รายงานการวจย

เรอง

การพฒนาระบบฐานความรดานการรกษาโรคดวยสมนไพร

โดย

ผศ. รจจนทร วชวานเวศน

ไดรบทนอดหนนจากมหาวทยาลยราชภฎสวนสนนทา

ปงบประมาณ 2554

รายงานการวจย

เรอง

การพฒนาระบบฐานความรดานการรกษาโรคดวยสมนไพร

โดย

ผศ. รจจนทร วชวานเวศน สงกด คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย

ไดรบทนอดหนนจากมหาวทยาลยราชภฎสวนสนนทา

ปงบประมาณ 2554

ISBN XXX-XXX-XXX-X

บทคดยอ ชอรายงานการวจย : การพฒนาระบบฐานความรดานการรกษาโรคดวยสมนไพร ชอผวจย : รจจนทร วชวานเวศน ปทท าการวจย : 2554 ........................................................................................................

งานวจยน เปนการสรางระบบฐานความรเพอเปนแหลงขอมลเกยวกบการวเคราะหสขภาพ ตนเอง ดวยหลกทฤษฎทางการแพทยแผนไทย โดยแบงเนอหาออกเปน 2 สวน สวนทหนง คอ สวน ของการวเคราะหธาตเจาเรอน เพอใหบคคลรจกตวตนของตนเอง รวาตนเองมธาตก าเนดอะไร และ รบทราบแนวทางในการดแลสขภาพตนเอง และควรเลอกรสชาตอาหารทรบประทานอยางไร จงจะ ท าใหสขภาพรางกายแขงแรง สวนทสอง คอ สวนของการวเคราะหอาการเจบปวยตามธาตเจาเรอนท เปนธาตก าเนด และธาตเจาเรอนตามชวงอายของตนเองในปจจบน พรอมทงระบถงสมนไพร ในสวน สมนไพรทใชในงานสาธารณสขมลฐานทใชรกษาอาการเจบปวยเหลานน โดยแสดงขอมลรายละเอยด ของสมนไพรไทย ทงในสวนรปภาพ รสชาต วธการใช และขอควรรในการใชสมนไพรนน โดยพฒนาเปนโปรแกรมบนเวบไซตเครอขายภายในมหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา กลมประชาการทใชศกษาครงน แบงออกเปน 2 กลม กลมทหนง คอ กลมของผเชยวชาญดาน การแพทยแผนไทยจ านวน 4 ทาน กลมทสองคอ ผเขาใชงานเวบไซต จ านวน 300 คน โดยแบงออก เปน 3 ชวงอาย คอ วนเดก วยรนและวยเรมท างาน วยท างานและวยสงอาย เครองมอทใชเกบรวบ รวมขอมล คอแบบสอบถามทเปนกระดาษ และแบบสอบถามหรอ Poll บนเวบไซต ในสวนสถตทใช วเคราะหขอมล ไดแก คารอยละ คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐาน ผลการวจย แยกเปน 3 สวน คอ

1. การพฒนาฐานความร สามารถพฒนาเสรจสนไดตรงตามเปาหมายทวางไว 2. การพฒนาโปรแกรมประยกตบนเวบ สามารถพฒนาเสรจสนไดตรงตามเปาหมายทวางไว 3. การประเมนผล ผลการศกษา พบวา

3.1 การประเมนความคดเหนของผเชยวชาญทมตอการออกแบบเวบไซต และองคความ ร ของระบบฐานความรดานการรกษาโรคดวยสมนไพร อยในระดบด ดวยคาเฉลยระดบความคดเหน 4.20 3.2 การประเมนความพงพอใจของผใชระบบ ซงเปนสมาชกผเขาใชงานเวบไซต ทกชวงอายอยในระดบด ดวยคาเฉลยระดบความพงพอใจ 4.24 นอกจากน ยงพบวาประชากรในวยเดกอายตงแต 16 ป ลงมา มความใสใจในการดแลสขภาพตนเองนอยกวาประชากรทเปนวยรน วยท างาน และวยสงอาย ขอเสนอแนะ 1. ควรเผยแพรเวบไซตน ใหประชาชนใชเปนเครองมอในการตรวจสอบธาตเจาเรอน เพอ ใหรจกตวตนของตนเอง และใสใจในการดแลสขภาพตนเองดวยสมนไพรไทย และสนบสนนใหมผท า การวจยนใหขยายผลอยางตอเนอง

www.ssru.ac.th

(2)

2. ท าการวจยเพอหาวธการใหเดกๆ มความใสใจในการดแลสขภาพตนเองดวยสมนไพรไทย แทนการเลนเกมสคอมพวเตอร คยกบเพอนทาง Facebook หรอรบประทานขนมขบเคยวทไมมประ โยชน 3. ท าการวจยเพอหาวธการใหประชาชนทกชวงอายปรบเปลยนวถการด ารงชวต โดยใชหลกการดแลสขภาพตนเอง 4. ท าการพฒนาฐานความร โดยเพมพชสมนไพรทมประโยชนและมความปลอดภย ใหประชาชนสามารถเลอกรบประทานอยางถกตอง ตามหลกทฤษฎทางการแพทยแผนไทย 5. ท าการเพมเตมองคความรอยางสม าเสมอ และปรบขอมลใหทนสมยอยตลอดเวลา เพอ ใหขอมลภายใตระบบมความสอดคลองกบการเปลยนแปลง 6. ท าการจดโดเมนเนมใหผใชเรยกใชเวบไซตนไดงายยงขน และปรบปรงประสทธภาพ ของเครองแมขาย (Server) ใหเรยกใชงานเวบไซตไดรวดเรวยงขน

www.ssru.ac.th

Abstract Research Title : The Developing of Knowledge-based System for the Medical Treatment with Herbs Author : Rujijan Vichivanives Year : 2011 ........................................................................................................

This research aims to build knowledge-based system as a database for self-

health care analysis with the theory of Thai Traditional Medicine. The content is divided into two parts; the first part is the analysis of element for people to evaluate themselves in terms of being aware of their own element and realizing the ways of looking after themselves as well as how to choose the food tastes they eat to make them healthy. The second part is the analysis of illnesses according to the patients’ birth element and present age element as well as specify herbs used in fundamental public health affairs for those illnesses by showing the details of Thai herbs including pictures, tastes, how to use them as well as what you should know about those herbs. (demonstrating by websites network program within Rajabhat Suan Sunandha University) The population used in this study is divided into two groups; the first group is four experts of Thai traditional medicine. The second group is 300 website users containing children, teenagers, early working people, working people and the elderly. The methods used to collect data is paper questionnaires and poll questionnaires on the websites. The statistics used to analyze data is by percentage, on average and standard deviation. The results are devided into three parts as follow: 1. The development of knowledge-based can be fulfilled according to the set goal. 2. The applied programs on the websites can be achieved according to the set goal. 3. The evaluation of the study; the findings are as follows: 3.1 The evaluation of the experts’ viewpoints towards websites designs and the knowledge set of the knowledge-based system in medical treatment with herbs is good with the average viewpoints level 4.20.

www.ssru.ac.th

(4)

3.2 The evaluation of the users’ satisfaction (the members of website users in every age) is good with the average satisfactory level 4.24. Furthermore, it also finds that population in childhood from 16 downwards In terms of looking after their own health is less than the population who are teenagers, working people and the elderly. Recommendation: 1. This website should be disseminated for people to use as a tool to check their elements in order to evaluate themselves and be able to look after their own health with Thai herbs as well as encourage researchers to do this field of research extensively. 2. Do research to find new ways for children to take care of their own health with Thai herbs instead of playing computer games, chatting with friends on the face book or eating useless snacks. 3. Do research to look for new ways for every age of people to adjust their lifestyle using the principles of looking after their own health. 4. Develop a knowledge-based by increasing useful and safe herbs plants for people to make choices to have the right foods according to the theory of Thai traditional medicine. 5. Add knowledge consistently and update the data regularly in order to make information of the system in accordance with change. 6. Jotting down domain names for the users to use websites more easily as well as improving efficiency of the server to promote use this website faster.

www.ssru.ac.th

กตตกรรมประกาศ

รายงานการวจย เรอง การพฒนาระบบฐานความรดานการรกษาโรคดวยสมนไพร ส าเรจได

เนองจากบคคลหลายทาน กรณาชวยเหลอ ใหขอมล ขอเสนอแนะ ค าปรกษาแนะน า ความคดเหนและก าลงใจ ผเขยน ขอขอบคณ สถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฎสวนสนนทา ทเปดโอกาส และใหทนในการท าวจยในครงน ขอขอบคณ หมอกตตพงษ ชผกา แพทยประจ าคลนกนครหมอแผนไทย ทใหการสนบสนนชวยเหลอ และใหขอมลดานการตรวจวนจฉยโรคดวยการแพทยแผนไทยและสมนไพรไทย ตรวจสอบ ขอมลบนเวบไซตอยางสม าเสมอ จนงานวจยนส าเรจลลวงตามวตถประสงค ขอขอบคณ ผศ.ดร.กลยณฎฐ กหลาบเพชรทอง ทใหค าแนะน าในการท าวจย และการเขยน รายงานการวจย ขอขอบคณ ทานผเชยวชาญซงเปนอาจารยประจ าสาขาแพทยแผนไทย ทง 3 ทาน ทใหขอ เสนอแนะและตอบแบบสอบถามในสวนความคดเหนของผเชยวชาญ ขอขอบคณ สมาชกเวบไซตทกทานทใหความรวมมอในการตอบแบบสอบถาม เพอประเมน ผลการวจย จนส าเรจลลวงดวยด ทายสดน ขอกราบขอบพระคณ บดา มารดา และขอขอบคณบตรสาวทไดชวยสงเสรม สนบ สนน กระตนเตอน และเปนก าลงใจใหผเขยนจดท ารายงานการวจย ตลอดมา รจจนทร วชวานเวศน มนาคม 2555

www.ssru.ac.th

สารบญ

หนา

บทคดยอ (1) ABSTRACT (3) กตตกรรมประกาศ (5) สารบญ (6) สารบญตาราง (9) สารบญภาพ (10) บทท1 บทน า 1 1.1 ความส าคญและทมาของปญหา 1

1.2 วตถประสงคของการวจย 2

1.3 สมมตฐานการวจย 3

1.4 ขอบเขตของการวจย 3

1.4.1 ขอบเขตดานเวลา 3

1.4.2 ขอบเขตดานสถานท 3

1.4.3 ขอบเขตดานเนอหา 3

1.5 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 4

1.6 วธด าเนนการวจย 4

1.7 ค าส าคญ 5

1.8 ขอจ ากดตางๆทมผลโดยตรงตอขอบเขต วธการและผลของการศกษาวจย 5

บทท 2 การทบทวนวรรณกรรม 6 2.1 แนวคดและทฤษฎทเกยวของ 6

www.ssru.ac.th

(7)

หนา

2.1.1 ทฤษฎเกยวกบองคความร 6

2.1.2 ทฤษฎเกยวกบฐานความรและระบบฐานความร 8

2.1.3 ทฤษฎทางการแพทยแผนไทย 10

2.1.4 ทฤษฎการตรวจวนจฉยและรกษาโรค 13

2.1.5 ทฤษฎสมนไพรและสรรพคณสมนไพร 16

2.1.6 ทฤษฎสมนไพรในงานสาธารณสขมลฐาน 19

2.2 งานวจยทเกยวของ 21 บทท 3 วธการวจย 24

3.1 การเกบรวบรวมขอมลและการวเคราะหความตองการของระบบงาน 24

3.2 การสกดขอสนเทศ 25

3.3 การวเคราะหและออกแบบระบบ 26

3.3.1 การออกแบบขอบเขตงานของระบบ 27

3.3.2 การออกแบบฐานขอมล 29

3.3.3 การออกแบบกระบวนการท างานของระบบ 30

3.3.4 การออกแบบสวนตอประสานกบผใช 32

3.4 การตรวจสอบความถกตองของโปรแกรมประยกต 32

3.5 เครองมอทใชพฒนาและทดสอบระบบ 32

3.6 การประเมนผลระบบ 33

3.6.1 การประเมนความคดเหนของผเชยวชาญ 33

3.6.2 การประเมนความพงพอใจของผใชระบบ 34

บทท 4 ผลของการวจย 36

4.1 การพฒนาระบบฐานความร 36

4.2 การพฒนาโปรแกรมประยกตบนเวบ 38

4.3 การประเมนผลระบบ 51 4.3.1 ผลการประเมนในสวนความคดเหนของผเชยวชาญ 51

4.3.2 ผลการประเมนความพงพอใจของผใชระบบ 51

www.ssru.ac.th

(8)

หนา บทท 5 สรปผลการศกษาและขอเสนอแนะ 54 5.1 สรปผลการศกษา 54 5.2 ขอจ ากดของการวจย 55 5.3 ขอเสนอแนะ 55 บรรณานกรม 57 ภาคผนวก 59 ภาคผนวก ก แบบประเมนความคดเหนของผเชยวชาญ 60 ภาคผนวก ข ผลการวเคราะหความพงพอใจรวมของผใชระบบ 62 ผลการวเคราะหความพงพอใจของผใชระบบ ชวงอาย 0 - 16 ป 67 ผลการวเคราะหความพงพอใจของผใชระบบ ชวงอาย 16 - 32 ป 70 ผลการวเคราะหความพงพอใจของผใชระบบ ชวงอาย 32 ป ขนไป 73 ประวตผเขยน 76

www.ssru.ac.th

สารบญตาราง

ตารางท หนา 4.1 ตารางสรปผลการประเมนในสวนความคดเหนของผเชยวชาญ 51

4.2 ตารางสรปผลการประเมนในสวนความพงพอใจของผใชระบบ 52

www.ssru.ac.th

สารบญภาพ

ภาพท หนา

2.1 องคประกอบทส าคญของระบบฐานความร 8 3.1 แผนภาพยสเคสแสดงขอบเขตระบบของ Admin Module 27 3.2 แผนภาพยสเคสแสดงขอบเขตระบบของ User Module 28 3.3 แผนภาพคลาส แสดงการออกแบบฐานขอมลและฐานความร 29 3.4 แผนภาพกจกรรม แสดงกระบวนการท างานของผดแลระบบ 30 3.5 แผนภาพกจกรรม แสดงกระบวนการท างานของผใชระบบ 31 4.1 หนาจอแสดงผลปมเมนในสวนของผดแลระบบ 39 4.2 หนาจอแสดงผลขอมลสมนไพรสาธารณสขมลฐาน 39 4.3 หนาจอแสดงผลเมนการเพมขอมลสมนไพร 40 4.4 หนาจอแสดงผลการแกไขขอมลสมนไพร 40 4.5 หนาจอแสดงผลการลบขอมลสมนไพร 41 4.6 หนาจอแสดงการยนยนลบขอมลสมนไพร 41 4.7 หนาจอแสดงผลหนาแรกของสวนผใช 42 4.8 หนาจอแสดงรายละเอยดการสมครสมาชกของผเขาใชงานเวบไซต 43 4.9 หนาจอแสดงการเขาสระบบของผใชทเปนสมาชก 43 4.10 หนาจอแสดงผลลพธการวเคราะหธาตเจาเรอน 44 4.11 หนาจอแสดงภาพหนาตางตวอยางเมนอาหารทควรเลอกรบประทาน 44 4.12 หนาจอแสดงผลการเลอกสอบถามอาการเจบปวยของผใช 45 4.13 หนาจอแสดงผลการสอบถามอาการเจบปวยตามธาตเจาเรอน 45

www.ssru.ac.th

(11)

ภาพท หนา

4.14 หนาจอแสดงการประมวลผลอาการเจบปวยตามธาตเจาเรอน 46

4.15 หนาจอแสดงการสอบถามอาการเจบปวยของบคคลอนตามธาตเจาเรอน 47

4.16 หนาจอแสดงการสอบถามอาการเจบปวยทวไป ตามกลมอาการ 48

4.17 หนาจอแสดงการประมวลผลเพอแสดงสมนไพรทใชรกษาอาการนนๆ 48

4.18 หนาจอแสดงแบบสอบถามความพงพอใจในการใชระบบของผใช 49

4.19 หนาจอแสดงผลการประมวลผลลพธ หลงจากการวเคราะหความพงพอใจของผใช 50

www.ssru.ac.th

บทท 1

บทน า

1.1 ความส าคญและทมาของปญหา

จากผลการวเคราะหขอมลของส านกนโยบายยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณ- สข โดยอาศยแหลงขอมลจาก กรมบญชกลาง โดยส านกงานกลางสารสนเทศบรการสขภาพ และส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต แสดงสถตการเจบปวยของประชากรไทยทงประเทศ ป 2552 เฉพาะทเปนผปวยใน โดยรวมทกกลมโรค จ านวน 298 กลมโรค ตามบญชจ าแนกโรคระหวางประเทศ มอตรารวมทงสน 22 ,931.22 คน ตอประชากร 100 ,000 คน แสดงใหเหนถงอตราการเจบปวยของประชาชนชาวไทย ทจะตองพงพาระบบบรการสขภาพของทงภาครฐและเอกชน อยางหลกเลยงไมไดนน นบไดวา เปนปญหาของประเทศไทย ทจะตองจดระบบบรการสขภาพทพอเพยง ในตนทนคาใชจายทต าพอทประชาชนจะสามารถรบภาระได ปจจบน มการน าสมนไพร ทงทเปนสมนไพรเดยวและชนดทปรงเปนต ารบยา มาใชรกษา อาการเจบปวยขนพนฐานเพอทดแทนยาแผนปจจบนอยางไดผลลพธในทางทด อกทง ยงครอบคลม อาการเจบปวยไดหลายๆ ระบบ เชน ระบบทางเดนอาหาร ระบบทางเดนหายใจ ระบบผวหนง และ ระบบทางเดนปสสาวะ เปนตน สบเนองจากประเทศไทยมการปลกพชสมนไพรหลากหลายชนดในทกๆ เขตพนท สมนไพรบางชนดหาไดงายและราคาถก อกทงยงผานการศกษาคนควาและวจย เพอ รองรบองคความรอยางจรงจงวา ใหผลลพธทดในสวนของการรกษาอาการเจบปวย น ามาใชไดงายและมความปลอดภยตอสขภาพประชาชน ซงนบวาเปนการสงเสรมภมปญญาทองถน นบเปนการน าหลกเศรษฐกจพอเพยงมาประยกตใชอยางแทจรง กระทรวงสาธารณสข ไดตระหนกถงความส าคญของการพฒนาสมนไพร ดงเหนไดจากแผนพฒนาการสาธารณสข ตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท ๖ (พ.ศ. ๒๕๓๐ –๒๕๓๔) โดยก าหนดแผนพฒนาการสาธารณสขไวในสองแผนงานหลก คอ ในแผนงานสาธารณสข มลฐาน มงานสมนไพรกบการสาธาณสขมลฐานและแผนยาและชววตถ มงานวจยและพฒนาดาน สมนไพร เพอการสาธารณสขมลฐาน นบไดวา เปนความพยายามของกระทรวงสาธารณสขในการพฒนาสมนไพรใหครบวงจร (ส านกงานคณะกรรมการสาธารณสขมลฐาน, 2530) นอกจากนกระทรวงสาธารณสข ยงตระหนกถงความส าคญในการทประชาชนน าสมนไพร มาใชในการดแลรกษาและสงเสรมสขภาพตนเอง ซงมอยในชมชนเกอบทกพนททวประเทศ โดยน าภมปญญาดงเดมของคนไทยมาใชแกปญหาความเจบปวย จงท าการคดเลอกยาสมนไพร เพอใชในการรกษาโรคและอาการตางๆ ตามหลกสาธารณสขมลฐานจ านวน 61 ชนด โดยมเกณฑ ในการคด เลอกเขา 3 ดาน คอ ดานปรชญาและแนวคด ดานการแพทยและสาธารณสข ดานสงคมและวฒน- ธรรม อกทงยงไดบรรจยาสมนไพรเหลานเขาในบญชยาหลกแหงชาต พ.ศ. 2542 ทประกอบดวยยา

www.ssru.ac.th

2

จากสมนไพร 2 กลม คอ ยาจากสมนไพรทมการใชตามองคความรดงเดมหรอยาแผนไทย และยาจาก สมนไพร ทมการพฒนา โดยการท าวจยดานสรรพคณ ความปลอดภย ตลอดจนมการพฒนารปแบบยาสมนไพรทน ามาใช (เพญนภา ทรพยเจรญ , 2548 : 12-13) จากวสยทศนของ ส านกงานโครงการนวตกรรมการสาธารณสขมลฐาน (Institute for Primary Health Care Innovation) ทวา “ประชาชนสามารถแสดงบทบาทในการดแลสขภาพของตนเอง ครอบครว ชมชน สภาพแวดลอมและสงคมโดยรวมไดอยางยงยน ดวยความ ตงใจ เตมใจ มจตส านกทดและมศรทธาในการพฒนา” และจากธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาต ขอ 53 (3) ระบวา “ใหประชาชนมสทธเลอกใชและเขาถงการแพทยระบบตางๆ อยางเทาเทยม เพอการดแลสขภาพตนเองและครอบครว” ทงน จะตองมความสอดคลองกบวถชมชน วฒนธรรม จารตประเพณ ความเชอ และศาสนา อกทงน าไปสการพงตนเองดานสขภาพ เพอใหเกดการสงเสรม สนบสนนการใช และการพฒนาภมปญญาทองถนดานสขภาพ การแพทยแผนไทย การแพทยพนบาน และการ แพทยทางเลอกอนๆ (พรบ.สขภาพแหงชาต พ.ศ. 2550 หมวด 5 มาตรา 46(7)) หลงจากน ยงมมตของสมชชาสขภาพแหงชาตครงท 2 มต 7 ทระบไววา “จะพฒนาการแพทยแผนไทย การแพทย พนบาน และการแพทยทางเลอก ใหเปนระบบบรการสขภาพหลกของประเทศ คขนานไปกบการ แพทยแผนปจจบน” แตถงกระนน ประชาชนสวนใหญ กยงขาดความรทจะน าภมปญญาทองถนในสวนของการใชสมนไพรรกษาโรค ตามหลกการทถกตองของการแพทยแผนไทย อกทงยงขาดแคลนบคลากรผเชยวชาญทางการแพทยแผนไทย คอยใหค าปรกษาแนะน า โดยไมจ าเปนจะตองสนเปลองคาใชจายมากเกนความจ าเปน ผวจย จงไดท าการศกษาวจย เพอมงเนนเกบรวบรวมขอมลจากหนงสอต ารา และประ - สบการณความรของแพทยแผนไทยผเชยวชาญ ดานการใชสมนไพรสาธารณสขมลฐานรกษาโรค ตามอาการเจบปวยอนสบเนองมาจากความผดปกตของอวยวะตางๆ ของรางกาย โดยอาศยหลก ทฤษฎ การแพทยแผนไทย ทกลาววา คนเราเกดมาในรางกายประกอบดวยธาตทงส คอ ดน น า ลม ไฟ โดยแตละบคคลจะมธาตเดน เปนธาตประจ าตว เรยกวา ธาตเจาเรอน ทถอเปนธาตก าเนด ซงกอาจเปลยนแปลงธาตเดนนนๆ ไดในภายหลง จงท าใหการตรวจวนจฉยโรคโดยการวเคราะหธาตเจาเรอน เปนไปอยางแมนย าขนในระดบหนงเทานน มการน าขอมลทเกบรวบรวมไดมาสรางฐานความร ซงเปนแหลงจดเกบรวบรวมความรทเกยวของ พฒนาโปรแกรม ระบบฐานความรดานการใชสมนไพรรกษาโรคบนเวบ ทเปนโปรแกรมส าหรบจดเกบ สบคน และเรยกใชขอมลทเกยวของกบขอเสนอแนะ ถงวถการดแลสขภาพตนเองตามหลกการวเคราะหธาตเจาเรอน รวมทงใหขอเสนอแนะ ในการเลอก ใชสมนไพรรกษาอาการเจบปวยขนพนฐาน เพอเปนการเปดโอกาสใหประชาชนผทสนใจใชเครองมอ น เปนชองทางหนงในการใชสมนไพรสาธารณสขมลฐาน เพอดแลสขภาพตนเอง ตามนโยบายของกระทรวงสาธารณสข โดยไมจ าเปนตองเสยคาใชจายใดๆ ทงสน 1.2 วตถประสงคการวจย

