หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

1

หนวยท 15 แนวคดตะวนออกกบการบรหารการศกษาไทย ผเขยน

อาจารยจ านงค ทองประเสรฐ, ราชบณฑต รองศาสตราจารย ดร.นรา สมประสงค ผชวยศาสตราจารย วาทพนตร ดร.นพดล เจนอกษร

ผปรบปรง: รองศาสตราจารย ดร. นตยา ภสสรศร

ราง 1 ปรบ 6 มค 62 for พจารณา 15 มค 62 (6/62)

ปรบจาก ราง for 12กพ62 ไมมเวลาพจารณา เลอนไป ศกร 22กพ62 (4/62) File: 1 Draft ตอน15.1 ราง22APR62\ Used for 23 Apr62 Meeting \18 Unit 15 USED18Apr62ดงมารวม\ D

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

2

หนวยท 15 แนวคดตะวนออกกบการบรหารการศกษาไทย

เคาโครงเนอหา ตอนท 15.1 หลกการส าคญในการพจารณาแนวคดตะวนออก เรองท 15.1.1 หลกขอบเขตของอาณาบรเวณ เรองท 15.1.2 หลกพนฐานทางวฒนธรรมประเพณและความเชอ เรองท 15.1.3 หลกพนฐานทางศาสนา ตอนท 15.2 แนวคดตะวนออกทส าคญส าหรบการบรหารการศกษาไทย

เรองท 15.2.1 แนวคดอนเดย เรองท 15.2.2 แนวคดจน เรองท 15.2.3 แนวคดญปน

ตอนท 15.3 กรณศกษา: การบรหารการศกษาตามแนวคดตะวนออก เรองท 15.3.1 ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงกบการบรหารการศกษา เรองท 15.3.2 โรงเรยนคณธรรม

แนวคด 1. หลกการส าคญในการพจารณาแนวคดตะวนออก อาจพจารณาไดจากหลายหลกการดวยกนอาท

หลกขอบเขตของอาณาบรเวณ หลกพนฐานทางวฒนธรรมประเพณและความเชอ และหลกพนฐานทางศาสนา ซงแนวคดทเปนตะวนออกของหลกตางๆ นนมอทธพลตอการบรหารการศกษาของไทยนบตงแตอดตมาจนถงปจจบน 2. แนวคดตะวนออกทส าคญ ไดแก แนวคดอนเดย แนวคดจน และแนวคดญปน ซงมอทธพลตอวถชวตของคนไทย ในการบรหารการศกษา สามารถน าแนวคดดงกลาวมาเปนแนวทางในการบรหารของผบรหารได

3. หลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงเปนสวนหนงของค าสอนในพทธศาสนา ทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช บรมนาถบพตร ทรงมพระราชด ารสชแนะเปนแนวทางการด าเนนชวตและการปฏบตตนของชาวไทย ส าหรบโรงเรยนคณธรรม เปนแนวความคดตะวนออกทสามารถน ามาประยกตเปนกลยทธในการบรหารการศกษาไทยไดอยางเปนรปธรรม และไดรบการยอมรบ ทงสองแนวคดสามารถพฒนาสถานศกษาในยคปจจบนใหมประสทธภาพและประสทธผลทงระบบ

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

3

วตถประสงค เมอศกษาหนวยท 15 จบแลว นกศกษาสามารถ 1. อธบายแนวคดตะวนออกโดยอางองหลกขอบเขตอาณาบรเวณ หลกพนฐานทางวฒนธรรม

ประเพณและความเชอ และหลกพนฐานทางศาสนาได 2. อธบายแนวคดอนเดย จน และญปนทส าคญส าหรบการบรหารการศกษาไทยได 3. ประยกตแนวคดตะวนออกกบการบรหารการศกษาไทยได

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

4

ตอนท 15.1 หลกการส าคญในการพจารณาแนวคดตะวนออก โปรดอานแผนการสอนประจ าตอนท 15.1 แลวจงศกษาเนอหาสาระ พรอมปฏบตกจกรรมในแตละตอน

หวเรอง เรองท 15.1.1 หลกขอบเขตของอาณาบรเวณ เรองท 15.1.2 หลกพนฐานทางวฒนธรรมประเพณและความเชอ เรองท 15.1.3 หลกพนฐานทางศาสนา

แนวคด 1. การพจารณาแนวคดตะวนออกจากหลกขอบเขตของอาณาบรเวณนน กระท าได 2 แนวทาง คอ (1) ยดต าแหนงทพจารณาเปนศนยกลาง และ (2) ยดโลกเปนศนยกลางโดยถอวาแนวคดทเกดขนในอาณาบรเวณทเปนพนททางตะวนออกของโลกคอแนวคดตะวนออกนน เปนทยอมรบกนอยางมากในปจจบน 2. การพจารณาแนวคดตะวนออกจากหลกพนฐานทางวฒนธรรมประเพณและความเชอ มหลกฐานทแสดงความสมพนธระหวางแนวคดทมาจากวรรณคดและศาสนา กบวถชวตและความเชอของบคคลในสงคมไทย ตลอดจนจารตประเพณและพธกรรม และเชอมโยงถงการบรหารจดการของไทย ทเหนอยโดยทวไป 3. การพจารณาแนวคดตะวนออกจากหลกพนฐานทางศาสนา รวมถงความเชอดงเดม พบวาสงผลตอพฤตกรรมไทยทจะด ารงตนในสงคมโลกและสงผลตอการบรหารการศกษาไทย

วตถประสงค เมอศกษาตอนท 15.1 จบแลว นกศกษาสามารถ 1. อธบายแนวคดตะวนออกโดยอางองหลกขอบเขตของอาณาบรเวณได 2. อธบายแนวคดตะวนออกโดยอางองหลกพนฐานทางวฒนธรรมประเพณและความเชอ ได 3. อธบายแนวคดตะวนออกโดยอางองหลกพนฐานทางศาสนาได

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

5

เรองท 15.1.1 หลกขอบเขตของอาณาบรเวณ การพจารณาแนวคดตะวนออกจากหลกขอบเขตของอาณาบรเวณ สามารถอธบายไดตามหลกการทส าคญดงตอไปน

1. หลกการยดต าแนงทพจารณาเปนศนยกลาง เปนวธการทใชกนมาแตโบราณ โดยทประเทศใหญหรอประเทศมหาอ านาจทงหลายตางตงตนเองเปนศนยกลางของโลก แลวพจารณาเรยกประเทศอนๆ ตามทศทางทตงอย อาทประเทศจนเรยกตนเองวา จงกว (Chung Kuo) หรอ อาณาจกรกลาง แลวเรยกประเทศอนๆ ตามทศทางทตงอย เชน นานเจา หนานไห เปนตน ในสมยพทธกาลสบเนองมาจนถงสมยอาณานคม ประเทศอนเดยกเรยกตนเองวาอาณาจกรกลางคอ มธยมประเทศและมชฌมชนบทมาโดยตลอด (กระทรวงศกษาธการ, 2524, น. 229) แมอาณาจกรโรมนอนศกดสทธทโรม กเรยกอาณาจกรโรมนทเมองคอนแสตนตโนเปล ซงสรางโดยจกรพรรดคอนแสตนตนวา อาณาจกรโรมนตะวนออก เพราะวาตงอยทางทศตะวนออกของกรงโรม ซงเปนอาณาจกรกลาง ดงนเปนตน 2. หลกการยดโลกเปนศนยกลาง เปนวธการทเกดขนภายหลง ซงแมวาอาจจะเรยกไดวาเปนวธใหมกตาม แตกยงคงองหลกคดเดมในวธทหนงไวเปนพนฐานอยด กลาวคอสนตะปาปา อเลกซานเดอรท 6 ประมขแหงครสตศาสนจกรวาตกนไดประกาศ Bill of Demarcation ในป ค.ศ.1493 แบงโลกออกเปนสองสวนโดยเสนสมมตตามแนวเหนอใตหางจากหมเกาะอะซอเรสไปทางตะวนตกรอยหลก (1 หลก เทากบ 4.8 กม.) ซงในปตอมาสเปนและโปรตเกสกยนยอมรวมกนทจะเขยบเสนดงกลาวออกไปทางตะวนตกอก 270 หลก (เจรญ ไชยชนะ 2501, น.865) เพอก าหนดทศทางใหประเทศมหาอ านาจทางทะเลคอเสปนและโปรตเกสใชในการส ารวจโลก โดยเรยกดนแดนของโลกในสวนทไดเหนพระอาทตยขนกอนวาประเทศตะวนออก และดนแดนตรงขามซงเหนพระอาทตยขนภายหลงวา ประเทศตะวนตก แมวาหลกการนจะดเหมอนวาถอโลกเปนศนยกลางกตาม แตเมอพจารณาดๆ แลวกจะเหนไดวา ยงคงยดถอครสตศาสนจกรวาตกนทกรงโรมนนเองเปนศนยกลาง

เมอพจารณาถงสรรพวทยาการตลอดจนวฒนธรรมประเพณและวถชวตของไทยอยางถองแทแลว กยากทจะปฏเสธไดวา ในอดตกาลนนองคความรสายส าคญทไทยไดรบถายทอดมากคอองคความรจากพทธศาสนาและศาสนาพราหมณ ซงลวนกอก าเนดเกดขนในประเทศอนเดยอนตง อยทางทศตะวนตกของไทย แมทมาจากทศตะวนออกหรอใต กลวนสงผานมาจากอนเดยอกทอด หนงตามวถการคมนาคมทางน าในสมยโบราณ นอกเหนอจากทมาจากทศเหนอซงเปนองคความรกระแสหลกจากประเทศจน แตทจะแยกพจารณาใหเดนชดเพยงเฉพาะแนวคดทางตะวนออกกบการบรหารการศกษาไทยในหนวยน กเพราะตองการทจะพจารณาใหลมลกลงไปเฉพาะแนวคดทเกดขนในอาณาบรเวณของโลกทตงอยทางทศตะวนออกซงกคอ ทวปเอเชย อนมเอกลกษณและอตลกษณเปนการเฉพาะของตนเองแตกตางจากอารยธรรมตะวนตกทกอเกดก าเนดขนในซกโลกตะวนตก

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

6

ตามทกลาวมาขางตนในเรองหลกขอบเขตของอาณาบรเวณนน มหลกเกณฑแตกตางกนออกไป ทงแบบทยดต าแนงทพจารณาเปนศนยกลาง และแบบทยดโลกเปนศนยกลาง ส าหรบเอกสารน แนวคดตะวนออกยดโลกเปนศนยกลางซงเปนแบบทยอมรบกนมาก

เรองท 15.1.2 หลกพนฐานทางวฒนธรรมประเพณและความเชอ เรองทควรพจารณาตอไปเกยวกบแนวคดตะวนออกกบการบรหารการศกษาไทยนน ไดแก หลกพนฐานทางวฒนธรรมประเพณและความเชอ เกยวกบเรองน เราอาจจะอธบายถงทมาของสรรพสงทงหลายในโลกได โดยจ าแนกออกเปนสองประเภทใหญๆ ดวยกนคอสงทเกดขนเองโดยธรรมชาต (by nature) และสงทเกดขนโดยมนษยสรางสรรคขนโดยถอเปนวฒนธรรม (by culture) เมอกลาวโดยสรปแลว สงทพวพนแวดลอมชวตของมนษยอยกคอสงทมนษยสรางสรรคขน เพออธบายสงทธรรมชาตสราง หรอไมเชนนนกเปนสงทมนษยสรางขนเพอเลยนแบบธรรมชาตนนเอง วฒนธรรมประเพณและความเชอกเปนสงทมนษยสรางสรรคขนตามนยดงกลาวขางตน การท าความเขาใจกบเรองนจงเปนหลกพนฐานทส าคญอกประการหนงทจะชวยอธบายความสมพนธระหวางแนวคดตะวนออกกบพฤตกรรมไทย (พฤตกรรมของคนไทยทกระดบทงดานลบและดานบวก) วามลกษณะเปนเชนไร ตวอยางบางประการทนาจะอธบายความสมพนธระหวางวฒนธรรมประเพณและความเชอตามแนวคดตะวนออกทสะทอนถงพฤตกรรมไทยและโยงถงการบรหารจดการของไทยไดนน อาจพจารณาไดจากตวอยางบางกรณตอไปน ผทเคยดโขนเรองรามเกยรตตอนทศกณฐนงเมอง จะเหนไดวามเสนายกษสองตนนงอยทางซายและขวาของเจากรงลงกา ตนหนงหนาขาวและตนหนงหนาเขยว ถดจากยกษหนาขาวและยกษหนาเขยวกจะมยกษนงลดหลนกนลงไปอกขางละสองตน กอนจะมยกษนงแถวหลงอกขางละเจดตน รวมเปนเสนายกษยสบตนพอด ยกษหนาขาวคอปาวณาสร สวนยกษหนาเขยวคอมโหธร เปนอครมหาเสนาบดของกรงลงกาทงสองตน ยกษแถวหนาทนงลดหลนกนไปรวมสตนนนกคอเสนาบดจตสดมภทงส สวนยกษทเหลออกสบสตนเปนมนตร (นพดล เจนอกษร, 2541, น.12) ลกษณะของการแสดงตามเรองราวในวรรณคดขางตน เปนวฒนธรรมอยางหนงซงเรารบถายทอดกนมาจากอนเดยผานกาลสมยของกรงศรอยธยาจนถงกรงรตนโกสนทร ซงสะทอนใหเหน แนวคดเกยวกบ การบรหารกจการบานเมองดวยระบบเสนาบดจตสดมภ ทประกอบดวยองคคณะบคคลผมหนาทรบผดชอบในภาระงานตางๆ กนเพอสนองราชการงานเมองของแผนดน เนองจากโขนเปนนาฏศลปชนสง ดงนน จงมอทธพลในเชงสญลกษณเปนอยางมาก การทใครสามารถท าอะไรหรอเปนอะไรไดเชนเดยวกบทโขนมหรอเปน ยอมสะทอนใหเหนถงอตลกษณหรอความส าคญของปจเจกบคคลผนนไมนอย ลกษณะเชนนเปนค าอธบายทดส าหรบความเกยวของของ

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

7

แนวคดตะวนออกทมตอวถชวตและความเชอของบคคลในสงคมไทยในเรองของ วาสนาบารม และบญท ากรรมแตง เปนอยางมากซงแมวาแททจรงแลว หลกกรรม เปนค าสอนส าคญทมรายละเอยดชดเจนอยในพทธศาสนา ตางจากความเชอในเรองกรรมทมมาแตเดมในศาสนาพราหมณและฮนดกตาม แตคนไทยโดยทวไปกทมเทใหความส าคญส าหรบการศกษาพระศาสนาไมมากนก ดงนน ความรความเขาใจในหลกกรรมจงอยในระดบทเพยงแตเชอวากรรมสามารถใชอธบายใหยอมรบสภาพทตนเปนอยเทานน ท าใหขาดความเพยรทจะเอาชนะอปสรรคขอขดของทงหลายทงปวงดวยตนเอง แตกลบน าชวตไปผกพนไวกบความเชอในเรองบญท ากรรมแตง และวาสนาบารมทสะสมมาแตชาตปางกอนมากกวา หรอไมเชนนนกฝากความหวงไวกบชาตตอไปผานการท าบญเพยงเลกนอยและการอธษฐานในชาตปจจบน สวนในชาตนจะเปนอยางไรกยอมรบได ดงนน ชวตประจ าวนสวนหนงจงเปนไปเพอสรางและสะสมบญไวเพอชวตทดกวาในโลกหนา

เรองของวาสนาบารมนน คอนขางจะมอทธพลตอวตรปฏบตของบคคลในสงคมไทยอยไมนอย เพราะหลายคนมความเชอวา “แขงเรอแขงพายนนแขงได แตแขงวาสนาบารมนนเปนไปไดยาก” ดวยเหตนพฤตกรรมของคนไทยจงใหการยอมรบในเรองมลนายและระบบอปถมภ ความมอาวโส ความจงรกภกด ความกตญญ ตลอดจนจารตประเพณและพธกรรม ทสงเสรมหรอไมขดกบความเชอดงกลาว หากยกประเดนเกยวกบบารมมาศกษากจะพบวาสามารถน ามาอธบายโลกทศนขางตนไดเกอบจะทกเรองไป ตามรายละเอยดโดยสงเขปตอไปน

ความเชอเรองบารมเปนของผมบญนน เรมมาจากเรองราวของพระศรอารยเมตไตรย (หรอ พระศรอรยเมตไตรย) ซงพระพทธเจาตรสถงไวใน ขททกนกาย สตตนตปฏก (พระไตรปฎกภาษาไทยฉบบหลวง เลม 33, 2525, น. 367) วาเมอมนษยมอายยนถงแปดหมนป พระผมพระภาคพระนามวา เมตไตรย จกบงเกดขนในโลกเปนพระอรหนตสมมาสมพทธเจา และด าเนนพทธกจเชนทพระพทธองคทรงกระท าอย ทงน โดยมไดทรงกลาวขยายความออกไปแตอยางใด ดวยเหตนในสมยพทธกาลจวบจนถงปจจบน พระเมตไตรยจงมฐานะเปนพระโพธสตวพระองคหนง ซงก าลงสงสมบารมเพอบรรลพระอนตรสมมาสมโพธญาณตามความเชอของฝายเถรวาท แตส าหรบความเชอของฝายมหายานนนกลาววา พระศรอารยเมตไตรยหรอทจนเรยกวา พระไมไล และญปนเรยกวา พระไมโรก นนเปนการแบงภาคของพระอาทพทธเจาซงเปนพระพทธเจาทอยประจ าคกบโลกน จดเปนพระมานษยพทธเจาองคท 5 ซงจะมมาในอนาคตกาล เพอน าพาสรรพสตวใหพบกบสงคมทเปนสข และลวงพนวฏสงสารในทสด(เสถยรโกเศศ และ นาคะประทป, 2514, น. 165-167)

กอนสมยสโขทยไมปรากฏเรองราวของพระเมตไตรยมากนก แตในสมยสโขทยมเรองราวของพระเมตไตรยปรากฏในศลาจารกทวไปอาท จารกวดศรชม จารกนครชม จารกวดสรศกด จารกวดเขากบ และไตรภมพระรวง เปนตน ในสมยอยธยา เจาฟาธรรมาธเบศร (กง) ไดทรงบรรยายไวอยางแจมชดถงเรองราวของโลกในสมยของพระเมตไตรยในหนงสอเรอง พระมาลยค าหลวง แมในสมยปจจบนความเชอเกยวกบพระศรอารยเมตไตรยกยงคงมอยมไดเลอมสลายลงแตอยางใด ในหนงสอเรอง “พระศรอารยเมตไตรย” ไดพรรณนาถงโลกอนาคตสมยพระศรอารยเมตไตรยไวอยางวจตรพสดารยดยาวเปนพเศษถงหนงบท แลวสรปลงทายไววา

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

8

อนหนง ฝงชนในอตตรกรทวปนน ถาถงซงจตดบขนธปญจกสนชวต จากอตตรกรทวปนนแลวกไดขนไปบงเกดในทพยสราลยเมองสวรรค จะไดไป บงเกดในจตราบายทงสคอ นรยคต เปตคต ตรจฉานคต มนสสคต นนหา บมได ดบขนธแลวกบายหนาสเทวคต เฉพาะขนไปบงเกดในเทวโลกชนใดชน หนง บมไดผดจากเทวโลกแล

