ศลาจารกหลกท ๑ (พอขนรามค าแหง)

พอขนรามค าแหงมหาราช

ประวตการคนพบ

ขณะสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวยงไมไดเสวยราชย และทรงผนวชประทบอย ณ วดราชาธราชนนไดเสดจประพาสหวเมองฝายเหนอในพ.ศ.๒๓๗๖ เมอเสดจไปถงเมองสโขทย ไดทรงพบศลาจารก๒หลก และแทนหน ๑ แทน ตงอยทเนนปราสาทในพระราชวงเกาสโขทย ตอมาภายหลงปรากฎวาเปนศลาจารกของพอขนรามค าแหงหลกหนงศลาจารกภาษาขอมของพระมหาธรรมราชาลไทยหลกหนงและแทนหนนนคอ พระทนงมนงคศลาบาตรพระองคไดโปรดใหน าโบราณวตถทงสามชนกลบมายงพระนคร และไดทรงพยายามอานศลาจารกของพอขนรามค าแหง จนทราบวาจารกนสนนษฐานวาสรางเมอ พ.ศ.๑๘๓๕

ภายหลงเมอไดเสวยสรราชสมบตแลวจงโปรดเกลาฯ ใหยายจากวดบวรนเวศไปตงไวทศาลารายภายในวดพระศรรตนศาสดาราม ขางดานเหนอพระอโบสถหลงทสองนบจากตะวนตก จนถงปพ,ศ.2466จงไดยายมาไวทหอสมดวชรญาณในปพ.ศ.2468จงโปรดเกลาใหยายจารกมาเกบไวณพระทนงศวโมกขพมานพ.ศ.2511จงไดยายเฉพาะศลาจารกพอขนรามค าแหงมหาราชไปตงทอาคารสรางใหมในพพธภณฑสถานแหงชาตพระนครดานเหนอชนบน ซงเปนหองแสดงศลปะสมยสโขทยเพอประโยชนในการศกษาทางประวตศาสตรและโบราณคด และไดจดท าศลาจารกหลกจ าลองขนเกบรกษาไวทหอวชราวธแทน

ศลาจารกหลกท ๑(พอขนรามค าแหง)

ลกษณะของศลาจารกพอขนรามค าแหง

ลกษณะของศลาจารกพอขนรามค าแหงเปนหนชนวนสเหลยมมยอดแหลมปลายมน สง ๑ เมตร ๑๑ เซนตเมตร มขอความจารกทง ๔ ดาน สง ๕๙ เซนตเมตรกวาง ๓๕ เซนตเมตร ดานท ๑และ๒ ม ๓๕ บรรทด ดานท ๓และดานท ๔ ม ๒๗ บรรทด

การบนทกของศลาจารกพอขนรามค าแหงแบงออกเปน 3 ตอน

ตอนท ๑ ตงแตบรรทดท ๑ – ๑๘เปนเรองของพอขนรามค าแหงทรงเลาประวตพระองคเอง ตงแตประสตจนเสวยราชยใชสรรพนามแทนชอของพระองควาก

ตอนท ๒ ตงแตบรรทดท ๑๙ เลาเหตการณตางๆและขนบประเพณของกรงสโขทยเลาเรองการสรางพระ-

แทนมนงคศลาบาตร สรางวดมหาธาตเมองศรสชนาลยและการประดษฐอกษรไทยใชพระนามวาพอขน-รามค าแหง

ตอนท ๓ คงจารกตอจากตอนท๒หลายปเพราะรปรางอกษรตางไปมากกลาวสรรเสรญและยอพระเกยรตของพอขนรามค าแหงบรรยากาศถมสถานบานเมอง และขอบเขตของอาณาจกรสโขทย