ผวจย ไดตงวตถประสงคการวจย ไวดงน 1.2.1 เพอสรางฐานความรบนเวบ ซงเกยวของกบการวเคราะหธาตเจาเรอน และอาการเจบปวยจ าแนกตามอวยวะของรางกาย รวมทงสรรพคณสมนไพรทใชในการรกษาโรค 1.2.2 เพอสรางโปรแกรมระบบฐานความรการดานการรกษาโรคดวยสมนไพร บนเวบไซต URL http://www.cs3.ssru.ac.th/herbal 1.2.3 เพอเปดโอกาสใหประชาชนทวไป เรยกใชโปรแกรมเปนเครองมอในการดแลสขภาพ

www.ssru.ac.th

3

ตนเองขนพนฐาน ในการใชสมนไพรรกษาโรคอยางไดผลและปลอดภย 1.3 สมมตฐานการวจย

ผวจย ไดตงสมมตฐานการวจย ไวดงน 1.3.1 ความคดเหนของผเชยวชาญทมตอการออกแบบเวบไซต ระบบฐานความรดานการ

รกษาโรคดวยสมนไพร อยในระดบด 1.3.2 ความพงพอใจของผใชระบบฐานความรดานการรกษาโรคดวยสมนไพร อยในระดบด 1.4 ขอบเขตของการวจย

การศกษาวจยครงน ไดแบงขอบเขตการวจยออกไดดงน 1.4.1 ขอบเขตดานเวลา ผวจยก าหนดขอบเขตดานเวลาเอาไว ไดแกชวงระหวางเดอนพฤษภาคม 2554 ถง

เดอนมนาคม 2555 รวมเปนเวลา 10 เดอน 1.4.2 ขอบเขตดานสถานท การวจยครงน ผวจยไดเกบรวบรวมขอมลสวนหนง จากหนงสอต ารา และเวบไซตทเกยวของ โดยเฉพาะขอมลสมนไพรในงานสาธารณสขมลฐาน จากเวบไซตสถาบนการแพทยแผนไทย (http://ittm.dtam.moph.go.th) และขอมลอกสวนหนงไดมาจากความรความเชยวชาญในการรกษาโรคของ นายกตตพงษ ชผกา แพทยประจ าคลนกนครหมอแผนไทย ทาพระจนทร ตลอดจนไดรบการตรวจสอบความถกตองของขอมลจากผเชยวชาญอก 3 ทาน ซงเปนอาจารยประจ าสาขาการแพทยแผนไทย คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย คอ อาจารย บญศร เลศวรยจตต อาจารย พรดา จนทรวบลย และอาจารย นรนทร กากะทม 1.4.3 ขอบเขตดานเนอหา เนอหาในการวจยครงน ผวจยไดก าหนดขอบเขตไว 2 สวน ดงน 1.4.3.1 เนอหาดานการเกบรวบรวมขอมล 1) ในสวนขอมลสมนไพรทใชรกษาโรค จ ากดขอบเขตเฉพาะสมนไพรในงานสาธารณสขมลฐาน ทประกาศใชโดยส านกงานคณะกรรมการสาธารณสขมลฐาน กระทรวงสาธารณสข 2) ในสวนการวเคราะหอาการเจบปวยแยกแหลงทมาเปน 2 สวน คอ สวนท 1 จากธาตสมฏฐาน ซงถอเปนสมฏฐานหนงจากหาสมฏฐาน (ทตงทแรกเกดของโรค) ตามหลกทฤษฎการแพทยแผนไทยเบองตน โดยอางองแหลงขอมลจาก ต าราแพทยแผนโบราณทวไป สาขาเภสชกรรม โดย กองการประกอบโรคศลปะ ส านกปลดกระทรวงสาธารณสข สวนท 2 จากการจ าแนกกลมโรคและอาการเจบปวย เปน 8 กลมโรค และอาการ คอ โรคกระเพาะอาหาร อาการทองอด ทองเฟอ และแนนจกเสยด โรคทองเดน อาการทองผก อาการคลนไสอาเจยน โรคพยาธล าไส อาการปวดฟน อาการเบออาหาร โดยอางองแหลงขอมลจาก สถาบนการแพทยแผนไทย 1.4.3.2 เนอหาดานการสรางฐานความร และโปรแกรมประยกตใชงาน 1) พฒนาฐานความรบนเวบ โดยใชซอฟตแวรฐานขอมลเชงสมพนธ MySql

www.ssru.ac.th

4

2) พฒนาโปรแกรมประยกตใชงานบนเวบ การวเคราะหสขภาพตามธาตเจาเรอน โดยใช โปรแกรมภาษา JSP 1.5 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1.5.1 เพอสงเสรมใหประชาชน ใชโปรแกรมเปนเครองมอหนงในการดแลสขภาพตนเองขน พนฐานได ภายใตขอบเขตการใชสมนไพรสาธารณสขมลฐานในการรกษาโรค

1.5.2 เพอใหประชาชนมทางเลอกทจะรกษาอาการเจบปวยของตนเอง ดวยศาสตรทางการ แพทยแผนไทยซงอาจจะใหผลลพธทดกวาการแพทยแผนปจจบนในบางกรณ และมคาใชจายในการรกษาอาการเจบปวยทถกกวา 1.5.3 เพอสงเสรมงานดานการเผยแพรขอมลดานการดแลสขภาพตนเองดวยการใชสมนไพรในงานสาธารณสขมลฐาน 1.5.4 เพอรกษาไวซงภมปญญาไทยและภมปญญาชาวบาน ดวยศาสตรทางการแพทยแผนไทยและการใชสมนไพรรกษาโรค 1.6 วธด าเนนการวจย

1.6.1 ศกษาความรและทฤษฎทเกยวของกบการพฒนาระบบฐานความรบนเวบ 1.6.2 ศกษาความรและทฤษฎทเกยวของกบหลกการตรวจวนจฉยและรกษาโรค ตามหลก

ทฤษฎการแพทยแผนไทยเบองตน 1.6.3 ศกษาความรและทฤษฎทเกยวของกบสมนไพร และสรรพคณสมนไพรทใชรกษาโรค 1.6.4 จดเตรยมตารางฐานขอมลภายใตระบบ ดวยโปรแกรม Microsoft Excel 1.6.5 จดเตรยมพนทเซรฟเวอร เพอจดเกบขอมลในฐานความร และรองรบการพฒนาโปรแกรมประยกตใชงานระบบฐานความรดานการรกษาโรคดวยสมนไพร 1.6.6 สรางฐานความร และโอนขอมลทเกยวของเขาสตารางฐานขอมล ภายใตฐานความรนน 1.6.7 ออกแบบและพฒนาเวบ ในสวนหนาโฮมเพจ และหนาอนๆ ทเกยวของ 1.6.8 วเคราะหและออกแบบโปรแกรมประยกตใชงาน ในสวนตางๆ ทเกยวของภายใตระบบงาน 1.6.9 พฒนาโปรแกรมประยกตใชงาน ขนตดตงบนพนทเซรฟเวอรทเตรยมไว 1.6.10 ทดสอบโปรแกรมและผลลพธทไดจากการเรยกใชขอมลภายใตฐานความรในเบองตน พรอมทงปรบปรงแกไขขอผดพลาดของโปรแกรม 1.6.11 ตดตงโปรแกรมบนเวบไซต ใหผเชยวชาญทางการแพทยแผนไทยตรวจสอบความถกตองของขอมลในฐานความร และใหขอเสนอแนะ 1.6.12 แกไขขอผดพลาดของขอมลและโปรแกรม ตามขอเสนอแนะของแพทยผเชยวชาญ และนกวชาการดานการแพทยแผนไทย 1. 6.13 ประชาสมพนธเวบไซตแกบคคลภายนอกใหทดลองใชโปรแกรม และตอบแบบสอบถามความพงพอใจในการใชโปรแกรมระบบงาน 1.6.14 น าขอมลทไดจากแบบสอบถามมาวเคราะห เพอหาขอสรป พรอมทงปรบปรงโปรแกรมใหใชงานไดตรงความตองการของผใชมากขน 1.6.15 วจารณ สรปผลการวจย จดท าเอกสารรายงานการวจยฉบบสมบรณ

www.ssru.ac.th

5

1.7 ค าส าคญ Knowledge-based System, Treatment, Herb, Thai Traditional Medicine

1.8 ขอจ ากดตาง ๆ ทมผลโดยตรงตอขอบเขต วธการและผลของการศกษาวจย

1.8.1 การเลอกใชสมนไพรสาธารณสขมลฐาน ทผานการคดเลอกเขา โดยคณะกรรมการ สาธารณสขไดรบการรบรองจากกระทรวงสาธารณสขนน เปนการจ ากดจ านวนสมนไพรทน ามาใชรกษาโรค ซงมขอด คอ สมนไพรเหลานไดรบการรบรองแลววามความปลอดภย และไดผลทดในการรกษา แตกยงมสมนไพรอกจ านวนมากทหาใชไดงาย ปลอดภยตอสขภาพ และมงานวจยทรองรบองคความรแลวจ านวนไมนอย แตกยงไมไดรบการคดเลอกเขาเปนสมนไพรในงานสาธารณสขมลฐาน ท าใหโปรแกรมระบบนไมสามารถเกบขอมลสมนไพรทเพยงพอกบการรองรบทกอาการโรคได 1.8.2 การตรวจวนจฉยและรกษาโรคตามหลกทฤษฎการแพทยแผนไทยเบองตน มการใชทตงแรกเกดของโรค ทงหมด 5 สมฏฐาน คอ ธาตสมฎฐาน อตสมฏฐาน อายสมฏฐาน กาลสมฏฐาน และประเทศสมฏฐาน แตในการศกษาวจยครงนไดจ ากดขอบเขตไวเพยง ธาตสมฏฐาน ทประกอบดวย ธาตดน ธาตน า ธาตลม และ ธาตไฟ รวมทงอายสมฎฐานเทานน โดยละเวนสมฏฐานอนๆ ไว อกทงยงวเคราะหอาการตามอวยวะของรางกายของแตละธาตก าเนดอกดวย ซงธาตนนอาจเปลยนแปลงไดอกเมอเวลาเปลยนไป จงอาจมบางอาการเจบปวย ทอาจจะไมไดแสดงทางหนาเวบตามความตองการของผใชระบบ

www.ssru.ac.th

บทท 2

การทบทวนวรรณกรรม

การท าวจย จ าเปนจะตองมหลกการและทฤษฎสนบสนน จงท าใหงานวจยมความถกตอง ตามหลกการทางวชาการ อกทง ยงมสวนชวยใหผวจยเกดแนวคดตางๆ ในการสรางสรรคผลงาน วจย ดงนนในบทน จะกลาวถงแนวคด และทฤษฎ ตลอดจน ผลงานวจยของนกวจยทานอนๆ ทเกยวของทน ามาใชสรางกรอบแนวคดและเปนแนวทางในการสรางระบบฐานความร (Knowledge -based System) ของโครงการวจย การพฒนาระบบฐานความร ดานการรกษาโรคดวยสมนไพร

2.1 แนวคดและทฤษฎทเกยวของ

2.1.1 ทฤษฎเกยวกบองคความร องคความร (Knowledge)คอ สารสนเทศทถกคดเลอกเพอใชแกปญหาตางๆ ตามความตองการของผใชไดอยางมประสทธภาพ ทงน จะตองน าสารสนเทศนนๆมาจดบรบทใหอยในรป แบบและเนอหาทตรงประเดน จงสามารถน าองคความรนนไปปฏบตไดทนททผใชตองการ ในการ คดเลอกสารสนเทศทน ามาใชแกปญหานน จ าเปนจะตองอาศยประสบการณในการเรยนร วธการคด เลอก โดยอาศยหลกทวา วธการทแตกตางกนจะใหผลลพธทไดตางกน ทงน ขนอยกบประสบการณ การฝกฝน และมมมองของผทท าการคดเลอกสารสนเทศไปใชงาน องคความรสามารถจ าแนกไดเปน 2 รปแบบ ดงน (รจจนทร พรยะสงวนพงศ, 2549 : 303) รปแบบท 1 ความรโดยชดเจน (Explicit Knowledge) เปนความร ซงมกจะมความเกยวของกบความร วตถประสงค เหตผล และเทคนค โดยมกถกจดอยในลกษณะของเอกสาร นโยบาย ค าชแนะกระบวนการ รายงาน กลยทธ ภาระหนาท และความสามารถหลกของวสาหกจ ใน การกระจายความรนมกจะไมตองการปฏสมพนธใดๆ อกทงตนทนการถายโอนความรต า จงอาจเรยกความรประเภทนวา ความรรวไหล (Leaky Knowledge) เนองจากอาจถกผรบเอกสารนน ละทงไดโดยงาย รปแบบท 2 ความรโดยนย (Tacit Knowledge) เปนความร ซงมกเกยวของกบ ประสบการณ ความหยงร ความมไหวพรบและความลบทางการคา รวมทงการเรยนรในองคการ เชน เดยวกบวฒนธรรมองคการทฝงลกในอดต จงอาจเรยกความรประเภทนวา ความรฝงตว(Embedded Knowledge) ทมกจะถกจ ากดอยในสมองของบคคล หรอฝงตวอยในกลมบคคลทเปนผเชยวชาญ ในสาขาใดสาขาหนงโดยเฉพาะ โดยมกจะเกยวของกบความช านาญการ หรอทกษะความรในระดบสง โดยมการเกดความรนขนอยางชาๆ อกทงตนทนการถายโอนความรสง ในบางครงกอาจเรยกความรนวา ความรยดตด (Sticky Knowledge) เพราะเปนการยากทจะดงความรนนๆ ออกจากแหลงขอมลได

www.ssru.ac.th

7

ส าหรบขนตอนของการประมวลผลความร เพอปรบเปลยนขอมลและสารสนเทศใหกลายเปนองคความรนนคอ การประมวลผลและจดการเรยบเรยงขอมล ผลลพธทไดจากขนตอนนคอ สารสนเทศ ซงอยในรปแบบทสามารถน าไปใชประโยชนได และเมอใดทผใชตองการใชสารสนเทศนนเพอแกปญหา กจะท าการคดเลอกสารสนเทศทเหมาะสมกบปญหาทตองการไดรบการแกไข ส าหรบ การดงองคความรในเรองทช านาญการจากผเชยวชาญนน จ าเปนจะตองมคนกลางทท าหนาทเปนสอ กลาง ตดตอประสานงานกบผเชยวชาญนนๆ โดยดงเอาความรมาท าการแปรสภาพ ไมวาจะเปนการเขารหสหรอการปรบเปลยนโครงสราง การรวบรวม อกทงจดเกบไวในฐานความร เพอประโยชนในการแกปญหาตอไป การท างานในลกษณะดงกลาวเรยกวา วศวกรรมองคความร (Knowledge Engineering) โดยแบงออกเปน 5 ขนตอน ดงน ขนตอนท 1 การไดมาซงองคความร (Knowledge Acquisition) เปนการดงองคความรจากแหลงองคความรตางๆ เชน หนงสอ ต ารา สงพมพ สารสนเทศบนเวบ หรอแมกระทงจากตวผเชยวชาญเอง โดยสามารถแบงองคความรได 2 ลกษณะ ดงน

- องคความรทวไป (General Knowledge) - องคความรเกยวกบองคความร (Meta-knowledge) ทมกเปนองคความ

รเฉพาะทาง ทน ามาใชส าหรบแกปญหาเฉพาะดาน ขนตอนท 2 การตรวจสอบความถกตองขององคความร (Knowledge Validation) ถอเปนกจกรรม ในขนตอนของการตรวจสอบ เพอยนยนความถกตองขององคความร อาจท าไดดวยวธสรางกรณการทดสอบ (Test Case) จนกวาจะไดคณภาพของผลลพธอยในระดบทพอใจและเปนทยอมรบของผทเกยวของ ขนตอนท 3 การจดรปแบบองคความร (Knowledge Representation) นบเปน กจกรรมในขนตอนการจดรปแบบองคความรทไดมาจากการดงองคความรจากแหลงตางๆ แลวน ามา เชอมโยงองคความร (Knowledge Map) เขาดวยกนกอนทจะท าการแปลงองคความรนน ขนตอนท 4 การสรปความ (Inferencing)นบเปนกจกรรมหนงในขนตอนการของออกแบบซอฟตแวร เพอประมวลผลองคความรดวยกระบวนการทางคอมพวเตอร เพอใหไดผลลพธซงเปนขอสรป แลวน าไปแสดงผลยงสวนของผใช (User Interface) เพอใหค าแนะน าถงแนวทางการ แกปญหา ขนตอนท 5 การอธบายความและการใหเหตผล (Explanation and Justifications) เปนกจกรรมในขนตอนการอธบายและใหเหตผลตามทไดออกแบบ และท าการลงรหสโปรแกรมไว ประเภทของความรแบงออกเปน 5 ประเภท คอ ประเภทท 1 ความรทบอกความจรง เชน ทดนผนนกวาง 60 ตารางวา ประเภทท 2 ความรทบอกความสมพนธ เชน นกเปนสตวปกชนดหนง ประเภทท 3 ความรทบอกขนตอนหรอวธการ เชน หากอณหภมหองสงกวา 40 องศาใหปดเครอง ประเภทท 4 ความรทเกยวของกบความร เชน ความรทเกยวกบคณลกษณะของความรอนหรอเกยวกบวธการใชความรนน ในสวนวธการแสดงความรทด ม ดงน คอ

1) มสมรรถภาพในการแสดงความรชนดตางๆ ได คอ ตองสามารถบนทกความ ร ทงทมโครงสราง ความรทไมแนนอน และความรทเกยวของกบความร

www.ssru.ac.th

8

2) มความสามารถแบงออกเปนสวนยอยๆ (Modularity) เพอใหสามารถเพม หรอแกไขฐานความรไดงาย และเกดความยดหยนในการใชฐานความร

3) งายตอการจดการ คอ สามารถชวยในการตรวจสอบฐานความร เชน ชวย ในการตรวจดความขดแยงระหวางความร การซ ากน หรอความผดพลาดในความร

4) งายตอการเขาใจมนษย คอ ตองใหเขากบมนษยไดด ซงคณสมบตน ชวย ท าใหการสรางสวนอธบายในระบบผเชยวชาญใหงายขน อกทงชวยในการตรวจสอบความผดพลาด ในการพมพความรเขาไปในฐานความรดวย

5) เขากนไดดกบการอนมาน เนองจากการอนมานตองใชความรในฐานความร เปนขอมลในการอนมาน 2.1.2 ทฤษฎเกยวกบฐานความรและระบบฐานความร ฐานความร (Knowledge-based) คอ แหลงเกบรวบรวมขอมล ทเปนความรของผเชยวชาญ สาขาใดสาขาหนงเพอไวใชในการแกปญหาหรอใชเปนฐานในการตดสนใจของเครองคอม พวเตอรในระบบผเชยวชาญ (ทกษณา สวนานนท. 2539: 169) ความรทจดเกบในฐานความร เปนความรทฝงตวอยในตวคน (Tacit Knowledge) หรอเปนความรทไดจากประสบการณ พรสวรรคหรอสญชาตญาณของแตละบคคล ทใชท าความเขา ใจกบสงตางๆ คอความรทไมสามารถถายทอดออกมาเปนค าพดหรอลายลกษณอกษรไดโดยงาย เชน ทกษะในการท างาน งานฝมอ หรอการคดเชงวเคราะห ในบางครง จงเรยกวา เปนความรแบบนาม ธรรม (Abstraction Knowledge) ฐานความร มกจะถกพฒนารวมกบระบบผเชยวชาญ และถกน าไปใชงานในหลาก หลายสาขา อาทเชน การผลต (Production) การตรวจสอบ (Inspection) การประกอบชนสวน (Assembly) การบรการ (Field Service) การซอมแซมอปกรณ (Equipment Repair) การค านวณ ภาษ (Tax Accounting) การวางแผนดานการเงน (Financial Planning) การบรการของรฐ(Human Service Agency) และการท านายทางการแพทย (Medical Prognosis) ระบบฐานความร คอ โปรแกรมคอมพวเตอร ทถกออกแบบขนมา เพอจ าลองความ สามารถในการแกไขปญหาของผเชยวชาญทเปนมนษย (Kitti, 1997: 1) ซงโดยทวไปแลว ระบบฐาน ความรเปนโปรแกรมทสรางขนมา เพอเลยนแบบการแกปญหาของผเชยวชาญเฉพาะสาขา (domain expert) สวนประกอบทส าคญของระบบฐานความรประกอบดวย สวนท 1 ฐานความร(knowledge base) และสวนท 2 กลไกในการหาเหตผลจากฐานความร (inference engine) ซงทงสองสวนนจะแยกจากกนอยางเดดขาด ดงแสดงในรปท 1 Knowledge-Based System ภาพท 2.1 องคประกอบทส าคญของระบบฐานความร การเขยนโปรแกรมโดยใชระบบผเชยวชาญ แตกตางจากการโปรแกรม ในแบบเดม

Knowledge -

Based (KB)

Inference

Engine

www.ssru.ac.th

9

อยางสนเชง กลาวคอ การโปรแกรมในแบบดงเดมนนจะเนนไปทขอมล (data) และวธการแกปญหา (algorithm) เพอใหไดผลลพธทตองการ สวนการเขยนโปรแกรมระบบผเชยวชาญจะเนนในเรองของความร (knowledge) กลาวคอ จะเนนการโมเดลความรทใชในการแกปญหาเฉพาะทาง ซงสามารถรวบรวมจากแหลงตางๆ รวมถงประสบการณทไดจากผเชยวชาญเพอใชในการแกปญหา และท าการแปลงความรเหลานนใหอยในรปแบบทสามารถประมวลผลไดโดยคอมพวเตอร การทแยกฐานความรออกจากสวนทใชในการคนหา มผลท าใหการแกไขหรอเพมเตมความรลงในโปรแกรมระบบฐานความ รสามารถท าไดโดยงาย ซงมกเหมาะสมกบการแกปญหาทตองอาศยประสบการณ นอกเหนอไปจาก วธการแกปญหาทมรปแบบตายตว ในสวนของการพฒนาระบบฐานความร โดยทวไป สามารถแบงออกเปน 4 ขนตอน โดยในแตละขนตอน มรายละเอยดดงน ขนตอนท 1 ศกษาถงความเหมาะสมของวธการในการแกปญหา และก าหนดขอบ เขตของปญหา ขนตอนท 2 การรวบรวมความร (Knowledge Acquisition) โดยในขนตอนน จะเรมตนจากการระบแหลงของความรทตองการ อาทเชน ผเชยวชาญดานนนๆ (domain expert) และจากเอกสารตางๆ เปนตน ขนตอนท 3 การออกแบบระบบฐานความร โดยในขนตอนน จะมการจดการโครง สราง และหาเทคนคทเหมาะสมในการโมเดลความร (Knowledge Representation) จากนนจงจะ เรมตนออกแบบโปรแกรมคอมพวเตอร ซงในการออกแบบ เรมตนดวย การทดลองสรางแบบจ าลอง (Prototype) ขนมา เพอใหเขาใจปญหา และท าการทดสอบผลลพธทไดจากแบบจ าลองกบผเชยว- ชาญในดานนนๆ วาผลลพธทไดมความถกตอง เพยงพอส าหรบปญหานนๆ หรอไม กอนทจะท าการ พฒนาเปนระบบฐานความรทสมบรณ ขนตอนท 4 การตรวจสอบความถกตองของโปรแกรม (System Validation) เพอ แกไขขอบกพรองทอาจเกดขน ทงในสวนของโปรแกรมและฐานความร ในสวนประโยชนของการจดเกบความรในระบบฐานความร มดงน

