อกสารประกอบการสอนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/189JJ9bM9932RX4JMHB2.pdf · จ้านวนหนวยกิต2(1-2-3) วลารียน

เอกสารประกอบการสอน

วชากฎหมายในชวตประจ าวน

ผชวยศาสตราจารยธรรมเนยบ แกวหอมค า กญญาภค บงไสย

ศรนยา ฉตรเดชา ศรสทธ จตรสวรรณ

ส านกวชาศกษาทวไป

มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน

2561

เอกสารประกอบการสอน

วชากฎหมายในชวตประจ าวน

ผชวยศาสตราจารยธรรมเนยบ แกวหอมค า กญญาภค บงไสย

ศรนยา ฉตรเดชา ศรสทธ จตรสวรรณ

ส านกวชาศกษาทวไป

มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน

2561

ค ำน ำ

เอกสารประกอบการสอน รายวชากฎหมายในชวตประจ าวน รหสวชาGE 30008 ส านกวชาศกษาทวไป จดท าขนเพอใชประกอบการจดการเรยนการสอนในมหาวทยาลยราชภฎอดรธาน โดยมเนอหา 6 บท ประกอบดวย ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป หลกกฎหมายแพงและพาณชยลกษณะบคคล ทรพย เอกเทศสญญา ครอบครว และมรดก ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายอาญา และกระบวนการยตธรรมทางอาญา

ผเขยนหวงเปนอยางยงวาเอกสารประกอบการสอนเลมนจะเปนประโยชนตอการเรยนการสอน แกนกศกษาในรายวชา รวมถงผสนใจทวไป และสามารถประยกตใชในชวตประจ าวน หากทานทน าไปใชมขอเสนอแนะ หรอตรวจพบขอผดพลาด ผเขยนตองกราบขออภยไว ณ ทน และจกเปนพระคณยงหากไดรบค าแนะน าจากทาน เพอการปรบปรงใหเอกสารเลมนดยงขนตอไป

คณาจารยรายวชากฎหมายในชวตประจ าวน

เมษายน 2561

สารบญ

หนา

ค าน า ......................................................................................................................................... (1) สารบญ ...................................................................................................................................... (3) สารบญรป ................................................................................................................................. (7) สารบญตาราง ........................................................................................................................... (9) แผนบรหารการสอนประจ าวชา .............................................................................................. (11) แผนบรหารการสอนประจ าบทท 1 .............................................................................................. 1

บทท 1 ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป ........................................................................... 3

ความหมายของกฎหมาย ................................................................................................. 3

ประโยชนของกฎหมาย .................................................................................................... 5

ประเภทของกฎหมาย ...................................................................................................... 6

ววฒนาการกฎหมายในประเทศไทย ................................................................................ 7

ทมาของกฎหมาย ......................................................................................................... 10

ลกษณะของกฎหมาย .................................................................................................... 18

การจดท ากฎหมาย ....................................................................................................... 19

ล าดบชน (ล าดบศกด) ของกฎหมายในประเทศไทย ...................................................... 30

บทสรป ......................................................................................................................... 33

ค าถามทายบท .............................................................................................................. 34

เอกสารอางอง ............................................................................................................... 35

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 2 ........................................................................................... 37

บทท 2 หลกกฎหมายแพงและพาณชย .................................................................................... 39

ความหมายของบคคล ................................................................................................... 39

ความหมายของนตบคคล .............................................................................................. 59

ทรพยและทรพยสน ...................................................................................................... 66

(4)

สารบญ (ตอ)

หนา

บทสรป ......................................................................................................................... 75

ค าถามทายบท ............................................................................................................... 76

เอกสารอางอง ............................................................................................................... 77

เชาทรพย ...................................................................................................................... 81

เชาซอ ........................................................................................................................... 94

การกยมเงน ................................................................................................................. 103

เอกสารอางอง ............................................................................................................. 121

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 3.......................................................................................... 123

บทท 3 กฎหมายครอบครวเบองตน ........................................................................................ 125

การหมน ...................................................................................................................... 125

การสมรส .................................................................................................................... 129

ความสมพนธระหวางสามภรรยา ................................................................................. 131

ทรพยสนระหวางสามภรรยา ....................................................................................... 131

หนสนของสามภรรยาทมตอบคคลภายนอก ................................................................ 133

การสนสดการสมรส..................................................................................................... 134

ความสมพนธระหวางบดามารดาและบตร ................................................................... 137

บตรบญธรรม .............................................................................................................. 138

ค าถามทายบท ............................................................................................................. 140

เอกสารอางอง ............................................................................................................. 141

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 4.......................................................................................... 143

บทท 4 กฎหมายมรดก ............................................................................................................ 145

กองมรดก .................................................................................................................... 146

ทายาททมสทธไดรบมรดกตามกฎหมาย ...................................................................... 148

การแบงมรดกของทายาทโดยธรรมในล าดบและชนตางๆ ............................................ 154

(5)


หนา

การรบมรดกแทนท ..................................................................................................... 156

การสบมรดก ............................................................................................................... 158

พระภกษเปนทายาท หรอพระภกษเปนเจามรดก ....................................................... 159

การเสยสทธในการรบมรดก ........................................................................................ 160

ผจดการมรดก ............................................................................................................. 166

มรดกทไมมผรบ .......................................................................................................... 167

อายความฟองคดมรดก ............................................................................................... 167

ค าถามทายบท ............................................................................................................ 169

รายการอางอง ............................................................................................................ 170

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 5 ..................................................................................... 171

บทท 5 ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายอาญา .................................................................. 173

ความหมายของกฎหมายอาญา ................................................................................... 174

ลกษณะของกฎหมายอาญา ........................................................................................ 174

การบงคบใชกฎหมายอาญา ........................................................................................ 176

โครงสรางความรบผดในทางอาญา .............................................................................. 179

โครงสรางท 1 การกระท าครบองคประกอบทกฎหมายบญญต ................................... 179

โครงสรางท 2 การกระท ามกฎหมายยกเวนความผด .................................................. 188

โครงสรางท 3 การกระท ามกฎหมายยกเวนโทษ ......................................................... 190

เหตลดโทษ ................................................................................................................. 199

บคคลทเกยวของกบการกระท าความผดทางอาญา ..................................................... 205

โทษทางอาญา............................................................................................................. 210

บทสรป ....................................................................................................................... 220

ค าถามทายบท ............................................................................................................ 222

เอกสารอางอง ............................................................................................................. 223

(6)


หนา

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 6 .................................................................................... 225

บทท 6 กระบวนการยตธรรมทางอาญา ............................................................................. 227

ผตองหาหรอจ าเลย .................................................................................................... 228

พนกงานฝายปกครองหรอต ารวจ ............................................................................... 230

พนกงานอยการ .......................................................................................................... 253

ศาลยตธรรม ............................................................................................................... 256

กรมราชทณฑ ............................................................................................................. 257

ทนายความ ................................................................................................................ 258

กรมคมประพฤต ......................................................................................................... 258

ค าถามทายบท ............................................................................................................ 260

เอกสารอางอง ............................................................................................................ 261

บรรณานกรม ...................................................................................................................... 263

สารบญรป

หนา

รปท 2.1 การคลอดและการอยรอดเปนทารก ................................................................................. 40

รปท 2.2 ทหารตายเนองจากสงคราม ............................................................................................. 41

รปท 2.3 การเปนคนสาบสญกรณพเศษ .......................................................................................... 43

รปท 2.4 ผเยาว .............................................................................................................................. 52

รปท 2.5 ลกษณะคนไรความสามารถ ............................................................................................. 56

รปท 2.6 การจดทะเบยนของนตบคคล ........................................................................................... 60

รปท 2.7 ส านกงานเทศบาลนครอดรธาน ....................................................................................... 62

รปท 2.8 มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน ........................................................................................... 62

รปท 2.9 วด.................................................................................................................................... 63

รปท 2.10 อสงหารมทรพย ............................................................................................................. 68

รปท 2.11 สงหารมทรพย ............................................................................................................... 68

รปท 2.12 อาคารเฉลมพระเกยรต มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน .................................................... 69

รปท 2.1 โปรแกรมไลน ................................................................................................................. 107

รปท 2.2 โปรแกรมไลน ................................................................................................................. 107

รปท 2.3 กลองขอความ ................................................................................................................ 107

รปท 5.1 กรมราชทณฑกบผกระท าความผด ................................................................................. 173

รปท 5.2 ขนตอนการกระท าทางอาญา ......................................................................................... 183

รปท 5.3 เหตลดโทษ .................................................................................................................... 204

รปท 5.4 ลกษณะของตวการรวม .................................................................................................. 206

รปท 5.5 ลกษณะการกอใหผอนกระท าความผด ........................................................................... 207

รปท 5.6 ลกษณะของการสนบสนน .............................................................................................. 209

รปท 5.7 การประหารชวตดวยการตดหว ...................................................................................... 212

รปท 5.8 การประหารชวตดวยการยงเปา ..................................................................................... 213

รปท 5.9 ขนตอนการประหารชวต ................................................................................................ 213

(8)

สารบญรป (ตอ)

หนา

รปท 5.10 ขนตอนการประหารชวต .............................................................................................. 213

รปท 5.11 ขนตอนการประหารชวต .............................................................................................. 213

รปท 5.12 โทษทางอาญา .............................................................................................................. 216

รปท 5.13 ความผดลหโทษ ........................................................................................................... 219

สารบญตาราง

หนา

ตารางท 2.1 เปรยบเทยบความแตกตางระหวางบคคลธรรมดาและนตบคคล ................................. 65

ตารางท 2.2 เปรยบเทยบประเภทของทรพย .................................................................................. 70

ตารางท 2.3 เปรยบเทยบสวนควบกบอปกรณ ............................................................................... 73

ตารางท 5.1 การกระท าความผดของเดก ..................................................................................... 194

แผนบรหารการสอนประจ าวชา

รายวชา กฎหมายในชวตประจ าวน รหสวชา GE30007

(Law in Everyday Life) จ านวนหนวยกต 2(1-2-3) เวลาเรยน 3 ชวโมง

ค าอธบายรายวชา

ศกษาความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป หลกกฎหมายลกษณะบคคลและทรพย เอกเทศสญญาในชวตประจ าวน ฝกปฏบตการเขยนสญญาอยางง าย หลกกฎหมายครอบครว มรดก ฝกปฏบตการเขยนพนยกรรม กระบวนการยตธรรมเบองตน สมมนาหลกกฎหมายอาญา สมมนากระบวนการยตธรรมทางอาญาและสทธมนษยชน

จดประสงครายวชา

1.เพอใหผเรยนมความร ความเขาใจความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป และหลกกฎหมายพนฐานทเกยวของกบการด าเนนชวตประจ าวนเพอใหผเรยนมความรความเขาใจเบองตนในหลกกฎหมายแพงและพาณชย หลกกฎหมายอาญา หลกกฎหมายวธพจารณาความ สทธมนษยชน และกระบวนการยตธรรมไทย

2. เพอใหผเรยนสามารถอธบายและจ าแนกสาระส าคญของบคคลและทรพยตามหลกกฎหมายแพงได 3. เพอใหผเรยนสามารถวเคราะหเอกเทศสญญาในชวตประจ าวน กฎหมายครอบครว กฎหมายมรดกเขยนสญญาอยางงายและเขยนพนยกรรมได 4. เพอใหผเรยนมความรความเขาใจในหลกกฎหมายอาญา กระบวนการยตธรรมทางแพงและ ทางอาญาเบองตน หลกสทธมนษยชนและผเรยนสามารถวเคราะหเหตการณหรอสถานการณตาง ๆ ทเกดขนโดยอาศยหลกกฎหมายดงกลาวได 5. เพอใหผเรยนสามารถศกษาประเดนทางกฎหมายทเกดขนจรงจากการคนควาหรอจากขาวสารในชวตประจ าวนแลวน ามาวเคราะหและอภปรายในชนเรยนหรอกบผอนได 6. เพอใหผเรยนน าความรทไดจากการศกษาไปใชประโยชนในชวตประจ าวนเพอการพฒนาตนและด ารงตนใหเปนพลเมองทด

(12)

แผนบรหารการสอน

สปดาหท

หวขอ/รายละเอยด จ านวนชวโมง

กจกรรรมการเรยนการสอน

1 บทท 1 ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป

1. ววฒนาการของกฎหมายกบสงคม

2. ความหมายและความส าคญของกฎหมาย

3. ระบบกฎหมาย

3 -ก าหนดขอตกลงระหวางอาจารยและนกศกษาในการจดการเรยนการสอนโดยขอตกลงดงกลาวใหใชตลอดภาคการศกษา

อาท การเขาชนเรยน, การตรงตอเวลา การสงงาน, การแตงกายใหถกตองตามระเบยบของมหาวทยาลย

-อธบายแผนบรหารการสอน หลกเกณฑการใหคะแนน การตดเกรด การมความซอสตยสจรตในการท างาน ไมคดลอกงานของผอน

-บรรยาย อภปราย ซกถามรวมกนแสดงความคดเหน

-มอบหมายงานใหนกศกษาคนควารายบคคล

2 บทท 1 ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป (ตอ) 4. ทมาของกฎหมาย

5. การแบงประเภทของกฎหมาย

6. ขอบเขตการบงคบใชกฎหมาย

3 -การบรรยาย

-ยกตวอยางกรณศกษา ก าหนดกรณศกษาใหนกศกษาแบงกลมอภปรายตามทสนใจ

-ท าแบบฝกหดบทท 1

-สอทใช Power point และ/หรอ VDO

3 บทท 2 หลกกฎหมายแพงและพาณชย 1. หลกกฎหมายบคคล ทรพย

3 -คดเลอกปญหาทางกฎหมาย หรอเหตการณทนาสนใจ

-ด าเนนการสมมนา

4 บทท 2 หลกกฎหมายแพงและพาณชย (ตอ) 2. กฎหมายลกษณะสญญา

3 -บรรยายหลกทวไปของสญญา เทคนคเบองตนในการเขยนสญญา

-ฝกปฏบตการเขยนสญญา


(13)

สปดาหท



5 บทท 2 หลกกฎหมายแพงและพาณชย (ตอ) 2. กฎหมายลกษณะสญญา(ตอ)

3 -ฝกปฏบตการเขยนสญญา


6 บทท 3 กฎหมายครอบครว 3 -การบรรยาย

-ยกตวอยางกรณศกษา

-ท าใบงาน


7 บทท 3 กฎหมายครอบครว 3 -การบรรยาย


-ท าใบงาน


8 บทท 4 มรดก 3 -บรรยายประกอบการใช Power point

-ดวดโอและตอบค าถามใบงาน

-ใหผเรยนซกถามและแสดงความคดเหน

9 บทท 4 มรดก 3 -บรรยายแบบและวธการเขยนพนยกรรม

-ฝกปฏบตการเขยนพนยกรรม


10 บทท 5 หลกกฎหมายอาญาเบองตน 1. หลกกฎหมายอาญา

เบองตน

3 -การบรรยาย


-ท าแบบฝกหด


11 บทท 5 หลกกฎหมายอาญาเบองตน 2. เหตยกเวนความผด เหต

ยกเวนโทษ เหตลดโทษ



(14)

สปดาหท



3. บคคลทเกยวของกบการกระท าความผดอาญา

12 บทท 5 หลกกฎหมายอาญาเบองตน (ตอ) 4. ขนตอนการกระความผด

อาญา เจตนา ประมาท ประเภทของความผดอาญา โทษทางอาญา



13 บทท 6 กระบวนการยตธรรมทางอาญา 1. ผตองหาหรอจ าเลย

2.พนกงานฝายปกครองหรอต ารวจ

3 -บรรยาย

-แบงกลม ใหนกศกษาลงพนทหาขอมลจากหนวยงาน เชน สถานต ารวจ ศาล ส านกงานอยการ -สอทใช Power point และ/หรอ VDO

14 บทท 6 กระบวนการยตธรรมทางอาญา (ตอ) 3. พนกงานอยการ

4. ศาลยตธรรม

3 -มอบหมายงานกลมใหนกศกษาไปคนควา -ใหนกศกษาลงพนทหาขอมลหนวยงานตามหวขอทรบผดชอบหาในกระบวนการยตธรรมทาอาญาเพมเตมตามทมอบหมาย

15 บทท 6 กระบวนการยตธรรมทางอาญา (ตอ) 5. กรมราชทณฑ 6. ทนายความ

7. กรมคมประพฤต

3 -น าเสนอขอมลหนวนงานในกระบวนการยตธรรมทางอาญาทตนเองไดคนความา

รวมกนอภปราย ซกถาม และสรปผล

-บรรยายประกอบการใช vdo

-ใหผเรยนซกถามและแสดงความคดเหน


16 สอบปลายภาค 3 ตามตารางสอบทมหาวทยาลยก าหนด

(15)

สอการเรยนการสอน

1. ความรทวไปเกยวกบกฎหมาย ประสทธ ปวาวฒนพานช

2. ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป มานต จมปา 3. ค าอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 6 วาดวย มรดก กรต กาญจนรนทร 4. กฎหมายครอบครว ธรรมเนยบ แกวหอมค า

5. หลกกฎหมายอาญา ภาคทวไป ทวเกยรต มนะกนษฐ 6. หลกกฎหมายวธพจารณาความอาญา ปรญญา จตรการนทกจ

7. หองสมดอเลกทรอนกสศาลยตธรรม www.library.coj.go.th

8. เวบไซตส านกงานอยการสงสด www.ago.go.th

9. เวบไซตส านกงานต ารวจแหงชาต www.royalthaipolice.go.th

10. เวบไซตกรมราชทณฑ www.correct.go.th

11. เวบไซตคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต www.nhrc.or.th

การวดผลและการประเมนผล

1. คะแนนระหวางภาคเรยน 60%

1.1 กจกรรมในและนอกชนเรยน 35%

รายงานเดยว รายงานกลม แบบฝกหด ใบงาน

1.2 สอบเกบคะแนนครงท 1 10%

1.3 สอบเกบคะแนนครงท 2 10%

1.4 จตพสย การมสวนรวม อภปราย 5%

เสนอความคดเหน การแตงกาย การตรงตอเวลา

2. คะแนนสอบปลายภาค 40%

รวม 100%

http://www.royalthaipolice.go.th/

http://www.nhrc.or.th/

(16)

เกณฑการใหคาระดบคะแนน

คะแนน 80 – 100 ไดระดบ A

คะแนน 75 – 79 ไดระดบ B+

คะแนน 70 – 74 ไดระดบ B

คะแนน 65 – 69 ไดระดบ C+

คะแนน 60 – 64 ไดระดบ C

คะแนน 55 – 59 ไดระดบ D+

คะแนน 50 – 54 ไดระดบ D

คะแนน 0 – 49 ไดระดบ F

นโยบายในการเขาเรยนและการสอบ

1. นกศกษาจะตองเขาเรยนทกครง หากมเหตจ าเปน เชน เจบปวย หรอมกจธระส าคญ จะตองแจงใหอาจารยผสอนทราบทกครง โดยท าเปนจดหมายลาพรอมแนบหลกฐาน(หากม)ใหอาจารยผสอนรบทราบ

2. นกศกษาตองมความตรงตอเวลาในการเขาเรยน และการสงงานทไดรบมอบหมายตามก าหนดเวลา มระเบยบวนยและความรบผดชอบในการเรยน

3. นกศกษาตองมการปฏบตตามกฎระเบยบ ขอบงคบ ขอตกลงในรายวชาอยางเครงครด

4. นกศกษาตองแตงกายใหเหมาะสมตามกฎระเบยบของมหาวทยาลย

5. การสอบตองด าเนนไปตามระเบยบของมหาวทยาลย หามขาดสอบเกบคะแนนหรอขาดสอบปลายภาคโดยเดดขาด

บทท 1

ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป

อาจารยศรนยา ฉตรเดชา



จดประสงคเชงพฤตกรรม

1. เพอใหนกศกษาสามารถอธบายความหมาย ลกษณะ ประเภทของกฎหมาย

2. เพอใหนกศกษาสามารถอธบายและสรปทมาของกฎหมายทบงคบใชในประเทศไทยได 3. เพอใหนกศกษาสามารถอธบายและสรปขนตอนการจดท าพระราชบญญต รวมถงกฎหมาย

ฉบบอน

4. เพอใหนกศกษาสามารถอธบายและจ าแนกล าดบชนของกฎหมาย

5. เพอใหนกศกษาสามารถยกตวอยางประโยชนและความส าคญในการบงคบใชกฎหมาย

เนอหาสาระ

1. ความหมายของกฎหมาย

2. ประโยชนของกฎหมาย

3. ประเภทของกฎหมาย

4. ววฒนาการกฎหมายในประเทศไทย

5. ทมาของกฎหมาย

6. ลกษณะของกฎหมาย

7. การจดท ากฎหมาย

8. ล าดบชน (ล าดบศกด) ของกฎหมาย

กจกรรมการสอน

1. ซกถามเพอใหการอภปรายประโยชนหรอความส าคญในการใชกฎหมายโดยการสมขานชอ

2. บรรยายเนอหาโดยใชสอการสอนโปรแกรม power point ประกอบ

3. ใชแผนภาพการจดท ากฎหมายโดยใหนกศกษารวมกนเตมขอความทถกตอง 4. เฉลยงานและบรรยายเพมเตม ตอบขอซกถามของนกศกษา

2


1. เอกสารประกอบการสอนและโปรแกรมน าเสนอ power point

2. แบบฝกหดทายบท

3. แผนภาพการจดท ากฎหมาย


1. การตอบค าถามในชนเรยน

2. สงเกตพฤตกรรมในชนเรยน

บทท 1


อยางทเราทราบกนดวามนษยเปนสตวสงคม ในการอยรวมกนตองพงพาอาศยซงกนและกน ทงนการอยรวมกนในสงคมเพอมใหมปญหาเกดขนหรอมเหตกระทบกระทงของบคคล มนษยจงตองสรางเงอนไขในการใชชวตรวมกนขนมา เพอก าหนดความประพฤตหรอเพอแกปญหาทเกดขน เงอนไขหรอขอปฏบตรวมกนนนเมอปฏบตสบทอดกนมาและไดรบการยอมรบเปนจารตประเพณ แลวกอาจกลายเปนกฎหมายทใชบงคบคนในสงคมนนตอไป

ความหมายของกฎหมาย

ความหมายของกฎหมายทจะกลาวตอไป เปนการใหความหมายของนกกฎหมายหรอ

นกนตศาสตรทส าคญและไดรบการยอมรบอยางกวางขวาง ดงตอไปน (วษณ เครองาม, 2540: 9-12) เพลโต(Plato) อรสโตเตล (Aristotle) และซเซโร (Cicero) ไดกลาววา กฎหมายเกดจากธรรมชาตเหมอนกบปรากฎการณทางธรรมชาตอนๆของโลก

คารล มารก (Karl Mark) และเลนน (Lenin) ไดมความเหนวากฎหมายเกดขนจากผลสะทอนทางเศรษฐกจและการเมอง กลาวคอ หากประเทศใดมเศรษฐกจแบบสงคมนยม กจะท าใหกฎหมายเปนไปในแนวทางสงคมนยมนนดวย

จอหน ออสตน (John Austin) มความเหนวา กฎหมายคอค าสง หรอค าบญชาของผน าหรอผปกครองทมตอสมาชกในสงคมนนๆ

พระองคเจารพพฒนศกด (กรมหลวงราชบรดเรกฤทธ ) พระบดาแหงกฎหมายไทย มความเหนวา กฎหมายคอ ค าสงทงหลายของผปกครองวาการแผนดนทมตอราษฎรทงมวล เมอไมท าตามแลวยอมไดรบโทษ

ธระ ศรธรรมรกษ (2538: 9) กฎหมาย คอ บรรดาขอบงคบของรฐหรอประเทศ ทใชบงคบความประพฤตทงหลายของบคคลอนเกยวดวยเรองความสมพนธระหวางกน ถาใครฝาฝนไมปฏบตตามกจะตองมความผดและถกลงโทษ

กฎหมาย คอ ระเบยบ ขอบงคบ หรอกฎเกณฑ ซงรฏฐาธปตยประกาศใหใชบงคบในหมประชาชนใตความปกครอง ซงถาไมปฏบตตาม ผลรายไมอยางใดกอยางหนงจะตกแกผฝาฝน (ยทธนา พนทอง, 2538: 9) ประเทศไทยไดรบอทธพลของปรชญากฎหมายฝายบานเมอง (School of Positive Law) ทวา กฎหมายคอค าสงของรฏฐาธปตย จงสามารถสรปความหมายของกฎหมายไดวา กฎหมาย

4

คอ ค าสงหรอขอบงคบของรฏฐาธปตยซงบญญตขนมาเพอก าหนดความประพฤตของมนษย มลกษณะทใชไดทวไปและใชบงคบไดเสมอ ถาผใดฝาฝนไมปฏบตตาม จะไดรบผลรายและถกลงโทษ(นยนา เกดวชย, 2549: 7) สรปแลวผเขยนเหนวากฎหมาย คอ กฎเกณฑ ค าสง ขอบงคบทออกโดยรฏฐาธปตย ออกมาใชควบคมความประพฤตของคนในสงคม เพอใหสงคมเกดความสงบเรยบรอย ผใดฝาฝนจะมความผดและตองรบโทษ

กฎหมายมความส าคญตอสงคม ดงน 1. สรางความสงบเรยบรอย เพราะมนษยเปนสตวสงคมจ าเปนตองพงพาอาศยซงกนและกน

แตเนองจากความแตงตางไมวาจะเปนดานคด อปนสย สภาพแวดลอม สภาพสงคม เพศ ฯลฯ

ทแตกตางกนไป จงจ าเปนจะตองมกฎหมายเพอใชควบคมใหสงคมมความสงบเรยบรอย กฎหมายบางอยางกก าหนดขนเปนขนตอนหรอวธปฏบตเพอใหไดมาซงความสงบเรยบรอย หรอเพอตอบสนองความตองการของมนษย นอกจากนการบญญตกฎหมายเพอเปนบรรทดฐานใหคนในสงคมปฏบตตามในแนวทางเดยวกน กจะสรางความเปนระเบยบใหเกดขนอกดวย

2. น ากฎหมายมาใชแกไขขอขดแยง ในสงคม เมอความขดแยงเกดขนตองมการหาขอยต ซงในเบองตนกอาจจะใชก าลงเขาตอสกน ฝายทมสมครพรรคพวก หรอมพละก าลงซงไดเปรยบกจะเปนฝายชนะ ซงเปนการยากอยางยงทเราจะสามารถหาวธการทดและถกตองทสดในการใชแกไขความขดแยงตางๆ อยางมประสทธภาพ ทจะตดสนวาการกระท าใดนนถกตองหรอไม ยอมตองมหลกเกณฑ ฉะนน กฎหมายจงเปนกฎเกณฑส าคญทเปนหลกของความยตธรรม

3. เปนเครองมอของรฐในการพฒนา และบรหารประเทศ การก าหนดนโยบายพฒนาประเทศใหเจรญกาวหนาไปในทางใด หรอคณภาพของพลเมองเปนอยางไร จ าเปนตองมกฎหมายออกมาใชบงคบ เพอใหไดผลตามเปาหมายของการพฒนาทก าหนดไว เชน การทกฎหมายไดก าหนดใหบคคลมสทธไดรบการศกษาขนพนฐานไมนอยกวา 12 ป โดยรฐเปนผจดการศกษาใหแกประชาชนอยางทวถงและมคณภาพโดยไมเกบคาใชจายนน ยอมสงผลให คณภาพดานการศกษาของประชาชนสงขน ท าใหสงคมและสภาพความเปนอยของประชาชนมมาตรฐานดขน

4. ก าหนดความสมพนธของบคคล เชน ฐานะของเพศชายหญงในสงคม ในอดตนนผชายจะเปนชางเทาหนาทกเรอง ไมวาจะเปนเรองการออกรบยามศกสงคราม การออกไปท างานนอกบาน การมสวนรวมทางการเมองสามารถแสดงความคดเหนทางการเมองไดอยางเตมทและอสระ มโอกาสไดเรยนหนงสอสงๆ สวนผหญงสมยกอน ไมคอยไดเรยนหนงสอและจะไมมโอกาสไดออกไปท า งานนอกบานเหมอนผชาย ตองอยแตบานคอยจดการเรองทเกยวกบภายในบาน เปนแมหญงแมเรอน ไมมโอกาสไดแสดงความคดเหนเกยวกบการการเมองเพราะเชอวาเรองทเกยวกบการเมองตองเปนหนาทของผชาย ผหญงไมจ าเปนตองเรยนร และการทผชายไดเ รยนสงกวาผหญง เพราะวาผชายม

5

ความแขงแรง แรงแกรง สามารถออกไปเผชญกบโลกภายนอกได สวนผหญงนนมความออนแอถาออกไปเผชญกบโลกภายนอกอาจเกดอนตรายได จะเหนวาผหญงและผชายมความไมเทาเทยมกนไมวาจะเปนเรอง การเรยน การท างาน การไดแสดงความเหนคดทางการเมอง แตปจจบนไมวาจะเปนผหญงหรอผชายตางกตองไดรบการปฏบตอยางเสมอภาคเทาเทยมกน จะเลอกปฏบตไมได และการใหสทธ โอกาส และการปฏบตตางๆ จะใหกบผหญงหรอผชาย ฝายใดฝายหนงอยางไมเทาเทยมกนนนจะกระท าไมไดโดยเดดขาด เพราะกฎหมายไดบญญตไววา1 ไมวาจะเปนหญงหรอชายจะตองไดรบสทธ โอกาส การปฏบต และการบรการตางๆอยางเสมอภาคเทาเทยมกน เพอใหเกดความสมดลในสงคม เชน ผชายลงสมครเลนการเมองได ผหญงกสามารถลงสมครเลนการเมองไดเหมอนกน เพอใหเกดความเทาเทยมกน แตกอนต ารวจเปนไดเฉพาะผชาย ปจจบนผหญงกเปนต ารวจได เพราะความเปลยนแปลงในสงคม ท าใหเราตองพฒนาผหญงใหเทยบเทากบผชาย ใหทนตอสถานการณการเปลยนแปลงในสงคม การทเราใหสทธและโอกาสกบผหญงเพมมากขน

นอกจากจะบญญตในเรองของการใหสทธเสรภาพ ความเสมอภาค และความเทาเทยมกนระหวางผหญงและผชายแลว กฎหมายยงใหสทธความเทาเทยมกนระหวางผหญงและผชายเพม

มากขน เชน การเปลยนนามสกล เมอผหญงและผชายแตงงานและจดทะเบยนสมรสกน แตเดมผหญงทแตงงานและไดจดทะเบยนสมรสแลว ผหญงจะตองใชนามสกลผชาย แตปจจบนผหญงทแตงงานและจดทะเบยนสมรสแลว ผหญงสามารถเลอกใชนามสกลเดมของตนเองได และสทธอกอยางหนง

ทผหญงไดรบ คอ แตกอนผหญงทแตงงานแลวค าน าหนาจะเปนนาง แตปจจบนผหญงสามารถเลอกใชค าน าหนาจากนาง เปน นางสาว ได ซงการเพมสทธเหลาน ท าใหเหนถงความเสมอภาคเทาเทยมกนระหวางผหญงและผชาย ทงน เพอใหเกดความเจรญตอตวบคคลและตอประเทศชาต ท าใหมนษยในสงคมเราอยดวยกนอยางสงบสขและสนต จากเหตผลดงกลาว กฎหมายจงถอเปนเครองยดเหนยวสงคมใหอยรอด ดงค ากลาวทวา “มสงคมทไหน มกฎหมายทนน”

ประโยชนของกฎหมาย

1. สรางความเปนธรรม หรอความยตธรรมใหแกสงคม เพราะกฎหมายเปนหลกกตกา

ททกคนจะตองปฏบตเสมอภาค เทาเทยมกน เมอการปฏบตของบคคลใดบคคลหนงเอาเปรยบคนอน

1 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 เปนรฐธรรมนญฉบบแรกทใหความส าคญตอความเสมอภาคระหวางหญงและชายอยางชดเจน โดยระบในมาตรา 30 วรรค 2 วา“ชายและหญงมสทธเทาเทยมกน” และในวรรคท 3 วา“มาตรการทรฐก าหนดขนเพอขจดอปสรรคหรอสงเสรมใหบคคลสามารถใชสทธและเสรภาพไดเชนเดยวกบบคคลอนยอมไมถอเปนการเลอกปฏบต”

6

ขาดความยตธรรม กฎหมายกจะเขามาสรางความยตธรรม ยตขอพพาทไมใหเกดการเอารดเอาเปรยบกน ดงทเราเรยกกนวา ยตธรรม สงคมกจะไดรบความสขจากผลของกฎหมายในดานน

2. รจกสทธหนาทของตวเองทจะปฏบตตอสงคม

3. ประโยชนในการประกอบอาชพ เชน การเปนทปรกษาทางกฎหมาย ทนายความ อยการ ศาล ทงจะเปนประโยชนตอสงคม โดยตางฝายตางชวยกนรกษาความถกตอง ความยตธรรม

ใหเกดขนในสงคม

4. ประโยชนในทางการเมองการปกครอง เพราะถ าประชาชนรกฎหมายกจะเปน

การเสรมสรางความมนคงของการปกครอง และการบรหารงานทางการเมอง การปกครอง ประโยชนสขกจะตกอยกบประชาชน

5. รกษาความสงบเรยบรอยของบานเมอง และศลธรรมอนดของประชาชน เพราะกฎหมายทดนนจะตองใหความคมครองแกประชาชนเทาเทยมกน ประชาชนกจะเกดความผาสก ปลอดภยในชวต และทรพยสน สรางความสมพนธทดตอครอบครว ตอบคคลอน และตอประเทศชาต

ประเภทของกฎหมาย

หลกเกณฑในการแบงประเภทของกฎหมายนนมอยหลายทฤษฎ หรอหลายแนวทางขนอยกบวาจะพจารณาในแงมม ซงขอแบงแยกประเภทกฎหมายทนยมใชกนมอย 2 ประเภท คอ

1. การแบงแยกประเภทของกฎหมายตามลกษณะแหงการใช (คงสทธ ศรทอง, 2545: 10) เปนการแบงแยกโดยพจารณาถงลกษณะการใชกฎหมายเปนหลก ไดแก

1.1 กฎหมายสารบญญต (Substantive law) คอกฎหมายทบญญตถงเนอหาหรอเรองทวๆ ไป เปนกฎหมายทใชควบคมความประพฤตรวมไปถงก าหนดสทธและหนาทตางๆ ของพลเมองไว เชน ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ประมวลกฎหมายอาญา

1.2 กฎหมายวธสบญญต (Adjective Law/Procedural Law) คอกฎหมายทบญญตถงกระบวนการหรอวธการทจะบงคบหรอด าเนนการใหเปนไปตามกฎหมายสารบญญตนนเอง ไดแกประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงหรอประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ฯลฯ ตวอยางเชนในประมวลกฎหมายอาญาบญญตวาผใดฆาผอนผนนมความผด แตไมไดก าหนดวามวธจะน าตวผกระท าความผดมาลงโทษไดอยางไร ไมมขนตอนการด าเนนการก าหนดไว เรากตองอาศยบทบญญตในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ในการจบตวผกระท า การสอบสวน รวบรวมพยานหลกฐาน การฟองคด การพจารณาและตดสนคด แลวน าตวผท าความผดมาลงโทษ การบงคบใหเปนไปตามกฎหมายสารบญญตกจะท าไดยาก เพราะไมมแบบแผนและวธการแนนอน ขาดความเปนระเบยบและไรประสทธภาพ

7

2. แบงแยกประเภทของกฎหมายตามลกษณะของความสมพนธของคกรณ (คงสทธ ศรทอง, 2545: 10-11) ไดแก

2.1 กฎหมายเอกชน เปนกฎหมายทก าหนดถงความสมพนธระหวางเอกชนดวยกนเอง ซงก าหนดถงสทธและหนาทของแตละเอกชน รวมไปถงสทธและหนาทของเอกชนทมตอเอกชนดวยกนดวย กฎหมายเอกชนกไดแกกฎหมายแพงและกฎหมายพาณชย กฎหมายแพงจะก าหนดถงสทธและหนาทรวมไปถงความสมพนธของบคคลตงแตเกดจนตายเชน กฎหมายลกษณะบคคล กฎหมายครอบครว สวนกฎหมายพาณชยกจะก าหนดสทธและหนาท ระหวางบคคลทเขามา

มความสมพนธทางเศรษฐกจตอกน เชน ก าหนดถงสทธและหนาทระหวางคสญญาซอขาย คสญญาจ านอง ฯลฯ

2.2 กฎหมายมหาชน เปนกฎหมายทใชบงคบความสมพนธระหวางรฐ หนวยงานของรฐ หรอเจาหนาทของรฐดวยกน หรอความสมพนธระหวางรฐ หนวยงานของรฐ หรอเจาทของรฐกบประชาชน เชน รฐธรรมนญ กฎหมายปกครอง กฎหมายอาญา พระธรรมนญศาลยตธรรม ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง

2.3 กฎหมายระหวางประเทศ เปนกฎหมายทก าหนดถงกฎเกณฑความสมพนธระหวางประเทศ เนองจากประเทศตางๆ ในโลกตองมการตดตอมความสมพนธกบประเทศอนๆ ทงในการคา เศรษฐกจ และการประสานงานชวยเหลอในเรองตางๆ ซงกฎหมายระหวางประเทศอาจมาในรปของสนธสญญา จารตประเพณหรอความตกลงกนระหวางประเทศ กฎหมายระหวางประเทศอาจไมมสภาพบงคบทชดเจน แตกถอเปนกฎหมายได เนองจากเปนกฎเกณฑทตงขนมาเพอใชเปนเครองมอส าหรบด าเนนการใหเปนไปตามเปาหมายอยางหนงอยางใดของรฐ โดยกฎหมายระหวางประเทศนนจ าแนกแบงออกเปน 3 สาขา คอ กฎหมายระหวางประเทศแผนกคดเมอง กฎหมายระหวางประเทศแผนกคดบคคล และกฎหมายระหวางประเทศแผนกคดอาญา

ววฒนาการกฎหมายในประเทศไทย

เดมกฎหมายของประเทศไทยนนมทมาจากจารตประเพณ ศาสนา รวมไปถงพระราชโองการของพระมหากษตรย ในสมยกรงศรอยธยามกฎหมายทเรยกวา “พระราชศาสตร” ซงพระมหากษตรยทรงตราขนโดยอาศยหลกใน “คมภรพระธรรมศาสตร” (นยนา เกดวชย, 2549: 59-60) จนกระทงการเสยเมองครงท 2 ใหแกประเทศพมา เอกสารส าคญทางกฎหมายไดมการถกท าลายและสญหายไปเปนจ านวนมาก ตอมาในสมยของรชการท 1 แหงกรงรตนโกสนทร แมจะมการรวบรวมกฎหมาย

ขนใหมแตกเหลอเพยงหนงในสบ ของกฎหมายทมอยเดมในสมยกรงศรอยธยา อกทงยงมเนอหาทผดเพยนไปจากเดม ท าใหกฎหมาย ทมอยไมสามารถตดสนคดไดอยางยตธรรม รชกาลท 1 จงทรง

8

ช าระสะสางกฎหมายเสยใหม (ดเรก ควรสมาคม, 2552: 58) กลายเปน “กฎหมายตราสามดวง” ถอเปนกฎหมายทมความส าคญของไทยเรา นกวชาการทงหลายถอวาแมจรงแลวกฎหมายตราสามดวงนกคอกฎหมายในสมยกรงศรอยธยานนเอง คดส าคญทกอใหเกดกฎหมายตราสามดวงกคอ “คดอ าแดงปอม” (อ าแดง เปนค าน าหนาชอของผหญงในสมยกอน) คดนมขอเทจจรงคอ นายบญศร ชางเหลกหลวง ไดรองทกขกลาวโทษ

พระเกษมและนายราชาอรรถ เนองจาก อ าแดงปอม ภรรยาของนายบญศรเปนชกบ นายราชาอรรถ แตอ าแดงปอมกลบมาฟองหยานายบญศร นายบญศรไมยอมหยา แตพระเกษมกลบพจารณาเขาขางอ าแดงปอมแลวคดขอความสงใหลกขน ณ ศาลหลวง มค าตดสนใหอ าแดงปอมกบนายบญศรขาด จากการเปนสามภรรยาตามกฎหมาย เมอรชการท 1 ทรงทราบเรองจงตรสวา หญงนอกใจชายแลวมาฟองหยา ลกขนปรกษากนแลวใหหยา ตามค าฟองนนไมเปนการยตธรรม จงมพระราชโองการตรสสงใหเจาพระยาคลงตรวจสอบกฎหมายดงกลาว ปรากฏไดความวา ชายไมผด หญงมาขอหยากสามารถหยาได(ตามทบนทกใชค าวา ชายหาผดมไดหญงขอหยา ทานวาเปนหญงหยาชายหยาได) จงทรงเหนวาแมแตพระไตรปฎกผดเพยนไป กยงอาราธนาพระราชาคณะทงปวงใหท าสงคายนาช าระพระไตรปฎกใหถกตองได ดงนนเมอกฎหมายผดเพยนไปกควรตองช าระสะสางใหถกตอง พระองคจงทรงพระกรณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมตงคณะกรรมการขนมาแกไขความคลาดเคลอนและความไมยตธรรมทมอยในกฎหมายเกา คณะกรรมการไดรวมกนท าการช าระบทกฎหมายใหถกตอง โดยอาศย “คมภรพระธรรมศาสตร”(เชอกนวาเปนคมภรทผทรงอทธฤทธ หรอผมอ านาจเหนอคนธรรมดาแตงขน เดมนนเปนของชาวฮนด เปนหนงสอในศาสนาพราหมณ) เปนหลกในการบญญตกฎหมาย เชนเดยวกบในสมยกรงศรอยธยา ใชระยะเวลา 1 ป จงตรวจช าระเสรจ เกดเปนกฎหมาย “ตราสามดวง” ขน (นยนา เกดวชย, 2549: 62) เมอคณะกรรมการตรวจช าระเสรจเรยบรอยไดเขยนดวยหมกลงบนสมดขอย 6 ชด ชดละ 41 เลม 3 ชดแรกเปนตนฉบบแทเรยกวาฉบบหลวง ปกแตละเลมประทบตรา 3 ดวง คอ ตราราชสห ซงเปนสตวในวรรณคดไทย เปนตราประจ าต าแหนงสมหนายก ตอมาเปนตราของกระทรวงมหาดไทย ตราคชสห เปนสตวในวรรณคดไทยเชนกน ตางกบราชสหตรงทมงวง ตรงกบค าวา “คช” แปลวาชาง เปนตราประจ าต าแหนงสมพระกลาโหม ตอมาเปนตราของกระทรวงกลาโหม และตราบวแกว เปนตราประจ าต าแหนงโกษาธบด ตอมาเปนตราของกระทรวงตางประเทศ

ในเวลาตอมาเกดการลาอาณานคมจากประเทศซกโลกตะวนตก เชน ประเทศฝรงเศสและประเทศองกฤษ ท าใหเกดเหตการณส าคญขนกคอการเสยเอกราชทางศาล เนองจากตางประเทศเหนวาประเทศไทยเรากฎหมายปาเถอน ไมเปนธรรม เมอมปญหาหรอคดเกดขนกจะไมยอมขนศาลไทย และบบบงคบใหรฐบาลของไทยท าสนธสญญาซงเรยกวา “สทธสภาพนอกอาณาเขต” ไดมการจดตงศาลกงศล และศาลตางประเทศขนเพอใชในการพจารณาคดส าหรบคนชาตนนๆโดยเฉพาะ ไมใช

9

กฎหมายของไทยและไมขนศาลไทย ในสมยรชกาลท 5 ทรงมพระราชด ารทจะน าเอาเอกราชทางศาลกลบคนมา (นยนา เกดวชย, 2549: 63) โดยการแกไขกฎหมายและพฒนาระบบกฎหมายใหทดเทยมกบนานาประเทศ จงไดมสงขาราชการและพระบรมวงศานวงศไปศกษากฎหมายทตางประเทศเพอน าความรมาพฒนากฎหมาย รวมถงจางผเชยวชาญดานกฎหมายจากตางประเทศมาเปนทปรกษา ตอมาทรงพระกรณาโปรดเกลาฯใหมการตรวจแกไขและปรบปรงกฎหมายขนใหม โดยรางกฎหมายอาญาขนกอน ดวยการรางเปนภาษาองกฤษแลวจงแปลเปนภาษาไทยเรยบรอยเมอ พ.ศ. 2450 จากนนกพมพเปน 3 ภาษา คอ ภาษาไทย ภาษาองกฤษ และภาษาฝรงเศส แลวน าขนทลเกลาถวาย และไดทรงประกาศใชเมอวนท 1 มถนายน พ.ศ. 2451 เรยกประมวลกฎหมายฉบบแรกนวา “ประมวลกฎหมายลกษณะอาญา ร.ศ. 127” และไดใชบงคบมาจนถง พ.ศ. 2486 จงไดมการปรบปรงใหม เรยกกฎหมายฉบบใหมนวา “กฎหมายลกษณะอาญา พ.ศ. 2486” และใชตอมาจนไดมการปรบปรงใหมใหทนสมยอกครงหนง กฎหมายฉบบนคอประมวลกฎหมายอาญาฉบบทใชอยในปจจบน ซงเรมใชบงคบตงแตวนท 1 มกราคม 2500 เปนตนมา ตอมาในสมยรชการท 6 กทรงแตงตงคณะกรรมการขนรางประมวลกฎหมายแพงและพาณชยและประกาศใชครบทง 6 บรรพ ในป พ.ศ.2478 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยฉบบนมความยาวถง 1755 มาตรา ใชเวลารางนานถง 30 ปเศษ จงเสรจสมบรณทง 6 บรรพ คอ บรรพ 1 วาดวยบทเบดเสรจทวไป บรรพ 2 วาดวยหน บรรพ 3 เอกเทศสญญา บรรพ 4 ทรพยสน บรรพ 5 ครอบครว และบรรพ 6 มรดก(นยนา เกดวชย, 2549: 64) ในการปฏรประบบกฎหมายจากระบบเดมทลาสมยมาเปนระบบใหมนน ไทยไดรบเอาระบบซวล ลอว มาใชซงเปนระบบเดยวกบทฝรงเศสและเยอรมนใชกน โดยระบบนมตนก าเนดมาจากอาณาจกรโรมน เรมแรกเดมทนนคณะกรรมการรางกฎหมายประสงคทจะน าเอาระบบกฎหมาย

คอมมอน ลอว มาใชบงคบ แตเนองจากระบบกฎหมายน เปนระบบกฎหมายท ไมสามารถลอกเลยนแบบได เพราะระบบกฎหมายนเปนระบบกฎหมายทพฒนามาเปนเวลาชานานจากจารตประเพณและระบบสงคมโดยเฉพาะ ตวบทกฎหมายกไมมการรวบรวมเอาไวเปนหมวดหมท าใหยากแกการศกษา ซงแตกตางกบระบบซวล ลอว ทมการรวบรวมกฎหมายไวเปนหมวดหมอยางมระเบยบ ท าใหงายแกการศกษาและน ามาใชเปนแบบอยาง อกทงประเทศสวนใหญนอกจากฝรงเศสและเยอรมนแลว ตางกใชระบบกฎหมายนทงสน การทประเทศไทยใชระบบเดยวกบนานาประเทศกจะ ท าใหกฎหมายของไทยมความเปนสากลและเปนทยอมรบ ซงกจะมผลท าใหไทยอาจไดรบเอกราช ทางศาลคนไดงายขน

ดงนน ประเทศไทยจงน าเอาระบบซวล ลอว มาใช โดยน ากฎหมายของประเทศอนๆมาผสานเขากนกบกฎหมายไทยดงเดม และมการปรบปรงใหทนสมยเปนทยอมรบของนานาประเทศ จนใน

10

ทสดกไดรบเอกราชทางศาลคนมา และกฎหมายไทยกยงมการพฒนาขนมาอกเรอยๆ เพอสามารถใชแกปญหาทเกดขนในสงคมได จนถงปจจบน

ทมาของกฎหมาย

ทมาของกฎหมาย (SOURCE OF LAW) หมายถงรปแบบทกฎหมายแสดงออกมาในทางนตศาสตรนอกจากฎหมายทบญญตขนแลว ยงมกฎเกณฑแบบแผนความประพฤตของคนในสงคมบางอยางทมไดบญญตขน แตมผลบงคบเปนกฎหมายได เชน กฎหมายประเพณ

1. จารตประเพณ จารตประเพณ คอ สงทมนษยปฏบตตอเนองกนมา จารตประเพณมงถงสงภายนอกของ

มนษยเทานน เชน การแตงตว วธพด และวธตดตอกบบคคลอน รวมถงวฒนธรรมดวย จารตประเพณยอมเปนของเฉพาะตว เพราะเกยวกบวาเปนบคคลชนใดชนหนง อยในสงคมใดสงคมหนง ประกอบอาชพใดอาชพหนง ฯลฯ ฉะนน จงมจารตประเพณในทางตางๆ เชน จารตประเพณในการคาขาย จารตประเพณในการทต ฯลฯ เปนตน และจารตประเพณอาจแตกตางกนไดตามกาลเทศะ โดยเหตนจะเหนไดวา แมชนชาตเดยวกนกยงมจารตประเพณแตกตางกนเพราะอยคนละแหง (หยด แสงอทย, 2555: 41)

จากความหมายขางตน จารตประเพณ หมายถง การประพฤตปฏบตทประชาชนทวไปนยมปฏบตสบทอดกนมาเปนเวลานาน จนเปนทยอมรบวามความศกดสทธเสมอดวยกฎหมาย กลาวคอ เมอชนรนแรกปฏบตกนมาอยางไร ชนรนหลงกจะปฏบตตามกนมา นานวนเขาประชาชนทงหลายในชมชนตางกยอมรบนบถอกน รฐเองกเหนถงความส าคญของประเพณทสบทอดกนมาดงกลาว ทงนเพราะหากรฐจะวางระเบยบขอบงคบทขดแยงกบประเพณ ประชาชนทงหลายกจะไมยอมรบ ดงนน รฐจงน าเอาจารตประเพณมาวางเปนหลกกฎหมาย เชน การชกมวยบนเวทซงถอเปนกฬาอยางหนง แมจะเปนเหตใหคตอสอกฝายหนงตองบาดเจบหรอตาย กยอมไมมความผดฐานท ารายรางกายหรอฆาคนตาย เชนเดยวกบแพทยทจ าเปนตองตดขาของผปวยเพอชวยชวตไวโดยจรรยาบรรณของแพทย กไมถอเปนความผดในทางกฎหมาย

จารตประเพณทศาลน าไปใชวนจฉยคดในฐานะกฎหมายจารตประเพณไดนน จะตองประกอบดวยหลกเกณฑดงตอไปน(นยนา เกดวชย, 2549: 70) คอ

ก. ตองเปนประเพณซงมมานาน

ข. ตองเปนประเพณอนสมควร หมายถง เปนประเพณทไมขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดงามของประชาชน

11

ค. ตองมก าหนดแนนอนโดยสถานทและบคคลทเกยวของ กลาวคอ ไมเปนประเพณทเลอนลอย และตองมประชาชนในทองถนถอปฏบตกนโดยทวไป

ง. ตองไมมกฎหมายบญญตหามไวหรอขดกบกฎหมาย เพราะถามกฎหมายบญญตมาขดกบประเพณแลว ตองถอวาประเพณนนถกยกเลกไปโดยปรยาย

ส าหรบประเทศไทย จารตประเพณทศาลไทยจะยอมรบมาใชบงคบแทนกฎหมายนนตองเปนประเพณปฏบตซงมมาเปนเวลานานและก าหนดไวแนนอน โดยไมมกฎหมายบญญตหามไวหรอขดกบกฎหมาย อยางไรกตาม บางครงไดมการน าเอาจารตประเพณเขาไปใชประกอบการพจารณาคดดวย แมจะมกฎหมายลายลกษณอกษรบญญตอยแลวกตาม เชน ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 1 เรองสญญา มาตรา 368 บญญตวา “สญญานนทานใหตความไปตามความประสงคในทางสจรต โดยพเคราะหถงปกตประเพณดวย” นบวาเปนเรองทกฎหมายเปดชองใหน าจารตประเพณมาใชไดดวย

นอกจากประเทศไทยจะน าจารตประเพณมาใชบงคบแทนกฎหมายดงกลาวแลว ยงน าจารตประเพณมาบญญตไวเปนกฎหมายเลยทเดยวกม เชน การหมน เปนตน

2. ศาสนา

ศาสนา คอ กฎ ขอบงคบทศาสนาตางๆ ไดก าหนดไวเพอใหมนษยประพฤตคณงามความด(หยด แสงอทย, 2555, 38) หรอ เปนหลกการด าเนนชวต ขอบงคบทศาสดาของแตละศาสนาบญญตขนเพอสอนใหคนทกคนเปนคนด เมอพดถงศาสนาเรากอาจนกไปถงศลธรรม เพราะสองค านมกจะมาคกน แตค าวาศลธรรมจะมความหมายกวางกวาค าวาศาสนา เพราะศลธรรมอาจหมายความรวมเอาหลกค าสอนของทกศาสนามารวมไวและความดงามตางๆ ไวในค าๆ เดยวกน เมอเรากลาวถงค าสอนของศาสนาอสลาม นนหมายถงศลธรรม เมอเรากลาวถงค าสอนของศาสนาพทธ นนหมายถงเรากลาวถงศลธรรมเชนกน กฎหมายของแตละประเทศกจะบญญตขนโดยอาศยศาสนาเปนรากฐานดวย เชนในประเทศไทยเราในทางอาญากจะน าศล 5 มาใชในการบญญตกฎหมาย เชนหามฆาผอน หามลกทรพย หามประพฤตผดในกาม ฯลฯ

ศาสนานนเปนกฎขอบงคบทเกดจากความเชอถอของมนษย โดยมงจะปฏบตแตสงทเปน คณงามความด ศาสนาทงหลายตางกมหลกเกณฑและค าสอนทคลายคลงกน กลาวคอ ละเวน

การกระท าความชว ประพฤตแตความด ขณะเดยวกนกฎหมายเองกประสงคจะไมใหบคคลประพฤตผดเชนกน ดงนน เพอไมใหเปนการขดแยงกบความเชอถอทางศาสนาหรอในพระผเปนเจาทมนษย ใหความเคารพศรทธา กฎหมายจงน าหลกเกณฑบางประการของศาสนามาก าหนดไวเปนความผด และก าหนดบทลงโทษไว เชน กฎหมายของประเทศทนบถอศาสนาอสลาม ฮนด เปนตน ดงนน ศาสนาจงถอเปนปจจยทกอใหเกดกฎหมาย และกฎหมายจะดไดนนกตองเหนความส าคญของศาสนา

12

ทมตอสงคมเชนกน ดงสภาษตกฎหมายทวา “ขอบญญตอนดทสดยอมสงเสรมศาสนา” (summa

ratio est cruve pro religione facit)

3. หลกกฎหมายทวไป

หลกกฎหมายทวไปมรากฐานมาจากความเหนของนกปราชญกฎหมายหรอนกนตศาสตร ซงมอทธพลตอการเรยนรถงแนวปรชญาหรอแนวความคดในทางกฎหมายตางๆ ในแตละสมย มลกษณะเปนสภาษตกฎหมาย เรมตงแตสมยกรก โรมน และยโรปสมยกลาง ท าใหมการยอมรบนบถอกนเรอยมาจนในทสดไดน าแนวความคดนนมาบญญตขนเปนกฎหมาย มปญหาวาเราจะหาหลกกฎหมายทวไป ซงเปนกฎหมายทไมเปนลายลกษณอกษรนไดจากทไหน เรองนมความแนวความคดเหนของศาสตราจารย ดร. ปรด เกษมทรพย อธบายดงน

ความเหนทหนง เหนวาหลกกฎหมายทมอยทวไป ไมจ ากดวาอยทใดขอใหเปนหลกกฎหมายทเอามาตดสนไดกแลวกน เชน สภาษตกฎหมาย ตวอยาง สภาษตกฎหมายทศาลน ามาเปนทมาของกฎหมายเชน "กรรมเปนเครองชเจตนา" "ความยนยอมไมท าใหเปนละเมด" "ผรบโอนไมมสทธดกวาผโอน" "ในระหวางผสจรตดวยกน ผประมาทเลนเลอยอมเปนผเสยเปรยบ" เปนตน

ขอวจารณ ความเหนทหนงนเปนความเหนทไมมขอบเขต ท าใหหลกเกณฑทน ามาปรบคดเปนสงทไมแนนอน ซงขดตอวสยของวชานตศาสตรทพยายามท าใหกฎหมายมความแนนอนเพอเปนเครองชวาอะไรผดอะไรถก อกประการหนงความเหนนเปดโอกาสใหน าเอาหลกกฎหมายหรอบทบญญตของ ระบบกฎหมายอนมาใชและหลกกฎหมายหรอบทบญญตนนๆ อาจมลกษณะขดแยงกบหลกหรอเจตนารมณของกฎหมายกได หากเปนเชนนนก จะกอใหเกดความสบสนในระบบกฎหมายนนไดความเหนนจงไมนาจะเปนความเหนทถกตอง เชน น าหลกผรบโอนไมมสทธดกวาผโอนมาใชกบกฎหมาย ทงทตวบทบญญต มาตรา 1303 บญญตวา "ถาบคคลหลายคนเรยกเอาสงหารมทรพยเดยวกนโดยอาศยหลกกรรมสทธไซร ทานวาทรพยสนตกอยในครอบครองของบคคลใด บคคลนนมสทธยงกวาบคคลอนๆ แตตองไดทรพยนนมาโดยมคาตอบแทน และไดการครอบครองโดยสจรต" ซงเปนบทบญญตคมครองผรบโอนทเสยหายและสจรต และบญญตไปในทาง ตรงกนขามกบหลกผรบโอนไมมสทธดกวาผโอน

ความเหนทสอง เหนวาหลกกฎหมายทวไป หมายถง หลกกฎหมายทมอยในระบบกฎหมายของประเทศนนโดยคนหาไดจาก กฎหมายทเปนลายลกษณอกษรของประเทศนนเอง เชนประมวลกฎหมายอาญา ประมวลกฎหมายแพง หรอกฎหมายลายลกษณอกษร อนทมหลกใหญพอทจะท าเปนหลกอางองได บทบญญตทมอยมากมายโดยปกตเกดจากหลกทวไปเพยงไมกหลก หากไดศกษาประวตความเปนมาของหลกกฎหมายและการศกษาพเคราะหตวบทหลายๆมาตราใหดจรงๆ กจะพบหลกใหญทอยเบองหลงบทบญญตเหลานน หลกใหญนเปนหลกกฎหมายทวไปทน ามาปรบคดได

13

ตวอยางในประมวลกฎหมายแพงและพาณชยเรองนตกรรมสญญา มหลกวา "บคคลตองปฏบตตามสญญา" ภาษาลาตน เรยกวา "PACTA SUNT SERVANDA" หลกอนนเกดจากหลกทางศลธรรมทวา "เมอพดใหสญญาแลวตองรกษาค าพด เปนหลกกฎหมายท วไปทอยเบองหลงมาตราตางๆ ในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย เรองนตกรรมสญญา หรอหลกปฎเสธไมตองผกพนตามสญญา เพราะเหตการณเปลยนแปลงไป ภาษาลาตน เรยกวา "CLAUSULA REBUS SIC STANIBIS"

และถาหากศกษา ปพพ. มาตรา 1303 1329 1330 1331 1332 กจะพบวามาตราเหลานมหลกรวมกนอยคอ "หลกคมครองบคคลทสามผกระท าการโดยสจรต" ดงน(นยนา เกดวชย, 2549: 71-72)

มาตรา 1303 "ถาบคคลหลายคนเรยกเอาสงหารมทรพยเดยวกนโดยอาศยหลกกรรมสทธตางกนไซร ทานวาทรพยสนตกอยในครอบครองของบคคลใดบคคลนนมสทธยงกวาบคคลอนๆ แตตองไดทรพยนนมาโดยมคาตอบแทนและไดการครอบครองโดยสจรต นนทานวามเสยไปถงแมวาผโอนทรพยสนใหจะไดรบทรพยสนนนมาโดยนตกรรมอนเปนโมฆยะ และนตกรรมนนไดถกบอกลางภายหลง"

มาตรา 1330 "สทธของบคคลผซอทรพยสนโดยสจรต ในการขายทอดตลาดตามค าสงศาล หรอ ค าสงเจาพนกงานรกษาทรพยในคดลมละลายนนทานวามเสยไป ถงเเมภายหลงจะพสจนไดวาทรพยสนนนมใชของจ าเลยหรอลกหนโดยค าพพากษาหรอผลมละลาย"

มาตรา 1331 "สทธของบคคลผไดเงนตรามาโดยสจรตนน ทานวามเสยไป ถงแมภายหลงจะพสจนไดวาเงนนนมใชของบคคลซงไดโอนใหมา"

มาตรา 1332 "บคคลซอทรพยสนมาโดยสจรตในการขายทอดตลาดหรอในทองตลาด หรอจากพอคาซงขายของชนดนน ไมจ าตองคนใหแกเจาของแทจรงเวนแตเจาของจะชดใชราคาทซอมา"

มปญหาวาถาหาหลกกฎหมายทวไปในตวบทกฎหมายลายลกษณอกษรมาปรบคดไมได ศาลจะหากฎหมายจากทไหนมาตดสน เพราะมหลกอยวาศาลจะปฎเสธ ไมพจารณาโดยอางวาไมมกฎหมายหรอกฎหมายไมสมบรณไมได ในกรณเชนน ตองคนหาหลกกฎหมายทวไปจากหลก

ความยตธรรมตามธรรมชาต (Natural Justic) ซงไดแกความเปนธรรมหรอความรสกชอบชวดทมอยในจตใจของมนษย (Reason of man) และจากหลกเหตผลของเรอง (Nature of things) (นยนา เกดวชย, 2549: 72)

อยางไรกตาม สภาษตกฎหมายมไดเปนบอเกดหรอทมาของกฎหมายเสยทกบท คอ

เปนแตเพยงแงคดในการด ารงไวซงความยตธรรม หรอใหแนวคดแกนกกฎหมาย ผพพากษาตลาการ ในอนทจะศกษาคนควาตวบทกฎหมายทบญญตขนไวแลวน ามาใชปรบกบขอพพาท จงหาใชตวบทกฎหมายทแทจรงไม แตในวงการนตศาสตรมกจะอางสภาษตกฎหมายเสมอนหนงเปนกฎหมายทใชบงคบได ตวอยางของสภาษตกฎหมาย ไดแก

14

ก. ไม ม โ ทษ โ ดย ไม ม กฎหมาย “Nulla poena, sine lege” (There must be no

punishment except in accordance with the law)

“ไมมโทษ โดยไมมกฎหมาย” หมายถง จะลงโทษบคคลใดไมไดถาไมมกฎหมายก าหนดไวใหลงโทษ สภาษตกฎหมายบทนมวตถประสงคในอนทจะใหหลกประกนสทธเสรภาพแกประชาชน เพราะมนษยเกดมายอมมสทธเสรภาพโดยกฎแหงธรรมชาต (Natural Law) รฐจงตองคมครองปองกนสทธเสรภาพของบคคลโดยการบญญตไวในกฎหมายภายในของรฐ ตวอยางเชนประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 2 วรรคแรก บญญตไววา “บคคลจกตองรบโทษทางอาญาตอเมอไดกระท าการอนกฎหมายทใชในขณะกระท านน บญญตเปนความผดและก าหนดโทษไว และโทษทจะลงแกผกระท าความผดนนตองเปนโทษทบญญตไวในกฎหมาย” ดงนน สภาษตทวา “ไมมโทษ โดยไมมกฎหมาย” จงมอทธพลตอการบญญตกฎหมายของประเทศตางๆ เรอยมานบแตอดตจนถงปจจ บน ถอเปนการธ ารงไวซงความยตธรรมตลอดมา

ข. ความไมรกฎหมาย ไมเปนขอแกตว “Ignorautia juris non excustat” (Igorance of

the law, excuses on man)

“ความไมรกฎหมาย ไมเปนขอแกตว” หมายถง บคคลจะแกตววาตนไมรกฎหมายจงไมตองรบผดในการกระท าของตนไมได

สภาษตกฎหมายนตรงกบประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 64 ซงบญญตไววา “บคคลจะแกตววาไมรกฎหมายเพอใหพนจากความรบผดในทางอาญาไมได แตถาศาลเหนวาตามสภาพและพฤตการณ ผกระท าความผดอาจจะไมรวากฎหมายบญญตวาการกระท านนเปนความผด ศาลอาจอนญาตใหแสดงพยานหลกฐานตอศาล และถาศาลเชอวาผกระท าไมรวากฎหมายบญญตไวเชนนน ศาลจะลงโทษนอยกวาทกฎหมายก าหนดไวส าหรบความผดนนเพยงใดกได”

มาตรา 64 ดงกลาวไมยอมใหยกเอาความไมรกฎหมายขนเปนขอแกตว เพราะกฎหมายประสงคใหประชาชนไดศกษาและเรยนรลวงหนาวาการกระท าหรอไมกระท าของตนมกฎหมายบญญตเปนความผดหรอไม เหตผลทกฎหมายอาญาตองบญญตความผดไวอยางชดเจนแนนอนปราศจากความคลมเครอ กเพราะตองการใหประชาชนไดรลวงหนา และเมอถอวาประชาชนตองรลวงหนาจงไมยอมใหปฏเสธวาไมรกฎหมาย

อยางไรกตาม หากไมยอมรบฟงความไมรกฎหมายในทกกรณ กอาจเปนการไมยตธรรมจนเกนไป มาตรา 64 จงยอมใหมการแกตวไดบางเมอพจารณาถงสภาพแหงความผด หมายความวา กรณทเปนความผดเพราะกฎหมายหาม(mala prohibita) มใชความผดในตวเอง(mala in se) โดยพฤตการณหมายถงกรณเฉพาะตวผกระท าผด เชน คนตางดาวเพงเดนทางเขามาในประเทศไทย หรอผทอยหางไกลมากไมสามารถทราบถงกฎหมายทประกาศใชใหม เมอพจารณาถงสภาพความผดและพฤตการณแลว ศาลอาจอนญาตใหแสดงพยานหลกฐาน และเมอมการแสดงพยานหลกฐานแลว

15

ถาศาลเชอความไมรกฎหมาย ศาลอาจลดโทษใหแกผกระท าผดได หรอไมลดโทษกได แตศาลจะ

ไมลงโทษไมได แตมขอสงเกตอยวาความไมรกฎหมายตามมาตรา 64 หมายถง ผไมรวามกฎหมายอาญาบญญตวาการกระท านนเปนความผด หากเปนความไมรกฎหมายอนๆ เชน กฎหมายแพงเชนนไมเกยวกบมาตรา 64 แตเปนการส าคญผดในขอเทจจรงอนสบเนองมาจากการเขาใจในกฎหมายแพงผดไป อนอาจท าใหผกระท าไมผด โดยอางวาไมมเจตนาได

ค. ผซอตองระวง “Caveat emptor: qui ignorare non debuit quod jus alienum

emit” (Let a purchaser beware: no one qught in ignorance to buy that which is the right of another)

“ผซอตองระวง” หมายถง ผซอมหนาทตองตรวจดทรพยสนทซอในขณะท าการซอขายใหถกตองตรงตามทผซอตองการเสยกอนทงปรมาณและคณภาพ ไมช ารดบกพรองหรอเสยหายประการอนใด เมอรบมอบมาแลวตองสนนษฐานวาผซอไดตรวจถกตองแลว ซ งตรงกบประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 473 ซงบญญตวา “ผขายยอมไมตองรบผดในกรณตอไปน

(1) ถาผซอไดรอยแลวแตในเวลาซอขายวามความช ารดบกพรอง หรอควรจะไดรเชนนน หากใชความระมดระวงอนพงคาดหมายไดแตวญญชน

(2) ถาความช ารดบกพรองนนเปนอนเหนประจกษแลวในเวลาสงมอบ และผซอรบเอาทรพยสนนนไวโดยมไดอดเออน

(3) ถาทรพยนนไดขายทอดตลอด” ง. ผขายตองระวง “Caveat venditor” (Let the seller beware)

“ผขายตองระวง” หมายถง ผขายมหนาทตองสงมอบสนคาทขายใหตรงตามตวอยางหรอค าพรรณนาทไดโฆษณาสนคาไวและตรงตามทไดตกลงไวกบผซอ ดงเชนตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 503 บญญตวา “ในการขายตามตวอยางนน ผขายตองสงมอบทรพยสนใหตรงตามตวอยาง” กลาวคอ ในการขายทผขายมตวอยางเสนอใหแกผซอ เมอผซอตกลงซอตามตวอยางนน ผขายมหนาทตองสงมอบทรพยสนใหตรงตามตวอยางทตกลงซอขายกน

ค าพพากษาฎกา 113/2519 คดนจ าเลยโฆษณาขายเครองสขาววาด สามารถแยกขาวไดขาวท 1, 2 และ 3 ออกมาไดโดยไมมปลายขาวตดไปกบแกลบเลย โจทกกซอเครองสขาวนนแตไมสามารถแยกขาวออกไดตามค าพรรณนาจงขอคน ศาลฎกาวนจฉยขอกฎหมายวาเมอไดพเคราะหใบโฆษณาของจ าเลยทวาสามารถ “แยกขาวไดท 1, 2 และ 3 รบรองจะไมมปลายขาวตดไปกบแกลบเลยและไมมกากเดดขาด” แลว และโจทกมเครองสเดมอยแลว แตไมสามารถแยกขาวท 1, 2 และ 3 ได จงตกลงซอเครองสขาวตามค าพรรณนาของจ าเลย ดงนน หากเครองสขาวทโจทกซอไมมคณสมบตดงค าพรรณนาของจ าเลยจรง โจทกยอมบอกเลกสญญาได (เทากบวาผขายตองรบผดเพราะสงมอบเครองสขาวไมตรงตามทตนพรรณนาไว)

16

4. ค าพพากษาของศาล มเฉพาะบางประเทศเทานนทถอเอาค าพพากษาของศาลมาจดท าเปนกฎหมาย เชน

ประเทศองกฤษ ซงไมมตวบทกฎหมายลายลกษณอกษรเปนหลก คอ ใชจารตประเพณมาเปนหลกในการพจารณาพพากษาคด ผลของค าพพากษาทศาลไดพพากษาไปแลวจงกลายเปนหลกทศาลจะตองยดถอในคดตอๆ ไป หากคดทเกดขนภายหลงมขอเทจจรงอนเปนสาระส าคญเหมอนคดทเคยตดสนไปแลว ศาลยอมน าค าพพากษาในคดกอนมาตดสนคดหลงใหผลคดออกมาเชนเดยวกน และเพอไมใหมกรณเดยวกนนเกดขนซ าอกกจะน าค าพพากษานนมาจดท าเปนกฎหมายเพอใหทกคนปฏบตตาม ตอมานานวนเขาค าพพากษาทมมาแลวจ านวนมากจงกลายเปนทมาประการส าคญของระบบกฎหมายไมเปนลายลกษณอกษร จงเหนไดวาองกฤษไดใหความส าคญแกค าพพากษาของศาลมากเพราะถอเปนหลกเกณฑวาค าพพากษาของศาลสงเปนกฎหมายทยดถอกนตลอดมา แตในหลายๆ ประเทศ

ค าพพากษาเปนเพยงแนวทางในการพจารณาพพากษาของศาล และมผลผกพนเฉพาะคความเทานน ศาลอาจใชดลพนจพจารณาพพากษาตางจากคดกอนๆ ได จงไมถอค าพพากษาของศาลเปนกฎหมาย เชน ประเทศไทยเราเปนตน

5. หลกความยตธรรม(Equity)

หลกความยตธรรมนจะตองมาควบคกบกฎหมายเสมอ เพยงแตความยตธรรมของแตละคนกอาจไมเทากน แตอยางไรกดผบญญตและผใชกฎหมายกจะตองค านงถงหลกความยตธรรมดวยและความยตธรรมนควรจะอยในระดบทคนในสงคมสวนใหญยอมรบ เพราะถาเปนความยตธรรมโดยค านงถงคนสวนนอยมากกวา กจะเปนการเออประโยชนใหคนเพยงบางกลมเทานน ท าใหไมเกดความยตธรรมแกสงคมโดยแทจรง ตวอยางทส าคญคอ ในองกฤษนนแตกอนการฟองเรยกคาเสยหายนนจะฟองเรยกไดเฉพาะจ านวนเงนเทานน จะฟองใหปฏบตตามสญญาทตกลงกนไมได จงท าใหเกดความไมเปนธรรมแกผเสยหาย เนองจากในบางรายผเสยหายไมไดตองการเงนคาเสยหาย แตตองการใหคสญญาปฏบตตามขอตกลงทท าตอกน ดงนนจงไดมการน าเอาหลกความยตธรรมมาใชโดยอนญาตใหมการช าระหนโดยการปฏบตตามสญญาทตกลงกนไวตามความมงหมายของผทเสยหายได ท าใหเกดความเปนธรรมในการพจารณาพพากษาคดยงขน

6. ความคดเหนของนกปราชญ นกปราชญ กคอผทรงความรในทางกฎหมายนนเอง อาจจะเปนนกวชาการ หรออาจารย

สอนกฎหมาย หรอนกนตศาสตรผเชยวชาญในแตละสาขา (นยนา เกดวชย, 2549: 68) ซงไดแสดงความคดเหนตอแนวทางของกฎหมาย และเปนผสนใจใฝรและคนควาวจยศกษาถงกระบวนการของกฎหมาย ซงขอคดเหนและขอโตแยงอนมตอตวบทกฎหมาย ค าวนจฉยหรอค าพพากษาของศาล ความคดเหนบางเรองเปนทยอมรบอยางกวางขวาง ท าใหเกดหลกการหรอทฤษฎใหมๆ ทเปนแนวทางในการปฏบต จนในทสดรฐไดน ามาบญญตหรอแก ไข ตวบทกฎหมายตางๆ ตวอยางเชน

17

ในประวตศาสตรประเทศไทยตามหลกฐานทปรากฏ (อมาพร กาฬแสน, 2554: 18-19) เมอครง การประกาศใชกฎหมายลกษณะอาญา ร.ศ. 127 การถออาวธในถนนหลวงไมมขอบญญตใหลงโทษได พระบดาแหงกฎหมายไทย กรมหลวงราชบรดเรกฤทธ ไดทรงเขยนความเหนและค าอธบายเรองอาวธในถนนหลวงวาควรมขอบญญตหาม ตอมารฐจงไดประกาศแกไขเพมเตมในกฎหมายลกษณะอาญาดงกลาวตามทไดทรงท าความเหนไว จนกระทงปจจบนกยงเปนขอหามทปรากฏอยในประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 371 “ผใดพาอาวธไปในเมอง หมบานหรอทางสาธารณะโดยเปดเผยหรอโดยไมมเหตสมควร หรอพาไปในชมนมชนทไดจดใหมขนเพอนมสการ การรนเรงหรอการอนใด ตองระวางโทษปรบไมเกนหนงพนบาท และใหศาลมอ านาจสงใหรบอาวธนน” ดงน จงเปนเครองชใหเหนวาความคดเหนของนกปราชญกฎหมายเปนทมาของกฎหมายไดเชนกน

ทมาของกฎหมายของแตละประเทศมความแตกตางกนไป ในระบบกฎหมายไทยเมอพจารณาจากประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 4 วรรคสอง บญญตวา "เมอไมมบทกฎหมายทจะยกมาปรบคดได ใหวนจฉยคดนนตามจารตประเพณทองถน ถาไมมจารตประเพณเชนวานนใหวนจฉยคดอาศยเทยบบทกฎหมายทใกลเคยงอยางยง และถาบทกฎหมายเชนนนกไมมดวย ใหวนจฉยตามหลกกฎหมายทวไป" จะเหนวาทมาของกฎหมายประเทศไทยสามารถแยกได 2 ประเภท คอกฎหมายทบญญตขน และกฎหมายทมไดบญญตขน

1. กฎหมายทบญญตขนเปนลายลกษณอกษร หรอ ระบบกฎหมายลายลกษณอกษร (Civil Law System) หรอทเรยกวา ระบบกฎหมายภาคพนยโรป หรอระบบประมวลกฎหมาย เปนระบบกฎหมายทมตนก าเนดมาจากกฎหมายโรมน (ปกรณ มณปกรณ, 2550: 105) ซงยดหลกกฎหมายลายลกษณอกษรเปนส าคญ ลกษณะของ “กฎหมายลายลกษณอกษร” คอ การน าเอาขอกฎหมายเรองตางๆ มาบนทกเปนกฎเกณฑไวในลกษณะเปนประโยคขอความอยางชดเจน กฎหมายลายลกษณอกษรจงสะดวกแกการน าไปใช และประชาชนสามารถอานขอความในกฎหมายเพอ

ความเขาใจและปฏบตตามไดโดยงาย เพราะเปนหลกเกณฑทแนนอนและสามารถอางองกนไดทกฝาย ดงนนทมาส าคญของกฎหมายในระบบกฎหมายลายลกษณอกษรจงไดแก กฎหมายลายลกษณอกษรทไดบญญตขนมาใช นอกจากน จารตประเพณซงเปนแนวปฏบตอนเปนทยอมรบกนมาเปนเวลานานจนเปนเสมอนกฎหมายในสงคม ตลอดจนหลกกฎหมายทวไปทเปนสภาษตกฎหมาย กยงยอมรบมาเปนกฎหมายส าหรบน ามาใชปรบแกคดความดวย

2. ระบบกฎหมายไมเปนลายลกษณอกษร (Common Law System) หรอเรยกอกชอหนงวา ระบบกฎหมายจารตประเพณ ทมาของกฎหมายในระบบนทส าคญคอ จารตประเพณ เนองจากประเทศองกฤษเปนตนก าเนดของระบบกฎหมายนไดยดถอจารตประเพณเปนหลกใน

การตดสนคด ครนเมอตดสนคดไปแลวยอมกลายเปนค าพพากษา กน าค าพพากษานนมาใชเปนกฎหมาย ขณะเดยวกนความเหนของนกปราชญกฎหมายกใชเปนหลกในการตดสนคดดวยโดยอาศย

18

ความยตธรรมเปนพนฐาน นอกจากน นโยบายของรฎฐาธปตยกเปนทมาของกฎหมายดวยเชนเดยวกบความเชอในหลกศาสนา ซงกฎหมายของบางประเทศกไดน าเอาหลกศาสนาเขามาบญญตไวเปนกฎหมายดวย

ลกษณะของกฎหมาย

เราสามารถแยกลกษณะของกฎหมายออกไดเปน 5 ประการ (อมาพร กาฬแสน, 2554: 14-

16) คอ

1. กฎหมายตองเปนค าสงหรอขอบงคบ ซงจะแตกตางกบการเชอเชญหรอขอความรวมมอใหปฏบตตาม ค าสงหรอขอบงคบนนมลกษณะใหเราตองปฏบตตาม แตถาเปนการเชอเชญหรอขอความรวมมอ เราจะปฏบตตามหรอไมกได เชนนเรากจะไมถอเปนกฎหมาย เชน การรณรงคใหเลกสบบหร หรอชวยกนอนรกษทรพยากรธรรมชาต ฯลฯ

ค าสงหรอขอบงคบมอย 2 ประการ คอ ค าสงใหกระท าการ ค าสงใหงดเวนกระท าการ

2. กฎหมายตองมาจากรฎฐาธปตยหรอผทมกฎหมายใหอ านาจไว รฎฐาธปตยคอผมอ านาจสงสดของประเทศ ในระบอบเผดจการหรอระบอบการปกครองทอ านาจการปกครองประเทศอยในมอของบคคลใดบคคลหนงกถอวาผนนเปนผมอ านาจสงสด มอ านาจออกกฎหมายได เชน ระบอบสมบรณาญาสทธราชยซงพระมหากษตรยเปนผมอ านาจสงสด พระบรมราชโองการหรอค าสงของพระมหากษตรยกถอเปนกฎหมาย สวนในระบอบประชาธปไตยของเรา ถอวาอ านาจสงสดเปนของประชาชน กฎหมายจงตองออกโดยประชาชน ค าถามมอยวาประชาชนออกกฎหมายไดอยางไร กออกโดยทประชาชนเลอกตวแทนเขาไปท าหนาทในการออกกฎหมาย ซงกคอสมาชกวฒสภา (ส.ว.) และสมาชกสภาผแทนราษฎร(ส.ส.)นนเอง ดงนนการเลอก ส.ส. ในการเลอกทวไปนนนอกจากจะเปน

การเลอกคนเขามาบรหารประเทศแลว ยงเปนการเลอกตวแทนของประชาชนเพอท าหนาทในการออกกฎหมายดวย

นอกจากดงกลาวมาขางตน อาจมบางกรณทกฎหมายใหอ านาจเฉพาะแกบคคลใน

การออกกฎหมายไว เชน พระราชกฤษฎกาหรอกฎกระทรวงทออกโดยฝายบรหาร (คณะรฐมนตร) ฯลฯ

3. กฎหมายตองใชบงคบไดโดยทวไป คอเมอมการประกาศใชแลว บคคลทกคนตองอยภายใตกฎหมายโดยเสมอภาค จะมใครอยเหนอกฎหมายไมได หรอท าใหเสยประโยชนหรอเออประโยชนใหแกบคคลใดโดยเฉพาะเจาะจงไมได แตอาจมขอยกเวนในบางกรณ เชน กรณของทตตางประเทศซงเขามาประจ าในประเทศไทยอาจไดรบการยกเวนไมตองอยภายใตกฎหมายภาษอากร

19

หรอหากไดกระท าความผดอาญา กอาจไดรบเอกสทธตามกฎหมายระหวางประเทศไมตองถกด าเนนคดในประเทศไทย โดยตองใหประเทศซงสงทตนนมาประจ าการด าเนนคดแทน ฯลฯ

4. กฎหมายตองใชบงคบไดจนกวาจะมการยกเลกหรอเปลยนแปลง เมอมการประกาศใชแลวแมกฎหมายนนจะไมไดใชมานาน กถอวากฎหมายนนยงมผลใชบงคบไดอยตลอด กฎหมายจะสนผลกตอเมอมการยกเลกกฎหมายนนหรอมการเปลยนแปลงเปนอยางอนเทานน

5. กฎหมายจะตองมสภาพบงคบ ถามวาอะไรคอสภาพบงคบ นนกคอ การด าเนนการลงโทษหรอกระท าการอยางหนงอยางใดตอผทฝาฝนกฎหมายเพอใหเกดความเขดหลาบหรอหลาบจ า ไมกลากระท าการฝาฝนกฎหมายอก และรวมไปถงการเยยวยาตอความเสยหายทเกดจากการฝาฝนกฎหมายนนดวย

ตามกฎหมายอาญา สภาพบงคบกคอการลงโทษตามกฎหมายมอยดวยกน 5 ประการคอ ประหารชวต จ าคก กกขง ปรบ รบทรพยสน เชน การจ าคกหรอการประหารชวต ซงมงหมายเพอ

จะลงโทษผกระท าความผดใหเขดหลาบ แตตามกฎหมายแพงฯนน สภาพบงคบม 2 ประการ คอ

การชดใชคาเสยหาย และการชดใชสนไหมทดแทน โดยจะมงหมายไปทการเยยวยาใหแกผเสยหายเพอใหเกดความเสยหายนอยทสด หรอการบงคบใหกระท าการตามสญญาทตกลงกนไว ฯลฯ ซงบางกรณผทฝาฝนกฎหมายกอาจตองถกบงคบทงทางอาญาและทางแพงฯในคราวเดยวกนกได

แตกฎหมายบางอยางกอาจไมมสภาพบงคบกได เนองจากไมไดมงหมายใหผคนตองปฏบตตาม แตอาจบญญตขนเพอรบรองสทธใหแกบคคล หรอท าใหเสยสทธอยางใดอยางหนง เชน กฎหมายก าหนดใหผทบรรลนตภาวะแลวสามารถท านตกรรมไดเองโดยไมตองไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม หรอบคคลทมอาย 15 ปแลวสามารถท าพนยกรรมได ฯลฯ หรอออกมาเพอใชเปนเครองมอในการพฒนาเศรษฐกจและสงคมในประเทศ ซงกฎหมายประเภทนจะไมมโทษทางอาญาหรอทางแพงแตอยางใด

การจดท ากฎหมาย

ประเทศไทยเรมใชระบบประมวลกฎหมาย มาตงแตสมยรชกาลท 5 จนถงปจจบน โดยกฎหมายทใชบงคบอยนนมขนตอนและวธการแตกตางกน ดงน

1. กฎหมายแมบททมศกดสงทสด ไดแก รฐธรรมนญ

รฐธรรมนญเปนกฎหมายสงสดทใชในการปกครองประเทศ เปนกฎหมายทก าหนดรปแบบการปกครอง ก าหนดโครงสรางในการจดตงองคกรบรหารของรฐ และระเบยบการบรหารประเทศ ก าหนดสทธและหนาทของประชาชนรวมไปถงใหความคมครองสทธและหนาทดงกลาว กฎหมายอนๆ

20

ทออกมาจะตองออกใหสอดคลองกบรฐธรรมนญ กฎหมายใดทขดกบรฐธรรมนญจะกจะไมมผลใชบงคบได

ผทมอ านาจสงสดในการปกครองประเทศขณะนน ไมวาจะไดอ านาจมา โดยวธใดกตาม อาจจะเปนประมขของประเทศ หรอหวหนาคณะปฏวตหรอรฐประหาร ทตองการเปลยนการปกครองจากการใชก าลง มาเปนการปกครองภายใตรฐธรรมนญ ในสถานการณทมการปฏวตรฐประหารยดอ านาจการปกครอง จะเปนผจดท ารฐธรรมนญซงอาจกระท าอยางรวบรด ตงแตการยก ราง การพจารณาโดยไมเปดเผย แลวประกาศใชเลยกได แตโดยหลกการแลวเทาทผานมา หวหนาคณะปฏวตจะถวายอ านาจการตรารฐธรรมนญแกพระมหากษตรย โดยน าขนทลเกลาใหทรงลงพระปรมาภไธย โดยมหวหนาคณะปฏวตเปนผลงนามรบสนองพระบรมราชโองการประกาศใช เชน พระราชบญญตธรรมนญการปกครองแผนดนสยามฉบบชวคราว พ.ศ. 2475 ซงเปนรฐธรรมนญฉบบแรกของประเทศไทย ธรรมนญปกครองราชอาณาจกร พ.ศ. 2502 และ พ.ศ. 2520 เปนตน แตในสถานการณปกต การจดท ารฐธรรมนญ จะมการแตงตงหรอเลอกตงคณะบคคลขนมาท าหนาทยกรางและพจารณา อาจเรยกวาสภานตบญญตแหงชาต สภารางรฐธรรมนญ หรออาจมชอเรยกเปนอยางอนกได เมอยกรางและพจารณาเสรจแลวกจะน าขนทลเกลาใหพระมหากษตรยทรงลงพระปรมาภไธยและประกาศใชโดยมสภาดงกลาวเปนผรบสนองพระบรมราชโองการ เชน การจดท ารฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2511 และรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540

สวนรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2560 เปนรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย ฉบบท 20 ซงจดรางโดยคณะกรรมการรางรฐธรรมนญ ในระหวาง พ.ศ. 2557–2560 ภายหลงการรฐประหารในประเทศโดยคณะรกษาความสงบแหงชาต เมอวนท 22 พฤษภาคม พ.ศ. 2557 โดยรฐธรรมนญฉบบน สมเดจพระเจาอยหวมหาวชราลงกรณ บดนทรเทพยวรางกร ทรงลงพระปรมาภไธยเมอวนท 6 เมษายน พ.ศ. 2560 ณ พระทนงอนนตสมาคม พระราชวงดสต กรงเทพมหานคร และมพลเอก ประยทธ จนทรโอชา นายกรฐมนตร เปนผรบสนองพระราชโองการสบเนองจากรฐประหารในประเทศไทย พ.ศ. 2557 และการยกเลกรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ท าใหมการรางรฐธรรมนญฉบบใหม โดยเมอวนท 4 พฤศจกายน พ.ศ. 2557 ไดมการตงคณะกรรมาธการรางรฐธรรมนญชดแรก จ านวน 36 คน ซงสมาชกมาจากการแตงตงทงหมด มบวรศกด อวรรณโณ เปนประธาน แตในวนท 6 กนยายน พ.ศ. 2558 สภาปฏรปแหงชาต มมตไมรบรางรฐธรรมนญของคณะกรรมาธการฯท าใหมการตงคณะกรรมการรางรฐธรรมนญขนใหม จ านวน 21

คน เมอวนท 5 ตลาคม พ.ศ. 2558 และมมชย ฤชพนธ เปนประธาน (อาสาสมครวกพเดย, 2561) 2. กฎหมายทบญญตขนโดยฝายนตบญญต (รฐสภา) ไดแก พระราชบญญตประกอบ

รฐธรรมนญ ประมวลกฎหมาย พระราชบญญต พระราชก าหนด กฎหมายเหลานถอวามศกดเปนล าดบทสองรองจากรฐธรรมนญ

21

2.1 พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญ (ORGANIC LAW) คอ กฎหมายทอธบายขยายความเพอประกอบเนอความในรฐธรรมนญ ใหสมบรณละเอยดชดเจนขนทงนภายใตเงอนไขและเงอนเวลาตามทรฐธรรมนญก าหนด ขนตอนในการตราและพจารณาพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญ ก าหนดขนตอนในการตราและพจารณาพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญก เ หมอนกบพระราชบญญตทวไป จะมลกษณะพเศษแตกตางจากพระราชบญญตทวไป ดงน

ประการแรก การเรยกชอกฎหมายตองเรยกวา พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวย...พศ.…จะเรยกพระราชบญญต เหมอนกฎหมายธรรมดาทวไปมได

ประการทสอง พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญแมจะมเนอหาเขาขายเปนกฎหมายเกยวดวยการเงน ซงปกตแลวสมาชกสภาผแทนราษฎรจะเสนอได ตอเมอมค ารบรองของนายกรฐมนตร แต ในกรณของพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกต งสมาชกสภาผแทนราษฎรและสมาชกวฒสภา พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวา ดวยคณะกรรมการเลอกตง และพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง ซงมเนอหาเกยวดวยการเงนสมาชกสภาผแทนราษฎรเสนอไดโดยไมตองมค ารบรองของนายกรฐมนตร

ประการทสาม รางพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญใดทมการเสนอตอสภาผแทนราษฎร หากปรากฎวาสภาผแทนราษฎรไมใหความเหนชอบ และคะแนนเสยงทไมใหความเหนชอบมจ านวนไมถงกงหนงของจ านวนสมาชกสภาผแทนราษฎรทงหมดเทาทมอย คณะรฐมนตรอาจขอใหรฐสภาประชมรวมกนเพอมมตอกครงหนงกได ซงปกตแลวถาสภาผแทนราษฎรไมใหความเหนชอบของรางพระราชบญญตใด รางพระราชบญญตนนจะตกไปทนท

ประการทส การควบคมรางพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญมใหขดกบรฐธรรมนญนน สมาชกรฐสภาจ านวนเพยงไมนอยกวา 20 คนกเสนอได แตส าหรบรางพระราชบญญตทวไป สมาชกรฐสภาไมนอยกวา 1 ใน 10 สามารถเสนอเรองใหประธานสภาสงไปใหศาลรฐธรรมนญวนจฉยได ทงนเหตทท าใหการควบคมรางพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญกระท าไดงาย กเพราะรฐธรรมนญตองการใหตรวจสอบและควบคมดแล ความถกตอง สามารถกระท าไดงายและคลองตวกวาการตรวจสอบรางพระราชบญญตทวไป

2.2 ประมวลกฎหมาย เปนการรวมรวบเอาหลกกฎหมายในเรองใหญๆซงเปนเรองทวไป มาจดเปนหมวดหมใหเปนระเบยบ เชน ประมวลกฎหมายอาญา ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ประมวลรษฎากร ฯลฯ ประมวลกฎหมายต า งๆ ถอ เปนกฎหมายท เป นหล กท ว ๆ ไป

ทกลาวถงสทธและหนาทของบคคลแตละคน บคคลในสงคมตองประพฤตปฏบตตนอยางไรและหามประพฤตปฏบตตนอยางไรบาง และรวมไปถงการใหความคมครองตอสทธตางๆ ของบคคลแตละคนดวย ซงทงหมดนอยภายใตกฎเกณฑตางๆ ทรฐธรรมนญวางไว

22

2.3 พระราชบญญต คอ กฎหมายทพระมหากษตรยตราขนโดยค าแนะน าและยนยอมของรฐสภา เนอหาของพระราชบญญตนนจะก าหนดเนอหาในเรองใดกได แตตองไมขดหรอ แยงกบบทบญญตแหงรฐธรรมนญหรอหลกกฎหมายรฐธรรมนญทวไป เรยกวา ประเพณการปกครองของประเทศไทยในระบอบประชาธปไตย นอกจากนเนอหาของพระราชบญญตยงมลกษณะก าหนดกฎเกณฑเปนการทวไปในการกอตง เปลยนแปลง ก าหนดขอบเขตแหงสทธและหนาทของบคคล ตลอดจนจ ากดสทธเสรภาพ ของบคคลไดตามทรฐธรรมนญใหอ านาจไว หรอเปนกฎหมายเฉพาะเรองใดเรองหนง คอ เปนกฎหมายทออกมาใชเพอวตถประสงคอยางหนงอยางใด เชน พระราชบญญตลมละลาย กจะเปนเรองเฉพาะเกยวกบการลมละลาย หรอพระราชบญญตสญชาต กจะเกยวของเฉพาะกบเรองสญชาตของบคคล ฯลฯ ซงพระราชบญญตนจะมสวนเกยวของกบฝายบรหารหรอกคอรฐบาลคอนขางมาก เพราะฝายบรหารจะเปนผก าหนดนโยบายในการบรหารประเทศ และเสนอกฎหมายเฉพาะเรองทเกยวของกบนโยบายนนๆใหสภานตบญญตท าการออกนนเองและกฎหมายทออกมานนแมจะมการเปลยนฝายบรหารหรอฝายรฐบาลแลว กจะมผลใชบงคบอย จนกวากฎหมายนนจะถกยกเลกหรอมการแกไขเปลยนแปลง

ส าหรบกระบวนการในการตราพระราชบญญตนน มสาระส าคญและขนตอนดงตอไปน

ร างพระราชบญญตม 2 ประเภท คอ ร างพระราชบญญตท ว ไป และร างพระราชบญญตเกยวดวยการเงน

การเสนอรางพระราชบญญตกระท าได 3 ทาง คอ

(1) โดยคณะรฐมนตร (2) โดยสมาชกสภาผแทนราษฎร ซงตองใหพรรคการเมอง ทสมาชกสภาผแทนราษฎร

สงกดนนมมตใหเสนอให และตองมสมาชกสภาผแทนราษฎร ไมนอยกวา 20 คนรบรอง แตถาเปนราง พระราชบญญตเกยวดวยการเงนจะเสนอได ตองมค ารบรองของนายกรฐมนตร

(3) โดยผมสทธเลอกตงไมนอยกวา 10,000 คน เขาชอรองขอตอประธานรฐสภาเพอใหรฐสภาพจารณากฎหมายตามทก าหนดไวในหมวด 3 สทธและเสรภาพของชนชาวไทย และหมวด 5 แนวนโยบายพนฐานแหงรฐ

ผมอ านาจพจารณารางพระราชบญญตคอรฐสภา ซงเปนองคกรทใชอ านาจนตบญญต โดยแบงการพจารณารางพระราชบญญตออกเปน 2 สวน คอ 1. โดยสภาผแทนราษฎร 2.