ขอความดงกลาวท าใหเหนไดวามนษยในสมยพระเมตไตรยนน อยในโลกอนอดมสมบรณบรสทธยตธรรมจนไมมโอกาสประกอบกรรมชวไดเลยแมแตนอย ดบขนธแลวจงไปบงเกดในเทวภมแตเพยงอยางเดยว ลกษณะของโลกในสมยพระศรอารยเมตไตรยซงปรากฏในพระมาลยค าหลวงและหนงสอ ศรอารยเมตไตรยน สอดคลองกบอดมการณของสงคมในอดมคตทใฝฝนถงอนาคตทสมบรณพนสข (Millenarianism) เปนอยางมาก และชวยย าความคดทวาโลกทสมบรณพนสขนจะเกดขนไดกโดยผมบญซงไดบ าเพญบารมมาแลวเปนอยางดเทานน ดวยเหตนคตความเชอวา บารมเปนของผมบญจงเปนกระแสความเชอทส าคญอกประการหนงทด ารงอยในสงคมไทย เมอใดทบานเมองอยในภาวะคบขน หรอประชาชนคดวาตนเองอยในภาวะทเดอดรอนคบของใจ แตไมอาจจะแกไขอปสรรคปญหาเหลานนดวยตนเองได ประชาชนทงหลายกหวงวาจะม “ผมบญ” ซงสงสมบารมไวชวยปลดทกขให หรอมฉะนนกมผอางตนวาเปน “ผมบญ” เสยเองเพอมาอาสาแกไขปญหาให ดงทปรากฏมาแลวหลายครงในประวตศาสตร เชน กบฏญาณพเชยร (พทธศกราช 2124) ในสมยพระมหาธรรมราชาธราช ภายหลงเสยกรงครงแรก กบฎธรรมเถยร(พทธศกราช 2237) และกบฏบญกวาง (พทธศกราช 2241) ในสมยพระเพทราชา (สมเดจพระพนรตน 2515: 130, 505, 535) ขบถผมบญภาคอสาน ร.ศ.121 ในรชสมยของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว กรณผมบญหนองหมากแกว จงหวดเลย (พทธศกราช 2467) และกรณผมบญจงหวดนครราชสมา (พทธศกราช 2502) เปนตน (พทยา วงศไกรศรทอง 2525: 88-92) จะเหนวาแนวคดตะวนออกจากหลกพนฐานทางวฒนธรรมประเพณและความเชอ มหลกฐานความสมพนธระหวางแนวคดตะวนออกกบพฤตกรรมไทย และเชอมโยงถงการบรหารกจการบานเมอง ทมาจากวรรณคด และศาสนา แพรหลายใหเหนอยโดยทวไป

เรองท 15.1.3 หลกพนฐานทางศาสนา ประการสดทายของหลกทควรพจารณาเกยวกบแนวคดตะวนออก ทมตอพฤตกรรมไทยและสงผลตอการบรหารการศกษาไทยคอ ศาสนา อนทจรงเมอพจารณาประเทศไทยอยางถถวนแลว กจะเหนเหตส าคญประการหนงในทางศาสนา กลาวคอประเทศไทยเปนทรวมของศาสนาใหญทส าคญๆ ทงหลายใน

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

9

โลกนไวทงหมด ไมวาจะเปนศาสนาพทธ พราหมณ ครสต อสลาม ขงจอ เตา ซกข หรอแมกระทงความเชอดงเดมทเกยวกบการนบถอผสางเทวดา (animism) การบชาบรรพบรษและความเชอในเรองไสยศาสตรกตาม ถงอยางนนกดไมปรากฏวา ในระยะเวลายาวนานของการเปนชาต ความขดแยงทางศาสนาจะเกดขนและขยายตวลกลามจนเกนความสามารถในการแกไขของคนในชาต ทเปนเชนนอาจจะเนองมาจากการทพระมหากษตรยไทยทรงเปนเอกอครศาสนปถมภก ททรงเกอหนนอปถมภใหความสงเคราะหแกศาสนาและศาสนกชนทวไปอยางเสมอภาค รวมทงคนไทยเองกด ารงตนอยในความเปนผปราศจากวหงสาดวยการไมเบยดเบยนซงกนและกน ดงนน ความเชอและหลกค าสอนในศาสนาตางๆ จงสามารถเผยแพรและไดรบการยอมรบจากประชาชนคนไทยอยางเสร จนมการยอมรบกนโดยทวไปวา ศาสนาของคนไทยนนเปนการประสมประสานอยางลงตวของค าสอนส าคญของศาสนาทงหลายในโลก เพราะยอมเหนกนโดยปกตทวไปวา ในความเปนพทธกมพราหมณแทรกอย และผทนบถอซกขกอยรวมในสงคมของผคนทนบถอขงจออยางเรยบรอย รวมตลอดจนมสงคมทอยรวมกนอยางเปนปกตสขของคนทเปนมสลมและพทธใหเหนอยโดยทวไปตลอดพระราช อาณาจกร ถงกระนนกด กคงปฏเสธไมไดวาคนไทยทงหลายไมวาจะนบถอศาสนาใดกตามยง คงใหความส าคญกบเคลด ลาง อาถรรพ โชคลาง เวทมนตคาถา ผสางเทวดาอยไมนอย ลกษณะเชนนท าใหคนไทยถกหลอมรวมกนดวยกระบวนการสงคมประกต หรอกระบวนการขดเกลาทางสงคม (socialization) จนมโลกทศน ชวทศน และมโนทศน ตรงกนอยางนาประหลาด ซงจะเปนผลอยางมากตอการยอมรบหรอปฏเสธกระบวนการใดๆ ทเกดขน ส าหรบรายละเอยดบางประการเกยวกบศาสนาในทนจะกลาวถงศาสนาพทธ พราหมณ อสลาม ชนโตและลทธขงจอ

ศาสนาพทธ ศาสนาพทธแพรหลายเขามายงประเทศไทย ประมาณพทธศตวรรษทสาม โดยพระโสณะ และพระอตตระ สมณทตทพระเจาอโศกมหาราชสงเขามา พระปฐมเจดย พระประโทณเจดย และ เจดยจลประโทณ คอหลกฐานของการเผยแผพระศาสนาในครงนนตงแตดนแดนของประเทศไทยยงเรยกวาสวรรณภมและรวมตวกนอยเปนอาณาจกรทวาราวด อยางไรกด ศาสนาพทธนกายเถรวาทตองใชเวลาจนถงพทธศตวรรษท 17-18 จงสามารถลงหลกปกฐานมนคงอยในดนแดนของไทยภายใตการอปถมภของพระเจารามค าแหงมหาราช (พ.ศ. 1822 – 1842) แหงราชอาณาจกรสโขทยตราบจนปจจบนน ตลอดระยะเวลาเกอบ 800 ปทผานมา พทธศาสนามสวนส าคญยงตอการหลอหลอมลกษณะนสยไทยใหเกดขนและด ารงอยอยางมนคง ดงนน การเขาใจลกษณะไทยใหถองแทกคอการศกษาองคความรของพระพทธศาสนาใหเขาใจเสยกอน ซง พทธศาสนามหลกค าสอนมากมาย ทงในสวนทเปนหลกและเปนอรรถาธบาย ทงในสวนทเปนธรรมาธษฐาน และบคลาธษฐาน ตลอดจนทงทเปนค าสอนในระดบโลก (โลกยธรรม) และทเปนค าสอนในระดบพนโลก(โลกตรธรรม) หลกค าสอนเหลานถกรวมรวมไวในคมภรพทธศาสนา ทเรยกวาพระไตรปฏก ซงแบงออกเปนสามสวนคอพระวนยปฏก พระสตตนตปฏก และพระอภธรรมปฏก รวมทงสน 45 เลม หรอ 84,000 พระธรรมขนธ นนเอง (พระธรรมปฎก 2540: 146-148)

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

10

ศาสนาพราหมณ ศาสนาพราหมณเปนศาสนาทมอายมากทสดในบรรดาศาสนาทยงมผนยมศรทธาเลอมใสอยในปจจบน ศาสนาพราหมณเปนศาสนาทมอายมากกวาพทธศาสนาถงกวา 1,000 ปเลยทเดยว คมภรส าคญของศาสนานซงไดรวบรวมขนจากบทสวดออนวอนเทพของกลมวงศตระกลชาวอารยนตางๆ ในสมยนน เรยกวา เวท หรอ วทยา ถอวาเปนความรประเภท ศรต อนไดแกวทยาทรบฟงมาจากเทพผสงศกดในลกษณะของเสยงสวรรคทเทพไดประทานแกฤาษหรอพราหมณเพอสงสอนสบตอกนมา (หลวงวจตรวาทการ, 2510, น. 203) ในชนตนคมภรพระเวทแบงออกเปนสามเลมเรยกวา ไตรเพท หอ ไตรเวท ตอมาจงเกดมเพมขนอกหนงคมภรเรยกวา อาถรรพเวท แตกยงคงเรยกรวมวา คมภรไตรเพท เชนเดม เราอาจแบงยคของศาสนาพราหมณไดเปน 3 สมยดวยกนคอ สมยพระเวท สมยกาพยกลอน และสมยอปนษท โดยทอาจเทยบเคยงไดงายๆ วา (1) สมยพระเวทเปนเวลาในชวง 1,000 ปถง 100 ปกอนพทธกาล สมยนคมภรไตรเพทคอ ค าสอนหลกของศาสนา และแมกระทงปจจบนกยงคงความส าคญอยผานกาลเวลาทพฒนามายาวนาน คมภรไตรเพทแบงออกและพฒนามาเปนสพระเวทส าคญ ไดแก ฤคเวท เปนค าฉนทออนวอนและสรรเสรญพระเจา ยชรเวท เปนค ารอยแกว ซงวาดวยพธท าพลกรรมและบวงสรวง สามเวท เปนค าฉนทสวดในพธถวายน าโสมแดพระอนทร และขบกลอมเทพเจา และอาถรรพเวท เปนพระเวททพฒนาสบเนองมาจากไตรเพททงสามขางตน เปนคาถาอาคม มนตขลงศกดสทธ ส าหรบท าพธแกเสนยดจญไร น าความสวสดมงคลมาใหแกตน และน าผลรายไปใหแกศตร คมภรพระเวทแตละคมภรแบงออกเปนสองตอนใหญๆ คอมนตระ และ พราหมณะ มนตระหรอมนตร เปนบทสวดทกลาวถงเทพเจา รวมถงการสวดออนวอนอนๆ เชน การขอทาส บรวาร บตร ขอชยชนะในสงคราม เปนตน บางครงเรยกกนวา สงหตา (แปลวา ทรวม หรอ ชมนม) หมายถงบทสวดหรอมนตรทใชในพธบชาตางๆ พราหมณะ เปนรอยแกวอธบายวธและรายละเอยดของการจดศาสนพธเพอการสวดมนตระ และการอธบายความหมายของการบชายญ (2) สมยกาพยกลอน เปนสมยทค าสอนของพราหมณสะทอนผานวรรณคดส าคญๆ สามเรองคอ รามายณะ มหาภารตยทธ และภควตคตา เปนเวลารวมสมยกบความรงโรจนของพทธศาสนาและศาสนาเชน และ (3) สมยอปนษท ตงแตราว พทธศกราช 700 ปลงมาซงศาสนาพราหมณ ไดพฒนาตอมาเปนศาสนาฮนดตงแตราว พทธศกราช 700 ปลงมา จงมกเรยกรวมกนวาศาสนาพราหมณ-ฮนด และถอเปนศาสนาประจ าชาตอนเดยในปจจบน เปนอกศาสนาหนงทมอทธพลเปนอยางมากตอแนวคดในการบรหารการศกษาของไทย ผานทางแนวเชอทางไตรเพท และวรรณคดส าคญหลายเรอง เชน มานวศาสตรหรอมนศาสตร มหาภารตยทธ ภควตคตา และรามายณะ วรรณคดเรองแรกทแปลวาขอบงคบของพระมนนถอวาเปนตนต ารบหรอรากฐานส าคญแหงกฎหมายของโลก อนมอทธพลตอระบบกฎหมายของไทยในสมยกรงศรอยธยาสบลงมาถงรตนโกสนทร วรรณคดสองเรองตอมาแพรหลายอยเฉพาะในวงจ ากด แตรามายณะทไทยรจกกนดในชอ รามเกยรต กเปนทรจกกนอยางกวางขวางในสงคมไทยผานนาฏศลปและดรยางคศลปของชาต วรรณคดทงสามเรองคอมหาภารตยทธ ภควตคตา และรามายณะ เปนเรองราวการสรรเสรญวรบรษของชาตซงเปนเทพอวตาร อนเปนความเชอของ

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

11

ศาสนาพราหมณ ทงนโดยมเนอหายดยาวครอบคลมพลความแหงคมภรพระเวทอนเปนคมภรหลก ในศาสนาพราหมณ (หลวงบวรบรรณารกษ, 2514, น. 2-15) ดงจะไดกลาวตอไปในตอนท 15.2 เรองท 15.2.1

ศาสนาอสลาม

อสลาม เปนค าในภาษาอาหรบ มความหมายทางศาสนาวา การยอมตามและจงรกภกดตออลเลาะห พระเจาองคเดยว แตเนองจากค าวาอสลามมทมาจากค าวา สะลาม ซงมความหมายวาสนต ดงนน จงมผแปลอสลามวา สนต เพยงอยางเดยวดวย ซงอนทจรงไมใชค าแปลทสมบรณทสดนก เพราะสนตเปนเพยงจดมงหมายหนงในบรรดาจดมงหมายทงหลายของอสลามเทานน ผนบถออสลามเรยกวา มสลม คอผทยอมตามและจงรกภกดตอพระเจาองคเดยวคอ พระอลเลาะห อสลามเปนศาสนาของพระเจาไมไดเปนศาสนาของศาสดาใดศาสดาหนง แมศาสดามฮ าหมดเองกเปนเพยงทตของพระเจาเทานน เฉกเชนท อบราฮม (อบรอฮม) โมเซส(มซา) และเยซครสต (อซา) เคยเปนมากอน ส าหรบหลกการส าคญของอสลามนน อาจพรรณนาไดโดยสงเขปวา คอการใหความส าคญอนทดเทยมระหวางชวตในโลกปจจบนกบชวตในโลกอนาคต โดยมไดสอนใหมนษยโนมเอยงไปในทางใดทางหนง แตเนนการสะสมความดและหางไกลความชวทงหลาย อสลามสรางดลยภาพในเรองสทธสวนบคคลกบสทธสวนรวม ยอมรบและประกนสทธสวนบคคลและสอนใหมนษยมความ รบผดชอบตอสทธของสวนรวม อสลามไมแยกวตถกบจตใจออกจากกนโดยสนเชง ถอวามนษยไมไดอยเพอการปฏเสธชวต แตมอยเพอท าใหชวตครบสมบรณ ไมสอนใหเชอในเรองการบ าเพญพรต และไมไดเรยกรองใหหนหลงหรอละทงเพกเฉยตอวตถ แตเหนวามนษยจะสงสงไดกดวยการเออเฟอเผอแผแมในขณะทชวตประสบมรสมหรอกระทบกระเทอน ไมใชดวยการตดขาดจากโลก อสลามเนนหลกการส าคญคอหลกศรทธาและหลกปฏบต ซงมรายละเอยดดงตอไปน หลกศรทธา ประกอบดวยหลก 6 ประการคอ ศรทธาในเอกภาพของพระผเปนเจา ศรทธาในเทวทตของพระผเปนเจา ศรทธาในคมภรของพระผเปนเจา ศรทธาในพระศาสนทตและศาสดาตางๆ ของพระผ เปนเจา ศรทธาตอวนสดทายและวนเกดใหม และศรทธาในพระลขตของพระผเปนเจา หลกปฏบต ประกอบดวยหลก 5 ประการคอ การปฏญาณตนประกาศศรทธา การบ าเพญนมสการ การถอศลอด การบรจาคทาน (ซะกาด) ตามเกณฑทก าหนด และการเดนทางไปบ าเพญฮจย นอกจากน ยงมจรยธรรมและวถทางด าเนนชวต หลกความสมพนธระหวางบคคลและแนวทางในการด าเนนชวตประจ าวนไวเปนแบบอยางใหยดถอปฏบต เพอการเปนมสลมทดอกหลายประการดวย (มนเราะฮ บนต อบดลเฆาะฟร, 2525, น.13-44) ในปจจบนน การจดการศกษาในจงหวดชายแดนภาคใตของประเทศไทยทประชาชนสวนใหญนบถอศาสนาอสลาม รฐกไดใหความส าคญกบแนวคดของศาสนานโดยส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน เปนตน ไดจดตงเขตพฒนาพเศษเฉพาะกจ จงหวดชายแดนภาคใตขน โดยไดปรบปรงยทธศาสตรการพฒนา เอกสารกฎหมายและระเบยบปฏบตทเกยวของตลอดจนหลกสตรและกฎเกณฑตางๆ ทาง

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

12

การศกษา ใหสอดคลองกบหลกแนวคดทางศาสนาอสลามใหมากทสด ทงนเพอทจะเอออ านวยใหเกดความสะดวกในการบรหารจดการศกษาในพนทดงกลาวสบไป (ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน, 2551)

ลทธขงจอ ขงจอเปนปรชญาเมธเอกคนหนงของโลก เกดเมอหกปกอนพทธศกราช ในแควนหล (Lu) ซงเปน แควนเจาครองนครเลกๆ แหงหนง ปจจบนอยในมณฑลชานตง (Shantung) ของจน บดาถงแกกรรมในเวลาทขงจอยงเปนเดกอยมาก รวมทงราชวงศโจวซงปกครองแผนดนจนอยในขณะนนกออนก าลงลงจงท าใหเกดความระส าระสายขนโดยทวไป ขงจอเตบโตขนมาในสภาพแวดลอมเชนน หากแตเปนบคคลทมพลงกายพลงใจและมความไมเหนแกตวเปนอยางยง จงไดสงสมและเผย แพรความคดเกยวกบการปกครอง การบรหาร และการด ารงชวตทเหมาะสม ใหแกประชาชนโดยทวไป รวมทงรบใชแควนหลในฐานะขาราชการทมต าแหนงคอนขางสงคนหนง กลาวกนวาทานมลกศษยถง 3,000 คนโดยท 72 คนเปนศษยใกลชดทมคณธรรมสงสง ในวยชราขงจอไดลาออกจากราชการเพออทศตนใหแกการรวบรวมและเรยบเรยงต ารบต าราตางๆ อนถอไดวา เปนคมภรของลทธขงจอ ทานไดถงแกกรรมเมอพทธศกราช 64 รวมอายได 70 ปโดยประมาณ ในกลางพทธศตวรรษท 4 ลทธขงจอไดรบยกยองใหเปนลทธประจ าชาตอยางเปนทางการ จารตปฏบตและขนบธรรมเนยมประเพณจนลวนมแนวคดมาจากค าสอนของขงจอเปนสวนใหญ นอกจากในจนแลวค าสอนของลทธขงจอยงไดแผอทธพลอยางมากมายเขาไปในเกาหล ญปน และเวยดนาม อกดวย ขงจอไดรบการยกยองใหเปนนกปราชญผวเศษและครชนเยยม ฮวงชยของทานและวด ฉวฟ (Ch’ü – fu) ในมณฑลชานตง ไดกลายเปนเสมอนนครเมกกะของชาวจนทไดรบการศกษาทงปวง

