทจะท�าใหประสบความส�าเรจในการเรยนภาษา

การสอบซอมประจ�าเดอนนจะไมมการเปลยนทนง หรอหองของนกเรยน แตการสอบ

ประจ�าภาคมการเปลยนทนง และหองตามคะแนนทสอบได โดยจะตองสอบหมดทง ๑๒ วชา

ผทสอบไดคะแนนดๆกเปลยนเปนหวหนาหมวดหวหนาหมสวนคนทคะแนนนอยลงกตองลดชน

ไปเปนลกหมเรยกไดวาเหมอนเลนเกาอดนตรในทกครงทมการสอบประจ�าภาคและเปนการกระตน

ใหนกศกษาเตรยมตองตนตวอยตลอดเวลาเพอไมใหตองเลอนลงไปอยหองต�าลง

การเรยนการสอน

การเรยนการสอนของนกศกษาเตรยมปรญญานนมหลายรปแบบ แบบแรกคอเรยนกบ

ครประจ�าวชาโดยตรงคอใชคร๑คนตอนกศกษา๑หองซงเปนรปแบบการเรยนการสอนทอาจารย

ประจ�าของต.ม.ธ.ก.ตองรบผดชอบวชาทใชรปแบบการเรยนการสอนนคอวชาทางดานภาษาซง

มความจ�าเปนตองมการตอบโตระหวางผเรยนและผสอน

8. ����������.indd 231 18/2/2554 13:11:55

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๒๓๒

แบบท ๒ เปนการรวมกนในหองประชมใหญ วชาประเภทนมกเปนวชาทผสอนเปน

ครผทรงคณวฒทผประศาสนการ หรอทางผบรหารโรงเรยนไดเชญมาจากภายนอก แตละทาน

มกมหนาทการงานประจ�ากระทรวงตางๆ และมเวลาสอนไมมากในรนทมนกศกษาเปนจ�านวนมาก

(รน๓-๗)บางวชาตองมการผลดกนเรยนเปนภาคเชาและบาย

นอกจากนนยงมการเรยนการสอนอกแบบหนงซงตองใหอาจารยผสอน ท�าการบรรยาย

มาจากหองกระจายเสยงค�าบรรยายจะถกสงผานไมโครโฟนไปสนกศกษาทกหองพรอมกน โดยใน

แตละหองจะมครผก�ากบหองคอยดและความเรยบรอยกรณทนกศกษามปญหาสงสยผก�ากบหอง

จะเปนผทคอยตอบปญหาในเบองตน หรอรวบรวมค�าถามเพอสงใหผบรรยายไดตอบใหอกทหนง

วชาทใชการเรยนการสอนแบบท ๒ และ ๓ มกเปนวชาทางดานสงคมศาสตร ประวตศาสตร

เปนตน

“บางวชาทครเขาไมคอยมเวลามาสอนทละหอง ตอนบายกตองเรยนกนทางไมโครโฟน

ซงจะถายทอดเสยงใหไดยนหมด ๒๐ หอง เวลาเรามตรงไหนไมเขาใจพวกครประจ�าหองกจะสง

ค�าถามของเราไปใหครทสอนวชานน วชาทตองเรยนรวมกนอยางนเทาทจ�าไดกมวชาภมศาสตร

สากลของ อาจารย กษม จาตกวณช ซงจบจากองกฤษ วนแรกททานมาสอน พอทานขนค�าวา

“Theatmosphere...”พวกเรางงกนไปเลยเพราะทานสอนเปนภาษาองกฤษผมนนจบความไมได

เลยเพราะเราเรยนมาจากบานนอกส�าเนยงกเปนอกอยางหนงพอมาเจอส�าเนยงนกศกษาองกฤษ

เขาไปกงงเปนไกตาแตก ในเวลาแบบนเองทครประจ�าหองตองมาชวยชวตพวกเรา เพราะสงเกต

จากสหนาของพวกเรากพอจะรวาเรามปญหาแน

นอกจากจะใหความชวยเหลอแกปญหาเฉพาะหนาในหองแลว ครประจ�าหองยงชวย

แนะน�าวธพฒนาการเรยนของเรานอกหองเรยนดวย ครประจ�าหองของผมทานแนะน�าวา ใหอาน

หนงสอพมพบางกอกโพสตโดยไมตองเปดดกชนนาร อานไปเรอย ๆ เดาความหมายไปเรอย ๆ

ถาจะดความหมายอยางละเอยดกคอยไปเปดหาความหมาย ดวยคณปการอยางทเลามา เหลาคร

ประจ�าหองจงตองนงฟงเลคเชอรกบนกศกษาดวยตลอดเวลาทกวชา เวนแตทมครมาสอนถงหอง

พวกครประจ�าหองเขากออกไปไดแตสวนใหญวชาทเรยนตอนบายจะเปนวชาทสอนดวยไมโครโฟน

หมดเลย”(ค�าบอกเลาจากสโขสวรรณศรรน๖)

หลกสตรกระทรวงศกษาธการ

โรงเรยนเตรยมปรญญานนมการปดตวไปชวงหนงในป ๒๔๘๗-๒๔๘๘ กลาวคอ

เมอนกศกษารนท ๗ เปดเทอมไดเพยงประมาณ ๑๕ วน โรงเรยนกมการสงหยดเรยนภาคปกต

ชวคราวเพอหลบระเบด และไดเปดอกครงในป ๒๔๘๙ หลงสงครามสงบลง แตหลกสตรของ

8. ����������.indd 232 18/2/2554 13:11:55

๒๓๓เลาเรองจากเรองเลา

โรงเรยนเตรยมปรญญาฯในรนท๘นนถกแทรกแซงโดยกระทรวงศกษาธการซงตองการใหทกโรงเรยน

มหลกสตรมาตรฐานเดยวกนและวดผลสมฤทธทางการศกษาดวยขอสอบเดยวกน

“กอนพวกเราจะสอบกไดขาววา กระทรวงศกษาธการออกประกาศวาจะตองยบโรงเรยน

เตรยม และนกศกษาเตรยมฯรนสดทายตองไปสอบขอสอบของกระทรวงศกษา ตอนแรกเขาก

ประชมตกลงวาอาจารยของธรรมศาสตรจะไดเปนกรรมการออกขอสอบดวย แตพอเอาเขาจรง

กระทรวงศกษาฯใหจฬาฯมาออกขอสอบทงหมด และยงใหนกเรยนจากทอนมาใชสถานทของเรา

ในการสอบ”(ประจวบเจรญลาภรน๘)

“ปนนเปนปแรกทกระทรวงศกษาเขามาควบคมและจดระบบการศกษาใหมทงหมด

ใหทกโรงเรยนมมาตรฐานเดยวกน เวลาสอบใชขอสอบกลางเดยวกน นกเรยนทไดทหนงถงหาสบ

ของประเทศจะไดทนการศกษาดวย ในเวลานนเมอถงเวลาสอบรวม ธรรมศาสตรเราและจฬาฯ

กกลายเปนสนามสอบกลางของโรงเรยนทวกรงเทพฯ...พอขอสอบของกระทรวงประกาศผลคะแนน

ในหนงสอพมพหลายๆ ฉบบทงสยามรฐพมพไทยและฉบบอนๆ ในป๒๔๙๑ปรากฏวาล�าดบท

๑-๖ เปนนกเรยนโรงเรยนเราทงหมด นอกจากนน ใน ๕๐ คนแรกน มนกเรยนโรงเรยนเรารวม

๒๐ คนเขาไปแลว ผมเองคะแนนตกลงมาอยท ๒๐ กวา ๆ ตอนนนทานผหญงพนศขภมใจใน

พวกเรามากทท�าชอเสยงใหโรงเรยนเตรยมธรรมศาสตร”(หรญระดศรรน๘)

นกศกษาเตรยมทไดท๑-๖ของประเทศในการสอบครงนนไดแก

๑นายประชมโฉมฉาย สอบได ๘๐.๙๐%

๒นายสมปองสจรตกล สอบได ๗๗.๖๐%

๓นายไสวเจรญยทธ สอบได ๗๕.๖๐%

๔นายผองธนศร สอบได ๗๔.๓๐%

๕นายสมจตตอนสงห สอบได ๗๔.๓๐%

๖นายสกลพวงประยงค สอบได ๗๓.๔๐%

แมจะตองมการเปลยนแปลงหลกสตรตามกระทรวงศกษาธการแตผบรหารมหาวทยาลย

กยงคงควบคมคณภาพการศกษาของนกศกษารนท๘ใหทดเทยมกบ๗รนทผานมา

“เมอสงครามสนสดลงแลวแมนายปรดจะมภาระทตองเจรจาตอรองกบฝายสมพนธมตร

มากมายแตกไมวายหวงใยนกเรยนต.ม.ธ.ก.รนสดทาย(รน๘)ซงกลบมาใชหลกสตรกระทรวง

ศกษาฯ เชนเดยวกบ ร.ร.เตรยมอดมศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย นายปรดเชญครผสอน

แตละคนมาแนะแนววชาทจะสอนแทบทกวนโดยเฉพาะวชาภาษาองกฤษซงไดน�าBasicEnglish

มาใชสอน...”(ทานผหญงพนศขพนมยงคจากหนงสอ“ต.ม.ธ.ก.๖๐ป”)

8. ����������.indd 233 18/2/2554 13:11:55

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๒๓๔

ผลสมฤทธทชดเจนนแสดงใหเหนวา แมจะใชหลกสตรของกระทรวงศกษา แตดวยการ

ควบคมดแลอยางดของนายปรด ท�าใหแกนปญญาทนกศกษาเตรยมปรญญาฯ รนท ๘ ไดรบ ยง

คงมคณภาพและประสทธภาพไมตางจากท๗รนกอนหนาไดรบไปการบงคบใหสอบดวยขอสอบ

เดยวกนจากกระทรวงศกษาธการ(ซงออกโดยจฬาลงกรณมหาวทยาลย) ยงแสดงใหเหนวา ระบบ

หลกสตร บคลากร และนกศกษาของต.ม.ธ.ก.ในยคนนมความโดดเดนกาวหนาเหนอสถาบน

อนอยางไร

อาคาร-สถานท

ในยคเรมตน แผนกเตรยมปรญญาฯ ไดตกเกา ๆ ชนเดยว ๔ หลง อยดานหลงของ

ตกอ�านวยการของมหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมองเปนอาคารเรยน บรเวณนนเปน

สงกอสรางทอยกบพนทนมาตงแตสมยทยงเปนวงหนาและอาจจะเคยเปนอาคารของทหารเพราะ

ยงมลกกระสนปนใหญหลงเหลออยใหนกศกษารนท๑ไดน�ามาทมน�าหนกแขงกน

ทางดานรมก�าแพงฝงสนามหลวง(ซงมความตระหงานสงใหญเชนเดยวกนก�าแพงดาน

วดมหาธาตหากยงไมถกทบไป)มเรอนไมอก ๑ หลง ใชเปนทตงกองอ�านวยการเตรยมปรญญา

โรงเรยนเตรยมปรญญาจงมก�าแพงลอมรอบสองดานคอดานสนามหลวงและดานวดมหาธาต

ตอมามหาวทยาลยธรรมศาสตรไดใชอาคารทเชอมตอกบตกโดมททอดยาวมาถงประต

ทาพระจนทรเปนตกเรยนของนกศกษา ต.ม.ธ.ก เรยกวาพอเขาประตทาพระจนทรมากเดนขน

ตกเรยนดานขวามอไดทนท สวนอาคารของ ต.ม.ธ.ก.เองนนสรางขนในภายหลง เปนตก ๒ ชน

ซงสรางตอจากตกโดมทอดยาวไปตามแนวก�าแพงชรา(ซงเมอมการยกเลกหลกสตรเตรยมปรญญา

ไปแลว ตกนถกทบและพนท ๆ เคยเปนตกต.ม.ธ.ก.คอทตงของคณะพาณชศาสตรและการบญช

ในปจจบน)

นอกจากนนยงมอาคารอกหลงหนงทนบเปนตกเรยนของนกศกษา ต.ม.ธ.ก. รน ๗

นนกคออาคารเรยนชนเดยวทสรางดวยไมไผ และมงดวยหลงคาจาก อาคารหลงคาจากหลงนอย

ตรงบรเวณหอประชมใหญในปจจบนและมความยาวใกลเคยงกบหอประชมใหญ ภายในถกกนดวย

ฝาไมไผสานแบงเปน ๒๔ หอง ดานลางของฝากนหองแตละดานเหลอชองพอใหสามารถกมมอง

ไปเหนอกหองหนงไดแตนกศกษารน๗กไดใช“โรงจาก”แหงนเพยงประมาณ๑๕วนโรงเรยนก

ประกาศหยดเรยนเพราะมการทงระเบดในกรงเทพฯอยางหนกในชวงเวลาสงครามนนตกเตรยมฯ

ถกใชเปนสวนหนงของสถานพยาบาลของศรราช มเครองหมายกาชาดตดอยบนหลงคาเพอเปน

สญลกษณวาหามทงระเบดตามสนธสญญาเจนวา

8. ����������.indd 234 18/2/2554 13:11:55

๒๓๕เลาเรองจากเรองเลา

โรงอาหารของแผนกเตรยมปรญญาฯในปแรกตงอยดานวดมหาธาต

“โรงอาหารสมยนนไมมฝา เปนโรงกวาง ๆ เหมอนกบโรงรถ มแตหลงคา พอถงเวลา

พกเทยงพวกเรากมานงกนขาวกลางวนกนไดทเดยวทงโรงเรยน โตะเปนโตะไม ในโรงอาหารจะม

รานตางๆ เปน๑๐รานพวกแมคาพวกพอคากเอาอาหารสารพดมาขายตงแตขาวแกงกวยเตยว

น�าหวาน น�าแขง แลวกยงมขนมหวาน ขนมไทย อกหลายราน ถงเวลาเรากมารวมกนอยตรงน

ตอนนนอาจจะมเพอนทไมมตงคกนขาว แตเขากเลยงๆไปนงอานหนงสอ ทมมสงบของเขา กลม

เพอนของดฉนเองบางทเวลาพกกไปนงเลนรมน�ากนอยบอยๆ”(เครอพนธบ�ารงพงศรน๓)

ภายหลงโรงอาหารไดยายไปอยบรเวณตรงทเปนคณะนตศาสตรในปจจบนและนบเปน

สถานททเกดเรองเลามากทสดอกทหนงของนกศกษาต.ม.ธ.ก.ทงการ“สไตรค”ดวยการโยนภาชนะ

ทงลงสระน�าและไมซอของจากรานกวยเตยวทใหเสนกบผกมากกวาเนอรานน�าแกวแดงทน�าน�าแขง

มาลางแลวขายใหมหรอรานขาวหมแดงทขนราคามากเกนควรในบางรนมการรองเพลงเปดหมวก

หาเงนเลยงขาวเพอนทไมมเงนกนขาว

ในเวลาพกเทยงนสะทอนใหเหนความแตกตางทางดานฐานะการเงนของนกเรยนเตรยมฯ

ปรญญาไดเปนอยางดคนท“ม”กมชนดท

“เวลาไปโรงเรยน เมอไปถงเวลาอาหารกลางวน ทางวงจะสงคนเอาอาหารไปตงโตะ

ใหเสรจสรรพ เมอตงส�ารบใหรบประทานเสรจเรยบรอยกใหเงนไวใช ๖ สตางค ซงถอวาคอนขาง

เยอะมากส�าหรบสมยนน”(ค�าบอกเลาจากจ�าปนนามประทานรน๖)

