1

หนวยท 14

ประชาธปไตยและกระบวนการพฒนาประชาธปไตยในลาตนอเมรกา

ผชวยศาสตราจารย ดร.เชาวฤทธ เชาวแสงรตน

ชอ ผชวยศาสตราจารย ดร.เชาวฤทธ เชาวแสงรตน

วฒ เศรษฐศาสตรบณฑต (เกยรตนยมด, ทนภมพล) เศรษฐศาสตรการคลง มหาวทยาลยธรรมศาสตร

รฐศาสตรบณฑต (ความสมพนธระหวางประเทศและการเมองการปกครองเปรยบเทยบ) มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช ศลปศาสตรบณฑต (ไทยศกษา) มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

Master of Arts (Asian Public Policy) Hitotsubashi University (Japan) Master of Philosophy (Latin American Studies) University of Oxford (U.K.) Doctor of Philosophy (History) University College

London (U.K.)

ต าแหนง ผชวยศาสตราจารยประจ าสาขาวชาประวตศาสตร

คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

หนวยท 14

2

ชดวชาประชาธปไตยและกระบวนการพฒนาประชาธปไตย

หนวยท 14 ประชาธปไตยและกระบวนการพฒนาประชาธปไตยในลาตนอเมรกา

ตอนท

14.1 กระบวนการพฒนาประชาธปไตย. 14.2 การสรางความเขมแขงใหแกประชาธปไตยและคณภาพของประชาธปไตย 14.3 การถดถอยของประชาธปไตยและการทาทายตอประชาธปไตย

แนวคด

1. วฒนธรรมและแนวคดประชาธปไตยไดแพรขยายในลาตนอเมรกานบตงแตปลายครสตทศวรรษท 1970 แตกยงมความหลากหลายในทางปฏบต มตงแตรปแบบการปกครองทเปล ยนผานจากระบอบเผดจการไปสประชาธปไตย หรอแบบทมกา รพฒนาประชาธปไตยใหเขมแขงขน

2. การเปลยนผานไปสประชาธปไตยนนเปนกระบวนการทไมเสถยร มการผนแปรไดอยตลอดเวลามความพยายามในการสรางดชนชวดประชาธปไตยอยางหลากหลายในลาตนอเมรกา

3. ประเดนเรองสทธของพลเมองในมตตาง ๆ ไมวาจะเปนการเมอง สงคม กฎหมายหรอสงแวดลอมยงมความส าคญตอคณภาพของประชาธปไตยในลาตนอเมรกา

4. อปสรรคทางการเมองและเศรษฐกจของลาตนอเมรกานานานบประการเปนสงทฉดรงคณภาพของประชาธปไตยภายในภมภาคมาโดยตลอด ซ ายงขวางกนมใหประชาธปไตยพฒนาจนเขมแขงและมประสทธภาพดงทควรเปน

วตถประสงค

เมอศกษาหนวยท 14 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. เขาใจถงพฒนาการของประชาธปไตยในลาตนอเมรกา 2. อธบายถงปจจยตาง ๆ ทสงผลตอการสงเสรมคณภาพของประชาธปไตยในลาตนอเมรกา 3. อธบายถงอปสรรคตาง ๆ ทมผลใหเกดการหมดศรทธาในประชาธปไตยในลาตนอเมรกา

แผนการสอนประจ าหนวย

3

กจกรรมระหวางเรยน

1. ท าแบบประเมนผลตนเองกอนเรยนหนวยท 14 2. ศกษาเอกสารการสอนตอนท 14 3. ปฏบตตามกจกรรมทไดรบมอบหมายในเอกสารการสอนแตละตอน 4. ฟงเทปเสยงประกอบชดวชา (ถาม) 5. ฟงรายการวทยกระจายเสยง 6. ชมรายการวทยโทรทศน 7. เขารบบรการสอนเสรม (ถาม) 8. ท าแบบประเมนผลตนเองหลงเรยนหนวยท 14

สอการสอน

1. เอกสารการสอน 2. แบบฝกปฏบต 3. รายการสอนทางวทยกระจายเสยง 4. รายการสอนทางวทยโทรทศน 5. การสอนเสรม

ประเมนผล

1. ประเมนผลจากแบบประเมนผลตนเองกอนเรยนและหลงเรยน 2. ประเมนผลจากกจกรรมและแนวตอบทายเรอง 3. ประเมนผลจากการสอบไลประจ าภาคการศกษา

เมออานแผนการสอนแลว ขอใหท าแบบประเมนผลตนเองกอนเรยน

หนวยท 14 ในแบบฝกปฏบต แลวจงศกษาเอกสารการสอนตอไป

4

ตอนท 14.1

กระบวนการพฒนาประชาธปไตย

โปรดอานหวเรอง แนวคด และวตถประสงคของตอนท 14.1 แลวจงศกษารายละเอยดตอไป

หวเรอง

14.1.1 ประชาธปไตยในลาตนอเมรกา 14.1.2 สาเหตของการพฒนาประชาธปไตยและการเปลยนผานไปสประชาธปไตย

แนวคด

1. “สงคมประชาธปไตย (Social Democracy)” ทมฐานคตการอยรวมกนอยางปกตสขระหวางชนชนในรฐทเปนทนนยมประชาธปไตย ลกษณะค านยามประชาธปไตยเชนนมความสอดคลองกบลาตนอเมรกาซงเปนภมภาคทมความเหลอมล าในทกมตเปนอยางยง

2. The Inter-American Democratic Charter ทไดรบการลงนามรวมกนของประเทศสมาชกในระหวางการประชมขององคการรฐอเมรกน (The Organization of American States) ทกรงลมา ประเทศเปรในป ค.ศ. 2001 สาระส าคญของอนสญญาดงกลาวนอกจากระบไวอยางชดเจนวาประชาธปไตยถอเปนรากฐานของสงคมลาตนอเมรกาแลวยงก าหนดใหรฐทกรฐในลาตนอเมรกาตองเคารพและยดมนในหลกการประชาธปไตย

3. การศกษาถงปจจยทางการเมอง เศรษฐกจและแรงผลกดนจากภายนอกยงมความส าคญตอความเขาใจถงการเปลยนผานและการกอตวของประชาธปไตยทเกดขนในลาตนอเมรกา

วตถประสงค

เมอศกษาตอนท 14.1 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. เขาใจถงรปแบบประชาธปไตยทเหมาะสมในลาตนอเมรกา 2. เขาใจถงหลกกตกาส าคญทเปนตวก าหนดความหมายและรปแบบของประชาธปไตยในลาตน

อเมรกา 3. เขาใจถงสาเหตการพฒนาและการเปลยนผานไปสประชาธปไตยในลาตนอเมรกา

5

เนอหาในสวนนเปนการศกษาสาเหตทประชาธปไตยกลายเปนวฒนธรรมการเมองหลกในลาตนอเมรกานบตงแตปลายครสตทศวรรษท 1970 ภายหลงจากการสนสดของยคเผดจการ อยางไรกตามกอนอนตองท าความเขาใจวาประชาธปไตยนนหมายถงอะไร เพราะค าวาประชาธปไตยนนไมไดมนยามทตายตว และมการเปลยนแปลงในความหมายอยตลอดเวลา ดงนนการใหความหมายของประชาธปไตยถอเปนเรองททาทายอยางหนงกอนทจะเขาใจถงกระบวนการพฒนาประชาธปไตย ผทศกษาเรองการเมองในลาตนอเมรกาตระหนกดถงปญหาการใหค านยามของประชาธปไตย เพราะมการถกเถยงอยางมากวาตกลงแลวประชาธปไตยคออะไรในบรบทของสงคมการเมองของลาตนอเมรกาทแตกตางไปจากสงคมประชาธปไตยในประเทศทพฒนาแลวโดยเฉพาะอยางยงในประเทศสหรฐอเมรกาและกลมประเทศยโรปตะวนตกทประชาธปไตยไดถอก าเนดเรมตนและลงหลกปกฐานมาเปนเวลานาน รฐบาลเผดจการทหารทขนมามอ านาจในชวงครสตทศวรรษท 1960 และ 1970 หาไดใสใจในหลกการของประชาธปไตยไม ขณะทในชวงครสตทศวรรษท 1980 และ 1990 รฐบาลเผดจการเหลานตางถกแทนทดวยรฐบาลพลเรอนทมาจากการเลอกตง และนบตงแตป ค.ศ. 2000 เปนตนมาแทบจะกลาวไดวาทวทงภมภาคลาตนอเมรกาลวนมแตรฐบาลทมาจากการเลอกตงตามแนวทางประชาธปไตย ถงแมวาจะมความพยายามรฐประหารโดยกองทพหรอ “มอทมองไมเหน” ในบางประเทศแตมกไมไดรบเสยงสนบสนนจากประชาชนเทาใดนก อาทในกรณของบราซลในป ค.ศ. 2016 ทรฐสภาลงมตถอดถอนประธานาธบด จลมา ฆสเซฟกอใหเกดความไมพอใจเปนอยางยงในหมประชาชนทสนบสนนเธอ Diamint1เหนวาในลาตนอเมรกานนไมมรฐบาลพลเรอนไหนทมอ านาจแบบเปดเสรจเดดขาด ขณะเดยวกนผน าพลเรอนกอาศยอ านาจของกองทพเปนพลงหนนในฐานอ านาจของตนเอง ยงไปกวานนแมกระทงในกรณของควบาเองทปกครองดวยระบอบสงคมนยมคอมมวนสต ผปกครองของควบากยงอางวาระบอบการปกครองของตนเองเปนแบบประชาธปไตย2

แตกไมเปนการถกนกทจะมองวาลาตนอเมรกาไมมวฒนธรรมประชาธปไตย จะเหนไดจากนบตงแตเปนอสรภาพจากการเปนอาณานคมของประเทศในยโรปในชวงตนครสตศตวรรษท 19 ลาตนอเมรกากเดนตามแนวทางรฐธรรมนญนยม รวมถงมการเคลอนไหวตอตานระบบเผดจการมาโดยตลอด3 อาทในโคลอมเบย รฐธรรมนญป ค.ศ. 1991 ทใชมาจวบจนกระทงถงปจจบน มลกษณะของการกระจายอ านาจสทองถนกมทมาจากการตอสทางการเมองในอดต4 อยางไรกตามการเปลยนแปลงสลบไปมาระหวางประชาธปไตยกบเผดจการในภมภาคกอใหเกดค าถามวามปจจยอะไรบางทท าใหเกดสถานการณดงกลาว รวมทงการเปรยบเทยบระหวางลาตนอเมรกากบภมภาคอน ๆ กเปนประเดนการศกษาทนาสนใจเปนอยางยง อาทกระแสการพฒนา

1 Rut Diamint, “A New Militarism in Latin America,” Journal of Democracy 26, no. 4 (2015): 155-168.

2 Arnold August, Cuba and its Neighbours: Democracy in Motion (London: Zed, 2013).

3 John Peeler, Building Democracy in Latin America (Boulder: Lynne Rienner, 1998); Carlos A. Forment, Democracy

in Latin America 1760-1900. Volume I, Civic Selfhood and Public Life in Mexico and Peru (Chicago: The University

of Chicago Press, 2003) ; Detlef Nolte and Almut Schilling-Vacaflor, eds., New Constitutionalism in Latin America: Promises and Practices (London: Routledge, 2012). 4

Eduardo Posada-Carbó, “Latin America: Colombia After Uribe,” Journal of Democracy 22, no. 1 (2011): 137-151.

6

ประชาธปไตยในลาตนอเมรกาในชวงครสตทศวรรษท 1980 และ 1990 ถอเปนสวนส าคญของการพฒนาประชาธปไตยในยค “คลนลกทสาม” นบตงแตตนครสตศตวรรษท 19 ทเรมเหนการเปลยนแปลงนบตงแตปลายครสตทศวรรษท 1970 ในประเทศก าลงพฒนาทวโลก5 อยางไรกดกมนกวชาการบางสวนเรมตงค าถามกบความตอเนองของกระแสการพฒนาประชาธปไตยในยค “คลนลกทสาม” รวมถงโอกาสของกระแสโตกลบของปรากฏการณดงกลาว6 แต Diamond7 ยงยนยนวาถงแมวาประชาธปไตยจะถดถอยในชวงทศวรรษทผานมากตามแตกยงไมถงขนาดถกโตกลบดวยคลนของเผดจการดงทหลายคนเปนหวงกน8

แผนท 1 แสดงถงประเทศตาง ๆ ในลาตนอเมรกา

5 Samuel Huntington, The Third Wave: Democratization in the Late Twentieth Century (Norman: University of

Oklahoma Press, 1991). 6

Jꬾrgen Mꬾller and Svend-Erik Skaaning, “The Third Wave: Inside the Numbers,” Journal of Democracy 24, no. 4 (2013): 97-109. 7 Larry Diamond, “Facing Up to the Democratic Recession,” Journal of Democracy 26, no. 1 (2015): 141-155.

8 Steven Levitsky and Lucan A. Way, “The Myth of Democratic Recession,” Journal of Democracy 26, no. 1 (2015):

45-58.

7

แผนท 2 แสดงการแบงภมภาคยอยในลาตนอเมรกา

8

เรองท 14.1.1 ประชาธปไตยในลาตนอเมรกา

ค านยามอยางกวางของประชาธปไตยหมายถงรปแบบการปกครองทมรฐบาลมาจากการเลอกตง แตการตความลกษณะอนกมอยางหลากหลาย อาทกลมอนรกษนยมฝายขวาทมลกษณะเปนชาตนยมมกกลาวอางวาตวเองกเปนประชาธปไตยผานตวแทนของกลมชนชนน าของสงคม หรอไมแมกระทงควบาเองกประกาศตนวาเปน “สงคมนยมประชาธปไตย” เพราะมการเลอกตงถงแมวาจะเปนการเลอกตงของผสมครทตางกมาจากพรรคการเมองเดยวกนกตาม ในขณะทกลมกบฏฝายซายเหมาอสตในเปร Sendero Luminoso กประกาศวาจะสรางประชาธปไตยแบบใหม จะเหนไดวาค านยามประชาธปไตยนนมไดหลายลกษณะมากกวาค านยามกวาง ๆ ดงทไดกลาวมาขางตน9

ขอกงวลแรกเรมของการเปลยนผานจากระบอบเผดจการไปสประชาธปไตยในลาตนอเมรกาคออยางนอยควรมหลกการส าคญทเปนพนฐานของประชาธปไตยในฐานะระบอบการเมองทเปนตวแทนของเจตจ านงของประชาชนเปนอยางนอย โดยผาน “กระบวนการ” ตาง ๆ อาทการเลอกตง “กระบวนการ” ทางประชาธปไตยนนประกอบไปดวยสถาบนทางการเมองอยางเปนทางการและการเลอกตง รวมทงกตกาทเปนสากลอยางรฐธรรมนญ สะทอนหลกการเปนรฐบาลทมาจากปวงชนอยางแทจรง10 หลกการขนพนฐานเหลานแสดงใหเหนโดยการยดโยงกบรฐธรรมนญ ประชาชนมสทธออกเสยงเลอกตงอยางเสรและไมมขอจ ากดทเปนอปสรรค การเลอกตงทบรสทธยตธรรมภายใตกตกาทเปนกลาง การแขงขนทางนโยบายของพรรคการเมองตาง ๆ รวมถงหลกประกนวาทกฝายจะตองเคารพในผลของการเลอกตง เพอใหกระบวนการทางรฐสภาและการด าเนนงานของรฐบาลเปนไปอยางมประสทธภาพ กระบวนการและหลกการดงกลาวสะทอนถงเสรภาพทางการเมองในการมสวนรวมและในการแสดงความคดเหน เปนระบบตวแทนทเปดกวางเพอใหครอบคลมผทออกเสยงเปนสวนใหญ (Polyarchy) ตามแนวคดของ Robert A. Dahl11 ซงมอทธพลอยางมากในการศกษาเรองประชาธปไตยทค านงถงความเปนพหการเมองทเกดจากการแขงขนกนอยางเสรของกลมผลประโยชนตาง ๆ ดงนนดวยกระบวนการและกตกาดงกลาว ผลลพธทไดจะน าไปสการเปน “ประชาธปไตย” ในทสด

เปนทยอมรบกนวาการเลอกตงนนมความส าคญในระบอบประชาธปไตย เพราะถอเปนการสราง “ความชอบธรรม” ใหกบผชนะ รวมไปถงก าหนดผทจะมาเปนรฐบาลท าหนาทปกครอง การเลอกตงเปนการเปดโอกาสใหทกคนมสทธในการแสดงความคดเหนผานการลงคะแนน โดยไมเปนการท าลายกตกาการปกครองทเปนบรรทดฐานของการอยรวมกนอยางสนตสขของคนในสงคม นอกจากนนการเลอกตงยงสะทอน

9 Patrick Chalmers, “The People Trying to Save Democracy from Itself,” Guardian, 2 July 2016, online: www.theguardian.com/world/2016/jul/02/democracy-tarnished-brand-desperate-need-reinvention [accessed

September 14, 2018] 10 Jonathan Hartlyn and Arturo Valenzuela, “Democracy in Latin America Since 1930,” in Leslie Bethell (ed.), The

Cambridge History of Latin America, vol. VI, part 2: Politics and Society (Cambridge: Cambridge University Press,

1994). 11 Robert A. Dahl, Polyarchy: Participation and Opposition (New Heaven: Yale University Press, 1971).

9

ถงความตองการของประชาชนทมตอนโยบายของแตละพรรคการเมองทลงแขงขน อยางไรกตามการเลอกตงแตเพยงอยางเดยวไมสามารถน ามาซงประชาธปไตยทมคณภาพได ในปจจบน มขอตระหนกวาเราอาจไดประชาธปไตยทไมมคณภาพถาการเลอกตงนนขาดการมสวนรวม การแขงขนทบรสทธยตธรรม รวมไปถงการโกงการเลอกตง ดงทเหนอยดาษดนในประเทศตาง ๆ

ดงนนจงมความแตกตางระหวาง “ประชาธปไตยแบบเลอกตง” ทด าเนนการตามกระบวนการทางประชาธปไตย กบ “เสรประชาธปไตย” ทเนนถงจตวญญาณเสรทค านงถงเสรภาพของปจเจกบคคล12 อยางไรกตาม “เสรภาพ” กบ “ประชาธปไตย” นนเปนคนละประเดนกน ถงแมวาทงสองค ามกจะถกใชสลบไปสลบมา กลางคอถงแมในบางกรณจะมเสรภาพ แตกอาจไมเปนประชาธปไตยกไดถาไมเกดการแบงสรรอ านาจอยางเปนธรรมอนเนองมาจากความเหลอมล าทฝงลกอยในสงคม การเกดความไมเชอถอในระบอบประชาธปไตยในกลมชนชนน าทางการเมองน าไปสการรฐประหารในฮอนดรสในป ค.ศ. 200913 ดงนนทางเลอกในการอธบายความหมายของกระบวนการทางประชาธปไตยคอการน าปจจยทางสงคมเขามาผสมผสานกลายเปน “สงคมประชาธปไตย (Social Democracy)” ทมฐานคตการอยรวมกนอยางปกตสขระหวางชนชนในรฐทเปนทนนยมประชาธปไตย ลกษณะค านยามประชาธปไตยเชนนมความสอดคลองกบลาตนอเมรกาซงเปนภมภาคทมความเหลอมล าในทกมตเปนอยางยง การเกดขนของรฐบาลเอยงซายเปนจ านวนมากในลาตนอเมรกาทมาจากการเลอกตงในชวงตนครสตศตวรรษท 21 สะทอนถงการใหความส าคญกบแนวคดสงคมนยมประชาธปไตยทปลกจตส านกของประชาชนใหลกขนมาตอสกบปญหาความไมเทาเทยมกนในสงคมทอยในขนวกฤต

สงคมประชาธปไตยกลายเปนสงทไดรบการยอมรบมากกวากระบวนการในการไดมาซง “รฐบาลประชาธปไตย (Democratic Governance)” โดยรฐบาลในทนหมายถงการทขบวนการทางสงคมตาง ๆ สามารถทจะมบทบาทและเปนผผลกดนนโยบายการด าเนนงานทส าคญในการบรหารทรพยากรของประเทศ รฐบาลทดจะตองมความสามารถในการขบเคลอนประเทศ โดยมทมาดวยความโปรงใส เปดโอกาสใหมการตรวจสอบ รวมถงการถอดถอน นอกจากนยงด าเนนนโยบายบรหารประเทศทมประสทธภาพ เคารพในสทธมนษยชนและความหลากหลาย การจะบรรลธรรมาภบาลไดนน ผปกครองจะตองมหลกประกนใน “สทธ” ของประชาชนโดยอยภายใตกรอบของกฎหมาย แนวความคดวาดวย “รฐบาลประชาธปไตย” อธบายถงองคประกอบตาง ๆ ของหลกการธรรมาภบาลทมกเกดขนภายใตระบอบประชาธปไตย อาทการมความรบผดชอบของผน าทางการเมอง การมเสรภาพในการเขารวมชมนมอยางสงบ การมระบบยตธรรมทโปรงใสตรวจสอบได14 ยงไปกวานนรฐบาลประชาธปไตยยงหมายถงการมสวนรวมเปนอยางยงของทงภาคการเมองและภาคประชาสงคมในกระบวนการตดสนใจเพอน ามาซงนโยบายตาง ๆ อยางไรกตามในปจจบนถงแมรฐบาลสวนใหญในโลกจะประกาศตวเองวาเปนประชาธปไตย แตการเปนประชาธปไตยนนไมไดหมายความรวมถง

12 Joe Foweraker, Todd Landman, and Neil Harvey, Governing Latin America (Cambridge: Polity Press, 2003). 13 Mark J. Ruhl, “Trouble in Central America: Honduras Unravels.” Journal of Democracy 21, no. 2 (2010): 93-107.

14 Scott Mainwaring, and Timothy R. Scully (eds.), Democratic Governance in Latin America (Stanford: Stanford

University Press, 2009).

10

จะตองมธรรมาภบาลอยดวยเสมอไป15 Fukuyama ชใหเหนวากระบวนการเปลยนผานใปสประชาธปไตยในปจจบนลมเหลวในการกอใหเกดธรรมาภบาลสมยใหม เหนไดจากการลมสลายของแนวคดเสรประชาธปไตยทปรากฏอยทวโลก16 นบตงแตตนครสตศตวรรษท 2000 นกวจยของธนาคารโลกไดจดท าดชนของการบรหารรฐเปรยบเทยบทวโลก ซงไดใชขอมลการเปลยนแปลงทางการเมองของประเทศตาง ๆ มาท าการวเคราะห17 ไมวาจะเปนการจดการปญหาคอรรปชน ประสทธภาพของรฐบาลในการด าเนนนโยบาย หลกนตธรรม การมเสรภาพของประชาชน และความรบผดชอบของรฐตอการปฏบตงาน อนงดชนของธนาคารโลกชใหเหนถงความพยายามขององคการโลกบาลทจะใชเครองมอตวชวดเปนมาตรฐานในการด าเนนงาน และยงแสดงใหเหนถงบทบาทของสถาบนทางการเงนระหวางประเทศในการสงเสรมแนวทางการบรหารรฐอกดวย

ในชวงเวลาไมนานมานเอง ไดมความพยายามทงจากสวนกลางและทส าคญคอจากหนวยงานทองถนในการสงเสรมแนวคด “ประชาธปไตยแบบมสวนรวม (Participatory Democracy)” ใหเกดขนในลาตนอเมรกา และถอเปนรากฐานส าคญในการรางรฐธรรมนญของเวเนซเอลาในป ค.ศ. 199918 ประชาธปไตยแบบมสวนรวมนไดรบแรงผลกดนจากชนชนรากหญาในสงคม แตกตางจากระบอบประชาธปไตยอนทถกก าหนดโดยชนชนผปกครอง ดงนนจงมความเปนไปไดทจะเกดความขดแยงระหวางรปแบบของประชาธปไตยแบบมสวนรวมกบประชาธปไตยแบบมผแทน (Representative Democracy) ทประชาชนมความเชอมโยงนอยกวา19 อยางไรกตามไมมหลกประกนวาประชาธปไตยแบบมสวนรวมจะบรรลเปาหมายตามทตงไว อาทเชนในเวเนซเอลา อดตประธานาธบด Hugo Chávez (1999-2013) พยายามผลกดนหลายโครงการตามแนวทางประชาธปไตยแบบมสวนรวม แตจากการศกษาพบวาประชาชนพบวาตวเองมสวนรวมในการด าเนนการดงกลาวนอยมาก นโยบายสวนใหญถกก าหนดมาจากท าเนยบประธานาธบดแทนทจะมาจากการปรกษาหารอกบประชาชน20

นโยบายงบประมาณแบบมสวนรวม (Participatory Budgeting) ในบราซลถอเปนตวอยางของความส าเรจในการทประชาชนมสวนรวมในการตดสนใจในนโยบายของรฐ นอกจากนยง มปรากฏการมสวน

15

Marc F. Plattner, “Reflections on ‘Governance.’” Journal of Democracy 24, no. 4 (2013): 17-28. 16 Francis Fukuyama, “Why Is Democracy Performing So Poorly?” Journal of Democracy 26, no. 1 (2015): 11-20.

17 Daniel Kaufmann, Aart Kraay, and Massimo Mastruzzi, Governance Matters VIII: Aggregate and Individual

Governance Indicators, 1996-2008. Policy Research Working Paper 4978 (Washington D.C.: World Bank

Development Research Group, 2009). 18 Gregory Wilpert, Changing Venezuela by Taking Power (London: Verso, 2006); Kirk A. Hawkins, “Who

Mobilizes? Participatory Democracy in Chávez’s Bolivarian Revolution,” Latin American Politics and Society 52,

no. 3 (2010): 31-66; and Stephanie L. McNulty, “Participatory Democracy? Exploring Peru’s Efforts to Engage Civil

Society in Local Governance,” Latin American Politics and Society 55, no. 3 (2013): 69-92. 19 Andrew D. Selee, and Enrique Peruzzotti (eds.), Participatory Innovation and Representative Democracy in

Latin America (Baltimore: Johns Hopkins University Press, and Woodrow Wilson Center Press, 2009). 20 Damarys Canache, “The Meanings of Democracy in Venezuela: Citizen Perceptions and Structural Change,” Latin American Politics and Society 54, no. 3 (2012): 95-122.

11

รวมในลกษณะดงกลาวในเมกซโก โบลเวย ชล และอารเจนตนา 21 แมกระทงในเวเนซเอลาเอง ในสมยของ Hugo Chávez ประชาชนไดมสวนรวมในการตดสนใจเรองงบประมาณการศกษาและการสาธารณสข ถอวาเปนความกาวหนาทเกดขนในการพฒนาประชาธปไตยทมอยอยางจ ากดในกรณดงกลาว22

เอกสารส าคญทถอเปนหมดหมายส าหรบผสนใจพฒนาการทางประชาธปไตยในลาตนอเมรกาคอ The Inter-American Democratic Charter ทไดรบการลงนามรวมกนของประเทศสมาชกในระหวางการประชมขององคการรฐอเมรกน (The Organization of American States) ทกรงลมา ประเทศเปรในป ค.ศ. 2001 อนสญญาฉบบนถอวาเปนอนสญญาส าคญทสดขององคการรฐอเมรกนนบตงแตกอตงขนมาในป ค.ศ. 1948 สาระส าคญของอนสญญาดงกลาวนอกจากระบไวอยางชดเจนวาประชาธปไตยถอเปนรากฐานของสงคมลาตนอเมรกาแลวยงก าหนดใหรฐทกรฐในลาตนอเมรกาตองเคารพและยดมนในหลกการประชาธปไตย อนสญญายงไดใหความหมายของประชาธปไตยไวอยางกวาง ๆ อาท การมการเลอกตงอยางเสร ธรรมเนยมปฏบตในระบอบประชาธปไตย การแบงแยกอ านาจของรฐเพอการถวงดลและตรวจสอบ ความเปนอสระของพรรคการเมอง เปนตน

นอกจากนเอกสารส าคญอกชดหนงทมความส าคญตอผสนใจพฒนาการทางประชาธปไตยในลาตนอเมรกา ไดแกรายงานผลส ารวจคณภาพประชาธปไตยและอปสรรคทส าคญในลาตนอเมรกาโดย The International Institute for Democracy and Electoral Assistance23 รวมมอกบนกวชาการ เจาหนาทของรฐ นกวเคราะหการเมอง และผปฏบตงานจรง รายงานฉบบนมงศกษากระบวนการพฒนาประชาธปไตยนบตงแตการเปลยนแปลงทางการเมองในสาธารณรฐโดมนกนในป ค.ศ. 1978 ซงถอเปนจดเรมตนของกระแสคลนลกทสามตามแนวคดของ Huntington ในบรบทของลาตนอเมรกา รายงานของ IDEA ระบวาถงแมจะมความหลากหลายอยางมนยส าคญในภมภาค แตในชวง 35 ปทผานมาลาตนอเมรกาไดเผชญกบชวงเวลาทยาวนานทสดในประวตศาสตรของการพฒนาประชาธปไตย (ในบางกรณการเรมตนพฒนาประชาธปไตยไมไดมเพยงครงเดยว เพราะในระหวางนนเกดการถอยกลบดวยเชนกน) กวาจะไดมาซงการเลอกตงทเสรและเปนธรรม รวมถงการตระหนกในคณคาของสทธมนษยชน นอกจากนรายงานฉบบนยงชใหเหนวาประชาชนเกนครงหนงของภมภาคสนบสนนประชาธปไตย การเลอกตงกลายเปนเครองมอของการเปลยนถายอ านาจททรงอ านาจ ยงไปกวานน IDEA ระบวาในขณะทมความเหนพองกนในความหมายของประชาธปไตยในสงคมลาตนอเมรกาในป ค.ศ. 2001 แตเมอกาลเวลาผานไปในป ค.ศ. 2014 กลบกลายเปนวาประชาธปไตยในแตละประเทศตางกมความหมายเฉพาะในตวของมนเอง แมวาการเลอกตงจะยงถอเปนหลกการส าคญของระบอบ

21 Leonardo Avritzer, Participatory Institutions in Democratic Brazil (Baltimore: The Johns Hopkins University

Press, and Woodrow Wilson Center Press, 2009); and Andrew D. Selee, and Enrique Peruzzotti (eds.), Participatory Innovation and Representative Democracy in Latin America. 22

Geraldine Lievesley, and Steve Ludlam, “Introduction: A Pink Tide?,” in Geraldine Lievesley, and Steve Ludlam (eds.), Reclaiming Latin America: Experiments in Radical Social Democracy (London: Zed Books, 2009). 23 IDEA, The Quality of Democracies on Latin America (Stockholm: IDEA, 2016).

12

ประชาธปไตย แตการจะเลอกอยางไร ภายใตกฎกตกาแบบไหน กลายเปนเรองทประชาชนในแตละประเทศเหนไมเหมอนกน

ขณะทรายงานกอนหนานนหลาย ๆ ฉบบของ The United Nations Development Program24 สรปวาลาตนอเมรกานนมความเขาใจรวมกนในความหมายของประชาธปไตย ถงแมวาจะมความแตกตางในกระบวนการพฒนาประชาธปไตยในแตละภมภาคยอย ไมวาจะเปนใน Central America, Andean Region หรอ The Southern Cone ทประกอบดวยบราซล อารเจนตนา อรกวยและปารากวย นบถงครสตทศวรรษท 1990 กองทพไดออกไปจากสนามการเมองในกลมประเทศ The Southern Cone ขณะทประเทศในกลม Central America ก าลงตกอย ในภาวะสงครามกลางเมองท เกดขนพรอม ๆ กบกระบวนการพฒนาประชาธปไตยควบคไปกบความพยายามในการเจรจาสนตภาพ ในชวงเวลาเดยวกนส าหรบประเทศในกลม Andean Region ตางตกอยในภาวะวกฤตทางการเมองทสมเสยงตอการลมสลายของระบอบประชาธปไตย ในเมกซโกกวาประชาธปไตยจะหวนกลบคนมาเตมรปแบบกเกอบปลายครสตทศวรรษท 1990 แลว

ความแตกตางทเกดขนดงกลาวมสาเหตจากการทแตละประเทศตางกเผชญรปแบบทหลากหลายของการปกครองในระบอบเผดจการทผานมากอนหนา สงผลตอกระบวนการพฒนาประชาธปไตยทแตกตางกนไปในแตละประเทศขนอยวาผานประสบการณของการมประชาธปไตยมามากนอยเพยงใด นกวชาการอยาง Pérez-Liñám และ Mainwaring ชวาขณะทผลลพธของการเปลยนผานไปสประชาธปไตยจะมความแตกตางกนในแตละประเทศ แตประเทศทเคยมประชาธปไตยทลงหลกปกฐานมนคงในชวงระหวางป ค.ศ. 1900-1977 อาทชล คอสตารกาและอรกวย ตางกมระบอบประชาธปไตยท เปนทยอมรบในปจจบน25 คอสตารกาเปนประเทศเดยวในภมภาคทมระบอบประชาธปไตยสบเนองเขมแขงมาโดยตลอดนบตงสนสดสงครามกลางเมองในป ค.ศ. 1948 ขณะทชลและอรกวยตางกตกอยภายใตระบอบเผดจการทหารในชวงครสตทศวรรษท 1970 หลงจากทมนคงอยในระบอบประชาธปไตยมาเปนเวลายาวนานกอนหนานน ส าหรบประเทศอน ๆ ในลาตนอเมรกาซงมระดบการพฒนาประเทศทชากวาและมอตราความยากจนในระดบสงตางกตกอยภายใตระบอบเผดจการในรปแบบตาง ๆ ในชวงเวลาทยาวนานกวา อาทนคารากวตกอย ภายใตการปกครองของตระกล Samoza ระหวางป ค.ศ. 1937-1979 ขณะท Alfredo Stroessner ด ารงต าแหนงประธานาธบดของปารากวยตงแตป ค.ศ. 1954 ถงปค.ศ. 1989 บราซลและอารเจนตนามรฐบาลเผดจการทหารระหวางครสตทศวรรษท 1960-1980 โมเดลรปแบบการปกครองแบบรฐเผดจการราชการ (The Bureaucratic Authoritarianism) ของ O’Donnell อธบายวาการปกครองในลกษณะนมเปาหมายในการมงพฒนาระบบเศรษฐกจ โดยการกด

24 UNDP, Democracy in Latin America: Towards a Citizens’ Democracy (New York, and Buenos Aires: United

Nations Development Program, and Alfaguara, 2004a); UNDP, Democracy in Latin America: Towards a Citizens’ Democracy. Statistical Compendium (New York, and Buenos Aires: United Nations Development Program, and

Alfaguara, 2004b); and UNDP, Democracia/Estado/Ciudanía: Hacia un Estado de y para la Democracia en América

Latina (Lima: UNDP, 2008). 25 Aníbal Pérez-Liñan, and Scott Mainwaring, “Regime Legacies and Levels of Democracy: Evidence from Latin

America,” Comparative Politics 45, no. 4 (2013): 379-397.

13

คาจางแรงงานใหอยในระดบต า ขณะเดยวกนกพยายามปราบปรามผเหนตางทมแนวคดสงคมนยมในระหวางชวงสงครามเยน26 อยางไรกตามระบอบเผดจการทหารในเปร (ค.ศ. 1968-1978) โบลเวย (ค.ศ. 1964-1982) และเอกวาดอร (ค.ศ. 1972-1979) มลกษณะของการเมองแบบประชานยมทเนนการกระจายผลประโยชนทางเศรษฐกจ27 สวนในกวเตมาลา เอลซลวาดอร และฮอนดรส ชนชนน าหวอนรกษนยมใชก าลงผสมกบการตดสนบนในการสบทอดอ านาจภายใตมายาคตของการแขงขนในระบอบประชาธปไตย ขณะทพรรคปฏวตสถาบน (The Institutional Revolutionary Party, PRI) ในเมกซโกชนะการเลอกตงมาตลอดนบตงแต ค.ศ. 1929 กอนทจะสญเสยอ านาจเปนครงแรกในป ค.ศ. 2000 เชนเดยวกนกบพรรคคอมมวนสตในควบาทอยในอ านาจตงแตป ค.ศ. 1959 จวบจนกระทงในปจจบน

กจกรรมท 14.1.1

การเลอกตงนนมความส าคญในระบอบประชาธปไตยเชนไร

แนวตอบกจกรรมท 14.1.1

การเลอกตงนนมความส าคญในระบอบประชาธปไตย เพราะถอเปนการสราง “ความชอบธรรม” ใหกบ

ผชนะ รวมไปถงก าหนดผทจะมาเปนรฐบาลท าหนาทปกครอง การเลอกตงเปนการเปดโอกาสใหทกคนมสทธ

ในการแสดงความคดเหนผานการลงคะแนน โดยไมเปนการท าลายกตกาการปกครองทเปนบรรทดฐานของการ

อยรวมกนอยางสนตสขของคนในสงคม นอกจากนนการเลอกตงยงสะทอนถงความตองการของประชาชนทม

ตอนโยบายของแตละพรรคการเมองทลงแขงขน อยางไรกตามการเลอกตงแตเพยงอยางเดยวไมสามารถน ามา

ซงประชาธปไตยทมคณภาพได ในปจจบน มขอตระหนกวาเราอาจไดประชาธปไตยทไมมคณภาพถาการ

เลอกตงนนขาดการมสวนรวม การแขงขนทบรสทธยตธรรม รวมไปถงการโกงการเลอกตง ดงทเหนอยดาษดน

ในประเทศตาง ๆ

26 Guillermo O’Donnell, Modernization and Bureaucratic Authoritarianism: Studies in South American Politics (Berkeley: Institute of International Studies, University of California, 1973). 27 Guillermo O’Donnell, “Introduction to the Latin American Cases,” in Guillermo O’Donnell, Philippe C.

Schmitter, and Laurence Whitehead (eds.), Transitions from Authoritarian Rule: Latin America (Baltimore: Woodrow Wilson International Center for Scholars, and The Johns Hopkins University Press, 1986).

14

เรองท 14.1.2 สาเหตของการพฒนาประชาธปไตยและการเปลยนผานสประชาธปไตย

แนวคดเรองคลนลกทสามของการพฒนาประชาธปไตยเปนความพยายามทจะอธบายการเปลยนผานจากระบอบอ านาจนยมซงสวนมากอยในรปแบบเผดจการทหารไปสระบอบการเมองทมการแขงขนอยางเสร ขณะเดยวกนกกอใหเกดค าถามตามมาวาเพราะเหตใดระบอบอ านาจนยมถงลมสลาย การพฒนาประชาธปไตยเกดขนในลกษณะใด อะไรเปนปจจยของความส าเรจในการกอเกดขนของระบอบประชาธปไตย

การศกษาเรองประชาธปไตยในลาตนอเมรกาไดรบความสนใจจากนกวชาการเปนจ านวนมากและมการพฒนาองคความรในประเดนดงกลาวมาโดยตลอด28 อยางไรกตามประเดนทเปนทสนใจศกษาคอเรองจดเรมตนของการเปลยนผานไปสประชาธปไตยและผลลพธของการทประชาธปไตยลงหลกปกฐานอยางมนคง

การวเคราะหในประเดนเรองการเปลยนผานไปสประชาธปไตยไดรบอทธพลจากงานศกษาระบอบการเมองการปกครองเปรยบเทยบของ Rustow ทปฏเสธความเชอเดมทวาการทประชาธปไตยจะเฟองฟไดนน ประชาชนจะตองมความอยดมสขและยดมนในอดมการณเสรนยมเสยกอน แต Rustow กลบเหนวาพลวตทางสงคมโดยเฉพาะการตอรองทางอ านาจเปนปจจยหลกของการพฒนาประชาธปไตย29 แนวคดของเขาไดรบการยอมรบเปนอยางยงในชวงปลายของครสตทศวรรษท 1970 และ 1980 ในหมนกวชาการทศกษาในประเดนดงกลาว มการศกษาถงปฏสมพนธระหวางกลมหวรนแรงกบกลมทเปนกลางทางเมองในระบอบอ านาจนยมเปรยบเทยบกบความสมพนธของทงสองกลมในระบอบประชาธปไตย เพอดขนตอนของการลมสลาย การเปลยนผาน และการลงหลกปกฐานของระบอบการเมองนน ๆ O’Donnell, Schmitter และ Whitehead ไดรวบรวมงานวจยทศกษาการเปลยนผานของประชาธปไตยตามแนวทางของ Rustow และชใหเหนถงความเปนพลวตของการเปลยนผานไปสประชาธปไตย นอกจากนยงมงานของนกวชาการอน ๆ ทศกษาในประเดนเดยวกนในบรบทของภมภาคตาง ๆ นอกเหนอไปจากลาตนอเมรกา30 การเปลยนผานนนเปนกระบวนการทไมตายตว ขนอยกบการแขงขนและการตอรองทางการเมอง ผลลพธทไดกจะแปรผนตามโดยไมมรปแบบทตายตว อยางไรกตามการเปลยนผานไปสประชาธปไตยอาจจ าแนกเปนสองลกษณะกวาง ๆ ลกษณะแรกเกดขนหลงจากการลมสลายของระบอบเผดจการ เชนในนคารากวในป ค.ศ. 1979 และอารเจนตนาในป ค.ศ. 1982 ลกษณะทสองเกดขนหลงจากททกฝายไดหนหนาเขามาเจรจากนจนน าไปสการเปลยนแปลง ดงเชนในกรณของบราซล เปรและชล

28 Guillermo O’Donnell et al (eds.), New Voices in the Study of Democracy in Latin America (Washington D.C.:

Woodrow Wilson International Center for Scholars, 2008). 29 Dankwart A. Rustow, “Transitions to Democracy: Toward a Dynamic Model,” Comparative Politics 2, no. 3

(1970): 337-363. 30

Francis Fukuyama et al, “Reconsidering the ‘Transition Paradigm’,” Journal of Democracy 25, no. 1 (2014): 86-100 ; Marc F. Plattner, “The End of the Transitions Era?,” Journal of Democracy 25, no. 3 (2014): 5-16.