ศลาจารกดานท ๑

ศลาจารกดานท ๒

ศลาจารกดานท ๓

ศลาจารกดานท ๔

การถอดจารกดานท๑ในรปแบบตางๆ

ถอดจารกแบบตามจารก

ถอดจารกแบบตามอกษรไทยปจจบน

ถอดจารกเขยนแบบปจจบน

การถอดจารกดานท๒ในรปแบบตางๆ

ถอดจารกแบบตามจารก

ถอดจารกแบบตามอกษรไทยปจจบน

ถอดจารกเขยนแบบปจจบน

การถอดจารกดานท๓ในรปแบบตางๆ

ถอดจารกแบบตามจารก

ถอดจารกแบบตามอกษรไทยปจจบน

ถอดจารกเขยนแบบปจจบน

การถอดจารกดานท๔ในรปแบบตางๆ

ถอดจารกแบบตามจารก

ถอดจารกแบบตามอกษรไทยปจจบน

ถอดจารกเขยนแบบปจจบน

ค าศพททปรากฏ

ดานท๑

ไพรฝาหนาใส- ไพรพล ญญาย มาจาก ยายยาย แปลวา ไปอยางรวดเรว จะแจน มาจาก แจนแจน คอ ชลมน

เบกพล แปลวา เบกพล หรอ แหวกพลอาจเปนชอชางกไดตหนง ตหนง วงชาง - คลองชาง

ลทาง -เปนการสะดวก

กวา– ไป พอเชอ – พอทลวงลบไปแลว

เสอค า - เปนค าทใชคกบพอเชอ

ชางขอ – ชางทเคยขอ คอชางทฝกไวดแลว

เยยเขา– ยงฉาง

ผดแผกแสกวางกน– ทะเลาะกน แลงความ – ตดสนความ บใครพน – ไมอยากได

บใครเดอด– ไมรษยา

ตวง– จนกระทง

หวพงหวรบ- ขาศกชนหวหนา ไพรฝาหนาปก – ประชาชนทมทกขรอน

เจบทองของใจ– ทะเลาะกน

บไร – ไมยาก

ค าศพททปรากฏ

ดานท๒

ลางขนน, หมาก – มะพราวประเภทหนง

ตระพง– สระน า

ตรบร– ก าแพงสามชน

มกโอยทาน– นยมถวายทานแกผทรงศล

พนม– ประดษฐเปนพม

แลปแลญบลาน– ปละสองลาน(เบย)

เทา– ถง

ดม– ระดม

บงคม– ประโคม

เลอน– ขบท านองเสนาะ

ม– องม

ราม– ปานกลาง

นสไสยสต- พระภกษผมพรรษาครบ ๕

อรญญก– วดในปา

หลวก– ฉลาดหลกแหลม

ทะเลหลวง– ทงกวาง

แกลง- ตงใจ

ค าศพททปรากฏ

ดานท ๓

ปสาน – ตลาด

อจนะ – สงทควรบชา

สรดภงส – ท านบ,คลองสงน า, ทาง หรอทอระบายน า

น าโคก – แองน าลก

ขพง – ชอภเขา

ขพง แปลวา สง วนเดอนดบ -วนสนเดอนทางจนทรคต ผ – เทวดา เดอนโอกแปดวน – วนขนแปดค า วนเดอนเตม – วนเพญ เดอนบางแปดวน – วนแรมแปดค า คล – เฝา กระพดลยาง - สายเชอกทผกกบหรอสบประคบ คลองไวกบโคนหางชางและรดกบตวชาง รจาคร ชอชาง ชเลยง เมองเชลยง คอ เมองสวรรคโลกเกา กลวง บรเวณ หรอ ทามกลาง