ศาสนาชนโต ศาสนาชนโตเปนศาสนาเกาแกของญปนทกอรปขนมาจากเทพนยายปรมปรา ค าวาชนโต แปลวาวถแหงเทพเจา ซงในภาษาญปนเรยกวา คาม (Sakamaki, 1967, p. 25) มความหมายรวมถงเทพเจาทสถตอยในสรวงสวรรคและองคจกรพรรดราชในโลกมนษย สรรพสงในธรรมชาต อาท ภเขา ตนไม สายธาร ตลอดจนวญญาณศกดสทธทสงสถตอยในสรรพสงเหลานน ใจความส าคญของค าสอนในศาสนาชนโตคอ การมความจงรกภกดในเทพเจา เคารพบชาบรรพบรษ มความรกธรรมชาต รกถนฐานบานเกดของตน มความกลาหาญ รกชาต รกหมคณะ หวงแหนแผนดนของตน นอกจากน ยงก าหนดแนวทางในการด าเนนชวตอกดวยโดยการสอนใหรกความสะอาด เพราะความ สกปรกเปนมลทนแกชวตและเทพเจากรงเกยจ ศาสนาชนโตจงเนนการท าพธเพอความบรสทธ เนนวถของการประพฤตตนเพอการนนทเรยกวาลทธบชโด นอกจากน พฒนาการของญปนยงหลอมรวมเอาความเชอในลทธศาสนาอนเขาไวดวยกบศาสนาชนโตไดอยางสอดคลอง อาทรบเอาค าสอนของพทธศาสนามหายานเขามาในชวงพทธศตวรรษท 6-8 จนเกดเปนนกายตางๆ อาท เซน (zen) สขาวด (jodo) และมนตรยาน (shingon) เปนตน ค าสอนส าคญของพทธศาสนา

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

13

เปนพนฐานและชวยสงเสรมสนบสนนศลธรรม คณธรรมของคนญปนบางลกษณะ ทส าคญๆ ไดแก (เพญศร กาญจโนมย, 2530, 40-41)

1. ความเมตตากรณา ไดแก แนวปฏบตของพระพทธอามตะ ใหมนษยมความรก ใหการชวยเหลอผอน มความเมตตากรณาตอผอน

2. ความซอสตย คอความหมายเชนเดยวกนกบความจรงใจหรอความบรสทธใจ และสอดคลองกบคณธรรมดานความจงรกภกดทญปนยกยองมาก

3. ความมานะ อดทน กลาหาญ คอการไมยอทอตอความยากล าบาก รจกการควบคมตนเองไมวาจะเผชญหนากบสถานการณใด

4. ความขยนขนแขง คอการมวรยะในกจการงานของตน ดงสงฆในนกายเซนมคตพจนวา “วนทไมท างาน กคอวนทไมมอาหารจะกน”

5. ความประนประนอม คอการยอมรบและปฏบตตามความเหนอนเมอพจารณาวาเขาไดกบตน ดงจะเหนไดจากการผสมผสานแนวคดหรอความเชอในลทธศาสนาตางๆ เขาดวยกนอยางสอดคลองแนบเนยน

6. ความเรยบงาย ไมเหนแกตว คอไมคดถงตนเอง ยดถอแตสงทเปนธรรมชาตเปนส าคญ

นอกจากน เมอลทธขงจอแพรหลายเขามาสญปนในสมยเอโดะหรอโทกงาวะ กผสมผสานกบชนโตจนเกดเปนลทธขงจอแนวใหมขน (Neo – Confucianism) อนมอทธพลตอญปนอยางลกซง ทงดานภาษา พฤตกรรม ความนกคดทางศลธรรม ลกษณะเดนของลทธขงจอแนวใหมนคอความส านกในความส าคญของสงคมมนษยและยอมรบความไมเทาเทยมกนของมนษย เชน ผปกครองและผถกปกครอง เปนตน ความสมพนธระหวางบคคลทงสองประเภทจงตงอยบนรปแบบของความ สมพนธในวถทางทจะท าใหสงคมด าเนนไปอยางสงบสขตามหลกธรรม 5 ประการคอ ความซอสตย ความยตธรรม ความจงรกภกด ความเหนอกเหนใจ ความรก

สงเหลานคอ รากฐานของลทธบชโดทมมาแตเดม นอกจากน ลทธขงจอใหมยงไดเนนความส าคญของการศกษา การเปนนกปราชญ ท าใหในสมยโทกงาวะมการขยายการศกษาออกไปสประชาชนอยางกวางขวาง มการศกษาทงความรเกาและความรใหม เกดโรงเรยนวดหรอโรงเรยนเทราโงยะขนทวทกหนทกแหง (นตยา เงนประเสรฐศร, 2529, น. 155-178)

ตามทกลาวขางตน จะเหนวาการพจารณาแนวคดตะวนออกจากหลกพนฐานทางศาสนาทปรากฏไมวาจะเปนศาสนาพทธ พราหมณ อสลาม ชนโตและลทธขงจอ พบวาศาสนามสวนส าคญตอการหลอหลอมจรยธรรม ลกษณะนสยไทย และวถทางด าเนนชวต นอกจากนยงมอทธพลตอระบบกฎหมายของไทย การสรางดลยภาพในเรองสทธสวนบคคลกบสทธสวนรวม ความคดเกยวกบการปกครอง การบรหาร และการด ารงชวตทเหมาะสม ตลอดถงแนวคดในการบรหารการศกษาของไทย

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

14

กลาวโดยสรปหลกการส าคญในการพจารณาวาอะไรคอแนวคดตะวนออก อาจพจารณาไดเปนหลายหลกการดวยกนอาท หลกขอบเขตของอาณาบรเวณ หลกพนฐานทางวฒนธรรมประเพณและความเชอ และหลกพนฐานทางศาสนา เมอน าหลกการทงสามประการมาพจารณารวมกน จะพบวา แนวคดทก าเนดขนในอาณาบรเวณทเปนพนททางตะวนออกของโลก มหลกศาสนา และลทธตาง ๆ ทส าคญทมาจาก อนเดย จน และญปน ดงจะไดกลาวตอไปในตอนท 15.2

หลงจากศกษาเนอหาสาระตอนท 15.1 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 15.1ในแนวการศกษาหนวยท 15 ตอนท 15.1

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

15

23720-15-1 SJ ราง 1 14/11/61

ตอนท 15.2

แนวคดตะวนออกทส ำคญส ำหรบกำรบรหำรกำรศกษำไทย โปรดอานแผนการสอนประจ าตอนท 15.2 แลวจงศกษาเนอหาสาระ พรอมปฏบตกจกรรมในแตละตอน

หวเรอง

เรองท 15.2.1 แนวคดอนเดย

เรองท 15.2.2 แนวคดจน

เรองท 15.2.3 แนวคดญปน

แนวคด

1. แนวคดอนเดยทส าคญมปรากฏในศาสนาพทธและศาสนาพราหมณ ซงศาสนา

ดงกลาว มหลกธรรมทมอทธพลตอวถชวต การประกอบอาชพ พธกรรม และการบรหาร

การศกษาไทย

2. แนวคดจนทส าคญมปรากฏในลทธขงจอและมอจอ ซงสอนเรองมนษยธรรม และ

หลกส าคญของการปกครอง สามารถใชเปนแนวทางในการบรหารการศกษาได

3. แนวคดญปนทส าคญมปรากฏในต านานนยายโบราณ ศาสนาพนบานในทองถน

ศาสนาชนโต ศาสนาพทธและลทธขงจอ ซงญปนรบเอามาผสมผสานปรบเปลยนใหเหมาะสม

กบสภาพของตนเองจนเปนเอกลกษณของญปน โดยเฉพาะแนวคดทางการบรหารของญปนม

พนฐานมาจากระบบวฒนธรรม คานยม ผสมผสานกบพฒนาการทางเทคโนโลยใหม ๆ

วตถประสงค

เมอศกษาตอนท 15.2 จบแลว นกศกษาสามารถ

1.อธบายแนวคดและสามารถประยกตแนวคดอนเดยมาใชในการบรหารการศกษาไทยได

2. อธบายแนวคดและสามารถประยกตแนวคดจนมาใชในการบรหารการศกษาไทยได

3. อธบายแนวคดและสามารถประยกตแนวคดญปนมาใชในการบรหารการศกษาไทยได

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

16

23720-15-1 SJ ราง 1 14/11/61

เรองท 15.2.1 แนวคดอนเดย

ควำมน ำ อนเดย เปนประเทศทมอาณาเขตกวางใหญ จนไดชอวาอนทวป เปนประเทศทมความเจรญทางศลปวฒนธรรมมากเปนเวลาชานานหลายพนป เปนแหลงเกดศาสนาส าคญของโลกถง 2 ศาสนา คอ ศาสนาพราหมณหรอฮนด และศาสนาพทธเปนศนยกลางทางศาสนา ศลปวฒนธรรมทแผอทธพลออกไปอยางกวางขวาง ตงเเตอดตมาจนถงปจจบน ส าหรบประเทศไทย อทธพลจากอารยธรรมอนเดยไดเขามาสประเทศไทยมานบพนปเชนกน รองรอยทปรากฏอยต งแตอดตจนถงปจจบนปรากฏใหเหนวา ประเทศไทยไดรบอทธพลทงจากศาสนาพราหมณ ซงใชในพธกรรมตาง ๆ ศาสนาพทธชงเปนศาสนาประจ าชาต นอกนนยงไดรบอทธพลทางดานภาษาทงจากภาษาบาลและสนสกฤต อทธพลจากวรรณคด ทส าคญไดแก รามายณะ มหาภารตยทธ และชาดกตาง ๆ อทธพลจากอาหาร อนไดแก เครองเทศตาง ๆ เปนตน แนวคดจากอารยธรรมอนเดยตาง ๆ ดงกลาว โดยเฉพาะอยางยงทมาจากศาสนาพราหมณและศาสนาพทธ มอทธพลตอการก าหนดวถชวต ความเปนอย การประกอบอาชพ และการประกอบพธกรรมตาง ๆ ของคนไทยตงแตเกดจนตาย และในทางการบรหารการศกษากไดรบอทธพลดวยเชนกน ดงนนใน เอกสารการสอนตอนน จงขอน าอทธพลของศาสนาทง 2 ดงกลาวมาศกษา โดยจะกลาวถงศาสนาพทธและศาสนาพราหมณไปตามล าดบ

1. แนวคดของศำสนำพทธทมอทธพลตอกำรบรหำรกำรศกษำไทย ศาสนาพทธไดเขามามอทธพลในดนแดนสวรรณภมกอนทจะมการตงอาณาจกรไทย ดงจะเหนไดจากรองรอยของถาวรวตถทขดพบไดทวบรเวณประเทศไทย ครนเมอมการตงอาณาจกรไทยขนกมการรบเอาศาสนาพทธเปนศาสนาประจ าชาตมาโดยตลอด หลกพระธรรมค าสอนของศาสนาพทธเปนศาสนาประจ าชาตมาโดยตลอด หลกพระธรรมค าสอนของศาสนาพทธจงมอทธพลก าหนดวถชวตการประกอบอาชพ พธกรรม คานยม และเจตคตของคนไทยตงแตเกดจนตายทางการศกษากไดรบเอาแนวคดของศาสนาพทธเขามาอยในระบบการศกษาและระบบการเรยนการสอน ระบบบรหารการศกษากไดรบอทธพลของศาสนาพทธดวยเชนกน ดงจะเหนไดจากการประกอบพธกรรมตาง ๆ รวมทงการน าหลกธรรมของศาสนาพทธมาประยกตเปนแนวบรหารการศกษา และการก าหนดเปนคณสมบตทางจรยธรรมของผบรหารการศกษา หลกธรรมส าคญของศาสนาพทธดงกลาวทควรน ามากลาวถง ไดแก

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

17

23720-15-1 SJ ราง 1 14/11/61

1.1 อรยสจ 4 อรยสจ 4 เปนสจธรรมพนฐานของศาสนาพทธ อรยสจ 4 หมายถง ความจรงอนประเสรฐ 4 ประการ ไดแก ทกข สมทย นโรธ และมรรค 1) ทกข คอ ความจรงวาดวยทกข หรอปญหาบางอยางทประสบ 2) สมทย คอ ความจรงวาดวยเหตแหงทกข ความทกขหรอปญหาทเกดขนยอมเกดจาก

สาเหตบางอยาง

3) นโรธ คอ ความจรงวาดวยความดบทกข กลาวคอ ความทกขนนเมอเกดไดกดบได เมอ

ความทกขเกดจากสาเหต ถาดบสาเหต ความทกขกยอมดบไปดวย

4) มรรค คอ ขอปฏบตใหถงความดบทกข หรอหมดปญหาตางๆ โดยสนเชง

หลกสจธรรมดงกลาวสามารถน ามาประยกตใชในแนวทางแกปญหา และการตดสนใจของผบรหารอยางเปนกระบวนการ โดยเรมจากการพจารณาวามเรองหรอปญหาอะไรเกดขน เรองหรอปญหาดงกลาวมสาเหตมาจากอะไร มแนวทางใดทจะใชในการแกปญหาหรอตดสนเรองดงกลาว การแกปญหาและตดสนเรองดงกลาวจะมวธด าเนนการหรอปฏบตอยางไร

1.2 พรหมวหำร 4 พรหมวหาร 4 เปนธรรมของผยงใหญ ผยงใหญในทน หมายถง ผประเสรฐคอ ผมจตใจกวางขวางยงใหญ หรอยงใหญดวยคณธรรมความดงาม มใชหมายถงผยงใหญในความหมายอยางทเขาใจกนสามญ พรหมวหาร 4 ประกอบดวย 1) เมตตำ ความรก คอ ปรารถนาด มไมตร อยากใหมนษย สตว มสขทวหนา 2) กรณำ ความสงสาร คอ อยากชวยเหลอผอนใหพนจากความทกข 3) มทตำ ความพลอยยนด คอ พลอยมใจแชมชนเบกบานเมอผอนอยด มสขและเจรญงอกงามประสบความส าเรจยงขนไป 4) อเบกขำ ความมใจเปนกลาง คอวางจตเงยบสงบ สม าเสมอ เทยงตรง ดจตราชง มองเหนมนษย สตวทงหลายไดรบผลดรายตามเหตปจจยทประกอบ ไมเอนเอยงไปดวยชอบหรอชง ทกคน ควรมพรหมวหาร ทกคนควรมจตใจกวางขวางยงใหญ ไมเฉพาะผยงใหญเทานน ในเมอทกคนควรบ าเพญพรหมวหาร ผยงใหญในฐานะทเปนตวอยางและเปนผน า กควรอยางยงทจะตองปฏบตใหไดกอน และควรยดหลกพรหมวหาร 4 ในการบรหารจดการ (พระราชวรมน, 2525, น.852)

1.3 อทธบำท 4 อทธบาท 4 เปนขอปฏบตทท าใหเกดผลส าเรจตามจดมงหมาย อทธบาท 4 ประกอบดวย

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

18

23720-15-1 SJ ราง 1 14/11/61

1) ฉนทะ ความพอใจ ไดแก ความมใจรกในสงทท า และพอใจใฝรกในจดหมายของสงทท านน อยากท าสงนน ๆ ใหส าเรจ อยากใหงานนน หรอสงนนบรรลถงจดมงหมาย 2) วรยะ ความเพยร ไดแก ความอาจหาญ แกลวกลา บากบน กาวไป ใจส ไมยอทอไมหว นกลวตออปสรรคและความยากล าบาก 3) จตตะ ความคดจดจอ หรอเอาใจฝกใฝ ไดแก ความมจตผกพน จดจอ เฝาคดเรองนน ใจอยกบงานนน ไมปลอยไมหางไปไหน 4) วมงสำ ความสอบสวนไตรตรอง ไดแก การใชปญญาพจารณาหมนใครครวญตรวจตราหาเหตผล และตรวจสอบขอยงหยอนเกนเลย บกพรองหรอขดของ เปนตน ในกจทท า รจกทดลองและคดคนหาทางแกไขปรบปรง (พระราชวรมน, 2525, น. 842 - 845) อทธบาท 4 เปนขอปฏบตทผบรหารการศกษาในฐานะผน าองคการสามารถยดปฏบตในลกษณะของผน าทมงงาน หรอผน าแบบกจสมพนธ ซงจะกอใหเกดผลส าเรจของงานอยางมประสทธภาพ

1.4 สงคหวตถ 4 สงคหวตถ 4 เปนหลกการสงเคราะห หรอหลกการยดเหนยวน าใจคนประสานหมชนไวดวยสามคค ซงเปนหลกธรรมส าคญเเสดงน าใจตอกนระหวางคนทวไป เมอหลกทงสองนตรงกน จงเหมอนกบพดวา พระศาสนาพทธสอนใหคนทงหลายเปนมตรตอกน หรอปฏบตตอกนอยางมตร สงคหวตถประกอบดวย 1) ทำน ใหปน 2) ปยวำจำ พดอยางรกกน 3) อตถจรยำ ท าประโยชนแกเขา 4) สมำนตตตำ เอาตวเขาสมาน สงคหวตถ 4 ประการน พงสงเกตดวยวา บรรดาขอปฏบตเหลาน การเอาตวเขาสมาน คอ ท าตวใหเขากบเขาได ไมถอตว รวมสขรวมทกขกน นบวาเปนคณธรรมส าคญ เปนการเขาถงตวอยางแทจรง ซงมผลทางจตใจและชกจงความรสกนกคดไดมาก ดงจะเหนวาทานจดมตรรวมสขรวมทกขไวเปนมตรแทประเภทหนงโดยเฉพาะ (พระราชวรมน, 2525, น. 635) สงคหวตถ 4 จงเหมาะกบผบรหารในลกษณะของผน าแบบมตรสมพนธ ทจะชวยใหการด าเนนงานมความราบรน ผรวมงานใหความรวมมอดวยด

1.5 ทศพธรำชธรรม ส าหรบทศพธราชธรรม หรอ ธรรม 10 ประการของผทจะเปนพระราชาทด เปนสงทจะน ามาซงความเจรญรงเรอง ความสงบสข สนตภาพ ความเปนผเปนอสระ เหนอความทกข เหนอปญหา ทกอยาง

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

19

23720-15-1 SJ ราง 1 14/11/61

ทกประการ มกลาวไวเปนหลก 10 ประการ จงควรพจารณาคราวเดยวทง 10 ประการ ดงน (พทธทาสภกข, 2531, น.24-30) ขอท 1 ทาน การใหในทน หมายถง ใหวตถภายนอก เปนสงของอะไรตาง ๆ โดยตองมผรบโดยตรง ใหแลว มนกมผลเปนความผกพน เปนการสรางสรรคความสงบสข ขอท 2 ศล การรกษากายวาจาใหเรยบรอย ขอท 3 บรจำค คอการให แตเปนการใหภายในทางจตใจ ไมตองมผรบกได ตางจากทาน ใหอยางมผรบ บรจาคสงทไมควรมอยในตน อะไรทไมควรมอยในตนบรจาคออกไป ขอท 4 อำชชวะ ความซอตรง ความเปดเผย ไมเกดโทษเกดภย ไมเกดอนตรายใด ๆ เปนทไวใจได ซอตรงตงแตตนเอง และซอตรงตอผอนซงเกยวของ ซงถอเปนความซอตรงตอหนาท ขอท 5 มททวะ แปลวา ความออนโยน ความออนโยนภายนอก คอ ออนโยนตอบคคลซงเขามาเกยวของดวย เปนการสรางสรรคซงความรกความสามคค และความออนโยนภายในคอ ความออนโยนของจตใจ คอจตทอบรมไวดแลว มความเหมาะสมถกตอง ออนโยน พรอมทจะใชท าหนาทใด ๆ กไดเหมอนขผงทออนดแลวจะปนเปนอะไรกได จตใจทออนโยนแลว เหมาะสมทจะปฏบตธรรมะอนสงขน จนส าเรจประโยชน ขอท 6 ตบะ การขมกเลส หรอการเผาผลาญกเลส ขอท 7 อกโกธะ – ควำมไมโกรธ ทงภายใน คอ กลมอยในใจ และภายนอก คอประทษรายบคคลอน ขอท 8 อวหงสา ความไมเบยดเบยน ทงตนเอง หรอผอน เบยดเบยนผ อนนนรจกกนด แตทเบยดเบยนตนเองนบางทกไมคอยจะรจก คอถาเปนการท าตนเองใหล าบากเปลา ๆ กเปนการเบยดเบยนตนเอง เปนสงทไมจ าเปนจะตองท า ไมจ าเปนจะตองท าตนเองใหล าบาก เหมอนทท ากนเกนกวาเหต ท าแตพอดกไมตองมความล าบาก ถงจะมความล าบากกไมใชวาเปนความล าบากทวาเหลอทจะทนทานหรอจะกระท าได ขอท 9 ขนต ความอดทน รอได คอยได ค านบางทกแปลวา ความสมควร ความอดทนเปนเรองของฝายผใหญ ไมใชฝายผนอย ยงเปนผใหญมากเทาไรยงจะตองอดทนมากขนเทานน ยงมผอยในบงคบบญชามากเทาไร ยง จะตองมความอดทนมากขนเทานน มฉะนนจะไมประสบความส าเรจ ขอสดทำยท 10 อวโรธนะ แปลวา ความไมมอะไรพรธ คอ มความถกตองครบถวนสมบรณทกอยางทกประการ ซงเปนความจ าเปนอยางยง สมกบทอยเปนขอรงทาย ความไมมอะไรพรธนเปนเรองของปญญา พงสงเกตวาในทศพธราชธรรมทง 10 นไมมค าวา “ปญญา” โดยตรง แตมความหมายแฝงอยใน “อวโรธนะ” นเอง ทศพธราชธรรม เปนธรรมปฏบต 10 ประการ ซงสามารถน ามาประยกตเปนแนวปฏบตทพงประสงคส าหรบการเปนหวหนางานหรอผน า หรอผบรหารทด แนวปฏบตทง 10 ประการ