โดยวฒสภา การพจารณารางพระราชบญญตโดยสภาผแทนราษฎร สภาผแทนราษฎรจะ

พจารณารางพระราชบญญต 3 วาระ ตามล าดบดงน

23

วาระท 1 รบหลกการ สภาจะพจารณาและลงมตวาจะรบหลกการหรอไมรบหลกการแหงพระราชบญญตนน ถาสภาไมรบหลกการ รางพระราชบญญตนนกตกไป แตหากสภารบหลกการ สภากจะพจารณารางพระราชบญญตในล าดบตอไป

วาระท 2 แปรญตต เปนการพจารณาในรายละเอยดปกตจะพจารณาโดยกรรมาธการทสภาตงขน สมาชกสภาผแทนราษฎรคนใดเหนวาขอความหรอถอยค าใดในร าง พระราชบญญตนนควรแกไขเพมเตมกใหเสนอค าแปรญตตตอประธานคณะกรรมาธการ ภายในเวลาทก าหนดไว เมอคณะกรรมาธการ พจารณาเสรจแลวกจะเสนอสภาพจารณาตอไป โดยเรมตงแตชอราง ค าปรารภ แลวพจารณาเรยงล าดบมาตรา จะมการอภปรายไดเฉพาะทมการแกไขหรอทมการสงวนค าแปรญตตหรอสงวนความเหนไวเทานน

วาระท 3 ลงมต เมอสภาพจารณาวาระท 2 เสรจแลว สภาจะลงมตในวาระท 3 วาเหนชอบหรอไมเหนชอบเทานน โดยไมมการอภปราย หากสภาไมเหนชอบรางพระราชบญญต รางพระราชบญญตนนกตกไป แตหากสภาเหนชอบ ประธานสภาผแทนราษฎร กจะเสนอรางพระราชบญญตนนตอวฒสภาเพอพจารณาตอไป

การพจารณาร างพระราชบญญต โดยวฒสภา วฒสภาจะพจารณาร า งพระราชบญญตทสภาผแทนราษฎรสงมาให 3 วาระเชนเดยวกน

วาระท 1 รบไวพจารณา วฒสภาจะพจารณาและลงมตวาจะรบไวพจารณาหรอไมรบแหงพระราชบญญตนน ถาวฒสภาไมรบไวพจารณา รางพระราชบญญตนนกตกไป แตหากวฒสภารบไวพจารณา วฒสภากจะพจารณารางพระราชบญญตในวาระล าดบตอไป

วาระท 2 แปรญตต เปนการพจารณาในรายละเอยดลกษณะเหมอนกบสภาผแทนราษฎรท า พจารณาเสรจแลวกจะเขาสวาระท 3

วาระท 3 ลงมต เมอสภาพจารณาวาระท 2 เสรจแลว สภาจะลงมตในวาระท 3 วาเหนชอบหรอไมเหนชอบเทานน โดยไมมการอภปราย

กรณทวฒสภาเหนชอบดวยกบสภาผแทนราษฎรโดยไมมการแกไข กถอวารางพระราชบญญตนนไดรบความเหนชอบจากรฐสภาแลว นายกรฐมนตรจะน ารางพระราชบญญตนนขนทลเกลาฯ ถวายเพอพระมหากษตรยทรงลงพระปรมาภไธย และเมอไดประกาศในราชกจจานเบกษาแลว ใหใชบงคบเปนกฎหมายได

กรณทวฒสภาไมเหนชอบดวยกบสภาผแทนราษฎร ถาวฒสภาลงมตในวาระท 1 หรอวาระท 2 ไมเหนชอบดวยกบสภาผแทนราษฎร กใหยบยงรางพระราชบญญตนนไวกอน และสงรางพระราชบญญตนนคนไปยงสภาผแทนราษฎร สภาผแทนราษฎรจะยกขนพจารณาใหมไดตอเมอเวลา 180 วน ไดลวงพนไปนบแตวนทวฒสภาสงรางพระราชบญญตนนคนไปยงสภาผแทนราษฎร แตถารางพระราชบญญตทตองยบยงไวเปนรางพระราชบญญตเกยวดวยการเงน สภาผแทนราษฎรอาจ

24

ยกรางพระราชบญญตนนขนพจารณาใหมไดทนท และถาสภาผแทนราษฎรลงมตยนยนรางพระราชบญญตเดมดวยคะแนนเสยง มากกวากงหนงของจ านวนสมาชกทงหมดเทาทมของสภาผแทนราษฎรแลว ใหถอรางพระราชบญญตนนไดรบความเหนชอบจากรฐสภาใหนายกรฐมนตรน าขนทลเกลาฯ ถวายเพอพระมหากษตรยทรงลงพระปรมาภไธย และเมอไดประกาศในราชกจจานเบกษาแลว ใหใชบงคบเปนกฎหมายได

กรณวฒสภาแกไขเพมเตม ถาวฒสภาไดแกไขเพมเตมราง พระราชบญญตทสภาผแทนราษฎรไดใหเหนชอบแลว กใหสงรางพระราชบญญตแกไขเพมเตมนนไปยงสภาผแทนราษฎร ถาสภาผแทนราษฎรเหนวาเปนการแกไขมาก ในกรณเชนนใหสภาทงสองแตงตงบคคลท เปนหรอมไดเปนสมาชกแหงสภานนๆ มจ านวนเทากนตามทสภาผแทนราษฎรก าหนดประกอบ เปนคณะกรรมาธการรวมกนเพอพจารณารางพระราชบญญตนน และใหคณะกรรมาธการรวมกนรายงานและเสนอรางพระราชบญญตทไดรวมกนพจารณาแลวตอสภาทงสอง ถาสภาทงสองตางเหนชอบดวยแสดงวาพระราชบญญตนนไดรบความเหนชอบจากรฐสภา ใหนายกรฐมนตรน าขนทลเกลาถวายเพอ พระมหากษตรยทรงลงพระปรมาภไธย และเมอไดประกาศในราชกจจานเบกษาแลวใหใชบงคบเปนกฎหมายได

แตถาสภาใดสภาหนงไมเหนดวยกบรางพระราชบญญตทคณะกรรมาธการรวมกนพจารณาเสรจแลว กใหยบยงรางพระราชบญญตนนไวกอน สภาผแทนราษฎรจะยกขนพจารณาใหมได ตอเมอเวลา 180 วนไดลวงพนไป นบแตวนทสภาใดสภาหน งไม เหนชอบดวย ถารางพระราชบญญตทตองยบยงไวเปนรางพระราชทเกยวดวยการเงน สภาผแทนราษฎรอาจยกรางพระราชบญญตนนขนพจารณาใหมไดทนท ถาสภาผแทนราษฎรลงมตยนยนรางเดม หรอรางทคณะกรรมาธการรวมกนพจารณาดวยเสยงมากกวากงหนงของจ านวน สมาชกทงหมดเทาทมอยของสภาผแทนราษฎรแลวกใหถอรางพระราชบญญตนนไดรบความเหนชอบของรฐสภา ใหนายกรฐมนตรน าขนทลเกลาฯ ถวายเพอพระมหากษตรยทรงลงพระปรมาภไธย และเมอไดประกาศในราชกจ

จานเบกษา ใหใชบงคบเปนกฎหมายได กรณท พระมหากษตร ย ไม ทรง เหนชอบด วย ร า งพระราชบญญต ใ ดท

พระมหากษตรยไมทรงเหนชอบดวย และพระราชทานคนมา รฐสภาจะตองปรกษารางพระราชบญญตนนใหม ถารฐสภามมตยนยนตามเดมคะแนนเสยงไมนอยกวา 2 ใน 3 ของ จ านวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของทงสองสภาแลว ใหนายกรฐมนตรน ารางพระราชบญญตนนขนทลเกลาฯ ถวายอกครงหนง เมอพระมหากษตรยมไดทรงลงพระปรมาภไธยพระราชทานคนมาภายในสามสบวน ใหนายกรฐมนตรน าพระราชบญญตนนประกาศในราชกจจานเบกษาใหใช บงคบเปนกฎหมายไดเสมอนหนงวาพระมหากษตรยทรงลงพระปรมาภไธยแลว

ผมอ านาจตราพระราชบญญตไดแกพระมหากษตรย

25

การใชบงคบเปนกฎหมาย กฎหมายนนจะมผลตอเมอประกาศใหประชาชนทราบแลวในราชกจจานเบกษา (ROYAL THAI GOVERNMENT GAZETTE)

3. กฎหมายทบญญตโดยฝายบรหาร (คณะรฐมนตร) 3.1 พระราชก าหนด เปนกฎหมายทตราขนโดยพระมหากษตรยโดยค าแนะน าและ

ยนยอมของคณะรฐมนตรตราขนโดยอ านาจทรฐธรรมนญใหไว เปนกฎหมายทออกใชไปพลางกอนในกรณทมจ าเปนเรงดวน หลงจากมการใชไปพลางกอนแลว ในภายหลงพระราชก าหนดนนกอาจกลายเปนพระราชบญญตซงจะมผลบงคบเปนการถาวรได ถาสภานตบญญตใหการอนมต แตถาสภาไมอนมตพระราชก าหนดนนกตกไป แตจะไมกระทบกระเทอนถงกจการทไดกระท าไปในระหวางใชพระราชก าหนดนน ซงพระราชก าหนดจะออกไดเฉพาะกรณตอไปนเทานน คอ กรณทมความจ าเปนเรงดวนเพอรกษาความปลอดภยของประเทศ หรอความปลอดภยสาธารณะ หรอเพอรกษาความมนคงในทางเศรษฐกจของประเทศ หรอเพอจะปองกนภยพบตสาธารณะ และกรณทตราพระราชก าหนดเกยวกบภาษอากรหรอเงนตรา ซงตองไดรบการพจารณาโดยดวนและลบเพอรกษาประโยชนของแผนดนในระหวางสมยประชมสภา

ผมอ านาจพจารณารางพระราชก าหนด คอ คณะรฐมนตร ผมอ านาจตราพระราชก าหนด คอ พระมหากษตรย การใชบงคบเปนกฎหมายตอเมอไดประกาศในราชกจจานเบกษา การอนมตพระราชก าหนด โดยหลกแลวอ านาจใน การตรากฎหมายเปนอ านาจของ

ฝายนตบญญตตามหลกการการใชอ านาจอธปไตย แตบางกรณมความจ าเปนรบดวนทไมอาจตรากฎหมายโดยรฐสภาได รฐธรรมนญจงแบงอ านาจนตบญญตไปใหฝายบรหารใชชวคราว ดงนน เมอเปนเรอง ชวคราว เพอจะใหเปนถาวร รฐธรรมนญจงก าหนดใหตองมการเสนอพระราชก าหนดทตราออกมาเปนกฎหมายแลวใหรฐสภาอนมตอกครงหนง

3.2 พระราชกฤษฎกา คอ กฎหมายทตราขนโดยพระมหากษตรยโดยค าแนะน าของคณะรฐมนตรตามรฐธรรมนญการตราพระราชกฤษฎกาจะเกดขนใน 3 กรณ คอ

1) รฐธรรมนญก าหนดใหตราพระราชกฤษฎกา ในกจการทส าคญอนเกยวกบฝายบรหารและฝายนตบญญต เชน พระราชกฤษฎกา เรยกประชมรฐสภา พระราชกฤษฎกา ยบสภาผแทนราษฎรหรอพระราชกฤษฎกา ใหมการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎร

2) โดยอาศยอ านาจตามมาตรา 221 ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2540 เปนการตราพระราชกฤษฎกาเพอใชกบฝายบรหาร ไมใชบงคบแกประชาชนทวไป อนง กรณนจะไมมบทมาตราใดในรฐธรรมนญใหอ านาจไวโดยเฉพาะ เชน พระราชกฤษฎกา วาดวยเบยประชมกรรมการ พระราชกฤษฎกา วาดวยการเบกคาเชาบานของขาราชการ

26

3) โดยอาศยอ านาจตามกฎหมายแมบท (พระราชบญญตหรอพระราชก าหนด) ทใหอ านาจตราพระราชกฤษฎกาได

ผมอ านาจเสนอรางพระราชกฤษฎกาคอบคคลทเกยวของ หรอไดรกษาการตามกฎหมายแมบททบญญตใหออกพระราชกฤษฎกานนๆ

ผมอ านาจตราพระราชกฤษฎกา คอ พระมหากษตรย การใชบงคบเปนกฎหมาย ตอเมอไดประกาศในราชกจจานเบกษา

3.3 กฎกระทรวง เปนกฎหมายทรฐมนตรผรกษาการตามกฎหมายแมบทออก เพอด าเนนการใหเปนไปตามกฎหมายแมบท ขอส าคญคอจะตองอางองพระราชบญญตทให อ านาจไวในกฎกระทรวงเสมอวา อาศยอ านาจตามความในพระราชบญญตฉบบใด มาตราใด ดงนน ในพระราชบญญตจงตองมบทมาตราก าหนดใหอ านาจออกกฎกระทรวงไวโดยเฉพาะดวยเชนกน เชน เรองคาธรรมเนยม เรองหลกเกณฑและวธการในการขออนญาตเรองตางๆ

ผมอ านาจเสนอรางกฎกระทรวงไดแกรฐมนตรผรกษาการ ตามกฎหมายแมบทซงใหอ านาจออกกฎกระทรวงนนๆ

3.4 ประกาศกฎกระทรวง เปนกฎหมายล าดบรองของฝายปกครอง ซงรฐมนตรเจาของกระทรวงเปนผออกโดยอาศยอ านาจตามพระราชบญญตฉบบใดฉบบหนง เพอปฏบตการใหเปนไปตามพระราชบญญตน และมผลใชบงคบแกประชาชนเปนการทวไปเชนเดยวกบกฎกระทรวง แตมขอแตกตางคอ การออกประกาศกระทรวงนน รฐมนตรเจากระทรวงมอ านาจออกเองไดโดยล าพง โดยไมจ าเปนตองขอความเหนชอบในหลกการจากคณะรฐมนตรกอนเหมอนเชนกฎกระทรวง เพอใหรฐมนตรมความอสระและความคลองตวในการปฏบตหนาทตามพระราชบญญตทใหอ านาจไว ตวอยางเชน พระราชบญญตสขาภบาล พ.ศ. 2495 มาตรา 5 บญญตวา “การจดตงสขาภบาลใหท าโดยประกาศของกระทรวงมหาดไทย” เปนตน

4. กฎหมายทบญญตโดยองคกรปกครองสวนทองถน

เปนกฎหมายทออกมาใชบงคบโดยเฉพาะในแตละองคการปกครองสวนทองถน เพอใหเปนไปตามหนาทขององคการปกครองสวนทองถนนน องคกรปกครองบรหารสวนทองถนของประเทศไทย ปจจบน 5 รปแบบ คอ องคการบรหารสวนจงหวด องคการบรหารสวนต าบล เทศบาล กรงเทพมหานคร เมองพทยา ตางกมกฎหมายจดตงองคกรแตละประเภทใหอ านาจองคกรปกครองสวนทอง ถนในการออกขอบญญตเพอเปนเครองมอในการจดท าบรการสาธารณะ

ขอบญญตทองถนม 3ประเภท คอ ขอบญญตทองถนประเภททวไป ขอบญญตทองถนประเภทชวคราว และขอบญญตทองถนประเภทการคลง

27

4.1 ขอบญญตทองถนประเภททวไป และขอบญญตทองถนประเภทชวคราว

4.1.1 ขอบญญตจงหวด เปนกฎหมายทองคการบรหารสวนจงหวดตราขนเพอใชบงคบในเขตจงหวด นอกเขตเทศบาล และเขตองคการบรหารสวนต าบล

ขอบญญตจงหวดจะตราขนไดในกรณดงตอไปน 1) เพอปฏบตการใหเปนไปตามหนาทขององคการ บรหารสวนจงหวดท

ก าหนดไว ในพระราชบญญตองคการบรหารสวนจงหวด พ .ศ.2540 ซ งแก ไขเ พมเตมโดยพระราชบญญตองคการบรหารสวนจงหวด (ฉบบท 2) พ.ศ.2542

2) เมอมกฎหมายบญญตใหองคการบรหารสวน จงหวดตราขอบญญตหรอใหมอ านาจตราขอบญญต

3) การด าเนนกจการขององคการบรหารสวน จงหวดทมลกษณะเปน

การพาณชย ในขอบญญตจะก าหนดโทษผละเมดขอบญญตไวดวยกได แตหามมใหก าหนด

โทษจ าคกเกน 6 เดอน และหรอปรบเกนหนงหมนบาท เวนแตจะมกฎหมายบญญตไวเปนอยางอน

ผเสนอรางขอบญญต ไดแกนายกองคการบรหารสวนจงหวด สมาชกสภาองคการบรหารสวนจงหวด หรอราษฎรผมสทธเลอกตงในเขตองคการบรหารสวน จงหวดตามพระราชบญญตวาดวยการเขาชอเสนอขอบญญตทองถน พ.ศ.2542

รางขอบญญตเกยวกบการเงนจะเสนอไดกตอเมอมค ารบรอง ของนายกองคการบรหารสวนจงหวด

ผพจารณา ไดแก สภาองคการบรหารสวนจงหวด

ผอนมต ไดแกผวาราชการจงหวด

ผตรา ไดแก นายกองคการบรหารสวนจงหวด

การประกาศใช ใหองคการบรหารสวนจงหวดและกระทรวงมหาดไทยจดใหมขอบญญตทประกาศใชบงคบแลวไว ณ ทท าการขององคการบรหารสวนจงหวดและกรมการปกครอง เพอใหประชาชนเขาตรวจดได

ในกรณฉกเฉนซงจะเรยกประชมสภาจงหวดใหทนทวงทไมได นายกองคการบรหารสวนจงหวดจะออกขอบญญตชวคราวได เมอไดรบความเหนชอบจากคณะกรรมการสามญประจ าสภาองคการบรหารสวนจงหวด และเมอไดประกาศไวโดยเปดเผย ณ ทท าการขององคการบรหารสวนจงหวดแลวใหใชบงคบได ในการประชมสภาองคการบรหารสวนจงหวดคราวตอไป ใหน าขอบญญตชวคราวนนเสนอ ตอสภาองคการบรหารสวนจงหวดเพออนมต และเมอสภาองคการบรหารสวนจงหวดอนมตแลว ใหใชขอบญญตชวคราวเปนขอบญญตตอไป แตถาสภาองคการบรหารสวนจงหวดไมอนมต ใหขอบญญตชวคราวนนเปนอนตกไป

28

4.1.2 ขอบญญตต าบล คอ กฎหมายทองคการบรหารสวนต าบลออกเพอใชบงคบในต าบล ทงนอาศยอ านาจตามพระราชบญญตสภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล พ.ศ.2537

ผเสนอรางขอบญญตต าบล ไดแก นายกองคการบรหารสวนต าบล หรอสมาชกสภาองคการบรหารสวนต าบล หรอราษฎรในเขตองคการบรหารสวนต าบล ตามพระราชบญญตวาดวยการเขาชอเสนอขอบญญตทองถน พ.ศ.2542

ในขอบญญตจะก าหนดคาธรรมเนยมทจะเรยกเกบและก าหนดโทษดวยกได แตมใหก าหนดโทษปรบเกนหารอยบาท

ผพจารณาไดแกสภาองคการบรหารสวนต าบล

ผอนมต ไดแกนายอ าเภอ

ผตรา ไดแกนายกองคการบรหารสวนต าบล

การประกาศใช ณ ทท าการองคการบรหารสวนต าบล

4.1.3 เทศบญญต คอ กฎหมายทเทศบาลออกเพอใชบงคบในเขตเทศบาล ทงน อาศยอ านาจตามพระราชบญญตเทศบาล พ.ศ. 2496

ผเสนอรางเทศบญญต ไดแก นายกเทศมนตร สมาชกสภาเทศบาล หรอราษฎรผมสทธเลอกตงในเขตเทศบาลตามพระราชบญญตวาดวยการเขาชอเสนอขอบญญตทองถน

พ.ศ. 2542

รางเทศบญญต เกยวกบการเงน จะเสนอไดกตอเมอม ค ารบรองของนายกเทศมนตร

ผพจารณา ไดแกสภาเทศบาล

ผอนมต ไดแกผวาราชการจงหวด

ผตรา ไดแก นายกเทศมนตร ในกรณฉกเฉนซงจะเรยกประชมสภาเทศบาลใหทนทวงทมได ใหคณะ

เทศมนตรมอ านาจออกเทศบญญตเพอพจารณาอนมตในการประชมสภาเทศบาลคราวตอไปถาสภาเทศบาลอนมต เทศบญญตชวคราวนนกเปนเทศบญญตตอไป ถาสภาเทศบาลไมอนมตเทศบญญตชวคราวกเปนอนตกไปแตทงนไมกระทบกระเทอนถงกจการทไดเปนไประหวางใชเทศบญญตชวคราวนน

การประกาศใช ณ ทท าการส านกงานเทศบาล

4.1.4 ขอบญญตกรงเทพมหานคร คอ กฎหมายทกรงเทพมหานครออกเพอใชบงคบในเขตกรงเทพมหานคร เหตทจะตราขอบญญตกรงเทพมหานครเปนไปตาม มาตรา 97 แหงพระราชบญญตระเบยบบรหารกรงเทพมหานคร พ.ศ. 2528

29

ผเสนอรางขอบญญตกรงเทพมหานคร ไดแก ผวาราชการกรงเทพมหานคร หรอสมาชกสภากรงเทพมหานคร หรอ ราษฎรผมสทธเลอกตงในเขตเทศบาลตาม พระราชบญญตวาดวยการเชาชอเสนอขอบญญตทองถน พ.ศ. 2542 โดยกรณสมาชกสภากรงเทพมหานครจะเสนอไดตองมสมาชกสภากรงเทพ มหานครลงนามรบรองไมนอยกวาหนงในหาของจ านวนสมาชกสภากรงเทพมหานครทงหมด

ขอบญญตกรงเทพมหานครนนจะก าหนดโทษผละเมดขอบญญตไวดวยกได แตไดหามก าหนดโทษจ าคกเกน 6 เดอน หรอปรบไมเกน 10,000 บาท

ผพจารณา ไดแก สภากรงเทพมหานคร

ผตรา ไดแก ผวาราชการกรงเทพมหานคร

ในระหวางทไมมสภากรงเทพมหานครหรอในกรณฉกเฉน ทมความจ าเปนเรงดวนในอนจะรกษาความปลอดภยสาธารณะใหทนทวงทไมได ผวาราชการจงหวดกรงเทพมหานครโดยอนมตรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทย จะออกขอก าหนดกรงเทพมหานครใชบงคบขอบญญต และเมอประกาศในราชกจจานเบกษาแลว ใหใชบงคบได

การประกาศใชในราชกจจานเบกษา 4.1.5 ขอบญญตเมองพทยา คอ กฎหมายทเมองพทยาออกบงคบใชในเมองพทยา

ตามมาตรา 70 แหงพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการเมองพทยา พ.ศ. 2542

ขอบญญตเมองพทยาจะก าหนดโทษจ าคกหรอปรบ หรอทงจ าทงปรบผละเมดขอบญญตไวดวยกได แตหามก าหนดโทษจ าคกเกน 6 เดอน และโทษปรบเกน 10,000 บาท

ผเสนอรางขอบญญตไดแก นายกเมองพทยา สมาชกสภาเมองพทยาหรอราษฎรผมสทธเลอกตงในเขตเมองพทยา ตามพระราชบญญตวาดวยการเขาชอเสนอกฎหมาย

พ.ศ. 2542 และหากเปนรางขอบญญตเกยวกบการเงน สมาชกสภาเมองพทยาจะเสนอไดกตอเมอมค ารบรองของนายกเมองพทยา

ผพจารณา ไดแกสภาเมองพทยา ผอนมต ไดแกผวาราชการจงหวดชลบร ผตรา ไดแกนายกเมองพทยา การประกาศใช ณ ศาลาวาการเมองพทยา

4.2 ขอบญญตประเภทการคลง กฎหมายจดตงองคกรปกครองสวนทองถนแตละรปแบบตางกก าหนดถงอ านาจใน

การออกขอบญญตทางดานการคลงขององคกรปกครองสวนทองถนของแตละแหงไวหลายกรณดวยกน เชน การจดท างบประมาณรายจายประจ าป การด าเนนการพาณชย ไดแกการจดตงสถานบรการน ามน กจการโรงแรม ทพกตากอากาศ เพอหารายไดเขามาสองคกรปกครองสวนทองถนของ

30

ตนเองไดนอกเหนอ จากรายไดหลกขององคกรปกครองสวนทองถน ยงรวมถงรายไดจากการเกบภาษอากรคาธรรมเนยม ภาษมลคาเพม และคาบรการบางประเภท การจดหาผลประโยชนจากทรพยสน การจ าหนายพนธบตร และเงนกเปนตน

ล าดบชน (ล าดบศกด) ของกฎหมายในประเทศไทย

ล าดบชน (ล าดบศกด) ของกฎหมายมไวเพอบงบอกถงระดบสงต าและความส าคญของกฎหมายแตละประเภทรวมไปถงภาพรวมของกฎหมายทใชกน ในการจดชนความสงต านนพจารณาจากองคกรทมอ านาจในการออกกฎหมาย เมอกฎหมายแตละฉบบถกบญญตโดยองคกรทมอ านาจในการออกกฎหมายแตกตางกน ผลท าใหกฎหมายแตละฉบบมศกดหรอชนของกฎหมายไมเทากน โดยล าดบชนของกฎหมายทไมเทาเทยมกนน มผลใหกฎหมายทมล าดบชนต ากวาจะมเนอหาขดหรอแยงตอกฎหมายทมล าดบชนสงกวาไมได และหากกฎหมายทมล าดบชนต ากวามเนอหาขดหรอแยงกบกฎหมายทอยสงกวา กฎหมายทมล าดบชนต ากวาใชบงคบไมได การจดล าดบชนของกฎหมายเรยงล าดบลดหลนกนไปได ดงตอไปน (นยนา เกดวชย, 2549: 99)

1. รฐธรรมนญ

2. พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญ, พระราชบญญต, ประมวลกฎหมาย, พระราชก าหนด

3. พระราชกฤษฎกา 4. กฎกระทรวง 5. ขอบญญตจงหวด เทศบญญต ขอบญญตต าบล ขอบญญตกรงเทพมหานคร และ

ขอบญญตเมองพทยา รฐธรรมนญ เปนกฎหมายสงสดทก าหนดรปแบบการปกครองและระเบยบบรหารราชการ

แผนดน ตลอดจนสทธตางๆ ของประชาชนทงประเทศ นอกจากน รฐธรรมนญยงเปนกฎหมายแมบทของกฎหมายทกฉบบ ดงนน รฐธรรมนญจงเปนกฎหมายทมความส าคญมากกวากฎหมายฉบบใด กฎหมายฉบบอนจะบญญตโดยมเนอหาขดหรอแยงกบรฐธรรมนญมได หากขดหรอแยงกบรฐธรรมนญ กฎหมายฉบบนนจะถอวาไมมผลบงคบใช (ทชชมย ฤกษะสต, 2551: 79)

พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญ หมายถง กฎหมายทเกยวกบกฎเกณฑการปกครองประเทศซงแยกออกมาบญญตรายละเอยดตางหากออกไปจากรฐธรรมนญ เพอชวยขยายบทบญญตในรฐธรรมนญใหมความสมบรณครบถวนยงขน ทงนเพราะหลกในการเขยนรฐธรรมนญทดนน รฐธรรมนญจะก าหนดถงหลกการใหญๆ อนเปนแมบทของการปกครองประเทศเทานน เพอใหรฐธรรมนญมความกะทดรด รดกม สน และเขาใจงาย สวนรายละเอยดในทางปฏบตหรอวธการ

31

ปลกยอยลงไปนน กไปออกกฎหมายวากนอกทในกฎหมายฉบบอน เชน รฐธรรมนญจะก าหนดหลกการในการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและสมาชกวฒสภา สวนวธการในรายละเอยดรฐธรรมนญใหตราออกมาเปนพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกต งสมาชกสภาผแทนราษฎรและสมาชกวฒสภา(ภมชย สวรรณด,มานต จมปาและชตาพร พศลยบตร โตะวเศษกล, 2549: 33-34)

พระราชบญญต เปนกฎหมายล าดบชนรองลงมาจากรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย เพราะพระราชบญญตออกมาเปนกฎหมายโดยอาศยอ านาจของรฐธรรมนญโดยตรง ซงองคกรทท าหนาทในการตราพระราชบญญตคอรฐสภา ดงนนรฐสภาจะตราพระราชบญญตทมเนอหาขดหรอแยงกบรฐธรรมนญไมได (ทชชมย ฤกษะสต, 2551: 80)

ประมวลกฎหมาย คอ กฎหมายทบญญตรวมเรองเดยวกนไวในกฎหมายฉบบเดยวกน โดยไดรอยเรยงจดเปนระบบขนใหม และแบงเปนหมวดหมเรยบรอย มการกลาวขอความทาวถงซงกนและกน อยางประมวลกฎหมายอาญากมการแบงออกเปน 3 ภาค คอ ภาค 1 กลาวถงขอความทวๆ ไป อนไดแก เจตนา ประมาท พยายามกระท าความผดฯลฯ ซงโดยปกตใชไดแกบรรดาความผดอาญาทงปวง ภาค 2 ไดบญญตถงความผดสามญเฉพาะความผด ภาค 3 วาดวยความผดลหโทษ การประมวลกฎหมาย (Codification) จงตางกบการน าพระราชบญญตซงมการแกไขเพมเตมหลายครงมาบญญตรวมไวดวยกน ซงเปนวธการของกฎหมายองกฤษเรยกวา Consolidation (หยด แสงอทย, 2535: 64)

พระราชก าหนด เปนกฎหมายทรฐธรรมนญมอบอ านาจในการบญญตใหแกฝายบรหาร คอคณะรฐมนต โดนคณะรฐมนตรจะมอ านาจในการออกพระราชก าหนดเพอใชบงคบดง เชน พระราชบญญตไดในกรณพเศษ ตามทรฐธรรมนญมอบอ านาจไวเปนการชวคราวเพอแกไขสถานการณเฉพาะหนา ทตองการด าเนนการทจ าเปนและเรงดวนเพอประโยชนของประเทศชาตโดยสวนรวม ในอนจะรกษาความปลอดภยของประเทศหรอความปลอดภยสาธารณะ หรอเพอจะรกษาความมนคงในทางเศรษฐกจของประเทศ หรอเพอจะปองปดภยพบตสาธารณะ หรอมความจ าเปนตองมกฎหมายเกยวดวยภาษอากรหรอเงนตรา (ทชชมย ฤกษะสต, 2551: 80)

หลงจากมการประกาศใชพระราชก าหนดนนแลว จะตองน าพระราชก าหนดมาใหรฐสภาพจารณา เพอขอความเหนชอบ ถารฐสภาใหความเหนชอบ พระราชก าหนดกจะกลายเปนกฎหมายถาวรแตถารฐสภาไมใหความเหนชอบพระราชก าหนดกจะสนผลไป ประเดนทส าคญคอ การด าเนนการใดๆ กอนทพระราชก าหนดจะสนผล ถอวาชอบดวยกฎหมาย แมภายหลงจะปรากฏวาพระราชก าหนดสนผลไป ดงนนการทคณะรฐมนตรจะใชอ านาจในการออกพระราชก าหนดควรตองค านงถงความชอบธรรมและผลประโยชนของสวนรวมเปนส าคญ

พระราชกฤษฎกา เปนกฎหมายทก าหนดรายละเอยดซ ง เปนหลกการยอยๆ ของพระราชบญญตหรอของพระราชก าหนด คอพระราชบญญต พระราชก าหนด ไดก าหนดหลกการ

32

ใหญๆไวซงเปนสาระส าคญโดยรวมและใหออกพระราชกฤษฎกาโดยอาศยอ านาจพระราชบญญต พระราชก าหนด เพออธบายรายละเอยดตางๆ ตามหลกการใหญในพระราชบญญต พระราชก าหนดนน (ทชชมย ฤกษะสต, 2551: 81)

กฎกระทรวง เปนกฎหมายทออกโดยฝายบรหารและไมตองผานการพจารณาเหนชอบจากรฐสภา ซงมลกษณะคลายกบพระราชกฤษฎกา แตกฎกระทรวงมศกดของกฎหมายทต ากวาพระราชกฤษฎกา ทงนเพราะกฎกระทรวงนนผออกคอรฐมนตรผรกษาการตามกฎหมายแมบทเพอด าเนนการใหเปนไปตามกฎหมายแมบท สวนพระราชกฤษฎกา ผตรากฎหมายคอพระมหากษตรย (ทชชมย ฤกษะสต, 2551: 81) สวนในทางปฏบตนนกตองผานความเหนชอบจากคณะรฐมนตร

กฎหมายทองคกรสวนทองถนบญญต เปนกฎหมายทใหองคกรบรหารสวนทองถน มอ านาจในทางนตบญญต คอมอ านาจในการออกกฎหมายไดดวยตนเอง จงถอวา เปนการกระจายอ านาจในการบญญตกฎหมายไปสองคกรบรหารสวนทองถนและโดยทวไปองคกรบรหารสวนทองถนมอ านาจในการบญญตกฎหมายตางๆ ไดดงน คอ ขอบญญตต าบล เทศบญญต ขอบญญตองคการบรหารสวนจงหวด ขอบญญตกรงเทพมหานคร และขอบญญตเมองพทยา (ทชชมย ฤกษะสต, 2551: 81-82) อ านาจในการทองคกรปกครองสวนทองถนใชในการตรากฎหมาย เพอบงคบใชในทองถนนน จะเปนอ านาจทไดรบมาจากพระราชบญญตจดตงองคกรปกครองสวนทองถนนนๆ เชน พระราชบญญตสภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล พ.ศ. 2537 ใหอ านาจตราขอบงคบต าบลได ดงนนโดยทวไปกฎหมายทตราโดยองคกรปกครองสวนทองถนมศกดต ากวาพระราชบญญต

การจดท ากฎหมายลายลกษณอกษรของประเทศไทย โดยปกตเปนอ านาจหนาทของฝายนตบญญต หรอองคกรบรหารสวนทองถนทฝายนตบญญตมอบอ านาจใหจดท ากฎหมายได แตในกรณทมการปฏวต (Revotion) หรอรฐประหาร (Coup d’Etat) เพอยดอ านาจในการปกครองประเทศ อ านาจในการจดท ากฎหมายจงตกเปนของคณะปฏวตหรอรฐประหาร ในฐานะทเปนรฎฐาธปตย คอ ผมอ านาจสงสดในรฐขณะนน การจดท ากฎหมายลายลกษณอกษรในกรณเชนน จงถอไดวาเปน

การจดท ากฎหมายลายลกษณอกษรในกรณพเศษ ซงมดงน (นยนา เกดวชย, 2549: 96-97) ก. ประกาศของคณะปฏวต เปนขอความซงคณะปฏวต ไดออกประกาศใหประชาชนใน

ประเทศไดทราบวา คณะปฏวตไดท าการปฏวตยดอ านาจการปกครองประเทศจากรฐบาลไดแลว อ านาจอนชอบธรรมในการปกครองประเทศ อนไดแก อ านาจนตบญญต อ านาจบรหาร อ านาจตลาการ จงเปนของคณะปฏวตโดยสนเชง คณะปฏวตในฐานะผใชอ านาจบรหารประเทศจงมอ านาจออกประกาศคณะปฏวต และถอเปนกฎหมายตามสภาพบงคบเทานนมใชกฎหมายตามหลกนตธรรม

ข. กฎอยการศก หมายถง พระราชบญญตกฎอยการศก พ.ศ. 2457 และกฎหมายแกไขเพมเตม จดอยในประเภทกฎหมายลายลกษณอกษรทออกโดยฝายนตบญญตในรปแบบของพระราชบญญต กฎหมายนตราขนในสมยรชกาลท 6 หลกส าคญในการใชกฎอยการศก กเพองดใช

33

กฎหมายบางฉบบและด าเนนการปกครองประเทศหรอดนแดนบางสวนโดยทหาร และใชอ านาจหนาททางทหารเหนอพลเรอน ตามพระราชบญญตกฎอยการศกมไดมผลใชบงคบเตมตามกฎหมายในทนท เพราะกฎหมายนเพยงแตใหอ านาจลวงหนาวาอาจมการประกาศใชกฎอยการศกตามได แตเมอตองการจะใชกฎอยการศกจรงเมอใด ตองมการประกาศอกชนหนง การประกาศใชกฎอยการศกท าได 2 กรณ คอ การประกาศใชทวราชอาณาจกร กบการประกาศใชในบางทองท (นยนา เกดวชย, 2549: 97)

ผลการจดล าดบชน(ศกด) ของกฎหมายทเปนลายลกษณอกษร

1. การออกกฎหมายทมศกดของกฎหมายต ากวาจะออกไดโดยอาศยอ านาจจากกฎหมายทมศกดสงกวาหรอตามทกฎหมายศกดสงกวาใหอ านาจไว

2. กฎหมายทมศกดต ากวาซงออกโดยอาศยอ านาจของกฎหมายศกดสงกวา จะออกมาโดยมเนอหาเกนกวาขอบเขตอ านาจทกฎหมายศกดสงกวาใหไวมได มฉะนนจะใชบงคบมไดเลย

3. หากเนอหาของกฎหมายมความขดแยงกน ตองใช กฎหมายทมศกดสงกวาบงคบ

ไมวากฎหมายศกดสงกวานนจะออกกอนหรอหลงกฎหมายศกดต ากวานน (ทชชมย ฤกษะสต, 2551:

82)

บทสรป

ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไปนน คอการศกษา ความหมาย ทมา ประเภทลกษณะของกฎหมาย รวมถงประโยชนของกฎหมาย การจดท ากฎหมาย ล าดบชนหรอล าดบศกดของกฎหมาย เพอใหผเรยนไดท าความเขาใจพนฐานกฎหมายทบงคบใชกบคนในสงคม ความจ าเปนของกฎหมายตอสงคม เกดเปนความเคารพตอกฎหมายทบงคบใชอย เพอใหกฎหมายทมนนบงคบต อคนในสงคมอยางเกดประสทธภาพมากทสด

34

ค าถามทายบท

1. ใหนกศกษาอภปรายถงเหตผลทสงคมตองมกฎหมายบงคบใชกบบคคลทอยรวมกน

2. ระบบกฎหมายของประเทศไทยเปนแบบระบบกฎหมายลายลกษณอกษร (Civil Law System) หรอ ระบบกฎหมายจารตประเพณ (Common Law System)

3. ผมอ านาจเสนอรางกฎหมายตอรฐสภา ไดแกใครบาง 4. กฎหมายทเรยกวา พระราชก าหนด พระราชกฤษฎกา กฎกระทรวง ผมอ านาจตรากฎหมายเหลาน

คอใคร 5. กฎหมายทงหลายจะมผลบงคบเมอใด

6. สภาพบงคบหรอโทษทางอาญามอะไรบาง 7. เรยงล าดบศกดหรอชนของกฎหมายจากชนสงไปยงชนลาง 8. กฎหมายทมศกดสงทสดคอ

9. การออกกฎหมายของรฐสภาขนตอนใดทตองพจารณาอยางละเอยดทละมาตรา

10. หากกฎหมายมล าดบชนต ากวามขอความขดแยงกบกฎหมายทมล าดบชนสงกวาจะมผลอยางไร

11. กฎหมายวธสบญญตคออะไร

12. รฎฐาธปตยคอผมอ านาจสงสดของประเทศ ในการปกครองระบอบประชาธปไตยของเรา ถอวาอ านาจสงสดเปนของใคร

35

เอกสารอางอง

คงสทธ ศรทอง. (2545). กฎหมายเบองตน. มหาสารคาม: คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร สถาบนราชภฏมหาสารคาม.

ดเรก ควรสมาคม. (2552). ความรเบองตนเกยวกบกฎหมาย. พมพครงท 5. กรงเทพฯ: โรง พมพเดอนตลา. ทชชมย ฤกษะสต. (2551). ขอบเขตการใชกฎหมาย ในความรพนฐานเกยวกบกฎหมาย มานตย จมปาบรรณาธการ. พมพครงท 8. กรงเทพฯ: ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ธระ ศรธรรมรกษ. (2519). ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป. กรงเทพฯ: มหาวทยาลย รามค าแหง. นยนา เกดวชย. (2549). ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป. พมพครงท 9. กรงเทพฯ : ส านกพมพนตนย. นยนา เกดวชย. (2549). ความรเบองตนเกยวกบกฎหมาย. พมพครงท 1. กรงเทพฯ : ธรรกมลการ พมพ.

ปกรณ มณปกรณ. (2550). ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป. พมพครงแรก. กรงเทพฯ: หาง หนสวน จ ากด เอม.ท.เพรส. ประสทธ ปวาวฒนพานช. (2545). ความรทวไปเกยวกบกฎหมาย. พมพครงท 1. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร. ภมชย สวรรณด, มานต จมปาและชตาพร พศลยบตร โตะวเศษกล. (2549). ความรเบองตนเกยวกบ กฎหมายทวไป. พมพครงท 6. กรงเทพฯ: ส านกพมพนตธรรม.

ยทธนา พนทอง. (2538). ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป. พมพครงท 3. กรงเทพฯ:

ส านกพมพนตยทธ. รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2560. (2018, มนาคม 26). วกพเดย สารานกรม เสร. สบคนเมอ 06:06, มนาคม 26, 2018 จาก //th.wikipedia.org/w/index.php?titleA_2560& oldid=7525957

วษณ เครองาม. (2539). เอกสารการสอนชดวชาความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป. กรงเทพฯ: ส านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

สมยศ เชอไทย. (2540). ค าอธบายวชากฎหมายแพงหลกทวไป. กรงเทพฯ: ส านกพมพวญญชน.

หยด แสงอทย. (2555). ความรเบองตนเกยวกบกฎหมาย ทวไป. พมพครงท 18. กรงเทพฯ:

ส านกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

36

หยด แสงอทย. (2535). ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป. พมพครงท 11. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร. อมาพร กาฬแสน. (2554). ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป. ขอนแกน:

มหาวทยาลยขอนแกน วทยาเขตหนองคาย.

บทท 2

ตอนท 1

หลกกฎหมายแพงและพาณชย บคคลและทรพย

ผชวยศาสตราจารยธรรมเนยบ แกวหอมค า

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 2

หลกกฎหมายแพงและพาณชย


1. เพอใหนกศกษาสามารถบอกความหมายของสภาพบคคลตามกฎหมายได 2. เพอใหนกศกษาสามารถอธบายการเรมสภาพบคคลของบคคลธรรมดาและนตบคคลได 3. เพอใหนกศกษาสามารถแยกความแตกตางระหวางบคคลธรรมดากบนตบคคลได 4. เพอใหนกศกษาหาค าตอบไดวา ทรพยและทรพยสน ตางกนอยางไร

5. เพอใหนกศกษาน าความรในเรองทรพยไปใชในในการจ าแนกประเภทของทรพยได 6. เพอใหนกศกษามบอกความหมายเกยวกบดอกผลธรรมดาและดอกผลนตนยได 7. เพอใหนกศกษาสามารถบอกความหมายของเชาทรพย เชาซอ กยมเงนได 8. เพอใหนกศกษาสามารถอธบายลกษณะส าคญของเชาทรพย เชาซอ กยมเงนได

9. เพอใหนกศกษาสามารถแยกความแตกตางระหวางของสญญาเชาทรพย เชาซอได 10. เพอใหนกศกษาหาค าตอบไดวา การกยมเงนกนระหวางเอกชนธรรมดากบสถาบนการเงนม

ความแตกตางกนอยางไร

11. เพอใหนกศกษาน าความรในเรองเชาทรพย เชาซอ กยมไปใชในชวตประจ าวนได 12. เพอใหนกศกษาบอกไดการเชาซอทรพยทวไป กบการเชาซอรถยนตและรถจกรยานยนต

แตกตางกนอยางไร


1. ความหมายของบคคล

2. ความหมายของนตบคคล

3. ทรพยและทรพยสน

4. เชาทรพย 5. เชาซอ

6. กยมเงน

กจกรรมการเรยนการสอน

1. นกศกษารบฟงการบรรยายสรปเนอหาสาระของบทเรยนดวยโปรแกรมการน าเสนอ Power

point พรอมตอบค าถามระหวางการบรรยาย

38

2. นกศกษารวมกนอภปรายสรปเนอหาบทเรยนทส าคญ โดยคนควาจากเอกสารประกอบการเรยนการสอน

3. ใหนกศกษายกตวอยางประเภทของบคคล ประเภทของทรพย จากประสบการณทพบเหนในชวตประจ าวนของตน


1. เอกสารประกอบการสอน

2. โปรแกรมการน าเสนอ Power point

3. ตวอยางภาพประกอบเกยวกบบคคลและทรพย

การวดผลและประเมนผล

1. ตรวจใบงานทมอบหมาย

2. ตรวจแบบฝกหดทายบท


4. การท ารายงานตามหวขอทก าหนด


บทท 2

หลกกฎหมายแพงและพาณชย

กฎหมายแตละฉบบทผมอ านาจไดบญญตขนมานน หากอยากทราบวาบญญตขนมาเพอใชบงคบใชกบอะไร ในการคนควาหาค าตอบตองพจารณาวตถประสงคในการตรากฎหมาย ซงจะเหน

ไดวา กฎหมายทตราขนนน มวตถประสงคเพอบงคบใชกบบคคล มใชเพอบงคบกบส งอนใด โดยประมวลกฎหมายแพงและพาณชยไดก าหนดประเภทบคคลไว 2 ประเภท คอ บคคลธรรมดา และนตบคคล ซงบคคลทงสองประเภทน กฎหมายไดบญญตเกยวกบสทธหนาทตอกนไว ไมวาจะเปนหนาทของบดามารดา ผซอ ผขาย ลกหน เจาหน เปนตน นอกเหนอจากนนแลวในการด ารงชวตประจ าวนของบคคลจะเกยวของกบทรพย และทรพยสน อาท เงน ทอง บาน อาหาร ทอยอาศย รถยนต โทรศพท เปนตนซงทรพยสนเหลานไดเขามาเกยวของกบบคคลในเรองของการใชสอย การเปนเจาของ การท านตกรรมสญญา ดงน การทราบถงความหมายของทรพย ประเภทของทรพยซงเปนเรองทจ าเปน ทงน เพอบงคบใหถกตองตามกฎหมายเพราะในการท านตกรรมเกยวกบทรพยบางประเภทกฎหมายไดก าหนดหลกเกณฑไวเฉพาะตางกน อาท การซอขายทดนซงตองท าเปนหนงสอและ

จดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท แตหากเปนการซอขายสงหารมทรพยเพยงแตมการสงมอบทรพยสนแกกน กรรมสทธในทรพยสนกโอนไปยงผซอแลว ดงนน จะเหนไดวาทงเรองบคคล และเรองทรพยยอมมความเกยวพนกน การศกษาและการมความรในเรองดงกลาวจงเปนเรองทจ าเปน

ความหมายของบคคล

บคคล หมายถง สงซงสามารถทจะมสทธและหนาทตามกฎหมาย เรยกวา “บคคลธรรมดา” สวนกลมบคคลหรอองคกร ซงกฎหมายก าหนดใหเปนบคคลอกประเภทหนงทไมใชบคคลธรรมดา และใหมสทธและหนาทตามกฎหมาย เรยกวา “นตบคคล” (ราชบณฑตยสถาน , 2542)

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยไดแบงบคคลออกเปน 2 ประเภท คอ บคคลธรรมดา และนตบคคล สามารถอธบายไดดงน (มานตย จมปา, 2552:155)

1. บคคลธรรมดา (Natural person) 1.1 การเรมสภาพบคคลของบคคลธรรมดา

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 15 บญญตวา “สภาพบคคลยอมเรมแตเมอคลอดแลวอยรอดเปนทารก และสนสดลงเมอตาย” จากบทบญญตดงกลาวจะเหนไดวาองคประกอบของสภาพบคคล ประกอบไปดวย “การคลอด” และ”การอยรอดเปนทารก” อธบายไดดงน

40

1.1.1 การคลอด คอ การททารกหลดออกจากครรภมารดาทงตว โดยไมตองค านงวาทารกจะมอวยวะครบหรอมการตดสายสะดอแลวหรอไม ทงนเพราะในทางกฎหมายถอวาทารกนนไดคลอดแลว ซงหลกการดงกลาวรวมไปถงการคลอดดวยวธการผาตดดวย

1.1.2 การอยรอดเปนทารก คอ การททารกมชวตรอด ซงเหนไดจากการททารกสงเสยงรอง การเตนของชพจร การหายใจโดยไมตองค านงวาหายใจกครง แมหายใจเพยงชวงเวลาแค 1 นาท กถอวามสภาพบคคลแลว หรอการตรวจดลกษณะทวไปของปอด ทดสอบการลอยน าของปอด ตรวจปอดทางกลองจลทรรศน การตรวจลมทางกลองจลทรรศน เปนตน

ดงนน จะเหนไดวาการมสภาพบคคลของบคคลธรรมดา ตองประกอบไปดวยการคลอดและการอยรอดเปนทารก แสดงดงรปท 2.1

ก. การผาคลอด ข. ทารกมชวตรอด

รปท 2.1 การคลอดและการอยรอดเปนทารก

ทมา : ก. และ ข. http://atcloud.com/stories/45062, 2555

เมอมสภาพบคคลแลว ยอมเกดสทธในทางกฎหมาย โดยแยกพจารณาสทธดงกลาวตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย และกฎหมายอาญา ในทางกฎหมายแพงเหนไดวา บตรมสทธใช ชอสกลของบดา สทธในการฟองคดขอใหรบเปนบตร สทธในการฟองคดกรณมการท าละเมดตอตวทารกเองหรอตอตวผเปนบดามารดาของตน และสทธทส าคญอกประการคอ สทธในการรบมรดกของผเปนบดามารดา เปนตน

ในทางกฎหมายอาญา การมสภาพบคคลหรอไมถอเปนเรองทส าคญในการวนจฉยองคประกอบของความรบผดวาบคคลนนไดกระท าความผดตามองคประกอบของกฎหมายแลวหรอไมตวอยาง เชน ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 288 “บญญตวา ผใดฆาผอน ตองระวางโทษประหารชวต ชวต จ าคกตลอดชวต หรอจ าคกตงแตสบหาปถงยสบป”ค าวาผอนตามกฎหมายอาญานนถอตามกฎหมายแพงในเรองสภาพบคคล กลาวคอ การจะเปนผอนไดตองปรากฏวา บคคลนนตองมสภาพบคคลกอน ซงหมายความวาตองมการคลอดและการอยรอดเปนทารก หากยงไมมการคลอดและการอยรอดเปนทารก กฎหมายอาญายงไมถอวามสภาพบคคล ยอมไมถอวาเปนผ อน โดยพจารณา

41

ตวอยางตอไปน กรณแรก นายด าเอาขเถายดปากเดกทารกทเพงคลอดไดประมาณ 20 นาท จนเดกทารกแนนงไป กรณทสอง นายด าใชไมตนางเขยวทตงครรภไดเกาเดอนจนนางเขยวปวดทองและคลอดทารกออกมาแตทารกไมมชวตแลว จากตวอยางทงสองกรณแยกพจารณาความผดของนายด าได ดงน

กรณแรก นายด ามความผดฐานฆาผอน (ทารก) ตายโดยเจตนา ทงน เพราะทารกมสภาพบคคลแลวแมจะมชวตรอดอยเพยง 20 นาท กถอวาทารกนนมสภาพบคคลและเปนบคคลอนตามกฎหมายอาญามาตรา 288 แลว

กรณทสอง นายด าไมมความผดฐานฆาผอน (ทารก) ทงน เพราะเปนการกระท ากบทารกทอยในครรภซงตามกฎหมายแลวถอวายงไมมสภาพบคคลนายด าจงไมมความผดฐานฆาผอน แตการกระท าของนายด าเปนความผดฐานท าใหหญงอนแทงลกตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 302 ทงน เพราะค าวา “แทงลก” หมายถง การททารกในครรภคลอดออกมาในลกษณะทไมมชวต ถาเดกคลอดออกมามชวต แตตายภายหลงไมเปนการท าใหแทงลก (ทวเกยรต มนะกนษฐ , 2544:

365) นอกจากนนยงมความผดฐานอนทน าเอาเรองสภาพบคคลเปนตวก าหนดความรบผด

ของบคคล อยางเชน ความผดฐานขมขน บคคลทจะถกขมขนไดจะตองมสภาพบคคลเสยกอนมฉะนนจะไมเขาองคประกอบของกฎหมาย เชน สปเหรอเกดอารมณหนกระท าช าเรากบศพ ถามวาสปเหรอมความผดฐานขมขนหรอไม จากตวอยาง เหนไดวา ศพไมมสภาพบคคล สปเหรอจงไมมความผดฐานขมขนเพราะขาดองคประกอบแตอาจมความผดฐานอนซงตองพเคราะหตอไป ฉะนนจะเหนวา เรองสภาพบคคลเปนเรองทส าคญทงในกฎหมายแพงและกฎหมายอาญา ในประการตอไปจะกลาวถงเรองการสนสภาพบคคลของบคคลธรรมดา

1.2 การสนสภาพบคคลของบคคลธรรมดา

การสนสภาพบคคลของบคคลธรรมดา แบงออกเปน 2 ประเภท คอ

1.2.1 การตายโดยธรรมชาต หมายถง การทบคคลนนสนลมหายใจและหวใจหยดการท างาน เชน การแกตาย การปวยตาย การประสบอบตเหตตาย เปนตน แสดงดงรปท 2.2

รปท 2.2 ทหารตายเนองจากสงคราม

ทมา : http://upload.wikimedia.org/wikipedia/

Commons/2/28/Dead_soldier_%28American_

Civil_War_-_Siege_of_Petersburg%2C_April_1_

1865%29.jpg, 2555

http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Dead_soldier_(American_Civil_War_-_Siege_of_Petersburg,_April_1_1865).jpg

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/

42

แตในปจจบนการวเคราะหวาใครตายหรอไม ตามหลกการแพทยใชกระบวนการวนจฉยโดยพจารณาถงกลไกการท างานของมนษย ซงมระบบทส าคญ 3 ระบบ ไดแก (มานตย จมปา, 2552: 161)

1) ระบบประสาทสวนกลางไดแก สมอง 2) ระบบไหลเวยน ไดแก หวใจและหลอดเลอด

3) ระบบหายใจ ไดแก หลอดลมและปอด

ทงน เนองจากการท างานของทง 3 ระบบ มความสมพนธกน หากระบบใดระบบหนงเกดความผดปกต จะท าใหการท างานของระบบอนเสยหายไปดวย อาท สมองเปนอวยวะทท าหนาทควบคมการท างานของ ปอด หวใจ หากสมองถกท าลายจะท าใหการหายใจหยดชะงก เปนตน ซงในปจจบนไดเกดแนวคดในการวเคราะหการตายอกแบบหนง โดยการพจารณาการท างานของสมอง ซงภาวะดงกลาว ทางการแพทยเรยกวา “สมองตาย” (Brain Death) หมายความวา กานสมองเสยหายอยางถาวร เนองจากไดรบความเสยหายอยางมาก จนไมสามารถกลบคนมาได แมจะมการใชเครองชวยหายใจเพอใหหายใจตอไปไดกตาม ซงในทางการแพทยถอวาบคคลนนตายหรอเสยชวตแลว แตทงนในการรบรองวาบคคลนนไดตายแลวตองเปนไปตามประกาศของแพทยสภา เรองประกาศการก าหนดเกณฑการวนจฉยใหถอปฏบตก าหนดใหสมองตาย เทากบวาบคคลนนไดถงแกความตายแลวและเมอไดมการประกาศใหกานสมองตาย จงสามารถหยดเครองชวยหายใจได ทงน ในปจจบนการวเคราะหการตายนนไดอาศยหลกการทางการแทพยในการวเคราหดวย

1.2.2 การตายโดยผลของกฎหมาย หรอเรยกวา “การสาบสญ”ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 61 วรรคหนงบญญตวา “ถาบคคลใดไปเสยจากภมล าเนาหรอถนทอยโดยไมมใครรแนวามชวตอยหรอไมเปนระยะเวลา 5 ป เมอพนกงานอยการหรอผมสวนไดเสยรองขอตอศาล ศาลจะสงใหบคคลนนเปนคนสาบสญกไดวรรคสองบญญตวา ระยะเวลาตามวรรคหนง

ใหลดเหลอ 2 ป (1) นบแตวนทการรบหรอการสงครามสนสดลง (2) นบแตวนทยานพาหนะทบคคลนนเดนทาง อบปาง ถกท าลาย หรอ

สญหายไป

(3) นบแตวนท เหตอนตรายแกชวตนอกจากทระบไวใน (1) หรอ (2)” ไดผานพนไป”

จากหลกกฎหมายในมาตรา 61 สามารถแยกหลกเกณฑการเปนสาบสญออกเปน 2 กรณ ดงน

กรณทหนง การเปนคนสาบสญกรณธรรมดา ใชระยะเวลา 5 ป ตามทบญญตไวในมาตรา 61 วรรคหนง กลาวคอ บคคลนนตองไปจากภมล าเนาหรอถนทอยตลอด

43

ระยะเวลา 5 ป และไมมใครทราบขาวคราวหรอพบเหน และตองมการรองขอจากผมสวนไดเสยหรอพนกงานอยการตอศาลตวอยางเชน นายด าออกจากบานไปท างานวนท 3 มนาคม 2550 และหายไป การนบระยะเวลา 5 ป ตองปรากฎขอเทจจรงวาไดหายไปครบ 5 ป ซงจากขอเทจจรงระยะเวลา 5 ป จะครบในวนท 3 มนาคม 2555 ดงนน ผมสวนไดเสยหรอพนกงานอยการสามารถรองขอตอศาลเพอใหสงใหนายด าเปนคนสาบสญไดในวนท 4 มนาคม 2555 เปนตนไป หรอกรณการไปท างานตางประเทศและขาดการตดตอ โดยไมมใครทราบขาวคราวเปนระยะเวลา 5 ป บคคลผมสวนไดเสยหรอพนกงานอยการสามารถรองขอใหเปนคนสาบสญไดเชนกน และเมอศาลมค าสงใหบคคลใดเปนคนสาบสญแลว กฎหมายถอวาบคคลนนไดถงแกความตายโดยผลของกฎหมาย หรออาจกลาวไดวา กฎหมายบงคบใหบคคลนนตาย แตในทางกลบกนแมบคคลนนไดหายสาบสญไปเปนระยะเวลานานเทาใดแตตราบใดยงไมมค าสงจากศาลวาเปนคนสาบสญ บคคลนนจงเปนเพยงผไมอยเทานน

กรณทสอง การเปนคนสาบสญกรณพเศษ ทงนตามทบญญตไวในมาตรา 61

วรรคสอง ซงใชระยะเวลา 2 ป นบแตการรบหรอสงครามสนสดลง หรอนบแตยานพาหนะอบปางหรอถกท าลายหรอสญหายไป ตวอยางเชน นายแดงไปรวมท าสงคราม แลวหายสาบสญไป หรอนายแดงเดนทางไปกบเรอแลวเรอลม แสดงดงรปท 2.3

ก. การไปรวมรบในสงคราม ข. เรออบปาง

ทงน ในเรองการนบระยะเวลา 2 ป ตองเปนกรณทหายไปโดยขาดการตดตอหรอไมมใครทราบขาวคราววาหายไปอยทไหนตลอดระยะเวลา 2 ป ตวอยางเชน นายด าไปรวมรบในสงครามวนท 1 มกราคม 2550 และสงครามยตวนท 2 มนาคม 2550 การนบระยะเวลา 2 ป ตอง นบแตวนท 2 มนาคม 2550 เปนตนไปซงเปนวนทสงครามยตแลว ไมใชนบวนทออกไปรวมรบ

ในสงคราม และจะครบก าหนด 2 ป ในวนท 2 มนาคม 2552 ผมสวนไดเสยหรอพนกงานอยการเรมรองขอใหศาลสงใหนายด าเปนคนสาบสญไดในวนท 3 มนาคม 2552 เปนตนไป นอกจากการเปน

รปท 2.3 การเปนคนสาบสญกรณพเศษ

ทมา : ก. http://picject.blogspot.com/2013/09/3-1.html, 2555

ข. http://men.mthai.com/men-around/48187.html, 2555

http://picject.blogspot.com/2013/09/3-1.html,%202555

http://men.mthai.com/men-around/48187.html

44

คนสาบสญเนองจากการไปรบ หรอการไปสงคราม หรอไปกบยานพาหนะไมวาจะเปนเรออบปาง เครองบนตก แลว หากมอนตรายแกชวตอนนอกจากเหตทระบไวใน มาตรา 61 (1) และ (2) ไดผานพนไปแลว กฎหมายไดระบเหตอนตรายแกชวตอนนน ไวในมาตรา 61 (3) ซงบทบญญตดงกลาวตองการใหครอบคลมเหตการณนอกเหนอจาก (1) และ (2) ตวอยางเชน การเกดแผนดนไหว หรอการเกดน าทวม หรอน าปาไหลหลาก ถอวาเปนอนตรายแกชวตในมาตรา 61 (3) เปนตน แตทงน ระยะเวลา 2 ป ไมใหน ามาใชกบเหตการณธรณพบตคลนยกษสนามทเกดในจงหวดทางภาคใตของประเทศไทย ไดแก จงหวดพงงา กระบ ระนอง ภเกต ตรงและสตล เพราะเหตการณดงกลาวมกฎหมายเฉพาะอยแลวคอ พระราชบญญตการยกเวนการน าระยะเวลาตามมาตรา 61 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาใชกบเหตการณธรณพบตคลนยกษสนาม ในป พ .ศ . 2548 ซงพระราชบญญตดงกลาวมความแตกตางจากมาตรา 61 กลาวคอ ตามพระราชบญญตนไดยกเวนการน าระยะเวลาและเงอนไขตาม มาตรา 61 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาใชบงคบแก ผสญหายจากกรณธรณพบต พ.ศ. 2548 นน ทายาท หรอผมสวนไดเสย หรอพนกงานอยการสามารถรองขอตอศาลเพอใหศาลสงใหบคคลดงกลาวเปนคนสาบสญได โดยไมตองรอใหครบก าหนดระยะเวลาตามหลกทวไป คอ ครบ 2 ป ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 61 และกฎหมายดงกลาวใหถอวาผสญหายจากเหตการณดงกลาวถงแกความตายในวนทเกดคลนยกษสนาม คอ วนท 26 ธนวาคม 2547 ตวอยางเชน เกดคลนยกษสนามขนวนท 20 มกราคม 2550 และนายด าตกหายสาบสญไปในเหตการณดงกลาวนน กรณนญาตของนายด าไมตองรอใหครบป 2552 กอนถง จะรองใหนายด าเปนคนสาบสญไดตามาตรา 61 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย แตญาตของ

นายด าสามารถรองขอใหนายด าเปนคนสาบสญไดเลยในป 2550 และใหถอวานายด าตายในวนท 20

มกราคม 2550 ในวนทเกดเหตการณคลนยกษสนาม ทงนเปนไปตามกฎหมายเฉพาะตางหาก

จากประมวลกฎหมายแพงและพาณชย กลาวโดยสรปการตกเปนบคคลสาบสญมหลกเกณฑดงตอไปน 1) บคคลนนไดไปจากภมล าเนาหรอถนทอยโดยไมทราบขาวคราวเปน

ระยะเวลาตดตอกนหาปกรณธรรมดาหรอสองปกรณพเศษ 2) ผมสวนไดเสยหรอพนกงานอยการรองขอตอศาลใหบคคลนนเปนคน

สาบสญ

3) ศาลมค าสงใหบคคลนนเปนคนสาบสญ

4) มการประกาศในราชกจจานเบกษา เมอครบเงอนไขของการเปนคนสาบสญดงทกลาวมาแลว ใหถอวาบคคล

ทหายไปเปนคนสาบสญสวนระยะเวลาในการเรมตนเปนคนสาบสญเปนไปตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา62 ซงบญญตวา “บคคลซงศาลไดมค าสงใหเปนคนสาบสญใหถอวาถงแกความตายเมอ

45

ครบก าหนดระยะเวลาดงกลาวทระบไวในมาตรา 61 กลาวคอ ใหถอวาถงแกความตายเมอครบก าหนดระยะเวลาหาปหรอสองป เชน นายด าหายไปจากบานตงแตวนท 2 มกราคม พ.ศ.2550 โดยไมมใครทราบขาววานายด าหายไปไหน จนกระทวถงวนท 2 มกราคม พ.ศ. 2555 กยงไมทราบขาวคราวของนายด า จากขอเทจจรงดงกลาว ถอวานายด าเขาสหลกเกณฑการเปนคนสาบสญ ทงน ผมสวนไดเสยซงอาจจะเปนญาต หรอพนกงานอยการสามารถรองขอตอศาลเพอใหศาลสงใหนายด าเปนคนสาบสญได หากศาลไดมค าสงใหนายด าเปนคนสาบสญเมอวนท 7 พฤษภาคม พ.ศ. 2555

ตามกฎหมายถอวานายด าตายโดยผลของกฎหมายแลว แตการทจะถอวานายด าตายในวนใดนน

ตามกฎหมายใหถอวานายด าตายเมอครบก าหนดระยะเวลาทหายไป กลาวคอ ครบก าหนดในวนใดถอวาตายในวนนน จงถอวา นายด าถงแกความตายวนท 2 มกราคม พ.ศ. 2555 ไมใชวนท 7 พฤษภาคม พ.ศ.2555 ซงโดยสรปแลวการเปนบคคลสาบสญตามกฎหมายนอกจากครบตามเงอนเวลาทกฎหมายก าหนดแลวตองมค าสงศาลใหเปนคนสาบสญ และประกาศค าสงนนในราชกจจานเบกษาดวยถงจะถอวาบคคลนนเปนคนสาบสญแลว

เมอบคคลทสาบสญถงแกความตายแลว ใหน าบทบญญตในเรองครอบครวและมรดกมาใชบงคบใชดวย ซงแยกความแตกตางในเรองดงกลาวไดหลายประการ ดงน

ประการทหนง ในดานทรพยสนเมอบคคลใดถกศาลสงใหเปนคนสาบสญ บคคลนนตองถอวาถงแกความตายโดยผลของกฎหมายยอนไปในเวลาทครบก าหนด ท าใหบรรดาทรพยสน สทธ หนาทและความรบผดของคนสาบสญเปนมรดกตกทอดไปยงทายาทของคนสาบสญนนตามมาตรา 1602 กลาวคอ“เมอบคคลใดตองถอวาถงแกความตายตามความในมาตรา 62 แหงประมวลกฎหมายน มรดกของบคคลนนตกทอดแกทายาท”แตทงนทายาทตองรอใหครบระยะเวลาทหายไปคอครบ 2 ป หรอ 5 ป กอนถงจะถอวาบคคลนนถงแกความตาย

ประการทสอง ในดานครอบครวค าสงศาลทใหเปนคนสาบสญไมเปนเหตใหการสมรสสนสดลง ตามมาตรา 1501 ซงบญญตวา “การสมรสยอมสนสดลงดวยความตาย การหยา หรอศาลพพากษาใหเพกถอน” แตการสาบสญเปนเพยงเหตในการฟองหยาเทานน ทงนตามมาตรา 1516(5) ซงบญญตวา “สามหรอภรยาถกศาลสงใหเปนคนสาบสญ หรอไปจากภมล าเนาหรอถนทอยเปนเวลาเกน 3 ป โดยไมมใครทราบแนวาเปนตายรายดอยางไร อกฝายฟองหยาได”

ประการทสาม ในดานอ านาจปกครองบตร อ านาจปกครองของบดา หรอมารดาทสาบสญยอมสนสดลงและตกอยกบฝายทยงมชวตอยตามมาตรา 1566(1) ซงบญญตวา “บตรซงยงไมบรรลนตภาวะตองอยใตอ านาจปกครองของบดามารดา อ านาจปกครองอยกบบดา หรอมารดาในกรณดงตอไปน

(1) มารดา หรอบดาตาย

(2) ไมแนนอนวามารดาหรอบดามชวตอยหรอตาย”

46

แตหากเปนกรณการตายโดยธรรมชาต ในดานทรพยสนใหเปนมรดกตกสทายาทตอไปเพยงแตการตายโดยธรรมชาตไมตองรอระยะเวลาใหครบ 2 ป หรอ 5 ป เหมอนกบกรณการเปนคนสาบสญ กลาวคอ ตายในปมรดกตกสทายาททนทในปนน ในดานกฎหมายครอบครวการตายโดยธรรมชาตไมท าใหความสมพนธระหวางสามภรรยาสนสดลง สวนเรองอ านาจในการปกครองบตรเหมอนกบกรณการเปนคนสาบสญ

1.3 การถอนค าสงแสดงการสาบสญ

การถอนค าส งใหเปนคนสาบสญ เปนเพยงการสนนษฐานวาบคคลนนตาย แตหากปรากฏวาบคคลนนยงมชวตอย กฎหมายใหมการเพกถอนค าสงใหเปนคนสาบสญได ทงนเปนตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 63 ซงบญญตไววา “เมอบคคลผถกศาลสงใหเปนคนสาบสญนนเอง หรอผมสวนไดเสยหรอพนกงานอยการรองขอตอศาล และพสจนไดวา บคคลผถกศาลสงใหเปนคนสาบสญนนยงมชวตอยกด หรอวาตายในเวลาอนผดไปจากเวลาทระบไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 62 กด ใหศาลถอนค าสงใหเปนคนสาบสญนน ซงการถอนค าสงใหเปนคนสาบสญนนตองมการประกาศในราชกจจานเบกษา ทงนเพราะถอวาค าสงดงกลาวเกยวของกบสถานะของบคคลตองประกาศในเอกสารราชการตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 64 แตการถอนค าสงนยอมไมกระทบกระเทอนถงความสมบรณแหงการทงหลายอนไดท าไปโดยสจรตในระหวางเวลาตงแตศาลมค าสงใหเปนคนสาบสญ ตวอยางเชน นายตงถกศาลสงใหเปนคนสาบสญ และไดมการแบงมรดกของตงใหแกทายาทโดยธรรมไปแลว ตอมานายตงกลบมา ถามวากรณนมรดกของนายตงทแบงไปแลวนายตงจะเรยกรองเอากลบมาไดหรอไม จากขอเทจจรงทให นายตงถกศาลสงใหเปนคนสาบสญ ซงตามกฎหมายแลวถอวานายตงถงแกความตายโดยผลของกฎหมาย ดงนนทรพยสนของนายตงตองน ากฎหมายลกษณะมรดกมาใชบงคบโดยใหทรพยนน

ตกทอดสทายาทของนายตงไป เมอมการแบงทรพยสนไปแลวตองถอวาทายาทแบงทรพยสนไปโดยสจรตโดยเขาใจวานานตงไดตายแลว ดงนน ในเรองการคนทรพยสนของทายาทแกนายตงกฎหมายใหน าหลกลาภมควรไดมาใชบงคบ หมายความวา ทรพยสนททายาทของนายตงไดรบมานน เหลออยเทาใดกใหคนนายตงเทานน ถาไมเหลอเลยกไมตองคน ทงนเปนไปตามหลกของบคคลผไดทรพยสนมาเนองแตการทศาลสงใหบคคลใดเปนคนสาบสญ แตตองเสยสทธของตนไปเพราะศาลสงถอนค าสงใหบคคลนนเปนคนสาบสญ ใหน าบทบญญตวาดวยลาภมควรไดมาใชบงคบ

กลาวโดยสรปเกยวกบการถอนค าสงแสดงการเปนคนสาบสญตามมาตรา 63 มหลกเกณฑ

ในการพจารณา ดงตอไปน ประการทหนง มเหตทจะขอใหศาลถอนค าสงกลาวคอ มการตดตอกลบมาไมวาจะเปนทางจดหมาย หรอทางโทรศพท เปนตน

ประการทสอง พสจนไดวาบคคลนนยงคงมชวตอย เชน มคนพบเหนบคคลดงกลาว

47

ประการทสาม พสจนไดวาบคคลนนตายในเวลาอนทผดไปจากเวลาทครบ 5 ป ประการทส ผมสวนไดเสยรองขอใหศาลสงถอนค าสงแสดงความสาบสญ ซงบคคลดงกลาวนนอาจเปน คนสาบสญนนเอง หรอ เปนสาม ภรยา บตร หรอ พนกงานอยการกได

ประการทหา เมอมการเพกถอนค าสงใหเปนคนสาบสญ ยอมมผลลบลางค าสงเดม คอ ไมถอวาตายในเวลาทครบ 5 ป หรอ 2 ป แตถาพสจนไดวาบคคลนนยงคงมชวตอยกตองถอวาเขายงไมตาย ทรพยมรดกทงหลายททายาทไดรบไวยอมถอวาเปนลาภมควรได จะตองสงคนใหแกบคคลนนตามมาตรา 63 วรรค 236 ถาพสจนไดวาบคคลนนตายผดไปจากเวลาทครบ 5 ป หรอ 2 ป ตองถอวาบคคลนนตายในเวลาทพสจนได ซงศาลจะตองแกไขค าสงเดม แตอยางไรกตาม การถอนค าสงใหเปนคนสาบสญไมกระทบกระเทอนถงความสมบรณแหงการทงหลายอนไดท าไปโดยสจรตในระหวางเวลาตงแตศาลมค าสงใหเปนคนสาบสญจนถงเวลาถอนค าสงนน ซงค าวา “สจรต” คอ ไมรในขณะทท าการนนๆวาผนนมชวตอยหรอไมรวามพบเหนผนนหรอไมรวาผนนหายไปผดไปจากเวลาทสาบสญเดม ถารถอวาไมสจรต ตวอยางเชน นายเอกถกศาลสงใหเปนคนสาบสญ นางหมผเปนทายาทจงน าเงนมรดกจ านวน 10,000 บาทของนายเอกไปใชจายซอเครองครวไป 6,000 บาท โดยไมทราบจรง ๆ วานายเอกยงไมตาย ตอมานายเอกถกศาลเพกถอนค าสงใหเปนสาบสญ นายเอกจะเรยกคนจ านวน 10,000 บาท ของตนไดหรอไม จากขอเทจจรงดงกลาวตองถอวานางหมใชจายเงนไปโดยสจรต

ไมทราบวานายเอกยงไมตาย ดงนนเงนจ านวน 6,000 บาททใชไปนนถอวาใชจายโดยสจรต การถอนค าสงใหเปนคนสาบสญไมกระทบกระเทอนถงความสมบรณแหงการทงหลายอนไดท าไปโดยสจรตในระหวางเวลาตงแตศาลมค าสงใหเปนคนสาบสญจนถงเวลาถอนค าสงนน ดงนน นายเอกจะเรยกเงนในสวนนคนไมได แตเงนอก 4,000 บาท ทนางหมยงไมไดใชตองคนใหแกนายเอกในฐานลาภมควรได 1.4 สงซงประกอบกบสภาพบคคล

เมอบคคลเกดมายอมไดรบสทธหนาทตางๆตามกฎหมายในฐานะทเปนพลเมองของรฐ แตละบคคลยอมมลกษณะทแตกตางกนตามทกฎหมายก าหนด สงทกฎหมายก าหนดใหประกอบกบสภาพบคคลหรอมาพรอมกบสภาพบคคล คอ

1.4.1. ชอ เปนสงทใชเรยกขานและจ าแนกตวบคคล ปจจบนมพระราชบญญต ชอสกล พ.ศ. 2505 มาตรา 5 ซงบญญตวา “ผมสญชาตไทยตองมชอตว และชอสกลและจะมชอรอง

กได” จากบทบญญตดงกลาว ชอ ประกอบดวย

1) ชอตว ไดแก ชอประจ าตวบคคล

2) ชอรอง ไดแก ชอทถดจากชอตว

นอกจากน นแล ว ช อต วและช อรองตอง ไม พองหรอม งหมายใหคล ายกบ

พระปรมาภไธย หรอพระนามของพระราชน หรอราชทนนาม ตองไมเปนค าหยาบหรอมความหมายหยาบคายตองไมมเจตนาในทางทจรต ผไดรบหรอเคยไดรบพระราชทานบรรดาศกด โดยมไดถกถอด

48

จะใชราชทนนามตามบรรดาศกดเปน ชอจรง ชอรองกได ซงชอรอง คอ ชอประกอบถดจากชอตว ซงชอรองนน กฎหมายไมไดบงคบวาจะตองม ทงน บคคลจะมชอรองหรอไมกไดตามความตองการ โดยชอรองมกจะน ามาใชเมอบคคลมชอและชอสกลซ ากน เชน นางเอยง พรมม ท าการสมรสกบ นายอวน รกกน นางเอยงประสงคจะเปลยนชอสกลตามสาม แตบงเอญวา นายอวนมพสาวชอเออย ทใชชอสกล “รกกน” เหมอนกน ดงน หาก นางเอยง พรมมเปลยนชอสกลตามสาม กจะท าใหม “นางเอยง รกกน” 2 คน ซงอาจท าใหเกดความสบสนได ดงนน นางเอยง พรมม กอาจเอาชอรอง ทชอวา “เอย” มาใชเปน “นางเอยง เอย รกกน” หรอจะเอาชอสกลเดมมาเปนชอรอง เชน “นางเอยง พรมม รกกน ” กไดเชนกน

1.4.2 ชอสกล ไดแก ชอประจ าวงศสกล หรอเรยกวา นามสกล ตามพระราชบญญต ชอสกล พ.ศ. 2505 มาตรา 8 บญญตวา “ชอสกลตอง

1) ตองไมพองหรอมงหมายใหคลายกบพระปรมาภไธย หรอพระนามของพระราชน 2) ตองไมพองหรอมงหมายใหคลายกบราชทนนาม เวนแตราชทนนามของตน

ของบพการหรอของผสบสนดาน

3) ไมซ ากบชอสกลทไดรบพระราชทานจากพระมหากษตรย หรอชอสกลทไดจดทะเบยนไวแลว

4) ไมมค าหรอความหมายหยาบคาย

5) มพยญชนะไมเกนสบพยญชนะ เวนแตกรณทใชราชทนนามเปนชอสกล”

กรณทไดสทธในชอสกลโดยการเกดนน เดกทเกดมาสทธทจะใชชอสกลของบดา ในกรณทไมปรากฎชอบดา กสามารถใชชอสกลของมารดาได (ปพพ.มาตรา 1561) นอกจากนนหากเปนกรณทเดกนน ไมไดเปนบตรโดยชอบดวกฎหมายของชายผเปนบดา กรณเชนน เดกมสทธเพยงใชชอสกลของมารดา เนองจากหญงทใหก าเนดบตร จะเปนมารดาทชอบดวยกฎหมายเสมอ

ในกรณทมการสมรสกน ชายหญงทท าการสมรสจะมสทธในชอสกลตามหลกการในมาตรา 6 ซงบญญตวา “คสมรสมสทธใชชอสกลของฝายใดฝายหนงตามทตกลงกน หรอตางฝายตางใชชอสกลเดมของตนการตกลงกนตามวรรคหนง จะกระท าเมอมการสมรสหรอในระหวางสมรสกได ขอตกลงตามวรรคหนง คสมรสจะตกลงเปลยนแปลงภายหลงกได”

1.4.3 ภมล าเนา คอ ถนอนเปนทอยของบคคลตามกฎหมาย การก าหนดภมล าเนาเพอประโยชนในการตดตอกบบคคลผนนเปนแหลงส าคญ ใชเปนท กน อย นอนหลบ ท างาน เชน บาน ตก หองเชา เรอนแพ กระทอม เปนตน นอกจากนนภมล าเนาของบคคลเปนเรองทเชอมโยงกบสทธหนาทของบคคล ภมล าเนาจงมประโยชนในหลายๆกรณ เชน การสงค าคความตองสงไปยงภมล าเนาของผรบค าคความ การช าระหนในกรณทไมไดมการก าหนดถงสถานทช าระหน กตองช าระ

49

ณ ภมล าเนาของเจาหน หรอ ในการลงคะแนนเสยงเลอกตงสมาชกผแทนราษฎร โดยหลกแลวผมสทธลงคะแนนตองลงคะแนนในพนททเปนภมล าเนาของตน เปนตน

ภมล าเนาของบคคลตามกฎหมาย มดงตอไปน 1) ภมล าเนาของสามและภรยา ไดแก ถนทอยทอยกนดวยกนฉนสามภรยา

ทงนเปนไปตามมาตรา 43 ซงบญญตวา “ภมล าเนาของสามและภรยา ไดแกถนทอยทสามและภรยาอยกนดวยกนฉนสามภรยา เวนแตสามหรอภรยาไดแสดงเจตนาใหปรากฏวามภมล าเนาแยกตางหากจากกน”ตวอยางเชน นางสมศรสมรสกบนายสมชาย โดยทงคอยกนดวยกนทจงหวดสระบร กรณเชนน เหนไดวาภมล าเนาของทงคจะอยทจงหวดสระบร อยางไรกดหากนางสมศรแสดงเจตนาเพอใหบคคลทวไปรบรไดวาทงคประสงคทจะแยกภมล าเนาออกจากกนกได เชนนายสมชายผเปนสามไปประกอบอาชพอยจงหวดอทยธานเปนการถาวร กรณอยางนใหภมล าเนาของสามภรยาแยกกนไดเปนตน

2) ภมล าเนาของผเยาว ไดแก ภมล าเนาของผแทนโดยชอบธรรม ทงนเปนไปตามมาตรา 44 ซงบญญตวา “ภมล าเนาของผเยาว ไดแกภมล าเนาของผแทนโดยชอบธรรมซงเปนผใชอ านาจปกครองหรอผปกครองในกรณทผเยาวอยใตอ านาจปกครองของบดามารดา ถาบดาและมารดามภมล าเนาแยกตางหากจากกน ภมล าเนาของผเยาวไดแกภมล าเนาของบดาหรอมารดาซงตนอยดวย” ตวอยางเชน บดาของด.ช. เขยดมภมล าเนาอยทจงหวดอดรธาน สวนมารดามภมล าเนาอยทจงหวดหนองบวล าภ กรณอยางนตองดวา ด.ช. เขยด อาศยอยกบบดาหรอมารดา โดยใหใชหลกวาอาศยอยกบใครใหถอทนนเปนภมล าเนาของผเยาว

3) ภมล าเนาของคนไรความสามารถ ไดแก ภมล าเนาของผอนบาล ทงน เปนไปตาม มาตรา 45 ซงบญญตวา “ภมล าเนาของคนไรความสามารถ ไดแกภมล าเนาของผอนบาล” ทงนเพอใหบคคลไรความสามารถไดมผคอยดแลจงก าหนดใหใชภมล าเนาเดยวกบผอนบาล

4) ภมล าเนาของขาราชการ ไดแกถนอนเปนทท าการตามต าแหนงหนาท ทงน เปนไปตามมาตรา 46 ซงบญญตวา “ภมล าเนาของขาราชการ ไดแกถนอนเปนทท าการตามต าแหนงหนาท หากมใชเปนต าแหนงหนาทชวคราวชวระยะเวลาหรอเปนเพยงแตงตงไปเฉพาะการครงเดยวคราวเดยว” ตวอยางเชน นางสาวสดสวย เปนขาราชการครไดรบการบรรจแตงตงใหไปประจ าอยทจงหวดรอยเอด กรณเชนน ตองถอวาจงหวดรอยเอดเปนภมล าเนาของนางสาวสดสวย แตหากเวลาตอมานางสาวสดสวยไดรบค าสงใหไปชวยราชการเพยงชวคราวทจงหวดหนองคาย ดงนจะเหนไดวาจงหวดหนองคายเปนเพยงถนทอยของขาราชการเพยวชาวคราว จงไมใชภมล าเนาของขาราชการนน ภมล าเนาของนางสาวสดสวยขาราชการครยงอยทจงหวดรอยเอดเหมอนเดม

5) ภมล าเนาของผทถกจ าคกไดแก เรอนจ า หรอทณฑสถาน ทงน เปนไปตาม

50

มาตรา 47 ซงบญญตวา “ภมล าเนาของผทถกจ าคกตามค าพพากษาถงทสดของศาลหรอตามค าสงทชอบดวยกฎหมาย ไดแกเรอนจ าหรอทณฑสถานทถกจ าคกอย จนกวาจะไดรบการปลอยตว ”ตวอยางเชน นายเดยวอาศยอยจงหวดหนองบวล าภ ถกศาลพพากษาใหจ าคก 10 ป โดยถกจ าคกอยทเรอนจ าจงหวดอดรธาน กรณน ภมล าเนาของนายเดยวอยทจงหวดอดรธานจนกวาจะพนโทษ

1.4.4 สญชาตของบคคล เนองจากสญชาตเปนเครองมอในการก าหนดหรอผกพนบคคลไวกบประเทศ บคคลผมสญชาตของประเทศใด จงยอมผกพนกบประเทศทตนสงกดอย เปนไปตามพระราชบญญตสญชาต พ.ศ. 2508 ซงการไดสญชาตไทยใหเปนไปตามมาตรา 7 และมาตรา 7 ทว ของพระราชบญญตสญชาต พ.ศ. 2508 ดงน

มาตรา 7 บญญตวา บคคลดงตอไปนยอมไดสญชาตไทยโดยการเกด

(1) ผ เก ดโดยบดาหรอมารดาเปนผ ม สญชาต ไทย ไม ว าจะเกดในหรอ

นอกราชอาณาจกรไทย

(2) ผเกดในราชอาณาจกรไทย ยกเวนบคคลตามมาตรา 7 ทว วรรคหนง มาตรา 7 ทว บญญตวา ผเกดในราชอาณาจกรไทยโดยบดาและมารดาเปนคน

ตางดาว ยอมไมไดรบสญชาตไทย ถาในขณะทเกดบดาตามกฎหมายหรอบดาซงมไดมการสมรสกบมารดาหรอมารดาของผนนเปน

(1) ผทไดรบการผอนผนใหพกอาศยอยในราชอาณาจกรไทยเปนกรณพเศษเฉพาะราย

(2) ผทไดรบอนญาตใหเขาอยในราชอาณาจกรไทยเพยงชวคราว หรอ

(3) ผทเขามาอยในราชอาณาจกรไทยโดยไมไดรบอนญาตตามกฎหมายวาดวยคนเขาเมอง

ในกรณทเหนสมควรรฐมนตรจะพจารณาและสงเฉพาะรายใหบคคลตามวรรคหนงไดสญชาตไทยกได ตามหลกเกณฑทคณะรฐมนตรก าหนด

1.4.5 สถานะของบคคล คอ ฐานะหรอต าแหนงซงบคคลด ารงอยในประเทศชาตหรอในครอบครว เพอเปนเครองบอกใหทราบถงความสามารถในการใชสทธ และปฏบตหนาทตามทกฎหมายก าหนด เชน เมอมการเกดตองไปแจงเกดตอนายทะเบยน เมอตายตองมการไปจงตาย การบรรลนตภาวะ การหมน การสมรส การหยา เปนตน

1.5 ความสามารถของบคคล

ความสามารถของบคคล (Competence of person) ในทางกฎหมาย ไดแก ความสามารถสองประการ คอ ความสามารถทจะมสทธ และความสามารถทจะใชสทธ (สมทบ สวรรณสทธ, 2510: 80 และจตต ตงศภทย, 2530: 46) นอกจากนนแลวยงมผทรงคณวฒไดจดประเภทความสามารถของบคคลไวแตกตางกน ดงน

51

อรพนธ ขจรอ าไพสข (2551: 190 - 191) ความสามารถของบคคล คอความสามารถทจะมสทธ และความสามารถทจะใชสทธ กลาวคอ ความสามารถทจะมสทธ คอ การทบคคลสามารถมสทธหน าท ตามกฎหมาย นบต งแต เกดย อนหล ง ไปถ งตอนท ปฏสนธ จนกระท งตาย

ไมวาบคคลนนจะเปน เดก คนแก หรอ คนพการ ลวนยอมมความสามารถททจะมสทธหนาทตามกฎหมาย สวนความสามารถทจะใชสทธ คอ การทบคคลสามารถจะกระท าการใดๆ ได ตองมกฎหมายก าหนดไว

กตตศกด ปรกต (2552: 123) ความสามารถของบคคล คอ ความสามารถในการท านตกรรม กลาวคอ ความสามารถทตวผกระท ากอนตสมพนธกบบคคลอน ดวยความสมครใจ เพอท จะใช เปลยนแปลง โอน จ าหนายซงสทธ ความสามารถในการท าละเมด คอ การกระท าทกระท าโดยจงใจ หรอประมาทกอใหเกดความเสยหายแกบคคลอน และความสามารถจะกระท าการอนๆ อนมผลทางกฎหมาย คอ ความสามารถทจะกระท าการอนทไมใชนตกรรม แตกอใหเกดผลทางกฎหมาย

กลาวโดยสรป ความสามารถของบคคล คอ ความสามารถในการทจะมสทธ และความสามารถทจะใชสทธ ทงความสามารถทจะมสทธ และความสามารถทจะใชสทธ

ตองเปนกรณทมกฎหมายรบรอง และคมครองให บคคลนนถงจะมความสามารถในการทจะใชสทธของตนได แตทงนความสามารถในการใชสทธของบคคลอาจไมเทาเทยมกน ซงอาจเนองมาจากขอจ ากดทางธรรมชาต เชน ทารกทเพงเกดมายอมไมมความสามารถในการใชสทธตางๆ แตมความสามารถในการมสทธตามกฎหมายในการเกดมาเปนคน หรอ อาจมขอจ ากดทางกฎหมาย บคคลซงกฎหมายไดจ ากดความสามารถไว เรยกวา ผหยอนความสามารถ บคคลประเภทนไดแก ผเยาว คนไรความสามารถ คนเสมอนไรความสามารถ ทงนเปนไปตามหลกกฎหมายเรองความสามารถ ซงบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 153 บญญตวา “การใดมไดเปนไปตามบทบญญตของกฎหมายวาดวยความสามารถของบคคล การนนเปนโมฆยะ” วตถประสงคของกฎหมายดงกลาวมงคมครองบคคลเหลาน ไมใหเสยเปรยบในการท านตกรรมตาง ๆ อนน ามาสความเสยหายแกตนเอง ผหยอนความสามารถในปจจบน มอย 3 ประเภท ไดแก

1.5.1 ผ เยาว (Minor) คอ บคคลทยงไมบรรลนตภาวะ ค าวา “นตภาวะ” (lawful age) คอ ภาวะทบคคลนนมความสามารถทจะใชสทธตามกฎหมายไดดวยตนเอง (วกพเดย สารานกรมเสร,2555) ทงน การบรรลนตภาวะของผเยาวปรากฏอยในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 19 บญญตวา “บคคลยอมพนจากภาวะผเยาวและบรรลนตภาวะเมอมอายครบยสบปบรบรณ” และมาตรา 20 บญญตวา “ผเยาวยอมบรรลนตภาวะเมอท าการสมรส หากการสมรสนนไดท าตามบทบญญตมาตรา 1448” จงกลาวไดวา ผเยาวบรรลนตภาวะได 2 กรณ คอ การบรรลนตภาวะโดยอาย และการบรรลนตภาวะโดยการสมรส ในเรองการบรรลนตภาวะโดยการสมรส กฎหมายก าหนดใหชายและหญงทจะสมรสกนตองมอายครบ 17 ปบรบรณขนไป แตทงนบทบญญตดงกลาว

52

กมขอยกเวน ใหชายและหญงทอายยงไมครบตามเกณฑทกฎหมายก าหนดสามารถสมรสกนได แตตองเปนกรณทมเหตอนสมควร และไดรบอนญาตจากศาลใหท าการสมรสกอนอายครบ 17 ป กได เชน หญงตงครรภกอนอายครบ 17 ปบรบรณ เปนตน

ดงนน ในการเปนผเยาวนน ตองเปนไปตามหลกเกณฑทกฎหมายก าหนดไว ทงนโดยไมตองพจารณาจากรปราง หนาตา แตใหพจารณาจากอายทกฎหมายก าหนด และพจารณาจากการสมรสเปนส าคญ หากบคคลนนมอายเพยง 7 หรอ 8 เดอน หรอมอายเพยง 18 หรอ

19 ป กฎหมายยงถอวาบคคลนนเปนผเยาวอยแสดงไดดงรปท 2.4 ซงในการนบอายของบคคลนน กฎหมายใหเรมนบแตวนทเกดเปนตนไป

1) หลกทวไปในการท านตกรรมของผเยาว ในเรองการท านตกรรมของผเยาวนน กฎหมายไดก าหนดเงอนไขไววาใน

กรณทผเยาวจะท านตกรรมตองไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมกอน ทงนเนองจากกฎหมายยงเหนวาผเยาวเปนบคคลทไรเดยงสา ออนดอยประสบการณ เปนผลใหถกหลอกไดงาย และน ามาซงความเสยหายตอผเยาวเอง ดงนน ในการนตกรรมของผเยาวจงตองใหผทมประสบการณ คอยตกเตอนและใหค าแนะน าแกผเยาว ซงโดยมากบคคลนน ไดแก บดามารดาของตวผเยาวเอง เวนแต ผเยาวไมมบคคลดงกลาวหรอมแตไมอาจใหความยนยอมไดกฎหมายจงจะเปดโอกาสใหตงผปกครองขนมาดแลผเยาวแทน ซงปญหาในเรองความสามารถของผเยาวนนไมไดมแตเฉพาะในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย เทานน ในประมวลกฎหมายอาญาไดมการบญญตหลกเกณฑเรองอายของบคคลทกระท าความผดไวดวย ไมวาจะเปนการกระท าความผดของบคคลอายไมเกน 10 ป หรอ กวา 10 ป แตไมเกน 15 ป ซงปรากฎในมาตรา 73 และ 74 ของประมวลกฎหมายอาญา หากบคคลดงกลาวกระท าการตามทกฎหมายบญญตใหบคคลนนไดรบการยกเวนโทษ ทงนเพราะกฎหมายยงเหนวาในชวงอายประมาณนน ความรบผดชอบ หรอความรสกสกคด ยงไรเดยงสาอย

รปท 2.4 ผเยาว

53

หากมการลงโทษทรนแรงยอมไมเกดผลดตอเดก ในสวนประมวลกฎหมายแพงและพาณชยไดบญญตเกยวกบการท านตกรรมของผเยาวไวในมาตรา 21 บญญตซงวา “ผเยาวจะท านตกรรมใดๆ ตองไดรบความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรมกอน การใดๆ ทผเยาวไดท าลงโดยปราศจากความยนยอมเช นวานนเปนโมฆยะ เวนแตจะมบทบญญตไวเปนอยางอน” ค าศพททตองท าความเขาใจ คอ ค าวา “นตกรรม” และค าวา “ผแทนโดยชอบธรรม” ค าวานตกรรมปรากฏในมาตรา 149 ซงบญญตวา “นตกรรมหมายความวาการใด ๆ อนท าลงโดยชอบดวยกฎหมาย และดวยใจสมคร มงโดยตรงตอการผกนตสมพนธขนระหวางบคคล เพอจะกอ เปลยนแปลง โอน สงวน หรอระงบซงสทธ” ดงนน ค าวา นตกรรมจงสรปไดวา คอ การกระท าทมงใหเกดผลทางกฎหมาย อาท การท าสญญาซอขาย การท าสญญาจางท าของ การท าสญญาหมน เปนตน ค าวาผแทนโดยชอบธรรมของผเยาวคอผมอ านาจในการใหความยนยอมในการทผเยาวท านตกรรม ซงไดแกบคคลดงตอไปน

1.1) ผใชอ านาจปกครอง คอ บดาและมารดา กรณมทงบดาและมารดา บดาหรอมารดากรณทอกฝายไมอาจใหความยนยอมได อาจเพราะไมทราบวามชวตอยหรอไม หรอถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ หรอเดกทเกดจากหญงทไมไดมการสมรสกบชาย เดกนนยอมเปนบตรทชอบดวยกฎหมายของหญงเพยงผเดยว ผเยาวขอความยนยอมจากหญงเพยงผเดยวเพราะถอวาอ านาจปกครองตกอยกบหญงมารดาผเดยว

1.2) ผปกครอง คอ บคคลทศาลตงให ในกรณทผเยาวไมมบดามารดา หรอมแตไมอาจขอความยนยอมได เชน บดามารดาเปนบคคลวกลจรตทงค หรอไปท างานตางประเทศ และไมทราบวาไปอยประเทศใด ตดตอไมได เปนตน ซงบคคลเหลานอาจเปน ลง ปา นา อา กได ทงน จ ะ เ ห น ไ ด ว า ก า ร ท า น ต ก ร ร ม ข อ ง ผ เ ย า ว น น ต อ ง ไ ด ร บ ค ว า ม ย น ย อ ม จ า ก

ผแทนโดยชอบธรรมกอนมฉะนนแลว กฎหมายใหนตกรรมทท านนนนตกเปนโมฆยะ ยกเวนในเรองของการท าพนยกรรมทกฎหมายก าหนดใหเปนโมฆะตามมาตรา 25 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ซงบญญตวา “ผเยาวอาจท าพนยกรรมไดเมออายสบหาปบรบรณ”

จากบทบญญตดงกลาวหากผเยาวอายยงไมครบ 15 ป บรบรณ ฝนท าพนยกรรม พนยกรรมยอมตกเปนโมฆะ ตวอยางเชน เดกชายเขยดอาย 14 ป ท าพนยกรรมยกเงนสด 10,000 บาท ใหแกนางสะอนแมบานประจ าตก 5 มหาวทยาลยแหงหนง กรณนพนยกรรมทท าขนตกเปนโมฆะเพราะตวผท าพนยกรรมมอายเพยง 14 ปเทานน ไมเปนไปตามเงอนไขทกฎหมายก าหนดไว ในสวนค าวาโมฆยะกรรม หมายความวา นตกรรมนนสมบรณอยจนกวาจะถกบอกลาง หรอมการใหสตยาบน ยกตวอยางเชน นายเอยง ขายรถยนตให ด .ช. อาง อาย 18 ปบรบรณ ซงเปนผเยาว สญญาซอขายทท าระหวางกนนนมผลสมบรณใชบงคบกนไดตามกฎหมาย แตหากพอแมของ ด.ช. อาง ทราบเรองและไมเหนดวย พอแมของ ด .ช. อาง มสทธยกเลกการซอขายรถยนตดงกลาวได ซงเรยกวาการบอกลางนตกรรมทเปนโมฆยะกรรม คสญญาตองกลบคนสฐานะเดมกอนเรมเขาท า

54

สญญา หรอบดามารดาของ ด.ช. อาง อาจใหการรบรองนตกรรมนนกได ซงเรยกวา การใหสตยาบนแกนตกรรมนนเอง

2) นตกรรมทผเยาวสามารถท าไดดวยตนเอง 2.1) นตกรรมทผเยาวสามารถท าไดเองเฉพาะตว หมายความวา ผเยาว

สามารถท านตกรรมไดเองโดยไมตองไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมไดแกการท าพนยกรรม โดยกฎหมายก าหนดใหผเยาวสามารถท าพนยกรรมเองไดเมออายครบ 15 ปบรบรณ การจดทะเบยนรบรองบตร เปนตน

2.2) นตกรรมทสมควรแกฐานานรปและจ าเปนตอการเลยงชพพอสมควร เชน การซอสมด ปากกา ดนสอ อาหาร เสอผา เครองใชทจ าเปน โดยพจารณาจากฐานะของผเยาวดวย

2.3) นตกรรมทท าใหผเยาวไดสทธหรอหลดพนจากหนาทอนใดอนหนง ไดแก การไดรบการปลดหน การรบการใหโดยเสนหา แตตองไมไมเงอนไขใหผเยาวตองท าอะไรตอบแทน

3) นตกรรมทผเยาวตองไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมและตองไดรบอนญาตจากศาลกอน

ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1574 ผแทนโดยชอบธรรมของผเยาวนนนอกจากจะมอ านาจใหความยนยอมแกผเยาวในการท านตกรรมแลวผแทนโดยชอบธรรมยงมอ านาจท านตกรรมแทนผเยาวไดอกดวยดงนนผแทนโดยชอบธรรมจงมอ านาจอย 2 ประการคออ านาจในการใหความยนยอมแกผเยาวในการท านตกรรมและอ านาจในฐานะเปนตวแทนของผเยาวในการท านตกรรมซงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1574 ไดบญญตอ านาจของผแทนโดยชอบธรรมในฐานะทเปนตวแทนของผเยาวในการท านตกรรมวานตกรรมใดอนเกยวกบทรพยสนของผเยาวดงตอไปนผใชอ านาจปกครองจะกระท ามไดเวนแตศาลจะอนญาต

(1) ขายแลกเปลยนขายฝากใหเชาซอจ านองปลดจ านองหรอโอนสทธจ านองซงสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยทอาจจ านองได

(2) กระท าใหสดสนลงทงหมดหรอบางสวนซงทรพยสทธของผเยาวอนเกยวกบอสงหารมทรพย

(3) กอตงภารจ ายอมสทธอาศยสทธเหนอพนดนสทธเกบกนภาระตดพนในอสงหารมทรพยหรอทรพยสทธอนใดในอสงหารมทรพย

(4) จ าหนายไปทงหมดหรอบางสวนซงสทธเรยกรองทจะใหไดมาซงทรพยสทธในอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยทอาจจ านองไดหรอสทธเรยกรองทจะใหทรพยสนเชนวานนของผเยาวปลอดจากทรพยสทธทมอยเหนอทรพยสนนน

(5) ใหเชาอสงหารมทรพยเกนกวา 3 ป (6) กอขอผกพนใดๆทมงใหเกดผลตาม (1) (2) หรอ (3)

55

(7) ใหกยมเงน

(8) ใหโดยเสนหาเวนแตจะเอาเงนไดของผเยาวใหแทนผเยาวเพอการกศลสาธารณะเพอการสงคมหรอตามหนาทธรรมจรรยาทงนพอสมควรแกฐานานรปของผเยาว

(9) รบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพนหรอไมรบการใหโดยเสนหา

(10) ประกนโดยประการใดๆอนอาจมผลใหผเยาวตองถกบงคบช าระหนหรอท านตกรรมอนทมผลใหผเยาวตองรบเปนผรบช าระหนของบคคลอนหรอแทนบคคลอน

(11) น าทรพยสนไปแสวงหาผลประโยชนนอกจากในกรณทบญญตไวในมาตรา 1598/4 (1) (2) หรอ (3) ซงไดแก (1) ซอพนธบตรรฐบาลไทยหรอพนธบตรทรฐบาลไทย

ค าประกน (2) รบขายฝากหรอรบจ านองอสงหารมทรพยในล าดบแรกแตจ านวนเงนทรบขายฝากหรอรบจ านองตองไมเกนกงราคาตลาดของอสงหารมทรพยนนและ 3 ฝากประจ าในธนาคารทไดตงขน

โดยกฎหมายหรอทไดรบอนญาตใหประกอบกจการในราชอาณาจกร

(12) ประนประนอมยอมความ

(13) มอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการวนจฉย

ดงนน นตกรรมใดทเกยวกบทรพยสนของผเยาวดงทระบไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1574 (1) ถง (13) จะตองไดรบอนญาตจากศาลกอนเทานน ศาลจะเปนผท าหนาทกลนกรองค าขอ เพอรกษาประโยชนทางทรพยสนของผเยาว โดยเปนผมอ านาจพจารณาในการใหอนญาตแกผแทนโดยชอบธรรม นตกรรมใดๆ ทผแทนโดยชอบธรรมท าลงไปโดยปราศจากค าอนญาตของศาล นตกรรมดงกลาวไมมผลผกพนผเยาวและผแทนโดยชอบธรรมตองรบผดเปนการสวนตวตอบคคลภายนอกเอง สวนลกษณะของการใหความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรม ตองเปนการใหความยนยอมกอนหรอขณะทผเยาวเขาท านตกรรม การใหความยนยอมภายหลงไมถอเปนการใหความยนยอม และการใหความยนยอมไมจ าเปนตองใหเปนลายลกษณอกษรกได ผแทนโดยชอบธรรมอาจใหความยนยอมดวยวาจา หรอโดยปรยายกได ในกรณทผแทนโดยชอบธรรมไมใหยอมยนยอมโดยปราศจากเหตอนสมควร ผเยาวสามารถรองขอตอศาล เพอใหศาลอนญาตกได

1.5.2 คนไรความสามารถ (incompetent person) คอ บคคลวกลจรตซงถกศาลสงให เปนไรความสามารถ เพราะเหต เปนผมความบกพรองทางจต เปนโรคจต จตฟนเฟอน ขาดความรสกผดชอบ ถงขนาดไมมทางดแลตวเอง หรอผลประโยชนของตนเองได และรวมไปถงคนทมจตไมปกตไมมสตสมปชญญะหรอสมองพการซงคนทวไปมกจะเรยกวา “คนบา” นนเอง แสดงได ดงรปท 2.5 นอกจากนนแลวยงมค าพพากษาฎกาท 490/2509 (ประชมใหญ) และพพากษาฎกาท 74/2527 แลวไดความวา คนวกลจรต หมายถงบคคลทมอาการผดปกต เชน ขาดความร าลกขาดความรสกขาดความรบผดชอบถงขนาดไมสามารถประกอบกจการงานได และหมายถง คนชราทม

56

อาการไมรตวพดจาไมรเรองเดนทางไปไหนมาไหนไมไดอาการดงกลาว ตองเปนอยางมาก ปจจบนผทมอาการสมองพการหรอปวยเปนโรคอลไซเมอร กอาจมการรองขอใหเปนคนไรความสามารถได

อยางไรกตาม การจะเปนคนไรความสามารถหรอไมนน ขนอยกบค าสงของศาล ถาคสมรส ผบพการ ผสบสนดาน หรอผปกครอง หรอผพทกษ หรอพนกงานอยการ รองขอตอศาลใหสงใหบคคลวกลจรตผนน เปนคนไรความสามารถ โดยค าสงของศาลตองมการประกาศใน

ราชกจจานเบกษา

1) ผลของการทศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ

1.1) บคคลทศาลสงใหเปนคนไรความสามารถตองอยในความดแลของ

ผอนบาล ซงผอนบาลในทางปฏบตกคอบดามารดา สามหรอภรยา ผสบสนดาน

1.2) คนไรความสามารถกระท าการใดๆ การนนกฎหมายใหตกเปนโมฆยะ การท านตกรรมของคนไรความสามารถตองกระท าผานทางผอนบาลหรอเรยกไดวา ผอนบาลเปนผท านตกรรมแทนคนไรความสามารถ มฉะนนนตกรรมทท าตกเปนโมฆยะ ยกเวนเรองการท าพนยกรรมของคนทศาลสงใหเปนคนไรความสามารถแลว กฎหมายใหพนยกรรมฉบบนนตกเปนโมฆะ (ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1704) อยางไรกตามการเปนคนไรความสามารถยอมสนสดลงเมอศาลไดสงใหเพกถอนค าสงใหเปนคนไรความสามารถ

2) คนวกลจรตทศาลยงไมไดสงใหเปนคนไรความสามารถ ในทางกฎหมาย

ถอวาบคคลนนท านตกรรมไดเหมอนกบบคคลธรรมดา แตมขอยกเวน เพอเปนการคมครองบคคลเหลานไมใหตองถกเอาเปรยบ โดยปรากฏอยในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30

ซงบญญตวา “การใดๆ อนบคคลวกลจรตซงศาลยงไมไดสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระท าลง การนนจะเปนโมฆยะตอเมอไดกระท าในขณะทบคคลนน จรตวกลอย และคกรณอกฝายหนงไดรแลวดวยวาผกระท าเปนคนวกลจรต”

1.5.3 คนเสมอนไรความสามารถ (quasi-incompetent person) คอ คนทเหตบกพรองบางอยาง อาท กายพการ จตฟนเฟอน ประพฤตสรยสราย เสเพลเปนอาจณไมอาจจดการ

รปท 2.5 ลกษณะคนไรความสามารถ

ทมา: http://board.postjung.com/857570.html,

2555.