ค าศพททปรากฏ

ดานท๔

มาออก – มาเปนเมองขน

๑๒๐๗ ศกปกน – มหาศกราช ๑๒๐๗ ตรงกบประกาถาเปนปกน จะตองตรงกบมหาศกราช ๑๒๐๙

เวยงผา – ก าแพงหน ๑๒๐๕ เปนมหาศกราช - ตรงกบพทธศกราช ๑๘๒๖ หา – หาก แคะ เปรยว - วองไว รอด – ตลอด สรลวงสองแคว – พษณโลก ลมบาจาย – เมองหลมเกา สคา – เมองแถวแมน าปาสก คนท – บานโคน ก าแพงเพชร พระบาง เมองนครสวรรค แพรก เมองชยนาท สพรรณภม - เมองเกาแถวสพรรณบร แพล เมองแพร มาน - เมองอยระหวาแพรกบนาน พลว – อ าเภอปว จงหวดนาน ชวา - เมองหลวงพระบาง

วรรณศลปในศลาจารก

วรรณศลป คอ ศลปะของการประพนธซงเปนคณสมบตหนงทวรรณคดควรจะมดงนนการศกษาถงวรรณศลปของศลาจารกสโขทยหลกท ๑ยอมสามารถตอบขอสงสยเกยวกบการเปนวรรณคดของศลาจารกหลกทหนงได

จากการศกษาวรรณศลปในศลาจารกสโขทยหลกท๑ พบความโดนเดนทางวรรณศลปทนาสนใจสองประการ คอการใชค าหรอวลทมลกษณะเหมอนค าอทานเสรมบท และ การมค าสรอยสลบวรรคซงลกษณะดงกลาวเปนหลกฐานทสนบสนนความเปนวรรณคดของศลาจารกสโขทยหลกท๑ ทงยงถอไดวาเปนขอมลทมประโยชนตอการศกษาในเชงววฒนาการวรรณคดไทยในระดบตอไปอกดวย

ก) การใชวลทมลกษณะเหมอนค าอทานเสรมบท

ในศลาจารกหลกทหนงมการประพนธดวยค าทมโครงสรางคลายค าอทานเสรมบทซงมกจะมสพยางคคอ พยางคท ๑ กบพยางคท ๓ จะเปนค าเดยวกนและพยางคท ๒ กบพยางคท ๔ของค าจะเปนค าทตางกนแตกมความหมายในท านองเดยวกน

ตวอยางเชน

“บฆาบต”

จะสงเกตเหนวาค าพยางคแรกและค าพยางคท ๓ เปนค าเดยวกน คอค าวา “บ”

สวน“ฆา” และ “ต” ในพยางคท ๒ และ ๓ ตามล าดบนน มความหมายไปในท านองเดยวกน เกยวกบการท ารายเพยงแต “ฆา” เปนการท ารายอยางรนแรงกวา

“กลางบานกลางเมอง”

ตวอยางนซ าค าวา“กลาง” ในพยางคต าแหนงท ๑ และ ๓ สวนค าวา “บาน” และ “เมอง” ในต าแหนงท ๒และ ๔ กมความหมายในกลมเดยวกนคอสถานทอยอาศยของคน เพยงแต “เมอง”มความหมายทเปนสถานททมขอบเขตกวางใหญกวา “บาน”นอกจากค า ๔ พยางคแลวลกษณะทคลายกบค าอทานเสรมบทยงปรากฏใหเหนไดในค า ๖พยางคดวย ดงเชน

“บมเงอนบมทอง”และ “บมชางบมมา”

ทงนจากการพจารณาศลาจารกหลกทหนงลกษณะดงกลาวจะมปรากฏในค า๔ พยางคมากทสด

ลกษณะของค าททคลายกบค าอทานเสรมบทนจะท าใหรอยแกวกงรายของศลาจารกหลกทหนงมความไพเราะสมกบเปน

วรรณคดมากยงขนเพราะมค าทกอใหเกดความสมดลทงจงหวะ เสยง และความหมายดงทกลาวไปขางตน

ข) การมค าสรอยสลบวรรค

ค าสรอยสลบวรรค คอ การทค าประพนธมค าสรอยตอทายวรรคในแตละวรรคซงมเพอเสรมความหมายใหชดเจนขนและใชในกรณค าประพนธมความหมายทคลายและเปนไปในทางเดยวกน ดงตวอยาง

“... ไดตวเนอตวปลา ...เอามาแกพอ...ไดหมากสมหมากหวาน อนใดกนอรอยด...เอามาแกพอ...ไปตหนงวงชางได ...เอามาแกพอ...ไปทบานทเมองไดชางไดงวง ไดปวไดนาง ไดเงอนไดทอง ...เอามาเวนแกพอ... ...”