1) ชวยรกษาความรทอาจสญหาย เมอผเชยวชาญลาออก 2) ชวยท าใหขอมลมคณภาพ ทจะน าไปใชงาน 3) ชวยท าใหเกดความคดสรางสรรคทแปลกใหม 4) ชวยแกปญหาความไมมเสถยรภาพของมนษย เชน ความเมอยลา ความ

สบสน หรอแมแตอารมณซงไมคงท 5) ชวยเปนแหลงสารสนเทศกบงานดานการตลาด การลดตนทนและการปรบปรง

หรอพฒนาสนคา เปนตน นบไดวา ระบบฐานความร คอ ระบบทอาศยความรเปนพนฐาน และเปนระบบทมความเกยวของกบการชวยตดสนใจของระบบสารสนเทศเพอสนบสนนการตดสนใจ (Decision Support System: DSS) อกทงยงเปนสวนหนงของปญญาประดษฐ (Artificial Intelligence: AI) ซงใชแนวคดของการท าใหคอมพวเตอรสามารถคดหาเหตผลได เรยนรได และท างานไดเหมอนกบ สมองมนษย เชน หนยนต เปนตน สงคมฐานความร (Knowledge-based Society) นบเปนสงคมแหงการสรางสรรค และการเรยนรตลอดชวต ทมกประกอบดวยนกวชาการ นกวจย วศวกร ผปฏบตการ เครอขายวจย

www.ssru.ac.th

10

และบรษททเกยวของกบการวจย หรอเปนผผลตสนคาเทคโนโลยชนสงและใหบรการกบสงคม ดง นน ฐานความร กอใหเกดระบบของการผลตสงประดษฐใหมๆของชาตทถกรวมเขาไวเปนหนงเดยว กบเครอขายของการผลต การเผยแพร การใช การคมครองความรระหวางประเทศ เครองมอทางเทคโนโลยดานขอมลและการสอสารของสงคม ท าใหการสรางความรของมนษยเปนไปอยางงายดายและกวางขวางขน ความรจะถกน ามาใชเพอเพมอ านาจ และท าใหคนมความสขสมบรณทงทางจตใจ และรางกาย เพอสรางสงคมทยงยนขนมา นบไดวาฐานความร จะชวยปรบเปลยนแนวคดจากการกดกนการเขาถงความร ไปสการเรยนรดวยตนเอง 2.1.3 ทฤษฎทางการแพทยแผนไทย พ.ร.บ. คมครองและสงเสรมภมปญญาการแพทยแผนไทย พ.ศ. 2542 ใหความ หมายของ การแพทยแผนไทย ไววา กระบวนการทางการแพทยทเกยวกบการตรวจ วนจฉย บ าบด รกษา การปองกนโรค หรอการสงเสรมฟนฟสขภาพของมนษยหรอสตว การผดงครรภ การนวดไทย และใหความหมายรวมถง การผลตยาแผนไทย การประดษฐอปกรณและเครองมอทางการแพทย ทง นโดยอาศยความร หรอ ต าราทไดถายทอด และพฒนาสบตอกนมา ยาแผนไทย คอ ยาทไดจากสมนไพรโดยตรง หรอทไดจากการผสม การปรง หรอ การแปรสภาพสมนไพร และใหหมายความรวมถง ยาแผนโบราณตามกฎหมายวาดวยยา ตามหลกทฤษฎการแพทยแผนไทย กลาววา คนเราเกดมา ในรางกายประกอบดวย ธาตทงส คอ ธาตดน ธาตน า ธาตลม ธาตไฟ ซงแตละบคคล จะมธาตเดน เปนธาตประจ าตว เรยกวา “ธาตเจาเรอน” ธาตเจาเรอน หมายถง องคประกอบของธาตทง 4 ทรวมกนอยางปกต แตจะมธาตอยางใดอยางหนงเดน หรอมากกวาธาตอนๆ ซงจะเปนบคลกลกษณะ และอปนสยทตดตวมาตง แตแรกเกด หรออาจเรยกอกอยางหนงวา “ธาตก าเนด” ซงภายหลงธาตนอาจเปลยนแปลงได เนอง จากพฤตกรรมการเลยงดและสงแวดลอม ซงทฤษฎการแพทยแผนไทย ไดใหความหมายของชวตไววา ชวต คอ ขนธ 5 อนไดแก รป เวทนา สญญา สงขาร และวญญาณ สวนรางกายคนเรา ประกอบ ดวยธาตทง 4 ไดแก ธาตดน (20 ประการ) ธาตน า (12 ประการ) ธาตลม (6 ประการ) และธาตไฟ (4 ประการ) ในการวเคราะหธาตเจาเรอน ของแตละบคคล สามารถวเคราะหได 2 วธ ดงน (กรมพฒนาการแพทยแผนไทยและแพทยทางเลอก , 2554: 3) วธท 1 วเคราะหจาก วน เดอน ป เกด แบบไทย โดยใชแผนวงกลม วเคราะหธาตเจาเรอน หรอ ใชโปรแกรม Pen Diag จากคอมพวเตอร ซงคดคนโดย แพทยหญง เพญนภา ทรพยเจรญ วธท 2 วเคราะหจากเดอนเกด แบงออกเปน 4 ธาต คอ ธาตดน คอ คนทเกดเดอน 11, 12, 1 หรอ เดอนตลาคม พฤศจกายน ธนวาคม ธาตน า คอ คนทเกดเดอน 8, 9, 10 หรอ เดอนกรกฎาคม สงหาคม กนยายน ธาตลม คอ คนทเกดเดอน 5, 6, 7 หรอ เดอนเมษายน พฤษภาคม มถนายน

www.ssru.ac.th

11

ธาตไฟ คอ คนทเกดเดอน 2, 3, 4 หรอ เดอน มกราคม กมภาพนธ มนาคม การเจบปวย เกดไดจากภาวะธาตทง 4 เสยสมดล หากรางกายเกดภาวะเสยสมดลของธาตทง 4 บคคลนนจะมปญหาดานสขภาพ ท าใหเกดการเจบปวยไดงาย ดวยอาการทแตกตาง กนไปขนอยกบธาตนนๆ โดยอาการเจบปวยทปรากฎ แสดงอาการใหเหนตามธาตตางๆ ดงน

1) ธาตดน มกเจบปวยเปนโรคทเกยวของกบอวยวะตางๆ ของรางกาย โดยม สงทควบคมความเจบปวยของธาตดน 2 ประการ ดวยกน คอ ประการท 1 หทยง หรอ หทยวตถ (หวใจ) หมายถง ความสมบรณของหวใจ การท างาน การเตน ความสมบรณของกลามเนอหวใจ เปนตน โรคทเกดขน มกเกดจากการท างานของหวใจ ประการท 2 อทรยะ (อาหารใหม) หมายถง อาหารทรบประทานเขาไปใหม หรอเพงจะรบประทานมา คอ ธาตภายนอก ทน าเขาไปปรบธาตภายใน การกนไมถกกบธาต จะเจบ ปวยได การกนไมถกกบโรค อาการจะแยลง อาหารสมนไพรจะถกน ามาแกไขการเสยสมดลนได ประการท 3 กรสง (อาหารเกา) หมายถง กากอาหารในล าไสใหญ ทออกมา เปนอจจาระ ลกษณะหรอกลนของอจจาระเปนตวบงบอกถงสขภาพ ลกษณะอจจาระทหยาบหรอละ เอยด แขงหรอเหลว หากกลนอจจาระเหมอนปลาเนา ธาตน าเปนเหต กลนเหมอนหญาเนา ธาตไฟเปนเหต กลนเหมอนขาวบด ธาตลมเปนเหต กลนเหมอนซากศพ ธาตดนเปนเหต เปนตน

2) ธาตน า มกจะเจบปวยดวยของเหลว หรอน าภายในรางกาย โดยมสงทควบคม ความเจบปวยของธาตน า 3 ประการ ดวยกน คอ ประการท 1 ศอเสมหะ หมายถง เสมหะหรอเสลดทอยบรเวณล าคอ โรคทเกดมกจะเกยวกบระบบทางเดนหายใจสวนบน เมอกในจมก ล าคอ หลอดลมตอนตน เชน มเสมหะ ไซนส และไขหวด เปนตน ประการท 2 อระเสมหะ หมายถง เสมหะหรอเสลดทอยบรเวณทรวงอก และชองทองสวนบน ไดแก เสมหะ น ายอยในกระเพาะอาหาร โรคทเกดมกเกยวกบทรวงอก และปอด เชน หอบหด หลอดลมอกเสบ ปอดบวม โรคกระเพาะ เปนตน ประการท 3 คถเสมหะ หมายถง ของเหลวทอยในชองทองสวนลาง หรอระบบขบถายอจจาระ ปสสาวะ โรคทเกดมกเกยวของกบระบบทางเดนอาหารสวนปลาย เมอกมกในล าไส น าในกระเพาะปสสาวะ อาทเชน ทองเสย บดมกเลอด รดสดวงทวาร กระเพาะปสสาวะอก เสบ ปสสาวะผดปกต เปนตน

3) ธาตลม มกจะเจบปวยดวยระบบการไหลเวยนโลหตและระบบประสาท โดย มสงทควบคมความเจบปวยของธาตลม 3 ประการ ดวยกน คอ ประการท 1 หทยวาตะ หมายถง ภาวะจตใจ โรคทมกเกดจากการเปลยน แปลงของสภาพจตใจ อารมณ ความหวนไหว ความกงวล ท าใหเกดการแปรปรวนดานอารมณ ประการท 2 สตถกะวาตะ หมายถง ลมในรางกายทแหลมคมเหมอนศสตรา วธ ซงเกยวกบระบบประสาทตางๆ และเสนเลอดฝอย ภาวะหวใจขาดเลอด โรคทมกจะเกยวกบเสน เลอดฝอยแตก ตบตน หรอเปนอมพาต อาการปวด อาการชา เปนตน ประการท 3 สมนาวาตะ หมายถง การไหลเวยนโลหตและระบบการท างานของประสาท สมอง ไขสนหลง โรคทมกเกยวกบการเจบหลง การชก การกระตก ความดนโลหต ลม จากหวใจ และหลอดเลอดใหญกลางล าตว

www.ssru.ac.th

12

4) ธาตไฟ มกเจบปวยดวยโรคทเกดจากขบวนการเผาผลาญพลงงานในรางกาย โดยมสงทควบคมความเจบปวยของธาตไฟ 3 ประการ คอ ประการท 1 พทธปตตะ (ดในฝก) หมายถง ขบวนการผลตน าดของตบ โรคทเกดมกเกยวกบระบบน าด ภายในถงน าด ทอน าดอดตน ภาวการณผลตน าดของตบผดปกต ตบอก เสบ เกดอาการตวเหลอง ตาเหลอง เกดน าดอกเสบ เปนนว เปนตน ประการท 2 อพทธปตตะ (ดนอกฝก) หมายถง ขบวนการยอยอาหาร โดยน า ด หรอน าดในล าไส ระบบการยอยอาหาร อาการ คอ จกเสยด ทองอดทองเฟอ อาหารไมยอย เปน ดซาน เหลองทงตว ถายเปนสเขยว เปนตน ประการท 3 ก าเดา หมายถง ความรอนทเกดจากขบวนการเผาผลาญ การท างานของรางกาย โรคทเกดมกเกยวกบอาการตวรอน เปนไข รอนใน ตดเชอ อกเสบ เปนตน ในสวนพฤตกรรมทเปนมลเหตของการเกดโรค มดงน

1) การกนอาหารมาก หรอนอยเกนไป กนอาหารบด หรอ อาหารทไมเคยกน กนอาหารทไมถกกบธาต กนอาหารทแสลงกบโรค

2) การฝนอรยาบถ ไดแก การนง ยน เดน นอน ไมสมดลกน ท าใหโครงสราง ของรางกายเสยสมดลและเสอมโทรม

3) อากาศไมสะอาด อยในททมอากาศรอนหรอเยนจนเกนไป 4) การอด ไดแก การอดขาว อดนอน อดน า อดกนหรอขาดอาหาร 5) การกลนอจจาระ ปสสาวะ 6) การท างานเกนก าลง ท างานมากเกนไป หรอมกจกรรมทางเพศมากจน

เกนไป 7) มความโศกเศราเสยใจ หรอดใจ จนเกนไป ขาดอเบกขา 8) มโทสะมากเกนไป ขาดสต

นอกจากน ตามองคความรในเรองของการใชสมนไพร จะใชรสของสมนไพร เปนยารกษาโรค รสยา 9 รส คอ ฝาด หวาน มน เคม เมาเบอ เปรยว ขม เผดรอน หอมเยน โดยรสของสมนไพรจะมผลตอการปรบสมดลของรางกาย เมอธาตทงสในรางกายสมดล บคคลกจะไมเจบปวย หากขาดความสมดล มกจะเกดความเจบปวยดวยโรคทเกดจากจดออนดานสขภาพของแตละคนตามธาตตางๆ ทขาดสมดล ดงนน เพอเปนการปองกนปญหาความเจบปวยทอาจเกดขนสงทสามารถชวยไดในเบองตนกคอ การบรโภคอาหารของแตละคนในชวตประจ าวน โดยใชการประยกตรสของ พช ผก ผลไม ทน ามาปรงเปนอาหาร โดยเปรยบเทยบกบรสของสมนไพรทใชเปนยาและน ามาปรบสมดลของรางกายเพอปองกนความเจบปวย และเปนการสงเสรมสขภาพไดในระดบหนง ในสวนของการใชรสของอาหาร เพอปรบสมดลของรางกาย เพอปองกนความเจบ ปวยและสงเสรมสขภาพนน การเลอกรบประทาน พชผก ผลไม อาหารรสตางๆ ใหเหมาะกบธาตเจาเรอน หรอธาตทเจบปวยหรอเสยสมดลของบคคลนนๆ จะท าใหบคคลนนมธาตทสมดล ซงสามารถเลอกได ดงน ธาตดน ควรรบประทาน รสฝาด หวาน มน เคม เชน ฝรงดบ หวปล กลวย มน เผอก มะละกอ กะหล าปล ผกกะเฉด มงคด ฟกทอง ถวตางๆ เงาะ หวมนเทศ เปนตน ตวอยางของอาหารปรบสมดลของธาตดน เชน ผดสะตอ ย าหวปล น าพรก ผกจมทมรสฝาด รสมน อาหารวาง เชน เตาสวน วนกะท กลวยบวชช ตะโกเผอก เครองดม เชน นมถวเหลอง น ามะพราว น าฝรง เปนตน

www.ssru.ac.th

13

ธาตน า ควรรบประทาน รสเปรยว เชน มะนาว สม สบปะรด มะเขอเทศ มะยม มะกอก มะดน กระทอน ตวอยางอาหารปรบสมดลของธาตน า เชน แกงสมดอกแค ลาบ หรอย าทมรสเปรยว ผดเปรยวหวาน อาหารวาง เชน มะยมเชอม สบปะรดกวน กระทอนลอยแกว มะมวงน าปลาหวาน มะมวงกวน เครองดม เชน น ามะนาว น าสมคน น ามะเขอเทศ เปนตน ธาตลม ควรรบประทาน รสเผดรอน เชน กระเพรา โหระพา กระเทยม กระชายขนฉาย ยหรา ขง ขา ตะไคร พรกไทย ขมนชน ผกคราดหวแหวน ชะพล พรกขหน ตวอยางอาหาร ปรบสมดลธาตลม เชน ผดกะเพรา ผดขงควกลง แกงเผดหรออาหารทมรสเผด อาหารวาง เชน บวลอยน าขง เตาฮวย เตาทง มนตมขง เมยงค า เครองดม เชน น าขง น าตะไคร น ามะตม เปนตน ธาตไฟ ควรรบประทาน รส ขม เยน จด เชน บวบก มะระ มะรม สะเดา ผกบง ต าลง สายบว แตงกวา คะนา บวบ มะเขอ ผกกาดจน ตวอยางอาหารปรบสมดลธาตไฟ เชน แกงจดต าลง ผดบวบ มะระผดไข ผดผกบง หรออาหารทมรสจด อาหารวาง ซาหรม ไอศกรม น าแขงไส เครองดม น าแตงโมปน น าใบเตย น าเกกฮวย เปนตน การรบประทานอาหาร ควรรบประทานอาหารใหหลากหลาย ครบทกรสทง 4 ธาตไมควรเลอกรบประทานเฉพาะรสใดรสหนงตามธาตเจาเรอนของตนเอง หรอเลอกรสทานตามธาตท เจบปวยหรอเสยสมดลเทานน เนองจากรางกายตองการอาหารบ ารงธาตทง 4 ดวย หากธาตหนงธาตใดขาดการบ ารง จะเจบปวยได ในการรบประทานอาหารทเหมาะสมกบธาตเจาเรอนของตนเอง หรอธาตทเจบปวยหรอเสยสมดลนน ควรรบประทานใหมากกวาธาตอนๆ ทสมดลอยแลว พฤตกรรมดงกลาวจะท าให การปรบสมดลไดผลดในระดบหนง 2.1.4 ทฤษฎการตรวจวนจฉยและรกษาโรค หลกเบองตนในการตรวจวนจฉยโรคตามทฤษฎแพทยแผนไทย มดงน 2.1.4.1 รทตงแรกเกดของโรค หรอ รสมฏฐาน 2.1.4.2 รชอของโรคทเกดขน 2.1.4.3 รจกสรรพคณยาส าหรบบ าบดโรค 2.1.4.4 รจกเลอกใชยาตามอาการ สมฏฐานทางการแพทยแผนไทย แบงเปน 5 ประการ คอ ประการท 1 ธาตสมฏฐาน หมายถง ธาตทเปนทตงแรกเกดของโรค มทงสน 4 ประการ คอ

1) ปถวธาต (ธาตดน) ประกอบดวยอวยวะ 20 อวยวะ คอ (1) เกศา (ผม) ทงอกเปนเสนอยบนศรษะ (2) โลมา (ขน) ทงอกเปนเสนอยทวกาย (3) นขา (เลบ) ทงอกอยตามปลายนวมอ-นวเทา (4) ทนตา (ฟน) ฟน เขยว กราม ฟนน านมม 20 ซ ฟนแทม 32 ซ (5) ตะโจ (หนง) สงทหมกายภายนอก (6) มงสง (เนอ) เปนกลามเนอหรอเปนแผนเนอในกายทวไป (7) นหาร (เสนเอน) เสนและเอนในกายทวไป (8) อฐ (กระดก) กระดกออนและกระดกแขง (9) อฐมญชง (เยอในกระดก) ไขกระดก และเยอหมนอกกระดก (10) วกกง (มาม) ตงอยขางกระเพาะอาหาร ชายโครงขางซาย

www.ssru.ac.th

14

(11) หทยง (หวใจ) อยในทรวงอก สบฉดโลหตไปเลยงรางกาย (12) ยกนง (ตบ) ตบออนและตบแก ทอยชายโครงดานขวา (13) กโลกง (พงผด) เนอทยดหดได มอยทวกาย (14) ปหกง (ไต) ตดกระดกสนหลง บนเอวขวาและซาย (15) ปบผาสง (ปอด) อยในทรวงอกขวาและซาย (16) อนตง (ล าไสใหญ) ตอนบนรวมกระเพาะอาหาร ตอนลางตอ

จากล าไสไปยงทวารหนก รวมมดลกดวย (17) อนตคณง (ล าไสเลก) ล าไสทขดตอจากกระเพาะอาหาร ไปตอ

กบล าไสใหญตอนลาง (18) อทรยง (อาหารใหม) อาหารทอยในกระเพาะอาหารและล าไส

เลก (19) กรสง (อาหารเกา) กากอาหารทตกจากล าไสเลกไปยงล าไสใหญ

ตอนลาง และตกไปยงทวารหนก (20) มตถเกมตถลงคง (มนสมอง) เปนกอนอยในศรษะ ตอเนองกบ

กระดกสนหลง ตดกบเสนประสาททวไป 2) อาโปธาต (ธาตน า)

(1) ปตตง (น าด) ม 2 อยาง คอ -พทธปตตะ หรอ น าดในฝก -อพทธปตตะ หรอ น าดนอกฝก (ทตกอยในล าไส)

(2) เสมหง หรอ น าเสลด ม 3 อยาง คอ - ศอเสมหะ หรอ เสมหะในล าคอ - อระเสมหะ หรอ เสมหะในหลอดลม - คถเสมหะ หรอ เสมหะทางอจจาระ (3) บพโพ (น าหนอง) ออกตามแผลช าตางๆ (4) โลหตง (น าเลอด) เลอดด าและเลอดแดง (5) เสโท (น าเหงอ) น าเหงอทออกตามกาย (6) เมโท (มนขน) เนอมนสขาวออกเหลองออน ใชปรบสมดลในรางกาย (7) อสส (น าตา) น าใสๆ ทออกจากตาทง 2 ขาง (8) วสา (มนเหลว) น าเหลองและโคเลสเตอรอลในเสนเลอด (9) เขโฬ (น าลาย) น าลายในปาก (10) สงฆานกา (น ามก) น าใสทออกทางจมก (11) ลลกา (น าในไขขอ) น ามนทอยในขอทวไป (12) มตตง (น าปสสาวะ) น าทออกจากกระเพาะปสสาวะ

3) วาโยธาต (ธาตลม) (1) อทธงคมาวาตา (ลมพดขน) ตงแตกระเพาะอาหารถงล าคอ (2) อโธคมาวาตา (ลมพดลง) ตงแตล าไสเลกถงทวารหนก (3) กจฉสยาวาตา (ลมในทอง) ลมพดในทองแตนอกล าไส (4) โกฏฐาสยาวาตา (ลมในล าไส) ลมพดในล าไสและกระเพาะ

www.ssru.ac.th

15

อาหาร (5) องคมงคานสารวาตา (ลมพดในกาย) โลหตพดทวรางกาย (6) อสสาสะปสสาสะวาตา (ลมหายใจ) ลมหายใจเขาและออก

4) เตโชธาต (ธาตไฟ) (1) สนตปปคค (ไฟส าหรบอนกาย) ท าใหตวอนเปนปกต (2) ปรทยหคค (ไฟใหรอนระส าระสาย) ท าใหตองอาบน าและพดว (3) ชรณคค (ไฟเผากายใหแกคร าครา) ท าใหรางกายเหยวแหงทรด

โทรม และทพพลภาพ (4) ปรณามคค (ไฟส าหรบยอยอาหาร) ท าใหอาหารทถกกลนเขา

ล าคอ แหลกละเอยดไป สรปไดวา เมอธาตทง 4 เกดภาวะเสยสมดล คอ ก าเรบ หยอน พการ กเปนสาเหต ท าใหเกดอาการเจบปวยได โดยอธบายภาวะเสยสมดล ได ดงน

1. ก าเรบ หมายถง ธาตตางๆ ท าหนาทมากกวาปกต เชน ธาตไฟ ก าเรบ ท าใหเกดอาการตวรอน เปนไข ได

2. หยอน หมายถง ธาตตางๆ ท าหนาทนอยกวาปกต เชน ธาตไฟหยอน ท าใหเกดอาการอาหารไมยอย ตวเยน เปนตน

3. พการ หมายถง ธาตตางๆ ท าหนาทไดนอยมาก หรอไมสามารถท า หนาทไดเลย เชน ไตพการ หรอธาตดนพการ ประการท 2 อตสมฏฐาน หมายถง ฤดกาล ทเปนทตงแรกเกดของโรค มทงสน 3 ฤด คอ

1) ฤดรอน หรอ คมหนตฤด นบตงแต แรม ๑ ค า เดอน ๔ ไปจนถงขน ๑๕ ค า เดอน ๘ โดยม พกดปตตะ หรอกองเตโชธาต สมฏฐาน เปนเหตใหเกดโรค

2) ฤดฝน หรอ วสนตฤด นบตงแตแรม ๑ ค า เดอน ๘ ไปจนถง ขน ๑๕ ค า เดอน ๑๒ โดยมพกดวาตะ หรอ กองวาโยธาต สมฏฐาน เปนเหตใหเกดโรค

3) ฤดหนาว หรอ เหมนตฤด นบตงแตแรม ๑ ค า เดอน ๑๒ ไปจนถงขน ๑๕ ค า เดอน ๔ โดยม พกดเสมหะ หรอ กองอาโปธาต สมฏฐาน เปนเหตใหเกดโรค ประการท 3 อายสมฏฐาน หมายถง อายทเปนทตงแรกเกดของโรค แบงไดเปน 3 วย คอ

1) ปฐมวย (แรกเกด – 16 ป) มเสมหะเปนเจาเรอน ทมกใหโทษมากกวา สาเหตอน และมวาตะเปนทสด

2) มชฌมวย (16 ป – 32 ป) มปตตะเปนเจาเรอน ทมกใหโทษมากกวา สาเหตอน และมเสมหะเปนทสด

3) ปจฉมวย (32 ปขนไป) มวาตะเปนเจาเรอน ทมกใหโทษมากกวา สาเหตอน และมปตตะเปนทสด ประการท 4 กาลสมฏฐาน หมายถง เวลาทเปนทตงแรกเกดของโรค แบงไดเปน 3 ชวง เวลา คอ (แพทยศาสตรสงเคราะห, ม.ป.ป.)