57

งานของตนเองได หรอจดการงานไปทางเสยหายแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครว แตไมถงขนาดเปนบคคลวกลจรต ทงนเปนไปตามมาตรา 32 ซงบญญตวา “บคคลใดมกายพการหรอมจตฟนเฟอนไมสมประกอบหรอประพฤตสรยสรายเสเพลเปนอาจณ หรอตดสรายาเมา หรอมเหตอนใดท านองเดยวกนนน จนไมสามารถจะจดท าการงานโดยตนเองได หรอจดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครว เมอบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 รองขอตอศาล ศาลจะสงใหบคคลนนเปนคนเสมอนไรความสามารถกได บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนงตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนใหน าบทบญญตวาดวยการสนสดของความเปนผปกครองในบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายน มาใชบงคบแกการสนสดของการเปนผพทกษโดยอนโลมค าสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษา”

จากบทบญญตของกฎหมายสามารถสรปหลกเกณฑในการเปนคนเสมอนไรความสามารถได 5 ประการดงน (มหาวทยาลยรามค าแหง, 2555)

1) กายพการ หมายถง อาการไมสมประกอบ หรอพการทางรางกายเชน ตา

บอด หหนวก ขาแขนขาด อมพาต หรอเปนงอยจนเดนไมได ซงอาการเหลานไมวาจะเปนมาโดยก าเนดหรอโดยอบตเหตหรอจากการเจบปวย กตามท

2) มจตฟนเฟอนไมสมประกอบ หมายถง อาการทางจตทไมปกตแตไมถงขน

วกลจรตเพราะยงสามารถมความรสกผดชอบชวดไดมากกวาอาการฟนเฟอนของคนวกลจรต

3) มความประพฤตสรยสราย เสเพลเปนอาจณ หมายถง การใชจายทรพยสน

เงนทองโดยไมยงคด ไรประโยชน หรอเปนไปในทางทไมควร จนบางครงอาจถงขนเกนตวจนกลายเปนหนเปนสน และการใชจายแบบนตองเปนเรองทท าเปนประจ า เชน ไปอาบอบนวดทกวน หรอไปเลนการพนน 2-3 ครงตออาทตย เปนตน

4) เปนคนตดสรายาเมา หมายถง การเปนบคคลทดมสราหรอเสพยาเสพยตด จนไมสามารถจะหยดหรอเลกได

5) มเหตอนใดท านองเดยวกน ส าหรบเหตบกพรองในขอสดทายนไมไดระบชดเจนวาเปนอะไร เพราะเปนการบญญตกฎหมายไวลวงหนา ใหหมายถงทกเหตบกพรองไวกอน เนองดวยผบญญตไมอาจทราบไดวาในอนาคตหลงจากไดบญญต เมอครบเงอนไขดงทกลาวมาขางตนแลวบดามารดา สามหรอภรยา ผสบสนดาน หรอพนกงานอยการสามารถรองขอตอศาลใหบคคลนนนเปนคนเมอนไรความสามรถได หากศาลมค าสงใหบคคลนนเปนคนเสมอนไรความสามารถ ใหตกอยในความดแลของผพทกษ ซงในทางปฏบต คอ บดามารดา สามหรอภรยา ผสบสนดาน นนเอง ในสวนการท านตกรรมของ

คนเสมอนไรความสามารถ คนเสมอนไรความสามารถยงนตกรรมไดดวยตนเองได ยกเวน

58

นตกรรมตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 34 ทตองไดรบความยนยอมจาก

ผ พทกษกอนจ งจะท าการอย าง ใดอย างหน ง ได มฉะนน ผลตกเปนโมฆยะ ซ งนตกรรม ตามมาตรา 34 ซงกฎหมายบญญตวา “คนเสมอนไรความสามารถนน ตองไดรบความยนยอมของ ผพทกษกอนแลวจงจะท าการอยางหนงอยางใดดงตอไปนได

(1) น าทรพยสนไปลงทน (2) รบคนทรพยสนทไปลงทน ตนเงนหรอเงนลงทนอยางอน (3) กยม หรอใหกยมเงน ยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา (4) รบประกนโดยประการใดๆ อนมผลใหตนตองถกบงคบช าระหน (5) เชาหรอใหเชาสงหารมทรพยเกนกวาหกเดอน หรออสงหารมทรพย

เกนกวาสามป (6) ใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรป เพอการกศล

การสงคม หรอตามหนาทธรรมจรรยา (7) รบการใหโดยเสนหาทมเงอนไข หรอคาภาระตดพน (8) ท าการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไป ซงสทธใน

อสงหารมทรพย หรอในสงหารมทรพยอนมคา (9) กอสราง หรอดดแปลงโรงเรอน อยางใหญ (10) เสนอคดหรอด าเนนกระบวนการพจารณาคดใดๆ เวนแตการรอง

ขอถอนผพทกษ (11) ประนประนอมยอมความ หรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ”

ถาเปนกรณอนนอกจากทกลาวมา ถาคนเสมอนไรความสามารถจดการไปในทางเสอมเสยแกทรพยสนของตนเองและครอบครว ผพทกษสามารถรองขอตอศาลใหผพทกษเปนผกระท าการแทนได” ในสวนการสนสดการเปนคนไรความสามารถ สามารถสนสดได 2 ประการดงน

ประการทหนง เมอศาลมค าสงถอนค าสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ

ประการทสอง ศาลมค าสงใหเปนคนไรความสามารถ

เหนไดวา ในทางกฎหมายผหยอนความสามารถมอย 3 ประเภท ไดแก ผเยาว คนไรความสามารถ คนเสมอนไรความสามารถ ในสวนของผเยาว และคนเสมอนไรความสามารถนน ยงสามารถท านตกรรมบางเรองตามเงอนไขทกฎหมายก าหนดได แตถาบคคลใดตกเปนคนไรความสามารถแลว ตามค าสงศาลแลวตองใหอยในความดแลของผอนบาลและไมสามารถท านตกรรมใดๆ ได

59

ความหมายของนตบคคล นตบคคล (Juristic Persons) คอ กลมบคคลหรอองคกรซงกฎหมายบญญตใหเปนบคคลอก

ประเภทหนงทไมใชบคคลธรรมดา และใหมสทธและหนาทตามกฎหมาย เรยกวา นตบคคล (ราชบณฑตยสถาน, 2542) นอกจากนนตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 65 ยงไดกลาวถงนตบคคล ดงน "นตบคคลจะมขนไดกแตโดยอาศยอ านาจแหงประมวลกฎหมายน หรอกฎหมายอน" ดงนนจงสรปไดวา นตบคคล หมายถง กลมบคคลทถกสมมตขนตามกฎหมาย ทงน เพอรวมตวกนท ากจการอยางใดอยางหนงตามทตงใจไวเพอรวมทน รวมความคด โดยใหมสภาพคลายบคคลเพราะตองมการกอตง การด าเนนงานและเลกไปในทสดเชนเดยวกบบคคล ดงนนหากกลมบคคลใดหรอกองทรพยสนใดไมมกฎหมายแพงและพาณชยหรอกฎหมายอนไดกลาวรบรองไวแลว

กลมบคคลหรอกองทรพยสนเหลานนยอมไมสามารถทจะมสภาพบคคลเปนนตบคคล และเมอกลมบคคลหรอกองทรพยสนใดมกฎหมายแพงและพาณชยหรอ กฎหมายอนๆ รองรบใหสามารถเปนนตบคคลไดแลว กลมบคคลหรอกองทรพยสนนนยอมมสภาพเปนนตบคคลไดทนท และเมอมสภาพเปนนตบคคลแลวยอมทจะมสทธและหนาทตางๆ เชนเดยวกบบคคลธรรมดาแตตองใช สทธและหนาทภายใตขอบวตถประสงคทก าหนดขนในแตละนตบคคลนน ซงในการศกษานตบคคลนน ขอกลาวเปนแตละหวขอตามล าดบดงน

1. การเรมสภาพบคคลของนตบคคล นตบคคลเปนบคคลทถกสมมตขนตามกฎหมายใหมสทธหนาทเชนเดยวกบบคคลธรรมดา

หรอกลาวไดวา การทจะเปนนตบคคลไดตองมกฎหมายรบรองให ซงการเปนนตบคคลนนอาจเกดขนจากกฎหมายหลายฉบบแตกตางกนไป ทงนเหนไดจากประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 65

ซงบญญตวานตบคคลจะมขนไดตอดวยอาศยอ านาจแหงประมวลกฎหมายนหรอกฎหมาย อน บทบญญตดงกลาวสามารถสรปไดวา นตบคคลจะเกดขนไดตองมกฎหมายรบรองการเกดให ซงอาจเปนการรบรองโดยประมวลกฎหมายแพงและพาณชย อาท หางหนสวน หรอบรษทหากมการ

จดทะเบยนแลว ทานใหจดวาเปนนตบคคล บทบญญตของกฎหมายดงกลาวแสดงใหเหนว า การท จะเปนนตบคคลตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยประเภท หางหนสวน หรอ บรษท ตองมการ

จดทะเบยนจดตง แสดงดงรปท 2.6 ดงนนการเกดของนตบคคลจงแตกตางจากบคคลธรรมดาทการเกดนนตองอาศยการ

คลอดของหญงผเปนมารดา ประการตอไปจะขอยกตวอยางนตบคคลตามกฎหมาย ดงน 1.1 นตบคคลตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ไดแก หางหนสวนทจดทะเบยน

แลว บรษทจ ากด สมาคม มลนธ เปนตน

60

1.1.1 หางหนสวนทจดทะเบยนแลวม 2 ประเภท คอหางหนสวนสามญกลาวคอ หางหนสวนประเภทซงผเปนหนสวนหมดทกคนตองรบผดรวมกนเพอหนทงปวงของหนสวนโดยไมมจ ากนตามมาตรา 1025 และหางหนสวนจ ากด คอหางหนสวนซงมหนสวน 2 จ าพวก คอ

1) ผเปนหนสวนคนเดยวหรอหลายคน ซงจ ากดความรบผดเพยงไมเกดจ านวน

เงนทตน ไดรบและลงหนสวนจ าพวกหนงและ

2) ผเปนหนสวนคนเดยวหรอหลายคน ซงตองรบผดรวมกนในบรรดาหนของหางหนสวน ไมมจ ากดอกจ าพวกหนง ตามมาตรา 1077หางหนสวนจ ากด กฎหมายบงคบวาตองจดทะเบยน ตามมาตรา 1078 ฉะนน หางหนสวนจ ากดจงเปนนตบคคลเสมอ หางหนสวนสามญ

จะจดทะเบยนหรอไมกได ถาจดทะเบยนกมฐานะเปนนตบคคล

1.1.2 บรษทจ ากด คอ การทคณะบคคลตกลงเขากนเพอจะกระท ากจการรวมกนดวย ประสงคจะแบงปนก าไรอนจะพงไดแกกจการทท านนเชนเดยวกบหางหนสวนตางกนตรงทวาการจด

ตงบรษทจ ากดตองมบคคลตงแตเจดคนขนไป เปนผเรมกอการโดยเชาชอกนท าหนงสอบรคณหสนธ

รปท 2.6 การจดทะเบยนของนตบคคล

ทมา : http://www.gttmtranslation.com/images/pulldown_

1293984880/TT1.jpg, 2555

http://www.gttm-translation.com/images/pulldown_1293984880/TT2.jpg

http://www.gttmtranslation.com/images/pulldown_

61

และตองแบงทนเปนหนมมลคาเทาๆ กนผถอหนตางรบผดจ ากดเพยงไมเกนจ านวนเงนทตนยงสงใชไมครบมลคาของหนทตนถอเทานน ตามมาตรา 1095 ซงบรษทจ ากด กฎหมายบงคบใหตองจดทะเบยน

ฉะนน บรษทจ ากดจงมฐานะเปนนตบคคลเสมอ ปจจบนมบรษท 2 ประเภท คอ บรษทเอกชนและมหาชน จ ากด

1.1.3 สมาคม คอ การทบคคลหลายคนตกลงเขากนเพอท าการอนใดอนหนงรวมกนอนมใชเปนการหาผลก าไร แบงปนกน ตามมาตรา 78สมาคมจะตองจดทะเบยน จงเปนนตบคคลอกประเภทหนง ตาม มาตรา 83

1.1.4 มลนธ ไดแก ทรพยสนอนจดสรรไวส าหรบวตถประสงคเพอการกศลสาธารณะ

การศาสนา ศลป วทยาศาสตร วรรณคด การศกษา หรอเพอสาธารณประโยชนอนๆ โดยมไดมงหาประโยชนมาแบงปนกน ตามมาตรา 111มลนธมฐานะเปนนตบคคล เมอจดทะเบยนแลว ตามมาตรา 122

1.2 นตบคคลตามกฎหมายมหาชน ตามพระราชบญญตบรหารราชการแผนดน พ.ศ.

2534 ไดก าหนดใหองคกรตอไปนเปนนตบคคลตามกฎหมายมหาชน โดยไดจดระเบยบการบรหารราชการแผนดน ดงน

1.2.1 ระเบยบบรหารราชการสวนกลาง (Central Administration) ไดแก กระทรวง ทบวง กรม เปนตน

1.2.2 ระเบยบบรหารราชการสวนภมภาค (Regional Administration) ไดแก จงหวดกบอ าเภอ แตตามพระราชบญญตดงกลาวอ าเภอไมไดมฐานะเปนนตบคคลเหมอนดงเชนจงหวด

1.2.3 ระเบยบบรหารราชการสวนทองถน (Local Administration) ไดแก กรงเทพมหานครเมองพทยา องคการบรหารสวนจงหวด เทศบาลนคร เทศบาลเมอง ตามพระราชบญญตเทศบาล พ.ศ. 2496 เทศบาลต าบล องคการบรหารสวนต าบล ตามพระราชบญญตสภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล พ.ศ. 2537 และทแกไขเพมเตมจนถงฉบบท 6 พ.ศ. 2552 เปนตน (รปท 2.7)

62

รปท 2.7 ส านกงานเทศบาลนครอดรธาน

1.3 นตบคคลตามพระราชบญญตอน 1.3.1 สถาบนอดมศกษาของรฐในสงกดของทบวงมหาวทยาลย ไดแก จฬาลงกรณ

มหาวทยาลยตามพระราชบญญตจฬาลงกรณมหาวทยาลย พ .ศ. 2522 มหาวทยาลยธรรมศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน มหาวทยาลยมหาสารคาม (ประสทธ โฆวไลกล , 2543: 34) มหาวทยาลย

ราชภฏอดรธาน ตามพระราชบญญตมหาวทยาลยราชภฏ พ.ศ. 2547 มาตรา 4 ใหมหาวทยาลย

ราชภฏแตละแหงเปนนตบคคลและเปนสวนราชการ ตามกฎหมายวาดวยวธการงบประมาณในสงกดส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา เปนตน (รปท 2.8)

รปท 2.8 มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน

63

1.3.2 รฐวสาหกจ ไดแก การประปาสวนภมภาค การไฟฟาสวนภมภาค ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร ธนาคารออมสน ธนาคารอาคารสงเคราะห ส านกงานสลากกนแบงของรฐบาล เปนตน

1.3.3 กองทนตาง ๆ ไดแก กองทนส ารองเลยงชพทไดจดทะเบยนแลว

1.3.4 สภาวชาชพ ไดแก เนตบณฑตยสภา ตามพระราชบญญตเนตบณฑตยสภา พ.ศ. 2507 สภาทนายความ เปนตน

1.3.5 นตบคคลทมพระราชบญญตจดต งขนเฉพาะ ไดแก พระราชบญญตสถาบนอดมศกษาเอกชน พ.ศ. 2522 ทก าหนดใหสถาบนอดมศกษาเอกชนเปนนตบคคล

1.3.6 พระราชบญญตสหกรณ พ.ศ. 2511 ก าหนดใหสหกรณทไดจดทะเบยนแลวใหมฐานะเปนนตบคคล

1.3.7 พระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. 2505 และแกไขเพมเตมฉบบท 2 พ.ศ. 2535

ก าหนดใหวดมฐานะเปนนตบคคล เปนตน แสดงดงรปท 2.9

รปท 2.9 วด

ในสวนของวดนนจะมเจาอาวาสเปนผแทนของวดในกจการทวไป โดยวดตามพระราชบญญตสงฆ พ.ศ. 2505ม 2 ประเภท คอ วดทไดรบพระราชทานวสงคามสมา และส านกสงฆ วดทไดรบพระราชทานวสงคามสมาคอ วดทไดท าการจดต งเรยบรอยแลวและไดรบพระราชทานวสงคามสมาท าการกอสรางโบสถ เพอท าสงฆกรรม สวนส านกสงฆ คอ วดทไดท าการจดตงตาม พ.ร.บ. คณะสงฆ พ.ศ. 2505 โดยวดทไดรบพระราชทานวสงคามสมาใหมฐานะเปนนตบคคลม เจาอาวาส เปนผแทน ทงนดงปรากฏตามค าพพากษาฎกาท6065/2554วนจฉยโดยสรปวา วดปา

มหาไชย เปนโจทกฟองคดนเพอใชโฉนดทดนประกอบการขอพระราชทานวสงคามสมา ประกอบกบ

64

โจทกไมไดน าสบวา ขณะฟองคดโจทกไดรบพระราชทานวสงคามสมาแลวจงแสดงใหเหนวาโจทกยงไมไดรบพระราชทานวสงคามสมาในขณะทยนฟองดงนนวดโจทกจงไมมฐานะเปนนตบคคลทมอ านาจฟองคดไดเนองจากตามพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. 2505 มาตรา 31 บญญตวา วดมสองอยาง (1) วดทไดรบพระราชทานวสงคามสมา และ (2) ส านกสงฆโดยใหวดมฐานะเปนนตบคคล ซงตามบทบญญตดงกลาวแสดงวา วดทจะมฐานะเปนนตบคคลไดตองไดรบพระราชทานวสงคามสมาแลวเมอวดโจทก แมกระทรวงศกษาธการไดประกาศตงวดแลวกตาม แตยงไมไดรบพระราชทานวสงคามสมาจงยงไมมฐานะเปนนตบคคลทจะมอ านาจฟองคดนได พพากษากลบ ใหยกฟอง สวนส านกสงฆนน ตามพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. 2505 มาตรา 31 (2) ก าหนดใหส านกสงฆ เปนวดประเภทหนง แตเปนวดทยงไมไดรบพระราชทานวสงคามสมาจงยงไมไดมฐานะเปนนตบคคล

2. การสนสภาพของนตบคคล

2.1 สนสภาพตามทระบไวในขอบงคบ หรอตราสารจดตง เชน ก าหนดไวในตราสารจดตง วาจะด าเนนการจนกวาจะครบ 5 ป เมอครบ 5 ปแลวนตบคคลนนยอมสนสภาพไป

2.2 โดยสมาชกตกลงเลก คอการทสมาชกยนยอมรวมกนทจะท าการเลกนตบคคลนน

2.3 โดยผลของกฎหมาย คอมกฎหมายก าหนดไววานตบคคลยอมเลกกนเมอเกดเหตอยางหนงอยางใดขน เชน กฎหมายก าหนดใหหางหนสวนสามญจดทะเบยนเลกกนเมอผเปนหนสวนคนใดคนหนงตายหรอลมละลาย (ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1055) หรอเมอหางหนสวนนนลมละลาย (ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1069)

2.4 โดยค าสงศาล เชน ศาลอาจสงใหเลกหางหนสวนสามญได ถาผเปนหนสวนรองขอ (ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1057)

3. ความสามารถของนตบคคล

3.1 นตบคคลมความสามารถภายในขอบอ านาจหนาทหรอวตถประสงคตามทกฎหมายก าหนด เชน สมาคมทจดตงขนโดยมวตถประสงคเพอสงเสรมการกฬา จะไปด าเนนการเกยวกบเรองการเมองไมได เปนตน

3.2 สทธหนาทของนตบคคล นตบคคลยอมมสทธและหนาทเชนเดยวกบบคคลธรรมดา เชน การเปนโจทก เปนจ าเลยในศาล เวนแตสทธและหนาทซงโดยสภาพจะพงมพงเปนไดเฉพาะแกบคคลธรรมดาเทานน เชน การสมรส การรบราชการทหาร สทธทางการเมอง เปนตน

3.3 ความรบผดของนตบคคล นตบคคลมความรบผดทงทางแพงและทางอาญาเหมอนกบบคคลธรรมดา เชน นตบคคลเปนเจาหนเปนลกหนได ท าละเมดได สวนความรบผดทางอาญา

นตบคคลถกจ ากดโดยสภาพของนตบคคลเอง เชน โทษประหารชวต จ าคก กกขง ดงทกลาวมาจะเหนวาบคคลธรรมดาและนตบคคลมความแตกตางกนหลายประการ แสดงดงตารางท 2.1

65

ตารางท 2.1 เปรยบเทยบความแตกตางระหวางบคคลธรรมดาและนตบคคล

เรอง บคคลธรรมดา นตบคคล

สภาพบคคล เรมเมอคลอด+การอยรอดเปนทารก กอตงขนโดยอาศยอ านาจของกฎหมาย

สทธหนาท

1.สทธในการรบมรดก

2.สทธในการฟองคด 3.สทธในการมชอ สกล สญชาต 4.สทธในการท าพนยกรรม

มสทธเชนเดยวกบบคคลธรรมดา ยกเวน

1.สทธในการท าการหมน การสมรส

2.สทธการรบบตรบญธรรม

เรอง บคคลธรรมดา นตบคคล

5.หนาทในการรบใชชาต 6.สทธในการท าการหมน การสมรส

7.สทธการรบบตรบญธรรม

8.สทธและหนาทในครอบครว เชน การอปการะเลยงด การใหการศกษาแกบตร

9.สทธในการท าพนยกรรม

10.การนบถอศาสนา

11.การไดรบการศกษา

12.การเขารบราชการทหาร

13.การเขารบราชการ

14.การใชสทธทางการเมอง 15.การรบโทษในทางอาญา

3.สทธและหนาทในครอบครว เชน การ อปการะเลยงด การใหการศกษาแกบตร

4.สทธในการท าพนยกรรม

5.การนบถอศาสนา

6.การไดรบการศกษา

7.การเขารบราชการทหาร

8.การเขารบราชการ

9.การใชสทธทางการเมอง 10.การรบโทษในทางอาญา

เฉพาะ โทษปรบ และรบทรพยสน

ขอจ ากดสทธทางกฎหมาย

เปนผเยาว เปนคนไรความสามารถ

เปนคนเสมอนไรความสามารถ

นตบคคลถกจ ากดโดยขอบงคบหรอขอบวตถประสงคของนตบคคลนน

การสนสภาพบคคล

การตายตามธรรมชาต (Death) การตายโดยผลของกฎหมาย หรอการสาบสญ (Disappearance)

สนสภาพตามทระบไวในขอบงคบ หรอตราสารจดตง

ทมา: ประยกตขอมลจาก ประสทธโฆวไลกล, 2548: 88 – 89

66

ทรพยและทรพยสน

1. ความหมายของทรพยและทรพยสน

ทรพย หมายถง วตถมรปราง วตถมรปราง คอ สามารถมองเหนดวยตา จบตองสมผสได เชน ปากกา ดนสอ โตะ เกาอ เปนตน (ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 137)

ทรพยสน หมายความรวมถงวตถทมรปรางและไมมรปราง ซงอาจมราคา และอาจถอ

เอาได (ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 138

ค าวา “วตถไมมรปราง” คอ สงทมองไมเหนดวยตา จบตองสมผสไมได เชน ลขสทธ สทธบตร เครองหมายการคา เปนตน

ค าวา “อาจมราคา” คอ มคณคา มราคาในตวเอง ซงอาจเพอประโยชนในการใชสอยหรอจตใจกไดเชน ตกตา ซองจดหมายเกา แสตมปเกาทสะสมไว เปนตน

ค าวา “อาจถอเอาได” คอ การทสามารถเขาหวงกนไวเพอตนเอง ในการใหความหมายของค าวาทรพย และทรพยสนจะตองพจารณาทงมาตรา 137 และ

มาตรา 138 เพราะมาตรา 138 ใหความหมายค าวาทรพยสนวา อาจมราคาและถอเอาได และมาตรา 137 ก าหนดใหทรพยเปนสวนหนงของมาตรา 138 ดงนน ทรพยจงเปนวตถทมรปราง ซงอาจมราคาและอาจถอเอาได (บญญต สชวะ, 2547 : 3-4)

2. ลกษณะของทรพยและทรพยสน

ลกษณะของทรพยและทรพยสนม 2 ประการ กลาวคอ (บญญต สชวะ,2548:7) ทรพย คอวตถทมรปราง สวนทรพยสนคอทงวตถทมรปรางและไมมรปรางในสวนค าวาวตถทมรปรางหรอไมมรปรางนนตองอาจมราคา และตองอาจถอเอาได จะเหนไดวาทรพยและทรพยสนตองประกอบไปดวยเกณฑ 2 ประการ หากขาดขอใดขอหนงยอมไมเปนทรพยหรอเปนทรพยสน เชน มนษย แมจะมรปราง แตหากน ามาพเคราะหตามความหมายของค าวา ทรพย และทรพยสนแลว เหนไดวาขาดองคประกอบในเรองของอาจมราคา เพราะมนษยนนไมสามารถทจะประเมนคาได และขดกบหลกของกฎหมายอาญา มาตรา 312 ทมขอหามเอาคนลงเปนทาส หามซอ จ าหนาย รบ หรอหนวงเหนยว จงเหนไดวามนษยไมใชทรพยและทรพยสน แตหากมการแยกชนสวนของมนษยออกไป ยอมอาจมราคาและอาจถอเอาได เชน เสนผมทตดขาย ดวงตาทอทศใหแกโรงพยาบาล ศพทมการดองไวเพอศกษา หากเปนพวก ดวงดาว ดวงจนทร กอนเมฆ อากาศ ทะเล ยอมไมเขาลกษณะทจะเปนทรพยหรอทรพยสน เพราะไมอาจถอเอาได เปนตน

ในสวนวตถทมรปราง คอสงทสามารถมองเหนดวยตาเปลาจบตองสมผสได อาท บาน รถยนต ตกตา เปนตน แตในค าพพากษาฎกา 877/2501 ในเรองการลกกระแสไฟฟา ใหเปนความผดฐานลกทรพยตามมาตรา 334 ซงค าพพากษาดงกลาวไมไดใหเหตผลวาเหตใดการลกกระแสไฟฟาจง

67

เปนความผดฐานลกทรพย ทงนอาจเปนการตดสนตามค าพพากษาฎกาเดม ตามกฎหมายลกษณะอาญามาตรา 6 (10) ซงไดอธบายวา “ทรพย” หมายถง บรรดาสงของอนบคคลสามารถมกรรมสทธ หรอเปนเจาของได ดงนน กระแสไฟฟาจงเปนทรพย หรออาจพจารณาไดวา กระแสไฟฟาแม จะเหนดวยตาเปลาไมได แตกประกอบดวยพลงงานอณตาง ๆ ซงอาจเปนวตถทมรปรางได (บญญต สชวะ,2547:9-10) สวนวตถไมมรปรางนน คอ สงทไมสามารถมองเหนไดดวยตาเปลา สมผสไมได เชน แกส พลงงาน และรวมไปถงทรพยและสทธทกฎหมายรบรอง เชน กรรมสทธ สทธครอบครอง ภาระจ ายอม จ าน า จ านอง เปนตน สวนค าวา อาจมราคาและอาจถอเอาไดนน อาจมราคา คอ มคณคาในตวของสงนนซงไมใชราคาซอขายกนตามทองตลาดทวไป เชน จดหมายรก แสตมป เปนตน อาจถอเอาไดคอสามารถทจะเขาครอบครองหรอหวงแหนได เชน ปลาทอยในโปะ เปนตน

3. ประเภทของทรพย ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยแบงทรพยออกเปน 5 ประเภทดงน 3.1 อสงหารมทรพย หมายความวา ทดน และทรพยอนตดอยกบทดนลกษณะเปนการ

ถาวร หรอประกอบเปนอนเดยวกบทดนนน และหมายความรวมถงทรพยสทธอนเกยวกบทดนหรอทรพยอนตดอยกบทดนหรอประกอบเปนอนเดยวกบทดนนนดวยในสวนทดนทรพยอนตดอยกบทดนมลกษณะเปนถาวรเชน บาน ตก สะพาน เจดย อนสาวรย หอนาฬกา ทรพยซงประกอบเปนอนเดยวกบทดน เชน กรวดทรายแรโลหะตางๆหวยหนองคลอง , บงทะเลสาบ ไมยนตนทมอายกวา 3 ปขนไป เชน ตนพล ตนจามจร ตนขนน เปนตน นอกจากนนแลวยงรวมไปถงทรพยสทธอนเกยวกบทดนหรอทรพยอนตดอยกบทดนหรอประกอบเปนอนเดยวกบทดนดวย ทรพยสทธ คอ ทรพยสทธทกฎหมายกอตงไวใน ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 4 ไมวาจะเปนกรรมสทธในทดน สทธอาศยในโรงเรยน สทธครอบครองในทดน เปนตน ทงน สรปไดวาอสงหารมทรพยคอทรพยทเคลอนทไมได แสดงไดดงรปท 2.10

68

ก. ทดน ข. ทรพยทตดกบทดนถาวร

รปท 2.10 อสงหารมทรพย

3.2 สงหารมทรพย มาตรา 140 บญญตวา สงหารมทรพย หมายความวา ทรพยสนอนนอกจาก

อสงหารมทรพย และหมายความรวมถงสทธอนเกยวกบทรพยสนนนดวย เชน หนงสอ โตะ เกาอ ปากกา ดนสอ รถยนต ชาง มา โค กระบอ เปนตน (รปท 2.11)

รปท 2.11 สงหารมทรพย

3.3 ทรพยแบงได หมายความวา ทรพยอนอาจแยกออกจากกนเปนสวนๆ ได และแตละสวนได

รปบรบรณล าพงตว เชน ผาเปนพบๆ ขาวสาร น าตาล ทดน เปนตน

69

3.4 ทรพยทแบงไมได หมายความวา ทรพยอนจะแยกออกจากกนไมไดนอกจากเปลยนแปลงภาวะของ

ทรพย และหมายความรวมถงทรพยทมกฎหมายบญญตวาแบงไมไดดวยสามารถสรปได ดงน ทรพยแบงไมไดม 2 ลกษณะ คอ

3.4 1 ทรพยทแบงไมไดโดยสภาพ คอ โดยสภาพของตวทรพยนนเองถาแบงแลว

จะท าใหเปลยน แปลงสภาวะของทรพยนนไป เชน อาคารส านกงาน บานพกอาศย สตวตางๆ รถยนตสะพาน อนสาวรย เปนตน (รปท 2.12)

3.4 2 ทรพยทแบงไมไดโดยอ านาจของกฎหมาย หมายความถงทรพยหรอทรพยสนทกฎหมายบญญตวาแบงไมได เชน หนในบรษทมหาชนหรอเอกชน ทรพยทเปนสวนควบ เปนตน

3.5 ทรพยนอกพาณชย ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 143 บญญตวา ทรพยนอกพาณชย

หมายความวา ทรพยทไมอาจถอเอาไดและทรพยทโอนแกกนมไดโดยชอบดวยกฎหมาย สามารถสรปไดดงน

3.5.1 ทรพยทไมอาจถอเอาได เชน ดวงดาว, ดวงจนทร, เมฆบนฟา, สายลม

3.5.2 ทรพยทโอนแกกนมไดโดยชอบดวยกฎหมาย ซงเปนกรณทกฎหมายระบไวชดเจนวาหามโอน หรอทรพยสนทจะน ามาจ าหนายจายโอน เชน ทรพยสนทวๆ ไปมได เวนแตจะโอนโดยอาศยอ านาจแหงกฎหมายโดยเฉพาะ เชน สาธารณะสมบตของแผนดนทธรณสงฆ สทธไดรบคาอปการะเลยงด เปนตน

รปท 2.12 อาคารเฉลมพระเกยรต มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน

70

โดยสรป ประเภทของทรพยตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ไดจ าแนกเปน อสงหารมทรพย สงหารมทรพย ทรพยนอกพาณชย ทรพยแบงได และทรพยแบงไมได แสดงดงตารางท 2.2

ตารางท 2.2 เปรยบเทยบประเภทของทรพย

ประเภทของทรพย ความหมาย ตวอยาง อสงหารมทรพย

ทดน และทรพยอนตดอยกบทดนลกษณะเปนการถาวร หรอประกอบเปนอนเดยวกบทดนนน และหมายความรวมถงทรพยสทธอนเกยวกบทดนหรอทรพยอนตดอยกบทดน หรอประกอบเปนอนเดยวกบทดนนนดวย

1. ทดน คอ พนดนทวๆ ไปทม อาณาเขต ก าหนดไดเปนสวนกวางและสวนยาว

2. ไมยนตนมอายยนกวา 3 ป 3. ตก, สะพาน, อนสาวรย 4. หวยหนอง คลองบง 5. กรรมสทธในทดน

6. สทธอาศยในโรงเรยน

สงหารมทรพย ทรพยสนอนนอกจากอสงหารมทรพย และหมายความรวมถงสทธอนเกยวกบทรพยสนนนดวย

1.รถยนต สมด หนงสอ โตะ เกาอ 2.ชาง มา โค กระบอ

ทรพยแบงได ทรพยอนอาจแยกออกจากกนเปนสวนๆ ไดรปบรบรณล าพงตว"

1.ขาวสาร น าตาล เกลอ 2.ทดน

ทรพยแบงไมได ทรพยอนจะแยกออกจากกน

ไมได นอกจากเปลยนแปลงภาวะ

1.ทรพยทแบงไมไดโดยสภาพ

เชน ตกบาน

ของทรพยหมายความถงทรพยทมกฎหมายบญญตวาแบงไมได

2.ทรพยทแบงไมไดโดยอ านาจ

ของกฎหมาย เชน หนในบรษท

ทรพยนอกพาณชย ทรพยทไมอาจถอเอาไดและทรพยทโอนแกกนมไดโดยชอบดวยกฎหมาย

1.ดวงดาว, ดวงจนทร เมฆบนฟา สายลม

2.สาธารณะสมบตของแผนดน

3.ทธรณสงฆ 4.สทธไดรบคาอปการะเลยงด

71

เมอไดทราบความหมายและประเภทของทรพยแลว ในหวขอตอไปจะกลาวถงความสมพนธของทรพยสนนน อนไดแก สวนควบ อปกรณ และดอกผลของทรพยนน

4. สวนควบของทรพย 4.1 ความหมายของสวนควบ ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 144 บญญตวา

สวนควบของทรพย หมายความวา สวนซงโดยสภาพแหงทรพย หรอโดยจารตประเพณแหงทองถนเปนสาระส าคญในความเปนอยของทรพยนน และไมอาจแยกออกจากกนไดนอกจะท าลาย ท าให บบสลาย หรอท าใหทรพยนนเปลยนแปลงรปทรงหรอสภาพไป

สรปไดวา สวนควบของทรพย คอ สวนของทรพยทน ามาประกอบกนขนเปนทรพยใหม และแตละสวนถอวามความส าคญไมสามารถทจะแยกออกจากกนได นอกจากจะท าลายหรอท าใหทรพยนนเปลยนแปลงรปทรงหรอรปรางไป ดงนน ทรพยใดจะเปนสวนควบหรอไมตองพจารณาลกษณะดงตอไปน

1) ตองเปนวตถทมรปราง 2 ชนขนไปน ามารวมกนเพอใหเปนวตถชนใหม แตคงสภาพเปนชนเดยวกน เชน น าเลนสแวนตามาประกอบกบขาแวนใหไดตวแวนตา หากมการแยกเลนสและขาออกจากกนกไมถอวาเปนแวนตา

2) ทรพยทน ามารวมกนไมจ ากดวาตองเปนประเภทเดยวกน อาจรวมกนระหวางอสงหารมทรพยกบสงหารมทรพย หรอสงหารมทรพยกบสงหารมทรพยกได เชน บานประกอบดวย หลงคา ประต หนาตาง หลงคากบประตถอเปนสงหารมทรพย ตวบานถอเปนอสงหารมทรพย หรอลฟตกบตวตก ลอรถกบตวรถยนต เปนตน

3) ทรพยทน ามารวมกนอาจเปนเจาของคนเดยวหรอตางกนกได เชน น าหลงคาบานของนายด ามารวมกบตวบานของนายขาว สวนการพจารณาเรองความเปนเจาของตองใชหลกเจาของรวม

4) ทรพยทน ามารวมกนจะมทรพยประธานหรอไมกได เชน รถยนตคนหน งประกอบดวย โครงรถกบลอ ทรพยประธานคอ ตวโครงรถ บานกบหลงคา ตวบานคอทรพยประธาน อยางไรกตามอะไรจะเปนทรพยประธานหรอไม ตองพจารณาเปนกรณไป

5) สวนในเรองกรรมสทธในสวนควบ ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 144 วรรคสอง ก าหนดวา เจาของทรพย ยอมมกรรมสทธในสวนควบของทรพยนน หมายความวา ผใดเปนเจาของทรพยประธานยอมเปนเจาของสวนควบดวย เชน เปนเจาของโตะตวหนงยอมเปนเจาของ ลนชก และขาโตะดวย เวนแตกรณททรพยทน ามารวมกนนนแยกไมออกวาอะไรเปนทรพยประธานอะไรเปนสวนควบ เจาของทรพยทน ามารวมกนทงหมด ยอมเปนเจาของทรพยดวย

72

4.2 ขอยกเวนเรองสวนควบ

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 145 ก าหนดวา ไมยนตนเปนสวนควบกบทดนทไมนนขนอย ไมลมลกหรอธญชาตอนจะเกบเกยวรวงผลไดคราวหนง หรอหลายคราวตอปไมเปนสวนควบกบทดน

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 146 ก าหนดวา ทรพยทตดกบทดนหรอตดกบโรงเรอนเพยงชวคราว ไมถอวาเปนสวนควบกบทดนหรอโรงเรอนนน ความขอนใหใชบงคบแกโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอนซงผมสทธในทดนของผอนใชสทธนนปลกสรางไวในทดนนนดวย

จากบทบญญตดงกลาวสามารถสรปไดดงน บทบญญตของมาตรา 145 วรรคสอง กลาวถงไมลมลก กบธญชาตไมถอวาเปนสวนควบกบทดน ทงน เพอเปนการคมครองประโยชนของบคคลผเชาทดนของผอนท าการเกษตร เพราะหากไมมการบญญตไว ผเชายอมเสยเปรยบเจาของทดน ส าหรบค าวา ไมยนตน กฎหมายไมไดใหค านยามไว แตตามหลกพฤกษศาสตรไมยนตน คอ พชทมอายยนนานไดมากกวาสองป เชน มะมวง มะขาม ฝรง สวนไมลมลก คอ พชทมอายไดไมเกนสองป เชน พรก มะเขอ แตงกวา เปนตน สวนธญชาตในทางพฤกษศาสตร หมายถง พชทใชประโยชนจากเมลด เชน ขาวเปลอก ขาวสาล ลกเดอย และถว เปนตน

สวนทรพยทตดกบทดนหรอโรงเรอนเปนเพยงชวคราว หรอซงผอนมสทธในทดนผอนใชสทธนนปลกลงบนทดนดงกลาว ตามกฎหมายแลวไมถอเปนสวนควบ เชนลกเขยปลกบานลงในทดนของพอตาโดยไดรบอนญาต ดงนบานไมเปนสวนควบกบทดน หรอ แผงลอยขายสนคาชวงเทศกาล เมอหมดชวงเทศกาลกรอออก (มานตย จมปา, 2551: 81)

5. อปกรณของทรพย

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 147 ก าหนดวา อปกรณ หมายความวา สงหารมทรพยซงโดยปกตนยมเฉพาะถน หรอโดยเจตนาชดแจงของเจาของทรพยทเปนประธาน เปนของใชประจ าอยกบทรพยทเปนประธานเปนอาจณเพอประโยชนแกการจดการดแล ใชสอย หรอรกษาทรพยทเปนประธาน และเจาของทรพยไดน ามาสทรพยทเปนประธานโดยการน ามาตดตอหรอ ปรบเขาไว หรอท าโดยประการอนใดในฐานะเปนของใชประกอบกบทรพยทเปนประธานนน

อปกรณทแยกออกจากทรพยทเปนประธานเปนการชวคราวกยงไมถอวาขาดจากการเปนอปกรณของทรพยทเปนประธานนน อปกรณยอมตกตดไปกบทรพยทเปนประธาน เวนแตจะมการก าหนดไวเปนอยางอน

5.1 ลกษณะของอปกรณ 5.1.1 อปกรณตองเปนสงหารมทรพยเสมอ กลาวคอ ตองเปนทรพยทสามารถเคลอนทได 5.1.2 อปกรณตองมไวเพอประโยชนแกทรพยประธาน ไมวาจะเปน การใชสอย หรอ

รกษาทรพยประธาน เชน เรอกบไมพาย ไมพายมไวเพอประโยชนแกตวเรอในการเคลอน ท

73

ปลอกแวนตามไวเพอดแลรกษาตวแวนตา ลออะไหลมไวเพอส ารองกรณลอจรงเกดรวหรอระเบด เปนตน

5.1.3 อปกรณสามารถแยกออกจากทรพยประธานได โดยไมเสยรปทรงหรอรปรางไป เชน แยกลออะไหลออกจากตวรถยนต ปลอกแวนตาแยกออกจากตวแวนตาได ซงตางจากสวนควบทไมสามรถแยกออกจากกนไดนอกจากท าลายหรอท าใหเสยรปทรงหรอรปรางไป

5.1.4) อปกรณตองมการใชอยเปนประจ าอยกบทรพยประธานโดยเจาของทรพยประธานเปนผน ามาตดหรอปรบเขาไว หรอกระท าโดยประการอนเพอประกอบกบทรพยประธาน เชน เจาของเรอเปนคนซอไมพายมาไวเพอใชกบเรอของตนเอง หรอ เจาของรถซอแมแรงมาไวประจ ากบตวรถเพอใชงาน เปนตน

5.1.5 อปกรณทมการแยกออกจากทรพยประธานเพยงชวคราว ไมถอวา ขาดจากการเปนอปกรณ เชน ลกกญแจกบแมกญแจ

ตารางท 2.3 เปรยบเทยบสวนควบกบอปกรณ

สวนควบ อปกรณ 1.เปนสงหารมทรพย หรอ

2.อสงหารมทรพย 3.ไมมทรพยประธาน

4.ไมสามารถแยกออกจากกนได

1.เปนสงหารมทรพยเทานน 2.ตองมทรพยทเปนประธาน

3.เปนทรพยของเจาของเดยวกบทรพยทเปนประธาน

4.เปนของใชประจ าอยกบทรพยทเปนประธานเปนอาจณ

5.ใชเพอประโยชนในการจดดแล ใชสอย หรอรกษาทรพยทเปนประธาน

6.เปนทรพยท เจ าของทรพย ไดน ามาสทรพยท เปนประธานโดยการน ามาตดตอหรอปรบเขาไว หรอท าโดยประการอนใดในฐานะเปนของใชประกอบทรพยทเปนประธานนนมใชทรพยทรวมสภาพความเปนอยกบทรพยทประธานจนแยกออกจากกนไมไดมใชทรพยทเปนประธานดวยกน

74

6. ดอกผลของทรพย ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 148 บญญตวา ดอกผลของทรพย ไดแก

ดอกผลธรรมดาและดอกผลนตนย ดอกผลธรรมดา หมายความวา สงทเกดขนตามธรรมชาตของทรพยซงไดมาจากตวทรพย โดยการมหรอใชทรพยนนตามปกตนยม และสามารถถอเอาไดเมอขาดจากทรพยนน สวนดอกผลนตนยหมายความวาทรพยหรอประโยชนอยางอนทไดมาเปนครงคราวแกเจาของทรพยจากผอน เพอการทไดใชทรพยนน และสามารถค านวณและถอเอาไดเปนรายวน หรอตามระยะเวลาทก าหนดไว จากหลกกฎหมายดงกลาวสามารถแยกอธบายลกษณะของดอกผลธรรมดากบดอกผลโดยนตนยไดดงน

6.1 ดอกผลธรรมดา ตามมาตรา 148 วรรคสอง คอ ทรพยทเกดหรองอกเงยจากแมทรพยโดยธรรมชาต หรอโดยการใชแมทรพยตามปกต และสามารถถอเอาไดเมอขาดจากแมทรพยนน

ซงหมายถงเมอทรพยทเกดหรองอกเงยนน หากแยกขาดหรอหลดออกจากตวแมทรพยแลว สามารถถอกรรมสทธ หรอถอการครอบครองแยกตางหากจากตวแมทรพยได เชน ผลกระทอนท ตดอยกบตน เมอลกกระทอนหลดจากตนแลว กกลายเปนผลกระทอนทแยกตางหากจากตน และสามารถเปนเจาของกรรมสทธในผลกระทอนนนได หรอแมสกรตกลกได ลกสกรออกมา ลกสกรถอเปนทรพยทงอกเงยมาจากแมสกรตามธรรมชาต ถอเปนดอกผลธรรมดา น ายางพาราทกรดออกจากตน ถอเปนดอกผลธรรมดาของตนยางพารา เปนตน

6.2 ดอกผลนตนย เปนดอกผลทกฎหมายใหการรบรอง ดอกผลชนดนไมไดเกดขนตามธรรมชาตเหมอนดอกผลธรรมดา ดอกผลนตนยในระหวางเวลาทแมทรพยไปอยกบผอนและผอนไดใชแมทรพยนนแตดอกผลนตนยจะไมเกดขน หากแมทรพยยงคงอยกบเจาของทรพย การถอเอาดอกผล

นตนยใหค านวณและถอเอาไดรายวนหรอภายในระยะเวลาทก าหนด จงตางจากกรณของดอกผล

ผลธรรมดาทตองรอใหทรพยหลดหรอแยกออกจากตวแมทรพย ส าหรบดอกผลนตนยนน แมตว

แมทรพยจะยงอยกบผอนแตเจาของทรพยกอาจเขาถอดอกผลนตนยได ตวอยางดอกผลนตนย เชน ดอกเบย ก าไรจากลงทนเขาหนเพอด าเนนกจการ คาเชา คาปนผล เปนตน

บทสรป

ในเรองของบคคลและทรพยถอเปนเรองทมความส าคญตอมนษย เพราะเกยวของกบการด ารงชวตของมนษยตงแตเกดจนกระทงถงแกความตาย ดงจะเหนไดจากการใหค านยามของค าวา “บคคล” หมายถง สงซงมสทธหนาทตามกฎหมาย โดยกฎหมายจ าแนกบคคลออกเปน 2 ประเภท คอ บคคลธรรมดา และนตบคคล กรณบคคลธรรมดากฎหมายไดจ ากดความสามารถในการท านตกรรมไว กลาวคอ ผเยาว คนไรความสามารถ และคนเสมอนไรความสามารถหากจะท านตกรรมตองไดรบ

75

ความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมผอนบาล และผพทกษตามล าดบสวนในเรองของทรพยสน ถอเปนเรองทมความส าคญไมยงหยอนกวากนเพราะการทราบความหมายของทรพยและทรพยสน เพอใหสามารถท านตกรรมใหถกตองตามกฎหมายได เชน ทรพยประเภทท เปนอสงหารมทรพย สงหารมทรพย ในการท านตกรรมตามกฎหมายจะแตกตางออกไป หากเปนอสงหารมทรพย สวนใหญตองท าเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท สวนสงหารมทรพยเพยงแตสงมอบกรรมสทธกโอนไปอกฝาย ดงนนการมความรในเรองบคคลและทรพยจะท าใหรจกรกษาสทธของตนเอง และปฏบตตอผอนไดอยางถกตองตามทกฎหมายก าหนด นอกจากนนแลวในเรองการท าสญญาเชาทรพย เชาซอ กยมเงน ถอเปนกฎหมายทมความส าคญในชวตประจ าวนเชนกน เพราะเปนเรองเกยวกบการสรางปฏสมพนธระหวางบคคลในเรองทจ าเปนในการด าเนนชวตเชนกน ไมวาจะเปนในฐานะผเชา ผใหเชา ผเชาซอ ผใหเชาซอ ผก หรอผใหก การศกษาและท าความเขาใจในเรองดงกลาวใหถองแทจะไดปฏบตตามกฎหมายไดอยางถกตอง

76


1. จงอธบายสทธตาง ๆ ของทารกในครรภมารดาทมสภาพบคคลแลว

2. สภาพบคคล หมายถง 3. การเรมสภาพบคคลของบคคลธรรมดาและนตบคคล คอ

4. ค าวา “ผเยาว” ใชหลกเกณฑใดในการพจารณา 5. บคคลผหยอนความสามารถในทางกฎหมาย มกประเภท อะไรบาง 6. การตกเปนบคคลไรความสามารถ และคนเสมอนไรความสามารถ มหลกเกณฑอยางไร

7. การท านตกรรมของผเยาว คนไรความสามารถ คนเสมอนไรความสามารถ มหลกเกณฑอยางไร

8. จงอธบายความหมาย และหลกเกณฑของการตายโดยผลของกฎหมายอยางละเอยด

9. นตบคคลกบบคคลธรรมดาแตกตางกนอยางไร

10. จงบอกความแตกตางระหวางสทธหนาทของบคคลธรรมดาและนตบคคล โดย ละเอยด

11. ค าวา “ทรพย” และ “ทรพยสน” มความแตกตางกนอยางไร 12. ทดน บาน รถยนต โกดงเกบสนคา พดลม ทว ตเยน ตนไผ ตนมะมวง จากตวอยางท

ก าหนดใหจดกลมประเภทของทรพย 13. มะมวง คาเชา ดอกเบย ก าไร แตงโม สกร จากตวอยางทก าหนด ใหแยกความแตกตาง

ระหวางดอกผลธรรมดาและดอกผลโดยนตนย

14. คน กระแสไฟฟา เปนทรพยหรอไม เพราะเหตใด

15. บรษทต. ประสงคจะซอผงซกฟอก บะหมกงส าเรจรปจากนายด า เพอน ามาขายแกลกคาตามกฎมายแลวบคคลใดบางทจะเปนคสญญาในการซอขายระหวางบรษทต. กบนายด า

16. นายปวย ปวยเปนโรคอลไซเมอร ขยบตวไมได นอนอยบนเตยงตลอดเวลา ญาตหรอผมสวนไดเสยของนายปวย อาจรองขอตอศาลเพอใหศาลสงใหนายปวยเปนผหยอนความสามารถประเภทใด

17. ค าวา “ผหยอนความสามารถในทางกฎหมาย” ไดแก

18. จงอธบายความหมายของค าวาทรพยนอกพาณชย พรอมยกตวอยาง 19. สญญาเชาทรพยและสญญาเชาซอตางกนอยางไร

20. การกยมเงนมหลกเกณฑอยางไรตามกฎหมาย

77


กตตศกด ปรกต. (2556).“สวนท 3 เงอนไข ความมผลแหงนตกรรม”. เอกสารประกอบการ

ศกษาวชากฎหมายลกษณะนตกรรมสญญา. [Online]. Available :

http://th.wikipedia.org/wiki [วนทคนขอมล 2 ตลาคม 2556].

โกมนทร นตยะวงสา. (2555). กฎหมายผเยาว. [online]. Available :

http://puyaolaw.blogspot.com/2013_11_01_archive.html [คนขอมล 3 กรกฎาคม 2556].

คม สกส. (2550). สเสนทางแหงรอยอดตความรงเรองของ "กรงศรอยธยา" ราชธานเกาในวนนกบ ชาววายรายสาย สอง. [online]. Available :

http://www.thaimtb.com/cgibin/viewkatoo.pl?id=182346&st=121/ [คนขอมล 3 กรกฎาคม 2555].

ค าตา พรมรกษา. (2555). ทดนท าเลด ในจงหวดอดรธาน. [online]. Available :

http://www.thaisinonline.com/A001%E0%B8%82%E0% [คนขอมล 3 กรกฎาคม 2555].

จตต ตงศภทย. (2530). กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยบคคล. กรงเทพฯ : โรงพมพ

มหาวทยาลยธรรมศาสตร. ทวเกยรต มนะกนษฐ. (2544). ประมวลกฎหมายอาญา ฉบบอางอง. พมพครงท 9. กรงเทพฯ: วญญชน.

นนทนา วงศสมตกล. (2555). เรยนสงคมออนไลนกบครนนท:เรอง กฎหมายนาร. นครราชสมา: โรงเรยนปากชองนครราชสมา.[online]. Available :

https://nantanawk.wordpress.com/ [คนขอมล 3 กรกฎาคม 2555].

บ.ไทยโฮมทาวน จ ากด. (2555).ซอขายอสงหารมทรพย, เรอง ประกาศขายทดน.[online].

Available: http://www.thaihometown.com/land/93793//[คนขอมล 3กรกฎาคม 2555].

บรษท โกลบอลทรานสเลชนทม จ ากด. (2555). เอกสารการจดทะเบยนนตบคคล.

[Online].Available:

http://www.gttmtranslation.com/images/pulldown_1293984880/TT1.jpg/

คน ขอมล 3 กรกฎาคม 2555].

บญญต สชวะ.(2547).ค าอธบายกฎหมายลกษณะทรพย.กรงเทพฯ:พมพครงท 8 พมพท หางหนสวนจ ากด จรรชการพมพ.

ประสทธ โฆวไลกล. (2543). ค าอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวย นตบคคล และความรบผดทางอาญาของนตบคคล. กรงเทพฯ : ส านกพมพนตธรรม.

http://th.wikipedia.org/wiki

http://puyaolaw.blogspot.com/2013_11_01_archive.html

http://www.thaimtb.com/cgibin/viewkatoo.pl?id=182346&st=121/

https://nantanawk.wordpress.com/

http://www.thaihometown.com/land/93793/

http://www.gttm-translation.com/images/pulldown_1293984880/TT1.jpg/

78

มหาวทยาลยรามค าแหง (2555).บทท 2 ความสามารถบคคล. [Online]. Available:

http://e-book.ram.edu/e-book/l/LA102%28LW102%2954/chapter6.pdf

[คนขอมล 3 กรกฎาคม 2555].

มานตย จมปา. (2551). ค าอธบายประมวลกฎหมายแพงวาดวยทรพยสน.พมพครงท 6,

แกไขเพมเตม. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ราชกจจานเบกษา, เลม 127 ตอนท 95 ง.(2553). ค าสงถอนจากการเปนคนสาบสญ. [online].

Available : http://www.ratchakitcha.soc.go.th/RKJ/special/search.jsp

[คนขอมล3 กรกฎาคม 2555].

______. (2552). ความรพนฐานเกยวกบกฎหมาย. กรงเทพฯ : จฬาลงกรมหาวทยาลย.

ราชบณฑตยสถาน. (2543). พจนานกรมศพทกฎหมายไทย ฉบบราชบณฑตยสถาน. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : อรณการพมพ. ______. (2544). พจนานกรมศพทกฎหมายไทย ฉบบราชบณฑตยสถาน. พมพครงท 3. กรงเทพฯ : อรณการ พมพ. วกพเดย สารานกรมเสร. (2555). สงครามโลกครงท1: กองเรอรบประจญบาน. [online].

Available:

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/bd/Sr_prekokolubare.

jpg [คนขอมล3 กรกฎาคม 2555].

______. (2555). สงครามโลกครงท1: การทพเซอเบยร. [online]. Available :

http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Hochseeflotte_2.jpg [คนขอมล 3

กรกฎาคม 2555].

______. (2555). นตภาวะ. [online]. Available : http://th.wikipedia.org/wiki/ [คนขอมล 3


โพสตจง. (2550). อาการของคนไขทสมองฟนเฟอน.. [online]. Available:

http://board.postjung.com/857570.html. [คนขอมล 3 กรกฎาคม 2555].

ศรวษฐ บญเกอ. (2555). ขาวมตชนออนไลน.ขาวประจ าวนวนท 3 เมษายน 2555 เรอง แนวฎกาใหม : วดทไมไดรบพระราชทานวสงคามสมา ไมเปนนตบคคล. [online]. Available :

http://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid=1333438762&grpid=

03&catid=03/[คนขอมล 3กรกฎาคม 2555].

สมทบ สวรรณสทธ. (2510). ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยบคคล. กรงเทพฯ : โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร อรพนท ขจรอ าไพสข. (2551).“ผทรงสทธ” ความรพนฐานเกยวกบกฎหมาย. กรงเทพฯ :


http://th.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B8%A1%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%B4%E0%B8%95%E0%B8%A2%E0%B9%8C_%E0%B8%88%E0%B8%B8%E0%B8%A1%E0%B8%9B%E0%B8%B2&action=edit&redlink=1

http://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%8A%E0%B8%9A%E0%B8%B1%E0%B8%93%E0%B8%91%E0%B8%B4%E0%B8%95%E0%B8%A2%E0%B8%AA%E0%B8%96%E0%B8%B2%E0%B8%99

http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Hochseeflotte_2.jpg

http://th.wikipedia.org/wiki/

http://board.postjung.com/857570.html

79

พมพครงท 8. ส านกพมพ แหงจฬาลงกรมหาวทยาลย.

แอปเปล. (2555). บทวจารณ@cloud :วธการคลอดลกแบบผาตด.[online]. Available :

http://atcloud.com/stories/45062 [คนขอมล 3 กรกฎาคม 2555].

http://atcloud.com/stories/45062%20%5bคนขอมล%203%20กรกฎาคม%202555%5d.

บทท 2 (ตอ) ตอนท 2

หลกกฎหมายแพงและพาณชย กยม เชาทรพย เชาซอ


81

เชาทรพย (Hire of Property) 1. ความหมายของเชาทรพย มการใหค านยามของเชาทรพยทรพยไวดงน ตามพจนานกรมใหความหมายเชาทรพยวา “ใชทรพยสน เชน ใชบาน ใชทดน ใชรถของผอน

ชวคราวโดยใหตอบแทนเรยกวาคาเชา ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยใหความหมายของเชาทรพยไวในมาตรา 537 กลาวคอ

“อนวาเชาทรพยสนนนคอสญญาซงบคคลหนงเรยกวาผใหเชา ตกลงใหบคคลอกคนหนงเรยกวาผเชา ไดใชหรอไดรบประโยชนในทรพยสนอยางใดอยางหนงชวระยะเวลาอนมจ ากด และผเชาตกลงจะใหคาเชาเพอการนน”

กลาวโดยสรปแลว สญญาเชาทรพยหมายถงสญญาทประกอบดวยบคคลสองฝายคอ ฝายผใหเชาและฝายผเชาโดยฝายผใหเชาเปนผน าทรพยสนออกใหฝายผเชาไดใชประโยชน และผเชาใหคาตอบแทนทเรยกวาคาเชาแกผใหเชาตามระยะเวลาทตกลงกน จากค านยามตอไปจะกลาวถงลกษณะส าคญของสญญาเชาทรพย

2. ลกษณะของสญญาเชาทรพย 2.1 สญญาเชาทรพยมคสญญา 2 ฝาย คอ ผใหเชาฝายหนง และผเชาอกฝายหนง โดย

ทงผใหเชาหรอผเชาอาจจะเปนบคคลธรรมดาหรอจะเปนนตบคคลกได ตวอยาง หางหนสวนจ ากดเปนผเชาตกพพาทท าการคาโจทกอยในตกในฐานะบคคลธรรมดาดแลรกษาทรพยสนแทนหางเปนบรวารของหางแมนานกวา 10 ป กไมกอใหเกดสทธอนเปนสญญาเชาขนได หางหนสวนจ ากดไมไดท าการคามากกวา 10 ป แตยงไมไดช าระบญชจดทะเบยนเลกหางยงมสภาพนตบคคลและฟองขบไลผโตแยงสทธการเชาได (ค าพพากษาฎกาท 338 – 339/2521)

2.2 จะตองมการตกลงยนยอมถกตองตรงกน คอผใหเชาตกลงใหผเชาไดใชหรอไดรบประโยชนในทรพยสนชวระยะเวลาอนมจ ากด และผเชาตกลงจะใหคาเชาแกผใหเชาตวอยางเชน จ าเลยท าสญญาเชาทดนจากผเปนเจาของมก าหนด 15 ป และไดจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทแลว ตอมาจ าเลยไดชวนโจทกกอตงบรษทจ ากด และนบแตเรมกอตงบรษท บรษทไดช าระคาเชาทดนใหเจาของทดนยอนไปถงวนทจ าเลยไดท าสญญาเชา และเจาของทดนไดออกใบเสรจในนามบรษทเปนผเชา ดงน จะถอวาจ าเลยเชาทดนนนแทนบรษทไมได บรษทหรอโจทกซงเปนผถอหนของบรษทจงไมมสทธทจะฟองขอใหเพกถอนการจดทะเบยนเลกสญญาเชาระหวางจ าเลยกบเจาของทดน (ค าพพากษาฎกาท 607/2514)

2.3 สญญาเชาจะตองมวตถประสงคไมตองหามตามกฎหมายหรอไมเปนการพนวสย หรอไมเปนการขดตอความสงบเรยบรอย หรอศลธรรมอนดของประชาชน มเชนนนแลวสญญาเชาจะ

82

ตกเปนโมฆะ เชน เชาบานเพอขายยาบา หรอท าเปนสถานคาบรการทางเพศ สญญาเชายอมตกเปนโมฆะ หรอท าสญญาเชาสาธารณสมบตของแผนดนยอมตกเปนโมฆะ

2.4 ผใหเชาตองมอ านาจน าทรพยสนไปใหเชา การมอ านาจน าทรพยสนออกใหเชา ผใหเชาไมจ าเปนตองเปนเจาของกรรมสทธในทรพยสนกได แตผใหเชาตองมอ านาจน าทรพยสนออกใหเชาไดโดยอาจจะเปนการมอบอ านาจใหบคคลอนเอาทรพยสนของตนไปใหเชา ในฐานะทบคคลอนนนเปนตวแทน ทงน เพราะประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 537 มไดระบวา ผทจะเอาทรพยสนไปใหเชาไดจะตองเปนเจาของกรรมสทธในทรพยสนนน ตามค าพพากษาศาลฎกาท 1593/2524

ค าพพากษาฎกาท 1593/2524 โจทกใหจ าเลยเชาบานของบตรโจทกในฐานะเปนผใหเชาไมตองมหนงสอตงตวแทน ผใหเชาไมจ าเปนตองเปนเจาของทรพยสนทใหเชาโจทยซงเปนคสญญาฟองเรยกคาเชาและขบไลจ าเลยผเชาได ส าหรบกรณของผเปนเจาของกรรมสทธอยแลว ในการน าทรพยสนออกใหเชายอมไมมปปญหา อยางไรกตามในบางกรณผทเปนเจาของทรพยสนกไมอาจน าเอาทรพยสนของตนไปใหเชาได ทงน เพราะจ ากดอ านาจไวตามกฎหมาย เชน 2.4.1 กรณทเจาของอสงหารมทรพยน าทรพยสนของตนไปจดทะเบยนใหผอนมสทธเกบในอสงหารมทรพย ดงน ผเปนเจาขออสงหารมทรพยยอมไมมอ านาจน าเอาทรพยสนไปใหใครเชาได ผทจะเอาไปใหเชาไดกคอผทรงสทธเกบกนเทานน

ค าพพากษาฎกาท 807/2503 วนจฉยวา การทโจทกยกกรรมสทธในดนและตกทจ าเลยเชาใหแกบตร โดยยงสงวนสทธเกบกนไวตอไปจนตลอดชวตโจทกยอมมสทธครอบครอง ใชและถอเอาซงประโยชนแหงทดนและตกนนไดแตผเดยว เจาของกรรมสทธหามสทธเชนวานในระหวางสทธเกบกนยงไมสนไม โจทกจงมสทธจะจดใหเชาตกพพาทเพอเกบเอาผลประโยชนจากการเชาได

2.4.2 ผทรงสทธอาศยไมอาจจะน าโรงเรอนซงตนมสทธอาศยไปใหเชาได เพราะสทธอาศยเปนสทธเฉพาะตว และประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1404 บญญตหามวา สทธอาศยนนจะโอนกนไมไดแมโดยทางมรดก

2.4.3 ผเสมอนไรความสามารถ แมจะเปนเจาของทรพยสนกตาม จะเอาสงหารมทรพยไปใหเชาไดไมเกน6 เดอนหรอจะเอาอสงหารมทรพยไปใหเชาไดไมเกน 3 ป หากผ เสมอนไรความสามารถตองการจะใหเชามระยะนานกวานจะตองไดรบความยนยอมจากผ พทกษเสยกอน ทงน เปนไปตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 35 (9)

2.4.4 ผเยาวแมจะเปนเจาของทรพยสนกตาม หากผเยาวจะเอาสงหารมทรพยไปใหเชาจะตองไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม เมอไดความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมแลว ผเยาวจะใหเชาสงหารมทรพยไดไมเกน 3 ป หากผใชอ านาจปกครองจะเอาอสงหารมทรพยของผเยาว

83

ไปใหเชาเกน 3 ป จะตองไดรบอนญาตจากศาลกอนตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1574 (4)

ค าพพากษาฎกาท 876/2516 ผแทนโดยชอบธรรมของผเยาวท าสญญาใหเชาอสงหารมทรพยของผเยาวมก าหนดเกนกวา 3 ป โดยไมไดรบอนญาตจากศาล สญญาเชาจงมผลบงคบไดเพยง 3 ป หลงจากนนสญญาเชาหาผกพนผเยาวไม และกรณเชนน ไมใชโมฆยกรรมอนผเยาวจะใหสตยาบนได

2.4.5 เจาของทรพยสนซงทรพยสนของตนถกเจาพนกงานบงคบคดยดไวจะน าทรพยสนไปใหเชาไมได เพราะตองหามตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 305 (1)

2.4.6 ผใหเชาถกจ ากดอ านาจในการใหเชาโดยขอสญญา หมายถงในสญญาไดใหอ านาจผใหเชาทเอาทรพยสนไปท าสญญาเชาไดภายในระยะเวลาใดเวลาหนง ผใหเชายอมจะมอ านาจภายในระยะเวลานน ๆ เทานน เชน ในสญญาเชาก าหนดเงอนไขไววา นายไก เชาทดนจากนายไข เพอสรางอาคารพาณชย และในสญญาตกลงใหอาคารพาณชยเปนของนายไข เมอครบ 15 ป ในระหวาง 15 ป ใหนายไก เอาอาคารพาณชยไปใหเชาได นายไกยอมมอ านาจเอาอาคารพาณชยไปใหเชาไดในก าหนดเวลา 15 ป เทานน จะน าไปใหเชาเกนกวา 15 ป ไมได ถานายไก เอาอาคารพาณชยไปใหเชาเกนกวา 15 ป และเมออาคารพาณชยตกมาเปนของนายไขแลว สญญาเชายอมไมผกพนนายไข หรอไมตกตดไปยงนายไขตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 569 ซงศาลฎกาไดวนจฉยไวในค าพพากษาฎกาดงตอไปน

ค าพพากษาฎกาท 120/2506 ท าสญญาเชาทดนปลกอาคารมก าหนด 10 ป มขอสญญาวา เมอครบ 10 ป แลวใหอาคารตกเปนกรรมสทธของเจาของทดนในระยะเวลา 10 ป ซงผเชาทดนเปนเจาของอาคารอย ผเชาทดนยอมมอ านาจท าสญญาใหเชาอาคารไดในฐานะเปนเจาของ แตไมมอ านาจใหเชาเกน 10 ป การเชาเกน 10 ป ไมตกไปยงเจาของทดน เจาของทดนกบผเชาอาคารจงไมมนตสมพนธตอกน

ค าพพากษาฎกา ท 845/2513 โจทกเปนเจาของทดนท าสญญาให บ. เชาปลกบานพพาทมก าหนด 8 ป 4 เดอน ตกลงกนไววา เมอครบก าหนดแลว บ. ยอมยกบานนใหเปนกรรมสทธของโจทก ภายในก าหนดดงกลาวนน บ. มสทธใหเชาบานพพาทไดจ าเลยเชาบานพพาทจาก บ. แตการท บ. ใหจ าเลยเชาตอมาเมอพนก าหนด 8 ป 4 เดอน นนแลวเปนการกระท าไปโดยปราศจากอ านาจ การเชาทเกนไปนนจงไมตกไปยงโจทกตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 569 โจทกกบจ าเลยจงไมมนตสมพนธตอกน การทจ าเลยอยในบานพพาทหลงจากครบก าหนด 8 ป 4 เดอนแลว จงเปนการละเมดสทธของโจทก

2.5 ผเชามสทธไดใชหรอไดรบประโยชนจากทรพยสนทเชา สทธตามสญญาเชานน ผเชามเพยงสทธทจะไดใชประโยชนในตวทรพยสนทเชาเทานนไมสทธไดกรรมสทธไมวาจะเชานานเพยงใด

84

เชน เชาหองพกเพออยอาศย ผเชามสทธเพยงใชประโยชนในหองพกไมวาเชนใชในการพกผอนหรอหลบนอน หรอนงท างาน ผเชาไมมสทธทจะขายหองพกตอใหใครได หรอแมกระทงจะน าไปใหผอนเชาชวงตอตองไดรบความยนยอมจากผใหเชากอน

2.6 การเชานนเปนการเชาชวระยะเวลาอนจ ากด กลาวคอ การเชานนตองเปนการเชาทมก าหนดระยะเวลาในการเชา เชน เชาเปนรายชวโมง รายวน รายสปดาห รายเดอน หรอรายป หรอเปนการเชาตลอดอายของผเชา หรอผใหเชากได

2.7 ผเชาตกลงจะใหคาเชาเพอเปนการตอบแทนในการใชทรพยสน ในสวนของคาเชากฎหมายไมไดก าหนดวาตองเปนเงน ดงนน คสญญาสามารถช าระคาเชาเปนทรพยสนอยางอนได เชน ตกลงช าระคาเชาเปนขาวเปลอกกรณทมการเชาทนากน หรอตกลงช าระคาเชาเปนผลไมหากมการเชาท าสวนผลไม เปนตน

2.8 สญญาเชาเปนสทธเฉพาะตวของผเชา ส าหรบเรองสญญาเชาเปนสทธเฉพาะตวของผเชาไมปรากฎในตวบทของเรองเชาทรพย แตหลกการดงกลาวไดยดถอตามค าพพากษาศาลฎกา

ค าพพากษาศาลฎกาท 888/2511 หองซงโจทกเชามากอนสมรสกบจ าเลย แมจะตออายสญญาเชาระหวางโจทกจ าเลยเปนสามภรยากนกยงมชอโจทกเปนผเชาฝายเดยว ไมท าใหจ าเลยกลายเปนผเชาดวย แมสทธตามสญญาเชาอาจมราคาและถอเอาได เปนทรพยสนระหวางสามภรยาซงเมอหยากนอาจมการแบงทรพยสนระหวางกนได แตทรพยสนนเปนสทธตามสญญาซงจ าเลยไมใชคสญญา จ าเลยยอมไมอาจอางวา จ าเลยมสทธตามสญญาทจะไดรบการช าระหน คอ การเขาอยในหองเชา หากจ าเลยจะมสทธเรยกรองใหแบงทรพยสนประการใด กเปนปญหาในการแบงทรพยสน ไมเกยวกบการทจ าเลยจะอยในหองพพาท อนเปนสทธตามสญญาเชาซงโจทกเปนคสญญา

ค าพพากษาศาลฎกาท 9201/2551 สทธการเชาเปนสทธเรยกรองอยางหนงทเกดขนโดยสญญา ซงผใหเชาตกลงใหผเชาไดใชหรอไดรบประโยชนในทรพยสน อนเปนหนเหนอบคคล หาใชเปนสทธเหนอทรพยสนหรอเปนทรพยสทธไม และการเชาทรพยสนนน ปกตผใหเชายอมเพงเลงถงคณสมบตของผเชาวาสมควรไดรบความไววางใจในการใชและดแลทรพยสนทเชาหรอไม สทธของผเชาจงมสภาพเปนการเฉพาะตว เมอผเชาตายสทธการเชาตามสญญาเชากเปนอนระงบสนสดลง และไมเปนมรดกตกทอดไปถงทายาททงนโดยไมตองค านงวามขอตกลงใหผเชาโอนสทธการเชาหรอไม เพราะหากมขอตกลงกเปนเรองทผใหเชายอมใหผเชาโอนสทธการเชาแกบคคลนอกในระหวางทผเชามชวตอย ซงอาจท าไดตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 544 เทานน ดงนน พนยกรรมของ ท. ทยกสทธการเชาทดนใหแกโจทกจงไมกอใหเกดสทธเรยกรองใด ๆ แกโจทกเกยวกบทดนทเชาและไมผกพนจ าเลยท 1 จะตองใหโจทกเปนผเชาตอไป จ าเลยท 1 ยอมพจารณาใหจ าเลยท 2 และใหจ าเลยท 3 และท 4 เปนผเชาทดนแตละแปลงตอไปได

85

2.9 สญญาเชาเปนสญญาตางตอบแทน สญญาเชากอใหเกดสทธหนาทระหวางผเชากบผใหเชากลาวคอตางคนตางเปนลกหนเจาหนตอกน เชน ผใหเชามหนาทในการสงมอบทรพยสนทเชาเพอใหผเชาไดใชประโยชนในตวทรพยสนผใหเชาอยในสถานะลกหนสวนผเชาอยในสถานะเปนเจาหน เมอผเชาไดใชประโยชนในตวทรพยสนแลวยอมมหนาทในการช าระคาเชาแกผใหเชาตอบแทนสถานะของผเชาตอนนมสถานะเปนลกหน สวนผใหเชามสถานะเปนเจาหน

3. แบบในการท าสญญาเชาทรพย สญญาเชาทรพยกฎหมายไมไดก าหนดแบบในการท าสญญาไว แตกฎหมายก าหนดเพยง

หลกฐานในการฟองรองบงคบคดเอาไวเทานน นนหมายความวาหากมการตกลงท าสญญาเชากนดวยวาจาสญญาเชากสมบรณเพยงแตอาจขาดหลกฐานในการฟองรองบงคบคด โดยเฉพาะการเชาการเชาทรพยบางประเภทอาจจะฟองรองบงคบคดกนไมได ในกรณนสามารถแยกประเภทการเชาทรพย ได ดงน

3.1 การเชาสงหารมทรพย ในการเชาสงหารมทรพยกฎหมายไมไดก าหนดแบบไว คสญญาสามารถตกลงท าสญญาเชากนดวยวาจาสญญาเชากสมบรณฟองรองบงคบกนได ยกตวอยางเชน การท าสญญาเชารถยนต การท าสญญาเชาหนงสอ เปนตน การเชาสงหารมทรพยยงรวมไปถงการเชาสงหารมทรพยพเศษตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 456 ดวย

3.2 การเชาอสงหารมทรพย ในการเชาอสงหารมทรพยกฎหมายบญญตหลกเกณฑในการท าสญญาเชาไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 538 กลาวคอ เชาอสงหารมทรพยนน ถามไดมหลกฐานเปนหนงสออยางหนงอยางใดลงลายมอชอฝายทตองรบผดเปนส าคญ ทานวาจะฟองรองใหบงคบคดหาไดไม ถาเชามก าหนดกวาสามปขนไป หรอก าหนดตลอดอายของผเชาหรอผใหเชาไซร หากมไดท าเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท ทานวาการเชานนจะฟองรองใหบงคบคดไดแตเพยงสามป

จากบทบญญตดงกลาว สามารถแยกรายละเอยดได ดงน 3.2.1 การเชาอสงหารมทรพยทมก าหนดเวลาไมเกนกวา 3 ป มหลกเกณฑของ

การท าสญญาตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 538 อนพอทจะน ามาแยกใหจดจ าไดงายดงน

1) จะตองมหลกฐานเปนหนงสอ และ

2) หนงสอนนจะตองลงลายมอชอฝายทตองรบผด

ถาขาดหลกเกณฑทง 2 ประการแลว จะน ามาฟองรองใหบงคบคดหาไดไม ความหมายของค าวา “จะตองมหลกฐานเปนหนงสอ” และ “หนงสอนนจะตอง

ลงลายมอชอฝายทตองรบผด”

86

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 538 เพยงแตบญญตใหเขาใจวา การเชาอสงหารมทรพยทไมเกน 3 ปจะตองมหลกฐานเปนหนงสอลงลายมอชอฝายผตองรบผดเปนส าคญ แตกฎหมายกมไดขยายความวาหลกฐานเปนหนงสอนนกนความหมายไปมากนอยเพยงใด “หลกฐานเปนหนงสอนน” นาจะหมายความถงหลกฐานการเชาทเกดขนเปนตวหนงสอแสดงไวใหเหนหรอใหอานเขาใจวาไดมการท าสญญาเชากนขน หลกฐานทเกดขนจะมฉบบเดยวหรอหลายฉบบกตาม เพยงแตอานแลวเขาใจวามการท าสญญาเชากนขน หรอหลกฐานการเชาจะเกดขนในขณะใดกไดกอนทจะมการฟองรองคดกน และหลกฐานการเชาอนนจะตองลงลายมอชอผตองรบผด คออาจจะลงลายมอผเชาหรอผใหเชาฝายหนงฝายใดกได

3.2.2 การเชาอสงหารมทรพยทมก าหนดระยะเวลา 3 ปขนไป หรอตลอดอายของผเชาหรอผใหเชามหลกเกณฑในการท าสญญาเชา ดงตอไปน

1) ตองท าเปนหนงสอ และ

2) จดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท การท าเปนหนงสอ หมายความวาตองมการลงลายมอชอของคสญญาทงสอง

ฝาย นอกจากนนตองน าไปจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท หากมการท าเปนหนงสอและลงลายมอของทงสองฝายหรอลงลายมอชอฝายใดฝายหนงเพยงฝายเดยว สญญาเชาฟองบงคบกนไดพยง 3 ป เทานน

ตวอยางท 1 นายมดตกลงใหนายสวางเชาบาน มก าหนด 10 ป โดยไมมหลกฐานเปนหนงสอ กรณนไมสามารถฟองรองบงคบคดกนได เพราะไมมหลกฐานในการท าสญญาเชา

ตวอยางท 2 นายมดตกลงใหนายสวางเชาบาน มก าหนด 10 ป โดยท าสญญาเชาเปนหนงสอแตไมไดจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท กรณสามารถฟองรองบงคบคดกนตามสญญาเชาไดเพยง 3 ป

ตวอยางท 3 นายมดตกลงใหนายสวางเชาบาน มก าหนด 10 ป โดยท าสญญาเชากนเปนหนงสอแตมการลงลายมอชอเพยงฝายเดยว และไมไดน าไปจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท กรณนสามารถฟองรองบงคบคดกนตามสญญาเชาไดเพยง 3 ป

4. หนาทและความรบผดของผใหเชา หนาทและความรบผดของผใหเชามบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

มาตรา 546 ถงมาตรา 551 โดยมาตรา 546 สามารถแยกอธบายได ดงน 4.1 การสงมอบทรพยสนทเชา ส าหรบการสงมอบทรพยสนทเชาใหแกผเชา กฎหมาย

ก าหนดหนาทของผใหเชาใหสงมอบทรพยสนผเชาในสภาพทซอมแซมดแลว หมายความวาตองสงมอบทรพยสนทเชาในสภาพทเหมาะแกการใชประโยชนตามสญญาเชา หากสงมอบในสภาพทไมอาจ

87

ใชงานได ผเชายอมบอกเลกสญญาเชาไดตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 548 เชน ท าสญญาเชาบานผใหเชาตองสงมอบกญแจบานและตวบานในสภาพทใชงานไดไมใชสงมอบกญแจบานใหแตบานหลงคารวใชอยอาศยไมได กรณนผเชาบอกเลกสญญาได

4.2 หนาทชดใชคาใชจายทจ าเปนในการรกษาทรพยสนทเชา หรอเรยกคาใชจายส าหรบการซอมแซมใหญกได คาใชจายประเภทนเปนหนาทของผใหเชา เชน เชาบานแลวหลงคาบานใชการไมได หรอเชารถแตถงน ามนรวตลอดเวลาของการเดนทาง กรณนเปนหนาทของผใหเชาตองซอมแซม

4.3 ผใหเชาตองรบผดในการรอนสทธ หมายความวา การทผใหเชาท าใหผเชาใชทรพยสนไดไมสะดวกหรอใชไมไดเลย โดยเปนกรณทบคคลภายนอกอางวามสทธดกวาผเชา เชน นายด าท าสญญาเชาบานนายขาว หลงจากท าสญญาเชาเสรจเรยบรอยแลวนายด าเขาอยอาศยในบานหลงดงกลาวไมไดเพราะนายเขยวผเชาเดมไมยอมยายออก กรณถอวานายด าถกรอนสทธโดยนายเขยว ดงน นายขาวตองฟองขบไลนายเขยวออกเพอใหนายด าไดใชทรพยสนทเชา

5. หนาทและความรบผดของผเชา

หนาทและความรบผดของผเชามบทบญญตในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 544 ถงมาตรา 568 แยกอธบายได ดงน

5.1 หนาทตองช าระคาฤชาธรรมเนยมในการท าสญญาครงหนง อย างไรกตามผเชาอาจจะไมตองออกคาฤชาธรรมเนยมหรอออกทงหมดแตเพยงผเดยว ทงน ขนอยกบขอตกลงของสญญาเชา

5.2 หนาทเกยวกบการใชสอยทรพยทเชา กลาวคอ ผเชาตองใชสอนทรพยสนตามปกตประเพณ หรอตามขอตกลงในสญญาเชา เชน ท าสญญาเชาบาน ปกตเชาเพอเปนทอยอาศยหากน าบานไปเปดเปนบอนการพนนยอมถอวาใชทรพยสนไมปกต หรอ ท าสญญาเชารถเพอขบเทยวในตวเมองแตกลบน ารถไปขบขนสงผโดยสารอกทอดหนง กรณนถอใชทรพยสนผดไปจากทระบในสญญา

5.3 หนาทในการสงวนรกษาทรพยสนและดแลรกษาทรพยสนทเชา การสงวนรกษาทรพยสนทเชาตองกระท าอยางวญญชนจะพงกระท า หมายความวา บคคลทวไปใชทรพยสนอยางไร ตนตองใชทรพยสนอยางนน เชน เชารถมาหากยางรวผเชากตองซอมแซม หรอเชาบานแลวเกดมแมลงมมหรอปลวกขนผเชากตองท าการซอมแซม หรอกลอนประตหนาตางพงยอมเปนหนาทของผเชาในการซอมแซม

5.4 หนาทไมท าการดดแปลงตอเตมทรพยสนทเชานอกจากไดรบอนญาตจากผใหเชา ถาผเชาท าการดดแปลงหรอตอเตมโดยไมไดรบอนญาตเมอผใหเชาเรยกรองผเชาจะตองท าใหทรพยสนนนกลบคนคงสภาพเดม ทงจะตองรบผดตอผใหเชาในความสญหายหรอบบสลายอยางใด ๆ อนเกดแตการดดแปลงตอเตมนนดวย

88

5.5 หนาทช าระคาเชา ในการช าระคาเชาแยกพจารณาได 2 หลกเกณฑ ดงน 5.5.1 การช าระคาใหแกผใหเชาตามทก าหนดไวในสญญา เชน ตกลงช าระคาเชา

กนทกวนท 20 ของทกเดอน กรณอยางนตองช าระคาเชาทกวนท 20 ของทกเดอน

5.5.2 การช าระคาเชาใหแกผเชาตามจารตประเพณวาจะข าระคาเชา ณ เวลาใด กรณดงกลาวไมมการตกลงวาจะช าระคาเชากนอยางไร ดงนน หากมการเชากนเปนกนเปนรายดอนใหช าระทกสนเดอน หากมการเชากนเปนรายปกใหช าระเมอครบสนป เปนตน

5.6 หนาทสงทรพยสนทเชาคนแกผ ใหเชาเมอสญญาเชาสนสดลง ในการสงมอบทรพยสนคนตองสงมอบทรพยสนในสภาพทซอมแซมดแลว

5.7 หนาทรบผดกรณททรพยสนทเชาสญหายหรอบบสลายอนเกดจากการใชทรพยสนนนโดยชอบของผเชา เชน หองเชาถกไฟไหมเสยหายเกอบหมดเหลอแคพนทยงใชการได กรณเชนนผเชาไมตองรบผดชอบ

6. ความระงบแหงสญญาเชา

การระงบสนไปของสญญาเชาแยกพจารณาได ดงน 6.1 สญญาเชาระงบไปโดยผลของกฎหมาย โดยพจารณาเหตดงตอไปน

6.1.1 สญญาเชาระงบเมอสนก าหนดเวลาตามทตกลงกนไวในสญญา หมายความวา เปนการก าหนดเวลาในการท าสญญาเชากนไวจะเชากนนานเทาใด เมอครบก าหนดเวลาดงกลาวแลวสญญาเชายอมสนสดลงโดยมตองบอกกลาวกอน เชน ด าตกลงเชาบานแดงก าหนดเวลาไว 5 ป เมอครบ 5 ป สญญาเชายอมสนสดหรอระงบตามทก าหนด

6.1.2 สญญาเชาระงบเมอผเชาถงแกความตาย การระงบของสญญาเชาในกรณนไมมบทบญญตในมาตราใดก าหนดไว แตพจารณาตามหลกเกณฑทวไปในการท าสญญาเชาและแนวทางตดสนของศาลฎกา ดงจะเหนไดจากค าพพากษาศาลฎกาท 5038/2557 ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 537 มาตรา 544 วรรคหนง และมาตรา 564 สทธการเชาเปนสทธเรยกรองอยางหนงทเกดขนโดยสญญา ซงผใหเชาตกลงใหผเชาไดใชหรอไดรบประโยชนในทรพยสนอนเปนหนเหนอบคคลไมใชเหนอทรพยสนหรอทรพยสทธ และการเชาทรพยสนปกตผใหเชายอมเพงเล งถงคณสมบตของผเชาวาสมควรไดรบความไววางใจการใชและดแลทรพยสนทเชาหรอไม สทธการเชาจงมสภาพเปนการเฉพาะตว เมอผเชาตายสทธการเชาตามสญญาเชากเปนอนระงบสนไป และไมเปนมรดกตกทอดไปถงทายาท ทงนโดยไมตองค านงวามขอตกลงใหผเชาโอนสทธการเชาหรอไม

ค าพพากษาศาลฎกา 9201/2551 สทธการเชาเปนสทธเรยกรองอยางหนงทเกดขนโดยสญญา ซงผใหเชาตกลงใหผเชาไดใชหรอไดรบประโยชนในทรพยสน อนเปนหนเหนอบคคล หาใชเปนสทธเหนอทรพยสนหรอเปนทรพยสทธไม และการเชาทรพยสนนน ปกตผใหเชายอมเพงเลงถงคณสมบตของผเชาวาสมควรไดรบความไววางใจในการใชและดแลทรพยสนทเชาหรอไม สทธของผ

89

เชาจงมสภาพเปนการเฉพาะตว เมอผเชาตายสทธการเชาตามสญญาเชากเปนอนระงบสนสดลง และไมเปนมรดกตกทอดไปถงทายาท โดยไมตองค านงวามขอตกลงใหผเชาโอนสทธการเชาหรอไม เพราะหากมขอตกลงกเปนเรองทผใหเชายอมใหผเชาโอนสทธการเชาแกบคคลภายนอกในระหวางทผเชามชวตอย ซงอาจท าไดตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 544 เทานน ดงนน พนยกรรมของ ท. ทยกสทธการเชาทดนใหแกโจทกจงไมกอใหเกดสทธเรยกรองใด ๆ แกโจทกเกยวกบทดนทเชาและไมผกพนจ าเลยท 1 จะตองใหโจทกเปนผเชาตอไป จ าเลยท 1 ยอมพจารณาใหจ าเลยท 2 และใหจ าเลยท 3 และท 4 เปนผเชาทดนแตละแปลงตอไปได

6.1.2 สญญาเชาระงบเมอทรพยสนทเชาสญหายทงหมด เหตผลทสญญาเชาสนสดลงสบเนองจากทรพยสนทเชาเปนวตถแหงสทธในการท าสญญา เมอทรพยสนทจะใชประโยชนไมสามารถใชประโยชนไดแลว สญญาเชายอมสนสดลง เชน ท าสญญาเชาบานแล วเกดไฟไหมบานทงหลง กรณยอมไมอาจใชประโยชนในบานไดอก สญญาเชายอมสนสดลง

6.2 สญญาเชาระงบเพราะการบอกเลกสญญา พจารณาไดดงน 6.2.1 สญญาเชาระงบเพราะมขอตกลงในสญญาระบใหอกฝายบอกเลกสญญาไว

โดยเฉพาะ เชน มขอก าหนดในสญญาเชาก าหนดวาหากตองการบอกเลกสญญาตองมการบอกลาวแกผใหเชาทราบลวงหนาไมนอยกวา 15 วน หากมการบอกกลาวครบถวนดงกลาวแลวยอมถอวาสญญาเชาระงบไป

6.2.2 สญญาเชาระงบเมอคสญญาอกฝายหนงปฏบตผดหนาทในขอทเปนสาระส าคญ ในการพจารณาวาอะไรเปนสาระส าคญตองพจารณาจากหนาทตามทกฎหมายก าหนดใหแกผใหเชาและผเชา เชน หนาทในการช าระคาเชา หนาทในการสงมอบทรพยสนทเชา ถอเปนสาระส าคญในสญญาเชาหากฝายใดฝายหนงไมยอมปฏบตอกฝายยอมบอกเลกสญญาเชาได

6.2.3 สญญาเชาระงบเมอคสญญาอกฝายบอกเลกสญญากรณทเปนการท าสญญาเชาแบบไมมก าหนดระยะเวลาเชา หมายความวา ในการท าสญญาเชาคสญญาไมไดก าหนดระยะเวลาสนสดในการท าสญญาไว และใหรวมถงสญญาเชาทมก าหนดเวลามาแตเดมและสญญานนระงบลง แตผเชายงครอบครองทรพยสนอยโดยผใหเชาไมไดทกทวงจงเกดสญญาเชาไมมกหนดเวลาขน กรณนกฎหมายก าหนดใหสทธแกคสญญาทงสองฝายในการบอกเลกสญญา อยางไรกตาม การบอกเลกสญญาดงกลาวนนจะตองบอกกลาวใหอกฝายไดรตวกอนชวก าหนดเวลาช าระคาเชาระยะหนงเปนอยางนอย แตไมจ าตองบอกกลาวลวงหนาเกนกวาสองเดอน เชน ตกลงช าระคาเชาเปนรายสปดาห โดยใหช าระคาเชาทกวนอาทตยของแตละสปดาห หากบอกเลกสญญาในวนอาทตยของสปดาหน ตองใหเวลาไปถงสปดาหหนาซงเปนสปดาหถดไป ในกรณทช าระคาเชาทกวนสนเดอน จะตองหเวลาไปถงวนช าระคาเชาของเดอนถดไปคอวนสนเดอนของเดอนถดไป เชน บอกเลกสญญาเชาว นท 31

มกราคม ตองใหเวลาคสญญาไปถงวนท 28 หรอวนท 29 กมภาพนธ เปนตน

90

7. สญญาเชาตางตอบแทนพเศษยงกวาสญญาเชาธรรมดา 7.1 ความหมายของสญญาเชาตางตอบแทนพเศษยงกวาสญญาเชาธรรมดา สญญาเชาตางตอบแทนพเศษยงกวาสญญาธรรมดา หมายถง สญญาพเศษทมความ

แตกตางจากสญญาเชาทรพยในสงตอบแทนทผเชาไดใหแกผใหเชาทมากกวาคาเชาตาสญญาเชาทรพยธรรมดา (บญเพราะ แสงเทยน, 2552:153)

สญญาเชาตางตอบแทนพเศษยงกวาสญญาเชาธรรมดา หมายถง สญญาทคสญญาไดตกลงเชาทรพยสนทเปนอสงหารมทรพยกน แตผเชาไดออกคากอสรางอสงหารมทรพย หรอออกคาซอมแซมตอเตมทรพยสน หรอปลกตนไมหรอผลไมอนในทดนทเชา (เชษฐ รชดาพรรณธกล , อสรยาศร พยตตกล และคณะ, 2556:145)

กลาวโดยสรป สญญาเชาตางตอบแทนพเศษยงกวาสญญาเชาธรรมดา หมายถง สญญาทผเชาไดใหคาตอบแทนทมากกวาคาเชาผใหเชา ซงคาตอบแทนนนอาจเปนเงนชวยคากอสราง หรอคาซอมแซมตอเตมทรพยสนและยกใหเปนกรรมสทธแกผใหเชาเพอเปนการตอบแทนในการใชทรพยสน

ตวอยาง บรษท CC ท าสญญาเชาทดนของนายด าเพอปลกสรางรานสะดวกซอเปนระยะ 10 ป เมอครบ 10 ป บรษท CC จะยกรานสะดวกซอใหเปนกรรมสทธของนายด า ในระหวาง 10 ป นายด าไดคาเชาเดอนละ 25,000 บาท

จากตวอยางดงกลาวจะเหนไดวา นายด าผใหเชานอกจากจะไดคาตอบแทนเปนคาเชาเดอนละ 25,000 บาทแลวนายด ายงไดกรรมสทธในรานสะดวกซอดวย กรณนเหนไดวาสญญาเชาระหวางบรษท cc กบนายด าเปนสญญาเชาตางตอบแทนพเศษยงกวาสญญาเชาธรรมดา และใหพจารณาจากค าพพากษาศาลฎกา ดงน

ค าพพากษาฎกาท 451/2551 จ าเลยเชาทดนพพาทจากโจทกเนอท 7 ไร 2 งาน เพอท าสวนโดยเสยคาเชาปละ 7,500 บาท มการท าสญญาเชากนครงละ 1 ป โดยโจทกใหจ าเลยเชาตลอดมาเปนเวลาประมาณ 15 ปแลว แตจ าเลยมหนาทตองพฒนาทดนพพาทใหเปนไปทตกลงกนไว ซงเปนการเพมภาระแกจ าเลยมากขนจากสญญาเชาตามธรรมดา และหากมระยะเวลาการเชาเพยง 1 ป ตามปกต จกท าใหจ าเลยไดรบผลประโยชนไมคมกบทจ าเลยไดลงทนไปในการพฒนาทดนและท าสวนมะนาว ทงเมอครบก าหนดระยะเวลาการเชา ฝายจ าเลยกยนยอมใหสวนและสงปลกสรางทจ าเลยปลกสรางขนในทดนพพาทเปนของโจทก เปนประโยชนแกโจทกดวย โจทกเองกไดแสดงเจตนาโดยชดแจงตกลงยนยอมใหจ าเลยเชาทดนพพาทเปนระยะเวลา 30 ป เปนการตอบแทน สญญาเชาดงกลาวจงเปนสญญาตางตอบแทนยงกวาสญญาเชาธรรมดา

ค าพพากษาฎกาท 5770/2539 โจทกเชาอาคารเฉพาะชนท 1 ถงชนท 6 จากจ าเลยในอตราคาเชาเดอนละ 200,000 บาท ตอมาโจทกไดปรบปรงอาคารทเชาใหอยในสภาพทเหมาะสมเพอใชเปนหองพกและส านกงานสนคาใชจายไป 6,000,000 บาทและจะตองช าระคาเชาใหจ าเลยอกเดอน

91

ละ 200,000 บาท ทงตามขอสญญาระบวา บรรดาสงทผเชาไดน ามาตกแตงในสถานทเชาถามลกษณะตดตรงตรากบตวอาคารแลวผเชาซอจะรอถอนไปไมไดเวนแตจะไดรบความยนยอมเปนหนงสอจากผใหเชาการปลกสรางหรอดดแปลงตอเตมทผเชาไดกระท าขนนนตองตกเปนกรรมสทธของผใหเชาทงสนในการลงทนปรบปรงอาคารพพาท ประกอบกบขอสญญาดงกลาวบงชวา สญญาเชาระหวางโจทกทงสามกบจ าเลยเปนสญญาตางตอบแทนพเศษยงกวาสญญาเชาธรรมดา

ค าพพากษาฎกาท 412/2511 สญญากอสรางทผสรางยอมยกกรรมสทธในเคหะทสรางใหแกเจาของทดนและเจาของทดนตองยอมใหผกอสรางเชาเคหะนนเปนสญญาเชาและสญญาตางตอบแทนชนดพเศษนอกเหนอไปจากสญญาเชาธรรมดาดวยแมจะระบใหเชาไดมก าหนด 11 ป กไมอยในขายทจะตองไปจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 538 แตในเรองเชานน ทงสองฝายตองปฏบตตอกนตามกฎหมายวาดวยการเชาทรพยตามธรรมดา คอ ผเชาตองช าระคาเชาตามสญญาเชาเมอผเชาไมช าระคาเชากเปนการผดสญญาเชา ผใหเชากยอมบอกเลกการเชาได ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 560

ค าพพากษาฎกาท 2016/2524 โจทกจ าเลยท าสญญาเชาตางตอบแทนเรองโจทกออกเงนชวยเหลอคากอสรางแฟลต แลวจ าเลยใหโจทกเชาหองในแฟลตเปนระยะยาวเกนกวา 3 ป คกรณยอมเกดสทธตามสญญาตางตอบแทน ทโจทกฟองขอใหบงคบจ าเลยจดทะเบยนการเชาเปนการใหปฏบตตามกฎหมายเพอใหการเชาไดจดทะเบยนการเชาสมบรณยงขนและผกพนถงผรบโอนกรรมสทธระหวางการเชายงไมสนสดดวย แมสญญาเชาจะไมไดระบหรอมขอความใหจ าเลยจดทะเบยนการเชา

โจทกกมสทธฟองบงคบใหจ าเลยไปจดทะเบยนการเชาได อยางไรกตาม มเงนบางประเภทแมจะใหแกผใหเชาแตไมเขาลกษณะของสญญาเชาตาง

ตอบแทนพเศษยงกวาสญญาเชาธรรมดา ไดแก เงนกนเปลา เงนคาหนาทดน หรอสงทผเชากระท าเพอประโยชนของผเชาเองในการใชสอยทรพยสนทเชา โดยพจารณาไดจากค าพพากษาศาลฎกา ดงตอไปน

ค าพพากษาศาลฎกาท 862/2538 จ าเลยทงสามรบวาไดเชาตกพพาทจากโจทกจงไมมอ านาจตอสวาโจทกไมมอ านาจใหเชาและการเชาแมไมมหลกฐานเปนหนงสอแตโจทกไดบอกเลกการเชาแลว จงฟองขบไลจ าเลยทงสามและคาเสยหายได เพราะมใชกรณฟองใหช าระหนตามสญญาเชา

จ าเลยท 1 และจ าเลยท 2 เสยเงนคาใชจายในการปรบปรงซอมแซมตกพพาทกเพอประโยชนในการใชทรพยสนทเชา สวนเงนแปะเจยะถอเปนสวนหนงของคาเชาหากอใหเกดเปนสญญาตางตอบแทนยงกวาสญญาเชาธรรมดาไม ศาลชนตนเหนวาโจทกใหเชาไดคาเชาเดอนละไมสงกวา 7,000 บาท และก าหนดคาเสยหายใหเดอนละ 7,000 บาท ทงโจทกมไดอทธรณโตเถยงประเดนน จงถอไดวา ทรพยพพาทอาจใหเชาไดไมเกนเดอนละ 7,000บาท ตองหามฎกาในปญหาขอเทจจรงตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาตรา 248

92

ค าพพากษาศาลฎกาท 1469/2548 ตกแถวพพาทมมาแตเดมแลว โจทกไดท าสญญาให อ. เชาตกแถวพพาทดงกลาวพรอมทดน อ. ไมไดชวยคากอสรางใหโจทก ดงน แม อ. ไดจายเงนให ส. ซงเปนผทไดขายตกแถวพพาทและสทธการเชาทดนใหแก อ. เปนเงนจ านวน 1,400,000 บาท กด หรอ บ. ซงเปนผรบเหมากอสรางเรยกเกบเงนคาด าเนนการและคาใชจายในการกอสรางจาก ส. และ ส. จายเงนคากอสรางให บ. กด กถอไดวาเปนเพยงเงนทจายใหแกกนเพอรบโอนสทธการเชาตกแถวพพาทจากบคคลทมสทธกอนตน คอจาก ส. มาเปน อ. หรอจาก บ. มาเปน ส. เทานน หาใชเงนคากอสรางไม

ค าพพากษาฎกาท 2132 - 2135/2538 การอนญาตใหถอนอทธรณหรอไมนน เปนดลพนจของศาลทจะสงไดตามทเหนสมควร เมอศาลอทธรณเหนสมควรไมอนญาตใหจ าเลยทงสส านวนถอนอทธรณในคดนศาลอทธรณยอมมอ านาจสงไมอนญาตได โจทกทงสไดเชาตกแถวพพาท มก าหนดครงละ 10 ป โดยไมปรากฏวา กอนหรอหลงจากท พ. ใหโจทกทงสเชาไดมการกอสรางหรอตอเตมตกแถวพพาท คงไดความแตเพยงวาโจทกทงสใหเงนตอบแทนแก พ. เพอขอท าสญญาเชาตอจากสญญาเดมไปอก10ปโดยโจทกแตละคนช าระเงนคนละ100,000 บาท ดงนน เงนทโจทกทงสอางวาใหแก พ. จงหาใชเงนชวยกอสรางตกแถวพพาทอนจะท าใหสญญาระหวางโจทกทงสกบพ. เปนสญญาตางตอบแทนยงกวาสญญาเชาธรรมดาไม โจทกทงสกบพ. เพยงแตท าหนงสอสญญาเชามก าหนด 10 ป โดยน าไปยนค าขอตอพนกงานเจาหนาทแลว แตยงมไดมการจดทะเบยนการเชาตอพนกงานเจาหนาทเนองจาก ส. ถงแกกรรมเสยกอนการจดทะเบยนสทธการเชารายพพาทนจงยงไมบรบรณจนกวาจะไดจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทดงนขอตกลงเชากนใหมอก 10 ป จงไมสมบรณตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 538 โจทกทงสจะอางระยะเวลาเชา 10 ป มาใชยนแกจ าเลยหาไดเพราะตองหามตามบทกฎหมายดงกลาว เมอสทธและหนาทตามสญญาเชา ซงเปนการเชาธรรมดา อนมใชสญญาตางตอบแทนและสญญาเชาดงกลาว กยงมไดจดทะเบยนการเชาตอพนกงานเจาหนาทตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 538 โจทกทงสจะบงคบใหจ าเลยในฐานะทายาทหรอผจดการมรดกของ พ. จดทะเบยนการเชาใหแกโจทกทงสหาไดไม

ค าพพากษาฎกาท 7717/2550 การทจ าเลยไดลงทนกอสรางโครงเหลกบนชนดาดฟาอาคารพพาทเปนเงน 1,500,000 บาท นน เปนเรองทจ าเลยกระท าเพอใหตดตงปายโฆษณาสนคาอนเปนประโยชนของจ าเลยเอง โจทกมไดเรยกรองใหจ าเลยกระท าแตอยางใด ตามสญญาเชาพนทและหนงสอสญญาใหความยนยอมตอสญญาเชากไมมขอความบงบอกวามขอตกลงพเศษทโจทกจะใหจ าเลยเชาถง 20 ป แตกลบปรากฏวาเมอสญญาสนสดลง ผเชามสทธรอถอนสงปลกสรางกลบคนไปไดทงหมด ตามพฤตการณเหนไดวาโจทกไมไดรบผลประโยชนอนใดจากจ าเลยนอกเหนอไปจากคาเชาเทานน สญญาเชาระหวางโจทกกบจ าเลยจงไมมลกษณะเปนสญญาตางตอบแทนเปนพเศษยงกวาสญญาเชาธรรมดา

93

ค าพพากษาฎกาท 1070/2533 ป. ทดนทเชา เปนทลมลก หากไมท าการปรบและถม

ทดนกใชประโยชนไมได การทผเชาปรบและถม ทดนสนคาใชจายไปเปนเงน 150,000 บาท ท าใหทดนมราคาสงขน กท าไปเพอประโยชนของผเชาทจะกอสรางสงปลกสรางและหาผลประโยชนจากสงกอสรางนน ทงผเชากไมไดรบประโยชนสงใด นอกจากคาเชา ดงน สญญาเชาดงกลาวจงไมเปนสญญาตางตอบแทนยงกวาสญญาเชาธรรมดา

ค าพพากษาฎกาท 1977/2542 การทจ าเลยออกเงนตกแตงท าหนขดพนชนหนง และชนทสองท าผนงกนหอง ตอเตมท าหองน าชนทสองและตอเตมพนทชนทสามครง เปนการกระท าเพอความสวยงามและเพอความสะดวกสบายในการใชสอยทรพยสนทจ าเลยเชาจากโจทกเทานน หามลกษณะเปนสญญาตางตอบแทนชนดพเศษทจะท าใหจ าเลยมสทธยงไปกวาสญญาเชาธรรมดาไม เมอสญญาเชาครบก าหนดแลวและโจทกไมประสงคทจะใหจ าเลยเชาตอ จ าเลยจงไมมสทธอยในตกแถวพพาทอกตอไป

ขณะทโจทกจ าเลยท าความตกลงเกยวกบเงนคาประกนสญญาและเงนชวยคาปลกสรางนน อาคารสถานทเชาไดปลกเสรจแลวจงไมใชเงนชวยคาปลกสรางทแทจรง แตเปนเงนทโจทกซงเปนผเชาใหเปนคาตอบแทนแกจ าเลยซงเปนผใหเชาในการทจะใหโจทกเชาโดยมก าหนดระยะเวลาเชา 2

ป อนเปนสวนหนงของคาเชาเชนเดยวกบเงนกนเปลา การตความแสดงเจตนานนตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 132 ใหเพงเลงถงเจตนาอนแทจรงยงกวาถอยค าส านวนตามตวอกษร และตามมาตรา 368 ใหตความตามสญญาไปตามความประสงคในทางสจรตโดยพเคราะหถงประเพณดวย โดยปกตของการท าสญญาเชาทผเชาตองใหเงนกนเปลาลวงหนาจ านวนหนงแกผใหเชากเพอผเชาจะไดเชาทรพยตามก าหนดระยะเวลาทตกลงกนไวเปนการตอบแทนก าหนดระยะเวลาเชาจงเปนขอสาระส าคญแหงสญญาวาหากผเชาไมไดเปนฝายผดสญญาเชา ผใหเชากมหนาทตองใหผเชาเชาจนครบเวลาทตกลงกน ฉะนน ขอความในสญญาเชาทวา "เงนทผเชาไดช าระใหแกผใหเชาตามสญญาน ไปแลวทงหมดหรอบางสวน ไมวาผ เชาจะอยจนครบก าหนดตามสญญาเชาหรอไม กตามผเชาไมมสทธเรยกคนจากผใชเชาไมวากรณใด ๆ ทงสน" จงใชบงคบเฉพาะกรณทโจทกผเชาเปนฝายผดสญญาเทานน หาไดใชบงคบในกรณทจ าเลยผใหเชาเปนฝายผดสญญาไม โจทกจงมสทธเรยกเงนดงกลาวคนจากจ าเลย

7.2 หลกเกณฑการท าสญญาเชาตางตอบแทนพเศษยงกวาสญญาเชาธรรมดา

7.1.1 สญญาเชาเชนนไมเปนสทธเฉพาะตว แตเปนสทธในลกษณะเปนทรพยสนอยางหนงจงเปนมรดกตกทอดแกทายาทได

7.1.2 ผเชาฟองบงคบใหผใหเชาไปจดทะเบยนได

94

7.1.3 สญญาเชาประเภทนไมตองอยภายใตบงคบประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 538 กลาวคอ สญญาเชาประเภทนไมจ าเปนตองมหลกฐานเปนหนงสอ แมท าสญญาเชาเกน 3

ป โดยไมไดจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท คสญญาสามารถฟองรองกนได

เชาซอ 1. ความหมายของสญญาเชาซอ

สญญาเชาซอ คอ สญญาทเจาของทรพยสนเอาทรพยสนของตนออกใหผอนเชา เพอใชสอยหรอเพอใหไดรบประโยชน และใหค ามนวาจะขายทรพยนน หรอจะใหทรพยสนทเชาตกเปนสทธแกผเชาซอ เมอไดใชเงนจนครบตามทตกลงไวโดยการช าระเปนงวด ๆ จนครบตามขอตกลง (มานะ พทยาภรณ. 2512).

