1

หนวยท 1 ระบบความปลอดภยและอปกรณปองกนในงานไฟฟา

และอเลกทรอนกส

สปดาหท 1 - 2

2

การจดกจกรรมการเรยนการสอน หนวยท 1 ระบบความปลอดภยและอปกรณปองกนไฟฟาในงานไฟฟาและอเลกทรอนกส

สาระการเรยนร 1.1. ไฟฟาคออะไร 1.2. อนตรายของไฟฟาตอรางกายมนษย 1.3. ความสมพนธของกระแสไฟฟาทเกดขนกบรางกายมนษย 1.4. การใชไฟฟาอยางปลอดภย 1.5. ความปลอดภยเกยวกบไฟฟา 1.6. การใช การตรวจสอบ และการดแลอปกรณเครองใชไฟฟา 1.7. การประหยดไฟฟา 1.8. การชวยเหลอและการปฐมพยาบาลผประสบอนตรายจากไฟฟาดด 1.9. อปกรณปองกนไฟฟา สาระส าคญ ไฟฟาเปนพลงงานชนดหนง ทมทงประโยชนและโทษ หากใชไมถกวธจะท าใหเกดประโยชนอยางมากมายมหาศาล หากใชไมถกวธจะท าใหเกดโทษกบตวเองและทรพยสน ในการปฏบตทางดานไฟฟาและอเลกทรอนกสทปลอดภย ผใชตองทราบและเขาใจคณสมบตทางดานไฟฟาตองใชความระมดระวงไมประมาท ปฏบตงานอยางเปนระบบ รอบคอบ โดยค านงถงหลกความปลอดภยเปนหลกในการปฏบตงาน และจ าเปนตองรในเรองของการปองกนไมใหเกดอนตรายรวมถงเขาใจในขนตอนการปฐมพยาบาลเบองตน

จดประสงคการเรยนร 1. บอกความหมายของไฟฟาได 2. บอกอนตรายของไฟฟาตอรางกายมนษยได 3. บอกความสมพนธของกระแสไฟฟาทเกดขนกบรางกายมนษยได 4. อธบายการใชไฟฟาอยางปลอดภยได 5. อธบายความปลอดภยเกยวกบไฟฟาได 6. อธบายการใช การตรวจสอบ และการดแลอปกรณเครองใชไฟฟาได

7. อธบายวธการประหยดไฟฟาได 8. สามารถใหการชวยเหลอ และการปฐมพยาบาลผประสบอนตรายจากไฟฟาดดได 9. อธบายการท างานของอปกรณปองกนไฟฟาได

3

การจดกจกรรมการเรยนการสอน มขนน า ขนสอน ขนสรป ดงน 1. แจงจดประสงคใหผเรยนเขาใจกอนเรยน

2. ใหผเรยนท าแบบทดสอบกอนเรยน

3. บรรยายประกอบสอการสอน

4. ใหผเรยนศกษาเนอหาความรในเอกสารประกอบการสอน

5. ผเรยน และครรวมกนสรปเนอหาในหนวยนโดยมสอประกอบ

6. การอภปรายและการซกถามเกยวกบบทเรยนรวมกน

7. ใหผเรยนท าแบบทดสอบหลงเรยน

8. ผเรยนปฏบตงานตามใบงาน

9. ตรวจประเมนผลงาน

สอการเรยนการสอน 1. เอกสารประกอบการสอน วชา ไฟฟาและอเลกทรอนกส 2. สอ Power point 3. สอตวอยางชนงานจรง 4. แบบทดสอบ 5. ใบงาน 6. ต าราเรยน การวดและการประเมนผล 1. ประเมนจากการซกถามในระหวางการเรยนการสอน