จากตวอยางจะพบวา “...เอามาแกพอ...” หรอ “...เอามาเวนแกพอ...” เปนค าสรอยสลบวรรค โดยทค าสรอยนนเปนวล

“...ปาพราวกหลายในเมองน ปาลางกหลายในเมองน หมากมวงกหลายในเมองนหมากขามกหลายในเมองน ...”

จากตวอยาง “กหลายในเมองน” เปนค าสรอยสลบวรรคโดยทค าสรอยนนเปนวลเชนเดยวกบ ค าสรอย “...เอามาแกพอ...”

นอกจากนในศลาจารกหลกท ๑ ยงมค าสรอยสลบวรรคทเปนค าพยางคเดยวดวย ดงเหนไดจาก ค าวา “คา” ในตวอยาง

“... ใครจกใครคาชา คา ใครจกใครคามา คา ใครจกใครคาเงอนคาทองคา ...”

จากการคนควาเบองตนแลวค าสรอยสลบวรรคทเปนวลมมากกวาค าสรอยสลบวรรคแบบทเปนค าพยางคเดยวและถงแมค าสรอยสลบวรรคในศลาจารกหลกท ๑จะยงไมคงทดานจ านวนค าและไมสมบรณดานการใชค าหรอวลเดยวกนทกค าสรอยบางแตค าสรอยสลบวรรคของศลาจารกหลกทหนงนไดแสดงใหเหนวาศลาจารกหลกทหนงไมใชแคมรปแบบการประพนธรอยแกวทมสมผสในวรรคและระหวางวรรคมากกวารอยแกวปกตแตยงเปนรอยแกวทผประพนธไดสรางลกษณะพเศษอยางค าสรอยสลบวรรคแทรกไวดงนนศลาจารกหลกทหนงจงมคณคาดานวรรณศลปในระดบทเหมาะสมกบการไดรบการยกยองใหเปนวรรณคดไทย

นอกจากนลกษณะของค าสรอยสลบวรรคทพบในศลาจารกหลกท ๑ นยงพบความคลายคลงกบค าสรอยสลบวรรคของ “ลลตโองการแชงน า”วรรณคดไทยสมยอยธยาตอนตนดวย

“...อยากนเขาไปเพอ จนตาย อยาอาศยแกน า จนตาย นอนเรอนค ารนคา จนตาย ลมตาหงายสฟาจนตาย กมหนาลงแผนดน จนตาย”

จากลกษณะของค าสรอยสลบวรรคของวรรณคดทงสองยคสมยจงสามารถสณนษฐานไดวา ลกษณะค าสรอยสลบวรรคของวรรณคดในสมยอยธยาตอนตนอยางลลตโองการแชงน า เปนลกษณะทสบทอดมาจากวรรณคดสมยสโขทย อยางศลาจารกหลกท ๑ อยางไรกตามจดเรมตนของค าสรอยสลบวรรคและค าสรอย

โดยทวไปนนอาจมความเปนมาทยาวนานกวาจะเปนลกษณะของวรรณคดสมยสโขทยกเปนไดหากแตในปจจบนหลกฐานทพบจากวรรณคดสองยคสมยนสามารถน าไปสขอสรปวาค าสรอยสลบวรรคมตนเคามาจากวรรณคดสมยสโขทย