สญญาเชาซอ คอ สญญาทเจาของอาทรพยสนออกใหเชา และใหค ามนวาจะขายทรพยสนนนหรอวาใหทรพยสนนนตกเปนสทธของผเชา โดยมเงอนไขทผเชาไดใชเงนจ านวนเทานนเทานคราว

กลาวโดยสรป สญญาเชาซอ คอ สญญาทเจาของทรพยสนหรอเรยกวาผใหเชาซอเอาทรพยสนของตนออกใหผอนเชา และผใหเชาใหค ามนวาจะขายหรอใหทรพยสนนนตกเปนกรรมสทธแกผเชาซอเมอผเชาซอไดใชเงนครบถวนตามทตกลง

2. ลกษณะส าคญของสญญาเชาซอ

ลกษณะส าคญของสญญาเชาซอสามารถแยกได ดงน 2.1 สญญาเชาซอเปนสญญาทเจาของน าทรพยสนออกใหเชา

เมอพจารณาสญญาเชาซอจะเหนไดวาสญญาเชาซอมลกษณะเปนสญญาเชาบวกกบค ามนวาจะขายทรพยสนใหแกผเชาซอเมอช าระคาเชาซอครบถวน ดงนน ผใหเชาซ อจงจ าเปนตองเปนเจาของทรพยสน เพราะผลสดทายของสญญาเชาซอตองมการโอนกรรมสทธในทรพยสนใหแกผเชาซอ ซงความเปนเจาของนนผใหเชาซอจะเปนเจาของในขณะท าสญญาหรอเปนเจาของในอนาคตกได พจารณาไดจากค าพพากษาดงตอไปน

ค าพพากษา 3111/2539 แมขณะท าสญญาเชาซอโจทกยงไมมกรรมสทธในทรพยทใหเชาซอโดยอยในระหวางโจทกเชาซอทรพยดงกลาวกบ บ. กตาม แตตามสญญาเชาซอดงกลาวโจทกจะไดกรรมสทธในทรพยกอนทโจทกจะโอนกรรมสทธใหแกจ าเลยท 1 ตามสญญาสญญาเชาซอระหวางโจทกกบจ าเลยท 1 จงมผลใชบงคบได เมอทรพยทเชาซอสญหายสญญาเชาซอยอมระงบไปตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 567 สวนคาเชาซอลวงหนาทงหมด ซงจ าเลยท 1 จายเปนเงนดาวนสวนหนงและท าสญญากใหไวแกโจทกอกสวนหนง จงเปนเงนทโจทกไดมาโดยปราศจากมลอนจะอางกฎหมายได หรอโดยเหตทมไดมไดเปนขนและเปนทางใหจ าเลยท 1 เสยเปรยบ หาก

95

ทรพยทเชาซอมไดสญหายเพราะความผดของจ าเลยท 1 หรอโจทกน าเงนดาวนมาหกเปนคาเชาซอกอนสญญาเชาซอระงบ โจทกกตองคนใหแกจ าเลยท 1 เมอจ าเลยท 1 ไมตองรบผด จ าเลยท 2 ผค าประกนซงตองรบผดอยางลกหนรวมกไมตองรบผดตอโจทกดวย ศาลฎกามอ านาจพพากษาถงจ าเลยท 2 ซงมไดฎกาดวยได

ค าพพากษาศาลฎกาท 4912/2554 การทโจทกกบจ าเลยทงสองตกลงท าสญญาเชาซอและสญญาค าประกนโดยมไดฝาฝนอ านาจของเจาของทรพยทเชาซอ แมโจทกทเปนฝายผใหเชาซอจะไมใชเจาของทรพยทเชาซออนเปนการแตกตางกบบทบญญตมาตรา 572 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 3 ลกษณะ 5 เชาซอ ทก าหนดใหเจาของทรพยสนเทานนจงจะเปนผใหเชาซอได แตกรณนมลกษณะพเศษโดยเจาของทรพยสนใหความยนยอมท าใหไมเปนการขดตอความสงบเรยบรอยและศลธรรมอนดของประชาชนและมาตรา 572 กมใชกฎหมายอนเกยวกบความสงบเรยบรอยและศลธรรมอนดของประชาชน แมสญญาเชาซอจะแตกตางจากบทบญญตของกฎหมาย มาตรา 572 แตกเปนสญญาเชาซอทผใหเชาซอทมใชเจาของทรพยสนไดรบความยนยอมของเจาของทรพยสนใหน าทรพยสนออกใหเชาซอไดจงไมเปนโมฆะมผลผกพนคกรณ กรณนเปนการวนจฉยขอกฎหมายเกยวกบความสงบเรยบรอยของประชาชน ซงในคดทอาจยกขอกฎหมายอนเกยวกบความสงบเรยบรอยของประชาชนขนอางไดนน เมอศาลเหนสมควรศาลจะยกขอเหลานนขนวนจฉยแลวพพากษาไปกได ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 142 (5) ประกอบมาตรา 246

มาตรา 247

การเปนเจาของในขณะท าสญญาหรอความเปนเจาของในอนาคตอาจมการมอบอ านาจในลกษณะตวการตวแทนได ตวอยางเชน นายสายท าหนงสอมอบอ านาจใหนายสมเปนผลงชอในสญญาเชาซอแทนนายสาย นายสมยอมมอ านาจลงชอในสญญาเชาซอแทนนายสายได หรอในทางกลบกนอาจมการมอบอ านาจในฐานะผใหเชาซอกได

2.2 เจาของทรพยสนตองน าทรพยสนของตนออกใหเชา หลกการนเปนหลกส าคญในสญญาเชาซอ กลาวคอ ตองมการน าทรพยสนออกใหผเชา

ซอไดใชประโยชนในทรพยสน ดงนน หากทรพยสนทเชาสญหายไปยอมท าใหสญญาเชาซอระงบไป ผเชาซอจงไมตองช าระคาเชาซอทคางไมได เวนแตในสญญาไดระบไวเปนอยางอนซงผเชาซออาจตองช าระเปนคาเบยปรบแตไมใชคาเชาซอทคางช าระ

2.3 เจาของทรพยสนใหค ามนวาจะขายทรพยสน หรอใหทรพยสนนนตกเปนสทธแกผเชา การใหทรพยสนตกเปนสทธในทนหมายถงตกเปนกรรมสทธแกผเชาซอ ดงนน ตอง

แยกพจารณาระหวางการเชาซอสงหารมทรพย และการเชาซออสงหารมทรพย หากเปนการเชาซอสงหารมทรพยธรรมดาเมอมการช าระคาเชาซอครบถวนแลวกรรมสทธในทรพยสนทเ ชาซอยอมตก

96

เปนกรรมสทธแกผเชาซอทนท สวนการเชาซออสงหารมทรพยกรรมสทธในทรพยสนทเชาซอจะตกเปนของผเชาซอตอเมอมการเปลยนแปลงทางทะเบยน

3. แบบของสญญาเชาซอ

สญญาเชาซอกฎหมายก าหนดใหตองท าเปนหนงสอลงลายมอชอคสญญาท งสองฝาย มฉะนนสญญาเชาซอตกเปนโมฆะ เหนไดวา สญญาเชาซอเปนนตกรรมทตองท าตามแบบทกฎหมายก าหนด ดงนน หากมการลงลายมอชอคสญญาเพยงฝายเดยวยอมไมถอวา ท าสญญาเปนหนงสอเปนเพยงหลกฐานเปนหนงสอฟองรองบงคบกนไมไดเปนโมฆะ อยางไรกตาม การลงลายมอชอไมจ าตองลงพรอมกนอาจลงคนละวนกได แตใหมการลงลายมอชอทงสองฝายกพอ

4. สทธและหนาทของผใหเชาซอและผเชาซอ

สทธและหนาทของผใหเชาซอและผเชาซอแยกพจารณาได ดงน 4.1 สทธในการบอกเลกสญญาของผเชาซอ

4.1.1 สทธในการบอกเลกสญญาเมอใดกได สทธในการบอกเลกสญญาในกรณนปรากฏในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 573 กลาวคอ “ผเชาจะบอกเลกสญญาในเวลาใดเวลาหนงกไดดวยสงมอบทรพยสนกลบคนใหแกเจาของโดยเสยคาใชจายของตนเอง” สทธในบอกสญญาในมาตรานเปนสทธของผเชาซอโดยอสระ โดยไมตองพจารณาวา ผใหเชาซอผดสญญาหรอเพยงแตเมอมการบอกเลกสญญาแลวผเชาซอตองเสยคาใชจายในการสงคน การทกฎหมายบญญตเชนนเพราะเงนทผเชาซอไดช าระใหแกผใหเชาซอเปนงวด ๆ เปรยบเสมอนการช าระราคาทรพยสนทเชาซอไปดวย อยางไรกตาม เมอมการบอกเลกสญญาเชาซอแลวสญญาเชาซอยอมระงบ เงนคาเชาซอทไดข าระไปผเชาซอเรยกคนไมได สวนคาเชาซองวดทยงไมไดช าระผเชาซอไมตองช าระเพราะสญญาระงบแลว เพยงแตอาจตองเสยคาใชจายในกรณททรพยสนเสยหาย

4.1.2 สทธในการบอกเลกสญญาในกรณทผใหเชาซอผดสญญาในขอทเปนสาระส าคญ เชน สงมอบทรพยสนทไมตรงกบสญญา หรอกรณทมการสงมอบของแลวและของเกดช ารดและฝายผใหเชาซอไมจดการแกไขใหเรยบรอย กรณนผเชาซอบอกเลกสญญาได

4.2. สทธในการบอกเลกสญญาของผใหเชาซอ

กรณเปนการการผดนดไมช าระคาเชาซอสองคราวตด ๆ กน แยกพจารณาได ดงน 1) เชาซอทรพยอนทไมใชการเชาซอรถยนตหรอรถจกรยานยนตร เมอผเชาซอผดนด

ไมช าระคาเชาซอสองคราวตด ๆ กน ตวอยาง นายด า เชาซอเตยงนอนจากนายเขม ในราคา 120,000 บาท ตกลงช าระคาเชาซอเปนรายเดอนรวม 12 เดอน เปนเงนเดอนละ 10,000 บาท นายด า ช าระคาเชาซอเพยง 1 เดอน แลวขาดสงคาเชาซอเปนเวลา 2 เดอน ตดตอกนเชนนนายเขม มสทธบอกเลกสญญาเชาซอได

97

ส าหรบกรณทผเชาซอช าระคาเชาซองวดหนงแลวผดนดไมช าระอกงวดหนงสลบกนไป ผใหเชาซอมสทธบอกเลกสญญาเชาซอไดหรอไม ในกรณนเหนวา ผเชาซอผดนดช าระเงนเพยงงวดเดยวสลบกนกบการช าระเงนงวดหนงยงไมเคยผดนดช าระเงนถงสองงวดตดตอกน จงไมเขาเงอนไขทกฎหมายก าหนดวาตองผดนดไมช าระเงนสองคราว (งวด) ตดตอกนเจาของจงจะมสทธบอกเลกสญญาได ดงนน เจาของจงไมมสทธบอกเลกสญญาเชาซอได

อยางไรกตาม หากในสญญาเชาซอระบไววาในกรณทผเชาซอผดนดไมช าระคาเชาซอเพยงงวดเดยวกใหถอวาผเชาซอผดสญญาเชาซอ ใหเจาของทรพยบอกเลกสญญาได ขอตกลงเชนนมผลผกพนคสญญาได ดงนน หากผเชาซอผดนดไมช าระเงนเพยงงวดเดยวผใหเชาซ อ (เจาของ) กมสทธบอกเลกสญญาไดหลกการบอกเลกสญญากรณทผเชาซอผดนดไมช าระคาเชาซอสองคราวหรอสองงวดตดกนดงทกลาวมาขางตนเปนหลกเกณฑทใชบงคบในกรณทเปนการเชาซอทรพยอนทไมใชการเชาซอรถยนตหรอรถจกรยานยนตร

2) กรณเปนการเชาซอรถยนตหรอรถจกรยานยนตร ตองตกอยในบงคบของประกาศคณะกรรมการวาดวยสญญา เรองใหธรกจใหเชาซอรถยนตและรถจกรยานยนตเปนธรกจทควบคมสญญา พ.ศ. 2555 ซงประกาศฉบบดงกลาวไดประกาศในราชกจจานเบกษาเมอวน 19 พฤศจกายน 2555 และมผลบงคบใชตงแตวนท 1 มกราคม 2556 สาระส าคญในประกาศไดก าหนดเงอนไขส าหรบการบอกสญญาของผใหเชาซอกรณทผเชาซอผดนดช าระคาเชาซอ โดยก าหนดให ผใหเชาซอมสทธบอกเลกสญญาเชาซอได ในกรณผเชาซอผดนดช าระคาเชาซอรายงวดสามงวดตด ๆ กน และผใหเชาซอมหนงสอบอกกลาวผเชาซอใหใชเงนรายงวดทคางช าระนน ภายใน เวลาอยางนอยสามสบวนนบแตวนทผเชาซอไดรบหนงสอ และผเชาซอละเลยเสยไมปฏบตตามหนงสอบอกกลาวนน และเมอผใหเชาซอบอกเลกสญญาเชาซอโดยแจงเปนหนงสอไปยงผเชาซอ และกลบเขาครอบครองรถยนตหรอรถจกรยานยนตทใหเชาซอเพอน าออกขายใหแกบคคลอน กอนขายใหแกบคคลอน ผใหเชาซอตองแจงลวงหนาใหผเชาซอและผค าประกน (ถาม) ทราบ เปนหนงสอไมนอยกวาเจดวน เพอใหผเชาซอใชสทธซอไดตามมลหนสวนทขาดอยตามสญญาเชาซอ โดยผใหเชาซอจะตองใหสวนลดแกผเชาซอตามอตราและการคดค านวณ

กลาวโดยสรปกคอ หากเปนการเชาซอรถยนตหรอรถจกรยานยนตรผเชาซอตองผดนดช าระคาเชาซอ 3 งวดตดตอกน ผใหเชาซอจงจะมสทธบอกเลกสญญาเชาซอและมสทธยดรถยนตทใหเชาซอคนจากผเชาซอไดรถยนตทผใหเชาซอยดคนมานน ถาผใหเชาซอจะน าออกขายใหบคคลอนหรอขายทอดตลาด ผใหเชาซอจะตองด าเนนการแจงเปนหนงสอใหผเชาซอและผค าประกนทราบลวงหนาไมนอยกวาเจดวนกอนวนขาย เพอใหโอกาสแกผเชาซอทจะท าการซอรถนนคนไดซงหากไมด าเนนการดงกลาวผใหเชาซอกไมมสทธเรยกรองใหผเชาซอชดใชราคาทยงขาดได

98

ค าพพากษาศาลฎกาท 31/2560 คดคงมปญหาตองวนจฉยอทธรณของโจทกประการแรกวา จ าเลยทงสองตองรวมรบผดในคาขาดราคาหรอไมเพยงใด โดยศาลชนตนฟงวา (1) โจทกไมไดแจงการประมลรถยนตทเชาซอใหจ าเลยทงสองทราบและ (2) โจทกไมไดน าพยานมาสบใหไดความวา

การขายทอดตลาดรถยนตทเชาซอมความเหมาะสมถกตองตามหลกเกณฑการขายทอดตลาดโดยทวไปหรอไม จงรบฟงไมไดวา การขายทอดตลาดโดยการประมลราคาดงกลาวของโจทกเปนการกระท าทเหมาะสม ซงโจทกจะพงมสทธเรยกคาขาดราคาจากสญญาเชาซอไดอก โจทกจงไมมสทธเรยกคาเสยหายดงกลาวจากจ าเลยทงสองนน เหนวา ตามสญญาเชาซอระบวา ในกรณธนาคารบอกเลกสญญาและกลบเขาครอบครองรถ ธนาคารจะแจงลวงหนาใหผเชาซอทราบเปนหนงสอไมนอยกวา 7 วน เพอใหผเชาซอใชสทธซอไดตามมลหนสวนทขาดอยตามสญญาเชาซอ และกรณทธนาคารไดรถกลบคนมา ธนาคารตกลงวาหากน ารถออกขายไดราคาเกนกวาจ านวนหนคงคางช าระตามสญญาน ธนาคารจะคนเงนสวนทเกนนนใหแกผเชาซอ แตหากไดรานอยกวาจ านวนหนคงคางช าระตามสญญาน ผเชาซอตกลงรบผดสวนทขาดเฉพาะในกรณทธนาคารไดขายโดยวธประมลหรอขาดทอดตลาดทเหมาะสมเทานน และสญญาค าประกนระบวา หากผเชาซอผดนดไมช าระคาเชาซอตามก าหนดไวไมวาดวยเหตใด หรอผดสญญาเชาซอไมวาทงหมดหรอแตเพยงบางสวน จนเปนเหตใหธนาคารไดรบความเสยหาย หรอรถยนตทเชาซอเกดความเสยหายไมวาดวยเหตใด แมโดยอบตเหต เหตสดวสย หรอภยพบตเหตใดทไมอาจปองกนได ผค าประกนยนยอมช าระหนของผเชาซอตามสญญาเชาซอใหแกธนาคารทนทจนครบถวน ความรบผดของผค าประกนตามสญญานเปนความรบผดตอธนาคารรวมกนกบผเชาซอและในฐานะลกหนรวมดวย ทงน โดยไมค านงถงวาธนาคารไดทวงถามหรอบอกกลาวผค าประกนแลวหรอไมกตาม ดงนน กอนน ารถยนตทเชาซอออกขายทอดตลาด โจทกจงมหนทจะตองแจงลวงหนาใหจ าเลยท 1 (ผเชาซอ) ทราบเปนหนงสอไมนอยกวา 7 วน เพอใหจ าเลยท 1 (ผเชาซอ) ไดใชสทธซอรถยนตกลบคนตามมลหนสวนทขาดอยตามสญญาเชาซอ เมอทางน าสบของโจทกไมไดความโดยชดแจงวา โจทกไดมหนงสอแจงใหจ าเลยท 1 (ผเชาซอ) ใชสทธซอรถกลบคนดงกลาว ประกอบกบโจทกมไดน าพยานหลกฐานมาสบใหไดความวา การขายทอดตลาดรถยนตทเชาซอมความเหมาะสมถกตองตามหลกเกณฑการขายทอดตลาดโดยทวไป คดจงฟงไมไดวา โจทกขายรถยนตทเชาซอโดยเหมาะสมตามทก าหนดไวในสญญาเชาซอ โจทกยอมไมมสทธเรยกราคารถสวนทขาดอย

4.3 ผเชาซอผดนดในคราวทสด กรณทผเชาซอผดนดช าระคาเชาซอในคราวทสดหรอผดนดช าระคาเชาซองวดสดทาย ซงในทางปฏบตเกดขนนอยมาก ในการบอกเลกสญญาผใหเชาซอตองรอใหพนก าหนดช าระคาเชาซออกงวดหนงกอน กรณเปนการเชาซอทรพยสนทวไปทไมใชการเชาซอรถยนตและรถจกรยานยนตร

ตวอยาง นายด าเชาซอทวสจากนายขาวหนงเครอง ตกลงช าระคาเชาซอกน 10 งวด นายด าไมช าระคาเชาซอในงวดท 10 ดงน นายขายจะบอกสญญาเชาซอยงไมได ตองรอไปอกหนงงวด

99

คองวดท 11 จงจะบอกเลกสญญาได ทงน เพราะเมอนบงวดท 10 และ 11 รวมเขาดวยกนเทากบเปนผดนดช าระคาเชาซอ 2 งวดตดกนเขาหลกเกณฑในการบอกเลกสญญา

ตวอยาง นายด า ท าสญญาเชาซอรถยนตจากบรษทขาวสะอาด ตกลงผอนช าระ 60 งวด ตอมา นายด า ผดนดช าระคาเชาซอในงวดสดทายคองวดท 60 กรณน บรษทขาวสะอาด จะบอกเลกสญญาเชาซอไดตองรอไปอก 2 งวด คอ งวดท 61 และ งวดท 62 จงจะครบ 3 งวดตดกน และกอนบอกเลกสญญาตองบอกกลาวลวงหนา 30 วนเพอใหโอกาสผเชาซอน าเงนมาช าระคาเชาซอ หากไมน ามาช าระจงจะบอกเลกสญญาได

4.4 เมอผเชาซอไดผดสญญาในขอทเปนสาระส าคญ การพจารณาวาอยางไรเปนขอสาระส าคญใหพจารณาขอเทจจรงเปนเรอง ๆ ไป เชน ในสญญาเชาซอรถยนตก าหนดหามน ารถไปดดแปลง แตผเชาซอกลบน ารถไปดดแปลง กรณนผใหเชาซอบอกเลกสญญาเชาซอได

5. ผลของการบอกเลกสญญา เมอมการบอกเลกสญญาเชาซอแลว ผใหเชาซอมสทธดงตอไปน 5.1 รบเงนทผเชาซอไดใชมาแลวกอนบอกเลกสญญาได และ

5.2 เจาของทรพยมสทธกลบเขาครอบครองทรพยสนนนได ตวอยาง นายกลา เชาซอรถยนตจาก นายขาว เปนเงน 120,000 บาท ตกลงช าระคาเชา

ซอเปนเงนเดอนละ 10,000 บาท รวม 12 เดอน นายกลา ช าระคาเชาซอแลวรวม 5 เดอนเปนเงน 50,000 บาท แลวนายกลา ขาดสงคาเชารวม 3 เดอนตดตอกน นายขาว จงใชสทธบอกเลกสญญาตามกฎหมาย นายขาว มสทธรบเงนคาเชาซอ 50,000 บาท ทนายกลาไดช าระไปแลวได และยงมสทธยดรถยนตกลบคนมาจากนายกลาได

ในกรณทเจาของทรพยใชสทธบอกเลกสญญาเชาซอเพราะผเชาซอผดนด ไมช าระคาเชาซอสองคราวตด ๆ กน หรอสามคราวตดกนในกรณเชาซอรถยนตหรอรถจกรยานยนตร นอกจากเจาของทรพยจะรบเงนคาเชาซอทผเชาซอไดช าระไปแลวและยดทรพยกลบคนมาแลว เจาของทรพยจะมสทธเรยกใหผเชาซอช าระเงนคาเชาซอทคางช าระไดหรอไม กรณนกฎหมายไดบญญตไวแตเพยงวา เจาของทรพยมสทธรบเงนทผเชาซอไดช าระไปแลวและยดทรพยสนคนเทานน กฎหมายไมไดบญญตใหสทธแกเจาของทรพยในการเรยกรองใหผเชาซอช าระคาเชาซอทคางช าระดวย ดงนน เจาของทรพยจงไมมสทธเรยกรองใหผเชาซอช าระคาเชาซอทคางช าระได คงมสทธแตเพยงเรยกคาทผเชาซอไดใชทรพยสนของเจาของทรพยตลอดระยะเวลาทไดใชสอยทรพยสน และมสทธเรยกคาเสยหายเพราะเหตทผเชาซอไดใชทรพยสนนนจนเสยหายอนเนองจากการใชทรพยนอกเหนอจากทไดตกลงไวในสญญา

ตวอยาง นาย ก. เชาซอรถยนตจากนาย ข. ในราคา 50,000 บาท ตกลงผอนช าระคาเชาซอเปนรายเดอนทกๆเดอนเปนเงนเดอนละ 5,000 บาท รวม 12 เดอน นาย ก. ช าระคาเชาซอเพยง 3

100

เดอน เปนเงน 15,000 บาท แลวขาดสงเปนเวลา 5 เดอน ตดตอกนคดเปนเงนคางช าระ 25,000 บาท นาย ข.ไมอาจเรยกเงนทนาย ก. คางช าระจ านวน 25,000 บาท จากนาย ก. ไดคงเรยกไดแตเพยงคาเสยหายทนาย ก. ใชรถยนตจนเสยหายนอกเหนอจากการใชรถตามสญญาและคาทนาย ก. ไดใชทรพยสนตลอดระยะเวลา 5 เดอนทคางช าระดงกลาว

ฉะนน ผเชาซอจะตองระมดระวงในการช าระเงนคาเชาซองวดสดทาย เพราะมผใหเชาซอทไมมความซอสตยตอลกคาอาศยขอกฎหมายดงกลาวเอาเปรยบผเชาซอซงเปนลกคาของตนดวยการหลกเลยงไมยอมรบช าระเงนคาเชาซอในงวดสดทาย แลวอางวา ลกคาของตนเปนฝายผดสญญาเชาซอท าการรบเงนคาเชาซอทลกคาไดช าระไปแลวทงหมดและยดเอาทรพยสนคนจากลกคา ดงนน ผเชาซอซงประสบกบปญหาในลกษณะนควรน าเงนไปวางไวกบเจาหนาท ณ ส านกงานวางทรพยหรอผอ านวยการส านกอ านวยการประจ าศาลจงหวด ซงตงอยทศาลจงหวดในทกจงหวด เพอจะไดหลดพนจากความรบผดตามสญญาเชาซอและผใหเชาซอจะอาศยกฎหมายเอาเปรยบกบผเชาซอไมได หรอน าเงนคาเชาซองวดสดทายไปแจงเจาหนาทต ารวจ เพอลงบนทกประจ าวนไว ส าหรบใชเปนหลกฐานในการฟองรองหรอตอสคดเกยวกบการเชาซอรายน

6. ความระงบของสญญาเชาซอ

เหตทสญญาเชาซอระงบสรปได ดงน 6.1 ผเชาซอบอกเลกสญญา 6.2 ผใหเชาซอบอกเลกสญญา 6.3 ระงบดวยเหตอน

ความระงบของสญญาเชาซอในกรณทผเชาซอบอกเลกสญญาและในกรณทผใหเชาซอบอกเลกสญญา ผเรยบเรยงไดอธบายในหวขอท 4 สทธและหนาทระหวางผเชาซอและผใหเชาซอแลว ในหวขอนจะอธบายเหตทท าใหสญญาเชาซอระงบเพราะเหตอน การระงบของสญญาเชาซอเพราะเหตอน อาท ทรพยสนทเชาซอสญหายทงหมด หรอถกโจรกรรมโดยไมใชความผดของผเชาซอ กรณนผเชาซอไมตองรบผดชอบหลกการนเปนไปตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 562

ก าหนดวา ผเชาจะตองรบผดในความสญหายหรอบบสลายอยางใด ๆ อนเกดขนแกทรพยสนทเชา เพราะความผดของผเชาเอง หรอของบคคลซงอยกบผเชา หรอของผเชาชวง แตผเชาไมตองรบผดในความสญหาย หรอบบสลายอนเกดแตการใชทรพยสนนนโดยชอบ และประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 567 ก าหนดวา ถาทรพยสนซงใหเชาสญหายไปทงหมดไซรทานวา สญญาเชากยอมระงบไปดวย โดยพจารณาไดจากค าพพากษาศาลฎกาดงตอไปน

ค าพพากษาศาลฎกาท 304/2522 จ าเลยเชาซอรถยนตไปจากโจทกไดจอดรถยนตทเชาซอไวทถนนแลวถกคนรายลกไป เมอถนนดงกลาวเปนทจอดรถไดและมรถยนตคนอนจอดอยหลายคน

ดงนจะเรยกวาจ าเลยประมาทเลนเลอไมได เมอรถดงกลาวถกขโมยลกไปสญญาเชาซอยอมระงบตาม

101

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 572 ประกอบดวยมาตรา 567 จ าเลยไมตองช าระเงนคาเชาซอหรอคาเสยหายตงแตงวดทรถหายเปนตนไป

ค าพพากษาศาลฎกาท 4593/2531 เมอรถยนตทเชาซอสญหายสญญาเชาซอยอมระงบไปตงแตวนทรถยนตสญหายตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 567 ผใหเชาซอจะฟองเรยกคาเชาซอทยงคางช าระอยตงแตวนทรถยนตทเชาซอสญหายไปหาไดไม

ค าพพากษาศาลฎกาท 1576/2525 สญญาเชาซอเปนสญญาเชาทรพยประเภทหนงจงน าบทบญญตลกษณะเชามาใชบงคบดวย เมอรถยนตทเชาซอสญหาย สญญาเชาซอยอมระงบลงตงแตวนทรถยนตสญหายไปตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 567 จ าเลยท 1 จงมหนาทช าระคาเชาซอเฉพาะงวดทรถยนตยงไมสญหาย และไมตองรบผดในคาเสยหายทโจทกอาจน ารถยนตคนนไปแสวงหาประโยชนไดอก แตเมอสญญาเชาซอระบวาหากเกดการเสยหายขนแกรถยนตไมวาดวยประการใด ๆ ผเชาซอยนยอมชดใชคาหรอราคารถยนตใหเจาของ จ าเลยท 1 จงตองรบผดชดใชราคารถยนตแกโจทก สวนราคารถยนตนนสมควรก าหนดตามราคาทจ าเลยท 1 จะตองชดใชโดยใหหกคาเชาซอทไดช าระไปแลวออก

ค าพพากษาศาลฎกาท 2805/2540 สญญาเชาซอระบวา “ถาทรพยสนทเชาซอถกโจรภย ... สญหาย ผเชาซอยอมรบผดฝายเดยว … และยอมช าระเงนคาเชาซอจนครบ …” ศาลมอ านาจลดหยอนลงไดหากเหนวาก าหนดไวสงเกนควรตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 383

วรรคแรก …

ค าพพากษาศาลฎกาท 5819/2550 เมอรถยนตทเชาซอสญหาย สญญาเชาซอยอมระงบไปนบแตวนทรถยนตสญหายตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 567 จ าเลยท 1 จงไมตองสงมอบรถยนตคนทเชาซอคนแกโจทก แตเมอปรากฏขอตกลงตามสญญาเชาซอวา ในกรณทรถยนตนนสญหาย ผเชาจะยอมชดใชคารถยนตเปนเงนจ านวนเทากบคาเชาซอสวนทเหลอทผเชาจะตองช าระทงหมดตามสญญาเชาซอทนท ถอวาจ าเลยท 1 ไดตกลงจะช าระคาเสยหายใหแกโจทกกรณนไวดวย อนเปนการก าหนดความรบผดในการทจ าเลยท 1 ไมช าระหนลวงหนามลกษณะเปนเบยปรบ ซงหากสงเกนสวนศาลชอบทจะลดลงเปนจ านวนพอสมควรไดตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 383 วรรคแรก สวนคาขาดประโยชนนน เมอรถยนตทเชาซอสญหายไปเปนเหตใหสญญาเชาซอเลกกนแลว จ าเลยท 1 จงไมตองรบผดตอโจทก

ค าพพากษาศาลฎกาท 10417/2551 รถยนตทเชาซอไดสญหายไปจรงกอนโจทกมหนงสอบอกเลกสญญา และเนองจากสญญาเชาซอเปนสญญาเชาทรพยรวมกบค ามนวาจะขายทรพยสนทใหเชา สญญาเชาซอจงเปนสญญาเชาทรพยประเภทหนง เมอรถยนตทเชาซอสญหาย สญญาเชาซอยอมระงบไปตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 567 ดงน สญญาเชาซอระหวางโจทกกบจ าเลยท 1 จงเลกกนนบแตวนท 26 มนาคม 2541 ซงเปนวนทรถยนตทเชาซอสญหาย เมอขอเทจจรง

102

ไมปรากฏวา การสญหายเปนเพราะความผดของจ าเลยท 1 โจทกจะฟองเรยกคาเชาซอทคางช าระอยนบแตวนทรถยนตทเชาซอสญหายไมได แตตามสญญาเชาซอขอ 4. ก าหนดใหผเชาซอตองรบผดเกยวกบคาเสยหายจากการใชการเกบรกษาทรพยทเชาซอ แมเปนเหตสดวสย และตามสญญาเชาซอขอ 7 ไดก าหนดใหผเชาซอตองรบผดเงนคาเชาซอ คาเสยหายใด ๆ ในกรณสญญาเชาซอไดยกเลก เพกถอนไมวาเหตใด ใหแกผใหเชาซอจนครบถวน ยอมหมายความรวมถง ผเชาซอตองรบผดตอผใหเชาซอเกยวกบคาเสยหาย คาเชาซอทคางช าระในกรณสญญาเชาซอเลกกนเพราะเหตรถยนตเชาซอสญหายดวย ขอก าหนดดงกลาวเปนการก าหนดคาเสยหายไวลวงหนาในลกษณะเปนเบยปรบยอมใชบงคบไดตามกฎหมาย (มตชน, 2559)

ค าพพากษาศาลฎกาท 4819/2549 ตามสญญาเชาซอตกลงกนไววา กรณรถยนตทเชาซอถกลกไป จ าเลยผใหเชาซอจะไดรบชดใชคาสนไหมทดแทน 2 ทาง โดยไดจากโจทกผเชาและจากบรษทประกนภย อนเปนการเกนกวาความเสยหายทจ าเลยไดรบ เมอโจทกเปนผเสยเบยประกนภยและจ าเลยเปนผรบประโยชนกเพอโจทกจะไมตองเปนภาระใชคารถใหแกจ าเลยจงยอมเสยเบยประกนภย และจ าเลยไดแสดงเจตนาขอคาสนไหมทดแทนจากบรษทประกนภยแลว จนบรษทประกนภยอนมตใหจายเงนใหจ าเลย การทจ าเลยรบเงนคาเชาซอทเหลอจากโจทกหลงจากรถยนตทเชาซอถกลกไปเปนการใชสทธไมสจรต ตองคนเงนคาเชาซอดงกลาวใหโจทก

กลาวโดยสรป เมอรถยนตตามสญญาเชาซอไดเกดสญหายไป สญญาเชาซอรถยนตยอมระงบลงนบตงแตวนทรถยนตคนทเชาซอนนสญหาย ดงนน ในสวนของคางวดทคางช าระตอบรษทไฟแนนซ ซงเปนเงนคางวดหลงจากวนทรถยนตสญหาย ผเชาซอไมตองผอนช าระ แตถาคางช าระเงนคางวด ซงเปนคางวดกอนวนทรถยนตสญหาย ผเชาซอยงคงตองช าระเฉพาะคางวดนนใหแกบรษทไฟแนนซตอไป เชน ผเชาซอรถยนตไดคางช าระเงนคางวดท 5 แลวรถยนตคนทเชาซอสญหายไปกอนถงงวดท 6 ผเชาซอตองผอนช าระเฉพาะงวดท 5 เทานน โดยนบตงแตงวดท 6 เปนตนไป อนเปนงวดหลงจากวนทรถยนตสญหาย ผเชาซอไมตองช าระ ดงนน เมอท าสญญาเชาซอแลวรถยนตเกดสญหาย จะตองพจารณาวา บรษทไฟแนนซซอรถคนนมาในราคาเทาใด และผเชาซอผอนช าระคางวดมาแลวเปนจ านวนเทาใด รวมทงบรษทประกนภยช าระคาสนไหมทดแทนเปนจ านวนเทาใด เมอน ามาหกลบกลบหนกน ถาเกนราคาทบรษทไฟแนนซซอรถคนนน บรษทไฟแนนซจะเรยกรองใหผเชาซอช าระคาเสยหายอกไมได

103

การกยมเงน

1. ความหมายของการกยมเงน

การกยมเงน คอ สญญาซงบคคลคนหนงเรยกวา “ผก” ไดขอยมเงนจ านวนหนงตามทไดก าหนดไวจากบคคลอกคนหนงเรยกวา “ผใหก” เพอผกจะไดน าเงนจ านวนดงกลาวไปใชสอยตามทประสงคและผกตกลงวาจะคนเงนจ านวนดงกลาวใหแกผใหกตามเวลาทก าหนดไว โดยผกยนยอมเสยดอกเบยใหแกผใหกตามอตราทตกลงกนไวเปนการตอบแทน

ตวอยาง นายด า ไมมเงนเพยงพอทจะซอทนาซงมราคา 50,000 บาท จงไปกเงนนายโท และนายโท ตกลงใหก โดยมอบเงนจ านวน 50,000 บาท ใหแกนายด า โดยบคคลทงสองตกลงกนวา นายด าจะตองใชเงนคนภายในก าหนด 1 ป พรอมดอกเบยในอตรารอยละ 15 ตอป สญญาดงกลาวนเรยกวา “สญญากยมเงน” นายด ามฐานะเปน “ผก” และนายโทมฐานะเปน “ผใหก”

2. หลกฐานในการกยมเงน

มาตรา 653 วรรคหนง บญญตวา “การกยมเงนกวา 2,000 บาท ขนไป ถามไดมหลกฐานแหงการกยมเปนหนงสออยางใดอยางหนง ลงลายมอชอผยมเปนส าคญ จะฟองรองบงคบคดไมได”ค าวา “หลกฐานเปนหนงสอ” สรปไดวา คอ เอกสารใด ๆ ทท าขนโดยมลายลกษณอกษรทแสดงวาไดเกดสญญากยมเงนกนสมบรณแลว ดงนน หลกฐานเปนหนงสอจงไมจ าเปนตองเปนหนงสอสญญากเพยงอยางเดยว อาจเปนเอกสารลกษณะอน ๆ แตส าคญตองแสดงใหรวามการกยมเงนกน และลงลายมอชอผกยมไว อกทง การกยมเงนทกฎหมายบงคบใหตองมหลกฐานการกยมตองเปนการกยมเงนกวา 2, 000 บาท ขนไป ในกรณทผกไมสามารถเขยนหนงสอไดตองมการลงลายพมพนวมอของผกประทบในหนงสอดงกลาวโดยมพยานลงลายมอชอรบรองลายพมพนวมอของผกอยางนอยสองคน จงจะถอเทากบเปนการลงลายมอชอของผก หากไมมหลกฐานเปนหนงสอดงกลาวแลว ผใหกจะฟองรองตอศาลใหบงคบใหผกช าระเงนตามสญญาไมได

ตวอยาง นายด า ไดกเงนจากนายขาว เปนเงนจ านวน 70,000 บาท นายขาว ท าสญญาขนฉบบหนงมใจความส าคญวา นายด าไดกเงนจ านวน 70,000 บาท ไปจากตนจรง โดยตองใหนายด า ลงชอในหนงสอดงกลาวดวย ซงหากถงก าหนดช าระเงนแลวนายด า บดพลวไมน าเงนมาช าระคน นายขาว จงจะมสทธฟองนายด า ตอศาลใหบงคบนายด า ใหคนเงนจ านวนดงกลาวแกตนได หากไมมการท าสญญาดงกลาวแลว นายขาว ไมมสทธทจะฟองรองนายด า ตอศาลใหคนเงนจ านวนดงกลาวได

ในสวนหลกฐานในการกยมเงน กฎหมายไมไดก าหนดรปแบบไว เพยงก าหนดวา เมออานแลวตองไดใจความส าคญในประการดงตอไปน (1) มการกยมกน (2) จ านวนเงนทกยม (3) ตกลงวาจะช าระคน และ (4) มการลงลายมอชอของผก จงจะถอไดวา เปนหลกฐานในการกยมเงนกน

104

ตวอยาง

หลกฐานการกยมเงนเปนหนงสอตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 653 นน อาจเกดมขนในขณะกยมเงนกนหรอภายหลงจากนนกได แตตองมกอนฟองคดทส าคญตองมการลงลายมอชอผยมเปนส าคญเปนไปตามค าพพากษาศาลฎกาท 8175/2551 และมไดจ ากดวาจะตองเปนหลกฐานทไดมอบไวแกกน แมค าใหการพยานทจ าเลยเบกความไวในคดอาญาของศาลชนตนวา จ าเลยกยมเงนไปจากโจทกจะเกดมขนภายหลงการกยมเงนและไมมการสงมอบใหไวแกกนกตาม กถอไดวาการกยมเงนระหวางจ าเลยและโจทกเปนกรณทมหลกฐานเปนหนงสอ ดงนน เมอจ าเลยไมมหลกฐานการใชเงนเปนหนงสออยางใดอยางหนงลงลายมอชอโจทกผใหยมมาแสดง จ าเลยจงน าสบการใชเงนไมได เพราะเปนการตองหามตามบทกฎหมายดงกลาว

3. ขอพจารณาเกยวกบหลกฐานการกยมเงน

3.1 กรณทผกลงลายมอชอในกระดาษเปลามอบไวใหแกผใหก และใหผใหกกรอกขอความเองจะมผลอยางไร

กรณทหนง หากผใหกกรอกขอความและจ านวนเงนกตรงกบความเปนจรง เชนนสามารถท าได และถอวามหลกฐานเปนหนงสอลงลายมอชอผก สามารถฟองรองบงคบคดกนได

ขาพเจานายสมนกไดรบเงนจากนายสมหมายจ านวน 3,000 บาท ตกลงวาจะใชเงนคนนายสมหมายวนท 20 มกราคม พ.ศ. 2560

ลงชอ ผก (นายสมนก ชอบหน) ขาพเจาขอรบรองวาเปนลายพมพลายนวมอ อนแทจรงของนายสมนก ชอบหนผกอยางแทจรงและนายสมนก

ชอบหน ผกไดลงลายพมพลายนวมอ ตอหนาขาพเจา

ลงชอ...................................... พยาน

(.........................................) ลงชอ...................................... พยาน

(.........................................)

ขาพเจานายเอก ไดกเงนจากนายโท เปนจ านวนเงน 70,000 บาท โดยขาพเจาสญญาวาจะใชเงนจ านวนดงกลาวคนใหภายในวนท 2 กรกฎาคม 2560

ลงชอ นายเอก ผก

105

กรณทสอง หากผใหกกรอกขอความและจ านวนเงนไมตรงกบความเปนจรง หรอกรอกจ านวนเงนกมากกวาความเปนจรง กรณเชนนเอกสารดงกลาวถอเปนเอกสารปลอม ไมสามารถน าไปเปนหลกฐานในการฟองคดได ถอวาไมมหลกฐานเปนหนงสอทจะฟองรองบงคบคดได

ค าพพากษาศาลฎกาท 7428/2543 จ าเลยใหการรบแลววาไดกยมเงนโจทกไปจรงตามทโจทกฟอง โดยจ าเลยลงลายมอชอไวในกระดาษทไมมการกรอกขอความไว แมหากขอเทจจรงจะฟงไดตามค าใหการของจ าเลยวา สญญากเงนทโจทกน ามาฟองเปนเอกสารทโจทกกรอกขอความขนเองโดยไมไดรบความยนยอมจากจ าเลยกตาม แตโจทกไดกรอกจ านวนเงนทกยมตามความเปนจรงอตราดอกเบยกไมเกนกวาทกฎหมายก าหนดหรอทไดตกลงกนไว จงเปนการกยมเงนทมหลกฐานเปนหนงสอลงลายมอชอจ าเลยผยมเปนส าคญตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 653 วรรคหนง จ าเลยจงตองรบผดชดใชเงนใหแกโจทกตามฟอง

ตวอยาง

3.2 กรณทผใหกแกไขจ านวนเงนในหลกฐานการกยมงนใหมจ านวนมากกวาทกยมกนจรง ผลจะเปนอยางไร ในกรณนถอวา การกเงนดงกลาวมหลกฐานเปนหนงสอ แตบงคบไดตามหนทมตอกนจรง

ค าพพากษาศาลฎกาท 407/2542 สญญากยมฉบบพพาทจ าเลยลงลายมอชอเปนผก กยมเงนโจทก 30,000 บาท เปนหลกฐานการกยมเปนหนงสอซงจ าเลยตองรบผด แมภายหลงโจทกแกไข

ขาพเจานายด าไดกยมเงนจากนายขาวจ านวน…………………..บาท ตกลงจะช าระ

คนในเดอนมกราคม 2559 (สมมตกกน 20,000 บาท)

ลงชอ ผก นายด า จายหน

- กรณทผใหกเตมจ านวนตรงตามทกกนจรงคอ 20,000 บาท ผสอนเหนวานาจะบงคบกนไดเพราะตรงตามความประสงคทกยมกนจรง - กรณทผใหกเตมจ านวนเงนทก 200,000 บาท ซงไมตรงตามทกกนจรง ผลทางกฎหมาย เปนเอกสารปลอมทงฉบบ

ผกไมตองช าระหนเลย และถอวาการกยมครงนไมมหลกฐานการกยมทจะน ามาฟองรองคด จงไมอาจฟองรองบงคบคดกนได

106

จ านวนเงนในสญญากใหสงขน จงท าใหสญญากยมเงนฉบบพพาทเปนเอกสารปลอม กไมท าใหหลกฐานการกยมเงนทท าไวแตเดมและมผลสมบรณอยแลวตองเสยไป ศาลยอมพพากษาใหจ าเลยรบผดตามจ านวนเงนเทาทจ าเลยกไปจรง

ตวอยาง

3.3 การแกไขจ านวนเงนในหลกฐานการกยมเงนทสมบรณแลว

การแกไขหลกฐานการกยมเงนทเสรจสมบรณแลว ตอมามการแกไขเพมเตมโดยไมมการท าหลกฐานการกยมขนมาใหม แตไดขดฆาจ านวนเงนในสญญากเดม แลวเขยนจ านวนเงนเพมขนตามจ านวนทกไปทงสองครงรวมกน โดยไมไดมการลงลายมอชอของผกก ากบไว ถอวา การกยมเงนเฉพาะครงแรกเทานนทมหลกฐานเปนหนงสอลงลายมอชอผก สวนการกยมเงนครงหลงถอวาไมมหลกฐาน

3.4 กรณทการกยมเงนกนทางไลน (line) หรอเฟซบก (Facebook) หรอกลองขอความ (inbox) จะถอวามหลกฐานเปนหนงสอลงลายมอชอผกไดหรอไม

ขาพเจานายด าไดกยมเงนจากนายขาวจ านวน ….200000…บาท ตกลงจะช าระคนในเดอนมกราคม 2559

- กรณทผใหกแอบเตมเลข 0 เพม ท าใหจ านวนเงนทกจาก 20,000 บาท เปน 200,000 บาท ซงไมตรงตามจ านวนทกกนจรง ผลทางกฎหมาย ถอวาการกยมเงนกนมหลกฐานการกยมกนสามารถน ามาฟองบงคบคดกนได แตผกรบผดเพยงจ านวนทตนกไปจรง คอ 20,000 บาท

ลงชอ ผก

นายด า จายหน

107

ส าหรบกรณการกยมกนทางไลน ทางเฟซบก หรอทางกลองขอความ จะถอเปนหลกฐานการกยมเงนตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 653 หรอไม ประการแรกทตองพจารณา คอ มาตรา 653 แหงประมวลกฎหมายดงกลาว บญญตวา “การกยมเงนกวาสองพนบาทขนไปนน ถามไดมหลกฐานแหงการกยมเปนหนงสออยางใดอยางหนงลงลายมอชอผยมเปนส าคญ จะฟองรองใหบงคบคดหาไดไม” จะเหนไดวา บทบญญตของมาตรา 653 วรรคแรก ใชถอยค าวา “ถามไดมหลกฐานแหงการกยมเปนหนงสออยางใดอยางหนงลงลายมอชอผยมเปนส าคญ จะฟองรองใหบงคบคดหาไดไม” หมายความวา หลกฐานทผใหกเงนจะใชเปนหลกฐานในการฟองรองบงคบคดนน เพยงเทาทผกเงนไดท าหลกฐานเปนหนงสอและลงลายมอชอของผกเงนไวในหลกฐานนนใหผใหกเงน

รปท 2.1โปรแกรมไลน ทมา:https://bloggonsite.com/2017/12/13/

line. [สบคนวนท 13 พฤษภาคม 2561].

รปท 2.2 โปรแกรมไลน ทมา:https://guru.sanook.com/8790/.

[สบคนวนท 13 พฤษภาคม 2561].

รปท 2.3 กลองขอความ

http://www.iosicongallery.com/facebook-messenger-20131114/. [สบคนวนท 13 พฤษภาคม 2561].

108

ยดถอไว กเปนการเพยงพอทผใหกเงนจะใชเปนหลกฐานในการฟองรองบงคบใหผกเงนช าระหนไดแลว ถงแมวาผใหกเงนนนจะมไดลงลายมอชอในหลกฐานนนดวยกตาม ดงนน ค าวาหลกฐานการกยมเปนหนงสอ ตามมาตรา 653 วรรคแรก จงไมจ าเปนทจะตองท าเปนสญญากยมเงนกนระหวางผใหกเงนกบผกเงนแตอยางใด เพยงแตหลกฐานนนไดท าเปนหนงสอและมขอความทท าใหเขาใจไดวาผกเงนไดกยมเงนไปจากผใหกเงนและไดลงลายมอชอผกเงนไวเปนหลกฐานในหลกฐานนนกเพยงพอทจะเปนหลกฐานใหผใหกยมเงนนนใชเปนหลกฐานฟองรองบงคบใหผกยมเงนช าระหนเงนกไดแลว

ส าหรบหลกฐานเปนหนงสอตามทบญญตไวในมาตรา 653 วรรคแรก นน ไมจ าเปนตองท าในกระดาษอาจท าบนวตถใด ๆ กถอวาเปนหลกฐานฟองรองบงคบคดได เพยงแตใหปรากฏขอความเปนตวหนงสอใหสอไดวาเปนการกยมเงนระหวางผกเงนกบผใหกเงน และผกเงนไดลงลายมอชอไวกถอวาเปนหลกฐานแหงการกยมเงนตามมาตรา 653 วรรคแรก

จากหลกเกณฑดงกลาวขางตน เมอน ามาพจารณาประกอบกบปญหาการกยมเงนกนโดยวธสงขอความผานทางเฟสบคหรอทางไลน ซงเปนโซเชยลมเดยทนยมใชสอสารกนอยทางโลกออนไลนในปจจบน จะเหนไดวา การสงผานขอความสอสารถงกนนน หากเปนการสอสารเพอกยมเงนกนกจะไมปรากฏลายมอชอของผกเงนใหเหนในขอความทสงถงกนแตอยางใด จงมปญหาวาขอความทผกเงนสอสารถงผใหกเงนเพอขอยมเงนจากผใหกเงนนน หากผใหกเงนไดตกลงยนยอมใหกยมเงนตามทผกเงนไดขอกโดยมขอความสงถงกนระหวางผกเงนกบผใหกเงนทางเฟสบคหรอไลนทสามารถเขาใจไดวามการกยมเงนกนจรงเปนจ านวนเกนกวา 2,000 บาท ขนไป และภายหลงจากทกเงนไปแลวผกเงนไมยอมชดใชเงนทไดกไปนน อยางนผใหกเงนจะใชขอความในเฟสบคหรอไลนดงกลาวนนมาเปนหลกฐานฟองรองบงคบใหผกเงนช าระหนจ านวนทกไปไดหรอไม เพราะขอความทสอสารกนระหวางผกเงนกบผใหกเงนตามทปรากฏในเฟสบคหรอไลนนนจะไมมปรากฏลายมอชอของผกเงนแตอยางใด ซงตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 653 วรรคแรก เหนไดวา ไมอาจถอไดวา ขอความทผกเงนกบผใหกสอสารถงโดยผานทางเฟสบคหรอไลนนน เปนหลกฐานแหงการกยมเงนได แตในปจจบนมพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2544 ใชบงคบเกยวกบการท าธรกรรมทางอเลกทรอนกส ดงนน จงตองพจารณาวาการทผกเงนและผใหกเงนไดกยมเงนกนโดยการสอสารผานการสงขอความทางเฟสบคหรอไลนนนเปนการท าธรกรรมทางอเลกทรอนกสหรอไม โดยท พระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2544 มาตรา 4 บญญตใหความหมายของค าวา“ธรกรรม” หมายความวา การกระท าใด ๆ ทเกยวกบกจกรรมในทางแพงและพาณชย หรอในการด าเนนงานของรฐตามทก าหนดในหมวด 4 “อเลกทรอนกส” หมายความวา การประยกตใชวธการทางอเลกตรอน ไฟฟา คลนแมเหลกไฟฟา หรอวธอนใดในลกษณะคลายกน และใหหมายความรวมถงการประยกตใชวธการทางแสง วธการทางแมเหลก หรออปกรณทเกยวของกบการประยกตใชวธตางๆ เชนวานน “ธรกรรมทางอเลกทรอนกส” หมายความวา ธรกรรมทกระท าขนโดยใชวธการทาง

109

อเลกทรอนกสทงหมดหรอแตบางสวน “ขอความ” หมายความวา เรองราว หรอขอเทจจรง ไมวาจะปรากฏในรปแบบของตวอกษร ตวเลข เสยง ภาพ หรอรปแบบอนใดทสอความหมายไดโดยสภาพของสงนนเองหรอโดยผานวธการใด ๆ “ขอมลอเลกทรอนกส” หมายความวา ขอความทไดสราง สง รบ เกบรกษา หรอประมวลผลดวยวธการทางอเลกทรอนกส เชน วธการแลกเปลยนขอมลทางอเลกทรอนกส จดหมายอเลกทรอนกส โทรเลข โทรพมพ หรอโทรสาร“ลายมอชออเลกทรอนกส” หมายความวา อกษร อกขระ ตวเลข เสยงหรอสญลกษณอนใดทสรางขนใหอย ในรปแบ บอเลกทรอนกส ซงน ามาใชประกอบกบขอมลอเลกทรอนกส เพอแสดงความสมพนธระหวางบคคลกบขอมลอเลกทรอนกส โดยมวตถประสงคเพอระบตวบคคลผเปนเจาของลายมอชออเลกทรอนกสทเกยวของกบขอมลอเลกทรอนกสนน และเพอแสดงวาบคคลดงกลาวยอมรบขอความในขอมลอเลกทรอนกสนน

จากความหมายของค าตาง ๆ ดงกลาวขางตน จะเหนไดวา การทผกเงนและผใหกเงนไดสอสารกนโดยการสงขอความผานทางเฟสบคหรอไลน นน ถอไดวาขอความนน เปนขอมลอเลกทรอนกส ซงพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2544 บญญตหามมใหปฏเสธความผกพนและการบงคบใชทางกฎหมายของขอมลในรปของขอมลอเลกทรอนกส ซงเปนไปตามมาตรา 7 แหงพระราชบญญตดงกลาว ทบญญตวา “หามมใหปฏเสธความมผลผกพนและการบงคบใชทางกฎหมายของขอความใดเพยงเพราะเหตทขอความนนอยในรปของขอมลอเลกทรอนกส” กรณจงมผลใหผกเงนไมอาจทจะปฏเสธความผกพนกบผใหกเงนตามขอความทมการสอสารถงกนโดยผานทางเฟสบคหรอไลนได อกทง ตามพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2544 ยงไดบญญตใหการจดท าขอความขนเปนขอมลอเลกทรอนกสทสามารถเขาถงและน ากลบมาใหไดโดยความหมายไมเปลยนแปลง ใหถอวาขอความนนเปนหนงสอ มหลกฐานเปนหนงสอ หรอมเอกสารมาแสดงแลว ทงน ตามมาตรา 8 วรรคแรกทบญญตวา “ภายใตบงคบบทบญญตแหงมาตรา 9 ในกรณทกฎหมายก าหนดใหการใดตองท าเปนหนงสอ มหลกฐานเปนหนงสอ หรอมเอกสารมาแสดง ถาไดมการจดท าขอความขนเปนขอมลอเลกทรอนกสทสามารถเขาถงและน ากลบมาใชไดโดยความหมายไมเปลยนแปลง ใหถอวาขอความนนไดท าเปนหนงสอ มหลกฐานเปนหนงสอ หรอมเอกสารมาแสดงแลว” กรณจงถอไดวา ขอความทผกเงนและผใหกเงนไดสอสารขอกยมเงนกนโดยผานการสงขอความทางเฟสบคหรอไลนนน ถอไดวา ขอความนนไดท าเปนหนงสอตอกนระหวางผใหกเงนกบผกเงนแลว และการทผกเงนและผใหกเงนจะใหเฟสบคหรอไลนสอสารซงกนและกนไดนนทงผกเงนและผใหกเงนตางกตองสมครเขาใชแอพพลเคชนดงกลาวดวยการดวยระบ อกษร อกขระ ตวเลข เสยงหรอสญลกษณอนใดทผกเงนและผใหกเงนไดสรางขนใหอยในรปแบบของอเลกทรอนคสเพอระบตวบคคลผเปนเจาของการใชแอพพลเคชนนนและเพอแสดงวาบคคลดงกลาวยอมรบขอความในขอมลอเลกทรอนกสนนดวย จงถอไดวาผกเงนและผใหกเงนไดลงลายมอชออเลกทรอนกสในการสงขอความ

110

สอสารระหวางกนผานทางเฟสบคหรอไลนแลว ตามท พระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2544 ไดบญญตไวในมาตรา 9 ทบญญตวา “ ในกรณทบคคลพงลงลายมอชอในหนงสอ ใหถอวาขอมลอเลกทรอนกสนนมการลงลายมอชอแลว ถา (1) ใชวธการทสามารถระบตวเจาของลายมอชอ และสามารถแสดงไดวาเจาของลายมอชอรบรองขอความในขอมลอเลกทรอนกสนนวาเปนของตน และ (2) วธการดงกลาวเปนวธการทเชอถอไดโดยเหมาะสมกบวตถประสงคของการสรางหรอสงขอมลอเลกทรอนกส โดยค านงถงพฤตการณแวดลอมหรอขอตกลงของคกรณวธการทเชอถอไดตาม (3) ใหค านงถง ก. ความมนคงและรดกมของการใชวธการหรออปกรณในการระบตวบคคล สภาพพรอมใชงานของทางเลอกในการระบตวบคคล กฎเกณฑเกยวกบลายมอชอทก าหนดไวในกฎหมายระดบความมนคงปลอดภยของการใชลายมอชออเลกทรอนกส การปฏบตตามกระบวนการในการระบตวบคคลผเปนสอกลาง ระดบของการยอมรบหรอไมยอมรบ วธการทใชในการระบตวบคคลในการท าธรกรรม วธการระบตวบคคล ณ ชวงเวลาทมการท าธรกรรมและตดตอสอสารข. ลกษณะ ประเภท หรอขนาดของธรกรรมทท า จ านวนครงหรอความสม าเสมอในการท าธรกรรม ประเพณทางการคาหรอทางปฏบต ความส าคญ มลคาของธรกรรมทท า หรอค. ความรดกมของระบบการตดตอสอสารใหน าความในวรรคหนงมาใชบงคบกบการประทบตราของนตบคคลดวยวธการทางอเลกทรอนกส ดวยโดยอนโลม”

ดงนน ขอความการสอสารระหวางผก เงนกบผใหก เงนทสอสารตอกนโดยผานเฟสบคหรอไลนจงเปนหลกฐานเปนหนงสอทมผกไดลงลายมอชอรบรองไวเปนส าคญแลว ผใหกเงนจงสามารถทจะน าเอาขอความการกยมเงนทสงผานทางเฟสบคหรอไลนระหวางผกเ งนกบผใหกเงนนนมาเปนหลกฐานฟองรองบงคบใหผกเงนช าระเงนกทไดกยมไป ไมเปนการตองหามตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 653 วรรคแรก โดยพจาณาไดเทยบเคยงไดจากค าพพากษาศาลฎกาท 8789/2556

ค าพพากษาศาลฎกาท 8789/2556 วนจฉยไววา การทจ าเลยน าบตรกดเงนสดควกแคชไปถอนเงนและใสรหสสวนตวเปรยบไดกบการลงลายมอชอตนเอง ท ารายการเบกถอนเงนตามทจ าเลยประสงค และกดยนยนท ารายการพรอมรบเงนสดและสลป การกระท าดงกลาวถอเปนหลกฐานการกยมเงนจากโจทก ตามพ.ร.บ. วาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2544 มาตรา 7 มาตรา 8 และมาตรา 9 ประกอบกบคดนจ าเลยมการขอขยายระยะเวลาผอนช าระหนสนเชอเงนสดควกแคชทจ าเลยคางช าระแกโจทก ซงโจทกมเอกสารซงมขอความชดวาจ าเลยรบวาเปนหนโจทกขอขยายเวลาช าระหน โดยจ าเลยลงลายมอชอมาแสดง จงรบฟงเปนหลกฐานแหงการกยมอกโสดหนง โจทกจงมอ านาจฟอง

ค าพพากษาฎกาท 6757/2560 ขอความทโจทกสงถงจ าเลยทาง Facebook มใจความวา “เงนทงหมดจ านวน 670,000 บาทนน จ าเลยไมตองสงคนใหแกโจทกแลว และไมตองสง

111

ดอกเบยอะไรมาใหอก โจทกยกใหทงหมด จะไดไมตองมภาระหนสนตดตว” การสงขอมลดงกลาวเปนการสนทนาผานระบบเครอขายอนเตอรเนตเพอเปนการสงขอมลทางอเลกทรอนกสจงตองน าพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ. ศ. 2544 มาใชบงคบซงตามมาตรา 7 ไดบญญตวา หามมใหปฏเสธความมผลผกพนและการบงคบใชทางกฎหมายของขอความใดเพยงเพราะเหตทขอความนนอยในรปของขอมลอเลกทรอนกสและมาตรา 8 บญญตวาภายใตบงคบบทบญญตแหงมาตรา 9 ในกรณทกฎหมายก าหนดใหการใดตองท าเปนหนงสอหรอมหลกฐานเปนหนงสอหรอมเอกสารมาแสดง ถาไดมการจดท าขอความขนเปนขอมลอเลกทรอนกสทสามารถเขาถงและน ากลบมาใชไดโดยความหมายไมเปลยนแปลง ใหถอวาขอความนนไดท าเปนหนงสอหรอมหลกฐานเปนหนงสอ หรอมเอกสารมาแสดงแลว ดงนน ขอความทโจทกสงถงจ าเลยทาง Facebook แมจะไมมการลงลายมอชอโจทกกตาม แตการสงขอความของโจทกทาง Facebook กจะปรากฏชอของผสงดวยและโจทกเองกยอมรบวาไดสงขอความทาง Facebook ถงจ าเลยจรง ขอความการสนทนาจงรบฟงไดวา เปนการแสดงเจตนาปลดหนใหแกจ าเลยโดยมหลกฐานเปนหนงสอตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 340 แลว หนตามสญญากยมจงระงบ ฝายโจทกไมอาจยกเหตวาโจทกไมมเจตนาทจะปลดหนใหแกจ าเลยแตไดกระท าไปเพราะความเครยดและตองการประชดประชนจ าเลยขนอางเพอใหเจตนาทแสดงออกไปตกเปนโมฆะหาไดไม ทงน เพราะไมปรากฏขอเทจจรงวาจ าเลยไดรถงเจตนาทซอนอยภายในของโจทก

4. อตราดอกเบย ในการกยมเงนกนกฎหมายไมไดบงคบใหตองมการคดอตราดอกเบยแกกน คสญญาจง

อาจไมคดอตราดอกเบยแกกนกได แตในกรณทมการตกลงคดอตราดอกเบยแกกน หากเปนการกยมเงนระหวางเอกชนกยมเงนกนเองกฎหมายก าหนดวา ผใหกคดดอกเบยจากผกไดไมเกนรอยละ 15 ตอป หรอในอตรารอยละ 1.25 ตอเดอน ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 654 หากผใหกคดดอกเบยเกนกวาอตราดอกเบยดงกลาวแลว จะมผลใหดอกเบยตกเปนโมฆะทงหมด ผใหกคงเรยกใหผกช าระเงนตนคนใหแกตนไดเทานน และผใหกยงตองมความผดทางอาญาฐานเรยกดอกเบ ยเกนอตรา อาจถกจ าคกไมเกน 2 ป หรอปรบไมเกน 2 แสนบาท หรอทงจ าทงปรบตามพ.ร.บ.หามเรยกดอกเบยเกนอตรา พ.ศ. 2560 มาตรา 3

ตวอยาง นายสม กยมเงนจากนางบวย เปนจ านวน 80,000 บาท โดยคดอตราดอกเบยรอยละ 20 บาท ตอเดอน จะเหนไดวา นางบวย คดอตราดอกเบยเกนกวารอยละ 1.25 บาท ตอเดอน ตามทกฎหมายก าหนดไว ดงนน ดอกเบยทงหมดเปนโมฆะ และนายสมมหนาทคนเฉพาะเงนตน 80,000 บาท คนใหนางบวยเทานน

นอกจากการทดอกเบยทคดเกนอตราตามทกฎหมายก าหนดจะตกเปนโมฆะแลว ในสวนดอกเบยทผกช าระเกนใหแกผใหก ผกสามารถน ามาหกออกจากตนเงนได ซงแตเดมจะเหนไดวา ค า

112

วนจฉยของศาลฎกาสวนใหญจะถอเปนเรองทช าระดอกเบยดวยความสมครใจ โดยรอยแลววาตนไมมความผกพนทตองช าระคน ตามมาตรา 407 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย กลาวคอ บคคลใดไดกระท าการอนใดตามอ าเภอใจเหมอนหนงวาเพอช าระหนโดยรอยวาตนไมมความผกพนทจะตองช าระ ทานวาบคคลผนนหามสทธจะไดรบคนทรพยไม ซงมผลใหไมสามารถเรยกคนได

ค าพพากษาศาลฎกาท 11645/2554 โจทกฟองวา จ าเลยกเงนโจทกก าหนดดอกเบยอตรารอยละเจดครงตอป โดยสญญากระบวา ดอกเบยตามกฎหมาย แตโจทกน าสบวา ขนแรกตกลงคดดอกเบยกนอตรารอยละ 5 ตอเดอน ตอมาลดลงเหลอรอยละ 3 ตอเดอน จ านวนเงนทจ าเลยช าระมาแลวเปนการช าระดอกเบยเกนอตราตามกฎหมาย จ าเลยยงมไดช าระตนเงนกทงยงคางช าระดอกเบยอกสามหมนบาทเศษ จงฟองเรยกตนเงนกเตมจ านวนกบดอกเบยตามทระบในสญญานบตงแตวนก ดงนเปนการน าสบเรองรายละเอยดแหงขอเทจจรงในมลกรณทฟอง เมอไดความวาโจทกเรยกดอกเบยเกนอตราเปนการฝาฝน พ.ร.บ.หามเรยกดอกเบยเกนอตรา พ.ศ.2475 มาตรา 3

ประกอบดวยประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 654 อนเปนขอกฎหมายเกยวดวยความสงบเรยบรอยของประชาชน ศาลยอมมอ านาจยกขนปรบแกคดไดเองตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 142 (5) ทงการรบฟงพยานบคคลวาหนทระบไวในเอกสารไมสมบรณไมตองหามตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 94 ขอตกลงเรองดอกเบยจงเปนโมฆะ การทจ าเลยสมยอมช าระดอกเบยเกนกวาทกฎหมายก าหนดแกโจทก ถอวาเปนการช าระหนตามอ าเภอใจโดยรอยวาตนไมมความผกพนทจะตองช าระตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 407

จ าเลยไมมสทธเรยกคนจงจะใหน าไปหกดอกเบยตามกฎหมายหรอหกจากยอดตนเงนไมได ค าพพากษาศาลฎกาท 2654/2546 โจทกเปนธนาคารพาณชยมสทธคดดอกเบยจาก

ลกคาในอตราสงสดตามประกาศธนาคารแหงประเทศไทย และพระราชบญญตการธนาคารพาณชยฯ มาตรา 14 ขณะจ าเลยทงสองท าสญญากยมเงนและสญญาเบกเงนเกนบญช มประกาศธนาคารแหงประเทศไทยใหธนาคารพาณชยถอปฏบตเกยวกบดอกเบยและสวนลดใหสนเชอโจทกจงมค าสงและประกาศอตราดอกเบยขนต าส าหรบลกคารายใหญและรายยอยชนด โดยอตราดอกเบยสนเชอส าหรบลกคารายยอยชนดทงประเภทเบกเงนเกนบญชและเงนกแบบมระยะเวลาอตรารอยละ 14.75 ตอป การทโจทกคดดอกเบยจากจ าเลยทงสองซงเปนลกคารายยอยชนดในอตรารอยละ 19 ตอป จงเกนกวาอตราตามค าสงและประกาศของโจทกเปนการปฏบตฝาฝนตอพระราชบญญตการธนาคารพาณชยฯ มาตรา 14 อนเปนการตองหามตามพระราชบญญตหามเรยกดอกเบยเกนอตรา ฯ มาตรา 3 (ก) การก าหนดอตราดอกเบยรอยละ 19 ตอป จงตกเปนโมฆะ แมตามความจรงโจทกจะคดดอกเบยไมถงอตรารอยละ 19 ตอป กไมอาจท าใหขอตกลงเรองอตราดอกเบยทตกเปนโมฆะกลายเปนขอตกลงทชอบดวยกฎหมายไปได เมอขอก าหนดอตราดอกเบยเปนโมฆะแลวเทากบสญญากยมเงนและสญญาเบกเงนเกนบญชมไดมการตกลงเรองดอกเบยกนไวโจทกจงไมมสทธเรยกใหจ าเลยทงสองรวมกนรบ

113

ผดช าระดอกเบยตามสญญาเดมไดอกแตเนองจากเปนหนเงนโจทกยงมสทธคดดอกเบยในระหวางผดนดอตรารอยละ 7.5 ตอป ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 224 วรรคหนง การช าระดอกเบยทไมชอบดวยกฎหมายดวยความสมครใจของลกหนเปนการช าระหนตามอ าเภอใจ โดยรอยแลววาตนไมมความผกพนตองช าระ จงไมอาจน ามาหกช าระดอกเบยและตนเงนตามล าดบไดอก

ปญหาดงกลาวเปนขอกฎหมายเกยวดวยความสงบเรยบรอยของประชาชน ศาลฎกายกขนวนจฉยไดเองตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 142 (5) ประกอบดวยมาตรา 246 มาตรา 247

อยางไรกตาม ตอมาไดมค าพพากษาฎกาวนจฉยในสาระส าคญใหมของการการช าระดอกเบยเกนอตรากฎหมายก าหนด ใหน าเงนทช าระมาช าระคนตนเงนทงหมด ดงนน ดอกเบยทช าระเกนไปจงน ามาหกอกจากตนเงนได ดงน

ค าพพากษาศาลฎกาท 2131/2560 โจทกคดดอกเบยจากจ าเลยรอยละ 1.3 ตอเดอน อตรารอยละ 15.6 ตอป ซ ง เปนการคดดอกเบย เกนอตราทกฎหมายก าหนด อนเปนการฝาฝนพระราชบญญตหามเรยกดอกเบยเกนอตรา พ.ศ. 2475 มาตรา 3 ประกอบประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 654 มผลใหดอกเบยดงกลาวตกเปนโมฆะ กรณถอไมไดวาจ าเลยช าระหนโดยจงใจฝาฝนขอหามตามกฎหมายหรอเปนการกระท าอนใดตามอ าเภอใจเสมอนหนงวาเพอช าระหนโดยรอยวาตนไมมความผกพนตามกฎหมายทตองช าระ อนจะเปนเหตใหจ าเลยไมมสทธไดรบทรพยนนคนตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 407 เมอดอกเบยของโจทกเปนโมฆะ เทากบสญญากยมมไดมการตกลงเรองดอกเบยกนไว โจทกไมมสทธไดดอกเบยกอนผดนด และไมอาจน าเงนทจ าเลยช าระแกโจทกมาแลวไปหกออกจากดอกเบยทโจทกไมมสทธคดได จงตองน าเงนทจ าเลยช าระหนไปช าระตนเงนทงหมด

กลาวโดยสรป ปจจบนศาลฎกาไดวนจฉยในสาระส าคญของการช าระดอกเบยเกนอตรากฎหมายก าหนด โดยใหดอกเบยทคดเกนกวาทกฎหมายก าหนดตกเปนโมฆะ ถอไดวา สญญากยมมไดมการตกลงเรองดอกเบยกนไว ดงนน ผใหกจงไมมสทธไดดอกเบยกอนผดนด และไมอาจน าเงนทผกช าระแกตนมาแลวไปหกออกจากดอกเบยทผใหกไมมสทธคดได จงตองน าเงนทผกช าระหนไปช าระตนเงนทงหมด เมอเปนดอกเบยเกนอตรากฎหมายก าหนดเปนโมฆะแลวผใหกจะมสทธคดดอกเบยเพราะเหตผดนดหรอไม นน ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยสญญากทดอกเบยเกนอตรา เปนโมฆะตงแตวนกแตมสทธคดดอกเบยนบแตวนผดนดตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 224 กรณการคดอตราดอกเบยตามทกลาวมาใชวงคบเฉพาะการกยมเงนระหวางเอกชนดวยกนเทานน หากเปนการกเงนจากธนาคารหรอสถาบนทางการเงนอน ๆ เชน บรษททรสต บรษทเงนทน โรงรบจ าน า ฯลฯ นน กฎหมายยนยอมใหธนาคารและสถาบนทางการเงนดงกลาวคดดอกเบยไดเกนกวาอตรารอยละ 15 ตอป ตามอตราดอกเบยทธนาคารแหงประเทศไทยประกาศก าหนด

114

อยางไรกตาม ในเรองอตราดอกเบยตามทกลาวมาขางตน ขนอยกบวาคสญญาจะคดหรอไมคดอตราดอกเบยจากกนกได หากคดใหเปนไปตามทกฎหมายก าหนด แตมบางกรณทมการตกลงใหคดดอกเบยกนในสญญาแตไมไดมการระบอตราดอกเบยเอาไว กรณอยางนจะคดอตราดอกเบยอยางไร

4.1 กรณทมการกยมเงนกนแตไมไดก าหนดอตราดอกเบยเอาไว ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมบทบญญตทก าหนดอตราดอกเบย ซงน ามาใช

ในเรองกยมไดสองมาตรา กลาวคอ มาตรา 7 บญญตวา ถาจะตองเสยดอกเบยแกกนและมไดก าหนดอตราดอกเบยไวโดยนตกรรมหรอโดยบทกฎหมายอนชดแจง ใหใชอตรารอยละเจดครงตอป และมาตรา 224 บญญตวา หนเงนนน ทานใหคดดอกเบยในระหวางเวลาผดนดรอยละเจดกงตอป ถาเจาหนอาจจะเรยกดอกเบยไดสงกวานนโดยอาศยเหตอยางอนอนชอบดวยกฎหมาย กใหคงสงดอกเบยตอไปตามนน

การจะใชบทบญญตในมาตรา 7 ตองเปนกรณทตกลงกนในสญญาวาการกครงนนเสยดอกเบย แตไมไดก าหนดอตราดอกเบยกนไว กฎหมายจงบญญตตามมาตรา 7 ใหใชรอยละเจดครงตอป และกรณตกลงวาไมเสยดอกเบย และตอมาผดนดกรณตกลงกนวาไมเสยดอกเบย คอไมเสยดอกเบยตอกนในสญญา แตหากมการผดนดลกหนตองช าระดอกเบยรอยละเจดกงตอป ตามมาตรา 224 ซงจะผดนดเมอไหรถาไมปรากฎวาเจาหนทวงถามกใหถอวาผดนดเมอวนฟอง

ค าพพากษาศาลฎกา 2289/2550 การบอกกลาวลวงหนาตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 582 วรรคหนง เพยงแตใหคสญญาฝายทจะเลกสญญาบอกกลาวลวงหนาแกคสญญาอกฝายหนง เพอใหทราบลวงหนาวาจะเลกสญญา โดยตองบอกกลาวในเมอถงก าหนดจายสนจางคราวใดคราวหนง หรอกอนจะถงก าหนดจายสนจางคราวใดคราวหนงอนจะกอใหเกดผลเปนการเลกสญญากนเมอถงก าหนดจายสนจางคราวถดไปเทานน มไดก าหนดใหตองบอกกลาวลวงหนาภายในเวลางานตามปกตแตอยางใด การบอกกลาวเลกสญญาจงมผลนบแตทคสญญาฝายทไดรบการบอกกลาวไดรบทราบการบอกกลาวลวงหนานน โจทกรบทราบการบอกกลาวเลกจางของจ าเลยท 1 เมอวนท 30

สงหาคม 2545 และจ าเลยท 1 ก าหนดจายคาจางกอนวนท 25 ของเดอน การบอกกลาวเลกสญญาจางของจ าเลยท 1 จงเปนผลใหเลกสญญากนเมอถงก าหนดจายสนจางคราวถดไป คอวนท 24 ตลาคม 2545 เมอจ าเลยท 1 ใหโจทกพนสภาพการเปนพนกงานตงแตวนท 2 กนยายน 2545 จงตองจายสนจางแทนการบอกกลาวลวงหนาแกโจทกตงแตวนท 2 กนยายน 2545 ถงวนท 24 ตลาคม 2545

เปนเวลา 53 วนสนจางแทนการบอกกลาวลวงหนามไดมกฎหมายบญญตเรองดอกเบยไวโดยเฉพาะ จงมสทธคดดอกเบยในระหวางผดนดรอยละ 7.5 ตอป ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 224 วรรคหนง นบแตเมอทวงถาม เมอไมปรากฏวาโจทกทวงถามใหจ าเลยท 1 ช าระหนเมอใด จ าเลยท 1 จงตองช าระดอกเบยนบแตวนฟอง ขอสงเกตส าหรบการกยมเงน

115

1. จะตองไมเซนชอลงในกระดาษเปลาใหแกผใหกโดยเดดขาด

2. จ านวนเงนในชองวางในสญญากยมเงนนนจ าตองลงจ านวนเงนทกกนจรงๆ เทานน และตองเขยนจ านวนเงนทกกนนนเปนตวหนงสอก ากบตวเลขจ านวนเงนดงกลาวดวยเสมอ เพอปองกนมใหผใหกเดมตวเลข

ตวอยาง ขาพเจาไดกเงน 50,000 บาท (หาหมนบาท) จากนายเอก หนงสอสญญากจะตองท าขนอยางนอยสองฉบบ โดยผใหกถอไวฉบบหนงและผกถอไวอกฉบบหนง ผกจะตองนบเงนทตนกใหเทากบจ านวนทตนไดกไปตามสญญาใหครบถวนเสมอ มฉะนนจะเปนปญหา กลาวคอ หากไดเงนไมครบแตผกไดลงลายมอชอในสญญาใหแกผใหกแลว ผใหกอาจโกงผกในภายหลงวาไดมอบเงนใหแกผกไปจนครบถวนแลว พยานในสญญากยมเงนนน ผกควรใหพยานฝายของตนรวมลงลายมอชอในสญญากอยางนอยหนงคนดวย ตองเรยกใบรบเงนช าหนทกครงทช าระ โดยใหผใหก (เจาหน) ท าหนงสอลงลายมอชอผใหกวาไดรบเงนคนแลวเปนจ านวนเทาใด หรอไดรบคนครบถวนแลว

ตวอยาง

3. กรณทผกไดช าระเงนคนใหแกผใหกจนครบถวนแลว ผกจะตองขอรบหนงสอสญญากยมเงนจากผใหกมาท าลายเสย

4. ในกรณทผกช าระเงนคนเพยงบางสวน นอกจากมใบรบเงนแลว ผกจะตองใหผใหกบนทกไวเปนหลกฐานในหนงสอสญญากวาไดมการช าระเงนคนไปแลวเปนจ านวนเทาใด โดยผใหกจะตองลงลายมอชอก ากบไวเปนหลกฐานพรอมทงวนท หากผกไมท าตามขอหนงถงขอสามแลว หากมการโตเถยงกนวาไดมการคนเงนกนแลวเปนจ านวนเงนเทาใด ผกจะตกเปนฝายทเสยเปรยบ ผกจะอางวาไดช าระเงนคนใหแกผใหกแลวไมได หากเปนคดฟองรองในศาล ผกจะแพคดผกจะตองใชเงนคนใหแกผใหกซ าอกครงหนง ผกจงตองระมดระวงใหด จะอาศยความเชอใจอยางเดยวไมได มฉะนนจะตองเสยใจทเสยรคนและตองเสยทงเงนซ าอกครง

มาตรา 653 บญญตวา การกยมเงนกวาสองพนบาทขนไปนน ถามไดมหลกฐานแหงการกยมเปนหนงสออยางใดอยางหนงลงลายมอชอผยมเปนส าคญ ทานวาจะฟองรองใหบงคบคดหาไดไม

ขาพเจานายเอก ไดรบเงนคนจากนายโทผกแลว เปนจ านวนเงน 50,000 บาท

ลงชอ นายเอก ผใหก

116

ในการกยมเงนมหลกฐานเปนหนงสอนน ทานวาจะน าสบการใชเงนไดตอเมอมหลกฐานเปนหนงสออยางใดอยางหนงลงลายมอชอผใหยมมาแสดงหรอเอกสารอนเปนหลกฐานแหงการกยมนนไดเวนคนแลว หรอไดแทงเพกถอนลงในเอกสารนนแลวการน าสบการใชเงน

ตามมาตรา 653 วรรคสองในการกยมเงนมหลกฐานเปนหนงสอ จะน าสบการใชเงนได หรอน าสบการจายเปนเงนสดใหผใหกตอเมอ

1. มหลกฐานเปนหนงสออยางใดอยางหนงลงลายมอชอผใหยม เชน ใบเสรจรบเงน

2. หลกฐานแหงการกยมไดเวนคนแลว กลาวคอผใหกคนสญญากใหผก 3. ไดแทงเพกถอนลงในเอกสารนนแลว เชน ท าเครองหมาย x ลงทสญญาก

อายความ

อายความของสญญากยมเงนในประมวลกฎหมายแพงและพาณชยในบรรพ 3 เอกเทศสญญา ลกษณะ 9 ยม หมวด 2 ยมใชสนเปลอง มไดก าหนดเรองอายความไวโดยเฉพาะ ดงนน จงตองพจารณาตามหลกทวไปในบรรพ 1 ลกษณะ 6 อายความ ซงสามารถแยกพจารณาไดดงน

1. สญญากยมเงนทไมมขอตกลงใหผอนช าระคนตนเงนเปนงวดๆ จะใชอายความทวไปซงมก าหนด 10 ป ตามมาตรา 193/30 ซงก าหนดวา "อายความนน ถาประมวลกฎหมายนหรอกฎหมายอนมไดบญญตไวโดยเฉพาะ ใหมก าหนดสบป"

ตวอยาง สญญากยมเงนทมขอตกลงใหช าระตนเงนคนในคราวเดยว เชน ใหช าระตนเงนทงหมดคนในวนท 30 ก.ค พ.ศ. 2560

ค าพพากษาศาลฎกาท 6830/2551 ตามหนงสอสญญากเงนเอกสารหมาย จ. 1 ก าหนดใหจ าเลยช าระดอกเบยเดอนละครง และจะตองช าระตนเงนและดอกเบยใหแกโจทกภายในวนท 9

พฤษภาคม 2540 เมอจ าเลยผดสญญา โจทกจงอาจบงคบตามสทธเรยกรองไดนบแตวนท 9 มถนายน 2539 แตโจทกฟองคดนเมอวนท 20 เมษายน 2550 เกนกวา 10 ป ฟองโจทกจงขาดอายความ

จากค าพพากษาฎกาดงกลาวเหนไดวา การกยมเงนกฎหมายมไดก าหนดอายความไวโดยเฉพาะ จงมอายความ 10 ป ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย 193/30 และตามมาตรา 193/12 บญญตวา “อายความใหเรมนบแตขณะทอาจบงคบสทธเรยกรองไดเปนตนไป” จ าเลยท าสญญากเงนโจทกเมอวนท 9 พฤษภาคม 2539 ตามหนงสอสญญากเงนเอกสาร จ. 1 ขอ 4 ก าหนดใหจ าเลยจะตองช าระดอกเบยใหแกโจทกทกเดอน ซงจะครบก าหนดช าระดอกเบยเดอนแรกในวนท 9

มถนายน 2539 การทจ าเลยไมช าระดอกเบยใหแกโจทกจงเปนการผดสญญา โจทกมสทธทจะฟองเรยกเงนตนและดอกเบยไดทนทตามสญญาขอ 6 โจทกอาจบงคบตามสทธเรยกรองของตนไดตงแตวนท 10 มถนายน 2539 เปนตนไป โดยไมจ าตองรอจนครบก าหนดช าระเงนคนตามสญญาอายความจงเรมนบแตวนดงกลาว ซงจะครบก าหนดอายความ 10 ปวนท 10 มถนายน 2549 โจทกฟองคดเมอวนท 20 เมษายน 2550 เกนกวา 10 ป นบแตวนทโจทกอาจบงคบสทธเรยกรองได ฟองโจทกจงขาด

117

อายความ ในสญญากยมเงนทพพาทในคดน แมมจะขอตกลงใหผอนช าระดอกเบยเปนรายเดอน แตในสวนของตนเงนนน คสญญาตกลงกนใหช าระในวนท 9 พ.ค.40 ในคราวเดยว จงใชอายความ 10 ป ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 193/30

ค าพพากษาศาลฎกาท 2557/2538 การกยมเงนมไดก าหนดอายความไวโดยเฉพาะจงมอายความ 10 ป ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา164 เดม (มาตรา193/30) และตามมาตรา

169 เดม (มาตรา193/32) บญญตวา อายความใหเรมนบแตขณะทอาจบงคบสทธเรยกรองไดเปนตนไป เมอตามสญญาขอ 4 จ าเลยท1จะตองช าระดอกเบยใหโจทกเดอนแรกภายในวนท 4 มกราคม

2524 การทจ าเลยท 1 ไมช าระดอกเบยใหโจทกเลยจงเปนการผดสญญา ซงสญญาขอ 6 ระบวา โจทกฟองเรยกเงนตนและดอกเบยได ถอไดวาระยะเวลา ซงโจทกอาจบงคบสทธเรยกรองไดนบแตวนท 4 มกราคม 2524 ซงนบถงวนฟองไมเกน 10 ป คดโจทกจงขาดอายความ

ค าพพากษาฎกาท 278/2553 โจทกบรรยายฟองวา จ าเลยท 1 กยมเงนจากบรษท ง. โดยวธออกตวสญญาใชเงนจ านวน 1,000,000 บาท จ าเลยท 1 ไดรบเงนทกยมไปครบถวนแลว มจ าเลยท 2

และท 3 เปนผค าประกนยอมรบผดอยางลกหนรวม และจ าเลยท 2 ไดจ านองทดนพรอมสงปลกสรางเปนการประกนการช าระหน ขออางทอาศยเปนหลกแหงขอหาตามค าฟองของโจทกจงเปนเรองทโจทกใชสทธเรยกรองโดยอาศยมลหนตามสญญากยมเงน ค าประกนและจ านอง การทโจทกอางถงตวสญญาใชเงนกเพอแสดงใหเหนวา จ าเลยท 1 ไดออกตวสญญาใชเงนเพอเปนหลกฐานในการกยมเงนและช าระหนเงนกยม กรณจงหาใชฟองบงคบตามตวสญญาใชเงนไม ซงการกยมเงนไมมกฎหมายก าหนดอายความไวโดยเฉพาะ จงมอายความ 10 ป ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 193/30 เมอจ าเลยท 1 ท าค าขอกเงนโดยออกตวสญญาใชเงนเมอวนท 1 เมษายน 2540 โจทกน าคดมาฟองเมอวนท 20 ธนวาคม 2543 ยงไมเกน 10 ป คดโจทกจงไมขาดอายความ เมอหนตามสญญากยมเงนซงเปนหนประธานยงไมขาดอายความ จ าเลยท 2 และท 3 ในฐานะผค าประกนจงตองรวมรบผดตอโจทก

2. สญญากยมเงนทมไดก าหนดวนช าระตนเงนคนไวแนนอนตามวนแหงปฏทน ใชอายความ 10 ป ตามมาตรา 193/30 เชนกน เพราะไมมขอตกลงใหผอนช าระตนเงนคนเปนงวดๆนนเอง

ค าพพากฎกาท 8172/2551 โจทกฟองขอใหจ าเลยช าระหนตามสญญากเงนรวม 4 ฉบบ จ าเลยใหการตอสวา สญญากตามฟองไมมก าหนดเวลาช าระหนโจทกอาจบงคบสทธเรยกรองไดนบแตวนท าสญญากแตละฉบบ โจทกน าคดมาฟองเกนกวา 10 ป ฟองโจทกจงขาดอายความ คดจงมประเดนขอพพาทวาฟองโจทกขาดอายความหรอไม ซงภาระการพสจนในประเดนขอนตกแกโจทกทจะตองน าสบใหไดความวา ฟองโจทกไมขาดอายความ โจทกจงมสทธน าสบถงเหตทท าใหอายความสะดดหยดลงได ไมเปนการน าสบนอกฟองนอกประเดน

118

สญญากเงนไมไดก าหนดเวลาช าระตนเงนคนไว โจทกยอมเรยกใหจ าเลยช าระหนไดโดยพลนตาม ป.พ.พ. มาตรา 203 วรรคหนง และถอเปนระยะเวลาทผใหกอาจบงคบสทธเรยกรองได อายความจงเรมนบแตวนถดจากวนท าสญญากเงนแตละฉบบ ซงกฎหมายมไดก าหนดอายความการกยมเงนไวโดยเฉพาะตองใชอายความทวไป 10 ป ตาม ป.พ.พ. มาตรา 193/30

3. สญญากยมเงนทมขอตกลงใหผอนช าระตนเงนคนเปนงวดๆ ใชอายความ 5 ป ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 193/33 (2) “สทธเรยกรองดงตอไปนใหมก าหนดอายความหาป (2) เงนทตองช าระเพอผอนทนคนเปนงวด ๆ”

ค าพพากษาฎกาท 12442/2553 แมจะมขอตกลงก าหนดเงอนไขในการช าระเงนกคนทกเดอนตามค าสงหรอก าหนดช าระคนเงนตนพรอมดอกเบยทกสนเดอน เดอนละ 148,000 บาท ระยะเวลา 5 ป เรมช าระคนงวดแรกวนท 23 กมภาพนธ 2539 และงวดตอๆ ไปทกวนท 23 ของเดอนจนกวาเงนตนและดอกเบยจะไดมการช าระครบถวนแลวอยางใดอยางหนงแตเมอผใหกเดมและจ าเลยท 1 เลอกผกพนตามขอตกลงในการช าระหนเงนกพรอมดอกเบยคนโดยวธช าระคนเงนตนพรอมดอกเบยทกเดอนรวมระยะเวลา 5 ป นตสมพนธระหวางผใหกเดมหรอโจทกผรบโอนสทธเรยกรองกบจ าเลยท 1 จงตองบงคบตามขอตกลงทคสญญาเลอกปฏบตผกนตสมพนธกนนน เมอขอตกลงช าระหนเงนกคนทตกลงผกนตสมพนธกนนนเปนการช าระหนเพอผอนทนคนเปนงวดๆ สทธเรยกรองใหช าระหนเงนกดงกลาวจงมอายความ 5 ป ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 193/33 (2) หาใชมอายความ 10 ป ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 193/30 ตามทโจทกฎกาไม อนง กรณทมการช าระตนเงนคนบางสวน หรอช าระดอกเบย ยอมเปนกรณลกหน รบสภาพหน ท าใหอายความสะดดหยดลง และใหนบอายความใหมนบแตเวลานน ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 193/14 (1) ประกอบมาตรา 193/15 ในสวนของวนเรมนบอายความใหม แมมาตรา 193/15 จะก าหนดใหเรมนบใหมนบแตเวลานน ซงหมายถง นบแตวนทมการรบสภาพหน เชน ช าระตนเงนบางสวน หรอช าระดอกเบยเกดขน แตในค าพพากษาศาลฎกามกจะใชถอยค าวา ใหเรมนบอายความใหมในวนถดไป ซงนาจะเปนการน าหลกการนบระยะเวลาตามมาตรา 193/3 วรรคสอง ทมใหนบวนแรกรวมเขาในระยะเวลา จงตองนบวนถดไปเปนวนแรกของระยะเวลา มาใชนนเอง

มาตรา 193/14 อายความยอมสะดดหยดลงในกรณดงตอไปน (1) ลกหนรบสภาพหนตอเจาหนตามสทธเรยกรองโดยท าเปนหนงสอรบสภาพหนให ช าระ

หนใหบางสวน ช าระดอกเบย ใหประกน หรอกระท าการใด ๆ อนปราศจากขอสงสยแสดงใหเหนเปนปรยายวายอมรบสภาพหนตามสทธเรยกรอง

มาตรา 193/15 เมออายความสะดดหยดลงแลว ระยะเวลาทลวงไปกอนนนไมนบเขาในอายความเมอเหตทท าใหอายความสะดดหยดลงสนสดเวลาใด ใหเรมนบอายความใหมตงแตเวลานน

119

ค าพพากษาฎกาท 2660/2545 สญญากเงนลงวนท 12 มถนายน 2523 มขอตกลงวาผกจะช าระหนเมอผใหกเรยกรอง มไดมขอตกลงเรองการช าระหนไวจงเปนสญญาทมไดก าหนดเวลาช าระหนไว ผใหกมสทธเรยกรองใหผกช าระหนไดทนทตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 203

วรรคหนง และถอเปนระยะเวลาทผใหกอาจบงคบสทธเรยกรองไดอายความจงเรมนบแตวนถดไปคอวนท 13 มถนายน 2523 ตามมาตรา 193/3 วรรคสองและมาตรา 193/12 กฎหมายมไดก าหนดอายความของการกยมเงนไวโดยเฉพาะจงตองใชอายความทวไปตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 193/30 โจทกจงมสทธเรยกรองให ร. ผกช าระหนแกโจทกไดภายในก าหนดเวลา 10 ป นบแตวนท 13 มถนายน 2523 เมอ ร. น าเงนบางสวนมาช าระหนใหแกโจทกในวนท 1 มถนายน 2531 เปนการรบสภาพหนตอเจาหนอนท าใหอายความสะดดหยดลงตามมาตรา 193/14(1) และตองเรมตนนบอายความใหมในวนถดจากวนทไดมการช าระหนคอ วนท 2 มถนายน 2531และจะครบก าหนดอายความ 10 ป ในวนท 1 มถนายน 2541 ตามมาตรา 193/3 วรรคสอง มาตรา 193/5 วรรคสอง และมาตรา 193/15 วรรคสอง

ค าพพากฎกาท 4736/2552 มปญหาตองวนจฉยตามอทธรณของโจทกวา ฟองของโจทกขาดอายความหรอไม ขอเทจจรงปรากฏตามรายการบญชวา จ าเลยท 1 ไดเบกถอนเงนออกจากบญชครงสดทายเมอวนท 16 สงหาคม 2536 หลงจากนนไมปรากฏขอเทจจรงวาจ าเลยท 1 ไดถอนเงนออกจากบญชดงกลาวอก คงมแตรายการโอนเงนเขาบญชของจ าเลยท 1 ทกเดอน เดอนละ 500 บาท และโจทกไดน าเงนดงกลาวไปหกช าระหนของจ าเลยท 1 ทคางทกเดอน ครงสดทายเมอวนท 30

มถนายน 2537 มการโอนเงนเขาบญชดงกลาวอก 500 บาท ตามรายการบญชและโจทกน าเงนดงกลาวไปหกช าระหนทจ าเลยท 1 คางช าระอยเหมอนเชนทเคยปฏบต เหนวา สญญาสนเชอกรงไทยธนวฏ ขอ 4 ระบวา “ผกตกลงใหนายจางจายเงนเดอนและเงนพงไดอนใดทผกพงไดจากนายจางเปนรายเดอนใหแกผก โดยวธน าเงนเดอนเขาบญชของผกทระบไวในขอ 1 ของผกทเปดบญชไว ณ ส านกงานธนาคารผใหก” ขอสญญาดงกลาวยอมหมายถง ผกคอจ าเลยท 1 ยอมใหหนวยงานของตนน าเงนเดอนหรอเงนไดอนใดของจ าเลยท 1 ทกเดอนเขาบญชของจ าเลยท 1 เมอมการน าเงนเขาบญชแลว โจทกผใหกมสทธน าเงนดงกลาวไปหกช าระหนทจ าเลยท 1 ไดกไปจากโจทกตามขอตกลงทจ าเลยท 1 ไดท าไวกบโจทกตามสญญาก ดงนน เมอมการถอนเงนออกจากบญชดงกลาวจงเปนผลใหจ าเลยท 1 มฐานะเปนลกหนของโจทก การทหนวยงานตนสงกดของจ าเลยท 1 น าเงนเขาบญชดงกลาวทก ๆ เดอน และโจทกน าเงนนนไปหกช าระหนของจ าเลยท 1 ทคางอยกบโจทกเปนปกตตามทโจทกและจ าเลยท 1 ปฏบตตอกนมา อายความจงสะดดหยดลงทกครงทมการน าเงนเขาบญช เมอขอเทจจรงปรากฏวา หนวยงานตนสงกดของจ าเลยท 1 น าเงนเขาบญชของจ าเลยท 1 ครงสดทายวนท 30 มถนายน 2537 โจทกน าเงนดงกลาวตดบญชเพอช าระหนของจ าเลยท 1 ทคางช าระในวนดงกลาว อายความในการฟองคดนของโจทกจงสะดดหยดลงตงแตวนท 30 มถนายน 2537 และเรม

120

นบอายความใหมวนท 1 กรกฎาคม 2537 โจทกฟองคดวนท 28 มถนายน 2547 ภายในก าหนดระยะเวลา 10 ป นบแตวนทอายความสะดดหยดลง ฟองของโจทกจงไมขาดอายความ ทศาลชนตนพเคราะหวาฟองโจทกขาดอายความแลวพพากษายกฟองโจทกนน ไมตองดวยความเหนของศาลฎกา อทธรณของโจทกฟงขน

121


เชษฐ รชดาพรรณธกล, อสรยาศร พยตตกล และคณะ. (2556). หลกกฎหมายธรกจ Principle of

Business Law. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: ศนยกฎหมายการแพทย สาธารณสข สงแวดลอม และวทยาศาสตรคณะสงคมศาสตรและมนษยศาสตร มหาวทยาลยมหดดล. น.145.

ทว บวทอง, ประสงค ชงชย. (2541). กฎหมายพาณชย. กรงเทพฯ: จตรวฒน. บญเพราะ แสงเทยน . (2552) . กฎหมายธรกจเพอการจดการ Business Law for

Management. กรงเทพฯ:วทยพฒน. น.153.

ปรชา หยกทองวฒนา. (2561). “กยมเงนผานโปรแกรม LINE อาจใชเปนหลกฐานฟองรองได !!!”

[Online]. Available:http://oknation.nationtv.tv/blog/splalaw/2016/03/03/entry-

1 [สบคนวนท 13 พฤษภาคม 2561].

ปญญา ถนอมรอด. (2550). ค าอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวย ยม ค าประกน จ านอง จ าน า. พมพครงท 4. กรงเทพฯ: ส านกอบรมศกษากฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา.

ไผทชต เอกจรยกร. (2556). ค าอธบายเชาทรพย เชาซอ (Hire of Property, Hire-Purchase). พมพครงท 17. กรงเทพฯ: ส านกพมพวญญชน จ ากด.

มตชน เสนทางเศรษฐออนไลน .(2561). “ฎกาชาวบาน : รถหายตองผอนตอไหม?”. [Online].

Available : https://www.sentangsedtee.com/business-law-case/article_68509.[

สบคนวนท 13 พฤษภาคม 2561].

มานะ พทยาภรณ. (2512). สญญาเชาซอ วารสารนตศาสตร,ปท 1 (ฉบบท 1), น. 69-82)

สนก. (2561). “Line(ไลน) คอโปรแกรมอะไรบนมอถอ”. [Online]. Available :https://guru. sanook.com/8790/. [สบคนวนท 13 พฤษภาคม 2561].

ไอโอเอส. (2561). “ไอโอเอส ไอ คอน แกเลอล”. [Online]. Available :http://www.iosicon gallery.com/facebook-messenger-20131114/.สบคนวนท 13 พฤษภาคม 2561].