สวนคนทไมมกตองกรอกน�าประปาประทงหวไปแมทางผประศาสนการจะเปดรานอาหาร

ราคาต�าส�าหรบนกศกษาท “ไมม” แตบางคนกยง “ไมม”พอจะซอขาวแกงราคาจานละ ๓ สตางค

อยนนเอง

“สมยเรยนเตรยมฯผมไมคอยไดทานขาวกลางวนเพราะวาเรามนไมมเงนราคามนไม

เทาไหรหรอกแตเรามนไมม เวลาพกเทยงคนอนเขาออกมาซออะไร ๆ กนกน เรากมานงในหอง

เมอไมรจะท�าอะไรกเอาหนงสอมาพลก ๆ ด ๆ เพอนมนกเหนวาผมขยน ทนพลกไปพลกมา

ความจรงสมาธไมคอยมเพราะหว...บางวนมเพอนชวนกนและเลยงอาหาร อยางน�าเตาห หรอ

เยนตาโฟนถอเปนของฟมเฟอยนะสมยผมส�าหรบคนไมมเงน เพราะเราอยบานเรากนแตขาวเยน

มนกเกรงใจเมอเขาเลยงบอยเขาผมอายเขาเพราะผมไมมโอกาสทจะเลยงเขาเลย”(ค�าบอกเลา

จากอรณภานพงศรน๔)

8. ����������.indd 235 18/2/2554 13:11:55

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๒๓๖

การเดนทาง

ในสมยนนเปนสมยทการคมนาคมยงไมสะดวกสบายอยางในปจจบน หากนกศกษา

มาจากตางจงหวดกตองใช เรอ หรอรถไฟในการเดนทาง และใชเวลาในการเดนทางนานกวาการ

เดนทางในปจจบนอยางมากมาก

“ผมเปนคนอยธยาเวลาจะเขากรงเทพฯหรอจะกลบบานกตองนงเรอลองไปตามแมน�า

เจาพระยา และทกครงทผมนงเรอเขากรงเทพฯ ตกโดมของธรรมศาสตรจะโดดเดนเหนไดแตไกล

ภาพนเปนอกภาพหนงทยงประทบอยในความทรงจ�าของผมจนทกวนน สมยนนเราตองขนเรอ

ททาเตยน ถานงเรอหนาแลงกจะเปนเรอทองแบนชนเดยว เรยกวาเรอแดงหรอ เรอแคนวน

ซงรสกวาจะเปนเรอของเดนมารก อกบรษทเคาเรยกmotorboat ซงจะรบคนจากทาเตยนและ

ไปสดสายทสามแยกบางไทร...คาเรอจากทาเตยนไปบานผม ถาเปนนกเรยนเกบ ๑๒ สตางค

ถาไมใชนกเรยนเกบ๒๐สตางคถาไปถงนครสวรรคเสย๓สลงนกเรยนเสย๕๐สตางคลงเรอ

๔โมงเชาถงปากน�าโพนครสวรรคประมาณบาย๒โมงของอกวนหนง”(ค�าบอกเลาจากภสขสเมฆ

รน๗)

“ตอนผมเดนทางมาจากขอนแกนกไมไดล�าบากอะไรเพราะมนมรถไฟหวานเยนซงจอด

มนทกสถานออกจากขอนแกนตอนเชาแตกวาจะมาถงโคราชกค�าแลวเรากจะพกหนงคนแลวเดน

ทางตออกประมาณ๒๐๐กโลเมตรในเชาวนรงขนแตกวาจะถงกใชเวลาไปอกทงวนเพราะยงใกล

กรงเทพฯสถานกยงถและยงจอดนาน”(ค�าบอกเลาจากตรภวภตานนท)

“ผมเองตอนสอบเสรจกตองกลบบานทพษณโลก ขนรถจากกรงเทพฯ ไปถงนครสวรรค

ปรากฏวาสะพานรถไฟถกระเบดตอนนนกมผโดยสารหลายสบคนทจะไปตอกไมไดจะกลบกกลบ

ไมไดผมกอาย๑๗-๑๘ปยงเดกอยยงมแรงเลยตดสนใจเดนกลบบานจากนครสวรรคถงพษณโลก”

(ค�าบอกเลาจากสมผสพงประดษฐรน๗)

“อางทองไมมทางรถไฟหรอทางรถยนตเขาเรยกวาเกาะบกเหมอนกบสพรรณทางเดยวท

จะกลบบานไดกคอเรอปกตผมลงเรอยนตโดยสารจากทาเตยนลองไปตามแมน�าเจาพระยาแลวเขา

แมน�านอยตรงบางไทรตอไปอ�าเภอเสนาอ�าเภอผกไหจนถงวเศษชยชาญ...ลงเรอนมนดอยาง

คอมนไดอยรวมกบผโดยสารคนอน ๆ สมยนนเวลาปดภาคเรยนของโรงเรยนตาง ๆ จะตรงกน

ผมจงไดรจกเพอนทเปนคนบานเดยวกนในเรอทโดยสารกลบบานนเอง นอกจากนนเวลาเปด

ภาคเรยนกเปดพรอมกนกนในวนท๑๗พฤษภาคมไมมเปลยนแปลงกยงท�าใหไดเจอกนโดยไมตอง

นดหมายฉะนนคนสมยกอนรจกกนหมดแมตางคนจะตางแยกยายกนเรยนอยตามโรงเรยนตางๆ

ในกรงเทพฯ”(ค�าบอกเลาจากเฉลมชยวสนนทรน๖)

8. ����������.indd 236 18/2/2554 13:11:55

๒๓๗เลาเรองจากเรองเลา

สวนในพระนครนน การเดนทางทสะดวกทสดคงตองยกใหกบรถราง และรถเมลลขาว

ซงจากค�าบอกเลาของอดตนกศกษา ต.ม.ธ.ก. ทกทานตางกลาวเปนเสยงเดยวกนวานงสบาย

และไมมรถตดอยางในปจจบน

นอกจากการขนสงมวลชนแลวยงมชาว ต.ม.ธ.ก. บางทานทเดนทางดวยรถสวนตว

(ซงมจ�านวนนบคนได)บางคนกมจกรยานขมาทโรงเรยนแตบางคนกมวธเดนทางทโกกวานน

“เพอนนกเรยนเตรยมฯคนหนง ชอเสวก บานมนอยเทเวศรแตมนไมยอมเดนมาเรยน

หนงสอ มนขมามา เปนคนเดยวในโรงเรยนเตรยมฯทมพาหนะแปลกกวาใครเขาเพอน มาถงปบ

กเอามามาผกไวทตนจ�าปรมแมน�าเจาพระยาตวเองกเขาเรยนพอตกเยนกขมากลบ”(ค�าบอกเลา

จากม.ร.ว.ถนดศรสวสดวตนรน๖)

เมอพดถงการเดนทางของชาวธรรมศาสตรในสมยนนแลว คงจะไมพดถง “ไอโกรง”

ไมได

ไอโกรงเปนรถประจ�ามหาวทยาลยคนแรกซงมหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมอง

ซอไวตงแตป ๒๔๗๘ เปนรถทใชในกจอเนกประสงคของมหาวทยาลยตงแตขนอปกรณกอสราง

ตกโดมขนนกศกษานกกฬาและอปกรณทใชในการท�ากจกรรมตางๆ ของนกศกษาและมหาวทยาลย

ธรรมศาสตรและการเมองมนเปนรถฟอรดขนาดบรรทกทงชนทนงปกตและหลงคาประมาณ๖๐คน

หมายเลขทะเบยนกท๓๓๓๔ตอทอบางกอกดอกเปนรถทมชอเสยงโดงดงทสดเทาทมหาวทยาลย

ธรรมศาสตรเคยม

ในบางโอกาส ภาระการขนทงคนและของกเกนก�าลงของไอโกรง เชน ในงานฟตบอล

ประเพณจฬาฯ-ธรรมศาสตร

“กองเชยรอยางพวกเราจะเดนรองเพลงเดนมธ.ตงแตธรรมศาสตรจนถงสนามฟตบอล

เพราะไมมรถมากพอจะใหนงไปกนหมดบรรยากาศในวนนนท�าใหพวกเราคกคกกนมากแตปไหน

แพกจะเดนแบบระโหยโรยแรงอยสกหนอยผมกยงไปงานนอยทกปอาจจะไมไดมสวนรวมอยางเตม

ทเหมอนเมอกอนเพราะไมมแรงจะไปเดนกบเขาแลว”(ค�าบอกเลาจากอไรวงศาโรจนรน๓)

ทพก

ดวยความทชาวต.ม.ธ.ก.มความแตกตางทางดานทมาและฐานะสถานทอยอาศยจงม

ความแตกตางกนไปตามสภาพผทเปนชาวพระนครนนเปนผทโชคดไดอยบานของตวเองนกศกษา

ตางจงหวดบางสวนกโชคดไดอยบานญาตบานคนรจกหรอมาเชาบานอย

8. ����������.indd 237 18/2/2554 13:11:55

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๒๓๘

“เพงจบม.๖ ไมรวาจะไปเรยนตอทไหน คณเอบจงแนะน�าใหไปเรยนเตรยมปรญญาฯ

และจะไปอยกบเขากไดนะในฐานะเดกรบใชโดยทไมเคยเหนกรงเทพฯมากอนแตอยากเรยนตอ

กเลยตกลงตามไปอยบานของคณเอบทซอยเกษมสนต ๒ เขตปทมวน คณเอบไมคอยไดอยบาน

ผมจงมหนาทดแลบานและตงใจอานหนงสอ”(ค�าบอกเลาจากสมานศกดสงวนรน๓)

“เรากมาเชาบานอยรวมกนหลายคน บานเชาตอนนนราคา ๑๕ บาทตอเดอน ทงบาน

เปนอสานหมดอยดวยกนกเวาอสานกนครนเครงบางคนกเปนนกเรยนเตรยมรนเดยวกนบางคน

กเปนรนพซงเขามหาวทยาลยอยป๒ป๓กนแลวหรอบางคนกเปนจฬาฯไปเลย”(ค�าบอกเลาจาก

ตรภวภตานนทรน๘)

แตนกศกษาจากตางจงหวดสวนใหญของต.ม.ธ.ก.นนมกจะมความจ�าเปนตองไปอยตาม

วดตางๆ

“เดกตางจงหวดในสมยผมตางจากทกวนนในแงทอยอาศย เพราะสมยนนวดคอหอพก

ของเดกตางจงหวด ยงในโรงเรยนเตรยมฯแลวมเดกวดเตมไปหมด สวนใหญกจะอยวดมหาธาต

เดนมาโรงเรยนสบายมากเวลาพกเทยงบางคนกเดนกลบไปกนขาวทวดพวกเราออกจะอจฉานดๆ

ดวยซ�าทเขาไดอยใกลโรงเรยนกวาเรา”(ค�าบอกเลาจากหรญระดศรรน๘)

“นกเรยน ต.ม.ธ.ก. ซงอยรน ๕ อยรน ๖ ทมาจากปกษใตแลวไมมญาตในกรงเทพฯ

กจะตองเปนเดกวดกนแทบทกคน บางกอยวดบวรฯ บางคนกอยวดมหาธาต นอกจากนนกจะ

กระจายไปอยตามวดเทวราชฯวดราชาธวาสฯหรอวดบวรนเวศฯสวนเดกจากภาคเหนอจะมาอย

วดเบญจมบพตร และเดกจากอสานกจะมาอยวดสระปทม และวดบรมนวาส”(ค�าบอกเลาจาก

ม.ร.ว.ถนดศรสวสดวตน)

แมจะมาจากทตางๆกนแตนกศกษาเตรยมแตละรนกเกอกลกนเปนอยางด

“ส�าหรบคณศภโยค พาณชวทย ขาพเจาตองขอบคณเขาเปนอยางมากประการหนง

คอตวขาพเจาเปนชาวปกษใต พดส�าเนยงตว “ง” เปน “ฮ” เหมอนส�าเนยงชาวภาคใตทงหลาย

โดยตนเองไมรสกวาพดผด ค�าวา “เงน” ออกเสยงเปน “เฮน” ค�าวา “ง” ออกเสยงเปน “ฮ”

คณศภโยคชวยกรณาสอนขาพเจาใหออกเสยงตว “ง” ไดถก ขาพเจาตองของขอบคณเพอคนนไว

ณ ทนดวย”(จากบทความ “เตรยมปรญญารนแรก” ในหนงสอ “ต.ม.ธ.ก. รน ๑ พทธศกราช

๒๔๘๑”โดยประภสสรลมวงศรน๑)

การท�างานระหวางเรยน

นกเรยนเตรยมปรญญาฯ สวนใหญนนเปนผทขาดแคลนทนทรพย และตองขวนขวาย

หาทางเอาตวรอดดวยตวเองโดยมากแลวจะตองท�างานไปดวยเรยนไปดวย

8. ����������.indd 238 18/2/2554 13:11:56

๒๓๙เลาเรองจากเรองเลา

“สมยกอนถาไมท�างานไปดวยมนกเรยนไมส�าเรจ ยงถาพอแมไมมเงน มนกตองพง

ตวเองตองหางานท�า”(ค�าบอกเลาจากประจวบเจรญลาภรน๘)

“ในขณะทเรยนผมขาดแคลนในหลาย ๆ อยาง ผมตองท�างานไปดวยหลงเลกเรยน

ตอนนนมนมแปง ๒ ชนดซงผหญงใชผดหนา ซงไดแก แปงฝนมะนาวกบแปงบาหยน ผมท�าท

โรงงานแปงบาหยนอยแถวๆบางล�าภมหนาทตกแปงสชมพใสถงกวาจะเลกกเกอบสทมหวขาว

ไปหมด เสรจจากงานกไปสระผมแลวกนขาวตมกลางคน พอรงเชากมาเรยน”(ค�าบอกเลาจาก

อรณภานพงศรน๔)

นกศกษาเตรยมปรญญาฯบางคนกสอแววเปนนกธรกจตงแตเดกๆ

“เมอทกอยางเขาทเขาทาง กจการทาเรอของผมกเรมเปนรปเปนรางขนมา ผมเรมตน

ทการเกบคาจอดเรอล�าแรกวนละ ๕๐ สตางค ใชเวลาตอนเชากอนไปเรยน ผมกพายเรอออกไป

เกบคาเชาจากเรอตาง ๆ พอตอนบายซงเปนเวลาน�าลง เรอจากตางจงหวดจะทยอยเขามาหา

ทาพกเรอ ผมกดอดออกมาเกบคาเชาจากคนทเพงเอาเรอมาผกระหวางทผมไปนงฟงเลคเชอร”

(ค�าบอกเลาจากวเชยรกลนสคนธรน๖)