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

20

23720-15-1 SJ ราง 1 14/11/61

ดงกลาว ไดแก การให การรกษากายวาจาใหเรยบรอย การบรจาค ความซอตรง ความออนโยน การขม

กเลส ความไมโกรธ ความไมเบยดเบยน ความอดทน ความไมประพฤตผดไปจากแนวทถกตอง

นอกจากน หลกศาสนาพทธยงเนนเรอง การสรางสมพนธภาพของบคคลทอยในสงคม เชน ระหวางบดามารดากบบตร ระหวางบตรกบบดามารดา นายกบบาว ครกบศษย สามกบภรรยา ระหวางเพอนฝง ในเชงการบรหาร พระศาสนาพทธเนนการประชมปรกษาหารอรวมกน ซงจะเปนแนวทางน าไปสความเจรญ การเคารพและปฏบตตามขอแนะน าของผใหญ การพจารณาวาคนเราอาจจะมก าเนดแตกตางกน แตก าเนดมใชบรรทดฐานส าคญของความด คณภาพของคนขนอยกบการกระท า การปกครองและการบรหารโดยธรรมจะน ามาซงความชนชมยนดจากผใตบงคบบญชา การท างานเพอสวสดภาพของโลก เปนยอดของงานทมนษยสามารถจดกระท าใหความยตธรรมได การมอบอ านาจหนาท และการพฒนาผอยใตบงคบบญชาเปนภาระหนาทของผบรหาร (จ านงค ทองประเสรฐ, 2512, น. 219 - 221 และ 266 – 283)

2. แนวคดจำกศำสนำพรำหมณทมอทธพลตอกำรบรหำรกำรศกษำไทย ศาสนาพราหมณซงพฒนาตอมาเปนศาสนาฮนด หรอทเรยกวาศาสนาพราหมณ-ฮนด ดงกลาวขางตน เปนศาสนาส าคญทสดของอนเดย และถอวาเปนศาสนาประจ าชาตของอนเดย แนวคดบางประการของศาสนานเปนพนฐานของศาสนาพทธและแนวคดบางประการนมอทธพลตอวถชวต การประกอบอาชพ และพธกรรมของคนไทยและการบรหารการศกษาไทย หลกธรรมส าคญของศาสนาพราหมณ-ฮนด สะทอนออกเปนวรรณคดส าคญ 3 เรอง คอ รามายณะ มหาภารตยทธและภควทคตา ดงกลาวขางตน วรรณคดทง 3 เรอง เปนเรองของการสรรเสรญวรบรษประจ าชาต ซงตอมากลายเปนพระเจาและเทพตาง ๆ กลาวคอ รามายณะเปนเรองของพระรามและนางสดา (ซงเปนอวตารของพระนารายณและพระลกษม) รบพงกบทศพกตร หรอทศกณฐ สวนมหาภารตยทธเปนเรองของการรบพงระหวางตระกลบณฑวะ (ปาณฑพ และตระกลตรวะ) โดยมพระกฤษณะ (อวตารของพระนารายณ หรอพระวษณ) เขาชวย สวนภควตคตาหรอภควตกตะ เปนบทเสรมของมหาภารตยทธ โดยแตงเปนบทสนทนาระหวางพระอรชนกบพระกฤษณะ (เพชร สมตร, 2520) ส าหรบอทธพลของแนวคดของศาสนาพราหมณและศาสนาฮนดทผานทางวรรณคดทง 3 เรอง ทมตอวถชวตไทยและแนวการบรหารการศกษาไทย สรปได ดงน

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

21

23720-15-1 SJ ราง 1 14/11/61

รามายณะหรอรามเกยรตในภาคภาษาไทย มอทธพลส าคญตอแนวคดคนไทยหรอแนวคดทางการบรหารการศกษาไทยอยางนอย 2 ประการ คอ แนวคดประกำรท 1 เปนเรองเกยวกบความชอบธรรมหรอความผดความถก กลาวคอ ผ ประพฤตผดยอมถกลงโทษ และผประพฤตถก ควรไดรบการสงเสรมชวยเหลอ ดงจะเหนไดจากการทพเภกซงเปนนองทศกณฐหนมาสวามภกดตอพระรามเพราะเหนวา ทศกณฐกระท าผดทไปลกนางสดามา หรอการททาวมาลวราชซงเปนญาตของทศกณฐ มไดเขาขางทศกณฐเพราะเหนวากระท าผดตรงกนขามกบพวกญาตพนองของทศกณฐทออกรบชวยเหลอ เพราะความเปนเครอญาตกนกตองถกลงโทษถงลมตายไปหมด แนวคดประกำรท 2 คอ ความจงรกภกด โดยเฉพาะแกสถาบนพระมหากษตรย ดงเรองราว

ทเสนาอามาตยทงสองฝายตางมความเชอมนภกดตอนายของตวอยางแนนแฟน สามารถยอมตาย

ถวายชวเพอใหราชการส าเรจลลวงลงไดโดยสวสด หรอความภกดทภรรยามตอสามอยางหาทสด

มได เปนตน (เพชร สมตร 2520)

สวนเรองมหาภารตยทธและภควตคตา เปนเรองของความรบผดชอบตอหนาทของผน าทจะตองตอสเพอความชอบธรรมและความถกตอง โดยไมเหนแกญาตพนอง และพวกพอง นอกจากนภควตคตายงเสนอแนวคดเกยวกบการบรหารอกวา ผบรหารจะตองไมหว นไหวตอปญหาและอปสรรคทงปวง ตองพรอมทจะเผชญกบปญหาและอปสรรคดงกลาวดวยความรบผดชอบ มฉะนนจะไดรบค าตฉน และดหมนจากบคคลทงปวง และในฐานะของการเปนผน าและผบรหาร ความประพฤต และพฤตกรรมของตนจะเปนแบบอยางทจะท าใหผใตบงคบบญชาประพฤตและปฏบตตาม ฉะนน ผน าเเละผบรหารจะตองปฏบตตนใหเปนแบบอยางทดแกคนทกคนในองคการ (หลวงบวรบรรณารกษ, 2514, น. 2-15)

กลาวโดยสรป แนวคดอนเดยทส าคญซงประกอบดวยแนวคดจากศาสนาพทธและศาสนา

พราหมณนน ศาสนาพทธมหลกธรรมทมอทธพลตอการก าหนดวถชวต การประกอบอาชพ

พธกรรม คานยม เจตคตของคนไทย ตลอดจนการบรหารการศกษา หลกค าสอนของศาสนาพทธ

ทส าคญคอ หลกอรยสจ 4 พรหมวหาร 4 อทธบาท 4 สงควตถ 4 และทศพธราชธรรม ใชเปน

แนวทางในการบรหารของผบรหารได ส ำหรบศาสนาพราหมณ มอทธพลตอวถชวต การ

ประกอบอาชพและพธกรรมของคนไทย และการบรหารการศกษาไทย

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

22

23720-15-1 SJ ราง 1 14/11/61

เรองท 15.2.1 แนวคดจน ควำมน ำ จนเปนประเทศทมอาณาเขตกวางใหญมาก และเปนประเทศทมความเจรญทาง

ศลปวฒนธรรมมาก เชนเดยวกบอนเดย ลทธปรชญาทส าคญๆ ของจนนนมมากมายหลายสาขา

ดวยกน แตทมผนยมยดถอเปนหลกในการด าเนนชวตเปนจ านวนมากนน ไดแก ลทธเตาของเลาจอ

ลทธของขงจอ และหลกปรชญาของเมงจอ อยางไรกด เมอเวลาเนนนานไปลทธของขงจอไดรบการ

ยอมรบแพรหลายและแพรกระจายตามชนชาตจนทอพยพไปยงดนแดนตางๆ การท าความเขาใจ

แนวคดทอาจถอไดวา เปนแนวคดหลกของจนจงสามารถพจารณาไดจากแนวคดของลทธขงจอเปน

ส าคญ (จ านงค ทองประเสรฐ, 2510, น. 33-71) นอกจากนกม มอจอ ทนบวามความส าคญเปน

พเศษ แมวาแนวคดของมอจอจะตงหลกมนอยไดไมนานนก แตมอจอและค าสอนของทานกไดทง

รอยประทบไวในจตใจของชาวจน จนไมสามารถทจะลบใหหมดไปได ทกวนน

ดงนนในประมวลสาระสวนน จงขอน าเสนอแนวคดของลทธขงจอ และมอจอ มาศกษาโดย

จะกลาวถงลทธขงจอ และมอจอไปตามล าดบ

1. แนวคดของลทธขงจอ ขงจอเปนปรชญาเมธเอกของโลกคนหนง ค าสอนของขงจอเปนค าสอนส าหรบจนจอ

(Chün – tze) คอส าหรบคนด นกปกครองทม ความสามารถหรอผปกครองสงคมทแทจรง ซงม

สายตายาวไกลพอทจะมองขามผลประโยชน สวนตวและผลประโยชนทางดานวตถไปเพอเหนแก

ประโยชนของรฐและมนษยชาต ขงจออยากใหกษตรยเปนนกปราชญ เพราะนกปกครองทเฉลยว

ฉลาดและมคณธรรมสงเทานนจงคควรกบการเปนผน ามนษยและบรหารสงคม มวรรณกรรมจน

มากมายทกลาวถงค าสอนของขงจอ ในชวง 800 ปทผานมา ค าสอนเหลานกลายเปนต าราขนมลฐาน

ในการศกษาของจน ซงมเรองทนาสนใจหลายประการอาท บคลกลกษณะและคณสมบตของขงจอ

ความรสกเกยวกบงานทไดรบมอบหมาย ความรกการศกษาและความเปนคร สวนทส าคญกคอค า

สอนเกยวกบหลกการทกอใหเกดเอกภาพ หลกมนษยธรรม ความกตญญกตเวทตอบดามารดาและผ

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

23

23720-15-1 SJ ราง 1 14/11/61

มพระคณ พธรตองและดนตร ความรสกในดานศาสนา การเปนคนด และการปกครองโดยอาศย

คณธรรมสวนบคคล

ตามความคดของขงจอ มนษยมความนารกนาเอนด มนษยมลกษณะเหมอนกน สงทท าให

แตกตางกนคอ การศกษาและการปฏบต ในดานการสอน ขงจอใหแนวคดวา “ผ ทรสจธรรมสผ ทรก

สจธรรมไมได ผ ทรกสจธรรมกสผ ทมความชนชม ยนดในสจธรรมไมได” ขอความนยอมชใหเหน

ความส าคญของเจตพสย (affective domain) มากกวาพทธพสย (cognitive domain)

ในดานการปกครอง ขงจอเนนคณธรรมของผบรหาร ค าสอนทส าคญๆ ของขงจอท

สามารถยกเปนตวอยางได มดงน (จ านงค ทองประเสรฐ, 2510, น. 33-71)

การปกครองกคอการท าสงทงหลายใหถกตอง ถาทานเรมตนโดยท าตว

ทานองใหถกตองแลว ใครเลาทจะกลาแชเชอนไปจากสงทถกตอง

ถาหากวาผปกครองเองเปนผทตงอยในธรรม คนทงหมดกจะตงอยใน

ธรรมโดยมตองบงคบเลย แตถาผปกครองไมตงอยในธรรมแลว แม

จะออกค าสงเทาไร ประชาชนทงหลายกคงจะไมเชอฟงเลย

ท าไมทานจงจะตองใชวธการลงโทษอยางรนแรงปกครองดวยเลา เพยง

แตทานอยากไดคนดดวยใจจรงเทานนแหละ ประชาชนกจะเปนคนดเอง

คณธรรมของคนดอาจเปรยบไดกบลม และคณธรรมของสามญชนเปรยบ

ไดกบหญา หญาทอยภายใตก าลงลมกมแตจะเอนลไปตามแรงลมเทานนเอง

นอกจากน ขงจอสอนเรองมนษยธรรมโดยเนนคณธรรม 5 ประการ คอ ความสภาพ ออนโยน ความไมเหนแกตว ศรทธาทด ความขยน ความเมตตากรณา ซงผบรหารสามารถใชในการพฒนาตนเอง ประกอบกบหลกการปกครองทกลาวขางตน คอผปกครองตองตงอยในธรรม คนทงหมดกจะตงอยในธรรมเองโดยมตองบงคบ และทกคนควรปฏบตหนาทของตนใหดทสด (ผสนใจแนวคดของขงจอโดยละเอยด ขอใหอานบทความเพมเตม จากแนวการศกษา หนวยท 15 ตอนท 15.2)

2. แนวคดของมอจอ มอจอเปนนกปราชญส าคญอกคนหนงของจน เกดเมอขงจอถงแกกรรมแลวสองสามป หลกส าคญในการปกครองตามแนวคดของมอจอ คอการยกยองคนด การมความรกสากล และการเชอฟง เจตจ านงของฟา

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

24

23720-15-1 SJ ราง 1 14/11/61

มอจอแบงมนษยออกเปนสองประเภทคอ คนดและคนชว การยกยองคนดเปนพนฐานของการปกครอง คนดจะตองไดรบการยกยอง สงเสรม บ ารงรกษา ใหเกยรตแตงตงใหเปนผวาการและเปนขาราชการ คนชวจะตองไดรบการปฏเสธ และเนรเทศ โดยวธนคนดจะมมากขน คนชวจะนอยลง คนดมความขยนและ ความรบผดชอบ ยกตวอยางเชน เมอคนดปกครองแวนแควน เขาจะตนแตเชาตร และเขานอนในตอนดกใชเวลาเพอพจารณาคดตาง ๆ เมอคนดบรหารราชส านก เขาจะเขานอนตอนดก และตนแตเชา เพ อภาษมาใสทองพระคลง เมอคนดจดการปกครองต าบล อ าเภอ เขาจะออกไปท างานกอนพระอาทตยขน และกลบเมอพระอาทตยตกแลว ทงนกเพอไถนาและหวานขาว ความรกสากลเปนคณสมบตส าคญของผปกครอง ผปกครองควรมรกสากล ไมรกเฉพาะญาตมตร แตรกเพอนมนษย เคารพผอนเหมอนเคารพตวเอง ผปกครองทมความรกสากลนน เมอประชาชนหวกจะใหอาหาร เมอประชาชนหนาวกจะใหเครองนงหม เมอประชาชนเจบไขกจะใหยารกษา เมอประชาชนตายกจะฝงให ผปกครองควรเคารพฟา กระท าในสงทฟาปรารถนา ละทงสงทฟารงเกยจ สงทฟาทรงปรารถนาคอความยตธรรม สงทฟาทรงรงเกยจคอความอยตธรรม หลกขางตนผบรหารการศกษาสามารถน าไปประยกตใชในการบรหารบคคลได (ขอใหอานแนวคดมอจอในแนวการศกษา หนวยท 15 ตอนท 15.2 (จ านงค ทองประเสรฐ, 2510, น.73-100) โดยสรปหลกส าคญของการปกครองตามแนวคดของมอจอ ทผบรหารการศกษาสามารถ

น าไปประยกตใชในการบรหารบคคลได คอ การยกยองคนด การใชบคคลทมความสามารถ คนด

จะตองไดรบการยกยอง สงเสรม บ ารงรกษา และใหเกยรต และผปกครองควรมความรกสากลไม

ล าเอยง

จะเหนวา แนวคดจน ซงน าเสนอแนวคดของลทธขงจอ และแนวคดของมอจอท

เกยวของกบการบรหารทส าคญ ไดแก แนวคดทเนนในเรองมนษยธรรม การตงอยในธรรมของ

ผบรหารและการยกยองคนดมความสามารถ ผบรหารสามารถน าไปใชในการพฒนาตนและพฒนา

งานไดเปนอยางด

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

25

23720-15-1 SJ ราง 1 14/11/61

เรองท 15.2.3 แนวคดญปน

ควำมน ำ เปนทยอมรบกนในปจจบนวาญปนเปนประเทศมหาอ านาจทางเศรษฐกจประเทศหนงใน

โลก ญปนประสบความส าเรจอยางรวดเรวในการฟนฟประเทศหลงสงครามโลกครงท 2 และสามารถพฒนามาเปนประเทศมหาอ านาจทางเศรษฐกจจนเปนทกลาวขวญกนโดยทวไป ความส าเรจนเกดจากความรวมมอรวมใจของคนญปนประกอบกบพนฐานทางสงคมและวฒนธรรมของญปนเปนปจจยเกอหนนส าคญ ทเอออ านวยใหญปนประสบความส าเรจในการพฒนาประเทศท าใหประเทศเจรญกาวหนาอยางรวดเรว การศกษาถงแนวคด ความรสก ความเชอของคนญปนและสงคมวฒนธรรมของญปน จะชวยเปนทางในการสรางกรอบแนวคดในการพฒนาการบรหารการศกษาของไทยใหมประสทธภาพยงขน ทงนโดยอาศยพนฐานของสงคมและวฒนธรรมไทยมาเปนปจจยสนบสนนอยางเหมาะสมดวย

1. ปรชญำ ศำสนำ และควำมเชอของญปน

ถงแมวาญ ปนจะไดรบ อทธพลจากจนมามากกตาม ญ ปนก มไดด าเนนตามหรอลอกเลยนแบบจนหมดทกอยาง แตไดพยายามปรบปรงดดแปลงใหเหมาะสมกบตนเอง จนท าใหวฒนธรรมและความคดของญปนมลกษณะเฉพาะของตนเอง ซงจะกลาวพอสงเขปดงน

1.1 ปรชญำของญป น ญปนไมไดใหความส าคญกบค าอธบายหรอขอโตแยงเรองความจรงอนตมะ (absolute

truth) วาคออะไร เหตผลอนไหนนาเชอถอ ควรคาแกการยอมรบมากกวากน แตสนใจสงทมากระทบกบชวตโดยตรงมากกวา ปรชญาของญปนเชอมนในพลงความด และความงามของมนษย และเหนวามนษยควรจะตองภาคภมใจทเกดมาเปนมนษย ไมควรละอายในความเปนมนษย ถงแมโลกนจะมความชวรายอยมาก แตมไดหมายความวามนษยจะตองชวหรอเลวตามไปดวย ญปนมทรรศนะทยดหยนตอความดและความชว เพราะเชอวาชวตมนษยมสองดานคอ ดานดและดานชว ทงสองดานนสามารถรวมมอซงกนและกนเพอกอใหเกดการพฒนาขนได โดยสงดและชวจะตอสและผลกดนซงกนและกนใหไปสสภาพทสอดคลอง กลมกลน เพอบรรลถงซงการพฒนาและสรางสรรค ความชวรายไมใชสงถาวรและมนษยอาจกระท าไปเพราะสงแวดลอมชกน า แตมนษยก