คณคาของศลาจารก

ศลาจารกนแมมเนอความสนเพยง 124 บรรทดแตบรรจเรองราวทอดมดวยคณคาทางวชาการหลายสาขา ทงในดานนตศาสตรรฐศาสตร เศรษฐกจสงคม ประวตศาสตร ภมศาสตร ภาษาศาสตร วรรณคด ศาสนา และจารตประเพณดานนตศาสตร ศลาจารกหลกนอาจถอวา เปนกฎหมายรฐธรรมนญเทยบไดกบรฐธรรมนญฉบบแรกขององกฤษมการก าหนดสทธเสรภาพของประชาชน และรกษาสทธมนษยชน เหนไดจากขอความทกลาวถงมการคมครองเชลยศก นอกจากน ยงมขอความเสมอนเปนบทบญญตในกฎมณเฑยรบาลและบทบญญตในกฎหมายแพงลกษณะครอบครวและมรดกตลอดจนการพจารณาความแหงและอาญา

ดานนตศาสตร

ศลาจารกหลกนอาจถอวา เปนกฎหมายรฐธรรมนญเทยบไดกบรฐธรรมนญฉบบแรกขององกฤษ มการก าหนดสทธเสรภาพของประชาชน และรกษาสทธมนษยชน เหนไดจากขอความทกลาวถง มการคมครองเชลยศก นอกจากน ยงมขอความเสมอนเปนบทบญญตในกฎมณเฑยรบาลและบทบญญตในกฎหมายแพงลกษณะครอบครวและมรดก ตลอดจนการพจารณาความแพงและอาญา

ดานรฐศาสตร

ศลาจารกหลกนไดกลาวถงความใกลชดระหวางกษตรยกบประชาชนวา พอขนรามค าแหงมหาราชโปรดใหขาราชบรพารเขาเฝาปรกษาราชการไดทกวน ยกเวนวนพระ และเปดโอกาสใหราษฎรมาสนกระดงเพออทธรณฎกาไดทกเมอ

ดานเศรษฐกจ

ขอความทจารกไววา "ในน ามปลา ในนามขาว" แสดงใหเหนวาเศรษฐกจในสมยสโขทยนน มความมนคงมาก นอกจากนยงมการชลประทาน การเกษตรกรรมอดมสมบรณ และการคาขายกท าโดยเสร

ดานประวตศาสตร

ศลาจารกหลกนชวยใหเราไดทราบถงประวตความรงเรองชองชาตไทยในยคสโขทย และประวตเรองราวอนๆ เชน ประวตราชวงศสโขทย ประวตการรวบรวมอาณาจกรไทยใหเปนปกแผน ประวตการคาโดยเสร ประวตการสบสรางพระพทธศาสนา และการประดษฐลายสอไทย

ศลาจารกหลกนไดระบอาณาเขตของสโขทยไวอยางชดแจง กลาวถงวาทศตะวนออก จดเวยงจนทน เวยงค า ทศใตจดศรธรรมราช และฝงทะเล ทศตะวนตกถงหงสาวด ทศเหนอถงเมองแพร นาน พลว มการกลาวถงชอเมองส าคญตางๆ หลายเมอง เชน เชลยง เพชรบร นอกจากนยงไดพรรณนาแหลงท ามาหากนและและแหลงทอยอาศยของชาวเมองสโขทยไว

ดานภาษาศาสตร

ลายสอไทยสมยพอขนรามค าแหงมหาราชมความสมบรณทงสระและพยญชนะ สามารถเขยนค าภาษาไทยไดทกค า และสามารถเลยนเสยงภาษาตางประเทศไดดกวาอกษรแบบอนๆ เปนอนมาก มการใชอกขรวธแบบน าสระและพยญชนะมาเรยงไวในบรรทดเดยวกน ซงท าใหประหยดทงเนอทและเวลาในการเขยน ภาษาเปนส านวนงายๆ และมภาษาตางประเทศบาง ประโยคทเขยนกออกเสยงอานไดเปนจงหวะคลองจองกนคลายกบการอานรอยกรองดานวรรณคด ศลาจารกหลกนจดวาเปนวรรณคดเรองแรกของไทย เพราะมขอความไพเราะลกซงและกนใจ กอใหเกดจนตนาการไดงดงาม