อาจเปนเพราะความล�าบากอยางมากในชวงวยรนนเองทเปนแรงผลกดนใหนกศกษา

ต.ม.ธ.ก.ทงหลายมแรงผลกดนในการพฒนาตวเองจนมความกาวหนาในอาชพการงานและสามารถ

ยนหยดอยางมเกยรตในสงคมไดในทสด

งานซงนกเรยนเตรยมปรญญาฯ ทไดเขาไปท�างานในหนวยงานราชการ หรอกระทรวง

กรมกองตาง ๆ ทอยใกล ๆ เคยงกบธรรมศาสตร กคอการเปนเสมยน(ซงเสมยนจ�านวนมากม

การพฒนาจนกลายเปนทตอธบดอยการผพพากษาและรฐมนตรหลายตอหลายคน)ซงเจานาย

ในแตละทกเขาใจ และผอนผนใหชาวเสมยนจากธรรมศาสตรเหลานท�างานไปดวยเรยนไปดวย

อยางเตมใจหนงนนอาจเปนเพราะบรรดา“เจานาย”บางสวนกเปนอาจารยรบเชญของธรรมศาสตร

ท�าใหเขาใจระบบของธรรมศาสตร และสอง เปนเพราะ ขาราชการในกระทรวงตาง ๆ แทบทก

กระทรวงในเวลานนจ�านวนมากเปนศษยเกาของธรรมศาสตร หรอในกรณทสาม คอเจานายเปน

ผทเขาใจความส�าคญของการศกษาอยางแทจรง

“ผมเรมท�างานชวงเรยน ต.ม.ธ.ก. ป ๒ เพราะเหนปายกระดานด�ารบสมครเสมยน

พนกงานระหวางทางเดนไปมหาวทยาลยทกรมสรรพากรซงเรยกวาวงแดงซงอยถนนสายตรง

ทมาจากวดเทพศรนทรวดพลบพลาชยตรงมาเรอยจงไปยนใบสมครและไปสอบปรากฏวาสอบได

จงไดเรมงานเปนเสมยนพนกงานทกองแสตมป กรมสรรพากร และกเรยนหนงสอไปดวย เพราะ

ไดรบความกรณาจากหวหนากอง คอ หมอมเจาอศนกองฟา เทวกล ทานเปนเจาแตท�าตวเปน

สามญชนพดกบลกนองกใชมงกทานบอกวา“พวกมงรบราชการกรมสรรพากรพวกมงตองเรยน

8. ����������.indd 239 18/2/2554 13:11:56

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๒๔๐

กฎหมาย” พวกทเรยนอยแลว ทานกอนญาตใหมาเรยน คอไปท�างานกอนชวง ๘ โมงเชา พอ

๙โมงครงกเดนจากทท�างานไปเรยนพอเรยนเสรจกเครงครดตอหนาทรบกลบไปท�างาน”(ค�าบอกเลา

จากประชาพานชวงศรน๗)

เครองแบบ

การแตงกายของนกศกษาต.ม.ธ.ก.นนมความแตกตางกนในแตละรนในชวงแรกๆ ทรน๑

เขามาเปนนกศกษานน แผนกเตรยมปรญญาฯยงไมไดมการก�าหนดวาจะตองเครองแบบอยางไร

และเนองจากในรนนยงไมมนกศกษาหญงนกศกษาในรนแรกตางคนตางกแตงเครองแบบโรงเรยน

เดมมากอน

“ทกคนสวมเสอราชปะแตนสขาว กลดกระดม(ทองเหลอง) ๕ เมด สวมรองเทาตาม

แตจะมสวนถงเทานนใหยาวถงเขากางเกงนนดจะมความหลากหลายทสดสวนมากจะใสกางเกง

ขาสนของโรงเรยนเดม ดงนนจงมหลากหลายสสนมากแลวแตวาใครมาจากทไหน ซงมทงสกาก

แกมเขยวแบบทหารสกากสด�าไปจนถงสกรมทาเรยกวาเวลาเขาแถวนนถาดแตกางเกงจะไมร

เลยวาเปนโรงเรยนเดยวกน

เมอเปดเรยนภาคสองมธก.กมเครองแบบใหแตงคอเครองแบบสมทรเสนากองอสระ

ท๒(ก.อาจารย๒)ส�าหรบการเรยนปท๒มธก. ไดขอใหนกเรยนเตรยมปรญญาฯทงรนท๒

เปนยวชนทหารดงนนต.ม.ธ.ก.รน๑จงมเครองแบบ๒แบบกลาวคอเครองแบบสมทรเสนา

แตงในวนธรรมดา และเครองแบบยวชนทหารแตงในวนองคารกบพฤหสบด ซงมฝกวชาทหาร

ในตอนบาย”(ค�าบอกเลาจากสพงศเพญจนทรรน๑)

ชดของลกเสอสมทรเสนายงมอกแบบหนง คอ ชดสขาวเหมอนทหารเรอ ซงจะไดแตง

ในบางโอกาสทสงเปนพเศษ ชดของลกเสอสมทรเสนานมการปกเหนอกระเปาวา “ก.อาจารย๒”

(ก.อาจารย๑ อยทฉะเชงเทรา) เหนอ “ก.อาจารย๒” มเครองหมายเสมาธรรมจกรเหลองแดง

ซงเปนสญลกษณของมหาวทยาลยและมอกษรยอวาต.ม.ธ.ก.อยบนเขมดวย

“เมอมการเลยงรบรองคณะทตานทตทกระทรวงการตางประเทศ นกเรยน ต.ม.ธ.ก.

ไดไปฝกชวยบรการเพอเรยนรมารยาทในการสงคมระหวางนานาชาตทงนนกเรยนรนแรกๆ เฉพาะ

นกเรยนต.ม.ธ.ก.ทไปในงานสวมใสชดสมทรเสนาดเปนระเบยบเรยบรอยด”(จากต.ม.ธ.ก.๖๐ป

โดยทานผหญงพนศขพนมยงค)

นอกจากบรรดานกศกษาจะไดมเครองแบบแตงกนแลว ยงมครอกทานหนงซงแตงชด

ลกเสอสมทรเสนาเปนเพอนนกศกษาดวย ครทานนนกคอ ศาสตราจารย เจ.เอฟ ฮตเจสสน ซง

“ทานคงชอบเปนพเศษมองดหนของทานพลกๆอยเปนสมทรสนาโคงตวสงใหญแถมมหนวด

8. ����������.indd 240 18/2/2554 13:11:56

๒๔๑เลาเรองจากเรองเลา

เสยดวย”จาก“ลอกคราบ(เหยวเหยว)ของรนลายครามต.ม.ธ.ก.รน๑”(ในหนงสอ๖๐ปต.ม.ธ.ก.

(พ.ศ.๒๔๘๑-๒๕๕๑)โดยพ.ต.อาจารย(พ)เพมปวตตสรรน๑)

ในรนตอๆมามนกศกษาหญงมาเรยนในต.ม.ธ.ก.ดวยทางโรงเรยนจงไดมการก�าหนด

ใหนกศกษาหญงแตงตวดงน

“สมยนนเสอนกศกษาหญงเปนสขาวแขนสนท�าจบ ไมมปกชอ หรอปกอกษรยอของ

โรงเรยน แตโรงเรยนเตรยมมเขมกลดหนาอก เขมกลดนเปนวงกลมขนาดเทาเหรยญ ๕ บาท

อนใหญสมยกอน ใหญกวาเขมกลดทแจกกนในงานเลยงรนสมยน บนเขมกลดไมมตวอกษร

เขยนชอโรงเรยน มแตรปธรรมจกรสทองบนพนสแดงเทานน เสอของพวกเราตรงหนาอกตเกลด

เปนแผง ท�าเอวจมพ ตรงคอผกหกระตาย กระโปรงเปนผาถงส�าเรจแลวพบทบเขาแลวจมพเอว

ไมไดเปนกระโปรงอยางสมยน สวนเรองสนน จะเปน ขาว น�าเงนหรอด�ากได สวน รองเทาเปน

รองเทาผาใบสขาวใสถงเทาหมขอ”(ไอรนนตยวรรธนะรน๓หนา๓)

เครองแบบของนกศกษาหญงนนคงเปนแบบเดมไมมความเปลยนแปลงตงแตรน ๒-๗

(รน๑และ๘ไมมนกศกษาหญง)แตนกศกษาชายนนมการเปลยนแปลงดงน

รน ๑ เทอมหนงยงไมมชดนกเรยนทเหมอนกน ต.ม.ธ.ก. ใหนกศกษาแตงชดจาก

โรงเรยนเดมมากกอน เมอขนเทอมท ๒จงใหแตงชดสมทรเสนา(ก.อาจารย๒)และเมอขนป๒

ตองแตงทงชดสมทรเสนาและยวชนทหาร

รน๒-๓แตงทงชดสมทรเสนาและยวชนทหาร

รน๔-๗แตงชดยวชนทหารเพยงอยางเดยว

รน ๘ กบไปสยคทไมมเครองแบบชดเจนอกครง เนองจากมการยบกรมยวชนทหาร

หลงสงครามสงบลง

“เมอผมมาเขาเตรยมนนสงครามเลกไปแลว นกศกษาเตรยมรน ๘ นนไมไดฝกยวชน

ทหารสวนวชารกษาดนแดนกยงไมมรนอนๆเคาตองแตงยวชนทหารแตของเรากกางเกงขาสน

สกากเสอขาวรองเทาผาใบหรอหนงสด�าถงเทาขาวใสเขมขดแบบยวชนหวเลยมๆ”(ค�าบอกเลา

จากตรภวภตานทรน๘)

ความสมพนธหญงชาย

ดงทไดกลาวไปแลววารนท ๑ และ ๘ ของ ต.ม.ธ.ก. ไมมนกศกษาหญง อนทจรง

รนแรกนนมนกศกษาหญงชอ ราศ คงเดช ไดสอบเขามาเรยนทต.ม.ธ.ก.ดวยแตอาจเปนเพราะ

เหนวามนกศกษาหญงเพยงคนเดยวจงไดตดสนใจเปลยนไปเรยนพยาบาลทศรราชแทนแตรนหนง

กยงไดเหนนกศกษาหญงของรนท๒บางแตรนท๘ไมไดศกษารวมกบนกศกษาหญงเลย

8. ����������.indd 241 18/2/2554 13:11:56

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๒๔๒

นกศกษาหญงไดเขามาสรางสสนใหกบต.ม.ธ.ก.ในรนท๒-๗เปนอยางมากในสมยนน

นกศกษาแทบทงหมดมาจากโรงเรยนชายลวนหรอหญงลวน เมอตองมาเรยนรวมกน ตางฝาย

ตางกตองปรบตวกนพอสมควรแตละทานกมความประทบใจตางๆกนไปดงน

“คราวนนบเปนครงแรกในชวตทไดเรยนรวมกบนกศกษาหญง โดยทเปนคนตางจงหวด

ไมเคยเหนกรงเทพฯ มากอนกรสกกลว ๆ และออกจะประหมาทเหนนกศกษาหญงในกรงเทพฯ

ดสวยกวาเดกสาวในตางจงหวดมากผมพดจาเสยงแปรงๆ แบบคนตางจงหวดจงตองเกบตวเงยบๆ ”

(ค�าบอกเลาจากสมานศกดสงวน)

“ตอนมาเรยนใหมๆทตองมารถเพอนกเปนเพราะวาไมอยากจะใกลชดเดกผชายดฉน

และเพอนเรยนโรงเรยนหญงลวนมาตลอดไมเคยมเพอนผชายตอนนนกลวนกเรยนชายมากทบาน

กหามเดดขาดไมใหคบผชายเรยนเสรจจากโรงเรยนตองรบกลบบานดวนพอเขาโรงเรยนเตรยมฯ

กท�าใหตองเจอเพอนผชายเยอะมาก แลวสวนใหญกมาจากตางจงหวดจากทวราชอาณาจกรเลย

สงทกลวทสดกคอกลววาเขาจะแซวอยางเชนเวลาเดนเขาจะเยาวา“ซายขวาซาย...”ตามจงหวะ

ทเราเดน ตอนนนเราจะกลวกนมาก เพราะฉะนนตองรบไปโรงเรยนเรว ๆ เพอทจะไดหนพวกน

คอตองใหถงหองเรยนกอนทพวกผชายจะมาแตเมอเวลาผานไปความกลวกลดลงพรอมกบมตรภาพ

ทคอยๆงอกงามขน”(ค�าบอกเลาจากธราณกรรณสตรรน๖)

“ตองเขาใจวาดฉนมาจากโรงเรยนหญงลวน พอมาเขาเตรยมฯเจอเพอนผชายกคอน

ขางยง ยงทกคนรจกเราเพราะนกศกษาเตรยมฯหลายคนกเปนตวประกอบของพระเจาชางเผอก

หรอถาไมไดแสดงรวมกไดเหนเราจากในหนงเขากเทยวลอโนนลอนอะไรกไมรประมาณวา“นหรอ

นางเอก เนยเหรอ โอโหย...” ดฉนกไมรจะท�าอยางไร ในใจกคดวา ไมเอาไมพดดวย หมนไส

ไมชอบนาโมโหจรงๆ แตละคนแตละคนการมพชายเปนครอยใกลๆ กท�าใหพวกผชายเขาเกรงใจ

มากขน ปกตนกศกษาหญงกจะอยแตกลมผหญง ไมใครจะยงกนเทาไหร พอปสองนคอยกลา

คยกนหนอย”(ค�าบอกเลาจากไอรนนตยวรรธนะรน๓)

“เรองการคบหาเพอนตางเพศในสมยนน ไมเหมอนสมยน พวกผหญงมาเรยนนอย

ถาเทยบสดสวนกบผชาย คบเพอนฝงกอยแบบเกาะกลมกน หนม ๆ จะคบหาหรอหมายตาชอบ

ผหญงคนไหนกชวนเดนคย เดนเลนรอบสนามหลวง เดนรอบสนามหลวงเสย ๓ รอบแลว กยง

แทบไมไดพดอะไรกนเลยหรอชวนไปดภาพเขยนในวดพระแกววนอยหลายรอบกยงไมไดพดกน

เลยเสยอยางนน แตเพอนผหญงหลายคนตอนนกมาสนทกนตอนแก และชวยเหลอซงกนและกน”

(ค�าบอกเลาจากมารตบนนาครน๕)

8. ����������.indd 242 18/2/2554 13:11:56

๒๔๓เลาเรองจากเรองเลา

“แมโรงเรยนเตรยมฯจะมเดกตางจงหวดเขามาเรยนอยมาก แตดฉนมเพอนตางจงหวด

ไมมากนกเพราะสวนใหญเขาจะเปนผชาย ดฉนจงไมคอยไดไปสนทดวย แตเพอนผหญงเกอบ

ทงหมดจะเปนคนกรงเทพฯ และมปรมาณนอยกวาผชายมาก หองหนงกนาจะมสก ๕-๖ คน

เหนจะไดสมยนนไมคอยมเรองชสาวใหเหนเทาไหรคนทจบกนเปนแฟนมนอยมาก”(ค�าบอกเลา

จากเครอพนธบ�ารงพงศรน๓)

“ในหองง.งมนกเรยนหญงทงหมด๗คนกมดฉนนวนตยสทธรามะล(คปตะวาทน)

แลวกหมอมราชวงศชองมาศนวรตนสวนอก๒คนกลมๆชอไปแลวสวนใหญพวกเราจะไมคอย

เลนกบผชายเพราะผหญงสมยกอนจะคอนขางถอตวสวนใหญเรากจะไปท�าความรจกนกศกษาหญง

หองอนๆตอนทเรยนรวมกนในหองประชมสวนความสมพนธกบพวกรนพกไมคอยไดไปรจกกบ

เขามากนนเพราะรนหนงเขากมแตผชายรน๒กมผหญงนอยแตแมดฉนจะเปนหวหนาหองหญง

แตพวกผชายเขากเรยบรอยดไมมปญหาอะไร”(ค�าบอกเลาจากวไลตนประภา(ปนทอง)รน๓)