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

26

23720-15-1 SJ ราง 1 14/11/61

สามารถกลบคนสความดได เพราะมนษยมศกยภาพทจะสรางสรรคพลงแหงการสรางสรรคจะกระท าควบคไปกบ สภาพแวดลอมทสบสน วนวาย ยากล าบาก สงนจะกอใหเกดความมานะ อดทน บากบน มงมน ซงเปนคณสมบตทส าคญและจ าเปนในอนทจะชวยใหเกดความส าเรจ ถงแมจะพายแพตออปสรรคบางอยางในบางครง แตมนษยกมศกยภาพทจะฟนตวขนมาเอาชนะอปสรรคเหลานนไดในทสด ญปนเชอวาธรรมชาตจะอ านวยประโยชนใหกบคนทชวยตวเองเทานน และถงแมธรรมชาตจะท าลายสงตาง ๆ บาง มนษยกสามารถสรางสงทถกท าลายนนขนมาใหมได พรอมกนนมนษยยงสามารถทจะน าประสบการณทไดรบมาปรบแนวทางชวตเพอเตรยมรบสถานการณเลวรายทอาจเกดขนไดอก ญปนถอวาธรรมชาตเปนเสมอนมารดาใจดทใหมนษยไดรบความอบอนดวยการเขามาเปนสวนหนงดวย มนษยจงตองมความเคารพและกตญญตอธรรมชาต

1.2 ศำสนำ และควำมเชอของญป น ศาสนาในทองถนมบทบาททส าคญตอความเชอพนบานของชาวญปนมาตงแตสมยแรกเรมประวตศาสตรญปน และเปนรากฐานแทรกซมอยในองคการศาสนาใหม ๆ ทเขามามอทธพลตอสงคมญปนในระยะหลง อนไดแก ศาสนาชนโต ศาสนาพทธ ลทธเตา ลทธหยนหยาง และลทธขงจอ เปนตน ศาสนาในทองถนนจะแตกตางจากศาสนาอน ๆ เพราะไมมค าจารกสงสอนเปนหมวดหมหรอมองคประกอบของศาสนาทเหนได แตจะอยในลกษณะความเชอทตกทอดกนมาจนเปนขนบธรรมเนยมประเพณ ความเชอขนมาระหวางกลมคนทอยรวมกนในชนบทหรอสบตระกลเดยวกน ลกษณะส าคญประการหนงของศาสนาในทองถน ญปนมกจะอยในรปของความสามคค ชอสตยตอผสบตระกลหรอผมสายเลอดเดยวกน จนท าใหเกดลทธประเพณนบถอผบรรพบรษ หรอผปยาตายาย ขนในระบบครอบครวของญปน ลกษณะนกอใหเกดเปนระบบอาวโสทมความเชอในออน (on) และโฮออน (ho-on) ออนคอการทผอาวโสใหความชวยเหลอแกผดอยอาวโสกวา หรอท าบญคณให สวนโฮออนคอการตอบแทนบญคณของผอน จงเกดเปนภาระผกพนแนบแนนระหวาง “ผให” กบ “ผรบ” สงนนบเปนสาเหตหนงทท าใหสงคมญปนไมไดอยในลกษณะทผน าทรงอ านาจอยางเดดขาดแตผเดยว เพราะตองมภาระผกพนใหกบผอยใตกวาตน ขณะเดยวกนผต ากวากมภาระผกพนจะ ตองปฏบตอยางเครงครดตอผทเหนอกวา 1.2.1 ศำสนำชนโต

ศาสนาชนโตเปนศาสนาเกาแก ทสอนใหมความจงรกภกดในเทพเจา รกธรรมชาต รก

ถนฐานบานเกดเมองนอนของตน เคารพบชาบรรพบรษ มความกลาหาญ รกชาต รกหมคณะ หวง

แหนแผนดนของตน รวมถงการใหแนวทางในการด าเนนชวต ดงกลาวแลวขางตน ตอมาเมอม

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

27

23720-15-1 SJ ราง 1 14/11/61

อทธพลของศาสนาหรอลทธความเชออน ๆ เขามาสอดแทรก แตค าสอนและอทธพลของศาสนา

ชนโตกยงคงมตอความรสกนกคดของญปน และอาจสรปไดวาศาสนาชนโตเกดมาพรอมกบ

ประเทศญปน และมอทธพลตอการปลกฝงความรสกนกคดความเปนชาตนยมใหแกญปนตลอดมา

จนถงปจจบน และมสวนส าคญยงตอการพฒนาบคคลและผลกดนใหญปนเปนประเทศทพฒนา

กาวหนาไปอยางรวดเรว

ต านานชนโตหรอต านานเทพเจาของญปน ไดกลาวถง เครองราชกกธภณฑทงสามทเปนเครองบงบอกลกษณะทเปนเอกลกษณเดน เปนทนยมในการสรางทรพยากรมนษยของญปนมาตงแตโบราณจนถงปจจบน เครองราชกกธภณฑทงสาม ไดแก กระจกเงา สรอยคอหรอพลอย และดาบ ทง 3 นลวนเปนสญลกษณของคณธรรมญปนทไดรบการยกยองกนเสมอมา (เพญศร กาญจโนมย, 2530, น.28) กลาวคอ

1) กระจกเงา เปนตวแทนของคณงามความดและความรอบร เปนเสมอนสงสะทอนใหเหนทกสงทกอยาง เชน ความจรงใจ ความเชอใจ ความชอสตย เปนตน ศาสนาชนโตจงเนนในเรองของความเรยบงายตามธรรมชาต เชอวาธรรมชาตของมนษยเปนคนด แตมาเปลยนเปนคนเลวเพราะสภาพแวดลอม ดงนนคนเลวจง สามารถส านกตนและกลบมาเปนคนดได เปนการสอนใหมองคนในแงด มความหวงตอการด าเนนชวตทางโลกตอไป นอกจากนยงย าเนนถงเรอง “มาโกโต-โนะ-โคโกโระ” (ใจแหงความสตยซอ) หรอ “มาโกโกโระ” (ใจทแทจรง) ซงหมายถง ความจรงใจ ใจบรสทธหรอความเทยงธรรม นนเอง ในต านานชนโต กระจกเงาท าใหนางอามาเตราสไดเหนตนเอง ท าใหพระนางเกดตระหนกตอหนาททตองท าการปกครองสรวงสวรรค

2) สรอยคอหรอพลอย เปนตวแทนของความเมตตากรณา ความมน าใจตอกน มความเชอถอศรทธาตอการอยรวมกน มนษยจะตองมความกตญญและปฏบตตอบตอบรรพบรษของตนดวยด และรบเอาขนบประเพณตาง ๆ ทตกทอดมาเขาไวและมความเชอวามนษยไมอาจอยโดยล าพงโดดเดยวปราศจากการเกยวของกบผอนได มนษยจะตองอยในสงคม และเปนสมาชกทดของสงคม ในต านานโบราณนน สรอยคอหรอพลอยทมคา เปนสญลกษณของความรก ความเมตตา และความออนโยนทเทพอซานาง ทรงมอบสรอยคอพลอยใหกบเทพอามาเตราส ผเปนพระธดาเพอแสดงออกของอารมณทบดามตอบตร

3) ดาบ เปนตวแทนของความยตธรรมถกตอง สตปญญา ความเฉลยวฉลาด และแสดงถงอ านาจการขยายตวทางพลงสรางสรรคของมนษย มความสามารถทจะปองกนตว และเอาชนะอปสรรคตาง ๆ ได ในต านานชนโต เปนการใชดาบของเทพซซาโนโอะสงหารมงกรราย (อปสรรค) เพอผดงสนตภาพและความสงบสข ใหแกมนษย จตวญญาณของศาสนาชนโตจงเนนการตอส

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

28

23720-15-1 SJ ราง 1 14/11/61

เพอใหเกดคณคาของการสรางสรรค ใหความจรงทวา “ชวตจะกาวหนากโดยการกระท าของตนเอง”

เปนทนาสงเกตวา กอนทศาสนาชนโตจะกลายเปนศาสนาประจ าชาตของญปน ชนโตกไดรบการเสรมสรางจากมโนภาพทางปรชญา เชน ทางศาสนาของพวกฮน พระศาสนาพทธทลกลบ ลทธขงจอใหมและในตอนทายทสด ครสตศาสนา (จ านงค ทองประเสรฐ, 2514, น. 50) 1.2.2. ศำสนำพทธ

ศาสนาพทธไดเขาไปในญปนอยางเปนทางการกลางศตวรรษท 6 (ค.ศ. 552) แพรขยายไปในญปนอยางรวดเรวระหวางศตวรรษท 7 และ 8 แตศาสนาพทธกมไดท าใหญปนตองละเลยศาสนาชนโตดงเดม ยงกลบท าใหมการผสมผสานแนวความคดซงกนและกน ทงนเพราะตางกม “จตประชาธปไตย” คอ ละความเหน แกตวมาเหนแกประโยชนสวนรวม ศาสนาพทธนกายตาง ๆ ไดทยอยจากจนเขาสญปนตงแตสมยนาราจนถงสมยคามากระ และมอทธพลอยในปจจบนทส าคญ เชน นกายเซน (Zen) นกายสขาวด (Jodo) นกายมนตร-ยาน (Shingon) เปนตน

ญปนไดดงหลกพทธปรชญาบางประการมาดดแปลงใหเขากบแนวคดพนบานของตน เพอเสรมสรางความแขงแกรงใหแกคณธรรมของคนญปนและกลายเปนเอกลกษณวฒนธรรมญปนพทธทนาสนใจหลายประการ เชน (Hajimi Nagamura อางใน เพญศร กาญจโนมย, 2530, น.36 - 39)

1) พทธปรชญาเนนในเรอง “การให” สอนมใหคนเหนแกตว ญปนรบเอามาใชในแงของการเนนการเสยสละความสขสวนตวเพอประเทศชาตเพอครอบครว และเพอชมชน

2) พทธปรชญาสอนถงการเวยนวายตายเกดเปนผลมาจาก “กรรม” ผกพน ญปนจะเนนความส าคญของผใหก าเนดซงสอดคลองกบประเพณการนบถอบชาบรรพบรษของตน เมอน าแนวความคดทงสองมาผสมผสานกนแลวคนญปนจงนยมสรางหงบชาพระพทธไวในบาน และเรยกผตายทตนเคารพนบถอวา “พระโพธสตว”

3) พทธปรชญาเนนสจจะและเหตผล ใชศรทธาเปนเครองมอทจะเขาถงหวใจอนแทจรงของพทธ-ศาสนา สวนญปนใหความส าคญกบศรทธาเปนอยางสงในแงทเปนหวใจของศาสนา โดยจะมศรทธาตอบคคลทมตวตนในฐานะผกอตงหรอครของนกาย และศรทธาตอบคคลในอดมคต เชน พระโพธสตว เปนตน

4) ญปนเนนคณธรรมเรองความกตญญกตเวทตอผมพระคณ ดงนน แมแตผรบใชกยนดตายตามเจานายเพอทจะไปเกดเปนนาย - บาวกนอก

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

29

23720-15-1 SJ ราง 1 14/11/61

5) แนวความคดเรองบาปของคนญปนเปรยบเสมอนวตถหรอสงของทสกปรก ซงสามารถจะท าใหพนบาปหรอพนชวไดโดยเพยงผานกรรมวธทางศาสนา ยอมรบผดตอพระพทธเจากได แตคนญปนกลบมความรสกไวและละอายตอการกระท าเรองทผดศลธรรม

6) สงฆญปนมไดมชวตตดขาดจากชวตทางโลก เพราะประเพณนยมใหความส าคญกบการอยรวมกนในสงคม ดงนนบางนกายของญปนพทธจงยนยอมใหสงฆแตงงานมครอบครวได และท างานไดเยยงคนธรรมดาทว ๆ ไป

อยางไรกตาม อทธพลของศาสนาพทธกเปนพนฐานและชวยสงเสรมสนบสนน ศลธรรม คณธรรมของญปน บางลกษณะทส าคญ ๆ เชน

1) ความเมตตากรณา ตามแนวปฏบตของพระพทธอามตะ ใหมนษยมความรก ใหการชวยเหลอผอน มความเมตตากรณาตอผอน

2) ความซอสตย ซงมความหมายเชนเดยวกบ ความจรงใจหรอความบรสทธใจ และสอดคลองกบคณธรรมดานความจงรกภกดทญปนยกยองกนมาก

3) ความมานะอดทน กลาหาญ ไมยอทอตอความล าบาก รจกการควบคมตนเองไมวาจะเผชญหนากบสถานการณใด

4) ความขยนขนแขง ดงสงฆในนกายเซนมคตพจนวา “วนทไมท างาน กคอวนทไมมอาหารจะกน”

5) ความประนประนอม จะเหนไดจากการผสมผสานแนวคดหรอความเชอในลทธหรอศาสนาตาง ๆ ของญปน

6) ความเรยบงาย ไมเหนแกตว ไมคดถงตนเอง ยดถอแตสงทเปนธรรมชาต

1.2.3 ลทธขงจอ ลทธขงจอไดวางหลกการด าเนนชวตและใหความส าคญตอชวตมนษย จงสามารถเขา

กนไดกบศาสนาชนโตและไมขดกบคานยมของขนบธรรมเนยมประเพณดงเดมของญปน และกลบท าใหคานยมเดมมมาตรฐานและรปแบบทมนคงขนทงดานแนวความคดและคณธรรม ผลทตามมากคอ แนวคดของลทธของขงจอมอทธพลตอญปนอยางลกซงทงดานภาษา พฤตกรรม ความนกคดทางศลธรรม อยางไรกตาม ไมเพยงแตลทธขงจอไดปรบเปลยนญปน แตตวลทธขงจอเองกถกญปนปรบเปลยนดวย ท าใหลทธขงจอในญปนแตกตางไปจากลทธขงจอของจน จนเรยกกนวา เปนลทธญปนขงจอ ซงไดรบการยอมรบเปนอยางมากในสมยเอโดะหรอโทกงาวะ ซงไดสรางลทธขงจอในแนวใหมขน (Neo-Confuncianism)

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

30

23720-15-1 SJ ราง 1 14/11/61

ลกษณะเดนของลทธขงจอ กคอ ความส านกในความส าคญของสงคมมนษย และยอมรบความไมเทา-เทยมกนของมนษย เชน ความไมเทาเทยมกนของผปกครองลทธขงจอจงก าหนดรปแบบความสมพนธซงเปนวถทางทจะท าใหสงคมด าเนนไปอยางสงบสขตามหลกธรรม 5 ประการ คอ 1) ความซอสตย 2) ความยตธรรม 3) ความจงรกภกด 4) ความเหนอกเหนใจ 5) ความรก

สงเหลานทมาเปนรากฐานของลทธบชโด และเปนประเพณนยมในการเคารพผอาวโสและบชาบรรพบรษ นอกจากนลทธขงจอยงไดเนนความส าคญของการศกษาการเปนนกปราชญ ท าใหญปนในสมยโทกงาวะ ขยายการศกษาออกไปยงประชาชนอยางกวางขวาง มการศกษาทงความรเกาและความรใหม เกดโรงเรยนวดหรอโรงเรยนเทราโงยะขนทวทกหนทกแหง

2. พนฐำนแนวคดทำงกำรบรหำรของญปนสมยแรก

พนฐานแนวคดทางการบรหารของญปนสมยแรกจะเปนการผสมผสานระหวางลทธความ เชอและศาสนาทงศาสนาพนบาน ศาสนาชนโต ศาสนาพทธ และลทธขงจอ ดงปรากฏใน

รฐธรรมนญ ๑๗ มาตราของเจาชายโชโตก และหนงสออตถาธบายเรองประมวลกฎหมาย (เรยว

โนะงเงะ)

ในรฐธรรมนญ ๑๗ มาตราของเจาชายโชโตก (จ านงค ทองประเสรฐ, 2514, น.102-111) ไดแสดงใหเหนอทธพลแหงลทธค าสอนทางดานจรยศาสตรและการเมองของขงจอปรากฏอยในหลกการตาง ๆ ทเปนมลฐานแหงการปกครอง หลกการเหลานสวนใหญสะทอนใหเหนทศนะทเปนอตลกษณของลทธขงจอทวา พวกผปกครองบานเมองควรใหค าแนะแนวสงสอนทางดานศลธรรมแกประชาชน ไมใชท าใหประชาชนตองรบภาระหนกดวยการตองปฏบตตามกฎหมายทมรายละเอยดอยมากมาย ซงเกยวของกบการบบบงคบมากกวาทจะเกยวกบการใหความรวมมอ และประชาชนควรยอมรบนบถอกฎขอบงคบขององคจกรพรรด ทงนกเพอทจะไดบรรลถงความรวมมอทางดานสงคม พวกเสนาบดและขาราชการตองมความยตธรรมในอนทจะระงบกรณพพาทหรอขอกลาวหาตาง ๆ มความรอบคอบในการคดเลอกบคลากร มสตในเวลาทประกอบภารกจตามหนาท และไมท าอะไรนอกเหนออ านาจหนาทของตน และตองระลกถงความตองการของประชาชนอยตลอดเวลา ทงนสวนรวมตองอยเหนอผลประโยชนสวนบคคล

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

31

23720-15-1 SJ ราง 1 14/11/61

กฎหมาย ๑๗ มาตราสวนใหญกลาวถงการประพฤตตวทเหมาะสมของเสนาบดและขาราชการในดาน

ตาง ๆ คอ (๑) ความกลมเกลยว (๒) ความเคารพในพระรตนตรยดวยใจจรง (๓) การปฏบตตามพระบรม

ราชโองการ (๔) การมมรรยาทอนดงาม (๕) การด าเนนคดดวยความไมล าเอยง (๖) การลงโทษสงทชวราย

