1. NOVANO TRITE Novano trite je segment financijskog trita, na kojem se trguje novcem, kratkoronim vrijednosnim papirima sa rokom dospijea do 1 godine, kratkoronim kreditima, depozitima, deviznim sredstvima, mjenicama i ostalim novanim surogatima. Pojam novanog trita podrazumijeva : institucionalno definisan prostor i vrijeme ponudu i potranju novca uesnike instrumente tehnologiju radaNovano trite moe biti ugovoreno i otvoreno.Specijalizirana trita u okviru novanog trita se odnose na : ( primarna )1. trite novca ( iralnog )2. eskontno i lombardno trite 3. kreditno-depozitno trite4. trite kratkoronih vrijednosnih papira ( Prva 3 trita su ugovorena, a etvrto je otvoreno trite )Treba praviti razliku izmeu pojma novanog trita i trita novca.Pojam novanog trita je iri pojam, od pojma trita novca, iz razloga to na ovom tritu uestvuju svi subjekti financijskog sistema zemlje, na kojem se trguje sa : novanim sredstvima vrijednosnim papirima deviznim sredstvima kreditima ( eskontni, reeskontni, lombardni, relombardni ),dok trite novca predstavlja odreen prostor, vrijeme i pravila igre gdje se organizirano susreu ponuda i potranja kratkoronih financijskih instrumenata ( novana sredstva i vrijednosni papiri ), a njegovi uesnici su centralna banka, poslovne banke i specijalizirane posrednike finans. Organizacije, gdje su poslovni odnosi izmeu uesnika precizno regulirani).Znaaj novanog trita prvenstveno proizilazi iz toga to njegovi uesnici putem ovog trita obezbjeuju uslove za odravanje likvidnosti poslovnog subjekta, zadovoljavaju tranju za novanim sredstvima i ostvaruju sopstvene prihode uz minimalni mogui stepen rizika. Privredni subjekti nastupaju na novanom tritu sa ciljem da : prevladaju tekoe u vezi sa tekuim finansiranjem osiguraju protonost kapitala optimiziraju tekue finansiranjeNovano trite je osnovna podloga na kojoj se zasniva trite kapitala, jer je nemogue ostvariti efikasno formiranje kapitala i njegovu upotrebu i uraditi stabilno trite kapitala bez dobre podloge, tj. reprodukcija razvoj novanog trita razvoj trita novca razvoj trita kapitala znai daljni razvojDrutveno-ekonomski znaaj novanog trita- ogleda se u doprinosu : uspjenom funkcionisanju cjelovitog privrednog sistema kroz nesmetano odvijanje procesa reprodukcije odravanje optimalne likvidnosti subjekta i cirkulaciji novanih sredstava ( od suficitarnih prema deficitarnim odnosima ) ostvarivanje ciljeva monetarne vlasti- centralne banke( drava preko novanog trita provodi monetarnu politiku, ima krajnji cilj u ostvarivanju neke stabilnosti) uspjeno funkcionisanje poslovnog bankarstva i njegove kreditne politikeOsnovna f-ja poslovnih banaka je nesmetano odvijanje platnog prometa i procesa reprodukcije, to se ne moe ostvariti bez trita novca.Uloga trita novca u izvravanju funkcija poslovnih banaka je viestruka i ogleda se u omoguavanju :1. vrenja preraivake f-je novanih sredstava nacionalne ekonomije2. ostvarivanje prihoda banaka ( kamate ) kroz realizaciju plasmana vika novanih sredstava3. sagledavanju pozicije pojedine banke s aspekta likvidnosti i kreditnog angamana Cilj angaovanja novanoh trita ( trita novca ) jeste da omogui brz i efikasan kontakt izmeu poslovnih subjekata, koji nude i koji trae novana sredstva. Glavni zadatak mu je da mobilie novana sredstva, izvri njihovu racionalnu alokaciju ka onim preduzeima koja e u procesu koritenja tih novanih sredstava ostvariti najvei efekat.Poslovne odnose na tritu novca reguliu : centralna banka i drugi uesnici trita novca poslovne banke i to meusobno specijalizovane posrednike financijske institucijePredmeti rada na novanom tritu predstavljaju instrumente novanog trita.Uesnici su : centralna banka, komercijane banke, preduzea, privatne agencije, uzajamni fondovi, dileri i brokeri i transaktori sa berza ( fjuersi i opcije )Instrumenti su : federalni fondovi, blagajniki zapisi, certifikati o depozitu, bankarski akcepti, komercijalni papiri, reporevans ugovori, novac eurotrita.Centralna banka je samostalna u voenju monetarne politike i regulisanja novca u opticaju. Ona vodi ekspanzivnu i restriktivnu monetarnu politiku ,i u zavisnosti od politike koju vodi zavisi i njeno manje ili vee angaovanje na tritu novca.Specijalizovane posrednike financijske institucije moraju imati odobrenje od centralne banke, kao kontrolora trita novca.Pojavljuju se dvije vrste posrednikih financijskih organizacija: dileri ( koji rade u svoje ime i za svoj raun ) brokeri ( koji rade u tue ime i za tui raun )Npr. Postupak trgovanja na tritu novca izmeu dvije poslovne banke odvija se tako da se putem telefona uspostavi kontakt izmedu dva dilera. Taj se kontakt i pismeno potvruje.Ukoliko nastane teta izmeu dstupanja usmenog i pismenog dogovora, dileri snose podjednako nastalu tetu. Dileri se meusobno pogaaju o visini kamatne stope, rokova I iznosa novanih transakcija.I trite novca moe biti primarno i sekundarno.Na primarnom tritu novca se vri prva emisija i prodaja kratkoronih vrijednosnih papira, a pored centralne banke aktivno uestvuju poslovne banke i druge financijske organizacije.Sekundarno trite predstavlja nastavak primarnog trita, tj. svaku dalju prodaju, a akteri na ovom tritu su : vlasnici vrijednosnih papira ( prodavci ) vlasnici novanih sredstava ( kupci )Ekonomski principi reprodukcije su : produktivnost ekonominost rentabilnostKruno kretanje kapitala poinje i zavrava novcem, pa je potrebno uspostaviti ravnoteu izmeu: sredstava i zadataka sredstava i njihovih izvora