อกสารประกอบการสอนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17644475x6l7828RRXAp.pdf · 3.2.1 พันธุกรรม .....57 3.2.2 ยีนสຏ:༛จุดตัๅงตຌนของคุณลักษณะตางโ

เอกสารประกอบการสอน

รายวชาพฤตกรรมมนษยเพอการพฒนาตน

หสดน แกววชต

ส านกวชาศกษาทวไป

มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน

2559

เอกสารประกอบการสอน

รายวชาพฤตกรรมมนษยเพอการพฒนาตน


วท.ม. (พฒนาการมนษย)

ส านกวชาศกษาทวไป

มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน

2559

ค ำน ำ

เอกสารประกอบการสอน รายวชาพฤตกรรมมนษยเพอการพฒนาตน รหสวชา GE 20003 สงกดกลมสาขาวชามนษยศาสตร หลกสตรหมวดวชาศกษาทวไป ครอบคลมตามค าอธบายรายวชา

ทท าการศกษาประวต ความหมาย ประเภท องคประกอบและปจจยทเกยวของกบพฤตกรรมมนษย แนวคด ทฤษฎทมผลตอการเปลยนแปลงพฤตกรรมของมนษยหรอการรบรความเปนตวตนของบคคล หลกและกระบวนการพฒนาตนและทกษะชวต การสรางมนษยสมพนธ การท างานรวมกนใหประสบความส าเรจ และน าไปสการด าเนนชวตอยางมความสข

เนอหาแบงเปน 9 บท ประกอบดวย พฤตกรรมมนษย: ความรเบองตนเกยวกบจตวทยา องคประกอบพนฐานของพฤตกรรม: พลวตรภายในรางกาย ปจจยทสงผลตอพฤตกรรม: ปฏสมพนธระหวางพนธกรรมและสงแวดลอม กระบวนการทางปญญา: พฤตกรรมภายในทมผลตอการปรบตว บคลกภาพ: ความเปนเอกลกษณของบคคล การท างานรวมกน: สขภาวะในองคกร สขภาพจตกบ

การด าเนนชวต: ความผาสกทางจตใจ มนษยสมพนธ: ความผาสกทางสงคม และการด าเนนชวต

อยางมสขภาวะ: ความผาสกแบบองครวม

ผ เขยนขอขอบพระคณนกจตวทยาในสาขาตางๆ ท ไดสรางสรรคผลงานทมคณคาตอ

การอางองในเอกสารเลมน ขอบคณเพอนรวมงานทไดแลกเปลยนประสบการณและขอมลทางวชาการทเปนประโยชนตอการเรยบเรยงเอกสารประกอบการสอนเลมน ผเขยนหวงเปนอยางยงวาเอกสารประกอบการสอนเลมนจะเปนประโยชนตอการเรยนการสอน และตอการประยกตใชในชวตประจ าวน หากทานทน าไปใชมขอเสนอแนะ หรอตรวจพบขอผดพลาด ผเขยนตองกราบขออภยไว ณ ทน และจกเปนพระคณยงหากไดรบค าแนะน าจากทาน เพอการปรบปรงใหเอกสารเลมนดยงขนตอไป


กนยายน 2559

สารบญ

หนา

ค ำน ำ ............................................................................................................................................... (1) สำรบญ ............................................................................................................................................ (3) สำรบญรป ..................................................................................................................................... (11) สำรบญตำรำง ................................................................................................................................ (15) แผนบรหำรกำรสอนของรำยวชำ ................................................................................................... (17) แผนบรหำรกำรสอนประจ ำบทท 1 .................................................................................................... 1

บทท 1 พฤตกรรมมนษย: ควำมรเบองตนเกยวกบจตวทยำ ............................................................... 3

1.1 บทน ำ……. ............................................................................................................................ 3

1.2 พฤตกรรม: นยำมและประเภท ............................................................................................. 3

1.2.1 ควำมหมำยของพฤตกรรม ........................................................................................... 3

1.2.2 ประเภทของพฤตกรรม ................................................................................................ 4

1.3 ศำสตรทท ำกำรศกษำพฤตกรรม ........................................................................................... 5

1.3.1 จตวทยำ: วทยำศำสตรทวำดวยกำรศกษำพฤตกรรมและกระบวนกำรทำงจต .............. 6

1.4 ประวตศำสตรกำรศกษำพฤตกรรมของมนษย ....................................................................... 7