BLOGGONSITE. (2561). “Line อปเดตฟเจอรใหม Unsend ลบขอความ รปภาพทสงไปแลว ทงในคอม และมอถอ”. [Online]. Available :https://bloggonsite.com/2017/12/13/ line. [สบคนวนท 13 พฤษภาคม 2561].

http://oknation.nationtv.tv/blog/splalaw/2016/03/03/entry-1

บทท 3

กฎหมายครอบครวเบองตน

อาจารยศรสทธ จตรสวรรณ

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 3 กฎหมายครอบครวเบองตน


1. เพอใหนกศกษาอธบายความหมายของการหมนและการสมรสได 2. เพอใหนกศกษาบอกเงอนไขของการหมนและการสมรสได 3. เพอใหนกศกษาบอกความแตกตางระหวางของหมนและสนสอดได 4. เพอใหนกศกษาอธบายความหมายของสนสวนตวและสนสมรสได 5. เพอใหนกศกษาอธบายการสนสดการสมรสได 6. เพอใหนกศกษาอธบายความสมพนธระหวางบดามารดาและบตรได 7. เพอใหนกศกษาอธบายหลกเกณฑการรบบตรบญธรรมได


1. การหมน

2. การสมรส

3. ความสมพนธระหวางสามภรรยา 4. ทรพยสนระหวางสามภรรยา

5. หนสนของสามภรรยาทมตอบคคลภายนอก

6. การสนสดการสมรส

7. ความสมพนธระหวางบดามารดาและบตร

8. บตรบญธรรม


1. นกศกษาฟงบรรยายเนอหาพรอมตอบค าถามระหวางการบรรยาย

2. แบงกลมท ากจกรรมตามหวขอทสนใจหรอไดรบมอบหมาย

3. ท าใบงาน


เอกสารประกอบการสอนและสอทจดท าดวยโปรแกรมน าเสนอ PowerPoint

124

การวดและประเมนผล

1. ตรวจใบงานทไดรบมอบหมาย

2. แบบประเมนกจกรรมกลม


บทท 3

กฎหมายครอบครวเบองตน

การหมน

การหมน คอ การทฝายชายและหญงท าสญญาวาจะสมรสเพออยกนกนฉนสามภรรยา แตอยางไรกตามชายและหญงจะท าการสมรสกนโดยไมตองมการหมนกอนกได

1. เงอนไขของการหมน

เงอนไขของการหมนกฎหมายไดก าหนดไวเพยง 2 ประการ คอ

1) ชายและหญงทงสองฝายจะตองมอายครบ 17 ปบรบรณเปนอยางนอย ไมเชนนน

การหมนจะตกเปนโมฆะ

2) ผเยาวท าการหมนจะตองไดรบความยนยอมจากบคคลดงตอไปน ไมเชนนนการหมน

จะตกเปนโมฆยะ

(1) บดาและมารดา ในกรณทมทงบดามารดา (2) บดาหรอมารดา ในกรณทมารดาหรอบดาตายหรอถกถอนอ านาจปกครองหรอไมอย

ในสภาพหรอฐานะทอาจใหความยนยอม หรอโดยพฤตการณผเยาวไมอาจขอความยนยอมจากมารดาหรอบดาได

(3) ผรบบตรบญธรรม ในกรณทผเยาวเปนบตรบญธรรม

(4) ผปกครอง ในกรณทไมมบคคลซงอาจใหความยนยอมตาม (1) (2) และ (3) หรอมแตบคคลดงกลาวถกถอนอ านาจปกครอง

2. แบบของการหมน

กฎหมายไมไดก าหนดแบบหรอวธการท าสญญาหมนเอาไว ดงนนการหมนจะตกลงท าสญญากนดวยวาจาหรอจะท าสญญาเปนลายลกษณอกษรกได แตอยางไรกตามกฎหมายก าหนดถง

ความสมบรณของสญญาหมนไววา การหมนจะสมบรณเมอฝายชายไดสงมอบหรอโอนทรพยสนอนเปนของหมนใหแกหญง ฉะนนสงทส าคญทสดในการท าสญญาหมนคอการสงมอบของหมน

หากในวนทตกลงท าสญญาหมนไมมการสงมอบทรพยสนทเปนของหมนใหแกหญงแมจะมการจดท าเอกสารใดๆ ขนมาเพอใหเปนสญญาหมนทเปนลายลกษณอกษรกตาม กไมถอวามสญญาหมนเกดขนตามกฎหมายแตอยางใด

126

3. ของหมน

ของหมนเปนทรพยสนทฝายชายไดสงมอบหรอโอนใหแกหญงเพอเปนหลกฐานวาจะสมรส ของหมนถอเปนสงทส าคญทสดทจะท าใหสญญาหมนเกดขนและมผลสมบรณตามกฎหมาย ลกษณะส าคญของของหมน มดงน 1) เปนทรพยสนประเภทใดกได เชน เงนสด ทองค า ทดน หน สตวเลยง

2) จะตองเปนของทฝายชายเปนผใหหญง สงทเปนของหมนคอทรพยสนทฝายชายมอบใหฝายหญงเทานน ดงนนทรพยสนใด ๆ ทฝายหญงเปนคนมอบใหฝายชายจงไมใชของหมน

3) ตองสงมอบทนทขณะท าการหมน สญญาหมนจะมผลสมบรณกตอเมอมการสงมอบ ของหมนกนทนทในขณะทท าการหมน จะตกลงกนน าของหมนมามอบใหในอนาคตไมได หากไมม การสงมอบของหมนกนถอวาไมมสญญาหมนเกดขน

4) ตองใหกอนมการสมรส เนองการสญญาหมนเปนสญญาทชายและหญงจะมาสมรสกน ในอนาคต ดงนนหากชายและหญงไดสมรสกนแลวสญญาหมนกไมอาจมขนได

5) ชายและหญงจะตองมเจตนาทจะสมรสกนตามกฎหมายดวย การสมรสทจะมผลสมบรณตามกฎหมายคอการจดทะเบยนสมรส ดงนนชายและหญงตองมเจตนาทจะจดทะเบยนสมรสตามกฎหมาย หากทงสองฝายมเจตนาเพยงจะอยกนกนตามประเพณเทานนสญญาหมนกไมอาจเกดขนไดเพราะสญญาหมนคอสญญาทชายและหญงจะมาสมรสกนตามกฎหมายกนในอนาคตนนเอง

6) เมอหมนแลวของหมนตกเปนกรรมสทธแกหญงทนท ของหมนเปนทรพยสนทฝายชายมอบใหหญงเพอเปนหลกฐานในการท าสญญาหมน ดงนนเมอสงมอบของหมนใหแกหญงแลวจงตกเปนกรรมสทธแกหญงทนท ทงนตอมาหากทงสองฝายสมรสกนของหมนยงจดเปนสนสวนตวของฝายหญงอกดวย

4. สนสอด

สนสอด คอ ทรพยสนทฝายชายมอบใหแกบดามารดา ผรบบตรบญธรรม หรอผปกครอง ของฝายหญงแลวแตกรณเพอตอบแทนการทหญงยอมสมรส ลกษณะส าคญของสนสอด มดงน 1) เปนทรพยสนประเภทใดกได เชน เงนสด ทองค า ทดน หน สตวเลยง 2) เปนทรพยสนทฝายชายมอบใหแกบดามารดา ผรบบตรบญธรรม หรอผปกครอง ของฝายหญง เชนเดยวกบกรณของหมนทฝายชายจะตองเปนฝายจดหามามอบให แตตางกนท ของหมนเปนกรณทฝายชายมอบใหแกตวหญง แตสนสอดเปนกรณทฝายชอบมอบใหแกบดามารดา ฯ ของฝายหญงแทน

3) ใหเพอตอบแทนการทหญงยอมสมรสดวย วตถประสงคของการใหสนสอดตามกฎหมายนนเปนการใหเพอตอบแทนการทหญงยนยอมสมรสกบชายไมไดเปนการใหเพอเปนคาน านมตามทกลาวกนโดยทวไปแตอยางใด

127

4) สงมอบเมอใดกได หากวนทตกลงเรองสนสอดยงไมมทรพยสนใดมอบใหสามารถ

น ามามอบใหในอนาคตได สญญาจะใหสนสอดมผลสมบรณสามารถฟองรองกนในอนาคตได 5) สนสอดเปนกรรมสทธของบดามารดา ผรบบตรบญธรรม หรอผปกครองของฝายหญง ในกรณของการใหสนสอดถาฝายชายไดตกลงทจะมอบสนสอดใหแกบดามารดา ผรบบตร บญธรรม หรอผปกครองของฝายหญงเปนทรพยสนอยางใดแลว หากในอนาคตฝายชายผดสญญาหมนหรอมเหตส าคญอนเปนความผดของฝายชายเกดขน ฝายชายยงคงมหนาทตองรบผดในสญญา ใหสนสอด บดามารดา ผรบบตรบญธรรม หรอผปกครองของฝายหญงสามารถฟองรองเรยกเอาสนสอดตามทตกลงกนได

5. การสนสดสญญาหมน

กฎหมายก าหนดเหตทจะท าใหสญญาหมนสนสดลงและเหตทจะเลกสญญาหมนไดไวตอไปน

เหตแหงการสนสดสญญาหมน ผลของการสนสดสญญาหมน

1. ทงสองฝายตกลงกนเลกสญญา เปนกรณททงสองฝายยนยอมพรอมใจกน ในการเลกสญญาหมน

ฝายหญงคนของหมนและสนสอดใหฝายชาย

2. ชายหรอหญงคหมนตายกอนสมรส

ความตายทจะเปนเหตใหสญญาหมนสนสดลง จะตองเปนกรณของการตายโดยธรรมชาตเทานน ไมรวมการตายโดยผลของกฎหมายหรอการสาบสญ

ฝายหญงไมตองคนของหมนและสนสอด

3. บอกเลกสญญาหมนเมอมเหตส าคญทจะกระทบตอการสมรสในอนาคตเกดขน การบอกเลกสญญาหมนฝายใดฝายหน ง จะสามารถบอกเลกไดกตอเมอมเหตส าคญเกดขนและเหตส าคญนนตองส าคญถงขนาดทจะกระทบตอการสมรสในอนาคต เชน คหมนอกฝายพการ วกลจรต หรออาจน าเหตหยามาเปนตวอยางในการใชพจารณา เชน การท ารายรางกาย คบช

- หากเหตส าคญทจะกระทบตอการสมรส ในอนาคตเกดจากฝายชาย ฝายหญงไมตองคน

ของหมนและสนสอด

- หากเหตส าคญทจะกระทบตอการสมรส ในอนาคตเกดจากฝายหญง ฝายหญงตองคน

ของหมนและสนสอด

128

เหตแหงการสนสดสญญาหมน ผลของการสนสดสญญาหมน

4. เมอทงชายและหญงตางละเลยไมไปจดทะเบยนสมรส ในกรณนชายและหญงตองมเจตนาทจะสมรสกนตามกฎหมายตงแตแรกเพยงแตตลอดระยะเวลาทอยกนกนมาจนกระทงเลกรากน ทงสองฝายละเลยไมไปจดทะเบยนสมรสกนเทานน

หามไมใหฝายชายเรยกของหมนและสนสอดคน

5. บอกลางสญญาหมนทเปนโมฆยะ ฝายหญงคนของหมนและสนสอดใหฝายชาย

6. การคนของหมนและสนสอด

ในกรณทตองมการคนของหมนและสนสอดใหแกฝายชายกฎหมายใหน าบทบญญตวาดวยการคนลาภมควรไดมาบงคบใชโดยอนโลม กลาวคอ ใหคนของหมนและสนสอดในสภาพและจ านวน ทเหลอหรอเปนอยในขณะเรยกคนเทานนหรอหากทรพยนนไดสญหายบบสลายไปกไมตองมการชดใชเปนเงนหรอชดใชคาเสยหายแตอยางใด

7. สทธเรยกคาทดแทนในกรณผดสญญาหมน

คาทดแทนในกรณทมการผดสญญาหมนจะสามารถเรยกไดกตอเมอมเหตส าคญทจะกระทบตอการสมรสในอนาคตเกดขนและเหตส าคญนนจะตองเปนการกระท าชวอยางรายแรงเทานน จงจะสามารถเรยกเอาคาทดแทนได เชน คบช ท ารายรางกาย โดยฝายทมสทธเรยกเอาคาทดแทน คอคหมนฝายทมไดกระท าชวอยางรายแรง คาทดแทน มดงตอไปน

1) คาทดแทนความเสยหายตอกายหรอชอเสยงแหงชายหรอหญงนน คาเสยหายตอกาย เชน ในขณะทเปนคหมนกนอาจมการรวมประเวณหรอมการกอดจบกน คาเสยหายตอชอเสยงเปนกรณทไดรบความอบอายเสยหายทไมไดสมรส จะเหนไดวากฎหมายก าหนดคาเสยหายไวเพยง 2 ประการเทานน คอ คาทดแทนความเสยหายตอกายหรอชอเสยงเทานน สวนคาเสยหายตอจตใจ เชน ความเศราโศกเสยใจ ไมสามารถเรยกคาทดแทนได

2) คาทดแทนความเสยหายเนองจากการทคหมน บดามารดา หรอบคคลผกระท าการ ในฐานะเชนบดามารดาไดใชจายหรอตองตกเปนลกหนเนองในการเตรยมการสมรสโดยสจรต และตามสมควร เชน คาตดชดแตงงาน คาตกแตงซอมแซมเรอนหอ

129

3) คาทดแทนความเสยหายเนองจากการทคหมนไดจดการทรพยสนหรอการอน อนเกยวแกอาชพหรอทางท ามาหาไดของตนไปโดยสมควรดวยการคาดหมายวาจะไดมการสมรส เชน การทฝายหญงลาออกจากงานประจ าเพอทจะมาคาขายกบฝายชายหลงแตงงาน

8. สทธเรยกเอาคาทดแทนจากบคคลภายนอก

1) ชายหรอหญงคหมนอาจเรยกคาทดแทนจากผซงไดรวมประเวณกบคหมนของตน โดยรหรอควรจะรถงการหมนนน เมอไดบอกเลกสญญาหมนแลว

ในกรณทมบคคลอนไดมเพศสมพนธกบคหมนอกฝายโดยทบคคลนนรหรอควรจะไดรวาบคคลทตนมเพศสมพนธดวยนนมคหมนอยแลว คหมนอกฝายหนงสามารถเรยกเราคาทดแทน

จากบคคลภายนอกนนได แตคาทดแทนจะเรยกเอาจากบคคลภายนอกไดกตอเมอมการบอกเลกสญญาหมนกอนเทานน

2) ชายหรอหญงคหมนอาจเรยกคาทดแทนจากผซงไดขมขนกระท าช าเราหรอพยายามขมขนกระท าช าเราคหมนของตนโดยรหรอควรจะรถงการหมนนนไดโดยไมจ าตองบอกเลก สญญาหมน

หากมบคคลอนไดขมขนหรอพยายามขมขนคหมนอกฝายหนงโดยทบคคลนนรหรอควรจะ ไดรวาบคคลทตนไดขมขนหรอพยายามจะขมขนนนมคหมนแลว คหมนอกฝายสามารถเรยกเอา คาทดแทนจากบคคลทกระท าผดนนได ซงกรณนจะแตกตางจากกรณขางตนคอสามารถเรยกเอา คาทดแทนไดทนทโดยไมตองมการบอกเลกสญญาหมนกอน

9. ลกษณะพเศษของสญญาหมน

สญญาหมนมลกษณะทพเศษแตกตางจากสญญาทวไป กลาวคอ เมอคหมนฝายใดฝายหนง ไมยอมปฏบตตามสญญาหมน คหมนอกฝายหนงไมสามารถฟองรองขอใหศาลบงคบใหมการสมรสได อกทงหากมการก าหนดเบยปรบไวในสญญาหมนวาหากฝายใดผดสญญาจะมการคดเบยปรบ เปนอตราใด ๆ ขอตกลงเรองเบยปรบนนเปนโมฆะ

การสมรส

การสมรส คอ การทชายและหญงตกลงทจะมาใชชวตรวมทกขรวมสขกนและอยกนกน ฉนสามภรรยา อนงการสมรสตามกฎหมายไทยจ ากดอยเฉพาะการสมรสระหวางเพศชายและเพศหญงโดยก าเนดเทานน การสมรสระหวางเพศเดยวกนแมจะมการแปลงเพศแลวกฎหมายไทยยงไมให การรบรองจงไมสามารถท าได

130

1. เงอนไขของการสมรส

กฎหมายก าหนดเงอนไขของการสมรสไว ดงน

เงอนไขของการสมรส ผลทางกฎหมายของการฝาฝนเงอนไข

1. ชายและหญงตองมอายครบ 17 ปบรบรณ ทงสองฝาย

โมฆยะ

2. ชายหรอหญงตองไมเปนบคคลวกลจรตหรอบคคล ไรความสามารถ

โมฆะ

3. ชายหรอหญงตองไมเปนญาตสบสายโลหตโดยตรง หรอเปนพนองรวมบดามารดา หรอเปนพนองรวมแตบดาหรอมารดา

โมฆะ

4. ผรบบตรบญธรรมกบบตรบญธรรมจะสมรสกนไมได

การรบบตรบญธรรมสนสดลง การสมรสสมบรณ

5. ชายหรอหญงจะท าการสมรสในขณะทตนหรออกฝายหนงมคสมรสตามกฎหมายอยกอนแลวไมได

การสมรสครงหลงเปนโมฆะ

6. หญงทสามตายหรอเพงหยา จะสมรสใหมไดเมอผานไปแลว 310 วน นบแตหยาหรอสามตาย เวนแต - คลอดบตรแลวในระหวางนน

- สมรสกบคสมรสเดม

- มใบรบรองแพทยวามไดมครรภ - มค าสงของศาลใหสมรสได

การสมรสสมบรณ

7. ผ เยาวจะสมรสไดตองไดรบความยนยอม จากบดามารดา หรอผรบบตรบญธรรม หรอผปกครองแลวแตกรณ

โมฆยะ

8. ชายและหญงตองยนยอมเปนสามภรรยากน โมฆะ

131

2. แบบของการสมรส

กฎหมายไดก าหนดแบบของการสมรสไววาการสมรสโดยชอบดวยกฎหมายจะตองมการจดทะเบยนสมรสเทานน การจดงานแตงงานหรอการอยกนกนตามจารตประเพณไมถอวาเปนการสมรสตามกฎหมายและไมกอใหเกดสทธหนาทความสมพนธใด ๆ ในทางกฎหมายครอบครว

ความสมพนธระหวางสามภรรยา

กฎหมายไดก าหนดหนาทและความสมพนธทสามภรรยาจะตองปฏบตตอกนดงน 1. สามภรรยาตองอยกนกนฉนสามภรรยา คอ ตองใชชวตในการเปนสามภรรยารวมทกข รวมสขกนรวมไปถงจะตองมการรวมประเวณกนดวย

2. สามภรยาตองชวยเหลออปการะเลยงดซงกนและกนตามความสามารถและฐานะของตน

3. ในกรณทศาลสงใหสามหรอภรยาเปนคนไรความสามารถหรอเสมอนไรความสามารถ ภรยาหรอสามยอมเปนผอนบาลหรอผพทกษ

ทรพยสนระหวางสามภรรยา

ทรพยสนระหวางสามภรรยาแบงออกเปน 2 ประเภท ไดแก สนสวนตวและสนสมรส

1) สนสวนตว

สนสวนตว คอ ทรพยสนทเปนกรรมสทธของสามภรรยาแตละฝายอาจมมากอนสมรสหรอไดมาภายหลงสมรสกได สนสวนตวมดงตอไปน 1. ทรพยสนทฝายใดฝายหนงมอยกอนสมรส ทรพยสนทกชนดทสามภรรยาแตละฝายมอยกอนสมรสเปนสนสวนตว

2. ทรพยสนทเปนเครองใชสอยสวนตว เครองแตงกาย หรอเครองประดบกายตามควรแกฐานะ หรอเครองมอเครองใชทจ าเปนในการประกอบอาชพหรอวชาชพของคสมรสฝายใดฝายหนง ทรพยสนประเภทดงกลาวตอตอใหไดมาภายหลงการสมรสกยงถอวาเปนสนสวนตว เชน สามตดแวนสายตาใหม ภรรยาซอกระเปาสตางคใหม แมทรพยสนทงสองอยางจะไดมาหลงจากสมรสกเปนสนสวนตวของแตละฝาย

3. ทรพยสนทฝายใดฝายหนงไดมาระหวางสมรสโดยการรบมรดกหรอโดยการ ใหโดยเสนหา ทรพยสนประเภทนกฎหมายก าหนดชดเจนวาแมจะไดมาในระหวางสมรสกเปน

สนสวนตว หากเปนการไดรบมรดกมาไมวาจะในฐานะทายาทโดยธรรมหรอทายาทโดยพนยกรรม หรอเปนทรพยสนทมผใหมาโดยเสนหาคอการใหเปลาโดยไมมคาตอบแทนใด ๆ

4. ทรพยสนทเปนของหมน ของหมนเปนสนสวนตวของหญง

132

สนสวนตวนนหากไดแลกเปลยนเปนทรพยสนอนหรอน าเงนทเปนสนสวนตวไปซอทรพยสนอนมาหรอน าสนสวนตวไปขายไดเปนเงนมากด ทรพยสนอนหรอเงนทไดมานนยงคงเปนสนสวนตว อยเชนเดม นอกเหนอไปจากนนหากสนสวนตวถกท าลายไปทงหมดหรอแตบางสวน เชน มคนมาเผารถยนตทเปนสนสวนตว หากไดเงนหรอทรพยสนอนมาทดแทน ทรพยสนอนหรอเงนทไดมานนเปน สนสวนตว

อ านาจในการจดการสนสวนตว เมอสนสวนตวเปนกรรมสทธของคสมรสแตละฝาย ดงนน สนสวนตวของคสมรสฝายใดใหฝายนนเปนผมอ านาจจดการ 2) สนสมรส

สนสมรส คอ ทรพยสนทสามภรรยามกรรมสทธรวมกน มดงตอไปน 1. ทรพยสนทคสมรสไดมาระหวางสมรส ทรพยสนทกชนดทไดมาในระหวางสมรส

เปนสนสมรสทงสน เชน เงนเดอน เงนโบนสจากการท างาน เงนจากการถกรางวลสลากกนแบงของรฐบาล

2. ทรพยสนทฝายใดฝายหนงไดมาระหวางสมรสโดยพนยกรรมหรอโดยการใหเปนหนงสอเมอพนยกรรมหรอหนงสอยกใหระบวาเปนสนสมรส การไดมาซงทรพยสนในระหวางสมรสหากเปนกรณทฝายใดฝายหนงไดรบมรดกมาจะตองเปนกรณทไดมาในฐานะทายาทโดยพนยกรรมและในพนยกรรมนนระบชดเจนวายกทรพยสนใหเปนสนสมรสทรพยสนดงกลาวจงจะเปนสนสมรส เชนเดยวกบการไดทรพยสนมาโดยเสนหาทรพยสนนนจะเปนสนสมรสกตอเมอมการท าหนงสอยกทรพยสนใหและในหนงสอตองระบวาใหในฐานะสนสมรสดวย

3. ทรพยสนทเปนดอกผลของสนสวนตว สนสวนตวของฝายใดฝายนนยอมมกรรมสทธเดดขาดเพยงฝายเดยว แตบรรดาดอกผลทเกดขนไมวาจะเปนดอกผลธรรมดาหรอดอกผลนตนย เปนสนสมรส เชน คาเชาตกแมตกจะเปนสนสวนตวของฝายใดฝายหนงแตคาเชาตกเปนสนสมรส

อ านาจในการจดการสนสมรส โดยหลกแลวกฎหมายอนญาตใหสามหรอภรรยาสามารถจดการสนสมรสไดโดยล าพงโดยไมจ าเปนตองขอความยนยอมจากคสมรสอกฝายแตอยางใด เวนแตจะเปนการจดการสนสมรสดงตอไปน ทกฎหมายก าหนดใหสามและภรรยาตองจดการสนสมรสรวมกนหรอไดรบความยนยอมจากอกฝายหนงกอน ไมเชนนนคสมรสอกฝายหนงอาจฟองใหศาล เพกถอนการท านตกรรมนนได การจดการสนสมรสกฎหมายก าหนดใหสามและภรรยาตองจดการสนสมรสรวมกนหรอไดรบความยนยอมจากอกฝายหนงกอน ไดแก

1. ขาย แลกเปลยน ขายฝาก ใหเชาซอ จ านอง ปลดจ านอง หรอโอนสทธจ านองซงอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยทอาจจ านองได

133

2. กอตงหรอกระท าใหสดสนลงทงหมดหรอบางสวนซงภาระจ ายอม สทธอาศย สทธเหนอพนดน สทธเกบกน หรอภาระตดพนในอสงหารมทรพย

3. ใหเชาอสงหารมทรพยเกนสามป 4. ใหกยมเงน

5. ใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปของครอบครวเพอการกศล เพอการสงคม หรอตามหนาทธรรมจรรยา

6. ประนประนอมยอมความ

7. มอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการวนจฉย

8. น าทรพยสนไปเปนประกนหรอหลกประกนตอเจาพนกงานหรอศาล

หนสนของสามภรรยาทมตอบคคลภายนอก

หนสนของสามภรรยาทมตอบคคลภายนอกถกแบงออกเปน 2 ประเภท ไดแก

1) หนสวนตว หนสวนตว คอ หนทสามภรรยากอขนเพอประโยชนของตนฝายเดยว เชน ภรรยาซอ

เครองส าอาง หรอสามซอทโกนหนวดไฟฟาหรออาจเปนหนทแตละฝายมมากอนทจะท าการสมรส เชน หนกองทน กยศ. หนสวนตวนแตละฝายจะตองรบผดเปนการสวนตวคสมรสอกฝายไมไดมหนาทจะตองมารวมรบผดดวย

ในกรณทสามหรอภรยาตองรบผดในหนทเปนหนสวนตว กฎหมายก าหนดล าดบของการ น าทรพยสนเพอไปช าระหนไววาใหช าระหนดวยทรพยสนทเปนสนสวนตวของฝายนนกอน ถาไมพอจงใหช าระดวยทรพยสนทเปนสนสมรสเทาทเปนสวนของฝายนน

2) หนรวม

หนรวม คอ หนทสามภรรยากอขนรวมกนและมหนาทตองรบผดช าระหนรวมกน นอกจากนนกฎหมายย ง ให รวมไปถ ง หน ท ส ามหร อภร ยา แตละฝ ายก อ ให เ ก ดข น ในระหว างสมรส

แตทงสองฝายจะตองรบผดในหนนนรวมกน ดงตอไปน 1. หนเกยวแกการจดการบานเรอนและจดหาสงจ าเปนส าหรบครอบครว การอปการะ

เลยงดตลอดถงการรกษาพยาบาลบคคลในครอบครวและการศกษาของบตรตามสมควร

แกอตภาพ เชน หนคาซอมหลงคาบาน หนการศกษาบตร

2. หนทเกยวของกบสนสมรส สนสมรสเปนทรพยสนทสามภรรยารวมกน ดงนนสนสมรสนนกอใหเกดหนใดขนมาทงสองฝายจงตองรวมกนรบผด เชน หนคาเปลยนยางรถยนตทเปนสนสมรสเปนหนรวม

134

3. หนทเกดขนเนองจากการงานซงสามภรยาท าดวยกน เชน สามภรรยารวมกนเปดรานกาแฟ หากรานประสบภาวะขาดทนทงสองตองรวมกนรบผด

4. หนทสามหรอภรยากอขนเพอประโยชนตนฝายเดยวแตอกฝายหนงไดใหสตยาบน หนประเภทน โดยสภาพแลวเปนหนทฝายทกอขนจะตองรบผดเปนการสวนตว แตคสมรสอกฝายกระท าการอยางใดอยางหนงทแสดงใหเหนวาเปนการเหนชอบหรอเหนดเหนงามดวยซงทางกฎหมายเรยกวาการใหสตยาบนท าใหหนดงกลาวกลายเปนหนททงสองฝายจะตองรวมกนรบผด เชน สาม ลงชอเปนพยานในสญญากทภรรยาเปนผก ในกรณของหนรวมกฎหมายไมไดก าหนดล าดบของการน าทรพยสนออกช าระหนเหมอนกบกรณของหนสวนตว กฎหมายก าหนดเพยงวาถาสามภรยาเปนลกหนรวมกน ใหช าระหนนน

จากสนสมรสและสนสวนตวของทงสองฝาย

การสนสดการสมรส

กฎหมายไดก าหนดเหตแหงการสนสดการสมรสไว 3 ประการ ไดแก

1) คสมรสฝายใดฝายหนงถงแกความตาย

การถงแกความตายในทนหมายถงเฉพาะการถงแกความตายโดยธรรมชาตเทานน ไมรวมการถงแกความตายโดยผลของกฎหมาย หากคสมรสฝายใดถงแกความตายยอมเปนผลใหการสมรส สนสดลงทนท

2) ศาลมค าพพากษาใหเพกถอนการสมรส

การเพกถอนการสมรสโดยค าพพากษาของศาลจะใชในกรณทการสมรสนนเปนโมฆะหรอโมฆยะ

การสมรสทเปนโมฆะ ไดแก

1. คสมรสฝายหนงเปนบคคลวกลจรตหรอบคคลไรความสามารถ

2. คสมรสเปนญาตสบสายโลหตโดยตรง หรอเปนพนองรวมบดามารดา หรอรวมแตบดาหรอมารดา 3. ชายหรอหญงท าการสมรสในขณะทตนหรออกฝายมคสมรสอยตามกฎหมาย

อยกอนแลว

4. การสมรสทไมไดเกดจากความยนยอมพรอมใจของหญงและชายทตองการจะ อยกนกนฉนสามภรรยา เชน สมรสเพอตองการใหไดสญชาตไทย

135

การสมรสทเปนโมฆยะ ไดแก

1. ชายหรอหญงสมรสกนในขณะทอายของฝายใดฝายหนงหรอทงสองฝายยงไมครบ 17 ป บรบรณ 2. ผเยาวท าการสมรสโดยไมไดรบความยนยอมจากบดามารดา หรอผรบบตร บญธรรมหรอผปกครองแลวแตกรณ

3. การสมรสทไดกระท าไปโดยคสมรสฝายหนงส าคญผดตวคสมรส

4. คสมรสฝายหนงไดท าการสมรสเพราะถกคสมรสอกฝายท ากลฉอฉลอนถงขนาดซงถามไดมกลฉอฉลนนจะไมท าการสมรส

5. คสมรสฝายหนงไดท าการสมรสเพราะถกคสมรสอกฝายขมขอนถงขนาดซงถามไดมการขมขนนจะไมท าการสมรส

3) การหยา

การหยาขาดจากการเปนสามภรรยากนนนแบงไดเปน 2 กรณ คอ

1. การหยาโดยความยนยอม การหยาโดยความยนยอมตองท าเปนหนงสอและมพยาน

ลงลายมอชออยางนอย 2 คน การหยาโดยความยนยอมจะมผลสมบรณกเมอสามและภรยาไดท าการจดทะเบยนการหยาแลว

2. การหยาโดยค าพพากษาของศาล หากคสมรสไมสามารถตกลงหยาโดยความยนยอม ของทงสองฝายได อกวธการหนงทกฎหมายเปดโอกาสใหท าการหยาไดคอจะตองหยาโดยอาศย

ค าพพากษาของศาล แตการหยาโดยอาศยค าพพากษาของศาลนไมใชเปนการหยาตามอ าเภอใจ

ของคสมรส การหยาโดยอาศยค าพพากษาของศาลจะตองปรากฏเหตอยาเหตใดเหตหนงหรอ

หลายเหตตามทกฎหมายก าหนดไวเทานน เหตหยา มดงตอไปน

1. สามหรอภรยาอปการะเลยงดหรอยกยองผ อนฉนภรยาหรอสาม เปนชหรอมช หรอ รวมประเวณกบผอนเปนอาจณ

2. สามหรอภรยาประพฤตชว ไมวาความประพฤตช วนนจะเปนความผดอาญาหรอไม ถาเปนเหตใหอกฝายหนงไดรบความอบอายขายหนาอยางรายแรง หรอไดรบความดถกเกลยดชงเพราะเหตทคงเปนสามหรอภรยาของฝายทประพฤตชวอยต อไป หรอไดรบความเสยหายหรอเดอดรอนเกนควร ในเมอเอาสภาพ ฐานะและความเปนอยรวมกนฉนสามภรยามาค านงประกอบ

3. สามหรอภรยาท าราย หรอทรมานรางกายหรอจตใจ หรอหมนประมาทหรอเหยยดหยามอกฝายหนงหรอบพการของอกฝายหนง เปนการรายแรง

4. สามหรอภรยาจงใจละทงรางอกฝายหนงไปเกนหนงป

136

5. สาม หรอภรยาตองค าพพากษาถงทสดใหจ าคก และไดถกจ าคกเกนหนงปในความผด ทอกฝายหนงมไดมสวนกอใหเกด การกระท าความผดหรอยนยอมหรอรเหนเปนใจในการกระท าความผดนนดวย และการเปนสามภรยากนตอไปจะเปนเหตใหอกฝายหนงไดรบความเสยหาย หรอเดอนรอนเกนควร

6. สามและภรยาสมครใจแยกกนอยเพราะเหตทไมอาจอยรวมกนฉนสามภรยาไดโดยปกตสขตลอดมาเกนสามป หรอแยกกนอยตามค าสงของศาลเปนเวลาเกนสามป

7. สามหรอภรยาถกศาลสงใหเปนคนสาบสญ หรอไปจากภมล าเนาหรอถนทอยเปนเวลา เกนสามปโดยไมมใครทราบแนวาเปนตายรายดอยางไร

8. สามหรอภรยาไมใหความชวยเหลออปการะเลยงดอกฝายหนงตามสมควรหรอท าการ เปนปฏปกษตอการทเปนสามหรอภรยากนอยางรายแรง ทงน ถาการกระท านนถงขนาดทอกฝายหนงเดอดรอนเกนควรในเมอเอาสภาพ ฐานะและความเปนอยรวมกนฉนสามภรยามาค านงประกอบ

9. สามหรอภรยาวกลจรตตลอดมาเกนสามป และความวกลจรตนนมลกษณะยากจะหายได กบทงความวกลจรตถงขนาดทจะทนอยรวมกนฉนสามภรยาตอไปไมได

10. สามหรอภรยาผดทณฑบนทท าใหไวเปนหนงสอในเรองความประพฤต 11. สามหรอภรยาเปนโรคตดตออยางรายแรง 12. สามหรอภรยามสภาพแหงกาย ท าใหสามหรอภรยานนไมอาจรวมประเวณไดตลอดกาล

อยางไรกตามแมจะมเหตหยาเกดขน แตถาคสมรสฝายทมสทธฟองหยาไดกระท าการ อนแสดงใหเหนวาไดใหอภยในการกระท าของอกฝายแลว ถอวาสทธในการทจะน าเหตหยานน มาฟองหยาหมดสนลง เชน ภรรยาดาทอแมสามดวยถอยค าหยาบคายรนแรง แตทงสองฝายกยงคง อยกนกนเรอยมา เชนนภายหลงสามจะน าเรองราวทเกดขนมาฟองหยาภรรยาไมได

137

ความสมพนธระหวางบดามารดาและบตร บตรตามกฎหมายม 2 ประเภท คอบตรโดยชอบดวยกฎหมายและบตรนอกกฎหมายหรอบตรนอกสมรส

1. บตรโดยชอบดวยกฎหมาย

ขอเทจจรง ขอสนนษฐานและผลตามกฎหมาย

1. เดกซงเกดจากหญงทมไดสมรสกบชาย เดกเปนบตรโดยชอบดวยกฎหมายของหญง

เพยงคนเดยว

2. เดกเกดขณะหญงเปนภรยาชายหรอภายใน

310 วน นบแตวนทการสมรสสนสดลง เดกเปนบตรชอบดวยกฎหมายของชายผเปน

สาม หรอเคยเปนสาม

3.เดกทเกดจากการสมรสทเปนโมฆะหรอโมฆยะ เดกเปนบตรโดยชอบดวยกฎหมายของคสามภรรยาทการสมรสเปนโมฆะหรอโมฆยะนน

4. เดกเกดจากหญงหมายทสมรสใหมในเวลา ไมเกน 310 วน นบแตขาดจากการสมรสเดม

เดกเปนบตรโดยชอบดวยกฎหมาย

ของสามคนใหม

2. บตรนอกกฎหมาย

บตรนอกกฎหมายหรอบตรนอกสมรส คอ บตรทเกดจากบดามารดาทไมไดจดทะเบยนสมรสกน ถอวาเดกนนเปนบตรนอกกฎหมายของชายผเปนบดาเพยงคนเดยวแตเปนบตรชอบดวยกฎหมายของหญงผเปนมารดาเสมอ

วธการท าใหบตรนอกกฎหมายกลายเปนบตรโดยชอบดวยกฎหมายของบดา ม 3 วธ คอ

1. บดามารดาจดทะเบยนสมรสกนในภายหลง 2. บดาไดจดทะเบยนรบวาเดกเปนบตรหรอจดทะเบยนรบรองบตร 3. มค าพพากษาของศาลวาเดกเปนบตรของชาย

3. สทธ หนาท ของบตรตอบดามารดา

1. บตรจะฟองบพการของตนเปนคดแพงหรอคดอาญาไมได แตบตรบญธรรมสามารถ ฟองผรบบตรบญธรรมได คดทบตรฟองบพการของตนนเรยกวาคดอทลม

2. บตรมสทธไดสญชาตไทยตามบดาหรอมารดาตามหลกการไดสญชาตโดยสบสายโลหต

3. บตรมสทธใชนามสกลของบดามารดา 4. บตรมหนาทตองอปการะเลยงดบดามารดา 5. บตรมสทธรบมรดกของบดามารดาในฐานะทายาทโดยธรรมล าดบท 1

138

4. สทธ หนาท ของบดามารดาตอบตร 1. บดามารดาตองอปการะเลยงดและใหการศกษาบตรตามสมควรจนกวาบตรจะบรรลนต

ภาวะหรอ ในกรณทบรรลนตภาวะแลวแตทพลภาพหรอหาเลยงตนเองไมได 2. บดามารดาเปนผใชอ านาจปกครองบตรและเปนผแทนโดยชอบธรรมในขณะทบตร

ยงไมบรรลนตภาวะ

3. บดามารดามสทธจดการทรพยสนของบตรในขณะทเปนผเยาวได 4. บดามารดามสทธท าโทษบตรตามสมควรเพอวากลาวสงสอน

5. บดามารดามสทธใหบตรท าการงานตามสมควรแกความสามารถและฐานานรป

6. บดามารดามสทธรบมรดกของบตรในฐานะทายาทโดยธรรมล าดบท 2

บตรบญธรรม

บตรบญธรรมเปนบตรโดยชอบดวยกฎหมายประเภทหนง เกดจากการทบคคลหนงท าสญญาในทางกฎหมายครอบครวกบอกบคคลหนงวาจะผกพนกนในฐานะของการเปนบดามารดากบบตรและไดจดทะเบยนตามกฎหมาย บตรบญธรรมนมสทธหนาทสถานะเชนเดยวกนกบบตรทเกดโดยธรรมชาตทกประการ

1. คณสมบตของผรบบตรบญธรรมและบตรบญธรรม

ผรบบตรบญธรรมจะตองมอายไมต ากวา 25 ป บรบรณและจะตองมอายหางจากบตรบญธรรมอยางนอย 15 ป 2. หลกเกณฑและเงอนไขการรบบตรบญธรรม

1. การรบผเยาวเปนบตรบญธรรมจะกระท าไดตอเมอไดรบความยนยอมของบดาและมารดา ของผจะเปนบตรบญธรรม

2. ถาผทจะเปนบตรบญธรรมมอายไมต ากวาสบหาป ผนนตองใหความยนยอมดวย

3. ผจะรบบตรบญธรรมหรอผจะเปนบตรบญธรรม ถามคสมรสอยตองไดรบความยนยอม จากคสมรสกอน

4. ผเยาวทเปนบตรบญธรรมของบคคลใดอยจะเปนบตรบญธรรมของบคคลอนอ กในขณะเดยวกนไมได เวนแตเปนบตรบญธรรมของคสมรสของผรบบตรบญธรรม

5. การรบบตรบญธรรมจะสมบรณตอเมอไดจดทะเบยนตามกฎหมาย

3. สทธ หนาท ของบตรบญธรรม

1. บตรบญธรรมยอมมฐานะอยางเดยวกบบตรชอบดวยกฎหมายของผรบบตรบญธรรมนน

2. บตรบญธรรมตองอปการะเลยงดผรบบตรบญธรรม

3. บตรบญธรรมไมสญเสยสทธและหนาทในครอบครวทตนไดก าเนดมา

139

4. สทธ หนาท ของผรบบตรบญธรรม

1. ผรบบตรบญธรรมมสทธใชอ านาจปกครองตอบตรบญธรรม

2. ผรบบตรบญธรรมตองอปการะเลยงดบตรบญธรรมเชนเดยวกบบตรโดยชอบดวยกฎหมายของตน

3. ผรบบตรบญธรรมไมมสทธไดรบมรดกของบตรบญธรรมในฐานะทายาทโดยธรรม

5. การเลกรบบตรบญธรรม

1. จดทะเบยนเลกรบบตรบญธรรม ในกรณดงกลาวนหากบตรบญธรรมยงไมบรรลนตภาวะ การจดทะเบยนเลกรบบตรบญธรรมจะตองไดรบความยนยอมจากบดามารดาผใหก าเนดเสยกอน

2. ผรบบตรบญธรรมกบบตรบญธรรมสมรสกน

3. เลกการรบบตรบญธรรมโดยอาศยค าสงศาล

140


1. การหมน หมายความวาอยางไร

2. การหมนจะเปนโมฆะ หรอ โมฆยะไดในกรณใด

3. ใหยกตวอยางการกระท าทเปนการประพฤตชวอยางรายแรงมา 3 การกระท า 4. ของหมน หมายความวาอยางไร

5. สนสอดหมายความวาอยางไร

6. กฎหมายก าหนดแบบของการสมรสไววาอยางไร

7. สนสวนตว หมายความวาอยางไร

8. สนสมรส หมายความวาอยางไร

9. ใหบอกการจดการสนสมรสทสามภรรยาจะตองจดการรวมกนหรอตองไดรบความยนยอมจากอกฝายหนงมา 3 ประการ

10. หนสวนตว กฎหมายก าหนดล าดบการช าระหนไววาอยางไร

11. การสนสดการสมรส มกประการ อะไรบาง 12. เดกทเกดจากบดามารดาทไมไดจดทะเบยนสมรสกน จะกลายเปนบตรโดยชอบดวยกฎหมายของ

บดาไดอยางไรบาง 13. คดทผสบสนดานฟองบพการของตนเรยกวาคดอะไร

14. ผรบบตรบญธรรมจะตองมอายหางจากบตรบญธรรมอยางนอยกป 15. การเลกรบบตรบญธรรมมกสาเหต อะไรบาง

141


ธรรมเนยบ แกวหอมค า. กฎหมายครอบครว. อดรธาน : ส านกวชาศกษาทวไป มหาวทยาลยราชภฏ

อดรธาน, 2556.

ประสพสข บญเดช. ค าอธบายกฎหมายครอบครว. พมพครงท 22. กรงเทพมหานคร : ส านกอบรมศกษากฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา, 2559.

มานต จมปาและคณะ. ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป. พมพครงท 8. กรงเทพฯ : นตธรรม, 2557.

รศฎา เอกบตร. ค าอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชยบรรพ 5 วาดวยครอบครว

บดามารดาและบตร. พมพครงท 6. กรงเทพฯ : นตธรรม, 2555.

บทท 4

กฎหมายมรดก

อาจารยกญญาภค บงไสย




1. เพอใหนกศกษาอธบายความหมายของกองมรดก

2. เพอใหนกศกษาอธบายทายาททมสทธรบมรดกตามกฎหมายได 3. เพอใหนกศกษาบอกความแตกตางของการแบงมรดกของทายาทโดยธรรมในล าดบและชน

ตางๆ ได 4. เพอใหนกศกษาอธบายความหมายของการรบมรดกแทนท และการสบมรดกได 5. เพอใหนกศกษาอธบายการเปนทายาทของพระภกษ และการเปนเจามรดกของพระภกษได 6. เพอใหนกศกษาอธบายการเสยสทธในการรบมรดกได 7. เพอใหนกศกษาอธบายหลกเกณฑการเปนผจดการมรดกได 8. เพอใหนกศกษาอธบายมรดกทไมมผรบ และการฟองคดมรดกได


1. กองมรดก

2. ทายาททมสทธรบมรดกตามกฎหมาย

3. การแบงมรดกของทายาทโดยธรรมในล าดบและชนตางๆ

4. การรบมรดกแทนท และการสบมรดก

5. การเปนทายาทของพระภกษ และการเปนเจามรดกของพระภกษ

6. การเสยสทธในการรบมรดก

7. การเปนผจดการมรดก

8. มรดกทไมมผรบ และการฟองคดมรดก


1. นกศกษาฟงบรรยายเนอหาพรอมตอบค าถามระหวางการบรรยาย

2. แบงกลมท ากจกรรมตามหวขอทสนใจหรอไดรบมอบหมาย

3. ท าใบงาน

144


เอกสารประกอบการสอนและสอทจดท าดวยโปรแกรมน าเสนอ PowerPoint

การวดและประเมนผล

1. ตรวจใบงานทไดรบมอบหมาย

2. แบบประเมนกจกรรมกลม


บทท 4


ตามกฎหมายไทยเมอบคคลใดตาย มรดกของบคคลนนตกแกทายาท (ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1599) ไมวาการตายนนจะเปนการตายโดยธรรมชาตหรอตายโดยผลของกฎหมาย (สาบสญ) ซงกรณสาบสญถอวา ถงแกความตายเมอครบก าหนดระยะเวลาดงทระบไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 61 กลาวคอถาบคคลใดไดไปจากภมล าเนาหรอถนทอย และไมมใครรแนวาบคคลนนยงมชวตอยหรอไมตลอดระยะเวลาหาป เมอผมสวนไดเสยหรอพนกงานอยการรองขอ ศาลจะสงใหบคคลนนเปนคนสาบสญกได แตอยางไรกตามระยะเวลาดงกลาวใหลดเหลอสองปหาก

(1) นบแตวนทการรบหรอสงครามสนสดลง ถาบคคลนนอยในการรบหรอสงคราม และหายไปในการรบหรอสงครามดงกลาว

(2) นบแตวนทยานพาหนะทบคคลนนเดนทาง อบปาง ถกท าลาย หรอสญหายไป

(3) นบแตวนทเหตอนตรายแกชวตนอกจากทระบไวใน (1) หรอ (2) ไดผานพนไป ถาบคคลนนตกอยในอนตรายเชนวานน

ดงตวอยางค าพพากษาฎกาท 5513/2552 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 62 บญญตวา บคคลซงศาลไดมค าสงใหเปนคนสาบสญ ใหถอวาถงแกความตายเมอครบก าหนดระยะเวลาดงทระบไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 61 ดงนนผลแหงความตายเพราะสาบสญจงมเชนเดยวกบการตายธรรมดาคอสนสภาพบคคลและเกดผลตามมาในเรองทรพยสนทเปนทรพยมรดกตกไดแกทายาท รวมตลอดถงสทธหนาทความรบผดทผตายจะตองไดรบนบแตมค าสงศาลแสดงวาเปนคนสาบสญ สวนกองมรดกนนไดแกทรพยสนทกชนดทผตายมอย “กอน” ถงแกความตาย ตลอดจนทงสทธ หนาทและความรบผดอนๆทผตายมอยกอนถงแกความตายดวยเชนกน เวนแตสทธ หนาทและความรบผดนนจะเปนการเฉพาะตวของผตายโดยแท (ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1600 ) ตวอยางเชน ความรบผดทางอาญา หรอความเปนนายจางลกจาง เปนตน และมรดกของผตายนยอมตกทอดแกทายาททนททเจามรดกถงแกความตายโดยทายาทไมตองแสดงเจตนาสนองรบ ดงนน หากเปนทรพยสนทไดมา “หลง” เจามรดกถงแกความตาย ทรพยสนทไดมานนไมถอเปนมรดกไมจ าตองแบงใหแกทายาท เชน เงนทไดจากการประกนชวต หรอเงนคาท าศพทไดจากองคกรตางๆ เปนตน ในกรณนทายาทไมมสทธเรยกรองเงนประกนชวตไดในฐานะทเปนทรพยมรดก สวนบคคลใดจะไดเงนจากประกนชวตนนยอมเปนไปตามทระบไวในกรมธรรม

146

กองมรดก

กองมรดกของผตายไดแก ทรพยสนทกชนดของผตาย ตลอดทงสทธหนาทและความรบผดตางๆ เวนแตตามกฎหมายหรอวาโดยสภาพแลวเปนการเฉพาะตวของผตายโดยแท (ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1600 )

1. ทรพยสนและสทธ ค าวา“ทรพยสน”มความหมายตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 137และมาตรา 138 คอวตถทมรปราง รวมทงวตถไมมรปราง ซงอาจมราคาและถอเอาได อยางไรกตาม การท าพนยกรรมอทศศพของเจามรดกใหแกโรงพยาบาลนน ถอวาเปนการก าหนดการเผอตายในการตางๆ ตาม ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1646 ซงแมไมเกยวกบทรพยสนกใชบงคบได ทรพยสนและสทธตองเปนของผตายระหวางมชวตเมอผตายถงแกความตายจงตกทอดเปนมรดก ถาทรพยสนนนไมเปนของผตายแลวกอนตายยอมไมเปนมรดก ดงตวอยางค าพพากษาฎกาตอไปน ค าพพากษาฎกาท 2604/2516 บดาเปดบญชเงนฝากประจ าทธนาคารใหบตรผเยาว โดยมอบหมายใหมารดาเปนผมอ านาจหนาทถอนเงนจากธนาคารมาใชจายเพอการศกษาของบตร แลวบดามารดาตางไดน าเงนเขาฝากในบญชดงกลาวระคนปนกบเงนไดของบตร โดยมเจตนายกเงนทน าเขาฝากนนใหแกบตร ดงนน เงนในบญชเงนฝากจงเปนของบตรทงสน หาใชเปนเงนทบดามารดาฝากไวเปนของตนเอง โดยฝากไวในนามของบตรท านองลงชอบตรเปนนามแฝงไม แมจะมขอตกลงกบธนาคารวา ผใดจะเปนผลงชอถอนเงนจากธนาคารไดนนกเปนเรองระเบยบและวธการตามธรรมดาของธนาคารซงเปนอกเรองหนงตางหาก (ฎ.244/2522)

ค าพพากษาฎกาท 370/2506 ลกสกรเกดจากพอและแมซงเลยงไวในระหวางเจามรดกยงมชวตอย แตเกดเมอเจามรดกตาย ลกสกรและเงนทขายลกสกรไดกเปนสนสมรสระหวางเจามรดกกบภรรยา สวนของเจามรดกตกเปนมรดกดวย ทายาทมสวนแบงในสกรพอและแมสกรอยางไร กมสวนแบงในลกสกรหรอเงนทขายไดอยางนน

2.หนาทและความรบผดตางๆ ทายาทตองรบเอาไปทงหนาทและความรบผดตางๆดวย เวนแตทรพยสน สทธหนาทและความรบผดนนโดยสภาพแลวเปนการเฉพาะตวของผตาย ดงตวอยางตอไปน สทธอาศย ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1404 บญญตวา จะโอนกนไมไดแมโดยทางมรดก แตสทธเหนอพนดนประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1411บญญตวา ถามไดก าหนดไวเปนอยางอนในนตกรรมอนกอใหเกดสทธเหนอพนดน สทธนนอาจโอนไดและรบมรดกกนได (ฎ.1180/2538)

147

สทธเกบกน ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1418 วรรคทายบญญตวา ถาผทรงสทธเกบกนถงแกความตายทานวาสทธนนยอมสนไปเสมอภารตดพนในอสงหารมทรพยเปนการเฉพาะตวของผตายตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1431จงไมใชมรดก

สทธตามสญญาเชาทรพย เปนสทธเฉพาะตวจงไมอาจโอนกนไดตามกฎหมายลกษณะมรดก ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 544 เวนแตจะมขอสญญายอมใหโอนกนได ดงนน เมอผเชาตายทายาทไมมสทธบงคบใหผใหเชายอมใหทายาทของผเชา เชาทรพยนนสบแทนผเชาเดมตอไปได (ฎ.6048/2539 ป.)

เชาทรพยตามสญญาเชาตางตอบแทนพเศษนอกเหนอสญญาเชาธรรมดา เมอคสญญาฝายผเชาตายกอนก าหนดสญญา สทธนเปนมรดกตกทอดไปยงทายาทของผเชาทจะเรยกรองได ผ ข ายฝากตาย ทายาทใช ส ทธ ไถ ถอนได โดย ไมต อ งรอให รบ โอนมรดกกอน (ฎ.919/2495) ผค าประกนตาย หนาทตามสญญาตกทอดแกทายาทในฐานะผรบมรดกของผค าประกน จงตองรบผด (ฎ.978/2510)

สทธในเงนทดแทน หลกในการวนจฉยวาเงนททางราชการหรอนายจางจะจายใหนน ถาขาราชการหรอลกจางไมมสทธเรยกรองเงนนนระหวางมชวต แตทางราชการหรอนายจางจะจายใหเปนบ าเหนจความชอบตอเมอขาราชการหรอลกจางถงแกความตาย ดงน เงนจ านวนนนไมใชทรพยมรดกของผตาย เชน เงนทดแทนตามพ.ร.บ.คมครองแรงงาน, บ าเหนจบ านาญไมใชมรดกของผตายแตถาขาราชการผใดขอลาออกโดยขอรบบ าเหนจททางราชการจะจายใหตาม พ .ร.บ.บ าเหนจบ านาญแลวตายลงกอนทจะรบเงนบ าเหนจนน ดงนน สทธเรยกรองเงนบ าเหนจเกดขนแลวนบแตวนทลาออกจากราชการ เงนนจงเปนมรดกของขาราชการผตาย

คาชดเชย สทธเรยกรองคาชดเชยเปนทรพยสน หากลกจางมสทธไดรบคาชดเชยตามกฎหมายแลวตายคาชดเชยนยอมเปนมรดกตกทอดแกทายาทมใชสทธเฉพาะตว

เงนสะสมและเงนชวยพเศษ ซงราชการหกเกบไวจากเงนเดอนขาราชการทกเดอนนน หากขาราชการผนนถงแกความตาย เงนสะสมยอมเปนมรดกของผตาย

แตอยางไรกตาม ทายาทไมตองรบผดเกนกวาทรพยมรดกทตกแกตนตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย 1601 เนองจากทายาทตองรบไปทงสทธหนาทและความรบผดของเจามรดก ดงน เจาหนจงฟองทายาทคนใดกได ทายาทจะยกขอตอสวาตนไมไดรบทรพยมรดกไมได เพราะเปนเรองทตองวากนในชนบงคบคดวาตนไมตองรบผดเกนกวาทรพยมรดกทได ดงตวอยางค าพพากษาฎกาตอไปน

148

ค าพพากษาฎกาท 809/2545 ท.เปนหนโจทกอยและถงแกความตายลง จ าเลยทงสามซงเปนทายาทโดยธรรมของ ท . ยอมรบไปทงสทธหนาทและความรบผดตอโจทก โจทกมสทธเรยกรองบงคบช าระหนเอาจากจ าเลยทงสามในฐานะทายาทโดยธรรมไดเทาทไมเกนทรพยมรดกทได รบตาม ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1601 สวนการทจ าเลยไดรบทรพยมรดกของ ท. และ ท. จะมทรพยมรดกหรอไม เปนเรองทตองวากลาวในชนบงคบคด

ทายาททมสทธไดรบมรดกตามกฎหมาย ทายาทไดแก บคคลทจะมสทธไดรบกองมรดกของเจามรดก ซงทายาทจะตองมคณสมบตดงตอไปน 1.บคคลทจะเปนทายาทจะตองมสภาพบคคลอยในเวลาทเจามรดกถงแกความตาย ทงนเพราะการรบมรดกเปนสทธประการหนง ผทจะมสทธรบมรดกตองเปนผทรงสทธตามกฎหมาย ซงจะตองมสภาพบคคลในขณะทเจามรดกถงแกความตาย ดงนนบคคลตอไปนจงไมมคณสมบตเปนทายาท

1.1 บคคลทตายกอนเจามรดกหรอสนสภาพบคคลกอนเจามรดกถงแกความตาย ไมวาจะเปนการตายโดยธรรมชาตหรอตายโดยผลของกฎหมาย ส าหรบการตายโดยผลของกฎหมาย หรอตายโดยการสาบสญนนจะถอวาทายาทผนนถงแกความตายเมอศาลไดมค าสงใหเปนคนสาบสญ แตผลของการสนสภาพบคคลจะมผลยอนหลงไปถงวนทครบก าหนดตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 62 “บคคลซงศาลไดมค าสงใหเปนคนสาบสญ ใหถอวาถงแกความตายเมอครบก าหนดระยะเวลาดงทระบไวในมาตรา 611”

1.2 บคคลทตายพรอมกบเจามรดก เนองจากในขณะทเจามรดกถงแกความตาย บคคลดงกลาวกถงแกความตายเชนเดยวกน ดงนนบคคลดงกลาวกไมมฐานะเปนทายาทในขณะทเจามรดกถงแกความตาย

1 มาตรา 61 ถาบคคลใดไดไปจากภมล าเนาหรอถนทอย และไมมใครรแนวาบคคลนนยงมชวตอยหรอไมตลอดระยะเวลาหาป เมอผมสวนไดเสยหรอพนกงานอยการรองขอ ศาลจะสงใหบคคลนนเปนคนสาบสญกได ระยะเวลาตามวรรคหนงใหลดเหลอสองป (1) นบแตวนทการรบหรอสงครามสนสดลง ถาบคคลนนอยในการรบหรอสงคราม และหายไปในการรบหรอสงครามดงกลาว

(2) นบแตวนทยานพาหนะทบคคลนนเดนทาง อบปาง ถกท าลาย หรอสญหายไป

(3) นบแตวนทเหตอนตรายแกชวตนอกจากทระบไวใน (1) หรอ (2) ไดผานพนไป ถาบคคลนนตกอยในอนตรายเชนวานน

149

1.3 บคคลทมสภาพบคคลภายหลงทเจามรดกถงแกความตายยอมไมมสภาพบคคลในขณะทเจามรดกถงแกความตาย แตทงนมขอยกเวนแต 2 กรณคอ

กรณท 1 ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1604 วรรค 2 “เพอประโยชนแหงมาตราน ใหถอวาเดกทเกดมารอดอยภายในสามรอยสบวนนบแตเวลาทเจามรดกถงแกความตายนน เปนทารกในครรภมารดาอยในเวลาทเจามรดกถงแกความตาย”

กรณท 2 ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1678 “เมอมลนธใดซงกอตงขนโดยพนยกรรมไดตงขนเปนนตบคคลแลว ใหถอวาทรพยสนซงผท าพนยกรรมจดสรรไวเพอการนน ตกเปนของนตบคคลนนตงแตเวลาซงพนยกรรมมผลเวนแตจะมขอก าหนดไวในพนยกรรมเปนอยางอน”

2. บคคลทเปนทายาทจะตองมฐานะเปนทายาทประเภทหนงประเภทใดดงตอไปน หรอทงสองประเภทกได 2.1 ทายาทโดยธรรม หรอ ทายาทโดยผลของกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1629

ทายาทโดยธรรม เปนทายาททเกดขนโดยผลของกฎหมาย บคคลใดจะมฐานะเปนทายาทโดยธรรมตองเปนบคคลทกฎหมายก าหนดไวตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1629 ซงแบงเปน 2 ประเภท ไดแก

ก. ทายาทโดยธรรมประเภทคสมรส

บคคลซงจะมฐานะเปนทายาทโดยธรรมประเภทคสมรสของเจามรดก ไดแก บคคลซงจดทะเบยนสมรสกบเจามรดกซงยงคงมชวตอย โดยไมตองพจารณาผลของการสมรส ยกเวนแตเปนคสมรสซงเกดจากการสมรสซอน ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1499 วรรค 2

ข. ทายาทโดยธรรมประเภทญาต ม 6 ล าดบดงตอไปน 1. ผสบสนดาน ผสบสนดานหลายชนดวยกน ไดแก ชนบตร ชนหลาน ชนเหลน เปนตน กรณทเจามรดกมผสบสนดานชนบตร หลาน เหลนอยในขณะทถงแกความตาย เฉพาะผสบสนดานชนบตรเทานนทจะมสทธไดรบมรดก สวนชนหลาน เหลนไมมสทธไดรบ เวนแต เจามรดกไมมผสบสนดานชนบตร ชนหลานจงจะมสทธไดรบ นยเชนเดยวกนนน ชนเหลนจะไดรบมรดกของผตายตอเมอเจามรดกไมมผสบสนดานชนบตร และชนหลานซงยงคงมชวตอยในขณะทถงแกความตาย โดยผสบสนดานชนบตร ไดแก บคคลดงตอไปน 1.1 บตรชอบดวยกฎหมาย

การเปนบตรชอบดวยกฎหมายของมารดานนเนองจากกฎหมายครอบครวก าหนดวา เดกอนเกดจากหญงเดกนนยอมเปนบตรชอบดวยกฎหมายของหญงเสมอ ดงนน

150

การเปนบตรชอบดวยกฎหมายของมารดาจงไมตองพจารณาวามารดาของเดกจะไดสมรสกบชายใดหรอไม

สวนการเปนบตรชอบดวยกฎหมายของบดา กฎหมายครอบครวก าหนดวา เดกอนเกดจากหญงในขณะทสมรสกบชายกฎหมายใหสนนษฐานวาเดกนนเปนบตรชอบดวยกฎหมายของชายหรอทเรยกวา “บตรทเกดระหวางสมรส” การเปนบตรชอบดวยกฎหมายของบดาตองอาศยการจดทะเบยนสมรสระหวางบดามารดาของแมมารดาของเดก เดกทเกดจากหญงในขณะทมไดสมรสกบชายจงมใชบตรชอบดวยกฎหมายของบดาไมมฐานะเปนผสบสนดานทจะรบมรดกของบดาได ยกเวนบดาจะไดรบรองโดยพฤตนย

เดกทเกดจากหญงในขณะทสมรสกบชายเดกนนกฎหมายสนนษฐานวาเปนบตรชอบดวยกฎหมายของชาย โดยไมตองพจารณาถงการสมรสระหวางบดามารดาของเดกวาจะมผลเปนโมฆะหรอโมฆยะ ตราบใดทศาลยงมไดเพกถอนการสมรสหรอมคาพพากษาอนถงทสดวาการสมรสเปนโมฆะเดกนนยอมเปนผสบสนดานของบดา อนงบตรทเกดระหวางสมรสนยอมมความถงบตรทเกดภายในสามรอยสบวนนบแตการสมรสของบดามารดาสนสดลงดวย ไมวาจะสนสดดวยเหตการณหยา ตาย ศาลมค าพพากษาเพกถอนการสมรสหรอพพากษาวาการสมรสเปนโมฆะ โดยเดกนนจะเปนบตรชอบดวยกฎหมายของชายผเปนอดตสามของมารดาเดก แตหากมารดาเดกสมรสภายในสามรอยสบวนเดกนนจะเปนบตรชอบดวยกฎหมายของสามใหมของมารดาเดก

1.2 บตรไมชอบดวยกฎหมายหรอบตรนอกสมรส (ของบดา) ไดแก บตรอนเกดจากหญงในขณะทมไดสมรสกบชาย หรอเรยกสนๆวา “บตรนอกสมรส” บตรไมชอบดวยกฎหมายไมมฐานะเปนผสบสนดานของบดาจงไมมสทธรบมรดกของบดา เวนแตเปนบดาจะไดท าใหเปนบตรชอบดวยกฎหมายในภายหลง ดวยวธหนงวธใดดงตอไปน 1.2.1 บดามารดาไดจดทะเบยนสมรสกน(ภายหลงเดกเกด) 1.2.2 บดาไดจดทะเบยนรบรองวาเดกเปนบตร

1.2.3 ศาลมค าพพากษาอนถงทสดวาชายเปนบดา การเปนบตรชอบดวยกฎหมายทงสามกรณขางตนกฎหมายใหมผลยอนหลงในไปในวนทเดกเกด ซงท าใหเดกนนมฐานะเปนบตรชอบดวยกฎหมายของบดาทงแตวนทเดกเกด การเปนบตรชอบดวยกฎหมายวธแรกกบวธทสองนนตองกระท ากอนบดาถงแกความตายดงนนบตรจงมฐานะเปนผสบสนดานในขณะทบดาถงแกความตายไมมปญหาวาเปนผสบสนดานหรอไม สวนการเปนบตรชอบดวยกฎหมายในภายหลงโดยวธทสามนนอาจกอใหเกดปญหาขนไดหากการฟองคดวาชายเปนบดากระท าภายหลงทบดาถงแกความตาย เพราะในขณะทบดาถงแกความตายเดกยงมไดมฐานะเปนบตรชอบดวยกฎหมายของบดาจงไมมฐานะเปนผสบสนดานจงยงไมมสทธไดรบ

151

มรดก ซงเครอญาตของบดาอาจจะไมแบงมรดกใหแกเดกกเปนไดเพราะไมร วาเปนบตรชอบดวยกฎหมายจรงหรอไม ดงนนกฎหมายจงก าหนดวา ถาการฟองคดไดกระท าภายในอายความมรดกคอ ภายใน 1 ป นบแตบดาเดกไดถงแกความตาย แมวาศาลจะมค าพพากษาอนถงทสดวาชายเปนบดาภายหลงกตาม กฎหมายกใหสทธเดกในการไดรบมรดกของบดาได เพราะถอเสมอนหนงวาเครอญาตของบดาไดรแลววาก าลงมการฟองคดไมควรทจะแบงมรดกไปโดยไมรอผลของค าพพากษาของศาล หากเครอญาตของบดาไมรอผลของค าพพากษาของศาลฝนแบงมรดกไป ถาตอมาศาลไดมค าพพากษาอนถงทสดวาเดกเปนบตรชอบดวยกฎหมายของบดาเจามรดก เดกนนสามารถเรยกรองมรดกสวนของตนจากเครอญาตของบดาได โดยถอวาเครอญาตของบดาแบงมรดกไปโดยมชอบดวยกฎหมายเปนลาภมควรไดซงรบไวโดยไมสจรต

1.3 บตรบญธรรม กฎหมายถอวาบตรบญธรรมนนมฐานะเปนผสบสนดานของผรบบตรบญธรรมเชนเดยวกบบตรชอบดวยกฎหมายของเจามรดกดงทบญญตไวในมาตรา 1627 “ บตรนอกกฎหมายทบดาไดรบรองแลวและบตรบญธรรมนน ใหถอวาเปนผสบสนดาน เหมอนกบบตรทชอบดวยกฎหมายตามความหมายแหงประมวลกฎหมายน ” แตทงนบตรบญธรรมจะมฐานะเปนผสบสนดานหรอเปนทายาทเฉพาะแตผทรบบตรบญธรรมเทานน

1.4 บตรนอกสมรสทบดาไดรบรองโดยพฤตนย การรบรองโดยพฤตนย ไดแก การรบรองตามความเปนจรงวาเดกนนเปนบตร โดยมไดจดทะเบยนรบเดกเปนบตรเชน พามารดาเดกไปโรงพยาบาลขณะตงครรภ บดาไปแจงทะเบยนคนเกดวาเปนบตร ใหใชนามสกลของตนเอง ยอมรบในวงสงคมวาเดกนนเปนบตรของตนเอง บดายอมใหบตรเรยกวาบดา 2. บดามารดา บคคลซงจะมฐานะเปนบดาของเจามรดก ไดแกบคคลซงมฐานะดงตอไปน ก) ชายทจดทะเบยนสมรสกบมารดาของเจามรดก

ข) ชายทจดทะเบยนรบเดก เปนบตร ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1547

ค) ชายทศาลพพากษาวามฐานะเดกเปนบตร

มารดา นนกฎหมายก าหนดวามารดาทใหก าเนดเจามรดก ยอมเปนมารดาโดยชอบดวยกฎหมายเสมอโดยไมจ าตองจดทะเบยนกบบดาของเจามรดก หรอจดทะเบยนรบรองเจามรดกอก

อนงบดา มารดาบญธรรมของเจามรดกกฎหมายไมถอวามฐานะเปนทายาทโดยธรรมในฐานะบดามารดา ดงนนจงไมมสทธรบมรดกของบตรซงเปนเจามรดก

3. พนองรวมบดามารดาเดยวกบเจามรดก หมายถง บคคลทเกดจากบดามารดาเดยวกนกบเจามรดก

152

4. พนองรวมแตบดา หรอมารดากบเจามรดก หมายถง บคคลทเกดจากบดา หรอมารดาคนเดยวกน

5. ป ยา ตา ยาย

6. ลง ปา นา อา ทายาทโดยธรรมประเภทญาตทจะมสทธไดรบมรดกของผตาย ไดแก ทายาททอยในล าดบตน เทานนทายาทล าดบทอยในล าดบถดลงมาไมมสทธไดรบมรดก อาทเชน ถาเจามรดกมบตร ซงเปนลาดบท 1 พนองรวมบดามารดาเดยวกบเจามรดกไมมสทธไดรบมรดก นยเดยวกน ลง ปา นา อา ซงเปนทายาทลาดบ 6 ของเจามรดกจะมสทธไดรบมรดกตอเมอ เจามรดกไมมทายาทตงแตลบดบ 1 ผสบสนดาน จนถงลาดบ 5 ป ยา ตา ยาย แตทงนมขอยกเวนเดยว คอ กรณทเจามรดกมทายาทลาดบ 1 ผสบสนดาน และทายาทลาดบ 2 บดามารดา เชนน บดามารดาของเจามรดก กบผสบสนดานของเจามรดกจะมสทธไดรบมรดกพรอมกน โดยกฎหมายใหบดา มารดา แตละคนมสทธไดรบสวนแบงมรดกเทากบบตรหนงคน 2.2 ทายาทโดยพนยกรรม หรอทายาทโดยเจตนาของเจามรดก

พนยกรรม หมายถง การแสดงเจตนาก าหนดการเผอตายซงใหมผลบงคบไดเมอถงแกความตาย พนยกรรม หรค าสงเสยของผตายซงจะมผลบงคบไดตามกฎหมายนน จะตองท าตามรปแบบของกฎหมายทก าหนดไว มเชนนนค าสงเสยของผตายจะไมมผลบงคบไดตามกฎหมาย โดยกฎหมายก าหนดรปแบบของพนยกรรมไว 5 แบบ

2.2.1 พนยกรรมแบบธรรมดา จะตองท าเปนหนงสอลงวนเดอนปขณะทท า ระบค าสงเสยใหชดเจน แลวลงลายมอชอผท าพนยกรรมตอหนาพยาน 2 คน พนยกรรมแบบนจะเขยนดวยลายมอ หรอพมพกได และผท าพนยกรรมจะใหบคคลอนเปนผเขยน หรอพมพกไดแตตองระบชอ และทอยของผเขยนหรอพมพใหชดเจนลงไวในพนยกรรม

2.2.2 พนยกรรมแบบเขยนเองทงฉบบ ผท าพนยกรรมตองเขยนขอความทงหมดดวยลายมอตนเอง ตงแตวนเดอนป ค าสงเสย และการลงลายมอชอ พนยกรรมแบบเขยนเองนกฎหมายไมไดบงคบวาตองมพยาน ดงนนจะม หรอไมมกได ถาการท าพนยกรรมแบบนมพยานดวย กจะท าใหนาเชอถอยงขน เพราะมพยานผรเหนดวย พนยกรรมแบบเขยนเองทงฉบบ ผท าพนยกรรมตองลงมอเขยนพนยกรรมกรรมดวยลายมอของตวเองทงหมด ตงแตอกษรตวแรกจนถงอกษรตวสดทาย การน าแบบพมพพนยกรรมมากรอกขอความลงไป ไมใชการท าพนยกรรมแบบเขยนเอง แตเปนการท าพนยกรรมในแบบธรรมดาซงตองมพยาน 2 คน

2.2.3 พนยกรรมแบบเอกสารฝายเมอง ท าไดโดยไปตดตอทนายอ าเภอใหชวยท าพนยกรรมให โดยใหนายอ าเภอจดแจงขอความทตนประสงคจะระบไวในพนยกรรม และลงลายมอชอของตนตอหนาพยาน 2 คน (พนยกรรมแบบนตองตดตอทอ าเภอ)

153

2.2.4 พนยกรรมแบบลบ ผท าพนยกรรมตองท าพนยกรรมแลวปดผนกลงลายมอชอคาบรอยผนกน าไปแสดงตอนายอ าเภอและพยาน 2 คน ใหนายอ าเภอจดถอยค าของผท าพนยกรรม และวน เดอน ป ทท า พนยกรรมไวบนซองและประทบตราต าแหนงลงลายมอชอ นายอ าเภอ ผท าพนยกรรม และพยานบนซองนน (พนยกรรมแบบนตองตดตอทอ าเภอ) 2.2.5 พนยกรรมดวยวาจา พนยกรรมแบบนจะมผลบงคบตามกฎหมายไดตอเมอ ไดท าขนในขณะทมพฤตการณพเศษคอ ผท าพนยกรรมนน ตกอยในอนตรายใกลความตาย มโรคระบาด มสงคราม บคคลนนแสดงเจตนาตอหนาพยานอยางนอย 2 คน พยานสองคนนนตองไปแสดงตนตอนายอ าเภอโดยไมชกชา แจงขอความทผตายสงไวดวยวาจานน พรอมทงแจงวนเดอนป สถานททท าพนยกรรม และพฤตการณพเศษนนไวดวย

พนยกรรมใน 4 รปแบบแรก ผท าพนยกรรมจะเลอกท ารปแบบใดกได ขนอยกบปจจยหลายประการ เชน ความนาเชอถอ ความสะดวกในการท าพนยกรรม ซงหากจะพจารณาในดานความสะดวกก 2 แบบแรก แตกอาจจะมปญหาในเรองความนาเช อถอ ซงกอาจจะแกไขไดโดยการท าพนยกรรมเปนตนฉบบหลายฉบบ (ทกฉบบตองมขอความเหมอนกน) โดยผท าพนยกรรมอาจจะมอบใหบคคลซงตนไววางใจเปนผดแลรกษา เมอผท าพนยกรรมถงแกความตายปญหาเรองพนยกรรมจรง หรอปลอมกลดลงเพราะสามารถตรวจเชคไดจากพนยกรรมททาขนวามขอความตรงกนหรอไม โดยผท านยกรรมอาจจะเขยนลงในพนยกรรมดงน “พนยกรรมฉบบนขาพเจาไดท าขนไวเปน .................ฉบบ มความถกตองตรงกน โดยฉบบทมอบใหแก...............................................เปนดแลรกษา ฉบบทสองมอบใหแก...............................................เปนผดแลรกษา”

พนยกรรมในรปแบบท 3 และ 4 เปนพนยกรรมทมความนาเชอถอ เพราะไดท าขนตอบคคลซงเปนเจาพนกงานของรฐและเปนบคคลทไมมสวนไดเสยกบทายาท แตปญหาทมกจะเกดขน คอ นายอ าเภอซงกฎหมายใหมหนาทในการท าพนยกรรมทง 2 แบบไมไดใหความรวมมอ เนองจากกลววาจะมปญหายงยากในภายหลงกบตนเอง ขอควรระวงในการท าพนยกรรม

1. พนยกรรมทกฎหมายบงคบวาตองมพยาน 2 คน นน ในขณะทผท าพนยกรรมลงลายมอชอในพนยกรรม พยานทง 2 คนจะตองเหนโดยตลอด

2. กฎหมายหามมใหพยาน ผเขยน และคสมรสของพยาน หรอผเขยนเปนผไดรบทรพยมรดกตามพนยกรรม มเชนนนจะหมดสทธในการไดรบทรพยมรดกตามพนยกรรมเชน ผท าพนยกรรม ท าพนยกรรมยกทดนใหแก นายอาย เชนนนายอาย จะลงชอเปนพยานในการทาพนยกรรม หรอเปนผเขยนพนยกรรมไมได หรอผท าพนยกรรม ท าพนยกรรมยกทดนใหแก นางเออง

154

โดยมนายอายซงเปนสามโดยชอบดวยกฎหมายของนางเอองลงชอเปนพยานในการท าพนยกรรม เชนนจะมผลท าใหนางเอองไมไดทดนตามพนยกรรม 3. บคคลซงจะเปนพยานในพนยกรรม จะตองเปนมไดเปนบคคลดงตอไปน 3.1 ผซงยงไมบรรลนตภาวะ

3.2 บคคลวกลจรตหรอบคคลซงศาลสงใหเปนผเสมอนไรความสามารถ

3.3 บคคลทหหนวก เปนใบ หรอจกษบอดทงสองขาง 4.กรณทผท าพนยกรรม ไดท าพนยกรรมเปนตนฉบบหลายฉบบ การแกไขพนยกรรมจะตองกระท าตอพนยกรรมทกฉบบ แกไขทใดจดใดตองลงลายมอชอผท าพนยกรรม พยาน ก ากบการแกไขตลอด

5. ในกรณทผท าพนยกรรมเปลยนใจไมอยากแสดงเจตนาเผอตายตอไป ผท าพนยกรรมกสามารถเพกถอนพนยกรรมทท าขนได โดยท าลายพนยกรรมทท าขนนนทงไปจะโดยวธใดกได แตถาไดท าพนยกรรมขนหลายฉบบตองท าลายทงทกฉบบ

6.บคคลทกคนสามารถท าพนยกรรมได ยกเวนแตบคคลดงตอไปนถาท าพนยกรรม พนยกรรมทท าขนจะมผลเปนโมฆะ

6.1 บคคลซงอายยงไมครบ 15 ปบรบรณ 6.2 บคคลซงถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ

เมอพนยกรรม หมายถง การแสดงเจตนาอยางหนง ดงนนผซงตองการท าพนยกรรมจงสามารถจะเขยนค าสงเสยของตนเองไดทกอยาง ไมวาจะเปนในเรอง การจดการทรพยมรดกของตน การจดการศพ การตงผปกครองทรพยใหแกบตรผเยาว การแสดงเจตนาไมใหทายาทบางคนไดรบมรดก การตงผจดการมรดก เปนตน

การแบงมรดกของทายาทโดยธรรมในล าดบและชนตางๆ

1. ถาเจามรดกมทายาทโดยธรรมในล าดบชนตาง ๆ หลายชน ผมสทธรบมรดก ไดแก ทายาทโดยธรรมในล าดบตน สวนทายาทล าดบรองลงมาไมมสทธรบมรดก (หลก ญาตสนทตดญาตหาง) ยกเวน กรณผตายมทายาทโดยธรรมทงล าดบท 1 และ 2 (ผสบสนดานและบดามารดา) กฎหมายบญญตใหบดาและมารดามสทธไดรบมรดกของผตายเสมอนเปนบตรของผตาย

ตวอยาง นาย เอ ตายโดยไมไดท าพนยกรรมมเงนอยกอนตาย จ านวน 40,000 บาท มบตร 2 คน คอ นายโท และนายตร และบดามารดาของนาย เอ ยงมชวตอยทงสองคน คอ นายฟาและนางสม และยงมป ยา ตา ยาย และลง ปา นา อา ดวย ผมสทธรบมรดกจ านวน 40,000 บาท ของนาย เอ ไดแก นายโทกบนายตร ในฐานะทายาทล าดบท 1 และนายฟากบนางสมในฐานะทายาท

155

ล าดบท 2 ซงมสทธเสมอนหนงวาเปนบตร เปนจ านวนเงนคนละ 10,000 บาท สวนป ยา ตา ยาย และลง ปา นา อา นน เปนทายาทโดยธรรมล าดบท 5 และ 6 ซงอยล าดบหลงจงไมมสทธไดรบมรดก

2. กรณผตายมคสมรสทถกตองตามกฎหมาย และยงมชวตอยแมผตายจะมทายาทโดยธรรมในล าดบใดกตาม คสมรสมสทธไดรบมรดกเสมอ แตตองแบงสนสมรสระหวางผตายกบคสมรส จากนนน าสนสมรสในสวนของผตายไปแบงในระหวางทายาทตามหลกเกณฑ ดงน 2.1 ถาผตายมทายาทโดยธรรมในล าดบท 1 (ผสบสนดาน) คสมรสจะมสทธไดรบมรดกเสมอนหนงวาเปนบตรของผตาย

ตวอยางเชน นายเอ ตายโดยไมไดท าพนยกรรม มเงนอยกอนตาย 40,000 บาท มบตร 1 คน ภรยาและบตรของนายเอ จะไดรบเงนมรดกคนละ 20,000 บาท

2.2 ถาผตายมทายาทโดยธรรมในล าดบท 2 (บดามารดา) หรอมทายาทโดยธรรมล าดบท 3 (พนองรวมบดามารดาเดยวกน) คสมรสมสทธไดรบมรดกครงหนง ตวอยางเชน นายเอ มเงนอยกอนตาย 600,000 บาท บดามารดาของนายเอ ยงมชวตอย ภรยาของนาย เอ จะไดรบเงนมรดกครงหนง คอ จ านวน 300,000 บาท สวนบดามารดาของนาย เอ จะไดรบเงนมรดกคนละ 150,000 บาท

2.3 ถาผตายมทายาทโดยธรรมล าดบท 4 (พนองรวมบดาหรอรวมมารดาเดยวกน) หรอมทายาทโดยธรรมล าดบท 5 (ป ยา ตา ยาย) หรอมทายาทโดยธรรมล าดบท 6 ( ลง ปา นา อา) คสมรสมสทธไดรบมรดก 2 ใน 3 สวน

ตวอยางเชน นายเอ ตายโดยไมท าพนยกรรม มเงนอยกอนตาย 900,000 บาท มพรวมบดา 1 คน นองรวมมารดา 1 คน ภรยาของนายเอ มสทธไดรบเงนมรดก 2 ใน 3 สวน คอ 600,000 บาท สวนพรวมบดาและนองรวมมารดาของนาย เอ ไดรบเงนมรดกคนละ 150,000 บาท

2.4 ถาผตายไมมทายาทโดยธรรมอยเลย คงมแตคสมรส มรดกทงหมดตกแกคสมรสแตเพยงผเดยว

3. กรณมทายาทโดยธรรมในล าดบเดยวกนหลายคน ใหทายาทโดยธรรมเหลานนไดรบมรดกคนละสวนเทาๆกน

ตวอยางเชน นายเอ มเงนมรดก 40,000 บาท มลง 1 คน ปา 1 คน นา 1 คน และอา 1 คน แตละคนมสทธไดรบเงนมรดกของนายเอ คนละ 10,000 บาท

4. กรณมผสบสนดานหลายชนในระหวางทายาทโดยธรรมล าดบท 1 ผสบสนดานชนทใกลชดเจามรดกเทานนทมสทธในมรดก ผสบสนดานชนถดไปจะมสทธไดรบมรดกกแตเฉพาะการรบมรดกแทนท

156

ตวอยางเชน นาย ก มเงนมรดก 800,000 บาท มลก 1 คน คอ นาย ด และนายด ามลก 1 คน คอนาย ข แตนาย ด ถงแกความตายกอนนาย ก เงนมรดกจ านวน 800,000 บาท จงตกทอดแกนาย ข ซงเปนผรบมรดกแทนทนายด า 5. ผสบสนดาน หมายถง บตรทเกดจากบดามารดาทจดทะเบยนสมรสกนโดยชอบดวยกฎหมาย ถาบดามารดาไมไดจดทะเบยนสมรส กฎหมายบญญตใหเปนบตรทชอบดวยกฎหมายของมารดาเทานน จะเปนบตรทชอบดวยกฎหมายของบดาตอเมอ บดามารดาไดจดทะเบยนสมรสกนภายหลง หรอบดาไดจดทะเบยนรบรองวาเปนบตร หรอศาลมค าพพากษาวาเปนบตรของบดา หรอบดาใหการรบรองดวยการใหการอปการะเลยงด ใหการศกษา ใหใชนามสกล จงจะถอวาเปนผสบสนดานตามกฎหมายดวย นอกจากน บตรบญธรรมตามกฎหมายกมสทธรบมรดกของผรบบตรบญธรรมไดดวยเชนกน

การรบมรดกแทนท การทบคคลผมสทธรบมรดกตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1629 (1) (3) (4)

และ (6) ถงแกความตายหรอตายโดยผลของกฎหมายในเรองสาบสญ หรอถกก าจดมใหรบมรดกกอนเจามรดกตาย ผสบสนดานของบคคลผเปนทายาททถงแกความตายหรอถกก าจดมใหรบมรดกนน ยอมเขารบมรดกแทนทตามสวนทผตายหรอผถกก าจดมใหรบมรดกมสทธจะไดรบ รวมทงผสบสนดานของทายาทนนกอาจเปนบคคลทจะถกรบมรดกแทนทไดเชนเดยวกน

หลกเกณฑการรบมรดกแทนท (1) การรบมรดกแทนทนนใชบงคบในระหวางทายาทโดยธรรมเทานน สวนสทธตามพนยกรรมรบมรดกแทนทไมได ดงตวอยางค าพพากษาศาลฎกาท 2784/2515 ผตายท าพนยกรรมยกทดนและสงปลกสรางสวนหนงให ท. ซงเปนบตรคนหนง แต ท.ตายไปกอนผท าพนยกรรม ขอก าหนดเกยวกบทรพยสนตามพนยกรรมนนจงเปนอนตกไปตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1698(1) และตองบงคบตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1699 ประกอบกบ มาตรา 1620 วรรคสอง ทรพยสนดงกลาวตองตกทอดแกทายาทโดยธรรมของเจามรดก ซงมแต ท. แตเมอ ท. ตายไปกอนแลว ผสบสนดานของ ท.จงเขารบมรดกแทนทในทรพยมรดกดงกลาว ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1639

(2) ผมสทธรบมรดกแทนทตองเปนผสบสนดานโดยตรงของบคคลซงจะเปนทายาท ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1629 (1), (3), (4) ,และ (6) ซงผสบสนดานโดยตรงนนหมายความถงญาตผสบสายโลหตของบพการเทานน ดงนน ผสบสนดานประเภทบตรบญธรรมจงไมมสทธรบมรดกแทนท

157

อยางไรกตาม หากบคคลทมสทธไดรบมรดกทถงแกความตายไปกอนนนคอบตรบญธรรม กรณน ผสบสนดานโดยตรงของบตรบญธรรมทเสยชวตนนยอมมสทธเขารบมรดกแทนทบตรบญธรรมนนได ดงตวอยางค าพพากษาศาลฎกาท 290/2494 บตรบญธรรมตายกอนผรบบตรบญธรรม บตรของบตรบญธรรมยอมมสทธรบมรดกแทนทกนไดตามสทธทกฎหมายบญญตใหไวตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1639

บตรนอกกฎหมายทบดารบรองแลว ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1627 ยอมเปนผสบสนดานโดยตรงจงมสทธรบมรดกแทนทบดาไดตามมาตรา 1639 และ 1643 ดงตวอยางค าพพากษาฎกาตอไปน ค าพพากษาศาลฎกาท 381/2538 ม.และโจทกท 1 ไดแสดงความเกยวของฉนบดากบบตรโดยใหความอปการะเลยงดใหใชนามสกลเดยวกน เปนพฤตการณทรกนโดยทวไปตลอดมาวาโจทกท 1 เปนบตร โจทกท 1 จงเปนบตรนอกกฎหมายทบดารบรองแลว ถอวาเปนผสบสนดานเปนทายาทโดยธรรมมสทธรบมรดกของ ม. แตเมอ ม.ซงเปนบตรของเจามรดกตายไปกอนเจามรดก โจทกท 1 จงมสทธรบมรดกของเจามรดกแทนท ม.ได ค าพพากษาศาลฎกาท 436/2518 โจทกเปนบตรนอกกฎหมายของ บ.พฤตการณท บ.ไดอปการะเลยงดกบใหการศกษาเลาเรยนแกโจทก ถอไดวา บ.ไดรบรองและแสดงออกวาโจทกเปนบตรของ บ. โจทกจงเปนทายาทโดยธรรม มสทธรบมรดกแทนท บ. (3) บคคลซงจะเปนทายาทจะตองเสยสทธในการรบมรดกเพราะตาย(สาบสญ) หรอถกก าจดมใหรบมรดกกอนเจามรดกตายเทานน

(4) ผมสทธรบมรดกแทนทตองมสทธรบมรดกและมสทธสมบรณในการรบมรดก กลาวคอ ตองมสภาพบคคลหรอสามารถมสทธไดตามมาตรา 15 (มาตรา 1604 วรรคหนง) และตองไมเปนผเสยสทธในการรบมรดก เชน ถกก าจดหรอถกตดมใหรบมรดก เปนตน ดงตวอยางค าพพากษาตอไปน ค าพพากษาศาลฎกาท 178/2520 ท.มารดาจ าเลยถกตดไมใหรบมรดกตงแตกอน ท.ตาย ท.จงไมไดเปนทายาทตามความในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1629 อกตอไป ท.จงไมมท (ความเปนทายาท) ทจ าเลยจะเขารบมรดกแทนไดและไมมบทกฎหมายมาตราใดบญญตใหสทธแกผสบสนดานทจะเขาแทนทการรบมรดกของทายาทโดยธรรมทถกตดมรดก หนงสอตดไมใหรบมรดกเปนการแสดงเจตนาโดยเดดขาดปราศจากเงอนไขใดๆ ของเจามรดก จงมผลทนทเมอไดท าขนโดยถกตองตามกฎหมาย หาใชจะมผลตอเมอเจามรดกตายไม เพราะหนงสอตดทายาทโดยธรรมไมใชพนยกรรม สวนการทการแสดงเจตนาตามหนงสอตดการรบมรดกจะเกดผลขนเมอใดเปนอกเรองหนงตางหาก

ค าพพากษาศาลฎกาท 8023/2538 ผรองถกเจาพนกงานต ารวจ จบกลาวหาวา ผรองเปนผยงเจามรดกถงแกความตาย ตอมาผรองถกสงฟองตอศาลในขอหาดงกลาวซงผรองใหการปฏเสธ

158

คดอยในระหวางการพจารณาของศาล ดงนน ถาหากตอมามค าพพากษาถงทสดวาผรองไดเจตนากระท าใหเจามรดกถงแกความตายโดยมชอบดวยกฎหมาย ผรองกเปนบคคลทตองถกก าจดมใหรบมรดกฐานเปนผไมสมควรตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1606(1) ซงเปนการถกก าจดมใหรบมรดกภายหลงเจามรดกถงแกความตาย กรณจงไมตองดวยประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1639 ทผสบสนดานของผรองจะมสทธรบมรดกแทนทผรอง ค าพพากษาศาลฎกาท 478/2539 แมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1639 บญญตใหผสบสนดานของทายาททถกก าจดมใหรบมรดกรบมรดกแทนททายาทนนไดในกรณททายาทนนถกก าจดมใหรบมรดกกอนเจามรดกตายเทานนกตาม แตประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1607 บญญตวา การถกก าจดมใหรบมรดกนนเปนการเฉพาะตวผสบสนดานของทายาททถกก าจดสบมรดกตอไปเหมอนหนงวาทายาทนนตายแลว โดยมไดบญญตวา ผสบสนดานของทายาททถกก าจดมใหรบมรดกสบมรดกตอไปไดเฉพาะในกรณททายาทนนถกก าจดมใหรบมรดกกอนเจามรดกตายเทานน ดงนน แมขอเทจจรงฟงไดวาจ าเลยไดยกยายหรอปดบงทรพยมรดกของ บ.เจามรดกมากกวาสวนทตนจะไดและตองถกก าจดมใหไดรบมรดกของ บ.เลย อนเปนการถกก าจดมใหไดรบมรดกหลงเจามรดกตายกตาม บตรของจ าเลยซงเปนผสบสนดานของจ าเลยทายาทผถกก าจดมใหรบมรดกของนายบญชวยยอมสบมรดกของ บ.ตอไปไดเหมอนหนงวาจ าเลยตายแลวตามบทบญญตแหงมาตรา 1607 และบทบญญตมาตรา 1607 หาไดอยภายใตบงคบของมาตรา 1639 ไม (5) ถาทายาทโดยธรรมตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1629 (2) และ (5) คอ บดามารดาและปยาตายาย ถงแกความตายหรอถกก าจดมใหรบมรดกกอนเจามรดกตาย ใหสวนแบงทงหมดตกไดแกทายาทในล าดบเดยวกนทยงมชวตอยเทานน หามมใหรบมรดกแทนทกนตอไป ตามมาตรา 1641

การสบมรดก

การสบมรดก ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1615 วรรคสอง นน เปนกรณท "เมอทายาทโดยธรรมคนใดสละมรดก ผสบสนดานของทายาทคนนนสบมรดกไดตามสทธของตน และชอบทจะไดรบสวนแบงเทากบสวนแบงทผสละมรดกนนจะไดรบ แตผสบสนดานนน ตองไมใชผทบดามารดา ผปกครอง หรอ ผอนบาลแลวแตกรณ ไดบอกสละมรดกโดยสมบรณในนามของผสบสนดานนน"ดงตวอยางค าพพากษาฎกาตอไปน ค าพพากษาศาลฎกาท 2167/2518 การสละมรดกตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยจะกระท าไดตอเมอหลงจากทเจามรดกตายแลว และผสละเปนผมสทธรบมรดกนนดวย หาก

159

เจามรดกยงไมตายกยอมจะไมมมรดกตกทอดเพอใหทายาทผมสทธรบมรดกสละได ดงจะเหนไดจากการทมาตรา 1615 บญญตใหการสละมรดกมผลยอนหลงไปถงเวลาทเจามรดกตาย

เจามรดกท าพนยกรรมยกทรพยสนใหแกผรองแตเพยงผเดยวเมอวนท 23 ตลาคม 2501 ตอมาวนท 1 ธนวาคม 2504 ผรองและเจามรดกไดท าสญญากนมขอความวา ผรองไมขอเกยวของในทรพยสนของเจามรดก นอกจากนา 10 ไร และยงขาวครงหนงแลว ผรองยอมสละสทธหมดทกอยางเทาทมสทธจะพงได ตอมาเจามรดกถงแกกรรม ดงนสญญาดงกลาวมใชเปนการสละมรดก เพราะไดท าไวกอนเจามรดกถงแกกรรม ไมมผลกระทบกระเทอนพนยกรรมของเจามรดกทท าไวขางตน และเมอผรองเปนผเหมาะสม ไมมคณสมบตตองหามตามกฎหมาย จงชอบทจะตองเปนผจดการมรดกรายนได ค าพพากษาศาลฎกาท 1958/2544 การสละมรดก หมายถงการสละสวนของตนโดยไมเจาะจงวาจะใหมรดกทสละนนตกไดแกบคคลอนใด เพราะมเชนนนแลวบทบญญตแหงมาตรา 1615วรรคสอง จะไมมผลบงคบ ดงนน หนงสอตามทผรองและผคดคานท าขนโดยมเจตนาจะไมรบทรพยมรดกของผตาย โดยจะยกใหเดกหญง ด. แตผเดยว แตผ รองและผคดคานยงประสงคจะเปนผจดการมรดกของผตายอย จงมใชเปนการสละมรดก ผรองซงเปนมารดาของผตายจงมสทธยนค ารองขอเปนผจดการมรดกของผตายได ค าพพากษาศาลฎกาท 3961-3962/2528 มารดาของจ าเลยเปนพนองรวมบดามารดาเดยวกนกบโจทกและเจามรดก เมอมารดาจ าเลยสละมรดก จ าเลยซงเปนบตรจงมสทธสบมรดกไดตามมาตรา 1615 และมฐานะเปนทายาทของเจามรดก ในล าดบเดยวกบโจทก มสทธยกอายความ 1 ปขนตอสโจทกได ตามมาตรา 1755

พระภกษเปนทายาท หรอพระภกษเปนเจามรดก

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1622 พระภกษนน จะเรยกรองทรพยมรดกในฐานะทายาทโดยธรรมไมไดโดยมขอสงเกตดงตอไปน 1. ถาผจดการมรดกแบงปนทรพยมรดกมาถวายใหแกพระภกษในฐานะทายาทโดยธรรมโดยมไดเรยกรองกด หรอพระภกษเรยกรองเอาทรพยตามพนยกรรมทมผอทศถวายใหกด พระภกษยอมรบเอาหรอเรยกรองตามพนยกรรมไดโดยไมตองสกจากสมณะเพศ

2. ค าวา พระภกษ หมายความถงบคคลทอปสมบทในศาสนาของพระพทธเจา แตไมกนความรวมถงแมชและสามเณร

160

3. ถาพระภกษเปนทายาทโดยธรรมเพยงคนเดยวทมสทธไดรบมรดก มรดกยอมตกทอดมายงพระภกษทนททเจามรดกตาย หากบคคลอนเบยดบงเอาทรพยมรดกนนไป พระภกษในฐานะเจาของกรรมสทธ มสทธตดตามเรยกรองเอาทรพยนนคนจากบคคลผไมมสทธในทรพยมรดกได

ทรพยสนของพระภกษ ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1623 - 1624

1.ทรพยสนทกอยางทพระภกษไดมาระหวางอยในสมณะเพศ ไมวาโดยทางใดและจะเพราะไดมาเนองจากสมณะเพศหรอไมกตามตองอยในบงคบของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1623

2.แมพระภกษมคสมรสและการบวชไมเปนเหตใหการสมรสขาดกน และจะถอวาเปนการทงรางกนยงมไดกตาม ทรพยสนทไดมาเพราะเขาท าบญใหพระภกษยอมไมถอวาเปนสนสมรส ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1474 (1) คสมรสจะแบงทรพยสนนกงหนงตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1533 ไมได 3.ถาพระภกษธดงคไปในทตางๆ แลวมรณภาพลง ทรพยสนของพระภกษตกเปนสมบตของวดทพระภกษรปนนสงกด

4.ถาบคคลนนอปสมบทแลวสกจากสมณะเพศ แลวอปสมบทใหมหลายโบสถ ดงน ทรพยสนกอนอปสมบทครงสดทาย ซงแมจะไดมาระหวางอปสมบทครงกอนๆ คงตกไดแกทายาทของพระภกษ

การเสยสทธในการรบมรดก

1.การถกก าจดมใหไดรบมรดก 1.1 เปนผยกยายหรอปดบงทรพยมรดก ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1605 การก าจดมใหไดรบมรดกตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1605เปนบทบญญตใหทายาทเสยสทธในมรดกโดยผลของกฎหมาย และเปนการเสยสทธเพราะปดปงหรอยกยายทรพยมรดก ซงการปดบงและยกยายไดกระท าขนภายหลงเจามรดกตายแลว ตางกบการถกก าจดมใหรบมรดกฐานเปนผไมสมควรตาม.ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1606 ซงอาจเกดกอนหรอหลงเจามรดกตายแลวกได การถกก าจดตามมาตรานถาผถกก าจดมผสบสนดานๆ ของผถกก าจดนนมสทธรบมรดกแทนทผถกก าจดไดตาม ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1607 ดงตวอยางค าพพากษาตอไปน ฎกาท487/2539แมจ าเลยไดยกยายหรอปดบงทรพยมรดกของผตายมากกวาสวนทตนจะไดและตองถกก าจดมใหรบมรดกของผตายเลย อนเปนการถกก าจดมใหไดรบมรดกหลงเจา

161

มรดกตายกตาม บตรของจ าเลยซงเปนผสบสนดานของจ าเลยทายาทผถกก าจดมใหรบมรดกของผตายยอมสบมรดกของผตายเสมอนหนงวาจ าเลยตายแลวไดตาม ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1607

ค าวา ทายาท ตาม มาตรานหมายถง ทายาทโดยธรรมและผรบพนยกรรม ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1603 และ มาตรา 1651 (1)เพราะ มาตรา 1605 วรรคทายยกเวนไมใหใชบงคบเฉพาะผรบพนยกรรมเฉพาะสงอยางตาม มาตรา 1651 (2) เทานน

มรดกทยกยายไดตองเปนสงหารมทรพยและมตวทรพยอย แตถาทายาทคนหนงไมพอใจในการแบงทรพยสนท าลายทรพยมรดกชนหนงเสย เพอไมใหทายาทอนไดรบทรพยมรดกชนนน เชนนไมใชเปนการยกยาย จงไมถกก าจดตาม มาตรา 1605

ผลของการถกก าจดตาม.ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1605ดงน 1.ยกยายหรอปดบงเทาสวนทตนจะไดหรอมากกวามผลท าใหทายาทผนนถกก าจดมใหไดรบมรดกทงหมด

ตวอยาง มรดกของเอก มราคา 3,000,000บาท โท ตร และจตวา เปนทายาทโดยธรรมของไก มสทธไดรบสวนแบงมรดกนเทาๆ กนคนละ 1,000,000 บาท ตาม ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1629, มาตรา 1633 ถาโทยกยายเครองเพชรในกองมรดกไปเปนสวนตวเสย1,200,000 บาท และตรปดบงไมใหทายาทอนรวา ด ามเงนฝากประจ าทธนาคาร 1,000,000 บาท ทงน โทและตร กระท าการฉอฉล จงถกก าจดมใหไดรบมรดกของเอกเลย ดงน มรดกทงหมดของเอกจงตกไดแกจตวาผเดยว

2.ยกยายหรอปดบงนอยกวาสวนทตนจะได มผลท าใหทายาทผนนถกก าจดมใหไดรบมรดกเฉพาะสวนทไดยกยายหรอปดบง ตวอยาง ตามตวอยางแรก ถาโทยกยายเครองเพชรไปเปนเงน 200,000 บาท โทถกก าจดมใหไดรบมรดกเฉพาะสวนทยกยาย 200,000 บาทน ตองน ามาคนใหแกกองมรดก โทคงไดสวนแบง 800,000 บาท (1,000,000 - 200,000 บาท) สวนทโทยกยายเมอไดคนมาแลวน าไปรวมกบกองมรดกของเอกรวมเปนเงน 2,000,000บาท ตรและจตวาจงไดมรดกคนละ 1,000,000 บาท เทาๆ กน

3. กรณทผตายมทายาทโดยธรรม หรอผรบพนยกรรมเพยงคนเดยวเทานนทมสทธรบมรดกของผตาย เชนนแมทายาทคนเดยวนนจะยกยายหรอปดปงทรพยมรดกจะเปนเพราะเหตใดกตาม กไมมทางถกก าจดมใหรบมรดก ทงนเพราะมรดกนนเปนของทายาทผนนแตผเดยว การกระท าดงกลาวจงไมมทายาทอนทจะตองเสอมเสยประโยชน 4.ถาผตายท าพนยกรรมยกทรพยมรดกสงหนงสงใดใหแกผรบพนยกรรมโดยเฉพาะเจาะจงแลว เพอเคารพเจตนาของผตาย แมผรบพนยกรรมคนนนจะไปยกยายหรอปดบงทรพยมรดกสงอนโดยฉอฉล กไดรบการยกเวนไมตองถกก าจดไมใหรบมรดกทรพยเฉพาะสงตามพนยกรรมนน

162

5.การยกยายหรอปดบงทรพยมรดก ตองเกดขนภายหลงเจามรดกตายแลวอนเปนการฉอฉลทายาทอน และไมอาจถอนขอก าจดโดยใหอภยไวเปนลายลกษณอกษรตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1606 วรรคทายได เพราะเจามรดกไดตายไปกอนแลว อกทงจะท าหนงสอใหอภยไวลวงหนากไมได เพราะการใหอภยตาม มาตรา1606 วรรคทาย ใหท าไดเฉพาะการก าจดมใหไดมรดกฐานเปนผไมสมควรเทานนดงตวอยางค าพพากษาตอไปน ฎกาท 1357/2534 การททายาทโดยธรรมเบกความในคดทขอใหศาลมค าสงตงตนเปนผจดการมรดกวา เจามรดกมทรพยมรดกเพยงเทาทเบกความถง แตความจรงเจามรดกมทรพยมรดกมากกวานน ยงไมพอฟงวาเปนการปดบงทรพยมรดก(การรองขอและคดคานในชนจดการมรดกมประเดนวา ผใดสมควรเปนผจดการมรดกเทานน สวนทรพยมรดกมอะไรบางไมใชขอส าคญในคด) 1.2 เปนผถกก าจดมใหไดรบมรดกฐานเปนผไมสมควร ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1606

ทายาททถกก าจดมใหไดรบมรดกฐานเปนผไมสมควร ซงเปนเหตทท าใหถกก าจดอาจเกดกอนหรอภายหลงเจามรดกตายแลวกได และบคคลทถกก าจดฐานเปนผ ไมสมควรนอาจเปน

ทายาทโดยธรรม ผรบพนยกรรมลกษณะทวไปหรอผรบพนยกรรมเฉพาะสงเฉพาะอยางกได ซงสามารถสรปไดดงตอไปน

163

ก) ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1606 (1) หมายความวาทายาทผใดตองค าพพากษาถงทสดวาฆาเจามรดกหรอพยายามฆาเจามรดกมความผดตามประมวลกฎหมายอาญา ,

มาตรา.288,289หรอ288, 289ประกอบดวย ม.80 จงถกก าจด ถามไดมเจตนาฆา แตท ารายเจามรดกจนเปนเหตใหถงแกความตาย (ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 290) กด หรอกระท าโดยประมาทเปนเหตใหเจามรดกถงแกความตาย(ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 291) กด หาตองถกก าจดไม

นอกจากกรณทผตายหรอผเสยหายเปนเจามรดกแลว ยงขยายความถงการกระท าตอผมสทธไดรบมรดกกอนตนดวย เชน กอนเจามรดกตายบตรคนโตของเจามรดกฆานองทกคนเพอจะรบมรดกเสยคนเดยวนน เปนการฆาผมสทธจะไดรบมรดกดวยกนจงไมตองถกก าจด หรอเจามรดกตายไปแลวมรดกตกไดแกบตรคนเดยวของเจามรดก นองเจามรดก (ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา.1629(3)) จงฆาบตรของเจามรดก ( ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1629(1)) กเปนการฆาผมสทธไดรบมรดกกอนตน (ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1630)จงตองถกก าจดมใหไดรบมรดก

ข) ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1606 (2) ทวา“ฟอง”นน หมายความวาเปนโจทกฟองคดดวยตนเอง ถาเปนพนกงานเปนโจทกฟองแมทายาทเปนผเสยหายในคดนนกไมถกก าจด

ค)ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1606 (3) ทวา รวาเจามรดกถกฆาแตมไดรองเรยน เพอเปนทางทจะเอาตวผกระท าผดมาลงโทษ ค าวารองเรยน หมายถงการแจงความรองทกข การกลาวโทษหรอใหการเปนพยานถงขอเทจจรง เทาทตนรเหนทงหมดเพอเปนทางทจะเอาตวผกระท าผดมาลงโทษ

ง) ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1606 (4) ค าวา ฉอฉล มความหมายตามธรรมดา คอโกงโดยใชอบาย และหมายถงบคคลทฉอฉลใหเจามรดกท าหรอเพกถอนหรอเปลยนแปลงพนยกรรมโดยตรงเทานน

จ) ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1606 (5) ปลอม ท าลาย หรอปดบงพนยกรรมแตบางสวนหรอทงหมด

ฎกาท 847/2518 ผรบพนยกรรมหาพนยกรรมไมพบ จงขอรบมรดกตอเจาพนกงานทดนวาเปนทายาทโดยธรรม ดงน ไมเปนการสละพนยกรรมหรอปดบงพนยกรรม ไมถกก าจดและรบมรดกตามพนยกรรมทหาพบภายหลงได 2. การตดมใหรบมรดก ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1608

2.1 การตดทายาทโดยธรรมดวยแสดงเจตนาชดแจง และระบตวทายาทผถกตดโดยชดแจง มผลท าใหทายาทโดยธรรมผนนไมมสทธรบมรดก และผสบสนดานของผถกตดกไมมสทธรบมรดกแทนทเลย เพราะในกรณดงกลาว ไมมกฎหมายบญญตใหรบมรดกแทนทหรอสบมรดกตอไปได

164

แบบการตดมใหรบมรดกตองท าตามแบบหนงแบบใดดงตอไปน 1.โดยพนยกรรม ซงเปนการแสดงเจตนาก าหนดการเผอตายของเจามรดกผท าพนยกรรมตาม มาตรา1646 และตองท าตามแบบ ,มาตรา 1648, ,มาตรา 1655 มฉะนนจะตกเปนโมฆะตาม มาตรา 1705

2.โดยท าเปนหนงสอมอบไวแกพนกงานเจาหนาท ซงไดแกนายอ าเภอ

2.2 กรณใหถอวาเปนผถกตดมใหรบมรดก การทเจามรดกท าพนยกรรมจ าหนายทรพยมรดกเสยทงหมดโดยทายาทโดยธรรมบางคนหรอทงหมด ไมมชอไดรบสวนแบงมรดกนนเลย และในพนยกรรมกไมมขอความตดทายาทโดยธรรมนนโดยชดแจงและระบชอผถกตดนนโดยชดเจนตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1608 วรรคทาย ใหถอวาทายาทโดยธรรมนนเปนผถกตดมใหรบมรดก เพราะเมอพนยกรรมมผลบงคบ ทายาทโดยธรรมนนไมมสทธไดรบมรดกเลยตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1620, 1673

แตการทเจามรดกท าพนยกรรมจ าหนายทรพยมรดกบางสวน หรอเฉพาะสงเฉพาะอยางใหแกผรบพนยกรรมและมทรพยมรดกนอกพนยกรรมทจะตกทอดแกทายาทโดยธรรม ดงน ไมถอวาเปนการตดทายาทโดยธรรม เพราะมไดท าพนยกรรมจ าหนายทรพยมรดกเสยทงหมด จงไมตองดวย ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1608 วรรคทาย และกรณตองบงคบตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1620 คอ ใหปนสวนทรพยมรดกทมไดจ าหนายโดยพนยใหแกทายาทโดยธรรมตามกฎหมายตอไป

แบบการถอนการแสดงเจตนาตดมใหรบมรดก ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1609 วรรคสอง 1. ถาการตดมใหรบมรดกไดท าโดยพนยกรรม กตองถอนโดยพนยกรรม ซงอาจกระท าโดยการเพกถอนพนยกรรมหรอขอก าหนดพนยกรรม ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1693 ถง ม.