และการสงเสรมสงทดงาม (๗) การปฏบตตามหนาทภายในขอบเขต ไมกาวกายกน (๘) การตรงตอเวลา

การปฏบตงานตามเวลาทก าหนด (๙) การมศรทธาทดงามตอกน (๑๐) การยอมรบความคดเหนทแตกตาง

และการปฏบตตามความเหนของคนสวนใหญ (๑๑) การรคณคาของความดและความชว และรจกทจะให

รางวลและลงโทษอยางจรงจง (๑๒) การหามไมใหขาราชการตามจงหวดตาง ๆ ขเขญเกบภาษเอาจาก

ประชาชน (๑๓) การปฏบตหนาทโดยสม าเสมอ และไมขดขวางงานของสวนรวมทตนมไดมสวนรวมใน

งานนน (๑๔) การควบคมตนเองในเรองความอจฉารษยา (๑๕) การละทงสงทเปนเรองสวนตว และหน

หนาไปเผชญกบเรองของสวนรวม (๑๖) การใชประชาชนใหถกตองตามฤดกาล และ (๑๗) การใช

กระบวนการกลมในการพจารณาตดสนเรองส าคญ

นอกจากน หนงสออตถาธบายเรองประมวลกฎหมาย (เรยวโนะงเงะ) (จ านงค ทองประเสรฐ,

2514, น.170-184) ไดแสดงใหเหนอทธพลจนทนบวาส าคญตอความคดของญปนสมยแรก ๆ

หนงสอดงกลาว นบวาเปนความพยายามทประสบผลส าเรจอยางมากในอนทจะตความกฎหมาย

และแสดงใหเหนวากฎหมายมความส าคญในสงคมญปน มการก าหนดระเบยบขอบงคบเกยวกบ

ความดความชอบ กฎเกณฑการจดอนดบคณความดของขาราชการนอกเหนอไปจากความด

ความชอบในต าแหนงหนาท

3. พฤตกรรมกำรบรหำรของญปน

การบรหารงานของญปนเปนผลผลตจากระบบวฒนธรรม คานยมและการพฒนาทางเทคโนโลย

ใหม ๆ ธรรมเนยมประเพณเกาทเปนอปสรรคตอการบรหารจะถกพจารณาเปลยนแปลงแกไขใหเหมาะสม

พยายามน าวธการและเทคนคใหมเขามาใชในการบรหาร จดเรมตนของการพฒนาการบรหารใน

ภาครฐบาลคอ การผลตบคลากรทมความสามารถในการบรหารงานจากพวกซามไรหรอบคคลทเลยนแบบ

คานยมและวถชวตของพวกชนชนนกรบ บคคลกลมนมสวนในการสรางอดมการณตาง ๆ แทรกซมอยใน

ระบบบรหารของญปน เชน การมสตและรจกคด การใหสวสดการสงคม เปนตน สงนกอใหเกดความเลย

สละสวนตวของชนชนสงทท างานในภาครฐบาล คานยมในเรองหนาทและการเสยสละสวนตวเปนตว

เสรมใหเกดสปรตตาง ๆ นอกจากนพวกเขายงไดรบการอบรมใหซาบซงในปรชญาของขงจอทเนนใน

เรองการปฏบตตาง ๆ อกดวย

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

32

23720-15-1 SJ ราง 1 14/11/61

ในการบรหารงานของญปนจะมการบรหารงานตามสถานการณหรอทเรยกอกอยางหนงวา

“ความเหนสอดคลองทหมนเวยนเปลยนไป” ความเหนทสอดคลองเปนเรองเกยวกบการปฏบตและการท

จะลงมอปฏบตในรปแบบใดยอมขนอยกบสถานการณตาง ๆ ทไมสามารถคาดการณลวงหนาได ดงนนค า

วา ความเหนทสอดคลองจงไมหยดนงแตจะหมนเวยนเปลยนไปตลอดเวลา ดงนนการลงมอปฏบตจงควร

มความยดหยน ในโครงสรางการตดตอสอสารจะเปนแนวดงตามสายการบงคบบญชาซงสอดคลองกบ

ระบบอาวโส เงอนไขการยอมรบค าสงจากผบงคบบญชาจะขนอยกบ ภาวะผน า บคลกภาพของผน า บารม

และอ านาจหนาทของผบงคบบญชา

ระบบบรหารของญปนจะเปนไปในลกษณะระบบการปกครองทบดาเปนใหญ (paternalistic)

ดงนนสงทผท างานคาดหวงกคอ การเลยงดหรอความมนคง โดยวธการจางใหท างานตลอดไป และ

ผบรหารถอเปนภาระหนาททจะตองจดใหสวสดการแกผท างาน การพจารณารบคนเขาท างานจะพจารณา

จากสถาบนการศกษาทจบ ประวตครอบครว บคลกภาพ ความสามารถพเศษและการสอบทงขอเขยน

ความถนดและสมภาษณ หลงจากรบเขาท างานแลวจะมการจางงานทมนคงระยะยาว มการเลอนต าแหนง

โดยพจารณาทระบบอาวโส การใหผลตอบแทนนอกจากการจายเงนเดอนแลวยงมการจายคาเชาบาน คา

เดนทาง คาครองชพ ใหสวสดการประกนสขภาพ การประกนอบตเหต เงนกดอกเบยต า และเงนทน

สงเคราะห เมอครบเกษยณอาย หรอออกจากงานจะไดรบเงนบ าเหนจตามจ านวนปทท างานและจ านวน

เงนเดอนทไดรบครงสดทาย สงตาง ๆ เหลานท าใหแนวคดการบรหารของญปนมลกษณะเฉพาะของตน

นตยา เงนประเสรฐศร (2529,น. 155-178) ไดกลาวถง พฤตกรรมในการบรหารในเชงคานยมของ

ญปนไวดงน

1. การยอมรบการเปลยนแปลง มการเสนอขอมลขาวสารไวอยางมระบบ และใชการฝกอบรมเพอ

เสรมสรางการยอมรบการเปลยนแปลง และเรยนรเทคโนโลยใหม ๆ

2. เนนการท างานหนก ตามแนวความเชอของลทธขงจอ และนกายเซน

3. ความรบผดชอบรวมกนของกลมทมตองาน ญปนจะใหความส าคญกบความรบผดชอบของแต

ละบคคลนอย แตมงใหความสนใจในเรองความรบผดชอบรวมกนของกลม

4. ระบบอาวโส ใหการเคารพยกยองในระบบอาวโส และประสบการณในการท างานจะน าไปส

การเลอนต าแหนงดวย

5. ความจงรกภกด คานยมในความจงรกภกดชวยใหมการยอมรบ การผกพนกบเปาหมายของ

กลมขององคการ และค านงถงผลประโยชนของกลมมากกวาผลประโยชนสวนรวม

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

33

23720-15-1 SJ ราง 1 14/11/61

6. การท างานเปนกลม เนนความรวมมอภายในกลมมากกวาการแขงขนชงดชงเดน แตละคนจะ

รวมกนมงไปสเปาหมายขององคการ และจะแลกเปลยนความคดเหนซงกนและกนเพอปรบปรงการ

ท างานของกลม

รำยละเอยดทกลำวมำ จะเหนวำปรชญาและความเชอของญปนมพนฐานมาจากต านาน นยาย

โบราณ ศาสนาและความเชอพนบาน ศาสนาชนโต ศาสนาพทธและลทธขงจอ ซงสงเหลานญปนรบ

เอามาผสมผสานปรบเปลยนใหเหมาะสมกบสภาพของตนเองจนเปนเอกลกษณของญปน โดยเฉพาะ

แนวคด ทางการบรหารของญปนสมยแรกมพนฐานมาจากอทธพลของลทธค าสอนทางดานจรย

ศาสตรและการเมองของขงจอเปนสวนใหญ เชน รฐธรรมนญ 17 มาตราของเจาชายโชโตก และ

หนงสออรรถาธบายเรองประมวลกฎหมาย (เรยวโนะงเงะ) เปนตน ลกษณะการบรหารงานของญปนม

พนฐานมาจากระบบวฒนธรรม คานยม ผสมผสานกบพฒนาการทางเทคโนโลยใหม ๆ เชน ระบบบดา

ปกครองบตร ระบบอาวโส การจางงานทมนคงระยะยาว การใหความชวยเหลอสงเคราะห การบรหาร

แบบมสวนรวม เปนตน

หลงจำกศกษำเนอหำสำระตอนท 15.2 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 15.2ในแนวกำรศกษำหนวยท 15 ตอนท 15.2

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

34

ตอนท 15.3 กรณศกษา: การบรหารการศกษาตามแนวคดตะวนออก โปรดอานแผนการสอนประจ าตอนท 15.3 แลวจงศกษาเนอหาสาระ พรอมปฏบตกจกรรมในแตละตอน

หวเรอง เรองท 15.3.1 หลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงกบการบรหารการศกษา เรองท 15.3.2 โรงเรยนคณธรรม

แนวคด 1. เศรษฐกจพอเพยง เปนหลกปรชญาทพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช บรมนาถบพตร มพระราชด ารสชแนะแนวทางการด าเนนชวตและการปฏบตตนของประชาชนชาวไทยทกระดบ ตงแตครอบครว ชมชนไปจนถงหนวยงานของรฐ เพอพฒนาการด าเนนชวตและการบรหารองคกรไปในทางสายกลาง อยางรเทาทนและกาวทนการเปลยนแปลงของโลกยคโลกาภวตน ทางการศกษาไดมการน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาใชในการบรหารการศกษาซงกอใหเกดประสทธผลตอองคการ 2. การบรหารจดการโรงเรยนคณธรรม ใชหลกการการขบเคลอนกจกรรมสงเสรมความดในรปแบบตาง ๆ ดวยการมสวนรวมจากทงภายในและภายนอกสถานศกษา ตามความเหมาะสมกบบรบทของสถานศกษาแตละแหง ซงสามารถประยกตกบการบรหารการศกษาในสถานศกษาระดบตาง ๆ ได

วตถประสงค เมอศกษาตอนท 15.3 จบแลว นกศกษาสามารถ 1. ประยกตหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงกบการบรหารการศกษาไทยได 2. ประยกตหลกการส าคญของโรงเรยนคณธรรมในการบรหารการศกษาไทยได

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

35

ความน า กรณศกษาเกยวกบการบรหารการศกษาตามแนวคดตะวนออก ทปรากฏชดอยในปจจบนม

อยหลายกรณดวยกน ตวอยางทจะน าเสนอตอไปนเปนกรณทปรากฏใหเหนเปนรปธรรมเดนชดอยในสงคมไทยปจจบนรวมสองกรณคอปรชญาเศรษฐกจพอเพยงกบการบรหารการศกษา และ โรงเรยนคณธรรม ซงมรายละเอยดดงตอไปน

เรองท 15.3.1 หลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงกบการบรหาร การศกษา

พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช บรมนาถบพตร ทรงนอมน าเอาหลกพทธธรรมมาใชเปนแนวทางในการด าเนนพระราชกรณยกจนอยใหญ เพอประโยชนสขแกราษฎรของพระองค ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงเปนหนงในหลกการทางพทธศาสนาซงไดทรงแนะน าใหเปนแนวทางส าหรบการด าเนนชวตในภาวะปจจบน ซงเปนตวอยางส าคญของการน าแนวคดตะวนออกมาใชในระบบการศกษาของไทย

เศรษฐกจพอเพยง เปนปรชญาทพระองคทรงมพระราชด ารสชแนะแนวทางการด าเนนชวตและการปฏบตตนของประชาชนชาวไทยทกระดบ ตงแตครอบครว ชมชน ไปจนถงรฐ เพอพฒนาและบรหารองคกรของตนไปในทางสายกลางอยางรเทาทน และกาวทนการเปลยนแปลงของโลกยคโลกาภวตน (คณะอนกรรมการขบเคลอนเศรษฐกจพอ เพยง, 2549, น. 3-10)

1.หลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมหลกพจารณาอยดวยกน 6 สวน ดงน 1. กรอบแนวคด เปนปรชญาทชแนะแนวทางการด ารงอยและปฏบตตนในทางทควรจะ

เปน โดยมพนฐานมาจากวถชวตดงเดมของสงคมไทย สามาถน ามาประยกตใชไดตลอดเวลา และเปนการมองโลกเชงระบบทมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา มงเนนการรอดพนจากภยและวกฤต เพอความมนคงและความย งยนของการพฒนา

2. คณลกษณะ เศรษฐกจพอเพยงสามารถน ามาประยกตใชกบการปฏบตตนไดในทกระดบ โดยเนนการปฏบตบนทางสายกลาง และการพฒนาอยางเปนขนตอน

3. ค านยาม ความพอเพยงจะตองประกอบดวยสามคณลกษณะส าคญตอไปน

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

36

3.1 ความพอประมาณ หมายถงความพอดทไมนอยเกนไป และไมมากเกนไป โดยไมเบยดเบยนตนเองและผอน เชน การผลตและการบรโภคทอยในระดบพอประมาณ

3.2 ความมเหตผล หมายถงการตดสนใจเกยวกบระดบของความพอเพยงนน จะตองเปนไปอยางมเหตผล โดยพจารณาจากเหตปจจยทเกยวของ ตลอดจนค านงถงผลทคาดวาจะเกด ขนจากการกระท านนอยางรอบคอบ 3.3 การมภมคมกนทดในตว หมายถงการเตรยมตวใหพรอมทจะรบผลกระทบและการเปลยนแปลงดานตางๆ ทจะเกดขน โดยค านงถงความเปนไปไดของสถานการณตางๆ ทคาดวา จะเกดขนในอนาคตทงใกลและไกล

4. เงอนไข การตดสนใจและการด าเนนกจกรรมตางๆ ใหอยในระดบพอเพยงนน ตองอาศยทงความรและคณธรรมเปนพนฐาน กลาวคอ 4.1 เงอนไขความร ประกอบดวย ความรอบรเกยวกบวชาการตางๆ ทเกยวของอยางรอบดาน ความรอบคอบทจะน าความรเหลานนมาพจารณาใหเชอมโยงกนเพอประกอบการวางแผน และความระมดระวงในขนการปฏบต 4.2 เงอนไขคณธรรม ทจะตองเสรมสราง ประกอบดวยมความตระหนกในคณธรรม มความซอสตยสจรต มความอดทน มความเพยร ใชสตปญญาในการด าเนนชวต ไมโลภและไมตระหน 5. มตของเศรษฐกจพอเพยง เศรษฐกจพอเพยงมความแตกตางจากเศรษฐกจแบบทนนยมของตะวนตก ซงเกยวกบเรองวตถทเปนรปธรรม เชน เงน ทรพยสน ก าไร ไมเกยวกบเรองจตใจซงเปนนามธรรม เศรษฐกจพอเพยงเปนปรชญาทครอบคลม 4 มต คอมตดานเศรษฐกจ ดานจตใจ ดานสงคม และดานวฒนธรรม (สมพร เทพสทธา, 2548, น.39-47, กรมการศาสนา, 2550, น.10-11) ดงน 5.1 มตดานเศรษฐกจ เศรษฐกจพอเพยง เปนเศรษฐกจแบบพออยพอกน มความขยนหมนเพยรประกอบสมมาอาชพ เพอใหพงตนเองได ใหพนจากความยากจน 5.2 มตดานจตใจ เศรษฐกจพอเพยงเรมทตวเองทสรางรากฐานทางจตใจทมนคง เนนทจตใจทรจกพอ คอพอด พอประมาณ และพอใจในสงทม ยนดในสงทได ไมโลภ เปนการปฏบตตามทางสายกลาง หรอ มชฌมาปฏปทา 5.3 มตดานสงคม เศรษฐกจพอเพยงมงใหเกดสงคมทมความสขสงบ ประชาชนมความเมตตา เอออาทรตอกน อยรวมกนไดโดยไมเบยดเบยนกน ไมเอารดเอาเปรยบและไมมงรายท าลายกน

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

37

5.4 มตดานวฒนธรรม หรอวถชวตของประชาชน เศรษฐกจพอเพยงมงใหเกดการด าเนนชวตทประหยด อดออม มชวตทเรยบงาย ไมฟงเฟอ ฟมเฟอย ซงท าใหเกดหนสน เกดการทจรตคอรรปชน

ทางสายกลาง

พอประมาณ

มเหตผล มภมคมกนในตวทด

เงอนไขความร (รอบร รอบคอบ ระมดระวง)

เงอนไขคณธรรม (ซอสตย สจรต ขยน อดทน สตปญญา แบงปน)

น าส

ภาพท 15.1 กรอบแนวคดหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

ทมา: ปรบปรงจาก กรมการศาสนา. (2560). แผนพฒนาสงเสรมคณธรรมจรยธรรมตามแนวปรชญา เศรษฐกจพอเพยง พทธศกราช 2560. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพกรมการศาสนา, น.9. จะเหนวาเศรษฐกจพอเพยง เปนปรชญาทเกยวกบความคดและจตใจ คอมความคดด พดด ท าด มจตใจทรจกพอ คอพอด พอประมาณ และพอใจ ซงสอดคลองกบหลกธรรมและแนวทางของศาสนาพทธ (มชฌมาปฏปทา) และของศาสนาอนๆ เชน แนวทางของศาสนาพราหม-ฮนด (หลกธรรม 10 ประการทผเปนมนษยตองปฏบต: ขนต การใหอภย การรจกขมจตใจ การไมขโมย ความบรสทธทางใจ-กาย การระงบอนทรยทงสบ การมปญญา การมความร การมความซอสตยตอ

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

38

กน และการไมมความโกรธ ) หลกธรรมของศาสนาซกข (การด ารงชวตดวยสมมาอาชพ การชวยเหลอผยากไร และการมความสนโดษ) แนวทางของศาสนาครสต (ความรก) เปนตน (กรมการศาสนา, 2550, น.11-25) 6. แนวทางปฏบตสวถเศรษฐกจพอเพยง สนย เศรษฐบญสราง (2550 25-37) เสนอไว 7 ขน ดงน 1) จบประเดนปญหาใหถกตอง นบเปนจดเรมตนทส าคญในการแกปญหา 2) วเคราะหสาเหตของปญหา วามาจากปจจยภายนอกทควบคมไมได (เชนภยพบต) หรอมาจากปจจยภายในทควบคมได (เชนพฤตกรรมของตนเอง) 3) ก าหนดขอบเขตเปาหมายในการแกปญหา ก าหนดทศทางการแกปญหาใหอยในกรอบของสงทเปนประโยชน และเปนธรรม 4) เขยนค าปณธานหรอท าแผนปฏบต โดยท าแผนปฏบตใหสอดคลองกบปญหา ก าหนดเปาหมายของการปฏบตใหพอเหมาะกบศกยภาพทมอย และก าหนดขอบเขตและกรอบเวลา ของสงทตงใจประพฤต ปฏบต เพอการวดผลสมฤทธ 5) ด ารงความมงหมาย ตามค าปณธานหรอแผนทจดท า 6) ใชความอดทน อดกลน และ อดออม เมอเผชญกบปญหา โดยอาศยก าลงของจตใจและก าลงของปญญา 7) ละวางความชวและความทจรต ในการด าเนนงานตามปณธานจนถงขนสดทาย กระบวนการ 7 ขน เพอปฏบตตามแนวพระบรมราโชวาทน มลกษณะเชนเดยวกบกระบวนการทางวทยาศาสตร ซงอาศยการสงเกตปรากฏการณ การตงสมมตฐาน การลงมอทดลองปฏบตเพอพสจนสมมตฐาน และการสรปผล ถอเปนวทยาศาสตรของชวตและสงคม

2. การน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไปใชในการบรหารการศกษา หลกปรชญาดงกลาวไดถกน าไปใชในระดบบคคล หนวยงานตาง ๆ ทกระดบ ดงเชน ระดบบคคล มตวอยางบคคลทปฏบตตามหลกปรชญาเศรษกจพอเพยงและประสบผลส าเรจ (สมพร เทพสทธา 2548ม น. 89-94) นอกจากนส านกงานพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต น าไปเผยแพรเพอเปนแนวทางในการปฏบตของทกฝายและประชาชนทวไป การน าไปใชในดานการพฒนาสงคม ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงเปนหลกในการด าเนนชวต ซงมงลดความเสยง ความพอประมาณในการด ารงชวต การมความรและเหตผล ขณะทการเตบโตทางเศรษฐกจทเปนมตรกบสงแวดลอม หมายถง การด าเนนกจกรรมทางเศรษฐกจและสงคมทไมท าลายทรพยากรธรรมชาตและ สงแวดลอม เปนการใชอยางรเทาทน บางเรองจ าเปนตองใชเพอสรางรายได จะตองก าหนด