2. สงเกตจากการรวมอภปราย ตอบขอซกถาม การรวมท างานกลม

3. ความรวมมอในการมาเรยน

4. ประเมนจากการใหมการศกษาคนควาดวยตนเอง

…5. ประเมนผลจากแบบทดสอบหลงเรยน

6. ประเมนการสงเกตคณลกษณะอนพงประสงค

4

1. ระบบความปลอดภยในงานไฟฟาและอเลกทรอนกส

1.1 ไฟฟาคออะไร

พนธศกด พฒมานตพงศ ( 2545 :2) กลาวไววา ไฟฟาถกจดเปนพลงงานชนดหนง มทง

ประโยชน และโทษในเวลาเดยวกน ไฟฟาจะเปนประโยชน เมอน าไปใชใหถกทาง ถกวธ เหมาะสม

โดยผใชจะตองทราบและเขาใจคณสมบตของไฟฟา และไฟฟาจะเปนโทษเมอน าไปใชอยางไมถก

วธ ไมระมดระวงในการใชงาน ใชดวยความประมาทเลนเลอ อาจจะกอใหเกดการสญเสยทงชวต

และทรพยสน

พนธศกด พฒมานตพงศ ( 2545 :3) กลาวไววา รางกายมนษยเปนตวน าไฟฟา เชน เดยวกบ

ตวน าตาง ๆ ไฟฟาจะสามารถผานรางกายไปไดอยางสะดวก ดงนนจงควรระมดระวงไมใหรางกาย

ทกสวนสมผสถกตวน าไฟฟาทตออยกบแหลงก าเนดไฟฟา หรอในขณะทมกระแสไฟฟาไหลผาน

ตวน าไฟฟานน โดยเฉพาะขณะทสวนหนงสวนใดของรางกายมนษยสมผสอยกบพนน า พนดน

พนปน หรอโลหะทตอถงพนดนพนน า กระแสไฟฟาสามารถไหลผานรางกายลงสพนน าหรอ

พนดนไดสะดวก และกรณทรางกายมนษยสมผสถกสายไฟฟาพรอมกนมากกวาหนงเสน รางกาย

มนษยจะ จะกลาย เปนโหลดไฟฟาแทนเครองใชไฟฟา เกดกระแสไหลผานรางกายเรยกการเกด

ลกษณะนวา ไฟฟาดด ไฟฟาชอต

ไฟฟาคอ การเคลอนทของอเลกตรอนบนผวของตวน า ซงตวอเลกตรอนจะถกผลกดวย

สนามแมเหลกใหเคลอนทหลดออกมาจากวงโคจรของอะตอมของโลหะ เชน ทองแดง เมอเอา

ตวน าทมอเลกตรอนไหลผานมาตอใหครบวงจรจะมกระแสไฟฟาเกดขนไฟฟากอใหเกดอนตรายได

ทงตอชวตและทรพยสน

1.2 อนตรายของไฟฟาตอรางกายมนษย

พนธศกด พฒมานตพงศ ( 2545 :2) กลาวไววา ไฟฟาเปนพลงงานทสามารถแปรรปไดโดย

อาศยแรงดนและกระแสจายใหกบอปกรณไฟฟาในรปกระแสไหล คอ อเลกตรอนเกดการเคลอนท

เอกสารประกอบการสอน วชา ไฟฟาและอเลกทรอนกสเบองตน รหส 2100 - 1003

หนวยท 1 ระบบความปลอดภยในงานไฟฟาและอเลกทรอนกส

5

ไฟฟาเคลอนทไดดในวตถทเปนตวน า เชน ทองแดง เงนรางกายมนษยเปนตวน าไฟฟา ไฟฟาจะ

สามารถผานรางกายไปไดอยางสะดวก จงตองระวงไมใหรางกายเปนสวนหนงของวงจร ไฟฟา

อนตรายจากไฟฟาเกดได 2 สาเหตคอ ไฟฟาชอต และไฟฟาดด ทงสองอยางนมสาเหตของ

การเกดทตางกน และอนตรายทไดรบกตางกนดวยไฟฟาชอต( Short Circuit) หรอเรยกอกอยางวา

ไฟฟาลดวงจร คอ กระแสไฟฟาไหลครบวงจร โดยไมผานเครองใชไฟฟา( Load)และไฟฟาดด

(Electric Shock) คอการทกระแสไฟฟาไหลผานรางกาย การเรยกไฟฟาดดจะเปนการเรยกจาก

อาการเมอกระแสไฟฟาไหลผานรางกาย จะเกดอาการเกรงของกลามเนอจนไมสามารถสะบดให

หลดออกมาได จงเรยกวา "ไฟฟาดด" ผลของไฟฟาดดอาจท าใหเสยชวตได

1.2.1 กระแสไฟฟาไหลเกน (Over Current) กระแสไฟฟาไหลเกน หมายถง สภาวะของ

กระแสทไหลผานตวน าจนเกนพกดทก าหนดไว เกดได 2 ลกษณะคอ

1.2.1.1.โหลดเกน(Over Load) หมายถงกระแสไหลในวงจรปกตแตน าอปกรณท

กนก าลงไฟสงหลาย ๆ ชดมาตอในจดเดยวกน ท าใหกระแสไหลรวมกนเกนกวาทจะทนรบภาระ

ของโหลด

1.2.1.2. การลดวงจร(Short Circuit) หรอไฟฟาชอต เกดจากฉนวนช ารด ท าใหเกด

สายทมไฟ (Line) และสายดน(Ground) สมผสถงกน มผลท าใหเกดความรอน ฉนวนทหอหมลวด

ตวน าจะลกไหมในทสด

1.2.2 อนตรายของวงจรไฟฟามองคประกอบ 3 อยาง

1.2.2.1.กระแสไฟฟา คอ จ านวนกระแสไฟฟาทไหลผานรางกาย ถากระแสไฟฟา

ต าอนตรายกอนตรายนอยแตถากระแสไฟฟาสงขนกเปนอนตรายมากขน จนถงระดบหนงอาจจะ

เสยชวตได

1.2.2.2.แรงเคลอนไฟฟา คอ จ านวนแรงเคลอนไฟฟา ถาแรงเคลอนไฟฟาต า

อนตรายกอนตรายนอยแตถาแรงเคลอนไฟฟาสงขนกเปนอนตรายมากขน จนถงระดบหนงอาจจะ

เสยชวตได

6

1.2.2.3.ความตานทานของรางกายของผกระแสไฟฟาไหลผาน คอ ความตานทาน

รางกายของคนเราจะแตกตางกนไป เชนผวหนงทมความชนมความตานทานต ากระแสไฟฟาไหล

ผานไดงาย แตถาผวหนงหยาบความตานทานจะสง กระแสไฟฟาไหลผานไดยาก

1.2.3อนตรายทเกดจากไฟฟาและอเลกทรอนกส

1.2.3.1.การชอก คอ จากการทมกระแสไฟฟาไหลผานรางกายท าใหเกดอาการ

กระตนบรเวณกลามเนออยางรนแรงโดยเฉพาะบรเวณเสนประสาทจะขนอยกบปรมาณกระแสท

รางกายไดรบ

1.2.3.2.แผลไหม คอ การเกดกระแสไฟฟาปรมาณมากๆ ไหลผานรางกาย เมอ

รางกายไปสมผสกบตวน าไฟฟาความรอนปรมาณมากๆทเกดการลดวงจรท าใหเกดแผลไหมแกผท า

การ

1.2.3.3.การระเบด คอ การเกดประกายไฟขนไปท าใหกาซทจดตดไฟไดงายเกดจด

ตดไฟขนมา

1.2.3.4.การบาดเจบทดวงตา คอ การทสายตากระทบถกแสงอลตราไวโอเลตหรอ

แสงเลเซอร ทมความเขมขนสงดงนนการท างานควรสวมแวนตาทกรองแสงไดเปนพเศษ

1.2.3.5.การบาดเจบของรางกาย คอ การทไดรบคลนไมโครเวฟและจากอปกรณ

ก าเนดสญญาณความถวทย สามารถท าอนตรายมนษยไดโดยเฉพาะบรเวณทมปรมาณเลอดนอย

1.3 ความสมพนธของกระแสไฟฟาทเกดขนกบรางกายมนษย

ตารางท 1.1 ความสมพนธของกระแสไฟฟาทเกดขนกบรางกายมนษย

ปรมาณกระแสไฟฟา ผลกระทบทมตอรางกาย

1 mA หรอนอยกวา ไมมผลกระทบตอรางกาย

มากกวา 5 mA ท าใหเกดการชอก และเกดความเจบปวด

มากกวา 15 mA กลามเนอบรเวณทถกไฟฟาดดเกดการหดตว และรางกายจะเกดอาการเกรง

7

มากกวา 30 mA การหายใจตดขด และสามารถท าใหหมดสตได

50 ถง 200 mA ขาดเลอดไปเลยงหวใจ และอาจเสยชวตไดภายในไมกวนาท

มากกวา 200 mA เกดอาการไหมบรเวณผวหนงทถกกระแสไฟฟาดด และหวใจจะหยดเตน

ภายในไมกวนาท

ตงแต 1 A ขนไป ผวหนงบรเวณทถกกระแสไฟฟาดดถท าลายอยางถาวร และหวใจจะหยด

เตนภายในไมกวนาท

ทมา: http://www.chontech.ac.th/~electric/e-learn/unit1/unit1.htm

1.4 การใชไฟฟาอยางปลอดภย

การไฟฟาสวนภมภาค โครงการพสอนนอง เรอง การใชไฟฟาอยางปลอดภยและการประหยด (2546 :4-16) กลาวไววา 1.4.1 การใชอปกรณไฟฟาไมถกวธ เชน ใชสายไฟฟาเสยบแทนเตารบ การถอดเตาเสยบโดยจบทสายไฟฟา การใชลวดทองแดงมาแทนฟวส เหลานเปน

ภาพท 1.1 แสดงการใชอปกรณไฟฟาไมถกวธ ทมา : การไฟฟาสวนภมภาค การใชไฟฟาอยางปลอดภย และการประหยด 2546 : 4)

1.4.2 อปกรณไฟฟาช ารด หมนส ารวจเครองใชไฟฟาภายในบานทกอยาง หากพบวามการ

ช ารดเสยหายตองรบซอมแซมแกไขหรอเปลยนใหม

8

ภาพท 1.2 แสดงอปกรณไฟฟาช ารด ทมา : guitarthai.com

1.4.3 เสยบเครองใชไฟฟาหลายเครองจากเตารบอนเดยว ไมควรกระท าอยางยง เนองจาก

สายไฟฟาทตอลงมาเตารบ และตวเตารบเองจะรบกระแสมากจนเกนพกดท าใหเตารบมความรอน

สงจนเกดลกไหมได

ภาพท 1.3 แสดงเสยบเครองใชไฟฟาหลายเครองจากเตารบอนเดยว ทมา : peane2.pea.co.th

1.4.4 ตดตงอปกรณไฟฟาต าเกนไป ไมควรตดตงเตารบไวในระดบต าเกนไป ซงอาจเกด

อนตรายไดเมอมน าทวมหรอเดกอาจใชนว ลวดหรอวสดอนแหยเลนเขาไปในรเตารบ ท าใหถก

กระแสไฟฟาดดได

1.4.5 ซอมแซมอปกรณไฟฟาโดยไมมความร เครองใชไฟฟาภายในบานช ารด หากทานไมม

ความรความช านาญในเครองใชไฟฟานน อยาท าการแกไขเองโดยเดดขาด

9

1.4.6 สายไฟเปอยขาดช ารดจงรบแกไข หากพบวาสายไฟฟาของเครองใชไฟฟาช ารด เชนฉนวนเปอยหรอถลอกจนเหนสายทองแดง ตองรบท าการเปลยนใหมทนท

ภาพท 1.4 แสดงการตดตงอปกรณไฟฟาต าเกนไป ทมา : การไฟฟาสวนภมภาค การใชไฟฟาอยางปลอดภย และการประหยด 2546 :7

ภาพท 1.5 แสดงการซอมแซมอปกรณไฟฟาโดยไมมความร ทมา :การไฟฟาสวนภมภาค การใชไฟฟาอยางปลอดภย และการประหยด 2546 :8

ภาพท 1.6 แสดงสายไฟเปอยขาดช ารดจงรบแกไข ทมา : การไฟฟาสวนภมภาค การใชไฟฟาอยางปลอดภย และการประหยด 2546 : 9

10

1.5 ความปลอดภยเกยวกบไฟฟา

1.5.1 ความปลอดภยเกยวกบไฟฟาในเคหสถาน

การไฟฟาสวนภมภาค โครงการพสอนนอง เรอง ความปลอดภยเกยวกบไฟฟาและการปฐมพยาบาลผถกกระแสไฟฟา ( 2546 :3-12) กลาวไววา ไฟฟาเปนสงทชวยอ านวยความสะดวกแกมวลมนษย ซงนบวนกจะมการใชไฟฟาเพมมากขน และการใชไฟฟากแพรหลายออกไปในชนบทตางๆทวประเทศท าใหชวตความเปนอยดขน ซงทานทงหลายคงทราบกนดอยแลว แตในขณะเดยวกนไฟฟากอาจเปนอนตรายตอผใชไฟฟา การใชไฟฟาเกยวกบไฟฟาในเคหสถานดงน 1.5.1.1 เมอรางกายเปยกชน เชน มอ เทาเปยก ไมควรแตะตองอปกรณไฟฟาหรอเครองใชไฟฟา 1.5.1.2 เมอไมมความรพอส าหรบเครองใชไฟฟาและอปกรณไฟฟาชนดใด ไมควรซอมแซมหรอแกไขอปกรณดงกลาวเอง เพราะอาจท าใหถกกระแสไฟฟาดดเกดอนตรายได 1.5.1.3 เครองใชไฟฟาประเภทใหความรอนสง เชน เตารด เตาไฟฟา ควรระมดระวงอยาใชงานใกลกบสารไวไฟ และอยาเสยบเตาเสยบทงไวเมอไมมคนอย เมอเลกใชใหถอดเตาเสยบออก 1.5.1.4 ระวงอยาใหเดกเลนเครองใชไฟฟาหรออปกรณไฟฟา และเตารบควรใชแบบทมฝาปดเพอปองกนเดกน าวสดไปเสยบรเตารบซงจะเกดอนตรายได 1.5.1.5 หากพบผถกกระแสไฟฟาดดใหตดจายกระแสไฟฟากอน เชน ปลดคทเอาท , เตาเสยบออก หรอใชผาแหงคลองผถกกระแสไฟฟาดดออกมากอนท าการปฐมพยาบาล 1.5.1.6 เครองใชไฟฟาภายในบานทผวนอกเปนโลหะ เชน ตเยน พดลม เครองสบน า อาจมกระแสไฟฟารวไปทผวภายนอกดงกลาวได ควรหมนตรวจสอบโดยใชไขควงเชคไฟตรวจสอบ หากพบวามกระแสไฟฟารวควรใหชางซอมแซมแกไขตอไป