15

ในกรณของอารเจนตนานน ระบอบเผดจการทหารลมสลายโดยเฉพาะหลงจากทกองทพฝายแพในสงครามหมเกาะฟอรกแลนดตอองกฤษ สงผลใหกองทพตองถอยออกไปจากการเมอง การปฏวตโดยเนอหานนเปนการน าไปสการเปลยนแปลงแมจะไมเกยวของโดยตรงกบการแขงขนในระบอบประชาธปไตยกตาม การปฏวตนคารากวในปค.ศ. 1979 ไมไดกอใหเกดประชาธปไตยทมการแขงขนเพราะรฐบาลทขนมาใหม Sandinista มลกษณะเปนสงคมนยม การแขงขนทางการเมองเกดขนในนคารากวแมจะไมสมบรณแบบกตามเมอรฐบาล Sandinista พายแพในการเลอกตงปค.ศ. 1990 Levitsky และ Way เสนอวาระบอบเผดจการทเกดขนหลงจากการปฏวตมกจะอยในอ านาจไดเปนเวลานานกวาระบอบเผดจการประเภทอน ๆ 31 การเปลยนผานไปสประชาธปไตยทเกดจากการลมสลายของระบอบเผดจการนนเกดขนอยางรวดเรว ฝายอ านาจเกาไมสามารถทจะควบคมการเปลยนแปลงนน ดงนนรฐบาลประชาธปไตยทกอรางขนมาใหมจงคอนขางมอสระทางอ านาจในการก าหนดนโยบายปลอดจากการแทรกแซงของขวอ านาจเดม

การเปลยนผานไปสประชาธปไตยในบางประเทศเกดขนเพราะกองทพไดผอนปรนใหเกดการเคลอนไหวทางการเมองได มกเกดขนเพราะกองทพมความมนใจวาสามารถบรหารเศรษฐกจไดอยางมประสทธภาพดงเชนในกรณของบราซลในปค.ศ. 1985 และชลในปค.ศ. 1989 โดยเกดจากการเจรจากนระหวางชนชนน า กองทพและฝายเสรนยมทตองใชเวลาไมนอยกวาจะส าเรจ กองทพจะคอยดแลและสอดสองกระบวนการเปลยนผาน รวมถงเปนผทก าหนดกตกาและผเลนวาใครจะมสวนรวมในการเปลยนแปลงนน

ระบบการเลอกตงแบบพหพรรคนอกจากถอเปนดชนชวดทส าคญประการหนงของจดเรมตนของการเปนประชาธปไตย ยงถอเปนสวนส าคญของการเปลยนผานไปสประชาธปไตย32 การเปลยนผานในลกษณะทคอยเปนคอยไปจะมความมนคงกวาการเปลยนผานทเกดจากการลมสลายอยางเฉยบพลนของระบอบเดมเพราะกลมผครองอ านาจเดมเชนกองทพสามารถทจะยงคงรกษาบทบาทของตนไวในในระดบหนง ขณะเดยวกนกกอใหเกดความสมเสยงในการทกองทพจะเขามาแทรกแซงทางการเมองอกครงได อาทในปค.ศ. 2009 กองทพในฮอนดรสไดเขายดอ านาจจากประธานาธบด Manuel Zelaya (ค.ศ. 2005-2009) หลงจากรฐสภาและศาลสงสดคดคานการแกไขรฐธรรมนญทน าเสนอโดยประธานาธบด กองทพกลาวหาวาประธานาธบด Zelaya กระท าผดกฎหมายในการเรยกรองใหมการท าประชามตแกไขรฐธรรมนญโดยไมผานความเหนชอบจากรฐสภา

31 Steven Levitsky, and Lucan A. Way, “The Myth of Democratic Recession,” Journal of Democracy 26, no. 1 (2015): 45-58. 32 Staffan I. Lindberg, Democratization by Elections: A New Mode of Transition (Baltimore: The Johns Hopkins

University Press, 2009).

16

ขณะเดยวกนถาการเจรจาของฝายตาง ๆ ขาดความจรงใจ การเปลยนผานไปสประชาธปไตยกมกจะสะดดอยเสมอ ๆ ดงเชนในกรณโบลเวยถงแมจะสนสดของระบอบเผดจการ Hugo Banzer Suárez (ค.ศ. 1971-1978) แลวกตาม แตรฐบาลใหมกยงประสบปญหาความแตกแยกระหวางพรรคการเมองกบกองทพมาโดยตลอด สงผลใหรฐบาลขาดเสถยรภาพไปไมนอย

ปจจยทน าไปสการเปลยนผานสประชาธปไตย

ทฤษฎการเปลยนผานไดรบการวพากษวามขอสนนษฐานไวลวงหนาแลวการเปลยนผานไปสประชาธปไตยนนจะตองเกดขนโดยแนแท33 ขณะเดยวกนกไมใหความส าคญกบบทบาทของพลวตรทางสงคมทท าใหปจเจกจนรวมตวกนขนเปนพลงทเขมแขงและมบทบาททางการเมอง 34 สวนทฤษฎอนไดเนนย าความส าคญของพลวตรทางสงคมทมบทบาทส าคญในการเปลยนแปลงทางการเมองโดยเฉพาะอยางยงขบวนการประชาสงคมและสหภาพแรงงาน35 ทฤษฎการเปลยนผานยงถกมองวาเปนอดมการณทางการเมองทจะน าไปสระบอบทนนยม36 อยางไรกตามถงแมจะมความคดทแตกตางกนวาวธไหนจะเปนการศกษาทเหมาะสมทสดในเรองการเปลยนผานไปสประชาธปไตย แตการศกษาถงปจจยทางการเมอง เศรษฐกจและแรงผลกดนจากภายนอกยงมความส าคญตอความเขาใจถงการเปลยนผานและการกอตวของประชาธปไตยทเกดขน

ปจจยทางดานการเมอง

1) ชนชนน า

การศกษาของการเปลยนผานไปสประชาธปไตยในลาตนอเมรกามกใหความส าคญกบความสมพนธของชนชนน าในรปแบบตาง ๆ ไมวาจะเปนทงความรวมมอหรอความขดแยง การเปลยนผานทเกดขนในภมภาคสวนใหญเกดความตกลงกนระหวางชนชนน าทางการเมองหรอทางเศรษฐกจทอาจจะออกมาทงในรปแบบทเปนเผดจการหรอประชาธปไตย O’Donnell ชใหเหนวาผมอ านาจในระบอบเผดจการจะคลอย ๆ ผอนคลายแรงกดดนทางการเมองเมอไดมการเจรจาตอรองกบขวตรงขาม37 Przeworski เสนอวากระบวนการเปลยนผานจะมาถงเมอผมสวนเกยวของทางการเมองตดสนใจทจะตตวออกหางจากการครอบง าของกองทพและเหน

33

Thomas Carothers, “The End of the Transition Paradigm,” Journal of Democracy 13, no. 1 (2002): 5-21. 34 Graeme Gill, The Dynamics of Democratization: Elites, Civil Society and the Transition Process (Basingstoke: Macmillan, 2000). 35 Joe Foweraker, Todd Landman, and Neil Harvey, Governing Latin America (Cambridge: Polity Press, 2003). 36

Paul Cammack, Capitalism and Democracy in the Third World: The Doctrine for Political Development (London: Leicester University Press, and Cassell, 1997). 37 Guillermo O’Donnell, “Introduction to the Latin American Cases,” in Guillermo O’Donnell, Philippe C. Schmitter, and Laurence Whitehead (eds.), Transitions from Authoritarian Rule: Latin America (Baltimore: Woodrow Wilson International Center for Scholars, and The Johns Hopkins University Press, 1986).

17

พองกนในการจดระเบบบทางการเมองใหมจนน าไปสการรางรฐธรรมนญดงเชนในเปร (ค.ศ. 1979) และในบราซล (ค.ศ. 1988)38 แตระบอบประชาธปไตยในลกษณะนมกจะสงวนพนททางการเมองบางสวนใหกบกองทพ Burton, Gunther และ Higley เรยกรปแบบนวา “การผสานผลประโยชนของชนชนน า” เพออธบายการทแตละฝายหนมารวมมอกนเพอใหเกดการแขงขนทางการเมองแบบสนตในชวงการเปลยนผานน39

2) ความชอบธรรม

ระบอบอ านาจนยมมกประสบปญหาเรองความชอบธรรมโดยเฉพาะในประเดนเรองความการรกษาเสถยรภาพทางการเมองและการสบทอดอ านาจ พรรค Institutional Revolutionary Party (PRI) สญเสยความชอบธรรมทางการเมองในชวงครสตทศวรรษ 1990 จนน าไปสชยชนะชองพรรคคแขง (National Action Party, PAN) ความรนแรงสรางปญหาใหกบรฐบาลเผดจการในอเมรกากลางตอการแกไขปญหาจนน าไปสการเปลยนแปลง รฐบาลเผดจการทหารทอยในอ านาจมกถกตงค าถามในประเดนระหวางความชอบธรรมกบการกดขผเหนตาง การใชการปราบปรามสามารถเปนเครองมอไดในชวงเวลาสน ๆ แตในระยะยาวมกน าปญหามาสรฐบาลอ านาจนยม แตถาผน าเผดจการจะยกเลกการใชอ านาจในลกษณะดงกลาว พวกเขาจะตองไดรบการสนบสนนจากประชาชนในสงคมเพอใหด ารงอยในอ านาจไดตอไป ประสบการณจากลาตนอเมรกาแสดงใหเหนวาผน าเผดจการสวนใหญพยายามสรางความชอบธรรมใหแกตวเองเพอใหเกดการยอมรบ หลงจากผานชวงเวลาแหงการกดขมาเปนเวลานาน

3) พรรคการเมอง

กระบวนการในการกอตงพรรคการเมองในชวงการเปลยนผานนถอเปนจดส าคญเพราะมผลโดยตรงตอลกษณะและความยงยนของระบอบประชาธปไตย พรรคการเมองทเขมแขงสามารถจะใชชองทางตาง ๆ และผลกดนใหเกดการเปลยนผานไปสประชาธปไตย และตอรองจนน ามาสระบอบการเมองใหม ขณะทการมพรรคการเมองทออนแอจะสงผลตอการรวมตวกนและเปนปญหาตอกระบวนการเปลยนผานไปสประชาธปไตย ในชลพรรคการเมองไดกลบมาเขมแขงอกครงหนงในชวงครสตทศวรรษท 1980 และประสบความส าเรจในการทาทายอ านาจของนายพล Augusto Pinochet สงผลใหการท าประชามตเพอสบทอดอ านาขของนายพล

38

Adam Przeworski, Democracy and the Market: Political and Economic Reforms in Eastern Europe and Latin

America (Cambridge: Cambridge University Press, 1991) ; Arend Lijphart, “Constitutional Choices for New

Democracies,” in Larry Diamond, and Marc F. Plattner (eds.), The Global Resurgence of Democracy (Baltimore: The

Johns Hopkins University Press, 1993). 39 Michael Burton, Richard Gunther, and John Higley, “Introduction: Elite Transformations and Democratic

Regimes,” in John Higley, and Richard Gunther (eds.), Elites and Democratic Consolidation in Latin America and

Southern Europe (Cambridge: Cambridge University Press, 1992).

18

Pinochet ตองพายแพ Boas พบวาเมอพรรคการเมองไดรบอนญาตใหท าการหาเสยงในการเลอกตงหลงจากระบอบเผดจการน พบวาพรรคการเมองมกไดรบโอกาสมากกวาระบอบเดมทอยในอ านาจ40

4) สามญชนและประชาสงคม

บทบาทของประชาชนและประชาสงคมในการการเคลอนไหวตอตานระบอบเผดจการนนเปนทยอมรบกนมาชานาน การเคลอนไหวไมวาจะเปนของชนชนกลาง นกธรกจ ขาราชการ แรงงาน เกษตรกร หรอแมกระทงชนชนลางตางกมบทบาทส าคญตอการเปลยนผานไปสระบอบประชาธปไตย ในบางสถานการณกลมประชาสงคมตาง ๆ เหลานอาจรวมตวกนเพอเรยงรองประชาธปไตยจนน าไปสการลมสลายของระบอบเผดจการ ในบราซลชนชนกลางเปนแกนน าตอตานการใชความรนแรงของรฐเผดจการทหาร ไดรวมพลกนเดนขบวนประทวงสรางแรงกดดนตอกองทพเปนอยางยง ขณะทการตอตานการผลการเลอกตงทฉอโกงในเมกซโกในชวงครสตทศวรรษท 1980 สงผลประทบตอความนาเชอถอของพรรค Institutional Revolutionary Party

ปจจยทางดานเศรษฐกจ

ถงแมวาความสมพนธระหวางวกฤตเศรษฐกจและการเปลยนแปลงระบอบการปกครองจะไมยงไมกระจางชดเทาไรนก แตปจจยทางเศรษฐกจมผลกระทบโดยตรงตอระยะเวลาและรปแบบของการเปลยนผานไปสประชาธปไตยรวมถงรปแบบของประชาธปไตยทจะเกดขนตามมา González แสดงใหเหนถงระดบความสมพนธนบตงแตเกดการเปลยนผานไปสประชาธปไตยระหวางปฏกรยาเคลอนไหวทางการเมองในลาตนอเมรกาบางประเทศกบความลมเหลวของรฐบาลเผดจการตอความคาดหวงของประชาชนในการบรหารเศรษฐกจ41 วกฤตเศรษฐกจอาจท าใหผทเคยสนบสนนเผดจการตตวออกหางจนกระทงเกดการเดนขบวนขบไล42

ยงมความแตกตางทนาสงเกตระหวางประเทศทกระบวนการเปลยนผานไปสประชาธปไตยเกดขนหลงจากประสบปญหาวกฤตเศรษฐกจอยางเชนอารเจนตนาและประเทศทเกดหลงจากประสบความส าเรจทางเศรษฐกจเปนอยางยงอาทชล ในกรณของอารเจนตนานน วกฤตเศรษฐกจผสานกบความลมเหลวของรฐบาลทหารในสงครามหมเกาะฟอลกแลนดตอองกฤษ สงผลตอการลมสลายของอ านาจเผดจการ ขณะเดยวกนกลมการเมองอนรกษนยมทหนนหลงกองทพกประสบความยากล าบากในการบรหารเศรษฐกจของประเทศในชวงครสตทศวรรษท 1980 ผลกระทบของวกฤตเศรษฐกจยงด าเนนตอเนองมาจนถงรฐบาลพลเรอนของพรรค Radical Party ภายใตการน าของประธานาธบด Raúl Alfonsín (1983-1989) ในชลการเปลยนผานเกดขน

40 Taylor C. Boas, “Voting for Democracy: Campaign Effects in Chile’s Democratic Transition,” Latin American

Politics and Society 57, no. 2 (2015): 67-90.

41 Luis E. González, “Political Crises and Democracy in Latin America Since the End of Cold War Era,” Kellogg

Institute for International Studies, Working Paper no. 353 (2008). 42

Francisco E. González, Creative Destruction? Economic Crises and Democracy in Latin America (Baltimore: John

Hopkins University Press, 2012).

19

ในชวงปลายของรฐบาลนายพล Augusto Pinochet ทมการผอนคลายการกดทบทางการเมอง หลงจากนายพล Augusto Pinochet ลงจากอ านาจในป ค.ศ. 1989 แลวกลมการเมองฝายขวาถอแตมตอทางการเมองเหนอฝายซาย

จะเหนไดชดวาปจจยทางเศรษฐกจมผลตอผลลพธทางการเมองแบบประชาธปไตยในลาตนอเมรกา ดงเหนไดจากผลการเลอกตงระหวางป ค.ศ. 1998 ถง 2008 ทกระแสความคดแบบเสรนยมใหมอยในชวงขาลง นบตงแตป ค.ศ. 2000 มประธานาธบดเปนจ านวนมากรวมทงผสมครชงต าแหนงเดยวกนทวพากษวจารณแนวความคดทางเศรษฐกจแบบอางองกลไกตลาดหรอตองการขยายบทบาทของรฐในภาคเศรษฐกจ รวมทงเนนการใชจายทางสงคมตางกชนะการเลอกตงหรอไดรบคะแนนเสยงเพมขนเปนกอบเปนก า ปรากฏการณดงกลาวเกดขนไดเพราะระบอบการเมองแบบใหมทใหอ านาจแกชนชนทเคยถกกดทบภายใตระบอบเผดจการไดมปากมเสยง การเมองระบอบประชาธปไตยมกจะถกเรยกรองใหตอบสนองตอความตองการในการกระจายรายไดทเสมอภาคกนมากยงขน โดยเฉพาะอยางยงกบผอยชายขอบแหงอ านาจ ในลาตนอเมรกานนส าหรบประเทศทประชาธปไตยคอนขางมนคงอาท คอสตารกา อรกวยและชล นโยบายสวสดการแหงรฐถกวางโครงสรางมาอยางดกวาเมอเปรยบเทยบกบประเทศทประชาธปไตยยงงอนแงน 43 กอใหเกดค าถามในวงวชาการวาภายใตระบอบเผดจการนนจะกอใหเกดความเหลอมล าทสงขนหรอไม44 ถงแมวาจะมความพยายามของรฐบาลเผดจการในการทจะขยายผลประโยชนทางเศรษฐกจเพอใหครอบคลมกลมทสนบสนนตวเองกตาม

ปจจยภายนอก

แรงผลกดนจากภายนอกมสวนส าคญเปนอยางยงตอการเปลยนผานในลาตนอเมรกา45 ปจจยภายนอกมอทธพลการเปลยนผานโดยการท าใหฝายอ านาจนยมไมสามารถทจะอยในอ านาจไดอยางยาวนานขณะเดยวกนกสนบสนนฝายทมความเปนกลาง ในบางกรณตางชาตอาจเขาไปแทรกแซงโดยตรง ในกระบวนการทางการเมองโดยการสนบสนนใหเกดการเปลยนผานไปสประชาธปไตย46 นบตงแตปลายครสตทศวรรษท 1970 สภาวการณทางการเมองโลกดมททาไมเอออ านวยตอการด ารงอยของระบอบเผดจการ ในลาตนอเมรกาเองกไดรบแรงกดดนจากประชาคมโลกสงผลประเทศตาง ๆ จ านวนไมนอยกลบไปสเสนทางประชาธปไตยพรอมกบสงเสรมเสรภาพของประชาชน

43

IDEA, The Quality of Democracies on Latin America (Stockholm: IDEA, 2016).

44 Stephan Haggard, and Robert R. Kaufman, Development, Democracy, and Welfare States: Latin America, East

Asia, and Eastern Europe (Princeton: Princeton University Press, 2008). 45

Laurence Whitehead, “The Fading Regional Consensus on Democratic Convergence,” in Jorge I. Domínquez

and Michael Shifter (eds.), Constructing Democratic Governance in Latin America, 3rd ed. (Baltimore: The Johns

Hopkins University Press, 2008) ; Laurence Whitehead, The International Dimensions of Democratization: Europe

and the Americas (Oxford: Oxford University Press, 1996). 46

Thomas Legler, Sharon F. Lean, and Dexter S. Boniface (eds.), Promoting Democracy in the Americas (Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2007).

20

Whitehead47 เสนอกรอบการวเคราะหส าหรบการศกษาถงปจจยภายนอกทมผลตอการพฒนาประชาธปไตย เขาไดชใหเหนถงสขนตอนทสามารถสงผลใหเกดการเปลยนผานไปสประชาธปไตยดงน

• การควบคม คอความพยายามทจะเปลยนแปลงใหเกดการเปลยนผานไปสประชาธปไตยโดยสงกองก าลงเขายด อยางเชนในกรณของเฮต (ค.ศ. 1994) ในนามของ Operation Uphold Democracy

• การยนเงอนไข คอการยนขอเสนอใหเกดการเปลยนผานไปสประชาธปไตยโดยการแลกกบการเขาเปนสมาชกองคการระหวางประเทศหรอขอรบความชวยเหลอทางเศรษฐกจ

• การแพรกระจาย คอการทสอไดน าเสนอขาวสารการเปลยนแปลงการเปลยนผานไปสประชาธปไตยในประเทศตาง ๆ โดยเฉพาะประเทศเพอนบาน ท าใหประชาชนในประเทศเกดจตส านกของการเปลยนแปลง

• การยอมรบ คอการทประเทศนน ๆ ยอมเปลยนผานไปสประชาธปไตยเพอใหไดรบการยอมรบจากนานาชาต

1) สหรฐอเมรกา

การเปลยนผานของบางประเทศในลาตนอเมรกาเปนเพราะแรงกดดนจากสหรฐอเมรกา ประธานาธบด Jimmy Carter (ค.ศ. 1976-1981) ไดกดดนประเทศตาง ๆ ในลาตนอเมรกาท เคยเปนพนธมตรกบสหรฐอเมรกาในประเดนเรองการละเมดสทธมนษยชน และนบตงแตครสตทศวรรษท 1980 เปนตนมาประธานาธบดของสหรฐอเมรกาไดแสดงความคดเหนในการสงเสรมใหเกดการเปลยนแปลงไปสประชาธปไตยใหเกดขนในลาตนอเมรกา48 ประธานาธบด Barack Obama (ค.ศ. 2009-2016) พยายามทจะเปลยนแผนการด าเนนนโยบายของประธานาธบดคนกอน ๆ จากเดมทพยายามกดดนใหประเทศตาง ๆ ในลาตนอเมรกาเปลยนแปลงไปสประชาธปไตยเปนการเจรจาหารอและสรางความเขาใจรวมกนเพอน าพาไปสการเปลยนผาน

นบตงแตอดต สหรฐอเมรกามสวนส าคญเปนอยางยงในการสนบสนนใหเกดการพฒนาประชาธปไตยในลาตนอเมรกาโดยอาศยรปแบบตาง ๆ ทหลากหลาย นบแตอาศยความสมพนธทางการทต การสอดสองการละเมดสทธมนษยชน เรอยไปจนถงการแทรกแซงทางเศรษฐกจ ในเมกซโกระหวางคร สตทศวรรษท 1990 สหรฐอเมรกากดดนใหเกดการปรบปรงในกระบวนการเลอกตง ขณะเดยวกนกพยายามอยางยงยวดในการรกษาระบอบประชาธปไตยใหเกดขนกบประเทศทมความสมเสยงอาทเวเนซเอลาหลงป ค.ศ. 1990 กวเตมาลา

47 Laurence Whitehead, “The Fading Regional Consensus on Democratic Convergence,” in Jorge I. Domínquez

and Michael Shifter (eds.), Constructing Democratic Governance in Latin America, 3rd ed. (Baltimore: The Johns

Hopkins University Press, 2008). 48 Alberto van Klaveren, “Political Globalization and Latin America,” in Joseph Tulchin, and Ralph Espach (eds.), Latin America in the New International System (Boulder: Lynne Renner, and Woodrow Wilson International

Center, 2001).

21

ในป ค.ศ. 1993 และปารากวยในป ค.ศ. 199649 สหรฐอเมรกาท าแมกระทงสงกองทพเขาไปแทรกแซงทางการเมองในลาตนอเมรกาโดยอางวาเพอธ ารงไว ซงระบอบประชาธปไตยในประเทศนน ๆ อาทการโคนลมระบอบเผดจการของนายพล Manuel Antonio Noriega (ค.ศ. 1981-1989) ของปานามา การแทรกแซงในเฮตในป ค.ศ. 1994 และ 2004 ภายใตการน าขององคการสหประชาชาตเปนตน ขณะเดยวกนสหรฐอเมรกากทมเททรพยากรไปจ านวนไมนอยในการสงเสรมการพฒนาประชาธปไตยในลาตนอเมรกาผานงานองคกรทางดานวชาการอกดวยอาท The Freedom House หรอโปรแกรม The National Endowment for Democracy

อยางไรกตามสหรฐอเมรกาถกวจารณวามความไมแนนอนในทศนคตทมตอประชาธปไตยในลาตนอเมรการวมไปถงการสนบสนนบคคลทมคณลกษณะไมเปนประชาธปไตย อาทในป ค.ศ. 1982 ประธานาธบด Ronald Reagan เรยกรองใหนานาชาต เร งส ง เสรมประชาธปไตย หรอในป ค .ศ . 1984 Kissinger Commission ไดเสนอมาตรการระยะยาวในการสงเสรมประชาธปไตยในอเมรกากลาง แตทวารฐบาลของ Ronald Reagan กลบเขาไปมสวนรวมในความขดแยงทางการเมองในอเมรกากลาง โดยหนนหลงรฐบาลฝายขวาท าการปราบปรามผเหนตาง ในป ค.ศ. 2002 สหรฐอเมรกาใหการรบรองประธานสภาหอการคาของเวเนซเอลาใหขนด ารงต าแหนงแทนประธานาธบด Hugo Chávez ทถกรฐประหาร สงผลใหมการตงค าถามตอพฤตการณดงกลาววาสหรฐอเมรกาอยเบองหลงเหตการณนหรอไม ขณะทอดตประธานาธบด Jean-Bertrand Aristide ของเฮต (ค.ศ. 1991, 1993-1993, 1994-1996, 2001-2004) กประณามวาสหรฐอเมรกาบบใหเขาตองลงจากต าแหนงอยางไมเตมใจ ปฏกรยาของสหรฐอเมรกาตอการรฐประหารโคนลมประธานาธบด Manuel Zelaya ของฮอนดรสในป ค.ศ. 2009 กไดรบการวพากษวจารณอยางหนกเพราะผลลพธทเกดขนน าไปสการลภยออกนอกประเทศของประธานาธบด Manuel Zelaya ขณะเดยวกน The National Endowment for Democracy กถกโจมตวาเปนเครองมอของนโยบายตางประเทศของสหรฐอเมรกาในขออางวาเพอสงเสรมประชาธปไตยใหเกดขนในภมภาค50 สหรฐอเมรกาถกวพากษวจารณเปนอยางมากวามสองมาตรฐาน โดยเฉพาะอยางยงหลงเหตการณ 9/11 และ War on Terror ทเนนการปราบปรามผกอการรายขณะเดยวกนกกอใหเกดการละเมดในเสรภาพของประชาชนเปนอยางมากดวยเชนเดยวกน 51 มผตงขอสงเกตวาจากเหตการณสงครามในตะวนออกกลางและวกฤตเศรษฐกจโลกในป ค.ศ. 2008 สงผลใหการสงเสรมประชาธปไตยโดยสหรฐอเมรกาและกลมประเทศโลกตะวนตกดจะออนแรงลงไป 52 นอกจากนการสงเสรม 49 Victor Bulmer-Thomas, and James Dunkerley, “Conclusions,” in Victor Bulmer-Thomas, and James Dunkerley (eds.), The United States and Latin America: The New Agenda (London: ILAS, and Harvard: David Rockefeller Center

for Latin American Studies, 1999). 50

Eva Golinger, “The Dirty Hand of the National Endowment for Democracy in Venezuela,” Counterpunch, 25

April 2014, online: www.counterpunch.org/2014/04/25/the-dirty-hand-of-the-national-endowment-for-democracy-

in-venezuela [accessed September 20, 2018]. 51

Grace Livingstone, America’s Backyard: The United States and Latin America from the Monroe Doctrine to the

War on Terror (London: Zed Books, 2009). 52

EIU (Economist Intelligence Unit), Index of Democracy 2008 (London: EIU, 2008).

22

ประชาธปไตยในลาตนอเมรกาของสหรฐอเมรกามกจะมาพรอม ๆ กบการเรยกรองใหลาตนอเมรกาด าเนนนโยบายทางเศรษฐกจทรจกกนในนาม “เสรนยมใหม” อกดวย53

2) องคการรฐอเมรกน (The Organization of American States, OAS)

นบตงแตครสตทศวรรษท 1990 เปนตนมาองคการรฐอเมรกนมบทบาทส าคญเปนอยางมากในการสงเสรมประชาธปไตยในลาตนอเมรกาโดยเฉพาะอยางยงในชวงภายใตการน าของเลขาธการ José Miguel Insulza (ค.ศ. 2005-2015) หลกการประชาธปไตยถอเปนเอกลกษณทส าคญขององคการ นอกจากนนยงเปนพนฐานส าคญในการด าเนนความสมพนธระหวางรฐสมาชก ไดมการลงนามกนในหมประเทศสมาชกเมอเดอนกนยายน 2001 ในการจะยดหลกประชาธปไตยใหเปนเสาหลกในการปกครองทงภมภาค รวมทงปกปองความเปนประชาธปไตยใหธ ารงอยตลอดไป มการสงเจาหนาทและหนวยงานยอยขององคการไปท าหนาทตาง ๆ เพอสงเสรมระบอบประชาธปไตยในประเทศสมาชก อาทในป ค.ศ. 2005 โบลเวย เอกวาดอร เฮตและนคารากวไดรองขอใหผแทนองคการรฐอเมรกนเขาไปชวยแกไขวกฤตทางการเมองทสมเสยงตอความมนคงของระบอบประชาธปไตย ในเอกวาดอรนนองคการไดเขาไปชวยในการคดสรรผพพากษาศาลสงสดของประเทศ ในป ค.ศ. 2008 ประธานาธบด Evo Morales ของโบลเวยไดรองขอใหองคการรฐอเมรกนเปนตวกลางในการเจรจาระหวางเขากบฝายคานในปญหาเรองการแกไขรฐธรรมนญ โดยภาพรวมมาตรการตาง ๆ ขององคการรฐอเมรกนพอจะสรปไดดงน

• ผสงเกตการณการเลอกตง ถงแมวาจะมการท าหนาทนมาตงแต ค.ศ. 1962 แตมากกวาครงหนงเกดขนระหวางป ค.ศ. 2005 ถงป ค.ศ. 2016 การสงเกตการณการเลอกตงโดยองคการมการพฒนามาอยางตอเนอง น าเทคโนโลยเขามาใช พรอม ๆ กบมการเกบขอมลอยางเปนระบบ มการสงเกตการณทงกอนหนาและหลงวนเลอกตง

• การเขารวมในการด าเนนการจดการเลอกตง นอกจากท าหนาทสงเกตการณการเลอกตงแลว นบตงแตป ค.ศ. 1990 เปนตนมา องคการรฐอเมรกนไดเขาไปใหความชวยเหลอทางเทคนคแกประเทศสมาชกอาทการจดการอบรมเรองขนตอนการเลอกตง ในเอกวาดอรองคการไดเขาไปชวยอบรมคณะกรรมการเลอกตงทองถน เขาไปชวยโบลเวยและกวเตมาลาในการตดตงการลงคะแนนเสยงแบบอเลกทรอนกส

• การประกนคณภาพ จากประสบการณทมมาอยางยาวนานขององคการรฐอเมรกน น าไปสการจดท ามาตรฐานเชงคณภาพของการเลอกตงไดเปนครงแรกของโลก เรยกวา ISO/TS 17582:2014 ซงสามารถน าไปใชประโยชนไดทวโลก ไมแตจ าเพาะในลาตนอเมรกา

53

Neil A. Burron, The New Democracy Wars: The Politics of North American Democracy Promotion in the

Americas (Farnham: Ashgate, 2012).

23

• การเกบขอมลทะเบยนราษฎร นอกจากจะชวยในเรองการยนยนสทธในการเลอกตงแลว ขอมลดงกลาวยงสามารถยนยนสทธตาง ๆ ของประชาชนในแตละประเทศวาเขามสทธอะไรในการรบบรการจากรฐตงแตเกดจนกระทงเสยชวต

• การสงเสรมการบรหารจดการทมประสทธภาพ องคการรฐอเมรกนมแนวคดทวาการบรหารจดการนโยบายสาธารณะทดจะชวยใหระบอบประชาธปไตยเขมแขง ในทางกลบกนถาความตองการของประชาชนไมไดรบการตอบสนองทเหมาะสมกจะเกดการบนทอนความเชอมนในศกยภาพของรฐ สงผลเสยตอระบอบประชาธปไตยในระยะยาว ดงนนองคการรฐอเมรกนจงเขาไปมบทบาทส าคญในการปรบปรงการบรหารจดการนโยบายสาธารณะในภมภาค

3) ยโรป

การเปลยนแปลงทางการเมองในยโรปตอนใตอาทสเปนระหวางครสตทศวรรษท 1970 และ 1980 สงผลใหสหภาพยโรปมอทธพลอยางยงในการแพรกระจายแนวทางการพฒนาประชาธปไตย อาทสหภาพยโรปเปนผใหทนสนบสนนการตพมพรายงานเกยวกบประชาธปไตยของ The United Nations Development Program ในป ค.ศ. 2004 รวมถงการจดท ารายงานส ารวจคณภาพประชาธปไตยในลาตนอเมรกา Latinobarómetro ซงเปนทยอมรบกนอยางกวางขวางในลาตนอเมรกาในปจจบน ความสนใจของสหภาพยโรปในประเดนการพฒนาไปสประชาธปไตยในยโรปกลางและย โรปตะวนออกภายหลงสนสดสงครามเยนมกจะอยในรปของการเปรยบเทยบกบพฒนาการของประเทศในลาตนอเมรกา นอกจากนสหภาพยโรปยงใชการแทรกแซงเพอกดดนใหประเทศในลาตนอเมรกากลบสหนทางประชาธปไตย อาทในป ค.ศ. 2008 สหภาพยโรปยกเลกการกดดนควบาทมมานบตงแต ค.ศ. 2003 หลงจากรฐบาลควบาไดท าการจบกมผเหนตางทางการเมองกวา 70 คน ตอมาในป ค.ศ. 2016 มการเปดการเจรจรกนระหวางสหภาพยโรปกบควบาเพอแสวงหาความรวมมอกนในทกมต โดยตวแทนของสหภาพยโรปกลาววาการด าเนนการดงกลาวจะเปนการชวยเผยแพรความคดเสรนยมเพอใหเกดการเปลยนแปลงในควบา นอกจากนเมอเกดการรฐประหารในฮอนดรสป ค.ศ. 2009 สหภาพยโรปมการเรยกตวทตกลบเพอเปนการประทวงสถานการณดงกลาว ความสมพนธระหวางสหภาพยโรปกบลาตนอเมรกายงมลกษณะทเปนความสมพนธเชงทวภาค อาทมการประชมระหวางสหภาพยโรปและสหภาพรฐลาตนอเมรกาและคารบเบยน (The Community of Latin America and Caribbean States, CELAC) เปนครงแรกในป ค.ศ. 2013 อยางไรกดปญหาวกฤตเศรษฐกจในยโรปหลงป ค.ศ. 2009 รวมถงการทสหราชอาณาจกรลงประชามตทจะถอนตวออกจากสหภาพยโรป (Brexit) ในป ค.ศ. 2016 สงผลใหบทบาทของสหภาพยโรปในลาตนอเมรกาลดลง Gratius เหนวาการทบทบาทของสหภาพยโรปลดลง รวมถงมความแตกแยกภายในสหภาพยโรปเอง กอปรกบอทธพลของจนทเพมขน และสถานการณการเมองในบราซล

24

และเมกซโกทเกดการเปลยนแปลงรฐบาล นาจะสงผลใหความสมพนธของสหภาพยโรปและลาตนอเมรกามทศทางทเปลยนไป54

กจกรรมท 14.1.2

กรณาอธบายบทบาทของสหรฐอเมรกาในการเปลยนผานไปสประชาธปไตยของบางประเทศในลาตน

อเมรกา

แนวตอบกจกรรมท 14.1.2

การเปลยนผานของบางประเทศในลาตนอเมรกาเปนเพราะแรงกดดนจากสหรฐอเมรกา ประธานาธบด Jimmy Carter (ค.ศ. 1976-1981) ไดกดดนประเทศตาง ๆ ในลาตนอเมรกาท เคยเปนพนธมตรกบสหรฐอเมรกาในประเดนเรองการละเมดสทธมนษยชน และนบตงแตครสตทศวรรษท 1980 เปนตนมาประธานาธบดของสหรฐอเมรกาไดแสดงความคดเหนในการสงเสรมใหเกดการเปลยนแปลงไปสประชาธปไตยใหเกดขนในลาตนอเมรกา55 ประธานาธบด Barack Obama (ค.ศ. 2009-2016) พยายามทจะเปลยนแผนการด าเนนนโยบายของประธานาธบดคนกอน ๆ จากเดมทพยายามกดดนใหประเทศตาง ๆ ในลาตนอเมรกาเปลยนแปลงไปสประชาธปไตยเปนการเจรจาหารอและสรางความเขาใจรวมกนเพอน าพาไปสการเปลยนผาน

54

Susanne Gratius, “Europe and Latin America: In Need of a New Paradigm,” Working Paper no. 116 (Madrid: Fundación para las Relaciones Internacionales y el Diálogo Exterior, 2013). 55 Alberto van Klaveren, “Political Globalization and Latin America,” in Joseph Tulchin, and Ralph Espach (eds.), Latin America in the New International System (Boulder: Lynne Renner, and Woodrow Wilson International

Center, 2001).

25

ตอนท 14.2

การสรางความเขมแขงใหแกประชาธปไตยและคณภาพของประชาธปไตย

โปรดอานหวเรอง แนวคด และวตถประสงคของตอนท 14.2 แลวจงศกษารายละเอยดตอไป

หวเรอง

14.2.1 การสรางความเขมแขงใหแกประชาธปไตย 14.2.2 คณภาพของประชาธปไตย 14.2.3 ความเปนพลเมองในลาตนอเมรกา

แนวคด

1. ประชาธปไตยจะถกท าใหเขมแขงไดเมอทกฝายตางเหนพองวารปแบบการเมองการปกครองแบบประชาธปไตยนนเปนหนทางเดยวทมความชอบธรรมในทางการเมอง เปนกตกาเดยวททกฝายจะตองใหการยอมรบและปฏบตตาม

2. คณภาพของประชาธปไตยทดจะตองประกอบไปดวย “โครงสรางทางสถาบนทเขมแขงในการการนตถงอสรภาพและความเทาเทยมโดยอาศยกระบวนการทชอบธรรมเปนเครองมอในการด าเนนงาน”

3. ประเดนเรองสทธถอวามความส าคญในฐานะเครองมอของการประกนความเปนพลเมองและคณภาพของรฐบาลในระบอบประชาธปไตย

วตถประสงค

เมอศกษาตอนท 14.2 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. เขาใจถงหลกการของการสรางความเขมแขงใหกบประชาธปไตย 2. เขาใจถงองคประกอบทส าคญของประชาธปไตยทมคณภาพ 3. เขาใจถงความส าคญของสทธในฐานะเครองมอของการประกนความเปนพลเมองและคณภาพ

ของรฐบาลในระบอบประชาธปไตย

26

ถาประชาธปไตยหมายถงการเลอกตง เราจะพบวาลาตนอเมรกานนการเลอกตงกลายเปนธรรมเนยมปฏบตทส าคญนบตงแตปลายครสตทศวรรษท 1970 เปนตนมา การออกมาออกเลยงของประชาชนเพมขนอยางเหนไดชด นบตงแตป ค.ศ. 2000 การเลอกตงแทบทกครงในลาตนอเมรกามประชาชนออกมาลงคะแนนเสยงเกนครงหนงของผมสทธออกเสยง แตกมขอยกเวนในบางกรณ อาทการเลอกตงในป ค.ศ. 2015 ในอารเจนตนามผมาลงคะแนนถงรอยละ 81 ขณะทในเฮตการเลอกตงในปเดยวกนมผมาออกเสยงเพยงแครอยละ 1856 ยงไปกวานนนบตงแตกลางครสตทศวรรษท 1990 มจ านวนนอยมากทผน าทมาจากการเลอกตงถกรฐประหารโดยกองทพหรอจากการเดนขบวนประทวงขบไลของประชาชน ระหวางป ค.ศ. 2000 ถงป ค.ศ. 2016 มความพยายามทจะถอดถอนประธานาธบดในลาตนอเมรกาผานทางขบวนการทางรฐสภาประมาณ 17 ครง และผลลพธโดยสวนใหญลงเอยดวยวธทางประชาธปไตยยกเวนเพยงสามครงทเกดการรฐประหาร (ปารากวยในเดอนพฤษภาคม ค.ศ. 2000 เวเนซเอลาในเดอนเมษายน ค.ศ. 2002 และฮอนดรสในเดอนมถนายน ค.ศ. 2009) โดยในกรณของปารากวยและเวเนซเอลานนการรฐประหารลมเหลว สวนฮอนดรสนนการรฐประหารถงแมจะส าเรจแตถกประณามจากประชาคมโลกเปนอยางมาก เกดแรงกดดนจนทายทสดตองน าไปสการเลอกตงโดยไมชกชา57 หรอแมกระทงเกดความขดแยงทางรฐสภาเกดขนในประเทศตาง ๆ ในภมภาคนอยครงนกทจะเกดการแทรกแซงโดยกองทพ ในป ค.ศ. 2016 ประธานาธบดจลมา ฆสเซฟของบราซลถกรฐสภาถอดถอนออกจากต าแหนง ถงแมวาจะเกดความวนวายทางการเมอง มการเดนขบวนประทวง แตทายทสดแลวสถานการณกคลคลายลงไดดวยกระบวนการทางรฐสภาจนน าไปสการเลอกตงประธานาธบดครงใหมในป ค.ศ. 201858

เรองท 14.2.1 การสรางความเขมแขงใหแกประชาธปไตย

จากอดตทประเทศตาง ๆ ในลาตนอเมรกาเคยถกแทรกแซงโดยกองทพมาเปนระยะ ท าใหนกรฐศาสตรทสนใจศกษาภมภาคนใครรวาเพราะเหตใดลาตนอเมรกาถงไดมประชาธปไตยทเขมแขงขนนบตงแตครสตทศวรรษท 1990 เปนตนมา แนวความคดเรองการสรางความเขมแขงใหกบประชาธปไตยนนสามารถอธบายไดหลายรปแบบ และเปนขอถกเถยงมากกวาประเดนการเปลยนผานไปสประชาธปไตย นอกจากนยงไมเนนความส าคญของชนชนน าแตใหความส าคญในความสมพนธระหวางระเบยบทางการปกครองใหมกบสงคม นกวชาการมความเหนวาประชาธปไตยจะถกท าใหเขมแขงไดเมอทกฝายตางเหนพองวารปแบบการเมองการปกครองแบบประชาธปไตยนนเปนหนทางเดยวทมความชอบธรรมในทางการเมอง เปนกตกาเดยวททกฝาย

56

IDEA, “Databases, Voter Turnout,” Online: www.idea.int/vt [accessed September 28, 2018]. 57

Nancy Bermeo, “On Democratic Backsliding,” Journal of Democracy 27, no. 1 (2016): 5-19.

58 Marcus André Melo, “Latin America’s New Turbulence: Crisis and Integrity in Brazil,” Journal of Democracy 27,

no. 2 (2016): 50-65.