1.4.1 ยคกอนก ำเนดจตวทยำ ................................................................................................ 7

1.4.2 ยคก ำเนดจตวทยำ ....................................................................................................... 9

1.4.3 กลมแนวคดทศกษำพฤตกรรมมนษยในยคแรกเรม .................................................... 11

1.5 วธกำรศกษำและอธบำยพฤตกรรมมนษย ........................................................................... 17

1.5.1 กำรสงเกต/กำรสงเกตตำมธรรมชำต .......................................................................... 17

1.5.2 กรณศกษำ ................................................................................................................. 18

1.5.3 กำรส ำรวจ ................................................................................................................. 19

1.5.4 กำรศกษำควำมสมพนธ ............................................................................................. 19

1.5.5 กำรทดลอง ................................................................................................................ 20

1.6 บทสรป….. .......................................................................................................................... 21

แบบฝกหดทำยบทท 1 .............................................................................................................. 22

รำยกำรอำงอง. .......................................................................................................................... 23

(4)

สารบญ (ตอ)

หนา

แผนบรหำรกำรสอนประจ ำบทท 2 .................................................................................................. 25

บทท 2 องคประกอบพนฐำนของพฤตกรรม: พลวตรภำยในรำงกำย ................................................27

2.1 บทน ำ….…. .......................................................................................................................... 27

2.2 ระบบประสำท ..................................................................................................................... 27

2.2.1 ระบบประสำท: วงจรอจฉรยะ .................................................................................... 27

2.2.2 คณสมบตของระบบประสำท...................................................................................... 30

2.2.3 วงจรในระบบประสำท ............................................................................................... 34

2.3 ระบบตอมไรทอ ................................................................................................................... 42

2.3.1 ตอมไรทอ: โรงงำนผลตฮอรโมน ................................................................................. 42

2.3.2 ฮอรโมนกบพฤตกรรม ................................................................................................ 43

2.4 บรณำกำรกำรท ำงำนระหวำงองคประกอบ .......................................................................... 46

2.4.1 บรณำกำรระบบเพอกำรปรบตว ................................................................................. 46

2.4.2 บรณำกำรระบบสวยหนมสำว .................................................................................... 47

2.4.3 บรณำกำรระบบ HPA และ HPG ............................................................................... 49

2.5 บทสรป…............................................................................................................................. 50

แบบฝกหดทำยบทท 2 ............................................................................................................... 52

รำยกำรอำงอง. ........................................................................................................................... 53


บทท 3 ปจจยทสงผลตอพฤตกรรม: ปฏสมพนธระหวำงพนธกรรมและสงแวดลอม ..........................57

3.1 บทน ำ……. ........................................................................................................................... 57

3.2 อทธพลของปจจยทำงพนธกรรมตอพฤตกรรม ..................................................................... 57

3.2.1 พนธกรรม .................................................................................................................. 57

3.2.2 ยนส: จดตงตนของคณลกษณะตำงๆ .......................................................................... 58

3.2.3 ยนสกบพฤตกรรม ...................................................................................................... 59

3.3 อทธพลของปจจยทำงสงแวดลอมตอพฤตกรรม ................................................................... 61

(5)


หนา

3.3.1 อทธพลของสงแวดลอมระหวำงอยในครรภ ............................................................... 61

3.3.2 อทธพลของสงแวดลอมหลงออกจำกครรภ ................................................................ 63

3.4 ปฏสมพนธระหวำงสงแวดลอมกบพนธกรรม ...................................................................... 68

3.4.1 อทธพลของพนธกรรมและสงแวดลอมตอสตปญญำ .................................................. 69

3.4.2 อทธพลของพนธกรรมและสงแวดลอมตอลกษณะนสย .............................................. 71

3.4.3 อทธพลของพนธกรรมและสงแวดลอมตอเพศภำวะและเพศวถ ................................. 73

3.5 บทสรป….. .......................................................................................................................... 75

แบบฝกหดทำยบทท 3 .............................................................................................................. 76

รำยกำรอำงอง. .......................................................................................................................... 77


บทท 4 กระบวนกำรทำงปญญำ: พฤตกรรมภำยในทมผลตอกำรปรบตว ......................................... 81

4.1 บทน ำ……. .......................................................................................................................... 81

4.2 กำรเรยนร.. ......................................................................................................................... 81