การมนกศกษาหญงเขามาในโรงเรยนเตรยมฯนอกจากจะเปนสสนแลวครงหนงยงท�าให

นกศกษาเตรยมฯตองมเรองกบโรงเรยนอนพอหอมปากหมอคอวยรนใจรอน

“เหตเกดเพราะเขามาจบสาวโรงเรยนเรามาเกาะแกะเพอนเราพอเหนวามคนมาหยามกน

ถงถนกนแบบนกอดหมนไสไมได กปรากฏวามคนไปเตะเดกวศวกรรมรถไฟคนหนงเขา ผมจ�า

ไมไดวาใครเปนคนไปเตะแตกแนใจวาอยในกลมหวโจกของผมซงมอยประมาณสก๒๐คนสดทาย

กลงเอยดวยการนดไปตอยกนทวดสงเวช”(ค�าบอกเลาจากม.ร.ว.ถนดศรสวสดวตน)

“ตอนนนมนกเรยนโรงเรยนวศวะรถไฟมกกะสน มาชอบสาวธรรมศาสตร(พวกดฉน ๆ

นแหละ) เขากมาตอนกนเทยง พวกผชายของเรากไมคอยพอใจเพราะถอวาเปนการขามถนมา

หยามกนถงหนาบาน ตอนนนนกศกษาชายของ ต.ม.ธ.ก. ตองแตงชดยวชนทหารเตมยศไปชก

กบเขาทนงกางเกงสน�าตาลใสเสอขาวพอมเรองรอนไปถงหครเขาเขากตระฆงเรยกพวกเราเขาหอง

ประชมหมดเลย แลวอาจารยทคมหองกถามพวกเราวาเหนไหมใคร ทจรงทกคนกเหนเหตการณ

กนทงนนแตกบอกวาไมเหน เพราะเอาใจชวยกนหมดเลย ตอนหลงผใหญของทงสองฝายเขา

กเจรจากนจนเรองจบไป แตกมกฎใหมออกมาวา เวลาทปลอยใหกลบบานตอน ๓ โมงเยนนน

จะใหผหญงกลบกอน ๑๐ นาท แลวคอยใหพวกผชายกลบ แตวธนไมคอยไดผลเทาทควรเพราะ

เวลาแค๑๐นาทพวกผชายเขาเดนกวดเดยวเดยวกขามสนามหลวงมาทนเราอยด”(ค�าบอกเลา

จากจ�าปนนามประทานรน๖)

8. ����������.indd 243 18/2/2554 13:11:56

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๒๔๔

กจกรรมกฬา

การกฬาของนกศกษาเตรยมนนไดรบการสนบสนนเปนอยางดโดยเฉพาะกฬาฟตบอล

ทงนอาจเปนเพราะผอ�านวยการคนแรก ขนประเสรฐศภมาตรานนเปนผทสนใจในกฬาประเภทน

เปนอยางมากและเคยน�าทมฟตบอลของมหาวทยาลยไปแขงขนในประเทศเพอนบานมาแลวและ

ยงมคณสวาท อนทรสขศรเจาหนาทของเตรยมปรญญาฯ เปนผควบคมทมทเปนก�าลงส�าคญอก

ผหนงท�าใหนกศกษาเตรยมปรญญาฯไดเลนลกหนงกนตงแตยคทธรรมศาสตรยงไมมสนามฟตบอล

ใหนกศกษาเลนโดยการซอมแตละครงจะตองตระเวนไปขอสนามของโรงเรยนตางๆ เชนโรงเรยน

วชราวธ โรงเรยนสวนกหลาบ โรงเรยนกรงเทพ ฯ ครสเตยน หรออสสมชญ เปนตน ซงเหลา

นกฟตบอลบางสวน(หรอกระทงครซงเปนโคชบางทาน)กเปนศษยเกาโรงเรยนเหลานและนอกจาก

ฟตบอลแลวกยงมกฬารกบซงนบเปนกฬาทท�าชอเสยงใหแกธรรมศาสตรเปนอยางมาก

“รกบคอกฬาทเชดหนาชตามหาวทยาลย ปนงมแขงหลายครง ผมเปนนกกฬาทงสอง

ประเภท(คอรกบและฟตบอล) แตเลนรกบไดคอนขางดมากจนท�าใหตดทมชาตในทสด...ทมรกบ

ของธรรมศาสตรตอนนนคอทมรกบทเกงทสดในประเทศทมชาต๑๕คนมอย๗คนทมาจาก

ธรรมศาสตร เรยกวาเกอบครงหนงมาจากนกรกบทมเรา ทมของธรรมศาสตรในสมยทผมเลนอย

นนไมเคยแพใครเลย”(ค�าบอกเลาจากเฉลมชยวสนนทรน๖)

นกศกษา ต.ม.ธ.ก. รนแรก ๆ ยงไดเลนเรอกรรเชยงของมหาวทยาลย ซงควบคม

การฝกสอนโดยครโฉลก โกมารกลณนครซงเคยเปน “Cox”หรอ นายทายเรอกรรเชยงของ

ทมมหาวทยาลยออกซฟอรด

นอกจากนนทางแผนกเตรยมปรญญาฯยงไดจดใหมการแขงขนกฬาภายในอกหลาย

ประเภทเพอใหนกศกษาไดออกก�าลงกายและเปนการเชอมสมพนธระหวางนกศกษาของธรรมศาสตร

ทงหลาย

“ดฉนเปนนกวงตงแตยงอยสตรวทยา ไดทหนง ทสองตลอด เมอมาอยธรรมศาสตร

เพอนดฉนเขากชวนเรามาเปนตวแทนรนลงแขงกฬาภายใน ตอนซอมนนจ�าไดวาอาจารยประชม

กลาหาญเปนคนมาควบคมการฝกซอมให”(ค�าบอกเลาจากธราณกรรสตรรน๖)

งานฟตบอลประเพณจฬาฯ-ธรรมศาสตร;

กจกรรมกฬาทไดรบความสนใจจากชาวธรรมศาสตรมากทสดในสมยนนกคองานฟตบอล

ประเพณระหวางจฬาฯ และธรรมศาสตร นกศกษาของทงสองสถาบนแทบจะทกคนตางตงตารอ

ใหถงวนงานมาทงป

8. ����������.indd 244 18/2/2554 13:11:56

๒๔๕เลาเรองจากเรองเลา

“เวลามกจกรรมอยางฟตบอลประเพณพวกเราจะสนกสนานกนมาก ใครมรถกขนเพอน

พองนองพทใสเสอเหลองแดงวงกนเตมถนน คนทไมมรถกเดนกนมาเปนขบวน คนทมหนาทตอง

จดการอะไรตอมอะไรกนงไอโกรงไปตงแตเชามดเรยกวาวนนนวนเดยวไอโกรงตองเหนอยมากเพราะ

ตองคอยรบสงทงนกศกษาและอปกรณตาง ๆ หลายตอหลายเทยว ผมเองประทบใจงานนมากจน

ตอนนกยงตองไปเชยรอยทกปมไดขาด เดยวนมอาวโสมากกไดไปเดนน�าขบวนโดมชรา ซงมคน

มารวมเดนดวยนอยลงทกป”(ค�าบอกเลาจากวเชยรกลนสคนธรน๖)

“วนนนพวกเราจะตนเตนมากเพราะงานนปหนงมหนเดยวเพลงเชยรกซอมมาแลวนกกฬา

ของเรา เรากอยากไปเชยร ตงแตมการแขงขนมาธรรมศาสตรกชนะมาเรอย มาแพเปนครงแรก

เอาปทผมอยป๒”(ค�าบอกเลาจากประเทองวรรณพงศรน๓)

“สมยนนบรรยากาศวนงานบอลประเพณมนสนก แมจะไมมอะไรตออะไรมากอยาง

ทกวนนเพยงแตเดนกนเทานนกสนกเสยยงกวาอะไรทงหมด ตอนนนจะไปสนามแขงกตองเดน

เพราะไมมมอรเตอรคาร มแตมอเตอรขา ตอนนนธรรมศาสตรมวงโยธวาทต เรากเดนไปแลวก

รองเพลง“เดนรบเดนไปชงโชคชยของเราเบองหนาเรวเรวอยาชาชยขางหนาก�าลงรอม.ธ.ก.

มยนยอกฬาใด รวมก�าลง หวงน�าชย เชดชไว ม.ธ.ก.” ฝายจฬาฯ เขากรอง “เดน เดนเถดหนา

นสตมหาจฬาลงกรณ เดน เดน พรอมหนาเพอน�าชยมาจฬาลงกรณ” ซงเปนเพลงประจ�าของ

เขาเวลาขบวนของเราเดนสวนกบของเขาตางฝายตางกตะเบงเสยงแขงกนอยางไมมใครยอมใคร

พอถงตอนแขงเรากรองเพลงเชยรซงกมอยไมกเพลงเทานนเอง ของจฬาฯ เวลาเขา

เชยรกบมบาลากาโบโบโบบมบาลากาชกบาลากาอะไรพวกนสวนของเรานนลกทงสวนใหญ

นกเรยนของเรานเปนคนปกษใตเขาเงยบกนทงสนามมนตะโกน“ท�าสาดท�าสาดสๆ ท�าสาดสตาย”

ตะโกนภาษาใตกน โอย สนกฉบหายเลย มนไมมขบวน ไมมเหยอะไรเลย ในสมยนนเราสนกกน

จรงๆการแปรตวอกษรยงไมเกดเพลงเชยรกรองกนไมคอยเปนหรอกมแตตบมอเฮๆๆๆแลวก

“ท�ามะสาด ท�าสาด ท�าสาด ท�าสาด” เปนภาษาใต ไมวาจะเกดอะไรในสนาม ใครเปนคนยง

ใครถกยงไมส�าคญเราตะโกนกนอยเทานจฬาฯเขามเพลงเชยรของเรา“ท�าสาดท�าสาดสๆ ท�าสาด

สตาย”เทานนอยสนกกนจรงๆ เพราะมนรจกกนหมด”(ค�าบอกเลาจากม.ร.ว.ถนดศรสวสดวตน

รน๖)

ส�าหรบงานฟตบอลประเพณนน ตงแตเรมแขงครงแรกในปวนท ๕ ธนวาคม ๒๔๗๗

ฝายธรรมศาสตรถาไมเสมอกจะเปนฝายทชนะมาโดยตลอด จนการแขงขนครงท ๘ ในวนท ๖

ธนวาคม ๒๔๘๔ ทมฟตบอลของธรรมศาสตรตองพบกบความพายแพ เปนครงแรก แมแต

หนงสอพมพสยามรฐและพมพไทยกยงมการพาดหวตวโตบนหนาหนงวา ธรรมศาสตรแพจฬาฯ

บางฉบบถงกบมการวพากษวจารณวาเปนลางไมดส�าหรบประเทศ

8. ����������.indd 245 18/2/2554 13:11:56

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๒๔๖

และแลวลางไมดทวากกลายเปนเรองจรงเพราะเพยงอก๒วนตอมาคอในตอนเชาตร

ของวนท ๘ ธนวาคม ๒๔๘๔ กองทพญปนกสงทหารยกพลขนบกทประจวบครขนธและชายฝง

ของไทย และไดมการปะทะกบยวชนทหารในภาคใตจนมผเสยชวตจ�านวนหนง ในชวงนนเปน

ชวงทนกเรยนนกศกษาในกรงเทพฯก�าลงจะสอบเลอนชนเมอเกดเหตรายแรงตอประเทศแทรกซอน

ขนเชนน ทางกระทรวงศกษาธการจงใหนกเรยนนกศกษาทงหมดงดสอบ และใหเลอนผานชนได

โดยอตโนมต โดยนกเรยนนกศกษาในรนนนจะเรยกการสอบครงนวา “โตโจสงเคราะห” เนองจาก

แมทพใหญของญปนนนชอนายพลโตโจ

หลงจากนนไมนานกวน รฐบาลจอมพล ป. กประกาศเขารวมกบญปนและประกาศ

สงครามกบฝายสมพนธมตร ท�าใหธรรมศาสตรถกใชพนทสวนหนงเปนสถานทกกกนเชลยซงเปน

ชาวตางประเทศทมาจากประเทศสมพนธมตรศาสตราจารยเจ.เอฟฮตเจสสนซงเปนชาวองกฤษ

กรวมอยในเชลยจ�านวนนดวยท�าใหนกศกษาต.ม.ธ.กรน๔เปนตนไปไมไดเรยนวชาภาษาลาตน

หลงจากความพายแพในป ๒๔๘๔ ฟตบอลประเพณกตองเวนวรรคเพราะสงครามและเหตการณ

ทางการเมองไปถง๕ป

วงโยธวาทต

เนองจากหลกสตรของโรงเรยนเตรยมปรญญาฯใหความส�าคญกบวชาดนตรไมยงหยอน

ไปกวาวชาอน ถงกบไปเชญพระเจนดรยางคซงเปนบรมครดนตรในสมยนนมาสอนให วงดนตร

หรอวงโยธวาทตของธรรมศาสตรจงมคณภาพไมยงหยอนไปกวาวงใดในสมยนน

“สมยนนผมคดวาแตรวงของธรรมศาสตรเปนวงทนาจะใหญทสดแลว เพราะเรามเครอง

ดนตรถงประมาณ ๒๐๐ ชน ทงโฟเนยม ทรมเพท ทรอมโบน พโคโล ฯลฯ นอกจากเรากยงม

วงของโรงเรยนนายเรอซงเปนวงใหญอกวงหนง แตตอนนนเรานาจะใหญกวา ครผสอนนอกจาก

พระเจนดรยางคแลวกยงมครพรอยอกคนหนง ตอนเรยนอยในวงของโรงเรยนประจ�าจงหวด

กาญจนบรนนเราเรยนโนตไทย แตพอมาอยธรรมศาสตรตองเปลยนเปนอานโนตสากลแทน”

(ค�าบอกเลาจากสมานศกดสงวนรน๓)

“วงโยฯนถอเปนอกขอไดเปรยบของเราเพราะจฬาฯ ยงไมมวงโยธวาทต ตอนนนผม

เลนฟลต ในวงมนกดนตรรวมวงประมาณ ๘๐ คน คนทสอนพวกเรากคอพระเจนดรยางค และ

ครสงข อตวาศร ซงสอนมาตงแตสมยอยเตรยมธรรมศาสตร ดงนนสมาชกวงโยธวาทตแทบทง

วงจงเปนศษยเกาโรงเรยนเตรยมฯทงนน คนทดง ๆ กม จ�านนท อณหะจนดา มาโนช ศรวภา

แลวกประจม ภรพฒนนบเปนสสนอยางหนงของงาน”(ค�าบอกเลาจาก ม.ร.ว.ถนดศร สวสดวตน

รน๖)

8. ����������.indd 246 18/2/2554 13:11:56

๒๔๗เลาเรองจากเรองเลา

นอกจากจะมวงดนตรเปนของมหาวทยาลยอยางครบเครองแลว สงทนกศกษาเตรยมฯ

จะตองไดยนทกเชากอนเขาหองเรยนคอเสยงเปาแตรชกธงชาตขนสยอดตกโดม

“วชาดนตรปฏบตนเปนการหนเรยนชวโมงพละศกษาไปในตว และโดยทเคยเปาแตร

ทรมเปต จงถกเกณฑใหไปเปาแตรชกธงขนยอดโดมตอนเชากอนเขาหองเรยนทกวน จ�าไดวา

ยงมเพอนอก ๔ คนคอ เกษม หวงในธรรม(ถงแกกรรม) วโรจน ลลต(ถงแกกรรม) ดร.จระ

เจรญเลศ (ถงแกกรรม) ในปจจบนน ผทเปาแตชกธงกบผมยงเหลอผมกบ พ.ต.ท.ประทป

ทองประดษฐ ๒ คน สมยนนพวกเราทง ๕ คน จะตองรบไปโรงเรยนแตเชาหนอยเพอเตรยมตว

เวลาเปาแตชกธงนน พวกผมจะไปตงแถวกนหาคน แลวยนอยหนาแถวของนกศกษา ต.ม.ธ.ก.