27

จะตองใหการยอมรบและปฏบตตาม59 ระเบยบทางประชาธปไตยนจะคอย ๆ กลายเปนทยอมรบของทกฝายขณะเดยวกนกท าใหการแทรกแซงของกองทพกลายเปนสงแปลกปลอมในสงคม ในทางปฏบตแลวการทประชาธปไตยมความเขมแขงเพราะมการเคารพในกฎ กตกาและกระบวนการทางประชาธปไตยนนเอง Linz และ Stepan เหนวาประชาธปไตยจะเขมแขงไดเพราะมนไดกลายเปนสวนหนงของพฤตกรรม ความคด อดมการณและกตกาในการด าเนนชวตของประชาชน ทงคสรปวาเงอนไขทจ าเปนในการสรางความเขมแขงใหกบประชาธปไตยจะตองประกอบไปดวยประชาสงคมทมจตส านก การเลอกตงทเปนอสระและเปนธรรม ระบอบนตรฐ บทบาทของรฐทมอยอยางจ ากด ระบบเศรษฐกจเสรนยมทค านงถงสวสดการของประชาชน60 นอกจากปจจยดงกลาว Diamaond ยงเสรมวาพฤตกรรมและการแสดงออกยงมสวนส าคญในการสรางความเขมแขงใหกบระบอบประชาธปไตยอกดวย61 งานศกษาของ Mainwaring และ Pérez-Liñan แสดงใหเหนวาความเขมแขงของประชาธปไตยไมไดขนอยกบระดบการพฒนาแตขนอยกบความจรงใจในการด ารงอยในกตกาประชาธปไตยของทกฝายมากกวา62

อยางไรกตามมนกวชาการบางทานเหนวามขอบกพรองในการเหมาคลมวาการสรางความเขมแขงใหกบระบอบประชาธปไตยจะตองประกอบดวยองคประกอบเชนไรบาง หรอแมกระทงกลาววาความเขมแขงของประชาธปไตยนนมจรงหรอไม63 องคประกอบของการสรางความเขมแขงใหกบระบอบประชาธปไตยบางอยางมปญหาในตวของมนเอง ดงนนนบตงแตครสตทศวรรษท 1990 เปนตนมามการใชค าวาความออนไหวของระบอบประชาธปไตย (Unconsolidated) ส าหรบบางประเทศทประชาธปไตยก าลงอยในขนกอรางสรางตวหรอไมไดมองคประกอบทชดเจนของการเปนประชาธปไตย O’Donnell ใชค าวาประชาธปไตยแบบท าแทน (Delegative Democracy) ในการอธบายถงประชาธปไตยรปแบบใหมในลาตนอเมรกาทยงไมถงขนมความเขมแขงพอแตสามารถทจะเดนหนาตอไปได64

59 Adam Przeworski, Democracy and the Market: Political and Economic Reforms in Eastern Europe and Latin

America (Cambridge: Cambridge University Press, 1991). 60 Juan Linz, and Alfred Stepan (eds.), Problems of Democratic Transition and Consolidation: Southern Europe,

South America, and Post-Communist Europe (Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 1996). 61

Larry Diamond, Developing Democracy: Toward Consolidation (Baltimore: The Johns Hopkins University Press,

1999). 62

Scott Mainwaring, and Aníbal Pérez-Liñan, “Lessons from Latin America,” Journal of Democracy 24, no. 2 (2013): 123-137. 63 Ben Ross Schneider, “Democratic Consolidations: Some Broad Comparisons and Sweeping Arguments,” Latin

American Research Review 30, no. 2 (1995): 215-234; Adam Przeworski et al, “What Makes Democracies Endure?” Journal of Democracy 7, no. 1 (1996): 39-55; Felipe Agüero, “Conflicting Assessments of Democratization: Exploring the Fault Lines,” in Felipe Agüero, and Jeffrey Stark (eds.), Fault Lines of Democracy in Post-Transition

Latin America (Coral Gables, Florida: North-South Center Press, 1998) ; Laurence Whitehead, “The Viability of

Democracy,” in John Crabtree, and Laurence Whitehead (eds.), Towards Democratic Viability: the Bolivian

Experience (Basingstoke: Palgrave, 2001). 64 Guillermo O’Donnell, “Delegative Democracy,” Journal of Democracy 5, no. 1 (1994): 55-70.

28

กจกรรมท 14.2.1

ประชาธปไตยจะเขมแขงเพราะมสาเหตมาจากอะไร

แนวตอบกจกรรมท 14.2.1

นกวชาการมความเหนวาประชาธปไตยจะถกท าใหเขมแขงไดเม อทกฝายตางเหนพองวารปแบบการเมองการปกครองแบบประชาธปไตยนนเปนหนทางเดยวทมความชอบธรรมในทางการเมอง เปนกตกาเดยวททกฝายจะตองใหการยอมรบและปฏบตตาม ระเบยบทางประชาธปไตยนจะคอย ๆ กลายเปนทยอมรบของทกฝายขณะเดยวกนกท าใหการแทรกแซงของกองทพกลายเปนสงแปลกปลอมในสงคม ในทางปฏบตแลวการทประชาธปไตยมความเขมแขงเพราะมการเคารพในกฎ กตกาและกระบวนการทางประชาธปไตยนนเอง

เรองท 14.2.2 คณภาพของประชาธปไตย

ในชวง เวลาไมนานน The International Institute for Democracy and Electoral Assistance (IDEA) ไดพยายามศกษาถงคณภาพของประชาธปไตยทเหมาะสมในลาตนอเมรกาวาควรจะมลกษณะเชนไร อาศยแนวความคดของนกวชาการชาวอตาเลยน Leonardo Morlino คณภาพของประชาธปไตยทดจะตองประกอบไปดวย “โครงสรางทางสถาบนทเขมแขงในการการนตถงอสรภาพและความเทาเทยมโดยอาศยกระบวนการทชอบธรรมเปนเครองมอในการด าเนนงาน”65 จากค านยามดงกลาวประชาธปไตยทมคณภาพมลกษณะดงตอไปน

• มคณภาพในผลลพธ รฐบาลมความชอบธรรมและไดรบการยอมรบของประชาชน

• มคณภาพในสาระ ประชาชน องคกร หรอภาคประชาสงคมมเสรภาพและความเทาเทยม

• มคณภาพในกระบวนการ ประชาชนสามารถตรวจสอบการท างานของรฐบาลวาไดด าเนนงานอยางมประสทธภาพในการประกนเสรภาพและความเทาเทยมของประชาชนภายใตกรอบกฎหมาย

ถงแมวาการพฒนาประชาธปไตยของลาตนอเมรกาจะไมสามารถเขาใจไดโดยอาศยกรอบความคดใดความคดหนงแตเพยงล าพง แตการมแนวทางการวเคราะหทพยายามจะสรางวธการวทยาในการศกษากเปนประโยชนอยางยงโดยเฉพาะกบการเปรยบเทยบกระบวนการพฒนาประชาธปไตยและชใหเหนถงสวนทขาดหายไปของแตละทฤษฎ การเลอกตงในลาตนอเมรกาทมมาอยางเขมขนนบตงแตป ค.ศ. 2000 ถงแมจะสรางความประทบใจในพฒนาการของประชาธปไตยในภมภาค แตในเรองความเขมแขงและคณภาพของประชาธปไตยนนกยงเปนทตงค าถามอย การศกษาเรองประชาธปไตยในลาตนอเมรกาในปจจบนเนนการศกษาอยสามประการคอ

1) การศกษาเรองสถาบนทางการเมองโดยเฉพาะในประเดนประสทธภาพและความรบผดชอบ 65 IDEA, The Quality of Democracies on Latin America (Stockholm: IDEA, 2016).

29

2) การศกษาเรองประชาธปไตยในระดบรากหญา การกระจายอ านาจและการมสวนรวม 3) การศกษาเรองบทบาทของอตลกษณทางการเมอง ไมวาจะเปนเพศสภาพ เชอชาตและชาตพนธ66

นอกจากนน ยงมขอกงวลอกหลายประการทนกวชาการใหความสนใจเมอศกษาถงคณภาพและอปสรรค

ททาทายตอประชาธปไตยในลาตนอเมรกา67 อาทปญหาเรองการคอรรปชน ปญหาความรนแรงทางการเมอง ปญหาความเหลอมล าทางการเมองและเศรษฐกจ 68 อาทในกวเตมาลาทถงแมจะมกระบวนการทางประชาธปไตยในการเลอกรฐบาล มการมสวนรวมทางการเมองจากประชาชนทกระดบและมจ านวนทเพมมากขนมาโดยตลอด มสถาบนทางการเมองตามโครงสรางประชาธปไตย แตประเทศกยงประสบปญหาความรนแรงจากปญหาอาชญากรรมในระดบสง พรรคการเมองเกดความระส าระสายกอใหเกดความแตกแยกในสงคม69ในบราซลซงไดรบการยอมรบวามพฒนาการทางประชาธปไตยทกาวหนา ประชาชนกลบเบอหนายในปญหาการคอรรปชนทแพรขยายเปนวงกวางในสงคม กลายเปนสวนส าคญน าไปสการถอดถอนประธานาธบดจลมา ฆสเซฟ 70 ขณะทการคนอ านาจของพรรค Institutional Revolutionary Party ในการเลอกตงประธานาธบดในเมกซโกเมอป ค.ศ. 2012 ถกตงค าถามวาจะเปนการหวนคนอ านาจของการเมองแบบพรรคเดยวหรอไมเหมอนทเปนมาในอดตของเมกซโกนบตงแตป ค.ศ. 1929 ถงป ค.ศ. 200071

มนกวชาการจ านวนไมนอยทศกษาและวเคราะหวามปจจยใดบางทจะเปนตวตดสนวาประชาธปไตยลกษณะนมความเขมแขงหรอไม และไดจ าแนกรายประเทศในลาตนอเมรกาตามล าดบของความเขมแขงของประชาธปไตย อาท

• Mꬾller และ Skaaning จ าแนกระบอบการเมองแบบ “คลนลกทสาม” ในลาตนอเมรกาออกเปนประชาธปไตยสลกษณะ ไดแก ประชาธปไตยทเบาบาง (Minimalist Democracy) ประชาธปไตยทมการเลอกตง (Electoral Democracy) ประชาธปไตยของเสยงสวนใหญ (Polyarchy) และเสรประชาธปไตย (Liberal Democracy) ควบคไปกบจ าแนกออกเปนเผดจการเตมรปแบบ (Closed Autocracies) กบเผดจ

66 Guillermo O’Donnell et al (eds.), New Voices in the Study of Democracy in Latin America (Washington D.C.: Woodrow Wilson International Center for Scholars, 2008) และ IDEA, The Quality of Democracies on Latin America

(Stockholm: IDEA, 2016). 67 Larry Diamond, and Marc F. Plattner (eds.), Democracy in Decline? (Baltimore: The Johns Hopkins University

Press, 2015) และ IDEA, The Quality of Democracies on Latin America (Stockholm: IDEA, 2016). 68

Stephen D. Morris, and Charles H. Blake (eds.), Corruption and Politics in Latin America: National and Regional

Dynamics (Boulder: Lynne Rienner). 69

Anita Isaacs, “Trouble in Central America: Guatemala on the Brink,” Journal of Democracy 21, no. 2 (2010): 108-122. 70 Marcus André Melo, “Latin America’s New Turbulence: Crisis and Integrity in Brazil,” Journal of Democracy 27,

no. 2 (2016): 50-65. 71 Gustavo Flores-Macías, “Mexico’s 2012 Elections: The Return of the PRI,” Journal of Democracy 24, no. 1 (2013): 128-141.

30

การทมการเลอกตง (Electoral Autocracies) เมอน ามาจ าแนกกบประเทศตาง ๆ ในลาตนอเมรกา จะมลกษณะดงน ชล คอสตารกา และอรกวย มรปแบบการเมองการปกครองเปนแบบเสรประชาธปไตย บราซล สาธารณรฐโดมนกน และปานามา มลกษณะเปนประชาธปไตยของเสยงสวนใหญ เอลซลวาดอร เปร เปนประชาธปไตยทมการเลอกตง ขณะทโบลเวย โคลอมเบย กวเตมาลา เมกซโก และปารากวยเปนระบอบประชาธปไตยทเบาบาง สวนเฮต ฮอนดรส นคารากวและเวเนซเอลา เปนเผดจการทมการเลอกตง สวนควบานนเปนเผดจการเตมรปแบบ72

• Mainwaring และ Pérez-Liñán วเคราะหความหลากหลายของประชาธปไตยในลาตนอเมรกาและแบงออกสกลมดงน ประชาธปไตยทมนคงและมคณภาพประกอบดวยชล คอสตารกาและอรกวย ประชาธปไตยทมนคงแตยงมจดบกพรองประกอบดวยบราซล เมกซโก อารเจนตนา เปร สาธารณรฐโดมนกน เอลซลวาดอรและปานามา ประชาธปไตยคณภาพต าและมลกษณะหยดนงประกอบดวยโคลอมเบย กวเตมาลา เฮตและปารากวย สวนกลมสดทายคอประชาธปไตยทก าลงถกบอนเซาะและมแนวโนมจะเปนเผดจการประกอบดวยเวเนซเอลา โบลเวย เอกวาดอร ฮอนดรสและนคารากว73

• The Economist Intelligence Unit จดใหอรกวยเพยงประเทศเดยวทเปนประชาธปไตยแบบสมบรณ (Full Democracies) ประเทศสวนใหญในภมภาคเปนประชาธปไตยทมจดบกพรอง (Flawed Democracies) ขณะทกวเตมาลา เอกวาดอร ฮอนดรส โบลเวย นคารากวและเวเนซเอลาเปนการเมองแบบลกผสม (Hybrid Regimes) คอผสมผสานระหวางประชาธปไตยและเผดจการ สวนเฮตและควบานนถกจดเปนระบอบการเมองแบบเผดจการเตมรปแบบ (Full Authoritarian)74

• The BTI Status Index จดอนดบการเปลยนผานทางการเมองซงสะทอนถงคณภาพของประชาธปไตยทวโลก ในป ค.ศ. 2016 ไดจ าแนกลกษณะของประชาธปไตยในลาตนอเมรกาดงน ประชาธปไตยทมความเขมแขง (Democracy in Consolidation) ไดแกอรกวย ชล คอสตารกาและบราซล ประชาธปไตยทมจดบกพรอง (Defective Democracy) ไดแกปานามา เอลซลวาดอร เปร อารเจนตนา โคลอมเบย โบลเวย สาธารณรฐโดมนกน เมกซโก ปารากวย ฮอนดรส เอกวาดอร นคารากวและกวเตมาลา เผดจการอยางออน (Moderate Autocracy) ไดแกเวเนซเอลา และเผดจการเตมรปแบบ (Hardline Autocracy) ไดแกควบาและเฮต75

• The IDD-Lat Indice de Desarrollo Democrático de América Latina หรอ The Democratic Development Index (DDI) วดประสทธภาพของประชาธปไตย รวมทงสทธเสรภาพ คณภาพของสถาบนทาง

72 Jꬾrgen Mꬾller, and Svend-Erik Skaaning, “The Third Wave: Inside the Numbers,” Journal of Democracy 24,

no. 4 (2013): 97-109. 73 Scott Mainwaring, and Aníbal Pérez-Liñan, “Cross-Currents in Latin America,” Journal of Democracy 26, no. 1

(2015): 114-127. 74 EIU (Economist Intelligence Unit), Democracy Index 2015: Democracy in an Age of Anxiety (London: EIU, 2016).

75 BTI (Bertelsmann Transformation Index), “Status Index: Political Transformation,” Online: www.bti-

project.org/en/index/status-index [accessed September 30, 2018].

31

การเมองและรฐบาล มการแบงระดบการพฒนาประชาธปไตยออกเปนสรปแบบดงน ประชาธปไตยทมการพฒนาอยางมากไดแกอรกวย คอสตารกา ชลและปานามา ประชาธปไตยทมการพฒนาในระดบปานกลางไดแกเปร อารเจนตนา เอกวาดอร โบลเวยและบราซล ประชาธปไตยทมการพฒนาในระดบนอยไดแก เมกซโก เอลซลวาดอร โบลเวยและบราซล สวนกลมสดทายอนประกอบดวยฮอนดรส นคารากว เวเนซเอลาและกวเตมาลามการพฒนาประชาธปไตยทนอยทสด76

• นกวชาการอเมรกนใหความสนใจกบระบอบประชาธปไตยในเวเนซเอลาและเอกวาดอร โดยจดวาทงสองประเทศมลกษณะการเมองแบบลกผสม (Hybrid Systems) ระหวางประชาธปไตยและเผดจการหรอเรยกวา “เผดจการแบบทมการแขงขน” (Competitive Authoritarian)77 ขณะท González มองวาทงสองประเทศมความเปนประชาธปไตยในระดบทนอยทสด78 นอกจากนยงมความคดเหนอนทวาทงสองประเทศอาจเปนตวอยางของระบอบประชาธปไตยทงอนแงนเนองจากมลกษณะของการเมองแบบประชานยมเขามามบทบาทในระดบทสงมากนบตงแตปลายครสตทศวรรษท 1990 Corrales ตงขอสงเกตวาท าไมการเมองแบบลกผสมในบางประเทศยงมลกษณะผสมผสานกนของทงประชาธปไตยและเผดจการ ขณะทในบางประเทศมความโนมเอยงไปสเผดจการมากขนเรอย ๆ อาทในเวเนซเอลาซงจะเหนไดวาระบอบพรรคการเมองแบบเดมนนคอย ๆ หมดความส าคญลงไป ขณะทอ านาจของประธานาธบดกลบมมากขนเรอย ๆ โดยผานการแก ไขรฐธรรมนญทขยายอ านาจประธานาธบดออกไปอยางกวางขวางและสามารถลงสมครรบเลอกตงโดยไมจ ากดสมย79 The EIU ตงขอสงเกตวาระบอบประชาธปไตยในปจจบนของลาตนอเมรกาเผชญปญหากบการเมองทเนนความส าคญของตวบคคล ปญหาการคอรรปชน ปญหาทางเศรษฐกจ ท าใหระบอบการเมองแบบเสรประชาธปไตยสนคลอนไมอาจตานทานอ านาจของการเมองแบบประชานยมดงทเกดขนในเวเนซเอลา80

จากการจ าแนกดงกลาวขางตนทถงแมจะมความแตกตางกนในระเบยบวธวจย แตในภาพรวมตางมขอสรปทคลายคลงกนวาประเทศตาง ๆ ในลาตนอเมรกาในปจจบนยงมระดบการพฒนาประชาธปไตยอยในระดบทต า มแคไมกประเทศทการพฒนาประชาธปไตยนนมความเขมแขง ทนาเปนกงวลคอการถดถอยของประชาธปไตยในประเทศเหลานอาท เมกซโก ฮอนดรส กวเตมาลา นคารากวและเวเนซเอลา

76

IDD-Lat, “Indice de Desarrollo Democrático de América Latina 2015: Informe Regional,” (Montevideo: Fundación Konrad Adenauer/Politat.com). Online: www.idd-lat.org/2015 [accessed October 2, 2018]. 77 Steven Levitsky, and Lucan A. Way, Competitive Authoritarianism: Hybrid Regimes After the Cold War (Cambridge: Cambridge University Press, 2011). 78 Luis E. González, “Political Crises and Democracy in Latin America Since the End of Cold War Era,” Kellogg

Institute for International Studies, Working Paper no. 353 (2008). 79 Javier Corrales, “The Authoritarian Resurgence: Autocratic Legalism in Venezuela,” Journal of Democracy 22,

no. 1 (2015): 37-51. 80 EIU (Economist Intelligence Unit), Democracy Index 2015: Democracy in an Age of Anxiety (London: EIU, 2016).

32

กจกรรมท 14.2.2

การศกษาเรองประชาธปไตยในลาตนอเมรกาในปจจบนเนนการศกษาในประเดนอะไร

แนวตอบกจกรรมท 14.2.2

การศกษาเรองประชาธปไตยในลาตนอเมรกาในปจจบนเนนการศกษาอยสามประการคอ

1) การศกษาเรองสถาบนทางการเมองโดยเฉพาะในประเดนประสทธภาพและความรบผดชอบ 2) การศกษาเรองประชาธปไตยในระดบรากหญา การกระจายอ านาจและการมสวนรวม 3) การศกษาเรองบทบาทของอตลกษณทางการเมอง ไมวาจะเปนเพศสภาพ เชอชาตและชาตพนธ

เรองท 14.2.3 ความเปนพลเมองในลาตนอเมรกา

นบตงแตครสตทศวรรษท 1980 เปนตนมาแนวความคดเรองสทธมนษยชนกลายเปนประเดนทส าคญของการเมองในภมภาคลาตนอเมรกา81 ประเดนเรองสทธถอวามความส าคญในฐานะเครองมอของการประกนความเปนพลเมองและคณภาพของรฐบาลในระบอบประชาธปไตย 82 ความหมายทหลากหลายของประชาธปไตยใหความส าคญกบประเภทของสทธทไมเหมอนกน อาทประชาธปไตยทใหความส าคญกบกระบวนการจะเนนเรองสทธทางการเมอง ขณะทประชาธปไตยทเนนเรองคณภาพของประชากรมกจะใหความส าคญกบสทธทางเศรษฐกจเปนประเดนส าคญ ประเทศตาง ๆ สวนใหญในลาตนอเมรกาตางกลงนามยอมรบเปนภาคสมาชกของขอตกลงเรองสทธมนษยชนสากล ทใหการประกนในทงในสทธทางการเมองในการแสดงความคดเหนและสทธทางเศรษฐกจและสงคมในการเลอกวธชวตตามความพงใจของแตละบคคล 83 สทธทางการเมองไดแกสทธการมสวนรวมทางการเมอง รวมทงสทธในการออกเสยงในการเลอกตงทบรสทธและยตธรรม สทธทางกฎหมายไดแกสทธในการไดรบการคมครองตามกฎหมาย สทธในการมชวตอยอยางเสมอภาคและเทาเทยมโดยไมมการเลอกปฏบต รวมถงไดรบการคมครอง มเสรภาพในการแสดงความคดเหน สทธทางสงคมไดแกสทธในการทแตละบคคลจะพฒนาศกยภาพตามความพงใจเพอการเปนสวนหนงของสงคม สทธทางสงคมยงครอบคลมไปถงสทธในการไดรบการศกษา การบรการทางสาธารณสข และการจางงาน ในปจจบนสทธในการมชวตอยางมคณภาพเชนภายใตสภาพแวดลอมทดและปลอดภยกถอเปนหนงในสทธทาง

81 Sonia Cardenas, Human Rights in Latin America: A Politics of Terror and Hope (Philadelphia: University of

Pennsylvania Press, 2010). 82

Mario Sznajder, Luis Roniger, and Carlos A. Forment (eds.), Shifting Frontiers of Citizenship: The Latin American

Experience (Leiden and Boston: Brill, 2013). 83 Katherine Hite, and Mark Ungar (eds.), Sustaining Human Rights in the Twenty-First Century: Strategies from

Latin America (Washington DC: Woodrow Wilson Center Press, and The Johns Hopkins University Press).

33

สงคมทรฐจะตองด าเนนการจดหาให ในปจจบนมการตงผตรวจการแผนดนในหลายประเทศในลาตนอเมรกาเพอท าหนาทคมครองสทธขนพนฐานของประชาชนเหลาน84

The UNDP ไดท าการส ารวจวาประเทศตาง ๆ ในลาตนอเมรกาไดใหสทธหรอคมครองสทธของประชาชนมากนอยเพยงใด85 โดย The UNDP มองวาประชาธปไตยของลาตนอเมรกาควรจะพฒนาจากประชาธปไตยทมการเลอกตงไปเปนประชาธปไตยของพลเมอง (Citizenship Democracy) ดงนนรายงานการศกษาเรองประชาธปไตยในลาตนอเมรกาทท ารวมกนระหวางองคการรฐอเมรกนและ The UNDP ในปค.ศ. 2011 จงไดใหความส าคญกบเรองสทธพลเมองในฐานะหวใจของการวดความเปนประชาธปไตยในภมภาค เปนการสะทอนใหเหนวาถงเวลาแลวทประเทศตาง ๆ ในลาตนอเมรกาจะตองใหความสนใจในสทธพลเมองของตวเอง ซงถอเปนพนฐานของระบอบประชาธปไตย86

ความเปนพลเมองนนประกอบดวยสทธประเภทตาง ๆ ของประชาชนในฐานะเปนสวนหนงของสงคม โดยสามารถแบงไดดงน

สทธทางการเมอง

Foweraker87 และพวกไดตงขอสงเกตวาการเปลยนผานไปสประชาธปไตยในลาตนอเมรกาทผานมา น าไปสสทธทางการเมองทดขนจากการประเมนของ The Freedom House88 สงเกตไดจากการมสวนรวมในการเลอกตงทเพมมากขน อยางไรกตามในรายงานของ The Freedom House ปค.ศ. 2016 ระบวาดชนชวดสทธทางการเมองในเอลซลวาดอรและฮอนดรสมแนวโนมลดลงอยางตอเนอง ขณะทในสาธารณรฐโดมนกนและกวเตมาลาสทธทางการเมองของประชาชนลดลงเมอเทยบกบปกอน นอกจากน The Freedom House ยงไดจ าแนกอก 11 ประเทศในลาตนอเมรกาวาประชาชนมสทธทางการเมองไมเตมท ไดแกโบลเวย โคลอมเบย สาธารณรฐโดมนกน เอกวาดอร กวเตมาลา เฮต ฮอนดรส เมกซโก นคารากว ปารากวยและเวเนซเอลา สวนควบานนถกจ าแนกวาไรสทธทางการเมอง89 ขณะเดยวกนหนงในตวชวดของดชนธรรมาภบาลของธนาคารโลก

84 Erika Moreno, “The Contributions of Ombudsman to Human Rights in Latin America, 1982-2011,” Latin

Americans Politics and Society 53, no. 1 (2016): 98-120. 85 UNDP, Democracy in Latin America: Towards a Citizens’ Democracy: Statistical Compendium (New York, and

Buenos Aires: United Nations Development Program, and Alfaguara, 2004b) 86 OAS, and UNDP, Nuestra Democracia (Mexico City, Organization of American States, and The UNDP, 2011).

87 Joe Foweraker, Todd Landman, and Neil Harvey, Governing Latin America (Cambridge: Polity Press, 2003). 88 The Freedom House เปนหนวยงานสาธารณะในวอชงตน ดซ ทท าการวจยเรองความเปนเสรทางประชาธปไตย และสงเสรมแนวคดแบบประชาธปไตยในประเทศตาง ๆ 89 Freedom House, Freedom in the World 2016 (Washington DC: Freedom House). Online: https://freedomhouse.org/sites/default/files/FH_FITW_Report_2016.pdf [accessed October 14, 2018].

34

กมเรองสทธทางการเมองทระบวาประชาชนจะตองมอสระและเสรภาพในการเลอกรฐบาลไดระบวานบตงแตป ค.ศ. 2000 เปนตนมาสทธทางการเมองของประเทศตาง ๆ ในลาตนอเมรกามแนวโนมทดขน

สทธทางกฎหมาย

รายงานของ The UNDP จะบวาสทธทางกฎหมายในการไดรบความคมครองจากรฐของประเทศตาง ๆ ในลาตนอเมรกามแนวโนมทดขน ประเดนเรองเพศสภาพ เชอชาตและอตลกษณในการมสวนรวมในสงคมถอเปนมาตรวดทส าคญอยางหนงของความเปนธรรมาภบาลของประเทศตาง ๆ ในลาตนอเมรกา90 มหลกฐานเชงประจกษวาสทธทางกฎหมายของกลมเหลานไดรบการคมครองเพมมากขนอยางมนยส าคญ อาทปจจบนผหญงในลาตนอเมรกามสวนรวมทางการเมองเทยบเทาผชาย The Freedom House เผยแพรขอมลแสดงใหเหนวามแคสองประเทศคอสาธารณรฐโดมนกนและฮอนดรสทสทธทางกฎหมายของประชาชนลดลงระหวางปค.ศ. 2002 ถงปค.ศ. 201591 อยางไรกตาม The UNDP ระบวายงคงมปญหาในเรองการเลอกปฏบต ความไมเทาเทยมในการไดรบการบรการ ขณะเดยวกนกมการละเมดกฎหมายอยบอยครง ความกาวหนาในเรองการเคารพในความเปนมนษยยงคงเปนปญหาทส าคญของภมภาค ประชาชนยงคงถกละเมดสทธเปนเนองนจโดยเฉพาะภายใตรฐบาลทมแนวโนมเปนเผดจการ

สทธทางสงคม

คณภาพชวตความเปนอยของประชาชนในลาตนอเมรกามการพฒนาไปในทางทดขนอยหลาย ๆ ดาน อาทอตราการมชวตรอดหลงเกดเพมสงขน ประชากรมอายขยทยนยาวขน อยางไรกตามปญหาเรองความยากจนและความเหลอมล ายงคงเปนปญหาส าคญทประเทศตาง ๆ ในลาตนอเมรกายงตองเผชญ 92 บางครงปญหาความยากจนอาจจะไมไดรบความสนใจตราบจนกระทงบานปลายกลายเปนวกฤต อาทกรณของกวเตมาลาในปค.ศ. 2009 ประธานาธบด Álvaro Colom ประกาศภาวะฉกเฉนเนองจากประสบปญหาทพภกขภยในภาคตะวนออกของประเทศ องคการอาหารและยาของสหประชาชาตระบวากวเตมาลานนมความเสยงสงเปนล าดบท 4 ของโลกทจะเผชญปญหาความอดอยาก ปจจบนเดกทอายต ากวาหาขวบในกวเตมาลา มถงรอยละ 49.8 ทประสบภาวะขาดแคลนสารอาหาร93

90 Guillermo O’Donnell et al (eds.), New Voices in the Study of Democracy in Latin America (Washington D.C.: Woodrow Wilson International Center for Scholars, 2008). 91 Freedom House, Country Reports (Washington DC: Freedom House, 2002) และ Freedom House, Freedom in

the World 2016 (Washington DC: Freedom House). Online: https://freedomhouse.org/sites/default/files/FH_FITW_Report_2016.pdf [accessed October 14, 2018]. 92 Paul Gootenburg, and Luis Reygadas (eds.), Indelible Inequalities in Latin America: Insights from History,

Politics and Culture (Durham: Duke University Press, 2010). 93 WFP, “What Are the Current Issues in Guatemala?” World Food Program (WFP) Countries: Guatemala. Online: www.wfp.org/countries/guatemala [accessed October 16, 2018].

35

สทธทางสงแวดลอม

ปจจบนประเดนเรองสงแวดลอมถอเปนอกหนงเรองทส าคญในการถกเถยงเรองสทธพลเมองในลาตนอเมรกา สทธทางสงแวดลอมหมายถงสทธในการด ารงชพอยางมคณภาพชวตทด มอากาศบรสทธ มน าทสะอาดในการอปโภคบรโภคเปนตน ประเดนดงกลาวกลายเปนสงทส าคญทผบรหารประเทศจะตองใหความสนใจ94 เกดเปนแนวความคดท เรยกวา “ความเปนพลเมองทางดานสงแวดลอม” (Environmental Citizenship หรอ Ecological Citizenship) ทสะทอนสทธของพลเมองในการด ารงชวตอยโดยปราศจากมลพษทางสงแวดลอม และสงเสรมใหประชาชนตระหนกถงความส าคญของสงแวดลอมตอคณภาพชวตในระยะยาว ปจจบนประเดนเรองสงแวดลอมไดถกบรรจเขาไปในรฐธรรมนญของหลาย ๆ ประเทศในลาต นอเมรกา ฝายตลาการกไดใหความส าคญโดยการจดตงศาลขนมาโดยเฉพาะเพอพจารณาคดทเกยวของกบสงแวดลอม เชนการบกรกปา การระงบสมปทานเหมองแร รฐธรรมนญมาตรา 4 ของเมกซโกระบไวอยางชดเจนวาประชาชนทกคนมสทธในการด ารงชพภายใตสภาพแวดลอมทปลอดภยเพอคณภาพชวตทด

อยางไรกตามถงแมวาประเดนเรองสทธความเปนพลเมองจะไดรบการยอมรบไปควบคกบการพฒนาประชาธปไตยในลาตนอเมรกา แตความเขาใจในเรองดงกลาวกมความหลากหลายแตกตางกนไปในแตละประเทศหรอในแตละชวงเวลา เหมอนกบประชาธปไตยทกยงเปนทถกเถยงเพราะมการใหค านยามทไมเหมอนกน95 แตถงกระนนความเปนพลเมองถอเปนมาตรวดทส าคญของการเปนธรรมาภบาลในระบอบประชาธปไตย เพราะปญหาทส าคญของประชาธปไตยในลาตนอเมรกาคอประเดนเรองสทธทยงเหลอมล ากนอยในสงคม สทธนนไมสามารถจะแสดงออกไดอยางเตมทถาตราบใดกตามฝายดลาการไมเปนอสระและขาดความเทยงธรรม ในหลาย ๆ ประเทศทมการพฒนาสทธทางการเมองแตทวายงมขอจ ากดของสทธทางกฎหมายหรอไมกสทธทางสงคม ปญหาความรนแรงทเกดขนดาษดนในลาตนอเมรกาบดบงสทธการมชวตอยอยางสนตสขของประชาชนในภมภาค96 ดวยเหตนมนกวชาการจ านวนหนงเหนวาพลเมองในลาตนอเมรกานนมสทธความเปนพลเมองในระดบต า เปนประชาธปไตยทมความเหลอมล าในชนชน หรอแมกระทงมองวาเปนประชาธปไตยทไมมแมแตสทธความเปนพลเมอง97 ความลมเหลวของระบอบการเมองแบบผแทนในการ

94 Andrew Dobson, and Derek Bell (eds.), Environmental Citizenship (Cambridge: MIT Press, 2006) และ Alex Latta,

and Hannah Wittman (eds.), Environment and Citizenship in Latin America: Natures, Subjects and Struggles (New

York: Berghahn, 2012). 95 Evelina Dagnino, “Meaning of Citizenship in Latin America,” IDS Working Paper no. 258 (Brighton, Institute of

Development Studies, University of Sussex, 2005) ; Joseph S. Tulchin, and Meg Ruthenburg (eds.), Citizenship in

Latin America (Boulder: Lynne Rienner, 2006). 96 Enrique Desmond Arias, and Daniel M. Goldstein (eds.), Violent Democracies in Latin America (Durham: Duke

University Press, 2010). 97 Guillermo O’Donnell, “On the State, Democratization and Some Conceptual Problems: A Latin American View

with Glances at Some Post-Communist Countries,” World Development 21, no. 8 (1993): 1355-1369; Carlos M. Vilas, “Introduction: Participation, Inequality, and the Whereabouts of Democracy,” in Douglas A. Chalmers et al

(eds.), The New Politics of Inequality in Latin America: Rethinking Participation and Representation (Oxford: Oxford University Press, 1997); Paulo Sérgio Pinheiro, “Popular Reponses to State-Sponsored Violence in Brazil,”

36

ตอบสนองตอความตองการของสงคม และการไรศกยภาพของรฐในการจดการปญหาเรองความเหลอมล าและความยากจนอาจสงผลตอความยงยนของระบอบประชาธปไตย สงผลใหประชาชนหนไปสมาทานกบทางเลอกอนและเกดความไมพอใจตอแนวทางประชาธปไตยกเปนได

กจกรรมท 14.2.3

สทธทางสงคมในลาตนอเมรกาปจจบนมลกษณะเปนอยางไร

แนวตอบกจกรรมท 14.2.3

คณภาพชวตความเปนอยของประชาชนในลาตนอเมรกามการพฒนาไปในทางทดขนอยหลาย ๆ ดาน อาทอตราการมชวตรอดหลงเกดเพมสงขน ประชากรมอายขยทยนยาวขน อยางไรกตามปญหาเรองความยากจนและความเหลอมล ายงคงเปนปญหาส าคญทประเทศตาง ๆ ในลาตนอเมรกายงตองเผชญ บางครงปญหาความยากจนอาจจะไมไดรบความสนใจตราบจนกระทงบานปลายกลายเปนวกฤต อาทกรณของกวเตมาลาในปค.ศ. 2009 ประธานาธบด Álvaro Colom ประกาศภาวะฉกเฉนเนองจากประสบปญหาทพภกขภยในภาคตะวนออกของประเทศ องคการอาหารและยาของสหประชาชาตระบวากวเตมาลานนมความเสยงสงเปนล าดบท 4 ของโลกทจะเผชญปญหาความอดอยาก ปจจบนเดกทอายต ากวาหาขวบในกวเตมาลา มถงรอยละ 49.8 ทประสบภาวะขาดแคลนสารอาหาร

in Douglas A. Chalmers et al (eds.), The New Politics of Inequality in Latin America: Rethinking Participation and

Representation (Oxford: Oxford University Press, 1997) ; Joseph S. Tulchin, and Allison Garland (eds.), Social

Development in Latin America: The Politics of Reform (Boulder, Lynne Rienner, 2000).

37

ตอนท 14.3

การถดถอยของประชาธปไตยและการทาทายตอประชาธปไตย

โปรดอานหวเรอง แนวคด และวตถประสงคของตอนท 14.3 แลวจงศกษารายละเอยดตอไป

หวเรอง

14.3.1 การถดถอยของประชาธปไตย 14.3.2 การทาทายตอประชาธปไตย

แนวคด

1. การหมดศรทธาในระบอบประชาธปไตยถอเปนปญหาทส าคญในปจจบนเพราะเทากบเปนการลดประสทธภาพของสถาบนทางการเมองขณะเดยวกนกอาจเทากบเปนการสนบสนนขวตรงขามอาทกลมหวรนแรงทางการเมอง ผกอการราย กบฏฝายซาย หรอไมกกองก าลงนอกกฎหมายอน ๆ ในบางกรณความเบอหนายตอระบอบประชาธปไตยสงผลกระทบโดยตรงตอการด ารงอยของประชาธปไตยกเปนได

2. ปจจยทเปนตวขดขวางมใหประชาธปไตยในลาตนอเมรกาแขงแรงเปนปกแผนเตมมอยหลายขอดวยกน ไมวาจะเปนเรองการขาดเสถยรภาพทางการเมองอนเนองมาจากการใชระบบประธานาธบด นอกจากนกมเรองการทประชาชนเสอมศรทธาในระบบการเมองแบบตวแทนและพรรคการเมองหนาเดม ๆ ซงผลทตามมาคอท าใหนกการเมองประชานยมไดรบการสนบสนนมากขน ปญหาการบงคบใชกฎหมาย ปญหาการแทรกแซงทางการเมองโดยตรงจากกองทพและปญหาทางดานเศรษฐกจเปนตน

วตถประสงค

เมอศกษาตอนท 14.3 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. เขาใจถงผลกระทบของการถดถอยของประชาธปไตยในลาตนอเมรกา 2. เขาใจถงสาเหตทเปนอปสรรคตอการสรางความเขมแขงใหกบประชาธปไตยในลาตนอเมรกา

38

จากปญหาเรองความเปนพลเมองในลาตนอเมรกา สงผลใหมกระแสของความไมพอใจและความเบอหนายในระบอบการปกครองแบบประชาธปไตยในบางประเทศ ดชนประจ าปของ Latinobarómetro ชใหเหนวาความเชอมนในระบอบประชาธปไตยของประชาชนในลาตนอเมรกามแนวโนมทคงทนบตงแตกลางครสตทศวรรษท 1990 ขณะเดยวกนขอมลของ Latinobarómetro กลบชใหเหนวาความพอใจของประชาชนนนไมไดขนอยกบระบอบการเมองการปกครอง กลาวคอรฐบาลนนถงแมจะไมไดเปนประชาธปไตยทสมบรณแตอาจไดรบความชนชอบของประชาชนกเปนได หรอในอกกรณถงแมวาประชาชนจะแสดงออกวาชอบในระบอบประชาธปไตยแตกอาจเปนเพยงบางมตเทานน

เรองท 14.3.1 การถดถอยของประชาธปไตย

การหมดศรทธาในระบอบประชาธปไตยถอเปนปญหาทส าคญในปจจบนเพราะเทากบเปนการลดประสทธภาพของสถาบนทางการเมองขณะเดยวกนกอาจเทากบเปนการสนบสนนขวตรงขามอาทกลมหวรนแรงทางการเมอง ผกอการราย กบฏฝายซาย หรอไมกกองก าลงนอกกฎหมายอน ๆ ในบางกรณความเบอหนายตอระบอบประชาธปไตยสงผลกระทบโดยตรงตอการด ารงอยของประชาธปไตยกเปนได อาทการรฐประหารในฮอนดรส ทฝายชนชนน าไมพอใจในการเรยกรองของประชาชนเลยรวมมอกบกองทพท ารฐประหารในป ค.ศ. 200998

แรงสนบสนนของประชาชนมความส าคญอยางยงตอการด ารงอยของระบอบประชาธปไตย ถาปลอยใหประชาชนหนไปสนบสนนเผดจการหรอมทาทเพกเฉยตอวถทางประชาธปไตย ประชาธปไตยกไมสามารถทจะด าเนนตอไปได อาทในโคลอมเบย Salvatore Mancuso อดตผน าของกองก าลงนอกกฎหมาย The United Self-Defence Forces of Colombia (AUC) ทมประวตในการสงหารผทมความคดตางทางการเมองฝายซายและนกเคลอนไหวทางสงคมนบพนคน รวมถงมสวนเกยวของกบการคายาเสพตดโคเคน พยายามทจะสรางภาพลกษณของตวเองใหเปนทยอมรบในสงคมหลงจากทยอมวางอาวธในป ค.ศ. 2003 และเขาเองกไดรบเสยงสนบสนนจากประชาชนจ านวนไมนอยทเลอกทจะลมประวตทโหดรายของ Mancuso

ความเบอหนายในระบอบประชาธปไตยสงผลตอความกาวหนาของการพฒนาสทธพลเมอง ความลมเหลวในนโยบายตาง ๆ ของรฐบาลทไมตอบสนองตอความตองการของประชาชนท าใหนกวชาการบางทานเรยกรปแบบประชาธปไตยในลาตนอเมรกาวา “ระบอบการเมองแบบมขอจ ากด” (Restricted Political System) กลาวคอเปนระบอบการเมองทตอบสนองความตองการแตเฉพาะชนชนน า หรอในอกนยหนงเปนระบอบการเมองแบบลกผสมคอมความเปนเผดจการแฝงอยสงผลใหปญหาความไมเทาเทยมกนในสงคม

98 Mitchell A. Seligson, and John A. Booth, “Trouble in Central America: Crime, Hard Times, and Discontent,” Journal of Democracy 21, no. 2 (2010): 123-135.