ภาพท 1.7 ระวงอยาใหเดกเลนเครองใชไฟฟาหรออปกรณไฟฟา ทมา : การไฟฟาสวนภมภาค ความปลอดภยเกยวกบไฟฟาและการปฐมพยาบาลผถกกระแสไฟฟา

2546:7)

11

ภาพท 1.8 เครองใชไฟฟาภายในบานทผวนอกเปนโลหะ ทมา : การไฟฟาสวนภมภาค ความปลอดภยเกยวกบไฟฟาและการปฐมพยาบาลผถกกระแสไฟฟา

2546 :8)

ภาพท 1.9 ปลดคทเอาทออกมากอนท าการปฐมพยาบาล ทมา : การไฟฟาสวนภมภาค ความปลอดภยเกยวกบไฟฟาและการปฐมพยาบาลผถกกระแสไฟฟา

2546 :7)

1.5.1.7 การถอดเตาเสยบใหจบทตวเตาเสยบและดงออก อยาดงทสายไฟฟาเพราะอาจท าใหสายไฟฟาขาดภายในและเกดกกระแสไฟฟาลดวงจรได 1.5.1.8 อยาใชผาหรอกระดาษพลางหลอดไฟฟาไวเพราะอาจเกดอคคภยได

ภาพท 1.10 อยาใชผาหรอกระดาษพลางหลอดไฟฟา ทมา : การไฟฟาสวนภมภาค ความปลอดภยเกยวกบไฟฟาและการปฐมพยาบาลผถกกระแสไฟฟา

2546 :10)

12

ภาพท 1.11 อยาใหของหนกกดทบสายไฟฟา 1.5.1.9 การใชเครองใชไฟฟาหลายเครองในเวลาเดยวกนตองไมเสยบเตาเสยบทเตารบอนเดยวกน

เพราะอาจท าใหกระแสไฟฟาไหลในสายเตารบมปรมาณสงมาก

ภาพท 1.12 เสยบปลกรวมกน ทมา : การไฟฟาสวนภมภาค ความปลอดภยเกยวกบไฟฟาและการปฐมพยาบาลผถกกระแสไฟฟา

2546 :11)

1.5.1.10 อยาเดนหรอวางสายไฟฟาใกลบรเวณทมความรอนสงและอยาใหของหนกกด

ทบสายไฟฟาเพราะอาจท าใหฉนวนไฟฟาลดวงจรเกดอบตเหตขนได

1.5.2 ความปลอดภยเกยวกบไฟฟาในสาธารสถาน

การไฟฟาสวนภมภาค โครงการพสอนนอง เรอง ความปลอดภยเกยวกบไฟฟาและการ

ปฐมพยาบาลผถกกระแสไฟฟา ( 2546 :13-19) กลาวไววา ในปจจบนไฟฟาไดมการใชกนแพร

หลายทงในตวเมองและชนบทจงตองมการสงจายพลงงานไฟฟาใหเพยงพอตอความตองการ โดยม

การเดนสายไฟฟาแรงสงไปในสถานทตางๆดงนนเพอความปลอดภยเกยวกบไฟฟาในสาธารณะ

สถานดงน

1.5.2.1 เมอพบเหนสายไฟฟาขาดหรอสายไฟฟาทหยอนยานต าลงมาซงอาจเนองมาจากเสาไฟฟาหกหรอสาเหตอน ตองไมเขาไปจบตองสายไฟหรออปกรณไฟฟานน

13

ภาพท 1.13 ตนไมอยใกลแนวสายไฟฟาแรงสง ทมา:การไฟฟาสวนภมภาค ความปลอดภยเกยวกบไฟฟาและการปฐมพยาบาลผถกกระแสไฟฟา

2546 :15

1.5.2.2 ตนไมทอยใกลแนวสายไฟฟาแรงสง เมอเกดลมพดอาจท าใหกงไมไปแตะสายไฟแรงสงซงเปนสาเหตหนงทท าใหกระแสไฟฟาดบบอยดงนน เมอพบเหนใหแจงการไฟฟาเปนผตดออกทนท 1.5.2.3 การเลนวาวตองเลนในบรเวณทไมมสายไฟฟาโดยเฉพาะสายแรงสงเพราะอาจ

เกดอนตรายได

1.5.2.4 เมอทานตองการตงเสาทวหรอเสาวทยตองหลกเลยงอยาไปตงในบรเวณทมสาย

ไฟฟาแรงสง

ภาพท 1.14 วาวตดสายไฟ ทมา:การไฟฟาสวนภมภาค ความปลอดภยเกยวกบไฟฟาและการปฐมพยาบาลผถกกระแสไฟฟา 2546 :15

14

ภาพท 1.15 เสาสญญาณทวใกลสายไฟฟา ทมา:การไฟฟาสวนภมภาค ความปลอดภยเกยวกบไฟฟาและการปฐมพยาบาลผถกกระแสไฟฟา

2546 :16

1.5.2.5 การถอวสดตางๆตองระวงอยาใหเขาใกลสายไฟฟาแรงสง เชน ทอน า ราวตากผา โดยเฉพาะบรเวณระเบยงตกหรอดาดฟาตกแถว 1.5.2.6 การกอสรางตก อาคารในบรเวณทใกลสายไฟฟาแรงสงผปฏบตงานตองระมดระวงอยาใหวสดกอสรางใกลสายไฟฟาแรงสง 1.5.2.7 การตดตงปายโฆษณาหรอสงอนๆ ทอยใกลสายไฟฟาแรงสงตองระวงอยาใหวสดตางๆไปแตะสายไฟฟาแรงสงควรปรกษาขอค าแนะน าจากไฟฟาในทองถนเพอท าการครอบฉนวน

ภาพท 1.16 ตดตงปายโฆษณาใกลสายไฟฟาแรงสง ทมา:การไฟฟาสวนภมภาค ความปลอดภยเกยวกบไฟฟาและการปฐมพยาบาลผถกกระแสไฟฟา 2546 :17 1.5.2.8 การเผาหญา กงไม หรอเศษวสดตาง ๆ ใหหางจากเสาไฟฟาเพราะอาจท าใหเกด

กระแสไฟฟาลดวงจรและเกดอนตรายตอผอยใกลได

15

ภาพท 1.17 การเผาหญา กงไม หรอเศษวสดตางๆใหหางจากเสาไฟฟา ทมา:การไฟฟาสวนภมภาค ความปลอดภยเกยวกบไฟฟาและการปฐมพยาบาลผถกกระแสไฟฟา 2546 :18

1.5.2.9 การยงนกทเกาะอยบนสายไฟฟาหรอบนลกถวยไฟฟาอาจท าใหสายไฟฟาขาด

หรอลกถวยแตกช ารดเกดกระแสไฟฟาลดวงจรและเกดเปนอนตรายตอผยงนกหรอผอนทอยใกลได

ภาพท 1.18 การยงนกทเกาะอยบนสายไฟฟาหรอบนลกถวยไฟฟา

ทมา:การไฟฟาสวนภมภาค ความปลอดภยเกยวกบไฟฟาและการปฐมพยาบาลผถกกระแสไฟฟา

2546 : 18

1.5.2.10 หามจบปลาโดยใชกระแสไฟฟาชอตปลาเพราะเปนการผดกฎหมาย ผจบปลา

และผทอยใกลอาจถกกระแสไฟฟาดดบาดเจบหรอเสยชวต

1.6 การใช การตรวจสอบ และการดแลอปกรณเครองใชไฟฟา การไฟฟาสวนภมภาค โครงการพสอนนอง เรองใชการตรวจสอบ และการดแลอปกรณ เครองใชไฟฟา (2546 :3-8) กลาวไววา

16

1.6.1 สายไฟฟา 1.6.1.1 สายไฟฟาเกาหรอหมดอายการใชงาน สงเกตไดจากฉนวนจะแตกหรอแหงกรอบบวม 1.6.1.2 ฉนวนสายไฟช ารด อาจเกดจากหนหรอแมลงกดแทะหรอวางของหนกทบเดนสายไฟใกลแหลงความรอน ถกของมคมบาด 1.6.1.3 จดตอสายไฟตองใหแนนหนาสมผสใหด พนฉนวนใหเรยบรอย 1.6.1.4 ขนาดของสายไฟฟาใชขนาดของสายใหเหมาะสม กบปรมาณกระแสทไหลในสาย หรอใหเหมาะสมกบเครองใชไฟฟาลดวงจรนน 1.6.1.5 สายไฟฟาตองไมเดนอยใกลแหลงความรอน สารเคม หรอถกของหนกทบ

เพราะท าใหฉนวนช ารดไดงาย และเกดกระแสไฟฟาลดวงจรขนได

1.6.1.6 สายไฟฟาตองไมพาดบนโครงเหลก รวเหลก ราวเหลก หรอสวนทเปนโลหะ

ตองเดนสายไฟฟาโดยใชพกประกบ หรอรอยทอใหเรยบรอยเพอปองกนกระแสไฟฟารวลงบน

โครงโลหะซงจะเกดอนตรายขนได

1.6.2 เตารบ-เตาเสยบ

ภาพท 1.19 เตารบ – เตาเสยบ ทแตกราว ทมา : การไฟฟาสวนภมภาค การใช การตรวจสอบ และการดแลอปกรณเครองใชไฟฟา 2546 : 4