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

39

การใชทเหมาะสมตรงกบหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงทจะตองมเหตผล อาท หากจะรกพนทปาเพอท าการเกษตรกตองพจารณาความสมเหตสมผลหรอพอเพยง และพจารณาทางเลอกอนๆ ควบคกนไป การเพมผลผลตทางการเกษตรอาจไมจ าเปนตองบกรกปา แตใชวธการเพมประสทธภาพการผลต และกระบวน การผลตทสะอาด ไมท าลายสงแวดลอม ท าใหการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจทเกดจากการ ผลตมความย งยน เปาหมายในการใชหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงกบการเตบโตทางเศรษฐกจท เปนมตรกบสงแวดลอมจงอยในทศทางเดยวกน ทตองการใหเศรษฐกจเตบโตอยางมนคง ย งยนโดยเนน การรจกใชอยางชาญฉลาด การใชทรพยากรธรรมชาตแมท าใหมรายไดเพมขน แตทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมเสอมโทรมและรอยหรอลง เกดความเหลอมล าของคนในสงคมในการเขาถงทรพยากรทมอยนอย แตหากรวธการใชทถกตอง เขมงวดในการน าทรพยากรธรรมชาตมาใช สงเสรมใหมการใชซ า หรอน ามาใชใหม ทรพยากรธรรมชาตกจะไมเสอมโทรม อยกบคนไดนาน ท าใหคนมกนมใช และม คณภาพชวตและสขภาพทด (มสธ, 2556)

นอกจากนในการประยกตหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงในการพฒนาประเทศ ของส านกงาน คณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.) หลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงสามารถน ามาปรบใชไดในทกระดบ รวมทงการท างาน ของ สศช.ดานการจดท านโยบายและแผน การวเคราะหโครงการ เศรษฐกจมหภาค และการประเมนผล ซงกอใหเกดประโยชนตอประเทศ เปนการสรางรายได องคความร ภมคมกน และขดความสามารถของ ประเทศ (มสธ, 2556)

ในการน าไปใชในดานการบรหารการศกษา โครงการวจยเศรษฐกจพอเพยง ส านกงานทรพยสนสวนพระมหากษตรย น าเสนอรปแบบการน าปรชญาเศรษฐกจพอเพยงสสถานศกษา ดงภาพท 15.2 ทงนโดยมการก าหนดสภาพความส าเรจของการน าเศรษฐกจพอเพยงสสถานศกษาไว ดงน (ปรยานช พบลสราวธ, 2551, น.15, 51) 1. สถานศกษาน าปรชญาเศรษฐกจพอเพยงไปใชในการบรหารสถานศกษา จดการศกษา และด าเนนกจกรรมทเปนประโยชนตอชมชนและสงคม อาท เนนการบรหารทรพยากรการบรหารตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง เปนตน 2. ผบรหาร คร และบคลากรทางการศกษาทเกยวของมความร ความเขาใจ และปฏบตตนเปนแบบอยางตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยง 3. นกเรยนมความร ทกษะ ปฏบตตนและด าเนนชวตตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

40

4. ผปกครอง ชมชน ด าเนนชวต และมการพฒนาตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยง 5. ส าหรบคณลกษณะสามประการของปรชญาเศรษฐกจพอเพยง คอความพอประมาณ ความมเหตผล และการมภมคมกนทดในตวนน อาจเทยบไดกบสปปรสธรรม 7 ประการในหลก พทธธรรมนนเองคอความมเหตผล ไดแก รเหต รผล ความพอประมาณ ไดแก รตน รประมาณ และการมภมคมกนทดในตว ไดแก รกาล รบคคล รชมชน คณธรรม

น าความร ► ► ►

การบรหารสถานศกษา - สรางวฒนธรรมองคการ - ปลกฝงใหเปนวถชวต - ชมชนสมพนธ การจดหลกสตรการเรยนการสอน - ก าหนดมาตรฐานการเรยนรชนป (รายวชาพนฐาน) - จดท าหนวย/แผนการเรยนร - จดกจกรรมการเรยนร - จดท าสอ/แหลงเรยนร

- จดท าเครองมอวด/ประเมนผล - เกณฑการผานชวงชน

กจกรรมพฒนาผเรยน

1. แนะแนว - ใหบรการแนะแนว - ระบบดแลชวยเหลอนกเรยน 2. กจกรรมนกเรยน - ลกเสอ เนตรนาร ยวกาชาด ผบ าเพญประโยชน - โครงงาน - ชมนม / ชมรม - คายอาสา - ฯลฯ

ภาพท 15.2 การน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงสสถานศกษา ทมา: ปรยานช พบลสราวธ เศรษฐกจพอเพยงสสถานศกษา 2551 น.13

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

41

จะเหนวา แนวทางด าเนนการจดการศกษาตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมแนวด าเนนการ 2 สวน คอ 1. การบรหารสถานศกษา ผบรหารสถานศกษาสามารถน าหลกปรชญาของเศรษฐกจ พอเพยงมาประยกตใชได ดงน 1.1 การบรหารงานดานวชาการ ดานงบประมาณ ดานการบรหารงานบคคล และ ดานการบรหารทวไป 1.2 การน าหลกธรรมาภบาลมาใช เนนการมสวนรวม การชวยเหลอเกอกล รรก สามคค บนฐานของความมเหตมผล พอประมาณกบศกยภาพและสถานภาพ และไมประมาท 2. การจดการเรยนร ครผสอนสามารถน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาประยกตใช ได ดงน 2.1 สอดแทรกหลกคดเศรษฐกจพอเพยงในหลกสตรและสาระการเรยนร โดยจดท าหนวยการเรยนร แผนการเรยนร หรอสอการเรยนร ทมการบรณาการหลกปรชญาของเศรษฐกจ พอเพยงกบสาระการเรยนรของกลมสาระตางๆ 2.2 ประยกตหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงในการจดกจกรรมพฒนาผเรยน 2.3 สงเสรมรปแบบการเรยนรทเหมาะสมกบบรบทของสงคม เชน การศกษานอก ระบบ การศกษาตามอธยาศย

2.1 การน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไปใชในสถานศกษาขนพนฐาน สถานศกษาไดสอดแทรกการสอนปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไวในหลกสตรการศกษา ทกระดบ เพราะปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงเปนหลกในการด ารงชวต การท ามาหากนอยางมนคง มหลกในการด าเนนธรกจอยางมเหตผลทจะตองปลกฝงตงแตวยเดก จงควรเรมตงแตระดบประถม โดย สอนใหไมท าอะไรเกนตว ใชหลกพอประมาณ มธยสถ ใหมเงนเหลอส าหรบออม และท าบญช โดยเปด บญชเงนฝากกบธนาคารออมสน ในระดบมธยม อาจสอดแทรกหลกการสหกรณไวในการเรยนการสอน ใหรหลกการบรหารการเงนส าหรบการใชจาย การออม และการลงทน ระดบ อดมศกษา อาจสอนโอกาสการ ท าธรกจ หรอรปแบบการลงทนในสาขาทประกอบอาชพ การบรหารความเสยง และความเออเฟอเผอแผ ตอกน เปนการใหความรการบรหารทางการเงน หากมการปลกฝงตงแตเดกเชนนเมอเดกจบการศกษา กจะมจตส านกในเรองความมเหตผล พอประมาณ ไมท าอะไรสมเสยง กระทรวงศกษาธการ โดย คณะท างานบรณาการเศรษฐกจพอเพยงสการเรยนการสอนไดก าหนดขอบเขตการบรณาการปรชญา ของเศรษฐกจพอเพยงในการเรยนการสอน หรอมาตรฐานการเรยนรของแตละชนป เพอใหผเรยนเขาใจ หลกเศรษฐกจพอเพยง และสามารถน าไป

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

42

ประยกตไดอยางเหมาะสมกบแตละวย (มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2556 และส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน, 2561) ดงน

ชวงชนท 1 เนนใหเดกใชชวตพอเพยงระดบตวเองและครอบครว รจกชวยเหลอตนเอง และรจกชวยเหลองานในครอบครว แบงปนสงของใหเพอน ชวยเหลอผอน รจกวเคราะหรายรบ-รายจาย ของตนเองสอนใหเดกเหนคณคาของสงของ ตระหนกถงคณคาของเงนทอง จะไดฝกนสยประหยด ฝก จตส านก และนสยพอเพยง ชวงชนท 2 ฝกใหเดกรจกประยกตใชหลกความพอเพยงในโรงเรยนและมสวนรวมในการ สรางความพอเพยงระดบโรงเรยนและชมชนใกลตว โดยเรมจากการส ารวจทรพยากรตางๆ ในโรงเรยน และชมชน มสวนรวมในการดแลบ ารงรกษาทรพยากรตางๆ ทงดานวตถ เศรษฐกจ สงแวดลอม ภมปญญา วฒนธรรม และรวบรวมองคความรมาเปนขอมลในการเรยนรวถชวตของชมชน และเหน คณคาของการใชชวตอยางพอเพยง ชวงชนท 3 ประยกตใชหลกเศรษฐกจพอเพยงกบชมชน มสวนรวมในกจกรรมตางๆ ของ ชมชน สามารถส ารวจและวเคราะหความพอเพยงในระดบตางๆ และในมตตางๆ ทงทางวตถ สงคม สงแวดลอม และวฒนธรรมในชมชนใกลตว เหนคณคาของการใชหลกพอเพยงในการพฒนาชมชน และ สามารถน าหลกการพอเพยงมาประยกตใชในชวตประจ าวนของแตละคน จนน าไปสการปรบเปลยน พฤตกรรมสความพอเพยงไดในทสด ชวงชนท 4 เตรยมคนใหเปนคนทด สามารถท าประโยชนใหกบสงคมและประเทศชาตได โดยเนนเขาใจความพอเพยงระดบประเทศและการพฒนาประเทศภายใตกระแสโลกาภวตน เชน การวเคราะหสถานการณการคาระหวางประเทศ หรอการศกษาสถานการณสงแวดลอมสภาพปญหา ดานสงคม เปนตน

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ปงบประมาณ พ.ศ. 2561 ไดก าหนด เปาหมายทจะใหส านกงานเขตพนทการศกษา ส านกบรหารงานการศกษาพเศษ และสถานศกษา มประสทธภาพ และเปนกลไกขบเคลอนการศกษาขนพนฐานตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง สคณภาพระดบมาตรฐานสากล นอกจากนในสวนของนโยบายดานการจดการศกษาเพอสรางเสรมคณภาพชวตทเปนมตรกบสงแวดลอม ไดก าหนดใหสงเสรม สนบสนนการสรางจตส านกรกษสงแวดลอม มคณธรรม จรยธรรม และ นอมน า แนวคดตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงสการปฏบตในการด าเนนชวต (ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน, 2561)

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

43

2.2 การน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไปใชในสถานศกษาอาชวศกษา การอาชวศกษาเปนการจดการศกษาทมงเนนการปฏบตเพอสรางทกษะอาชพใหกบผเรยน การจดการศกษาจงมงเนนทการบรณาการสการปฏบตเปนจตพสยในแตละรายวชาทมการบรณาการปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ในสวนของกจกรรมเสรมหลกสตรทตอยอดจากการเรยนรในชนเรยนและกจกรรมพฒนาผเรยน มงเนนการจดการทสอดคลองกบหลกเศรษฐกจพอเพยง คอ

1. พอประมาณกบศกยภาพของผเรยน พอประมาณกบภมสงคมของโรงเรยนและชมชนทตงฝกใหผเรยนคดเปนท าเปนอยางมเหตผลและมภมคมกนในดานตาง ๆ โดยการด าเนนกจการตองน าไปสความย งยนของผล

2. สงเสรมใหผเรยนใชความร อยางรอบคอบ ระมดระวง ฝกการท างานรวมกบผอน มคณธรรมมความรบผดชอบ ซอสตยสจรต ไมเอารดเอาเปรยบผอน อดทน มความพากเพยร มวนย มสมมาคารวะรจกท าประโยชนใหกบสงคม รวมดแลรกษาสงแวดลอมและสบสานวฒนธรรมไทย ตวอยางกจกรรมพฒนาผเรยนทบรณาการปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง โดยมงเนนผลทเกดขนอยางสมดลและย งยนใน 4 มต ไดแก ดานเศรษฐกจ ดานสงคม ดานสงแวดลอมและดานวฒนธรรม ไดแก (1) กจกรรมเพอพฒนาดานเศรษฐกจ ประกอบดวย กจกรรมการออม และ กจกรรมการหารายไดระหวางเรยน (2) กจกรรมเพอพฒนาดานสงคม ประกอบดวย กจกรรมจตอาสาพฒนาสงคม และกจกรรมอาชวะบรการ (3) กจกรรมเพอพฒนาดานสงแวดลอม ประกอบดวย กจกรรมแปรรปขยะเปนทน และกจกรรมอนรกษสงแวดลอม (4) กจกรรมเพอพฒนาดานวฒนธรรม ประกอบดวย กจกรรมชมรมรกษวฒนธรรมทองถน และกจกรรมแหลงเรยนรวฒนธรรมในสถานศกษา

ภายใน พ.ศ. 2554 สถานศกษาในสงกดส านกงานคณะกรรมการการอาชวศกษาสามารถน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไปใชในการการจดกระบวนการเรยนการสอนและการบรหารจดการทเหมาะสมกบบรบทของแตละสถานศกษาไดครบทกแหง ทงนไดก าหนดยทธศาสตร ดงน 1. การพฒนาแนวทางการจดการศกษาตามปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง 2. การพฒนาบคลากร (ผบรหารสถานศกษา ขาราชการคร และบคลากรทางการศกษา) 3. การขยายผลและการพฒนาเครอขาย 4. การเผยแพรประชาสมพนธ 5. การพฒนากระบวนการตดตามและประเมนผล

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

44

ทงนไดก าหนดแนวทางการขบเคลอนปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไวในแตละยทธศาสตรดวย นอกจากนไดก าหนดลกษณะสถานศกษาทด าเนนการขบเคลอนปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงควรมลกษณะ ดงน

1. ดานการบรหารจดการ มการก าหนดนโยบาย จดท าแผนปฏบตการทงแผนระยะสน และแผนระยะยาว มคณะกรรมการรบผดชอบด าเนนการ มการพฒนาความรความเขาใจแกบคลากรทงผบรหาร คร และคณะกรรมการสถานศกษา และสงเสรมใหปฏบตตนตามแนวปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง มการประชาสมพนธเผยแพรความร ความเขาใจปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงแกผเกยวของ มคณะท างานตดตามและประเมนผลเพอปรบปรงคณภาพการขบเคลอนปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงของสถานศกษา การขบเคลอนปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงของสถานศกษาเนนการมสวนรวมตามหลกธรรมาภบาล และมการสรปและรายงานผลเพอก าหนดเปนมาตรฐานในการปฏบต 2. ดานหลกสตรและการจดการเรยนการสอน สถานศกษามการพฒนาหลกสตร และแผนการสอนทบรณาการปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง มการจดกจกรรมการเรยนรทเนนผเรยนเปนส าคญ นกเรยนมสวนรวมในการจดกจกรรม และมผลงานนกเรยนทเกดจากการเรยนร มสอ/แหลงเรยนร และมการเผยแพรสชมชน มการวดผลประเมนผลทเกดจากการจดการเรยนรทบรณาการหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ครบทกกลมสาระการเรยนร/รายวชา และน าผลการประเมนมาปรบปรง พฒนาการขบเคลอนปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงใหมความสมบรณยงขน ผเรยนมความรและเขาใจหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง นอมน าสวถชวต และเผยแพรสครอบครว ชมชน องคกร และหนวยงาน

3. ดานการจดกจกรรมพฒนาผเรยน ด าเนนกจกรรมโดยผเรยนโดยมครเปนผสนบสนน เปนกจกรรมทด าเนนการดวยความสมครใจ มความหลากหลายและเหมาะสมกบบรบท เปนกจกรรมทมงเนนใหเกดความกาวหนาพรอมกบความสมดลทางเศรษฐกจ/สงคมสงแวดลอมของสถานศกษาและสามารถขยายผลสชมชนได โดยมความพอประมาณ สมเหตสมผล มภมคมกนทด โดยการวางแผนกจกรรมไดค านงถงความเสยงในการด าเนนโครงการ เปนกจกรรมทหลายฝายมสวนรวม เชน สถานศกษา หนวยงานของรฐ สถานประกอบการและชมชน ผลสดทายคอการปลกฝงใหผเรยนมวธคด อปนสยและพฤตกรมทสอดคลองกบหลกเศรษฐกจพอเพยง

4. ดานการพฒนาบคลากร ก. ผบรหารสถานศกษา คร และบคลากรทางการศกษา มความรความเขาใจเกยวกบปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ปฏบตตนตามหลกการ และเปนแบบอยางทด น าหลกการ แนวคด

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

45

ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไปใชในหนาท และเผยแพรหลกการ แนวคดเกยวกบปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ข. นกเรยน มความร ความเขาใจเกยวกบปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง น าหลกการ ไปใชในการเรยนและการด าเนนชวต และเผยแพรหลกการ แนวคด ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ต ผปกครอง / กรรมการสถานศกษา / ชมชน มลกษณะเชนเดยวกนกบผบรหารสถานศกษา คร และบคลากรทางการศกษา และเปนผสงเสรม สนบสนน การด าเนนงานการขบเคลอน ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงในสถานศกษา นอกจากนส านกงานคณะกรรมการอาชวศกษา ไดก าหนดผลและความคาดหวงส าหรบสถานศกษาทด าเนนโครงการขบเคลอนปรชญาเศรษฐกจพอเพยงอยางถกตอง เปนระบบ มประสทธภาพและประสทธผล จะตองมการเปลยนแปลงทประจกษชดในดานตอไปน คอ (1) ลกษณะของผบรหาร (2) ลกษณะของคร (3) ลกษณะของบคลากรทางการศกษา (4) ลกษณะของผเรยน (5) ลกษณะของชมชน และ (6) สภาพแวดลอมของสถานศกษา โดยทกฝายจะตองมความร ความเขาใจ ความตระหนกและประพฤตตนเปนแบบอยางการมวถชวตแบบพอเพยง ใชคณธรรมเปนหลกในการด าเนนงาน ทกฝายรจกปรบปรงวธการท างานใหสอดคลองกบหลก 3 หวง 2 เงอนไข เพอผล 4 มต เรยนรและท างานโดยเนนการมสวนรวม การสรางความสามคค การมสวนรวมในการประสานงานกบชมชนและองคกรตาง ๆ ในการสรางเครอขายการขบเคลอนปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงและการประชาสมพนธ ชมชนกควรมความร ความเขาใจ ความตระหนกและเปลยนพฤตกรรมตามแบบอยางการมวถชวตแบบพอเพยง ใหการสนบสนนและมสวนรวมกบสถานศกษาในการขบเคลอนปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง (อาชวะขบเคลอนเศรษฐกจพอเพยงสสถานศกษา สบคนจาก http://www.moe.go.th/moe/th/news/detail.php?NewsID=44821&Key=news2)

จากกรณตวอยาง การประยกตปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงกบการบรหารการศกษา ท าให

เหนแนวทางการบรหารจดการสถานศกษาระดบตาง ๆ ใหเหมาะสมกบระดบของผเรยน และบรบทของสถานศกษา รวมทงแนวทางในการตดตามการด าเนนงาน การน าปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาใชในการบรหารการศกษาทท าใหเกดผลด