39

ขยายตวเพมมากขน99 Cooley เสนอวาผน าเผดจการมสวนส าคญในการบนเซาะความกาวหนาของระบอบประชาธปไตยรวมทงท าลายสทธของความเปนพลเมอง ละเมดสทธมนษยชนอกดวย100

จากรปแบบของประชาธปไตยทเกดขนในลาตนอเมรกา จะเหนไดวามความไมแนนอนของเงอนไขทจ าเปนในการน าไปสรฐบาลทเปนประชาธปไตย ดงนนการสรางความเขมแขงใหกบประชาธปไตยยงเปนเรองททาทายในภมภาค มความพยายามในการน าเสนอวาแทนทจะค านงถงแตวาอะไรเปนประชาธปไตย อะไรเปนเผดจการ ลองหนมาศกษาปจจยทจะน าไปสการเมองทเราเรยกวาประชาธปไตยนาจะเปนการเหมาะสมกวา101 Schmitter เหนวามความแตกตางระหวางประชาธปไตยในฐานะแนวทางปฏบตซงก าลงอยในชวงขาลงในปจจบน กบประชาธปไตยในฐานะอดมคตทใหความส าคญกบประชาชนในฐานะเจาของอ านาจ เจาของสทธ มความเปนอสระในการเลอกและการด ารงชวต ดงนนจากความเขาใจดงกลาวจะเหนไดวามแรงกดดนตอประชาธปไตยกจรงแตไมไดหมายความวาประชาธปไตยจะสญสลายไป ประชาธปไตยจะตองมการปรบตว ผานการเปลยนผานไปสรปแบบใหมแตจะเปนเมอไหรและอยางไร กาลเวลาจะเปนผใหค าตอบนนเอง102

กจกรรมท 14.3.1

การถดถอยของประชาธปไตยมความส าคญตอการศกษาการเมองในลาตนอเมรกาเพราะเหตใด

แนวตอบกจกรรมท 14.3.1

การหมดศรทธาในระบอบประชาธปไตยถอเปนปญหาทส าคญในปจจบนเพราะเทากบเปนการลดประสทธภาพของสถาบนทางการเมองขณะเดยวกนกอาจเทากบเปนการสนบสนนขวตรงขามอาทกลมหวรนแรงทางการเมอง ผกอการราย กบฏฝายซาย หรอไมกกองก าลงนอกกฎหมายอน ๆ ในบางกรณความเบอหนายตอระบอบประชาธปไตยสงผลกระทบโดยตรงตอการด ารงอยของประชาธปไตยกเปนได อาทการรฐประหารในฮอนดรส ทฝายชนชนน าไมพอใจในการเรยกรองของประชาชนเลยรวมมอกบกองทพท ารฐประหารในป ค.ศ. 2009

99 Steven Levitsky, and Lucan A. Way, Competitive Authoritarianism: Hybrid Regimes After the Cold War (Cambridge: Cambridge University Press, 2011). 100 Alexander Cooley, “Authoritarianism Goes Global: Countering Democratic Norms,” Journal of Democracy 26,

no. 3 (2015): 49-63; Nancy Bermeo, “On Democratic Backsliding,” Journal of Democracy 27, no. 1 (2016): 5-19 ; Larry Diamond, Marc C. Plattner, and Christopher Walker (eds.), Authoritarianism Goes Global: The Challenge to

Democracy (Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2016). 101 Karen Remmer, “Democracy and Economic Crisis: The Latin American Experience,” World Politics 42, no. 3

(1990): 315-335; Adam Przeworski, and Fernando Limongi, “Political Regimes and Economic Growth,” Journal of

Economic Perspectives 7, no. 3 (1993): 51-69; Francisco Weffort, “New Democracies and Economic Crisis in Latin

America,” in Philip Oxhorn, and Graciela Ducatenzeiler (eds.), What Kind of Democracy? What Kind of Market? (University Park: Pennsylvania State University Press, 1998) ; Philip Oxhorn, and Graciela Ducatenzeiler,

“Economic Reform and Decentralization in Latin America,” in Philip Oxhorn, and Graciela Ducatenzeiler (eds.), What Kind of Democracy? What Kind of Market? (University Park: Pennsylvania State University Press, 1998). 102 Philippe Schmitter, “Crisis and Transition, But Not Decline,” Journal of Democracy 26, no. 1 (2015): 32-44.

40

เรองท 14.3.2 การทาทายตอประชาธปไตย

ขอถกเถยงเรองธรรมชาตของประชาธปไตยในลาตนอเมรกาและประเดนทวาจะท าเชนไรใหระบอบประชาธปไตยหยงรากฝงลกเปนปกแผน ท าใหวงวชาการดานนเดนหนาไปไกลมากขนแทนทจะวนอยแคกบการพดคยถกเถยงวาระเบยบวธการเลอกตงควรเปนเชนใดหรอประชาชนกลมใดบางทควรมสทธลงคะแนนเสยง การถกเถยงกนท าใหเกดการคดหามาตรวดในการศกษาระดบความเปนประชาธปไตยวาประเทศ ๆ หนงเปนประชาธปไตยมากนอยเพยงใด น าไปเปรยบเทยบกบประเทศอนในมตตาง ๆ แลวเปนเชนใดบาง หากกลาวอยางงายแลว มาตรวดความเปนประชาธปไตยทนกวชาการสรางขนชวยใหเราสามารถชวดและประเมนผลไดวาประชาธปไตยของประเทศ ๆ หนงมคณภาพเปนอยางไร และหากตองมการปรบปรงแกไข ควรแกไขตรงจดใดและดวยวธใดบาง103 ผลการศกษาทไดมาจะเปนกญแจชวยไขค าตอบใหกบค าถามส าคญทวา ระบอบประชาธปไตยของประเทศ ๆ หนงไดพฒนาจากการเปนแคประชาธปไตยทมการเลอกตง (Electoral Democracy) ซงเปนระบอบทให “การเขาถงอ านาจ” แกประชาชน ไปเปนระบอบประชาธปไตยเสรนยม (Liberal Democracy) ทแตกตางออกไปแลวหรอยง เพราะในระบอบดงกลาวจะใหความส าคญกบหลกนตธรรม (Rule of Law) และอ านาจอธปไตย อนถอวาเปนของปวงชนผซง “ใชอ านาจ” ผานฝายบรหาร นตบญญตและตลาการ และถาหากประชาธปไตยของประเทศนน ๆ พฒนาไปถงขนดงกลาวแลวจรง ปญหาตาง ๆ ภายในสงคมไดรบการแกไขไปดวยหรอไม ประชาธปไตยเสรนยมมสวนชวยท าใหเกดสงคมทมความเทาเทยมกนมากขนหรอไมอยางไร ประชาชนไดรบโอกาสทเทาเทยมกนถวนหนาหรอไม104

เนอหาในสวนนจะเปนการพดถงปจจยทางการเมองและเศรษฐกจ ตลอดจนดานอน ๆ ทสงผลกระทบตอคณภาพของประชาธปไตยในประเทศลาตนอเมรกาในปจจบน ปจจยทเปนตวขดขวางมใหประชาธปไตยในลาตนอเมรกาแขงแรงเปนปกแผนเตมมอยหลายขอดวยกน ไมวาจะเปนเรองการขาดเสถยรภาพทางการเมองอนเนองมาจากการใชระบบประธานาธบด (Presidentialism) ซงเปนตวการทท าใหความสมพนธระหวางฝายนตบญญตกบฝายบรหารไมใครสดนก นอกจากนกมเรองการทประชาชนเสอมศรทธาในระบบการเมองแบบตวแทนและพรรคการเมองหนาเดม ๆ ซงผลทตามมาคอท าใหนกการเมองประชานยมไดรบการสนบสนนมากขน ปญหาของนกการเมองประชานยมคอพวกนมแนวโนมสงทจะไมเคารพกฎเกณฑหรอสถาบนภายใตระบอบประชาธปไตย ไมกมกจะหนไปเลอกใชวธการปกครองแบบอ านาจนยม (Authoritarian Rule) ในการบรหารประเทศ นอกจากนลาตนอเมรกายงประสบปญหาทมาจากปจจยทางการเมองและเศรษฐกจอน ๆ ซงท าใหหลกนตธรรมออนแอดวย สงผลใหเกดสภาพการณทเออตอการทจรตในหมนกการเมอง ขาราชการ ตลอดจนเจาหนาทฝายความมนคงอยางทหารและต ารวจ บรรยากาศเชนนท าใหพวกเขาเชอวาถงจะกระท าความผดหรอทจรตในหนาท จะอยางไรกตามยอมพนผด (Impunity) ซ าแลวสภาพหลกนตธรรมออนแอเชนนยงมสวน

103 Larry Diamond, and Leonardo Morlino, (eds.), Assessing the Quality of Democracy (Baltimore: The Johns

Hopkins University Press, 2005). 104 Diego Abente Brun, “Introduction,” in Larry Diamond, Marc F. Plattner, and Diego Abente Brun (eds.), Latin

America’s Struggle for Democracy (Baltimore: The Johns Hopkins University Press/NED, 2008).

41

ท าใหปญหาอาชญากรรมและความไมปลอดภยในชวตทรพยสนย าแยลงอกดวย สวนในประเดนเรองปญหาการแทรกแซงทางการเมองโดยตรงจากกองทพถงแมในปจจบนจะไมพบมากนกแลว แตประเดนเรองความสมพนธระหวางรฐบาลพลเรอนกบทหารกยงคงถอวามความส าคญเปนอยางยงตอการสรางระบอบประชาธปไตยใหเขมแขง ทงนเปนเพราะวาเหลาผบญชาการกองทพในบางประเทศในลาตนอเมรกาอาจยงคงมอทธพลเหนอการเมองอยมาก ทงยงอาจมสทธตามกฎหมายในการเขาแทรกแซงกระบวนการทางการเมองในบางสถานการณอกดวย ประเดนส าคญอกขอหนงทเกยวเนองกบการสร างระบอบประชาธปไตยใหเขมแขงอยางหลกเลยงไมไดคอเรองเศรษฐกจ โจทยทเราตองใหความสนใจคอ สภาพเศรษฐกจและนโยบายการด าเนนเศรษฐกจภายใตรฐบาลระบอบประชาธปไตยไดสรางความเปลยนแปลงในชวตของประชาชนไปมากนอยเพยงใด โดยเฉพาะกบโจทยเรองความยากจนและความเหลอมล า หากกลาวโดยงายกคอ ระบอบการปกครองแบบประชาธปไตย “มคา” และสงผลอยางไรบางตอเศรษฐกจ

การทาทายตอประชาธปไตยในมตทางการเมอง ความไรเสถยรภาพ ปญหาหลกขอหนงส าหรบประชาธปไตยในลาตนอเมรกาคอเรองความไมมนคงไรเสถยรภาพทาง

การเมอง ซงในหลายกรณท าใหประธานาธบดในหลายประเทศไมทนไดด ารงต าแหนงจนครบวาระกตองมเหตใหกาวลงจากต าแหนงเสยกอน ในชวงป ค.ศ. 2000 - 2016 มประเทศในลาตนอเมรกาจ านวนไมนอยทตกอยในวกฤตการณทางการเมอง ซงบางครงในบางประเทศมความรนแรงมาก González ท าการศกษาวเคราะหประเทศในลาตนอเมรกาภาคพนทวปจ านวน 17 ประเทศ แลวพบวา “วกฤตการณทางการเมอง” มกจะอยในระดบขนรนแรงมาก (หมายถงวกฤตการณนน ๆ สงผลกระทบจนถงระดบสถาบนทางการเมองหลก) ในชวง ค.ศ. 2000 – 2007 ทเรยกวาเปนยค 8 ปแหงประชาธปไตยขนต า (Minimalist Democracy) และหากเราน าไปเปรยบกบชวงป ค.ศ. 1992 – 1999 ซงเปนชวงทประเทศในลาตนอเมรกาแทบทงหมดเพงกลบเขาสระบอบประชาธปไตย (Redemocratization) หลงตกอยภายใตรฐบาลเผดจการทหารมาเปนเวลานาน กยอมจะเหนไดวาชวง “ประชาธปไตยขนต า” เกดวกฤตทางการเมองหลายครงกวามาก กระนนกด ถงแมวาวกฤตการณทางการเมองในชวงไมกปทผานมาจะมรปแบบทเปลยนแปลงไปบาง แตจดจบของวกฤตทเกดขนในปจจบนชใหเหนวาไมจ าเปนตองจบลงทประเทศ ๆ หนงกลายเปนรฐทปกครองดวยระบอบทไมเปนประชาธปไตย (Non-democratic Regimes) เสมอไป อาจกลายเปนสงท เรยกวา “ประชาธปไตยคงท” (Stable Democracy) กได และไมจ าเปนตองลงเอยทประชาธปไตยอนเปนปกแผน (Consolidated Democracy) เสมอไปเชนกน ยกตวอยางเชนประเทศเฮตและฮอนดรส ทงสองประเทศประสบปญหาการแทรกแซงจากกองทพ/รฐประหารในป ค.ศ. 2004 และ 2009 ตามล าดบ แตทงสองกรณเราพบวากองทพไมไดด ารงอ านาจตอเปนสถาบนทางการเมองแตอยางใด ในการศกษาของ González เขาพยายามเฟนหาตวแปรรวมทถาหากปรากฎอย ในสมการ จะชวยใหประชาธปไตยเปนปกแผนมนคง แตถาหากไมมตวแปรนน จะเกดความไรเสถยรภาพ ในการน González ใชการเปรยบเทยบเหตการณทางการเมองชวงป ค.ศ. 1992 – 1999 แลวจงพบวาสงท เปนตวแปรหลกในวกฤตการณทางการเมองขนรนแรงชวง ค.ศ. 2000 – 2007 หลาย ๆ กรณคอ “การมสวนรวมของมวลชน”

42

นนเอง ในการอธบายประเดนเรองความไรเสถยรภาพ González ลงไปวเคราะหดบทบาทของระบบงานฝายความยตธรรมวามประสทธภาพและมความเปนอสระมากนอยเพยงใด สามารถผดงความยตธรรมดานการปกปองสทธ (ปจจยทางการเมอง) และทรพยสน (ปจจยทางเศรษฐกจ) ของประชาชนไดเทยงธรรมเพยงใด ซงผลท González พบคอประเทศทไดคะแนนต าในทงสองหวขอ (เอกวาดอร โบลเวย เวเนซเอลา) คอประเทศทประสบปญหาวกฤตเศรษฐกจชวงป ค.ศ. 2000 – 2007 ทงสน สวนประเทศทท าคะแนนดในทงสองหวขอกไดแกประเทศ 3 แหงทมระบอบประชาธปไตยทเขมแขงเปนปกแผนแลว (คอสตารกา อรกวย ชล) นอกจากน ผลขอมลท González พบบงชใหเหนเพมเตมอกดวยวาการเมองมสวนส าคญเปนอยางยงในการหาค าอธบายความไรซงเสถยรภาพ กลาวคอ ความเชอมโยงระหวางวกฤตการณทางการเมองกบประสทธภาพของหนวยงานฝายความยตธรรมมน าหนกและสมพนธเชอมโยงกนมากกวาความเชอมโยงระหวางวกฤตการณทางการเมองกบตวเลขรายไดประชาชาตตอหวนนเอง กระนนกด เรายอมปฏเสธไมไดวาถาหากเศรษฐกจไมเจรญเตบโตดงทประชาชนหวงไว ความไรเสถยรภาพกอาจเกดขนไดเชนกน105 มขอถกเถยงในวงวชาการจ านวนมากทพยายามหาค าตอบวาเงอนไขใดบางสงผลใหประธานาธบดในประเทศลาตนอเมรกาถกถอดออกจากต าแหนงและมกลไกอะไรบางทจะชวยปองกนไมใหเหตการณดงกลาวเกดขน โจทยเหลานยงรวมไปถงประเดนทวา ผน าทางการเมองประเภทตาง ๆ สงผลตอระบบการท างานของประชาธปไตยไดดหรอไมดมากนอยอยางไรดวย106 ขอถกเถยงเหลานหลก ๆ แลวมกเพงเลงอยกบคตรงขามระหวางปจจยทเปนสถาบน (Institutional Factors) เชน สมรรถนะการท างานของฝายนตบญญต กบปจจยทไมเปนสถาบน (Non-institutional Factors) เชน การเคลอนไหวทางสงคม วกฤตเศรษฐกจ หากกลาวใหเหนภาพ สภาพการณตวอยางทเปนแบบฉบบคอการทฝายคานในสภาซงอยตรงขามประธานาธบด/พรรครฐบาล (ผเลนในสถาบนการเมอง) ประกาศตววาตนเปนฝายเดยวกนกบมวลชนทออกมาประทวงไมเอารฐบาล (ซงถอวาเปนผเลนนอกสถาบนการเมอง) ในทางกลบกน การประทวงโดยประชาชนบนทองถนนกอาจถกหยดยงไมใหเกดขนไดถาหากประธานาธบดมเสยงสนบสนนทแขงแรงในสภา และถาหากประธานาธบดเผชญหนากบการแขงขอโดยฝายคานในสภา แตวามประชาชนทเปนฝายตนออกมาเดนขบวนแสดงความสนบสนน ฝายคานในสภากอาจจะตกเปนรองไปไดเชนกน107 งานของ Edwards ท าการศกษาปจจยทไมเปนสถาบนซงปรากฎอยในการลงจากต าแหนงของประธานาธบดประจ าประเทศในทวปอเมรกาใตรปแบบตาง ๆ เชน การลาออก การถกถอดถอน (Removal) และการถกฟองใหขบออกจากต าแหนง ( Impeachment) พบวาการลงจากต าแหนง

105 Luis E. González, “Political Crises and Democracy in Latin America Since the End of the Cold War,” Working

Paper no. 353 (Notre Dame: Kellogg Institute For International Studies, 2008). 106 Laura Tedesco, and Rut Diamint, “Latin American Democracy: What to Do with the Leaders?,” Bulletin of

Latin American Research 33, no. 1 (2014): 31–45 ; Kathryn Hochstetler, and Margaret E. Edwards, “Failed

Presidencies: Identifying and Explaining a South American Anomaly,” Journal of Politics in Latin America 1, no. 2 (2009): 31–57. 107 Aníbal Pérez-Liñán, “A Two-Level Theory of Presidential Instability,” Latin American Politics and Society 56,

no. 1 (2014): 34–54.

43

กอนหมดวาระรปแบบตาง ๆ ไดรบอทธพลจากปจจยทไมเปนสถาบนทางการเมองจรง แตกมไดจ ากดอยแคปจจยน ยงมตวแปรอน ๆ อก ไมวาจะเปนการประทวง การกระท าผดศลธรรม/จรรยาบรรณของประธานาธบด การไดรบเสยงสนบสนนในสภานอย ตลอดจนปญหาเศรษฐกจอยางเชนเงนเฟอและภาวะเศรษฐกจถดถอย108 ในงานของ Carlin, Love, และ Martínez-Gallardo มการเสนอทฤษฎเรอง “ภาระพรอมรบผดอนมเงอนไข” (Conditional Accountability) ซงตงขอสงเกตไววา ประชาชนมกจะลงโทษประธานาธบดเพราะประเดนออฉาวอยเสมอถาหากสภาพเศรษฐกจ ณ ขณะนนไมสดนก ทนาสนใจคองานศกษานยงพบอกดวยวาประเดนออฉาวทกระทบประธานาธบดจะท าลายผลการยอมรบ (Approval Rate) การท างานของประธานาธบดไดกตอเมอสภาพเศรษฐกจย าแย อตราเงนเฟอและอตราการวางงานสง109 ในทางกลบกน งานของ Martinez มองวาประธานาธบดจะอยรอดหรอไมขนอยกบสถาบนทางการเมองเปนส าคญ โดยเฉพาะในประเดนทวาประธานาธบดผนนไดรบการสนบสนนจากพรรคของตนหรอไม และวฒนธรรมประชาธปไตยของประเทศนน ๆ มความเปนมาเชนไร ในกรณน Martinez เสนอวาภาวะเศรษฐกจถดถอย ขาวออฉาวทางการเมอง การประทวงหยดงาน ตลอดจนการเดนประทวงตอตานรฐบาล ไมมผลตอการอยรอดของประธานาธบดอยางมนยยะส าคญแตอยางใด110 ในงานของทง Martinez และของ Pérez-Liñán กบ Mainwaring111 ใหความสนใจไปยงปมหลงของระบอบประชาธปไตยในแตละประเทศมากเปนพเศษ โดยเสนอวาปจจยน มสวนส าคญตอเสถยรภาพทางการเมอง การทประเทศ ๆ หนงเคยมการปกครองภายใตระบอบประชาธปไตยมาแลวในอดต ยอมสงผลตอการมเสถยรภาพทางการเมองในปจจบนของประเทศนน ๆ เปนเรองทมไดผดอะไรเชนกนหากเราจะอนมานวาในวกฤตการณทางการเมองหลาย ๆ ครงห รอในวกฤตการณของประธานาธบด มปจจยหลายประการทปรากฏอยและรวมกน ธรรมชาตของวกฤตหรอผลลพธวาจะสนสดลงเชนใดยอมขนอยกบวาภายใตบรบทนน ๆ ปจจยตาง ๆ มความสมพนธและเชอมโยงกนในลกษณะใดบาง วกฤตการณทางการเมองในลาตนอเมรกาถอวาเปนอปสรรคและความทาทายส าหรบประธานาธบดทก าลงด ารงต าแหนง ณ ชวงเวลานน ๆ อยางถงทสดวาจะหาทางจดการอยางไร ปรากฏการณ “วาระประธานาธบดจบลงกอนก าหนด” (Interrupted Presidency) แมกระทงในปจจบนกยงคงถอวาเปนสาเหต

108 Margaret E. Edwards, “Understanding Presidential Failure in South America,” Latin American Politics and

Society 57, no. 2 (2015): 111–131. 109 Ryan E. Carlin, Gregory J. Love, and Cecilia Martínez-Gallardo, “Security, Clarity of Responsibility, and

Presidential Approval,” Comparative Political Studies 48, no. 4 (2015), 438–463. 110 Christopher A. Martinez, “Surviving the Presidency: Presidential Failures in South America,” PhD

Dissertation, Paper 1480, Loyola University Chicago, 2015, online: http://ecommons.luc.edu/luc_diss/1480

[accessed March 22, 2019]. 111 Aníbal Pérez-Liñán, and Scott Mainwaring, “Regime Legacies and Levels of Democracy: Evidence from Latin

America,” Comparative Politics 45, no. 4 (2013): 379–397.

44

ส าคญทท าใหระบอบประชาธปไตยในลาตนอเมรกาไรเสถยรภาพ112 ประธานาธบดคนหนงอาจสญเสยแรงสนบสนนไดจากหลายสาเหต ไมวาจะเปนเพราะขาวการทจรต นโยบายทไมถกใจประชาชน ในสภาฝายคานรวมตวกนจงมอ านาจมาก แมกระทงสอมวลชนกมสวนเชนกน โดยเฉพาะการทสอออกมาเปดโปงการใชอ านาจในทางทผดของประธานาธบด ในงานของ González พบวาในปจจบนประธานาธบดลาตนอเมรกามกเปนเปาหากเกดวกฤตการณทางการเมอง113 ดงนนแมวาจะมปจจยทางการเมองหลาย ๆ ประการทสงผลตอการไรเสถยรภาพ แตปจจยล าดบแรกท เราจ าเปนตองน ามาพจารณาเสยกอนคอตวระบบประธานาธบด (Presidentialism) และปญหาขอขดแยงระหวางฝายบรหารกบฝายนตบญญต

ระบบประธานาธบด ประเดนดานสถาบนทเปนปญหาตอระบอบประชาธปไตยในลาตนอเมรกาจ านวนไมนอยมความ

เกยวเนองกบการทประเทศแทบทงหมดในภมภาคใชระบบประธานาธบด114 อ านาจฝายบรหารซงหนาทหลกคอการน านโยบายตาง ๆ ไปปรบใช ถาหากไมไดอย ในรปแบบระบบประธานาธบด กเปนระบบกงประธานาธบด (Semi-presidentialism) กนเกอบทงนน ดงนนการใชระบบประธานาธบดจงหมายความวาผทจะเขามาด ารงต าแหนงประธานาธบดจะมาจากการเลอกตงโดยตรงโดยประชาชน ระบบประธานาธบดฝงรากลกในระบบการเมองของลาตนอเมรกามาเปนเวลานานเพราะรปแบบรฐบาลเชนนเสรมสงใหผน าทางการเมองมความเขมแขง อยางไรกด ปญหาของระบบประธานาธบดทมกเกดขนคอฝายบรหารมอ านาจลนเกนฝายนตบญญตและฝายตลาการ ซงท าหนาทออกกฎหมายและท าหนาทตความ/บงคบใชกฎหมายตามล าดบ

หลก ๆ แลวระบบประธานาธบดเปนปญหาตอประชาธปไตยในลาตนอเมรกาอยสองประการ ประการ

แรกคอเรองความคลมเครอของขอบเขตอ านาจทเปนทางการของประธานาธบดวาแทจรงแลวมกรอบอยกวางเพยงใด สงผลท าใหอ านาจอาจไปตกอยกบฝายบรหารเสยมาก ประธานาธบดจงเขมแขงกวาฝายอน ๆ ประการทสองทตรงกนขามกบขอแรกคออาจเกดสภาพการณทฝายบรหารและประธานาธบดออนแอ ท าใหฝายนตบญญตแขงขอและมอ านาจมากกวา ในงานศกษาของ Philip เขาอธบายวาระบบประธานาธบดคอปจจยส าคญทชวยอธบายใหเหนวาเพราะเหตใดประชาธปไตยในลาตนอเมรกาถงไมแขงแรง 115 เหตผลท Philip ใหไวคอเพราะระบบประธานาธบดของลาตนอเมรกาไดกลายเปนระบบรฐบาลลกผสมทตางฝายตางแกงแยงแขงขนกนเพอใหไดมา (A contested, hybrid system of government) สงนจงเปนบอเกดของขอขดแยง ความรนแรงและความเคลอบแคลงใจ อกเหตผลหนงคอเพราะวามการเลอกตงประธานฝายบรหาร 112 Leiv Marsteintredet, Mariana Llanos, and Detlef Nolte, “Paraguay and the Politics of Impeachment,” Journal

of Democracy 24, no. 4 (2013): 110–23. 113 Luis E. González, “Political Crises and Democracy in Latin America Since the End of the Cold War,” Working

Paper no. 353 (Notre Dame: Kellogg Institute For International Studies, 2008). 114 Scott Mainwaring, and Matthew Søberg Shugart, “Juan Linz, Presidentialism and Democracy: A Critical

Appraisal,” Comparative Politics 29, no. 4 (1997): 449–471. 115 George Philip, Democracy in Latin America (Cambridge: Polity Press, 2003).

45

(ประธานาธบด) กบผแทนฝายนตบญญตทแยกกน ดงนนตางฝายจงสามารถอางไดวาต าแหนงของตนมสทธและความชอบธรรมตามระบอบประชาธปไตยทกประการ116 สภาพการณนจงเปนสงทเรยกวา “ระบบประธานาธบดทไรสมดล” (Unbalanced Presidentialism) ซงเปนไปไดหลก ๆ สองกรณ กรณแรกคอฝายบรหารเขมแขงเกนฝายอน ๆ เพราะประธานาธบดไมไดใชอ านาจผานสถาบนทางการเมองในระบบ หากแตวาใชผานพรรคพวก/พรรคการเมองของตนหรอไมกผานการท าประชามตโดยตรงเพอหยงเสยงของประชาชน จากนนกเอาผลประชามตเปนใบเบกทางในการใชอ านาจโดยไมตองผานสถาบนทางการเมอง สวนกรณทสองคอฝายบรหารออนแอ ประธานาธบดไมสามารถบรหารประเทศไปไดอยางราบรนเพราะฝายคานกมอ านาจในสภา117 ปญหาอน ๆ ทเกยวเนองกบประธานาธบดอยางเชนเรองการทจรตและการใชระบบอปถมภเออประโยชนใหแกพวกพองหรอกลมผสนบสนนตนกถอวาเปนอปสรรคทขดขวางมใหระบอบประชาธปไตยเขมแขงเชนกน เพราะสงเหลานแสดงใหเหนวาหลกนตธรรมออนแอ ประธานาธบดในฐานะทเปนสถาบนทางการเมองไมควรคาแกการเคารพ

ชวงตนครสตทศวรรษท 1990 เราพบวาประเทศทเพงกลบมาสระบอบประชาธปไตยอยางอารเจนตนาและเปรมรฐบาลทฝายบรหารมอ านาจมาก ตองการบรหารประเทศอยางเบดเสรจเดดขาด รฐบาลในสองประเทศนชวงนนมองวาสถาบนทางการเมองและกรอบทก าหนดไวในรฐธรรมนญอยางเชนสภา ฝายตลาการ ระบบพรรคการเมอง ลวนแลวแตเปนอปสรรคตอการบรหารบานเมองและการวางแนวนโยบาย จนบางครงปรากฏการณเชนนจบลงทการกลายเปน “ประชาธปไตยแบบท าแทน” (Delegative Democracy) ตามท Guillermo O’Donnell นกรฐศาสตรชาวอารเจนตนาเรยกไว ทงน “ประชาธปไตยแบบท าแทน” หมายถงระบอบประชาธปไตยทยงไมเขมแขงเปนปกแผน แตกยงท าธ ารงอยไดอยางครง ๆ กลาง ๆ และทส าคญคอมการจดการเลอกตง ในแงหนง “ประชาธปไตยแบบท าแทน” ไมถอยกลบไปเปนระบอบเผดจการอ านาจนยม (Authoritarianism) แตในขณะเดยวกนกไมไดพฒนาตนไปเปน “ประชาธปไตยแบบตวแทน” ดงเชนในประเทศทนนยมทพฒนาแลวอน ๆ จนถงทสดแลวแนวคดของ O’Donnell เรอง “ประชาธปไตยแบบท าแทน” ถอเปนทฤษฎส าคญทใชอธบายลกษณะการใชอ านาจของประธานาธบดประเภททถอวาตนไดรบการเลอกตงมาโดยประชาชน เพราะฉะนนจงมสทธและอ านาจในการ “ท าแทน” ไดโดยไมจ าเปนตองสนใจสถาบนทางการเมองทท าหนาทตรวจสอบและถวงดลใด ๆ ดงนนผลทเกดขนตามมาอยางหลกเลยงไมไดจากการไมสนใจสถาบนตรวจสอบถวงดลคอความเชอมนของประชาชนตอสถาบนทางการเมองลดลง สถาบนเหลานคอย ๆ หมดอ านาจความส าคญ และระบบพรรคการเมองผกรอนลง ตวอยางของ “ระบอบประชาธปไตยแบบท าแทน” ทมใหเหนในอดตกเชนรฐบาลประเทศอารเจนตนาสมยประธานาธบดคารโลส เมเนม (Carlos Menem) ชวงป ค.ศ. 1989 – 1999 และรฐบาลประเทศเปรสมยประธานาธบดอลเบรโต ฟจโมร (Alberto Fujimori)

116 Juan J. Linz, “Presidential or Parliamentary Democracy: Does it Make a Difference?,” in Juan J. Linz, and

Arturo Valenzuela, (eds.), The Failure of Presidential Democracy, The Case of Latin America. Volume 2 (Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 1994). 117 George Philip, Democracy in Latin America (Cambridge: Polity Press, 2003).

46

ชวง ค.ศ. 1990 – 2000 แตถงกระนนกดในกรณประเทศอารเจนตนาสมยหลงจากเมเนม การถวงดลระหวางฝายบรหารกบฝายอน ๆ หรอสถาบนทางการเมองอน ๆ จะกลบมามสภาพดขนบาง เชนในสมยประธานาธบดเนสตอร คชเนร (Néstor Kirchner) ชวงป ค.ศ. 2003 – 2007 และสมยประธานาธบดครสตนา เฟรนนเดซ เด คชเนร (Cristina Fernádez de Kirchner) ชวง ค.ศ. 2007 – 2015 ผ เปนภรรยาของประธานาธบดเนสตอรในสมยกอนหนานนเอง

ลกษณะประการส าคญทแสดงใหเหนวาประธานาธบดพยายามใชอ านาจเหนอสถาบนทางการเมองอน ๆ คอการใช “ค าสงประธานาธบด” (Presidential Decree) เพอเปน “ทางลด” ในการออกกฎหมายหรอจดการปญหาเรงดวน เมเนมใชวธการนบอยครงมาก ดงนนถาหากสถาบนทางการเมองทเกยวของกบเรองนอยางเชนฝายฝายตลาการหรอนตบญญตไมสามารถจดการหรอจ ากดอ านาจพเศษของประธานาธบดประการนไดอยางมประสทธภาพพอ กยอมแปลวาฝายตรวจสอบและถวงดลอน ๆ ออนแอกวาฝายบรหาร อ านาจยอมจะไหลไปรวมอยในมอประธานาธบดมากขน ทมากไปกวานนคอโดยมากแลวประธานาธบดประเภทนมกดงเอาพวก “ขนนางนกวชาการ” หรอทเรยกวาเทคโนแครต (Technocrat) เขามาเปนผวางกรอบและปรบใชนโยบายตาง ๆ ซงกจะสงผลท าใหอ านาจการวางแผนนโยบายหลดจากนกการเมองฝายอน ๆ เขามากระจกอยในมอประธานาธบดมากขนไปอก118 และการทโดยมากกลมเทคโนแครตมกมาจากชนชนกลาง ถอเปนกลมแรงงานฝมอชนดในสงคม กระบวนการวางกรอบนโยบายโดยใชพวกเทคโนแครตจงยงอาจจะท าใหนโยบายทออกมาไมครอบคลมหรอเขาถงภาคประชาสงคมกลมอน ๆ อยางแทจรงอกดวย119 นอกจากน ประธานาธบดทมความทะเยอทะยานสงและเปนทนยมชนชอบของประชาชนจ านวนมากอยางเชนเมเนมและฟจโมรมแนวโนมสงมากทจะพยายามยดวาระการด ารงต าแหนงของตนออกไปดวยการหาทางแกรฐธรรมนญ ในกรณประเทศฮอนดรสกเชนกน ในชวงป ค.ศ. 2009 ซงเปนสมยประธานาธบดมานเอล เซลายา (Manuel Zelaya) ฝายสภาและศาลอางวาฝายประธานาธบดเซลายาพยายามแกไขรฐธรรมนญเพอขยายวาระของตนใหยาวนานขน ขอขดแยงในประเดนนปะทถงขดสดเมอศาลฎกาพพากษาใหเซลายาพนจากต าแหนงและใหกองทพเขาจบกมตว เซลายาเรยกการกระท านวาเปนการ “รฐประหาร” ลมรฐบาลตน สวนประธานาธบดในลาตนอเมรกาคนลาสดอกคนหนงทท าพยายามยดวาระการด ารงต าแหนงของตนคอดาเนยล ออรเตกา (Daniel Ortega) ประธานาธบดประเทศนการากวซงขนด ารงต าแหนงมาตงแตป ค.ศ. 2007 จนถงปจจบน ในป ค.ศ. 2009 ออรเตกาประกาศวาตนมแผนแกรฐธรรมนญเพอเปดทางใหตนเองสามารถลงเลอกตงชงเกาอประธานาธบดสมยถดไปไดอก จากนนในปเดยวกนศาลฎกากพพากษายกเลกค าสงทหามไมใหประธานาธบดผซงด ารงต าแหนงอยลงเลอกตงซ าไดอก สงผลท าใหออรเตกาสามารถลงเลอกตงป ค.ศ. 2011 ได และผลคอเขารกษาเกาอประธานาธบดไวไดตอ ทมากไปกวานนคอในป ค.ศ. 2014 สภานตบญญตแหงชาตใหการรบรองการแกไข 118 Patricio Silva, In the Name of Reason: Technocrats and Politics in Chile (University Park: Pennsylvania State

University, 2009) และ Eduardo Dargent, Technocracy and Democracy in Latin America: The Experts Running

Government (New York: Cambridge University Press, 2015). 119 Monika Dowbor, and Peter P. Houtzager, “The Role of Professionals in Policy Reform: Cases from the City

Level, São Paulo,” Latin American Politics and Society 56, no. 3 (2014): 141–162.

47

รฐธรรมนญซงปลดลอคใหประธานาธบดสามารถด ารงต าแหนงตอกวาระกได ไมมขอจ ากด ออรเตกาจงลงเลอกตงและชนะอกสมยในป ค.ศ. 2016 ผทสนใจประเดนนอาจดงานของ Corrales และ Penfold ซงท าการศกษาประเดนเรองการแกรฐธรรมนญชวงป ค.ศ. 2000 – 2009 ทเปนไปเพอปทางใหประธานาธบดในต าแหนงสามารถลงเลอกตงอกสมยไดไวอยางละเอยด120

แมฝายนตบญญตกบฝายบรหารจะเปนอสระตอกน แตการจะบรหารประเทศใหตลอดรอดฝง ไมเจอกบปญหาหรอวกฤต ทงสองอ านาจจ าเปนจะตองท างานไปในทศทางเดยวกน ดงนนในทางทฤษฎแลวฝายบรหารของรฐบาลจงจ าเปนจะตองถอเสยงสวนมากในสภาใหไดเพอทการท างานจะไดราบรน 121 แตสงทเกดขนจรงในลาตนอเมรกาคอกลไกการเลอกตงของหลาย ๆ ประเทศมลกษณะทเปนระบบพรรคการ เมองหลายพรรค (Multi-party System) กลาวคอ เปนลกผสมระหวางระบบการเลอกตงแบบเสยงขางมากธรรมดา (Plurality System) ในการเลอกประธานาธบด กบการใชระบบบญชรายชอหรอระบบตวแทนแบบสดสวน (Proportional Representation) ในการเลอกผแทนเขาสภา ซงทนงในสภาจะแบงสดสวนไปตามคะแนนเสยงทแตละพรรคไดมา ดงนนปญหาทมกเกดขนโดยมากคอผทเขามาด ารงต าแหนงประธานาธบดท างานกบฝายนตบญญตไดไมราบรนเพราะไมมเสยงสวนมากทอยฝงตนในสภา ฝายบรหารจงออนแอและอาจท าใหการบรหารประเทศเจอทางตน มระบบการเมองของประเทศในภมภาคเพยงไมกแหงเทานนทท างานในลกษณะทเอออ านวยใหประธานาธบดสามารถท างานไดอยางราบรนกบฝายสภาเพราะกลไกการเลอกตงเอออ านวยใหไดรบเสยงขางมากหรอไมกเกอบจะเปนเสยงขางมาก ประเทศเหลานเชนโคลอมเบย คอสตารกา เ วเนซเอลา อรกวย แตในความเปนจรงแลวกบหลาย ๆ ประเทศไมเปนเชนน สงทเกดขนคอหากฝายบรหารพยายามผลกดนประเดนเรองกฎหมายเมอใด กมกจะถกปดทงโดยสภาไปเสยมากเพราะฝายบรหารกบฝายนตบญญตมกมาจากคนละขวการเมองกน ยกตวอยางเชนเมกซโกสมยประธานาธบดบเซนเต ฟอกซ (Vicente Fox) ชวงป ค.ศ. 2000 – 2006 ฟอกซมปญหาเรอรงและรนแรงกบฝายสภาเปนอยางมากเพราะตความตวบทกฎหมายในประเดนเรองอ านาจของประธานาธบดไมตรงกน นอกจากน การขาดเสยงสนบสนนในสภายงเปนเหตผลทท าใหประธานาธบดทวลาตนอเมรกาตองยอมลาออกกอนหมดวาระหลายครงหลายคราดวยกนนบแตชวงครสตทศวรรษท 1990 ขนมา ซ าแลวการขาดเสยงสนบสนนในสภายงอาจน าไปสการพยายามลงเสยงถอดถอนประธานาธบดออกจากต าแหนงหรอไมกการฟองใหขบออกจากต าแหนงดวยการแจงขอหาปฏบตหนาท โดยมชอบหรอกระท าการผดกฎหมายดวย

ในวงวชาการมกกลาวกนวาการเมองยอมจะเดนไปจบททางตนถาหากประเทศ ๆ หนงใชระบบการเมองแบบประธานาธบดไปพรอม ๆ กบระบบพรรคการเมองหลายพรรค แตในงานของ Pereira และ Melo ทงสองตงขอโตแยงไววาระบบประธานาธบดกบระบบพรรคการเมองหลายพรรคจรง ๆ แลวกท างาน 120 Javier Corrales, and Michael Penfold, “Manipulating Term Limits in Latin America,” Journal of Democracy 25,

no. 4 (2014): 157–168. 121 Scott Mainwaring, and Timothy Scully, “Introduction: Party Systems in Latin America,” in Scott Mainwaring,

and Timothy Scully, (eds.), Building Democratic Institutions: Party Systems in Latin America (Stanford: Stanford

University Press, 1995).