ทงหมดทสนามหญา เมอพวกผมเปาทรมเปตในท�านองน ๓ เทยว กนเวลาประมาณ ๒ นาท

อกดานกจะมคนชกธงขนยอดโดมซงจะรจงหวะเพลงทเราเปาเปนอยางด เขากจะรบชกธงใหทน

เพลงจบพอด”(ค�าบอกเลาจากสมานศกดสงวนรน๓)

การออกหนงสอ

ค�าวาธรรมศาสตรม “เสรภาพทกตารางนว” นน ไดเรมกอรปมาจากสวนหนงของ

บคลกกลาคดกลาแสดงความเหนและกลาเขยนของเหลานกเรยนเตรยมปรญญาตงแตยคเรมแรก

ดงหลกฐานทบางรนไดมการ“ออกหนงสอ”เพอแสดงความเหนตอประเดนตางๆ

เรมจากนกศกษารน๑ซงไดออกหนงสอ“นกแขง”โดยมนอยจนเจรญเปนบรรณาธการ

เนองจากถกครขดขวางการแขงจกรยาน “เพอหาเงนอทศสวนกศลใหแกครทเราไมชอบ” สภทร

สคนธวตรน๑

ในหนงสอฉบบนมการวพากษวจารณวาการเขาขดขวางการแขงขนจกรยานของเหลา

นกซงนนเปนการกระท�าอนปาเถอนทงสน เปนหนงสอทออกเพยงคอบปเดยวแตมประสม

เศรษฐบตร เปนผอานใหเพอนฟงในโรงอาหารแตในทสดครพร(มะลทอง) กน�าต�ารวจครชดเดม

มาไลจบอก แต “ไมไดกนตามเคย เรามสายคอยด มทงบรรดานกวงเรว วงราว คอยพา

หนงสอพมพหน ขนาดครแยกยายกนเขามาหลายสายยงจบเราไมได” (จาก เกบเลกผสมนอย

โดยRATANAรน๑)

รน ๒ “สมยเรยนในหองจะมเพอนคนหนงชอ เรองยศ ทองโรจน (เสยชวตแลว)

เขาชอบท�าวารสารในหอง ผมกจะนงเขยนบทความวชาการเกยวกบเคลดลบในการเรยนภาษา

ฝรงเศสใหเพอนๆอาน เหมอนเปนหนงสอพมพในหองเราเอง เรองยศเขาเปนนกเขยนกเขยน

เรองอะไรตางๆ เอาไวอานกนสนกๆท�าเปนเลม เลมนงกยสบสามสบหนาราวๆนน พอท�า

เลมเสรจกเวยนกนทงหอง”(เดอนบนนาครน๒)

8. ����������.indd 247 18/2/2554 13:11:56

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๒๔๘

รน ๖ “ผมไดท�าวารสารอานกนเองหอง ผลดเปลยนเวยนกนเขยนไปเรอย เรองทไมร

เรากคนควาเขยนบทประพนธอะไรบางเพราะอานหนงสอเยอะ”(ปรงศลปศศะนาวนรน๖)

ละคร การแสดงประจ�าป

นอกจากกจกรรมทไดกลาวมาขางตนแลว บทความ ไมตรจต โดยพนาล ในหนงสอ

๕๐ป ต.ม.ธ.ก. รน ๓ เขยนเลาไววา เมอสนปการศกษา๒๔๘๓กอนจะปดเทอมใหญ แผนก

เตรยมปรญญาฯไดจดใหมงานรนเรงขนโดยมการแสดงละครรววหลายชด

การเตรยมเรมจากครอาบ คอมนตรเขาไปส�ารวจดนกเรยนทกหองเพอเลอกนกศกษา

ทงชายหญงทมหนาตาทาทางด และสมครใจจะแสดงละครเพอจะไดบรรจตามฉากและฝกซอม

ตอไป

ฉากแรก เปนการรองเพลงแหพระธรรมจกร ของเทพบตรและเทพธดา เนอเพลงวา

“...แสงธรรมจกรอนศกดสทธสง เปนเครองหมายจงใจใหเรยนเพยรศกษา ทองแสงแดงเหลอง

รงเรองฟา...”

ฉากทสอง เปนพมาร�าขวาน ผแสดงเปน ต.ม.ธ.ก. รน ๓ ทงหมด ๖ คน ไดแก

ทองยอยยะคะเสมเครอพนธบ�ารงพงศทองแมนวรรณประภาพรทพาปรชชาญกลเตอนใจ

กลดลกและม.ร.ว.สาวดอศรเสนา

สวนอก ๓ฉากทเหลอคอ “นางทาส” “ระบ�าวอลทซ” และ “ระบ�าสเปญ” ฝกสอนโดย

มาดามสวสดธนบาล ซงเปนแหมมชาวองกฤษ จากค�าบอกเลาตลอดเวลาทซอมมาดามจะพดวา

“ยมซคะยม...”หรอ“ไมใชผตายซากนะ”เปนตน

“นางทาส” มนกแสดงจากรน ๒ จ�านวน ๔ คน และจากรน ๓ อก ๔ คน ไดแก

กาบแกว สมครสโมสรสมศร ชาตะนาวนมารวภาสาระเกษตรนและม.ร.ว.ชองมาศนวรตน

โดยใชเพลง “InaPersianMarket” ตวเอกของเรองคอคณ ศรวลลา จากรน ๒ ซงไดออกมา

เตนเดยวกอน อนงเครองแตงกายของการแสดงชดนจดโดยมาดามสวสด ตามมาตรฐานของสมย

นนผบอกเลาเรองราวใชค�าวา“คอนขางจะโป”และวงเลบตอทายวา“ถาเปนสมยนกไมมความหมาย

อะไรหรอกแตครอาบคอมนตรกไมยอมอยางหวเดดตนขาด”และบอกวาตองมผาชฟองสเหมอน

กางเกงมาตอจากตาดปดทางดานหลงดวย

ชดตอไปเปนระบ�าวอลทซ ซงถอวาเปนชดทเสอผาสวยทสด เปนผาโปรงสขาว

หลายชนพองฟผแสดงไดแกมณมหาผลรน๒สวนทเหลอเปนรน๓ไดแกอรพนธปตตะพงศ

อไร ประภาสะโนบล ชวนพศ ประทมมาศ ทพยา สภาชนะ นอย สขะโหต เพลงทใชเปนเพลง

จงหวะวอลทซของโยฮนสเตราทนกแสดงแตละคนถอพวงดอกกหลาบรายร�าไปตามเสยงเพลง

8. ����������.indd 248 18/2/2554 13:11:56

๒๔๙เลาเรองจากเรองเลา

ชดสดทายเปนระบ�าฟลามงโกของสเปนเปนการเตนคของหนมสาวในเพลงLaPaloma

ใชนกแสดงทงรน ๒ และ ๓ รวมทง ไอรน นตยวรรธนะ การแสดงชดนควบคมการฝกซอม

โดยมาดามอภยซงเปนภรรยาของดร.อภยพนธโยธน

การแสดงเหลานไดถกน�ามาแสดงซ�าอกทในคราวทมหาวทยาลยธรรมศาสตรจดงานเลยง

ถวายตอนรบการเสดจนวตพระนครของในหลวงรชกาลท๘ในเดอนธนวาคม๒๔๘๘

“พอทานประทบเรยบรอยแลว พอรพนทคนสวยของธรรมศาสตรทลเกลาถวาย

สจบตรงานแลว ฉากทหนงกเปดมานออกมาอยางตระการตามาก ถาไดเหนละกตองประทบใจกน

ทกคนพอเปดมานออกมากจะมตราธรรมจกรใหญประดบไฟพรบดโกมาก...เราซอมกนหนกมาก

เพราะทกคนรวาจะตองเตนตอหนาพระพกตร แมจะเหนอยแตเรากชนใจเปนอยางยงทในหลวง

จะเสดจมหาวทยาลยของเรา”(ค�าบอกเลาจากธราณกรรณสตรรน๖)

การลงโทษ

ขนชอวาวยรนไมวาจะเปนยคสมยไหนหรอโรงเรยนใดๆ กยอมมการท�าผดกฎระเบยบ

ทผใหญวางไวอยบางเสมอ การกระท�าผดกฎของเหลานกศกษาเตรยมปรญญาฯ กมหลายรปแบบ

ตงแตการมาโรงเรยนสายแตงกายไมเรยบรอยสบบหรทะเลาะเบาะแวงแกลงเดกผหญงจนกระทง

การเจาะรวแอบดนกเรยนวทยาลยนาฎศลปซอมร�าเปนตนซงโรงเรยนเตรยมปรญญากมวธลงโทษ

ใหหลาบจ�าดวยวธนานาดงน

“ขนประเสรฐศภมาตราเปนผอ�านวยการในสมยนน ใครทท�าผดมาก ๆ ทาง ต.ม.ธ.ก.

จะไมตเองแตจะใหผปกครองเปนผมาตเองในหองประชมใหญผมเปนผน�าจดหมายของต.ม.ธ.ก.

ไปสงใหผปกครอง เวลาตผปกครองมอสนหนาซด ศาสตราจารย เจ.เอฟ.ฮตเจสสน กมหนาและ

หนหนาหนเลยผมไมขอเอยชอเพราะผมรกทกทานและผมเหนวาเปนวธการประหลาดทสดในโลก

และหาดไดยาก”และ

“วนหนงทผมตดสนฟตบอลระหวาง ต.ม.ธ.ก. ดวยกน ขนประเสรฐศภมาตรา ไดยนด

อยทบนไดระเบยงตกโดม การเตะยอมมหนกบางเบาบางเปนธรรมดา(เมอเกดการววาท)

ขนประเสรฐฯ เดนลงมาและสงใหเปานกหวดเลกทนท พอรงเขากเรยกผมและคกรณทง ๒ คน

เขาไปพบ ใหผมแตงตวเปนผตดสน อก ๒ คนแตงตวเปนผเลน แตในมอสวมนวมกนทงคและ

เอาดายผกขอมอทงสองขางหอยกบกงลนทมยดการดมวยตลอดเวลาผมกตองใชปากอมนกหวด

พวกครๆ กอมยมกนใหญรสกสนกสนานกนมากพอสมควรยนอยอยางนประมาณ๑๕นาทกเลก”

(กงศตวรรษธรรมศาสตรโดยสวาทอนทรสขศรพนกงานมหาวทยาลยตงแตยคกอตง)

8. ����������.indd 249 18/2/2554 13:11:56

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๒๕๐

“การลงโทษนกเรยนเวลาทท�าผดของ ต.ม.ธ.ก. คอ การเฆยนทางไมโครโฟน โดย

ประกาศออกอากาศถงความผดวาใครท�าผดอะไรและตองรบโทษอยางไรเชน“ตองเฆยนใหปรากฏ

เนองจากนายอนดบ รองเดช ดดบหรในหองน�าในหองสวม จบไดเปนครงท ๒ เฆยน ๖ ท นกศกษา

พงสงวรณไว” แตกลายเปนวานกเรยนทรอฟงอยไมไดหวาดกลว แตจะออกเปนทางข�าเพอนวา

ไปเสยทาไดอยางไรเสยมากกวาคนทโดนเฆยนออกทางไมคบอยๆ กเชนอนดบรองเดชปรญญา

ลละศรสวนใหญกดวยขอหาแอบสบบหร”(ค�าบอกเลาจากมารตบนนาครน๕)

“ในต.ม.ธ.ก.เมอมการท�าโทษนกศกษาทกระท�าผดหลายแบบสวนใหญจะไมคอยท�าโทษ

แบบเฆยนต เพราะเดกบางคนท�าผดแบบไมตงใจกม แตเมอมกฎระเบยบขอก�าหนดไว กตองท�า

ตามระเบยบการท�าโทษกแลวแตดลยพนจของครเชนใหยนตากแดดใหยนหนาหองเรยนคกเขา

หนาชนหรอใชใหลบกระดานด�าคนทรายๆในโรงเรยนเตรยมฯกพอมเชนเอาปากกาหมกซม

สลดหมกใสครบางคนกสบบหรใตถนโรงเรยนพวกแมงทอยตามรองไมมนโดนควนบหรมนกหน

ขนมาขางบนพอครเหนกเลยรวามคนแอบสบบหรอยขางลาง เขากสงคนมาจบตวไปลงโทษ

ดวยการตใหเพอนทงโรงเรยนไดยนเสยงไมเรยวผานทางไมโครโฟน ท�าคนทไดยนขยาดกนพอ

สมควร

การท�าผดของนกเรยนเตรยมฯบางครงกเปนธรรมชาตของวยรนสมยนนมบอยครงทเรา

ไปแอบดนกเรยนนาฏศลปเขาร�าละครหรอซอมการแสดงตางๆก�าแพงระหวางธรรมศาสตรแมจะ

เปนปนซเมนตแตดานบนมนเปนสงกะสพวกเรากเจาะรดเขาทางโนนเขากโทรแจงมาทางเรากเลย

สงครไปจบวนทเขาไปจบผมโชคดทไมไดไปดในวนนนเลยรอดมาไดคนอนๆนนโดนท�าโทษกน

เปนแถว

ผมเคยมาโรงเรยนสายเขาแถวเคารพธงชาตไมทน บงเอญวนนนมนกศกษาหญง

คนหนงมาสายเหมอนกบผม เลยถกลงโทษใหยนอยคกน แลวใหนกศกษาทกคนทเขาแถวเดน

เขาหองเรยนผานหนาเราไปทงหมด๕๑๙คน”(ค�าบอกเลาจากสมานศกดสงวนรน๓)