1) 06.00 – 10.00 น. และ 18.00 – 22.00 น. เปนพกดเสมหะ กระท าให เสมหะก าเรบเมอเวลาเชา หลงทานอาหารเชา และเวลาพลบค า มกมอาการ ขนลกขนพอง เหงอตก กลดในอก เปนหวดและไอ เบออาหาร

www.ssru.ac.th

16

2) 10.00 – 14.00 น. และ 22.00 - 02.00 น. เปนพกดปตตะ กระท าให ปตตะก าเรบเมอเวลาเทยง เมออาหารยงไมยอย และเวลาเทยงคน มกมอาการ สะบดรอน สะบดหนาว คลนเหยนอาเจยน ตวรอน ตาแดง

3) 14.00 – 18.00 น. และ 02.00 – 06.00 น. เปนพกดวาตะ กระท าให วาตะก าเรบเมอเวลาบาย เมออาหารยอยแลว และเมอนอนหลบ มอาการ อยากกนอาหารรสเผด รอน ฝาด หรอขม พะอดพะอม วงเวยนมดหนาตามว ประการท 5 ประเทศสมฏฐาน หมายถง ถนทอยอาศย เปนทตงแรกเกดของโรค แบงเปน 4 ลกษณะ คอ

1) ประเทศรอน ภมประเทศเปนทสง หรอภาคเหนอ เปนสมฏฐานเตโช 2) ประเทศเยน ภมประเทศเปนน าฝนเปอกตม หรอภาคกลาง เปนสมฏ

ฐานวาโย 3) ประเทศอน ภมประเทศเปนน ากรวดทราย หรอภาคอสาน เปนสมฏ

ฐานอาโป ดโลหต 4) ประเทศหนาว ภมประเทศเปนน าเคมเปอกตม หรอ ภาคใต เปน

สมฏฐานปถว จะเหนไดวา การยายทอยจากภมประเทศหนงไปอยอกภมประเทศหนงจะเกดความไมคนเคยอากาศในประเทศใหม กอาจเกดการเจบไขได ทเรยกวา ไขผดน าผดอากาศ หร ออาจ อาศยอยทเดม แตเกดความสกปรกขนเปนครงคราว กอาจเปนเหตใหเกดโรคไดเชนเดยวกน จงมขอ แนะน าใหรกษาทอยใหสะอาด เพอเปนการปองกนการเกดโรคไดอกทางหนง ส าหรบขอสรปดานการตรวจวนจฉยโรคตามแนวทฤษฎการแพทยแผนไทย ม ดงน (กลมงานพฒนาวชาการแพทยแผนไทยและสมนไพร สถาบนการแพทยแผนไทย , 2547: 6) ขอสรปท 1 การซกประวตบคคล การแพทยแผนไทยใหความส าคญกบขอมลประวตสวนตวของผปวย เชน วนเดอนปเกดทชดเจน ทอยอาศย สถานทเกด อาย อาชพ ประวต ครอบครว การวเคราะหธาตเจาเรอน / ธาตก าเนด การเจบปวยในอดต กบฤดกาลทเจบปวย อปน- สย และพฤตกรรมทเปนมลเหตของการเกดโรค ขอสรปท 2 ประวตของโรค เชน เรมปวยเมอไร อาการเรมแรก จนมาพบหมอ อาการหนกเบา ในชวงเวลาใด การรกษาทไดรบกอนมา ขอสรปท 3 การตรวจรางกาย เชน ดรปราง ก าลง สตอารมณ ชพจร ปาก ลน ตา ผวพรรณ และการตรวจเฉพาะทปวย ขอสรปท 4 การตรวจอาการ เชน วดปรอท ดเหงอทออก ซกถามอจจาระ ปสสาวะ อาหารและพฤตกรรมการบรโภค เสยง การนอนหลบ ความรสกตางๆ (เจบคอหรอขมปาก) ขอสรปท 5 การวเคราะหโรค โดยท าความเขาใจกบอาการของคนไขและอาจพจารณาจากธาตเจาเรอน / ธาตก าเนด ฤดกาลและเวลาทมอาการเจบปวย ชวงอาย ทอยอาศย และ พฤตกรรมทสงสยเปนมลเหตกอโรค เมอวเคราะหโรคแลว จงจะท าการรกษาตอไป 2.1.5 ทฤษฎสมนไพรและสรรพคณสมนไพร สมนไพร (Herb) เปนทรพยากรธรรมชาต ทมประวตควบคกนมากบชวตของมวล มนษยชาตมาชานาน ตงแตครงสมยดกด าบรรพ มนษยรจกใชประโยชนของสมนไพรในการรกษาโรค ภยไขเจบ ซงความร และประสบการณในการรกษาโรคน ไดรบการบอกเลาสบทอดจากคนรนหน งไป ยงคนอกรนหนง จนเกดเปนยาสมนไพรใชรกษาโรคตาง ๆ และในหลากหลายประเทศ จงถอไดวา

www.ssru.ac.th

17

สมนไพรมความหมายตอชวตมนษย โดยเฉพาะในมตดานสขภาพ อนหมายรวมถง การสงเสรมสข- ภาพ และการรกษาโรค พระราชบญญตยา พ.ศ. 2510 มาตรา 4 ไดใหความหมาย สมนไพร ไววา ยาท ไดจากพฤษชาต สตว หรอแร ซงมไดผสม ปรง หรอแปรสภาพ (บญศร นเกตและคณะ , 2551: 7) การน าสมนไพรมาใชประโยชน อาจใชได ทงทอยในสภาพสดหรอแหง ซงม 3 แนวทาง คอ แนวทางท 1 ใชเปนอาหาร เชน ผกพนบาน และอาหารสมนไพรตางๆ แนวทางท 2 ใชเปนยา เชน ใบมะขามแขกใชกนเปนยาระบาย แนวทางท 3 ใชประโยชนอนๆ เชน ผลมะกรดใชสระผม ตะไครหอมใชไลยง การน าสมนไพรมาใชเปนยา ควรค านงถงธรรมชาตของสมนไพรแตละชนด พนธ สมนไพร สภาวะแวดลอมในการปลก ฤดกาลและชวงเวลาทเกบสมนไพร ซงถอเปนปจจยส าคญ ทใช ก าหนดคณภาพสมนไพร ซงสมนไพรแตละชนด ประกอบดวยสารเคมหลายอยางโดยแบงสารเคมในสมนไพร ทใชเปนตวก าหนดสรรพคณยาสมนไพร ออกเปนกลมใหญๆ ได 7 กลม ดงน (กลมงานพฒนาวชาการแพทยแผนไทย สถาบนการแพทยแผนไทย, 2547: 164) กลมท 1 คารโบไฮเดรต (Carbohydrates) เชน แปง น าตาล วน น าผง เปนตน กลมท 2 ไขมน (Lipids) เชน น ามนละหง น ามนมะพราว เปนตน กลมท 3 น ามนหอมระเหย (Volatile Oil หรอ Essential Oil) พชสมนไพรทมน ามนหอมระเหย คอ กระเทยม ขง ขมน ไพล ตะไคร กานพล อบเชย เปนตน กลมท 4 เรซนและบาลซม (Rasins and Balsums) เชน ชนสน ก ายาน เปนตน กลมท 5 แอลคาลอยด (Alkaloids) พชสมนไพรทม แอลคาลอยด เปนสวน มาก คอ หมาก ล าโพง ซงโคนา ดองดง ระยอม ยาสบ กลอย ฝน แสลงใจ เปนตน กลมท 6 กลยโคไซด (Glycosides) เปนสารประกอบอนทรย ทเกดจาก agycone (หรอ genin) จบกบสวนทเปนน าตาล (glycone part) ละลายน าไดด โครงสรางของ Agycone มความแตกตางกนหลายแบบ ท าใหประเภทและสรรพคณทางเภสชวทยาของกลยโคไซดมหลายชนด อาจใชเปนยาทมประโยชน หรอเปนสารพษทมโทษตอรางกาย กลมท 7 แทนนน (Tannins) เปนสารทพบไดในพชหลายชนด มโมเลกลใหญและโครงสรางซบซอน มสถานะเปนกรดออน รสฝาด แทนนน ถกใชเปนยาฝาดสมาน ยาแกทอง เสย ชวยรกษาแผลไฟไหม และใชประโยชนในอตสาหกรรมฟอกหนง กรณทรบประทานแทนนนเปน ประจ า อาจเกดมะเรงได สมนไพรทมแทนนน คอ เปลอกทบทม เปลอกอบเชย ใบฝรง ใบ/เปลอกส เสยด ใบชา เปนตน นอกจากสารเคมทง 7 กลมดงกลาว ในพชสมนไพร ยงมสารประกอบอกหลายชนด เชน ไขมน สเตยรอยด (steroid) เปนตน ซงสารเหลานบางชนดกมสรรพคณทางยาเชนกน สวนประกอบของพชสมนไพร ม 5 สวน คอ ราก ล าตน ใบ ดอก และผล ดงนน การใชสมนไพรตองทราบใหแนชดวา จะน าสวนไหนของพชมาใช เพราะสารส าคญในแตละสวนของ พชอาจตางกน หากใชผดสวน นอกจากจะไมใหสรรพคณทแทจรงแลว อาจกอใหเกดโทษไดอกดวย รายละเอยดของสวนประกอบทง 5 มดงน (บญศร นเกตและคณะ , 2551: 10)

www.ssru.ac.th

18

สวนท 1 ราก มหนาทสะสมและดดซมอาหารมาเลยงบ ารงตนพช ลกษณะของรากมทงรากแท รากฝอย การสงเกตรากนน ควรดทงรากสดและรากแหง ลกษณะภายนอก ขนาด ของราก ความเปราะของเนอราก ส กลน รสของราก การทจะจ าแนกรากสมนไพร ตองใชความช า นาญ พชสมนไพรทวไปเราจะสงเกตอยางคราวๆและจดจ าไว แตถาเปนสมนไพรทใชรากมาท ายา จ าเปนตองสงเกตอยางละเอยด เพอทจะไมเกบสมนไพรผดตนไปรกษาโรค สมนไพรสวนทใชราก เชน กระชาย แกอาการทองอดทองเฟอ ปลาไหลเผอก แกไข มะละกอ ใชขบปสสาวะ เปนตน สวนท 2 ล าตน เปนโครงค าทส าคญของพช ปกตเกดบนดน หรอมบางสวนอยใตดน จะประกอบดวยตา ขอ และปลอง ซงจะแบงตามลกษณะภายนอก เชน ประเภทไมยนตน ไม พมประเภทหญา ประเภทไมเลอย เปนตน การสงเกตล าตน ดวาล าตนของพช มลกษณะเปนอยางไร ลกษณะตา ขอและปลองเปนอยางไร แตกตางจากล าตนของพชอนอยางไร สมนไพรสวนทใชล าตนเปนยา เชน ออยแดง ใชแกอาการขดเบา บอระเพด ใชแกไข เปนตน สวนท 3 ใบ เปนสวนประกอบทส าคญของพช สงเกตรปรางของใบ ปลาย รม เสน และเนอของใยอยางละเอยด และอาจเปรยบเทยบลกษณะของใบทคลายคลงกน ท าใหจ าแนก ใบไดชดเจนยงขน สมนไพรทใชเปนยา เชน กะเพรา ใชไดทงใบสดหรอใบแหง แกปวดทอง ทองขน จกเสยด ขเหลก รกษาอาการทองผก ใบชมเหดเทศ ขยหรอต าในครกใหละเอยด เตมน าเลกนอย ใชรกษาโรคกลากได สวนท 4 ดอก สวนประกอบของดอกมความแตกตางกน สงเกตลกษณะอยางละเอยด เชน กลบดอก จ านวนกลบดอก การเรยงตวของกลบดอก รปรางของกลบดอก ส กลน เปนตน สวนของดอกทใชเปนยา เชน น ามนหอมระเหยในดอกกานพล มฤทธขบลม ฆาเชอแบคท- เรย ฤทธขบพยาธ ดปล แกทองอด ทองเฟอ เปนตน สวนท 5 ผล ผลทเปนยา เชน มะเกลอ ดปล มะแวงตน กระวาน เปนตน สงเกต ลกษณะผลทงภายนอกและภายใน นอกจากผล เมลดภายในผลยงอาจเปนยาไดอก เชน สะแก ฟก ทอง ฉะนน ในการสงเกตลกษณะของผล ควรสงเกตลกษณะรปรางของเมลดไปพรอมกนดวย สวนประกอบทง 5 สวน ขางตนน จะมรปรางลกษณะ โครงสราง และบทบาทหนาทแตกตางกนไป เชนเดยวกนกบรางกายมนษยทมอวยวะแตกตางกน และตางกท าหนาท ซงไมเหมอนกน และส าหรบตวยาในพชสมนไพร จะมากหรอนอย นอกจากขนกบสวนประกอบของพชแลว ยงขนกบการเกบดวย ซงการเกบเกยวสมนไพรทใชเปนยา ตองทราบชนดยา สวนทใชเปนยา ไดแก ราก ล าตน ใบ ดอก หรอผล รวมทงอายของพช หลกการน ายาสมนไพรมาใชใหถกตอง มดงน (เพญนภา ทรพยเจรญ, 2548: 15)

1. ใชใหถกตน สมนไพรมกชอพองหรอซ ากนมาก และสมนไพรเดยวกน ในบาง ทองถน กเรยกชอไมเหมอนกน จงตองรจกสมนไพร และใชใหถกตน

2. ใชใหถกสวน ตนสมนไพรไมวาจะเปนราก ใบ ดอก เปลอก ผล และเมลดจะ มฤทธไมเทากน ผลแกและผลออน กจะมฤทธแตกตางกน ดงนน จงตองรวาสวนใดใชเปนยาได

3. ใชใหถกขนาด สมนไพรถาใชนอยไป กรกษาไมไดผล แตถาใชมากไป กอาจ เปนอนตรายหรอเกดพษตอรางกายได

4. ใชใหถกวธ สมนไพรบางชนดตองใชสด บางชนดตองใชปนกบเหลา บาง ชนดตองใชตม จงจ าเปนตองรจกวธใชใหถกตอง 5. ใชใหถกกบโรค เชน ทองผก ตองใชยาระบาย ถาใชยาทมฤทธฝาดสมานจะ ท าใหทองผกมากยงขน

www.ssru.ac.th

19

หลกทวไปในการเกบสมนไพร เพอใชท ายา มดงน (เพญนภา ทรพยเจรญ, 2548: 20)

1. ประเภทหวหรอราก ควรเกบในชวงทพชหยดเจรญเตบโต ใบและดอก รวง หมด หรอในชวงตนฤดหนาวถงปลายฤดรอน เพราะวาชวงนรากและหวมการสะสมปรมาณของตวยาไวคอนขางสง วธการเกบ ควรใชวธขดอยางระมดระวง

2. ประเภทใบหรอเกบทงตน ควรเกบในชวงทพชเจรญเตบโตมากทสด หรอ บางชนดอาจระบชวงเวลาการเกบอยางชดเจน เชน เกบใบทไมออนหรอแกจนเกนไป เกบในชวงดอกตม ดอกเรมบาน หรอดอกบานเตมท เปนตน การก าหนดชวงเวลาในการเกบใบจะสมพนธกบ ใบยาทมตวยามากทสด วธการเกบ ใชวธเดด เชน กะเพรา ขล ฝรง ฟาทะลายโจร เปนตน

3. ประเภทเปลอกตนและเปลอกราก เปลอกตนโดยมากจะเกบระหวาง ชวง ฤดรอน ตอกบฤดฝน ปรมาณยาในพชสงและลอกออกงาย ส าหรบการลอกเปลอกตนนน อยาลอก เปลอกออกทงรอบตน เพราะจะกระทบกระเทอนในการสงล าเลยงอาหารของพช อาจท าใหตายได ทางทดทสดควรลอกจากสวนกงและแขนงยอย ไมควรลอกออกจากล าตนของตนไม หรอใชวธลอก ออกในลกษณะครงวงกลม สวนเปลอกรากเกบในชวงตนฤดฝนเหมาะทสด เนองจากการลอกเปลอก ตน หรอเปลอกราก เปนผลเสยตอการเจรญเตบโตของพช

4. ประเภทดอก โดยทวไป เกบในชวงทดอกเรมบาน แตบางชนด เกบในชวง ดอกตม เชน กานพล เกบในชวงเปลยนสเขยวเปนสแดง

5. ประเภทผลและเมลด พชสมนไพรบางอยางเกบในชวงทผลยงไมสก เชน ฝรง เกบผลออน ใชแกทองรวง แตโดยทวไปมกเกบตอนทผลแกเตมท เชน มะแวงตน มะแวงเครอ ดปล เมลดฟกทอง เมลดชมเหดไทย เมลดสะแก เปนตน สรปไดวา วธการเกบสมนไพรเพอใชท ายามความส าคญมาก เพราะการเกบพชสมนไพร แตละสวนประกอบ แตละชวงเวลา ลวนมผลตอคณภาพและฤทธของยาทงสน สมนไพร บางชนด หากเกบนอกฤดกาลทก าหนดไวอาจเปนชวงมพษ เมอน ามาใชยอมเปนอนตรายได นอก จากนถาเกบมาใชไมถกสวน กอาจไมไดฤทธของยาตามสรรพคณทตองการได 2.1.6 ทฤษฎสมนไพรในงานสาธารณสขมลฐาน การสาธารณสขมลฐาน (Primary Health Care : PHC) เรยกชอยอวา สสม. คอ การดแลสขภาพทจ าเปน ทถกจดใหอยางทวถงส าหรบทกคน ทกครอบครว และทกชมชน โดยการ ยอมรบและการมสวนรวมอยางเตมทของทกคน ดวยคาใชจายทไมเกนก าลงของคนในชมชนและใน ประเทศจะยอมรบได นอกจากน การสาธารณสขมลฐาน ยงกอใหเกดระบบการผสมผสานระหวาง ระบบบรการสาธารณสขของประเทศกบการพฒนาเศรษฐกจและสงคมทเปนธรรม โดยมระบบบรการสาธารณสขเปนแกนกลาง โดยถอเปนกลวธทเพมขนจากระบบบรการสาธารณสข ซงมอยแลวในระดบต าบลและหมบาน ผสมผสานเขากบงานดานการรกษาพยาบาล การสงเสรมสขภาพ การปองกนโรค และการฟนฟสภาพทด าเนนการโดยประชาชน โดยมงใชวธการทองถน และวธการหรอเทคโนโลยทเหมาะสม โดยมผสอขาวสาธารณสข (ผสส.) และอาสาสมครสาธารณสข(อสม.)เปนผประสานงาน (ส านกงานโครงการนวตกรรมการสาธารณสขมลฐาน,2554:http://www.ipisear.org /th/index.php) สมนไพรในงานสาธารณสขมลฐาน ไดประกาศใชโดยคณะกรรมการสาธารณสขมล ฐาน สงกดกระทรวงสาธารณสขมาตงแตป พ.ศ. 2527 จนถงปจจบนมสมนไพรเดยวทประกาศใชใน

www.ssru.ac.th

20

งานสาธารณสขมลฐานทงสน 61 ชนด ดงน (กลมงานพฒนาวชาการแพทยแผนไทยและสมนไพร สถาบนการแพทยแผนไทย, 2547, ภาคผนวก 9)

1) กะเพรา (Ocimum sanctum Linn.) 2) กระเจยบแดง (Hibiscus sabdariffa Linn.). 3) กระชาย (Bossenbergia pandurata Holtt.) 4) กระทอ (Zingiber zerumbet Smith.) 5) กระเทยม (Allium sativum Linn.) 6) กระวานไทย (Amomum krervanh Pierre.) 7) กานพล (Eugenia caryophyllus Bullock et Harrison.) 8) กลวยน าวา (Musa sapientum Linn.) 9) แกว (Murraya paniculata Jack.) 10) ขา (Languas galanga Sw.) 11) ขง (Zingiber officinale Roscoe.) 12) ขเหลก (Cassia siamea Britt.) 13) ขมน (Curcuma longa Linn.) 14) ขล (Pluchea indica Less.) 15) ขอย (Streblus aspers Lour.) 16) คน (Cassia fistula Linn.) 17) ชมเหดเทศ (Cassia fistula Linn.) 18) ดปล (Piper chaba Hunt.) 19) ต าลง (Coccinia grandis (Linn.) Voigt.) 20) ตะไคร (Cymbopogon citratus Stapf.) 21) เทยนบาน (Impatiens balsamina Linn.) 22) ทองพนชง (Rhinacanthus nasutus Kurz.) 23) ทบทม (Punica granatum Linn.) 24) นอยหนา (Annona squamosa Linn.) 25) บอระเพด(Tinospora crispa Miers ex Hook. F & Thoms.) 26) บวบก (Centella asiatica (Linn.) Urban) 27) ฝรง (Psidium guajava Linn.) 28) ผกคราดหวแหวน (Spilanthes acmella (Linn.) Murr.) 29) ผกบงทะเล (Ipomoea pes-caprae (Linn.) R. Br.) 30) เพกา (Oroxylum indicum Vent.) 31) พญายอ (Clinacanthus nutans (Burm. f.) Lindau.) 32) พล (Piper betle Linn.) 33) ไพล (Zingiber purpurenum Rose.) 34) พรกไทย (Piper nigrum Linn.) 35) ฟกทอง (Cucurbita moschata Decne.) 36) ฟาทะลายโจร (Andrographis paniculata Wall. Ex Nees.) 37) มะเกลอ (Diospyros mollis Griff.)

www.ssru.ac.th

21

38) มะขาม (Tamarindus indica Linn.) 39) มะขามแขก (Cassia augustifolia Vahl.) 40) มะขามปอม (Phyllanthus emblica Linn.) 41) มะค าดควาย (Sapindus rarak A.DC.) 42) มะนาว (Citrus aurantifolia Swing.) 43) มะพราว (Cocos nucifera Linn.) 44) มะระขนก (Momordica charantia Linn.) 45) มะแวงเครอ (Solanum trilobatum Linn.) 46) มะแวงตน (Solanum indicum Linn.) 47) มะหาด (Artocarpus lakoocha Roxb.) 48) มงคด (Garcinia mangostana Linn.) 49) แมงลก (Ocimum basilicum Linn. Forma citatum Back.) 50) ยอ (Morinda citrifolia Linn.) 51) เรว (Amomum xanthioides Wall.) 52) เลบมอนาง (Quisqualis indica Linn.) 53) วานมหากาฬ (Gynura pseudochina DC. var. hispida Thv.) 54) วานหางจระเข (Aloe vera Linn. var. chinensis (Haw.) Berg.) 55) สบปะรด (Ananas comosus Merr.) 56) สะเดา (Azardirachta indica A. Juss var. siamensis Valeton) 57) เสลดพงพอน (Barleria lupulina Lindl.) 58) สเสยดเหนอ (Acacia catechu Willd.) 59) หญาคา (Imperata cylindrica Beauv.) 60) แหวหม (Cyperus rotundus Linn.) 61) ออยแดง (Saccharum officinarum Linn.)