48

รวมกนไดด หากแตวาไมคอยมใครพยายามหาค าอธบายวาเพราะเหตใดถงท างานไดดเสยมากกวา 122 อกตวอยางหนงคอเหตการณความไรเสถยรภาพทางการเมองของบราซลในชวงไมกปทผานมา โดยเฉพาะประเดนเรองการฟองใหขบประธานาธบดจลมา ฆสเซฟ (Dilma Rousseff, ด ารงต าแหนง ค.ศ. 2011 - 2016) ออกจากต าแหนง เหตการณนท าใหเราตองกลบมาตงค าถามวาระบบการเมองแบบประธานาธบดของบราซลมความสามารถมากนอยเพยงใดในการธ ารงไวซงรฐบาลทมเสถยรภาพ ปกตแลวการเมองของบราซลมาจากการเจรจากนระหวางพรรคตาง ๆ เพอสรางรฐบาลผสม (Coalition) ทงในสภาและในคณะรฐมนตร ตอมาเมอสภาพเศรษฐกจเปลยน บราซลอยในชวงขาลง ฝายผน ารฐบาลอยางฆสเซฟจงตองปรบเปลยนนโยบายตาง ๆ ซงกลบสงผลท าใหรฐบาลผสมทสรางไวจงสนคลอนเพราะความเหนของแตละพรรคไมตรงกน ประกอบกบวามขาวฉาวเรองการทจรตขนาดมหมาของฆสเซฟโผลขนมาดวย รฐบาลผสมจงแตกออกอยางสนเชง อยางไรกตาม Inácio ชวารฐบาลผสมหรอ “พนธมตร” ในหมพรรคการเมองบราซลเปนสงทไมเปนทางการ ไมมกลไกหรอสถาบนทท าหนาทจดการควบคมใด ๆ การทพรรคใดจะรวมกบพรรคใดลวนขนอยกบวาประธานาธบดแตคนมความสามารถในการเจรจากบแตละพรรคไดดมากนอยเทาใดทงสน123

ระบบผแทนผานพรรคการเมอง การหวนกลบคนมาสระบอบประชาธปไตยในลาตนอเมรกาชวงครสตทศวรรษท 1990 ท าใหพรรค

การเมองกลบมาเปนผแสดงคนส าคญบนเวทแหงการเมองอกครง คณลกษณะส าคญประการหนงของประชาธปไตยทเขมแขงเปนปกแผนคอการทรฐนน ๆ มระบบพรรคการเมองอนเปนตวแทนของอดมการณความคดทางการเมองหลก ๆ ทกขว ทงนเพราะการเกดขนและมอย ของพรรคการเมองหลากหลายเฉดอดมการณถอวาเปนสงทชวยใหผคนทสมาทานอดมการณนน ๆ มพนทในการแสดงออกและขบเคลอนประเทศไปตามแนวคดของตน ไมถกผลกออกไปเลนการเมองนอกกรอบ ปญหาทเกดขนในลาตนอเมรกาคอสถาบนทางการเมองอยางเชนพรรคการเมองเรมหมดความสามารถในการเปนตวแทนประชาชน กลาวคอ ไมสามารถเปนกระบอกเสยงของประชาชนและไมตอบโจทยสงทประชาชนตองการ กระนนกด แมวานกวชาการจ านวนหนงตงขอสงเกตวาในปจจบนประชาชนจ านวนมากในลาตนอเมรการสกผดหวงและขาดความเชอมนในสถาบนทางการเมองอยางเชนพรรคการเมอง แตในทางกลบกน หลกฐานและการศกษาวเคราะหอกจ านวนไมนอยกบงชวาขดความเชอมนในหมประชาชนมแนวโนมเพมขนในชวงไมกปมาน หากแตวาเปนไปอยางชา ๆ และยงคงไมนงมากนก งานศกษาของ Luna ท าการวเคราะหกรณตวอยางพรรคการเมองสองพรรคทประสบความส าเรจเปนอยางมากในการขยายฐานเสยงไปสประชาชนใหหลากหลายกลมมากยงขน พรรคแรกคอพรรคสหภาพ 122 Carlos Pereira, and Marcus André Melo, “The Surprising Success of Multiparty Presidentialism,” Journal of

Democracy 23, no. 3 (2012): 156–170. 123 Magna Inácio, “‘Collapse of Brazilian Coalitional Presidentialism? Presidential Power: Presidents and

Presidential Politics Around the World” Online: http://presidential-power.com/?p=4911 [accessed March 25,

2019].

49

ประชาธปตยอสระ (Independent Democratic Union/Unión Demócrata Independiente เรยกโดยยอวา UDI) ซ งเปนพรรคฝายขวาในประเทศชล สวนอกพรรคหน งคอพรรคแนวหนาบรบรณ (Broad Front/Frente Amplio) ซงเปนพรรคฝายซาย124 Luna อธบายวาทงสองพรรคประสบความส าเรจในการเลอกตงเพราะมการวางยทธศาสตรไว โดยล าดบแรกเปนการแยกประชาชนผลงคะแนนออกเปนกลมตาง ๆ จากนนพรรคกหาจดรวมทประชาชนแตละกลมมเหมอน ๆ กน แลวจงใชจดรวมนนในการหาเสยง ผลลพธทไดคอพรรคจะมฐานเสยงทเปนประชาชนผซงมจดรวมในประเดนบางอยางเหมอนกน แตวามาจากคนละกลมในสงคมทแตกตางกนออกไปนนเอง งานของ Luna ท าการวเคราะหไวดวยวาปญหาความเหลอมล าถอเปนปจจยทก าหนดและสงผลตอโครงสรางของการเมองแบบตวแทนภายใตระบอบประชาธปไตยในลกษณะใดบาง ตลอดจนประเดนปญหาของยทธศาสตรการขยายฐานเสยงเชนนของพรรคทงสองดวย จรงอยทพรรคประสบความส าเรจเปนอยางมากจากการใชวธการดงกลาว ท าใหตนไดเปนตวแทนของประชาชนจากหลากหลายกลมของสงคม แตในทางกลบกนยทธศาสตรเชนนไมไดชวยแกปญหาความเหลอมล าอยางแทจรง ซ ารายยงเปนสงทชวยหลอเลยงใหความเหลอมล าธ ารงตอไปอกดวย ในงานของ Hagopian ซงเขยนขนชวงครสตทศวรรษท 1990 ตงขอสงเกตวาสายใยแหงการเปนผแทนทเชอมประชาชนเขากบสถาบนทางการเมองตกอยในสถานะทผกรอนลงเพราะวาหลาย ๆ ประเทศเปลยนผานไปสระบอบประชาธปไตยในอตราทเรวกวาการเกดขนของพรรคการเมองใหม ๆ 125 สวนขอมลในรายงานของ UNDP ชใหเหนวาการมสวนรวมทางการเมองของประชาชนมปรมาณเพมขนอยางมนยยะส าคญทวลาตนอเมรกา ซงนนไมไดหมายถงแคการมสวนรวมผานการเลอกตงทเพมขนเทานน แตยงหมายถงการทเสยงของประชาชนสามารถผลกดนทศทางและแนวนโยบายของรฐบาลทเลอกขนมาดวย126 กระนนกด ขอมลจาก Latinobarómetro ในป ค.ศ. 2013 บงชวารปแบบการมสวนรวมทางการเมองแบบปกตอยางเชนการเลอกตง ไมไดสรางความกระตอรอรนแกประชาชนในชวงทประชาธปไตยเปนปกแผนแลว ประชาชนไมคอยสนใจการเมอง และประชาชนกลมทพดถงการเมองบอย ๆ ถอเปนสวนนอย127 มผทตอบแบบสอบถามเพยงแครอยละ 9 เทานนทตอบวาตนเคยท างานใหกบพรรคการเมองหรอผลงสมครรบเลอกตง มากไปกวานนประชาชนในลาตนอเมรกาจ านวนมากยงคงคดวาการเปนประชาธปไตยไมจ าเปนตองมสภาหรอพรรคการเมองกได ดงนนทมการพบวาประชาชนมสวนรวมทางการเมองมากขน ออกไปลงคะแนน

124 Juan Pablo Luna, Segmented Representation: Political Party Strategies in Unequal Democracies (New York: Oxford University Press, 2014). 125 Frances Hagopian, “Democracy and Political Representation in Latin America in the 1990s: Pause,

Reorganization, or Decline?,” in Felipe Agüero, and Jeffrey Stark (eds.), Fault Lines of Democracy in Post-Transition Latin America (Coral Gables: North-South Center Press, 1998). 126 UNDP, Democracy in Latin America: Towards a Citizens’ Democracy: Statistical Compendium (New York, and

Buenos Aires: United Nations Development Program, and Alfaguara, 2004b). 127 Latinobarómetro, 2013 Report (Santiago: Corporación Latinobarómetro, 2013).

50

เสยงเลอกตงเพมขน จงมนยยะวาประชาชนรสกพงพอใจทตนไดมผแทนเปนกระบอกเสยงทถกใจ ซงแตเดมอาจจะไมเคยมมากอน อยางไรกตาม ในประเทศทประชาธปไตยไมไดแขงแรงนก ผลส ารวจของ UNDP พบวาผคนจ านวนมากเชอวาการมสวนรวมทางการเมองจะเกดขนมากกตอเมอประชาชนมสวนรวมในการเมองท “ไมเกยวของกบพรรคการเมองหนาเดม ๆ” เชน การเลอกสนบสนนผลงสมครอสระ การเขารวมกบกลม/องคกรทางสงคมทแสดงตนวาเปนทางเลอกใหม ไมใชพรรคการเมองเดม ๆ ตลอดจนการเดนขบวนประทวงบนทองถนน เปนตน ทงนขอมลของ Latinobarómetro พบวาประชาชนในลาตนอเมรกาใหการสนบสนนการประทวงมากกวาการเคลอนไหวทางการเมองรปแบบอน ๆ มากเปนพเศษ พวกเขาพรอมเขารวมการเดนขบวนประทวงเรยกรองประเดนตาง ๆ และมกจะออกมารวมตวกนเปนเรอง ๆ ไป ขอมลตรงนเองทเปนหลกฐานชวาระบบการเมองแบบตวแทนของลาตนอเมรกาก าลงประสบปญหา พรรคการเมองขาดความเขาใจในความตองการทแทจรงของประชาชน จงไมอาจเปนตวแทนทแทจรงของประชาชนได อกตวอยางหนงทชใหเหนวาระบบพรรคการเมองในลาตนอเมรกาก าลงมปญหาคอจ านวนพรรคการเมองเอง ในการเลอกตงประธานาธบดกวเตมาลาประจ าป ค.ศ. 2015 มพรรคการเมองทลงเลอกตงทงหมด 14 พรรค สวนในการเลอกตงสมาชกสภาม 17 พรรค ทางดานบราซลในชวงรฐบาลฆสเซฟ มพรรคทอยในสภาทงหมดมากถง 35 พรรค สงนเองทเปนปจจยอนหนงทท าใหรฐบาลผสมของฆสเซฟและพรรคแรงงาน (Workers’ Party/Partido dos Trabalhadores - เรยกโดยยอวา PT) ออนแอและพงทลายลงในทสด แควาในฝายรฐบาลฆสเซฟเองกประกอบไปดวย 13 พรรคการเมองแลว สาเหตทท าใหประชาชนขาดความเชอมนในสถาบนทางการเมองแบบดงเดมซงท าหนาทเปนผแทนไดแกปญหาเรองการทจรต ความไมพออกพอใจกบสภาพเศรษฐกจ หรอแมแตบทบาทของสอโทรทศนดวยเชนกน เพราะโทรทศนกาวเขามาท าหนาทเปนผสงผานขอมลทางการเมองส สาธารณชนดงเชนทพรรคการเมองเคยท าแตกอนในอดต ในรายงานของ UNDP มการสมภาษณผน าทางการเมองในลาตนอเมรกาไวเชนกนในประเดนเรองการเสอมศรทธาตอพรรคการเมองและความสามารถของพรรคในการเปนผแทน ค าตอบทผใหสมภาษณใหไวกเชนวาเปนเพราะการเมองหมนรอบระบอบการปกครองทขนอยกบตวบคคล (Personalistic Leadership) บาง การขาดความเปนประชาธปไตยภายในพรรคบาง นกการเมองชอบใชระบบอปถมภ (Clientelism) ในการซอเสยงบาง เรอยไปจนถงการทพรรคการเมองตาง ๆ มอดมการณทคลายกน จงท าใหขาดความโดดเดนและแตกตาง128 มการตงขอสงเกตไววาส าหรบประเทศทเพงเดนเขาสระบอบประชาธปไตย การเลอกตงระบบบญชรายชอหรอระบบตวแทนแบบสดสวนอาจไมเหมาะสมมากนก ระบบการเลอกตงแบบเสยงขางมากธรรมดาอาจท างานดกวาและอาจสงผลทดกวาตอกระบวนการพฒนาประชาธปไตย (Democratization) เหตผลคอพรรคการเมองในประเทศทประชาธปไตยยงไมแขงแรงมากนกมปจจยหลายอยางทแตกตางไปจากประเทศท

128 UNDP, Democracy in Latin America: Towards a Citizens’ Democracy: Statistical Compendium (New York, and

Buenos Aires: United Nations Development Program, and Alfaguara, 2004b).

51

ประชาธปไตยแขงแรงเปนปกแผนแลว เชน พรรคยงไมมอดมการณทหนกแนนชดเจน อาจยงขาดแผนงานและหลกการ ภายในพรรคอาจไมคอยมความเปนประชาธปไตยมากเทาใดเปนตน129 อกหลกฐานหนงทเปนตวบงชถงความไมพงพอใจของประชาชนตอประเดนเรองการเสอมศรทธาตอพรรคการเมองและความสามารถของพรรคในการเปนผแทนคออตราการออกมาใชสทธลงคะแนนเสยง การงดออกเสยง (Abstention) และทศนคตทประชาชนมตอการเลอกตง ยกตวอยางเชนประเทศเมกซโก โคลอมเบย บราซล กวเตมาลา เอลซลวาดอร เอกวาดอร เปร ในชวงครสตทศวรรษท 1990 พบวาทง 7 ประเทศมอตราการงดออกเสยงทสงมาก130 ในกรณการเลอกตงในเฮตป ค.ศ. 2015 มประชาชนเพยงรอยละ 18 เทานนทออกมาใชสทธเลอกตง สวนกรณการเลอกตงในเมกซโก (ค.ศ. 2012) และเอลซลวาดอร (ค.ศ. 2014) เมอไมนานมานประชาชนกออกมาใชสทธเกนรอยละ 50 แคเพยงเลกนอยเทานน กระนนกด จ านวนผออกมาใชสทธลงคะแนนเสยงในหลาย ๆ ประเทศแกวงไปมาอยเสมอ Hagopian ศกษาวเคราะหการเสอมศรทธาตอพรรคการเมองและความสามารถของพรรคในการเปนผแทนดวยการเขาไปมองปจจยเรองความตอเนองของพรรคการเมองในฐานะทเปนองคกรและการจดการนโยบาย/โครงการตาง ๆ ของพรรค ถาหากวาพรรคการเมองมโครงสรางองคกรทหละหลวม มสมาชกพรรคทไมท าตามนโยบายทหาเสยงไว พรรคนน ๆ กจะเปนแคเพยงชองทาง (Vehicle) ใหผน าพรรคไดขนสต าแหนงทางการเมองแคนน และพรรคจะไมมความรบผดชอบสาธารณะของเกยวใด ๆ กบประชาชนทเลอกพรรคนนเขามา อกวธหนงทท าใหเราสามารถชวดคาความเสอมถอยของขดความสามารถของพรรคการเมองในการเปนผแทนประชาชนไดคอการวเคราะหปรากฎการณ “การหมดสนศรทธา” (Dealignment) ในพรรคการเมองทตนเคยฝกใฝ ทงนไมใชวาประชาชนนนถกพรรคอนแยงไปเปนฐานเสยงของใหมแตอยางใด เพยงแตวาประชาชนไมเชอมนในตวพรรคเดมของอกตอไปแคนน กบอกปรากฎการณหนงคอ “ความผนผวน” (Volatility) ของผลคะแนนการเลอกตงของทกพรรคเมอเปรยบเทยบกบการเลอกตงครงกอน ๆ สญญาณขอหนงทบงบอกถง “การหมดสนศรทธา” ตอพรรคในดวงใจไดแกการทประชาชนไมรสกวาตนยนอยบนขวการเมองไมวาจะฝงซายหรอฝงขวากตาม ผลส ารวจของ Latinobarómetro ชใหเหนวาการสนบสนนระบอบประชาธปไตยจะมแนวโนมลดลงถาหากประชาชนรสก “เฉย ๆ” กบอดมการณทางการเมองทงฝงซายและขวามากขนและไมรสกวาตนเปนสวนหนงของฝายใดเลย Hagopian เสนอวาปรากฏการณความหมดสนศรทธาในพรรคการเมองเกดขนในประเทศทพฒนาแลวในลาตนอเมรกาเชนกน หลกฐานและผลการศกษาท Hagopian ไดมาท าใหเกดการตงค าถามวาแทจรงแลว การเสอมถอยในระบบการเมองแบบตวแทนเปนเพยงสงทเกดขนแคชวครชวคราวดงตามทน กวชาการหลายคนตงขอสงเกตไวหรอไม สวนในงานของ Mainwaring and Scully กพบวาแมแตในประเทศทมระบบ 129 Timothy M. Meisburger, “Debating Electoral Systems: Getting Majoritarianism Right,” Journal of Democracy 23, no. 1 (2012): 155–163. 130 Frances Hagopian, “Democracy and Political Representation in Latin America in the 1990s: Pause,

Reorganization, or Decline?,” in Felipe Agüero, and Jeffrey Stark (eds.), Fault Lines of Democracy in Post-Transition Latin America (Coral Gables: North-South Center Press, 1998).

52

พรรคการเมองมาอยางเกาแกมาเปนเวลานาน เชน โคลอมเบย เวเนซเอลา อารเจนตนา คาความผนผวนของผลคะแนนการเลอกตงกอยในระดบสงมากมาตงแตชวงกลางครสตทศวรรษท 1980 แลวเลยทเดยว 131 อนทจรงแลว นบตงแตครสตทศวรรษท 1980 เปนตนมาเชนกน จะเหนไดวาหลาย ๆ พรรคการเมองทขยายฐานเสยงของตนไปทางฝงซายมากขนประสบผลส าเรจบนเวทการเลอกตง ซงเหตผลทประสบความส าเรจกไมใชแคเพราะวาพรรคการเมองดงเดมเหลานปรบเปลยนจดการยทธศาสตรเสยใหมใหตนสามารถเปนผแทนของคนทหลากหลายอดมการณไดมากขนแตเพยงเทานน หากแตเปนเพราะวามพรรคการเมองใหม ๆ เกดขนมาเพมเตมดวย โดยมากแลวพรรคการเมองใหมประเภทนมตนก าเนดมาจากกลมการเคลอนไหวทางสงคม ไมไดเกดขนมาจากการเมองในระบบหรอเคยจดตงเปนพรรคการเมองอยางทางการมาแตเรมแรก แตเมอเวลาผานไปจากกลมเคลอนไหวทางสงคมกคอย ๆ พฒนาขน ไดรบการสนบสนนมากขน จนกระทงกลายเปนพรรคการเมองอยางเปนทางการและเขามาเลนการเมองในระบบ ตวอยางเชนพรรคกรน (Green Party) ในหลาย ๆ ประเทศ เชน บราซล โคลอมเบย เมกซโก ซงถอวาเปนพรรคแถวหนาของประเทศ นกการเมองจากพรรคกรนในประเทศเหลานบางครงถงกบไดรบเลอกเปนสวนหนงของคณะรฐมนตรดวย ทงน เราตองไมลมวาการเคลอนไหวทางสงคมในหมประชาชนเพอเรยกรองและกดดนรฐในประเดนตาง ๆ ทเปนปญหาในสงคม ไมวาจะเปนเรองสทธมนษยชน ศาสนา การพงตนเอง ความยากจน ความเหลอมล า ท าใหการเมองของลาตนอเมรกาเปลยนทศทางได132 Pogrebinschi อธบายวาทประเทศในลาตนอเมรกาหลาย ๆ แหงลองใชระบบประชาธปไตยแบบมสวนรวม (Participatory Democracy) แทจรงแลวไมไดมจดมงหมายเพอท าลายสถาบนทางการเมองซงท าหนาทเปนผแทนหรอถงขนจะน าเอาระบบประชาธปไตยแบบมสวนรวมเขามาใชแทนระบบการเมองแบบตวแทนแตอยางใด จดมงหมายจรง ๆ ทน าเอาระบบประชาธปไตยแบบมสวนรวมเขามาลองใชคอเพอแกไขขอบกพรองของสถาบนทางการเมองซงท าหนาทเปนผแทนนนเอง ปรากฎการณเชนนอาจเกดขนชดเจนเปนพเศษในประเทศทมลกษณะเปน “ประชาธปไตยแบบท าแทน” Pogrebinschi อธบายเพมเตมวาการทหลายประเทศน าเอาระบบประชาธปไตยแบบมสวนรวมเขามาทดลองใช สงผลท าใหเราตองหนกลบมาตงค าถามถงมาตรวดทนกวชาการใชประเมนคณภาพของประชาธปไตยกนอยางจรงจงวายงคงใชประเมนไดจรงหรอไม อาจตองมการก าหนดจดการมาตรวดกนใหมหรอไมอยางไร133 มหลายกรณเชนกนทผเลนทางการเมองเลอกใชทางลด (Bypass) ในการหลบหลกขนตอนบางอยางหรอเลยงสถาบนในระบบการเมอง แลวหนไปใชการกระท าทางตรง (Direct Action) เพอใหไดมาซงสงทตนเองตองการแทน การกระท าเชนนมกบงชใหเหนวาสถาบนทางการเมองก าลงสญเสยความชอบธรรมและ 131 Scott Mainwaring, and Timothy Scully, “Introduction: Party Systems in Latin America,” in Scott

Mainwaring, and Timothy Scully, (eds.), Building Democratic Institutions: Party Systems in Latin America (Stanford: Stanford University Press, 1995). 132 UNDP, Democracy in Latin America: Towards a Citizens’ Democracy (New York, and Buenos Aires: United

Nations Development Program, and Alfaguara, 2004a). 133

Thamy Pogrebinschi, “The Pragmatic Turn of Democracy in Latin America,” Study (Berlin: Friedrich-Ebert-Stiftung (FES), 2013).

53

ประชาชนก าลงรสกไมพออกพอใจกบสภาพการเมอง ความขนของหมองใจกบสภาพการเมองบอยครงปะทเปนการลกฮอขนประทวงซงสงผลกระทบเปนวงกวางตอภมทศนการเมองในลาตนอเมรกาอยเสมอ บางครงการประทวงอาจมน าหนกมากถงขนทท าใหประธานาธบดตองลาออกจากต าแหนงเลยทเดยว นอกจากน อกประเดนหนงทเกยวเนองกบวกฤตของการเมองแบบตวแทนในลาตนอเมรกาไดแกเรองการกดดนใหรฐบาลกลางกระจายอ านาจสทองถนมากขน (Decentralization) โดยมากแรงกดดนประการนมกจากฝายคาน หรอไมกมาจากการผลกดนใหมการแกไขรฐธรรมนญเพอทวารฐธรรมนญหลงปรบแกแลวจะสามารถชวยทเลาปญหาวกฤตการขาดความเชอมนในระบบการเมองแบบตวแทนได อยางไรกด การกระจายอ านาจไมจ าเปนจะตองท าใหประชาธปไตยออนแอลงเสมอไป ถาออกแบบไวเปนอยางด ระบบการเมองทกระจายอ านาจกสามารถท าใหประชาธปไตยเขมแขงไดเชนกน ซ ายงจะไมเปนการท าลายอ านาจรฐสวนกลางดวย134 ทงนกวชาการและนกการเมองประชานยมมกกลาววาตนตอของปญหาของระบบการเมองแบบตวแทนอยทพรรคการเมองซงลมเหลว ไมตอบโจทยประชาขนอกตอไป แตการศกษาวเคราะหโดยละเอยดกลบบอกเราวาแทจรงแลวอาจไมไดเปนเชนนน ในบางกรณการทตวรฐเองไรประสทธภาพกอาจเปนหวใจของปญหาดวย135 ดงนนกอนทจะลงมอปรบปรงระบบการเมองแบบตวแทนและสถาบนทางการเมองทเกยวของ ควรจะตองมการปฏรปใหรฐมประสทธภาพมากขนเสยกอนเปนล าดบแรก

ปญหาของประชานยม บางครงการทประเทศ ๆ หนงมประธานาธบดทมอ านาจมาก เมอประกอบกบพรรคการเมองในฐานะท

เปนสถาบนทางการเมองซงท าหนาทเปนผแทนไมสามารถตอบโจทยประชาชนไดอกตอไป อาจเกดชองวางทท าใหนกการเมองประชานยมกาวขนมามอ านาจได นกการเมองประเภทนมกเปนคนหนาใหม ชอบสญญาวาตนจะเขามาแกปญหาประเทศดวยวธการทไมผานสถาบนทางการเมองดงเดมในระบบ ดวยเหตน ถาหากสงคมเกดหมดศรทธาในพรรคการเมอง นกการเมองประชานยมกยอมจะยงเขมแขงและไดรบการสนบสนนมากขนเพราะพวกเขาเขามาเสนอตวเปนผแทนแบบใหมใหแกประชาชน ดงนนฐานเสยงส าคญหลกของนกการ เมองประชานยมคอประชาชน พวกเขาจงไมจ าเปนตองม “แบค” หนนหลงเปนพรรคการเมองแตอยางใด การเมองแบบประชานยม (Populism) ถอวามสวนส าคญอยางยงตอการเมองลาตนอเมรกาในชวงกอนและหลงสงครามโลกครงท 2 จนกระทงตอมาในครสตทศวรรษท 1990 กระแสประชานยมจะพดกลบมาสลาตนอเมรกาอกครง บางครงนกวชาการเรยกคลนประชานยมลกหลงนวา “ประชานยมใหม” (Neo-populism)136

134 Jean-Paul Faguet, Ashley M. Fox, and Caroline Pöschl, “Decentralizing for a Deeper, More Supple

Democracy,” Journal of Democracy 26, no. 4 (2015): 60–74. 135 Scott Mainwaring, “The Crisis of Representation in the Andes,” in Larry Diamond, Marc F. Plattner, and Diego

Abente Brun, (eds.), Latin America’s Struggle for Democracy (Baltimore: The Johns Hopkins University Press,

2008). 136 Alan Knight, “Populism and Neo-Populism in Latin America, Especially Mexico,” Journal of Latin American

Studies 30, no. 2 (1998): 223–248.

54

สออยางโทรทศนในปจจบนถกน ามาใชเปนชองทางในการเรยกเสยงและแรงสนบสนนจากมวลชนอยางกวางขวาง ถงแมวาปจจบนชองทางการสอสารจะมเยอะขน แตส าหรบลาตนอเมรกาโทรทศนยงถอเปนชองทางทไดรบความนยมมากทสดอย ยกตวอยางเชนในอารเจนตนาสมยคารโลส เมเนมและในบราซลสมยเฟรนนด โกลอร จ แมล (Fernando Collor de Mello, ด ารงต าแหนงป ค.ศ. 1990 - 1992) ประธานาธบดทงสองมรปแบบการบรหารประเทศทเปนประชานยมอยางชดเจน ทนาสนใจคอทงสองใชชองทางโทรทศนในการเลนเกมการเมองทางตรงกบประชาชน เปนการ “เดนทางลด” ใหไมผานและอยเหนอพรรคการเมองอยางแยบยล ตวอยางของประธานาธบดทบรหารประเทศแบบประชานยมคนอน ๆ ในลาตนอเมรกากเชนอโก ชาเวซ (ค.ศ. 1999 – 2013) อดตประธานาธบดเวเนซเอลา แมวาการศกษาทผาน ๆ มา นกวชาการจะจ าแนกประชานยมออกเปนหลาย ๆ ประเภทเพอใหงายตอการท าความเขาใจแลว แตเรากจ าเปนทจะตองชใหเหนมตและคณลกษณะพเศษของประชานยม ในลาตนอเมรกาทไมเหมอนกบภมภาคอนในโลกดวย ค าวา “ประชานยม” เปนค าทใชอธบาย “สไตล” การเลนการเมองทองอยกบสงทเรยกวา “คณลกษณะอนนาดงดดใจ” (Charisma) ของตวผน าทางการเมองเปนหลก ไมใชสถาบนทางการเมองอยางพรรคหรอคณะรฐมนตร ผน าประชานยมมกปายสวานกการเมองคนอน ๆ ในระบบเปนพวกททจรตและท างานไมไดเรอง ดงนนตนจงไมสมาทานเขารวมเปนสวนหนงของวถการเมองในระบบเกาดงทผาน ๆ มาและประกาศวาตนเปนทางเลอกและความหวงใหมทมาจากนอกการเมอง ดวยเหตนนกการเมองประชานยมหลาย ๆ ครงจงมลกษณะทแหกกฎเกณฑของระบอบประชาธปไตยและพยายามกระโดดขามสถาบนใด ๆ กตามทอาจเขามาขวางกนการใชอ านาจของตน กลวธเชนนของนกการเมองประชานยมทมลกษณะกาวขามพรรคการเมองและสถาบนตาง ๆ เพอลงไปสอสารกบประชาชนดวยตนเองโดยตรงถกเรยกวา “การตอตานการเมอง” (Antipolitics) การทนกการเมองประชานยมโลดแลนอยบนเวทการเมองของประเทศ ๆ หนงไดสะทอนใหเหนวาระบบพรรคการเมองในประเทศนน ๆ ออนแอ ดงทกลาวไวขางตนแลววาถงแมนกการเมองประชานยมอาจจะเปน “คนนอก” ในวงการเมอง ไมมพรรคการเมองใหญ ๆ หรอพรรคทมอ านาจหนนหลง แตพวกเขากอาจเบยดนกการเมองหนาเดม ๆ จนชนะการเลอกตงกไดถาหากจบจดถก ตวอยางเชนกรณอดตประธานาธบดเปร อลเบรโต ฟจโมร กลวธทฟจโมรใชในชวงการหาเสยงจนชนะการเลอกตงคอการวาดภาพใหนกการเมองหนาเดม ๆ ในระบบเปน “อปสรรค” ตอการปฏรปประเทศ ดงนนประชาชนจงจ าเปนทจะตองเลอกเขาเขามาท าหนาทขจด “อปสรรค” นออกไปและเดนหนาปฏรปประเทศใหได นกการเมองประชานยมมกจะประสบความส าเรจเปนพเศษในชวงทประเทศตกอยในวกฤต ซงน นกเปนเพราะวกฤตเปนสงทท าใหพวกเขาสามารถน าเสนอวาตนเองจะเปน “พระผไถ” (Saviour) ทลงมาชวยกอบกชาตใหพนปญหาตามทเสยงของประชาชนตองการ (Popular Will) ได การทฟจโมรกาวขนมาเปนผน าของเปรไดดวยการใชแนวทางประชานยมสะทอนใหเหนเปนอยางดวาสถาบนทางการเมองและประชาธปไตยของเปรชวงนนประสบความลมเหลวในการเปนตวแทนของประชาชน ไมสามารถแกไขปญหาเรงดวนของประเทศอยางปญหาเศรษฐกจได ซ ารายปญหาความรนแรงระหวางรฐกบกลมกบฏฝายซาย (กลม Sendero Luminoso และกลม Movimiento Revolucionario Túpac Amaru หรอ MRTA) กยงท าใหประเทศมสภาพ

55

ย าแยลงไปอก ในกรณประเทศเพอนบานอยางเอกวาดอร ประธานาธบดราฟาเอล กอรเรอา (Rafael Correa) ซงด ารงต าแหนงชวงป ค.ศ. 2007 – 2017 กถกมองวาเปน “พระผไถ” เชนกน เพราะในตอนทเขาเขาด ารงต าแหนง กอนหนานนเอกวาดอรประสบปญหาทางการเมองตดตอกนมาเปนเวลานานกวา 10 ป ประธานาธบด 3 คนกอนหนากอรเรอาด ารงต าแหนงไมครบวาระเลยสกคน วธหนงทกอรเรอาชอบใชในขณะทเปนประธานาธบดคอการท าประชามต กลาวคอ แทบทกครงทกอรเรกาตองการจะท าการเปล ยนแปลงรฐธรรมนญหรอปฏรปการเมองสกอยางหนง เขาจะจบเรองนน ๆ โยนลงไปท าประชามตใหประชาชนไดลงคะแนนเสยงออกความเหนโดยตรงโดยทไมตองผานสถาบนทางการเมองใด ๆ ผลทไดออกมาจากประชามตกอรเรอาถอวาเปนใบเบกทางในการผลกดนสงทตนตองการอยางชอบธรรม ดงนนสงนจงเปนการท างานขามหนาขามตาฝายนตบญญตนนเอง137 กอรเรอามกกลาวใหรายตอระบบพรรคการเมองของเอกวาดอรอยบอยครง เขาเรยกระบบพรรคการเมองของเอกวาดอรทตกอยในเงอมมอของชนชนน าทางการเมองซงไมไดเปนผแทนของประชาชนทแทจรงมาโดยตลอดวาเปน “ระบอบพรรคการเมองนยม” (“Partidocracía”) เชนเดยวกบทประธานาธบดชาเวซในเวเนซเอลาชอบพด ปญหาแรกทกอรเรอาเจอหลงขนด ารงต าแหนงคอเขาไมมเสยงสนบสนนทเปนชนเปนอนในสภา ดงนนสงนจงเปนสาเหตทท าใหกอรเรอาพยายามตงพรรคการเมองขนมาเพอเปน “แบค” ใหกบตนเองในสภา เดมทในชวงทกอรเรอาก าลงหาเสยงส าหรบการเลอกตงประธานาธบดป ค.ศ. 2006 เขาจดตงพรรคขนมาอนหนง ชอวา Alianza PAIS (Proud and Sovereign Fatherland Alliance/Alianza de Patria Altiva y Soberana) กระนนกดในการเลอกตงปนน Alianza PAIS ไมไดสงผสมครลงเลอกตงสมาชกสภา แตในการเลอกตงสมาชกสภาป ค.ศ. 2009 Alianza PAIS สงผแทนลงเลนดวยและไดเกาอในสภานตบญญตแหงชาตไปเยอะทสด (แตกยงไมไดเปนเสยงสวนมาก) ตอมาในป ค.ศ. 2013 กสงผแทนลงชงเกาอสภาเชนเดม และครงนชนะอยางลนหลามจนสามารถครองเสยงสวนมากไดในสภาได ทงน ใชวานกการเมองประชานยมจะผดขนมาในชวงทประเทศมวกฤตแตเพยงอยางเดยวเทานน ตวอยางเชนในงานของ Colburn และ Cruz ชใหเหนวาดวยปจจยทางประวตศาสตรของนการากวทเตมไปดวยการปกครองแบบยดตดตวบคคลมาแทบจะตลอด ผคนในนการากวจงมแนวโนมชนชอบผน าประชานยมและระบอบการปกครองทยดตดกบตวบคคล (Personalist Rule) เปนพเศษ138 อดตประธานาธบดเปรชวงป ค.ศ. 2001–2006 อะเลฆานโดร โตเลโด (Alejandro Toledo) เคยตงขอสงเกตไววาประชานยมในลาตนอเมรกามความสมพนธกบประเดนเรองเศรษฐกจอยางใกลชด ประชานยมเกดขนและเฟองฟไดเพราะนโยบาย

137 Catherine M. Conaghan, “Ecuador: Corea’s Plebiscitary Presidency,” in Larry Diamond, Marc F. Plattner, and

Diego Abente Brun (eds.), Latin America’s Struggle for Democracy (Baltimore: The Johns Hopkins University

Press/NED, 2008). 138 Forrest D. Colburn, and Arturo Cruz S., “Personalism and Populism in Nicaragua,” Journal of Democracy 23,

no. 2, (2012): 104–118.

56

ทางเศรษฐกจลมเหลว ไมสามารถแกไขปญหาความเหลอมล าในภมภาคไดอยางมประสทธภาพพอ 139 งานศกษาวเคราะหทท าการเปรยบเทยบประชานยมในลาตนอเมรกากบในยโรปชวาประชานยมอาจเปนไดทงภยและ “ยาแกพษ” ของระบอบประชาธปไตยในเวลาเดยวกน โมเดลทางการเมองทนกการเมองประชานยมไมวาจะฝงซายหรอขวาตองการสรางและปรบใชแทจรงแลวดวยตวมนเองไมไดเปนภยกบประชาธปไตยไปเสยทงหมด ประชานยมเปนสงทขดกนกบประชาธปไตยเสรนยมเสยตางหาก 140 ประเทศในลาตนอเมรกาทประชาธปไตยเขมแขงเปนปกแผนแลวกอาจพบกระแสประชานยมไดเชนกน อาจถอไดวาเปนสงทสะทอนถงความผดหวงและความเสอมศรทธาของประชาชนตอระบบการเมองแบบตวแทน สงทเกดขนตอมาในชวงครสตทศวรรษท 1990 คอการทนกการเมองประชานยมเรมหนมาเรยกคะแนนเสยงดวยการโฆษณาวาตนจะใชนโยบายเศรษฐกจแบบเสรนยมใหมซงเนนระบบตลาด เนนการคาเสร เพอแกไขปญหาสภาพการคลงและเศรษฐกจทซบเซามาตงแตชวงครสตทศวรรษท 1980141 หากในชวงด ารงต าแหนงเปนผน ารฐบาลพวกเขาสามารถท าใหนโยบายการรดเขมขดตดรายจายของรฐลดอตราเงนเฟอไดจรง สามารถดงดดการลงทนจากตางชาตและกระตนเศรษฐกจใหกลบมาเตบโตได การจะชนะการเลอกตงอกสมยกไมใชเรองทยากเยนอะไรนก กระนนกด ในชวงครสตทศวรรษท 2000 ถงตน ๆ ครสตทศวรรษท 2010 เราจะเหนได วาผน าประชานยมในลาตนอเมรกาจ านวนไมนอยไมไดฝกใฝนโยบายเศรษฐกจแบบเสรนยมแลว อาทกรณชาเวซในเวเนซเอลา ซงเปนหวหอกในการตอตานนโยบายเศรษฐกจแบบเสรนยมอยางสดขวและสมาทานอดมการณสงคมนยม แนวคดเรองระบบเศรษฐกจของชาเวซหลก ๆ แลวตองการใหรฐเขามามบทบาทเปนผควบคมระบบเศรษฐกจของประเทศ ดงเชนในประเทศควบา ตวอยางขางตนชใหเหนวานกการเมองประชานยมจะยนอยบนอดมการณทางการเมองและเศรษฐกจฝงซายหรอขวากได Weyland เสนอวานกการเมองประชานยมฝายซายมสวนท าลายประชาธปไตยหนกกว านกการเมองประชานยมฝายขวาทสมาทานนโยบายเศรษฐกจแบบเสรนยมใหมชวงครสตทศวรรษท 1990 142 เหตผลท Weyland ใหไวคอเพราะผน าประชานยมฝงซายหรอทฝกใฝอดมการณสงคมนยมมกมอ านาจควบคมฐานเสยงทแขงแกรงเปนอนหนงอนเดยวกนมากกวาผน าประชานยมฝงขวา ในงานของ Mazzuca ระบวาในชวงไมกปมานในลาตนอเมรกามปรากฏการณทเรยกวา “ประชานยมจากเงนสะพด” (Rentier Populism) ซงโดยมากประเทศทเขาขายนคอประเทศทมผน าเอยงซายและสงออกทรพยากรธรรมชาตเปนหลก เชน เวเนซเอลา เอกวาดอร โบลเวย อารเจนตนา ทงน ทเรยกวา “เงนสะพด” กเพราะประเทศเหลานมรายได

139 Alejandro Toledo, “Latin America: Democracy with Development,” Journal of Democracy 21, no.4 (2010): 5–12. 140

Cas Muddle, and Cristobel Rovira Kaltwasser (eds.), Populism in Europe and the Americas: Threat or

Corrective for Democracy?, (Cambridge: Cambridge University Press, 2013). 141

Jolle Demmers, Alex E. Fernández Jilberto, and Barbara Hogenboom (eds.), Miraculous Metamorphoses: The

Neoliberalization of Latin American Populism (London: Zed Books, 2001). 142 Kurt Weyland, “Latin America’s Authoritarian Drift: The Threat from the Populist Left,” Journal of Democracy

24, no. 3 (2013): 18–32.

57

เพมขนเปนกอบเปนก าจากการทสนคาประเภททรพยากรธรรมชาตราคาพงสงขน ท าใหผน าประชานยมจงมงบประมาณเพมขนมหาศาลเพอน าไปใชในโครงการตาง ๆ143 ดวยวาผน าประชานยมมกเชอวาพรรคการเมองและระบบพรรคการเมองเปนกลไกทไมตอบโจทยความตองการของประชาชนอกตอไป ซ ายงอาจมองวานอกเหนอจากตนแลว พรรคอน ๆ ไมเหมาะสมในการขนเปนรฐบาลทงสน ดงนนปญหาทเกดขนตามมาคอผน าประชานยมเหลานอาจเรมมลายความเปนเผดจการ/อ านาจนยมโผลมาใหเหน ไมวาจะผานการไมสนใจ/หาทางลดสถาบนทางการเมองหรอการดงอ านาจมาสเงอมมอของตน หลงไดขนด ารงต าแหนงประธานาธบด ทงฟจโมร เมเนม โกลอร ชาเวซ กลวนแลวแตหาทางดงอ านาจใหมาอยกบตนทนททมโอกาส เชน ในป ค.ศ. 1992 ฟจโมรจดการปดตายสภาโดยสนเชงเพราะฝายคานกมเสยงขางมากในสภา เปนกางขวางคอฟจโมรอยเสมอ ในกรณชาเวซกเชนกน ชาเวซสงปดสภาในป ค.ศ. 1999 โดยไมชอบดวยรฐธรรมนญ นอกจากน ผน าประชานยมมแนวโนมพลกทศทางแนวนโยบายอยางกลบหวกลบหางโดยไมคาดคดดวย เดมทเมเนมและฟจโมรหาเสยงไวในลกษณะทตอตานการปฏรปนโยบายเศรษฐกจใหเปนเสรนยม แตพอขนด ารงต าแหนงกลบพลกลนเดนหนาใชนโยบายเสรนยมอยางเตมสบเสยอยางนน สวนในกรณเอกวาดอร ประธานาธบดลซโอ กเตยเรซ (Lucio Gutiérrez) ซงด ารงต าแหนงชวง ค.ศ. 2003 – 2005 กเชนกน กเตยเรซเสยฐานเสยงทเคยเลอกเขาเขามาเกอบรอยทงรอยเพราะเขาพลกลนไปใชนโยบายเศรษฐกจแบบเสรนยมทง ๆ ทตอนหาเสยงบอกไววาจะตอตาน ผลสดทายคอกเตยเรซถกถอดถอนออกจากต าแหนงเลยทเดยว หากนกการเมองประชานยมตองการน านโยบายปฏรปทสดโตงมาก ๆ ของตนไปปรบใช โดยมากพวกเขาจะกาวขามสถาบนทางการเมองทเปนสวนหนงของระบอบประชาธปไตยทงหลายไปเลย แลวใชอ านาจของตนออกกฎหมายทอยในรปแบบค าสงประธานาธบด (Decree) มาใชเลยโดยตรง ไมตองไปเผชญหนากบฝายคานในสภา

การทาทายตอประชาธปไตยในมตในเรองของการบงคบใชกฎหมาย ประชาธปไตยยอมจะเขมแขงและฝงรากลกลงในสงคมไดถาหากสงคมนน ๆ ยดถอการเคารพกฎกตกา

(Lawfulness) เปนส าคญ กฎหมายตองไดรบการบงคบใชอยางมประสทธภาพ ทวถง และเปนธรรม สามารถปกปองสทธขนพนฐานของประชาชนไดและสามารถปองกนคมครองมใหเกดการทจรตภายในสถาบนการเมองหรอการใชอ านาจเลนพรรคเลนพวกของนกการเมอง ถาหากวาบานเมองนน ๆ ไมสามารถบงคบใชกฎหมายไดอยางเปนธรรมและทวถง หลกนตธรรมออนแอ สถาบนดานความยตธรรมลมเหลว ไมสามารถสรางความปลอดภยในชวตและทรพยสนของประชาชน ตลอดจนสทธขนพนฐานได แนวโนมทอาจเกดขนไดในสภาพการณเชนนคอประชาชนอาจหนไปนยมใหรฐใชแนวทางแบบเผดจการส าหรบการแกปญหาเหลาน หรอไมกคอไมสนใจหนวยงานของรฐอกตอไป ลงมอจดการแกปญหาดวยตนเองเลยโดยตรง ปจจยตาง ๆ ทมอทธพลตอความเชอมนของประชาชนในหนวยงานความยตธรรมของรฐมความซบซอนมาก ไมวาจะเปนประเดนเรองคณภาพและประสทธภาพของสถาบนความยตธรรมเองกด

143 Sebastián L. Mazzuca, “Lessons from Latin America: The Rise of Rentier Populism,” Journal of Democracy 24,

no. 2 (2013): 108–122.