คร ต.ม.ธ.ก. อกทานหนงทนกศกษารนนนทกคนยงจ�าวธการลงโทษของทานไดกคอ

มาดามพนทโยธนซงพดภาษาไทยไดไมกค�าและไมคอยชด เวลาลงโทษทานจะสงใหนงคกเขาท

พนหนาหองเรยนแตจะออกเสยงค�าวาคกเขาเปน “กกเกา” “คกขาว”หรอ “คกเกา”จนนกเรยน

อดอมยมไมได มาดามเปนผมจตใจงดงาม หากผรบโทษท�าหนาตาละหอยคลายจะรองไห

มาดามพนธโยธนจะสงใหกลบไปนงโตะตามเดมเรว ๆ การลงโทษของทานจงไมใครศกดสทธเทา

การลงโทษอนๆแตกลบมคนอยากใหทานลงโทษอยบอยครง

8. ����������.indd 250 18/2/2554 13:11:56

๒๕๑เลาเรองจากเรองเลา

การเดนขบวนเรยกรองดนแดน

ในวนท๘ตลาคม๒๔๘๓นกศกษาโรงเรยนเตรยมปรญญามหาวทยาลยวชาธรรมศาสตร

และการเมองไดรวมกบนกเรยนโรงเรยนเตรยมอดมศกษาของจฬาลงกรณมหาวทยาลยเดนขบวน

เพอเรยกรองดนแดนฝงขวาของแมน�าโขงทเคยตองสญเสยใหฝรงเศสไปในสมยรชกาลท๕

“ตอนนนจอมพล ป. สงทหารมาเปนครฝกวชายวชนทหาร ครฝกเหลานเขาจะใช

เวลาชวงทสอนวชาทฤษฎทางทหารมาพดปลกระดมใหนกศกษา ต.ม.ธ.ก. และนกเรยนโรงเรยน

เตรยมอดมศกษา ออกมาเดนขบวนเรยนรองดนแดนคน ครทมาสอนทฤษฎวชายวชนทหารนน

มหลายคนแตละคนกจะกระจายกนไปพดกบนกศกษาเตรยมฯหองตางๆ แตเวลาฝกปฏบตซงเรยน

รวมกนนนครยวชนกไมไดพดถงเรองเรยกรองดนแดนแตอยางใด อาจารยปรดกรเหนพฤตกรรมน

แตกไมไดหามปรามอะไรเพราะไมอยากใหเกดความขดแยง

ตอนนนเขามงเปาไปทนกเรยนวชายวชนทหารของธรรมศาสตรและจฬาฯสองทเทานน

เพราะวนทเราเดนกนกไมเหนวามโรงเรยนอนหรอประชาชนมารวมขบวนดวยครวชายวชนทหาร

เปนคนระบวนเดนขบวนและแจงใหรในหองเรยนเขาไมไดบอกวาใครจะไปบางแตขอใหไปกนพรอม

เพรยงเรากไปกนหมดไมมใครขาดกระทงค�าวา“เอาดนแดนของเราคนมา”เขากเปนคนสอนใหพวก

เราพด

ในวนทเราจะเดนขบวนมขาวแววไปเขาหอาจารยปรดแลววาเรานดกนจะไปหลงเลกเรยน

พอใกลเวลาเลกเรยนประมาณบาย๒อาจารยปรดทานกเดนมาจากท�าเนยบทาชาง เรยกพวกเรา

มาเขาแถวเหมอนเขาแถวหนาเสาธงตอนเชา ทานเพยรขอรอง พยายามเกลยกลอมวามนเปน

เรองของทหารเขาเราอยาไปยงอยาไปเดนเลยเพราะจากการวเคราะหสถานการณของทานแลว

การเรยกรองนไมมวนไดผลไมมวนชนะทานพดเสรจไดไมถง๑๐นาทพวกเรากพากนเดนออก

ไปพวกครกไมมใครหาม”(ค�าบอกเลาจากประเทองวรรณพงศรน๓)

ชวงนนเปนเวลาเดยวกบทฝรงเศสพายแพแกเยอรมนรฐบาลของจอมพลป.พบลสงคราม

ไดมความมงมนทจะท�าสงครามกบฝรงเศสเพอเรยกรองดนแดนดงกลาวและไดปลกกระแสชาตนยม

ขนเพอหาเสยงสนบสนนในการน แตหลงจากเหตการณเดนขบวนไดเพยงเดอนเดยว ฝรงเศสก

สงเครองบนมาทงระเบดทจงหวดนครพนมการรบระหวางฝรงเศสกบไทยจงเรมขนฝรงเศสโจมต

ไทยทางอรญประเทศรฐบาลจอมพลป.สงทหารไทยเขาไปในอนโดจนทางดานเขมรแตในทสด

ญปนเสนอตวเขาไกลเกลย จนมการสงผแทนไปลงนาม อนสญญาสนตภาพทกรงโตเกยว(Tokyo

Convention)เมอวนท๙พฤษภาคมพ.ศ.๒๔๘๔

8. ����������.indd 251 18/2/2554 13:11:56

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๒๕๒

ในครงนนไทยไดดนแดนฝงขวาแมน�าโขงคน รวมทงทางใตตรงขามปากเซ คอ แขวง

จ�าปาศกดและดนแดนในเขมรทเสยใหฝรงเศสไปเมอปพ.ศ.๒๔๕๐กลบคนมาดวยและในวนท

๒๔ มถนายน พ.ศ. ๒๔๘๔ พลเอก พระยาพหลพลพยหเสนา ไดเปนผวางศลาฤกษกอสราง

อนสาวรยชยสมรภม เพอเปนอนสรณสถานระลกถงชยชนะของไทยตอฝรงเศส และ ๑ ปตอมา

จอมพลป.พบลสงครามเปนผกระท�าพธเปดเมอวนท๒๔มถนายนพ.ศ.๒๔๘๕และหลงจากนน

เพยงไมกปหลงจากทสงครามโลกจบสนลงดวยความพายแพของเยอรมนและญปนดนแดนทเราได

คนมาเพยงชวครกถกทวงกลบคนไปตามคาดของนายปรดพนมยงค

พระเจาชางเผอก

ในชวงเวลาเดยวกบทจอมพลป. ก�าลงผลกดนแนวคดทวงดนแดนคนนนเอง ทางดาน

นายปรด ซงขณะนนด�ารงต�าแหนงรฐมนตรวาการกระทรวงการคลงกมโครงการสรางภาพยนตร

ภาษาองกฤษองประวตศาสตรเรองพระเจาชางเผอกขน เพอสงเสรมแนวคดเรองสนตภาพ และ

การตอตานสงคราม โดยมใจความหลกอยทการแสดงใหเหนวาสงครามโดยเนอแทแลวเปนเรอง

ของผปกครองแตผทตองสญเสยทสดคอราษฎร

“ในเดอนมนาคม๒๔๘๓มการคดเลอกนกแสดงกนทตกโดม กษตรยและเสนาบดซงม

บทพดใชอาจารยสอนภาษาองกฤษและฝรงเศสจากโรงเรยนอสสมชญ”(จาก“ส�านกนนธรรมศาสตร

และการเมอง”)

ในการคดเลอกนกแสดงนไดน�าเอาบคลากรและนกศกษาของโรงเรยนเตรยมปรญญาฯ

และของมหาวทยาลยธรรมศาสตรมาเปนนกแสดงเชนใหนางสาวไอรนเนลสนนกศกษาต.ม.ธ.ก.

รน ๓ เปนนางเอก และนายสวฒน นลรงส (เนลสน) ซงเปนพชายของนางสาวไอรนและเปน

ครสอนภาษาองกฤษของโรงเรยนเตรยมแสดงเปนสมหกระลาโหม สวนผทแสดงเปนพลทหารนน

ใชนกศกษาของธรรมศาสตรทงสน

“ดฉนเรยนทนจนจบม.๖พอจบมาแลวกยงไมไดท�าอะไรกอยบานไปกอนวนหนงพชาย

ของดฉนกมาชวนไปเลนหนงเรอง “พระเจาชางเผอก”พชายของดฉนชอสวตน นลรงส(เชอเดม

คอเอดเวรดเนลสน)เปนครภาษาองกฤษของโรงเรยนเตรยมและเลนเปนเสนาบดในภาพยนตร

เรองพระจาชางเผอกตอนนนอาจารยปรดมโครงการจะท�าหนงเปนภาษาองกฤษตวแสดงชายนน

ใชนกศกษาอสสมฯแทบทงหมดเพราะพดภาษาองกฤษไดด สวนนกแสดงหญงนนกยงหากนอย

พชายของดฉนกเสนอวาใหดฉนเลนเพราะดฉนเรยนทเซนตแมร ภาษาองกฤษดพอสมควร เขาก

เรยกไปเทสตหนากลองโดยยงไมไดเหนหนากน แตบางคนกรจกดฉนแลวจากการไปเปนนางงาม

8. ����������.indd 252 18/2/2554 13:11:56

๒๕๓เลาเรองจากเรองเลา

บปผชาตใหกรมต�ารวจ ตอนนนมหมอมหลวงคนหนงมาทดสอบภาษาองกฤษและตกลงใจวาดฉน

ไดเลนเปนนางเอกหนงเรองน

ในเรองนอกจากมบทพดภาษาองกฤษแลวกยงมฉากทตองร�ากบนกศกษาของ

กรมศลปากร ซงตองไปหดกบทานผหญงประภาพรรณ เวลาทใชจรงกเปนแคการซอยเทากบ

พนมอเทานนเองเพราะเราอาจจะร�าไมเกงเทานกร�ามออาชพตวประกอบอนๆ กใชนกศกษาเตรยมฯ

รน๑แทบทงหมด

หนงทงเรองใชเวลาถายท�าประมาณ ๓ เดอน แตสวนทดฉนตองรวมแสดงดวยนน

ใชเวลาประมาณเดอนครงเทานนและถายอยในโรงถายของศรกรงทเดยวยกเวนฉากสดทายท

ตองเขาไปถายในพระบรมมหาราชวง

ตอนทถายท�าหนงกนอยนนดฉนเหนน�าใจทานอาจารยปรดอยางมาก เวลาจะถาย

ทานจะมารบทบานแลวไปโรงถายของศรกรงดวยกนถายเสรจทานกมาสงเองถงประตบาน ใครจะ

ขอมาสงแทนทานกไมใหเพราะไมไวใจ สมยนนในกองถายหนงไมไดเหมอนกองถายหนงในสมยน

มนไมมฝายคอสตมหรอเมกอพแตงหนา มแตรบไปผดหนาผดตาเลกนอยเทานน เสอผากหากน

มาแตงใหเขากบเรองเฉย ๆ ไมไดมพธรตรองอะไร คนทจดการเรองการแตงหนาแตงตวกมอย

คนเดยว

ส�าหรบดฉน ถาวนไหนไมมฉากทดฉนตองถายดวยทานปรดกจะไมใหไป เมอดฉนถาย

ฉากสดทายทพระบรมมหาราชวงเสรจแลว กองถายทงหมดยกเวนดฉนกยกกองไปจงหวดแพร

เพอถายท�าฉากสงคราม ทมชาง มเผาบาน เผาเมอง ดฉนอยากไปกบพวกเขามาก จดเสอผา

ใสกระเปาเรยบรอยแลวแตทานอาจารยปรดกไมใหไปเพราะในกองถายมแตผชายทงนน”(ค�าบอก

เลาจากไอรนนลเสน(นตยวรรธนะ)รน๓)

ภาพยนตรเรองนออกฉายในเมองไทยครงแรกในเดอนกรกฎาคม ๒๔๘๓ แตไดออก

ฉายรอบเวรลดพรเมยรในวนท๔เมษายน๒๔๘๔โดยใชชอวาพระเจาชางเผอกหรอพระเจาจกรา

(TheKingoftheWhiteElephant)โดยในรอบนมการฉายพรอมกน๓ทคอศาลาเฉลมกรงสงคโปร

และนวยอรค

เรองยอ

กษตรยแหงกรงอโยธยาทรงพระนามวา พระเจาจกราเปนพระมหากษตรยผทรง

ทศพธราชธรรม ทรงมพระเมตตาตอปวงพสกนกร และไมทรงโปรดความหรหราฟมเฟอย และ

ขนบธรรมเนยมประเพณทอนลาสมยในราชส�านก ดงเชนททรงไมโปรดจะใหมพระสนมนางใน

มายมากถง ๓๖๕ นาง พระเจาจกราทรงโปรดเพยงการขบชางและเมอพระเจาหงสาซงในเรอง

เปนทรราชทมจตใจโหดเหยมทารณมกมากในกามคณไดสงแตงทตท�าทเปนขอชางเผอกชางทรง

8. ����������.indd 253 18/2/2554 13:11:56

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๒๕๔

ของพระเจาจกรา ซงเปนชางคเมองของอโยธยา เมอพระเจาจกรามยอมใหชางเผอกตามทขอ

พระเจาหงสาจงสบโอกาสยกทพมาเพอหวงพชต “อโยธยา” เมอไดทราบขาว ดวยความทไม

ตองการใหพสกนกรตองเดอดรอนเพราะไฟสงครามพระเจาจกราจงไดยกกองทพไปเผชญทพหงสา

ทชายแดนและไดทาทายใหกษตรยหงสาแสดงขตตยะมานะออกมาตอสกนตวตอตวบนหลงชาง

เพอไมใหทหารตองบาดเจบลมตาย และเมอพระเจาจกราไดชย กมไดท�ารายแกทหารหงสา แต

ทรงประกาศสนตภาพวาอโยธยาเปนศตรกบกษตรยหงสาททรยศแตเพยงผเดยว มไดเปนศตรกบ

ชาวหงสาและปลอยทหารศตรกลบไปเพอคงความเปนมตรไมตรระหวางสองประเทศตอไป

นอกจากเนอหาทแสดงถงแนวทางแหงสนตแลวภาพยนตรเรองนยงไดรบการยกยองวา

เปนภาพยนตรทถายท�าฉากเคลอนพลชางไดเยยมยอดทสดในประวตศาสตรภาพยนตรจนกระทง

ทกวนนกยงไมมเรองไหนมาเทยบไดแมวาผลตอบรบของภาพยนตรเรองนในตางประเทศจะไมดนก

แตกเปนสงทแสดงจดยนของประเทศวา“ไทยนรกสงบแตถงรบไมขลาด”และเปนหลกฐานสวนหนง

ทท�าใหการเจรจาระหวางไทยและฝายสมพนธมตรหลงสงครามโลกมบทสรปทนายนด

ผลกระทบจากสงครามโลกครงทสอง

สงครามโลกครงท ๒ เรมขนอยางเปนทางการในวนทเยอรมนบกโปแลนดในวนท ๑

กนยายน๒๔๘๒แตกวากรงเทพฯจะรสกวาตวเองเกยวกบสงครามอยางจรงจงกในตอนทญปนได

สงทหารกวา๕๐,๐๐๐คนยกพลขนบกตามแนวชายฝงอาวไทยในวนท๘ธนวาคม๒๔๘๔

เราไดกลาวถงผลกระทบของสงครามไปบางแลวในหวขอตาง ๆ ทผานมา ผลกระทบ

ระลอกแรกตอการศกษาของชาว ต.ม.ธ.ก.เรยกกนวา “โตโจสงเคราะห” คอการไดเลอนชนโดย

ไมตองสอบของนกเรยนนกศกษาทก�าลงจะสอบเลอนชนในชวงวนท๘ธนวาคม๒๔๘๔ตอมาอก

๑๐วนเราพดถงการจบอาจารยเจ.เอฟฮตเจสสนมาเปนเชลยในวนท๑๘ธนวาคมปเดยวกน

แตวนทคนไทยไดรบรฤทธเดชของค�าวา “สงครามโลก”อยางแทจรงกคอ การทงระเบด

ลกแรกในวนท ๘ มกราคม ๒๔๘๕ ซงในตอนนนธรรมศาสตรกกลายเปนท “ดแล” เชลยฝาย

สมพนธมตรเปนเวลา๒๑วนแลวแมการน�าเชลยมาดแลทธรรมศาสตรจะเปน “เกราะก�าบงกาย”

ใหธรรมศาสตรไดดพอสมควรแตกระนนธรรมศาสตรกยงไมวายโดนลกหลงระเบดเขาจนได

ในชวงแรกน มการสงสญญาณเตอนภยทางอากาศดงขนเปนระยะ ๆ แตกยงมสงท

เรยกวา“หวอเก”