1697 จะถอนโดยวธอน เชน โดยไปท าเปนหนงสอมอบไวแกพนกงานเจาหนาทไมได 2. ถาการตดมใหรบมรดกไดท าเปนหนงสอมอบไวแกพนกงานเจาหนาท กตองถอนโดยท าเปนหนงสอมอบไวแกพนกงานเจาหนาทหรอโดยพนยกรรมกได 3. การสละมรดก ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1612

3.1การสละมรดกนนเปนเหตใหทายาทเสยสทธในมรดกโดยเกดจากการแสดงเจตนาชดแจงของทายาท

ก) ทายาททจะสละมรดกไดทายาทผนน ตองมสทธไดรบทรพยมรดกแลว และค าวาทายาท หมายถงทายาทโดยธรรมและผรบพนยกรรมดวย ถาทายาทคนใดสละมรดกทงๆ ทตนยงไมมสทธ เพราะเจามรดกยงไมตาย ถอวาเปนการสละสทธ อนหากจะมในภายหนา เชน ท าสญญา

165

ประนประนอมยอมความสละมรดกตงแตเจามรดกยงมชวตอย หาอาจจะท าไดไมตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1619 (ฎ.2167/2518)

ข) การสละมรดกตองเปนการสละมรดกสวนของตนทงหมดมฉะนนตองหามตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา.1613 และการสละมรดกกตองไมมเจตนาเจาะจงใหมรดกสวนของตนทสละนนตกไดแกทายาทอนคนใดคนหนงโดยเฉพาะ

ค) การสละมรดกนนจะท าโดยมเงอนไขหรอเงอนเวลาไมได ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1613

ง) หากสละทรพยมรดกรายการหนงเพอขอเลอกเอาทรพยรายการอนหรอยอมรบแบงทรพยทมราคานอยกวาสวนทตนจะได กไมถอวาทายาทผนนสละมรดกส าหรบจ านวนสวนแบงทขาดไป

จ) เมอทายาทโดยธรรมคนใดสละมรดก ผสบสนดานของทายาทคนนนสบมรดกไดตามสทธของตน ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1615วรรคสอง ถาทายาทโดยธรรมผทสละมรดกไมมผสบสนดาน ใหปนสวนแบงของผทไดสละมรดกนนแกทายาทอนของเจามรดกตอไป ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1618

ฉ) เมอผรบพนยกรรมสละมรดกตามพนยกรรม ทรพยมรดกสวนนนตกไดแกทายาทโดยธรรมตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1698 (3) ประกอบประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1620, 1699ดงนน ผสบสนดานของผรบพนยกรรมจงไมมสทธจะรบมรดกทไดสละแลวนน ตาม.ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1617

3.2 การสละมรดก อาจท าได 2 วธ คอ

ก) ท าเปนหนงสอมอบไวแกพนกงานเจาหนาท คอ นายอ าเภอ ตาม พ .ร.บ.ระเบยบบรหารราชการแผนดน พ.ศ. 2495 หนงสอนนตองมขอความแสดงใหเหนชดแจงวาสละมรดกโดยไมเคลอบคลม ดงตวอยางค าพพากษาฎกาท 1250/2538 ท าหนงสอสละมรดกใหไวแกเจาพนกงานทดน จงไมใชหนงสอสละมรดก ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตร 1612

ข) ท าเปนหนงสอท านองประนประนอมยอมความ ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 850, 851 ดงตวอยางค าพพากษาฎกาท 847/2518 ผรบพนยกรรมหาพนยกรรมไมพบ จงขอรบมรดกตอเจาพนกงานทดนวาเปนทายาทโดยธรรม ดงน ไมเปนการสละพนยกรรม

หมายเหต ถาถอวาเปนการสละมรดก ผสบสนดานคนนนสบมรดกไดตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1615 แตถาเปนการแบงปนทรพยมรดก หรอท าสญญาประนประนอมยอมความแลวกเปนยตตามนน ผสบสนดานไมอาจสบมรดกได

166

การเพกถอนการสละมรดก

การสละมรดกทไดกระท าโดยชอบดวยประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1612 และไมตองหามตามมาตรา 1613 วรรคแรกแลวนน แมตอมาทายาทผสละมรดกจะแสดงเจตนาเพกถอนยอมเพกถอนไมไดตามมาตรา1613 วรรคสอง ขอสงเกต การสละมรดกตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย จะกระท าไดตอเมอหลงจากทเจามรดกตายแลว และผสละเปนผมสทธรบมรดกนนดวย

ผจดการมรดก

ผจดการมรดก คอ บคคลซงศาลมค าสงตงใหเปนผจดการมรดก เพอท าหนาทรวบรวม ท าบญช และแบงปนทรพยสนซงเปนมรดกของผตายใหทายาทผมสทธรบมรดกของผตาย

คณสมบตของผจดการมรดก

1.บรรลนตภาวะ ( มอาย 20 ปบรบรณ ) 2.ไมเปนคนวกลจรต

3.ไมเปนคนไรความสามารถหรอคนเสมอนไรความสามารถ

4.ไมเปนบคคลลมละลาย

ผมสทธยนค ารองขอตงผจดการมรดก

1.ทายาท (ทายาทโดยธรรมหรอผรบพนยกรรม) 2.ผมสวนไดเสยในทรพยมรดก

3.พนกงานอยการ

หนาทของผจดการมรดก

ผจดการมรดกมสทธและหนาททจะท าการอนจ าเปนเพอจดการมรดกโดยทวไปและมหนาทรวบรวมทรพยมรดกเพอแบงใหทายาทโดยธรรมหรอผรบพนยกรรม ตลอดจนช าระหนสนของเจามรดกแกเจาหน ท าบญชทรพยมรดก และท ารายการแสดงบญชการจดการและแบงมรดก โดยตองจดการไปในทางทเปนประโยชนแกมรดก จะท านตกรรมใดๆ ทเปนปรปกษตอกองมรดกไมได หากผจดการมรดกละเลยไมท าการตามหนาท เชน ปดบงมรดกตอทายาท หรอเบยดบงเปนของตน หรอเพกเฉยไมแบงมรดกใหแกทายาท ทายาทผมสทธรบมรดกหรอผมสวนไดเสยจะรองขอใหศาลมค าสงถอนผจดการมรดก เพราะเหตผจดการมรดกละเลยไมท าตามหนาทหรอเพราะเหตอยางอนทสมควรกได และอาจมความผดอาญามโทษจ าคกได

167

ศาลทมอ านาจพจารณาคด

การยนค ารองขอตงผจดการมรดก ใหยนตอศาลทผตายมภมล าเนาอยในเขตศาลในขณะถงแกความตาย ไดแก ศาลแพง (กทม.), ศาลจงหวด (ตางจงหวด) หากผตายมภมล าเนาอยในตางประเทศ ใหยนตอศาลททรพยมรดกนนตงอยในเขตศาล

มรดกทไมมผรบ

หากมรดกไมมผรบไมวาในฐานะทายาทโดยธรรมหรอผรบพนยกรรม หรอไมมการตงมลนธตามพนยกรรม กฎหมายก าหนดใหทรพยมรดกของบคคลนนตกเปนของแผนดน หากกองมรดกมหนอย เจาหนจะฟอง “แผนดน” ใหช าระหนไมได เพราะ“แผนดน” ไมใชทายาทเจาหนในฐานะผมสวนไดเสยในกองมรดกดงกลาวจงมสทธรองขอตอศาลใหตงผจดการมรดก แลวใหผจดการมรดกจดการช าระหนแกตนได อยางไรกตาม กรณทหนวยงานใดมหนาทดแลทรพยแผนดนดงกลาว เชนทรพยนนเปนวตถโบราณกตกแกกรมศลปากร ถาเปนทดนกตกแกกรมทดน หรอหากเปนทรพยสนอนกไดแกกระทรวงการคลงนนเอง เจาหนยอมจะเรยกรองเอาจากหนวยงานนนๆได ดงตวอยางค าพพากษาฎกาตอไปน ค าพพากษาฎกาท 1695/2531 กองมรดกซงไมมทายาท แมมรดกจะตกทอดแกแผนดน แผนดนกมใชทายาท เจาหนไมอาจบงคบช าระหนจนกวาจะไดตงผจดการมรดกขน และหากไมมผจดการมรดกอยตราบใด เจาหนกไมมทางไดรบช าระหนไดเลย การทเจาหนจะไดรบช าระหนหรอไมขนอยกบการทกองมรดกมผจดการมรดกจงตองถอวาเจาหนเปนผมสวนไดเสยและมสทธรองตอศาลขอใหตงผจดการมรดกไดตาม ป.พ.พ.มาตรา1713

อายความฟองคดมรดก

“คดมรดก” หมายความวา คดทพพาทกนระหวางทายาททมสทธในทรพยมรดกดวยกน กฎหมายหามฟองคดมรดกเมอพนก าหนด 1 ป นบแตเมอเจามรดกตาย หรอนบแตผมสทธรบมรดกรหรอควรรถงความตายของเจามรดก อายความเรยกมรดกนแยกออกไดเปน 2 ประการคอ นบแตเจามรดกตายอยางหนง หรอนบแตทายาทไดรหรอควรรถงความตายของเจามรดกอยางหนง ดงนเดกผเปนทายาท เกดหลงจากบดาตายแลว อายความฟองเรยกมรดกจงเรมนบตงแตเดกนนคลอด แตถาเดกนนไมมผแทนโดยชอบธรรมทจะด าเนนการเรยกมรดกให คดกยงไมขาดอายความจนกวาจะบรรลนตภาวะแลวเกน 1 ป อายความ 1 ปน รวมถงเจาหนซงจะตองฟองเรยกหนของตนภายในเงอนไขดงกลาวดวยเชนกน แมวาหนของตนจะมอายความยาวกวา 1 ป กตองฟองเรยกภายใน 1 ป เชน เจามรดกกเงนมาแลวถงแกความตาย หากเจาหนฟองทายาทใหช าระหนเมอพน 1 ปแลว

168

เปนอนขาดอายความ และแมวาหนดงกลาวจะยงไมถงก าหนดช าระ แตลกหนตายเสยกอน เจาหนกจะตองฟองบงคบภายใน 1 ป นบแตรหรอควรรวาลกหนตาย แตไมวากรณจะเปนอยางไร หากพน 10 ป นบแตเจามรดกตาย กเปนอนขาดอายความเชนกน แมเพงรวาเจามรดกตายกตาม

อยางไรกตาม หากมใชเปน “คดมรดก” กลาวคอ มใชกรณพพาทกนระหวางทายาทเกยวกบการแบงทรพยมรดก กไมใชอายความ 1 ป เชน การเรยกทรพยมรดกของผทมสทธไดคนจากจ าเลยผดแลทรพยนนอย มใชคดมรดก จ าเลยจะยกเอาอายความ 1 ป ขนตอสไมได หรอทายาทตกลงแบงทรพยมรดกกนแลว จ าเลยท าสญญาวาจะโอนทดนใหภายใน 12 เดอน แตไมโอนให เปนการฟองบงคบโอนทรพยใหตามสญญา มใชฟองแบงทรพยมรดก ไมอยในอายความ 1 ป หรอแมเจามรดกตายเกน 1 ปแลว ทายาทไดท าหนงสอแบงมรดกกนแลว ทายาทมาฟองขอแบงตามสญญา ไมไดฟองในฐานะเปนทรพยมรดก กไมใชอายความ 1 ป คดไมขาดอายความ

169


1. จงอธบายความหมายของกองมรดก

2. กองมรดกของผตายตกทอดแกทายาทเมอใด

3. ทายาทผมสทธรบมรดกตามกฎหมายแบงเปนกประเภท ไดแกใครบาง 4. ทายาทชนบตรทมสทธรบมรดกไดแกบตรประเภทใดบาง 5. นายด าตายโดยไมไดท าพนยกรรม นายด ามเงนอยกอนตายจ านวน 40,000 บาท มบตร 2 คน

คอ นายเอ และนายบ และบดามารดาของนายด ายงมชวตอยทงสองคน คอ นายขาวและนางเขยว และยงมป ยา ตา ยาย และลง ปา นา อา ดวย ผมสทธรบมรดกจ านวน 40,000 บาท ของนายด าไดแกใครบาง จงแบงมรดก

6. หากมรดกไมมผรบไมวาในฐานะทายาทโดยธรรมหรอผรบพนยกรรม หรอไมมการตงมลนธตามพนยกรรม กฎหมายก าหนดใหทรพยมรดกของบคคลนนตกเปนของผใด

7. ผมสทธยนค ารองขอตงผจดการมรดกไดแกใครบาง 8. ทายาทจะเสยสทธในการรบมรดกไดในกรณใดบาง จงอธบาย

9. จงอธบายความหมายของ คดมรดก

10. การฟองรองคดมรดกมอายความกป

170

รายการอางอง

สมยศ เชอไทย.(2553). ค าอธบายวชากฎหมายแพง : หลกทวไป. พมพครงท 16. กรงเทพฯ: วญญชน.

จตต ตงศภทย ปทพมพ : พฤษภาคม 2552. การใชการตความกฎหมาย พมพครงท 2. กรงเทพฯ: โรงพมพเดอนตลา

จตต ตงศภทย.(2552). ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป วนทคนหาขอมล 8/02/57

http://e-book.ram.edu/e-book/inside/html/dlbook.asp?code=LW104(49) โกเมศ ขวญเมอง. ปทพมพ : (2549). การศกษาแนวใหม : ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป.

วนทคนหาขอมล 7/02/57 , เวบไซด http://www.kpi.ac.th/wiki/index.php/

สเมธ จานประดบ.(2553). ความรเบองตนเกยวกบการตความกฎหมาย. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: บรษทแซทโฟร พรนตงจ ากดฯ,

เฉลมชย เกษมสนต.(2554). ค าอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวย มรดก พมพครงท 6 กรงเทพฯ: ส านกพมพ ส านกอบรมศกษากฎหมายแหงเนตบณฑต

กรต กาญจนรนทร (2551). ค าอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 6 วาดวย มรดก พมพครงท 1. กรงเทพฯ: ส านกอบรมศกษากฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา

พรชย สนทรพนธ(2560). ค าอธบายกฎหมายลกษณะมรดก พมพครงท 10. กรงเทพฯ: จดพมพโดย: ส านกอบรมศกษากฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา

บทท 5

ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายอาญา





1. เพอใหนกศกษาบอกความหมายของกฎหมายอาญาได 2. เพอใหนกศกษาอธบายโครงสรางความรบผดทางอาญาได 3. เพอใหนกศกษาวเคราะหไดวาใคร คอ ตวการ ผใช และผสนบสนนได 4. เพอใหนกศกษาอธบายเกยวกบขนตอนของการกระท าความผดทางอาญาได 5. เพอใหนกศกษาวเคราะหไดวาการกระท าใดเปนการกระท าโดยเจตนาหรอการกระท าโดย

ประมาท


1. ความหมายของกฎหมายอาญา 2. ลกษณะของกฎหมายอาญา

3. การบงคบใชกฎหมายอาญา

4. โครงสรางความรบผดทางอาญา 5. โครงสรางท 1 การกระท าครบองคประกอบทกฎหมายบญญต 6. โครงสรางท 2 การกระท ามกฎหมายยกเวนความผด

7. โครงสรางท 3 การกระท ามกฎหมายยกเวนโทษ

8. หลกทวไปของการพยายามกระท าความผด

9. เหตลดโทษ

10. การกระท าความผดของบคคลอน

11. โทษทางอาญา


1. นกศกษารบฟงการบรรยายสรปเนอหาสาระของบทเรยนดวยโปรแกรมการน าเสนอ Power

point พรอมตอบค าถามระหวางการบรรยาย

2. นกศกษารวมกนอภปรายสรปเนอหาบทเรยนทส าคญ โดยคนควาจากเอกสารประกอบการเรยนการสอน

3. ท าแบบฝกหดทายบท

4. วเคราะหคดตวอยางทเกดขนตามขาวในโทรทศน หรอในทองถนเกยวกบคดอาญา

172


1. เอกสารประกอบการสอน

2. โปรแกรมการน าเสนอ Power point

3. คดตวอยางตามสอตาง ๆ

การวดผลและประเมนผล

1. ตรวจใบงานทมอบหมาย

2. ตรวจแบบฝกหดทายบท


4. การท ารายงานตามหวขอทก าหนด


บทท 5


การน าเสนอขาวสารในแตละวน ไมวาจะเปนขาวหนาหนงของหนงสอพมพแตละฉบบ หรอขาวในล าดบแรกของสถานวทยหรอโทรทศน สวนใหญจะเปนเรองทสะเทอนขวญ

และประชาชนใหความสนใจอาจจะเนองจากเปนบคลทประชาชนรจก หรอเปนบคคลส าคญในแตละสาขาอาชพ อาทข าวคนร ายฆาห นศพ พรตต สาว การสลายการชมนม ตาขมขนหลาน เดกประถมหรอเดกอนบาลท ารายรางกายคอรจนเสยชวต การฆาตกรรมนกกฬาทมชาต เปนตน ขาวดงกลาวลวนเปนเรองของการกระท าความผดทางอาญาแทบทงสน ทงนเพราะเปนเรองทเกยวกบชวตทรพยสน การลงโทษผกระท าความผด ดงนนจงเหนไดวากฎหมายอาญาเปนกฎหมายทเขามามบทบาทในชวตประจ าวนของมนษย อนเปนเรองทมกระทบตอสงคมโดยรวม นอกจากนน บคคลทเขามาเกยวของในกฎหมายอาญาหาไดมเฉพาะคกรณเทานน แตยงรวมไปถงองคกรหรอเจาหนาทของรฐในกระบวนการยตธรรมทางอาญาดวย อาท ต ารวจ อยการ ศาล ทนายความ พนกงานคมประพฤต และกรมราชทณฑซงเปนหนวยทเกยวกบการบงคบคดอาญากบผกระท าความผด แสดงดงรปท 5.1 เปนตน ดงนนในเบองตนผศกษาจงควรมความรความเขาใจในความหมายของกฎหมายอาญาลกษณะของกฎหมายอาญา การบงคบใชกฎหมายอาญา ประเภทความผดของกฎหมายอาญา โครงสรางความรบผดทางอาญา การพยายามกระท าความผด เหตลดโทษ บคคลทเกยวของในการกระท าความผด โทษทางอาญา และอายความคดอาญา ดงจะกลาวถงรายละเอยดตามล าดบตอไป

รปท 5.1 กรมราชทณฑกบผกระท าความผด

ทมา : http://news.mthai.com/wp-content/uploads/2013/07/42.jpg,2555

174

ความหมายของกฎหมายอาญา

มผใหความหมายของ กฎหมายอาญา ดงน หยด แสงอทย (2551:12) ไดใหความหมายของกฎหมายอาญาวา “กฎหมายอาญา” คอ

บรรดากฎหมายทงหลายทบญญตถงความผดทางอาญาและก าหนดโทษทจะลงแกผกระท าความผดไวดวย

เกยรตขจร วจนะสวสด(2544:1) ไดใหความหมายของกฎหมายอาญาวา กฎหมายอาญาคอ กฎหมายทบญญตวา การกระท าหรอไมกระท าอยางใดเปนความผด และก าหนดโทษทจะลงแกผกระท าความผดไวดวย

วนย ล าเลศ (2543: 1) ไดใหความหมายของกฎหมายอาญาวา กฎหมายอาญาคอบรรดากฎหมายทงหลายทบญญตถงความผดและก าหนดโทษไว

คณต ณ นคร (2554: 45) ไดใหความหมายของกฎหมายอาญาวา กฎหมายอาญา คอ บรรดากฎหมายทงหลายทระบถงความผดอาญาโทษ วธการเพอความปลอดภยและมาตรการบงคบทางอาญาอน และเปนกฎหมายทก าหนดใหความผดทางอาญาเปนเงอนไขของการใชโทษ วธการเพอความปลอดภยและมาตรการบงคบทางอาญาอน

เมอพจารณาความหมายดงกลาวขางตนจงพอสรปความไดวา กฎหมายอาญาเปนกฎหมายทวาดวยการกระท าความผด และก าหนดโทษไวนอกจากน กฎหมายอาญายงหมายความรวมถงกฎหมายทกอยางทมการก าหนดโทษทางอาญาไวดวย เชนพระราชบญญตอาวธปน พระราชบญญตจราจรทางบก พระราชบญญตปรามการคาประเวณ และพระราชบญญตปาไม เปนตน

ลกษณะของกฎหมายอาญา

1. เปนกฎหมายมหาชน เนองจากเปนบทบญญตทมความเกยวพนระหวางรฐกบเอกชน หรอระหวางรฐกบรฐ

ดวยกนเองความผดบางฐานแมเปนการกระท าตอเอกชนดวยกนเอง แตหากมผลกระทบตอสงคมโดยรวม เชน คดฆากนตายระหวางสามภรรยา ดงนน จงมความจ าเปนทรฐตองเขามาชวยเหลอเพอเปนการปองกนและปราบปราบผกระท าความผด

2. เปนกฎหมายวาดวยความผดและโทษทางอาญา กฎหมายอาญาเปนกฎหมายทวาดวยความผดและโทษทางอาญา ซงสามารถแยกไดหลายประเภท เชนแยกตามลกษณะของการกระท า แยกตามประเภทของความผด (วนย ล าเลศ, 2543: 4) สวนโทษในทางอาญา ไดแก ประหารชวต จ าคก กกขง ปรบ รบทรพยสน ดงนนจงตองมหลกประกนแกบคคล ดงทบญญตไวในรฐธรรมนญวาบคคลไมตองรบโทษอาญา เวนแตไดกระท าการอนกฎหมาย

175

ทกระท านนบญญตเปนความผดและก าหนดโทษไว และโทษทจะลงแกบคคลนน จะหนกกวาโทษ

ทก าหนดไวในกฎหมายทใชอยในเวลาทกระท าความผดมได หลกนสอดคลองกบสภาษตกฎหมายทวา “ไมมกฎหมาย ไมมความผด ไมมโทษ” (ระวนท ลละพฒนะ, 2555: 112) ตวอยาง ในมาตรา 334

บญญตวา “ผใดเอาทรพยของผ อนหรอทผ อนเปนเจาของรวมอยดวยไปโดยทจรต ผนนกระท า

ความผดฐานลกทรพย ฯลฯ” กลาวคอ ถาผใดเอาทรพยของผอน หรอทผอนเปน เจาของรวมอยดวย

โดยผนนมไดยนยอม และผเอาไปมเจตนาทจรต ถอวาผเอาไปม ความผดฐานลกทรพย แตถาหากมการเอาทรพยของผอนไปโดยทเจาของยนยอมการกระท านนยอมไมเปนความผดฐานลกทรพย

เชน ด าหยบเอาดนสอของแดงไปโดยทแดงรเหนยนยอมดวย อยางนการกระท าของด าไมเปนความผดฐานลกทรพย

3. เปนกฎหมายทบงคบเฉพาะการกระท าในราชอาณาจกร โดยปกตแลวกฎหมายอาญาจะใชบงคบเฉพาะภายในราชอาณาจกรเทานน เวนแตการ

กระท าความผดนอกราชอาณาจกร ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 7 มาตรา 8 และมาตรา 9

ซงกฎหมายอาญาใชบงคบได (วนย ล าเลศ, 2543: 5) ค าวา ราชอาณาจกร หมายถง พนดน พนน า ทอยในราชอาณาเขต ทะเลอนเปนอาวไทย ทะเลอาณาเขต 12 ไมลทะเล (หางจากฝงดนแดนของประเทศไทยไมเกน 12 ไมลทะเล) พนอากาศเหนอขอทไดกลาวมา การกระท าความผดในเรอไทยหรออากาศยานไทย ไมวาจะอยทใดใหถอวากระท าผดในราชอาณาจกรไทย (ระวนท ลละพฒนะ, 2555: 113)

4. กฎหมายอาญาตองบญญตใหชดเจนแนนอน การท จ าตอง เรยกรองใหบญญต กฎหมายใหชดเจนแนนอน หรอเรยกรองใหยด

“หลกความชดเจนแนนอน” (Bestimmtheistgrundsatz) นน เพราะวาการลงโทษทางอาญาเปนมาตรการทรนแรงทสดของรฐทใชกบประชาชนในรฐ ฉะนน รฐจงตองบญญตกฎหมายกฎหมายอาญาใหชดเจนแนนอนทสดเทาทสามารถจะท าได กลาวคอ ในการบญญตกฎหมายอาญานนจะตองหลกเลยงการใชถอยค าทก ากวมไมแนนอน ทงน เพอเปนหลกประกนวากฎหมายทบญญตนนตรงกบเจตจ านงของฝายนตบญญตอยางแทจรง และเปนเครองปองกนมใหศาลใชกฎหมายตามใจชอบหรอตามอ าเภอใจหรอตามความรสกตน (คณต ณ นคร, 2554: 87)

5. กฎหมายอาญาตองตความโดยเครงครด หมายความวา เมอรฐไดตราบทบญญตโดยชดแจงวา กระท า หรองดเวนกระท าอยางใด

เปนความผดแลวตองถอตามบทบญญตนนเทานนทเปนความผดจะไมรวมถงกรณอนทนอกเหนอจากบทบญญตดวย (วนย ล าเลศ, 2543 : 5) เชน ในอดตความผดฐานขมขนกระท าช าเราตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 276 ผถกขมขนจะตองเปนหญง ผกระท าจงจะมความผด ถาหากผกระท าไดขมขนกระท าช าเราชาย ผกระท ายอมไมมความผดฐานน (ระวนท ลละพฒนะ , 2555 : 112) แตปจจบนกฎหมายไดแกไขในมาตรา 276 โดยผถกขมขนกฎหมายใชค าวา “ผ อน” ดงนน

176

ผถกกระท าจะเปนชายหรอหญงกได อกทง ในการตความกฎหมายอาญานน จะน าหลกการเทยบกฎหมายทใกลเคยงอยางยงในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 4 มาใชไดบงคบใหเปนโทษแกผกระท าความผดไมได แตถาหากน าหลกการเทยบเคยงดงกลาวมาใชเพอเปนคณหรอประโยชนแกผกระท ายอมท าได

6. กฎหมายอาญาไมมผลยอนหลงในทางทเปนโทษ กลาวคอ กฎหมายอาญาบงคบกบความผดในขณะทมกฎหมายบญญตวา การกระท านน

เปนความผด หากกระท าความผดหลงจากทมกฎหมาใหมแลว และกฎหมายใหมนนบญญตใหการกระท าดงกลาวเปนความผดและโทษหนกกวากฎหมายเกา กรณอยางนจะใชกฎหมายใหมลงโทษผกระท าความผดไมไดซงเปนไปตามหลกทวา “ไมมความผด ไมมโทษ ถาไมมกฎหมาย” แตยอนหลงเปนคณไดเพราะเปนผลดแกประชาชน

ตวอยาง ค าพพากษาศาลฎกาท 1/2548 ขอเทจจรงความวา หลงจากทสงครามโลกครงท 2

ยตลง ไดมการตรา “พระราชบญญตอาชญากรสงคราม พ.ศ. 2488” ขนเพอลงโทษแกผทไดกระท าการตามกฎหมายนถอวาเปนอาชญากรสงคราม ไมวาการกระท านนจะไดกระท าไปกอนหรอหลงจากทกฎหมายนใชบงคบกตาม ศาลตดสนวา กฎหมายใดบญญตยอนหลงลงโทษการกระท าทแลวมา ยอมขดตอรฐธรรมนญ (ขณะนน คอ รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรสยาม พทธศกราช 2475) พระราชบญญตอาชญากรสงครามเฉพาะทบญญตยอนหลง นนยอมขดตอรฐธรรมนญจงเปนโมฆะ ส วนบทบญญต ท ว าด วยการกระท าหล งจากใชพระราชบญญต น แล วสามารถใชบ งคบได (ระวนท ลละพฒนะ, 2555 : 112) สวนทกฎหมายบญญตใหเปนคณ เชน กฎหมายเดมมโทษความผดฐานลกทรพยประหารชวต กฎหมายใหมก าหนดโทษความผดฐานลกทรพยใหมเปนโทษจ าคก กรณนผกระท าตองรบโทษตามกฎหมายใหมทเปนคณ

สรปไดวา ลกษณะทส าคญของกฎหมายอาญาตองเปนกฎหมายทบญญตเปนลายลกษณอกษรและมความชดเจน การตความกฎหมายตองเปนไปตามทบญญตไวในกฎหมายอยางเครงครด จะตความในลกษณะทเปนโทษแกผกระท าความผดไมได แตสามารถตความในทางทเปนคณแกผกระท าความผดได สวนในเรองของโทษในทางอาญาจ ากดเฉพาะโทษทระบในมาตรา 18 เทานน คอ ประหารชวต จ าคก กกขง ปรบ และรบทรพยสน

การบงคบใชกฎหมายอาญา 1. หลกดนแดน

หลกดนแดนเปนไปตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 4 วรรคแรกทก าหนดวากฎหมาย

177

ของรฐใดยอมใชบงคบภายใตอาณาเขตของรฐนนดงนน การกระท าความผดทจะอยภายใตบงคบของกฎหมายอาญาจงตองเกดในราชอาณาจกรไทย จงจะใชกฎหมายไทยลงโทษไดเพราะถอเปนอ านาจอธปไตยของประเทศไทย ซงโดยปกตแลวยอมไมน าเอากฎหมายของประเทศอนมาบงคบใหเปนผลในราชอาณาจกร เวนแตมสนธสญญาระหวางกน (ทวเกยรต มนะกนษฐ, 2554: 19)

ค าวา “ราชอาณาจกร” หมายความถง 1. พนดน พนน า ซงอยในอาณาเขตประเทศไทย

2. ทะเลอนเปนอาวไทย

3. ทะเลอนหางจากฝงทเปนดนแดนของประเทศไทยไมเกน 12 ไมลทะเลและ

4. พนอากาศครอบคลมเหนอเขตดงกลาว(หยด แสงอทย , 2547: 19) นอกจากนนแลว การกระท าความผดในเรอไทยหรออากาศยานไทย ไมวาจะอย ณ ทใด

ใหถอวากระผดในราชอาณาจกรไทยราชอาณาจกรไทยไมรวมสถานทตไทยในตางประเทศ (ระวนท ลละพฒนะ, 2555: 113) ตวอยาง นายหมโดยสารไปกบเครองบนสายการบน A ของประเทศไทย ในขณะทอยบนเครองบนเหนอนานน าประเทศมาเลเซย นายหมไดขโมยกระเปาของนายหวงชนนกทองเทยวชาวจน กรณอยางน จะเหนไดวาการกระท าความผดฐานลกทรพยของนายหมนนแมไดกระท าในอากาศยานทนอกราชอาณาจกรไทยแตกฎหมายใหถอวาการกระท าดงกลาวเปนการกระท าความผดในราชอาณาจกรไทย และรบโทษตามกฎหมายไทยตามมาตรา 4 ประมวลกฎหมายอาญา

2. หลกอ านาจลงโทษสากล

หลกอ านาจลงโทษสากลกฎหมายไทยไดรบรองหลกอ านาจโทษสากลไวในประมวลกฎหมายอาญามาตรา 7 ซงเหตทกฎหมายไทยรบรองอ านาจลงโทษสากล โดยมบญญตไวในมาตรา 7 เพราะการกระท าความผดนอกราชอาณาจกรตามทระบไวในมาตรา 7 เปนภยโดยตรงตอความสงบเรยบรอยและความมนคงของประเทศรวมทงในระหวางรฐตางๆ กลาวคอ ความผดเกยวกบความมนคงแหงราชอาณาจกรตามมาตรา 7(1) เปนหลกปองกนตนเองของรฐ ความผดเกยวกบการปลอมแปลงเงนตรา แสตมป ใบหน ใบหนก หรอตวเงน ตามมาตรา 7(2) เปนหลกปองกนทางเศรษฐกจ และความผดฐานชงทรพย และปลนทรพยในทะเลหลวง ตามมาตรา 7(3) เปนหลกปองกนสากล

3. หลกบคคล

กฎหมายระหว างประเทศแผนกคด อาญาของไทยเรากล าวถ ง “หล กบ คคล” (AktivesPersonalitatsprinzip) ไวสองกรณ คอ กรณตามมาตรา 8 และกรณตามมาตรา 9 (คณต ณ นคร, 2554: 103)

ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 8 บญญตวา ผใดกระท าความผดนอกราชอาณาจกร และ

(ก) ผกระท าความผดนนเปนคนไทย และรฐบาลแหงประเทศทความผดไดเกดขนหรอผเสยหายไดรองขอใหลงโทษ หรอ

178

(ข) ผกระท าความผดนนเปนคนตางดาว และรฐบาลไทยหรอคนไทยเปนผเสยหายและผเสยหายไดรองขอใหลงโทษ

ถาความผดนนเปนความผดดงระบไวตอไปนจะตองรบโทษภายในราชอาณาจกร คอ

(1) ความผดเกยวกบการกอใหเกดภยนตรายตอประชาชน ตามทบญญตไวในมาตรา 217

มาตรา 218 มาตรา 221 ถงมาตรา 223 ทงนเวนแตกรณเกยวกบมาตรา 220 วรรคแรก และมาตรา 224 มาตรา 226 มาตรา 228 ถงมาตรา 232 มาตรา 237 และมาตรา 233 ถงมาตรา 236 ทงน เฉพาะเมอเปนกรณตองระวางโทษตามมาตรา 238

(2) ความผดเกยวกบเอกสาร ตามทบญญตไวในมาตรา 264 มาตรา 265 มาตรา 266 (1) และ (2) มาตรา 268 ทงนเวนแตกรณเกยวกบความผดเกยวกบหนงสอเดนทางตามทบญญตไวในมาตรา 269/8 ถงมาตรา 269/15 เปนตน

(3) ความผดเกยวกบเพศ ตามทบญญตไวในมาตรา 276 มาตรา 280 และมาตรา285 ทงน เฉพาะทเกยวกบมาตรา 276

(4) ความผดตอชวตตามทบญญตไวในมาตรา 288 ถงมาตรา 290

(5) ความผดตอรางกายตามทบญญตไวในมาตรา 295 ถงมาตรา 298

(6) ความผดฐานทอดทงเดก คนปวยเจบหรอคนชรา ตามทบญญตไวในมาตรา 306 ถงมาตรา 308

(7) ความผดตอเสรภาพตามทบญญตไวในมาตรา 309 มาตรา 310 มาตรา 312 ถงมาตรา 315 และมาตรา 317 ถงมาตรา 320

(8) ความผดฐานลกทรพยและว งราวทรพย ตามทบญญตไว ในมาตรา 334 ถง

มาตรา 336

(9) ความผดฐานกรรโชกรดเอาทรพย ชงทรพย และปลนทรพย ตามทบญญตไวใน

มาตรา 337 ถงมาตรา 340

(10) ความผดฐานฉอโกงตามทบญญตไวในมาตรา 341 ถงมาตรา 344 มาตรา 346 และมาตรา 347

(11) ความผดฐานยกยอกตามทบญญตไวในมาตรา 352 ถงมาตรา 354

(12) ความผดฐานรบของโจร ตามทบญญตไวในมาตรา 357

(13) ความผดฐานท าใหเสยทรพย ตามทบญญตไวในมาตรา 358 ถงมาตรา 360

ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 9 บญญตวา เจาพนกงานของรฐบาลไทยกระท าความผดตามทบญญตไวในมาตรา 147 ถงมาตรา 166 และมาตรา 200 ถงมาตรา 205 นอกราชอาณาจกร จะตองรบโทษในราชอาณาจกร

179

จากหลกกฎหมายขางตน พอสามารถสรปไดวา การบงคบใชกฎหมายอาญานน ตองค านงดวยวาการกระท าความผดนนไดเกดในราชอาณาจกรไทยหรอไม โดยค าวา ราชอาณาจกรไทยนน

ใหรวมไปถง พนดน พนน า ทะเลอนเปนอาวไทย หรอทะเลอนหางจากฝงไมเกน 12 ไมล ทะเล และใหรวมไปถงความผดทเกดในเรอไทย และอากาศยานไทย ไมวาจะอย ณ ทใด และไมค านงถงสญชาตของผกระท าความผดดวย นอกจากนนการบงคบใชกฎหมายอาญายงถอหลกเรองบคคล กลาวคอ หากผกระท าความผดเปนคนไทยแตไปกระท าความผดทประเทศอน หรอผกระท าความผดเปนคนตางดาว แตผไดรบความเสยหายเปนคนไทย หากความผดนน เปนความผดทระบไวในประมวลกฎหมายอาญาแลว บคคลนนตองรบโทษในราชอาณาจกรไทยดวย

โครงสรางความรบผดในทางอาญา โครงสรางความรบผดทางอาญาเปนหลกการทบงบอกวา บคคลจะมความรบผดทางอาญา

และจะมโทษทางอาญาในกรณใด โดยหลกความรบผดในทางอาญานนไดปรากฏในประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 2 กลาวคอ ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 2 ก าหนดหลกเกณฑไววา บคคลจะรบโทษในทางอาญาตอเมอไดกระท าการอนกฎหมายทใชในขณะนนบญญตเปนความผด และก าหนดโทษไว และโทษทจะลงแกผกระท าความผดนนตองเปนโทษทบญญตไวในกฎหมายจากบทบญญตดงกลาวสามารถแยกอธบายโครงสรางความรบผดทางอาญาได 3 โครงสราง ซงไดแก การกระท าครบองคประกอบทกฎหมายบญญต การกระท านนไมมกฎหมายยกเวนโทษ และการกระท านนไมมกฎหมายยกเวนความผด ซงสามารถสรปเปนภาพรวมของโครงสรางความรบผดทางอาญา

โครงสรางท 1 การกระท าครบองคประกอบทกฎหมายบญญต การกระท าทครบองคประกอบทกฎหมายบญญตไว หมายความวา ผกระท ามการกระท า

การกระท านนครบองคประกอบภายนอกของความผดในเรองนน การกระท านนครบองคประกอบภายในของความผดในเรองนน และผลกระทบของการกระท าสมพนธกบการกระท า ทงน ตามหลก

ในเรองความสมพนธระหวางการกระท าและผล โดยเปนไปตามหลกทกฎหมายบญญตวา การกระท าใดเปนความผดทางอาญา และตองเปนกฎหมายทใชในขณะกระท าความผดดวย ตามหลกสภาษตกฎหมายทวา “ไมมความผด และไมมโทษ ถาไมมกฎหมาย” ( ทวเกยรต มนะกนษฐ, 2544: 36) ตวอยางเชน นายเขยวใชปนยงนายขาวตาย กรณอยางนจะเหนวา การกระท าของนายเขยวครบองคประกอบทกฎหมายบญญตความผดฐานฆาผอนตามมาตรา 288 เพราะ องคประกอบฐานนตองมค าวา “ผใด” ซงในทนคอนายเขยว มการ “ฆา” ซงในทนคอการใชปนยง และมค าวา “ผอน” ซงในทนคอนายขาว ดงนน การทนายเขยวใชปนยงนายขาวจงครบองคประกอบทกฎหมายบญญตในความผดฐานฆาผอน

180

และผลของการกระท านนสมพนธกบการกระท าดวยทงนเพราะความตายของขาวสมพนธกบการกระท าของนายเขยวคอการใชปนยง ดงนน นายเขยวจงมความผดตามมาตรา 288

จากหลกการทวา บคคลจะรบผดในทางอาญาตอเมอการกระท านนตองครบองคประกอบทกฎหมายบญญต แยกพจารณารายละเอยดขององคประกอบทกฎหมายบญญต อนประกอบไปดวย

มการกระท า การกระท านนครบองคประกอบภายนอกของความผดเรองนนๆ การกระท านนครบองคประกอบภายในของความผดเรองนนๆ และผลของการกระท าสมพนธกบการกระท านนๆ ดงจะกลาวในรายละเอยดตอไปน

1. ตองมการกระท า

ค าวา “การกระท า” หมายความตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 59 กลาวคอ การกระท า หมายความรวมทงการเคลอนไหวรางกายหรอไมเคลอนไหวรางกาย โดยรส านกในการกระท าหรออยภายใตจตบงคบ และใหหมายความรวมถงการกระท าโดยการงดเวนทจะกระท า เพอปองกนผลไมใหเกดขนดวย ซงการกระท าโดยการงดเวน เปนการกระท าอยางหนงซ งผกระท ามหนาทเฉพาะทตองกระท าเพอ ปองกนผล โดยอาจเปนหนาททเกดจากกฎหมายหรอเกดจากพนธะผกพนอน เชน หนาทอนเกดจากกฎหมาย ไดแก บดามารดามหนาทอปการะเลยงดบตรผเยาว หนาทตามสญญา ไดแก นางพยาบาลทถกจางมาดแลผปวยทบาน มหนาทดองดแลอยางใกลชด การทปลอยใหผปวยตกเตยงตาย นางพยาบาลยอมมความผด ซงในทางกฎหมายอาญาถอวาการกระท าดงกลาวเปนการกระท าโดยการงดเวน ทงน เพราะตนมหนาทตามสญญาจางแลว ดงนน ตองดแลผปวยตามขอตกลงเมอไมปฏบตตามยอมมความผดซงแตกตางจากการละเวนไมกระท า โดยพจารณาไดจากประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 374 ทก าหนดวาผใดเหนผอนตกอยในภยนตรายแหงชวต ซงตนอาจชวยไดโดยไมควรกลวอนตรายแกตนเองหรอผอน แตไมชวยตามความจ าเปน… เหนไดวา บทบญญตดงกลาวไดก าหนดใหถอเปนหนาททวไปของพลเมองทดเมอพบเหนผอนตกอยในอนตรายควรชวยเหลอแตมใชเปนหนาทโดยเฉพาะเจาะจงทจะบงคบใหตองปฏบตตาม ดงนน ผกระท าอาจจะกระท าหรอไมกระท ากได แตหากเปนหนาทแลวตองปฏบตตาม อยางไรกตามกรณทไมชวยเหลอเพราะไมมหนาทนน กฎหมายยงลงโทษผไมยอมชวยเหลอ เพราะค านงถงเรองศลธรรม ยกตวอยางเชน แดงเปนนกกฬาวายน าเดนผานสระน าแหงหนงแลวเหนด าก าลงจะจมน า แตแดงไมเขาชวยเหลอ ดงน แดงยอมมความผดตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 374 ฐานละเวนแตไมใชงดเวนตามมาตรา 59 ของกฎหมายอาญา

ค าวา การกระท าโดยรส านกในการกระท า หมายถง อยภายใตบงคบของจตใจ

อนไดแก

1.1 ผกระท ามความคดทจะกระท าความผด เชน นายแดงคดจะฆานายด าโดยใชมดแทง

181

1.2 ผกระท ามการตกลงใจทจะกระท าตามทคดไว เชน นายแดงตกลงใจทจะฆานายด าโดยใชมดแทงตามทตวเองไดคดไว

1.3 ผกระท ามการตระเตรยมการทจะกระท าความผด เชน นายแดงไปซอมดจากตลาดมาลบใหคมมากขนเพอเตรยมไวฆานายด า

1.4 ผกระท ามการกระท าไปโดยการเคลอนไหว หรอไมเคลอนไหวรางกาย ตาม

ทตกลงใจทมาจากการคด (วนย ล าเลศ, 2543: 87) เชน นายแดงใชมดทตนเองลบไวแทงนายด าจนถงแกความตาย

สรปไดวา ความผดทางอาญาจะเกดขนตอเมอไดมการกระท าของบคคลท ฝาฝนตอกฎหมายปรากฏออกมาภายนอก เพยงแตคดอยในใจไมแสดงออกแมคดชวคดเลวอยางไร กฎหมายยงไมสามารถเอาผดและลงโทษได เชน นายด าคดอยากจะฆานายแดงดวยการใชปนยงทศรษะ ตราบใดทนายด ายงไมยงนายแดงกฎหมายไมสามารถลงโทษนายด าได ซงในสวนการตกลงใจทจะกระท าความผดตามทมการคดในขนนกฎหมายยงไมถอวามความผด เพราะถอเปนเรองทยงหางไกลตอความผดทจะเกดขน พสจนยาก หรอเปนการยากวาความคดของบคคลนนเปนความคดทเพอฝน หรอความคดทอยากจะกระท าอยางนนแนนอน และกฎหมายอาญาไมควรตความกวางจนครอบคลมถงผเพยงแตคด (เกยรตขจร วจนะสวสด , 2542: 75) เพราะเรองความคดเปนเรองทอยภายในจตใจ

ดงทกลาวมาแลวหากอยในขนตระตรยมการทจะกระท าความผด โดยปกตกฎหมายยงไมลงโทษเชนเดยวกนกบการคดทจะกระท าความผด และการตกลงทจะกระท าความผด แตมความผดบางฐานทกฎหมายก าหนดใหการตระเตรยมการเปนความผดและตองลงโทษ เพราะถอเปนความผดทมความรายแรง หรอกระทบตอความสงบสขหรอความมนคงปลอดภยของประเทศชาต ไดแก ความผดฐานตอไปน

(1) ตระเตรยมการปลงพระชนมพระมหากษตรย หรอรวามผจะปลงพระชนมพระมหากษตรย กระท าการใดอนเปนการชวยปกปดไว ตองระวางโทษจ าคกตลอดชวต (ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 107)

(2) ตระเตรยมการเพอประทษรายตอพระองค หรอเสรภาพของพระมหากษตรย หรอรวามผจะกระท าการประทษรายตอพระองคหรอเสรภาพของพระมหากษตรย กระท าการใด

อนเปนการชวยปกปดไว ตองระวางโทษจ าคกตงแตสบหกถงยสบป (ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 108)

(3) ตระเตรยมการเพอปลงพระชนมพระราชนหรอรชทายาท หรอเพอฆาผส าเรจราชการแทนพระองค หรอรวามผจะปลงพระชนมพระราชนหรอรชทายาท หรอเพอฆาผส าเรจราชการแทนพระองค กระท าการใดอนเปนการชวยปกปดไว ตองระวางโทษจ าคกตงแตสบสองปถงยสบป (ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 109)

182

(4) ตระเตรยมเพอประทษรายตอพระองค หรอเสรภาพของพระราชนหรอรชทายาท หรอตอรางกายหรอ เสรภาพของผส าเรจราชการแทนพระองค หรอรวามผจะประทษรายตอพระองค หรอเสรภาพของพระราชนหรอรชทายาท หรอ ประทษรายตอรางกายหร อเสรภาพของผส าเรจราชการแทนพระองค กระท าการใดอนเปนการชวยปกปดไว ตองระวางโทษจ าคกตงแตสบสองปถงยสบป (ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 110)

(5) ตระเตรยมการอนใดหรอสมคบกนเพอเปนกบฏ หรอกระท าความผดใดๆ

อนเปนสวนของแผนการเพอเปนกบฏ หรอยยงราษฎรใหเปนกบฏหรอรวามผจะเปนกบฏแลวกระท าการใดอนเปนการชวยปกปดไว ตองระวางโทษจ าคกตงแตสามปถงสบหาป (ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 114)

(6) การตระเตรยมการรบของขาศก ตองระวางโทษจ าคก ตงแตหาปถงสบหาป (ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 122)

(7) ผใดกระท าการใด ๆ เพอใหไดมาซงขอความ เอกสารหรอสงใดๆ อนปกปดไวเปนความลบส าหรบความปลอดภย ของประเทศ ตองระวางโทษจ าคกไมเกนสบป รวมไปถงการตระเตรยมการดวย (ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 123 และมาตรา 128)

(8) ผใดกระท าการใดๆ เพอใหผ อนลวงรหรอไดไปซงขอความ เอกสารหรอสงใดๆ อนปกปดไวเปนความลบส าหรบ ความปลอดภยของประเทศตองระวางโทษจ าคกไมเกนสบป (ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 124 และ มาตรา 128)

(9) ผใดวางเพลงเผาทรพยของผอน ตองระวางโทษจ าคกตงแตหกเดอนถงเจดป และปรบตงแตหนงพนบาทถงหนงหมนสพนบาท รวมถงการตระเตรยมการดวย กฎหมายลงโทษเชนเดยวกบการพยายามกระท าความผด (ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 217 และมาตรา 219)

(10) ผใดวางเพลงเผาทรพยดงตอไปน (1) โรงเรอน เรอ หรอแพทคนอยอาศย (2) โรงเรอน เรอ หรอแพอนเปนทเกบหรอทท าสนคา (3) โรงมหรสพหรอสถานทประชม (4) โรงเรอนอนเปนสาธารณสมบตของแผนดน เปนสาธารณสถาน หรอเปนท

ส าหรบประกอบพธกรรมตามศาสนา (5) สถานรถไฟ ทาอากาศยานหรอทจอดรถหรอเรอสาธารณะ (6) เรอกลไฟ หรอเรอยนต อนมระวางตงแตหาตนขนไป อากาศยาน หรอ

รถไฟทใชในการขนสงสาธารณะ ตองระวางโทษประหารชวต จ าคกตลอดชวต หรอจ าคกตงแตหาปถงยสบป รวมถงการตระเตรยมการดวย ตองระวางโทษเชนเดยวกบการพยายามกระท าความผด (ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 218 และมาตรา 219) เปนตน

183

ดงนน ค าวา “การกระท า”สามารถแสดงเปนล าดบขนตอนดงรป

รปท 5.2 ขนตอนการกระท าทางอาญา

2. การกระท านนครบ “องคประกอบภายนอก” ของความผดในเรองนนๆ การกระท าครบองคประกอบภายนอก หมายถง สงทอยภายนอกซงสามารถ

มองเหนหรอสมผสได ซงในการพจารณาวาสงใดเปนองคประกอบภายนอกของกฎหมายพจารณาไดจากเปนเนอหาในแตละมาตราทก าหนดไวในกฎหมาย ยกตวอยางเชน มาตรา 288 “ผใดฆาผอนตองระวางโทษประหารชวต จ าคกตลอดชวต หรอจ าคกตงแตสบหาถงยสบป” องคประกอบภายนอกภายนอกของความผดมาตรานคอ มผใด มการฆาและมผอน ดงนนจะเหนไดวาองคประกอบภายนอกไดแก มผกระท า มการกระท า และมวตถแหงการกระท า

2.1 ผกระท า คอ บคคลทกระท าความผด เชนความผดฐานฆาผอน ตามประมวลกฎหมายอาญา

มาตรา 288 บญญตวา ผใดฆาผอนตองระวางโทษประหารชวต จ าคกตลอดชวต หรอจ าคกตงแตสบหาปถงยสบป

คดทจะกระท าความผด

ตกลงใจทจะกระท าความผด

ตระเตรยมการทจะกระท าความผด

ลงมอกระท าความผด

กฎหมายถอวาไมมความผดและไมลงโทษ

กฎหมายถอวาไมมความผดและไมลงโทษ

กฎหมายถอวาไมมความผดและไมลงโทษ ยกเวน

กฎหมายถอวามความผดและมโทษ

- ตระเตรยมการปลงพระชนมพระมหากษตรย

- ตระเตรยมการเพอประทษรายตอพระองค - ตระเตรยมการเพอปลงพระชนมพระราชน

- ตระเตรยมการวางเพลงเผาทรพยของผอน

- ตระเตรยมการเพอเปนกบฏ เปนตน

184

ตวอยาง ด าใชมดแทงขาว ขาวตาย จากตวอยางจะเหนไดวาด าคอ ผหนงผใดการใชมดแทงคอการฆา จงถอวานายด าเปนผกระท า

จากตวอยางเดม ด าใชมดแทงขาว แตขาวตายไปกอนแลว (ใชมดแทงศพ) การกระท า ของด าไมเขาองคประกอบตามตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 288 เพราะขาด ผอน แตอาจเขาองคประกอบความผดฐานอนได

2.2 การกระท า การกระท าของผกระท าตามองคประกอบภายนอกนนจะตองถงขนทมกฎหมาย

บญญตวาเปนความผด ผกระท าถงจะตองรบผดในทางอาญา โดยหลกแลวหากเปนการกระท าโดยเจตนา การกระท าจะตองถงขน “ลงมอ” ตามมาตรา 80 แตอยางไรกตาม การกระท ากอนถงขนลงมอ ผกระท ากตองรบผดในทางอาญาดวยเชนกน อาท ความผดเกยวกบการตระเตรยมกระท าการบางอยาง การตระเตรยมวางเพลงเผาทรพย การเปนสมาชกหรอสมคบกนเปนองยหรอซองโจรตามมาตรา 209 มาตรา 210 เปนตน ดงทไดกลาวมาแลวในหวขอขางตน

การพจารณาวาผกระท ามการกระท าหรอไมใหพจารณาวา ประการแรกผกระท าคดทจะกระท าความผดหรอไม ประการทสองผกระท าตกลงใจทจะกระท าตามทคดหรอไม และประการทสามผกระท าไดกระท าไปตามทตกลงใจอนเปนผลสบเนองมาจากความคดนนหรอไม หากเปนไปตามขนตอนดงทไดกลาวมากถอวาไดมการกระท าแลว ซงการกระท าในกฎหมายอาญาเปนไปตามบทบญญตในมาตรา 59 ของประมวลกฎหมายอาญา ความวา “บคคลจะตองรบผดในทางอาญา กตอเมอไดกระท าโดยเจตนา เวนแตจะไดกระท าความโดยประมาท ในกรณทกฎหมายบญญตใหตองรบผดเมอไดกระท าโดยประมาท หรอเวนแตในกรณทกฎหมายบญญตไวโดยแจงชดใหตองรบผดแมไดกระท าโดยไมมเจตนา

กระท าโดยเจตนาไดแกกระท าโดยรส านกในการทกระท าและในขณะเดยวกนผกระท าประสงคตอผลหรอยอมเลงเหนผลของการกระท านน

ถาผกระท ามไดรขอเทจจรง อนเปนองคประกอบของความผดจะถอวาผกระท าประสงคตอผล หรอยอมเลงเหนผลของการกระท านนมได

กระท าโดยประมาทไดแก กระท าความผดมใชโดยเจตนา แตกระท าโดยปราศจากความระมดระวงซงบคคลในภาวะเชนนนจกตองมตามวสยและพฤตการณและผกระท าอาจใชความระมดระวงเชนวานนได แตหาไดใชใหเพยงพอไม

การกระท า ใหหมายความรวมถง การใหเกดผลอนหนงอนใดขนโดยงดเวนการทจกตองกระท าเพอปองกนผลนนดวย”

จากบทบญญตของมาตรา 59 สรปไดวา การกระท าในกฎหมายอาญาทบคคลจะตองรบผดและมโทษ คอ

185

2.2.1 กระท าโดยเจตนา หมายถง กระท าโดยรส านกและขณะเดยวกนกประสงคตอผลหรอยอมเลงเหนผล “กระท าโดยรส านก” คอ ขณะทกระท านนรวาตนท าอะไร

ตวอยางเชน นายด าใชปนยงนายแดงโดยขณะทยงนนนายด ามสตคอ มการเคลอนไหวโดยใชกระบวนการคด มการตกลงใจในสงทคดจะกระท า และไดกระท าทกอยางตามทตกลงใจอกทงรดวยวาปนเปนอาวธทมความรายแรงเมอยงไปอาจท าใหตายไดเมอนายด าใชปนยงนายแดงจงตองถอวานายด ารส านกในการกระท านน แตถาหากเปนการเคลอนไหวรางกายในขณะละเมอ หรอขณะเปนลมบาหม กรณดงกลาวจะถอวามการกระท าหรอไม จะเหนไดวาการเคลอนไหวรางกายในขณะละเมอ หรอในขณะเปนลมบาหมไมถอวาเปนการกระท าเพราะผเคลอนไหวรางกายไมไดคดและตกลงใจทจะเคลอนไหวรางกาย แตถาหากผนนรตวอยแลววาชอบละเมอ อยเสมอและละเมอทไรตองเตะ ถบบคคลทนอนใกลเสมอ ดงน หากนอนแลวละเมอเตะเพอนหรอถบเพอนตองถอวามการกระท า นอกจากนนแลวการกระท ายงรวมไปถงการไมเคลอนไหวรางกายดวย ซงทเขาใจคอการกระท าโดยงดเวนนนเอง การกระท าโดยการงดเวน หมายความถง การใหเกดผลอนใดอนหนงขนดวยการงดเวนไมกระท าในสงทตนมหนาทตองกระท า ซงเปนหนาทโดยเฉพาะทจะตองกระท าเพอปองกนมใหเกดผลนน ซงการกระท าโดยการงดเวนแตกตางจากการกระท าโดยละเวน กลาวคอการกระท าโดยละเวน หมายความวา ผกระท าไมกระท าในสงซงกฎหมายบงคบใหกระท าซงเปนเรองทวๆไป มใชกรณโดยเฉพาะทจะตองปองกนมใหเกดผลนนขน แตการกระท าโดยการงดเวนเปนเรองทผกระท ามหนาทตองกระท าโดยหนาทของการกระท าโดยงดเวนนน เปนหนาทโดยเฉพาะเจาะจงทจะตองปองกนมใหเกดผล ซงหนาทดงกลาวนน ไดแก

1) หนาทตามกฎหมายบญญต เชน ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1563 บตรตองอปการะเลยงดบดามารดา มาตรา 1564 บดามารดาตองอปการะเลยงดบตรผเยาวมาตรา1461 สามภรรยาตองอปการะเลยงดซงกนและกน เปนตน ตวอยางเชน นางเอยงตองการใหลกวน 3 เดอนของตนตาย จงไมยอมใหนมลกจนกระทงลกอดนมตาย นางเอยงมความผดฐานฆาคนตายโดยเจตนา โดยถอวาเปนการกระท าโดยงดเวน เพราะนางเอยงมหนาทตาม ปพพ. ในฐานะทเปนมารดาทจะตองอปการะเลยงดบตรผเยาว ซงหนาทในการอปการะเลยงดนน ยอมจะตองเปนหนาทในอนทจะปองกนมใหลกอดนมตายดวย

2) หนาทอนเกดจากการยอมรบโดยเจาะจงผกระท ายอมรบโดยตรงทจะท าการอยางใดอยางหนงการยอมรบกอใหเกดหนาททจะตองกระท าตามทตนยอมรบ ตวอยางเชน ยอมรบในการเปนพยาบาลพเศษเพอดแลคนไข หรอรบจางเลยงเดก

3) หนาทอนเกดจากการกระท ากอนๆ ของตนถาการกระท าของผกระท านาจะกอใหเกดภยนตรายอยางใดอยางหนงขนผกระท ายอมมหนาทตองปองกนภยนตรายนน

186

ตวอยาง แดงเหนคนตาบอดขามถนนจงเขาไปชวยเหลอ แตขณะทพาคนตาบอดไปกลางถนนเหนรถเมลจะเขาจอดทปาย แดงจงวงไปขนรถแลวทงคนตาบอดไว ด าขบรถมาชนถกคนตาบอดตายแดงมความรบผดทางอาญาฐานฆาผอนตายโดยเจตนางดเวน ตามมาตรา 291

ประกอบมาตรา 59 วรรคหนง 4) หนาทอนเกดจากความสมพนธเปนพเศษ ตวอยางเชน หลานไมม

หนาทตองอปการะเลยงดปาแตถาปาคนนเปนคนเลยงดหลานมาตงแตเดก ทงใหอาหารกนและใหการศกษาอบรมภายหลงปาแกตวหลานกลบไมเลยงดปลอยใหปาอดตาย อาจถอวาหลานฆาปากได หรอ อยกนดวยกนแบบสามภรรยาแตไมจดทะเบยนสมรส หรอเปนบดาทไมชอบดวยกฎหมาย ซงถอวามความสมพนธลกษณะพเศษ กรณดงกลาวแมไมมกฎหมายบญญตไว แตกเปนหนาทอนเกดจากความสมพนธพเศษเฉพาะเรองทจะตองชวยเหลอกน

ดงนน จะเหนไดวาการกระท าโดยเจตนาคอตวผกระท าตองรส านกในการกระท าดวย และการกระท านนใหรวมไปถงการงดเวนการจกตองกระท าเพอปองกนผลนนดวย

ซงการกระท าในกฎหมายอาญาไดแยกการกระท าโดยเจตนาออกเปน การกระท าโดยเจตนาประสงคตอผล กลาวคอ ผกระท าไดกระท าไปโดยตองการใหเกดผลเชนนนตามทตนตองการ สวนการกระท าโดยเจตนาอกประเภทหนงคอ การกระท าโดยเจตนายอมเลงเหนผล คอ ผกระท าไมตองการใหเกดผลเชนนนขน แตรอยวาเมอท าเชนนนแลวตองเกดผลเชนนนขนอยางแนนอน ซงหลกในการวนจฉยวาการกระท านนประสงคตอผลหรอไมตองดจากการกระท าทแสดงออกมาเปนหลกหรอเรยกวา

“กรรมเปนเครองชเจตนา” ตวอยางเชน นายเอกใชปนยงไปททองของนายอวน จะเหนไดวาทองเปนทอวยวะส าคญ ดงนจะเหนวาการกระท าของนายเอกเปนการกระท าโดยเจตนาประสงคตอผลหรอมงหมายใหนายอวนผเสยหายถงแกตาย

2.2.2 กระท าโดยประมาท หมายถง การกระท าโดยไมใชความระมดระวง ซงบคคลในฐานะเชนนนสามารถใชความระมดระวงไดแตไมใชใหเพยงพอ ซงการกระท าโดยประมาทตาม ปอ. มาตรา 59 วรรค 4 นนสามารถสรปไดวา ประการแรกการกระท านนตองมใชเปนการกระท าความผดโดยเจตนา ประการทสองตองเปนการกระท าไปโดยปราศจากความระมดระวง ซงบคคลในภาวะเชนนจกตองมตามวสยและพฤตการณ และประการทสามผกระท าอาจใชความระมดระวงเชนวานนได แตหาไดใชใหเพยงพอไม ในการวนจฉยวาผกระท าประมาทหรอไมนนมหลกในการพจารณาโดยใหสมมตบคคลขนเปรยบเทยบ บคคลทสมมตนตองมทกอยางเหมอนผกระท ากลาวคอ อยในภาวะอยางเดยวกบผกระท าตามวสยและพฤตการณอยางเดยวกน หากบคคลทสมมตนโดยทวไปไมอาจใชความระมดระวงกถอวาการทผกระท าไมใชความระมดระวงผกระท าไมประมาท

ตวอยาง นายหมขบรถมาดวยความเรว 120 กโลเมตรตอชวโมงในขณะทฝนตกหนกชนเขากบคนทก าลงเดนขามถนนตรงทางมาลายเสยชวต นายหมประมาทหรอไม ในการ

187

วเคราะหวานายหมประมาทหรอไมนน ตองสมมตบคคลคนหนงขนมาวาก าลงขบรถเหมอนกบนายหมในขณะทฝนตกหนกเหมอนกน บคคลนนจะขบ 120 กโลเมตราตอชวโมงหรอไม ซงบคคลทถกสมสมมตขนมานนตองเปนวญญชนคนทวไป วาในขณะทฝนตกหนกคนทวไปจะขบรถอยางระมดระวงไมเกน 40 หรอ 60 กโลเมตรตอชวโมงเพราะทศนะวสยในการมองเหนนนล าบากกวาเวลาปกตทวไป เมอคนทวไปขบรถไมเกน 40 หรอ 60 กโลเมตรตอชวโมง นายหมขบมาท 120 กโลเมตรตอชวโมง ยอมถอเกนคนปกตทวไปเมอเกดความเสยหายขนยอมสนนษฐานไดกระท าโดยประมาทเปนเหตใหผอนถงแกความตาย

2.3 วตถแหงการกระท า คอ สงทผกระท ามงหมายทจะกระท าตอ ตวอยางเชน ความผดฐานฆาคนตายโดยเจตนาตามมาตรา 288 วตถแหงการกระท าคอ “ผอน” ความผดฐานลกทรพย วตถแหงการกระท าคอ “ทรพยของผอนหรอทผอนเปนเจาของรวมอยดวย”

2.4 ผลสมพนธกบการกระท า ผลสมพนธกบการกระท านนหมายความวาเมอมการกระท าความผดแลวตอง

มผลแยกออกจากการกระท า หรอทเรยกกนวา ความผดทตองมผลปรากฏ ตวอยางเชนความผดฐานฆาคนตาย ตาม ปอ. มาตรา 288 นน ผลคอความตายของผกระท า ผกระท าจะตองรบผดฐานฆาคนตายกตอเมอความตายนนสมพนธกบการกระท าของผกระท าตามหลกในเรองความสมพนธระหวางการกระท าและผล หากความตายนนไมสมพนธกบการกระท าของผกระท า ตามหลกในเรองความสมพนธระหวางการกระท าแลวผกระท ากไมตองรบผดในความตายนน แตอาจตองรบผดในการกระท าของตนกอนเกดผลนน เชน รบผดฐานพยายามฆา เปนตน ตวอยางเชน นายด าใชปนยง นายแดงตาย การตายของนายแดงนนเปนผลมาจากการกระท าของนายด าอยางนถอวาการกระท าสมพนธกบผล เปนตน นายด าตองรบผดในผลแหงการกระท าของตนดวย

3. การกระท านนตองครบองคประกอบภายใน การกระท านนตองครบองคประกอบภายใน หมายความวาการกระท านนครบ องคประกอบ

ภายใน” ของความผดในเรองนน องคประกอบภายในคอ เรองการกระท านนตองกระท าโดยเจตนา หรอกระท าโดยประมาทดงทกลาวมาแลวขางตน หรอกระท าโดยไม เจตนาไมประมาทแตกฎหมายบญญตใหตองรบผด อาท ความผดลหโทษซงประมวลกฎหมายอาญา ไดบญญตเกยวกบความผดทผกระท าไมตองมเจตนาและไมตองประมาทไวในความผดลหโทษ หมายความวา แมผกระท าไมมเจตนาและไมประมาท ผกระท ากตองมความผด กลาวคอเปนความผดทไมค านงถงองคประกอบภายในใดๆ เลย เมอการกระท าครบองคประกอบภายนอกของความผดในเรองนนๆ แลวกถอวาผกระท ามความผดทนท ไมตองค านงถงสภาพจตใจของผกระท าแตอยางใดเลย เชน ความผดตาม มาตรา 367 ผใดเมอเจาพนกงานถามชอหรอทอยเพอปฏบตการตามกฎหมาย ไมยอมบอกหรอแกลง

188

บอกชอหรอทอยอนเปนเทจ ตองระวางโทษปรบไมเกน 100 บาท หรอผใดสงเสยงหรอท าใหเกดเสยงหรอกระท าความออองโดยไมมเหตอนสมควรจนท าใหประชาชน ตกใจหรอเดอดรอนตองระวางโทษปรบไมเกน 100 บาท หรอผใดพกพาอาวธไปในเมอง หมบาน หรอทางสาธารณโดยเปดเผยหรอ

โดยไมมเหตสมควรหรอพาไป ในชมนมชนทไดจดใหมขนเพอนมสการ การรนเรง หรอการอนใด ตองระวางโทษปรบไมเกน 100 บาท และขอใหศาลมค าสงใหรบอาวธนน เปนตน

จากทกลาวมาขางตนสามารถสรปโครงสรางความรบผดทางอาญาไดวาในกรณทบคคลจะมความผด และถกลงโทษทางอาญานน ตอเมอมการกระท าความผดครบองคประกอบทกฎหมายบญญตไว และค าวา “การกระท าในกฎหมายอาญา” หมายถงการเคลอนไหวรางกายภายใตจตบงคบ ซงขนตอนของการกระท าในกฎหมายอาญานนม 4 ขนตอน ขนตอนแรกคอ คดทจะกระท าความผด ขนตอนท 2 ตกลงใจทจะกระท าความผด ขนตอนท 3 ตระเตรยมการทจะกระท าความผด ขนตอนท 4 การลงมอกระท าความผด โดยปกตขนตอนท 1 ถงขนตอนท 3 กฎหมายยงไมลงโทษ แตมบางกรณทกฎหมายลงโทษหากอยในขนตอนท 3คอ การตระเตรยมการลอบปลงพระชนม การตระเตรยมการกอกบฏ การตระเตรยมการวางเพลงเผาทรพยผอน เปนตน ทกลาวมานนเปนเรองการกระท าตองครบองคประกอบภายนอก

นอกจากการกระท าจะตองครบองคประกอบภายนอก กลาวคอ มผกระท ามการกระท า มวตถแหงการกระท า และผลสมพนธกบการกระท า การกระท าตองครบองคประกอบภายในดวย คอ ผกระท าตองกระท าโดยเจตนา กระท าโดยประมาท หรอมกฎหมายบญญตไวเปนกรณพเศษแมกระท าโดยไมเจตนาไมประมทกฎหมายกลงโทษ คอ ความผดลหโทษ ประการตอไปจะกลาวถงโครงสรางความรบผดประการท 2 กลาวคอ แมวาการกระท านนจะครบองคประกอบความผดทางอาญาแลวแลว แตหากมกฎหมายยกเวนความผดให ผกระท าไมตองรบผดทางอาญาหรอเรยกอกอยางหนงวา ผกระท ามอ านาจกระท าไดจงท าใหผกระท าไมมความผดเลย ดงรายละเอยดจะกลาวตอไป

โครงสรางท 2 การกระท ามกฎหมายยกเวนความผด

หมายความวา การกระท านนครบองคประกอบความผดตามทกฎหมายบญญต แตมกฎหมายยกเวนความผดให ท าใหการกระท านนไมเปนความผด หรอเรยกวาผกระท ามอ านาจทจะกระท าได การทกฎหมายใหอ านาจไวนนไมไดมเฉพาะกฎหมายอาญาเทานน แตยงปรากฏในกฎหมายอนดวย อาท ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 78 มาตรา 79 เชน การจบกมคมขง ไมเปนความผดตอเสรภาพ ถอวาผนนกระท ามอ านาจกระท าไดตามกฎหมาย หรอการมเอกสทธของบคคลในการอภปรายหรอแถลงขอเทจจรงตามกฎหมายรฐธรรมนญ (ทวเกยรต มนะกนษฐ, 2554: 69) ประมวลกฎหมายอาญาบญญตเหตยกเวนความผดไวหลายมาตรา ดงน

189

1. การปองกนโดยชอบดวยกฎหมายตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 68) การปองกนโดยชอบดวยกฎหมายตามประมวลกฎหมายอาญา มสาระส าคญ คอ “ผใด

จ าตองกระท าการใดเพอปองกนสทธของตนหรอของผอน ใหพนภยนตรายซงเกดจากการประทษรายอนละเมดตอกฎหมาย และเปนภยนตรายทใกลจะถง ถาไดกระท าพอสมควรแกเหต การกระท านนเปนการปองกนโดยชอบดวยกฎหมาย ผนนไมมความผด” บทบญญตดงกลาวเปนเรองการใชสทธปองกนตนเองหรอผอนใหพนจากการถกท ารายทไมไดเกดจากตนเองเปนผกอขน ถาหากไดกระท าพอสมควรแกเหต กฎหมายคมครองบคคลนนโดยใหอางสทธในการปองกนตนเองหรอผอนได

ตวอยาง ด าถอปนขามรวเขามาในบรเวณบานของขาว และเกดโตเถยงกน ด าใชปนยงขาวกอน ขาวกลววาจะมการยงซ า จงยงด าตายการกระท าของขาวดงกลาวถอเปนการปองกนพอสมควรแกเหต ไมเปนความผด (ค าพพากษาฎกาท 879/2476) คนรายเขาไปลกทรพย ใตถนบาน ไมทราบไดวามอาวธอะไรตดมา การใชปนยงคนรายตายเปนการปองกนโดยชอบดวยกฎหมาย ผเสยหายเขามาชกจ าเลยกอน เมอจ าเลยลมลงผเสยหายเงอมอจะแทง จ าเลยใชปนยง เปนการปองกนพอสมควรแกเหต ไมมความผด (ค าพพากษาศาลฎกาท 606/2510)

2. การท าแทงกรณพเศษตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 305 การท าแทงกรณพเศษตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 305 “ถาหากการการ

กระท าความผดดงกลาวในประมวลกฎหมายอาญามาตรา 301 และมาตรา 302 นน เปนการกระท าของนายแพทยและ

(1) จ าเปนตองกระท าเนองจากสขภาพของหญงนน หรอ

(2) หญงมครรภเนองจากการกระท าความผดอาญา ตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 276 มาตรา 277มาตรา 282 มาตรา 283 หรอมาตรา 284

ผกระท าไมมความผด

บทบญญตในมาตรา 305 เปนกรณทหญงไปท าใหแทงโดยมเหตผล เปนตนวา สขภาพของหญงไมเหมาะแกการตงครรภ หรอหญงนนถกขมขน หรอถกลอลวงไปท าใหเกดการตงครรภไมพงประสงคขน หญงจงใหแพทยท าแทง การกระท าของนายแพทยถอวามอ านาจกระท าได ไมมความผด เมอการกระท าของนายแพทยไมมความผดแลวหญงกไมมความผดดวย

3. การแสดงความคดเหนหรอขอความใดโดยสจรตตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 329 มาตรา 331

ตวอยาง ภรยาไมจดทะเบยนสมรสของชาย กลาวกบหญงทมความสมพนธกบชายวา “คณเปนขาราชการจะแยงผวฉน ดซวาจะผดไหม” เพราะหญงนนมความสมพนธท านองชสาวกบชายจรง เปนการกลาวดวยความหงหวง โดยสตรจโดยชอบธรรมเพอปองกนสวนไดเสยตามคลองธรรม (ทวเกยรต มนะนษฐ, 2544: 392)

190

ตวอยาง นายอ าเภอจดการเลอกตงไมเรยบรอย เปนการตชมการปฏบตงานของนายอ าเภอ ไมเปนหมนประมาท (ทวเกยรต มนะนษฐ, 2544: 391)

นอกจากนนความผดบางฐาน หากผเสยหายยนยอมโดยบรสทธใจแลวท าให การกระท านน ไมเปนความผดได เชน หญงยนยอมรวมประเวณกบชาย ชายยอมไมมความผดฐานขมขนกระท าช าเรา (ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 276) หรอเจาของทรพยยนยอมใหผอนเอาทรพยไป ผทเอาทรพยไปยอมไมมความผดฐานลดทรพย (ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 334) (ทวเกยรต มนะกนษฐ, 2554: 69 - 70)

โครงสรางท 3 การกระท ามกฎหมายยกเวนโทษ

โดยปกตแลวการกระท าทครบองคประกอบความผดและไมมอ านาจกระท าได บคคลนนตองรบผดและรบโทษทางอาญา แตในความผดบางฐานแมมการกระท าครบองคประกอบความผด แตกฎหมายยกเวนโทษให หมายความวา การกระท านนในทางกฎหมายยงเปนความผดอย แตกฎหมายไมลงโทษผกระท าอาจเปนเพราะปจจยหลายอยาง อาท ผกระท าอาจกระท าความผดเพราะความจ าเปน ในหลายกรณทการลงโทษแลวไมกอใหเกดประโยชน เนองมาจากเหตทมใชเกดจากความชวรายของผกระท าความผดแตอาจมาจากเหตทผกระท าไมมทางเลอก เหตเกยวกบความรผดชอบในการกระท าความผด และเหตเกยวกบการการสามภรยากน (ทวเกยรต มนะกนษฐ ,

2554: 76) 1. การกระท าดวยความจ าเปน

ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 67 บญญตวา “ผใดกระท าความผดดวยความจ าเปนเพราะอยในทบงคบ หรอภายใตอ านาจซงไมสามารถหลกเลยงหรอขดขนได หรอเพอใหตนเองหรอผอนพนจากภยนตรายทใกลจะถง และไมสามารถหลกใหพนโดยวธอนได เมอภยนตรายนนตนไมไดกอขนเพราะความผดของตน ถาการกระท านนไมเปนการเกนสมควรแกเหต ผนนไมตองรบโทษ”

บทบญญตของกฎหมายดงกลาวเปนเรองทผกระท าความผดไมไดสมครใจจะกระท า แตถกบงคบใหตองกระท าความผดเกดขน

ตวอยาง นางแมว ใชปนบงคบให นายหน ตหว นายหม นายหนกลวจงใชไมตหวนายหม นายหนมความผดฐานท ารายรางกาย แตนายหนไมตองรบโทษเพราะกระท าดวยความจ าเปน

ตวอยาง นายอ านวยเปนขาราชการและเปนเจาหนาทในการเลอกตงแกเอกสารในการแจงผลการเลอกตง เนองจากถกบงคบดวยอ านาจปน ถอเปนการกระท าดวยความจ าเปนพอสมควรแกเหต ยอมไดรบการยกเวนโทษ (เทยบเคยงค าพพากษาฎกาท 694/2503)

191

2. การกระท าความผดของเดก มาตรา 73 บญญตวา “เดกอายยงไมเกนสบป กระท าการอนกฎหมายบญญตเปน

ความผดเดกนนไมตองรบโทษ

ใหพนกงานสอบสวนสงตวเดกตามวรรคหนงใหพนกงานเจาหนาทตามกฎหมาย

วาดวยการ คมครองเดก เพอด าเนนการคมครองสวสดภาพตามกฎหมายวาดวยการนน”

มาตรา 74 บญญตวา “เดกอายกวาสบปแตยงไมเกนสบหาปกระท าการอนกฎหมายบญญตเปนความผดเดกนนไมตองรบโทษแตใหศาลมอ านาจทจะด าเนนการดงตอไปน

(1) วากลาวตกเตอนเดกนนแลวปลอยตวไป และถาศาลเหนสมควรจะเรยกบดามารดาผปกครองหรอบคคลทเดกนนอาศยอยมาตกเตอนดวยกได

(2) ถาศาลเหนวา บดา มารดา หรอผปกครองสามารถดแลเดกนนได ศาลจะมค าสงใหมอบตวเดกนนใหแกบดา มารดา หรอผปกครองไป โดยวางขอก าหนดใหบดา มารดา หรอผปกครองระวงเดกนนไมใหกอเหตรายตลอดเวลาทศาลก าหนดซงตองไมเกนสามปและก าหนดจ านวนเงนตามทเหนสมควรซงบดา มารดา หรอผปกครองจะตองช าระตอศาลไมเกนครงละหนงหมนบาทในเมอเดกนนกอเหตรายขน

ถาเดกนนอาศยอยกบบคคลอนนอกจากบดามารดาหรอผปกครอง และศาลเหนวาไมสมควรจะเรยกบดามารดาหรอผปกครองมาวางขอก าหนดดงกลาวขางตนศาลจะเรยกตวบคคลทเดกนนอาศยอยมาสอบถามวา จะยอมรบขอก าหนดท านองทบญญตไวส าหรบบดา มารดา หรอผปกครองดงกลาวมาขางตนหรอไมกได ถาบคคลทเดกนนอาศยอยยอมรบขอก าหนดเชนวานนกใหศาลมค าสงมอบตวเดกใหแกบคคลนนไปโดยวางขอก าหนดดงกลาว

(3) ในกรณทศาลมอบตวเดกใหแกบดา มารดา ผปกครอง หรอบคคลทเดกนนอาศยอยตาม (2) ศาลจะก าหนดเงอนไขเพอคมความประพฤตเดกนนเชนเดยวกบทบญญตไวในมาตรา 56 ดวยกได ในกรณเชนวาน ใหศาลแตงตงพนกงานคมประพฤตหรอพนกงานอนใดเพอคมความประพฤตเดกนน

(4) ถาเดกนนไมมบดา มารดา หรอผปกครอง หรอมแตศาลเหนวาไมสามารถดแลเดกนนได หรอถาเดกอาศยอยกบบคคลอนนอกจากบดา มารดา หรอผปกครอง และบคคลนน

ไมยอมรบขอก าหนดดงกลาวใน (2) ศาลจะมค าสงใหมอบตวเดกนนใหอยกบบคคลหรอองคการทศาลเหนสมควรเพอดแลอบรม และสงสอนตามระยะเวลาทศาลก าหนดกไดในเมอบคคลหรอองคการนนยนยอม ในกรณเชนวานใหบคคลหรอองคการนนมอ านาจเชนผปกครองเฉพาะเพอดแล อบรม และสงสอน รวมตลอดถงการก าหนดทอยและการจดใหเดกมงานท าตามสมควร หรอใหด าเนนการคมครองสวสดภาพเดกตามกฎหมายวาดวยการนนกไดหรอ

http://www.kodmhai.com/m2/m2-2/m2-51-58.html#56

192

(5) สงตวเดกนนไปยงโรงเรยน หรอสถานฝกและอบรม หรอสถานทซงจดตงขนเพอฝกและอบรมเดก ตลอดระยะเวลาทศาลก าหนด แตอยาใหเกนกวาทเดกนนจะมอายครบสบแปดป

ค าสงของศาลดงกลาวใน (2) (3) (4) และ (5) นน ถาใน ขณะใดภายในระยะเวลาทศาลก าหนดไว ความปรากฏแกศาลโดย ศาลรเอง หรอตามค าเสนอของผมสวนไดเสย พนกงานอยการ หรอ บคคลหรอองคการทศาลมอบตวเดกเพอดแล อบรมและสงสอนหรอ เจาพนกงานวา พฤตการณเกยวกบค าสงนนไดเปลยนแปลงไปกให ศาลมอ านาจเปลยนแปลงแกไขค าสงนน หรอมค าสงใหมตามอ านาจในมาตราน”

มาตรา 75 บญญตวา “ผใดอายกวาสบหาปแตต ากวาสบแปดป กระท าการอนกฎหมายบญญตเปนความผด ใหศาลพจารณาถงความรผดชอบและสงอนทงปวงเกยวกบผนน ในอนทจะควรวนจฉยวาสมควรพพากษาลงโทษผนนหรอไม ถาศาลเหนวาไมสมควรพพากษาลงโทษกใหจดการตาม มาตรา 74 หรอถาศาลเหนวาสมควรพพากษาลงโทษ กใหลดมาตราสวนโทษทก าหนดไวส าหรบความผดลงกงหนง”

มาตรา 76 บญญตวา “ผใดอายตงแตสบแปดปแตยงไมเกนยสบป กระท าการอนกฎหมายบญญตเปนความผด ถาศาลเหนสมควรจะลดมาตราสวนโทษทก าหนดไวส าหรบความผดนน

ลงหนงในสามหรอกงหนงกได”

จากบทบญญตของกฎหมายดงทกลาวมาเหนไดวาการกระท าความผดของเดก ไดแบงชวงอายของผกระท าความผดทเปนเดกออกเปนหลายชวง

กรณท 1 เดกอายไมเกน 10 ปกระท าความผดเดกไมตองรบโทษ แตใหพนกงานสอบสวนเปนผพจารณาในการสงตวเดก

ตวอยาง เดกชายเอกอาย 10 ขวบ เลนปนแกปไทยประดษฐ ลนใสเพอนอาย 6 ขวบ เสยชวต การกระท าดงกลาวเปนความผดและตองรบโทษหรอไม

ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 73 เดกอายตงแต 10 ป ลงไป แมจะไดกระท าความผด แตเดกนนไมตองรบโทษ โดยใหพนกงานสอบสวนสงตวเดกไปใหเจาหนาทตามกฎหมายคมครองเดกด าเนนการตอไป เหตทกฎหมายบญญตยกเวนโทษให เพราะผกระท าความผดยงมอายนอย ออนดอยดวยวฒภาวะขาดการคดไตรตรองยบยงชงใจหรอรผดชอบชวดและขาดเจตนาชวราย แมกระท าการนนกฎหมายบญญตเปนความผด กไมสมควรตองรบโทษ

กรณท 2 เดกอายกวา 10 ป แตไมเกน 15 ปกระท าความผดแตไมตองรบโทษ แตใหศาลมอ านาจด าเนนมาตรการตาง ๆ ได เชน เรยกเดกหรอบดามารดาผปกครองหรอบคคลทเดกอาศยอยดวยมาตกเตอนหรอวางขอก าหนดใหบคคลขางตนระวงเดกไมใหกอเหตราย ขอก าหนดมเวลาไมเกน 3 ป และก าหนดใหผปกครองช าระเงนตอศาลครงละไมเกน 1 หมนบาท เมอเดกกอเหตราย


193

กรณท 3 เดกกวา 15 ป แตต ากวา 18 ป กระท าความผดใหศาลพจารณาถงความรผดชอบและสงอนทงปวงเกยวกบผนน ในอนทจะควรวนจฉยวาสมควรพพากษาลงโทษผนนหรอไม ถาศาลเหนวาไมสมควรพพากษาลงโทษกใหจดการตาม มาตรา 74 หรอถาศาลเหนวาสมควรพพากษาลงโทษกใหลดมาตราสวนโทษทก าหนดไวส าหรบความผดลงกงหนง”

กรณท 4 ผใดอายตงแต 18 ปแตยงไมเกน 20 ป กระท าความผดศาลจะลดมาตราสวนโทษใหกงหนงหรอ 1 ใน 3 กได

ตวอยาง ค าพพากษาฎกาท 1498-2518/2518 จ าเลยอาย 17 ป ศาลลงโทษ

ตามมาตรา 339 ตองลดมาตราสวนโทษกงหนง ตามมาตรา 75 คงจ าคก 6 ป ตวอยาง ค าพพากษาศาลฎกาท 1239/2527 จ าเลยอาย 17 ปเศษ เปนทหารพราน

ยอมตระหนกถงความรายแรงของลกระเบดมอแบบสงหาร ซงมอานภาพการท าลายทงชวตและทรพยสนในรศมเปนวงกวาง แมกระทงสจรตชนทมไดมสวนเกยวของกบการเคองแคนของจ าเลยดวยเลย จ าเลยทะเลาะกบพวกร าวง ตอมาจ าเลยขวางลกระเบดใสกลางเวทร าวง มคนตายและบาดเจบ จงมใชเกดจากความโงเขลาเบาปญญา หรอความออนวยของจ าเลย เปนการกระท าทเหยมโหดผดวสย ศาลไมลดมาตราสวนโทษให

ตวอยางค าพพากษาฎกาท 76/2530 การทศาลพพากษาลงโทษจ าเลยซงมอาย 17 ปโดยไมลดมาตรา สวนโทษใหนนไมชอบดวยกฎหมาย เพราะ มาตรา 75 บญญตไววา ถาศาลเหนวาสมควรพพากษาลงโทษกใหลดมาตราสวนโทษท ก าหนดไวส าหรบความผดลงกงหนง

จะเหนไดวา ถาเดกอายไมเกน 10 ป กระท าความผด เดกไมตองรบโทษ แตใหใชวธการส าหรบเดกโดยใหอ านาจพนกงานสอบสวนพจารณาสงตวเดกไปสถานพนจหรอคมครองเดก แตหากเดกอายกวา 10 แตไมเกน 15 ป กระท าความผด เดกไมตองรบโทษเชนกน แตใหศาลเปนมอ านาจผใชวธการส าหรบเดก ซงแตกตางจากกรณเดกอายไมเกน 10 ป ทใหอ านาจพนกงานสอบสวนพจารณาสงตวเดก แตหากเดกอายกวา 15 ป แตต ากวา 18 ป หรอ ตงแต 18 ป แตไมเกน 20 ป ศาลสามารถลดมาตราสวนโทษลงได ทงนแสดงไดดงตารางท 5.1


194

ตารางท 5.1 การกระท าความผดของเดก

ผกระท าผด อาย วธการเดก โทษ

เดก ไมเกน 10 ป ใชวธการส าหรบเดกโดยพนกงานสอบสวนพจารณาสงตวเดก

ยกเวนโทษ

เดก เกนกวา 10 ป แตไมเกน 15 ป

ใชวธการส าหรบเดก โดยศาลพจารณา

ยกเวนโทษ

ผใด

เกนกวา 15 ปแตต ากวา 18 ป

ศาลจะใชวธการส าหรบเดกหรอไม กได

ศาลจะลงโทษโดยลดมาตราสวนโทษใหกงหนงกได

ผใด ตงแต 18 ป แตไมเกน 20 ป

(ไมใชวธการส าหรบเดก)

ศาลจะลดมาตราสวนโทษใหกงหนงหรอ 1 ใน 3

3. การกระท าความผดของผมนเมา มาตรา 66 บญญตวา “ความมนเมาเพราะเสพสราหรอสงเมาอยางอนจะยกขน

เปนขอแกตวตามมาตรา 65 ไมได เวนแตความมนเมานนจะไดเกดโดยผเสพไมรวาสงนนจะท าใหมนเมาหรอไดเสพโดยถกขนใจใหเสพและไดกระท าความผดในขณะไมสามารถรหรอสามารถบงคบตนเองไดกระท าความผดจงจะไดรบยกเวนโทษส าหรบความผดนน”

ความมนเมาตามมาตรา 66 ดงกลาว ไมวาจะเกดจากการเสพสราหรอสงอนใดทมผลใหมอาการมนเมาและไดกระท าความผดในขณะทมนเมา ถงแมในขณะกระท าผดผกระท าจะไมรผดชอบหรอบงคบตนเองไมได ผกระท ากยงตองรบโทษผกระท านนจะอางความมนเมาไมได

ตวอยาง นายแดงเขาปาไปเกบเหดมากน หลงจากนนมอาการมนเมาครองสตไมได และไดท ารายนายเขยวจนบาดเจบ ดงน นายแดงอางกระท าผดเพราะความมนเมาโดยไมรวาสงนนจะท าใหมนเมาและไดกระท าในขณะทไมสามารถรผดชอบหรอไมสามารถบงคบตนเองไดเพอไมตองรบโทษ แตหากเปนกรณทเสพโดยสมครใจจะอางความมนเมาไมได ตวอยาง นายเหลองสมครใจดมสราใชกอนหนปากระจกรถยนตของนายมวงแตก นายเหลองจะอางวากระท าความผดไปโดยไรสตไมได 4. การกระท าความผดตามค าสงของเจาพนกงานทมชอบดวยกฎหมาย

ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 70 บญญตวา “ผ ใดกระท าตามค าส งของ เจาพนกงานแมค าสงนนจะไมชอบดวยกฎหมายถาผกระท ามหนาทหรอเชอโดยสจรตวามหนาทตองปฏบตตามผนนไมตองรบโทษ เวนแตจะรวาค าสงนนเปนค าสงซงไมชอบดวยกฎหมาย”

195

การกระท าตามค าสงของเจาพนกงาน หมายถง ผทปฏบตหนาทราชการโดยไดรบแตงตงตามกฎหมายผกระท ามหนาทตองปฏบตตาม หรอไมมหนาท แตเชอโดยสจรตวามหนาทตองปฏบตตาม แมวาผกระท าไมรวาค าสงนนไมชอบดวยกฎหมายกตาม ผกระท าไมตองรบโทษ

ตวอยาง นายไกเปนผบงคบการต ารวจสงใหนายไขซงเปนต ารวจใตบงคบบญชาไปจบกมนายหมผตองหาคดยาบาโดยไมไดออกหมายจบนายไขไปจบนายหมผตองหาโดยเขาใจวาค าสงนนเปนค าสงทชอบดวยกฎหมายแมการกระท าของนายไขจะเปนการมชอบ แตนายไขกไมตองรบโทษตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 70 (เทยบเคยงค าพพากษาศาลฎกาท 1135/2507) ตวอยางก านนไมมอ านาจจบคนโดยไมมหมายจบ และพนกงานสอบสวนไมมอ านาจ

สงใหก านนจบคนโดยไมมหมายจบ การทก านนจบคนไปกกขงโดยไมมหมายจบ แมพนกงานสอบสวนจะสงใหก านนจบโดยไมมหมายจบ ก านนกมความผดฐานหนวงเหนยวกกขง (ค าพพากษาฎกาท 75/2493)

5. การกระท าความผดของคนวกลจรต ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 65 วรรคหนง บญญตวา “ผใดกระท าความผดในขณะ

ไมสามารถรผดชอบหรอไมสามารถบงคบตนเองไดเพราะจตบกพรอง โรคจต หรอจตฟนเฟอน ผนนไมตองรบโทษส าหรบความผดนน” (เกยรตขจร วจนะสวสด , 2542: 329 - 330) การไมสามารถรผดชอบ หรอไมสามารถบงคบตนเองได แยกอธบายไดดงน กรณผกระท าไมสามารถรผดชอบ หมายถง ไมสามารถรไดวาการกระท านนผดศลธรรม กลาวคอ ไมอาจแยกไดวาสงใดถกตองตามหลกศลธรรม และสงใดผดศลธรรม

ตวอยาง แดงวกลจรตจงใชมดฟนคอเดก โดยทแดงไมรวาการกระท านนผดศลธรรม แตคดวาเปนการกระท าทถกตองเพราะเกดจตฟนเฟอนไดยนเสยงสงจากเทพเจาวา หากฆาเดกแลว จะท าใหโลกมนษยรอดพนจากภยพบตซงเดกผนนจะน ามาไดสโลก

กรณผกระท าไมสามารถบงคบตนเองได หมายความวา แมผกระท าจะรดวา การกระท าของตนเปนการผดศลธรรมแตตนกจ าตองกระท าการนน เพราะไมอาจบงคบตนเองได กรณจตบกพรอง (Defective mind) ไดแก ผทสมองไมเจรญเตบโตตามวยหรอบกพรองมาแตก าเนด (ทวเกยรต มนะกนษฐ, 2555: 84)

ตวอยาง จ าเลยปญญาออนกระท าผดขณะไมรผดชอบเพราะจตบกพรอง กรณจตฟนเฟอน (Mental infirmity) (ทวเกยรต มนะกนษฐ, 2555: 84) คอ ผทมความผดหลง ประสาทหลอนและแปรผด

ตวอยาง กอนเกดเหตจ าเลยเขารบการรกษาทโรงพยาบาลประสาท ขณะเกดเหตอาการปวยเปนโรคจตจากพษสราก าเรบขนอก มอาการประสาทหลอนหวาดระแวงกลวคนจะท าราย ผตายซงเปนภรยาอยกนกนมาดวยความเรยบรอยไมเคยมเรองทะเลาะววาทบาดหมางกน จงพา

196

จ าเลยไปรกษาทบานบดาจ าเลย ขณะทนงคยกนอยทแครไมขางลาง จ าเลยใชมดเชอดคอและฟนท ารายผตาย มคนพบจ าเลยนงงนงงอยใกล ๆ ดงนจ าเลยไดกระความผดในขณะไมสามารถรผดชอบและไมสามารถบงคบตนเองไดเพราะโรคจตจากพษสราจ าเลยไมตองรบโทษตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 65 วรรคแรก (ค าพพากษาฎกาท 371/2527) โรคจต (Mental disease) (ทวเกยรต มนะกนษฐ, 2555: 84) คอ ความบกพรองแหงจตทเกดจากโรค

ตวอยาง จ าเลยมอาการปวยทางจตคลายเปนโรคจตเภทโดยมอาการระแวง จงไปรบการรกษาทคลนกรวม 4 ครง ครงสดทายจ าเลยบอกแพทยทรกษาวาหายแลว ขอเลกกนยา แสดงวาอาการของจ าเลยตองดขน สามารถพดจารเรองแลว กอนเกดเหตประมาณ 2 เดอน จ าเลยเคยน าอาวธปนของกลางออกไปใชแลวน ากลบไปคนทบาน ม. ในวนเกดเหตจ าเลยงดกญแจประตหองนอน ม. แลวน าอาวธปนของกลางออกไป โดยกอนไปยงขอเงนภรยาจ าเลยเพอเตมน ามนแลวขบรถยนตออกไป หลงเกดเหตมการใชอาวธปนยง ป. ผตาย จ าเลยยงสามารถขบรถยนตหลบหนกลบบานได ในชนสอบสวนจ าเลยพดจารเรองสามารถพดโตตอบได จงเปนกรณทจ าเลยกระท าความผดในขณะยงสามารถรผดชอบอยบางหรอสามารถบงคบตนเองไดบางตาม ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 65 วรรคสอง (ค าพพากษาศาลฎกาท 1226/2547)

6. การกระท าความผดเกยวกบทรพยระหวางสามภรยา มาตรา 71 บญญตวา “ความผดตามทบญญตไวใน มาตรา 334 ถง มาตรา 336

วรรคแรก และ มาตรา 341 ถง มาตรา 364 นนถาเปนการ กระท าทสามกระท าตอภรยา หรอภรยากระท าตอสามผกระท าไมตองรบโทษ

ความผดดงระบมานถาเปนการกระท าทผบพการกระท าตอผสบสนดานกระท าตอผบพการ หรอพหรอนองรวมบดา มารดาเดยวกน กระท าตอกน แมกฎหมายมไดบญญตใหเปนความผดอนยอมความได กใหเปนความผดอนยอมความได และนอกจาก นนศาลจะลงโทษนอยกวาทกฎหมายก าหนดไวส าหรบความผดนน เพยงใดกได”

กรณตองเปนสามภรรยาทชอบดวยกฎหมาย คอ จดทะเบยนสมรสกน และเปนเรองกระท าตอทรพยอนเปนความผดตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 334 ถงมาตรา 336 กลาวคอ ความผดฐานดงตอไปน (1) ลกทรพย (มาตรา 334, มาตรา 335) (2) วงราวทรพย (มาตรา 336) (3) ฉอโกง (มาตรา 341 ถงมาตรา 347) (4) โกงเจาหน (มาตรา 349 ถงมาตรา 351) (5) ยกยอก (มาตรา 352 ถงมาตรา 356)






197

(6) รบของโจร (มาตรา 357) (7) ท าใหเสยทรพย (มาตรา 358 ถงมาตรา 360) (8) บกรก (มาตรา 362 ถงมาตรา 364)

ตวอยาง ค าพพากษาศาลฎกาท 221/2528 การทภรยาหรอสามกระท าความผดแลวจะไมตองรบโทษหรอไดรบยกเวนโทษ ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 71 วรรคแรก บญญตไววา ตองเปนเรองกระท าตอทรพยอนเปนความผดตาม มาตรา 334 ถงมาตรา 336 วรรคแรก และมาตรา341 ถงมาตรา 364 เทานน ไมมขอจ ากดวาภรยา หรอสามนนจะตองกระท าความผดตามล าพงคนเดยวแตอยางใด เมอจ าเลยเปนภรยาผเสยหายมหลกฐานภาพถายใบส าคญการสมรสมาแสดง และจ าเลยกระท าความผดฐานรบของโจร ซงจะเปนการกระท าความผดตามล าพงคนเดยว หรอมบคคลอนรวมกระท าผดดวย กตองถอวามเหตสวนตวใหจ าเลยไมตองรบโทษ หรอไดรบการยกเวนโทษตามม.71 วรรคแรกแลว