4.2.1 กำรเรยนรคออะไร ..................................................................................................... 81

4.2.2 ทฤษฎกำรเรยนรกบกำรเปลยนแปลงพฤตกรรม ........................................................ 82

4.3 สตปญญำ. ........................................................................................................................ 100

4.3.1 สตปญญำคออะไร ................................................................................................... 100

4.3.2 ทฤษฎสตปญญำ ...................................................................................................... 101

4.3.3 ไอคว: ระดบทบงบอกควำมสำมำรถทำงปญญำ ....................................................... 103

4.4 ควำมจ ำ….. ....................................................................................................................... 104

4.4.1 ควำมจ ำ: กระบวนกำรสรำงควำมทรงจ ำ ................................................................. 104

4.4.2 กระบวนกำรจ ำ ........................................................................................................ 104

4.4.3 คลงเกบควำมทรงจ ำ ................................................................................................ 105

4.5 บทสรป….. ........................................................................................................................ 107

แบบฝกหดทำยบทท 4 ............................................................................................................ 109

(6)


หนา

รำยกำรอำงอง. ........................................................................................................................ 110

แผนบรหำรกำรสอนประจ ำบทท 5................................................................................................ 111

บทท 5 บคลกภำพ: ควำมเปนเอกลกษณของตวตน ...................................................................... 113

5.1 บทน ำ……. ........................................................................................................................ 113

5.2 บคลกภำพ: นยำมและแนวคด .......................................................................................... 113

5.2.1 บคลกภำพคออะไร .................................................................................................. 113

5.2.2 แนวคดดำนบคลกภำพ ............................................................................................ 114

5.3 บคลกภำพกบขอคนพบทำงวทยำศำสตร .......................................................................... 122

5.3.1 บคลกภำพกบสมอง ................................................................................................. 122

5.3.2 บคลกภำพ: เปลยนแปลงไดหรอไมได ...................................................................... 123

5.3.3 บคลกภำพกบสขภำพกำย ....................................................................................... 124

5.4 บคลกภำพแบบกำวรำวตอตำนสงคม ............................................................................... 125

5.4.1 ควำมกำวรำวคออะไร .............................................................................................. 125

5.4.2 ปจจยทสงผลตอควำมกำวรำว ................................................................................. 126

5.5 ตวตน: แกนกลำงของบคลกภำพ ...................................................................................... 128

5.5.1 ตวตนคออะไร ......................................................................................................... 129

5.5.2 ตวตนกบกำรปรบตว ............................................................................................... 129

5.6 บทสรป….......................................................................................................................... 133

แบบฝกหดทำยบทท 5 ............................................................................................................ 135

รำยกำรอำงอง. ........................................................................................................................ 136


บทท 6 กำรท ำงำนรวมกน: สขภำวะในองคกร .............................................................................. 141

6.1 บทน ำ……. ........................................................................................................................ 141

6.2 กำรท ำงำนรวมกน ............................................................................................................ 141

(7)


หนา

6.2.1 กำรท ำงำนรวมกน: กลมหรอทม .............................................................................. 141

6.2.2 กำรท ำงำนรวมกน: ลกษณะของทมทมประสทธภำพ ............................................... 142

6.3 งำนและสขภำวะ............................................................................................................... 144

6.3.1 องคกรแหงควำมสข ................................................................................................. 144

6.3.2 ควำมสข 8 ประกำร: แนวคดเพอคนท ำงำน ............................................................. 148

6.3.3 ควำมสขมผลตอกำรท ำงำนหรอไม ........................................................................... 150

6.3.4 ควำมเครยดในทท ำงำน ........................................................................................... 151

6.4 แรงจงใจ: แรงผลกดนในกำรท ำงำน .................................................................................. 152

6.4.1 แรงจงใจภำยในและแรงจงใจภำยนอก ..................................................................... 153

6.4.2 รำงวล: สงกระตนแรงจงใจ ...................................................................................... 153

6.4.3 ทฤษฎควำมตองกำรของมนษย ................................................................................ 154

6.4.4 ทฤษฎกำรก ำหนดตนเอง ......................................................................................... 155

6.5 ควำมพงพอใจในงำน ......................................................................................................... 157

6.5.1 ควำมพงพอใจในงำนคออะไร ................................................................................... 157

6.5.2 กำรใหควำมหมำยของงำน ....................................................................................... 158