“เหตการณทงระเบดครงหนงทผมไมลมเลยคอขณะทนาจะเรยนอยระดบชนปรญญาตร

ปท๓ผมไดยนเขาเปดสญญาณเตอนภยทางอากาศแตผมกชะลาใจวาเปน“หวอเก”คอดงแลว

ไมมเครองบนมา จงไมไดหลบ จนกระทงไดยนเสยงเครองบนบนเหนอบาน และมองเหนเขาก

8. ����������.indd 254 18/2/2554 13:11:56

๒๕๕เลาเรองจากเรองเลา

เปดประตดานลางเพอจะทงระเบด ผมกบพชายและเพอนทมาอานหนงสอดวยกนเพอเตรยมสอบ

วงหนออกจากบานไปคนละทศละทางผมวงไปทางสนามหลวงและไปหลบในหลมหลบภยแถวๆ

กระทรวงยตธรรมสวนพชายพาเพอนผมไปอกทางเมอเหตการณสงบแลวกลบมาทบานปรากฏวา

บานถกทงระเบดลงไฟไหมหมดไมเหลอเลยเหลอแตชดทใสอยกบตวเรยกไดวาตอนนนหมดตว

เลยจรงๆ”(ค�าบอกเลาจากโอวาทสทธวาทนฤพฒรน๓)

และแลวในวนท ๕ มถนายน ๒๔๘๗ กองทพฝายสมพนธมตรไดสงเครองบน บ ๒๙

จ�านวน ๗๗ ล�า บนตรงมาจากอนเดย เพอเขาถลมจดยทธศาสตรทญปนใชเปนฐานทมนใน

กรงเทพฯ เครองบนทงหมดบนมาถงในเทยงวน และไดท�าลายโรงพยาบาลบานหมอของญปน,

โรงงานมกกะสนของกรมรถไฟ และอน ๆ อกมากมาย ครงนนบเปนครงแรกทมการทงระเบด

ในเวลากลางวนและสรางความเสยหายใหปรากฏในกรงเทพฯอยางทไมเคยมมากอนการทงระเบด

ในชวงกลางวนนเองทท�าใหมหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมองและสถาบนการศกษาตางๆ

ตองพจารณาทางเลอกเรองการปดเรยนชวคราว

ส�าหรบนกศกษาเตรยมปรญญาทตองเผชญกบผลแหงสงครามโดยตรงกคอ นกศกษา

รนท ๗ ซงเพงเปดเรยนไดเพยงประมาณ ๑๕ วน โรงเรยนกสงปดเรยน และเปลยนระบบ

การเรยนการสอนเปนระบบชท โดยทางโรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตรจะรบใบความรมาจาก

อาจารยผสอนในแตละวชามาพมพเพอใหนกศกษามารบไปศกษาดวยตวเอง แลวคอยมาสอบตาม

แตจะนดหมายกน

“นกศกษารนนตองเรยนดวยตวเองโดยการท�าการบานสงทก๑๕วนจะสงดวยตวเอง

ทมหาวทยาลยหรอจะสงทางไปรษณยกไดครงหนงทนกเรยนรน๗มาสอบเกดการทงระเบดขน

บรเวณตลาดเทเวศร และวดอนทรวหาร ทงนกเรยนและครตองหนออกจากหองสอบ วนตอมาก

ทราบขาววามนกเรยนรน๗ถง๒คนทมารวมสอบถกระเบดเสยชวตไป”(วนจวนจนยภาครน๗

จาก“เตรยมปรญญาร�าลก”)

“ส�าหรบพวกเราทเพงจบจากโรงเรยนเตรยมฯ ความตนเตนทจะไดกลายเปนนกศกษา

มหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมองไดถกเปลวเพลงจากสงครามมอดไหมไปแทบไมเหลอ

ครบาอาจารยตางกอพยพหนภยสงครามออกไป พวกเราจงเรยนจากชท ซงอาจารยทงหลาย

ท�าแลวเอามาทงไวทโรงพมพธรรมศาสตรเขากโรเนยวแจกจายใหนกศกษาพวกเรากตองหาชวงท

ปลอดภยจากระเบดเพอมารบชททโรงเรยน เพราะตอนนนจะไปหวงพงไปรษณยไมได กมนมรถ

สงเมอไหรละ กวาพวกเราจะไดเรยน ไดฟง lecture จรง ๆ กเปนชวงหลงสงคราม ป ๒๔๘๘

เปนตนไป เปนโชคดของนกศกษาธรรมศาสตร ทแมในชวงขาดแคลนและยากล�าบากเชนน

พวกเรายงพอจะท�าการเรยนการสอนกนไปตามตามเกดไดเพราะทานปรดมองการณไกลทานรวา

8. ����������.indd 255 18/2/2554 13:11:56

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๒๕๖

กระดาษจะขาดแคลน ทานกใหตนไวแตแรก ท�าใหเรามกระดาษมากพอจะท�าเปนชทแจกให

นกเรยนทงหมดเอากลบไปศกษากนเองทบาน”(ค�าบอกเลาจากม.ร.ว.ถนดศรสวสดวตนรน๖)

ในความเปนจรงแลวนกศกษาเตรยมฯทกรนลวนตองเรยนในระบบนกนแทบทกคน

กลาวคอบรรดานกศกษารน๑๒และ๓ทเขามหาวทยาลยไปแลวกยงมบางสวนทยงเรยนไมจบ

หรอเรยนจบแลวก�าลงตอปรญญาโท นกศกษารนท ๓ ๔ ๕ ทก�าลงเปนนกศกษามหาวทยาลย

นกศกษารนท๖นนไดเรยนโรงเรยนเตรยมหนงปกบอก๑๕วนกตองใชระบบชทเชนเดยวกน

เปนทนาสงเกตวา ในชวงระยะเวลาอนมดมนน ผทไดเรยนเตมเมดเตมหนวยทสด

กลบเปนนกศกษาเตรยมปรญญารน ๗ พเศษซงไปเปดสาขาอยทอบลราชธาน มจ�านวนผเรยน

ทงหมด๑๑๘คนเมอสนปการศกษาดงกลาวมผส�าเรจการศกษาจ�านวน๑๐๒คน

ชวตของบรรดานกศกษาเตรยมทงหลายนนตางตองประสบกบความยากล�าบากในชวง

สงครามตางๆ กนไปบางสวนกหนความโกลาหลกลบบานเกดบางทานอยางคณสมานศกดสงวน

ซงหนระเบดกลบบานทกาญจนบร ซงตอนนนญปนก�าลงกวาดตอนแรงงานเชลยนบแสนมาสราง

ทางรถไฟกไดเหนอกแงมมหนงของสงคราม

“เสนทางรถไฟสายนผานต�าบลวงสารภพอด ผมจงมโอกาสผานคายเชลยเหลาน และ

มโอกาสไดแอบพบกบเชลยศกทถกสงเขาไปขดดนตดไมในปาทสรางทางรถไฟ เพอเอากลวย

มะละกอและบหรไปขายใหเชลยทอดหยาก พรอมกบขอซอสงของ เชน นาฬกา ปากกา แหวน

หมวกสกหลาด เสอฝนและอน ๆ ในราคาถกเพอไปขายเอาก�าไร เรยกวาซอทกอยางจนกระทง

เหลาเชลยเหลอแตผาเตยวกบกางเกงลงเมอถงเวลาเยนทหารญปนจะตอนเอาเชลยนบหมนคนน

ใหลงมาอาบน�าในจดทแมน�าแควใหญและแควนอยมาบรรจบกนเปนแมน�าแมกลอง ผมเคยนง

กางเกงลงปะปนลงไปอาบน�ากบเชลยในแมน�าเพอหาซอของจากเชลยทพอยงจะหลงเหลออย

พอพลบค�าเชลยจะขนจากน�าเดนกลบเขาคายซงอยหางไปประมาณ ๓-๔ กโลเมตร ผมกจะเดน

ปะปนเขาแถวไปดวย อาศยทหนาตา ผวพรรณคลายเชลยชาวมาเลเซย แลวคอยหาโอกาสหน

เขาปาละเมาะขางทาง ถาทหารญปนเหนเขากจะวงไลฟนดวยดาบซามไร แตกไมกลาตามไปไกล

นกเพราะกลวแกงเดกไทยทไมชอบทหารญปนเปนทนเดมอยแลวจะเลนงานเอาบาง”(ค�าบอกเลา

จากสมานศกดสงวนรน๓)

ไมวาสงครามจะด�าเนนไปอยางรนแรงสกแคไหนชาวต.ม.ธ.ก.บางสวนกยงคง“เลอก”

ทจะท�างาน อยในกรงเทพฯ และไดเปนพยานรเหนความเปนไปของบานเมองในภาวะสงคราม

เชน อาจารยคนง ฤๅชย ซงท�างานเปนเสมยนในกองโรคตดตอซงมหนาทไปจดการเกบศพของ

ผเสยชวตหลงมเหตระเบดมาจดการ ท�าใหไดเหนความทกขทรมานของทงผทตองเสยชวตและ

ผทจ�าตองมชวตตอไป

8. ����������.indd 256 18/2/2554 13:11:56

๒๕๗เลาเรองจากเรองเลา

“ในชวงสงครามแบบนมภาพสะเทอนใจใหไดเหนไมเวนแตละวน วนหนงมโทรศพท

มาแจงวามการทงระเบดทฝงธนฯผมกออกไปท�าหนาทแบบใจไมดเพราะเปนหวงคณแมซงไปดแล

คณยายทบานแถวฝงธนฯใกลวดพชยญาตพอไปถงเจอแมไมเปนไรกจตใจดขนแลวสกบายสองโมง

กตองกลบไปท�างาน รถทกองทไปเกบศพผานมาพอด ผมจ�าไดกโบกจะไปดวย ขางหนามคนนง

อยเตมแลว ผมเลยตองไปอยขางหลงกบศพ วนนนศพเตมหลงรถไปหมด แขนขาด ขาขาดบาง

เรากตองนงไปคดแตวาดกวาเดน ภาพในวนนนยงตดตาจนถงวนน สมยนนญาตจะตองมาตามหา

ศพเอาเองคอแตละยานกจะมทเกบศพวนธรรมดาวนหนงมคนมาตามหาลกจากเทเวศรถามชอ

แลวกไมพบในรายชอคนเจบ ผมกถามวา “จะไปดคนตายไหม ผมจะพาไป” เขากบอกวาจะไป

พอเขาไปเหนศพลกทงสคนเรยงกนเลยกรองไหโฮปานจะขาดใจผมเหนแลวกสะทอนใจอยางมาก”

(ค�าบอกเลาจากคะนงฤๅชยรน๓)

เสรไทย

หลงจากทจอมพลป.ประกาศเขารวมกบญปนในวนท๘ธนวาคม๒๔๘๔ในเยนวนนน

นายปรด พนมยงคไดจดการชมนมของผรกชาตขนเพอแสดงเจตจ�านงคตอตานญปนและวางแผน

เพอกระท�าการอยางเปนรปธรรม ผลทายทสดของการหารอรวมกนครงน สงผลกระทบตอสถานะ

ของประเทศหลงสงครามในนามคณปการของขบวนการเสรไทย ซงไดกระท�าการชวยเหลอ

สอดแนมขอมลและปฏบตการลบตางๆใหฝายสมพนธมตร

ในการนนายปรดและพวกยงไดคดเลอกเอานกศกษาของโรงเรยนเตรยมปรญญาฯ

สวนหนงเขารวมปฏบตการดวย หนงในผทเปนทรจกมากทสดกคอ ร.ต.เสรม บญสตม ต.ม.ธ.ก.

รน ๓ ซงเปนหลานของนายทองอนทร ภรพฒน ส.ส.จงหวดอบลราชธานซงมความใกลชดกบ

นายปรดเปนอยางมากโดยแกนน�าเสรไทยไดสงนายเสรมพรอมกบผทไดรบการคดเลอกอกจ�านวน

หนงไปฝกอบรมณเมองแคนดประเทศศรลงกาโดยกอนเดนทางไดน�าทงหมดมาพบกบนายปรด

ณตกโดมซงเปนหนงในศนยบญชาการใหญของขบวนการเสรไทย

“...สกครหนง ทานอาจารยปรดกเปดประตเดนเขามา พวกเรากรในใจแลววาตองเปน

เรองส�าคญแน ๆ ทานเดนเขามาหยดอยตรงหนาพวกเราแลวกเรมพดวา “ทเรยกทกทานมากน

ในวนนเพราะมเรองส�าคญมากเกยวกบวาประเทศไทยของเรา อยางททกทานกทราบกนถวน

ทวแลววา ประเทศของเราถกทหารญปนยดเอาไวไดแลว เราในฐานะทเปนคนไทย ควรจะด�าเนน

การอยางใดอยางหนงเพอไลญปนออกไปจากประเทศใหได” ทานพดปลกใจใหเราเกดความรสก

รกชาต วาเราเปนคนไทย จะมาถกกระท�าอยางนเปนเรองทยอมกนไมได เราจะตองท�าใหพวก

ญปนออกไปใหหมดใหได

8. ����������.indd 257 18/2/2554 13:11:56

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๒๕๘

ทานบอกวา“เพอประเทศชาตแลวกอยาไปเสยดายชวตเลยจงเอาเอกราชของเราคนมา

เอาละทงหมดในน๗คนถาใครกลวไมสมครทจะไปกขอใหบอกเสยแตตอนนทจะใหไปนจะไป

ฝกอาวธ ฝกวทย ฝกรบแบบกองโจร เพอจะตอส พวกทานจะตองเดนทางไกล เดนทางไกลมาก

เพราะฉะนนจงเตรยมตวเตรยมใจเอาไว” พดจบทานกจบมอทกคน แลวบอกวาขอใหโชคด

ทานบอกอกวา ถาเราโชคดเกดชนะขนมาแลวพวกคณระวงใจไว อยาไปเรยกรองผลตอบแทน

ภายหลงเปนอนขาด เพราะวาเราท�าเพอประเทศชาตแท ๆ จากนนทานกถามย�าอกทวาถาเรา

กลวตายจะไมไปกได ดวยเลอดรกชาตของคนหนมบวกกบความเชอมนในตวทานจงไมมใครถอน

ตว”(ค�าบอกเลาจากร.ต.เสรมบญสตมรน๓)