กลาวโดยสรป การกระท าทมกฎหมายยกเวนโทษ หมายความวา การกระท านน ยงเปนความผดทางอาญาอย เพยงแตกฎหมายไมลงโทษผกระท าความผดเพราะเหตวา ตวผกระท าความผดไมไดประสงคทจะกระท าความผดแตถกบงคบใหตองกระท า เชน การกระท าความผดเพราะความจ าเปน การกระท าความผดตามค าสงของเจาพนกงาน การกระท าความผดเพราะความมนเมาหรอกระท าความผดเพราะความไมรผดชอบ เนองจากอาการปวยทางจตการลงโทษบคคลดงกลาวดงเชนลงโทษคนทปกตยอมไมเหมาะสม หรอการกระท าความผดระหวางสามภรยาซงถอวามความผกพนกนเปนพเศษทตองอปการะเลยงดซงกนและกน หรอการกระท าความผดของผออนอาย เนองมาจากผทอายนอยมความรสกผดชอบนอยกวาผใหญ ดวยเหตวาผเยาวความไรเดยงสา ออนดอยประสบการณ ดงนน การเปดโอกาสใหไดปรบปรงตวเองเพอกลบเขาสสงคม กลบตวเปนคนดยอมดกวาการลงโทษ

หลกทวไปของการพยายามกระท าความผด

1. การเรมตนของความผด

โดยหลกความผดอาญาเรมตนเมอการกระท านนถงขนลงมอกระท าแลว แตถาไดลงมอกระท าแตกระท าไปไมตลอดหรอการกระท าไปตลอดแลวแตไมบรรลผล ถอวาเปนการพยายามกระท าความผด โดยทวไปจะมโทษสองในสามสวนของความผดส าเรจ การกระท าจะเรมเปนความผดตอเมอพนขนตระเตรยมการเขาสขนลงมอกระท าผด บทบญญตในมาตรา 80 บญญตวา ผใดลงมอกระท าความผดแตกระท าไปไมตลอดหรอกระท าไปตลอดแลว แตการกระท านนไมบรรลผล ผนนพยายามกระท าความผด หลกเกณฑในการพยายามกระท าความผดมดงน (มานตย จมปา, ชตาพร พศลยบตร โตะวเศษกล, กณฑมา ท า, 2556: 583)

198

1.1 ผกระท าตองมเจตนากระท าผด คอ ตวผกระท าตองมความตงใจทจะกระท าความผด เชน แดงตองการฆาด าใช

ปนเลงไปทหวของด า หรอขาวใชมดแทงทชองทองของเขยว จะเหนไดวาทงสองตวอยางนน ในการพจารณาวามเจตนาหรอไม พจารณาจากการกระท าทแสดงออกมา เมอบรเวณทถกแทงหรอถกยงลวนเปนอวยวะทส าคญของรางกาย จงแสดงใหเหนเจตนาของผกระท าวามเจตนากระท าความผดฐานฆาผอน

1.2 ผกระท าตองไดลงมอกระท าผดแลว กลาวคอ การลงมอกระท าความผดตองผานขนตอนการตระเตรยมการ มาส

ขนตอนการลงมอกระท าความผดตามทเคยกลาวไวแตตอนตน ซงศาลฎกาไดใชหลกความใกลชดกบผล โดยพจารณาเปนเรองๆ ไปวาการทไดกระท าไปนนใกลชดกบความผดส าเรจหรอไม หากใกลชดกบผล ถอวาไดลงมอกระท าความผดแลว หากท าไมส าเรจกจะมความผดฐานพยายามกระท าความผดเชน นายตอยไดกระชากสรอยทสวมอยทคอของนางสาวตง สรอยขาดตกอยในเสอของนางสาวตง นายตอยจงเอาสรอยไปไมได การกระท าของนายตอยเปนการลงมอกระท าความผดแลว แตการกระท านนไมส าเรจเพราะเอาทรพยไปไมได การกระท านนจงเปนเพยงการพยายามกระท าความผดฐานชงทรพย (เทยบเคยงค าพพากษาศาลฎกาท 1056/2513)

1.3 ผกระท ากระท าไปตลอดแลว แตการกระท าไมบรรลผล หมายถง กระท าไปตลอดแลวตามทไดตงใจ แตการกระท านนไมเกดผลตามท

ตองการ การกระท านนจงเปนความผดฐานพยายามกระท าความผด เชน นายเขยวใชมดฟนไปทศรษะของนายขาว แตไมถก เพราะนายขาวหลบทน การกระท าของนายเขยวเปนการลงมอกระท าความผดแลว และไดกระท าไปตลอดโดยการฟนไปศรษะของนายขาวแตไมบรรลผลตามเจตนาทตองการเพราะขาวหลบทน จงเปนความผดฐานพยายามฆานายขาวเทานน

โดยหลกการกระท าทจะเปนความผดและถกลงโทษตองเปนการกระท าทอยในขนลงมอกระท าความผดแลว เพราะถอวาเปนการกระท าทใกลชดความผดส าเรจแมวาความผดจะส าเรจหรอไมกตาม อยางไรกดบางกรณการกระท าทอยในขนตระเตรยมการ ผกระท ากอาจไดรบโทษเชนกน ถาเปนกรณความผดทรายแรง เชน การตระเตรยมการเพอปลงพระชนมหรอประทษรายตอพระมหากษตรย การตระเตรยมการเพอเปนกบฏ การตระเตรยมการเพอกระท าความผดตอความมนคงของรฐ เปนตน

อยางไรกตามหลกการดงกลาวยงมขอเสย เพราะการทจะพจารณาวาการกระท าใดถอวาใกลชดกบผลแลวยอมเปนเรองยาก จงตองตองอาศยจากแนวค าพพากษาฎกาทเคยวนจฉยไวแลวในเรองนนๆ เปนเกณฑวาแคไหนใกลหรอไกลกบความผดส าเรจ จงท าใหขาดความชดเจนแนนอนในการวนจฉยแตในความผดบางฐานการพยายามกระท าความผดนนใหถอวาการ

199

กระท าส าเรจ เนองจากความรายแรงของลกษณะความผดนน ไดแก การพยายามปลงพระชนมพระมหากษตรย พระราชนหรอรชทายาท หรอผส าเรจราชการแทนพระองค หรอความผดตอความมนคงของรฐภายนอกราชอาณาจกร

ดงนน หลกการพยายามกระท าความผด ตวผกระท าความผดตองกระท าโดยเจตนา และไดลงมอกระท าความผดไปแลว แตการกระท านนไมบรรลผล กฎหมายถอวา การกระท าดงกลาวนน เปนการพยายามกระท าความผด

จากทกลาวมาเปนเรองการพยายามกระท าความผดตอไปเปนเรองการทกฎหมายลดโทษใหแมวาการกระท านนจะครบองคประกอบความผด และไมมกฎหมายยกเวนโทษให แตมกฎหมายลดโทษให กรณดงกลาวจะเปนเรองเหตลดโทษ

เหตลดโทษ

เหตลดโทษเปนกรณทการกระท านนเปนความผดและตองไดรบโทษ แตศาลจะลงโทษนอยกวาทกฎหมายก าหนดกได เหตลดโทษในประมวลกฎหมายอาญา 1. ความไมรกฎหมาย

ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 64 บญญตวา “บคคลจะแกตววาไมรกฎหมายเพอใหพนจากความรบผดในทางอาญาไมได แตถาศาลเหนวา ตามสภาพและตามพฤตการณผกระท าความผดอาจจะไมรวากฎหมายบญญตวาการกระท านนเปนความผด ศาลอาจอนญาตใหแสดงพยานหลกฐานตอศาล และถาศาลเชอวาผกระท าไมรวากฎหมายบญญตไวเชนนน ศาลจะลงโทษนอยกวาทกฎหมายก าหนดไวส าหรบความผดนนเพยงใดกได”

หลกในมาตรา 64 ไมยอมใหยกเอาความไมรกฎหมายขนเปนขอแกตว เพราะกฎหมายประสงคใหประชาชนไดศกษาและเรยนรลวงหนาวาการกระท า หรอไมกระท าของตนมกฎหมายบญญตเปนความผดหรอไม เหตผลทกฎหมายอาญาตองบญญตความผดไวอยางชดเจนแนนอนปราศจากความคลมเครอ(ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 2) เพราะตองใหประชาชนไดรลวงหนา และเมอประชาชนรลวงหนาจงไมใหปฏเสธวาไมรกฎหมายตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 64 (เกยรตขจร วจนะสวสด, 2542 : 350)แตถาหากดจากพฤตการณแลวประชาชนไมรจรงๆ ศาลจะลงโทษนอยกวากได เชน คนตางดาวทเพงเขามาอยประเทศไทยไมนาน ท าใหไมรกฎหมายไทย

2. การกระท าความผดขณะทจตบกพรองแตยงสามารรบรอยบาง หรอสามารถบงคบตนเองไดบาง

ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 65 วรรคสอง บญญตวา “แตถาผกระท าความผดยงสามารถรผดชอบอยบาง หรอยงสามารถบงคบตนเองไดบาง ผนนตองรบโทษส าหรบความผดนน

200

แตศาลจะลงโทษนอยกวาทกฎหมายก าหนดไวส าหรบความผดนนเพยงใดกไดบทบญญตในมาตราดงกลาวเปนกรณทสบเนองมาจากการกระท าความผดของผมจตบกพรอง ซงอาจเปนเพราะเปนโรคทางจต โดยปกตแลวศาลจะไมลงโทษแตหากพสจนไดวา ในขณะทกระท าความผดนนยงพอรเรองอยบาง ศาลจะลงโทษบคคลนนนอยกวาทก าหนดกได”

ค าพพากษาศาลฎกาท 3461/2535 จ าเลยมอาการผดปกตทางจต หรอจตบกพรองหวาดระแวงวาโจทกจะมาฆาจ าเลย จงใชมดแทงโจทก ภรยาของจ าเลยเบกความวาจ าเลยปกตท างานได แตเวลามอาการจะกลวและนงซม แพทยเบกความวา อาการของจ า เลยตามหลกวชาการยงพอรผดชอบอยบาง หลงเกดเหตแลวจ าเลยนงซมจนถกต ารวจจบ พฤตการณกอนและหลงกระท าผดดงกลาวไมพอฟงวาจ าเลยกระท าผดเพราะไมสามารถบงคบตนเองได ขณะกระท าความผดจ าเลยยงพอรผดชอบอยบาง (ทวเกยรต มนะกนษฐ, 2544:126)

3. การกระท าความผดเพราะความมนเมา

ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 66 บญญตวา “ความมนเมาเพราะเสพสราหรอสงเมาอยางอน จะยกขนเปนขอแกตวตามมาตรา 65 ไมได เวนแตความมนเมานนจะไดเกดโดยผเสพไมรวาสงนนจะท าใหมนเมา หรอไดเสพโดยถกขนใจใหเสพ และไดกระท าความผดในขณะไมสามารถรผดชอบหรอไมสามารถบงคบตนเองได ผกระท าความผดจงจะไดรบการยกเวนโทษส าหรบความผดนน แตถาผนนยงสามารรผดชอบอยบางหรอยงสามารถบงคบตนเองไดไดบาง ศาลจะลงโทษนอยกวาทกฎหมายก าหนดไวส าหรบความผดนนเพยงใดกได”

4. การกระท าความผดเพราะบนดาลโทสะ

ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 72 บญญตวา “ผใดบนดาลโทสะโดยถกขมเหงอยางรายแรงดวยเหตอนไมเปนธรรม จงกระท าความผดตอผขมเหงในขณะนน ศาลจะลงโทษผนนนอยกวาทกฎหมายก าหนดไวส าหรบความผดนนเพยงใดกได”

การกระท าความผดเพราะบนดาลโทสะมหลกเกณฑทส าคญ 3 ประการ

4.1 ถกขมเหงอยางรายแรงดวยเหตอนไมเปนธรรม

อธบายความหมายของค าวา “การขมเหง” คอ การทบคคลใดไดกระท าการโดยใชวธรงแกหรอรบกวนใหผอนเดอดรอนโดยไมมเหตอนสมควรดงนน หากสงของ สตวหรอธรรมชาตเปนเหตใหเกดโทสะ จะอางวาถกขมเหงไมได

ค าวา “ดวยเหตอนไมเปนธรรม” คอ กระท าโดยปราศจากเหตผล แมวาไมผดตอกฎหมายกตาม

ค าวา “ขมเหงอยางรายแรงดวยเหตอนไมเปนธรรม” คอ ไมมเหตสมควรทจะท าเชนนน ซงคนโดยทวไปเหนวาเปนสงทไมสมควรจะกระท าเชนนน

201

การพจารณาวาเปนการขมเหงอยางรายแรงหรอไม ตองสมมตบคคลขนมาเปรยบเทยบ โดยใหอยในฐานะและสภาพอยางเดยวกบผกระท าผด สวนระดบความรายแรงใหถอระดบ “วญญชน”

4.2 การทถกขมเหงเชนนนเปนเหตใหผกระท าบนดาลโทละ

ตองเปนการกระท าตอผขมเหงเทานน หากกระท า ตอผอนอางบนดาลโทสะไมได แตหากเปนเรองพลาดอางบนดาลโทสะโดยพลาดได และตองเปนการกระท าโดยม “เจตนาธรรมดา” กลาวคอ ประสงคตอผล หรอเลงเหนผล หรอพลาด และม “เจตนาพเศษ” เพราะถกขมเหงอยางรายแรง

4.3 ผกระท าไดกระท าความผดตอผขมเหงในขณะบนดาลโทสะ

ผกระท าไดกระท าในขณะบนดาลโทสะ หลกการวนจฉยเปนการกระท าความผด ในขณะบนดาลโทสะหรอไม ตองเปรยบเทยบกบ “วญญชน” ทอยในฐานะอยางเดยวกบตวผกระท าวาสามารถระงบโทสะไดหรอยง หากวญญชนสามารถระงบโทสะไดแลว แตจ าเลยยงระงบโทสะไมได จะอางบนดาลโทสะไมได

“ในขณะบนดาลโทสะ” หมายถง กระท าในระยะเวลาตอเนองกระชนชด หรอในขณะทยงมโทสะรนแรงกอนเวลาทจะสงบอารมณได หากขาดตอนไปไมเปนบนดาลโทสะ

(ค าพพากษาศาลท 272/2513) การขมเหงดวยเหตอนไมเปนธรรมอาจการขมเหงตอผกระท าความผดเอง

หรอกระท าตอผอนซงเปนผทมความสมพนธใกลชดกบผกระท าความผดกได ถาผทบนดาลโทสะเปนฝายกอเหตขนกอน หรอสมครใจเขาตอสท าราย

กนและกน จะอางหรอยกขอตอสวาถกขมเหงดวยเหตอนไมเปนธรรมไมได การกระท าความผดโดยจ าเปนตาม มาตรา69อาจถอวาเปนการขมเหง

อยางรายแรงดวยเหตอนไมเปนธรรมได การพจารณาวาผกระท าบนดาลโทสะหรอไม ตองพจารณาจากจตใจของ

ผกระท าผดนนเอง มใชเปรยบเทยบกบความรสกของ “วญญชน”การบนดาลโทสะ อาจเกดขนหลงจากการขมเหง ไดผานพนไปนานแลวกไดการบนดาลโทสะ อาจจะเกดจากค าบอกเลากได ไมจ าเปนทผกระท าความผดตองประสบเหตการณขมเหงดวยตนเองเมอทราบเหตขมเหงแลว ตองบนดาลโทสะทนท หากทราบเหตแลวยงไมบนดาลโทสะ แตไปบนดาลโทสะในภายหลง แมจะกระท าความผดในขณะทยงมโทสะอย กอางบนดาลโทสะไมได

5. การกระท าความผดของเดกอายกวา 15 ป แตต ากวา 18 ป

มาตรา 75 บญญตวา “ผใดอายกวาสบหาปแตต ากวาสบแปดป กระท าการอนกฎหมายบญญตเปนความผด ใหศาลพจารณาถงความรผดชอบและสงอนทงปวงเกยวกบผนน ในอน

202

ทจะควรวนจฉยวาสมควรพพากษาลงโทษผนนหรอไม ถาศาลเหนวาไมสมควรพพากษาลงโทษกใหจดการตาม มาตรา 74 หรอถาศาลเหนวาสมควรพพากษาลงโทษ กใหลดมาตราสวนโทษทก าหนดไวส าหรบความผดลงกงหนง”

ค าพพากษาฎกา 1498/2518 จ าเลยอาย 17 ป ศาลลงโทษตาม ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 339 ตองลดมาตราสวนโทษกงหนงตามมาตรา 75 (ทวเกยรต มนะกนษฐ, 2544:148)

6. การกระท าความผดเกยวกบทรพยระหวางเครอญาต มาตรา 71 บญญตวา “ความผดตามทบญญตไวในมาตรา 334 ถงมาตรา 336 วรรคแรก

และมาตรา 341 ถงมาตรา 364 นน ถาเปนการกระท าทสามกระท าตอภรยา หรอภรยากระท าตอสาม ผกระท าไมตองรบโทษ

ความผดดงระบมานถาเปนการกระท าทผบพการกระท าตอผสบสนดานหรอสนดานกระท าตอผบพการ หรอพหรอนองรวมบดา มารดาเดยวกน กระท าตอกน แมกฎหมายมไดบญญตใหเปนความผดอนยอมความไดกใหเปนความผดอนยอมความได และนอกจากนนศาลจะลงโทษนอยกวาทกฎหมายก าหนดไวส าหรบความผดนน เพยงใดกได”

ค าพพากษาศาลฎกาท 956/2509 ค าวา ผสบสนดานหมายความวา ผสบเชอสายโดยตรง ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บตรบญธรรมยอมมฐานะตางกบผสบสนดาน และผรบบตรบญธรรมกมฐานะตางกบบพการ กรณของบตรบญธรรมจงไมใชผสบสนดานกระท าตอบพการ มาตรา 71 จงยอมความไมได (ทวเกยรต มนะกนษฐ, 2544:141)

จากค าพพากษาฎกาดงกลาว เหนไดวา หากเปนการกระท าความผดระหวางบพการกบผสบสนดาน กฎหมายใหเปนความผดทยอมความไดและศาลสามารถทจะลงโทษนอยกวาทกฎหมายก าหนดเพยงใดกได

7. การปองกนหรอจ าเปนเกนกรณแหงการปองกนหรอจ าเปน

มาตรา 69 บญญตวา “ในกรณทบญญตไวใน มาตรา 67 และ มาตรา 68 นน ถาผกระท าไดกระท าไปเกนสมควรแกเหต หรอเกนกวากรณแหง ความจ าเปนหรอเกนกวากรณแหงการจ าตองกระท าเพอปองกน ศาลจะลงโทษนอยกวาทกฎหมายก าหนดไวส าหรบความผดนน เพยงใดกได แตถาการกระท านนเกดขนจากความตนเตน ความ ตกใจหรอความกลว ศาลจะไมลงโทษผกระท ากได”

ค าพพากษาศาลฎกาท 728/2520 ผเสยหายกบพวกเขาไปลกแตงในไรของจ าเลยในเวลากลางคน จ าเลยไดใชอาวธปนขนาด .22 ยงผเสยหายขณะผเสยหายกบพวกวงหน ถกทหลงกระสนฝงใน การทจ าเลยยงผเสยหาย โดยเหตทผเสยหายลกแตง 2-3 ใบ ราคาเลกนอย กระสนถกทส าคญตรงหนาอก ยอมเลงเหนไดวามเจตนาจะฆา จงเปนการกระท าทเกนกวากรณแหงการ








203

จ าตองกระท าเพอปองกนตาม ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 69 จ าเลยจงมความผดฐานพยายามฆาผเสยหายเพอปองกนสทธของจนเองเกนสมควรแกเหต (ทวเกยรต มนะกนษฐ, 2544:137)

8. มเหตบรรเทาโทษ

มาตรา 78 บญญตวา “เมอปรากฏวามเหตบรรเทาโทษ ไมวาจะไดมการเพมหรอการลดโทษตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายนหรอกฎหมายแลวหรอไม ถาศาลเหนสมควรจะลดโทษไมเกนกงหนงของโทษทจะลงแกผกระท าความผดนนกได” เหตบรรเทาโทษนน ไดแกผกระท าความผดเปนผโฉดเขลาเบาปญญาตกอยในความทกขอยางสาหส มคณความดมาแตกอนรสกความผดและพยายามบรรเทาผลรายแหงความผดนน ลแกโทษตอพนกงาน หรอใหความรแกศาล อนเปนผลประโยชนแกการพจารณา หรอเหตอนทศาลเหนวามลกษณะท านองเดยวกน”

ตวอยางการกระท าความผดเพราะความโฉดเขลาเบาปญญา ค าพพากษาศาลท 1851/2522 จ าเลยเปนหญงอายมากแลวรวมมอกระท าผดดวยความโงเขลา ศาลลงโทษเบาลง

ตวอยางการกระท าความผดแลวลแกโทษ ค าพพากษาศาลฎกาท 1499/2513

จ าเลยยอมใหจบโดยด พรอมน ามดของกลางมามอบให (ทวเกยรต มนะกนษฐ, 2544 : 145) ตวอยางการไมรหนงสอและกฎหมายไทย ไมมญาตพนองจะตดตอขอความ

ชวยเหลอ ถอวาตกอยในความทกขอยางแสนสาหส (ค าพพากษาศาลฎกาท 1244/2542) ตวอยางการรบสารภาพชนสอบสวนและเคยชวยเหลอราชการ มเหตบรรเทา

โทษ (ค าพพากษาศาลฎกาท 744/2521) ตวอยาง กรณพาผเสยหายมาคนพรอมเงนขอขมา และอยกนดวยกน ถอเปน

เหตบรรเทา โทษ (ค าพพากษาศาลฎกาท 1665/2520) ตวอยาง กรณชวยยกรถจกรยานยนตททบขาผเสยหาย ถอวาพยายามบรรเทา

ผลราย มเหตบรรเทาโทษ (ค าพพากษาศาลฎกาท 4197/2540) ตวอยาง พฤตการณทน าผตายสงโรงพยาบาล บอกชอสารพษทผตายกน

ออกคารกษาพยาบาล ถอวาเปนการบรรเทาผลราย (ค าพพากษาศาลฎกาท 3337/2543) ตวอยาง แมมพยานหลกฐานทสามารถน าสบพสจนความผดของจ าเลยได

โดยไมตองใชค ารบสารภาพในชนจบกมและชนสอบสวน แตพฤตการณทจ าเลยยอมมอบตว ทงทมอาวธปนพรอมกระสนปนอย เปนเหตบรรเทาโทษ (ค าพพากษาฎกาท 1473/2544)

สรปไดวา เหตลดโทษ ไมเปนเหตทจะท าใหผกระท าหลดพนจากความผด แตศาลจะลงโทษนอยกวาทกฎหมายก าหนดไว เปนบทบญญตทเชอมตอจากเหตทกฎหมายยกเวนความผด ยกเวนโทษ แตผกระท าไดกระท าเกนขอบเขตทกฎหมายคมครองตามทบญญตไวในมาตรานน ดงนน ผกระท าจงจ าตองรบผดและรบโทษในทางอาญา เพยงแตกฎหมายลดโทษให (รปท5.3)

204

รปท 5.3 เหตลดโทษ

เหตลดโทษ

คนวกลจรตทยงรผดชอบอยบาง

คนมนเมาทยงรผดชอบอยบาง

การปองกนเกนสมควรแกเหต

การกระท าเกนความจ าเปน

การกระท าความผดของคนอายกวา 15

แตต ากวา 18 หรอตงแต 18 แตต ากวา 20 ป

มเหตบรรเทาโทษ

โฉดเขลาเบาปญญา

ตกอยในความทกขแสนสาหส

มคณความดมากอน

รส านกและพยายามบรรเทาผลราย

ลแกโทษตอเจาพนกงาน

ใหความรแกศาลอนเปนประโยชน

บนดาลโทสะ

ความไมรกฎหมาย

205

บคคลทเกยวของกบการกระท าความผดทางอาญา

บคคลทเกยวของกบการกระท าความผดในทางอาญาประกอบไปดวย ตวการ ผใช และผสนบสนน 1. ตวการ

มาตรา 83 บญญตวา “ในกรณทความผดใดเกดขนโดยการกระท าของบคคลตงแตสองคนขนไป ผทไดรวมกระท าความผดดวยกนนนเปนตวการ ตองระวางโทษตามทกฎหมายก าหนดไวส าหรบความผดนน”

จากมาตรา 83 แยกไดดงน (ทวเกยรต มนะกนษฐ, 2542: 424)

1.1 เปนการกระท าความผดโดยเจตนา เปนการกระท าความผดโดยเจตนา ซงอาจเปนการกระท าความผดโดยเจตนา

ประสงคตอผลหรอยอมเลงเหนผลกได 1.2 เปนการรวมกนระหวางบคคลตงแต 2 คนขนไป

เปนการรวมกนระหวางบคคลตงแต 2 คนขนไป หมายถง บคคลตงแต 2 คนขนไปรวมกระท าความผด หากคนเดยวกระท าความผด ไมถอวาเปนตวการตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 83 ตวอยาง นายหม ชวน นายหม ไปชงทรพยรานทอง โดยนายหมเปนคนเอาปนขเจาทรพย สวนนายหมเปนกวาดทองใสกระเปา จากนนทงสองคนหลบหนไปดวยกน การกระท าดงกลาวเขาลกษณะตวการรวมในการชงทรพย นอกจากนนยงมค าพพากษาฎกาท ค าพพากษาฎกาศาลท 1188/2531

ค าพพากษาศาลฎกาท 1188/2531 จ าเลยท 4 ฉดเฮโลอนให ป. ผเสยหายโดยมงหมายใหเกดอาการมนงง เพอความสะดวกทจะใหจ าเลยท 1 ถงจ าเลยท 3 ปลดทรพยของผเสยหาย โดยทผเสยหายหมดโอกาสจะขดขน และจ าเลยท 4 มงจะไดรบเงนสวนแบงทขายทรพยดงกลาวดวย การกระท าของจ าเลยท 4 จงเปนการรวมในการกระท าความผดฐานปลนทรพย โดยแบงหนาทกนท า

1.3 โดยมการกระท ารวมกนในขณะกระท าความผด

การรวมกนกระท าความผด เชน การเขารวมกระท าแมเพยงสวนหนงของ

การกระท าทงหมดทรวมกนเปนความผด การแบงหนาทกนท า การอยรวมหรอใกลเคยงกบทเกดเหตในลกษณะทพรอมจะชวยเหลอกนไดทนทวงท การอยรวมในทเกดเหตและกอใหผอนกระท าความผด

ตวอยาง นายหมอบ ยนบง ไมใหใครเหนการกระท าของนายกราบกบนายกมทก าลงชงทรพยอย การกระท าของนายหมอบ นายกราบและนายกม เปนการรวมกระท าความผดโดยแบงหนาทกนท า (เทยบเคยงค าพพากษาศาลฎกาท 1423/2535)

206

1.4 มเจตนากระท ารวมกนในขณะกระท าความผด มเจตนากระท ารวมกนในขณะกระท าความผด หมายความวาผกระท าตองร

ถงการกระท าของกนและกน และตองถอเอาการกระท าของแตละคนเปนการกระท าของตนดวย กลาวคอ มงหมายใหความผดนนส าเรจดจท าดวยตนเอง ถงแมจะไมไดท าเองดวยมอของตนเองกตาม

สรปไดวา การเปนตวการรวมกนในการกระท าความผด หลกทน ามาพจารณาวาเขาลกษณะของตวการรวมหรอไมนน ประการแรก ตองมการรวมกนกระท าความผดตงแต 2 คนขนไป ประการทสอง คอ มเจตนารวมกนในการกระท าความผด กลาวคอ รถงการกระท าของกนและกน เชน การแบงหนาทกนท า และประการทสาม คอ การอยรวมในทเกดเหตพรอมทจะใหความชวยเหลอกนได หรอมพฤตการณกอเหตแลวหนไปดวยกน หากเขาลกษณะดงกลาว บคคลนนเปนตวการรวมใน

การกระท าความผด ตองระวางโทษตามทกฎหมายบญญตไวส าหรบความผดนน แสดงไดดงรปท 5.4

2. ผใช ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 84 บญญตวา “ผใดกอใหผอนกระท าความผด

ไมวาดวยการใช บงคบ ข เขญ จาง วาน หรอยยงสงเสรม หรอดวยวธการอนใด ผนนเปนผใชใหกระท าความผด

ถาผถกใชไดกระท าความผดนน ผใชตองรบโทษเสมอนตวการ ถาความผดมไดกระท าลง ไมวาจะเปนเพราะผถกใชไมยอมกระท า ยงไมไดกระท า หรอเหตอนใด ผใชตองระวางโทษเพยงหนงในสามของโทษทก าหนดไวส าหรบความผดนน”

รปท 5.4 ลกษณะของตวการรวม

ตวการรวม

เปนการกระท าความผด

โดยเจตนา

มการกระท ารวมกนในขณะกระท า

ความผด

มเจตนารวมกนในขณะกระท าความผด

เปนการรวมกนระหวางบคคล 2 คนขนไป

207

จากบทบญญตของกฎหมายดงกลาว แสดงใหเหนถงวธการกอใหผอนกระท าความผด(รปท 5.11) ซงบทบญญตในมาตรา 84 แยกพจารณาได 2 กรณ (วนย ล าเลศ, 2543: 311) ดงน

2.1 ตองมการกระท าอนกอใหผอนกระท าความผด กลาวคอ ตองมการกระท าอนกอใหผ อนกระท าความผด หมายความวา เปนการกระท าทผอนยอมตกลงทจะไปกระท าความผด หากผอนมเจตนาทจะกระท าความผดอยแลว กรณเชนนไมใชการกอใหผอนกระท าความผด ตวอยาง เขยวไปจางด าใหไปฆาขาว โดยทด าไมมเจตนาทจะฆาขาวอยกอน แตเพราะเหนเงนคาจางจ านวนมากจงตกลงฆาขาว กรณถอไดวาเขยวไดกอใหผอนกระท าผดโดยการจาง เขยวจงเปนผใช แตหากด าตองการฆาขาวอยแลวเมอเขยวมาจางใหไปฆ าขาวด ากตกลง กรณนไมใชเปนการกอใหผ อนกระท าความผด จงไมเปนผใชแตอาจเปนเพยงผสนบสนน (รปท 5.5)

รปท 5.5 ลกษณะการกอใหผอนกระท าความผด

2.2 ตองมผล คอ มความผดกระท าลงตามทกอนน หมายความวา การกอใหกระท าความผด

ตองมผล กลาวคอ มการกระท าของผกอเหตและมการกระท าความผดเกดขนเปนผลจากการกระท าของผกอ เชน นายจอบใชใหนายเสยมฆานายพลว นายเสยมใชปนยงนายพลวตาย นายจอบมความผดฐานเปนผใช

ผลของการใชในกรณผถกใชกระท าความผดตามทใช ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 84 วรรคสองบญญตวา ผใชตองรบโทษเสมอนตวการหมายความวา ผใชตองรบโทษเสมอนหนงเปนผรวมกระท าความผดดวยแตหากความผดมไดกระท าเพราะผถกใชไมยอมกระท าหรอผถกใช

ผใช

การกอใหผอนกระท าความผด

ใช จาง วาน ยยงสงเสรม วธการอนใด

208

ยงไมไดกระท าหรอเพราะเหตอนใดตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 84 วรรคสอง บญญตวา ผใชตองระวางโทษเพยงหนงในสามของโทษทก าหนดไวส าหรบความผดนน

นอกจากความผดฐานเปนผใชตามหลกทวไปแลว ยงมการใชโดยการโฆษณาตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 85 ซงบญญตวา “ผใดโฆษณาหรอประกาศแกบคคลทวไปใหกระท าความผด และความผดนนมก าหนดโทษไมต ากวาหกเดอน ผนนตองระวางโทษกงหนงของโทษทก าหนดไวส าหรบความผดนน

ถามการกระท าความผดเพราะเหตทไดมการโฆษณาหรอ ประกาศตามความในวรรคแรก ผโฆษณาหรอประกาศตองรบโทษ เสมอนเปนตวการ ซงลกษณะการใชตามมาตราดงกลาวตองเปนการประกาศแกบคคลทวไปใหกระท าความผด”

ค าพพากษาศาลฎกาท 4947/2531 การทจ าเลยเพยงแตรองบอกวา “เอามนใหตายเลย” แลวพวกของจ าเลยไดท ารายรางกายผเสยหายนน เปนการทจ าเลยกอใหผอนกระท าความผด ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 84

ค าพพากษาศาลฎกาท 2057/2535 จ าเลยตะโกนวา “พอมนมาแลว เอามนเลย” แลว ส. ไดใชอาวธปนลกซองยาวยงผตาย ดงนจ าเลยตองมความผดฐานยยงสงเสรมใหนาย ส. ฆาผตาย ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 84 ประกอบดวยมาตรา 288

ค าพพากษาศาลฎกาท 3044/2540 เหตเกดเพราะการทจ าเลยท 1 พยกหนาและรองวาเอามน แลวจ าเลยท 2 และจ าเลยท 3 เขารวมท ารายรางกายผเสยหาย ถอไดวาจ าเลยท 1 กอใหผอนกระท าความผดดวยการยยงสงเสรม จงเปนผใชใหผอนกระท าความผด ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 84 มใชเปนตวการรวมกระท าความผดดวยกน ตามมาตรา 83 ดงทโจทกฟอง จงเปนการแตกตางกนในสาระส าคญอยางมาก ยอมลงโทษจ าเลยท 1 ฐานเปนผใชใหกระท าความผดไมได ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 192 วรรคสอง แตการรองบอกของจ าเลยท 1 ดงกลาว ถอไดวาเปนความผดฐานเปนผสนบสนนการกระท าความผดตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 86

3. ผสนบสนน

ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 86 บญญตวา “ผใดกระท าการดวยประการใดๆ อนเปนการชวยเหลอหรอใหความสะดวกในการทผอนกระท าความผด กอนหรอขณะกระท าความผด แมผกระท าความผดจะมไดรถงการชวยเหลอหรอใหความสะดวกนนกตาม ผนนเปนผสนบสนนการกระท าความผด ตองระวางโทษสองในสามสวนของโทษทก าหนดไวส าหรบความผดทสนบสนนนน”

209

จากบทบญญตของกฎหมายสามารถสรปสาระส าคญของความผดฐานน ดงน 3.1 ตองมผกระท าความผดเกดขน

3.2 ผสนบสนนตองกระท าดวยประการใด ๆ อนเปนการชวยเหลอหรอใหความสะดวกในการทผอนกระท าความผด

3.3 ผสนบสนนมเจตนาชวยเหลอ

3.4 ผสนบสนนตองชวยเหลอกอนหรอขณะกระท าความผด

3.5 การชวยเหลอนนไมวาผกระท าความผดจะรหรอไมรถงการชวยเหลอหรอไมกตาม เพยงแตตวผสนบสนนไดรวาตนเองไดใหความชวยเหลอกพอ

ตวอยาง แดงยมมดของด า โดยบอกด าวาจะเอาไปฆาเขยว เมอด ารอยางนนกใหยมมดของตนไปฆาเขยวทบานพกถอวาการกระท าของด าเปนผสนบสนนแดงในความผดฐานฆาคนตาย

ตวอยาง นายด าใหนายดางยมทสอยมะมวงทงทรอยแลววานายดางจะน าไปลกมะมวงทบานขาวกรณนนายด าเปนผสนบสนนผอนในการกระท าความผดฐานลกทรพย

ดงนน สรปไดวา การเปนผสนบสนนตองเปนการใหความชวยเหลอหรอใหความสะดวกในการทผอนกระท าความผดกอนหรอขณะทกระท าความผดนน แมตวผกระท าความผดจะไมรถงการใหความชวยเหลอกตาม เพยงแตตวผสนบสนนรวาตนไดใหความชวยเหลอกพอ (รปท 5.6)

สรปไดวา บคคลทเกยวของกบการกระท าความผดทางอาญาประกอบดวย ตวการ ผใช และผสนบสนน ลกษณะของตวการรวมตองมการรวมกนกระท าความผดตงแตสองคนขนไป สวนความผดฐานเปนผใช ตองเปนการกอใหผอนกระท าความผด สวนความผดฐานเปนผสนบสนนตองเปนการชวยเหลอกอนหรอขณะทผอนกระท าความผด

รปท 5.6 ลกษณะของการสนบสนน

ผสนบสนน

ผสนบสนนไดรถงการใหความชวยเหลอนนกพอ

ขณะกระท าความผด

กอนกระท าความผด

ไดใหความชวยเหลอ/ความสะดวกแกผกระท าความผด

210

โทษทางอาญา ในเรองของโทษทางอาญานน มววฒนาการการลงโทษผกระท าผดทมลกษณะ

ทคลายคลงกนในทกประเทศ โดยเรมจากการลงโทษอยางโหดราย เพอตอบแทนใหสาสมกบความแคนทถกกระท า เพอขมขยบยงใหเกรงกลวและเขดหลาบแลวคลคลายลงมาเปนการฟนฟอบรมแกไขใหคนดรปแบบการลงโทษในแตละยคสมยกเปลยนแปลงไปตามลกษณะการปกครองและสงคมเปนส าคญ

โทษทางอาญาปรากฏในประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 18 ไดแก ประหารชวต จ าคก กกขง ปรบและ รบทรพยสน ในเรองของโทษทางอาญาขอกลาวถงวตถประสงคของการลงโทษทางอาญาและประเภทของโทษตามล าดบดงน

1. วตถประสงคของการลงทางอาญา

สรปไดหลายประการดงน (ทวเกยรต มนะกนษฐ, 2554 : 92 - 93) 1.1 เพอแกแคนทดแทน (retribution)

กลาวคอผกระท าความผดรายแรงเพยงใดกสมควรจะไดรบโทษตอบแทน

การกระท าความผดของตนเปนหลกทมมาแตเดมแทนทการแกแคนดวยตนเองของผเสยหาย

1.2 เพอปองกนความผด (Deterrence) เปนการลงโทษขผกระท าความผดใหกลว เพอจะไดไมกระท าความผดอก

ปเปนการปองกนเฉพาะตวและเปนการปองกนทวไป โดยอาศยการลงโทษขบคคลทวๆ ไปไมใหเอาเปนเยยงอยาง

1.3 เพอตดผกระท าความผดออกไปจากสงคม (Incapacitation) โดยถอวาผกระท าความผดมพฤตกรรมทเบยงเบนไปจากบรรทดฐานของ

สงคมอยางรายแรง สมควรตดออกไปจากสงคมอยางถาวร คอ ประหารชวต หรอตดชวคราว คอ จ าคก กกขง

1.4 เพอดดนสย (reformation) เปนการลงโทษโดยมองถงอนาคตและหวงวาผกระท าความผดจะกลบใจ

เลกกระท าความผด ถาไดมการปรบปรงตวเสยใหม กลาวโดยสรปไดวา วตถประสงคในการลงโทษทางอาญานน มเหตผล

สบเนองมาจากการแกแคนทดแทนในกรณทผกระท าผดไดกอขนกบบคคลอน จงสมควรไดรบผลตอบแทนในสงทตนไดกระท า อกทงเปนการปองกนการกระท าผด เพอดดนสย หรออาจจะตดผกระท าความผดออกจากสงคมอยางถาวร

211

2. ประเภทของโทษทางอาญา

โทษทางอาญาทจะใชลงโทษผกระท าผดมอย 5 สถานเทานน หากผใดกระท าความผดทางอาญาเมอจะมลงโทษผลงโทษจะสรรหาวธการลงโทษแปลกๆ มาลงโทษผกระท าผดไมได ตองใชโทษอยางใดอยางหนงทกฎหมายก าหนดไว ซงเรยงจากโทษหนกไปหาโทษเบา ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 18 คอ โทษส าหรบลงแกผกระท าความผดมดงน

(1) ประหารชวต

(2) จ าคก

(3) กกขง (4) ปรบ

(5) รบทรพยสน

โทษประหารชวตและโทษจ าคกตลอดชวต มใหน ามาใชบงคบแกผซงกระท าความผดในขณะทมอายต ากวาสบแปดป

ในกรณผซงกระท าความผดในขณะทมอายต ากวาสบแปดปไดกระท าความผดทมระวางโทษประหารชวตหรอจ าคกตลอดชวต ใหถอวาระวางโทษดงกลาวไดเปลยนเปนระวางโทษจ าคกหาสบป

จากบทบญญตในประมวลกฎหมายอาญามาตรา 18 สามารถอธบายไดดงน 2.1 โทษประหารชวต

ถอเปนโทษขนรายแรงอยางยง ปกตกฎหมายจะก าหนดโทษประหารชวตในความผดทมความรายแรง เชน ตามมาตรา 107 ผใดปลงพระชนมพระมหากษตรย ตองระวางโทษประหารชวต ผใดพยายามกระท าเชนนนกเชนเดยวกน

มาตรา 109 “ผใดลอบปลงพระชนมพระราชนหรอรชทายาท หรอฆาผส าเรจราชการแทนพระองค ตองระวางโทษประหารชวต”

มาตรา 289 “ผใด

(1) ฆาบพการ (2) ฆาเจาพนกงานซงกระท าตามหนาท หรอเพราะเหตทจะกระท าหรอได

กระท าการตามหนาท (3) ฆาผชวยเหลอเจาพนกงานในการทเจาพนกงานนนกระท าตามหนาทหรอ

เพราะเหตทบคคลนนจะชวยหรอไดชวยเจาพนกงานดงกลาวแลว

(4) ฆาผอนโดยไตรตรองไวกอน

(5) ฆาผอนโดยทรมานหรอกระท าทารณโหดราย

(6) ฆาผอนเพอตระเตรยมการ หรอเพอความสะดวกในการทจะกระท าความผด

212

(7) ฆาผ อนเพอจะเอาหรอเอาไวซงผลประโยชนอนเกดจากตนกระท าความผดเพอปกปดความผดอนของตนหรอเพอหลกเลยงใหพนอาญาในความผดอนทกระท าไว”ผทตองค าพพากษาถงทสดใหลงโทษประหารชวต จะถกเจาหนาทกรมราชทณฑน าไปประหารชวตดวยการฉดยาหรอสารพษใหตายโทษประหารชวตในสมยราชการท 5 การลงโทษประหารชวตนกโทษโดยใชดาบฟนคอนกโทษ ตอมาในป พ.ศ. 2477 ไดเปลยนจากการประหารชวตดวยดาบ เปนการประหารชวตดวยปน เรยกวา “การยงเปา” และปจจบนเปนการประหารชวตดวยการฉดยาหรอใหสารพษ ยาทใชฉดจะม Sodium Pentothal ในสารละลาย 20-25 มลลลตร, Pancuronium bromide 50

มลลลตร และ Potassium chloride 50 มลลลตร ยาดงกลาว น เปนผลมาจากการวจยของ คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยเทกซส วาจะใหผลอยางมประสทธภาพทสด ยาทใชฉดไมใชยาพษ

แตเปนยาทวไป ซงถาใหเกนขนาดกจะมผลท าใหตายไดโดยจะตองมประมาณทมากพอสมควรตองคอยๆ ปลอยเขาไปในเสนเลอด และใชถง 3 ชนด สวนขนตอน และระเบยบปฏบตการฉดยา

เ ข มแรกจะปล อยยา Sodium thiopental เ ข า ไป ให หล บก อน จากน นจ งปล อย เข มท 2

Pancuronium bromide และ เขมท 3 Potassium chloride ตามล าดบ เพอใหหวใจหยดสบฉดโลหตภายในไมถงนาท เมอนกโทษแสดงอาการแนนงไป ผบญชาการเรอนจ าจะขอใหนายแพทยของเรอนจ าเขาตรวจยนยนการตายของผตองขงและประกาศเวลาตายตอหนาพยานรวมใชเวลาในการด าเนนการตามขนตอนนทงสนประมาณ 20-30 นาทผแทนจากกองทะเบยนประวตอาชญากร จะพมพลายนวมออกครง และเคลอนยายศพของนกโทษไปหองเกบศพตอไป โดยเกบไวตรวจสอบอก 1 วน ตลอดเวลาจะมการถายรปและวดโอตามขนตอนตางๆ ไว (https://th.wikipedia.org/wiki,

2560) ส าหรบววฒนาการของโทษประหารชวตแสดงได ดงน

รปท 5.7 การประหารชวตดวยการตดหว

ทมา: http: //www.correct.go.th/mu/index4.htm,2555

https://th.wikipedia.org/wiki

http://www.correct.go.th/mu/index4.htm,2555

213

รปท 5.9 ขนตอนการประหารชวต รปท 5.10 ขนตอนการประหารชวต

รปท 5.11 ขนตอนการประหารชวต

ทมา : https://board.postjung.com/919794.html, 2560

รปท 5.8 การประหารชวตดวยการยงเปา ทมา : http: //www.correct.go.th/mu/index4.html,2555

http://www.correct.go.th/mu/index4.html,2555

214

2.2 โทษจ าคก เป น โทษส าหร บผ ก ระท าความผ ดร ายแรงมากลงมาจนถ งความผ ด

ลหโทษ โทษจ าคกม 2 อยางคอ

(1) โทษจ าคกตลอดชวต

(2) จ าคกมระยะเวลา คอไมเกน 50 ป ประมวลกฎหมายอาญาทก าหนดโทษจ าคก เชน มาตรา 104 “ผใดกระท าการ

ใดๆ เพอใหผอนลวงรหรอไดไปซงขอความ เอกสารหรอสงใดๆ อนปกปดไว เปนความลบส าหรบความปลอดภยระดบประเทศ ตองระวางโทษจ าคก ตงแตหาปถงสบหาป”

ผทตองค าพพากษาถงทสดใหลงโทษจ าคก ถกน าตวไปขงในเรอนจ า

ส าหรบโทษประหารชวตและโทษจ าคกตลอดชวตนมไดน ามาใชบงคบแกผซงกระท าความผดในขณะทมอายต ากวา 18 ป หากบคคลใดกระท าความผดในขณะทมอายต ากวา 18 ป ไดกระท าความผดทมระวางโทษประหารหรอจ าคกตลอดชวตใหถอวาระวางโทษดงกลาวเปลยนเปนระวางโทษจ าคก 50 ป

2.3 โทษกกขง เปนโทษอาญาทมไดก าหนดไวโดยตรงส าหรบการกระท าความผดฐานหนงฐานใด

แตเปนโทษทจะเปลยนมาจากโทษจ าคก หรอเปนโทษทลงแกผตองโทษปรบแตไมมเงนหรอไมยอมเสยคาปรบกจะถกกกขงแทน ดงตวบทกฎหมายทบญญตไวในประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 23

บญญตวา “ผใดกระท าความผดซงมโทษจ าคก และในคดนนศาลจะลงโทษจ าคกไมเกนสามเดอน ถาไมปรากฏวาผนนไดรบการจ าคกมากอนหรอไดรบโทษจ าคกมากอน แตเปนโทษส าหรบความผดทไดกระท าโดยประมาทหรอความผดลหโทษ ศาลจะพพากษาใหลงโทษกกขงไมเกนสามเดอนแทนโทษจ าคกนนกได” มาตรา 29 บญญตวา “ผใดตองโทษปรบ และไมช าระคาปรบในสามสบวนนบแตวนทศาลพพากษา ผนนจะตองถกยดทรพยสนใชคาปรบ หรอมฉะนนจะตองถกกกขงแทนคาปรบ แตถาศาลเหนเหตอนสมควรสงสยวาผนนจะหลกเลยง ไมช าระคาปรบ ศาลจะสงเรยกประกนหรอสงใหกกขงผนนแทนคาปรบไปพลางกอนกได”

อนง สถานทกกขงตองไมใชเรอนจ า สถานต ารวจหรอสถานทควบคมผตองหาคดสอบสวน ถาศาลเหนเปนการสมควรจะสงในค าพพากษาใหกกขงผกระท าความผดไวในทอาศยของผนนเอง หรอทอาศยของผอนทยนยอมรบผนนไว หรอสถานทอนอาจกกขงได เพอใหเหมาะสมกบประเภทหรอสภาพของผถกกกขงกได (ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 48 วรรคหนงและวรรคสอง)

2.4 โทษปรบ

คอ โทษซงผตองค าพพากษาของศาลใหลงโทษปรบ ผนนจะตองน าเงนตามจ านวนทก าหนดไวในค าพพากษามาช าระตอศาล (ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 28) และการช าระ

215

คาปรบกตองช าระภายในสามสบวนนบแตวนทศาลพพากษา มฉะนนตองถกยดทรพยสนใชคาปรบ หรอถกกกขงแทนคาปรบ (ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 29)

การกระท าความผดตามกฎหมายอาญาบางฉบบ อาจระวางโทษไวเพยงโทษปรบสถานเดยวกได เชน พระราชบญญตรกษาความสะอาดและความเปนระเบยบเรยบรอยของเมอง พ.ศ. 2535

แตสวนใหญแลวโทษปรบมกจะระวางไวควบคกบโทษจ าคก โดยอาจจะควบในลกษณะ “หรอ” กบ “และ” ดงตวอยางในประมวลกฎหมายอาญามาตราตอไปน

มาตรา 295 บญญตวา ผใดท ารายผอนจนเปนเหตใหเกดอนตรายแกกายหรอจตใจของผอนนน ผนนกระท าความผดฐานท ารายรางกาย ตองระวางโทษจ าคกไมเกนสองป หรอปรบไมเกนสพนบาท หรอทงจ าทงปรบ”

มาตรา 334 บญญตวา ผใดเอาทรพยของผอนหรอทผอนเปนเจาของรวมอยดวยไปโดยทจรต ผนนกระท าความผดฐานลกทรพยตองระวางโทษจ าคกไมเกนสามป และปรบไมเกนหกพนบาท

ในปจจบนนผทตองค าพพากษาใหลงโทษปรบไมเกนแปดหมนบาท อาจยน

ค ารองตอศาลชนตนทพพากษาคดเพอขอท างานบรการสงคม หรอท างานสาธารณะประโยชนแทนคาปรบได (ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 30/1) เมอศาลไดพจารณาถงฐานะการเงน ประวตและสภาพความผดของผตองโทษปรบแลว หากเหนเปนการสมควรศาลจะมค าสงใหผนนท างานบรการสงคมหรอท างานสาธารณะประโยชนแทนคาปรบกได โดยใหอยภายใตการดแลของพนกงานคมประพฤต เจาหนาทของรฐ หรอหนวยงานของรฐ (ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 30/1 วรรคสอง)

ส าหรบคดทมโทษปรบสถานเดยว ถาผตองหากระท าความผดน าคาปรบในอตราอยางสงส าหรบความผดนนมาช าระกอนทศาลเรมตนสบพยาน ใหคดนนเปนอนระงบไป (ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 79)

แตบรรดาความผดทกฎหมายก าหนดใหลงโทษทงจ าคกและปรบดวยนน ถาศาลเหนสมควรจะลงแตโทษจ าคกกได ซงในการปรบในปจจบนใหถอวนละ 500 บาท ทงนเปนไปตามาตรา 30 กลาวคอ

มาตรา 30 “ในการกกขงแทนคาปรบ ใหถออตราหารอยบาทตอหนงวนและ

ไมวา ในกรณความผดกระทงเดยวหรอหลายกระทงหาม กกขงเกนก าหนดหนงป เวนแตในกรณทศาลพพากษาใหปรบตงแตแปดหมนบาทขนไป ศาลจะสงใหกกขงแทนคาปรบเปนระยะเวลาเกนกวาหนงปแตไมเกนสองปกได

ในการค านวณระยะเวลานน ใหนบวนเรมกกขงแทนคาปรบรวมเขาดวยและใหนบเปนหนงวนเตมโดยไมค านงถงจ านวนชวโมง

ในกรณทผตองโทษปรบถกคมขงกอนศาลพพากษา ใหหกจ านวนวนทถกคมขงนนออกจากจ านวนเงนคาปรบ โดยถออตราสองรอยบาท ตอหนงวนเวนแตผนนตองค าพพากษาให

216

ลงโทษทงจ าคกและปรบ ในกรณเชนวานถาจะตองหกจ านวนวนทถกคมขงออกจากเวลาจ าคกตาม

มาตรา 22 กใหหกออกเสยกอนเหลอเทาใดจงใหหกออก จากเงนคาปรบ”

2.5 โทษรบทรพยสน

ตามประมวลกฎหมายอาญามทรพยสนทจะถกรบอย 3 ประเภทไดแก

2.5.1 ทรพยสนทศาลตองรบเสมอ เพราะการท าขนหรอมไวเปนความผด เชน เงนตราทท าปลอมขน เฮโรอน ยาบา ปนเถอน กญชา ฝน เปนตน

2.5.2 ทรพยสนทศาลตองรบ เวนแตจะเปนของผอนซงมไดรเหนเปนใจดวยในการกระท าความผด เชน รถยนตหรอรถจกรยานยนตทผกระท าความผดไปยมหรอลกของผอนมาแลวน ามาใชเปนพาหนะในการกระท าความผดโดยเจาของรถมไดรเหนเปนใจดวย เจาของรถมสทธรองขอตอศาลแสดงพยานหลกฐานเพอขอรบคนได

2.5.3 ทรพยสนทศาลมอ านาจสงใหรบหรอไมใหรบกไดคอ ทรพยสนซงบคคลไดใชหรอมไวเพอใชในการกระท าความผด กบทรพยสนซงบคคลไดมาโดยกระท าความผด เวนแตทรพยสนนนเปนทรพยสนของผอน ซงมไดรเหนเปนใจดวยในการกระท าความผด ดงนน โทษในทางอาญาสามารถสรปเปนภาพรวมไดดงแสดงในรปท 5.12

รปท 5.12 โทษทางอาญา

โทษประหารชวตไมใหใชบงคบกบบคคลทอายต ากวา 18 ป

โทษรบทรพยสน ใชกบทรพยทมไวหรอใชในการกระท าผด

โทษกกขง เปนโทษทไมไดระวางไวส าหรบความผดฐานใดฐานหนง แตเปนโทษทเปลยนมา

โทษปรบ ปจจบนใหกกขงแทนคาปรบวนละ 500

บาท

โทษจ าคก ใชกรณทศาลลงโทษจ าคกไมเกนสามเดอน และสามารถขอเปลยนเปนโทษกกขงได

โทษทางอาญา


217

ความผดลหโทษ

คดความผดลหโทษ หมายความวา ความผดทมโทษเลกนอย ซงมอตราโทษจ าคก

ไมเกนหนงเดอน หรอปรบไมเกนหนงหนงหมนบาท หรอทงจ าทงปรบ (ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 102

แกไขฉบบทแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายอาญา (ฉบบท ๒๒) พ.ศ. ๒๕๕๘) และดวยเหตเปนความผดทมอตราโทษเลกนอย จงมกระบวนพจารณาพเศษ ไดแก ความผดลหโทษ แมกระท าโดยไมมเจตนา แตถามการกระท าทครบองคประกอบของบทบญญตแหงกฎหมายทก าหนดวาเปนความผด กถอวาตองรบโทษในความผดลหโทษ เวนแตตามบทบญญตความผดนนจะมความบญญตใหเหนเปนอยางอน สวนผพยายามกบผสนบสนนกระท าความผดลหโทษ แมมความผดกไมตองรบโทษ และความผดลหโทษ ไมมบทบญญตของกฎหมายระบวาเปนความผดอนยอมความได ดงนน แมจะมอตราโทษทเลกนอยกตองถอวาเปนคดความผดอาญาตอแผนดนทรฐจะตองด าเนนคดจนเสรจสนกระบวนวธพจารณาจะตกลงประนประนอมยอมความยตคดกลางคนไมได

ตวอยางการกระท าทกฎหมายบญญตไวเปนความผดลหโทษ และระวางโทษเฉพาะตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายอาญา ภาค 3 ตงแตมาตรา 367 ถงมาตรา 398 เชน

1. ผใดเมอเจาพนกงานถามชอหรอทอยเพอปฏบตการตามกฎหมาย ไมยอมบอกหรอ

แกลงบอกชอหรอทอยอนเปนเทจ เดมปรบ 100 บาท ใหมปรบไมเกน 10,000 บาท (มาตรา 367) 2. มาตรา 371 ฐานพาอาวธไปในเมองหมบานเดมปรบ 100 บาท * ใหมปรบ ไมเกน

1,000 บาท

3. มาตรา 372 ฐานทะเลาะกนเสยงดงในทางฯ เดมปรบ 500 บาท * ใหมปรบ ไมเกน

5,000 บาท

4. มาตรา 374 ฐานไมชวยคนใกลตายทงทชวยไดฯ เดมปรบ 1,000 บาท * ใหมปรบ ไมเกน

10,000 บาท

5. มาตรา 378 ฐานเมาสราแลวโวยวาย เดมปรบ 1,000 บาท * ใหมปรบ ไมเกน 10,000 บาท

6.มาตรา 390 ฐานประมาทเปนเหตใหผ อนไดรบบาดเจบแกกายฯ เดมปรบ 1,000 บาท * ใหมปรบ ไมเกน 10,000 บาท

7. มาตรา 391 ฐานท ารายรางกายผ อนไมถงกบท าใหผ อนไดรบบาดเจบฯ เดมปรบ 1,000 บาท * ใหมปรบ ไมเกน 10,000 บาท

8. มาตรา 397 การขมเหงรงแกผอน หรอท าใหผอนเดอดรอนร าคาญ เดม ตองเปนการขมเหงรงแกผอนตอหนาธารก านล หรอทสาธารณะปรบไมเกน 1,000 บาท ปจจบน เพยงแคขมเหงรงแก ผอน ไมวาทใดกผด มโทษปรบไมเกน 5,000 บาท ขมเหงรงแกผอน หรอ คกคาม สอไปทางเพศ

มโทษปรบไมเกน 10,000 บาท จ าคกไมเกน 1 เดอน ผกระท าผดเปน ผบงคบบญชา นายจาง หรอ

218

ผมอ านาจบงคบบญชา ท าการขมเหง รงแก คกคาม ผใตบงคบบญชา มโทษ ปรบไมเกน 10,000 บาท

หรอจ าคกไมเกน 1 เดอน

9. ผใดฉกหรอท าลายประกาศ ภาพโฆษณาหรอเอกสารของเจาพนกงาน ซงกระท าการตามหนาทไดปดหรอแสดงไว เดมปรบไมเกน 500 บาท ใหมปรบไมเกน 5,000 บาท (มาตรา 369)

10. ผใดสงเสยง ท าใหเกดเสยง หรอกระท าความอออง โดยไมมเหตอนสมควร จนท าใหประชาชนตกใจหรอเดอดรอน เดมปรบไมเกน 100 บาท ใหมปรบไมเกน 10,000 บาท (มาตรา 370) 11. ผใดปลอยสตวดหรอสตวรายเทยวไปตามล าพง ซงอาจท าอนตรายแกบคคลหรอทรพย ตองเดมปรบไมเกน 1,000บาท ใหมปรบไมเกน 10,000 บาท (มาตรา 377) 12. ผใดเสพสราหรอของเมาอยางอน จนเปนเหตใหตนเมา ประพฤตวนวาย หรอครองสตไมไดขณะอยในถนนสาธารณะ หรอสาธารณสถาน เดมปรบไมเกน 500 บาท ใหมปรบไมเกน 5,000 บาท (มาตรา 378) 13.ผใดกอใหเกดปฏกลแกน าในบอ สระ อนมไวส าหรบประชาชนใชสอย เดมปรบไมเกน 1,000 บาท ใหมปรบไมเกน 10,000 บาท (มาตรา 380) 14. ผ ใดเมอเกดเพลงไหมหรอสาธารณภย อน และเจาพนกงานเรยกใหชวยระงบ ถาผนนสามารถชวยได แตไมชวย เดมปรบไมเกน 1,000 บาท ใหมปรบไมเกน 10,000 บาท (มาตรา 383) 15. ผใดแกลงบอกเลาความเทจใหเลองลอ จนเปนเหตใหประชาชนตนตกใจ เดมปรบไมเกน 1,000 บาท ใหมปรบไมเกน 10,000 บาท (มาตรา 384) 16. ผใดกระท าการอนควรขายหนาตอหนาธารก านล โดยเปลอยหรอเปดเผยรางกายหรอกระท าการลามกอยางอน เดมปรบไมเกน 500 บาท ใหมปรบไมเกน 5,000 บาท (มาตรา 388) 17. ผใดกระท าโดยประมาทและการกระท านนเปนเหตใหผอนรบอนตรายแกกาย หรอจตใจ เดมปรบไมเกน 1,000 บาท ใหมปรบไมเกน 10,000 บาท (มาตรา 390)

18. ผใดในทสาธารณสถานหรอตอหนาธารก านล กระท าดวยประการใดๆ อนเปนการรงแกหรอขมเหงผอน หรอกระท าใหผอนไดรบความอบอายหรอเดอดรอนร าคาญ เดมปรบไมเกน 1,000 บาท ใหมปรบไมเกน 10,000 บาท (มาตรา 397)

จะเหนไดวา ความผดใดกตามทมโทษจ าคกไมเกน หนงเดอน หรอปรบไมเกนหนงหมนบาท หรอทงจ าทงปรบ ถอวาเปนความผดลหโทษทงสน เชน กฎหมายการพนน กฎหมายจราจร กฎหมายรกษาความสะอาด กฎหมายเกยวกบการกอสราง เปนตน (รปท 5.13)

219

ความผดอนยอมความได ความผดอนยอมความได หรอเรยกอกอยางหนงวา คดความผดตอสวนตวจะม

บทบญญตของกฎหมายระบไวชดเจนวาเปนความผดอนยอมความได ดงนน หากความผดฐานใดไมมบทบญญตระบวาเปนความผดอนยอมความไดตองถอวาเปนความผดอาญาตอแผนดนหากเปนคดความผดอนยอมความไดกฎหมายก าหนดใหเปนหนาทของผเสยหายทจะตองรองทกขกลาวโทษภายในก าหนด๓ เดอน นบแตวนทรเรองความผดและรตวผกระท าความผดมฉะนนถอวาขาดอายความ ไมสามารถด าเนนคดแกผกระท าผดได

1. ความผดอาญาทกฎหมายใหเปนความผดทยอมความกนได กรณทกฎหมายใหเปนความผดอนยอมความได คอ เมอผเสยหายและผตองหาเปน

ญาตกน ตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 71 ไดแก ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 334 ลกทรพยธรรมดา) มาตรา 335 (ลกทรพยประกอบเหตเหตฉกรรจ) มาตรา 336 วรรคแรก (วงราวทรพยตามธรรมดา) มาตรา 357 (รบของโจร) มาตรา 360 (ท าให เสยทรพยทม ไว เ พอสาธารณประโยชนเสยหาย) นอกจากนนยงม มาตรา 272 มาตรา 276 วรรคแรก มาตรา 278 มาตรา 284 มาตรา 209 วรรคแรก มาตรา 310 วรรคแรก มาตรา 311มาตรา 322 มาตรา 323 มาตรา 324 มาตรา 326 มาตรา 327 มาตรา 328 มาตรา 341 มาตรา 342 มาตรา 344 มาตรา 345 มาตรา 346 มาตรา 347 มาตรา 349 มาตรา 350 มาตรา 352 มาตรา 353 มาตรา 354 มาตรา 355 มาตรา 358 มาตรา 359 มาตรา 362 มาตรา 363 และมาตรา 364

ความผดตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายอาญามาตรา 334 ถงมาตรา 336 วรรคแรก และมาตรา 341 ถงมาตรา 364 ถาเปนการกระท าทสามกระท าตอภรยาหรอภรยากระท าตอสามผกระท าไมตองรบโทษ ถาเปนการกระท าทผบพการกระท าตอผสบสนดาน

หรอผสบสนดานกระท าตอผบพการ หรอพหรอนองรวมบดามารดาเดยวกนกระท าตอกน แมกฎหมาย

รปท 5.13 ความผดลหโทษ

ความผดลหโทษ

หรอทงจ าทงปรบ ปรบไมเกน 1 หมนบาท

จ าคกไมเกน 1

เดอน

220

มไดบญญตใหเปนความผดอนยอมความได กใหเปนความผดอนยอมความไดและนอกจากนนศาลจะลงโทษนอยกวาทกฎหมายก าหนดไวส าหรบความผดนนเพยงใดกได

2. ความผดทยอมความไมได หรอเรยกวาความผดอาญาตอแผนดน หมายความวา เปนความผดทกระทบตอสงคมสวนรวม โดยถอวารฐเปนผเสยหาย

ดงนน ผทไดรบผลเสยหายจากความผดอาญาดงกลาวไมอาจทจะเขาไปด าเนนคดเองไดหรอแมจะไมตดใจเอาความ คดกยงไมยตตองด าเนนคดฟองรองผกระท าผดจนถงทสด เชน ความผดฐานท ารายรางกาย หรอความผดฐานขบรถยนตโดยประมาทเปนเหตใหผอนไดรบอนตรายสาหสหรอตาย แมภายหลงเกดเหตผเสยหายแลวจะไมตดใจด าเนนคดกบผกระท าความผดตอไปแลว ซงอาจจะเนองจากไดรบการชดใชคาเสยหายหรอสงสารกตาม คดความกยงไมยต รฐยงตองด าเนนคดกบผกระท าความผดตอไปจนถงทสดของกระบวนการตามกฎหมาย ทงน ความผดใดเปนความผดอนยอมความไดหรอไมตองเปนตามทกฎหมายบญญตไว อายความในการด าเนนคดอาญา

กฎหมายอาญาไดก าหนดอายความในการฟองรองความผดทวไปไว โดยตองม การฟองรองและไดตวผกระท าความผดภายในก าหนดเวลาดงตอไปนนบแตวนกระท าความผด (ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 95)

1. ยสบปส าหรบความผดตองระวางโทษประหารชวต จ าคกตลอดชวตหรอจ าคกยสบป 2. สบหาป ส าหรบความผดตองระวางโทษจ าคกกวาเจดป แตไมถงยสบป 3. สบป ส าหรบความผดตองระวางโทษจ าคกกวาหนงปถงเจดป 4. หาป ส าหรบความผดตองระวางโทษจ าคกกวาหนงเดอนถงหนงป 5. หนงป ส าหรบความผดตองระวางโทษจ าคกตงแตหนงเดอนลงมา หรอตองระวาง

โทษอยางอน

บทสรป

กฎหมายอาญา คอ กฎหมายทบญญตวา การกระท าหรอไมกระท าการอยางใดอยางหนง เปนความผด และใหรวมไปถงกฎหมายอนทโทษในทางอาญาดวย การทบคคลจะรบผดหรอรบโทษในทางอาญานน ประการแรกตองมกฎหมายบญญตไวกอนวา การกระท าเชนนนเปนความผดและมโทษอยางไร ประการตอมา ผกระท านนไดกระท าครบองคประกอบทกฎหมายไดบญญตไวหรอไม เชน กฎหมายบญญตวา ผใดฆาผ อนระวางโทษประหารชวต การทนายแดงใชปนยงหวนายด า

การกระท าของนายแดงเขาองคประกอบทกฎหมายบญญตไว นายแดงตองรบโทษ ประการตอมา การกระท าครบองคประกอบทกฎหมายบญญตนนไดมกฎหมายยกเวนความผดใหหรอไม หรอเรยก

221

อกอยางหนงวา ผกระท ามอ านาจกระท าได หากมกฎหมายยกเวนความผดให ผกระท ากไมมความผด เชน การปองกนโดยชอบดวยกฎหมาย การท าแทงของนายแพทย เปนตน ประการตอมา คอ ใหพจารณาวาการกระท าทครบองคประกอบความผดนน หากไมมกฎหมายยกเวนความผด ตองพจารณาตอไปวา มกฎหมายยกเวนโทษใหหรอไม หากมกฎหมายยกเวนโทษให แมการกระท านนเปนความผด แตผกระท าไมตองรบโทษในทางอาญา เชน การกระท าความผดของเดก การกระท าความผดเพราะความมนเมา เปนตน

ในสวนของขนตอนการกระท าในทางกฎหมายอาญา คอ ขนตอนการคดทจะกระท าความผด ขนตอนการตกลงใจทจะกระท าความผด ขนตอนการตระเตรยมการทจะกระท าความผด และขนตอนการลงมอกระท าความผด โดยปกตกฎหมายจะลงโทษผกระท าในขนตอนของการลงมอกระท าความผด แตขนตอนการคดจนถงขนตอนการตระเตรยมการในการกระท าความผด กฎหมายยงไมถอวามความผดและไมลงโทษ ยกเวน การตระเตรยมการในความผดบางฐานทกฎหมายบญญตใหตองรบผด อาท การตระเตรยมการวางเพลงเผาทรพย การตระเตรยมการลอบปลงพระชนม เปนตนสวนขนตอนทกฎหมายเรมลงโทษคอ ขนตอนการลงมอกระท าความผดเพราะถอเปนขนตอนทใกลชดกบผล หากลงมอกระท าความผดไปแลวไมส าเรจ ผกระท าความผดจะถกลงโทษฐานพยายามกระท าความผด ระวางโทษ 2 ใน 3 สวนของความผดทไดกระท าลง

ประการตอมากระท าความผดของบคคลอน ประกอบไปดวย การเปนตวการรวมในการกระท าความผด การเปนผใชใหผอนกระท าความผด และการเปนผสนบสนนใหผ อนกระท าความผด

ประการสดทายคอเรองโทษในทางอาญาและอายความในการด าเนนคดอาญา กฎหมายไดก าหนดโทษในทางอาญาไว 5 สถาน คอ ประหารชวต จ าคก กกขง ปรบ และรบทรพยสน และโทษทหนกทสดคอ โทษประหารชวตปจจบนให เอาไปฉดยาหรอใหสารพษเสยใหตาย สวนโทษสถานเบาคอ ความผดลหโทษ กลาวคอ จ าคกไมเกนหนงเดอน ปรบไมเกนหนงหมนบาทหรอทงจ าทงปรบ เปนตน สวนอายความในการด าเนนคดอาญายาวนานทสด 20 ป ใชในคดทมอตราโทษประหารชวตและจ าคกตลอดชวตหรอจ าคก20 ป

222


1. กฎหมายอาญา คอ

2. จงบอกโครงสรางความรบผดทางอาญาวา ประกอบดวยอะไรบาง 3. จงอธบายขนตอนของการกระท าความผดทางอาญา วาแบงออกเปนกขนตอน

4. ผทเกยวของในการกระท าความผดอาญา ไดแก

5. การรอการลงโทษ มหลกเกณฑอยางไร

6. การกระท าโดยเจตนา และประมาท มความแตกตางกนอยางไร

7. นายหมอง จอดรถทยางระเบดไวกลางถนน โดยไมใหสญญาณหรอจดท า เครองหมายแสดงเหตดงกลาวไว เปนเหตใหรถของนายหม ทวงตามมาชนทายรถของนายหมอง ดวยเหตดงกลาวนายหมองจะมความผดหรอไมอยางไร

8. ในระหวางเดนทางไปท าแผนประกอบค ารบสารภาพ นายอบาทว ซงเปนผตองหาคดขมขนและฆาเดกหญงน าออย ถกชาวบานรมประชาทณฑ ถามวา ชาวบานมสทธทจะรมประชาทณฑหรอไม เพราะเหตใด

9. แตว ตองการท ารายตง จงบงคบให ตง ใชไมตหวตง โดยพดจาขมขวา หาก ตง ไมยอมท าตาม แตว จะเผาบานของตง ใหเสยหาย ตงกลววา แตวเผาบานของตน จงใชไมตหวตงไป 1 ครง ถามวา แตว กบ ตง มความผดอยางไร

10. จงยกตวอยางความผดลหโทษทพบเหนในชวตประจ าวนของนกศกษามาอยางนอย 5 ฐานความผด พรอมใหเหตผลวาเปนความผดลหโทษเพราะเหตใด

11. โทษทางอาญาทกฎหมายไมใหลงแกผกระท าความผดอายต ากวา 18 ป ไดแก โทษใดบาง 12. ความผดอนยอมความได และยอมความไมได แตกตางกนอยางไร

13. นายหนง ตกลงกบนายหนองวา จะไปฆานางสาวสวย โดยนายหนอง จะเปนคนใชอาวธปนยง สวนนายหนง จะเปนคนดตนทางให แตพอไปถงบานนางสาวสวย นายหนอง กลบใชมดแทงนางสาวสวยตาย ถามวา นายหนง และนายหนอง มความรบผดทางอาญา หรอไม อยางไร

14. นางสาวด าวาจางนายขาวใหไปฆานายแดง โดยตกลงคาจางกนเปนเงน 20,000 บาท เมอนายขาวเดนทางไปถงบานของนายแดง เหนวานายแดงแกมากแลวจงเปลยนใจไมฆา

นายแดง ถามวา นางสาวด า และนายขาวมความรบผดทางอาญา หรอไม อยางไร

223


กรมราชทณฑ กระทรวงยตธรรม. (2555). การประหารชวต อดต – ปจจบน. [online].

Available: http://www.correct.go.th/mu/index4.html

[คนขอมลวนท 4 สงหาคม 2555].

เกยรตขจร วจนะสวสด. (2544). ค าอธบายกฎหมายอาญา ภาค 1 : พมพครงท 7. มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

คณต ณ นคร. (2543). กฎหมายอาญาภาคทวไป. พมพครงท 4. กรงเทพฯ: ส านกพมพ

วญญชน จ ากด.

ทวเกยรต มนะกนษฐ. (2554). หลกกฎหมายอาญา ภาคทวไป. พมพครงท 12. กรงเทพฯ:

ส านกพมพวญญชน จ ากด.

_____.(2544).ประมวลกฎหมายอาญา.พมพครงท 9. กรงเทพฯ: ส านกพมพวญญชน จ ากด.

มานตย จมปา, ชตาพร พศลยบตร โตะวเศษกล และกณฑมา ชางท า. (2556). ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป (Introduction to law). พมพครงท 7.

กรงเทพฯ : ส านกพมพนตธรรม.

ระวนท ลละพฒนะ. (2555). ความรทวไปเกยวกบกฎหมาย. กรงเทพฯ:


วนย ล าเลศ. (2543). กฎหมายอาญา1. พมพครงท 4. ส านกพมพมหาวทยาลย

รามค าแหง. หยด แสงอทย. (2551). กฎหมายอาญา ภาค1. พมพครงท 20.ส านกพมพ

มหาวทยาลยธรรมศาสตร. เอมไทยดอทคอม. (2553). นกโทษคดอาญา. [online]. Available :

http://news.mthai.com/wp-content/uploads/2013/07/42.jpg [คนขอมลวนท 4

สงหาคม 2555].

โพสจง. (2560).นกโทษคนลาสด ทถกประหารชวตดวยการฉดยาพษ.???. [online]. Available :

https://board.postjung.com/919794.html, [คนขอมลวนท 29 มถนายน 2560].

http://www.correct.go.th/mu/index4.html

http://news.mthai.com/wp-content/uploads/2013/07/42.jpg


กระบวนการยตธรรมทางอาญา


1. เพอใหนกศกษาสามารถอธบายวธการน าคดอาญาเขาสชนศาล

2. เพอใหนกศกษาสามารถบอกหนาทและความแตกตางบคคลทเกยวของในกระบวนการยตธรรมทางอาญา

3. เพอใหนกศกษาสามารถอธบายวธการสบสวนสอบสวน

4. เพอใหนกศกษาสามารถเขาใจสทธของผสยหาย และผกระท าความผดในกระกระบวนการยตธรรมทางอาญา

5. เพอใหนกศกษาสามารถรจกและตดตอหนวยงานทเกยวของในกระบวนการยตธรรมทางอาญา


1. ผตองหาหรอจ าเลย 2. พนกงานฝายปกครองหรอต ารวจ

3. พนกงานอยการ 4. ศาลยตธรรม

5. กรมราชทณฑ

6. ทนายความ


กจกรรมการสอน

1. ใหนกศกษารวมกลมศกษาและสรปกระบวนการยตธรรมทางอาญาสงโดยท าเปนแผนความคด (mind map)

2. ใหแบงกลมและใหออกไปหาขอมลของหนวยงานทเกยวของกบกระบวนการยตธรรมทางอาญามาน าเสนอหนาชนเรยน

3. น าวดโอการตนของส านกงานกจกรรมยตธรรมมาใหศกษาในชนเรยนและซกถาม

4. บรรยายเนอหาโดยใชสอการสอนโปรแกรม power point ประกอบ 5. สรปเนอหาเปนแผนความคด (mind map) ใหนกศกษาเขาใจภาพกวางของกระบวนการ

ยตธรรมทางอาญา

226

6. ท าแบบฝกหดและเฉลย


1. เอกสารประกอบการสอนและโปรแกรมน าเสนอ power point

2. แบบฝกหดทายบท

3. วดโอการตน

4. แผนความคด (mind map) กระบวนการยตธรรมทางอาญา


1. สงงานถกตองตามหวขอและตรงเวลา 2. สงเกตพฤตกรรมการมสวนรวมในชนเรยน


4. การน าเสนอหนาชนเรยน

บทท 6

กระบวนการยตธรรมทางอาญา

กระบวนการยตธรรม หมายถง วธการด าเนนการแกผทประพฤตฝาฝนกฎหมาย โดยอาศยองคกร และบคลากรทกฎหมายใหอ านาจไว กระบวนการยตธรรมทส าคญ ไดแก กระบวนการยตธรรมทางอาญา กระบวนการยตธรรมทางแพง กระบวนการยตธรรมทางแรงงาน กระบวนการยตธรรมในศาลเยาวชน และครอบครวกลาง และกระบวนการยตธรรมในศาลภาษอากร โดยในรายวชากฎหมายเพอความเขาใจสงคมจะขอกลาวถง

1. กระบวนการยตธรรมทางอาญา เปนกระบวนการส าหรบด าเนนคดอาญา กลาวคอเมอมการกระท าผดทางอาญาแลว การน าตวผกระท าผดมาลงโทษอยางไร เรมตงแตการรวบรวมพยานหลกฐาน การยนฟอง การพจารณาพพากษาคด บทบญญตทก าหนดวธด าเนนคดอาญามอยในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา

2. กระบวนยตธรรมทางแพง เปนเรองของเอกชนทจะตองรกษาสวนไดเสยของตนเองหรอกลาวอกนยหนง คอ กฎหมายทวาดวยการบงคบสทธและหนาทของเอกชนในทางแพงทคกรณประสงคจะใหการเปนไปตามสทธซงบงคบเองไมได จงตองมาขอความชวยเหลอจากศาล เชน กรณผดสญญา ซงเปนการฝาฝนขอตกลง การทจะบงคบใหฝายทผดสญญาชดใชคาเสยหายจะตองด าเนนการอยางไร มบทบญญตอยในประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง กระบวนยตธรรมทางอาญานน คอขนตอนกระบวนการในประมวลกฎหมายวธพจารณา

ความอาญา โดยแบงออกเปน 7 ภาค ดงตอไปน ภาค 1 ขอความเบองตน ภาค 2 สอบสวน ภาค 3 วธพจารณาในศาลชนตน ภาค 4 อทธรณและฎกา ภาค 5 พยานหลกฐาน

ภาค 6 การบงคบตามค าพพากษา และคาธรรมเนยม

ภาค 7 อภยโทษ เปลยนโทษหนกเปนเบา และลดโทษ

เพอความเขาใจงายเพราะเปนเพยงการศกษาเพอใหเขาใจกระบวนการเบองตนจะขอแบงเนอหาของกระบวนการยตธรรมทางอาญาออกเปนสวนโดยแบงตามองคกรและบคลากรทเกยวของในกระบวนการยตธรรมทางอาญาน

228

1. ผตองหาหรอจ าเลย 2. พนกงานฝายปกครองหรอต ารวจ

3. พนกงานอยการ 4. ศาลยตธรรม

5. กรมราชทณฑ

6. ทนายความ


ในการบรรยายเนอหาในบทนจะขอกลาวถงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาเปนหลกโดยจะกลาวถงมาตรากฎหมายโดยมยกชอกฎหมายขนมาอก เวนแตเปนกฎหมายฉบบอนจะไดกลาวไวตางหาก

ผตองหาหรอจ าเลย

ผตองหา ตามมาตรา 2(2) หมายความถง บคคลผถกกลาวหาวาไดกระท าความผด แตยงไมไดถกฟองตอศาล การกลาวหาวาบคคลใดกระท าความผด จะเปนการรองทกขกลาวโทษ หรอเจาพนกงานกลาวหาเองกได ผถกกลาวหาวากระท าผดอาญายอมตกอยในฐานะผตองหาทนท(ปรญญา จตรการนทกจ,2549: 31) ค าพพากษาศาลฎกาท 1341/2509 ผทถกแจงความกลาวหาวากระท าผดอาญายอมตกอยในฐานะผตองหาแลว

จะเหนวาผตองหานนเปนเพยงผตองสงสยวาไดกระท าความผดเทานน แตการทเขาจะกระท าความผดจรงหรอไมนน ยงตองไดรบการพสจนขอเทจจรงและพยานหลกฐานตางๆ โดยศาล ผตองหามสทธทจะไดรบความคมครองตามกฎหมายรฐธรรมนญและประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ดงตอไปน

1. สทธทจะไดรบการสนนษฐานไวกอนวาไมมความผด และกอนมค าพพากษาถงทสดจะแสดงวาบคคลใดไดกระท าความผด จะปฏบตตอบคคลนนเสมอนเปนผกระท าผดมได

2. สทธทจ าไดรบการสอบสวนหรอพจารณาดวยความรวดเรว ตอเนองและเปนธรรม

3. สทธทจะไดรบการชวยเหลอจากรฐดวยการจดหาทนายความให 4. สทธทจะไมใหถอยค าเปนปฎปกษตอตนเองอนอาจท าใหตนเองถกฟองคด 5. สทธทจะไดรบการปลอยตวในกรณทถกคมขงโดยมชอบดวยกฎหมาย

229

6. สทธทจะไดรบการพจารณาค าขอประกนผตองหาหรอจ าเลยในคดอาญาอยางรวดเรว และจะเรยกหลกประกนจนเกนควรมได การไมใหประกนตองอาศยเหตตามกฎหมายและตองแจงเหตใหทราบโดยเรว

7. สทธทจะอทธรณคดคานการไมใหประกนตว

8. สทธทจะมลามหรอลามภาษามอ กรณทผตองหาหรอจ าเลยไมสามารถพดหรอเขาใจภาษาไทยหรอไม สามารถพดหรอไดยนหรอสอความหมายได

9. สทธทจะไดรบหลกประกนในเเรองความสามารถในการตอสคด ในกรณทเชอวาผ ตองหาหรอจ าเลยเปนผวกลจรตและไมสามารถตอสคดได จ าเลย ตามมาตรา 2(3) หมายความถง บคคลทถกฟองคดยงศาลแลว โดยขอหาวาไดกระท าความผด ซงจ าเลยนนกคอผตองหาทถกฟองคดอาญาไปยงศาล ในคดทอยการฟอง ผถกฟองตกเปนจ าเลยทนท(ปรญญา จตรการนทกจ,2549: 31) สวนในคดทผเสยหายฟองคดเอง ศาลจะไตสวนมลฟองกอนประทบฟอง เมอศาลประทบฟองผถกฟองจงจะตกเปนจ าเลย ทงนจ าเลยมสทธทจะไดรบความคมครองตามกฎหมายรฐธรรมนญและประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ดงตอไปน

1. สทธทจะไดรบหลกประกนในการทตองมผพพากษานงพจารณาครบองคคณะ และผพพากษาทไมไดนงพจารณาคดใด จะท าค าพพากษานนมได เวนแตมเหตสดวสยหรอเหตจ าเปนอนอนมอาจกาวลวงได

2. สทธทจะตรวจหรอคดส าเนาค าใหการของตนในชนสอบสวนหรอเอกสารประกอบค าใหการของตน เมอพนกงานอยการยนฟองคดแลว

3. สทธทจะไดรบคาทดแทนและคาใชจายตามสมควรเพราะเหตทตกเปนจ าเลยในคดอาญาและถกคมขงระหวางพจารณาคดและมค าพพากษาถงทสดวามไดเปนผกระท าผดหรอการการะท าของจ าเลยไมเปนความผด

4. ไดรบการพจารณาคดดวยความรวดเรว ตอเนองเปนธรรม แตงทนายแกตางในชนไตสวนมลฟองหรอพจารณาในศาลชนตน ศาลอทธรณ ศาลฎกา ปรกษาทนายความหรอผทจะเปนทนายความเปนการเฉพาะตวตรวจดสงทยนเปนพยานหลกฐาน และคดส าเนา ถายรปสงนน ตรวจดส านวนการไตสวนมลฟองหรอพจารณาและคดส าเนาหรอขอรบส าเนาทรบรองวาถกตองโดยเสยคาธรรมเนยม ตรวจหรอคดส าเนาค าใหการของตนในชนสอบสวนหรอเอกสารประกอบค าใหการของตน และทนายความของจ าเลยมสทธเชนเดยวกน

5. มสทธทจะขอโอนคดหรอคดคานการขอโอนคดของ 6. มสทธทจะตงรงเกยจผพพากษา 7. สทธทจะไมถกด าเนนคดซ า 8. สทธทจะไมยอมไปพบเจาพนกงานหรอศาล ถาไมมหมายเรยก

230

9. มสทธทจะคดคานการถอนฟองของ 10. สทธทจะไดรบการพจารณาของศาลโดยเปดเผยและตอหนาจ าเลย ตามมาตรา 172

วรรคแรก เวนแตจะพจารณาลบหลงจ าเลย ตามมาตรา 172 ทว 11. สทธทจะไดรบทราบค าฟองและค าอธบายจากศาล

12. สทธทจะแถลงเปดคดเมอสบพยานโจทกแลว ทงน าพยานหลกฐานมาสบ

13. สทธทจะอยในหองพจารณา แมศาลจะพจารณาเปนการลบ ตามมาตรา178 (2) และมสทธอยในหองพจารณาฟงพยานอนเบกความโดยศาลไมมอ านาจสงใหออกไปอยนอกหองพจารณา

14. สทธทจะอทธรณ ฎกา คดคานค าพพากษาหรอค าสง 15. สทธทจะขอไปฟงการเดนเผชญสอพยานหรอสงประเดนไปศาล

16. สทธทจะอางตนเองเปนพยานได หรอสทธทจะไมยอมใหโจทกอางจ าเลยเปนพยาน 17. สทธทจะไดรบฟองการอานค าเบกความพยานของศาลไมวาในชนไตสวนมลฟองหรอ

พจารณา 18. สทธทจะอานหรอตรวจด หรอขอส าเนาซงพยานเอกสาร หรอตรวจดพยานวตถ 19. สทธทจะไดรบการพจารณากลนกรองจากศาลอทธรณกรณทจ าเลยไมตดใจอทธรณค า

พพากษาของศาลชนตนพพากษาลงโทษประหารชวตหรอจ าคกตลอดชวต

20. สทธทจะไดรบการทเลาการบงคบโทษจ าคกโทษประหารชวต

21. สทธทจะทลเกลาขอรบพระราชทานอภยโทษ ผตองหา และจ าเลย เปนไดทงบคคลธรรมดาและนตบคคล ซงบคคลธรรมดาจะถกเรยกมาสอบสวนไตสวนมลฟองหรอพจารณา และอาจถกควบคมหรอจบไดแลวแตกรณ แตนตบคคล การด าเนนหรอปฏบตงานตองท าโดยผจดการหรอผแทนอนๆของนตบคคลนน ดงนนจงตองออกหมายเรยกผจดการหรอผแทนนนมาในการสอบสวนไตสวนมลฟองหรอพจารณา คดทนตบคคล เปนผตองหา หรอจ าเลย ถาบคคลเหลานไมมาตามหมายเรยกจะออกหมายจบมากได แตจะขงหรอจ าคกไมได

พนกงานฝายปกครองหรอต ารวจ

พนกงานฝายปกครองหรอต ารวจ มาตรา 2(16) หมายถง “เจาพนกงานซงกฎหมายใหมอ านาจและหนาทรกษาความสงเรยบรอยของประชาชน ใหรวมทงพศด เจาพนกงานกรมสรรพสามต กรมศลกากร กรมเจาทา พนกงานตรวจคนเขาเมอง และเจาพนกงานอนๆ ในเมอท าการอนเกยวกบการจบกมปราบปรามผกระท าผดกฎหมาย ซงตนมหนาทตองจบกมหรอปราบปราม” สวนแรกทรบผดชอบตอกระบวนการยตธรรมกอนทคดหรอขอพพาททเกดขน จะผานไปยงพนกงานอยการ และ

231

เขาสการพจารณาของศาล โดยต ารวจเปนผจบกมผกระท าความผด และท าการรวบรวมพยานหลกฐานทไดจากการสอบสวนแลวสงส านวนสอบสวนใหพนกงานอยการฟองผตองหาตอศาล เมอศาลพพากษาลงโทษแลว เจาหนาทราชทณฑจะควบคมตวผนนไวในเรอนจ าเพออบรม ดดนสย และฝกอาชพตอไป

1. มความผดทกอใหเกดความเสยหายเกดขน

หลกเกณฑการเขาสกระบวนการยตธรรม ตองมการกระท าทกอใหเกดความเสยหาย

การกระท าในทน คอ การกระท าความผดตามประมวลกฎหมายอาญา โดยแบงความผดออกเปน

1.1 ความผดตอสวนตว หรอความผดอนยอมความได คอความผดทมกฎหมายระบไววา "ยอมความได" ดงนน หากความผดฐานใดไมมบทบญญตระบวาเปนความผดอนยอมความได กตองถอวาเปนความผดอาญาตอแผนดน ทงนผเสยหายจงมสทธเขาด าเนนคดไดเอง หรอมอบใหรฐด าเนนคดแทนกไดโดยจะตองมการแจงความรองทกขกอน การแจงความรองทกขก าหนดภายใน 3 เดอน

นบแตวนทรเรองความผดและรตวผกระท าความผด มฉะนนถอวาขาดอายความ ไมสามารถด าเนนคดแกผกระท าผดได

และเมอปรากฎวามการยอมความกน ผเสยหายไมเอาเรองแลว ไมวาดวยเหตใดๆ อ านาจในการสอบสวนสทธในการด าเนนคดของผเสยหายและอยการหมดทนท

1.2 ความผดอาญาแผนดน หมายความวา ความผดทมโทษทางอาญาทกชนดทไมมกฎหมายระบไววา "เปนความผดอนยอมความได" ถอเปนเปนความผดตอแผนดนทงหมด ซงเปนความผดทสงคมสวนรวมไดรบผลกระทบ ใหถอวารฐเปนผเสยหายดวย ดงนน ผทไดรบผลเสยหายจากความผดอาญาดงกลาวไมอาจทจะเขาไปด าเนนคดเองได หรอแมจะไมตดใจเอาความ ไมวาผเสยหายจะวาอยางไร กตองมการสอบสวนเพอสงใหอยการฟองคด หรอหากผเสยหายจะฟองคดเองกสามารถด าเนนการไดเตมท ในความผดตอแผนดนพนกงานสอบสวนสามารถท าการสอบสวนไดโดยไมตองไดรบค ารองทกข เพยงสงสยหรอมการกลาวโทษจากผพบเหนเหตการณกสามารถท าการสอบสวนได

การกระกระท าทกอใหเกดความเสยหาย โดยมผเสยหาย มาตรา 2(4) หมายความถง บคคลผไดรบความเสยหายเนองจากการกระท าความผดฐานใดฐานหนง รวมทงบคคลอนทมอ านาจจดการแทน ผเสยหายในคดอาญาหมายถง ผเสยหายจรงๆ และผมอ านาจจดการแทน

บคคลผไดรบความเสยหายจรงๆ (ปรญญา จตรการนทกจ,2549: 11) คอ บคคลทไดรบความเสยหายจากการกระท าความผดทางอาญาฐานใดฐานหนงนน และเปนผเสยหายโดยนตนย กลาวคอ ไมมสวนรวมในการกระท าความผดนนดวย มไดยนยอมใหมการกระท าความผด หรอไมไดเปนผใชหรอผสนบสนนหรอพวพนในการกระท าความผดนน (เกยรตขจร วจนะสวสด, 2551: 70)

232

ค าพพากษาศาลฎกาท 675/2518 ผเชาซงครอบครองอาคารทเชา แมไมมหลกฐานการเชาเปนหนงสอ กมอ านาจฟองขบไลผบกรกละเมดการครอบครองนนได

ค าพพากษาศาลฎกาท 634/2536 พอตาผเสยหายมอบใหผเสยหายกบภรยาเปนผดแลรานอาหารทเกดเหต โดยผเสยหายพกอาศยอยทรานดวยจงมสทธครอบครองและเปนผเสยหายตามกฎหมายในความผดฐานบกรก

ผเสยหายมอ านาจจดการแทน (มาตรา4,5,6) ผมอ านาจจดการแทนจะจดการแทนผเสยหายไดตอเมอตวผเสยหายตองเปนผเสยหายทแทจรงกอน ผมอ านาจจดการแทนไดแกกรณดงตอไปน (ปรญญา จตรการนทกจ, 2549: 22-28)

ก. ผเสยหายเปนหญงมสาม หญงมสามมสทธฟองคดไดเองโดยไมตองไดรบอนญาตจากสามกอน

ข. ผแทนโดยชอบธรรมหรอผอนบาลเฉพาะแตในความผดซงไดกระท าตอผเยาวหรอผไรความสามารถซงอยในความดแล

ค. บพการ ผสบสนดาน สามหรอภรยา เฉพาะแตในความผดอาญาซงผเสยหายถกท ารายถงตายหรอบาดเจบจนไมสามารถจดการเองได

ง. ผจดการหรอผแทนอนๆ ของนตบคคลเฉพาะความผดซงกระท าลงแกนตบคคลนน

2. มการรองทกขกลาวโทษในความผดทเกดขน

ค ารองทกข ตามมาตรา 2(7) หมายถงการทผเสยหายไดกลาวหาตอเจาหนาทตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายนวามผกระท าความผดขน จะรตวผกระท าความผดหรอไมกตาม ซงกระท าใหเกดความเสยหายแกผเสยหาย และการกลาวหาเชนนนไดกลาวโดยมเจตนาจะใหผกระท าความผดไดรบโทษ ทงน การรองทกข ผรองทกขไมจ าตองระบฐานความผดของการกระท าของผกระท า เพยงแตระบขอเทจจรงตางๆ ใหครบถวน (เกยรตขจร วจนะสวสด, 2551: 50)

ผเสยหายไมจ าตองระบฐานความผดของการกระท าตามทกลาวหา เพราะการกระท าจะเปนความผดฐานใดนน เปนขอกฎหมายซ งเปนหนาทของเจาพนกงานจะตองด าเนนการฟองเอง (สมศกด เอยมพลบใหญ, 2548: 165)

ค าพพากษาศาลฎกาท 6894/2549 หนงสอรองทกขของโจทกรวมซงมขอความวา

มการละเมดลขสทธของโจทกรวมทบรเวณศนยการคาซคอนสแควร ขอแจงความรองทกขเพอใหด าเนนการตามกฎหมายตอไป ถอไดวาเปนค ารองทกขตาม ป.ว.อ. มาตรา 2 (7) แลวไมจ าเปนตองระบชอหรอรปพรรณของผกระท าความผด

ค ากลาวโทษ ตามมาตรา 2(8) หมายถง การทบคคลอนซงไมใชผเสยหายไดกลาวหาตอเจาหนาท วามบคคลรตวหรอไมกด ไดกระท าความผดอยางหนงขน ค ากลาวโทษไมมผลโดยตรงกบค ารองทกขในคดความผดอนยอมความได เพราะค ารองทกขเปนจดเรมตนของการสอบสวนในความผด

233

อนยอมความได สวนค ากลาวโทษนนไมมมาตราใดกลาววา “หากไมมค ากลาวโทษแลวจะสอบสวนไมได” สวนในคดความผดตอแผนดน หากไมมการรองทกขโดยผเสยหาย พนกงานสอบสวนกมกจะด าเนนการใหมค ากลาวโทษเสยกอนเรมท าการสอบสวน (เกยรตขจร วจนะสวสด, 2551: 61)

ทงน เฉพาะความผดตอสวนตว หรอความผดอนยอมความไดเทานนทผเสยหายตองรองทกขภายในระยะเวลา 3 เดอนนบแตวนทเกดเหตและรตวผกระท าความผด เจาหนาทต ารวจถงจะเขามาท าการสบสวนสอบสวนตอไปได สวนความผดอาญาแผนดนมตองรอผเสยหายรองทกขกลาวโทษ เจาหนาทต ารวจกกระท าการสบสวนสอบสวนได

3. การสบสวน สอบสวน

3.1 การสบสวน ตามมาตรา 2(10) หมายถง การแสวงหาขอเทจจรงและหลกฐาน ซงพนกงานฝายปกครองหรอต ารวจไดปฏบตไปตามอ านาจหนาท เพอรกษาความสงบเรยบรอยของประชาชน และเพอทราบรายละเอยดแหงความผด

ทงน การสบสวนมไดทงกอนการกระท าผดและหลงกระท าผด โดยทกรณกอน

การกระท าผดเปนการท าไปเพอรกษาความสงบเรยบรอย เชน การปลอมตวเขาไปสบหาขาว การสงรถต ารวจสายตรวจออกพนทเ พอปองกนปราบปรามจบกมผกระท าผดซงหนา เปนตน สวน

การสบสวนหลงกระท าผด เปนการแสวงหาขอเทจจรงและหลกฐานเพอทราบรายละเอยดแหงความผด ซงเปนงานทสนบสนนการสอบสวน การสบสวนไมมขอบเขตอ านาจอยางการสอบสวน รวมทงไมมวธการหรอวธปฏบตอยางการสอบสวน

ผมอ านาจสบสวนคดอาญา กฎหมายก าหนดใหพนกงานพนกงานฝายปกครองหรอต ารวจทกชนยศไมวาจะเปนชนประทวน หรอชนสญญาบตร มอ านาจสบสวนคดอาญาได โดยต ารวจมอ านาจสบสวนจบกมไมจ ากดพนท แตถาเปนพนกงานฝายปกครอง เชน ก านน ผใหญบาน อ านาจสบสวนจบกมจ ากดเฉพาะทองทรบผดชอบ(ปรญญา จตรการนทกจ, 2549: 35)

3.2 การสอบสวน ตามมาตรา 2(11) หมายความถง การรวบรวมพยานหลกฐานและ

การด าเนนการทงหลายอนตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายน ซงพนกงานสอบสวนไดท าไปเกยวกบความผดทกลาวหา เพอทจะทราบขอเทจจรงหรอพสจนความผด และเพอจะเอาตวผกระท าผดมาลงโทษ

การสอบสวนจะมไดเฉพาะกรณหลงกระท าผดเทานน เพราะกฎหมายบญญตค านยามขางตนวา เปนการรวบรวมพยานหลกฐานและด าเนนการทงหลายอนซงพนกงานสอบสวนไดท าไปเกยวกบความผดทกลาวหา ดงนน หากยงไมมการกลาวหา กลาวคอยงไมมค ารองทกขหรอค ากลาวโทษ พนกงานสอบสวนไมมอ านาจสอบสวน และเมอพนกงานสอบสวนไมมอ านาจสอบสวน พนกงานอยการกไมมอ านาจฟองคดตอศาล เพราะกฎหมายหามมใหพนกงานอยการยนฟองคดใดตอศาล โดยมไดมการสอบสวนในความผดนนกอน

234

ผมอ านาจสอบสวนคดอาญา ก าหนดใหเปนหนาทของพนกงานสอบสวนเทานน

ซงไดแก พนกงานฝายปกครอง ต าแหนงตงแตปลดอ าเภอขนไป หรอต ารวจชนผใหญ และขาราชการต ารวจซงมยศตงแตชนนายรอยต ารวจตร หรอเทยบเทานายรอยต ารวจตรขนไป มอ านาจสอบสวนความผดอาญาซงไดเกด หรออาง หรอเชอวาไดเกดภายในเขตอ านาจของตน หรอผตองหามทอย หรอถกจบภายในเขตอ านาจของตนได ตามมาตรา 18

ซงอ านาจสอบสวนของเจาพนกงานจะมไดเมอ คดไดเกดขนในทองทของตน หรอ อางหรอเชอวาคดไดเกดภายในเขตอ านาจของตน หรอ ผตองหามทอยในเขตทองทของตน หรอ ผตองหาถกจบในเขตทองทของตน(ปรญญา จตรการนทกจ, 2549: 38)

3.2.1 หลกเกณฑการสอบสวน

1) ใหพนกงานสอบสวนเรมการสอบสวนโดยไมชกชา ตามมาตรา 130 และในการรวบรวมหลกฐานเพอทจะทราบขอเทจจรงและพฤตการณตางๆ เกยวกบความผดทถกกลาวหา เพอทจะรตวผกระท าความผดและพสจนใหเหนความผด พนกงานสอบสวนมอ านาจ ตามมาตรา 132

1.1) ตรวจตวผ เสยหายเม อผ น นยนยอมหรอตรวจตวผ ต องหา หรอสงของทอาจใชเปนพยานหลกฐานได

1.2) คนเพอพบสงของ ซงมไวเปนความผดหรอไดมาโดยการกระท าผด หรอไดใชหรอสงสยวาใชในการกระท าผด

1.3) หมายเรยกบคคลซงครอบครองสงของ ซงอาจใชเปนพยานหลกฐานได แตบคคลถกหมายเรยกไมจ าตองมาเองหากไดจดสงสงของมาตามหมายเรยกแลว

1.4) ยดสงของทคนพบหรอสงมาดงกลาว

2) หามมใหพนกงานอยการยนฟองคดใดตอศาล โดยมไดมการสอบสวนในความผดนนกอน(มาตรา 120) พนกงานสอบสวนมอ านาจสอบสวนคดอาญาทงปวง เวนแตคดความผดตอสวนตวหามมใหสอบสวนถายงมไดมการรองทกขตามระเบยบ(มาตรา 121)

3) กอนถามค าใหการผตองหา พนกงานสอบสวนตองแจงใหผตองหาทราบถงสทธของเขากอน ตามมาตรา 134/4 คอแจงใหทราบวา

(1) ผตองหามสทธทจะใหการหรอไมใหการกได ถอยค าทผตองหาใหการนนอาจใชเปนพยานหลกฐานในการพจารณาคดได

(2) ผตองหามสทธใหทนายความหรอผซงตนไววางใจเขาฟงการสอบปากค าตนได

4) ในคดทมอตราโทษประหารชวต หรอในคดทผตองหามอายไมเกนสบแปดป ในวนทพนกงานสอบสวนแจงขอหา กอนเรมถามค าใหการใหพนกงานสอบสวนถามผตองหาวามทนายความหรอไม ถาไมมทนายความใหรฐจดหาทนายความให ในคดทมอตราโทษจ าคกกอนเรมถาม

235

ค าใหการใหพนกงานสอบสวนถามผตองหาวามทนายความหรอไม ถาไมมและผตองหาตองการทนายความใหรฐจดหาทนายความให (มาตรา 134/1)

3.2.2 การถามปากค าเดก

ในคดทมอตราโทษจ าคกอยางสงตงแตสามปขนไป หรอในคดทมอตราโทษจ าคกอยางสงไมถงสามป และผเสยหายหรอพยานซงเปนเดกรองขอ หรอในคดท ารายรางกายเดกอายไมเกนสบแปดป การถามปากค าเดกไวในฐานะผเสยหายหรอพยาน ใหแยกกระท าเปนสดสวนในสถานททเหมาะสมส าหรบเดก และใหมนกจตวทยา หรอนกสงคมสงเคราะห บคคลทเดกรองขอ และพนกงานอยการเขารวมในการถามปากค านนดวย (มาตรา 133 ทว)