1.6.2.1 เตารบ เตาเสยบตองไมแตกราว และไมมรอยไหม 1.6.2.2 การตอสายทเตารบและเตาเสยบ ตองใหแนน และใชขนาดสายใหถกตอง 1.6.2.2 เตาเสยบ เมอเสยบใชงานกบเตารบตองแนน 1.6.3 แผงสวตชไฟฟา

17

1.6.3.1 ตองตดตงในทแหงไมเปยกชนและสงพอสมควร หางไกลจากสารเคมและสารไวไฟตาง ๆ 1.6.3.2 ตรวจสอบดวามมด แมลงเขาไปท ารงอยหรอไม หากพบวามใหด าเนนการก าจด

1.6.3.3 ควรมผงวงจรไฟฟาโดยสงเขปตดอยมแผงสวตชเพอใหทราบวาแตละวงจรจายไฟไปทใด 1.6.4 สวตชตดตอนชนดคทเอาท

ภาพท 1.20 สวตซตดตอนชนดคทเอาท ทมา : horojung.hunsa.com

1.6.4.1 ตวคทเอาทและฝาครอบตองไมแตก 1.6.4.2 ใสฟวสใหถกขนาดและมฝาครอบปดใหมดชด 1.6.4.3 หามใชวสดอนแทนฟวส 1.6.4.4 ขวตอสายทคทเอาท ตองแนนและใชขนาดสายใหถกตอง 1.6.5 เบรคเกอร

ภาพท 1.21 เบรคเกอร ทมา : houseyahoo.com

18

1.6.5.1 ตรวจสอบฝาครอบเบรกเกอร ตองไมแตกราว 1.6.5.2 ตองมฝาครอบปดเบรกเกอรใหมดชด 1.6.5.3 ตองตดตงในทแหงไมเปยกชน และหางไกลจากสารเคมไวไฟตางๆ 1.6.5.4 เลอกเบรกเกอรทมขนาดเหมาะสมกบอปกรณเครองใชไฟฟา

1.7 การประหยดไฟฟา การไฟฟาสวนภมภาค โครงการพสอนนอง เรอง การใชไฟฟาอยางปลอดภยและประหยด (2546 :17-21) กลาวไววา 1.7.1 ไฟฟาแสงสวาง ควรเลอกใชโคมไฟแบบสะทอนแสงแทนแบบเดมทใชพลาสตกปด ควรใชหลอดฟลออเรสเซนต แทนหลอดไส ซงมค าแนะน าการใชดงน 1.7.1.1 หลอดฟลออเรสเซนตแบบผอม ขนาด 18 วตต และ 36 วตต มความสวางเทากบ หลอด 20 วตต และ 40 วตต แตประหยดไฟกวาและสามารถใชแทนกนได 1.7.1.2 หลอดคอมแพคฟลออเรสเซนต ม 2 ชนด คอ ชนดมบลลาสตภายในและชนดมบลลาสตภายนอก หลอดทมบลลาสตภายใน สามารถใชแทนหลอดกลมแบบเกลยวได

ภาพท 1.22 หลอดไฟฟาแสงสวาง ทมา : http://www.selectcon.com/ba_14.asp

1.7.2 ตเยน ตแช

การเลอกซอตเยน,ตแช มค าแนะน าใหพจารณากอนซอ ดงน 1.7.2.1 เลอกขนาดใหเหมาะกบความตองการของครอบครว 1.7.2.2 ตเยนแบบประตเดยวกนไฟมากกวาแบบ 2 ประต 1.7.2.3 ควรวางตเยนใหอากาศถายเทไดสะดวก 1.7.2.4 ตงสวตชควบคมอณหภมใหเหมาะกบจ านวนของทใส 1.7.2.5 อยาเปดตเยนทงไวนานๆและอยาน าของรอนมาแช

19

1.7.3 เครองปรบอากาศ การใชเครองปรบอากาศใหมความเยนทสบายตอรางกายจะประหยดคาไฟฟาอยางไดผลซงควรปฏบต ดงน 1.7.3.1 ควรเลอกใชขนาดทเหมาะสมกบขนาดของหอง 1.7.3.2 ควรใชผามานกนประตหนาตาง เพอปองกนความรอนจากภายนอก 1.7.3.3 ตงปมปรบอณหภมใหเหมาะสมตอรางกาย (ประมาณ 26 องศาเซลเซยส) 1.7.3.4 หมนท าความสะอาดแผนกรองอากาศ

1.8 การชวยเหลอและการปฐมพยาบาลผประสบอนตรายจากไฟฟาดด 1.8.1 การชวยเหลอผประสบอนตรายจากไฟฟาดด ท าไดตามคมอ การไฟฟาสวนภมภาค โครงการพสอนนอง เรอง ความปลอดภยเกยวกบไฟฟาและการปฐมพยาบาลผถกกระแสไฟฟา (2546 :21-27) กลาวไววา 1.8.1.1 อยาใชมอเปลาแตะตองตวผทก าลงตดอยกบสายไฟฟา หรอตวน าไฟฟาทม

กระแสไหลผาน เพอปองกนไมใหผใหความชวยเหลอเกดอนตรายไปอกคน

1.8.1.2 ตดทางเดนของไฟฟากอน โดยถอดปลก ตดสวตชวงจรอตโนมต หรอสวตช

ประธาน ถาท าไมไดใหใชวตถทไมเปนสอไฟฟา เชน ผา เชอก สายยาง ไมแหง เขยสายไฟฟาให

หลดออกจากตวผประสบอนตราย หรอลากตวผประสบอนตรายใหพนจากสงทมไฟฟา

ภาพท 1.23 ตดทางเดนของไฟฟากอน โดยถอดปลก ตดสวตชวงจรอตโนมต หรอสวตชประธาน ทมา : การไฟฟาสวนภมภาค การใชไฟฟาอยางปลอดภย และประหยด 2546 :22

1.8.1.3 เมอไมสามารถท าวธอนใดไดแลว ใหใชมด ขวาน หรอของมคมทมดามไม

หรอดามทเปนฉนวน ฟนสายไฟฟาใหขาดหลดออกจากผประสบภยโดยเรวทสด และตองแนใจวา

สามารถท าไดอยางปลอดภย

20

ภาพท 1.24 ใชไมเขยสายไฟออกจากผถกไฟฟาดด (ทมา : trueguru.truelife.com)

1.8.1.4 อยาลงไปในน า ในกรณทมกระแสอยในบรเวณทมน าขง ใหหาทางเขยสายไฟฟาออกไปใหพนน า หรอตดกระแสออกกอนจะลงไปชวยผประสบอนตรายทอยในบรเวณนน 1.8.1.5 หากเปนสายไฟฟาแรงสง ใหพยายามหลกเลยง แลวรบแจงการไฟฟาทรบผดชอบโดยเรวทสด 1.8.2 การปฐมพยาบาลผถกไฟฟาดด การไฟฟาสวนภมภาค โครงการพสอนนอง เรองความปลอดภยเกยวกบไฟฟาและการปฐมพยาบาลผถกกระแสไฟฟาดด (2546 :2) กลาวไววา 1.8.2.1 วธการนวดหวใจ ปฏบตดงน 1.) ใหผปวยนอนราบกบพนแขงๆ หรอใชไมกระดานรองทหลงของผปวย ผ ปฐมพยาบาลคกเขาลงขางขวา หรอขางซาย คล าสวนลางสดของกระดกอกทตอกบซโครง โดยใชนวสมผสชายโครงไลขนมา ถาคกเขาขางขวาใชมอขวาคล าหากระดกอก หากคกเขาขางซายใชมอซายคล าหากระดกอก ต าแหนงสวนลางสดของกระดกอก

ภาพท 1.25 ใหผปวยนอนราบกบพนแขง ๆ (ทมา : fire2fight.com)

21

2.) เมอนวสมผสชายโครงแลว เลอนนวมาตรงกลางจนกระทงนวนางสมผส

ปลายกระดกหนาอกได ใหปลายนวชและนวกลางวางบนกระดกหนาอกตอจากนวนาง

3.) วางมออกขางทบบนหลงมอทวางในต าแหนงทถกตอง เหยยดนวมอตรงและ

เกยวนวมอ2ขางเขาดวยกน เหยยดแขนตรงโนมตวตงฉากกบหนาอกผปวย ทงน าหนกลงบนแขน

ขณะกดหนาอกผปวยใหกระดกลดระดบลง 1.5 – 2 นว เมอกดสดใหผอนมอขนทนท โดยท

ต าแหนงมอไมตองเลอนจากจดทก าหนด ขณะกดหนาอกนวดหวใจ หามใชนวมอกดลงบนซโครง

ผปวย

4.) ขณะทกดหนาอกแตละครงตองนบจ านวนครงทกดดงน หนงและสอง และ

สาม และส และหา โดยกดหนาอกทกครงทนบตวเลข และปลอยมอตอนค าวา “และ” สลบกนไป

ใหไดอตราการกดประมาณ 90 – 100 ครง/นาท

ภาพท 1.26 การวางมอนวดหวใจ ทมา : fire2fight.com

ภาพท 1.27 การนวดหวใจ ทมา: การไฟฟาสวนภมภาค ความปลอดภยเกยวกบไฟฟาและการปฐมพยาบาลผถกกระแสไฟฟา 2546 :26)