แนวทางการน าสมนไพรมาใชในสาธารณสขมลฐานจะเนนใหประชาชนมความรในการปองกนและรกษาตวเองในโรคสามญทสามารถรกษากนเองได ท าใหประชาชนสามารถพงตนเอง ไดอยางแทจรง ดงนนการพฒนาความรเกยวกบสมนไพรและการเผยแพรสประชาชน จงนบไดวาเปน ขนตอนทส าคญของการสาธารณสขมลฐาน การวจยน จงมงเนนทจะสรางเครองมอเพอรองรบงานดานการจดการองคความรเกยวกบการใชสมนไพร ทไดรบการยอมรบในการรกษาโรค และอาการใน เบองตน กอนทจะจ าเปนตองเขารบบรการของระบบสาธารณสขอนๆ

2.2 งานวจยทเกยวของ

จากการศกษางานวจยทเกยวของกบการพฒนาระบบฐานความรดานการรกษาโรคดวยสมนไพร พบวาปจจบนมผลงานวจยในสวนของการพฒนาระบบฐานความรดานตางๆ และสวนของงานวจยดานสรรพคณของสมนไพรสาธารณสขมลฐานทใชในการรกษาเฉพาะโรคและใชในการดแลสขภาพตนเองจากหลายหนวยงานทงของภาครฐและเอกชน ซงผวจยขอจ าแนกออกเปน 2 สวน ดงน คอ

2.2.1 งานวจยทเกยวของกบการพฒนาระบบฐานความรดานตางๆ

www.ssru.ac.th

22

พาสทธ หลอธรพงศ และพงษพนธ อศโรทยกล (2543) ไดวจยเรอง ระบบฐานความรเพอการออกแบบและประมาณราคาโครงการกอสรางอาคารเบองตน ทมลกษณะของการพฒนาโปรแกรม Mid Rise ทใชเทคนคระบบฐานความรในการจ าลองขนตอนการออกแบบของผเชยวชาญ และรวบรวมความรดานเทคนค กฎระเบยบขอบงคบทเกยวของ เขามาชวยงานในขนตอนการออกแบบและประมาณราคาเบองตน โดยมจดเดนคอ มการแยกมอดลสวนทเปนฐานความร ฐานขอมลและสวนทใชในการประมวลผลออกจากกน และใชวธการเขยนโปรแกรมเชงวตถ ท าใหการเขยนโปรแกรมท าไดงายขน หนาจอถกออกแบบใหงายตอการใชงาน จงชวยลดเวลาและความผดพลาดในการออกแบบและประมาณราคาโครงการกอสรางอาคารเบองตนลงได หากแตยงคงมขอจ ากดคอ จากการตรวจสอบการท างานของโปรแกรม โดยเฉพาะในสวนการประมาณราคา พบวา จากความหลากหลายของลกษณะงานและโครงสรางอาคาร เปนผลใหราคาทประเมนไดมความคลาดเคลอนไปบาง แตกยงอยในเกณฑทยอมรบได ขณะท ธนารกษ ธระมนคง (2549-2553) ไดท าการวจยและพฒนาตนแบบระบบฐานความรดานการแพทยในประเทศไทย ทมลกษณะของการสรางฐานความรทเปนมาตรฐาน โดยมงเนนขอมล 3 สวน คอ ขอมลพนฐานดานการแพทยในประเทศไทย ขอมลดานสมนไพร และขอมลการแพทยทอยในเวบสขภาพ โดยมจดเดน คอ มการใชเทคโนโลยทหลากหลายมาชวยพฒนาวธการเชงค านวณทจะสบคนขอมลเอกสารทอยบนเวบไซต ในสวนทเกยวของตามความตองการของผใช และมวธการเชอมโยงเพอหาความสมพนธระหวางเอกสารอยางอตโนมต อาทเชน เทคโนโลยออนโทโลย (Ontology) อารดเอฟ (RDF) การประมวลผลภาษาธรรมชาต ( Natural Language Processing) การคนพบความรและการขดหาขอมล ( Knowledge Discovery and Data Mining) การประมวลแสดงผลขอมล (Visualization) เปนตน แตกมขอจ ากดคอ ใชเวลาในการวจยและพฒนานานเกนกวา 4 ป ขณะเดยวกน อรรคณฐ ชยพรเมตตา (2553) ไดท าการวจย คลงขอมลดานสมนไพรไทยอจฉรยะ ทมลกษณะยนยอมใหผใชทไมมความรดานสมนไพรเลย สามารถทจะเรยนรและใชประโยชนจากสมนไพรนนได โดยระบบจะท าการถามค าถามกบผใช เพอจ าแนกพชสมนไพรออกตามลกษณะภายนอก ระบบจะบอกถงคณสมบตและรายละเอยดตางๆเกยวกบสมนไพรนนๆ และผใชยงสามารถเพมขอมลสมนไพรทยงไมมในฐานขอมลเขาไปในฐานขอมลไดเพอเปนคลงความรขององคกรหรอชมชนนนๆ เปนการกระตนผใชใหเกดการเรยนรสมนไพรไทยอกทางหนง แตกมขอจ ากดคอ จ านวนขอมลสมนไพรทน ามาใชทดสอบมจ านวนนอย จงไมเกดการเรยนรสงใหมๆขนได และการทเปดโอกาสใหผใชน าขอมลใหมๆ เขาสระบบ ยงไมมการ cleansing data กอนทจะน าขอมลเขาสระบบแบบอตโนมต

2.2.2 งานวจยทเกยวของกบสรรพคณสมนไพรสาธารณสขมลฐาน เบญจวรรณ เหมอนตา และรฐพร บญสข (2553) ไดท าการวจยเรองการใชสมนไพร ในงานสาธารณสขมลฐานเพอการดแลรกษาสขภาพของประชาชน ในชมชนต าบลไมเคด อ าเภอเมอง จงหวดปราจนบร โดยท าการส ารวจขอมลการใชสมนไพรสาธารณสขมลฐานของประชาชน จ านวน 30 คน พบวากลมตวอยางสวนใหญไมนยมใชสมนไพรในการดแลตวเองเบองตน 67.9 %และนยมใช สมนไพรในการดแลตนเองเบองตน 32.1 % ผลลพธจากการใชสมนไพร พบวาใชแลวอาการดขน 77.5% อาการหายขาดคดเปน 19% สวนอาการไมดขนคดเปน 2.5 % ในสวนเหตผลของการไมนยม

www.ssru.ac.th

23

ใชสมนไพร คอ ไมทราบถงสรรพคณสมนไพร รปแบบการใชไมสะดวกและคนบางกลมนยมไปรกษาทโรงพยาบาล และรบประทานยาแผนปจจบนอย และในสวนเหตผลของการนยมใชสมนไพรสาธารณ- สขมลฐานในการดแลตนเอง เพราะถอวาสมนไพรเปนสงใกลตว หาไดงายตามชมชนและยงมความรเกยวกบสรรพคณสมนไพร เมอใชแลวอาการกดขน ขณะท สถาบนวจยสมนไพร กรมวทยาศาสตรการแพทย (2553) ไดท าการวจยเรอง “มะขามปอม” ปองกนโรคตบ พบวามะขามปอมมวตามนซสงกวาแอปเปล ถง 160 เทา และวตามนซน มความคงสภาพอยไดเมอถกท าใหแหงหรออยในสภาวะเยนเปนเวลานาน และยงมรายงานวาน าคนจากผลโตเตมทของมะขามปอมสด มฤทธปกปองการเกดพษตอตบ ทเกดจากโลหะหนก ในขณะทคนไทยเปนมะเรงตบมากกวามะเรงชนดอน ยาแผนปจจบนทรกษาโรคตบ กมราคาแพง และกอให เกดผลขางเคยงสง มะขามปอม จงเปนสมนไพรทมฤทธนาสนใจทจะน ามาผลตเปนเครองดม อาหารและยา เพอฟนฟสขภาพตบของคนไทยได ขณะเดยวกน ปญจางค ธนงกลและคนอนๆ (2531) ไดท าการวจยเรอง การศกษาผล ทางคลนกของใบฝรงในโรคทองเดน โดยศกษาจากคนไขโรคอจจาระรวง จ านวน 122 คน เปนชาย 64 คน หญง 58 คน อายระหวาง 16-55 ป เปนการศกษาเปรยบเทยบระหวาง ใบฝรงอบแหง แลวบดเปนผงบรรจในแคปซลขนาด 250 มลลกรม กบยาเตตราซยคลน โดยใหทานยาทง 2 ชนด 500 มลลกรม ทก 6 ชวโมง จ านวน 3 วน คนไขทง 2 กลม ถกน ามาเปรยบเทยบระยะเวลาทถายอจจาระ เหลว จ านวนอจจาระเหลว และจ านวนน าเกลอทใหทดแทน จากการศกษาพบวา ใบฝรง ลดจ านวนอจจาระ ลดระยะเวลาทถายอจจาระเหลวและลดจ านวนน าเกลอมากกวากลมททานยาเตตราซยคลน จากงานวจยขางตน จะเหนไดวา สมนไพร มสรรพคณในการรกษาโรค และน ามาใชทดแทนไดอยางปลอดภยและตนทนต ากวา แตประชาชนสวนใหญ ยงขาดความรดานสรรพคณของสมนไพร อกทงขาดเครองมอในการชวยแนะน า การบ าบดอาการเจบปวยของโรคขนพนฐาน ดวย สมนไพรในงานสาธารณสขมลฐาน ผวจย จงท าการพฒนาระบบฐานความรบนเวบดานการวเคราะห สขภาพตามหลกทฤษฎการแพทยแผนไทย โดยอาศยหลกการวเคราะหธาตเจาเรอนของบคคล เพอแนะน าการใชสมนไพรตามรสของแตละธาต เพอดแลสขภาพตนเอง ตามดวยระบบซกถามการตรวจวนจฉยอาการโรคของผปวย เพอแนะน าขอมลสมนไพรทใชรกษาอาการเจบปวยไดอยางถกตอง และปลอดภย โดยไมจ าเปนตองจะเสยคาใชจายในการเขารบการรกษาจากระบบบรการสาธารณสข และเสยคายาแผนปจจบนทนบวาเปนคาใชจายทสงมาก และผปวยยงอาจไดรบผลขางเคยงทไมดอนเนอง มาจากการใชยาแผนปจจบน ในอตราทสงกวา การใชสมนไพรไทยรกษาโรคเดยวกนได

www.ssru.ac.th

บทท 3

วธการวจย

โครงการวจย เรอง การพฒนาฐานความรดานการรกษาโรคดวยสมนไพร เปนการพฒนาซอฟตแวรระบบบนเวบ ทใชเปนตนแบบ ใหประชาชนทวไป สามารถเรยกใชเปนเครองมอขนพนฐานในการดแลสขภาพตนเอง โดยมการเกบรวบรวมความรดานการวเคราะหธาตเจาเรอน และการตรวจวนจฉยอาการเจบปวยเบองตนตลอดจนสรรพคณสมนไพรทใชรกษาโรค กอนทจะตองไปพงพาระบบ บรการดานการแพทยและสาธารณสข ซงมอยไมเพยงพอ และยงตองเสยคาใชจายในการรกษาสง ณ เวลาปจจบน โดยแบงสวนการด าเนนวธการวจย เพอศกษาขอมลและความเปนไปใดในการพฒนา ซอฟตแวรทใชเปนเครองมอวจย โดยใชระเบยบวธการพฒนาซอฟตแวรเชงวตถ (Object-Oriented Software Development Methodology) โดยจ าแนกงานออกเปนสวนๆ ทส าคญไดดงน 3.1 การเกบรวบรวมขอมล และวเคราะหความตองการของระบบงาน 3.2 การสกดขอสนเทศจากเอกสาร เวบไซต และความรจากผเชยวชาญ มาจดโครงสรางตารางความสมพนธ (Relation) 3.3 การวเคราะหและออกแบบระบบ 3.3.1 การออกแบบขอบเขตงานของระบบ 3.3.2 การออกแบบฐานขอมล 3.3.3 การออกแบบกระบวนการท างานของระบบ 3.3.4 การออกแบบสวนตอประสานกบผใช 3.4 การตรวจสอบความถกตองของโปรแกรมประยกต ( Application Validation) เพอแกไขขอบกพรองทอาจเกดขนได ทงในสวนของโปรแกรมและฐานความร 3.5 เครองมอทใชในการพฒนาและทดสอบระบบ (System Development Tool) 3.6 การประเมนผลระบบ 3.6.1 การประเมนผลในสวนความคดเหนของผเชยวชาญ 3.6.2 การประเมนผลในสวนความพงพอใจของผใชระบบ 3.1 การเกบรวบรวมขอมลและการวเคราะหความตองการของระบบงาน

ในขนตอนแรกผวจยจะท าการเกบและรวบรวมความร (Knowledge Acquisition) โดยการ สอบถามแหลงความรจากผเชยวชาญดานสมนไพรไทย และดวยเหตทวาสมนไพรทถกน ามาใชท ายา นนเรยกวา เภสชวตถ ซงกคอ วตถธาต นานาชนดทใชเปนยารกษาโรค ซงจ าแนก เภสชวตถออกไดเปน 3 ประเภท คอ พชวตถ ทงประเภทตน เถา-เครอ หว-เหงา ผก หญา วาน และเหด มจ านวนมากกวา 600 ชนด สตววตถ ทงประเภทสตวบก สตวน าและสตวอากาศ มจ านวนมากกวา 60 ชนด และธาตวตถทงประเภททสลายตวงายและสลายตวยากมจ านวนเกอบ 40 ชนด สมนไพรทงหลาย เหลาน ลวนแตมสรรพคณใชท ายารกษาโรคทแตกตางกนไปไดทงสน ดงนน ผเชยวชาญจงใหค าแนะ

www.ssru.ac.th

25

น าวาสมนไพรทควรน ามาจดเกบในฐานความรในขนตน ควรเปนพชสมนไพร ทไดรบการรบรองจากกระทรวงสาธารณสขวา ประชาชนสามารถน ามาใชรกษาโรคอยางไดผลลพธทดและมความปลอดภยในการใชงาน อกทงยงสามารถหาไดงายและวธการใชงานไมยงยากซบซอนเทาใดนก อกทงยงมต ารา ซงเปนแหลงรวบรวมองคความรอยมากมาย ผวจย จงจ ากดขอบเขตของการรวบรวมองคความรทเกยวของกบสมนไพร เฉพาะสวนสมนไพรทใชในงานสาธารณสขมลฐานจ านวน 61 ชนดเทานน อนง ในวถของการตรวจวนจฉยอาการเจบปวยตามแนวคดทฤษฎการแพทยแผนไทย กไดกลาวถงสาเหตหรอสมฎฐานของการเจบปวย ทเกดจากอทธพล 6 ประการ คอ มลเหตแหงธาตทง 4 อทธพลของฤดกาล อายทเปลยนไปตามวย อทธพลของกาลเวลา ถนทอยอาศย และพฤตกรรมทเปนมลเหตกอโรค ซงผวจยไดรบค าแนะน าจากผเชยวชาญการแพทยแผนไทย ใหใชขอมลเหตแหงธาตทง 4 และอายทเปลยนไปตามวย เปนหลกเบองตนในการวเคราะหอาการเจบปวย ทจะน ามาซงผล ลพธหรอค าตอบของการใชสมนไพรรกษาโรคเหลานน ทงน มจดมงเนนทจะสรางแหลงรวบรวมองค ความร ตลอดจนเครองมอทชวยอ านวยความสะดวกใหประชาชนมความรในการปองกนโรค ตลอด จนรกษาตนเองไดในสวนของโรคสามญโดยไมจ าเปนตองพงพาบคลากรทางการแพทย ท าใหประชา- ชนสามารถพงพาตนเองไดอยางแทจรง อกทง เปนการเผยแพรองคความรดานการใชสมนไพรรกษาโรคสประชาชนตามเจตนารมณของการสาธารณสขมลฐาน ในสวนการเกบรวบรวมขอมลเพอวเคราะหความคดเหนของผเชยวชาญทมตอการออกแบบ ระบบ และการเกบรวบรวมขอมลเพอวเคราะหความพงพอใจของผใชระบบ จะขอกลาวถงในหวขอ 3.6 การประเมนผลระบบ 3.2 การสกดขอสนเทศ

หลงจากทผวจยไดท าการเกบและรวบรวมองคความร และวเคราะหความตองการของระบบ งาน โดยมการระบถงแหลงความรทตองการ เชน จากผเชยวชาญดานนนๆ (domain expert) รวม ทงจากเอกสารตางๆ โดยมงเนนไปทเอกสารจากหนวยงานทสงกดกระทรวงสาธารณสข ทรบผดชอบงานดานนโดยตรง อาทเชน สถาบนการแพทยแผนไทย กรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทย ทางเลอก กระทรวงสาธารณสข เปนตน และเมอเกบรวบรวมความรทเกยวของจากแหลงตางๆ มาก เพยงพอกบความตองการแลวกจะท าการสกด (extract) ขอสนเทศและความรเหลานน มาจดโครง สรางในรปแบบตารางความสมพนธ ซงในขนแรกจะใชโปรแกรม Microsoft Excel เปนเครองมอในการสรางตารางขอมลในเบองตน โดยจ าแนกตารางขอมลทสมพนธกนเปน 8 ตาราง คอ

1. ตารางธาต เปนตารางทใชวเคราะหธาตเจาเรอนของบคคลทวไป ซงมความประสงคทจะ สมครเปนสมาชกของเวบไซตและใชโปรแกรมวเคราะหธาตเจาเรอนของตนเอง โดยตารางนประกอบ ดวยคอลมน รหสธาต ชอธาต ชอสมฎฐาน ลกษณะ/บคลก วธการควบคมสขภาพ และอาหารประจ า ธาตเจาเรอน มฟลด รหสธาต เปนคยหลก (Primary Key: PK)

2. ตารางอวยวะ ตามหลกทฤษฎการแพทย ธาตเจาเรอน(Ehgaeron Elements) ประกอบ ดวยธาต 4 ธาต คอ ดน น า ลม ไฟ ทง 4 ธาตน จะเกยวโยงสมพนธกบอวยวะบางอวยวะของรางกายคน เชน ธาตดน จะประกอบดวย 20 อวยวะ ธาตน า ประกอบดวย 12 อวยวะ ธาตลม ประกอบดวย 6 อวยวะและธาตไฟ ประกอบดวย 4 อวยวะ รวมทงสน 42 อวยวะ ตารางนจะประกอบดวยคอลมน รหสธาต รหสอวยวะ ชอธาต โดยมฟลด รหสธาต และรหสอวยวะ รวมกนเปนคยหลก (PK)

3. ตารางอาการ ความเจบปวยของบคคล จะแสดงอาการตางๆ ใหเหนชด เชน ผมรวง ตว รอน เปนไข มเสมหะ ทองอดทองเฟอ เปนตน อาการเดยวกนนอาจเกดขนได ในหลายๆ อวยวะ เมอ

www.ssru.ac.th

26

ธาตใดพการ หรอผดปกตไปกจะปรากฎอาการทเกยวพนกบธาตนนๆ ออกมา ดงนน อาการเจบปวย จงเกยวโยงกบอวยวะและธาตทหยอนหรอพการของแตละอวยวะนนๆ ดวย ซงตารางนประกอบดวยคอลมน รหสอาการ รหสอวยวะ ชออาการ โดยมฟลด รหสอาการ เปนคยหลก (PK) และฟลดรหสอวยวะ เปนคยนอก (Foreign Key : FK)

4. ตารางสมนไพร สมนไพรไทยเปรยบเสมอนยารกษาโรคหรออาการเจบปวยใหบรรเทาลง หรอสามารถรกษาใหหายขาดได ในตารางน จะประกอบดวยสมนไพรทใชในงานสาธารณสขมลฐาน จ านวน 62 ชนด ซงกระทรวงสาธารณสขท าการคดเลอกเขาจากพชสมนไพรมากกวา 700 ชนด และมการรบรองวามสรรพคณทรกษาโรคไดอยางไดผลและปลอดภย ตารางนประกอบดวย รหสสมนไพร และชอสมนไพรภาษาไทย ชอสมนไพรภาษาองกฤษ รสชาต และสถานะการใชงาน โดยมฟลดรหสสมนไพร เปนคยหลก (PK)

5. ตารางสรรพคณ สมนไพรแตละตวมฤทธทางเภสชวทยา ทเปนสรรพคณในการรกษาโรค ตางๆ ได สมนไพรไพรตวหนงรกษาอาการไดหลายๆ ระบบ อาทเชน ระบบผวหนง ระบบทางเดนอาหาร ระบบทางเดนหายใจ เปนตน ตารางนประกอบดวย รหสสรรพคณ และชอสรรพคณ โดยมฟลดรหสสรรพคณ เปนคยหลก (PK)

6. ตารางการรกษา เปนการระบถงอาการเจบปวยของโรค ทสามารถน าสมนไพรตวใดตว หนงมาใชในการรกษา หรอบรรเทาอาการเจบปวยนนๆ ได ซงสมนไพรแตละตว ลวนมสรรพคณทหลากหลายและสามารถรกษาอาการเจบปวยไดผลดทแตกตางกนไป ตารางนจงมการเชอมโยงขอมล จากตารางอาการ อวยวะ สมนไพร และสรรพคณเขาดวยกน โดยประกอบดวยฟลด รหสอาการ รหสสมนไพร และรหสสรรพคณ โดยมฟลดรหสอาการ และรหสสมนไพร ประกอบกนเปนคยหลก (PK) และมฟลดรหสมนไพร เปนคยนอก (PK) ทใชเชอมโยงกบตารางสรรพคณ

7. ตารางชวงอาย เปนการระบถงธาตเจาเรอนตามชวงอายของสมาชกของเวบไซต โดย แบงเปน 3 ชวงอาย คอ 0-16 ป มธาตเจาเรอน เปนธาตน า 17-32 ป มธาตเจาเรอน เปนธาตไฟ 32 ป ขนไป มธาตเจาเรอนเปนธาตลม ดงนน บคคลอาจเจบปวยตามธาตเจาเรอนของตน ทเปนธาต ก าเนด หรอธาตเจาเรอนตามชวงอาย กอาจเปนได ตารางน มการเชอมโยงขอมลจากตารางสมาชก ธาต เขาดวยกน เพอค านวณหาชวงอาย และประกอบดวยคอลมน รหส ชวงอาย และชอธาต และมฟลดรหสเปนคยหลก

8. ตารางกลมอาการ เปนการระบถงกลมอาการ ทพบไดบอยในบคคลทวไป และสามารถ ใชสมนไพรสาธารณสขมลฐานรกษากลมอาการเหลาน ทงน เพอเปนการเปดโอกาสใหผใชทตองการ สอบถามอาการเจบปวยตามกลมอาการ โดยไมตองอางองถงธาตเจาเรอนใดๆ กตาม เปนการคนหา ขอมลสมนไพรทใชรกษาอยางกวางขวางขนตามความตองการของผใช ตารางน ประกอบดวย รหส และชอกลมอาการ และมฟลดรหส เปนคยหลก ทใชเชอมโยงขอมลกบตารางอาการ นอกจาก 8 ตารางหลกดงกลาวแลว ยงมตารางสมาชก อกหนงตารางทจดเกบขอมลสมาชก ซงประชาชนสามารถสมครสมาชกของเวบไซต กอนทจะท าการลอกอนเขาสระบบ เพอใชโปรแกรม ประยกตเพอวเคราะหสขภาพตนเอง และสอบถามขอมลการเจบปวยตอไป 3.3 การวเคราะหและออกแบบระบบ