ดานศาสนา

ขอความในศลาจารกน มหลายตอนทแสดงใหเหนวา พระพทธศาสนาซงเปนศาสนาประจ าชาตไทย ในสมยพอขนรามค าแหงมหาราชนน ไดรบการอปถมภเชดชอยางดยง ประชาชนชาวไทยไดท านบ ารงพระพทธศาสนาใหมความเจรญรงเรองสงสง มการสรางปชนยสถานและปชนยวตถไวเปนจ านวนมาก พระพทธรปสมยสโขทยสรางขนดวยความศรทธาในพระศาสนา จงมศลปะงดงามยง แมในปจจบนนกยงไม

สามารถจะสรางใหงามทดเทยมไดดานจารตประเพณ ศลาจารกหลกนชวยใหทราบวา สมยสโขทยนนมหลกจารตประเพณหลายประการทประชาชนนบถอและปฏบตกนอย มทงประเพณทางพระพทธศาสนาและประเพณอน ๆ เชน ประเพณรกษาศลเมอเขาพรรษา ประเพณฟงธรรมในวนพระ ประเพณการทอดกฐน ประเพณการเผาเทยนเลนไฟ เปนตน

ศลาจารกพอขนรามค าแหงมหาราชน เปนเอกสารทส าคญยงชนหนงของชาตไทย เปนมรดกอนล าคาและทรงคณคาอยางยง มสาระประโยชนแกชาตบานเมองนานปการ ควรพทกษรกษาไวใหด ารงคงอยคชาตไทยตลอดกาล

และเปนทนายนดอยางยงทคณะกรรมการทปรกษานานาชาตขององคการศกษาวทยาศาสตรและวฒนธรรมแหงสหประชาชาต (องคการยเนสโก) ไดประชมเมอวนท 28-30 สงหาคม 2546 ทเมอง Gdansk ประเทศโปแลนด โดยไดพจารณาใบสมครจ านวน 43 รายการ จาก 27 ประเทศทวโลก ผลการประชมมมตสนบสนนเปนเอกฉนทใหองคการยเนสโกจดทะเบยนระดบโลก ศลาจารกหลกท 1 ของพอขนรามค าแหง พรอมกบอก 22 รายการ จาก 20 ประเทศ ทงน โครงการมรดกความทรงจ าของโลกเปนโครงการเพออนรกษและเผยแพรมรดกความทรงจ าทเปนเอกสาร วสดหรอขอมลขาวสารอนๆ เชน กระดาษ สอทศนปกรณ และสออเลกทรอนกสดวย แตจะตองมความส าคญในระดบนานาชาต และจะตองมการเกบรกษาในความทรงจ าในระดบชาตและระดบภมภาคอยแลว ซงเมอองคการยเนสโกไดประกาศจดทะเบยนแลว ประเทศเจาของมรดกมพนธกรณทางปญญาและทางศลธรรมทจะตองอนรกษ ใหอยในสภาพทด และเผยแพรใหความรแกมหาชนอนชนรนหลงทวโลกใหกวางขวาง เพอใหมรดกดงกลาวอยในความทรงจ าของโลกตลอดไป

นบเปนความภาคภมใจของมหาวทยาลยรามค าแหงอยางยงทนอกเหนอจากเปนสถาบนการศกษาภายใตพระนาม พอขนรามค าแหงมหาราช กษตรยผมคณปการยงใหญแกชาตไทยแลว ศลาจารกพอขนรามค าแหงมหาราช อนเปน ตราประจ ามหาวทยาลยรามค าแหง

ยงไดรบการยกยองไปทวโลกวาเปน มรดกความทรงจ าของโลก

สดทายน ผรดเปนผเจรญ สวชาโน ภว โหต