22

5.) ถาผปวยมคนเดยว ใหนวดหวใจ 15 ครง สลบกบการเปาปาก 2 ครง ท าสลบกนเชนนจนครบ 4 รอบ แลวตรวจชพจรและการหายใจ หากคล าชพจรไมไดตองนวดหวใจตอ แตถาคล าชพจรไดและยงไมหายใจตองเปาปากตอไปอยางเดยว 6.) ถามผปฏบต 2 คน ใหนวดหวใจ 5 ครง สลบกบการเปาปาก 1 ครง โดยขณะทเปาปาก อกคนตองหยดนวดหวใจ 7.) ในเดกออนหรอเดกแรกเกด การนวดหวใจใชนวเพยง 2 นว กดบรเวณกงกลาง กระดกหนาอกใหไดอตราการกดประมาณ 100 – 120 ครงตอนาท 8.) การนวดหวใจตองท าอยางระมดระวงและถกวธ มเชนนนอาจท าใหกระดกซโครงหกตบและมามแตกได โดยเฉพาะในเดกเลกตองใชความระมดระวงเปนพเศษ

ภาพท 1.28 มผปฏบต 2 คน ใหนวดหวใจ 5 ครง สลบกบการเปาปาก 1 ครง ทมา : thaicatwalk.com

1.8.2.2 วธการผายปอด (เปาปาก) ปฏบตดงน 1.) ใหผปวยนอนราบ จดทาทเหมาะสมเพอเปดทางอากาศเขาสปอด โดยผปฐมพยาบาลอยทางดานขวาหรอขางซายบรเวณศรษะของผปวย ใชมอขางหนงดงคางผปวยมาขางหนา พรอมกบใชมออกขางดนหนาผากไปขางหลง เปนวธปองกนไมใหลนตกลงไปอดปดทางเดนหายใจ แตตองระวงไมใหนวมอทดงคางนนกดลกลงไปในสวนเนอใตคางเพราะจะท าใหอดกนทางเดนหายใจได โดยเฉพาะอยางยงในเดกเลก ๆ

ภาพท 1.29 ใหผปวยนอนราบกบพนแขง ๆ (ทมา : pharmasakhon.org)

23

2.) สอดนวหวแมมอเขาไปในปากจนปากอา ลวงสงของในปากทขวางทางเดนหายใจออกใหหมด เชนฟนปลอมเศษอาหาร เปนตน 3.) ผปฐมพยาบาลอาปากใหกวาง หายใจเขาเตมทมอขางหนงบบจมกผปวยใหแนนสนท ในขณะทมออกขางยงคงดงคางผปวยมาขางหนาแลวจงประกบปดปากผปวยพรอมกบเปาลมเขาไปท าลกษณะนเปนจงหวะ 12-15 ครงตอนาท

ภาพท 1.30 สอดนวหวแมมอเขาไปในปากจนปากอา ทมา : fire2fight.com

ภาพท 1.31 การเปาปาก ทมา : fire2fight.com

4.) ขณะท าการเปาปาก ตาตองเหลอบดดวยวาหนาอกผปวยมการขยายขนลงหรอไม หากไมมการกระเพอมขนอาจเปนเพราะทานอนไมด หรอ มสงกดขวางทางเดนหายใจ ในรายทผปวยอาปากไมได หรอดวยสาเหตใดทไมสามารถเปาปากได ใหเปาลมเขาทางจมกแทน โดยใชวธปฏบตท านองเดยวกบการเปาปาก ในรายของเดกแรกเกด หรอเดกเลกใชวธเปาลมเขาปากและจมกไปพรอมกน

24

1.9 อปกรณปองกนไฟฟา อปกรณปองกนไฟฟา กระแสทไหลผานเขารางกายมนษย ท าใหกลามเนอเกดการหดตวและเกดอาการเกรง ผถกกระแสไหลผานสวนมากไมสามารถควบคมหรอบงคบตวเองใหหลดพนจากไฟฟาได กระแสจงไหลผานเขารางกายไดมากและเปนเวลานาน อนตรายทไดรบจงมากขน กระแสจะไปท าใหศนยบงคบการท างานของหวใจหยดท าหนาทตามปกต หวใจหยดเตน โลหตหยดการหมนเวยนไปตามสวนตาง ๆ ของรางกาย ผถกกระแสสวนมากจงหมดสตและเสยชวตในทสด อปกรณปองไฟฟาจงมความจ าเปนโดยเฉพาะอยางยงเมอมระบบไฟฟาใหญขนกระแสไฟฟาทไหลในวงจรกจะสงมาก ดงนนการทมอปกรณปองกนไฟฟาเขามานนเพอปองกนไมใหกระแสไหล เกนเพอไมใหอปกรณไฟฟานนเกดความเสยหายและยงเปนการชวยใหผท ปฏบตงานนนไดรบอบตเหตทเกดจากการถกไฟฟาดดนอยลง 1.9.1 ฟวส ฟวส เปนตวน าไฟฟาทเปนโลหะชนดหนง ประกอบดวยเสนลวดทท ามาจากวสดทมจดหลอมละลายต าบรรจอยภายในภาชนะหอหม เปนอปกรณปองกนกระแสกระแสเกนและปองกนการลดวงจร ฟวสจะมคณสมบตทตดกระแสลดวงจรไดถงพกดสงสด และมคณสมบตสามารถจ ากดกระแสไหลผานฟวสต ากวาคากระแสลดวงจรทขนสงสด ฟวสสามารถแบงออกไดหลายประเภท ฟวส แบงออกเปน 3 ชนด คอ ฟวสเสน ฟวสหลอด และฟวสปลก 1.9.1.1 ฟวสเสน ฟวสเสน ลกษณะเปนลวดเปลอย ใชกบสวตชตดตอนแบบใบมด

สามารถยดโดยการใชนอตหวทายของฟวส ขนาดการทนกระแสของฟวสขนอยกบพนทหนาตด

ของฟวส นอกจากนยงมฟวสอกชนดหนงคอฟวสชนดกามป การใชงานเหมอนกนกบแบบฟวสเสน

นยมใชกบวงจรไฟฟาภายในอาคาร เชน วงจรเตารบหรอวงจรแสงสวาง ทมขนาดโหลดไมเกน 30

แอมปแปร

ภาพท 1.32 รปฟวสเสน

(ทมา : slfishing.com)

25

1.9.1.2 ฟวสหลอด เปนกระบอกไฟเบอรทมหวและทายเปนโลหะตวน ารป

ทรงกระบอกหรอคลายใบมด ภายในบรรจฟวสเสนกบสงทท าหนาทระบายความรอน และท า

หนาทดบประกายไฟเมอฟวสขาดเปนสารจ าพวกทรายละเอยดหรอสารบางอยาง ขนาดกระแสท

สามารถทนไดมคาตงแต 2-1200 แอมป มทงแบบทใชกบสวตชนรภย และตลบกระเบอง ตว

คาทรดฟวสนนม 2 แบบ คอ แบบทถอดเปลยนไสฟวสได และแบบทถอดเปลยนไสฟวสไมได

ภาพท 1.33 ฟวสหลอด ทมา : telepart.net

1.9.1.3 ฟวสปลก มรปรางคลายจกกอกทรงกระบอก ปลายดานหนงใหญกวาปลายอกดานหนง หลอดฟวสท าดวยกระเบอง ภายในหลอดฟวสมเสนฟวสและทรายบรรจอย เวลาใชฟวสตองใสลงในตลบฟวส และหมนฝาครอบฟวสปดฟวสใหแนน ทฝาครอบฟวสมชองส าหรบดสภาพของฟวส ถาเสนฟวสขาด ปมบอกสภาพฟวสจะหลดออกจากหลอดฟวส สามารถมองเหนได ฟวสปลกนยมใชทงในวงจรไฟแสงสวาง และวงจรทใชก าลงไฟฟาสงๆ ทงนเพราะการเปลยนฟวสท าไดงาย มความปลอดภยในขณะเปลยนฟวส และขณะฟวสหลอมละลายจะไมมการกระเดนของเศษฟวสจงไมเกดอนตราย

ภาพท 1.34 ฟวสปลก ทมา : rmutphysics.com

26

คณสมบตของฟวสทด 1.) สามารถทนกระแสไหลผานตวมนได 1.1 เทาของขนาดทนกระแสของฟวส เชน ฟวสขนาด 10 แอมปตองสามารถทนกระแสได 11 แอมป 2.) เมอมกระแสไหลเกน 2.5 เทาของฟวส ฟวสตองขาดในเวลาจ ากดโดยหวทายของฟวสไมขาดไปดวย 3.) การหลอมละลายของฟวสตองไมท าใหเกดประกายไฟ หรอเปลวไฟ หรอเปลวไฟหรอเกดการหลอมละลายใดๆทท าใหอปกรณเสยหาย