58

ประสบการณในอดตทผานมากด ตลอดจนทศนคตของแตละตวบคคลดวยเชนกน144 อยางไรกตาม ทนาสนใจคอหลกฐานและงานศกษาวเคราะหหลาย ๆ ชนบงชวาระบอบประชาธปไตยในลาตนอเมรกาอยรอดปลอดภยมาไดทง ๆ ทหลกนตธรรมกระทอนกระแทนท างานไดไมเตมท ซ าแลวปญหาอาชญากรรม การทจรต และการละเมดกฎหมายทกระท าโดยหนวยงานของรฐเพราะขาดหลกนตธรรม ประกอบกบการทประชาชนไมมโอกาสเขาถงทนายความและศาลอยางเทาเทยมกน กยงท าใหทศนคตตอสถาบนความยตธรรมสอไปในทางแงลบมากขน การขาดความเคารพสทธในชวตและทรพยสนของผอนทมสภาพย าแยอยแลวกยงแยลงไปอก รายงานดชนชวดหลกนตธรรมของ World Justice Project (WJP) ประจ าป ค.ศ. 2015 ท าการศกษาวเคราะหหลกนตธรรมของประเทศในโลกทงหมด 102 แหงโดยใชปจจยประกอบการศกษาราว ๆ 8 ประการ ในรายงานดงกลาวมการใหคะแนนและจดล าดบวาหลกนตธรรมของแตละประเทศอยล าดบใด ส าหรบลาตนอเมรกา ในรายงานนพบวา 6 ประเทศ (เมกซโก กวเตมาลา นการากว ฮอนดรส โบลเวย เวเนซเอลา) หอยอยในกลม 25 ประเทศทายตาราง ซ าแลวเวเนซเอลายงอยในล าดบท 102 ทายสดดวย145

อาชญากรรมและความไมปลอดภย ปญหาอตราการเกดอาชญากรรมทมสงมาก รวมถงประเดนปญหาอาชญากรรมขามชาตลวนแลวแตเปน

บอนท าลายประชาธปไตยในลาตนอเมรกา บางครงไมเพยงแตท าใหระบอบการปกครองแบบประชาธปไตยสนคลอนเทานน แตอาจถงกบท าใหรฐบางรฐเกอบลมสลายกม โดยรวมแลวลาตนอเมรกาแทบทกประเทศมอตราการเกดอาชญากรรมตอวนอย ในระดบท ส งมาก กระท งวาในป ค.ศ. 2008 รายงานของ Latinobarómetro ระบวาประชาชนสวนมากเปลยนมาลงความเหนวาปญหาเรงดวนล าดบแรกในสายตาของตนคอปญหาอาชญากรรม จากแตเดมตงแตป ค.ศ. 1995 เปนตนมาปญหาหลกในสายตาพวกเขาคอเรองการวางงานมาโดยตลอด146 สวนในรายงานของ Latinobarómetro ฉบบป ค.ศ. 2015 มการพบวาประชาชนในลาตนอเมรกาทตอบแบบส ารวจรอยละ 10 ระบวาในชวง 12 เดอนทผานมา ตนเคยตกเปนเหยอในอาชญากรรมมากอน สวนประชาชนอกรอยละ 25 ระบวาญาตของตนเคยตกเปนเหยอเชนกน147 แมวาอาชญากรรมในปจจบนจะมแนวโนมลดลงอยางชา ๆ แตถงกระนนกด จ านวนตวเลขของคดความอาชญากรรมททางการลงบนทกไว กบจ านวนตวเลขสดสวนของผทไปแจงความจรง ๆ วาตนเปนผเสยหายมความแตกตางกนเปนอยางมาก ขนอยกบวาในแตละชวงเวลา บรบทสงคม การเมองและเศรษฐกจเปนเชนไร สงนจงบงชวาถงแมอตราการเกดอาชญากรรมจะไมไดมแนวโนมเพมมากขนอยางฉบพลนหรอนอยลงอยางชา ๆ แตการรบรของประชาชนตอเรองความไมปลอดภยในชวตและทรพยสนสามารถ

144 Ryan Salzman, and Adam Ramsey, “Judging the Judiciary: Understanding Public Confidence in Latin American

Courts,” Latin American Politics and Society 55, no. 1 (2013): 73–95. 145 WJP, Rule of Law Index 2015 (Washington: World Justice Project, 2015). 146 Latinobarómetro, Informe 2008 (Santiago: Corporación Latinobarómetro, 2008). 147 Latinobarómetro, “Análisis Online,” database, 2015, online: www.latinobarometro.org/latOnline.jsp

[accessed April 1, 2019].

59

เปลยนแปลงไดอยเสมอ โดยเฉพาะถาหากเศรษฐกจอยในชวงขาลง อทธพลของความรบรเรองอาชญากรรมอาจมผลตอความรสกนกคดของประชาชนตอระบอบประชาธปไตยดวย ยกตวอยางเชนประเทศเมกซโก ในป ค .ศ . 2001 สภาพเศรษฐกจของประเทศไมส ดนก ประชาชนชาวเมกซ โกรอยละ 79 บอกกบ Latinobarómetro วาตนเคยตกเปนเหยอในอาชญากรรม แตมเพยงรอยละ 18 เทานนทบอกวาอาชญากรรมเปนปญหาหลกของประเทศ148 สวนในเวเนซเอลา ขอวตกกงวลใจในหมประชาชนตอปญหาอาชญากรรมยงคงอยในระดบสง (รอยละ 47 ในป ค.ศ. 2013) ซ าแลวผคนจ านวนมากยงระบวาตนหรอญาตของตนเคยตกเปนเหยออาชญากรรมในชวง 12 เดอนกอนหนาดวย149 แตถงเวเนซเอลาจะอยรงทายในรายงานดชนชวดหลกนตธรรมของ World Justice Project ป ค.ศ. 2015 ในรายงานฉบบเดยวกนระบวาเมกซโกประสบปญหาอาชญากรรมรนแรงมากกวา150 ทงนขอมลเกยวกบอตราการฆาตกรรม (Homicide Rate) ชดใหมทเพงจดท าในไมกปมานโดย InSight ชวาในป ค.ศ. 2015 ประเทศเอลซลวาดอรมอตราการฆาตกรรมสงทสดในภมภาคลาตนอเมรกาและแครบเบยน โดยในชวง ค.ศ. 2008 – 2012 มสดสวนเหยอตอประชากรอยท 103 ตอ 100,000 คน151 สวนในรายงานดชนสนตภาพโลก (Global Peace Index) ประจ าป ค.ศ. 2015 ระบวาในภมภาคอเมรกากลางชวงป ค.ศ. 2008 – 2015 ความรบรของประชาชนตอระดบอาชญากรรมในสงคมมสภาพย าแยลง อกทงปญหาอาชญากรรมและความรนแรงทเกยวเนองกบยาเสพตดกยงเสรมใหอตราฆาตกรรมในภมภาคดงกลาวพงสงขนอยางมนยยะส าคญอกดวย152 การทปญหาอาชญากรรมอยในขดสงไมเพยงแตสงผลกระทบตอชวตของประชาชนเทานน หากแตยงอาจสงผลไปถงทศนคตและพฤตกรรมของเจาหนาทรฐตอเรองความชอบดวยกฎหมาย (Legality) ดวย ปญหาเรองการไรความปลอดภยในชวตและทรพยสนสงผลใหประชาชนในลาตนอเมรกาจ านวนมากมองวาการเคารพกฎหมายไมใชสงทตองท าเสมอไป กลายเปนวาจะเคารพกฎหมายหรอไมขนอยกบสถานการณของแตละคนมากกวา สงนเองทท าใหปญหาความรนแรงและอาชญากรรมยงพงสงขนเปนทวคณ ตวอยางเชนในประเทศบราซล แคในป ค.ศ. 2002 เพยงปเดยวเกดเหตฆาตกรรมสงถง 50,000 คด 153 ตอมามความพยายามออกกฎหมายหามการซอขายอาวธปน แตในเดอนตลาคม ค.ศ. 2005 กถกปดตกไปในขนตอนการลงประชามต ประชาชนไมใหการรบรอง นอกจากน แทบทกประเทศในลาตนอเมรกากประสบปญหาอาชญากรรมและความรนแรงทเกยวของกบการเมองไปทวเชนกน ตวอยางเชนในเมกซโก มการลอบฆาอะกสตน ปาเวย ปาเวย 148 Latinobarómetro, Informe 2008 (Santiago: Corporación Latinobarómetro, 2008). 149 Latinobarómetro, “Análisis Online,” database, 2015, online: www.latinobarometro.org/latOnline.jsp

[accessed April 1, 2019]. 150 WJP, Rule of Law Index 2015 (Washington: World Justice Project, 2015). 151 InSight Crime, online: www.insightcrime.org/news-analysis/insight-crime-homicide-round-up-2015-latin-america-caribbean [accessed April 10, 2019] 152 IEP, Global Peace Index 2015 (Sydney: Institute for Economics and Peace (IEP), 2015). 153 Amnesty International, “Brazil: ‘They Come In Shooting’. Policing Socially Excluded Communities,” (London: Amnesty International, 2005).

60

(Agustín Pavia Pavia) ชวงเดอนกนยายน ค.ศ. 2016 ทเมองวาฆวปน เด เลออน (Huajuapan de León) รฐวาฆากา (Oaxaca) ปาเวยเปนสมาชกคนท 5 ของกลมเคลอนไหวฝายซายทชอวา Movimiento Regeneración Nacional (National Regeneration Movement หรอเรยกโดยยอวา MORENA) ทถกฆาตายในปเดยวกน นอกจากน ในบางกรณเราพบเชนกนวาอาชญากรรมมแนวโนมเพมสงขนมาพรอม ๆ กบกระบวนการพฒนาประชาธปไตย สงนเปนปญหาทเรงดวนอยางยงตอรฐเพราะอาจท าใหประชาชนตงแงกบการปกครองภายใตระบอบประชาธปไตยได อาจเกดค าถามวาจรง ๆ แลวประชาธปไตยตอบโจทยเรองความปลอดภยใหกบพวกเขาหรอไมนนเอง ปญหาการคายาเสพตดถอเปนตนตอส าคญของปญหาความรนแรงในลาตนอเมรกา และในบางประเทศอยางเชนเมกซโกและโคลอมเบยถอวาเปนสาเหตหลกทน ามาซงการละเมดกฎหมายดวยวธการทโหดรายทารณอยางยง รวมถงการละเมดสทธมนษยชนดวย สภาพสงคมทปญหาอาชญากรรมอยในระดบสงและหนวยงานผบงคบใชกฎหมายไรประสทธภาพเอออ านวยใหองคกรหรอบคคลนอกกฎหมายทงหลายไดถอก าเนดและแผขยายอทธพล ไมวาจะเปนเจาพอคายาเสพตดกด แกงอาชญากรกด รวมทงกลมกองโจร (Guerrilla) ดวย มหลายตอหลายครงมากทแกงคายา (Cartel) ในประเทศอยางเชนเมกซโกและโคลอมเบยสามารถควบคมเหนอพนทขนาดมหมาในประเทศได ซ ายงอาจมอทธพลมากถงขนาดสามารถชกใยอยเหนอการเมองระดบชาตไดอกดวย เงนทไดมาจากการคายาเสพตดจ านวนไมนอยมกไปตกอยกบเจาหนาทรฐในรปแบบเงนใตโตะทใหเปน “คาตอบแทน” ในการชวยแกงคายากระท าการตาง ๆ154 ตวอยางหนงทนาสนใจคอประเทศฮอนดรส ในเดอนเมษายน ค.ศ. 2016 คณะปฏบตการสบสวนสอบสวนพเศษทประกอบดวยทหารและต ารวจบกเขาคนศนยบญชาการต ารวจแหงชาตเพอหาหลกฐานมาสนบสนนขอกลาวหาทวามนายต ารวจชนผใหญหลายคนอยเบองหล งการสงหารหวหนาส านกงานปราบปรามยาเสพตดและผชวย ทงนเพราะเจาหนาททงสองเปนคนทมกออกมาวพากษวจารณการท างานของต ารวจวามสวนเกยวของกบแกงอนธพาลและพวกคายาเสพตดนนเอง155 การทกลมนอกกฎหมายมอ านาจสามารถควบคมสถาบนตาง ๆ ระดบชาตไดเชนนท าใหเราตองหวนกลบมาคดวาแทจรงแลวธรรมชาตของอ านาจรฐในลาตนอเมรกาเปนเชนไร รฐมอ านาจควบคมและปกปองสทธทางการเมองและสงคมของประชาชนภายใตระบอบประชาธปไตยไดมากนอยเพยงใด

การทจรต เมอหลกนตธรรมออนแอ สงแรก ๆ ทจะเกดขนคอมการทจรตทางการเมอง ซงเปนสงทสงผลรายตอ

ประชาธปไตยเปนอยางยง156 Philip ตงขอสงเกตไววาประชาธปไตยยอมไมมทางแขงแรงฝงรากลกไดถาหาก

154

Sonja Wolf, “Drugs, Violence, and Corruption: Perspectives from Mexico and Central America,” Latin

American Politics and Society 58, no. 1 (2016): 146–155. 155 Dan Alder, “Honduras Ex-Police Command Implicated in Drug Czar’s Murder,” InSight Crime, online: www.insightcrime.org/news-analysis/honduras-ex-police-command-implicated-in-drug-czar-murder [accessed

April 12, 2019] 156 Charles H. Blake, and Stephen D. Morris (eds.), Corruption and Democracy in Latin America (Pittsburgh: University of Pittsburgh Press, 2009).

61

บคคลหรอกลมคนในสงคมยงเชอวาตนจะไดมาหรอรกษาไวซงเสยงสนบสนนของประชาชนโดยทไมจ าเปนตองเคารพกฎเกณฑกตกาใด ๆ157 ซงลกษณะและพฤตการณแหกกฎเกณฑของผน าทงทางการเมองและเศรษฐกจในลาตนอเมรกาเชนนกยงคงธ ารงอยมาจนถงปจจบน ตวอยางเชนเวเนซเอลาในสมยประธานาธบดคารโลส อนเดรส เปเรซ (Carlos Andrés Pérez) ซงเคยด ารงต าแหนงอยสองสมย (ค.ศ. 1974 – 1979 และ 1989 – 1993) เขาถกกลาวหาวากระท าการทจรตในสมยทด ารงต าแหนงเปนครงแรก แตกไดรบเลอกใหเขามาท าหนาทเดมอกครงในปค.ศ. 1989 กระนนกดในปค.ศ. 1993 ประธานาธบดคารโลส อนเดรส เปเรซถกฟองขบออกจากต าแหนงเพราะเรองการทจรตเชนเดมและโดนไลออกในทสด อนทจรงแลวการกลาวหาวาประธานาธบดกระท าการทจรตและประพฤตผดในหนาทถอวาเปนสวนหนงของภมทศนการเมองลาตนอเมรกามาโดยตลอด ประธานาธบดหลายคนในหลายประเทศตองเจอกบขอกลาวหานไมมากกนอยอยเสมอ แตการทจรตทสงผลเสยตอประชาธปไตยไมไดจ ากดอยแคกบเจาหนาทรฐระดบสงเทานน การทจรตในหม ขาราชการระดบปฏบตการหรอในหนวยงานระดบทองถนกสงผลเสยตอวถประชาธปไตยพอ ๆ กน งานของ Ruhl ท าการศกษาเปรยบเทยบกรณการทจรตโดยเจาหนาทรฐระดบสงกบการทจรตของเจาหนาทรฐ/ขาราชการระดบปฏบตการ158 Ruhl พยายามหาทางตอบของค าถามทวาเพราะเหตใดประเทศตาง ๆ อาจเจบตวกบปญหาการทจรตในระดบใดระดบหนงเปนหลกมากเปนพเศษ ไมใชกบทงสองระดบในปรมาณทพอ ๆ กน สวนในงานของ Morris และ Blake กชใหเหนวาปญหาการทจรตในลาตนอเมรกาทงภมภาคมปจจยและไดรบอทธพลมาจากหลายทางมาก159 ดงนนขอสงเกตอยางงายทมกพดกนวาปญหาการทจรตเปนสวนหนงของ “วฒนธรรม” แบบลาตนอเมรกาซงฝงรากลกมาเปนเวลานานอาจเปนการกลาวทเกนจรงและขาดหลกฐานทนาเชอถอไปเสยหนอย ในหลาย ๆ กรณ คดการทจรตมกเกยวเนองกบการทรฐรบสนบนกบเอกชนเพอแลกกบสมปทานในการด าเนนงานตาง ๆ กรณในเปรคอตวอยางหนง ในเดอนตลาคม ค.ศ. 2008 คณะรฐมนตรทงคณะประกาศลาออกเพราะมการกลาวหาวาสมาชกพรรค Alianza Popular Revolucionaria Americana (American Revolutionary Popular Alliance หรอเรยกโดยยอวา APRA) ซงเปนพรรครฐบาล ณ ขณะนน ไปรบสนบนจากบรษทเอกชนเพอแลกกบสมปทานการขดเจาะน ามน นอกจากเรองการตดสนบนแลว ปญหาการทจรตอกขอหนงกมกจะมาจากเรองเงนทนสนบสนนพรรค ตองยอมรบวาอปสรรคขอหนงทนกการเมองและพรรคการเมองภายใตระบอบประชาธปไตยเลยงไมไดเลยคอเรองเงนทน พวกเขาตองมทนมากพอในการหาเสยงและเขาถงประชาชน การแขงขนกบผสมครคนอน ๆ จะไดเปนไปอยางโดดเดนและสมน าสมเนอพอ ดวยเหตน การสรางขอก าหนดกฎเกณฑเรองการระดมทนและจดการเงนทนในชวงหาเสยงของแตพรรคจงเปนสงท ขาดไมได

157 George Philip, Democracy in Latin America (Cambridge: Polity Press, 2003). 158 Mark J. Ruhl, “Political Corruption in Central America: Assessment and Explanation,” Latin American Politics

and Society 53, no. 1 (2011): 33–58. 159 Stephen D. Morris, and Charles H. Blake (eds.), Corruption and Politics in Latin America: National and

Regional Dynamics (Boulder: Lynne Rienner, 2010).

62

หากตองการสรางระบอบประชาธปไตยทแขงแรง การหมนเวยนของเงนทนสนบสนนพรรคตองตรวจสอบไดและมความโปรงใส ในการนองคกรตอตานการทจรตระดบโลก Transparency International และ Carter Center รวมมอกนพฒนาดชนชวดความโปรงใสของเงนทนสนบสนนพรรคการเมอง จากนนกน ามาปรบใชในการศกษาประเทศในลาตนอเมรกาจ านวน 8 แหง ไดแก อารเจนตนา โคลอมเบย คอสตารกา กวเตมาลา นการากว ปานามา ปารากวย เปร160 (Crinis Project, 2007) ผลการศกษาพบวาทง 8 ประเทศมจดบกพรองขนาดมหมาในประเดนเรองระบบการตรวจสอบความโปรงใสของแหลงเงนทนสนบสนนพรรคการเมองและการหาเสยงจรง ทงในแงตวมาตรฐานการตรวจสอบเองและวธการจดการ และแนนอนวาไมใชแคนกการเมองเทานนทถกกลาวหาวาทจรต ขาราชการและเจาหนาทรฐกถกกลาวหาเชนกน ทก ๆ ป Transparency International จะจดท ารายงาน “ดชนภาพลกษณการทจรต” (Corruption Perceptions Index) ซงแสดงผลชวดวาใน 168 ประเทศ ระดบการรบรถงปญหาการทจรตภายในภาครฐของประเทศนน ๆ อยในระดบใด161 ประเทศในลาตนอเมรกาท าคะแนนไดไมดนก มเพยงสองประเทศเทานน (อรกวยและชล) ทไดรบการจดล าดบใหอยใน 25 ประเทศทมภาพลกษณปญหาการทจรตนอยทสด อก 13 ประเทศหลนไปอยในครงหลงของตาราง ทมากไปกวานนคอประเทศเฮตกบเวเนซเอลาตดโผเขาไปอยใน 10 อนดบประเทศทมภาพลกษณการทจรตมากทสดในโลกดวย “เครองชวดการทจรตทวโลก” (Global Corruption Barometer) เปนรายงานผลการส ารวจอกอนหนงทจดท าโดยองคกร Transparency International ลกษณะคอใชขอมลจากผลส ารวจมาจดล าดบภาพลกษณการทจรตในระดบสถาบน162 ผลการส ารวจพบวาในภาพลกษณและการรบรถงการทจรตในหมพรรคการเมอง เจาหนาทรฐและเจาหนาทต ารวจในลาตนอเมรกาอยในระดบสงมาก จรงอยทปญหาการทจรตอาจกอใหเกดความเสยหายราคาแพงตอประเทศ แตในบางกรณวงเวยนการทจรตกอาจเปนฟนเฟองส าคญในระบบเศรษฐกจของประเทศดวย กรณนทนาสนใจคอเมกซโก นกเศรษฐศาสตรประมาณการณไววาเมดเงนทสะพดจากการกระท าการทจรตอาจถอเปนรอยละ 2 ถง 10 ของ GDP ประเทศเลยทเดยว163 จนถงทสดแลว การตอสกบปญหาการทจรตในลาตนอเมรกา ณ ปจจบนอาจก าลงเดนมาถงชวงทผกระท าผดถกจบมารบผดเสยท Transparency International ระบไววาทวทงทวปอเมรกาชวงป ค.ศ. 2015 เกดกระแสการตอสกบการทจรตขนมา 2 กระแสเปนวงกวาง อยางแรกคอการเปดโปงเครอขายการทจรต

160 Crinis Project, The Crinis Project: Money in Politics – Everyone’s Concern (Berlin: Transparency

International/The Carter Center, 2007). 161 Transparency International, Corruption Perceptions Index 2015. Transparency International, online: www.transparency.org/whatwedo/publication/cpi_2015 [accessed April 22, 2019]. 162 Transparency International, Global Corruption Barometer 2013 (Berlin: Transparency International, 2013), online: http://issuu.com/transparencyinternational/docs/2013_globalcorruptionbarometer_en/35?e=2496456/3903358

[accessed April 22, 2019]. 163 María Amparo Casar, México: Anatomía de la Corrupción (Mexico City: CIDE/IMCO, 2015).

63

ขนาดมหมา และอยางทสองคอการทประชาชนจ านวนมากออกมาเดนขบวนประทวงตอตานนกการเมอง/เจาหนาทรฐททจรต ตวอยางทชดเจนทสดคอประเทศบราซล งานของ Praça และ Taylor (2014) ท าการวเคราะหพฒนาการของสถาบนระดบชาตทท าหนาทเปนกลไกจดการความรบผด (Federal Accountability Institutions) ในบราซลตงแตชวงทประเทศเปลยนผานกลบมาสระบอบประชาธปไตยจนถงป ค.ศ. 2010 ผลการศกษาพบวาสถาบนประเภทดงกลาวคอยๆ พฒนาดขนมากตามล าดบ164

ความไรประสทธภาพของหนวยงานรฐทมหนาทบงคบใชกฎหมายและการไมตองรบผด การทเจาหนาทหรอหนวยงานของรฐเพกเฉยไมบงคบใชกฎหมายใหทวถงและเปนธรรมสงผลท าให

ปญหาความเหลอมล าในการเขาถงกระบวนการทางกฎหมายในลาตนอเมรกามสภาพย าแยเพมมากขน ทงยงเอออ านวยใหกลมผทรงอทธพล กลมคนมเงน ตลอดจนเจาหนาทรฐลอยนวลไมตองรบผด เราอาจกลาวไดวาการทรฐมลกษณะเปนเผดจการอ านาจนยมถอเปนสงทกอใหเกดวฒนธรรมไมตองรบผด (Impunity) ซงฝงรากลกไปทวในลาตนอเมรกา และปญหาการบงคบใชกฎหมายอยางไมเปนธรรมกท าใหการไมไวเนอเชอใจในระบบความยตธรรมของประเทศฝงรากลกเปนวฒนธรรมเชนกน165 แนนอนวาอตราอาชญากรรมและความรนแรงทอยในขดสง เมอประกอบกบปญหาเชงสถาบนและการปกครองดวยแลว ยอมท าใหความเชอมนในประชาธปไตยผกรอนลง ปรากฏการณนเกดขนในหลาย ๆ ประเทศทประชาธปไตยออนแอ รฐดอยประสทธภาพ ระบบพรรคการเมองไรเสถยรภาพ มปญหาการทจรตอยางกวางขวาง เชน กวเตมาลา เอลซลวาดอร ฮอนดรส ในกรณของเอลซลวาดอรถอวามปญหาอาชญากรรมหนกมาก เอลซลวาดอรเปนประเทศทมอตราการฆาตกรรมโดยเจตนา (Intentional Homicides) ตอปสงทสดในโลก (104 ตอประชากร 100,000 คน) ทมากไปกวานนคอกอนหนานต าแหนงดงกลาวเคยเปนของฮอนดรสมากอนเสยดวย166 ปญหาความรนแรงภายในครวเรอน (Domestic Violence) กมกพบวาอยในระดบสงเชนกนในประเทศตาง ๆ ขางตน ในประเทศอยางเชนกวเตมาลา ฮอนดรส บราซล บอยครงเจาหนาทในกระบวนการยตธรรมไมคอยจะใหความสนใจกบคดการฆาเดกเรรอนเสยดวยซ า นอกจากน ปญหาความรนแรงอาจมตนตอมาจากประเดนขอขดแยงเรองทดนท ากนในชนบทดวย เชนในบราซล ผน าชมชนทเปนหวหอกในการประทวงเรยกรองทดนท ากนใหกบชาวบานถกฆาตายอยเสมอ ๆ ทส าคญคอหลายครงมการตรวจสอบพบวาตวเจาหนาทรฐอยางทหารหรอต ารวจเองกมสวนเกยวของกบการฆาผน าชาวบานดวย Amnesty International ระบไวในรายงานทตพมพในป ค.ศ. 2016 วาปญหาการละเมดสทธมนษยชนในบราซลเกดขนอยางตอเนองตลอดชวงป ค.ศ. 2015 – 2016 ไมวาจะเปนการทประชาชนถกต ารวจฆาตายโดยมชอบกด ถก 164 Sérgio Praça, and Matthew M. Taylor, “Inching Toward Accountability: The Evolution of Brazil’s

Anticorruption Institutions, 1985–2010,” Latin American Politics and Society 56, no. 2 (2014): 27–48. 165 Nils Uildriks, Policing Insecurity: Police Reform, Security, and Human Rights in Latin America (Lanham: Lexington Books, 2009). 166 Forrest D. Colburn, and Arturo Cruz S., “Personalism and Populism in Nicaragua,” Journal of Democracy 23,

no. 2, (2012): 104–118.

64

จบซอม-ทรมานกด และกลมประชาชนทตกเปนเหยออยบอยครงคอชาวบราซลเพศชายผวสเชอสายแอฟรกนทอาศยอย ในสลม (ภาษาโปรต เกสแบบบราซลเรยกสลมวา “Favela”) ในรายงานของ Amnesty International มการระบไวอกดวยวาปญหาขอขดแยงทเกยวกบทดนและทรพยากรธรรมชาตในบราซลมกลงเอยดวยการฆากนตายอยเสมอ ทหนกมากเปนพเศษคอบรเวณภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศ ฝายชมชนและผน าชาวบานถกพวกเจาของทดนและกลมผมอทธพลขมขและลอบฆาอยางไมหยดหยอน167 ความไรประสทธภาพในการบงคบใชกฎหมายเปนปจจยส าคญขอหนงทท าใหหลายประเทศในลาตนอเมรกายงไปไมถงการมประชาธปไตยทเขมแขง ในบางประเทศอตราการด าเนนการสะสางคดความอยระดบต ามากอยางนาใจหาย ดงนนปญหาคอถาหากประชาชนไมรสกวาตนสามารถหาความปลอดภยในชวตและทรพยสนของตนได ความเชอมนในตวนกการเมองทไดรบการเลอกตงเขามาท างานภายใตระบอบประชาธปไตยอาจสนคลอนไดอยางงายดาย ตวอยางเชนรฐบาลประเทศเมกซโกสมยประธานาธบดเอนรเก เปญญา เนยโต (Enrique Peña Nieto) ชวงป ค.ศ. 2012 – 2018 รฐบาลของเปญญา เนยโตถงแมจะมการด าเนนการปฏรปประเทศรอบดาน แตตวรฐบาลเองกลบออนแอเพราะอตราความรนแรงและอาชญากรรมอยในระดบสง168 ปญหาทเกดขนไมใชแควาหนวยงานความยตธรรมและความมนคงไรประสทธภาพแคนน ทเลวรายไปกวาคอเจาหนาทในหนวยงานดงกลาวมกมองวากฎหมายเปนอปสรรคตอการท างาน จงไมมความจ าเปนอะไรทจะตองใสใจ การแหกกฎโดยเจาหนาทรฐจงออกมาในรปแบบการทจรตตดสนบน การจบผตองสงสยไปซอม-ทรมาน ตลอดจนการฆาประชาชนนอกกระบวนการยตธรรม (Extra-judicial Killing) ในรายงานของ Amnesty International ระบวาปญหาการลอยนวลไมตองรบผดหลายในประเทศเมกซโกชวงป ค.ศ. 2015 – 2016 อยในสถานะทนากงวลใจเปนอยางยง ผทกระท าความผดรายแรงอยางเชนการละเมดสทธมนษยชน ลกพาตวชาวบาน ฆาประชาชนนอกกระบวนการยตธรรมยงคงลอยนวลอย ยงจบใครมาลงโทษไมได คนจ านวนกวา 27,000 รายกยงคงมสถานะสญหาย หรอไมก “ถกท าใหหายสาบสญไป” เพราะตกอยทามกลางปญหาความขดแยงระหวางรฐกบแกงอาชญากรรม สวนหนงของรายงานกลาววา “ผทกระท าการสงหารนอกกระบวนการยตธรรมปจจบนยงคงลอยนวล ไมไดถกน าตวมาด าเนนคดแตอยางใดทงสน” 169 ปญหาการทจรตในหมเจาทหนวยงานความมนคงและความยตธรรมของเมกซโกเกดขนเปนวงกวางและฝงลกเปนอยางยง กลบกลายเปนวาการทต ารวจไป “ขอเงนสนบสนน” ในการท าคดจากฝายผเสยหายเปนเรองปกตไปโดยปรยาย นอกจากน เจาหนาทต ารวจในลาตนเมรกาหลายประเทศ โดยเฉพาะบราซลและเมกซโก มทศนคตวาการจบผตองสงสยมาซอมทรมานเพอรดเอาขอมลเปนวธการด าเนนงานทถกตองเหมาะสมเสยอยาง 167 Amnesty International, Amnesty International Report 2015/16: The State of the World’s Human Rights (London: Amnesty International, 2016). 168 Gustavo Flores-Macías, “Mexico’s 2012 Elections: The Return of the PRI,” Journal of Democracy 24, no. 1 (2013): 128–141. 169 Amnesty International, Amnesty International Report 2015/16: The State of the World’s Human Rights (London: Amnesty International, 2016).

65

นน ประเดนน Amnesty International กลาวไวในรายงานประจ าป ค.ศ. 2016 เชนกน ในรายงานระบวาปจจบนเจาหนาทรฐของเมกซโกยงคงเลอกการใชการทรมานและการทารณผตองหาในกระบวนการสบสวนอยอยางกวางขวางเชนเดม ซ าแลวรฐกไมไดรสกวาตองแกปญหานแตอยางใดดวย ทงน ในเดอนกนยายน ค.ศ. 2015 ทประชมคณะกรรมการตอตานการทรมานแหงสหประชาชาต (The United Nations Committee against Torture) มมตประณามการทรมานผตองหาทกระท าโดยเจาหนาทประจ ากองทพเมกซโก การประณามนถอเปนครงแรกททประชมคณะกรรมการดงกลาวแสดงทาทตอสงทเกดขนในเมกซโกเปนครงแรกเลยทเดยว สวนในกรณบราซลรายงานฉบบป ค.ศ. 2009 ของ Amnesty International เคยระบไววาการทรฐบราซลจดการสงกองก าลงต ารวจ (ซงคลายทหาร) เขาไปจดการรกษาความปลอดภยในพนททเปนชมชนแออด-ยากจนในเมองมกตามมาดวยปญหาหลายประการ ไมวาจะเปนการสงหารนอกกระบวนการยตธรรม การจบผตองหาไปทรมาน การขมขชาวบานในชมชน170 นอกจากน สภาพสงคมทหนวยงานรฐไมสามารถบงคบใชกฎหมายใหมประสทธภาพไดยอมจะสงผลใหประชาชนไมสนใจขอแปบานเมอง หรอไมกท าใหประชาชนลกขนมาจดการตงตนเปนศาลเตยสรางความยตธรรมดวยตนเองเสยเลย ทแยคอรฐอาจเลอกปดตาขางหนงตอเหตการณความรนแรงตาง ๆ ในสงคมถาหากวาเหตการณนน ๆ กระท าโดยกลมเอกชนททรงอทธพลในประเทศ หรอถาไมเปนเชนนนกคอรฐออนแอดอยสมรรถภาพเกนกวาจะทจดการปญหาดงกลาวดวยตนเองได เหลานกการเมองทมอทธพลมาก ๆ และกลมคนรวยในสงคมบอยครงแลวมกมเสนสายความสมพนธกบหนวยงานของรฐทมอ านาจดานความมนคงสง ๆ อยางเชนหนวยขาวกรอง จากนนคนพวกนกใชประโยชนจากเสนสายดงกลาวในการหาความปลอดภยใหกบชวตและทรพยสนของตน สวนทางเลอกของคนชนชนกลางหรอนกธรกจทไมไดมเสนสายอะไรโดยมากมกอยในรปแบบการจางคนมาชวยคมกน ถงแมประเดนเรองการลอยนวลพนผดจะยงคงเปนสงทนากงวลใจ แตตองยอมรบวาในปจจบนรฐบาลของหลาย ๆ ประเทศในลาตนอเมรกาประสบความส าเรจเปนอยางยงในการน าเอาอดตเจาหนาทระดบสงของกองทพทเคยมสวนในกระบวนการละเมดสทธมนษยชนชวงรฐบาลทหารทศวรรษกอนหนามาเขาสกระบวนการยตธรรม ในบางประเทศกประสบความส าเรจเชนกนในการน าเอาอดตประธานาธบดและพวกพองทถกฟองขอหาทจรต/ปฏบตหนาทโดยมชอบมาขนศาลได แตถงรฐบาลจะมทาททแขงแกรงยดมนในการตอตานทจรตและการปกปองสทธมนษยชนมากแคไหน ในความเปนจรงหนวยงานรฐอน ๆ กอาจจะยงไมไดแขงแกรงเทาจดยนของรฐกเปนได หลายครงศาลไมสามารถรกษาและปกปองสทธขนพนฐานของประชาชนหมมากเสยดวยซ า อกทงปญหาการทจรตในวงเจาหนาทต ารวจกไมไดหายไปไหนแตอยางใด รายงานขององคกรอสระหลาย ๆ แหงทท าหนาทสนบสนนและปกปองสทธมนษยชนพบวาการละเมดสทธประชาชนในลาตนอเมรกายงคงธ ารงอยเชนเดมทกรปแบบ ไมวาจะเปนการอมหาย ฆาตกรรม ทรมาน จบคนเหนตางทาง

170

Amnesty International, Amnesty International Report 2009: The State of the World’s Human Rights (London: Amnesty International, 2009).

66

การเมองขงคก-เนรเทศ ตลอดจนการจ ากดเสรภาพสอมวลชนและเสรภาพในการชมนม171 ในรายงานของ IDEA (2016) มการจดล าดบประเทศวาประเทศใดปฏบตตามหลก “หลกอนตธรรม” (“Un-rule of Law”) มากทสด นนคอ เคารพหลกนตธรรมนอยทสดนนเอง ปจจยทใชประกอบการจดอนดบกเชนความเปนอสระของฝายความยตธรรม ปญหาการทจรต การเปดรบอทธพลทหนวยงานความมนคงมตอชวตประจ าวนและเวทการเมอง ผลการจดล าดบชวานการากว เวเนซเอลาและปารากวยท าคะแนนไดแยในหลาย ๆ หมวด172

การทาทายตอประชาธปไตยในมตทางดานการทหาร ประเดนเรองความสมพนธของกองทพกบการเมองในลาตนอเมรกาเปนขอหวทไดรบการศกษาวเคราะห

กนอยางกวางขวาง สวนมากแลวมกเปนเรองบทบาทของกองทพกบการเปลยนผานกลบมาสระบอบประชาธปไตย ไมกเปนเรองบทบาทของกองทพกบระบอบประชาธปไตย173 Barany ตงขอสงเกตไววาถาหากประเทศ ๆ หนงไมมทหารชนชนน าทสมาทานระบอบการปกครองแบบประชาธปไตย จะอยางไรเสยประชาธปไตยไมมทางแขงแรงเปนปกแผนเปนแน 174 ในชวงกอนป ค.ศ. 2000 การศกษาวเคราะหความสมพนธระหวางทหารกบพลเรอนไดรบความสนใจเปนอยางมาก แตในชวงตอ ๆ มาความสนใจในประเดนดงกลาวคอย ๆ ลดนอยลง สาเหตหนงเปนเพราะวาตงแตป ค.ศ. 2000 ขนมา ปญหากองทพกอการรฐประหารยดอ านาจดเหมอนวาจะลดนอยลงแลว อกทงบทบาทของกองทพบนเวทการเมองกหายเขาไปในเงามดมากขนดวย ปจจยภายนอกอยางสงครามเยนกสนสดลงแลวเชนกน ปญหาสงครามกลางเมองในหลาย ๆ ประเทศถอวายตลงไปมากหากเทยบกบทศวรรษกอน ๆ ดงนนโจทยส าคญทนกวชาการหนมาถกเถยงและใหความส าคญกนมากกวาคอ ดวยสภาพการณทสงบลงแลวเชนน กองทพจะมบทบาทตอไปเชนใดไดบาง ในรายงานดชนสนตภาพโลกประจ าป ค.ศ. 2015 ซงเปนการจดล าดบระดบความสงบสขของแตละประเทศโดยมปจจยขอหนงคอเรองระดบการแพรกระจายวฒนธรรมและระเบยบวนยทหารในสงคมนน ๆ (Militarization) พบวาประเทศแถบอเมรกากลางและในทะเลแครบเบยนมอตราการลดตวลงของการแพรกระจายวฒนธรรมและระเบยบวนยทหาร (Demilitarization) ทสงมาก เรยกไดวาสงวาคาเฉลยของทกประเทศในโลกชวง ค.ศ. 1990 – 2013 รวมกนเสยอก ซงสาเหตทเปนเชนนกเพราะวาการเมองโลกเปลยนและนโยบายดานความมนคงภายในภมภาคดงกลาวเปลยนแปลงไปดวยเชนกน175 อนทจรงแลวตงแตชวงปลายครสตทศวรรษท 1990 นโยบายดานความมนคงในอเมรกากลางพลกโฉมหนาอยางมาก จากทเคยเปนภมภาคทเนนความมนคงเปนหลกจากปญหาสงครามกลางเมอง กลายเปนวาหนมาเนนเรองการท างานรวมกนอยางสนต การประนประนอม 171 Amnesty International, Amnesty International Report 2015/16: The State of the World’s Human Rights (London: Amnesty International, 2016). 172

IDEA, The Quality of Democracies on Latin America (Stockholm: IDEA, 2016). 173 David Pion-Berlin (ed.), Civil–Military Relations in Latin America: New Analytical Perspectives (Chapel Hill: University of North Carolina Press, 2001). 174 Zoltan Barany, The Soldier and the Changing State: Building Democratic Armies in Africa, Asia, Europe, and

the Americas (Princeton: Princeton University Press, 2012). 175 IEP, Global Peace Index 2015 (Sydney: Institute for Economics and Peace (IEP), 2015).