การใหเดกชตวบคคล ในกรณทพนกงานสอบสวนมความจ าเปน ตองจดใหเดกอายไมเกนสบแปดป ในฐานะผเสยหายหรอพยานชตวบคคลใด ใหพนกงานสอบสวนจดใหมการชตวบคคลในสถานททเหมาะสม และสามารถปองกนมใหบคคลซงจะถกชตวนนเหนหนาเดก การชตวดงกลาว ใหมนกจตวทยา หรอนกสงคมสงเคราะห บคคลทเดกรองขอ และพนกงานอยการรวมอยดวย (มาตรา 133 ตร)

จากหลกเกณฑขางตน การสบสวนสอบสวนในคดอาญานนแบงออกเปนงานสบสวนและงานสอบสวนแยกตางหากจากกน แตงานทงสองมกระบวนการทปฏบตควบคกนไป มความสมพนธเชอมโยงเพอเปาหมายเดยวกน นนกคอเพอรกษาความสงบเรยบรอยในสงคม

4. หมายเรยก

ตามประมวลกฎหมายวธจารณาความอาญา มาตรา 52 “การทจะใหบคคลใดมาทพนกงานสอบสวนหรอมาทพนกงานฝายปกครอง หรอต ารวจชนผใหญหรอมาศาล เนองใน

การสอบสวน การไตสวนมลฟองการพจารณาคด หรอการอยางอนตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายน จกตองมหมายเรยกของพนกงานสอบสวนหรอพนกงานฝายปกครองหรอต ารวจชน ผใหญหรอของศาล แลวแตกรณ

แตในกรณทพนกงานสอบสวนหรอพนกงานฝายปกครองหรอต ารวจชนผใหญไปท า

การสอบสวนดวยตนเอง ยอมมอ านาจทจะเรยกผตองหาหรอพยานมาไดโดยไมตองออกหมายเรยก” การจะออกหมายเรยกตามมาตรา 52 นนกเพอสงใหบคคลใดบคคลหนงมาทพนกงานสอบสวน หรอมาทพนกงานฝายปกครอง หรอต ารวจชนผใหญ หรอมาศาลเนองในการสอบสวน การไตสวนมลฟอง การพจารณาคด หรออยางอนในคดอาญา หมายซงศาลออกเรยกบคคลเขามาเปนคความ หรอพยาน หรอใหสงพยานหลกฐานใหศาลในคดแพง

ผมอ านาจออกหมายเรยก ไดแก พนกงานสอบสวน พนกงานฝายปกครองหรอต ารวจชนผใหญ และ ศาล

236

4.1 หมายเรยกจะตองท าเปนหนงสอมขอความตาม มาตรา 53 ดงตอไปน (1) สถานททออกหมาย

(2) วนเดอนปทออกหมาย

(3) ชอและต าบลทอยของบคคลทออกหมายเรยกใหมา (4) เหตทตองเรยกผนนมา (5) สถานท วนเดอนปและเวลาทจะใหผนนไปถง (6) ลายมอชอและประทบตราของศาล หรอลายมอชอและต าแหนงเจาพนกงานผ

ออกหมาย

4.2 การสงหมายเรยกนน มหลกเกณฑตามมาตรา 54 ถงมาตรา56 (ปรญญา จตรการนทกจ, 2549: 122-124) ดงตอไปน

4.2.1 การก าหนดวนและเวลาทจะใหมาตามหมายเรยกนน ใหพงระลกถงระยะทางใกลไกล เพอใหผถกเรยกมโอกาสมาถงตามวนเวลาก าหนดในหมาย (มาตรา 54)

4.2.2 การสงหมายเรยกใหผตองหา ใหสงใหกบตวผตองหาหรอ สาม ภรยา ญาตหรอผปกครอง ของผตองหากได ตองระวงจะสงใหผอนซงมใชสาม ภรยา ญาตหรอผปกครองของผรบหมายรบแทนไมได (มาตรา 55)

ออกหมายเรยกพยานโจทก ใหพนกงานอยการมหนาทด าเนนการใหหวหนาพนกงานสอบสวนแหงทองทเปนผจดสงหมายเรยกแกพยานและตดตามพยานโจทกมาศาลตามก าหนด(มาตรา 55/1) การสงหมายเรยกใหพยาน ใหสงใหกบตวพยาน หรอคนทม อายเกน 20 ป และอยหรอท างานในบานเรอน หรอในส านกงานของผถกหมายเรยก ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 76

การสงหมายเรยกใหจ าเลย ไมมบญญตในประมวลกฎหมายวธพจารณา

ความอาญา อนโลมใชวธสงตามการสงหมายเรยกผตองหา ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 55

การทจะใหใครมาทพนกงานสอบสวนเพอสอบสวน จกตองมหมายเรยกของพนกงานสอบสวน แตถาพนกงานสอบสวนไปสอบสวนดวยตนเอง กมอ านาจทจะเรยกผตองหาหรอพยานมาพบโดยไมตองออกหมายเรยก

4.2.3 ถาเปนหมายเรยกจะตองท าตามแบบใน มาตรา 53 ดงทกลาวมาแลว

4.2.4 ถาบคคลทรบหมายเรยกอยตางทองทกบทองททออกหมาย เรยกวาอยกนคนละเขตทองท ใหสงหมายไปยง หวหนาสถานต ารวจทองททผถกเรยกอยในทองท และเมอหวหนาสถานต ารวจดงกลาวไดรบหมายแลว จะตองสลกหลงหมายกอนแลวจงจดการสงหมายใหผรบตอไปได (มาตรา 56)

237

ขอควรระวง : การสงหมายเรยกวธอน เชน สงทางไปรษณยลงทะเบยนตอบรบ เพราะเปนการปฏบตหนาททมชอบ อาจโดนผรดฟองเปนจ าเลยวาปฏบตหนาทโดยมชอบท าใหเขาเสยหายได

ขอสงเกต : วธการสงหมายเรยก ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 78,79

ถาพบตวผถกหมายเรยกกสงใหแกผนน ในกรณทผถกหมายเรยกปฏเสธไมยอมรบหมาย มาตรา 78 ใหเจาพนกงานผน าสงหมายขอใหเจาหนาทฝายปกครอง ทมอ านาจ หรอเจาพนกงานต ารวจไปดวย เพอเปนพยานแลวไปสงหมายใหผถกหมายนนอก (ครงท 2) ถาเขายงปฏเสธไมยอมรบอก กใหวางหมายไว ณ ทนน ซงเรยกกนวาวางหมาย

ในกรณทไมพบผถกหมายเรยก แตพบบคคลอนทจะรบแทนไดตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 55 และบคคลอนนนปฏเสธไมรบแทน เจาพนกงานผน าสงหมาย ตองน าหมายกลบมาคน พรอมดวยรายงานใหผออกหมายทราบ

ค าพพากษาศาลฎกาท 1783/2493 พยานทขดขนไมปฏบตตามหมายเรยกของพนกงานสอบสวนทใหมาเพอสอบปากค า มความผดฐานขดค าสงเจาพนกงานตามกฎหมายลกษณะอาญา มาตรา 334(2)(ป.อ.มาตรา 168)

5. หมายอาญา

หมายอาญา ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 1 (9) หมายถง หนงสอบงการซงออกตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายนสงใหเจาหนาทท าการ จบ ขง จ าคก หรอปลอยผตองหา จ าเลยหรอนกโทษ หรอใหท าการคน รวมทงส าเนาหมายเชนนอนไดรบรองวาถกตอง และค าบอกกลาวทางโทรเลขวาไดออกหมายจบแลว ตลอดจนส าเนาหมายจบหรอหมายคนทไดสงทางโทรสาร สออเลกทรอนกส หรอสอเทคโนโลยสารสนเทศประเภทอน ทงน ตามทบญญตไวใน มาตรา 77

หมายอาญามทงหมด 5 ประเภท คอ หมายจบ หมายคน หมายขง หมายจ าคกและหมายปลอย โดยผมอ านาจออกหมายไดแกศาล การออกหมายอาญาดวยอาศยเหต 2 ประการ กลาวคอ เมอศาลเหนสมควร และอกประการหนงคอมผรองขอตอศาลใหท าการออกหมายดงกลาว ส าหรบบคคลผมสทธในการรองขอใหศาลออกหมาย (ปรญญา จตรการนทกจ, 2549: 127) ไดแก บคคลตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 59 วรรค2 ไดแก

1. กรณเปนพนกงานฝายปกครอง ตองมต าแหนงตงแตระดบ 3 ขนไป

2. กรณเปนต ารวจตองมยศตงแตรอยต ารวจตร หรอเทยบเทาขนไป

เหตทออกหมายอาญาได ไมวาจะโดยศาลเหนสมควรหรอมผรองขอ ตองปรากฎพยานหลกฐานตามสมควรวาจะออกหมายนนๆ

238

5.1 หมายจบ

การจบกมบคคลนน พนกงานฝายปกครองหรอต ารวจจะมอ านาจจบกมไดตามหมายจบของศาลเทานน ยกเวนแตเปนกรณตามมาตรา 78, 79 และ 80 แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา

5.1.1 เหตในการออกหมายจบ ตามมาตรา 66 มดงตอไปน (1) เมอมหลกฐานตามสมควรวาบคคลใดนาจะไดกระท าความผดอาญาซงม

อตราโทษจ าคกอยางสงเกนสามป หรอ

(2) เมอมหลกฐานตามสมควรวาบคคลใดนาจะไดกระท าความผดอาญาและมเหตอนควรเชอวาจะหลบหน หรอจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน หรอกอเหตอนตรายประการอน

ถาบคคลนนไมมทอยเปนหลกแหลง หรอไมมาตามหมายเรยกหรอตามนดโดยไมมขอแกตวอนควร ใหสนนษฐานวาบคคลนนจะหลบหน

เหตทหมายจบ มหลกเกณฑคอ เมอมหลกฐานเพยงตามสมควรวาบคคลใดนาจะไดกระท าความผดอาญาซงมอตราโทษจ าคกอยางสงเกนสามป ศาลกออกหมายจบได หากในคดทมอตราโทษจ าคกอยางสงไมเกน 3 ป ศาลจะออกหมายจบตามมาตรา 66(1)ไมได สวนกรณการออกหมายจบตามมาตรา 66(2)นนตองมหลกฐานตามสมควรวาบคคลใดนาจะไดกระท าความผดอาญาแลว ยงตองประกอบดวยเหตอนควรเชอวาจะหลบหน หรอจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน หรอ

กอเหตอนตรายประการอน อยางไรกตามหากปรากฏวาบคคลนนไมมทอยเปนหลกแหลง หรอไมมาตามหมายเรยกหรอตามนดโดยไมมขอแกตวอนควรใหสนนษฐานวาบคคลนนจะหลบหน จงเปนเหตในการออกหมายจบไดตามมาตรา66(2)ได (ปรญญา จตรการนทกจ, 2549: 130)

5.1.2 การจบบคคลนนตองมหมายจบ เวนแตพนกงานฝายปกครองหรอต ารวจจะจบผใดตามเหตดงตอไปน มาตรา 78

1) เมอบคคลนนไดกระท าความผดซงหนาดงไดบญญตไวในมาตรา 80

ส าหรบความผดซงหนาทใหอ านาจพนกงานฝายปกครองหรอต ารวจจะจบผใดโดยไมมหมายจบนนตามมาตรา 80 นน ไดแกความผดซงเหนก าลงกระท า หรอพบในอาการใดซงแทบจะไมมความสงสยเลยวาเขาไดกระท าผดมาแลวสดๆ คอ พบในอาการใดซงแทบจะไมมของสงสยเลยวาบคคลนนไดกระท าความผดมาแลวสดๆ (เกยรตขจร วจนะสวสด, 2551: 324)

ความผดซงหนาในกรณนไมจ าเปนตองไปพบโดยบงเอญ เจาพนกงานไปพบโดยมผไปแจงและเหนขณะกระท าความผดกถอวาเปนความผดซงหนา แตถาไมเหนขณะกระท าผด คงพบแตเครองมอเชนนจะถอเปนความผดซงหนาไมได(ปรญญา จตรการนทกจ, 2549: 137)

มาตรา 80 วรรคสอง อยางไรกด ความผดอาญาดงระบไวในบญชทายประมวลกฎหมายน ใหถอวาความผดนนเปนความผดซงหนาในกรณดงน

239

(1) เมอบคคลหนงถกไลจบดงผกระท าโดยมเสยงรองเอะอะ

(2) เมอพบบคคลหนงแทบจะทนททนใดหลงจากการกระท าผดในถนแถวใกลเคยงกบทเกดเหตนนและมสงของทไดมาจากการกระท าผด หรอมเครองมอ อาวธหรอวตถอยางอนอนสนนษฐานไดวาไดใชในการกระท าผด หรอมรองรอยพรธเหนประจกษทเสอผาหรอเนอตวของผนน

เชน ส.ต.ต.ขาวเหนรถคนหนงจอดอยมรองรอยเพงถกงดแงะ แลวในบรเวณนนพบนายแดงยนถออปกรณในการงดแงะ เชนนไมไดเหนหรอพบการกระท าผดซงหนาแตพบบคคลผตองสงสยวาไดกระท าความผดแทบจะทนททนใดหลงจากกระท าความผดในถนแถวใกลเคยงกบทเกดเหตและมเครองมออนสนนษฐานวาไดใชในการกระท าความผด เจาพนกงานจบผนนโดยไมตองมหมายจบ

2) เมอพบบคคลโดยมพฤตการณอนควรสงสยวาผนนนาจะกอเหตรายใหเกดภยนตรายแกบคคลหรอทรพยสนของผอนโดยมเครองมอ อาวธ หรอวตถอยางอนอนสามารถอาจ

ใชในการกระท าความผด การจะจบบคคลทตระเตรยมการกระท าความผดไดโดยไมตองมหมาย

เพอการปองกนมใหมการกระท าความผดเกดขน โดยผจะถกจบนนตองมเครองมอ อาวธ หรอวตถอยางอนอนสามารถอาจใชในการกระท าความผด (เกยรตขจร วจนะสวสด, 2551: 328)

3) เมอมเหตทจะออกหมายจบบคคลนนตามมาตรา 66 (2) แตมความจ าเปนเรงดวนทไมอาจขอใหศาลออกหมายจบบคคลนนได

เปนกรณทจบโดยอาศยเหตตามมาตรา 66(2) คอเมอมพยานหลกฐานตามสมควรวาบคคลใดนาจะไดกระท าความผดอาญา และมเหตอนควรเชอวาจะหลบหน หรอจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน หรอกอเหตอนตรายประการอน แตมเหตจ าเปนเรงดวนทไมอาจขอศาลออกหมายจบไดทน เจาพนกงานฝายปกครองหรอต ารวจกมอ านาจจบไดโดยไมตองมหมายจบ

4) เปนการจบผตองหาหรอจ าเลยทหนหรอจะหลบหนในระหวางถกปลอยชวคราวตามมาตรา 117

ในกรณทผตองหาหรอจ าเลยทหนหรอจะหลบหนในระหวางถกปลอยชวคราว บคคลซงท าสญญาประกนหรอเปนหลกประกน อาจขอใหพนกงานปกครองหรอต ารวจทใกลทสดจบผตองหาหรอจ าเลยไดโดยไมตองมหมายจบ

ค าพพากษาศาลฎกาท 2863/2522 ต ารวจไปกบผทน าไปซอน ามนทปมเชลล โดยขอหาวาเอาน ามนอนมาขาย ไดเหนการขายน ามนนนตอหนา ต ารวจจบไดโดยไมตอง มหมายจบ การกระท าผดซงหนาไมจ าตองเปนความผดทต ารวจไปพบโดยบงเอญ

ค าพพากษาศาลฎกาท 1328/2544 นายดาบต ารวจ ว. กบพวกเหนจ าเลยจ าหนายเมทแอมเฟตามนใหแกสายลบ เมอเขาไปตรวจคนบานจ าเลยกพบเมทแอมเฟตามนอก 1 เมด

240

การกระท าของนายดาบต ารวจ ว. กบพวกกระท าตอเนองกน เมอพบเหนจ าเลยจ าหนาย และมยาเสพตดใหโทษไวในครอบครองเพอจ าหนาย อนเปนความผดซงหนาตาม ป.ว.อ. มาตรา 80 จงมอ านาจจบจ าเลยไดโดยไมตองมหมายจบตามมาตรา 78 (1)

ค าพพากษาศาลฎกาท 3751/2551 ขณะทเจาพนกงานต ารวจเขาตรวจคนตวจ าเลยนน จ าเลยก าลงขายกวยเตยวอยทรานกวยเตยวของจ าเลย ซงมลกคาก าลงนงรบประทานกวยเตยวอยทรานของจ าเลย ดงนรานกวยเตยวของจ าเลยจงหาใชเปนทรโหฐานไม แตเปนทสาธารณสถานเมอเจาพนกงานต ารวจมเหตอนควรสงสยวาจ าเลยมเมทแอมเฟตามนไวในครอบครองอนเปนความผดตอกฎหมาย เจาพนกงานต ารวจยอมมอ านาจคนจ าเลยไดโดยไมตองมหมายคนตาม ป.ว.อ. มาตรา 93 และเมอตรวจคนพบเมทแอมเฟตามนอยในครอบครองของจ าเลย การกระท าของจ าเลยกเปนความผดซงหนา เจาพนกงานต ารวจยอมมอ านาจจบจ าเลยไดโดยไมตองมหมายจบตาม ป.ว.อ. มาตรา 78 (1) การตรวจคนและจบกมจงชอบดวยกฎหมาย

ค าพพากษาศาลฎกาท 8764/2554 หลงเกดเหตผเสยหายแจงตอเจาพนกงานต ารวจทนทแลวเจาพนกงานต ารวจไดออกสกดจบคนรายในเสนทางทคาดวาคนรายจะใชหลบหน กอนจบกมเจาพนกงานต ารวจรบทราบขอมลรายละเอยดเกยวกบรถจกยานยนตของคนรายและของผ เสยหายจากผ เสยหาย และเจาพนกงานต ารวจซ งออกมาสกดจบคนรายทพบรถจกรยานยนตตองสงสยทงสองคนตามทไดรบแจงในเวลาตอเนองกน และยนยนวาจ าเลยท 1 เปนคนรายทรวมกบจ าเลยท 2 ชงทรพยผเสยหายแลวขบรถจกรยานยนตของผเสยหายทชงมาไดหลบหนฝาดานสกดของเจาพนกงานต ารวจ เจาพนกงานต ารวจชดจบกมยงตดตามตอเนองจนกระทงพบเหนจ าเลยท 1 วงหลบหนเขาไปในบานของจ าเลยท 1 ซงตามพฤตการณแทบจะไมมความสงสยเลยวาจ าเลยท 1 ไดกระท าความผดมาแลวสด ๆ อนถอไดวาเปนความผดซงหนาตาม ป.ว.อ. มาตรา 80 (2) ทเจาพนกงานต ารวจสามารถกระท าการจบกมจ าเลยท 1 โดยไมตองมหมายคนและหมายจบไดตาม ป.ว.อ. มาตรา 78 (1) และมาตรา 92 (3)

ค าพพากษาศาลฎกาท 10060/2558 เจาพนกงานพบอปกรณการเสพและเมทแอมเฟตามน 11 เมดในหองพกดงกลาว กบพบเมทแอมเฟตามน 600 เมด ในรถยนต จงเปนความผดซงหนาซงเจาพนกงานต ารวจสามารถจบจ าเลยทงสองไดโดยไมตองมหมายจบตาม ป.ว.อ. มาตรา 78 (1), 80

5.1.3 การจบโดยราษฎร โดยปกตราษฎรไมมอ านาจในการจบ เวนแตกรณดงตอไปน ตามมาตรา 79 ราษฎรจะจบผอนไมไดเวนแตจะเขาอยในเกณฑแหงมาตรา 82 หรอเมอผนนกระท าความผดซงหนาและความผดนนไดระบไวในบญชทายประมวลกฎหมายนดวย (เกยรตขจร วจนะสวสด, 2551: 334-336)

241

1) เจาพนกงานผจดการตามหมายจบขอความชวยเหลอจากบคคลใกลเคยงเพอจดการตามหมายจบ แตจะบงคบใหผใดชวยโดยอาจเกดอนตรายแกเขานนไมได

ราษฎรจะชวยเหลอเจาพนกงานได จะตองเปนการจบทมหมายจบเทานน

การทเจาพนกงานผจดการตามหมายจบ ขอความชวยเหลอ ตองถอวาเปนหนาทของราษฎรทจะตองชวย โดยจะบงคบใหผใดชวยโดยอาจเกดอนตรายแกเขานนไมได ซงกหมายความวา หากไมเกดอนตรายแกราษฎรแลว ราษฎรตองชวย หากไมชวยกมความผดฐานขดค าสงของเจาพนกงานตาม ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 368 และเมอตองชวยแลวกไดรบการคมครองทนท คอ ผทตอสหรอขดขวาง กมความผดตาม ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 138 เพราะเปนการตอสขดขวาง ผซงตองชวยเหลอพนกงานตามกฎหมายในการปฏบตการตามหนาท ผทท ารายรางกายกมความผดตาม ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 296 เพราะเปนการกระท าตอผชวยเหลอเจาพนกงาน

2) ราษฎรจะจบผอนได เมอเปนการกระท าความผดซงหนาตามมาตรา 80 และความผดซงหนานน ตองไดระบไวในบญชทายประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา เชน ความผดเกยวกบองคพระมหากษตรย ความมนคงของรฐ สมพนธไมตรกบตางประเทศ ความผดตอศาสนา กอจลาจล ปลอมแปลงเงนตรา ขมขนกระท าช าเรา ประทษรายแกชวต ประทษรายแกรางกาย ความผดฐานท าใหเสอมเสยอสรภาพ ลกทรพย วงราวทรพย ชงทรพย ปลนทรพย กรรโชก เปนตน (มาตรา 79)

ขอสงเกต : อ านาจในการจบของราษฎรนนเปนขอยกเวนจงมนอยกวาพนกงานฝายปกครองหรอต ารวจ ราษฎรจะจบไดเฉพาะกรณความผดนนระบไวในบญชทายประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญานเทานน

ค าพพากษาศาลฎกาท 1941/2514 ราษฎรมเหตเพยงสงสยวาผอนจะมาพยายามลกทรพยของตน ราษฎรนนไมมอ านาจตามกฎหมายทจะจบกมและใชปนขบงคบผตองสงสยเมอจะพาไปหาผใหญบาน

ค าพพากษาศาลฎกาท 75/2493 ก านนไมมอ านาจจบคนโดยไมมหมายจบ และพนกงานสอบสวนไมมอ านาจสงใหก านนจบคนโดยไมมหมายจบ

3) บคคลซงท าสญญาประกนหรอผเปนหลกประกนจบผตองหาหรอจ าเลย

จะจบผตองหาหรอจ าเลยได เมอผนนหนหรอจะหลบหน ถาไมสามารถขอความชวยเหลอจากพนกงานไดทนทวงทกใหมอ านาจจบผตองหาหรอจ าเลยไดเอง แลวสงไปพนกงานฝายปกครองหรอต ารวจทใกลทสด และใหเจาพนกงานนนรบจดสงผตองหาหรอจ าเลยไปยงเจาพนกงานหรอศาล โดยคดคาพาหนะจากบคคลซงท าสญญาประกนหรอหลกประกนนน

242

5.1.4 ขนตอนในการจบ ตามมาตรา 83 มหลกเกณฑ ดงตอไปน (เกยรตขจร

วจนะสวสด, 2551: 346-348) 1) เจาพนกงานหรอราษฎรซงท าการจบ ตองแจงแกผทจะถกจบนนวาเขาตอง

ถกจบ แลวสงใหผถกจบไปยงทท าการของพนกงานสอบสวนแหงทองททถกจบ ในกรณทน าไปทท าการของพนกงานสอบสวนผรบผดชอบไดในขณะนน กใหน าไปทท าการของพนกงานสอบสวนผรบผดชอบ พนกงานสอบสวนผรบผดชอบโดยหลกกคอ พนกงานสอบสวนแหงทองททความผดอาญาไดเกด (มาตรา 18 วรรคสาม) นนเอง หากผถกจบตอสขดขวาง เจาพนกงานสามารถจบไดเลยโดยไมตองแจงกอนวาเขาตองถกจบ รวมถงความผดซงหนาซงสามารถจบไดเลย

ค าพพากษาศาลฎกาท 319-320/2521 เจาพนกงานต ารวจพบเหน

การกระท าความผดซงหนา เมอเขาจบกมผกระท าผดตอสขดขวาง กรณเชนนเจาพนกงานต ารวจมอ านาจจบกมโดยไมตองแจงแกผทจะตองถกจบกอนวาเขาตองถกจบ ตามป.ว.อ. มาตรา 83 วรรคแรก

2) เจาพนกงานผจบตองแจง “ขอกลาวหา” ใหผถกจบทราบ หากมหมายจบใหแสดงตอผถกจบ

3) เจาพนกงานผจบตองแจงดวยวา 3.1) ผถกจบมสทธทจะไมใหการหรอใหการกได และ

3.2) ถอยค าของผถกจบนนอาจใชเปนพยานหลกฐานในการพจารณาคดไดและ

3.3) ผถกจบมสทธทจะพบทนายและปรกษาทนายความหรอผซงจะเปนทนายความ

4) ใหพนกงานฝายปกครองหรอต ารวจ แจงใหผถกจบทราบถงสทธตามทก าหนดไวในมาตรา 7/1 ไดแก

4.1) พบและปรกษาผซงจะเปนทนายความเปนการเฉพาะตว

4.2) ใหทนายความหรอผซงตนไววางใจเขาฟงการสอบปากค าตนไดในชนสอบสวน

4.3) ไดรบการเยยมหรอตดตอกบญาตไดตามสมควร

4.4) ไดรบการรกษาพยาบาลโดยเรวเมอเกดการเจบปวย

5) เจาพนกงานผจบตองอนญาตใหผถกจบแจงใหญาตหรอผซงถกจบไววางใจทราบถงการจบกมและสถานททถกควบคมไดในโอกาสแรกเมอผถกจบมาถงทท าการของพนกงานสอบสวน(ปรญญา จตรการนทกจ, 2549: 147) ตามสมควรแกกรณหากผจบประสงคเชนนน เวนแตไมสามารถด าเนนการไดสะดวกและเปนการขดขวางการจบหรอการควบคมผถกจบ หรอท าใหเกดความไมปลอดภยแกบคคลหนงบคคลใด

243

6) ในการนใหเจาพนกงานผจบนนบนทกการจบดงกลาวไวดวย

5.1.5 อ านาจของเจาพนกงานผจบหรอรบตวผถกจบ (ปรญญา จตรการนทกจ, 2549: 148)ตามมาตรา 84/1 และ 85 มหลกเกณฑ ดงตอไปน

1) พนกงานฝายปกครองหรอต ารวจซงน าผถกจบมาสงนน จะปลอยผถกจบชวคราวหรอควบคมผถกจบไวกได แตถาเปนการจบโดยมหมายของศาลใหรบด าเนนการสงตวไปยงศาล

2) เจาพนกงานผจบหรอผรบตวผถกจบไว มอ านาจคนตวผตองหาและ

ยดสงของตางๆ ทอาจใชเปนพยานหลกฐานได การคนนนตองท าโดยสภาพ ถาคนตวผหญงตองใหหญงอนเปนผคน

3) สงของใดทยดไว เจาพนกงานมอ านาจยดไวจนกวาคดจะถงทสด เมอเสรจคดแลวกใหคนแกผตองหาหรอแกผ อนซงมสทธเรยกรองขอคนสงของนน เวนแตศาลจะสงเปน

อยางอน

5.1.6 การรบฟงถอยค าของผถกจบ ตามมาตรา 84 วรรคส ถอยค าใดๆ ทผถกจบใหไวตอเจาพนกงานผจบ ถาถอยค านนเปนค ารบสารภาพของผถกจบวาตนไดกระท าความผด หามมใหรบฟงเปนพยานหลกฐาน ถาเปนถอยค าอน จะรบฟงเปนพยานหลกฐานในการพสจนความผดของผถกจบไดตอเมอไดมการแจงสทธตามวรรคหนง หรอตามมาตรา 83 วรรคสอง แลวแตกรณ

1) ถอยค าใดๆ ซงเปนค ารบสารภาพของผถกจบ วาตนไดกระท าความผด

หามมใหรบฟงเปนพยานหลกฐานโดยเดดขาด ไมวาจะมแจงสทธหรอไมกตาม ดงนน ศาลจะน าค ารบสารภาพในชนจบกมมาเปนพยานหลกฐานประกอบเพอลงโทษจ าเลยไมได ทงนไมวาค ารบสารภาพจะไดใหในชนจบกมตอเจาพนกงานผจบ หรอใหในชนรบมอบตวผถกจบตอพนกงานฝายปกครองหรอต ารวจ

ขอสงเกต : มาตรา 84 วรรคส ไมใหรบฟงโดยเดดขาดโดยไมมขอยกเวนใด ๆ ทงสน แมวา (ก) เจาพนกงานหรอพนกงานฝายปกครองหรอต ารวจจะแจงใหผถกจบทราบถงสทธของผถกจบทจะไมใหการหรอใหการกไดและสทธอน ๆ แลวกตาม และแมวา (ข) ค ารบสารภาพของผถกจบวาตนไดกระท าความผดนน ผถกจบจะใหถอยค าออกมาโดยผจบหรอผรบมอบตวผ จบ จะมไดจงใจ ขมข ฯลฯ ใดๆ เลยกตาม

การทมาตรา 84 วรรคส บญญตเชนน เทากบเปนการคมครองสทธของผถกจบทจะไมใหถอยค าทเปนปฏปกษตอตนเองอนอาจท าใหตนถกฟองคดอาญา เพราะเทากบวาค ารบสารภาพของผถกจบกม “วาตนไดกระท าความผด” ในชนจบกมหรอในชนรบมอบตวผถกจบนน โดยผลของกฎหมาย ถอวาเปนถอยค าทใหออกมาโดยไมสมครใจ จงรบฟงไมได ดวยเหตน หากผตองหาใหการรบสารภาพตอพนกงานสอบสวนวาตนไดกระท าความผด แตใหการปฏเสธในชนพจารณา กจะ

244

น าค ารบสารภาพในชนจบกมหรอในชนรบมอบตวผถกจบ วาตนไดกระท าความผด มาเปนพยานหลกฐานสวนหนงในการลงโทษบคคลนนมได(เกยรตขจร วจนะสวสด, 2551: 350)

2) ถอยค าอนๆ จะรบฟงเปนพยานหลกฐานในการพสจนความผดของผถกจบไดกตอเมอมการแจงสทธวา ก) ผถกจบมสทธทจะใหการหรอไมใหการกได และ ข) ถอยค าของผถกจบอาจใชเปนพยานหลกฐานในการพจารณาคดได ค) ผถกจบมสทธทจะพบและปรกษาทนายความหรอผซงจะเปนทนายความ ตามมาตรา 83วรรคสอง และมาตรา 84 วรรคหนง

การไมแจงสทธดงกลาว นาจะตองถอวา “ถอยค าอน” นนใหออกมาโดยไมสมครใจดวยเหตผลทวา สทธตามมาตรา 83วรรคสอง และมาตรา 84 วรรคหนง ซงกฎหมายบงคบใหแจงน มพนฐานมาจากสทธทจะไมใหการเปนปฏปกษตอตนเอง เมอไมมการแจงสทธน กถอวาผถกจบใหถอยค าอนออกมาโดยไมสมครใจ เพราะหากผถกจบทราบถงสทธนตงแตแรกทถกจบ เขากอาจจะไมใหถอยค าอนนนออกมากได การทผถกจบใหถอยค าอนออกมาอาจเปนเพราะเขาเขาใจผดไปวาเขามหนาทตองใหถอยค านนออกมากได

เมอถอวา “ถอยค าอน” ผถกจบใหออกมาในชนจบกมหรอในชนรบมอบตวผถกจบโดยไมมการแจงสทธดงกลาว เปนการใหถอยค าออกมาโดยไมสมครใจ กจะถอวาเปนถอยค าอนทเกดขนโดยมชอบ ดงนนศาลใชดลพนจรบฟงถอยค าอนนน เปนพยานหลกฐานในการพสจนความผดของผถกจบไมได แตสามารถน ามาใชรบฟงเปนพยานหลกฐานเพอพสจนความผดของผอนได (ปรญญา จตรการนทกจ, 2549: 150)

ทงน การจบกมแมจะกระท าโดยไมชอบ ถาการสอบสวนท าโดยชอบกไมท าใหการสอบสวนเสยไป

5.1.7 การควบคมตวผถกจบ ตามมาตรา 86 หามมใหใชวธควบคมผถกจบเกนกวาทจ าเปนเพอปองกนมใหเขาหนเทานน วธการผถกจบนนใหท าโดยวธทจ าเปนทจะไมใหเขาหนเทานน วธการอยางไรจงจะเหมาะสมนนตองพจารณาตามพฤตการณเปนเรองๆไป

ระยะเวลาควบคม ตามมาตรา 87 หามมใหควบคมผถกจบไวเกนกวาจ าเปนตามพฤตการณแหงคด ในกรณความผดลหโทษ จะควบคมผถกจบไวไดเทาเวลาทจะถามค าใหการ และทจะรตววาเปนใครและทอยของเขาอยทไหนเทานน

ในความผดอน พนกงานฝายปกครองหรอต ารวจทรบตวผถกจบหรอมอ านาจควบคมผถกจบหรอผตองหาไว เพยงไมเกนสสบแปดชวโมงนบแตเวลาทผถกจบถกน าตวไปถ งทท าการของพนกงานสอบสวนตาม มาตรา 83 หากการสอบสวนยงไมแลวเสรจกตองน าตวผตองหานนไปขออ านาจศาลขงไวในระหวางสอบสวนน

245

5.2 หมายขง การกกขง หมายถง การกกขงจ าเลยหรอผตองหาโดยศาล สวนการควบคม หมายถง

การควบคมหรอกกขงผถกจบโดยพนกงานฝายปกครองหรอต ารวจในระหวางทสบสวนสอบสวน

ขอแตกตาง ถาเปนการควบคมหรอขงโดยพนกงานฝายปกครองหรอต ารวจ เรยกวา ควบคม หากเปนการกกขงโดยศาลเรยกวา ขง ในทนจะขอพดถงการขง ตามมาตรา 2(22) หมายความถง การกกขงจ าเลยหรอผตองหาโดยศาล เทานน

เหตในการออกหมายขง มาตรา 71 วรรคหนง ก าหนดวา เมอไดตวผตองหาหรอจ าเลยมาแลว ในระยะใดระหวางสอบสวน ไตสวนมลฟองหรอพจารณา ศาลจะออกหมายขงผตองหาหรอจ าเลยไวตามมาตรา 87 หรอมาตรา 88 กได และใหน าบทบญญตในมาตรา 66 มาใชบงคบโดยอนโลม

เหตในการออกหมายขงเปนไปตามหลกเกณฑเชนเดยวกบการออกหมายจบ คอ ตองมหลกฐานตามสมควรวาบคคลใดนาจะไดกระท าความผดอาญาซงมอตราโทษจ าคกอยางสงเกนสามป หรอมหลกฐานตามสมควรวาบคคลใดนาจะไดกระท าผดอาญา และมเหตอนควรเชอวาจะหลบหน หรอจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน หรอกอเหตรายประการอน หรอถาบคคลนนไมมทอยเปนหลกแหลง หรอไมมาตามหมายเรยกหรอตามนดโดยไมมขอแกตวอนสมควร (ปรญญา จตรการนทกจ, 2549: 132)

การขงในระหวางสอบสวน โดยหมายขงของศาล มได ในกรณทผถกจบมไดรบ

การปลอยชวคราว กใหน าตวผถกจบหรอผตองหาไปศาลภายในสสบแปดชวโมง โดยใหนบระยะเวลาเดนทางไปศาลดวย เวนแตมเหตสดวสยหรอเหตจ าเปนอนมอาจกาวลวงเสยได ใหพนกงานสอบสวนหรอพนกงานอยการยนค ารองตอศาลขอหมายขงผตองหานนไว การนบระยะเวลาสสบแปดชวโมง

ใหเรมนบตงแตเวลาทผถกจบไปถงทท าการของพนกงานสอบสวนแหงใดแหงหนงซงเปนทแรกทไปถง 5.2.1 ก าหนดเวลาทศาลมอ านาจสงขง แยกพจารณาไดตามมาตรา 87 วรรคส ถง

วรรคเกา ดงตอไปน 1) ในกรณความผดอาญาทไดกระท าลงมอตราโทษจ าคกอยางสงไมเกนหก

เดอน หรอปรบไมเกนหารอยบาท หรอทงจ าทงปรบ ศาลมอ านาจสงขงไดครงเดยว มก าหนดไมเกนเจดวน

2) ในกรณความผดอาญาทมอตราโทษจ าคกอยางสงเกนกวาหกเดอนแตไมถงสบป หรอปรบเกนกวาหารอยบาท หรอทงจ าทงปรบ ศาลมอ านาจสงขงหลายครงตดๆ กนได แตครงหนงตองไมเกนสบสองวน และรวมกนทงหมดตองไมเกนสสบแปดวน

246

3) ในกรณความผดอาญาทมอตราโทษจ าคกอยางสงตงแตสบปขนไป จะมโทษปรบดวยหรอไมกตาม ศาลมอ านาจสงขงหลายครงตดๆ กนไดแตครงหนงตองไมเกนสบสองวนและรวมกนทงหมดตองไมเกนแปดสบสวน

ทงน หมายขงคงใชไดอยจนกวาศาลจะไดเพกถอน โดยออกหมายปลอยหรอออกหมายจ าคกแทน และเมอศาลสงขงครบก าหนดแลว จะขอท าการขงเพอท าการสอบสวนตอไปอกไมได ตองปลอยตวผตองหาไป

ค าพพากษาศาลฎกาท 4752/2549 เมอพนกงานอยการไดฟองจ าเลยและศาลประทบฟอง ศาลยอมมอ านาจออกหมายขงจ าเลยไวระหวางพจารณาไดตาม ป.ว.อ. มาตรา 71 และมาตรา 88 ทใชขณะยนค ารองและทแกไขใหม ซงเปนขนตอนตางหากจากการจบกมและควบคมจ าเลยของเจาพนกงานต ารวจท ผรองอางวามชอบดวยกฎหมาย การคมขงจ าเลยระหวางพจารณาจงไมขดตอ ป.ว.อ. มาตรา 90

5.3 หมายจ าคก

หมายจ าคก จะออกไดตามมาตรา 74 ก าหนดวา ภายใตบงคบแหงมาตรา 73 และ185 วรรคสอง เมอผใดตองค าพพากษาใหจ าคกหรอประหารชวตหรอจะตองจ าคกแทนคาปรบ

ใหศาลออกหมายจ าคกผนนไว ผใดตองค าพพากษาใหจ าคกหรอประหารชวต หรอจะตองจ าคกแทนคาปรบ

หากศาลไมไดออกหมายปลอย ในกรณทจ าเลยตองควบคมหรอขงมาแลวเทากบหรอเกนกวาก าหนดจ าคกหรอก าหนดจ าคกแทนตามค าพพากษาตามมาตรา 73 หรอไมไดรบการปลอยชวคราวระหวางคดยงไมถงทสดตามมาตรา185 วรรคสอง ใหศาลออกหมายจ าคกผนนไว

ค าพพากษาศาลฎกาท 6163/2544 ศาลชนตนพพากษาวา จ าเลยมความผดฐานเปนผสนบสนนการจ าหนายยาเสพตดใหโทษเฮโรอนตามพระราช บญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ. 2522 มาตรา 15 วรรคหนง,66 วรรคสองประกอบดวยประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 86 กตองออกหมายจ าคกคดถงทสดใหตรงตามค าพพากษาดงกลาว สวนจ าเลยจะไดรบการลดโทษจากพระราชกฤษฎกาพระราชทานอภยโทษ พ.ศ. 2542 หรอไมเพยงใด จะตองเปนไปตามหลกเกณฑทก าหนดไวใน

พระราชกฤษฎกาดงกลาว และเปนหนาทของคณะกรรมการซงตงขนตามพระราชกฤษฎกาทจะท าการตรวจสอบ ผซงจะไดรบพระราชทานอภยโทษ จ าเลยจงชอบทจะไปรองใหถกทาง จะขอใหศาลชนตนออกหมายจ าคกใหมระบเฉพาะความผดตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 86 เพอมผลใหจ าเลยไดรบอภยโทษหาไดไม

5.4 หมายปลอย

5.4.1 เหตในการออกหมายปลอย (ปรญญา จตรการนทกจ, 2549: 133-134) มหลกเกณฑตามมาตรา 72,73 และ 75 กลาวคอ

247

1) เมอศาลสงปลอยชวคราว

2) เมอพนกงานอยการหรอพนกงานสอบสวนขอใหศาลปลอย โดยเหนวาไมจ าเปนตองขงไวระหวางสอบสวน

3) เมอพนกงานอยการรองตอศาลวาไดยตการสอบสวนแลวโดยค าสงไมฟองผตองหา หรอพนกงานอยการไมฟองผตองหาภายในเวลาทศาลก าหนด

4) เมอศาลไตสวนมลฟองแลวเหนวาคดไมมมลและสงยกฟอง 5) เมอโจทกถอนฟองหรอมการยอมความในคดความผดตอสวนตวหรอ

เมอศาลพจารณาแลวพพากษาหรอมค าสงใหยกฟอง 6) เมอศาลพพากษาลงโทษปรบและจ าเลยเสยคาปรบแลว หรอศาลใหปลอย

ชวคราวโดยมก าหนดวนเพอใหจ าเลยหาเงนคาปรบมาช าระศาล

7) คดอยในระหวางอทธรณ ฎกา ถาจ าเลยตองควบคมหรอขงมาแลวเทากบหรอเกนกวาก าหนดจ าคก ใหศาลออกหมายปลอยจ าเลย หรอผตองค าพพากษาใหจ าคกถกจ าครบก าหนดแลว หรไดรบพระราชทานอภยโทษใหปลอย หรอโทษจ าคกนนหมดไปโดยเหตอน ใหศาลออกหมายปลอยผนนไป

ค าสงค ารองท 473/2527 จ าเลยตองขงมาเกนกวาก าหนดจ าคกตามค าพพากษาศาลชนตนและโจทกมไดฎกาท านองขอใหเพมโทษใหศาลชนตนออกหมายปลอยจ าเลยไป

ค าสงค ารองท 337/2521 กรณศาลชนตนพพากษาลงโทษจ าคกจ าเลยศาลอทธรณพพากษากลบใหยกฟอง แตใหขงจ าเลยระหวางฎกานน หากปรากฏวาจ าเลยตองขงมาเกนก าหนดโทษจ าคกตามค าพพากษาศาลชนตน และโจทกไมไดฎกาท านองขอใหเพมโทษจ าเลยยอมยนค ารองขอใหศาลออกหมาย ปลอยได

ในการออกหมายปลอยนน จะขอกลาวถง การปลอยชวคราวเทานน

5.4.2 การปลอยชวคราวมวธการก าหนดไวใน มาตรา 106 วรรคหนง (เกยรตขจร วจนะสวสด, 2551: 546 -548) ดงตอไปน

1) การปลอยชวคราวไปโดยไมตองมหลกประกน คอ ปลอยผตองหาหรอจ าเลยไปโดยไมมสญญาหรอไมมหลกประกน เพยงแตใหผตองหาหรอจ าเลยสาบานตนวาจะมาตามนดหรอหมายเรยก

2) การปลอยชวคราวโดยมประกน คอ ปลอยไปโดยมสญญาวาผตองหาหรอจ าเลยจะมาเมอถกเรยกหรอตามนด ถาไมมาจะตองเสยคาปรบเปนจ านวนตามทระบไวในสญญาประกน

3) การปลอยชวคราวโดยมประกนและหลกประกน คอ นอกจากสญญาประกนแลวยงตองน าหลกประกน ไดแก เงนสด หลกทรพย หรอบคคลอนมาเปนหลกประกน

248

ผมสทธยนค ารองขอประกนตวไดแกบคคลดงตอไปน ผตองหา หรอ จ าเลย ยนขอประกนตวเองได หรอผมประโยชนเกยวของ เชน ญาตพนอง ผบงคบบญชา นายจาง เพอนฝง สามภรยา เปนตน

5.4.3 หลกประกนทจ าน ามาวางประกนในการขอปลอยชวคราว ตามมาตรา 114

มดงตอไปน 1) เงนสด

2) หลกทรพยอนมาวาง เชน พนธบตรรฐบาล สลากออมสน สมดเงนฝากแบบประจ าของธนาคาร เชคทธนาคารเปนผสงจายหรอรบรอง หนงสอส าคญส าหรบทดน เชน โฉนด น.ส.3 หรอ น.ส.3 ก แตใบ ส.ค.1หรอหนงสอ สปก-401 ใชไมได การน าทดนมาประกนผตองหาหรอจ าเลย ตองเปนทดนทไมมภาระตดพนใดๆ และตองน าส าเนาทะเบยนบานพรอมหนงสอประเมนราคามาแสดงดวย

3) บคคลอนมาเปนหลกประกน โดยแสดงหลกทรพย หรอเปนการใชบคคลทมต าแหนงหนาท และมการก าหนดวงเงนตามต าแหนงหนาทของบคคลนน ซงเรองนมระเบยบราชการฝายตลาการฉบบท 8 เรองการใชบคคลเปนประกนหรอหลกประกนในการปลอยชวคราวลงวนท 22 มกราคม 2536

ขนตอนและผมอ านาจพจารณาอนญาตใหประกนตว เมอผตองหา

ถกควบคมอย ยงมไดถกฟองตอศาล ใหยนขอประกนตวตอพนกงานสอบสวน หรอพนกงานอยการ แลวแตกรณ เมอผตองหา ตองขงอยตามหมายศาล แตยงมไดถกฟองตอศาล ใหยนตอศาลนน เมอผตองหาถกฟองแลว ใหยนตอศาลชนตนทช าระคดนน (ปรญญา จตรการนทกจ, 2549: 171)

5.4.4 ในการวนจฉยค ารองขอใหปลอยชวคราว ตามมาตรา 108 วรรคหนง ตองพจารณาขอเหลานประกอบดวย

1) ความหนกเบาแหงขอหา 2) พยานหลกฐานทปรากฏแลวมเพยงใด

3) พฤตการณตางๆ แหงคดเปนอยางไร 4) เชอถอผรองขอประกนหรอหลกประกนไดเพยงใด

5) ผตองหาหรอจ าเลยนาจะหลบหนหรอไม 6) ภยนตรายหรอความเสยหายทจะเกดจากการปลอยชวคราวมเพยงใด

หรอไม

7) ในกรณทผตองหาหรอจ าเลยตองขงตามหมายศาล ถามค าคดคานของพนกงานสอบสวน พนกงานอยการ โจทกหรอผเสยหายแลวแตกรณ ศาลจงรบประกอบการวนจฉยได

249

ค าพพากษาศาลฎกาท 1260/2558 ในคดอาญา ผประกนซงท าสญญาประกนวาจะสงตวผตองหาหรอจ าเลยตอศาลมหนาทจะตองน าตวผตองหาหรอจ าเลยมาศาลตามก าหนดหรอตามทศาลมหมายเรยก ซงหากผดสญญากมใชเพยงแตกอใหเกดความเสยหายภายในวงเงนตามสญญาประกนเทานน แตยงกอใหเกดผลกระทบตอความนาเชอถอของกระบวนการยตธรรมทางศาลดวย และตราบใดทผประกนยงไมสงตวผตองหาหรอจ าเลยตอศาลกตองถอวายงคงผดสญญาประกนทท าไวตอศาลอยตราบนน แตหากผประกนขวนขวายไดตวผตองหาหรอจ าเลยมาภายในอายความทางอาญา ศาลในคดนน ๆ กยงอาจลดคาปรบลงไดตามพฤตการณแหงคดแมจะสงมอบตวเกน 10 ป นบแตวนทศาลมค าสงปรบผประกนกตาม เมอผประกนในคดอาญาตางๆ รวมทงผประกนในคดนมสทธและหนาทดงเชนทกลาวมา ผรองในคดนจงชอบทจะรองขอใหบงคบคดตามค าสงของศาลทสงปรบผประกนไดแมจะเกนก าหนด 10 ป นบแตวนทศาลมค าสงปรบผประกน

ค าพพากษาศาลฎกาท 3594/2557 ค าส งศาลชนตนท ให เ พกถอน

การปลอยชวคราวผตองหาท 1 เปนกรณทศาลชนตนเหนวาผตองหาท 1 ไมมทอยเปนหลกแหลงและไมมสทธอยในราชอาณาจกร พฤตการณของผตองหาท 1 อาจหลบหนได ซงเปนดลพนจของศาลชนตนทพจารณาโดยอาศยหลกเกณฑแหง ป.ว.อ. มาตรา 108 และเปนค าสงระหวางพจารณาทไมท าใหคดเสรจส านวน กรณจงตองหามมใหอทธรณฎกาค าสงนนในระหวางพจารณาตาม ป.ว.อ. มาตรา 196

ค าพพากษาศาลฎกาท 751/2542 การทผประกนหลายคนยนค ารองขอปลอยชวคราวโดยผประกนทกคนรวมกนมายน ทศาลชนตนอนญาตใหปลอยจ าเลยชวคราวกเพราะเหนวาหากผประกนผดสญญาประกนหลกทรพยและหลกประกนดวยบคคลรวมกนแลวเปนเงนจ านวนเพยง พอทจะบงคบเอาช าระหนไดตามสญญาประกน มไดแยกใหผประกนแตละคนรบผดภายในวงเงนทระบราคาทรพยหรอราคาประกนเทานน เปนกรณทผประกนทกคนรวมกนยนขอปลอยจ าเลยชวคราว และศาลชนตนตราคาประกนของผประกนทกคนรวมกนในวงเงนทอนญาตให ปลอยชวคราว ทงในสญญาประกนกมขอความระบใหศาลมอ านาจบงคบผประกนใหใชเบยปรบเตมตามจ านวนในสญญาประกน ผประกนทกคนจงตองรวมกนรบผดตามจ านวนในสญญาประกนอยางลกหนรวม

การปลอยชวคราว ถอเปนสทธในการยนค ารองขอประกนตว ของผตองหาหรอจ าเลยในคดอาญา ซงไดรบการรบรองไวในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2560 มาตรา 29วรรคหา บญญตวา ค าขอประกนผตองหาหรอจ าเลยในคดอาญาตองไดรบการพจารณาและจะเรยกหลกประกนจนเกนควรแกกรณมได การไมใหประกนตองเปนไปตามทกฎหมายบญญต

250

5.5 หมายคน

ผมอ านาจในการคน คอพนกงานฝายปกครองหรอต ารวจ สวนราษฎรไมมอ านาจในการคน ซงการคนในทรโหฐาน เพอหาตวคนหรอหาสงของตองมหมายคนตามมาตรา 57

ทรโหฐาน หมายความถง ทตางๆ ซงมใชทสาธารณสถานอนบคคลทวไปมความชอบธรรมทจะเขาไปได (เกยรตขจร วจนะสวสด, 2551: 337) เชน บานพกอาศย, สถานทสวนบคคล

เปนตน

ค าพพากษาศาลฎกาท 2024/2497 สถานทบนขบวนรถไฟโดยสารไมใชทรโหฐาน แตเปนทสาธารณสถาน

ค าพพากษาศาลฎกาท 19357/2556 แมบานทเกดเหตเปนเคหสถานทอยอาศยของโจทก แตกยงเปนทท าการผใหญบานหมบานทเกดเหตดวย พนทสวนทเปนทท าการผใหญบานในเวลาราชการจงไมใชทรโหฐาน แตเปนทสาธารณสถาน เพราะประชาชนมความชอบธรรมทจะเขาไปได และหากมเหตอนควรสงสยวาโจทกมสงของในความครอบครองเพอจะใชในการกระท าความผดตอกฎหมายเลอกตง จ าเลยทงสซงไดรบแตงตงจากผบงคบการต ารวจภธรจงหวดรอยเอด ใหเปนเจาหนาทปองกนปราบปรามการทจรตในการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎร เขตเลอกตงท 1 จงหวดรอยเอด ยอมมอ านาจเขาคน อกทงจ าเลยทงสเขาไปคนบานทเกดเหตในเวลาประมาณ

11 นาฬกา อนเปนเวลาราชการ โดยไมปรากฏวามการคนเกนเลยจากพนทสวนท เปนทท า

การผใหญบาน เหตทจ าเลยทงสเขาไปคนบานทเกดเหตและคนตวโจทกกเพราะมเหตอนควรสงสยวาโจทกมสงของในความครอบครองเพอจะใชในการกระท าความผดตอกฎหมายเลอกตง จ าเลยทงสจงมอ านาจกระท าเชนวานนไดตาม ป.ว.อ มาตรา 93

5.5.1 เหตทจะออกหมายคน ตามมาตรา 69 มดงตอไปน 1) เพอพบหรอยดสงของทจะเปนพยานหลกฐานประกอบการสอบสวน การไต

สวนมลฟองหรอการพจารณา 2) เพอพบหรอยดสงของทไวเปนความผด หรอไดมาโดยผดกฎหมาย หรอม

เหตอนควรสงสยวาไดใชหรอตงใจจะใชในการกระท าความผด ของนนไดมาโดยผดกฎหมายโดยตรง เชน ทรพยทผตองหาไปขโมยมา

3) เพอพบและชวยบคคลซงไดถกหนวงเหนยวหรอกกขงโดยมชอบดวยกฎหมาย

4) เพอพบบคคลซงมหมายใหจบ

5) เพอพบหรอยดสงของตามค าพพากษาหรอค าสงศาล

5.5.2 การคนในทรโหฐาน มาตรา 92 หามมใหคนในทรโหฐานโดยไมมหมายคนหรอค าสงของศาล เวนแต พนกงานฝายปกครองหรอต ารวจเปนผคน และในกรณดงตอไปน

251

(1) เมอมเสยงรองใหชวยมาจากขางในทรโหฐาน หรอมเสยง หรอพฤตการณอนใดอนแสดงไดวามเหตรายเกดขนในทรโหฐานนน

(2) เมอปรากฏความผดซงหนา ก าลงกระท าในทรโหฐาน

(3) เมอบคคลทไดกระท าความผดซงหนา ขณะทถกไลจบ หนเขาไปหรอมเหตอนแนนแฟน ควรสงสยวาไดเขาไปซกซอนตวอยในทรโหฐานนน

(4) เมอมพยานหลกฐานตามสมควรวา สงของทมไวเปนความผด หรอไดมาโดยการกระท าความผด หรอไดใชหรอมไวเพอจะใชในการกระท าความผดประกอบทงตองมเหตอนสมควรเชอวา เนองจากการเนนชา กวาจะเอาหมายคนมาได สงของนนจะถกโยกยายหรอท าลายเสยกอน

(5) เมอทรโหฐานนน ผจะตองถกจบเปนเจาบาน และการจบนนมหมายจบหรอจบตามมาตรา 78

ขอยกเวน การคนในทรโหฐานโดยไมมหมายหรอค าสงศาล มาตรา 92 เพอเปนการปองกนการกระท าความผดหรอเพอจบกมผกระท าความผด เมอมเสยงรองใหชวยมาจากขางในทรโหฐาน เสยงรองขอใหชวย เชน ชวยดวยๆ ตามเดมหากไมมเสยงรองพนกงานฝายปกครองหรอต ารวจไมไดยนเสยงกจะเขาไปในทรโหฐานนนไมได จงมการบทบญญตใหม ใหรวมถงเสยงอนใดหรอพฤตการณอนใดอนแสดงไดวามเหตรายเกดขนในทรโหฐานนน (เกยรตขจร วจนะสวสด, 2551:

379 -381) เมอปรากฏความผดซงหนาก าลงกระท าลงในทรโหฐาน ปรากฏตอเจาพนกงาน

ทท าการคน มใชปรากฏตอหนาบคคลอนแลวมาบอกกลาวตอเจาพนกงานอกทอด

ค าพพากษาศาลฎกาท 7454/2544 เจาพนกงานต ารวจผรวมจบจ าเลยไดแอบซมดอยทหนาบานจ าเลยหางประมาณ 30 เมตร ชดหนง และ 20 เมตรอกชดหนง เหนสายลบมอบธนบตรใหจ าเลย แลวจ าเลยไปน าสงของทซกซอนมามอบใหสายลบซงเปนเมทแอมเฟตามน 4 เม ด การทเจาพนกงานต ารวจเหนการกระท าดงกลาวของจ าเลยเปนการเหนจ าเลยก าลง กระท าความผดฐานจ าหนายเมทแอมเฟตามน การกระท าของจ าเลยจงเปนความผดซงหนา

กรณมหมายตองมชอเจาพนกงานดวยซงตองเปนเจาพนกงานฝายปกครองตงแตระดบสามหรอต ารวจยศรอยต ารวจตรขนไป

การคนตวบคคลในทสาธารณสถาน หามมใหท าการคน เวนแตมเหตอนควรสงสยวาบคคลนนมสงของไวในครอบครองเพอทจะใชในการกระท าความผดหรอไดมาโดยกระท าความผดหรอมสงของไวเปนความผด ทงนหากเปนการคนตวผหญงตองใหหญงดวยกนเปนผคน

5.5.3 วธการคนในทรโหฐาน ใหพนกงานฝายปกครองหรอต ารวจทท าการคนทรโหฐานสงเจาของหรอคนอยในนนหรอผรกษาสถานทซงจะคน ใหยอมเขาไปโดยมหวงหาม อกทงให

252

ความสะดวกตามสมควรทกประการในอนทจะจดการตามหมาย ทงนใหพนกงานผนนแสดงหมาย หรอถาคนโดยไมมหมายกใหแสดงนามและต าแหนง

ถาบคคลนนไมยนยอมใหเขาไป เจาพนกงานมอ านาจใชก าลงเพอเขาไป

ในกรณจ าเปนจะเปดหรอท าลายประตบาน ประตเรอน หนาตาง รว หรอสงกดขวางอยางอนกได การคนนนจะคนไดแตเฉพาะเพอหาตวคนหรอสงของทตองการคนเทานน เวน

แตในกรณการคนหาสงของโดยไมจ ากดสง เจาพนกงานผคนมอ านาจยดสงของตางๆ ซงนาจะเปนพยานหลกฐานเพอประโยชนหรอยนผตองหาหรอจ าเลย

5.5.4 เวลาการคนในทรโหฐาน ก าหนดใหคนในท รโหฐานในเวลากลางวน คอระหวางพระอาทตยขนไปจนถงพระอาทตยตกดน เวนแต คนในเวลากลางวนยงไมแลวเสรจจะคนตอไปในเวลากลางคนกได หรอในกรณฉกเฉนอยางยง หรอมกฎหมายอนบญญตใหคนไดเปนพเศษ หรอการคนเพอจบผดราย ถอเอาตามหลกความคดของบคคลธรรมดา หรอผรายส าคญถอตามอตราโทษทกระท าผดทมอตราโทษสงหรอผรายทมชอเสยงเปนทเกรงขามของประชาชน จะท าการคนในเวลากลางคนกได(ปรญญา จตรการนทกจ, 2549: 164)

ค าพพากษาศาลฎกาท 8722/2555 เมอขอเทจจรงไดความวาบรเวณทเกดเหตอยบนถนนสทธาวาสไมใชหลงซอยโรงถานตามทสบต ารวจโท ก. และสบต ารวจตร พ. อางวามอาชญากรรมเกดขนประจ าแตอยางใด และจ าเลยไมมทาทางเปนพรธคงเพยงแตนงโทรศพทอยเทานน การทสบต ารวจโท ก. และสบต ารวจตร พ. อางวาเกดความสงสยในตวจ าเลยจงขอตรวจคน โดยไมมเหตผลสนบสนนวาเพราะเหตใดจงเกดความสงสยในตวจ าเลย จงเปนขอสงสยทอยบนพนฐานของความรสกเพยงอยางเดยว ถอไมไดวามเหตอนควรสงสยตาม ป.ว.อ. มาตรา 93 ทจะท าการตรวจคนได การตรวจคนตวจ าเลยจงไมชอบดวยกฎหมาย จ าเลยซงถกกระท าโดยไมชอบดวยกฎหมายจงมสทธโตแยงและตอบโตเพอปองกนสทธของตน ตลอดจนเพกเฉยไมปฏบตตามค าสงใดๆ อนสบเนองจากการปฏบตทไมชอบดงกลาวได การกระท าของจ าเลยจงไมเปนความผดตามทโจทกฟอง

ค าพพากษาศาลฎกาท 5568/2558 เจาพนกงานต ารวจเขาตรวจคนทเกดเหตโดยมหมายคน แตคนทอยในบรเวณทเกดเหตไมมใครยอมเปดประตให การทเจาพนกงานต ารวจงดกญแจประตรวบาน และเขาไปด าเนนการตรวจคนเปนการแกปญหาเฉพาะหนาและเปนการกระท าตามสมควรเพอใหสามารถเขาไปในทเกดเหตได

ค าพพากษาศาลฎกาท 8764/2554 หลงเกดเหตผเสยหายแจงตอเจาพนกงานต ารวจทนทแลวเจาพนกงานต ารวจไดออกสกดจบคนรายในเสนทางทคาดวาคนรายจะใชหลบหน กอนจบกมเจาพนกงานต ารวจรบทราบขอมลรายละเอยดเกยวกบรถจกยานยนตของคนรายและของผเสยหายจากผเสยหาย และเจาพนกงานต ารวจซงออกมาสกดจบคนรายทพบรถจกรยานยนตตองสงสยทงสองคนตามทไดรบแจงในเวลาตอเนองกน และยนยนวาจ าเลยท 1 เปนคนรายทรวมกบ

253

จ าเลยท 2 ชงทรพยผเสยหายแลวขบรถจกรยานยนตของผเสยหายทชงมาไดหลบหนฝาดานสกดของเจาพนกงานต ารวจ เจาพนกงานต ารวจชดจบกมยงตดตามตอเนองจนกระทงพบเหนจ าเลยท 1 วงหลบหนเขาไปในบานของจ าเลยท 1 ซงตามพฤตการณแทบจะไมมความสงสยเลยวาจ าเลยท 1 ไดกระท าความผดมาแลวสด ๆ อนถอไดวาเปนความผดซงหนาตาม ป.ว.อ. มาตรา 80 (2) ทเจาพนกงานต ารวจสามารถกระท าการจบกมจ าเลยท 1 โดยไมตองมหมายคนและหมายจบไดตาม ป.ว.อ. มาตรา 78

(1) และมาตรา 92 (3)

ค าพพากษาศาลฎกาท 1164/2546 เจาพนกงานต ารวจไดขอความยนยอมจาก น. มารดาจ าเลยซงเปนเจาของบานทเกดเหตกอนท าการคน แสดงวาการคนกระท าขนโดยอาศยอ านาจความยนยอมของน. แมการคนจะกระท าโดยไมมหมายคนทออกโดยศาลอนญาตใหคนได กหาไดเปนการคนโดยมชอบไม นอกจากนกอนทเจาพนกงานต ารวจจะด าเนนการคนไดเหนจ าเลยซงอยในหอง นอนโยนเมทแอมเฟตามนออกไปนอกหนาตาง อนเปนกรณทเจาพนกงานต ารวจพบจ าเลยก าลงกระท าความผด ซงหนาและไดกระท าลงในทรโหฐาน เจาพนกงานต ารวจยอมมอ านาจจบจ าเลยไดโดยไมตองมหมายจบหรอหมายคนตาม ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 78(1),92(2)

เมทแอมเฟตามนทเจาพนกงานต ารวจยดไดจงน ามารบฟงประกอบค ารบสารภาพของ จ าเลยได สรป การสบสวนสอบสวนกฎหมายไดใหอ านาจแกพนกงานสอบสวน หรอ

พนกงานฝายปกครองในการจบ การควบคมตว การคน และการปลอยชวคราว การกระท าดงกลาวกเพอใหการด าเนนการแสวงหาขอเทจจรงท าไดโดยสะดวก รวมถงการรวบรวมพยานหลกฐานเพอใชพสจนความผดของผตองหาท าไดรวดเรว ครบถวน ซงการด าเนนการดงกลาวในคดอาญายอมสงผลกระทบตอสทธและเสรภาพของประชาชน ดงนน การจบ ควบคมตว การขง การจ าคก การคน รวมถงการปลอยตวชวคราว จงตองมหลกเกณฑทชดเจนเพอใหการด าเนนคดเปนไปอยางมประสทธภาพและกระทบกบสทธและเสรภาพของประชาชนนอยทสด

พนกงานอยการ พนกงานอยการ เปนเจาหนาทของรฐ ซงด าเนนคดตอจากพนกงานสอบสวน เมอพนกงานสอบสวนไดสอบสวนคดเสรจแลว กจะสงส านวนการสอบสวนใหพนกงานอยการ เพอฟองผตองหาตอศาลตอไป พนกงานอยการจงเปรยบเสมอนทนายของแผนดน มอ านาจหนาทในการด าเนนคดในนามของรฐ(นยนา เกดวชย, 2549: 239)

หลกการฟองคดของพนกงานอยการตามกฎหมายไทยตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา

254

1. เมอพนกงานอยการหลงจากไดรบความเหนและส านวนการสอบสวนแลวใหปฏบตดงตอไปน

1.1 ตาม มาตรา 143 เมอไดรบความเหนและส านวนจากพนกงานสอบสวน ดงกลาวใน มาตรากอน ใหพนกงานอยการปฏบตดงตอไปน

(1) ในกรณทมความเหนควรสงไมฟอง ใหออกค าสงไมฟอง แต ถาไมเหนชอบดวย

กใหสงฟองและแจงใหพนกงานสอบสวนสงผตองหา มาเพอฟองตอไป

(2) ในกรณมความเหนควรสงฟอง ใหออกค าสงฟองและฟอง ผตองหาตอศาล ถาไมเหนชอบดวย กใหสงไมฟอง

ในกรณหนงกรณใดขางตน พนกงานอยการมอ านาจ

(ก) สงตามทเหนควร ใหพนกงานสอบสวนด าเนนการสอบสวน เพมเตม หรอสงพยานคนใดมาใหซกถามเพอสงตอไป

(ข) วนจฉยวาควรปลอยผตองหา ปลอยชวคราว ควบคมไว หรอขอใหศาลขง แลวแตกรณ และจดการหรอสงการใหเปนไปตามนน

ในคดฆาตกรรม ซงผตายถกเจาพนกงานซงอางวาปฏบต ราชการตามหนาทฆาตาย หรอตายในระหวางอยในความควบคม ของเจาพนกงานซงอางวาปฏบตราชการตามหนาท อธบดกรมอยการ หรอผรกษาการแทนเทานนมอ านาจออกค าสงฟองหรอไมฟอง

พนกงานอยการเมอไดรบส านวนการสอบสวนและความเหนควรสงฟองหรอสงไมฟองจากพนกงานสอบสวนแลว พนกงานอยการมความเปนอสระในการสงคดโดยใชดลพนจทจะสงฟองหรอไมฟองกได โดยพจารณาจากส านวน และพยานหลกฐานตามส านวนวาเพยงพอหรอไม พรอมความเหนของพนกงานสอบสวน โดยทอ านาจการสงฟองคดเปนของพนกงานอยการเทานน พนกงานสอบสวนมสทธแตเพยงค าความเหนวา ควรสงฟองหรอไม เสนอมาพรอมส านวนสอบสวนเทานน

ในคดอาญาเรองใดแมจะปรากฏขอเทจจรงวาผตองหากระท าความผดจรงและให การรบสารภาพ มพยานหลกฐานชดเจน พนกงานอยการกอาจใชดลพนจสงไมฟองได หากเหนวา

การสงฟองคดนนจะไมเปนประโยชนของสาธารณะชน เชน คดลกซาลาเปา

1.2 กรณของการสงคดทเปรยบเทยบปรบได ใหพจารณาตาม มาตรา 144 ในกรณทพนกงานอยการมค าสงฟอง ถาความผดนน เปนความผดซงอาจเปรยบเทยบได ถาเหนสมควรพนกงานอยการ มอ านาจดงตอไปน

(1) สงใหพนกงานสอบสวนพยานเปรยบเทยบคดนนแทนการท จะสงผตองหาไปยงพนกงานอยการ

255

(2) เมอผตองหาถกสงมายงพนกงานอยการแลว สงใหสงผตองหา พรอมดวยส านวนกลบไปยงพนกงานสอบสวนใหพยายามเปรยบเทยบ คดนน หรอถาเหนสมควรจะสงใหพนกงานสอบสวนอนทมอ านาจ จดการเปรยบเทยบใหกได

คดเปรยบเทยบปรบไดเปนคดเลกนอย อยการกมอ านาจสงใหพนกงานสอบสวนเปรยบเทยบปรบได ไมตองฟองตอศาลอก แตหากการสงคดนนพนกงานสอบสวนท าความเหน ควรสงฟอง แตพนกงานอยการมความเหน สงไมฟอง ใหพจารณาตาม มาตรา 145

1.3 การตรวจสอบการใชดลพนจของพนกงานอยการ ตามมาตรา 145 ในกรณทมค าสงไมฟอง และค าสงนนไมใชของอธบดกรมอยการ ถาในนครหลวงกรงเทพธนบร ใหรบสงส านวน

การสอบสวน พรอมกบค าสงไปเสนออธบดกรมต ารวจ รองอธบดกรมต ารวจ หรอ ผชวยอธบดกรมต ารวจ ถาในจงหวดอนใหรบสงส านวนการสอบสวน พรอมกบค าสงไปเสนอผวาราชการจงหวด แตทงนมไดตดอ านาจ พนกงานอยการทจะจดการอยางใดแกผตองหาดงบญญตไวใน มาตรา 143

ในกรณทอธบดกรมต ารวจ รองอธบดกรมต ารวจหรอผชวยอธบด กรมต ารวจในนครหลวงกรงเทพธนบร หรอผวาราชการจงหวดใน จงหวดอนแยงค าสงของพนกงานอยการ ใหสงส านวนพรอมกบความ เหนทแยงกนไปยงอธบดกรมอยการเพอชขาด แตถาคดจะขาด อายความหรอมเหตอยางอนอนจ าเปนจะตองรบฟองกใหฟองคดนน ตามความเหนของอธบดกรมต ารวจ รองอธบดกรมต ารวจ ผชวย อธบดกรมต ารวจ หรอผวาราชการจงหวดไปกอน

บทบญญตใน มาตราน ใหน ามาบงคบในการทพนกงานอยการ จะอทธรณฎกา หรอถอนฟอง ถอนอทธรณและถอนฎกาโดยอนโลม

ในกรณทอยการมค าสงไมฟอง 1.3.1 หากคดนนเปนค าสงไมฟองของอยการสงสด ถอวาค าสงนนเปนทสด

1.3.2 หากค าสงไมฟองนนไมใชค าสงของอยการสงสด จดการดงตอไปน 1) ในกรงเทพมหานคร ใหรบสงส านวนการสอบสวน พรอมกบค าสงไปเสนอ

อธบดกรมต ารวจ รองอธบดกรมต ารวจ หรอ ผชวยอธบดกรมต ารวจ (ปจจบนคอต าแหนงผบญชาการต ารวจแหงชาต รองผบญชาการต ารวจแหงชาต หรอผชวยผบญชาการต ารวจแหงชาต)

2) ในตางจงหวด ใหรบสงส านวนการสอบสวน พรอมกบค าสงไปเสนอผวาราชการจงหวด

หากมความเหนแยงค าสงไมฟองของพนกงานอยการ และหากบญชาการต ารวจแหงชาต หรอผวาราชการจงหวด เหนแยงค าสงของพนกงานอยการ ใหสงส านวนพรอมกบความเหนทแยงกนไปยงอยการสงสดเพอชขาด

มาตรา 165 ในคดซงพนกงานอยการเปนโจทก วนไตสวนมลฟองใหจ าเลยมาหรอคมตวมาศาล ใหศาลสงส าเนาฟองแกจ าเลย รายตวไป เมอศาลเชอวาเปนจ าเลยจรงแลว ใหอาน

256

และอธบายฟองใหฟง และถามวาไดกระท าผดจรงหรอไม จะใหการตอสอยางไรบาง ค าใหการของจ าเลยใหจดไว ถาจ าเลยไมยอมใหการกใหศาลจด รายงานไว และด าเนนการตอไป

วนไตสวนมลฟอง คอวนทอยการฟองผตองหาตอศาล ในทางปฏบตศาลไมเคยไตสวนมลฟองในคดอาญาทพนกงานเปนโจทกเลย เพราะคดทพนกงานอยการเปนโจทกนนไดผานการกลนกรองจากพนกงานสอบสวนและอยการแลว จงเปนทเชอไดวาคดดงกลาวมมลเพยงพอทจะพจารณาคดได การไตสวนมลฟองเปนการไตสวนวาคดทฟองนนมมลหรอไมทศาลจะรบไวพจารณา ดงนนจงไตสวนเฉพาะคดทราษฎรเปนโจทก

ในคดทอยการเปนโจทก แมศาลยงไมไดประทบฟองไวพจารณาจ าเลยกตกอยในฐานะจ าเลยแลว แตคดทราษฎรเปนโจทก ยงไมตกเปนจ าเลยจนกวาศาลจะประทบรบฟอง

ศาลยตธรรม

ศาลเปนผท าหนาทพจารณาพพากษาคดอาญาทพนกงานอยการหรอผเสยหายเปนโจกทฟอง ศาลในทนหมายถงศาลยตธรรมหรอผพพากษาทมอ านาจด าเนนการในคดอาญา ศาลใดจะมอ านาจเกยวกบคดอาญานนมบญญตไวในพระธรรมนญศาลยตธรรม ซงแบงออกเปน 3 ชน คอ ศาลชนตน ศาลอทธรณ และศาลฎกา(นยนา เกดวชย, 2549: 239)

ก. ศาลชนตน คอ ศาลทจะเรมพจารณาอรรถคดเปนเบองแรก ศาลชนตนทมอ านาจพจารณาพพากษาคดอาญา ส าหรบในกรงเทพมหานคร ไดแก ศาลแขวงพระนครเหนอ ศาลแขวงพระนครใต ศาลแขวงธนบร ศาลจงหวดมนบร ศาลคดเดกและเยาวชนกลาง ศาลอาญาธนบร และศาลอาญา สวนในจงหวดอนไดแก ศาลแขวง ศาลจงหวด และศาลคดเดกและเยาวชน

ข. ศาลอทธรณ คอ ศาลซงวนจฉยขอผดพลาด หรอขอขาดตกบกพรองของศาลชนตน เพอใหเกดความยตธรรมในกระบวนวธพจารณาอรรถคด ศาลอทธรณนนเดมม อยศาลเดยว ตงอยในกรงเทพมหานคร แตปจจบนไดขยายออกไปอก 9 ศาล คอ ศาลอทธรณ ภาค 1 – 9

ค. ศาลฎกา เปนศาลส งสดของศาลในระบบศาลยต ธรรม มศาล เด ยว ต งอย ในกรงเทพมหานคร มอ านาจหนาทในการวนจฉยความบกพรอง หรอขอผดพลาดในการพจารณาคดของศาลอทธรณอกขนหนง การพจารณา พพากษาคดคดอาญามสาระส าคญ ดงตอไปน (นยนา เกดวชย, 2549:

234-235)

1. ตองมการฟองจงจะมการพจารณาคดได ศาลไมมอ านาจรเรมการพจารณาคดไดเอง 2. การพจารณาตองท าโดยเปดเผย ประชาชนทสนใจมสทธฟงการพจารณาคดได

257

3. การพจารณาตองกระท าตอหนาจ าเลย เพอใหโอกาสแกจ าเลยในการทจะตอสคดโดยมโอกาสไดซกฟอกพยาน และชแจงขอเทจจรงตามสมควร การพจารณาคดลบหลงจ าเลยมไดเฉพาะในกรณขอยกเวนตามมาตรา 172 ทวแหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา

4. ในคดอกฉกรรจหรอทเดกกระท าการอนกฎหมายทใชอยในขณะนนบญญตวาเปนความผด ถาจ าเลยไมมทนาย ใหศาลตงทนายใหเมอจ าเลยตองการ

5. การพจารณาคดอาญากระท าไดครงเดยวส าหรบความผดอนเดยวกนนน ถาศาลพจารณายกฟอง และคดถงทสดแลว จะรอฟนเอาการกระท านนขนมาพจารณาใหมอกไมได

6. ค าพพากษาจะถอความจรงเปนใหญ แมปรากฏวาจ าเลยรบสารภาพ แตถาศาลเหนวาจ าเลยไมมความผด กตองพพากษาปลอยตวจ าเลยไป

7. ศาลจะพพากษาลงโทษจ าเลยได ตอเมอขอเทจจรงทปรากฏในทางพจารณาตรงกบขอเทจจรงทบรรยายในฟอง ถาขอเทจจรงทปรากฏในทางพจารณาตางกบขอเทจจรงทบรรยายในฟอง ศาลตองยกฟอง

8. ศาลจะตองการพจารณาพยานหลกฐานในคดกอนมค าพพากษา เวนแตเปนคดทจ าเลยรบสารภาพและคดนนก าหนดอตราโทษอยางต าใหจ าคกไมเกนหาป หากคดใดมอตราโทษสงกวาหาป หรอโทษสถานหนกกวานนศาลตองฟงพยานหลกฐานโจทกจนพอใจวาจ าเลยไดกระท าความผดจร

9. ตองพพากษาวาจ าเลยมความผดหรอไมตามตวบทกฎหมาย ถาจะพพากษาลงโทษตองระบบทมาตราแหงความผดลงไวในค าพพากษาดวย

10. พจารณาลงโทษเฉพาะโทษทกฎหมายก าหนดไวส าหรบความผดนน และลงโทษไมเกนค าขอในฟอง

กรมราชทณฑ เจาหนาทฝายราชทณฑ เปนเจาหนาทของรฐทเขามาเกยวของในกระบวนการยตธรรมทางอาญาเกอบทกขนตอน โดยท าหนาทควบคมผตองหาหรอจ าเลยไวในระหวางการด าเนนคดอาญาไมวาจะเปนชนกอนศาลพจารณา ระหวางการพจารณา ตลอดจนภายหลงการพจารณาพพากษา ทงน ไมวาจะเปนกระบวนการในศาลชนตน ศาลอทธรณ หรอศาลฎกา เจาหนาทฝายราชทณฑมหนาททจะตองปฏบตตามค าสงของศาล เชน ควบคมตว ปลอยตว หรอแมแตค าพพากษาประหารชวต กเปนหนาทของเจาหนาทฝายราชทณฑ ทจะตองด าเนนการใหเปนไปตามค าพพากษาของศาล เปนตน (นยนา เกดวชย, 2549: 239-240)

กรมราชทณฑ มเรอนจ า ทณฑสถาน และสถานทกกขงในสงกด จ านวน 143 แหง เพอรองรบผตองราชทณฑจ านวน 317,672 คน (ขอมล ณ วนท 11 มกราคม พ.ศ. 2559)

258

ทงน เจาหนาทฝายราชทณฑยงมความรบผดชอบส าคญอนอก คอ การฝกอบรม และแกไขฟนฟผถกคมขงใหกลบตนเปนคนด ดวยการใหการอบรมทงในดานศลธรรม และอาชพ เพอใหผตองขงสามารถปรบตวเขากบสงคมภายนอกไดภายหลงไดรบการปลอยตวไป

ทนายความ

ทนายความเขามาเกยวของกบกระบวนการยตธรรม คอ เขามาวาความแกตางใหแกคความไมวาจะเปนโจทกหรอจ าเลย ทนายความเปนผประกอบอาชพกฎหมายโดยอสระ ทนายความจะใหค าปรกษาหรอด าเนนคดแทน โดยคดคาบรการจากลกความ ทนายความจงเปนบคคลส าคญคนหนงในกระบวนการยตธรรม เพราะเปนผรกฎหมาย และท าหนาทเปนตวแทนของคความในการด าเนนคดในศาล การกระท าของทนายในศาลมผลเทากบคความท าเอง(นยนา เกดวชย, 2549: 238-239)

กรมคมประพฤต กรมคมประพฤตเปนองคกรหลกในการแกไขฟนฟผกระท าผดในชมชน ฟนฟสมรรถภาพ

ผตดยาเสพตด โดยบงคบรกษา เรมในป พ.ศ. 2555

สนบสนนปองกนและแกไขปญหาอาชญากรรมดวยเครอขายชมชน มบทบาทส าคญใน

การน าเสนอนวตกรรมเสรมสรางการมสวนรวม ของภาคประชาสงคมในการบรหารงานยตธรรมและการปฏบตตอผกระท าผด มบคลากรทมคณภาพเปนมออาชพและรกการใหบรการตลอดจนมวฒนธรรมองคกรทโดดเดน เปนทประจกษในดานความซอสตยสจรต เปนองคกรแหงการเรยนร มการท างานทโปรงใสไดมาตรฐาน เปนทยอมรบ ในระดบสากล (https://www.moj.go.th/view/ 7539) หนาทของกรมคมประพฤต ในชนกอนฟองด าเนนการสบเสาะและพนจ ควบคมและสอดสอง แกไขฟนฟและสงเคราะหผกระท าผด ชนพจารณาคดของศาล ภายหลงทศาลมค าพพากษา ด าเนนการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด ในระบบบงคบรกษาตามกฎหมายเสรมสรางสนบสนนและประสานงาน ใหภาคประชาสงคมเขามามสวนรวมในการปฏบตตอผกระท าผด

สรปกระบวนการยตธรรมทางอาญา คอขนตอน กระบวนการในการน าคดอาญาขนสศาล โดยเรมเมอมการกระท าผดทางอาญา แลวเจาหนาทฝายปกครองหรอต ารวจท าการสบสวนสอบสวน เพอหาพยานหลกฐานทเกยวของในคดมาพสจนความผด รวบรวมส านวนสงใหพนกงานอยเปนผฟองผตองหา ศาลจะพจารณาพพากษาคดตามพยานหลกฐานทปรากฎ และกรมราชทณฑ หรอกรมคม

259

ประพฤตจะบงคบโทษแกจ าเลยใหเปนไปตามค าพพากษาของศาล การก าหนดวธการในกระบวนการยตธรรมทางอาญานกเพอใหไดพยานหลกฐานทครบถวนถกตองจนพสจนไดวาวาบคคลนนเป นผกระท าความผดจรง

260


น าตวเลอกตอไปนไปใสในขอท 1-5 เจาหนาทต ารวจ, พนกงานอยการ, ทนายความ, ศาลหรอผพพากษา, กรมคมประพฤต 1. จบผกระท าความผด .......................................................... 2. ออกหมายคนบานเพอหาอาวธ รวมถงสงผดกฎหมาย ......................................................... 3. แกตางใหจ าเลยในคดอาญา ......................................................... 4. ยนฟองผตองหาตอศาล ......................................................... 5. ด าเนนการสบเสาะและพนจ ควบคมและสอดสอง แกไขฟนฟและสงเคราะหผกระท าผดในชนกอน

ฟอง ชนพจารณาคดของศาล ภายหลงทศาลมค าพพากษา ด าเนนการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด .........................................................

6. หากพนกงานสอบสวนมหมายคน จะเขาคนทรโหฐานในเวลากลางคนสามารถท าไดหรอไม 7. ใครทมอ านาจฟองคดอาญาบาง 8. การยอมความในคดความผดตอสวนตวยอมความในขนตอนใดไดบางในกระบวนการยตธรรมทาง

อาญา 9. จงอธบายความหมายผเสยหายในคดอาญา 10. บคคลทมสทธยนค ารองขอประกนตวไดแกใครบาง 11. ศาลยตธรรมมกชน และการฟองคดตองไปฟองทศาลใดกอน

12. ใหยกตวอยางสทธของผตองหาและจ าเลยมา 10 ประการ 13. การยนอทธรณ หรอยนฎกา ตองยนภายในระยะเวลาเทาใด นบแตวนทศาลอานค าพพากษา หรอ

วนทศาลมค าสง 14. ใหบอกความแตกตางของเจาหนาททจะกระท าการสบสวน และสอบสวน

15. กรณการขอปลอยตวชวคราวทตองมหลกทรพยมาวาง จงยกตวอยางหลกทรพยทจะใชขอประกนตวมา 5 อยาง

16. การกระท าความผดอนยอมความได หรอความผดอาญาแผนดน ทตองใหผเสยหายรองทกข (แจงความ) เสยกอน พนกงานสอบสวนจงจะสอบสวนได

17. จงอธบายการจบโดยไมตองมหมายจบ

18. มกรณใดบางทท าใหพนกงานฝายปกครองหรอต ารวจมอ านาจคนทรโหฐานไดโดยไมตอง

มหมายคน

19. หมายอาญาคอ และผมอ านาจออกหมายอาญาคอใคร

261


เกยรตขจร วจนะสวสด. (2551). ค าอธบายหลกกฎหมายวธพจารณาความอาญา. พมพครงท 6.

กรงเทพฯ: หจก.จรรชการพมพ

นยนา เกดวชย. (2549). ความรเบองตนเกยวกบกฎหมาย. พมพครงท 1. กรงเทพฯ: บรษทเอกซ เปอรเนท

ปรญญา จตรการนทกจ. (2549). หลกกฎหมายวธพจารณาความอาญา. พมพครงท 1. กรงเทพฯ:

วญญชน. สมศกด เอยมพลบใหญ. (2548). เกรดกฎหมาย ว.อาญา.พมพครงท 2. กรงเทพฯ: ส านกพมพ บณฑตอกษร

บรรณานกรม

กรต กาญจนรนทร. (2551). ค าอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 6 วาดวย มรดก. พมพครงท 1. ส านกอบรมศกษากฎหมายแหงเนตบณฑตยสภาปทพมพ. เกยรตขจร วจนะสวสด. (2544). ค าอธบายกฎหมายอาญา ภาค 1. พมพครงท 7.

มหาวทยาลยธรรมศาสตร. เกยรตขจร วจนะสวสด. (2551). ค าอธบายหลกกฎหมายวธพจารณาความอาญา . พมพครงท 6.

กรงเทพฯ: หจก.จรรชการพมพ

คงสทธ ศรทอง. (2545). กฎหมายเบองตน . มหาสารคาม: คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร สถาบนราชภฏมหาสารคาม.

คณต ณ นคร. (2543). กฎหมายอาญาภาคทวไป. พมพครงท 4. กรงเทพฯ: ส านกพมพ

วญญชน จ ากด.

จตต ตงศภทย. (2530). กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยบคคล. กรงเทพฯ: โรงพมพ

มหาวทยาลยธรรมศาสตร. จตต ตงศภทย. (2552). การใชการตความกฎหมาย. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : โรงพมพเดอน ตลา. เฉลมชย เกษมสนต. (2554). ค าอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวย มรดก. พมพครง ท 6. กรงเทพฯ: ส านกพมพ ส านกอบรมศกษากฎหมายแหงเนตบณฑต. เชษฐ รชดาพรรณธกล, อสรยาศร พยตตกล และคณะ. (2556). หลกกฎหมายธรกจ Principle of

Business Law. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: ศนยกฎหมายการแพทย สาธารณสข สงแวดลอม และวทยาศาสตรคณะสงคมศาสตรและมนษยศาสตร มหาวทยาลยมหดดล.

ดเรก ควรสมาคม. (2552). ความร เบองตนเกยวกบกฎหมาย . พมพครงท 5. กรงเทพฯ : โรง พมพเดอนตลา. ทว บวทอง, ประสงค ชงชย. (2541). กฎหมายพาณชย. กรงเทพฯ: จตรวฒน. ทวเกยรต มนะกนษฐ. (2554). หลกกฎหมายอาญา ภาคทวไป. พมพครงท 12. กรงเทพฯ:


ทวเกยรต มนะกนษฐ..(2544).ประมวลกฎหมายอาญา. พมพครงท 9. กรงเทพฯ: ส านกพมพวญญ ชน จ ากด.

ทวเกยรต มนะกนษฐ. (2544). ประมวลกฎหมายอาญา ฉบบอางอง. พมพครงท 9. กรงเทพฯ: วญญชน.

264

ทชชมย ฤกษะสต. (2551). ขอบเขตการใชกฎหมาย ในความรพนฐานเกยวกบกฎหมาย มานตย จมปาบรรณาธการ. พมพครงท 8. กรงเทพฯ: ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ธรรมเนยบ แกวหอมค า.(2556). กฎหมายครอบครว. อดรธาน: ส านกวชาศกษาทวไป มหาวทยาลย ราชภฏอดรธาน. ธระ ศรธรรมรกษ. (2519). ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป . กรงเทพฯ : มหาวทยาลย รามค าแหง. นยนา เกดวชย. (2549). ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป . พมพครงท 9. กรงเทพฯ : ส านกพมพนตนย. นยนา เกดวชย. (2549). ความรเบองตนเกยวกบกฎหมาย. พมพครงท 1. กรงเทพฯ : ธรรกมลการ พมพ.

นยนา เกดวชย. (2549). ความรเบองตนเกยวกบกฎหมาย. พมพครงท 1. กรงเทพฯ: บรษทเอกซ เปอรเนท. บวรศกด อวรรณโณ แกไขเพมเตมโดย มานตย จมปา. (2548). ค าอธบายกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยมรดก. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: นตธรรม. บญญต สชวะ. (2547). ค าอธบายกฎหมายลกษณะทรพย. พมพครงท 8. กรงเทพฯ: หางหนสวน จ ากด จรรชการพมพ.

บญเพราะ แสงเทยน. (2552). กฎหมายธรกจเพอการจดการ Business Law for Management.

กรงเทพฯ:วทยพฒน. ปกรณ มณปกรณ. (2550). ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป. พมพครงแรก. กรงเทพฯ: หาง หนสวน จ ากด เอม.ท.เพรส. ประชม โฉมฉาย. (2549). หลกกฎหมายโรมนเบองตน. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: โรงพมพเดอนตลา. ประสพสข บญเดช. (2559). ค าอธบายกฎหมายครอบครว. พมพครงท 22. กรงเทพมหานคร :

ส านกอบรมศกษากฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา. ประสทธ โฆวไลกล. (2543). ค าอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวย นตบคคล และความรบผดทางอาญาของนตบคคล. กรงเทพฯ: ส านกพมพนตธรรม.

ประสทธ ปวาวฒนพานช. (2545). ความรทวไปเกยวกบกฎหมาย . พมพครงท 1. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยธรรมศาสตร. ปรญญา จตรการนทกจ. (2549). หลกกฎหมายวธพจารณาความอาญา. พมพครงท 1. กรงเทพฯ:

วญญชน. ปญญา ถนอมรอด. (2550). ค าอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวย ยม ค าประกน จ านอง จ าน า. พมพครงท 4. กรงเทพฯ: ส านกอบรมศกษากฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา.

265

ไผทชต เอกจรยกร. (2556). ค าอธบายเชาทรพย เชาซอ (Hire of Property, Hire-Purchase). พมพครงท 17. กรงเทพฯ: ส านกพมพวญญชน จ ากด.

พรชย สนทรพนธ.(2560). ค าอธบายกฎหมายลกษณะมรดก. กรงเทพฯ: ส านกพมพ ส านกอบรม ศกษากฎหมายแหงเนตบณฑต. ภมชย สวรรณด, มานต จมปาและชตาพร พศลยบตร โตะวเศษกล. (2549). ความรเบองตนเกยวกบ กฎหมายทวไป. พมพครงท 6. กรงเทพฯ: ส านกพมพนตธรรม.

มานะ พทยาภรณ. (2512). สญญาเชาซอ วารสารนตศาสตร. ปท 1 (ฉบบท 1). น. 69-82)

มานต จมปาและคณะ. (2557). ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป. พมพครงท 8. กรงเทพฯ : นตธรรม.

มานตย จมปา, ชตาพร พศลยบตร โตะวเศษกล และกณฑมา ชางท า. (2556). ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป (Introduction to law). พมพครงท 7.

กรงเทพฯ : ส านกพมพนตธรรม.

มานตย จมปา. (2551). ค าอธบายประมวลกฎหมายแพงวาดวยทรพยสน.พมพครงท 6,

แกไขเพมเตม. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ยทธนา พนทอง. (2538). ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป . พมพครงท 3. กรงเทพฯ :

ส านกพมพนตยทธ. ระวนท ลละพฒนะ. (2555). ความรทวไปเกยวกบกฎหมาย. กรงเทพฯ: ส านกพมพวญญชน จ ากด.

รศฎา เอกบตร.(2555). ค าอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชยบรรพ 5 วาดวยครอบครว

บดามารดาและบตร. พมพครงท 6. กรงเทพฯ: นตธรรม.

ราชกจจานเบกษา. (2552). ความรพนฐานเกยวกบกฎหมาย. กรงเทพฯ: จฬาลงกรมหาวทยาลย.

ราชบณฑตยสถาน. (2543). พจนานกรมศพทกฎหมายไทย ฉบบราชบณฑตยสถาน. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: อรณการพมพ. ราชกจจานเบกษา. (2544). พจนานกรมศพทกฎหมายไทย ฉบบราชบณฑตยสถาน. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: อรณการ พมพ. วนย ล าเลศ. (2543). กฎหมายอาญา1. พมพครงท 4. ส านกพมพมหาวทยาลยรามค าแหง. วษณ เครองาม. (2539). เอกสารการสอนชดวชาความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป. กรงเทพฯ: ส านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

สมทบ สวรรณสทธ. (2510). ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยบคคล. กรงเทพฯ: โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร สมยศ เชอไทย. (2540). ค าอธบายวชากฎหมายแพงหลกทวไป. กรงเทพฯ: ส านกพมพวญญชน.

http://th.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B8%A1%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%B4%E0%B8%95%E0%B8%A2%E0%B9%8C_%E0%B8%88%E0%B8%B8%E0%B8%A1%E0%B8%9B%E0%B8%B2&action=edit&redlink=1

http://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%8A%E0%B8%9A%E0%B8%B1%E0%B8%93%E0%B8%91%E0%B8%B4%E0%B8%95%E0%B8%A2%E0%B8%AA%E0%B8%96%E0%B8%B2%E0%B8%99

266

สมยศ เชอไทย. (2553). ค าอธบายวชากฎหมายแพง : หลกทวไป. พมพครงท 16. กรงเทพฯ :

วญญชน.

สมศกด เอยมพลบใหญ . (2548). เกรดกฎหมาย ว.อาญา.พมพครงท 2. กรงเทพฯ: ส านกพมพ บณฑตอกษร. สเมธ จานประดบ.(2553). ความรเบองตนเกยวกบการตความกฎหมาย. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : บรษทแซทโฟรพรนตงจ ากดฯ.

หยด แสงอทย. (2535). ความร เบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป . พมพครงท 11. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยธรรมศาสตร. ห ย ด แ ส ง อ ท ย . (2551) . ก ฎ ห ม า ย อ า ญ า ภ า ค 1. พ ม พ ค ร ง ท 20. ส า น ก พ ม พ มหาวทยาลยธรรมศาสตร. หยด แสงอทย. (2555). ความร เบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป . พมพครงท 18. กรงเทพฯ :

ส านกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร. อรพนท ขจรอ าไพสข. (2551).“ผทรงสทธ” ความรพนฐานเกยวกบกฎหมาย. กรงเทพฯ: พมพครงท 8. ส านกพมพ แหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

อ ม าพ ร ก าฬ แ ส น . (2554) . ค ว าม ร เบ อ งต น เก ย ว ก บ ก ฎ ห ม า ย ท ว ไป . ข อ น แ ก น :

มหาวทยาลยขอนแกน วทยาเขตหนองคาย.

267

BLOGGONSITE. (2561). “Line อปเดตฟเจอรใหม Unsend ลบขอความ รปภาพทสงไปแลว ทงในคอม และ มอถอ”. [Online].

Available:https://bloggonsite.com/2017/12/13/line. [สบคนวนท 13

พฤษภาคม 2561].

กรมราชทณฑ กระทรวงยตธรรม. (2555). การประหารชวต อดต – ปจจบน. [online]. Available:

http://www.correct.go.th/mu/index4.html [คนขอมลวนท 4 สงหาคม 2555].

กตตศกด ปรกต. (2556).“สวนท 3 เงอนไข ความมผลแหงนตกรรม”. เอกสารประกอบการศกษาวชากฎหมายลกษณะนตกรรมสญญา. [Online]. Available :

http://th.wikipedia.org/wiki [วนทคน ขอมล 2 ตลาคม 2556].

โกมนทร นตยะวงสา. (2555). กฎหมายผเยาว. [online]. Available :http://puyaolaw.blogspot.com/2013_11_01_archive.html [คนขอมล 3 กรกฎาคม 2556].

โกเมศ ขวญเมอง. (2549). การศกษาแนวใหม : ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป. วนทคนหาขอมล 7/02/57 , เวบไซด http://www.kpi.ac.th/wiki/index.php/.

ค าตา พรมรกษา. (2555). ทดนท าเลด ในจงหวดอดรธาน. [online]. Available :

http://www.thaisinonline.com/A001%E0%B8%82%E0% [คนขอมล 3 กรกฎาคม 2555].

คม สกส. (2550). สเสนทางแหงรอยอดตความรงเรองของ "กรงศรอยธยา" ราชธานเกาในวนนกบ ชาววายรายสาย สอง. [online]. Available

:http://www.thaimtb.com/cgibin/viewkatoo.pl?id=182346&st=121/ [คนขอมล 3 กรกฎาคม 2555]

จตต ตงศภทย. (2552). ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป วนทคนหา ขอมล 8/02/57 http://ebook.ram.edu/ebook/inside/html/dlbook.asp?code=L

W104(49).

นนทนา วงศสมตกล. (2555). เรยนสงคมออนไลนกบครนนท:เรอง กฎหมายนาร. นครราชสมา: โรงเรยนปากชองนครราชสมา.[online]. Available :

https://nantanawk.wordpress.com/ [คนขอมล 3 กรกฎาคม 2555].

บ.ไทยโฮมทาวน จ ากด. (2555).ซอขายอสงหารมทรพย, เรอง ประกาศขายทดน.[online].Available:

http://www.thaihometown.com/land/93793//[คนขอมล 3กรกฎาคม 2555].

http://www.correct.go.th/mu/index4.html

http://th.wikipedia.org/wiki

http://puyaolaw.blogspot.com/2013_11_01_archive.html

http://www.kpi.ac.th/wiki/index.php/%E0%B8%81%E0%B8%8E%E0%B8%AB%E0%B8%A1%E0%B8%B2%E0%B8%A2

http://www.thaimtb.com/cgibin/viewkatoo.pl?id=182346&st=121/

http://ebook.ram.edu/ebook/inside/html/dlbook.asp?code=LW104(49)

http://ebook.ram.edu/ebook/inside/html/dlbook.asp?code=LW104(49)

https://nantanawk.wordpress.com/

http://www.thaihometown.com/land/93793/

268

บรษท โกลบอลทรานสเลชนทม จ ากด. (2555). เอกสารการจดทะเบยนนตบคคล.

[Online].Available:http://www.gttmtranslation.com/images/pulldown_1293984880/TT1.jp

g/คน ขอมล 3 กรกฎาคม 2555].

ปรชา หยกทองวฒนา. (2561). “กยมเงนผานโปรแกรม LINE อาจใชเปนหลกฐานฟองรองได !!!”[Online]. Available :http://oknation.nationtv.tv/blog/splalaw/2016/03/03/ entry-1 [สบคนวนท 13 พฤษภาคม 2561].

โพสจง. (2560). นกโทษคนลาสด ทถกประหารชวตดวยการฉดยาพษ.???. [online]. Available

:https://board.postjung.com/919794.html, [คนขอมลวนท 29 มถนายน 2560].

โพสตจง. (2550). อาการของคนไขทสมองฟนเฟอน.. [online]. Available:

http://board.postjung.com/857570.html. [คนขอมล 3 กรกฎาคม 2555].

มตชน เสนทางเศรษฐออนไลน.(2561). “ฎกาชาวบาน : รถหายตองผอนตอไหม?”. [Online].

Available : https://www.sentangsedtee.com/business-law-case/article_68509.[

สบคนวนท 13 พฤษภาคม 2561].

มหาวทยาลยรามค าแหง (2555).บทท 2 ความสามารถบคคล. [Online]. Available: http://e-

book.ram.edu/e-book/l/LA102%28LW102%2954/chapter6.pdf[คนขอมล 3


รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2560. (2018, มนาคม 26). วกพเดย สารานกรมเสร. สบคนเมอ 06:06, มนาคม 26, 2018 จาก

//th.wikipedia.org/w/index.php?titleA_2560& oldid=7525957

ราชกจจานเบกษา, เลม 127 ตอนท 95 ง.(2553). ค าสงถอนจากการเปนคนสาบสญ. [online]. Available

: http://www.ratchakitcha.soc.go.th/RKJ/special/search.jsp [คนขอมล3 กรกฎาคม 2555].

วกพเดย สารานกรมเสร. (2555). นตภาวะ. [online]. Available : http://th.wikipedia.org/wiki/

[คนขอมล 3 กรกฎาคม 2555].

วกพเดย สารานกรมเสร. (2555). สงครามโลกครงท1: กองเรอรบประจญบาน. [online].

Available:http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/bd/Sr_prekokolubare

. jpg [คนขอมล3 กรกฎาคม 2555].

วกพเดย สารานกรมเสร. (2555). สงครามโลกครงท1: การทพเซอเบยร. [online]. Available :

http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Hochseeflotte_2.jpg [คนขอมล 3




http://oknation.nationtv.tv/blog/splalaw/2016/03/03/entry-1

http://board.postjung.com/857570.html

https://www.sentangsedtee.com/business-law-case/article_68509



http://th.wikipedia.org/wiki/

http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Hochseeflotte_2.jpg

269

ศรวษฐ บญเกอ. (2555). ขาวมตชนออนไลน.ขาวประจ าวนวนท 3 เมษายน 2555 เรอง แนวฎกาใหม : วดทไมไดรบพระราชทานวสงคามสมา ไมเปนนตบคคล. [online]. Available :

http://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid=1333438762&grpid=03&c

atid=03/[คนขอมล 3กรกฎาคม 2555].

สนก. (2561). “Line(ไลน) คอโปรแกรมอะไรบนมอถอ”. [Online]. Available

:https://guru.sanook.com/8790/. [สบคนวนท 13 พฤษภาคม 2561].

เอมไทยดอทคอม. (2553). นกโทษคดอาญา. [online]. Available :

แอปเปล. (2555). บทวจารณ@cloud :วธการคลอดลกแบบผาตด.[online]. Available :

http://atcloud.com/stories/45062 [คนขอมล 3 กรกฎาคม 2555]. ไอโอเอส. (2561). “ไอโอเอส ไอ คอน แกเลอล”. [Online]. Available

:http://www.iosicongallery.com/facebook-messenger-20131114/.สบคนวนท 13

พฤษภาคม 2561].

http://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid=1333438762&grpid=03&catid=0

http://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid=1333438762&grpid=03&catid=0

http://atcloud.com/stories/45062%20%5bคนขอมล%203%20กรกฎาคม%202555%5d.

Documents

อกสารประกอบการสอนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/189JJ9bM9932RX4JMHB2.pdf · จ้านวนหนวยกิต2(1-2-3) วลารียน