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

46

เรองท 15.3.2 โรงเรยนคณธรรม

พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช บรมนาถบพตร ทรงจดตง “กอง ทนการศกษา” เมอเดอนกมภาพนธ พ.ศ.2555 ดวยทนสวนพระองค โดยไดพระราชทานพระราช ประสงคของโครงการวา “ใหโรงเรยนสรางคนดใหแกบานเมอง” และใหคณะองคมนตรจดหา อาสาสมครมาชวยด าเนนงาน “โรงเรยนคณธรรมจรยธรรม” หรอทเรยกสนๆ วา “โรงเรย คณธรรม” และไดมการด าเนนงานผานศนยโรงเรยนคณธรรม มลนธยวสถรคณ การ ด าเนนงานเรมจากการศกษาการพฒนาโรงเรยนคณธรรมทมอยแลวภายใตการรเรมของ ศาสตราจารยเกยรตคณนายแพทยเกษม วฒนชย เมอป พ.ศ. 2553 รวมถงการด าเนนงานโรงเรยนใน โครงการกองทนการศกษา ซงไดเรมงานพฒนาคณธรรม เมอ พ.ศ. 2555 การตดตามผลการ ด าเนนงานเมอ ป พ.ศ. 2557 น ไดน ามาพฒนาหลกสตรฝกอบรมวทยากร และหลกสตรฝกอบรมคร แกนน าและนกเรยนแกนน าจนแลวเสรจในป พ.ศ. 2558 และไดด าเนนการฝกอบรมกระบวน การพฒนาโรงเรยนคณธรรมใหแกโรงเรยนทรวมในโครงการ รวมทงสน 611 แหงในป พ.ศ.2560 (ศนยโรงเรยนคณธรรม มลนธยวสถรคณ, 2560, น. 3,7) กระทรวงศกษาธการไดสงเสรมใหสถานศกษาน าหลกคณธรรมมาประยกตใชในการบรหาร จดการตลอดจนการจดการเรยนการสอนของสถานศกษาในปจจบน โดยใหค าจ ากดความวา “โรงเรยนคณธรรม” หมายถง สถานศกษาทผบรหาร คร นกเรยน ผปกครอง ชมชนและผมสวนเกยวของ มสวนรวมในกระบวนการขบเคลอนกจกรรมสงเสรม ความดในรปแบบตางๆ ทงภายในและภายนอกสถานศกษา ซงน าไปสการพฒนาและปรบเปลยนเปน พฤตกรรมทพงประสงคไดอยางย งยน และน าไปขยายเครอขายได (รายละเอยดโรงเรยนคณธรรม, น.1 ใน https://opec.go.th/ckfinder/userfiles/files/s1.pdf คนคนเมอ 5 พฤษภาคม 2562) กระทรวงศกษาธการไดมการก าหนดนโยบายภายใตกรอบยทธศาสตรชาตวาดวยการพฒนาคณธรรม จรยธรรมใหแกเยาวชนไทยโดยส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานในฐานะองคกรหลกเกยวกบการจดการศกษาใหเยาวชนสวนใหญของประเทศ ไดจดท าโครงการโรงเรยนคณธรรม สพฐ. เพอสบสานพระราชปณธาน และตามรอยเบองพระยคลบาทของพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช บรมนาถบพตร ตามพระราชประสงคของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวมหาวชราลงกรณ บดนทรเทพยวรางกร (ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน, 2560, น.1)

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

47

1. หลกการส าคญของการพฒนาโรงเรยนคณธรรม กระบวนการพฒนาโรงเรยนคณธรรมตามแนวทางของมลนธยวสถรคณ ยดหลกการส าคญ 4 ประการคอ (ศนยโรงเรยนคณธรรม มลนธยวสถรคณ, 2560, น. 12-13) 1. กระบวนการพฒนาโรงเรยนคณธรรมตองท าทงโรงเรยน (ผบรหาร คร นกเรยน) และผมสวนไดเสย 2. การใหความส าคญกบการเปลยนแปลงพฤตกรรมของนกเรยนเปนหลก 3. การด าเนนงานตองเปนแบบมสวนรวม 4. การด าเนนกจกรรมพฒนาคณธรรมตองเปนแบบตอเนอง และบรณาการไวในการเรยนรทกประเภท หลกการนอาจมเพมเตม หรอมแตกตางไปตามบรบทของสถานศกษาสงกดตาง ๆ ทน าการพฒนาโรงเรยนคณธรรมมาใช ส าหรบ สพฐ ก าหนดหลกการส าคญในการพฒนาโรงเรยนใหเปนโรงเรยนคณธรรม ไวดงน คอ(รายละเอยดโรงเรยนคณธรรม, น.1 ใน https://opec.go.th/ckfinder/userfiles/files/s1.pdf คนคนเมอ 5 พฤษภาคม 2562) 1) ความสมครใจและเตมใจของผบรหารและครทจะพฒนาใหเปนโรงเรยนคณธรรม ตระหนกและมนใจในคณคาและความส าคญของการมคณธรรม 2) การใชกระบวนการมสวนรวมของทกฝายทเกยวของ รวมกนคด รวมกนท า และรวมกนประเมนผล เพอปรบปรงตนเองและโรงเรยนใหมพฤตกรรมทพงประสงค และลดพฤตกรรมทไมพงประสงคใหนอยลง หรอหมดไป 3) การตดตามและประเมนผลอยางสม าเสมอ เพอน าผลการประเมนมาปรบปรงแผนการปฏบตงานคณธรรมอยางตอเนอง 4) โครงงานคณธรรมจะเปนไปตามบรบทของโรงเรยน ไมเนนการเพมงบประมาณจากงบปกต

2. การน าหลกการส าคญของการพฒนาโรงเรยนคณธรรม ไปใชในการบรหาร การศกษา 2.1 กระบวนการพฒนาโรงเรยนคณธรรม กระบวนการตามทศนยโรงเรยนคณธรรม มลนธยวสถรคณ ก าหนดประกอบดวย 6 ขนตอน (ศนยโรงเรยนคณธรรม มลนธยวสถรคณ, 2560, น. 17-45) คอ ขนตอนท 1 การสรางการรบรและการยอมรบ ขนตอนนเปนขนตอนทส าคญ เนองจาก การพฒนาโรงเรยนคณธรรมตามแนวทางของมลนธยวสถรคณ ตองท าทงโรงเรยน ผเกยวของทกฝาย

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

48

(ผบรหาร คร นกเรยน และชมชน) จงตองเขาใจกระบวนการทงหมด ในการพฒนาโรงเรยนคณธรรม สงส าคญทตองชแจง ไดแก ความจ าเปนและผลดทจะเกดจากการพฒนาโรงเรยนคณธรรมกบทกฝายทเกยวของ ขนตอนท 2 การสรางครแกนน าและนกเรยนแกนน า ผบรหารตองใหความส าคญกบการคดเลอกแกนน าทจะเปนทงครวทยากร เพอจดอบรมเพอนคร และนกเรยนแกนน า และเปนทมงานของโรงเรยน แกนน าควรมภาวะผน า และมทศนคตทดตอการพฒนาคณธรรม ขนตอนท 3 การก าหนดคณธรรมอตลกษณของโรงเรยน คณธรรมอตลกษณของโรงเรยนควรไดมาจากการระดมความคดจากผเกยวของทกฝาย เกยวกบปญหาเชงจรยธรรมทประสบ เพอก าหนดเปนคณธรรมเปาหมายของโรงเรยนทสอดคลองกบปญหา กอนการแปลงคณธรรมเปาหมายใหเปนพฤตกรรมบงชเชงบวกทชดเจน สามารถน าไปปฏบตไดจรง และประเมนผลการเปลยนแปลงได ขนตอนท 4 การก าหนดวธการบรรลคณธรรมอตลกษณของโรงเรยน วธการทจะบรรลเปาหมาย ของการปฏบตงาน มลนธยวสถรคณ ก าหนดไว 4 วธการ (ศนยโรงเรยนคณธรรม มลนธยวสถรคณ, 2560, น. 27-33) คอ (1) การจดท าโครงงานคณธรรม โดยหลกการตองเปนโครงงานทสอดคลองกบพฤตกรรมทตองการปรบเปลยนเรงดวน เปนโครงงานทเดกคด สนใจ ถนด ปฏบตไดจรง และยดหลกการมสวนรวม และไมเกดผลลบตอคณภาพชวต และควรนอมน าหลกการทรงงานของพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช บรมนาถบพตร มาใช กลาวคอ ควรค านงถงการประหยด เรยบงาย และเกดประโยชนสงสด (2) การเปนแบบอยางทดซงกนและกน การเปนแบบอยางทดนควรท าอยางตอเนอง ทงในการปฏบตงานและปฏบตตน ของผบรหาร คร และนกเรยน ตามบทบาทหนาทและวนยของโรงเรยน จนเกดเปนวฒนธรรมขององคกร (3) การจดสภาพแวดลอมทเออตอการพฒนาคณธรรม สภาพแวดลอมทมความส าคญตอทกคนในโรงเรยน รวมทงผมาเยอน ไดแก สภาพแวดลอมทางดานจตใจ (ความรก ความสามคค ความมน าใจ ฯลฯ) สภาพแวดลอมทางกายภาพ (บรรยากาศทเออตอการเรยนร รมรน สะอาด สวยงาม ฯลฯ) และสภาพแวดลอมทางสมพนธภาพ (ผบรหารใชหลกธรรมาภบาล ความรก ความเมตตา ความสามคคของทกฝาย ความสมพนธกบครอบครวและชมชน ฯลฯ) (4) การบรณาการคณธรรมในการจดการเรยนร นอกจากการสอนเนอหาสาระวชา ครตองอบรมบมนสยนกเรยนใหเปนคนดควบคไปดวย นอกจากนทกโครงงานสามารถใชเปนเครองมอในการพฒนาคณธรรมไดทงสน การรจกบรณาการคณธรรมในการจดการเรยนร ชวยใหการพฒนา

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

49

คณธรรมมความตอเนอง นกเรยนไดรบการฝกจนตดเปนนสย ท าใหการพฒนาโรงเรยนคณธรรมมความย งยน นอกจากวธการทกลาวขางตน โรงเรยนสามารถเพมวธการอน ๆ ตามความตองการได ขนตอนท 5 ลงมอปฏบตเพอบรรลเปาหมายการเปลยนแปลง (ตามคณธรรมอตลกษณของโรงเรยน) ขนตอนนนบวาส าคญมาก โรงเรยนตองเรงลงมอปฏบต และกระตนการสรางการมสวนรวมจากทกฝายทเกยวของ เพอใหเกดการปฏบตทงโรงเรยนอยางตอเนอง ขนตอนท 6 สรางกลไกการขบเคลอนโรงเรยนคณธรรม โรงเรยนสามารถสรางกลไกขบเคลอนสเปาหมายไดตามความเหมาะสม ส าหรบขนตอนทมลนธยวสถรคณ เสนอแนะไวไดแก (1) การวางแผนของโรงเรยนคณธรรม (2) การสรางการมสวนรวม (3) การสงเสรมสนบสนนและการเสรมแรง (4) การนเทศตดตาม (5) การแลกเปลยนเรยนร (6) การประเมนผล (7) การถอดบทเรยน (8) การประชาสมพนธ

2.2 บทบาทของผเกยวของในการขบเคลอนโรงเรยนคณธรรม 2.2.1 บทบาทของผบรหารในการขบเคลอนโรงเรยนคณธรรม ผบรหารเปนปจจยส าคญของความส าเรจในการพฒนาโรงเรยนคณธรรม ผบรหารมบทบาทตงแตการก าหนดนโยบาย จดท าแผนปฏบต สงเสรมสนบสนน ใหการเสรมแรงแกผปฏบต สรางกลไกการมสวนรวมทงโรงเรยน นเทศตดตามการปฏบตงานอยางตอเนอง จดใหมการประเมนผล และประชาสมพนธผลงานของโรงเรยน บทบาทเหลานจะสงผลตอการบรรลเปาหมายของโรงเรยนคณธรรม(ศนยโรงเรยนคณธรรม มลนธยวสถรคณ, 2560, น. 46) 2.2.2 บทบาทของครอบครวในการพฒนาโรงเรยนคณธรรม ครอบครวเปนสถาบนหลกทส าคญยงในการปลกฝงคณธรรมจรยธรรมใหแกเดก พอแมและครอบครวเปนตนแบบดานคณธรรม และเปนครคนแรกของเดก โรงเรยนจงตองใหโอกาสครอบครวไดรบรนโยบายการพฒนาเปนโรงเรยนคณธรรม และมสวนรวมในกจกรรมพฒนาคณธรรมทสนใจ ทส าคญครอบครวตองมสวนรวมฝกอปนสยทดใหแกเดกทบาน เพอหลอหลอมอปนสยทดงามจนเกดเปนวถชวตในการด ารงชวตประจ าวน เพอประโยชนของประเทศชาตสบไป (ศนยโรงเรยนคณธรรม มลนธยวสถรคณ, 2560, น. 47)

3. ตวอยางการด าเนนงานโครงการโรงเรยนคณธรรมของส านกงานคณะ กรรมการการศกษาขนพนฐาน โครงการโรงเรยนคณธรรม ของส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน (สพฐ.) มวตถประสงคเพอพฒนาผบรหาร คร บคลากรทางการศกษา นกเรยน ผปกครอง และชมชน ตาม

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

50

กรอบแนวคดคณธรรม 5 ประการ ไดแก (1) ความพอเพยง (2) ความกตญญ (3) ความซอสตยสจรต (4) ความรบผดชอบ และ (5) อดมการณคณธรรม โดยมกจกรรมหลกหรอโครงการยอยทใชในการขบเคลอนโรงเรยนคณธรรม ไดแก (1) การสรางคนดใหบานเมอง (2) การเสรมสรางคณธรรม ใหผบรหาร คร และบคลากรทางการศกษา (3) การสรางความเขมแขงใหโรงเรยนคณธรรม สพฐ. (4) การพฒนาระบบฐานขอมลโครงการโรงเรยนคณธรรม สพฐ. และ (5) การพฒนานวตกรรมสรางเครอขายกบหนวยงานภายนอก (ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน, (2561). น.59-64, http://www.sesa17.go.th/site/images/moral%20school-11.pdf, คนคนเมอ 9 พ.ค.2562.) ดงตารางท 15.1 ตารางท 15.1 กลมเปาหมายและกจกรรมหลก/โครงการยอย ทใชในการขบเคลอนโรงเรยน คณธรรม

กลมเปาหมาย กจกรรมหลก/โครงการยอย นกเรยน (1) การสรางคนดใหบานเมอง ผบรหาร คร และบคลากรทางการศกษา

(2) การเสรมสรางคณธรรม ใหผบรหาร คร และบคลากรทางการศกษา

โรงเรยน (3) การสรางความเขมแขงใหโรงเรยนคณธรรม สพฐ. ระบบบรหารจดการ (4) การพฒนาระบบฐานขอมลโครงการโรงเรยนคณธรรม สพฐ. เครอขาย (5) การพฒนานวตกรรมสรางเครอขายกบหนวยงานภายนอก ในการด าเนนโครงการโรงเรยนคณธรรมเพอใหเกดความตอเนอง สพฐ.ไดพฒนาระบบขบเคลอนทงสวนกลาง และสวนภมภาคไดแก (1) ทมขบเคลอนดวนพเศษระดบภมภาค (EMS: Express Moral Service) จ านวน 50 คน (2) ทมเคลอนทเรวระดบเขตตรวจราชการ (RT: Roving Team) 18 ทม จ านวน 225 คน และ (3) ผรบผดชอบระดบส านกงานเขตพนทการศกษา (สพท.) เขตละ 3 คน โดยมบทบาทส าคญในการถายทอดองคความร ก ากบ นเทศ ตดตามการด าเนนงานของ

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

51

โรงเรยนในแตละพนทอยางทวถง (สพฐ., 2560) ดงภาพท 15.3 ภาพท 15.3 ระบบขบเคลอนโครงการโรงเรยนคณธรรมทงสวนกลางและสวนภมภาค ในการด าเนนการนไดก าหนดเปาหมายความส าเรจในปการศกษา 2560 ใหส านกงานเขตพนทการศกษาทวประเทศ 225 เขต และโรงเรยนอยางนอย 10,000 แหง เขารวมโครงการ และขยายผลการด าเนนงานครอบคลมโรงเรยนในสงกด สพฐ.ทกแหง ภายในปงบประมาณ พ.ศ.2561 จากการด าเนนงานในระยะทผานมา มการขยายโรงเรยนคณธรรมไปยงโรงเรยนหลายสงกด นอกจาก สพฐ. คอโรงเรยนสงกดกองก ากบการต ารวจตระเวนชายแดน และโรงเรยนราชประชานเคราะห โดยใชกระบวนการขบเคลอนทก าหนดไวนน และไดมการจดกจกรรมแลกเปลยนเรยนรกระบวนการขบเคลอนโครงการโรงเรยนคณธรรม สพฐ. ระหวางศกษานเทศก ผบรหารโรงเรยนคร และนกเรยน ในระดบเขตตรวจราชการ และพจารณาคดเลอกโรงเรยนทมกระบวนการในการสงเสรมคณธรรม จรยธรรมทเปนเลศ จ านวน 3 โรงเรยน จากแตละเขตตรวจราชการ รวมจ านวนทงสน 57 โรงเรยน เพอเปนตวแทนเขารวมการประชมเชงปฏบตการแลกเปลยนเรยนร และน าเสนอผลการด าเนนของโรงเรยนคณธรรม สพฐ. ประจ าปงบประมาณ 2560 โดยก าหนดใหแตละโรงเรยนสงผบรหารโรงเรยน จ านวน 1 คน ครจ านวน 1 คน และนกเรยนผรบผดชอบเกยวกบโครงงานคณธรรม จ านวน 3 คน รวมโรงเรยนละ 5 คน เขารวมแลกเปลยนเรยนร ซงผลการแลกเปลยนเรยนร และน าเสนอผลงานของโรงเรยน พบวาเมอจ าแนกตามคณธรรมอตลกษณ และกรอบแนวคดโรงเรยนคณธรรม สพฐ. พบวามโครงงานทมงพฒนาคณธรรมดานวนยมากทสด รองลงมาคอ ความรบผดชอบ ความพอเพยง จตสาธารณะ ความซอสตย สจรต ความกตญญ ความสภาพออนนอม และอดมการณคณธรรม ทงนโรงเรยนคณธรรม สพฐ. พบวา มโรงเรยนทมความ

สพฐ.ฐฐ

สพท. กลมเปาหมาย

EMS

RT

หนวยท 1

5 แนวคดตะวนออกกบก

ารบรหารก

ารศกษ

าไทย

ชดวชา ท

ฤษฎแ

ละแนวปฏบ

ตในการบรหารก

ารศกษ

า

ลขสท

ธของมห

าวทยาลยสโข

ทยธรร

มาธรา

ช

52

เหมาะสมเปนโรงเรยนคณธรรม ระดบยอดเยยม และระดบดเดน นอกจากนไดด าเนนการพฒนาคร และนกเรยนในโครงการโรงเรยนคณธรรม ใหมความร ความสามารถในการผลตสอภาพยนตรสน ทมเนอหาสอดคลองกบคณธรรมอตลกษณทโรงเรยนก าหนดขน หรอสอดคลองกบกรอบแนวคดคณธรรม 5 ประการของโครงการโรงเรยนคณธรรม สพฐ. แบงออกเปนระดบประถมศกษา ระดบมธยมศกษาตอนตนและระดบมธยมศกษาตอนปลาย โดยผลงานภาพยนตรสนทผานการคดเลอกจะไดรบการเผยแพรผานสอตาง ๆ ในชองทางทหลากหลาย เพอสงเสรม และพฒนาคณธรรม จรยธรรมใหแกนกเรยน และเยาวชนของชาตตอไป (คนคน 5 พ.ค. 2562 จาก http://www.moe.go.th/moe/th/news/detail.php?NewsID=49757&Key=news_Teerakiat) กลาวโดยสรป โรงเรยนคณธรรม เปนโรงเรยนท ผบรหาร คร บคลากรทางการศกษา นกเรยน ผปกครอง และชมชนมสวนรวมในการขบเคลอนกจกรรมสงเสรมความดในรปแบบตาง ๆ ทงภายในและภายนอกสถานศกษา ตามความเหมาะสมกบบรบทของตน ซงจะน าไปสการพฒนาและปรบเปลยนเปนพฤตกรรมทพงประสงค และสามารถขยายเครอขายไปยงสถานศกษาระดบตาง ๆ ได

หลงจากศกษาเนอหาสาระตอนท 15.3 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 15.3 ในแนวการศกษาหนวยท 15 ตอนท 15.3