1.9.2 สวตช และเครองตดไฟ 1.9.2.1 สวตชประธาน

สวตชประธาน เปนสวตชตดตอนชนดหนง มโครงสรางคลายกบสวตชตดตอน

ใบมด แตมขนาดใหญกวาและมรปรางทแตกตางไป รปรางภายนอกมลกษณะเปนตโลหะ แขงแรง

ปองกนการระเบดเนองจากฟวสภายในไดด ขณะตอสวตชเขาวงจรเพอจายไฟฟาไปใชงาน ฝาต

สวตชประธานจะไมสามารถเปดออกได และถาขณะทฝาตสวตชประธานเปดอยจะไมสามารถตอ

สวตชเขาวงจรเพอจายไฟฟาไปใชงานได ชวยปองกนอนตรายและชวยใหเกดความปลอดภย การใช

สวตชประธานตองใชควบคไปกบฟวสแบบฟวสหลอด ทงชนดชนดทรงกระบอกและชนดใบมด

นยมใชงานกนมากมายในบานขนาดใหญ ในโรงงานอตสาหกรรมขนาดเลกและขนาดกลาง ใน

โรงเรยน ตลอดจนในอาพารทเมนทตาง ๆ ลกษณะสวตชประธานแสดงดงภาพท 1.35

ภาพท 1.35 สวตชประธาน ทมา : webboard.in.th

27

1.9.2.2 สวตชตดวงจรอตโนมต

ภาพท 1.36 สวตชตดวงจรอตโนมต ทมา : siambig.com

ในระบบการใชไฟฟาภายในบานสวนใหญแลว มกจะนยมใชเซอรกตเบรกเกอร

ในการปองกนความเสยหายอนเกดจากกระแสไฟฟา ขอดของเซอรกตเบรกเกอร คอ สามารถเปด

วงจรไมใหกระแสไฟฟาไหลผาน โดยไมท าใหอปกรณภายในควเซอรกตเบรกเกอรเสยหาย ดงเชน

การขาดของฟวส นอกจากนนยงสามารถท าการรเซต ใหกลบมาใชงานไดอก อาจกลาวไดวาเซอร

กตเบรกเกอร คอ ฟวสทสามารถน ากลบมาใชงานไดใหมอกนนเอง

1.9.2.3 สวตชตดวงจรอตโนมตโดยอาศยความรอน การท างานของเซอรกตเบรก-

เกอรชนดน จะอาศยการขยายตวของความรอนอนเนองจากกระแสไฟฟาดงแสดงในภาพท 1.37

จะแสดงโครงสรางของเซอรกตเบรกเกอรชนดทท างานโดยอาศยความรอน ซงแผนโลหะผสมทใช

นเกดจากการน าแผนทองเหลอง และแผนเหลกมาประกบกนโดยกระแสไฟฟาจะไหลเขาขว A

จากนนจะไหลเขาทางขวาของแผนโลหะผสมชนดน แลวไหลออกไปทางดานซายผานตอไปยง

ตอนบนของหนาสมผสซงประกบตดกบหนาสมผสตอนลาง สดทายกไหลออกจากเซอรกตเบรก

เกอรทขว B ถากระแสไฟฟาไหลเขามานมปรมาณมากกวาอตราทนกระแสของเซอรกตเบรกเกอร

กจะเกดความรอนขนทบรเวณแผนโลหะผสมน ซงคณสมบตของโลหะทกประเภทเมอไดรบความ

รอนกจะเกดการขยายตวโลหะบางชนดกจะขยายตวเรวบางชนดขยายตวไดชาซงจะขนอยกบ

สมประสทธของการขยายตวเมอไดรบความรอน ของโลหะชนดนน ๆ ในกรณนทองเหลองจะขยายตวไดดกวาเหลก สงผลใหแผนโลหะผสมนเกดการโคงตวไปทางขวา ท าใหกระเดองทสมผสกบโลหะนถกปลดออกและถกดงใหกระดกขนตามสปรงทคอยรงคานทเชอมกระเดองไว

28

การยกตวของคานทางซายน ท าใหหนาสมผสดานบนและดานลางแยกออกจากกน จงเปนการตดเสนทางเดนของกระแสไฟฟา ซงเปนการปองกนวงจรไฟฟาจากการไดรบกระแสไฟฟาในปรมาณทมากเกนไป การรเซตจะเปนการท าใหหนาสมผสทแยกออกจากกนกลบมาประกบชดกนอกครงหนง อยางไรกตามถาปญหากระแสไฟฟาไหลเกนยงไมไดรบการแกไขกจะท าใหหนาสมผสแยกออกจากกนอย

ภาพท 1.37 การท างานของสวตชอตโนมตโดยอาศยความรอน

1.9.2.4 สวตชตดวงจรอตโนมตโดยอาศยสนามแมเหลก เซอรกตเบรกเกอรชนดทท างานโดยอาศยสนามแมเหลก เมอมกระแสไฟฟาไหลผานขดลวดทพนรอบแกนมปรมาณนอย สงผลท าใหเกดสนามแมเหลกในปรมาณทนอยเชนกนทจะกระท าบนคานเหลกโดยทจะดงกระเดองใหเคลอนไปทางซาย อยางไรกตามแรงดงทเกดจากสนามแมเหลกนกยงไมสามารถเอาชนะแรงดงไปทางขวาทเกดจากสปรงทคอยรงคานเอาไว ดงนนกระแสไฟฟาทไหลจงยงคงไหลไดตามปกต นนคอ จากขว A ไหลเขาไปยงขดลวดผานไปยงดานบนของหนาสมผส จากนนจงไหลออกจากเซอรกตเบรกเกอรทขว B ถากระแสไฟฟาทไหลไปมปรมาณเกนกวาอตราทนกระแสของเซอรกตเบรกเกอรกระแสไฟฟาทเพมขนมากขนนกจะท าใหกระแสไฟฟาไหลผานขดลวดมปรมาณมากยงขนซงจะท าใหมสนามแมเหลกทกระท าบนแกนเหลกทางแนวตงนมากขน และแกนเหลกทางดานบนจะถกดงไปทางดานซายมอ สวนทางดานลางทเปนกระเดองกจะกระดกไปทางขวาตามจดหมนของแกนการปลดกระเดองทเกยวอยกบคานทางแนวนอนจะสงผลใหสปรง B ทคอยดงคานทางดานขวาใหกระดกลง ซงท าหนาทแยกออกจากกน ปมรเซตมไวส าหรบท าใหหนาสมผสกลบมาประกบชดกนอกครง เชนเดยวกบเซอรกตเบรกเกอรชนดทท างานโดยอาศยความรอน และถาปญหาเรองกระแสไฟฟาไหลมากเกนไปกยงคงอยกจะท าใหการแยกกนของหนาสมผสเกดขนไดอก

29

ภาพท 1.38 การท างานของสวตชตดวงจรอตโนมตโดยอาศยสนามแมเหลก

1.9.3 เครองตดไฟรว เครองตดไฟรวมหลายแบบ และมชอเรยกหลายชอดวยกนแตกจะมหลกการท างานทคลายกน เครองตดไฟรว อาจมชอเรยกตางกนเชน เครองตดไฟเมอมกระแสรวลงดน , Earth Leakage Circuit Breaker (ELCB), Ground Fault Circuit Interrupter (GFCI) และ Residual Current Device (RCD) และ RCBO (RCCB with Overload Protection) เปนตน

รปท 1.39 เครองตดไฟรว (ทมา : gurefiz.blogspot.com)

1.9.4 สายดน และการตอลงดน เปนการตอตวน าระหวางวงจรไฟฟากบดน เพอปองกนอนตรายจากกระแสไฟฟารว

โดยมสาเหตมาจากการช ารด หรอการเสอมสภาพของอปกรณไฟฟาซงอาจจะเกดขนไดตลอดเวลา

โดยทไมสามารถทราบลวงหนาได เพอเปนการปองกนอนตรายแกผทใชอาจจะเขาไปสมผสและถก

กระแสไฟฟาดด โดยกระแสไฟฟาทรวจะไหลลงดนแทนการไหลผานรางกายของผทเขาไปสมผส

30

ซงการตอลงดนจะมอย 2 รปแบบ คอ การตอลงดนทระบบสายสงไฟฟาและการตอลงดนทตว

อปกรณ

1.9.4.1 การตอสายดนทระบบสงจายไฟฟา การตอลงดนทระบบสายสงไฟฟา เปน

วธการท าตอสายนวทรล ทระบบสายสงไฟฟาลงดนโดยผานหลกสายดน การตอลงดนนสามารถท า

ไดทงไฟฟาระบบ 1 เฟส และไฟฟาระบบ 3 เฟส วธการตอลงดนทระบบสายสงไฟฟา จะเปนการ

ตอสายนวทรลลงดน โดยการปฏบตจะตองตอสายนวทรลโดยใชหลกสายดนเปนตวน าผานลงดน

หลกสายดนทใชจะเปนแทงตวน าทฝงลงไปในดน โดยหลกสายดนจะเปนแทงเหลกชบสงกะสยาว

8 ฟต และมเสนผาศนยกลาง 3/4 นว หรอแทงทองแดงยาว 8 ฟต และมเสนผาศนยกลาง 1/2 นว

ตอกลงไปในดนลกจากผวหนาดนอยางนอย 1 ฟต

ภาพท 1.40 การตอสายดนทระบบสงจายไฟฟา

1.9.4.1 การตอสายดนของระบบไฟฟาในบาน เปนการตอสวนทเปนโลหะทไมม

กระแสไหลผานของสถานประกอบการ ใหถงกนตลอดแลวตอลงดน จดประสงคของการตอลงดน

ของอปกรณไฟฟา มดงน

1.) เพอใหสวนโลหะทตอถงกนตลอดมศกยไฟฟาเปนศนย ปองกนไฟดด 2.) เพอใหอปกรณปองกนกระแสเกนท างานไดเรวขน เมอมกระแสรวไหลลงโครงโลหะ 3.) เปนทางผานใหกระแสรวไหลลงดน 1.9.5 อปกรณไฟฟาทตองตอลงดน มดงน 1.9.5.1 เครองหอหมทเปนโลหะของสายไฟฟา แผงเมนสวตซ โครงและรางปนจนทใชไฟฟา โครงของตลฟต ลวดสลงยกของทใชไฟฟา 1.9.5.2 สงกนทเปนโลหะ รวมทงเครองหอหมของอปกรณไฟฟาในระบบแรงสง