หลงจากทผวจยท าการสกดขอสนเทศทรวบรวมไดในขอ 3.1 และท าการจดรปแบบเขาสโครง

www.ssru.ac.th

27

สรางของตารางขอมลในขอ 3.2 แลว ในขนตอไป ผวจย จะท าการวเคราะหและออกแบบระบบฐาน ความรดานการรกษาโรคดวยสมนไพร ดวยเครองมอดานการจ าลองแบบ (Modeling) และเลอกใชแบบจ าลองภาษาUML (Unified Modeling Language) ทถอเปนภาษามาตรฐานของการสรางแบบ จ าลอง ซงประกอบดวยแผนภาพ (Diagram) ยอยหลายๆ แผนภาพ อนง ผวจยจะขอสรางแผนภาพ เพอวเคราะหความตองการของผใชระบบเพยง 3 แผนภาพ เทาทจ าเปน ดงน

1. แผนภาพยสเคส (Use Case Diagram) เพอวเคราะหและออกแบบขอบเขตงานภายใต ระบบ

2. แผนภาพคลาส (Class Diagram) เพอวเคราะหและออกแบบฐานขอมลภายใตระบบ 3. แผนภาพกจกรรม (Activity Diagram) เพอวเคราะหกจกรรม หรอกระบวนการภายใต

ระบบ ในการสรางแผนภาพทง 3 แผนภาพขางตน ผวจยไดใช Case Tools ทชอ Visual Paradigm for UML Ver. 9.0 Enterprise Edition เปนเครองมอชวยออกแบบ ทงน ขอจ าแนกการวเคราะหและออกแบบระบบออกเปน 3 หวขอ ดงน 3.3.1 การออกแบบขอบเขตงานของระบบ ในสวนน ผวจยขอใช แผนภาพยสเคส เปนเครองมอชวยออกแบบเพอก าหนดขอบเขต ของระบบงาน โดยแบงออกเปน 2 ระบบยอย (Module) คอ มอดลของผดแลระบบ และ มอดลของ ผใชระบบ ดงน มอดลท 1 มอดลของผดแลระบบ (Administrator Module) ในมอดลน มเพยงผดแลระบบเทานนทมสทธ Log-in เขาสระบบ เพอจดเกบและจดการขอมลในฐานความรและฐานขอมลภายใตระบบโดยมกจกรรมหลก 4 กจกรรม คอ เพมขอมล (Add Data) แกไขขอมล (Edit Data) ลบขอมล (Delete Data) และคนหาขอมล (Search Data) โดยแสดงแผนภาพยสเคส ไดดงน

ภาพท 3.1 แผนภาพยสเคสแสดงขอบเขตระบบของ Admin Module

www.ssru.ac.th

28

จากแผนภาพขางตน ระบบจะมการจดเกบขอมลภายใตฐานขอมล และฐานความร โดย มขอมลสมาชก และแบบสอบถาม ทจดเกบภายใตฐานขอมล และขอมลสวนของสมนไพรทใชรกษาโรค และการวเคราะหอาการเจบปวย จะจดเกบไวในฐานความรในสวนของ Herbal Treatment สวนขอมลทใชวเคราะหธาตเจาเรอน จะจดเกบไวในฐานความรในสวนของ Element โดยม Actor ทเปนผดแลระบบ (Admin) เปนผจดเกบและจดการฐานขอมล และมยสเคสหลกอย 2 ยสเคส คอ Maintain Data และ Search Data มยสเคสยอย 3 ยสเคส ทใชขยายการท างาน (Extend) ของยสเคสหลก Maintain Data คอ ยสเคสเพมขอมล (Add Data) แกไขขอมล (Edit Data) และลบขอมล (Delete Data) มอดลท 2 มอดลของผใชระบบ (User Module) ในมอดลน แบงผใชออกเปน 2 ประ เภท คอผใชทเปนผเชยวชาญดานการแพทยแผนไทยและผใชทเปนประชาชนทวไป โดยแสดงถงขอบ เขตงานภายใตระบบดวยแผนภาพยสเคส ไดดงน

แผนภาพท 3.2 แผนภาพยสเคส แสดงขอบเขตของ User Module จากแผนภาพขางตน ระบบจะก าหนดให Actor เปนผอยนอกขอบเขตระบบ (System Boundary) ซงกคอ ผใชทเปนสมาชก (Member) ฐานขอมล (Database) และฐานความร (Knowledge-Based) โดยก าหนดใหมยสเคส อยทงสน 7 ยสเคส คอ ยสเคส สมครสมาชก (Apply Member) เขาสระบบ (Log-in) แสดงผลการวเคาะหธาตเจาเรอน(Display Element Result) สอบ ถามอาการเจบปวย (Inquiry Sick Synthom) แสดงผลลพธสมนไพรทใชรกษา (Display Herbal Treatment Result) ตอบแบบสอบถาม (Input Questionaire) และ ออกจากระบบ (Log-out)

www.ssru.ac.th

29

3.3.2 การออกแบบฐานขอมล ในสวนนจะมการออกแบบฐานขอมล และฐานความร ทอยในรปแบบของตารางความ สมพนธ (Relation) ผวจยขอใช แผนภาพคลาส เปนเครองมอชวยออกแบบ ซงแสดงถงคลาส แอท - ทรบวต และเมธอด ของขอมลทงหมดทจดเกบอยภายใตระบบงาน โดยแสดงแผนภาพคลาสไดดงน

แผนภาพท 3.3 แผนภาพคลาส แสดงการออกแบบฐานขอมลและฐานความร คลาสตางๆ กคอตารางขอมลทง 8 ตารางทกลาวถงแลวในขอ 3.2 โดยเพมเตมคลาสสมาชก (Member) แบบสอบถาม (Questionare) เขาสระบบ (Login) และออกจากระบบ (Logout) แตละ

www.ssru.ac.th

30

คลาสลวนมวธการท างาน (Method) ทคลายๆกน แตมแอททรบวตทแตกตางกนไป ยกเวนคลาส Login และ Logout จะไมม Attribute มแตเมธอด เทานน เพราะระบบยงไมมการจดเกบขอมลการ เขาและออกจากระบบของสมาชก แตละคลาสลวนมความสมพนธแบบเกยวของกน (Association) กบคลาสอน ทจ าเปนตองประมวลผลขอมลรวมกน เชน คลาสกลมอาการ (GroupSynthom) จะม อาการ (Synthom) ของแตละกลมไดหลายอาการ เปนตน ยกเวนคลาสอาการ ทเปนสวนประกอบของคลาสอวยวะ มความสมพนธกนแบบ Composition และคลาสอวยวะ ทเปนสวนประกอบของ คลาสธาต มความสมพนธกนแบบ Aggregation 3.3.3 การออกแบบกระบวนการท างานของระบบ ในสวนน ผวจยจะขอใช แผนภาพกจกรรม แสดงถงกระบวนการท างานภายใตระบบ และมการออกแบบแยกออกเปน 2 มอดล คอ มอดลของผดแลระบบ และมอดลของผใชระบบ ซงม กระบวนการท างานทแตกตางกนไป มอดลท 1 มอดลของผดแลระบบ แผนภาพกจกรรมในสวนน จะมงเนนถงการท างาน ของผดแลระบบ ซงรบผดชอบในเรองการจดเกบและการจดการขอมล ในฐานความร และฐานขอมล โดยแสดงถงกระบวนการท างานของผดแลระบบ ดวยแผนภาพกจกรรม ไดดงน แผนภาพท 3.4 แผนภาพกจกรรม แสดงกระบวนการท างานของผดแลระบบ

www.ssru.ac.th

31

เรมตงแตผใชระบบคย URL http://www.cs3.ssru.ac.th/herbal เพอเขาสหนาโฮมเพจของระบบ แลวท าการ Login เขาสระบบ ดวยรหสผใชและรหสผาน ของผดแลระบบ หลง จากนนจะปรากฎหนาจอเวบไซตในสวนของผดแลระบบ ซงสามารถเลอกปมเมน เพอเขาถงขอมลสวนตางๆ เชน ขอมลสมาชก ขอมลสมนไพร ขอมลอาการ และขอมลการรกษา เปนตน โดยทผดแลระบบสามารถเลอกทจะเพมขอมล แกไขขอมล ลบขอมล หรอคนหาขอมล นนๆไดตามความตองการ กอนทจะท าการ Logout ออกจากระบบไป มอดลท 2 มอดลของผใชระบบ แผนภาพกจกรรมในสวนน จะมงเนนถงกระบวนการท างานของผใชระบบ ซงตองการเขาเยยมชมเวบไซต โดยแสดงถงกระบวนการท างานของผใชระบบ ดวยแผนภาพกจกรรม ไดดงน แผนภาพท 3.5 แผนภาพกจกรรม แสดงการท างานของผใชระบบ

www.ssru.ac.th

32

เรมตงแตผใชระบบคย URL http://www.cs3.ssru.ac.th/herbal เพอเขาสหนาโฮม เพจของระบบ ท าการสมครเปนสมาชกเวบไซต หลงจากนน จงท าการ Log-in เขาสระบบเพอตรวจ สอบผลการวเคราะหธาตเจาเรอนและสอบถามอาการเจบปวย โดยผใชสามารถเลอกทจะแกไขขอมล สมาชก และตอบแบบสอบถามความพงพอใจของผใชระบบไดดวย ในเรมแรกทผใชเขาสระบบ โปร แกรมจะแสดงผลการวเคราะหธาตเจาเรอนโดยประมวลผลจากวนเดอนปเกด ทผใชคยขอมลน าเขา ในขนตอนการสมครสมาชก ผใชจะทราบถงธาตเจาเรอนทถอเปนธาตก าเนดของตน วาเปน ธาตดน ธาตน า ธาตลมหรอธาตไฟ และรบทราบขอมลถงแนวทางการดแลสขภาพตนเองตามธาตเจาเรอนนน เชน การควบคมสขภาพ การเลอกรบประทานอาหารทมรสชาตตางๆ ตามธาตนนๆ รวมทง ตวอยาง เมนอาหารทดตอสขภาพของผใช หากผใชมความตองการสอบถามอาการเจบปวย ทมกเกดขนกบตน เองบอยๆ กสามารถเลอกปมสอบถามอาการเจบปวย เพอเลอกอาการตามธาตเจาเรอน(เกด) ของตน และอาการตามธาตเจาเรอน (ชวงอาย) ของตน หรอไมกอาจเลอกสอบถามอาการเจบปวย ตามกลม อาการทสามารถใชสมนไพรรกษาโรค โดยทวๆ ไปได หลงจากนนผใชควรคลกปมแบบสอบถาม เพอ ตอบแบบสอบถามความพงพอใจของผใชระบบกอนทจะท าการ Log-out ออกจากระบบไป 3.3.4 การออกแบบสวนตอประสานกบผใช

หลงจากทผวจยไดสรางแบบจ าลองเสรจสนแลวกจะท าการออกแบบสวนตอประสานกบ ผใช (User Interface) ในรปแบบของปมกด (Button) เพอใหผใชดบเบลคลกเมาสเขาไปท ารายการตางๆ อาทเชน สมครสมาชก ( Apply Member) เขาสระบบ ( Log-in) สอบถามอาการเจบปวย (Sick-Synthom Inquiry) ตอบแบบสอบถาม ( Make Questionare) แกไขขอมลสมาชก ( Edit Member Data) และ ออกจากระบบ ( Log-out) ในสวนของการสอบถามอาการเจบปวย เมอผใชเลอกอาการเจบปวยทตองการแลว โปรแกรมจะท าการประมวลผล เพอแสดงรายละเอยดของสมนไพรทใชรกษาอาการนนๆ ตลอดจนขอควรรหรอขอแนะน าในการใชสมนไพร ซงสวนตอประสานกบผใชทงหมดทกลาวมานจะแสดงภาพใหเหนอยางละเอยด ในสวนผลการวจยของการพฒนาโปรแกรมประยกตในบทท 4 3.4 การตรวจสอบความถกตองของโปรแกรมประยกต หลงจากไดพฒนาและตดตงใชงานโปรแกรมบนเวบเสรจเรยบรอย ผวจย ไดด าเนนการตรวจ สอบความถกตองของโปรแกรมประยกตดวยวธการสรางกรณการทดสอบ (Test Case) โดยผวจย จะท าการทดสอบความถกตองของโปรแกรมจนกวาจะแนใจวาโปรแกรมประยกต รวมทงขอมลใน ฐานขอมลและฐานความร มความถกตองและเชอถอไดอยางแทจรง หลงจากนน จงท าการเผยแพรเวบไซต เพอใหผใชระบบ ทดลองใชงานตอไป

3.5 เครองมอทใชพฒนาและทดสอบระบบ 3.5.1 Apache Tomcat Web Server 6.0.15 3.5.2 Java Server Page 2.0 (JSP 2.0) 3.5.3 Java Runtime Development 6 3.5.4 PHPmyAdmin & MySQL 4.0 3.5.5 Visual Paradigm for UML Ver. 9.0 Enterprise Edition 3.5.5 Web Server http://www.cs3.ssru.ac.th:8080/herbal

www.ssru.ac.th

33

3.6 การประเมนผลระบบ ในสวนการประเมนผลระบบทพฒนาขนน จะแบงการประเมนออกเปน 2 สวน ดงน 3.6.1 การประเมนความคดเหนของผเชยวชาญทมตอการออกแบบเวบไซตระบบฐานความร ดานการรกษาโรคดวยสมนไพร โดยก าหนดใหมผเชยวชาญดานการแพทยแผนไทย จ านวน 4 ทาน คอ 1) นายกตตพงษ ชผกา แพทยประจ าคลนกนครหมอแผนไทย ทาพระจนทร 2) อาจารย บญศร เลศวรยจตต 3) อาจารย พรดา จนทรวบลย 4) อาจารย นรนทร กากะทม โดยผเชยวชาญล าดบท 2-4 เปนอาจารยประจ าสาขาแพทยแผนไทย คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฎสวนสนนทา ซงทง 4 ทานไดท าการตรวจสอบความถกตองของขอมลของระบบฐานความรบนเวบไซต http://www.cs3.ssru.ac.th/herbal และไดใหขอแนะน า เบองตนในการปรบแกการออกแบบดานการแสดงผลขอมลในเบองตน เมอไดท าการพฒนาระบบเสรจสนแลว ผวจยจงใหขอผเชยวชาญตรวจสอบระบบอกครงหนงและท าแบบสอบถามเพอประเมนความคดเหนทมตอการออกแบบระบบฐานความรดานการรกษาโรคดวยสมนไพร จากนน จงท าการประมวลผลการวเคราะห และแสดงผลการวเคราะหในสวนของระดบความคดเหนของผเชยวชาญทง 4 ทาน โดยแบงระดบชวงคะแนนของคาเฉลย(µ) ออกเปนดงน ชวงคะแนน 4.50 – 5.00 ระดบความคดเหน ดมาก ชวงคะแนน 3.50 – 4.49 ระดบความคดเหน ด ชวงคะแนน 2.50 – 3.49 ระดบความคดเหน ปานกลาง ชวงคะแนน 1.50 – 2.49 ระดบความคดเหน นอย ชวงคะแนน 0.00 – 1.49 ระดบความคดเหน ควรปรบปรง ในสวนสถตทใชค านวณหาคาเฉลย (µ) เปนดงน ซงสามารถอธบายรายละเอยดของสตรไดดงน คอ คาเฉลยความคดเหนของผเชยวชาญ X คอ คาคะแนนรวมของความคดเหนในแตละขอค าถาม N คอ จ านวนผเชยวชาญทประเมนแบบสอบถาม X คอ คาคะแนนความคดเหน

N

X

www.ssru.ac.th

34

3.6.2 การประเมนความพงพอใจของผใชระบบ จะเกบขอมลจากประชากรผเขาใชเวบไซตทงหมด และจากขอแนะน าของผเชยวชาญดานการแพทยแผนไทย ผวจย ไดก าหนดกลมของผตอบแบบสอบถามความพงพอใจในการใชระบบ เปน 3 กลมใหญ โดยอาศยชวงอายเปนเกณฑ ใน 3 ชวง อาย ตามหลกการและทฤษฎดานการแพทยแผนไทย ทไดน าเสนอในบทท 2 แลว ทงนไดแบงกลมผตอบแบบสอบถามออกเปน 3 ชวงอาย โดยอาศยขอมล วนเดอนปเกด ของผใชระบบแตละคน ดงน กลมท 1 ผใชทอยในชวงอายแรกเกด ถง 16 ป โดยโปรแกรมไดก าหนดกลมผตอบแบบสอบ- ถาม กลมนโดยตดทอาย 16 ป 6 เดอน ลงมา ซงกลมน จะมธาตเจาเรอนตามชวงอายเปนธาตน า สวนใหญจะปนเดกนกเรยนประถมศกษาและมธยมศกษาตอนตน หากผใชมอายนอย ไมสามารถใชงานคอมพวเตอรและอนเทอรเนตได กจะใหผปกครองเปนผเขาเวบและตอบแบบสอบถามแทน กลมท 2 ผใชทอยในชวงอาย 16 ป ถง 32 ป โดยโปรแกรมไดก าหนดกลมผตอบแบบสอบถาม กลมน ทอาย 16 ป 7 เดอนขนไป ไปจนถงทอาย 32 ป 6 เดอนลงมา ซงกลมน จะมธาตเจาเรอนตามชวงอายเปนธาตไฟ สวนใหญจะเปนวยรน และวยเรมท างาน ทสามารถใชคอมพวเตอรและอนเทอรเนตอยางคลองแคลวและเชยวชาญ ผใชกลมนจงนาจะเปนกลมทมปรมาณมากทสด กลมท 3 ผใชทอยในชวงอาย 32 ปขนไป โดยโปรแกรมไดก าหนดกลมผตอบแบบสอบถามกลมน ทอาย 32 ป 6 เดอนขนไป จนกระทงถงวยสงอาย ซงกลมน จะมธาตเจาเรอนตามชวงอายเปนธาตลม สวนใหญจะเปนวยท างาน และวยสงอาย ทสามารถใชคอมพวเตอรและอนเทอรเนตไดบาง หรอบางทานอาจใชคอมพวเตอรอยางคลองแคลวและเชยวชาญ หากผใชเปนผสงอายมาก กจะใหลกหลานของผใชเปนผเขาเวบไซตและตอบแบบสอบถามแทน จากความคดเหนเบองตนของผวจย ผใชกลมท 2 จะหาไดงายกวาผใชกลมท 3 และผใชกลมท 3 จะหาไดงายกวาผใชกลมท 1 เนองจากผใชกลมท 2 จะเขาท างานบนเวบและอนเทอรเนตอยตลอดเวลา สวนผใชกลมท 3 จะสนใจการดแลสขภาพตนเองมากวาผใชกลมอน และผใชกลมท 1 ยงเดกอย จงมความสนใจดานสขภาพนอยมากกวาผใชกลมอนๆ ในสวนหวขอค าถามทปรากฎในแบบสอบถามความพงพอใจของผใชเวบไซต ท URL http://www.cs3.ssru.ac.th/herbal นน ผวจยไดก าหนดหวขอค าถามไว 10 หวขอ เปนค าถามปลายปด 9 ขอค าถาม และค าถามปลายเปด 1 ค าถาม ดงน ค าถามขอท 1 ความเรวในการเขาถงเวบไซต ค าถามขอท 2 ความถกตองของขอมลของเวบไซตในภาพรวม ค าถามขอท 3 ความแมนย าของการใชงานเวบไซตในภาพรวม ค าถามขอท 4 ความแมนย าของการวเคราะหธาตเจาเรอน ค าถามขอท 5 ความแมนย าของผลการวเคราะหอาการเจบปวย ค าถามขอท 6 ความรทไดรบของการใชสมนไพรรกษาโรค ค าถามขอท 7 การน าเสนอรายละเอยดขอมลสมนไพร ค าถามขอท 8 ความสวยงามและรปแบบการน าเสนอเวบไซต ค าถามขอท 9 การน าขอมลทไดรบจากเวบไซตไปใชประโยชน ค าถามขอท 10 ขอเสนอแนะตอการพฒนาเวบไซต โดยก าหนดเกณฑระดบความพงพอใจของผใชเวบไซต เปน 5 ระดบ คอ ระดบท 1 ความพงพอใจ มากทสด ระดบคะแนน เทากบ 5 ระดบท 2 ความพงพอใจ มาก ระดบคะแนน เทากบ 4 ระดบท 3 ความพงพอใจ ปานกลาง ระดบคะแนน เทากบ 3

www.ssru.ac.th

35

ระดบท 4 ความพงพอใจ นอย ระดบคะแนน เทากบ 2 ระดบท 5 ความพงพอใจ นอยทสด ระดบคะแนน เทากบ 1 ในสวนการแสดงผลการวเคราะหของระดบความพงพอใจของสมาชกผเขาใชเวบไซตทวไปไดแบงระดบชวงคะแนนของคาเฉลย(µ) ออกเปนดงน ชวงคะแนน 4.50 – 5.00 ระดบความคดเหน ดมาก ชวงคะแนน 3.50 – 4.49 ระดบความคดเหน ด ชวงคะแนน 2.50 – 3.49 ระดบความคดเหน ปานกลาง ชวงคะแนน 1.50 – 2.49 ระดบความคดเหน นอย ชวงคะแนน 0.00 – 1.49 ระดบความคดเหน ควรปรบปรง ในสวนสถตทใชค านวณหาคาเฉลย (µ) และคาเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) เปนดงน ซงสามารถอธบายรายละเอยดของสตรไดดงน คอ คาเฉลยความพงพอใจของประชากรผเขาใชงานเวบไซต X คอ คาคะแนนรวมของความพงพอใจในแตละขอค าถาม N คอ จ านวนประชากรทงหมดทเขาใชงานเวบไซต X คอ คาคะแนนความพงพอใจ ซงสามารถอธบายรายละเอยดของสตรไดดงน ..DS คอ คาสวนเบยงเบนมาตรฐานความพงพอใจของประชากรผเขาใชงานเวบไซต X คอ คาคะแนนรวมของความพงพอใจในแตละขอค าถาม N คอ จ านวนประชากรทงหมดทเขาใชงานเวบไซต

N

X

)1(

..