67

กน การสรางประชาธปไตย และการรกษาไวซงความสงบในภมภาคแทน ในทางกลบกนดชนสนตภาพโลกชใหเหนวารฐบาลเวเนซเอลาใชงบประมาณในสดสวนทเยอะขนมากในการน าเขาอาวธยทโธปกรณและคาใชจายเกยวกบความมนคง โดยเฉพาะอยางยงในชวงระหวางป ค.ศ. 2011 – 2015 ซงในรายงานกลาววาเปนชวงทระดบการแพรกระจายวฒนธรรมและระเบยบวนยทหารเพมมากขน อยางไรกด เหตการณไมนานมานอยางเชนการรฐประหารในฮอนดรส ค.ศ. 2009 ตลอดจนบทบาทของกองทพเอกวาดอรในเหตการความไมสงบเมอ ค.ศ. 2010 ตลอดจนบทบาทของกองทพในหลาย ๆ ประเทศทกาวเขามามพนทมากขนในฐานะผรกษาความสงบและความมนคงของประเทศ กลวนแลวแตท าใหขอถกเถยงในวงวชาการเรองความสมพนธระหวางสถาบนทหารกบการเมองของพลเมองกลบมามความส าคญอกครง176 โดยมากแลว การเปลยนผานจากระบอบทหารกลบมาสระบอบประชาธปไตยของหลาย ๆ ประเทศในลาตนอเมรกามกมลกษณะทฝายพลเรอนกบฝายทหารหนมานงโตะเจรจาหาขอตกลงกน หรอไมกคอฝายทหารเปนผยอมถอยเองใหเกดการเปลยนผาน ดงนนโจทยส าคญส าหรบรฐบาลพลเรอนในชวงเปลยนผานคอการเฟนหาวธเพมอ านาจในการปกครองใหกบฝายตนและลดบทบาทฝายทหาร แตในขณะเดยวกนกตองเลยงไม “กระตกหนวดเสอ” ใหทหารกลบมาลมรฐบาลอก สงทรฐบาลพลเรอนท าเพอใหเกดสมดลทางอ านาจกบกองทพในชวงนคอการยกประเดนปญหาทางการเมองทเรงดวน ณ ขณะนนขนมาเปนวาระส าคญในการบรหารประเทศและเลอกพกประเดนเรองการจดการ “เชคบล” ปญหาการละเมดสทธมนษยชนของรฐบาลทหารในชวงกอนหนาเอาไวกอน อนทจรงแลว ปจจยทส าคญทสดทเปนตวก าหนดลกษณะความสมพนธของรฐบาลทหารทก าลงจะลงจากอ านาจกบรฐบาลพลเรอนทก าลงจะเขามาคอเรองวารฐบาลพลเรอนจะจดการกบมรดกการละเมดสทธมนษยชนของรฐบาลทหารเขมขนมากนอยเพยงใด ดงนนในชวงหวเลยวหวตอนเองจงเกดสงทเรยกวา “ความยตธรรมในระยะเปลยนผาน” (Transitional Justice) ซงหมายถงกระบวนการเฟนหาความยตธรรมใหแกผทตกเปนเหยอของการละเมดสทธมนษยชนในชวงการเปลยนผานจากระบอบหนงไปสอกระบอบหนง แตถงกระนนกดใชวาการสรางความยตธรรมในระยะเปลยนผานจะเปนเรองงายแตอยางใด ความทาทายส าหรบรฐบาลพลเรอนในประเดนนอยวารฐบาลจะท าเชนไรใหทงฝายประชาชนผเ สยหายจากรฐบาลทหารพงพอใจและไดรบความยตธรรม แตในเวลาเดยวกนกตองรกษาเสถยรภาพไมใหกองทพเขามาท าใหสมดลอ านาจเสยหายอก ไมวาจะเปนในรปแบบการหลกเลยงยงไมด าเนนคดกบเจาหนาททหารในชนศาลกด หรอการจดตง “คณะกรรมการตรวจสอบและคนหาความจรง” (Truth Commission) ขนมาแทนกตาม177 ในประเทศอยางบราซลเราพบวาไมคอยมขอขดแยงมากนกระหวางฝายทหารกบรฐบาลพลเรอนในประเดนเรองการจดการอดตสมยรฐบาลเผดจการทหาร แตอยางในกรณอารเจนตนาขอขดแยงระหวางสองฝายมสภาวะตง

176 David R. Mares, and Rafael Martínez (eds.), Debating Civil–Military Relations in Latin America (Eastbourne: Sussex Academic Press, 2013). 177 Luis Roniger, “Transitional Justice and Protracted Accountability in Re-democratised Uruguay, 1985–2011,” Journal of Latin American Studies 43, no. 4 (2011): 693–724.

68

เครยดอยางถงทสด178 ถงแมวากองทพทงในบราซลและอารเจนตนาชวงรฐบาลเผดจการทหารจะกระท าการ “อมหาย” ประชาชนในลกษณะทคลายกน แตในความเปนจรงแลวปญหานในอารเจนตนาเลวรายกวาในบราซลเปนอยางมาก ในชวงหลงจากรฐบาลเผดจการทหารลงจากอ านาจใหม ๆ ผทกระท าความผดฐานละเมดสทธมนษยชนมกไมไดถกน าตวมาด าเนนคดหรอตองรบผดชอบใด ๆ แตปจจบนสภาพการณเปลยนแปลงไปในทศทางทดขน ผทกระท าความผดถกน าตวมาเขาสกระบวนการยตธรรมมากขน ถงแมวากระบวนการจะเดนไปอยางเชองชาหรอไมทวถงไปบางกตาม179 ปรากฏการณนเองทเปนเครองบงชวา “การเมองเรองความทรงจ า” (Politics of Memory) ซงหมายถงการไมลมมรดกความโหดรายทารณของรฐบาลเผดจการทหาร ยงคงท าหนาทเปนปจจยททรงอทธพลตอทศนคตและภมทศนทางการเมองของหลาย ๆ ประเทศอยเสมอจวบจนปจจบน180 ตลอดชวงเวลาในประวตศาสตรของลาตนอเมรกา สถาบนทหารท าหนาทเปน “ผการนต” ความสงบและความเปนระเบยบเรยรอยของสงคมมาเสมอ ทนาสนใจคอทหารมกอางถงรฐธรรมนญเพอหาความชอบธรรมใหแกการยดอ านาจและการปกครองอนไมเปนประชาธปไตยของพวกตน แตในงานของ Loveman มการตงขอสงเกตวาจรง ๆ แลวขอกลาวอางของกองทพทวาตนมสทธและอ านาจในการสวมบทบาทเปน “ผพทกษทางการเมอง” ในลกษณะนขดกบมโนทศนเรองประชาธปไตยและความหมายของประชาธปไตยอยางสนเชง ในทางกลบกน Loveman ชวาสงนคอ “ประชาธปไตยหมเกราะ” (Protected Democracy) ซงเปนคณลกษณะเดนขอหนงของกระบวนการเปลยนผานไปสประชาธปไตยในลาตนอเมรกาจนถงครสตทศวรรษท 1990181 งานของ Hunter ท าการศกษาปญหาทเกดขนจากความไมลงรอยกนระหวางกองทพกบระบอบการปกครองแบบประชาธปไตย โจทยใหญท Hunter ตองการไขใหออกคอการหาค าตอบวาเพราะเหตใดรฐบาลพลเรอนในชวงเปลยนผานจงไมสามารถใชอ านาจตามรฐธรรมนญไดอยางเตมท ปญหาท Hunter พบกเชน

การก าหนดใหม “อ านาจพเศษของรฐ” (Institutional Prerogatives) – สงนเปนการกรยทางใหกองทพเขามากาวกายในกจการทไมเกยวกบการทหารหรอความมนคงอยางถกกฎหมาย โดยมากมกกระท าผานการประกาศ “สภาวะยกเวน” (Regimes of Exception) อนเปนการ “ยกเวน” สทธและเสรภาพตามกฎหมายของประชาชนในชวงทเหตการณความ

178 Juan Linz, and Alfred Stepan (eds.), Problems of Democratic Transition and Consolidation: Southern Europe,

South America, and Post-Communist Europe (Baltimore: Johns Hopkins University Press, 1996) ; David Pion-Berlin, Through Corridors of Power: Institutions and Civil–Military Relations in Argentina (University Park: Pennsylvania State University Press, 1997). 179 Thomas C. Wright, Impunity, Human Rights, and Democracy: Chile and Argentina, 1990–2005 (Austin: University of Texas Press, 2014). 180 Steve Stern, Reckoning with Pinochet: The Memory Question in Democratic Chile, 1989–2006 (Durham: Duke University Press, 2010). 181 Brian Loveman, “Protected Democracies” and Military Guardianship: Political Transitions in Latin America

1978–1993,” Journal of Interamerican Studies and World Affairs 36, no. 2 (1994): 105–189.

69

ไมสงบในบานเมอง อาท การประกาศใชกฎอยการศก (Martial law) การประกาศสภาวะฉกเฉน (State of emergency)

กองทพมอ านาจโดยพฤตนยในหลาย ๆ มต เกดสภาพการณทท าใหกองทพตองเขามามบทบาทในการบรหารกจการภายในประเทศมาก

ขน182 อกประเทศหนงทมชวงระยะการเปลยนผานทนาสนใจคอชล นบตงแตรฐบาลทหารลงจากอ านาจ

รฐธรรมนญและกฎหมายตาง ๆ มลกษณะทเทอ านาจไปใหกบฝายกองทพมาโดยตลอด สวนฝายพลเรอนมอ านาจและอสระนอยกวาอยางเหนไดชด จดเปลยนใหญของชลเรมตนขนในชวงกลางป ค.ศ. 2005 ซงเปน15 ปเตมหลงจากรฐบาลทหารลงจากอ านาจพอด วฒสภาของประเทศใหการรบรองการแกไขรฐธรรมนญ และประเดนหนงทผานการรบรองคอการคนอ านาจการปลดผบญชาการกองทพใหแกประธานาธบด ทางการชลสามารถน าตวอดตเจาหนาททหารทกระท าการละเมดสทธมนษยชนประชาชนหลงการรฐประหารป ค.ศ. 1973 มาเขาสกระบวนการยตธรรมไดเปนการส าเรจเชนกน แตในความเปนจรงแลวการด าเนนการเปนไปอยางเชองชาพอสมควร สวนในกรณฮอนดรส กลมผบญชาการเหลาทพทเปนแกนน าการท ารฐประหารประธานาธบดมานเอล เซลายาเมอเดอนมถนายน ค.ศ. 2009 กลาวอางวาทตนกอการรฐประหารกเพราะตองการปกปองรฐธรรมนญจากประธานาธบดหวแขงอยางเซลายา ทงน ตองไมลมวาในชวงกอนเกดการรฐประหาร เซลายาไดสงปลดพลเอกโรเมโร บาซเกซ เบลซเกซ (Gen. Romeo Vásquez Velásquez) ออกจากต าแหนงผบญชากองทพเพราะบาซเกซปฏเสธไมจดสรรก าลงพลไปชวยจดสงอปกรณการลงคะแนนเสยงประชามตแกรฐธรรมนญทเซลายาเปนคนสงจด (หนาทหนงของกองทพฮอนดรสคอชวยเหลอคณะกรรมการการเลอกตงเรองการขนสง เชน การขนสงหบเลอกตง ใบลงคะแนนเสยง ฯลฯ) บาซเกซกลาววาศาลฎกามค าพพากษาตดสนไปแลววาการลงประชามตทเซลายาสงจดขดตอกฎหมาย จงปฏเสธไมสงก าลงพล

เราพบเชนกนวากองทพของหลายประเทศในลาตนอเมรกายงคงมสวนเกยวกบกจการภายในของรฐอยมากทง ๆ ทปญหาความไมสงบลดลงไปเยอะมากแลว183 กองทพประเทศตาง ๆ ตงแตเมกซโกมาจนถงเวเนซเอลาเรมเปลยนจากการท าหนาทรกษาประเทศจากภยภายนอกเปนกองก าลงรกษาความสงบภายในดงเชนต ารวจ ปรากฏการณนเองทนกวชาการเรยกวาเปนการสรางใหหนวยงานความมนคงสาธารณะ (Public Security) “มวฒนธรรมและระเบยบวนยแบบทหาร”184 ใหประเดนทไมใชเรองความมนคงมากอนกลายเปน

182

Wendy Hunter, “Civil–Military Relations in Argentina, Brazil, and Chile: Present Trends, Future Prospects,”

in Felipe Agüero, and Jeffrey Stark (eds.), Fault Lines of Democracy in Post-Transition Latin America (Coral Gables,

Florida: North-South Center Press, 1998). 183 Maiah Jaskoski, Military Politics and Democracy in the Andes (Baltimore: Johns Hopkins University Press,

2013). 184 Sarah Kinosian, “Militarised Public Security in Latin America in Venezuela,” Sustainable Security, 12

November 2013, online: https://sustainablesecurity.org/2013/11/12/militarisation-of-public-security-in-venezuela/ [accessed April 25, 2019].

70

ประเดนดานความมนคง” (Securitization) อยบอยครง เปนการขยายค าอธบายและค าจ ากดความของ “ความมนคง” เพอทจะไดเชอมเขากบการวางแนวนโยบายใหกวางขน ตวอยางเชนงานของ Tickner ซงพดถงมโนทศนของนโยบาย “ความมนคงสาธารณะภายใตประชาธปไตย” (Democratic Security) เอาไว เขาอธบายวาแนวทางนเกดขนในลาตนอเมรกาชวงหลงสงครามเยน เปนการน าเอาแนวคดเรองประชาธปไตยเขามาผกกบประเดนเรองความมนคงสาธารณะผานการสรางความสมพนธระหวางกองทพกบฝายพลเรอนรปแบบใหม แต Tickner ชวาแทจรงแลวแนวนโยบายนเปนปญหา ซ าแลวยงท าลายกระบวนการท าใหสงคมเปนประชาธปไตยอกเสยดวย185

การทรฐบาลของหลายประเทศในลาตนอเมรกาเรมหนกลบมาใสใจปญหาสงคมและพยายามหาทางแกปญหานน ๆ อาจกลาวไดวาเปนตนตอหนงทกรยทางใหกองทพสามารถขยายอ านาจกลบเขามาส กจการภายในทควรเปนของพลเรอนได ดงนนจงเปนทนาสงเกตวาอทธพลของกองทพจรง ๆ แลวไมไดจางหายไปหมดเสยทเดยวถงแมวากองทพจะคนอ านาจการควบคมการบรหารประเทศทางตรงใหแกรฐบาลพลเรอนไปแลวกตาม Diamint ตงขอสงเกตวาปรากฎการณเชนนคอสงท เรยกวา “ลทธทหารนยมใหม” (New Militarism) โดยมากสถานการณทมกเกดขนคอ สงคมประสบปญหาอาชญากรรมและความรนแรงสง ประธานาธบดจงหาทางแกปญหาดวยการขอใหกองทพยนมอเขามาชวยดแลจดการความสงบและความปลอดภย ฝายทหารและรฐบาลพลเรอนจงกลบมามสถานะเปนมตรทท างานรวมกน แตในเวลาเดยวกนตองไมลมวาถงแมกองทพอาจชวยแกไขปญหาความสงบได ปญหาทอาจเกดขนตามมาคอรฐบาลอาจกลายเปนฝายทพงพงกองทพมากไปจนชวยตวเองไมได งานของ Diamint ชไวอยางนาสนใจวากองทพในลาตนอเมรกาชวงหลงสงครามเยนจรง ๆ แลวทมอ านาจและทรงอทธพลไมใชเพราะวาถอปนเขายดอ านาจอะไรแตอยางใด หากแตเปนเพราะประธานาธบดตางหากทเปนผมอบอ านาจใหแกกองทพเอง186

ฝายผทไมเหนดวยกบนโยบายการตางประเทศของสหรฐอเมรกา ไมวาจะเปนนโยบายการท าสงครามตอตานยาเสพตด (War on Drugs) กด หรอการท าสงครามตอตานผกอการราย (War on Terror) ตงแตหลงเหตการณ 9/11 มากด มกมขอวพากษวจารณกนวานโยบายเหลานสงผลเสยตอการสรางประชาธปไตยในลาตนอเมรกาอยางรนแรง สาเหตเปนเพราะนโยบายการตางประเทศของสหรฐอเมรกาขางตนเนนการใชก าลงทหารเขาตอสจดการเปนหลก หลายประเทศในลาตนอเมรกาจงถกสหรฐอเมรกากดดนใหน างบประมาณจ านวนมากไปใชกบการทหารและปฏบตการกวาดลางปญหายาเสพตด ท าใหเสนแบงวาหนาทใดควรเปนของต ารวจหรอของทหารคอย ๆ จางหายไป โดยเฉพาะในประเทศทปญหายาเสพตดอยในขนรนแรงมาก เชน เมกซโก โคลอมเบย187 มตการมองประเดนความมนคงของสหรฐอเมรกา อยางเชนเรอง “พนททไรอ านาจรฐ”

185 Arlene B. Tickner, “Securitization and the Limits of Democratic Security,” in David R. Mares, and Arie M.

Kacowicz (eds.), Routledge Handbook of Latin American Security (London: Routledge, 2016). 186

Rut Diamint, “A New Militarism in Latin America,” Journal of Democracy 26, no. 4 (2015): 155–168. 187 John Pilger, and Christopher Martin, The War on Democracy: Documentary (Australia: Youngheart

Entertainment, 2007) ; WOLA, “WOLA Expresses Concerns on Palanquero Base,” Letter to US Secretary of State,

7 August 2009 (Washington: Washington Office on Latin America (WOLA), 2009).

71

(Ungoverned Space) หรอเรอง “รฐลมเหลว” (Failed State) ไดหมายรวมเขามาถงลาตนอเมรกาดวย สงผลท าใหตงแตเหตการณ 9/11 กองทพสหรฐอเมรกาขยายฐานทพประจ าการเขามาอยในหลาย ๆ ประเทศในลาตนอเมรกามากขน188

การทาทายตอประชาธปไตยในมตทางดานเศรษฐกจ หวขอส าคญขอหนงทไมเคยพนไปจากวงถกเถยงเรองกระบวนการพฒนาประชาธปไตยคอเรองปจจย

ทางเศรษฐกจ นกวางแผนนโยบายและนกวชาการดานสงคมศาสตรจ านวนมากมกตงขอสนนษฐานวาถาหากประเทศไดรบการพฒนาดวยนโยบายทางเศรษฐกจแบบทนนยมแลว ความเทาเทยมในสงคมกยอมจะเกดขนบางไมมากกนอย ซงเปนสงทจะชวยเอออ านวยใหระบอบประชาธปไตยธ ารงอยได บอเกดของขอสนนษฐานท านองนหลก ๆ แลวมาจากสองอยาง อยางแรกคอทฤษฎทางเศรษฐศาสตรทชอวา “ทฤษฎการท าใหเปนสมยใหม” (Modernization Theory) และอยางทสองคอโมเดลจากประเทศทประชาธปไตยประสบความส าเรจและมเสถยรภาพเพราะใชระบบเศรษฐกจแบบทนนยม เชนในสหรฐอเมรกาและยโรปตะวนตกชวงหลงสงครามโลกครงท 2 ผทสมาทานแนวทางนเชอวาถาหากประเทศดอยพฒนาหนมาปรบใชระบบเศรษฐกจแบบทนนยม ในอนาคตกยอมจะพฒนากลายเปนประเทศทมประชาธปไตยและม เสถยรภาพ เศรษฐกจเจรญเตบโตมากขนไดเฉกเชนประเทศทพฒนาแลว กลาวอยางงายกคอ เปนการน าแนวคดเรองระบบเศรษฐกจแบบตลาดเสร (Free-market Economy) เขามายดโยงกบระบอบประชาธปไตย โดยเชอวาระบบตลาดเสรยอมจะท าใหเศรษฐกจเจรญเตบโตมากขน พรอมกนนนกจะชวยสงเสรมแนวคดทเรยกวาปจเจกชนนยมเสร (Liberal Individualism) ผลทตามมาคอสงคมเกดการเปลยนแปลงอยางรอบดาน ทงทางเศรษฐกจ สงคม การเมองและวฒนธรรม ซงท าใหทศนคตของประชาชนและสถาบนมความเกยวเนองกบระบอบประชาธปไตยมากขน แตถงกระนนกด สงทเกดขนจรงกบหลาย ๆ ประเทศขดกนกบขอสนนษฐานและทฤษฎขางตน การใชระบบเศรษฐกจแบบตลาดเสรไมจ าเปนตองสงผลหรอเกยวเนองใด ๆ กบประชาธปไตยเสมอไป ดงเชนกรณประเทศชลสมยรฐบาลเผดจการทหารนายพลเอากสโต ปโนเชต (Augusto Pinochet) ชวงระหวางป ค.ศ. 1973 – 1990 รฐบาลปโนเชตใชนโยบายเศรษฐกจแบบเสรนยมสดขว แตในเวลาเดยวกนกปกครองประเทศดวยระบอบเผดจการทหาร อยางไรกตามแนวคดจากทฤษฎการท าใหเปนสมยใหมและการยดโยงนโยบายเศรษฐกจแบบเสรนยมเขากบประชาธปไตยกยงคงอบอวลอยมาก สาเหตส าคญเปนเพราะชวงทรฐบาลทหารในลาตนอเมรกาเรมพากนลงจากอ านาจและเปดทางใหกบระบอบประชาธปไตย เปนชวงเดยวกนกบทรฐบาลในหลาย ๆ ประเทศประกาศปรบโฉมนโยบายเศรษฐกจใหเปนแบบเสรนยมและลดอ านาจรฐในระบบเศรษฐกจเพอแกไขวกฤตการณทางการเงนและหนสาธารณะทย าแยมาตงแตป ค.ศ. 1982 (Debt Crisis) นนเอง ในแงหนงเราตองยอมรบวาวกฤตการณทางการคลงและปญหาหนสาธารณะถอเปนตวเรงทท าใหรฐบาลเผดจการทหารตองยอมถอยลงจากอ านาจไวขน แตในอกแงกตองตระหนกไวดวยเชนกนวาวกฤตหนเปนแรงกดดนทท าใหรฐบาลพลเรอนทรบชวงตอจ าเปนตองปฏรปนโยบายเศรษฐกจเพอแกปญหาดงกลาว เชน ใชนโยบายท 188

Gary Prevost, and Harry E. Vanden, “Introduction,” in Gary Prevost, et al. (eds.), US National Security Concerns

in Latin America and the Caribbean: The Concept of Ungoverned Spaces and Failed States (New York: Palgrave

Macmillan, 2014).

72

รดเขมขดการคลงแนนขน ลดอ านาจและกจการของรฐ สงเสรมภาคเอกชน เนนระบบตลาดเสร เปนตน ดวยเหตผลนเองจงท าใหเราพอจะเขาใจไดวาเพราะเหตใดในชวงแรกนโยบายปฏรปเศรษฐกจแบบเสรนยมใหมจงไดรบการยอมรบและถกมองวาเปนสงทชวยสงเสรมประชาธปไตย นกการเมองบางคนในสหรฐอเมรกาถงกบเรยกปรากฎการณการกลบคนสระบอบประชาธปไตยพรอม ๆ กบการใชนโยบายเนนตลาดเสรในลาตนอเมรกาวาเปน “ประชาธปไตยโดยตลาด” (Market Democracy’) ดวยซ า แตถงอยางไรกตาม หลกฐานจากการศกษาหลาย ๆ ชนตงขอสงเกตวาการปฏรปเศรษฐกจใหเปนแบบเสรนยมมกขดกนกบการสรางระบอบประชาธปไตยใหเขมแขง นกวชาการจ านวนมากตงขอถกเถยงกนอยางกวางขวางวาผลสบเนองจากการปฏรปนโยบายเศรษฐกจใหเปนเสรนยมใหมสรางผลดหรอผลเสยทางสงคมและเศรษฐกจมากกวากน และโดยมากมกอธบายกนวาออกไปในทางลบมากกวา การศกษาบทบาทของปจจยทางเศรษฐกจภายในกระบวนการพฒนาประชาธปไตยไดรบความสนใจมากเปนพเศษในชวงทเศรษฐกจโลกประสบวกฤตหนกเมอป ค.ศ. 2008 – 2009 งานของ Diamond ชใหเหนวาประเทศทอยในกลมประชาธปไตยเกดใหม (Emerging Democracy) ฝาฝนวกฤตเศรษฐกจครงนนไปไดดพอสมควร ซงสาเหตสวนหนงท Diamond อธบายไวคอเพราะปญหาความลม ๆ ดอน ๆ ของสภาพเศรษฐกจอยางมากกแคสงผลใหรฐบาลทไดรบการเลอกตงเขามาภายใตระบอบประชาธปไตยชวงนนพายแพ ครงหนาประชาชนไมเลอกแลว ปญหาวกฤตเศรษฐกจไมไดสงผลใหระบอบประชาธปไตยทงหมดลมสลายดงในอดต189 อกสงหนงทมความส าคญไปไมนอยคอเรองความมเสถยรภาพทางการเมองและเสถยรภาพทางเศรษฐกจ แตความสมพนธระหวางสองสงนเปนเรองทซบซอนยง ในแงหนงงานศกษาวเคราะหหลายชนพบวาถาหากรฐบาลท างานไดไมเทากบทประชาชนหวงไว สภาพเศรษฐกจย าแย สงนกอาจเปนปจจยหนงทน าไปสวกฤตการณทางการเมองได แตปญหาคอขอมลทมในปจจบนยงไมสามารถชใหเหนอยางชดเจนไดวาระดบความพงพอใจของประชาชนตอระบอบประชาธปไตยสมพนธกนกบการเพมขนของ GDP ในลาตนอเมรกา ทมากไปกวานนคอระดบความพงพอใจของประชาชนตอ “ระบบเศรษฐกจทเนนตลาดเสร” กบระดบความพงพอใจตอรฐบาลทปรบใชนโยบายเศรษฐกจแบบเนนตลาดเสรอยางสดโตง มลกษณะยอนแยงกนดวย ขอมลของ Latinobarómetro ระบวามแค 4 ประเทศ (ปานามา ชล อารเจนตนา เอลซลวาดอร) เทานนทประชาชนจ านวนนอยกวาครงตอบวาตนสนบสนนระบบเศรษฐกจทเนนตลาดเสร แตใน 4 ประเทศนชวงนนไมมประเทศใดเลยทก าลงด าเนนการปรบใชนโยบายเศรษฐกจแบบเนนตลาดเสรอยางสดโตง ทนาสนใจอกประเดนหนงคอมประชาชนในชลจ านวนไมนอยทตอบแบบสอบถามของ Latinobarómetro วาตนสงสยในประสทธภาพของระบบเศรษฐกจแบบเนนตลาดเสร ทง ๆ ทชลเคยเปนประเทศทประสบความส าเรจมากทสดแหงหนงในการปรบใชนโยบายเศรษฐกจแบบเสรนยมใหม190

189

Larry Diamond, “The Impact of the Economic Crisis: Why Democracies Survive,” Journal of Democracy 22, no.

1 (2011): 17–30.

190 Latinobarómetro, 2013 Report (Santiago: Corporación Latinobarómetro, 2013).

73

ในรายงานของ UNDP ระบวาลาตนอเมรกามความโดดเดนมากเปนพเศษ เปนภมภาคก าลงพฒนาทประสบปญหาความยากจนและความเหลอมล าอยางสาหสมาเปนเวลานาน แตปจจบนก าลงเปลยนผานไปเปนภมภาคทเปนประชาธปไตยอยางเปนระบบมากขนเปนครงแรกในประวตศาสตร191 กระนนกด ดวยวาเรามกเหนประเทศทร ารวยและมก าลงทางเศรษฐกจมากกวามระบอบประชาธปไตยทมเสถยรภาพมากกวา โจทยส าคญทเราตองหาค าตอบกนตอไปคอ ปญหาความยากจนและความเหลอมล าสงผลตอการสรางประชาธปไตยใหเขมแขงมากนอยแคไหนอยางไร ซงสามารถแบงออกเปนหวขอตาง ๆ ดงตอไปน

การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ อตราการเจรญเตบโตของ GDP โดยรวมในภมภาคลาตนอเมรกาและแครบเบยนมลกษณะไมคงท แกวง

ไปมาอยเสมอ ในป ค.ศ. 2005 อตราการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจมคาเฉลยทงภมภาคอยทรอยละ 3.5 แตพอเขาป ค.ศ. 2014 ลดลงมาเหลอแคเพยงรอยละ 0.4 แสดงใหเหนวาเศรษฐกจของลาตนอเมรกาเปราะบางตอกระแสเศรษฐกจโลกเปนอยางมาก192 ลาตนอเมรกาในชวงปลายครสตทศวรรษท 1990 ประสบปญหาภาวะเศรษฐกจชะงกงน แตหลงจากนนเปนตนมาอตราการเจรญเตบโตของรายไดประชาชาตตอหว (GDP per capita) ในบางประเทศกเรมฟนขน กระทงในป ค.ศ. 2004 กพงขนมาอยในระดบทนาพงพอใจ ตอมาเมอเศรษฐกจโลกเจอวกฤตในป ค.ศ. 2010 ราคาสนคาสนคาโภคภณฑ (Commodities) ปรบตวต าลง รายไดประชาชาตตอหวจงกลบมามแนวโนมลดลงนบแตนนมาจนถงปจจบน อยางไรกตาม ถงแมวารายไดประชาชาตตอหวทเปนภาพรวมของภมภาคลาตนอเมรกาจะมลกษณะเปลยนแปลงไดงายไปตามความผนผวนของเศรษฐกจโลกในแตละชวง อนเปนสงทสะทอนใหเหนวาชวตและปากทองของผคนในภมภาคเปราะบางตอตวแปรจากภายนอกทไมสามารถควบคมได แตในเวลาเดยวกนเราตองไมลมวารายไดประชาชาตตอหวของแตละประเทศภายในภมภาคเองกแตกตางมากเชนกนเพราะแตละแหงตางกมแนวนโยบายดานเศรษฐศาสตรมหภาคและการเมองทซบซอนและไมเหมอนกน ตวอยางเชนในป ค.ศ. 2014 อตราการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของประเทศอยางอารเจนตนาและเวเนซเอลาลดดงลงเพราะทงสองประเทศมนโยบายเศรษฐกจทปดกนตวเองจากภายนอก ซ ายงมนโยบายหลาย ๆ ประการทท าใหเกดปญหาเงนเฟออก แตในทางกลบกน ประเทศสาธารณรฐโดมนกนและปานามาในปเดยวกนมอตราการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจทดกวามากเพราะด าเนนนโยบายทางเศรษฐกจตางไปจากประเทศกลมแรก

โจทยเรองความมนคงทางเศรษฐกจและการจะท าอยางไรใหเศรษฐกจเจรญกาวหนาตอไปไดในอนาคตถอเปนปจจยส าคญขอหนงทประชาชนในภมภาคลาตนอเมรกาใชประกอบการตดสนใจในการเลอกตงดงเชนในบรเวณอน ๆ ของโลก เราอาจกลาวไดวาการมระบอบประชาธปไตยทท างานไดอยางลนไหล มประสทธภาพ ยอมท าใหประชาชนสามารถใชสทธไดการตดสนใจเลอกนกการเมอง/พรรคการเมองในแบบท

191 UNDP, Democracy in Latin America: Towards a Citizens’ Democracy: Statistical Compendium (New York, and

Buenos Aires: United Nations Development Program, and Alfaguara, 2004b). 192 ECLAC/CEPAL, Social Panorama of Latin America 2015, Briefing Paper (Santiago: ECLAC, 2015b).

74

ตนตองการไดถาหากรสกวาสภาพบานเมองและชวตของตน ณ ปจจบนไมด การเลอกตงประธานาธบดในอารเจนตนาประจ าป ค.ศ. 2015 ถอเปนตวอยางลาสดทแสดงใหเหนถงขอสงเกตนไดเปนอยางด ตลอดระยะเวลา 12 ปกอนหนานนพรรคทไดขนเปนรฐบาลลวนแลวแตเปนฝายทมแนวคดประชานยมเอยงซายแบบเปรอนนสต (Peronism) ซ าแลวสภาพเศรษฐกจในชวงนนกย าแยเปนอยางมาก ประชาชนจงเลอกคนจากฝงอนทไมใชฝายเดมขนมาแทน ซงกคอเมารซโอ มากร (Mauricio Macri) ผแทนจากพรรคเอยงขวา193 ซงยงด ารงต าแหนงอยกระทงปจจบน กรณคลายกนอกอนหนงเกดขนในบราซลไมนานมาน สาเหตหนงทมการเดนขบวนประทวงตอตานรฐบาลและมความพยายามฟองใหขบประธานาธบดจลมา ฆสเซฟออกจากต าแหนงกเพราะสภาพเศรษฐกจบราซล ณ ขณะนนอยในชวงขาลงเปนอยางมากนนเอง194

ปญหาความยากจนและความเหลอมล า ถงแมวาปญหาความยากจนในลาตนอเมรกาจะอยในระดบทสงมาโดยตลอด แตตองยอมรบวา ในชวง

ไมกปมานสดสวนประชาชนทยากจนลดนอยลงอยางตอเนอง ทงฝายรฐของหลาย ๆ ประเทศเองกพยายามออกนโยบายเพอบรรเทาปญหาความยากจนและประสบความส าเรจในระดบภมภาคมากพอสมควร

แมการลดลงของระดบความยากจนในลาตนอเมรกาจะเปนเรองทนายนด แตตวเลขทคดเปนเปอรเซนตทเราเหนแทจรงแลวไมไดแปลวาปญหาความยากจนทเกดขนเปนวงจรมาโดยตลอดจะหายไปแลวแตอยางใด จ านวนผคนทใชชวตประวนอยต ากวาเสนความยากจน (Poverty Line) ยงคงมระดบสง ในรายงานของ ECLAC (2015d) ระบวาคาเฉลยของอตราความยากจน (Poverty) และความยากจนมาก ( Indigence) ประจ าป ค.ศ. 2014 อยทรอยละ 28.2 และรอยละ 11.8 ของจ านวนประชาชนทงหมดตามล าดบ เปนตวเลขเดยวกบป ค.ศ. 2013 ไมมการเปลยนแปลง รายงานฉบบดงกลาวประมาณการณไวดวยวาอตราความยากจนและความยากจนมากมแนวโนมจะเพมสงขนในป ค.ศ. 2015 ซงนนจะหมายถงวาประชาชนราว 175 ลานคนทงภมภาคเปน “ผยากจนทมรายไดต า” (Income Poor) และ 75 ลานคนจากจ านวนดงกลาวประสบปญหาความยากจนขนรนแรง (Extreme Poverty)195 นอกจากน ถงแมรฐบาลหลายประเทศจะพยายามออกนโยบายตาง ๆ เพอเขาแกไขปญหาความยากจนแลวกตาม แตปญหาความเหลอมล ากยงธ ารงอย ซ าแลวลาตนอเมรกาทกวนนกยงเปนภมภาคทมความเหลอมล าสงทสดในโลกอกดวย196 ปญหาความเหลอมล าจงยงท าหนาทเปนตวแปรส าคญในการเมองลาตนอเมรกาอยเชนเดม และไมใชแคปญหาความเหลอมล าทางเศรษฐกจทเราก าลงพดถง แตหมายรวมถงปญหา 193

Noam Lupu, “Latin America’s New Turbulence: The End of the Kirchner Era,” Journal of Democracy 27, no. 2 (2016): 35–49. 194 Marcus André Melo, “Latin America’s New Turbulence: Crisis and Integrity in Brazil,” Journal of Democracy,

27, no. 2 (2016): 50–65. 195 ECLAC/CEPAL, Statistical Yearbook for Latin America and the Caribbean, 2015 (Santiago: ECLAC, 2015a).

196 World Bank, “Overview, Latin America and Caribbean,” World Bank, 23 September 2016, online:

www.worldbank.org/en/region/lac/overview [accessed April 25, 2019].

75

ความเหลอมล าดานอน ๆ ในสงคมดวย197 สวนมากคามาตรฐานทใชวดปญหาความเหลอมล าคอคาสมประสทธจน (Gini Coefficient) ซงเปนอตราสวนทมคาระหวาง 0 และ 1 หากตวเลขยงต าจะแสดงถงการกระจายรายไดทเทาเทยมกนมากขน หากคานสงจะบงชถงการกระจายรายไดทเหลอมล ากนมากขน และหากสมประสทธจนทเทากบ 0 กจะหมายความวาการกระจายรายไดเทาเทยมกนอยางสมบรณ สวน 1 หมายถงความเหลอมล าอยางสมบรณ คาสมประสทธจนของประเทศเฮต โคลอมเบยและบราซลประจ าป ค.ศ. 2013 ชวาทงสามประเทศนมความเหลอมล าสงทสดในลาตนอเมรกา สวนประเทศทมความเหลอมล านอยทสดคออรกวย รายงานของ ECLAC กลาววาถงแมคาเฉลยความเหลอมล าของรายได ( Income Inequality) ในลาตนอเมรกามแนวโนมลดลงตงแตตนครสตทศวรรษท 2010 อยางมนยยะส าคญ แตความเหลอมล าทางดานอน ๆ กยงคงเปนปญหา อาท ความเหลอมล าในการไดรบการศกษา ในรายงานของ ECLAC ชใหเหนตวอยางความเหลอมล าขอหลงนวาในป ค.ศ. 2013 ประชาชนในลาตนอเมรกาทมอายระหวาง 20 – 24 ปและอยในกลมทมรายไดสงทสดส าเรจการศกษาระดบมธยมศกษามากถงรอยละ 80 ในขณะทกลมประชาชนซงชวงอายเดยวกนแตมรายไดต าทสดในกลม เรยนจบชนมธยมศกษาเพยงแครอยละ 34 เทานน198

ปญหาการวางงาน ปญหาขอหนงทการด าเนนนโยบายเศรษฐกจแบบเสรนยมแกไมไดคอเรองงานและปญหาการวางงาน

กลาวคอ การปรบมาใชระบบเศรษฐกจแบบตลาดเสรไมกอใหเกดงานในจ านวนทมากพอทจะท าใหอตราการวางงานและอตราความเหลอมล าลดลงได อนทจรงแลวปญหาการวางงานถอเปนสงทประชาชนจ านวนมากในลาตนอเมรกากงวลใจมากทสดเปนอนดบสองรองปญหาความไมปลอดภยในชวตประจ าวนเสยดวยซ า 199 แนวโนมและทศทางของตลาดแรงงานมความสมพนธเกยวโยงกบการขจดปญหาความยากจนอยางมน ยยะส าคญ หากรฐตองการลดปญหาความยากจนใหประสบความส าเรจ กยอมจ าเปนจะตองหาทางสรางใหมงานส าหรบประชาชนมากขน ทงน ตองไมลมวาอตราการจางงานจะมากขนหรอลดลงขนอยกบปจจยทเกดขนเปนวฏจกรอยางเชนความผนผวนของเศรษฐกจโลกดวย ดงนนถาเราพจารณาดอตราการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจตงแตป ค.ศ. 2011 หรอชวงหลงวกฤตการณทางการเงนเปนตนมาทมแนวโนมลดลง ยอมจะเหนไดวาความสามารถในการสรางงานทด มคณภาพของทงภมภาคกมทศทางดงลงเชนเดยวกนดวย แมวาอตราวางงานโดยเปดเผยในเมอง (Urban Open Unemployment Rate) ทวลาตนอเมรกาจะลดลงจากรอยละ 6.2 ในป ค.ศ. 2013 เหลอรอยละ 6.0 ในปตอมา แตเหตผลทอยเบองหลงของการลดลงกลบไมใชเพราะวามการสรางงานเพมมากขน หากแตเปนเพราะอตราการมสวนรวมในก าลงแรงงาน (Labor Force Participation Rate -- หมายถงจ านวนผทมงานท าและผทก าลงหางานท า) ลดลงเปนอยางมากเสยตางหาก ปรากฎการณ

197

Paul Gootenberg, and Luis Reygadas (eds.), Indelible Inequalities in Latin America: Insights from History,

Politics and Culture (Durham: Duke University Press, 2010). 198

ECLAC/CEPAL, Social Panorama of Latin America 2015, Briefing Paper (Santiago: ECLAC, 2015b).

199 Latinobarómetro, 2013 Report (Santiago: Corporación Latinobarómetro, 2013).

76

เชนนสะทอนใหเหนวาตลาดแรงงานในลาตนอเมรกาเรมปรบตวเชองชาลง200 ปญหาการวางงานของแรงงานวยหนมสาวกถอเปนปญหาทนากงวลใจมากเปนพเศษไมนอยไปกวาดานอน ๆ เชนกน ผลการศกษาพบวาแรงงานวยหนมสาวอายระหวาง 18 – 29 ป ทก ๆ 1 ใน 4 คนไมไดเรยนหรอท างานใด ๆ เลย หลายครงการวางงานของแรงงานวยรนเปนสาเหตทท าใหเกดการเดนขบวนประทวงดวยซ า

รายงานของ UNDP ชใหเหนวาคณภาพของงานโดยทวไปในลาตนอเมรกาลดลงตงแตชวงครสตทศวรรษท 1990 เปนตนมา201 ซ าแลวผคนอกจ านวนมากในปจจบนกท างานอยในเศรษฐกจนอกระบบ (Informal Sector) โดยไมไดรบการคมครองจากสวสดการแรงงานของรฐอยางเชนประกนสงคมหรอสทธแรงงานอน ๆ แตอยางใด สดสวนของแรงงานรบจาง (Wage Workers) ในลาตนอเมรกา (ไมรวมแรงงานท างานบาน) อยทรอยละ 65.7 ของประชากรในภมภาคทงหมดทมงานท า แตสงทเกดขนคอเกอบรอยละ 20 ของแรงงานรบจางอยนอกระบบ ไมกไมมประกนสงคมรองรบใด ๆ202

แตถงปญหาความยากจน ความเหลอมล าและการวางงานจะยงธ ารงอย ประชาชนจ านวนไมนอยตงแตชวงกลางครสตทศวรรษท 2000 ขนมารสกวาตนมความมนคงทางเศรษฐกจมากขน ขอมลของ Latinobarómetro บงชวาตงแตป ค.ศ. 1996 เปนตนมาผคนในลาตนอเมรการสกวาสภาพเศรษฐกจโดยรวมมพฒนาการไปในทางทดขน ทงในระดบประเทศและระดบบคคล อกทงยงรสกวาการกระจายรายไดสงคมมความเปนธรรมมากขนดวย ผลการส ารวจความรสกของประชาชนตอความเหลอมล าดานรายไดทจดท าโดย Latinobarómetro เมอป ค.ศ. 2013 แสดงใหเหนเปนครงแรกตงแตมการท าการส ารวจเมอป ค.ศ. 2001 วาผคนในลาตนอเมรกาจ านวนมากถงรอยละ 25 ตอบวาตนรสกวาการกระจายรายได “มความเปนธรรม”203

อยางไรกตาม การทปญหาความยากจนและความเหลอมล าในลาตนอเมรกายงคงอยในระดบสงท าให

เราตองตงค าถามตอไปวาการพฒนาเศรษฐกจสมพนธกนกบประชาธปไตยหรอไมอยางไร ทส าคญคอปญหาเหลานเปนหลกฐานเชงประจกษทท าใหนกวชาการหลายคนไมเหนดวยกบ “ทฤษฎการท าใหเปนสมยใหม” ในหลาย ๆ มต ขอโตแยงทพยายามชใหเหนวาทฤษฎนไมเปนจรงเสมอไปคอเรองปจจยทางเศรษฐกจทเชอว าจะชวยใหระบอบประชาธปไตยธ ารงอยได ฝายนกวชาการทไมเหนดวยกบทฤษฎการท าใหเปนสมยใหมชวาในลาตนอเมรกาโดยทวไปแลวไมพบวาพฒนาการทางเศรษฐกจอยในสภาพทดพอทจะสรางใหประชาธปไตยเขมแขงได ดงนนปญหาความยากจนและความเหลอมล าจงจะยงเปนอปสรรคส าคญตอการสรางประชาธปไตยเฉกเชนเดม แนวคดเชนนมทมาจากทฤษฎประชาธปไตยแบบเสรนยม ซงอธบายวาภายใตระบบประชาธปไตย 200 ECLAC/ILO, Employment Situation in Latin America and the Caribbean, May 2015, no. 12 (Santiago: EECLAC/International Labour Organization (ILO), 2015).