31

1.9.5.3 อปกรณไฟฟาทยดตดอยกบทและทตออยกบสายไฟฟาทเดนอยางถาวร สวนทเปนโลหะเปดโลงซงปกตไมมไฟฟา แตอาจมไฟรวได ตองตอลงดนถาอยในสภาพตามขอใดขอหนงดงน 1.) อยหางจากพนหรอโลหะทตอลงดนไมเกน 8 ฟตในแนวตง หรอ 5 ฟตในแนวนอนและบคคลอาจสมผสได (ถามวธปองกนไมให บคคลสมผสไดกไมตองตอลงดน) 2.) สมผสทางไฟฟากบโลหะอน ๆ และบคคลอาจสมผสได 3.) อยในสภาพเปยกชนและไมไดมการแยกใหอยตางหาก 1.9.5.3 อปกรณไฟฟาส าหรบยดตดอยกบท ดงตอไปน ตองตอสวนทเปนโลหะเปดโลง

และปกตไมมกระแสรวลงดน ไดแก

1.) โครงของแผงสวตซ

2.) โครงของมอเตอรชนดยดตดกบท กลองเครองควบคมมอเตอร ถาเปนสวตซธรรมดาและมฉนวนรองทฝาดานในกไมตองตอลงดน 3.) อปกรณไฟฟาของลฟตและปนจน 4.) ปายโฆษณา เครองฉายภาพยนต เครองสบน า 1.9.5.4 อปกรณไฟฟาทใชเตาเสยบ สวนทเปนโลหะเปดโลงของอปกรณไฟฟาตองตอ

ลงดนเมอมสภาพตามขอใดขอหนงดงน

1.) แรงดนเทยบกบดนเกน 150 โวลท ยกเวนมการปองกนอยางอนหรอมฉนวนอยางด 2.) อปกรณไฟฟาทงทใชในทอยอาศยและทอนๆ เชน - ตเยน ตแชแขง เครองปรบอากาศ - เครองซกผา เครองอบผา เครองลางจาน เครองสบน าทง - เครองประมวลผลขอมล เครองใชไฟฟาในตเลยงปลา - เครองมอทท างานดวยมอเตอร เชนสวานไฟฟา - เครองตดหญา เครองขดถ - เครองมอทใชในสถานทเปยกชน เปนพนดนหรอเปนโลหะ - โคมไฟฟาชนดหยบยกได 1.9.6 การตอสายดนของเครองใชไฟฟา 1.9.6.1 การตอลงดนแบบนจะเปนการตอลงดนทโครงของเครองใชไฟฟา โดยตรงซง

การตอลงดนวธนโดยสวนใหญจะใชกบอปกรณไฟฟาทผผลตไดตดตงจดส าหรบการตอลงดนไว

ใหแลว เชน ตเยน เตาไมโครเวฟ หรอเครองซกผา

32

ภาพท 1.41 การตอลงดนแบบนจะเปนการตอลงดนทโครงของเครองใชไฟฟา

1.9.6.2 การตอลงดนทโครงอปกรณไฟฟารวมกบสายนวทรล การตอลงดนวธนคลาย

กบวธแรก เพยงแตการตอวงจรของสายดนจะตอรวมเขากบสายนวทรล หรอสายกลางของระบบไฟ

หลกทใชเปนแหลงจายไฟใหกบอปกรณไฟฟา เมอมกระแสไฟรวทอปกรณไฟฟากจะไหลลงดน

โดยผานสายนวทรล

ภาพท 1.42 การตอลงดนทโครงอปกรณไฟฟารวมกบสายนวทรล

1.9.6.3 การตอลงดนทโครงอปกรณไฟฟาโดยผานทอโลหะและสายนวทรล การตอลง

ดนวธนจะคลายกบวธทสอง เพยงแตการตอวงจรของสายดนจะตอวงจรรวมกบสายนวทรล หรอ

สายกลางโดยผานทอดนสายทเปนโลหะ เมอมกระแสไฟรวทอปกรณไฟฟานนกจะท าใหกระแสไฟ

ทรวไหลลงดนโดยผานทอโลหะไปสสายนวทรล

33

ภาพท 1.43 การตอลงดนทโครงอปกรณไฟฟาโดยผานทอโลหะและสายนวทรล

1.9.7 การตอสายดนใหไดคณภาพ การตอสายตองตอใหถกตองเหมาะสม จงจะท าใหสายดนมประสทธภาพในการใชงานไดสงสด มขอควรค านงในการตอสายดนดงน 1.9.7.1 หามตอสายดนผานฟวสหรออปกรณปองกนแบบตดวงจรอตโนมต นอกจากการตอผานตวตดวงจรอตโนมต ทเมอตวตดวงจรอตโนมตท างาน ตองตดสายไฟฟาทกเสนของวงจรพรอมสายดนออกดวย 1.9.7.2 หามตอสายดนผานสวตชตดตอน ยกเวนในกรณทตดตงในทมองเหนไดชดเจน

และท าเครองหมายบอกไวอยางชดเจน

1.9.7.3 หามตอสายดนของเครองใชไฟฟาเขากบสายศนย หากตอไวเมอสายศนยขาดจะ

ท าใหตวถงโลหะของเครองใชไฟฟามศกยไฟฟาเทากบแรงดนของสายไฟฟาเสนมไฟ ผสมผสถก

ตวถงโลหะอาจไดรบอนตรายจากไฟฟาดดได

1.9.7.4 จดตอสายดนทกต าแหนงตองตออยางมนคงแขงแรง โดยใชอปกรณและวธการ

ตอสายทถกตองเหมาะสม มความตอเนองทางไฟฟาและตอถงกนอยางถาวร

1.9.7.5 ทางเดนไฟฟาลงดนตองสามารถทนกระแสลดวงจรทเกดขนได และตองม

ความตานทานต าพอทจะท าใหอปกรณปองกนระบบไฟฟาท างาน

1.9.7.6 สายดนของเครองใชไฟฟา ตองมขนาดทพอเหมาะไมเลกไปกวามาตรฐานท

ก าหนด

34

1.9.7.7 หลกตอสายดนตองฝกลกในดนไมนอยกวา 2.40 เมตร ถาจ าเปนตองมหลกตอ

สายดนหลายหลก แตละหลกตองหางกนไมนอยกวา 1.80 เมตร และตอรวมกน

1.9.7.8 จดตอสายดนกบหลกตอสายดน ตอไดกบหลกตอสายดนหลกใดหลกหนงตาม

ความสะดวก แตตองอยภายในบรเวณทจะตอเครองใชไฟฟา และตองอยทางดานกระแสเขาของ

สวตชตดตอน หรออปกรณปองกนกระแสเกน

1.9.7.9 สายดนทจะตอกบหลกตอสายดน ตองใสไวในทอหรอมฉนวนหม และตอง

เปนเสนเดยวกนโดยตลอด

1.9.7.10 ไมควรตอโครงโลหะของเครองใชไฟฟาลงดนโดยตรง ถาด าเนนการไปแลว

ใหแกไขโดยการตอสายดนทสวตชประธานอยางถกตอง และเดนสายดนจากสวตชประธานมาตอ

รวมกบสายดนทใชอยเดม

35

แบบทดสอบหนวยท 1

ค าชแจง ใหนกเรยนท าเครองหมาย × หนาขอทถกตองทสดเพยงขอเดยว

1. อปกรณชนดใดทควรมการตดตงสายดน ก. หลอดไฟ

ข. พดลมตงโตะ ค. หมอหงขาว ง. เครองท าน าอน

2. การตอสายดนมประโยชนอยางไร ก. ปองกนอนตรายจากแรงดนไฟฟารว ข. ปองกนอนตรายจากกระแสไฟฟารว ค. ปองกนอนตรายจากก าลงไฟฟารวซม ง. ปองกนอนตรายจากความตานทานไฟฟารว

3. อปกรณปองกนจะท างานเมอใด ก. เมอเกดกระแสเกน

ข. เมอเกดแรงดนเกน ค. เมอเกดความตานทานเกน ง. เมอเกดก าลงไฟฟาเกนพกด

4. ฟวสเสนไมนยมใชในงานประเภทใด ก. วงจรเตารบ ข. วงจรอนกรม

ค. วงจรไฟฟาแสงสวาง ง. วงจรทมขนาดของภาระในวงจรไมเกน 35 แอมแปร

5. ขอใดไมจดเปนอปกรณปองกนไฟฟา ก. ฟวส ข. สวตซ

ค. สวตซนรภย ง. เซอรกตเบรกเกอร

6. ขอใดเปนการประหยดพลงงานไฟฟาท ดทสด

36

ก. เปลยนหลอดฟออเรสเซนตแทนหลอดไส ข. รดผาจนเสรจแลวคอยดกปลกออกทนท ค. เปดแอรทอณหภม 20 องศา เมออากาศรอนจด ง. เปดแอร แลวเปดประต หนาตางทงไวเพอระบายอากาศ

7. การปองกนอนตรายขณะท างานเกยวกบไฟฟาและอเลกทรอนกส ท าไดโดยวธใด ก. สวมเสอผาไมรดกมมาปฏบตงาน