22

NN

XXNDS

www.ssru.ac.th

บทท 4

ผลของการวจย

หลงจาก ผวจยไดด าเนนการวจยตามวธการวจยทระบไวในบทท 3 และไดพฒนาฐานความ รและโปรแกรมบนเวบของ ระบบฐานความรดานการรกษาโรคดวยสมนไพร เสรจสนแลวภายใตURL http://www.cs3.ssru.ac.th/herbal จงด าเนนการประเมนผลในสวนความคดเหนของผเชยวชาญ ทมตอการออกแบบระบบและในสวนความพงพอใจของสมาชกผใชงานเวบไซตระบบฐานความรดานการรกษาโรคดวยสมนไพร ทงนไดด าเนนการเผยแพรและประชาสมพนธเวบไซตใหกบผทสนใจใน หลากหลายชองทาง โดยอาศยสอตางๆ เชน Facebook.com เปนตน ซงไดจ าแนกผลของการวจยออกเปน 3 สวน ทส าคญ ดงน 4.1 การพฒนาระบบฐานความร 4.2 การพฒนาโปรแกรมประยกตบนเวบ 4.3 การประเมนผลระบบ 4.1 การพฒนาระบบฐานความร ผวจย ไดท าการพฒนาระบบฐานความรบนเวบ (Knowledge Web-Based) อยางเสรจสนสมบรณ ใน 3 สวนงาน ดงน 4.1.1 สวนของการรวบรวมและจดเกบแหลงความร เพอการวเคราะหธาตเจาเรอน ของสมาชกเวบไซต โดยอาศยหลกการและทฤษฎดานการแพทยแผนไทยวา บคคลเกดมาจะประกอบ ดวยธาต 4 ธาต คอ ธาตดน ธาตน า ธาตลม และธาตไฟ และจะมธาตใดธาตหนงทเดนกวาธาตอนๆ ถอเปนธาตก าเนด หรอทเรยกวา ธาตเจาเรอน ในการวเคราะหธาตเจาเรอนของบคคลจะตองอาศย ขอมลวนเดอนปเกด ทแทจรงของบคคลนน ในสวนความรทจดเกบในฐานความร และแสดงผลการ วเคราะหออกมาทางหนาจอ มดงน 1) ทตงแรกเกดของโรค ตามธาตก าเนด (สมฎฐาน) โดย แบงออกเปน 4 สมฎฐาน ดงน (1) ปถวสมฎฐาน ซงเปนทตงแรกเกดของโรคของบคคลทมธาตเจาเรอนเปน ธาตดน (2) อาโปสมฎฐาน ซงเปนทตงแรกเกดของโรคของบคคลทมธาตเจาเรอนเปน ธาตน า (3) วาโยสมฎฐาน ซงเปนทตงแรกเกดของโรคของบคคลทมธาตเจาเรอนเปน ธาตลม (4) เตโชสมฎฐาน ซงเปนทตงแรกเกดของโรคของบคคลทมธาตเจาเรอนเปน ธาตไฟ

www.ssru.ac.th

37

อนง ผวจยไดจดเกบขอมลในสวนทตงแรกเกดของโรคในฐานความร แตไมไดแสดงผลลพธในสวนนทางหนาเวบ เนองจากเหนวามความซบซอนเกนไป บคคลธรรมดาจะสามารถ เขาใจไดยาก 2) ลกษณะรปราง ตลอดจนบคลกทวๆไป ของบคคลแตละธาต ซงเปนค าท านายภาย หลงจากทราบผลการวเคราะหธาตเจาเรอนแลว ซงโดยทวไปแลว มกจะมสวนใดสวนหนงทตรงกบลกษณะและบคลกของสมาชก และมบางสวนทไมตรงเนองจากเมอบคคลมอายทเปลยนไปตามวย กมกจะมบคลกลกษณะของธาตอน หรอปจจยทเกยวของอนๆ เขามาแทรกดวยเสมอ ตวอยางค าท านายของบคคลทมธาตเจาเรอนเปน ธาตดน เปนดงน “รปรางสงใหญ ผวคอนขางคล า ผมดกด า เสยงดงฟงชด ขอกระดกแขงแรง กระดก ใหญ น าหนกตวมาก ล าสน อวยวะสมบรณ” 3) การควบคมสขภาพ ถอเปนแหลงความรทเปนขอแนะน าในสวนของการควบคมสขภาพ เชน ธาตดน ควรควบคมความสมบรณของหวใจ การเลอกรบประทานอาหารจะตองกนให ถกกบธาต หรอกนใหถกกบโรค จะตองพจารณาลกษณะของกากอาหารหรออจจาระ ทมกใชเปนตว บงบอกถงสขภาพ เปนตน 4) รสชาตอาหารประจ าธาตเจาเรอน เชน บคคลทมธาตเจาเรอนเปนธาตไฟ ควรเลอก รบประทานอาหารรสขม รสเยนและรสจด เชน มะระ ต าลง สวนบคคลทมธาตเจาเรอนเปนธาตดน ควรทานอาหารรสฝาด หวาน มน เคม เชน ฟกทอง น าออย เปนตน 5) การเจบปวย จะท านายถงบคคลทเกดภายใตธาตตางๆ เชน ธาตดน มกเปนคนแขงแรง ไมคอยเจบปวย ธาตลม มกเจบปวยดวยโรคการไหลเวยนของโลหต อารมณและจตใจ เปนตน 6) เกรดความร จะท านายถงขอมลอนๆ เชน ธาตลม ในชวง 32 ปขนไป มกมอาการ เวยนหว หนามด เปนลมงายและมกเจบปวยงายในฤดฝน 7) ตวอยางเมนอาหาร จะเกบขอมลเมนอาหารเชา กลางวน เยน ผกจม เครองดม ของหวานและผลไม เชน ธาตลม ควรรบประทาน โจกหมใสขง เปนอาหารเชา ขาวผดน าพรกลงเรอ เปน อาหารกลางวน เครองดม ควรดมน าขง น าตะไคร เปนตน การแสดงผลทางหนาเวบจะเนนเรองขอมลทเปนความร ค าท านาย ทสนและกระชบ ได ใจความ และแสดงผลใหหมดภายในหนาเวบเดยว ยกเวนตวอยางเมนอาหาร หากผใชเอาเมาสชกจะเปดหนาตางใหม แสดงรายละเอยดซอนหนาเวบเดม หากเอาเมาสออกจากตวหนงสอ หนาตางนนกจะหายไป 4.1.2 สวนของการรวบรวมและจดเกบแหลงความร เพอการวเคราะหอาการเจบปวยตาม ธาตเจาเรอน ซงเปนธาตก าเนดของแตละบคคล และธาตเจาเรอนตามชวงอายของบคคลนนๆ โดย อาศยหลกการและทฤษฎดานการแพทยแผนไทยทวา อาการเจบปวยแตละอาการมกมสาเหตมาจาก อวยวะตางๆ รวมทงสนจ านวน 42 อวยวะ อาทเชน เสนผม ขน เลบ ฟน ผวหนง กลามเนอ เปนตน บางอาการ เชน ปวดหว กอาจมสาเหตจากหลายอวยวะ เชน ปวดหว จากความเครยด จะขนอยกบ อวยวะ มนสมอง หรอปวดหวจากเปนไข จะขนอยกบอวยวะ น ามก ปวดทอง อาจจะมสาเหตจากอวยวะ กากอาหารในทวารหนก หรออวยวะ สารอาหารในกระเพาะอาหารและล าไส หรออวยวะ กอาจเปนได นอกจากระบบจะจดเกบ และแสดงตวเลอกอาการตามธาตเจาเรอน ทเปนธาตก าเนด โดยอางองกบอวยวะของรางกาย 42 อวยวะแลว ระบบกจะจดเกบและแสดงตวเลอกอาการตามธาต

www.ssru.ac.th

38

เจาเรอน ตามชวงอายดวย เชน ผใชทเปนสมาชกอาย ต ากวา 16 ป 6 เดอน ระบบจะแสดงตวเลอกอาการเจบปวยของธาตน า เชน ไอ ระคายคอจากเสมหะ ผใชทอายสงกวา 16 ป 6 เดอน แตต ากวา 32 ป 6 เดอน ระบบจะแสดงตวเลอกอาการของธาตไฟ เชน รอนใน ตวรอนเปนไข เปนตน และหากผใชมอายทสงกวา 32 ป ระบบจะแสดงตวเลอกอาการของธาตลมดวย เชน คลนไสอาเจยน จกเสยดแนนทอง เปนตน ผวจยจะยกตวอยางของบคคลทเกดวนท 27 กมภาพนธ พ.ศ. 2509 ซงมธาตเจาเรอนทเปนธาตก าเนด เปนธาตไฟ แตชวงอายเกน 32 ปแลว ธาตเจาเรอนตามชวงอายจะเปนธาต ลม ดงนน การแสดงตวเลอกอาการทางหนาเวบจะออกมาทงอาการของอวยวะทขนกบธาตไฟ และ อาการของอวยวะทขนกบธาตลม เชน อาการเปนลม วงเวยนหนามด ปวดทอง รอนใน ตวรอนเปนไข และอาหารเปนพษ ออกมาใหผใชเลอกพรอมๆ กน เปนการแสดงถงประสทธภาพของการจดเกบ ฐานความรในสวนนไดเปนอยางด 4.1.3 สวนของการรวบรวมและจดเกบแหลงความร เพอการวเคราะหสมนไพรสาธารณสขมลฐานทใชรกษาโรคตามอาการเจบปวยนนๆ โดยอาศยหลกการและทฤษฎดานสมนไพรทใชในงานสาธารณสขมลฐานวา สมนไพรไทย โดยเฉพาะพชสมนไพรจ านวน 61 ชนด ซงกระทรวงสาธารณสขโดยคณะกรรมการสาธารณสขมลฐานใหการรบรองวา สามารถใชรกษาอาการเจบปวยบางอาการไดอยางไดผลดและปลอดภย ผวจยจงท าการจดเกบขอมลสมนไพร ในสวนชอสมนไพรทงภาษาองกฤษ และภาษาไทย รสชาตของสมนไพร สวนของสมนไพรทใชท ายา วธการใช ขอควรร และรปภาพของสมนไพรนนๆ ใหผใชทเปนสมาชก สามารถน าขอมลสมนไพรเหลานนไปใชรกษาอาการเจบปวยทตน มกจะเกดอาการนนบอยๆ เชน หากผใชมกคลนไสอาเจยน อนเนองมาจากลมในล าไสและกระเพาะ อาหาร ระบบกจะคนหาฐานความร เพอแสดงผลลพธถงขอมลตางๆ ของสมนไพรทใชรกษา ซงกคอ กระเทยม และขา นนเอง ในขนนจงเปนจดสดทายทผใชตองการผลการวเคราะหภายใตการท างาน ของระบบฐานความรน 4.2 การพฒนาโปรแกรมประยกตบนเวบ ผวจย ไดท าการพฒนาโปรแกรมประยกตบนเวบ (Web-Based Application Program) อยางเสรจสนสมบรณ ทงในสวนของการจดเกบขอมลเขาฐานขอมลและฐานความร การแสดงผลการวเคราะหทง 3 สวน ในขอ 4.1.1. 4.1.2 และ 4.1.3 ทางหนาเวบและในสวนของการประเมนผลของผเชยวชาญและผใชระบบ อยางเสรจสนสมบรณ โดยจ าแนกโปรแกรมออกเปน 2 มอดลหลก คอ มอดลของผดแลระบบ และมอดลของผใชระบบ โดยมรายละเอยด ดงน มอดลท 1 มอดลของผดแลระบบ (Administrator) ในมอดลนมเพยงผดแลระบบเทานน ทมสทธเขาสระบบ เพอจดการขอมลภายใตฐานความรของระบบ ซงการออกแบบฐานความรน จะใชรปแบบของฐานขอมลเชงสมพนธ (Relational Database) และใชโปรแกรมระบบจดการฐานขอมล MySQL เปนเครองมอสราง จดเกบ และเรยกใชตารางขอมลแตละตาราง ตวอยางของหนาจอในสวนผดแลระบบ เปนดงน

www.ssru.ac.th

39

ภาพท 4.1 หนาจอแสดงผลปมเมนในสวนของผดแลระบบ หนาจอขางตน เปนหนาแรกของสวนผดแลระบบ โดยผใชทเปน Admin สามารถเลอกแสดงรายการตามปมตารางตางๆ ซงหากคลกปมสมนไพรจะแสดงหนาจอดานลาง

ภาพท 4.2 หนาจอแสดงผลขอมลสมนไพรสาธารณสขมลฐาน

www.ssru.ac.th

40

โดยแตละมอดลยอยของผดแลระบบ มหนาทงานดงน 1) เพมขอมล (Add Data) เขาสตารางขอมล โดยในขนแรกโปรแกรมเมอร จะท าการ

โอนขอมลจากตารางเอกเซล เขาสตารางขอมลทง 5 ตารางภายใตฐานขอมล MySQL คอ ตารางธาต ตารางอวยวะ ตารางอาการ ตารางสมนไพร และสรรพคณ สวนตารางการกษา ผวจย จะเปนผคยน า เขาขอมลเองในขนตน สญลกษณทใชแสดงการเพมขอมลของระบบน คอ ตวอยางหนาจอของ การเพมขอมลสมนไพร เปนดงน ภาพท 4.3 หนาจอแสดงผลเมนการเพมขอมลสมนไพร

2) แกไขขอมล (Update Data) จากตารางขอมล โดยโปรแกรม จะเปดโอกาสใหผด แลระบบสามารถท าการแกไขขอมลทยงไมถกตองไดดวยตนเอง และท าการจดเกบ (Save) ขอมลท

ไดรบการแกไขถกตองแลวไวใชงานตอไป สญลกษณทใชแสดงการแกไขขอมลของระบบนคอ ตวอยางหนาจอของการแกไขขอมลสมนไพร เปนดงน ภาพท 4.4 หนาจอแสดงผลการแกไขขอมลสมนไพร

www.ssru.ac.th

41

3) ลบขอมล (Delete Data) จากตารางขอมล โดยโปรแกรม จะเปดโอกาสใหผดแล ระบบสามารถท าการลบทไมตองการไดดวยตนเอง สญลกษณทใชแสดงการลบขอมลของระบบน คอ ตวอยางหนาจอของการลบขอมลสมนไพร เปนดงน ภาพท 4.5 หนาจอแสดงผลการลบขอมลสมนไพร เมอผใชเลอกรายการสมนไพรทตองการลบแลว ใหเอาเมาสชทสญลกษณ ทายรายการทตองการลบ แลวดบเบลคลกเมาส ระบบจะขนหนาจอยนยนการลบ ดงน ภาพท 4.6 หนาจอแสดงการยนยนการลบขอมลสมนไพร ใหผใชยนยนการลบขอมลโดยกดปม OK ระบบจะท าการลบขอมลสมนไพรของ รายการทเลอกไว ทนท นอกจากตารางขอมลสมนไพรนแลว ตารางขอมลอนๆ ของผดแลระบบ กใชวธการ นในการเลอกขอมล เพมขอมล ลบขอมล และแกไขขอมล ตามความจ าเปนของระบบฐานความร

www.ssru.ac.th

42

มอดลท 2 มอดลของผใชระบบ (User) ในมอดลนจะเปดโอกาสใหประชาชนทวไป เขา ใชงานระบบ ในสวนของการวเคราะหและดแลสขภาพตนเองตามธาตเจาเรอนหลก หรอธาตก าเนด และธาตเจาเรอนตามชวงอาย ตลอดจนสามารถสอบถามขอมลสมนไพรทใชในการรกษาโรค ในสวน ของอาการเจบปวยของตนเองตามธาตเจาเรอนหลกและธาตเจาเรอนตามชวงอาย โดยผใช สามารถเลอกอาการเจบปวยไดตามความตองการ อนง นอกจากผใชจะสามารถสอบถามอาการเจบปวยของตนเองแลว ยงสามารถสอบ ถามอาการเจบปวยของบคคลอนในครอบครว โดยคยวน/เดอน/ปเกด ใหโปรแกรมท าการวเคราะหอาการเจบปวยตามธาตเจาเรอนของบคคลนนๆ ไดอกดวย และหากผใชตองการสอบถามอาการเจบ ปวยทกวางขวางมากขน กสามารถสอบถามอาการเจบปวยตามกลมอาการของโรค 5 กลมอาการ คอ โรคระบบทางเดนอาหาร โรคระบบทางเดนหายใจ โรคระบบทางเดนปสสาวะ โรคผวหนง และโรคอนๆ ซงกลมอาการเหลาน นยมใชสมนไพรทใชในงานสาธารณสขมลฐานในการรกษาอาการเจบปวย นนๆ กได เมอผใชเปด Web Browser แลว ใหคย http://www.cs3.ssru.ac.th/herbal จาก นน หนาจอเวบหนาแรก กจะปรากฎขนดงน

ภาพท 4.7 หนาจอแสดงผลหนาแรกของสวนผใช หลงจากผใชไดศกษาวตถประสงค และเนอหายอ พรอมขอบเขตงานภายใตโปรแกรมแลว ผใชกสามารถเขาสมอดลยอย 5 มอดล โดยมรายละเอยด ดงน มอดลยอยท 1 สมครสมาชก (Apply Member) ผใชทกคนทตองการเขาสระบบจะ ตองสมครสมาชกกอน โดยกรอกขอมลสวนตวพนฐาน อาทเชน ชอ นามสกล วนเดอนปเกด รหสผใช รหสผาน อเมล ตามหนาจอ ดงน

www.ssru.ac.th

43

ภาพท 4.8 หนาจอแสดงรายละเอยดการสมครสมาชกของผเขาใชงานเวบไซต มอดลยอยท 2 เขาสระบบ (Log-in) หลงจากผใชสมครสมาชกแลว จะตองลอกอนรหสผใชและรหสผานตามทตนก าหนดไวเพอเขาสระบบ โปรแกรมจะตรวจสอบความถกตองของรหส ผใช และรหสผานทคยเขาทางหนาจอเพอพสจนตวตนทแทจรงของผใช ซงหากผลการตรวจสอบรหส ผใชและรหสผานถกตองแลว ผใชจงจะสามารถเขาสระบบได ในสวนหนาจอของผใชระบบ จะแสดงตามหนาจอดงน

ภาพท 4.9 หนาจอแสดงการเขาสระบบของผใชทเปนสมาชก มอดลยอยท 3 แสดงผลลพธการตรวจสอบธาตเจาเรอน (Display Result of Ehgaeron Elements) หลงจากผใชสามารถลอกอนเขาสระบบเรยบรอยแลว โปรแกรมจะแสดงใหเหนถงหนาจอทเปนผลลพธของการตรวจสอบธาตเจาเรอนหลก โดยมการค านวณจากขอมลวนเดอนปเกดทผใชไดคยไว ตงแตเขาสหนาจอการบนทกขอมลสมครสมาชก หนาจอน จะแยกการแสดงผลเปน 4 ธาต คอ ธาตดน ธาตน า ธาตลม ธาตไฟ ตามผลลพธทค านวณไดของสมาชกแตละคนตวอยาง ของหนาจอการวเคราะห ธาตดน เปนดงน

www.ssru.ac.th

44

ภาพท 4.10 หนาจอแสดงผลลพธการวเคราะหธาตเจาเรอน นอกจากผลลลพธทไดตามจอภาพขางตน หากผใช ชเมาสทตวอยางเมนอาหาร กจะ แสดงภาพหนาตางของตวอยางเมนอาหาร ทควรเลอกรบประทาน ตามธาตเจาเรอนของผใชสมาชก อกดวย

ภาพท 4.11 หนาจอแสดงภาพหนาตางของตวอยางเมนอาหารทควรเลอกรบประทาน

www.ssru.ac.th

45

มอดลยอยท 4 สอบถามอาการเจบปวย (Symptom Inquiry) โปรแกรม จะเปดโอกาสใหผใชเลอกสอบถามอาการเจบปวย 3 ตวเลอก ตามหนาจอ ดงน ภาพท 4.12 หนาจอแสดงผลการเลอกสอบถามอาการเจบปวยของผใช ตวเลอกท 1 สอบถามอาการเจบปวยตามธาตเจาเรอนหลก และธาตเจาเรอนตามชวงอาย โดยแสดงถงอาการเจบปวยตางๆ ใหผใชเลอกตามทผใชตองการ โดยอาการเหลานจะอางองไปถงอวยวะของรางกายทกอใหเกดอาการเจบปวยดวย ตวอยางหนาจอเปนดงน ภาพท 4.13 หนาจอแสดงผลการสอบถามอาการเจบปวยตามธาตเจาเรอน

www.ssru.ac.th

46

ในการเลอกอาการผใชสามารถคลกเมาสทลกศรชลง และรอสกคร หนาจอจะท าการประมวลผลอาการเจบปวยตามธาตเจาเรอนหลกและธาตเจาเรอนตามชวงอาย ใหผใชเลอก เมอผใชคลกเมาสเลอกอาการเสรจสนแลว ใหกดปมตกลง หลงจากนน โปรแกรมจะแสดงขอมลสมนไพรทใชรกษาโรคตามอาการเจบปวยเหลานน

ภาพท 4.14 หนาจอแสดงผลการประมวลผลอาการเจบปวยตามธาตเจาเรอน ตวเลอกท 2 สอบถามอาการเจบปวยของบคคลอน ตามธาตเจาเรอนหลก และธาตเจาเรอนตามชวงอาย โดยโปรแกรมจะใหผใชคยวนเดอนปเกดของบคคลทตองการสอบถามอาการ กอนทจะท าการค านวณธาตเจาเรอนเกดและธาตเจาเรอนตามชวงอาย และแสดงถงอาการเจบปวยตางๆ ใหผใชเลอกตามทผใชตองการ โดยอาการเหลานจะอางองไปถงอวยวะของรางกาย ทกอใหเกดอาการเจบปวยดวย ตวอยางหนาจอเปนดงน

www.ssru.ac.th

47

ภาพท 4.15 หนาจอแสดงการสอบถามอาการเจบปวยของบคคลอน ตามธาตเจาเรอน เมอผใชคยวนเดอนปเกดแลว ใหใชเมาสชทลกศรหวลง ในสวนเลอกอาการ โปรแกรมจะ ท าการประมวลผลอาการตามธาตเจาเรอนเชนเดยวกบตวเลอกท 1 เมอผใชเลอกอาการแลวใหกดปมตกลง ในสวนหนาจอการแสดงผลลพธสมนไพรทใชรกษาอาการเหลานจะปรากฎเชนเดยวกบหนาจอของตวเลอกท 1 ในหนา 35 ตวเลอกท 3 สอบถามอาการเจบปวยทวไป ตามกลมอาการ โดยโปรแกรม จะใหผใชเลอกกลมอาการทตองการสอบถาม หลงจากนน จงเลอกอาการเจบปวยทอางองถงกลมอาการนนๆ ตวอยางหนาจอเปนดงน

www.ssru.ac.th

48

ภาพท 4.16 หนาจอแสดงการสอบถามอาการเจบปวยทวไป ตามกลมอาการ เมอผใชชเมาสทหวลกศรชลงเพอเลอกกลมอาการและอาการทอางองตามกลมอาการ นนๆ แลว โปรแกรมจะท าการประมวลผลเพอแสดงผลสมนไพรทใชรกษาอาการนน ดงภาพ

ภาพท 4.17 หนาจอแสดงผลการประมวลผลเพอแสดงผลสมนไพรทใชรกษาอาการนนๆ

www.ssru.ac.th

49

มอดลยอยท 5 ตอบแบบสอบถาม (Questionnaire) โปรแกรม จะขอใหผใชท าการตอบแบบสอบถามความพงพอใจในการใชระบบ เพอน ามาประมวลผลขอมลทางสถตเพอหาคาเฉลย () เปอรเซนไตล (%) และคาเบยงเบนมาตรฐาน (SD) ของผใชระบบ ตอไป ตวอยางหนาจอ ตอบแบบ สอบถาม เปนดงน

ภาพท 4.18 หนาจอแสดงผลแบบสอบถามความพงพอใจในการใชระบบของผใช

เมอผใชเลอกตอบแบบสอบถามแลว กจะตองชเมาสคลกทปม สงแบบสอบถาม หลงจากนน โปรแกรมจะท าการประมวลผลลพธ เพอวเคราะหขอมลความพงพอใจของผใชในตละขอของแบบสอบถาม ดงภาพท 4.19

www.ssru.ac.th

50

ภาพท 4.19 หนาจอแสดงผลการประมวลผลลพธ หลงจากวเคราะหขอมลความพงพอใจของผใช

www.ssru.ac.th

51

หลงจากทผใชตอบแบบสอบถามเสรจสนแลว ผใชกจะสามารถคลกปมออกจากระบบบน หนาเวบ เพอ Log Out ออกจากระบบตอไป หรอผใชอาจจะเลอกสอบถามอาการเจบปวยอนๆ ตาม ตองการได กอนทจะท าการออกจากระบบ สรปไดวาในสวนของการพฒนาโปรแกรมประยกตบนเวบ สามารถใชงานไดดในระดบทนาพอใจโดยม การตรวจสอบความถกตองของโปรแกรมประยกต ตามแผนทวางไว ทงในสวนการตรวจสอบของผเชยวชาญดานการแพทยแผนไทย จ านวน 4 ทาน และการตรวจสอบโดยผใชทเปนสมาชกของระบบทง 3 ชวงอาย 4.3 การประเมนผลระบบ ผลของการวจยในสวนการประเมนผลระบบทพฒนาขนน จะแบงผลของการวจยออกเปน 2 สวน ดงน 4.3.1 ผลการประเมนในสวนความคดเหนของผเชยวชาญทมตอการออกแบบเวบไซตระบบ ฐานความรดานการรกษาโรคดวยสมนไพร จากผเชยวชาญดานการแพทยแผนไทย 4 ทาน โดยม เกณฑระดบคาเฉลยดงน ชวงคะแนน 4.50 – 5.00 ระดบความคดเหน ดมาก ชวงคะแนน 3.50 – 4.49 ระดบความคดเหน ด ชวงคะแนน 2.50 – 3.49 ระดบความคดเหน ปานกลาง ชวงคะแนน 1.50 – 2.49 ระดบความคดเหน นอย ชวงคะแนน 0.00 – 1.49 ระดบความคดเหน ควรปรบปรง ตารางท 4.1 ตารางสรปผลการประเมนในสวนความคดเหนของผเชยวชาญดานการแพทยแผนไทย