201 UNDP, Democracy in Latin America: Towards a Citizens’ Democracy: Statistical Compendium (New York, and

Buenos Aires: United Nations Development Program, and Alfaguara, 2004b). 202 ECLAC/ILO, Employment Situation in Latin America and the Caribbean, May 2015, no. 12 (Santiago: EECLAC/International Labour Organization (ILO), 2015). 203

Latinobarómetro, 2013 Report (Santiago: Corporación Latinobarómetro, 2013).

77

แบบเสรนยมยอมจะมความยอนแยง ในแงหนงระบบการเมองนท าใหประชาชนทกคนมสทธทางการเมองทเทาเทยมกน แตอกแงหนงสงคมยอมจะมความเหลอมล าทางเศรษฐกจอยางถงทสด งานของ Oxhorn and Ducatenzeiler เปนชนหนงทตงค าถามวาแทจรงแลวการด าเนนนโยบายเศรษฐกจแบบเสรนยมเปนเรองเดยวกนกบการสรางสงคมใหเปนประชาธปไตยหรอไม204 นกวชาการคนอน ๆ ทมความเหนไปในทศทางเดยวกนอธบายวาความเหลอมล าทางเศรษฐกจเปนสงเขาไปบดท าลายความเทาเทยมกนทางการเมอง และถาหากประชาธปไตยในฐานะทเปนระบอบการปกครองตองการรกษาไวซงการยอมรบจากประชาชน ระบอบนน ๆ กยอมตองกระจายผลประโยชนและก าไรทไดมาจากการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจใหครอบคลมถงประชาชนสวนมากของประเทศดวย Holzner อธบายถงประเดนนไวในงานของเขาโดยยกเมกซโกมาเปนกรณตวอยาง ขอสรปท Holzner เสนอไวคอการปรบใชสงทเรยกวา “ประชาธปไตยโดยตลาด” อยางเปนระบบและลมลกลงถงระดบสถาบน กอใหเกดระบบการเมองทไมสงเสรมการมสวนรวมทางการเมองของคนจนเพราะคนจนมโอกาสเขาถงนกการเมองไดนอย205 ในงานของ Fukuyama มการศกษาขอถกเถยงของทงฝายเสรนยมและฝายตอตานเสรนยมในประเดนเรองความสมพนธระหวางประชาธปไตยกบความเทาเทยมกนในสงคม Fukuyama ตงโจทยไวในขอศกษานนเชนกนวาสงใดเปนขอนาวตกกงวลตอระบอบประชาธปไตยมากกวากน ระหวางตวปญหาความเหลอมล าเอง หรอวธการ/แนวนโยบายตาง ๆ ทถกน ามาใชแกปญหาความเหลอมล าแตกลบสงผลขางเคยงทท าใหปญหาทางการเมองและเศรษฐกจย าแยลงมากกวาเดม206

ปจจบนมความรบรกนเปนวงกวางมากขนวาการลดปญหาความเหลอมล ากบการพฒนาประชาธปไตย

ใหเขมแขงอยางแทจรงเปนสองสงเกยวเนองสมพนธกน รายงานของ UNDP กลาววาการจะคดถงเรองประชาธปไตยโดยไมค านงถงปจจยและประเดนทางดานเศรษฐกจเลยเปนวธการคดทผดทผดทาง และในเวลาเดยวกนการจะพาประเทศเดนไปขางหนาโดยยดหลกเสรภาพทางการเมองและเศรษฐกจเปนส าคญทง ๆ ทปญหาความยากจนและความเหลอมล ายงเปนชนกตดหลงอยกยอมไมมทางทจะท าใหประชาธปไตยเขมแขงหรอเศรษฐกจเจรญกาวหนาอยางแทจรงไปไดเชนกน207 บราซลเปนตวอยางทชดทสดประเทศหนงในประเดนน การออกมาเคลอนไหวและรวมตวกนประทวงรฐบาลตงแตป ค.ศ. 2013 จนถงปจจบนลวนแลวแตมสาเหตหลก ๆ คอสภาพชวตประชาชนย าแย ตองการใหรฐเขามาจดการปรบปรงแกไข Almeida (2016) อธบายวา

204 Philip Oxhorn, and Graciela Ducatenzeiler, “Economic Reform and Democratization in Latin America,” in

Philip Oxhorn, and Graciela Ducatenzeiler (eds.), What Kind of Democracy? What Kind of Market? (University

Park: Pennsylvania State University Press, 1998).

205 Claudio A. Holzner, Poverty of Democracy: The Institutional Roots of Political Participation in Mexico (Pittsburgh: University of Pittsburgh Press, 2010). 206

Francis Fukuyama, “Poverty, Inequality, and Democracy: Dealing with Inequality,” Journal of Democracy 22,

no. 3 (2011): 79–89. 207 UNDP, Democracy in Latin America: Towards a Citizens’ Democracy: Statistical Compendium (New York, and

Buenos Aires: United Nations Development Program, and Alfaguara, 2004b).

78

ปญหาความตงเครยดทางการเมองในบราซล ณ ปจจบนเปนผลสบเนองมาจากการทประชาชนลกขนมาปฏเสธไมยอมทนตอปญหาความเหลอมล าดงเชนในอดตอกตอไป208

ความลงทาย จะเหนไดวามการตความประชาธปไตยไดหลายรปแบบ แตเนอหาส าคญในบทนพยายามทจะอธบายถง

การตความทมความส าคญตอการศกษากระบวนการพฒนาประชาธปไตยในลาตนอเมรกา อยางไรกตามเปนทยอมรบกนวาวฒนธรรมและแนวคดประชาธปไตยไดแพรขยายในลาตนอเมรกานบตงแตปลายครสตทศวรรษท 1970 แตกยงมความหลากหลายในทางปฏบต มตงแตรปแบบการปกครองทเปลยนผานจากระบอบเผดจการไปสประชาธปไตย หรอแบบทมการพฒนาประชาธปไตยใหเขมแขงขน แนวทางการศกษาเรองการเปลยนผานไปสประชาธปไตยนนไดแนวความคดมาจากการศกษาเรองการเมองการปกครองเปรยบเทยบของ Rustow ซงปฏเสธแนวความคดทวาจะตองมขนตอนทจ าเพาะเชนระบอบการเมอง เศรษฐกจหรอสงคมในลกษณะใดลกษณะหนงกอนถงจะกอใหเกดการเปลยนแปลงไปสประชาธปไตย ดวยแนวความคดของ Rustow สงผลใหการศกษาเรองการเปลยนผานไปสประชาธปไตยหลดพนจากขอจ ากดทเนนย าวาประชาธปไตยจะเกดขนไดเมอมประเทศพฒนาไปสการเปนอตสาหกรรมแลวเทานน การเปลยนผานนนเปนกระบวนการทไมเสถยร มการผนแปรไดอยตลอดเวลา เมอเกดการเปลยนผานแลวนกวชาการบางสวนกจะใหความสนใจในประเดนการสรางความเขมแขงใหระบอบประชาธปไตยซงกมนกวชาการจ านวนไมนอยทเหนตางออกไป มความพยายามในการสรางดชนชวดประชาธปไตยอยางหลากหลายในลาตนอเมรกา นอกจากนประเดนเรองสทธของพลเมองในมตตาง ๆ ไมวาจะเปนการเมอง สงคม กฎหมายหรอสงแวดลอมยงมความส าคญตอคณภาพของประชาธปไตยในลาตนอเมรกาอกดวย

อปสรรคทางการเมองและเศรษฐกจของลาตนอเมรกานานานบประการเปนสงทฉดรงคณภาพของประชาธปไตยภายในภมภาคมาโดยตลอด ซ ายงขวางกนมใหประชาธปไตยพฒนาตวจนเขมแขงและมประสทธภาพดวย ปญหาประการแรกคอการขาดความชดเจนวาอ านาจอยางเปนทางการตามกฎหมายของประธานาธบดมขอบเขตถงระดบใด สงนเองทสงผลท าใหฝายบรหารและฝายนตบญญตท างานขดกนอยบอยครง ประการทสองเปนเรองการขาดความเชอมนในระบบพรรคการเมองและการเมองแบบตวแทนในหมประชาชน ซงท าใหเหลาพรรคการเมองหมดความสามารถในการท าหนาทเปนผแทนและผปกปองความตองการและผลประโยชนของประชาชน ปญหาประการนท าใหเกดเงอนไขทอาจเปดทางใหนกการเมองแบบประชานยมกาวขนมาสอ านาจไดโดยไมจ าเปนตองผานสภาบนทางการเมองในระบบเขามา อปสรรคขอทสามคอลาตนอเมรกามสถาบนฝายความยตธรรมทออนแอมาก ถงแมกองทพจะไมถอวาเปนสถาบนทเป นภยคกคามตอระบอบประชาธปไตยโดยตรง ณ ปจจบนแลวกตาม แตประเดนเรองความสมพนธระหวางฝายพลเรอนกบฝายทหารกยงถอวาเปนปจจยขอส าคญในการสรางประชาธปไตยในลาตนอเมรกาใหเขมแขงอยด สวน

208 Wellington Almeida, “Inequality and Democracy: Is it Possible? The Case of Brazil,” paper presented to the

panel ‘Consolidation of Democracy in a World of Inequality’ at the 24th World Congress of Political Science,

Poznan, Poland, 23-28 July 2016.

79

อปสรรคขอสดทายเกยวเนองกบมตดานเศรษฐกจวาสมพนธกนกบการพฒนาประชาธปไตยใหเขมแขงหรอไมอยางไร ประชาธปไตยไมไดขจดปญหาความยากจนและความเหลอมล าในลาตนอเมรกาทอยในระดบสงจนหมดสนไปแตอยางใด แตกตองยอมรบเชนกนวาประชาธปไตยชวยท าใหปญหาดงกลาวทเลาลง และอาจท าใหประชาชนตงค าถามวาการปกครองดวยระบอบประชาธปไตยมคณคาส าหรบพวกเขามากนอยเพยงใด

กจกรรมท 14.3.2

กรณาอธบายปญหาความยากจนและความเหลอมล าในลาตนอเมรกา

แนวตอบกจกรรมท 14.3.2

ถงแมวาปญหาความยากจนในลาตนอเมรกาจะอยในระดบทสงมาโดยตลอด แตตองยอมรบวาในชวงไมกปมานสดสวนประชาชนทยากจนลดนอยลงอยางตอเนอง ทงฝายรฐของหลาย ๆ ประเทศเองกพยายามออกนโยบายเพอบรรเทาปญหาความยากจนและประสบความส าเรจในระดบภมภาคมากพอสมควร

แมการลดลงของระดบความยากจนในลาตนอเมรกาจะเปนเรองทนายนด แตตวเลขทคดเปนเปอรเซนตทเราเหนแทจรงแลวไมไดแปลวาปญหาความยากจนทเกดขนเปนวงจรมาโดยตลอดจะหายไปแลวแตอยางใด จ านวนผคนทใชชวตประวนอยต ากวาเสนความยากจน (Poverty Line) ยงคงมระดบสง ในรายงานของ ECLAC (2015d) ระบวาคาเฉลยของอตราความยากจน (Poverty) และความยากจนมาก ( Indigence) ประจ าป ค.ศ. 2014 อยทรอยละ 28.2 และรอยละ 11.8 ของจ านวนประชาชนทงหมดตามล าดบ เปนตวเลขเดยวกบป ค.ศ. 2013 ไมมการเปลยนแปลง รายงานฉบบดงกลาวประมาณการณไวดวยวาอตราความยากจนและความยากจนมากมแนวโนมจะเพมสงขนในป ค.ศ. 2015 ซงนนจะหมายถงวาประชาชนราว 175 ลานคนทงภมภาคเปน “ผยากจนทมรายไดต า” (Income Poor) และ 75 ลานคนจากจ านวนดงกลาวประสบปญหาความยากจนขนรนแรง (Extreme Poverty)

80

บรรณานกรม

Abente Brun, Diego. “Introduction.” in Larry Diamond, Marc F. Plattner, and Diego Abente Brun ( eds. ) , Latin America’ s Struggle for Democracy. Baltimore: The Johns Hopkins University Press/NED, 2008.

Agüero, Felipe. “Conflicting Assessments of Democratization: Exploring the Fault Lines. ” in Felipe Agüero, and Jeffrey Stark (eds.), Fault Lines of Democracy in Post-Transition Latin America. Coral Gables, Florida: North-South Center Press, 1998.

Alder, Dan. “Honduras Ex-Police Command Implicated in Drug Czar’s Murder.” InSight Crime, online: www. insightcrime. org/ news- analysis/ honduras- ex- police- command-implicated-in-drug-czar-murder [accessed April 12, 2019].

Almeida, Wellington. “ Inequality and Democracy: Is it Possible? The Case of Brazil. ” paper presented to the panel ‘Consolidation of Democracy in a World of Inequality’ at the 24th World Congress of Political Science, Poznan, Poland, 23-28 July 2016.

Amnesty International. “ Brazil: ‘ They Come In Shooting’ . Policing Socially Excluded Communities.” London: Amnesty International, 2005.

Amnesty International. Amnesty International Report 2009: The State of the World’s Human Rights. London: Amnesty International, 2009.

Amnesty International. Amnesty International Report 2015/ 16: The State of the World’ s Human Rights. London: Amnesty International, 2016.

Arias, Enrique Desmond, and Daniel M. Goldstein (eds.). Violent Democracies in Latin America. Durham: Duke University Press, 2010.

August, Arnold. Cuba and its Neighbours: Democracy in Motion. London: Zed, 2013.

Avritzer, Leonardo. Participatory Institutions in Democratic Brazil. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, and Woodrow Wilson Center Press, 2009.

Barany, Zoltan. The Soldier and the Changing State: Building Democratic Armies in Africa, Asia, Europe, and the Americas. Princeton: Princeton University Press, 2012.

Bermeo, Nancy. “On Democratic Backsliding.” Journal of Democracy 27, no. 1 (2016): 5-19.

81

Blake, Charles H., and Stephen D. Morris (eds.). Corruption and Democracy in Latin America. Pittsburgh: University of Pittsburgh Press, 2009.

Boas, Taylor C. “Voting for Democracy: Campaign Effects in Chile’ s Democratic Transition. ” Latin American Politics and Society 57, no. 2 (2015): 67-90.

BTI (Bertelsmann Transformation Index) . “ Status Index: Political Transformation. ” Online: www.bti-project.org/en/index/status-index [accessed September 30, 2018].

Bulmer-Thomas, Victor, and James Dunkerley. “Conclusions.” in Victor Bulmer-Thomas, and James Dunkerley (eds.), The United States and Latin America: The New Agenda. London: ILAS, and Harvard: David Rockefeller Center for Latin American Studies, 1999.

Burron, Neil A. The New Democracy Wars: The Politics of North American Democracy Promotion in the Americas. Farnham: Ashgate, 2012.

Burton, Michael, Richard Gunther, and John Higley. “ Introduction: Elite Transformations and Democratic Regimes.” in John Higley, and Richard Gunther (eds.), Elites and Democratic Consolidation in Latin America and Southern Europe. Cambridge: Cambridge University Press, 1992.

Cammack, Paul. Capitalism and Democracy in the Third World: The Doctrine for Political Development. London: Leicester University Press, and Cassell, 1997.

Canache, Damarys. “ The Meanings of Democracy in Venezuela: Citizen Perceptions and Structural Change.” Latin American Politics and Society 54, no. 3 (2012): 95-122.

Cardenas, Sonia. Human Rights in Latin America: A Politics of Terror and Hope. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2010.

Carlin, Ryan E. , Gregory J. Love, and Cecilia Martínez- Gallardo. “ Security, Clarity of Responsibility, and Presidential Approval.” Comparative Political Studies 48, no. 4 (2015), 438–463.

Carothers, Thomas. “The End of the Transition Paradigm. ” Journal of Democracy 13, no. 1 (2002): 5-21.

Casar, María Amparo. México: Anatomía de la Corrupción. Mexico City: CIDE/IMCO, 2015.

82

Chalmers, Patrick. “The People Trying to Save Democracy from Itself.” Guardian, 2 July 2016, online: www.theguardian.com/world/2016/jul/02/democracy-tarnished-brand-desperate-need-reinvention [accessed September 14, 2018]

Colburn, Forrest D. , and Arturo Cruz S. “Personalism and Populism in Nicaragua.” Journal of Democracy 23, no. 2 (2012): 104–118.

Conaghan, Catherine M. “Ecuador: Corea’s Plebiscitary Presidency.” in Larry Diamond, Marc F. Plattner, and Diego Abente Brun (eds. ) . Latin America’ s Struggle for Democracy. Baltimore: The Johns Hopkins University Press/NED, 2008.

Cooley, Alexander. “Authoritarianism Goes Global: Countering Democratic Norms.” Journal of Democracy 26, no. 3 (2015): 49-63.

Corrales, Javier. “The Authoritarian Resurgence: Autocratic Legalism in Venezuela.” Journal of Democracy 22, no. 1 (2015): 37-51.

Corrales, Javier, and Michael Penfold. “Manipulating Term Limits in Latin America.” Journal of Democracy 25, no. 4 (2014): 157–168.

Crinis Project. The Crinis Project: Money in Politics – Everyone’s Concern. Berlin: Transparency International/The Carter Center, 2007.

Dagnino, Evelina. “Meaning of Citizenship in Latin America.” IDS Working Paper no. 258. Brighton, Institute of Development Studies, University of Sussex, 2005.

Dahl, Robert A. Polyarchy: Participation and Opposition. New Heaven: Yale University Press, 1971.

Dargent, Eduardo. Technocracy and Democracy in Latin America: The Experts Running Government. New York: Cambridge University Press, 2015.

Demmers, Jolle, Alex E. Fernández Jilberto, and Barbara Hogenboom ( eds. ) . Miraculous Metamorphoses: The Neoliberalization of Latin American Populism. London: Zed Books, 2001.

Diamint, Rut. “A New Militarism in Latin America.” Journal of Democracy 26, no. 4 (2015): 155-168.

83

Diamond, Larry. Developing Democracy: Toward Consolidation. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 1999.

Diamond, Larry. “The Impact of the Economic Crisis: Why Democracies Survive. ” Journal of Democracy 22, no. 1 (2011): 17–30.

Diamond, Larry. “Facing Up to the Democratic Recession. ” Journal of Democracy 26, no. 1 (2015): 141-155.

Diamond, Larry, and Leonardo Morlino, (eds.). Assessing the Quality of Democracy. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2005.

Diamond, Larry, and Marc F. Plattner (eds. ) . Democracy in Decline? Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2015.

Diamond, Larry, Marc C. Plattner, and Christopher Walker (eds.). Authoritarianism Goes Global: The Challenge to Democracy. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2016.

Dobson, Andrew, and Derek Bell (eds.). Environmental Citizenship. Cambridge: MIT Press, 2006.

Dowbor, Monika, and Peter P. Houtzager. “The Role of Professionals in Policy Reform: Cases from the City Level, São Paulo.” Latin American Politics and Society 56, no. 3 (2014): 141–162.

ECLAC/CEPAL. Statistical Yearbook for Latin America and the Caribbean, 2015. Santiago: ECLAC, 2015a.

ECLAC/CEPAL. Social Panorama of Latin America 2015, Briefing Paper. Santiago: ECLAC, 2015b.

ECLAC/ ILO. Employment Situation in Latin America and the Caribbean, May 2015, No. 12. Santiago: EECLAC/International Labour Organization (ILO), 2015.

Edwards, Margaret E. “Understanding Presidential Failure in South America,” Latin American Politics and Society 57, no. 2 (2015): 111–131.

EIU (Economist Intelligence Unit). Index of Democracy 2008. London: EIU, 2008.

EIU (Economist Intelligence Unit) . Democracy Index 2015: Democracy in an Age of Anxiety. London: EIU, 2016.

84

Faguet, Jean-Paul, Ashley M. Fox, and Caroline Pöschl. “Decentralizing for a Deeper, More Supple Democracy.” Journal of Democracy 26, no. 4 (2015): 60–74.

Flores- Macías, Gustavo. “ Mexico’ s 2012 Elections: The Return of the PRI. ” Journal of Democracy 24, no. 1 (2013): 128-141.

Forment, Carlos A. Democracy in Latin America 1760-1900. Volume I, Civic Selfhood and Public Life in Mexico and Peru. Chicago: The University of Chicago Press, 2003.

Foweraker, Joe, Todd Landman, and Neil Harvey. Governing Latin America. Cambridge: Polity Press, 2003.

Freedom House. Country Reports. Washington DC: Freedom House, 2002.

Freedom House. Freedom in the World 2016. Washington DC: Freedom House. Online: https: / / freedomhouse. org/ sites/ default/ files/ FH_FITW_Report_2016. pdf [ accessed October 14, 2018].

Fukuyama, Francis. “Poverty, Inequality, and Democracy: Dealing with Inequality.” Journal of Democracy 22, no. 3 (2011): 79–89.

Fukuyama, Francis. “Why Is Democracy Performing So Poorly?” Journal of Democracy 26, no. 1 (2015): 11-20.

Fukuyama, Francis et al. “Reconsidering the ‘Transition Paradigm’.” Journal of Democracy 25, no. 1 (2014): 86-100.

Gill, Graeme. The Dynamics of Democratization: Elites, Civil Society and the Transition Process. Basingstoke: Macmillan, 2000.

Golinger, Eva. “The Dirty Hand of the National Endowment for Democracy in Venezuela. ” Counterpunch, 25 April 2014, online: www. counterpunch. org/2014/04/25/ the-dirty-hand-of-the-national-endowment-for-democracy-in-venezuela [accessed September 20, 2018].

González, Francisco E. Creative Destruction? Economic Crises and Democracy in Latin America. Baltimore: John Hopkins University Press, 2012.

González, Luis E. “Political Crises and Democracy in Latin America Since the End of Cold War Era.” Kellogg Institute for International Studies, Working Paper no. 353 (2008).

85

Gootenburg, Paul, and Luis Reygadas (eds. ) . Indelible Inequalities in Latin America: Insights from History, Politics and Culture. Durham: Duke University Press, 2010.

Gratius, Susanne. “Europe and Latin America: In Need of a New Paradigm.” Working Paper no. 116. Madrid: Fundación para las Relaciones Internacionales y el Diálogo Exterior, 2013.

Haggard, Stephan, and Robert R. Kaufman. Development, Democracy, and Welfare States: Latin America, East Asia, and Eastern Europe. Princeton: Princeton University Press, 2008.

Hagopian, Frances. “Democracy and Political Representation in Latin America in the 1990s: Pause, Reorganization, or Decline?,” in Felipe Agüero, and Jeffrey Stark (eds.), Fault Lines of Democracy in Post-Transition Latin America. Coral Gables: North- South Center Press, 1998.

Hartlyn, Jonathan, and Arturo Valenzuela. “Democracy in Latin America Since 1930,” in Leslie Bethell (ed.), The Cambridge History of Latin America, vol. VI, part 2: Politics and Society. Cambridge: Cambridge University Press, 1994.

Hawkins, Kirk A. “Who Mobilizes? Participatory Democracy in Chávez’s Bolivarian Revolution.” Latin American Politics and Society 52, no. 3 (2010): 31-66.

Hite, Katherine, and Mark Ungar (eds. ) . Sustaining Human Rights in the Twenty-First Century: Strategies from Latin America. Washington DC: Woodrow Wilson Center Press, and The Johns Hopkins University Press.

Hochstetler, Kathryn, and Margaret E. Edwards. “Failed Presidencies: Identifying and Explaining a South American Anomaly. ” Journal of Politics in Latin America 1, no. 2 (2009) : 31–57.

Holzner, Claudio A. Poverty of Democracy: The Institutional Roots of Political Participation in Mexico. Pittsburgh: University of Pittsburgh Press, 2010.

Hunter, Wendy. “Civil–Military Relations in Argentina, Brazil, and Chile: Present Trends, Future Prospects,” in Felipe Agüero, and Jeffrey Stark (eds.), Fault Lines of Democracy in Post-Transition Latin America (Coral Gables, Florida: North- South Center Press, 1998).

86

Huntington, Samuel. The Third Wave: Democratization in the Late Twentieth Century. Norman: University of Oklahoma Press, 1991.

IDD- Lat. “ Indice de Desarrollo Democrático de América Latina 2015: Informe Regional. ” Montevideo: Fundación Konrad Adenauer/Politat. com, Online: www. idd- lat.org/2015 [accessed October 2, 2018].

IDEA. “Databases, Voter Turnout.” Online: www.idea.int/vt [accessed September 28, 2018].

IDEA. The Quality of Democracies on Latin America. Stockholm: IDEA, 2016.

IEP. Global Peace Index 2015. Sydney: Institute for Economics and Peace (IEP), 2015.

Inácio, Magna. “Collapse of Brazilian Coalitional Presidentialism? Presidential Power: Presidents and Presidential Politics Around the World. ” Online: http: / / presidential-power.com/?p=4911 [accessed March 25, 2562].

InSight Crime, online: www. insightcrime.org/news-analysis/ insight-crime-homicide-round-up-2015-latin-america-caribbean [accessed April 10, 2019].

Isaacs, Anita. “Trouble in Central America: Guatemala on the Brink. ” Journal of Democracy 21, no. 2 (2010): 108-122.

Jaskoski, Maiah. Military Politics and Democracy in the Andes. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2013.

Kaufmann, Daniel, Aart Kraay, and Massimo Mastruzzi. Governance Matters VIII: Aggregate and Individual Governance Indicators, 1996- 2008. Policy Research Working Paper 4978. Washington D.C.: World Bank Development Research Group, 2009.

Kinosian, Sarah. “Militarised Public Security in Latin America in Venezuela.” Sustainable Security, 12 November 2013, online: https://sustainablesecurity.org/2013/11/12/militarisation-of-public-security-in-venezuela/ [accessed April 25, 2019].

Knight, Alan. “Populism and Neo-Populism in Latin America, Especially Mexico. ” Journal of Latin American Studies 30, no. 2 (1998): 223–248.

Latinobarómetro. Informe 2008. Santiago: Corporación Latinobarómetro, 2008.

Latinobarómetro. 2013 Report. Santiago: Corporación Latinobarómetro, 2013.

87

Latinobarómetro. “Análisis Online,” database, 2015, online: www.latinobarometro.org/latOnline.jsp [accessed April 1, 2019].

Latta, Alex, and Hannah Wittman ( eds. ) . Environment and Citizenship in Latin America: Natures, Subjects and Struggles. New York: Berghahn, 2012.

Legler, Thomas, Sharon F. Lean, and Dexter S. Boniface (eds. ) . Promoting Democracy in the Americas. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2007.

Levitsky, Steven, and Lucan A. Way. Competitive Authoritarianism: Hybrid Regimes After the Cold War. Cambridge: Cambridge University Press, 2011.

Levitsky, Steven, and Lucan A. Way. “ The Myth of Democratic Recession. ” Journal of Democracy 26, no. 1 (2015): 45-58.

Lievesley, Geraldine, and Steve Ludlam. “Introduction: A Pink Tide?.” in Geraldine Lievesley, and Steve Ludlam ( eds. ) , Reclaiming Latin America: Experiments in Radical Social Democracy. London: Zed Books, 2009.

Lijphart, Arend. “Constitutional Choices for New Democracies.” in Larry Diamond, and Marc F. Plattner (eds. ) , The Global Resurgence of Democracy. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 1993.

Lindberg, Staffan I. Democratization by Elections: A New Mode of Transition. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009.

Linz, Juan, and Alfred Stepan (eds. ) . Problems of Democratic Transition and Consolidation: Southern Europe, South America, and Post-Communist Europe. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 1996.

Linz, Juan J. “Presidential or Parliamentary Democracy: Does it Make a Difference?,” in Juan J. Linz, and Arturo Valenzuela, (eds.), The Failure of Presidential Democracy, The Case of Latin America. Volume 2. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 1994.

Livingstone, Grace. America’ s Backyard: The United States and Latin America from the Monroe Doctrine to the War on Terror. London: Zed Books, 2009.

Loveman, Brian. “Protected Democracies” and Military Guardianship: Political Transitions in Latin America 1978–1993.” Journal of Interamerican Studies and World Affairs 36, no. 2 (1994): 105–189.

88

Luna, Juan Pablo. Segmented Representation: Political Party Strategies in Unequal Democracies. New York: Oxford University Press, 2014.

Lupu, Noam. “Latin America’ s New Turbulence: The End of the Kirchner Era. ” Journal of Democracy 27, no. 2 (2016): 35–49.

McNulty, Stephanie L. “ Participatory Democracy? Exploring Peru’ s Efforts to Engage Civil Society in Local Governance.” Latin American Politics and Society 55, no. 3 (2013): 69-92.

Mainwaring, Scott. “The Crisis of Representation in the Andes. ” in Larry Diamond, Marc F. Plattner, and Diego Abente Brun, (eds. ) , Latin America’ s Struggle for Democracy. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2008.

Mainwaring, Scott, and Timothy Scully. “Introduction: Party Systems in Latin America.” in Scott Mainwaring, and Timothy Scully, ( eds. ) . Building Democratic Institutions: Party Systems in Latin America Stanford: Stanford University Press, 1995.

Mainwaring, Scott, and Matthew Søberg Shugart. “ Juan Linz, Presidentialism and Democracy: A Critical Appraisal.” Comparative Politics 29, no. 4 (1997): 449–471.

Mainwaring, Scott, and Aníbal Pérez- Liñan. “ Lessons from Latin America. ” Journal of Democracy 24, no. 2 (2013): 123-137.

Mainwaring, Scott, and Aníbal Pérez- Liñan. “Cross-Currents in Latin America. ” Journal of Democracy 26, no. 1 (2015): 114-127.

Mainwaring, Scott, and Timothy R. Scully (eds. ) , Democratic Governance in Latin America. Stanford: Stanford University Press, 2009.

Mares, David R., and Rafael Martínez (eds.). Debating Civil–Military Relations in Latin America. Eastbourne: Sussex Academic Press, 2013.

Marsteintredet, Leiv, Mariana Llanos, and Detlef Nolte. “ Paraguay and the Politics of Impeachment.” Journal of Democracy 24, no. 4 (2013): 110–23.

Martinez, Christopher A. “ Surviving the Presidency: Presidential Failures in South America,” PhD Dissertation, Paper 1480, Loyola University Chicago, 2015. Online: http://ecommons.luc.edu/luc_diss/1480 [accessed March 22, 2019].

89

Mazzuca, Sebastián L. “Lessons from Latin America: The Rise of Rentier Populism,” Journal of Democracy 24, no. 2 (2013): 108–122.

Meisburger, Timothy M. “Debating Electoral Systems: Getting Majoritarianism Right.” Journal of Democracy 23, no. 1 (2012): 155–163.

Melo, Marcus André. “Latin America’s New Turbulence: Crisis and Integrity in Brazil.” Journal of Democracy 27, no. 2 (2016): 50-65.

Mꬾller, Jꬾrgen, and Svend-Erik Skaaning. “The Third Wave: Inside the Numbers.” Journal of Democracy 24, no. 4 (2013): 97-109.

Moreno, Erika. “The Contributions of Ombudsman to Human Rights in Latin America, 1982-2011.” Latin Americans Politics and Society 53, no. 1 (2016): 98-120.

Morris, Stephen D. , and Charles H. Blake (eds. ) . Corruption and Politics in Latin America: National and Regional Dynamics. Boulder: Lynne Rienner, 2010.

Muddle, Cas, and Cristobel Rovira Kaltwasser (eds. ) . Populism in Europe and the Americas: Threat or Corrective for Democracy?. Cambridge: Cambridge University Press, 2013.

Nolte, Detlef, and Almut Schilling- Vacaflor, eds. New Constitutionalism in Latin America: Promises and Practices. London: Routledge, 2012.

OAS, and UNDP. Nuestra Democracia. Mexico City, Organization of American States, and The UNDP, 2011.

O’Donnell, Guillermo. Modernization and Bureaucratic Authoritarianism: Studies in South American Politics. Berkeley: Institute of International Studies, University of California, 1973.

O’Donnell, Guillermo. “Introduction to the Latin American Cases,” in Guillermo O’Donnell, Philippe C. Schmitter, and Laurence Whitehead (eds.), Transitions from Authoritarian Rule: Latin America. Baltimore: Woodrow Wilson International Center for Scholars, and The Johns Hopkins University Press, 1986.

O’Donnell, Guillermo. “On the State, Democratization and Some Conceptual Problems: A Latin American View with Glances at Some Post-Communist Countries.” World Development 21, no. 8 (1993): 1355-1369.

90

O’Donnell, Guillermo. “Delegative Democracy.” Journal of Democracy 5, no. 1 (1994): 55-70.

O’Donnell, Guillermo et al (eds.). New Voices in the Study of Democracy in Latin America. Washington D.C.: Woodrow Wilson International Center for Scholars, 2008.

Oxhorn, Philip, and Graciela Ducatenzeiler. “Economic Reform and Decentralization in Latin America,” in Philip Oxhorn, and Graciela Ducatenzeiler (eds.). What Kind of Democracy? What Kind of Market? University Park: Pennsylvania State University Press, 1998.

Peeler, John. Building Democracy in Latin America. Boulder: Lynne Rienner, 1998.

Pereira, Carlos, and Marcus André Melo. “The Surprising Success of Multiparty Presidentialism.” Journal of Democracy 23, no. 3 (2012): 156–170.

Pérez-Liñán, Aníbal. “A Two-Level Theory of Presidential Instability,” Latin American Politics and Society 56, no. 1 (2014): 34–54.

Pérez- Liñan, Aníbal, and Scott Mainwaring, “ Regime Legacies and Levels of Democracy: Evidence from Latin America.” Comparative Politics 45, no. 4 (2013): 379-397.

Philip, George. Democracy in Latin America. Cambridge: Polity Press, 2003.

Pinheiro, Paulo Sérgio. “Popular Reponses to State-Sponsored Violence in Brazil.” in Douglas A. Chalmers et al (eds. ) . The New Politics of Inequality in Latin America: Rethinking Participation and Representation. Oxford: Oxford University Press, 1997.

Plattner, Marc F. “Reflections on ‘Governance.’” Journal of Democracy 24, no. 4 (2013): 17-28.

Plattner, Marc F. “The End of the Transitions Era?.” Journal of Democracy 25, no. 3 (2014): 5-16.

Pilger, John, and Christopher Martin. The War on Democracy: Documentary. Australia: Youngheart Entertainment, 2007.

Pion-Berlin, David. Through Corridors of Power: Institutions and Civil–Military Relations in Argentina. University Park: Pennsylvania State University Press, 1997.

Pion-Berlin, David (ed.). Civil–Military Relations in Latin America: New Analytical Perspectives. Chapel Hill: University of North Carolina Press, 2001.

91

Pogrebinschi, Thamy. “The Pragmatic Turn of Democracy in Latin America. ” Study. Berlin: Friedrich-Ebert-Stiftung (FES), 2013.

Posada-Carbó, Eduardo. “Latin America: Colombia After Uribe.” Journal of Democracy 22, no. 1 (2011): 137-151.

Praça, Sérgio, and Matthew M. Taylor. “Inching Toward Accountability: The Evolution of Brazil’s Anticorruption Institutions, 1985–2010.” Latin American Politics and Society 56, no. 2 (2014): 27–48.

Prevost, Gary, and Harry E. Vanden. “Introduction,” in Gary Prevost, et al. (eds.), US National Security Concerns in Latin America and the Caribbean: The Concept of Ungoverned Spaces and Failed States. New York: Palgrave Macmillan, 2014.

Przeworski, Adam. Democracy and the Market: Political and Economic Reforms in Eastern Europe and Latin America. Cambridge: Cambridge University Press, 1991.

Przeworski, Adam et al. “What Makes Democracies Endure?.” Journal of Democracy 7, no. 1 (1996): 39-55.

Remmer, Karen. “Democracy and Economic Crisis: The Latin American Experience. ” World Politics 42, no. 3 (1990): 315-335.

Roniger, Luis. “Transitional Justice and Protracted Accountability in Re-democratised Uruguay, 1985–2011.” Journal of Latin American Studies 43, no. 4 (2011): 693–724.

Ruhl, Mark J. “Trouble in Central America: Honduras Unravels.” Journal of Democracy 21, no. 2 (2010): 93-107.

Ruhl, Mark J. “Political Corruption in Central America: Assessment and Explanation. ” Latin American Politics and Society 53, no. 1 (2011): 33–58.

Rustow, Dankwart A. “Transitions to Democracy: Toward a Dynamic Model. ” Comparative Politics 2, no. 3 (1970): 337-363.

Salzman, Ryan, and Adam Ramsey. “ Judging the Judiciary: Understanding Public Confidence in Latin American Courts.” Latin American Politics and Society 55, no. 1 (2013): 73–95.

92

Schmitter, Philippe. “Crisis and Transition, But Not Decline.” Journal of Democracy 26, no. 1 (2015): 32-44.

Schneider, Ben Ross. “Democratic Consolidations: Some Broad Comparisons and Sweeping Arguments.” Latin American Research Review 30, no. 2 (1995): 215-234.

Selee, Andrew D. , and Enrique Peruzzotti, eds. , Participatory Innovation and Representative Democracy in Latin America. Baltimore: Johns Hopkins University Press, and Woodrow Wilson Center Press, 2009.

Seligson, Mitchell A., and John A. Booth. “Trouble in Central America: Crime, Hard Times, and Discontent.” Journal of Democracy 21, no. 2 (2010): 123-135.

Silva, Patricio. In the Name of Reason: Technocrats and Politics in Chile. University Park: Pennsylvania State University, 2009.

Stern, Steve. Reckoning with Pinochet: The Memory Question in Democratic Chile, 1989–2006. Durham: Duke University Press, 2010.

Sznajder, Mario, Luis Roniger, and Carlos A. Forment (eds. ) . Shifting Frontiers of Citizenship: The Latin American Experience. Leiden and Boston: Brill, 2013.

Tedesco, Laura, and Rut Diamint. “Latin American Democracy: What to Do with the Leaders?.” Bulletin of Latin American Research 33, no. 1 (2014): 31–45.

Tickner, Arlene B. “Securitization and the Limits of Democratic Security,” in David R. Mares, and Arie M. Kacowicz ( eds. ) . Routledge Handbook of Latin American Security. London: Routledge, 2016.

Toledo, Alejandro. “Latin America: Democracy with Development.” Journal of Democracy 21, no.4 (2010): 5–12.

Transparency International. Global Corruption Barometer 2013 (Berlin: Transparency International, 2013), online: http://issuu.com/transparencyinternational/docs/2013_globalcorruptionbarometer_en/35?e=2496456/3903358 [accessed April 22, 2019].

93

Transparency International. Corruption Perceptions Index 2015. Transparency International, online: www.transparency.org/whatwedo/publication/cpi_2015 [accessed April 22, 2019].

Tulchin, Joseph S. , and Allison Garland (eds. ) . Social Development in Latin America: The Politics of Reform. Boulder, Lynne Rienner, 2000..

Tulchin, Joseph S. , and Meg Ruthenburg (eds. ). Citizenship in Latin America. Boulder: Lynne Rienner, 2006.

Uildriks, Nils. Policing Insecurity: Police Reform, Security, and Human Rights in Latin America. Lanham: Lexington Books, 2009.

UNDP. Democracy in Latin America: Towards a Citizens’ Democracy. New York, and Buenos Aires: United Nations Development Program, and Alfaguara, 2004a.

UNDP. Democracy in Latin America: Towards a Citizens’ Democracy: Statistical Compendium. New York, and Buenos Aires: United Nations Development Program, and Alfaguara, 2004b.

UNDP. Democracia/Estado/Ciudanía: Hacia un Estado de y para la Democracia en América Latina. Lima: UNDP, 2008.

Van Klaveren, Alberto. “Political Globalization and Latin America,” in Joseph Tulchin, and Ralph Espach (eds. ) . Latin America in the New International System. Boulder: Lynne Renner, and Woodrow Wilson International Center, 2001.

Vilas, Carlos M. “Introduction: Participation, Inequality, and the Whereabouts of Democracy,” in Douglas A. Chalmers et al (eds. ) . The New Politics of Inequality in Latin America: Rethinking Participation and Representation. Oxford: Oxford University Press, 1997.

Weffort, Francisco. “New Democracies and Economic Crisis in Latin America,” in Philip Oxhorn, and Graciela Ducatenzeiler (eds. ) . What Kind of Democracy? What Kind of Market? University Park: Pennsylvania State University Press, 1998.

Weyland, Kurt. “Latin America’s Authoritarian Drift: The Threat from the Populist Left.” Journal of Democracy 24, no. 3 (2013): 18–32.

WFP. “What Are the Current Issues in Guatemala?” World Food Program (WFP) Countries: Guatemala. Online: www.wfp.org/countries/guatemala [accessed October 16, 2018].

94

Whitehead, Laurence. The International Dimensions of Democratization: Europe and the Americas. Oxford: Oxford University Press, 1996.

Whitehead, Laurence. “ The Viability of Democracy,” in John Crabtree, and Laurence Whitehead (eds. ) , Towards Democratic Viability: the Bolivian Experience. Basingstoke: Palgrave, 2001.

Whitehead, Laurence. “The Fading Regional Consensus on Democratic Convergence,” in Jorge I. Domínquez and Michael Shifter (eds. ) , Constructing Democratic Governance in Latin America, 3rd ed. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2008.

Wilpert, Gregory. Changing Venezuela by Taking Power. London: Verso, 2006.

WJP. Rule of Law Index 2015. Washington: World Justice Project, 2015.

WOLA. “WOLA Expresses Concerns on Palanquero Base,” Letter to US Secretary of State, 7 August 2009. Washington: Washington Office on Latin America (WOLA), 2009.

Wolf, Sonja. “Drugs, Violence, and Corruption: Perspectives from Mexico and Central America.” Latin American Politics and Society 58, no. 1 (2016): 146–155.

World Bank. “Overview, Latin America and Caribbean,” World Bank, 23 September 2016, online: www.worldbank.org/en/region/lac/overview [accessed April 25, 2019].

Wright, Thomas C. Impunity, Human Rights, and Democracy: Chile and Argentina, 1990–2005. Austin: University of Texas Press, 2014.