ข. สวมรองเทาแตะฟองน ามาปฏบตงาน ค. สวมรองเทายางพนหนามาปฏบตงาน

ง. ใชเครองมอทไมมฉนวนหมในการปฏบตงาน

8. ขอใดคอการปฏบตงานซอมบ ารงเกยวกบดานไฟฟา และอเลกทรอนกส ทปลอดภยทสด ก. ท างานคนเดยวเพยงล าพง ข. ตอตรงโดยไมใชเครองมอ

ค. ใชเครองมอช ารดปฏบตงาน ง. ตดกระแสไฟฟาออกจากวงจรกอนปฏบตงาน

9. ขอใด ไมใช วธการปฐมพยาบาลเบองตน ก. การนวดหวใจ

ข. การผายปอด ค. การบบจมก ง. การจบชพจร

10. การเกดไฟฟาดด หมายถง อะไร ก. เกดกระแสไหลผานรางกายมนษย

ข. มกระแสไหลผานวงจรไฟฟาตลอดเวลา ค. สนามแมเหลกไฟฟาดงดดโลหะจ าพวกเหลกได ง. เกดการแตะกนระหวางสายมไฟ (L) กบสายนวตรอน(N)

37

เฉลยแบบทดสอบหนวยท 1

ขอท เฉลย 1 ง. เครองท าน าอน 2 ข. ปองกนอนตรายจากกระแสไฟฟารว 3 ก. เมอเกดกระแสเกน 4 ข. วงจรอนกรม 5 ข. สวตซ 6 ก. เปลยนหลอดฟออเรสเซนตแทนหลอดไส 7 ค. สวมรองเทายางพนหนามาปฏบตงาน 8 ง. ตดกระแสไฟฟาออกจากวงจรกอนปฏบตงาน 9 ค. การบบจมก

10 ก. เกดกระแสไหลผานรางกายมนษย

38

วชา ไฟฟาและอเลกทรอนกสเบองตน ใบงานท 1.1 สอนครงท 1

หนวยท 1 เรอง ความปลอดภยในงานไฟฟา และอเลกทรอนกส

เวลา 4 ชวโมง

จดประสงคการเรยนร 1. อธบายความหมายของความปลอดภยในงานไฟฟาได 2. อธบายสาเหตของการเกดความไมปลอดภยในงานไฟฟาได ค าชแจง จากรปภาพทก าหนดให จงอธบายความหมาย ( 10 คะแนน)

ภาพค าถาม อธบายความหมาย

1.

2.

39

จากรปภาพทก าหนดให จงอธบายความหมาย(ตอ) ภาพค าถาม อธบายความหมาย

3.

4.

5.

40

จากรปภาพทก าหนดให จงอธบายความหมาย(ตอ) ภาพค าถาม อธบายความหมาย

6.

7.

8.

41

จากรปภาพทก าหนดให จงอธบายความหมาย(ตอ) ภาพค าถาม อธบายความหมาย

9.

10.

42

วชา ไฟฟาและอเลกทรอนกสเบองตน ใบงานท 1.2 สอนครงท 1

หนวยท 1 เรอง การปฐมพยาบาลเบองตน

เวลา 4 ชวโมง

จดประสงคการเรยนร 1. อธบายความหมายของปฏบตการปฐมพยาบาลเบองตน แบบตาง ๆ 2. อธบายและสาธตปฏบตการปฐมพยาบาลเบองตน แบบตาง ๆ ใหเพอนด ค าชแจง ใหนกเรยนฝกสาธตการปฐมพยาบาลเบองตน แบบตาง ๆ ( 10 คะแนน)

1. ใหนกศกษา แบงกลมแลวฝกปฏบตการปฐมพยาบาลเบองตน แบบตาง ๆ 2. สาธตปฏบตการปฐมพยาบาลเบองตน แบบตาง ๆ ใหเพอนด

ภาพประกอบ ปฏบตการปฐมพยาบาลเบองตน แบบตางๆ

1. วธการผายปอด

2.วธการนวดหวใจ

43

วชา ไฟฟาและอเลกทรอนกสเบองตน ใบงานท 1.3 สอนครงท 2

หนวยท 1 เรอง ความสมพนธของกระแสไฟฟาทเกดขนกบรางกายมนษย

เวลา 4 ชวโมง

จดประสงคการเรยนร 1. อธบายความสมพนธของกระแสไฟฟาทเกดขนกบรางกายมนษยได

ค าชแจง ใหผเรยนเตมค าตอบตอไปนลงในตาราง

A) ตงแต 1 A ขนไป B) 1 mA หรอนอยกวา C) มากกวา 30 mA D) 50 ถง 200 mA E) มากกวา 15 mA F) มากกวา 5 mA G) มากกวา 200 mA

ผลกระทบทมตอรางกาย (ค าถาม ) ปรมาณกระแสไฟฟา (ค าตอบ)

ไมมผลกระทบตอรางกาย ท าใหเกดการชอก และเกดความเจบปวด กลามเนอบรเวณทถกไฟฟาดดเกดการหดตว และรางกาย จะเกดอาการเกรง

การหายใจตดขด และสามารถท าใหหมดสตได ขาดเลอดไปเลยงหวใจ และอาจเสยชวตไดภายในไมกวนาท เกดอาการไหมบรเวณผวหนงทถกกระแสไฟฟาดด และหวใจ จะหยดเตนภายในไมกวนาท

ผวหนงบรเวณทถกกระแสไฟฟาดดถท าลายอยางถาวร และหวใจจะหยดเตนภายในไมกวนาท

44

วชา ไฟฟาและอเลกทรอนกสเบองตน ใบงานท 1.4 สอนครงท 2

หนวยท 1 เรอง ประยกตการใชงานของอปกรณปองกนในงานไฟฟาและอเลกทรอนกสในชวตประจ าวน

เวลา 4 ชวโมง

จดประสงคการเรยนร 1. อธบายความหมายและการน าไปใชงานของอปกรณปองกนในงานไฟฟาและอเลกทรอนกสได 2. อธบายหนาทการท างานของอปกรณปองกนในงานไฟฟาและอเลกทรอนกสได

ค าชแจง จากรปภาพทก าหนดให จงอธบายหนาทการท างานของอปกรณ ( 10 คะแนน)

ภาพประกอบ อธบายหนาทการท างานของอปกรณ

1.ฟวสปลก

1.

2. สวตชประธาน

2.

45

จากรปภาพทก าหนดให จงอธบายหนาทการท างานของอปกรณ(ตอ)

ภาพประกอบ อธบายหนาทการท างานของอปกรณ

3. สวตชตดวงจรอตโนมต

3.

4. เครองตดไฟรว

4.

5. การตอลงดนแบบนจะเปนการตอลงดนทโครงของเครองใชไฟฟา

5.

46

วชา งานไฟฟาและอเลกทรอนกส

เบองตน แบบประเมน สอนครงท 1-2

หนวยท 1 เรอง ระบบความปลอดภยในงานไฟฟาและอเลกทรอนกส

เวลา 8 ชวโมง

ชอผปฏบต....................................................................................................... เลขท.........................

รายการประเมน ผลคะแนน ตวประกอบ คะแนนทได หมายเหต

1. ระบบความปลอดภยในงานไฟฟาและอเลกทรอนกส 2. การชวยเหลอและการปฐมพยาบาลผประสบอนตรายจากไฟฟาด 3. คณสมบตและการใชงานของอปกรณปองกนในงานไฟฟาและอเลกทรอนกส 4. วธการปองกนอนตรายทเกดจากไฟฟาดด 5. การประหยดไฟฟา กาตรวจสอบและการดแลเครองใชไฟฟา 6. ประยกตการใชงานของอปกรณปองกนในงานไฟฟาและอเลกทรอนกสในชวตประจ าวน 7. ความปลอดภยในการปฏบตงาน 8. ความตงใจในการปฏบตงาน 9. การท าความสะอาดพนทในการปฏบตงาน

1.5

1.5

1.5

1.0

1.0

1.0

1.0 1.0 0.5

ผลคะแนน ดมาก = 4 ปานกลาง = 3 พอใช = 2 ปรบปรง = 1 คะแนนเตมรวม 100 คะแนน

รวม 10

………………………………………………………. ลงชอ........................................................ผประเม น

( นางเบญจวรรณ ปกปอง )

47

เอกสารอางอง

การไฟฟาสวนภมภาค โครงการพสอนนอง เรอง ความปลอดภยเกยวกบไฟฟาและการปฐมพยาบาลผถกกระแสไฟฟา (2546 :13-19) พนธศกด พฒมานตพงศ. งานอเลกทรอนกสทวไป. กรงเทพฯ : ส านกพมพศนยสงเสรมวชาการ, 2542. พนธศกด พฒมานตพงศ. ทฤษฎไฟฟาเบองตน. กรงเทพฯ : ส านกพมพศนยสงเสรมวชาการ, 2542. Davil E. Johnson, Johnny R. Johnson. Introductory Electric Circuit Analysis. New Jersey : Englewood Cliffs, 1981. http://www.chontech.ac.th/~electric/e-learn/unit1/unit1.htm www.guitarthai.com www.horojung.hunsa.com www.houseyahoo.com

http://www.selectcon.com/ba_14.asp www.trueguru.truelife.com www.thaicatwalk.com www.pharmasakhon.org www.fire2fight.com www.slfishing.com www.telepart.net www.rmutphysics.com www.webboard.in.th