หวขอการประเมนผล คาเฉลย ระดบความ พงพอใจ

1. ความเหมาะสมของรปแบบเวบไซต 4.00 ด 2. ความงายตอการใชงานเวบไซต 4.50 ดมาก 3. ความสวยงามของการแสดงผลลพธในเวบไซต 4.25 ด 4. ความสอดคลองของรปภาพสมนไพรกบขอมลในเวบไซต 4.25 ด 5. การน าความรทไดรบจากเวบไซตไปใชงานไดจรง 4.50 ดมาก 6. ความงายตอความเขาใจของเนอหาในเวบไซต 4.00 ด 7. ความเหมาะสมของการจดแบงเนอหาในเวบไซต 4.00 ด 8. ความเหมาะสมของปรมาณเนอหาในเวบไซต 4.25 ด 9. ความถกตองของเนอหาในเวบไซต 4.00 ด

ในภาพรวมของการประเมนแลว คาเฉลยความคดเหนของผเชยวชาญอยท 4.20 ซงถอวาอยในระดบด ซงมความสอดคลองกบสมมตฐานการวจย ทผวจยไดตงไวตงแตแรก 4.3.2 ผลการประเมนความพงพอใจของผใชระบบ โดยเกบขอมลจากประชากรผเขาใชงานเวบไซตตงแตวนท 1 มกราคม 2555 ถงวนท 15 มนาคม 2555 มจ านวนประชากรทงสน 300 คน โดยแบงชวงอายของประชากรเปน 3 ชวงอาย ดงน

www.ssru.ac.th

52

กลมท 1 ผใชทอยในชวงอายแรกเกด ถง 16 ป 6 เดอน มจ านวนทงสน 80 คน กลมท 2 ผใชทอยในชวงอาย 16 ป 7 เดอน ถง 32 ป 6 เดอน มจ านวนทงสน 120 คน กลมท 3 ผใชทอยในชวงอาย 32 ปขนไป มจ านวนทงสน 100 คน ตารางท 4.2 ตารางสรปผลการประเมนในสวนความพงพอใจของผใชระบบ หวขอการประเมนผล

กลมท 1 กลมท 2 กลมท 3 รวม คาเฉลย ระดบ

ความ พงพอใจ

คาเฉลย ระดบความ

พงพอใจ

คาเฉลย ระดบความ

พงพอใจ

คาเฉลย ระดบ ความ

พงพอใจ 1. ความเรวของเวบไซต

3.78 ด 3.82 ด 4.29 ด 3.96 ด

2. ความถกตอง ของขอมล

4.01 ด 4.25 ด 4.50 ดมาก 4.27 ด

3. ความแมนย า ในการใชงาน

3.98 ด 4.53 ดมาก 4.43 ด 4.35 ด

4. ความแมนย าของผลการวเคราะหธาตเจาเรอน

3.98 ด 4.51 ดมาก 4.44 ด 4.34 ด

5.ความแมนย าของผลการวเคราะหอาการเจบปวย

3.98 ด 4.53 ดมาก 4.43 ด 4.35 ด

6. ความรทไดรบของการใชสมนไพรรกษาโรค

3.98 ด 4.62 ดมาก 4.59 ดมาก 4.44 ด

7. การน าเสนอรายละเอยดขอมลสมนไพร

3.92 ด 3.97 ด 4.50 ดมาก 4.13 ด

8.ความสวยงาม และรปแบบการน าเสนอเวบไซต

3.95 ด 3.94 ด 4.45 ด 4.11 ด

9. การน าขอมล ทไดรบจากเวบไซตไปใชประโยชน

3.90 ด 3.93 ด 4.52 ด 4.12 ด

ในสวนขอเสนอแนะตอการพฒนาเวบไซต ซงเปนค าถามปลายเปด มดงน

www.ssru.ac.th

53

1. ควรเพมการวเคราะหจากปจจยอนๆ เพมเตม 2. ควรเพมเนอหาใหมากกวานเพอประโยชนของผใช 3. เปนเวบไซตทมประโยชนมากในเรองสขภาพ 4. ควรมการจดเกบขอมลสมาชกใหมากกวาน 5. เปนเวบไซตทใหขอมลเกยวกบสมนไพรดมาก 6. เปนเวบไซตทสวยงาม ใชงานงาย รวดเรว มขอมลทเปนประโยชนตอสขภาพ 7. มการจดแบง link แตละ link ไวเปนหมวดหม องคประกอบทกอยางดแลว 8. เปนเวบไซตทมประโยชน 9. เปนเวบไซตทดตอผทใสใจสขภาพ โดยสรปแลว ผใชกลมท 1 ยงเปนเดกอย ความใสใจในเรองสขภาพมนอยกวาผใชกลมอนระดบความพงพอใจ จงอยในระดบด แตผใชกลมท 2 และกลมท 3 มความใสใจในเรองสขภาพมากกวา ระดบความพงพอใจจงอยในระดบด ถงดมาก ในภาพรวมของการประเมนแลว คาเฉลยความพงพอใจอยท 4.24 ซงถอวาอยในระดบด ซงมความสอดคลองกบสมมตฐานการวจย ทผวจยไดตงไวตงแตแรก

www.ssru.ac.th

บทท 5

สรปผลการศกษาและขอเสนอแนะ

5.1 สรปผลการศกษา

การวจยเรอง การพฒนาระบบฐานความรดานการรกษาโรคดวยสมนไพร ทผวจยไดเกบรวบ

รวมขอมล สกดขอมลทมประโยชนและน ามาพฒนาเปนฐานความร หลงจากนน จงพฒนาโปรแกรมประยกตเพอดงความรจากฐานความรนนมาวเคราะหในสวนตางๆ ทงในสวน การวเคราะหธาตเจาเรอน และการสอบถามอาการเจบปวย เพอแนะน าสมนไพรสาธารณสขมลฐานทใชรกษาโรค โดยมง หวงผลใหประชาชนผเขาใชงานเวบไซตไดรบขอมลความร และมความเขาใจ ในการน าสมนไพรมาใช ปรงเปนอาหารและยาเพอดแลสขภาพตนเอง โดยไมจ าเปนจะตองพงพาบรการดานสาธารณสขของภาครฐและภาคเอกชน ระบบฐานความรดานการรกษาโรคดวยสมนไพร มระบบงานทงหมด 2 สวน คอ สวนของผดแลระบบ ทไดท าการจดเกบและรวบรวมขอมล (Data) และความร (Knowledge) ไวในสวนนและสวนของผใชระบบ ทเปดเวบไซตใหประชาชนทวไปสมครเปนสมาชกของเวบไซตและเขาสระบบ เพอตรวจสอบธาตเจาเรอนของตน ตลอดจนแสดงค าท านายและค าแนะน าตางๆ ในการเลอกรสชาตอาหารทรบประทาน เพอผลในการดแลสขภาพตนเอง พรอมทงเปดโอกาสใหสมาชกสอบถามอาการ เจบปวยตามธาตเจาเรอนของตนเอง และอาการเจบปวยทวๆไปจ านวน 5 กลมโรค ทคณะกรรมการสาธารณสขมลฐาน สงกดกระทรวงสาธารณสขไดระบไว คอ กลมโรคผวหนง กลมโรคระบบทางเดนปสสาวะ กลมโรคระบบทางเดนปสสาวะ กลมโรคระบบทางเดนหายใจ และกลมโรคอนๆ เชน โรค นอนไมหลบ เคลดขดยอก เปนไข และโรคหดเหา ท าใหผใชสามารถใชระบบเพอแนะน าการเลอกใช สมนไพรรกษาโรคทตนเองมกเปนอยเสมอ ในสวนของการประเมนผลระบบ ผวจย ไดเปดโอกาสใหผใชท าแบบสอบถามความพงพอใจของผใชบนเวบไซตเดยวกนน โดยโปรแกรมจะรวบรวมขอมลซงอยในรปแบบคะแนนความพงพอใจ ระดบ 1-5 มาประมวลผลเพอหาเปอรเซนต คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ของขอค าถามแตละขอภายใตระบบงาน และแสดงผลลพธความพงพอใจ ใหสมาชกผเขาใชงานเวบไซตดไดดวยตนเอง ตามความตองการของผใช จากการทผวจยท าการประเมนผลระบบความคดเหนของผเชยวชาญดานการแพทยแผนไทย จ านวน 4 ทาน พบวา ความคดเหนอยในระดบด ดวยคาระดบคะแนนเฉลย 4.14 และการประเมน ผลระบบในสวนความพงพอใจของสมาชกผใชระบบจ านวน 300 ทานใน 3 ชวงอาย คอ ชวงอายต ากวา 16 ป 6 เดอน ชวงอาย 16 ป 7 เดอน ถง 32 ป 6 เดอน และชวงอาย 32 ป ขนไป พบวาความพงพอใจในการใชระบบโดยรวมอยในระดบด ดวยคาระดบคะแนนเฉลย 4.24 และพบวาชวงอายต ากวา 16 ป มความใสใจในการดแลสขภาพตนเอง นอยกวา ชวงอายอนๆ จากผลการวจยสรปไดวา ภาวะการเจบปวยทเกดขนกบบคคลไมวาจะเปนวยเดกวยหนมสาว หรอผสงอาย กสามารถเกดขนได โดยอางองหลกทฤษฎทางการแพทยแผนไทยวาดวยเรอง ธาต และองคประกอบอนๆ เชน สงแวดลอม อาย อรยาบถ ตลอดจนอาหารการกน เปนตน แตเราสามารถ

www.ssru.ac.th

55

ดแลสขภาพรางกายใหสมบรณแขงแรงได ทงในยามปกต หรอยามเจบปวย ซงหากเรมตนทตนเอง คอ รจกตวตนของตนเอง รวาธาตเจาเรอนของเราคอธาตอะไร และน าความรทไดรบ มาปรบเปลยนวถการด ารงชวตในแตละชวงอายของบคคล ใชรสชาตอาหาร และสมนไพรเขาชวยในการปรบสมดลรางกายใหเขาสภาวะปกต โดยองคความรจากฐานความรน ไดผานการวจยมาแลววา ผลการวจยอยในเกณฑทด นาจะน าไปใชใหเกดประโยชนตอบคคลทกๆ ชวงวยได โดยใชหลกการดแลสขภาพตนเองเขาเสรม 5.2 ขอจ ากดของงานวจย งานวจยน มขอจ ากดหลายประการ ดงน 5.2.1 เครองแมขาย (Server) ทใชจดเกบโปรแกรมและขอมลในเวบไซตภายใตระบบงาน มประสทธภาพดานการจดเกบขอมล และความเรวในการประมวลผลขอมลทต า ถงแมวาจะใช ภาษาโปรแกรมเชงวตถทมประสทธภาพสงแลว ผใชยงอาจตองรอการประมวลผลทนานเกนกวา ทจะอดทนรออยได 5.2.2 ระบบไฟฟาภายในมหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทาดบบอยครง ทงในและนอกเวลาท าการของมหาวทยาลย ท าใหเครองแมขายของเวบไซต http://www.cs3.ssru.ac.th/herbal ไฟดบตามไปดวยจนกวาเจาหนาททดแลเครองแมขาย จะมาท าการ Restart เครอง เพอใหเรยกใชงานเวบไซตไดตอไป ท าใหการด าเนนการวจยทงในสวนการพฒนาโปรแกรม การทดสอบระบบ การคยขอมลเขาระบบ ตลอดจนการเมนผลการวจย เปนไปอยางไมตอเนองเทาใดนก และเกดความลาชาขนได 5.2.3 การเลอกใชขอมลสมนไพรสาธารณสขมลฐาน ภายใตประกาศของคณะกรรมการสาธารณสขมลฐาน จ านวน 61 ชนด ไมสามารถรองรบอาการเจบปวยตามธาตเจาเรอนของบคคลซงรวมแลวประมาณ 250 อาการได โดยเฉพาะบคคลทมธาตเจาเรอนเปนธาตดน จะมอาการเจบปวยมากกวาธาตลม ธาตน า และธาตไฟ ผวจย จงจ าเปนตองตดตวเลอกอาการเจบปวยบางอาการซงไมพบสมนไพรทใชรกษาออกไป 5.3 ขอเสนอแนะ

ผวจย ไดใหขอเสนอเนะส าหรบผทตองการศกษาวจยในเรองเดยวกน ไวดงน 5.3.1 ท าการเผยแพรเวบไซตนใหประชาชนใชเปนเครองมอในการตรวจสอบธาตเจาเรอน

และเลอกทศทางดแลสขภาพตนเองดวยสมนไพรไทย และมผท าการวจยน ใหขยายผลอยางตอเนอง 5.3.2 ท าการวจยเพอหาวธการใหเดกๆ มความใสใจในการดแลสขภาพตนเอง เชน การ ออกก าลงกาย การรบประทานอาหารทมประโยชน เปนตน แทนการเลนเกมสคอมพวเตอร การรบประทานขนมขบเคยว เชน มนฝรงกรอบ เปนตน 5.3.3 ท าการวจยเพอหาวธการใหประชาชนทกชวงอายปรบเปลยนวถการด ารงชวต โดยใชหลกการดแลสขภาพตนเอง 5.3.4 ท าการพฒนาฐานความร โดยเพมพชสมนไพรทมประโยชนและมความปลอดภย ใหบคคลสามารถเลอกรบประทานอยางถกตอง ตามหลกทฤษฎทางการแพทยแผนไทย

www.ssru.ac.th

56

5.3.5 ท าการเพมเตมองคความรอยางสม าเสมอ อกทงปรบขอมลใหทนสมยอยตลอดเวลา เพอใหขอมลภายใตระบบมความสอดคลองกบการเปลยนแปลง 5.3.6 ท าการจดโดเมนเนมใหผใชเรยกใชเวบไซตนไดงายยงขน และควรท าการปรบปรงประสทธภาพของเครองแมขาย (Server) ใหเรยกใชงานเวบไซตไดรวดเรวยงขน 5.3.7 กระทรวงสาธารณสข ควรประกาศ สมนไพรทใชในงานสาธารณสขมลฐานเพม มากขนกวาทประกาศไวในปจจบน เนองจากมสมนไพรดๆ ทใชในครวเรอน หาไดงาย และราคา ถก แตประสทธผลในการรกษาโรคสง เชน มะรม เปนตน ประชาชนจงจะไดรบทราบขอมลและ แนวทางการใชสมนไพรนนๆ ไดเปนอยางด

www.ssru.ac.th

บรรณานกรม

กลมงานพฒนาวชาการแพทยแผนไทยและสมนไพร สถาบนแพทยแผนไทย กรมพฒนาการแพทย แผนไทยและแพทยทางเลอก กระทรวงสาธารณสข. (2547). คมอประชาชนในการดแล สขภาพดวยการแพทยแผนไทย. กรงเทพมหานคร: ส านกกจการโรงพมพองคการสงเคราะห ทหารผานศกในพระบรมราชปถมภ. กลมงานพฒนาวชาการแพทยแผนไทยและสมนไพร สถาบนแพทยแผนไทย กรมพฒนาการแพทย แผนไทยและแพทยทางเลอก กระทรวงสาธารณสข. (2554). ธาตเจาเรอน. กรงเทพมหานคร: สามเจรญพาณชย (กรงเทพ). บญศร นเกต และคณะ. (2551). โรคและสมนไพร. กรงเทพมหานคร : โครงการสวสดการวชาการ สถาบนพระบรมชนก. เบญจวรรณ เหมอนตา และรฐพร บญสข. (2553). การใชสมนไพรในงานสาธารณสขมลฐานเพอ การดแลรกษาสขภาพของประชาชนในชมชนต าบลไมเคด อ าเภอเมอง จงหวดปราจนบร. รายงานวจยทางการแพทยแผนไทยประยกต มหาวทยาลยบรพา ประนอม เดชวศษฎสกล. (2554). เอกลกษณทางเภสชเวทของเครองยาสมนไพรไทย. รายงานการวจย สถาบนวจยสมนไพร กรมวทยาศาสตรการแพทย. พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542. (2546). กรงเทพมหานคร: นานมบคส. พาสทธ หลอธรพงศ และพงษพนธ อศโรทยกล. (2543). ระบบฐานความรเพอการออกแบบและ ประมาณราคาโครงการกอสรางอาคารเบองตน. วารสารวจยและพฒนามหาวทยาลยเทคโน โลยพระจอมเกลาธนบร 23/ 2 (พฤษภาคม-สงหาคม) : 31-46. เพญนภา ทรพยเจรญ. (2548). การดแลสขภาพแบบพงตนเองดวยยาสมนไพรในงานสาธารณสข มลฐาน. กรงเทพมหานคร: ศนยพฒนาต าราการแพทยแผนไทย มลนธการแพทยแผนไทย พฒนา. รจจนทร พรยะสงวนพงศ. (2549). สารสนเทศทางธรกจ. กรงเทพมหานคร. ซเอดยเคชน. สารานกรมเสร. “สมนไพร” http://th.wikipedia/wiki/ สมาล ขนนย. (2549). ระบบฐานความรส าหรบระบบการผลตในอตสาหกรรมการฟอก ยอมและตกแตงส าเรจ. วทยานพนธวศวกรรมศาสตรมหาบณฑต คณะวศวกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ส านกงานขอมลสมนไพร คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหดล. (2546). ศพทแพทยไทย. กรงเทพ มหานคร. ประชาชน. ส านกงานคณะกรรมการสาธารณสขมลฐาน ส านกงานปลดกระทรวง กระทรวงสาธารณสข. (2534). สมนไพรใกลตว. กรงเทพมหานคร: องคการสงเคราะหทหารผานศก. ส านกงานคณะกรรมการสาธารณสขมลฐาน กระทรวงสาธารณสข. (2531). บทคดยอการศกษาวจย สมนไพร โครงการสมนไพรกบการสาธารณสขมลฐาน. กรงเทพมหานคร: องคการ สงเคราะหทหารผานศก.

www.ssru.ac.th

58

นจศร เรองรงษ และพยอม ตนตวฒน. (2534). พชสมนไพร. กรงเทพมหานคร. โอเดยนสโตร. อรรคณฐ ชยพรเมตตา. (2553).คลงขอมลดานสมนไพรไทยอจฉรยะ. ภาคนพนธ วศวกรรมคอมพว- เตอร คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. Kitti, L. (1997), A Knowledge-Based System for Design Cost Estimating (KSDE), Master of Engineering Thesis, Civil Engineering Program, Asian Institute of Tecnology, pp. 1-5

www.ssru.ac.th

ภาคผนวก

www.ssru.ac.th

ภาคผนวก ก แบบประเมนความคดเหนของผเชยวชาญ

www.ssru.ac.th

แบบสอบถามความคดเหนดานการออกแบบเวบไซต ระบบฐานความรดานการรกษาโรคดวยสมนไพร

วตถประสงค แบบสอบถามนจดท าขนเพอการประเมนความคดเหนของผเชยวชาญทมตอการออกแบบเวบไซตและองคความรของระบบฐานความรดานการรกษาโรคดวยสมนไพร

วนท __________________________

ชอผประเมน _______________________ ต าแหนง _____________________________

หวขอการประเมน

สวนของการออกแบบเวบไซต 1. รปแบบเวบไซต มความเหมาะสมเพยงใด Ọ ดมาก Ọ ด Ọ ปานกลาง Ọ นอย Ọ ควรปรบปรง 2. เวบไซต มความงายตอการใชงานเพยงใด Ọ ดมาก Ọ ด Ọ ปานกลาง Ọ นอย Ọ ควรปรบปรง 3. การแสดงผลลพธในเวบไซต มความสวยงามพยงใด Ọ ดมาก Ọ ด Ọ ปานกลาง Ọ นอย Ọ ควรปรบปรง 4. รปภาพสมนไพร ในสวนการแสดงผลลพธ มความสอดคลองกบขอมลเพยงใด Ọ ดมาก Ọ ด Ọ ปานกลาง Ọ นอย Ọ ควรปรบปรง สวนขององคความร 5. ความรทไดรบจากเวบไซต สามารถน าไปใชงานไดจรงเพยงใด Ọ ดมาก Ọ ด Ọ ปานกลาง Ọ นอย Ọ ควรปรบปรง 6. เนอหาในเวบไซต มความงายตอความเขาใจเพยงใด Ọ ดมาก Ọ ด Ọ ปานกลาง Ọ นอย Ọ ควรปรบปรง 7. การจดแบงเนอหาในเวบไซต มความเหมาะสมเพยงใด Ọ ดมาก Ọ ด Ọ ปานกลาง Ọ นอย Ọ ควรปรบปรง 8. ปรมาณเนอหาในเวบไซต มความเหมาะสมเพยงใด Ọ ดมาก Ọ ด Ọ ปานกลาง Ọ นอย Ọ ควรปรบปรง 9. เนอหาในเวบไซต มความถกตองเพยงใด Ọ ดมาก Ọ ด Ọ ปานกลาง Ọ นอย Ọ ควรปรบปรง ขอเสนอแนะเพมเตม เพอการปรบปรง

www.ssru.ac.th

ภาคผนวก ข ผลการวเคราะหความพงพอใจของผใชระบบ

www.ssru.ac.th

ผลการวเคราะหความพงพอใจรวมของผใชระบบ

www.ssru.ac.th

www.ssru.ac.th

www.ssru.ac.th

www.ssru.ac.th

ผลการวเคราะหความพงพอใจของผใชระบบ ชวงอาย 0 – 16 ป

www.ssru.ac.th

www.ssru.ac.th

www.ssru.ac.th

ผลการวเคราะหความพงพอใจของผใชระบบ ชวงอาย 16 – 32 ป

www.ssru.ac.th

www.ssru.ac.th

www.ssru.ac.th

ผลการวเคราะหความพงพอใจของผใชระบบ ชวงอาย 32 ป ขนไป

www.ssru.ac.th

www.ssru.ac.th

www.ssru.ac.th

www.ssru.ac.th

ประวตผเขยน

ชอ – นามสกล ผชวยศาสตราจารย รจจนทร วชวานเวศน ประวตการศกษา ปรญญาตร ส าเรจการศกษา ป พ.ศ. 2527 วฒบญชบณฑต คณะพาณชยศาสตรและการบญช จฬาลงกรณมหาวทยาลย ปรญญาโท ส าเรจการศกษาปพ.ศ. 2535 วฒวทยาศาสตรมหาบณฑต (เทคโนโลยสารสนเทศ) คณะพาณชยศาสตรและการบญช จฬาลงกรณมหาวทยาลย ต าแหนงและสถานทท างานปจจบน ต าแหนง ผชวยศาสตราจารย อาจารยประจ า สาขาวชา วทยาการคอมพวเตอร คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา ประสบการณและผลงานทางวชาการ ประสบการณ สอนในสาขาวทยาการคอมพวเตอร เปนเวลามากกวา 10 ป ผลงานทางวชาการ หนงสอ สารสนเทศทางธรกจ ส านกพพซเอดยเคชน เอกสารประกอบการสอนวชา ฐานขอมลเบองตน

www.ssru.ac.th