ในวนท ๒๔ กรกฎาคม ๒๔๘๘ นายเสรม บญสตม ซงผานการฝกการจรยทธจาก

ทหารอเมรกนไดเดนทางกลบจากเมองแคนดประเทศศรลงกาเพอปฏบตภารกจรวมกบชาวอเมรกน

อก ๔ คน โดยใชชอในปฏบตการวาสตฟ ในขณะทโดดรมลงมา รมของนายเสรมมการผดพลาด

จนท�าใหตองแขวนรางอยกบทายเครองบนเปนเวลานานแตสดทายกไดรบการชวยเหลอและกลบ

มาปฏบตภารกจอกครงในวนตอมา จนไดรบการยกยองจากรฐบาลสหรฐอเมรกา โดยมอบเหรยญ

TheBronzeStarMedalซงเปนเหรยญแรกทคนไทยไดรบพรอมทงประกาศนยบตรทมลายเซน

ของประธานาธบดเพอตอบแทนการปฏบตหนาทดวยด

“ในชวงเวลาเดยวกน ขบวนการเสรไทยยงไดมการปฏบตการตอตานญปนภายใน

ประเทศอยางลบๆ และมการเตรยมการทางอาวธพอทจะท�าการรบไดหลงจากทมธก.ไดอนญาต

ใหกรมต�ารวจใชสถานทเปนทควบคมผตองหาเปนการชวคราวในชวงสน ๆ ระหวางเดอน พ.ค.-

ก.ค. ๒๔๘๘ มธก. จงไดเรงขอพนทคนเมอวนท ๒๗ ก.ค. ๒๔๘๘ และอนญาตใหกรมสารวตร

ทหารภายใตบงคบของนาวาอากาศเอกสงวร สวรรณชพ ใชสถานท มธก. เปนสถานทฝกนายสบ

แทน ซงไดรบสมครมาจากนกศกษาเตรยมปรญญาฯ และนกเรยนโรงเรยนเตรยมอดมศกษา

จฬาลงกรณมหาวทยาลยเพอจดตงกองก�าลงตอตานญปนแมวา“หนวยรบ”หนวยนจะไมไดปฏบต

การเนองจากญปนยอมแพระเบดปรมาณเสยกอน แตภายหลงจากสงครามสงบ กไดใชก�าลงใน

หนวยนเพอรกษาความสงบเรยบรอยรวมกบต�ารวจดวย”(ส�านกนนธรรมศาสตรและการเมอง)

ภายหลงไดมการจดตงชมรมเตรยมธรรมศาสตร-จฬาฯ อาสาศกขนเพอร�าลกถง

หนวยฝกสารวตรนายสบนโดยในหนวยนมนกศกษาต.ม.ธ.กรน๗รวมดวยเปนจ�านวนมาก

“ในขณะทผมก�าลงตระเวนเรยนพเศษอยตามทตาง ๆ นน อย ๆ กมขาวมาจากไหน

กไมรบอกวาในธรรมศาสตรจะรบเปนนกเรยนนายสบสารวตรทหาร และตองการนกเรยนเตรยม

เปนพเศษใครอยากไปฝกกใหไปตรวจรางกายตอนนนไมไดมใครชวนผมเพอนทใกลชดในเตรยม

8. ����������.indd 258 18/2/2554 13:11:57

๒๕๙เลาเรองจากเรองเลา

กไมมเพราะเรยนกนแค๑๕วนเทานนแตในทสดผมกมาสมครเปนเสรไทยดวยสมาชกสวนใหญ

กจะเปนนกเรยนเตรยมธรรมศาสตรรน๗และเตรยมอดมฯ

ตอนนนตองฝกทงการใชอาวธทหองลบบนตกโดมหอประชมชนสองทหองสมดกมหอง

ฝกเหมอนกนถาเปนภาคสนามกฝกในสนามหลวงเราตองเรยนทงการใชปนยาวปนคาไบนปนกล

ปนยงระเบดปนมอลตาจนถงปนบาซกายงรถถงนอกจากนนกยงมฝรงมาสอนประสบการณการรบ

เชนถาคณยงพวกญปนไมตายคณจะโดนดาบซามไร๘เลมของพวกทเหลอฟนตวคณเปนตน

“ตอนนนรอบ ๆ ธรรมศาสตรเตมไปดวยญปน เราตองแอบฝกและผลดกนฝกในทลบ

โดยปดประตหนาตางทงหมดไมใหพวกญปนรตอนนนเราแบงเปน๓กองรอยขณะทกองรอย๑

ฝกอยอกสองกองรอยทเหลอจะแกลงลงไปเดนตบเทาเพอกลบเสยงอาวธทกองรอย๑ฝกกนอย”

(พนโทส�ารวมเอกกะวพากษ)

ตอนนนมการตงบงเกอรของเราอยทวกรงเทพฯ พวกเราไดรบการฝกกนอยางเตมท

เพอเตรยมตวสกบญปนเตมท เมอมการก�าหนดวนทจะตองไปออกรบกยงตนเตน แตกอนถงวน

ไมนานอเมรกากทงระเบดปรมาณทฮโรชมา และนางาซาก ท�าใหญปนประกาศยอมแพ พวกเรา

ทฝกมาจงไมไดออกรบกบญปน

แมสงครามจะจบลงแลวแตบทบาทของเสรไทยของเตรยมธรรมศาสตร-จฬาไมไดหมด

ลงแคนน ผลของสงครามยงท�าใหบานเมองมนเกดกลยค เพราะมประเทศมหาอ�านาจอยางจน

และองกฤษทเขาไมยอมรบวาเราไมไดเปนฝายแพสงครามรวมกบญปน“ตอนนนเขาไมยอมรบเรา

โดยอางวาบานเมองเราโจรผรายเยอะ ใหเราปราบปรามใหไดภายใน ๗ วน ถงจะยอมใหเราเปน

อสระทหารจงไดระดมเอานกเรยนสารวตรทหารอยางพวกเราไปชวยปราบโจรในเขตกรงเทพฯและ

ชลบรสถานการณในตอนนนท�าใหเกดการกกตนสนคาเสรไทยทประกอบทงนกเรยนเตรยมจฬาฯ

และธรรมศาสตร จงตองออกตรวจตราเพอปองกนการกกตนสนคาพวกเราถกแบงใหไปดแลโกดง

เกบเสบยงของทหารญปนทกระจายอยทวประเทศภารกจนยงท�าใหเกดสมาคมเตรยมธรรมศาสตร-

จฬาฯอาสาศกและยงคงความเปนเพอนจนถงทกวนน”(ค�าบอกเลาจากสวรรณดาราวงษรน๗)

ถาไมม ต.ม.ธ.ก. และ ธรรมศาสตร

เมอสงครามสงบลงนกศกษาต.ม.ธ.ก.กกลบเขามาเรยนตอระดบมหาวทยาลยบางคน

กฉากตวออกไปท�างาน บางคนกขวนขวายหาหนทางไปเรยนตอตางประเทศ ตางคนตางก

ใชชวตไปตามหนทางของตวเอง มศษยเกา ต.ม.ธ.ก. มากมายเหลอเกนทไดสรางประโยชน

ใหแกประเทศชาต เทากบทนายปรดตงใจไว เพราะศษยเกา ต.ม.ธ.ก.นน ไดกระจายไปประจ�า

อยตามกลไกการพฒนาชาตบานเมองในกระทรวง กรม กอง ตาง ๆ ทางฝายนตบญญต กมผท

8. ����������.indd 259 18/2/2554 13:11:57

ประวตศาสตรบอกเลาต.ม.ธ.ก.๒๖๐

ไดเปนส.ส.หลายทานและไดเปนประธานรฐสภา(มารตบนนาครน๕)ทางฝายบรหารกมท

ไดเปนทง รฐมนตรหลายทาน และไดเปนนายกรฐมนตร (ธานนทร กรยวเชยร รน ๕) สวน

ฝายตลาการในสมยนน เรยกวาเปน ชาว ต.ม.ธ.ก(และมธก.) แทบจะรอยเปอรเซนต ทเปนทง

ทนายอยการผพพากษาชนตางๆจนไปถงประธานศาลฎกา

จะมโรงเรยนไหนทมศษยเกาเพยง ๘ รน กวา ๆ(รวมรน ๗.๕ ทอบลราชธานดวย)

ทสามารถสรางคนเพอไปสรางชาตไดอยางมประสทธภาพขนาดนจะมสถาบนไหนทสามารถเปลยน

ชวตคนและแสดงหลกฐานวาการศกษาสามารถเลอนสถานะทางสงคมของบคคลหนงในทกแงมม

อยางแทจรง

“...เราเปนนกศกษาทประสบความส�าเรจมาไดเพราะมหาวทยาลยถาเราไมไดมหาวทยาลย

ไมไดผประศาสนการ เรากไมมวนน ผมรกธรรมศาสตร แมบานจะอยใกลโรงพยาบาลภมพล แต

บางทผมไมไปรกษาทน แตยอมไปทโรงพยาบาลธรรมศาสตรรงสต เวลาไปกใสเสอมหาวทยาลย

ไป...”(ค�าบอกเลาจากภสขสเมฆรน๗)

“ผมเชอวานกเรยนเตรยมฯ และนกศกษา มธก. ทกคนมความรกในสถาบนของเรา

เหลอเกน เพราะชวตของเราสวนใหญไดมาจาก หรออยางนอยกมาตงตนอยางแขงแรงทน ผมก

อยากฝากธรรมศาสตรไวในมอของคนรนหลง ซงยงมพลง มแรงทจะทะนบ�ารงรกษาธรรมศาสตร

ใหเปนสถาบนทางการศกษาทสงเสรมความกาวหนา ความเรยบรอยของสงคมไทยตลอดไป”

(ค�าบอกเลาจากอไรวงศสาโรจนรน๓)

“ผมคดวา ถาไมมมหาวทยาลยธรรมศาสตรแหงนในประเทศไทย ผมทเปนเดกจาก

ทองถนหางไกลกรงเทพฯและคงไมมชวตทพฒนามาจากคนทไมนาจะมใครรจกเลยมาถงในบนปลาย

ของชวตทมานงเกาอทมคนยกมอไหวแลวเรยกวาทานผมถอวามหาวทยาลยธรรมศาสตรแหงน

เปนเจาหนตลอดชวตของผม”(ค�าบอกเลาจากปรชาพานชวงศรน๗)

“ดฉนคดวาตอนทอาจารยปรดตงธรรมศาสตรขนมา กเพราะทานอยากจะใหทกคนได

มาศกษาเกยวกบการเมองใหรมากขนใหฉลาดขนเราควรจะยดหลกอนนไปเรอยๆ อยาใหคนอน

มาลบลางไป ดฉนอยากใหคนทเขามาในธรรมศาสตรมความรกตอธรรมศาสตรบาง อยาคดแตจะ

มาตกตวงหรอหวงเพยงผลประโยชนสวนตวดฉนอยทนมาตงแตป๒๔๘๖จนถงตอนน(๒๕๕๓)

เหนคนหลายรนกไดแตหวงวาคนรนตอๆ ไปจะมความรกทแหงนใหมากอยางดฉนทรกธรรมศาสตร

เหลอเกน”(ค�าบอกเลาจากจ�าปนนามประทานรน๖)

องคาร จนทรเมอง

ผเรยบเรยง

8. ����������.indd 260 18/2/2554 13:11:57

รายชอกรรมการบรหารและด�าเนนงานหอจดหมายเหตและหอประวตศาสตรเกยรตยศแหง

มหาวทยาลยธรรมศาสตร

๑.อาจารยดร.ชาญวทยเกษตรศร ทปรกษา

๒.รองอธการบดฝายบรหารทาพระจนทร ประธานกรรมการ

๓.ผชวยศาสตราจารยวรรณส�าราญเวทย รองประธาน

๔.นางสาววารณโอสถารมย กรรมการ

๕.นางสาวอจฉราจนดารตน กรรมการ

๖.ผชวยศาสตราจารยดร.สมเกยรตวรปญญาอนนต กรรมการ

๗.นางวนดาจนทนทศน กรรมการ

๘.อาจารยสดแดนวสทธลกษณ กรรมการ

๙.อาจารยดร.ฐาปนนทนพฏฐกล กรรมการ

๑๐.อาจารยชาตรประกตนนทการ กรรมการ

๑๑.อาจารยอครพงษค�าคณ กรรมการ

๑๒.ผอ�านวยการกองกลางหรอผแทน กรรมการ

๑๓.หวหนางานบรหารส�านกงานทาพระจนทรหรอผแทน กรรมการ

๑๔.นางสาวดาวเรองแนวทอง กรรมการและเลขานการ

๑๕.นางสาวอรอนงคบญน�า กรรมการและผชวยเลขานการ

8. ����������.indd 261 18/2/2554 13:11:57

ค�าสงสถาบนไทยคดศกษา

ท ๕ /๒๕๕๔

เรอง แตงตงคณะกรรมการจดงานวนสถาปนาสถาบนไทยคดศกษา ครบรอบปท ๔๐.....................................

ดวยสถาบนไทยคดศกษาก�าหนดจดงานวนสถาปนาสถาบนฯครบรอบปท๔๐ในวนพฤหสบดท๓มนาคม๒๕๕๔ เพอใหการด�าเนนการจดงานดงกลาวเปนไปโดยเรยบรอยและมประสทธภาพสถาบนฯจงแตงตงคณะกรรมการจดงานวนสถาปนาสถาบนฯดงตอไปน

คณะกรรมการทปรกษา ๑. รองศาสตราจารยดร.อดมรฐอมฤต ๒. ผชวยศาสตราจารยวรรณส�าราญเวทย

คณะกรรมการฝายวชาการ ๑. ผอ�านวยการสถาบนไทยคดศกษา ประธานคณะกรรมการ ๒. รองผอ�านวยการสถาบนไทยคดศกษา รองประธานคณะกรรมการ ๓. ม.ล.วลยวภาบรษรตนพนธ กรรมการ ๔. นางสาววารณโอสถารมย กรรมการ ๕. นางกษภรณตราโมท กรรมการ ๖. นางสาวเทยมจตรพวงสมจตร กรรมการ ๗. นางสาวนารสาเดชสภา กรรมการ ๘. นายอาสาค�าภา กรรมการ ๙. นายสโรตมภนนทรชตธร กรรมการ ๑๐. นายอสราอปถมภ กรรมการ ๑๑. นางสาวกาญจนาเหลาโชคชยกล กรรมการ ๑๒. นางจารชาเอองไมตรภรมย กรรมการ ๑๓. นางสาวศรพรฟตระกล กรรมการ ๑๔. นายประสานเผอกหอม กรรมการ ๑๕. นางสจตราไชยจนทร กรรมการ ๑๖. นางสาวโศรยาสรญญาพฤต กรรมการ ๑๗. นางสาวพชามญชดทน กรรมการ ๑๘. นางณฐธยานทรงฉลาด กรรมการและเลขานการ ๑๙. นางจนทนพงเถอน กรรมการและผชวยเลขานการ

ใหคณะกรรมการชดนมหนาทดงตอไปน ๑. ก�าหนดนโยบายและแผนในการด�าเนนงาน ๒. เตรยมขอมลตนฉบบและด�าเนนจดพมพเอกสารวชาการ ๓. ด�าเนนการในเรองการจดสมมนาวชาการ ๔.ปฏบตงานอนตามทประธานกรรมการมอบหมาย ทงนตงแตบดนเปนตนไป

สงณวนท๒๕มกราคมพ.ศ.๒๕๕๔

(อาจารย ดร.อนชา ทรคานนท) ผอ�านวยการสถาบนไทยคดศกษา

8. ����������.indd 262 18/2/2554 13:11:58

�����������.indd 44 18/2/2554 13:22:49

ประวตศาสตรบอกเลาแผนกเตรยมปรญญามหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมอง (ต.ม.ธ.ก.)พ.ศ. ๒๔๘๑ – ๒๔๙๐

เลมหนง (พ.ศ. ๒๔๘๑ – ๒๔๘๕)

หอจดหมายเหตธรรมศาสตร และสถาบนไทยคดศกษา มหาวทยาลยธรรมศาสตร จดพมพเนองในวาระครบรอบ ๔๐ ป สถาบนไทยคดศกษา พ.ศ. ๒๕๕๔

เลมหนง (พ.ศ. ๒๔๘๑ – ๒๔๘๕)ประวตศาสตรบอกเลาแผนกเตรยมปรญญามหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมอง (ต.ม.ธ.ก.) พ.ศ. ๒๔๘๑ – ๒๔๙๐

ISBN 978-974-466-532-4