6.5.3 ปจจยทสงผลตอกำรพฒนำองคกร ........................................................................... 158

6.6 บทสรป….. ........................................................................................................................ 159

แบบฝกหดทำยบทท 6 ............................................................................................................ 161

รำยกำรอำงอง. ........................................................................................................................ 162

แผนบรหำรกำรสอนประจ ำบทท 7 ................................................................................................ 165

บทท 7 สขภำพจตกบกำรด ำเนนชวต: ควำมผำสกทำงจตใจ .......................................................... 165

7.1 บทน ำ……. ........................................................................................................................ 167

7.2 สขภำพจต. ....................................................................................................................... 167

7.2.1 สขภำพจตคออะไร .................................................................................................. 167

7.3 ควำมเครยด: สวนหนงของชวตมนษย ............................................................................... 168

(8)


หนา

7.3.1 ควำมเครยดคออะไร................................................................................................ 168

7.3.2 รปแบบของควำมเครยด: ผลดหรอผลเสย ............................................................... 169

7.3.3 เหตของควำมเครยด ................................................................................................ 169

7.3.4 ควำมเครยดกบกระบวนกำรท ำงำนของรำงกำย ...................................................... 174

7.4 หมดอำลยในชะตำชวต ..................................................................................................... 175

7.4.1 หมดอำลยในชวตคออะไร ........................................................................................ 176

7.4.2 ลกษณะของกำรหมดอำลยในชะตำชวต .................................................................. 176

7.4.3 เหตของควำมสนหวง ............................................................................................... 177

7.5 โรคทำงจตเวช: ควำมเจบปวยทถกตตรำ .......................................................................... 178

7.5.1 โรคทำงจตเวชคออะไร ............................................................................................ 178

7.5.2 เงอนไขทใชแบงควำมปกตและควำมไมปกต ............................................................ 179

7.5.3 กำรจ ำแนกโรคทำงจตเวช ....................................................................................... 182

7.5.4 โรคทำงจตเวช: ควำมเชอกบควำมเปนจรง .............................................................. 183

7.6 บทสรป….......................................................................................................................... 185

แบบฝกหดทำยบทท 7 ............................................................................................................ 187

รำยกำรอำงอง. ........................................................................................................................ 188


บทท 8 มนษยสมพนธ: ควำมผำสกทำงสงคม ................................................................................ 193

8.1 บทน ำ……. ........................................................................................................................ 193

8.2 มนษยสมพนธ................................................................................................................... 193

8.2.1 ควำมหมำยของมนษยสมพนธ ................................................................................. 193

8.2.2 ควำมส ำคญของมนษยสมพนธ ................................................................................ 194

8.2.3 องคประกอบของมนษยสมพนธ .............................................................................. 195

8.2.4 ปจจยทเกยวของกบมนษยสมพนธ .......................................................................... 197

8.2.5 หลกกำรสรำงมนษยสมพนธ .................................................................................... 203

(9)


หนา

8.3 พฤตกรรมกำรชวยเหลอ ................................................................................................... 204

8.3.1 พฤตกรรมกำรชวยเหลอคออะไร .............................................................................. 205

8.3.2 ปจจยทสงผลตอพฤตกรรมกำรชวยเหลอ ................................................................. 205

8.4 อคตและกำรแบงแยก: ในกลมหรอนอกกลม ..................................................................... 208

8.4.1 กำรแบงแยก: ควำมรนแรงจำกกำรเหมำรวมและอคต ............................................. 208

8.4.2 ทมำของอคตและแบงแยก ....................................................................................... 209

8.5 ควำมรก: มนษยสมพนธทลกซง ........................................................................................ 210

8.5.1 แนวคดเกยวกบควำมรก .......................................................................................... 211

8.6 บทสรป….. ........................................................................................................................ 214

แบบฝกหดทำยบทท 8 ............................................................................................................ 216

รำยกำรอำงอง. ........................................................................................................................ 217

แผนบรหำรกำรสอนประจ ำบทท 9 ................................................................................................ 219

บทท 9 กำรด ำเนนชวตอยำงมสขภำวะ: ควำมผำสกแบบองครวม ................................................. 221

9.1 บทน ำ……. ........................................................................................................................ 221

9.2 กำรพฒนำตน ................................................................................................................... 221

9.2.1 กำรพฒนำตน: นยำมและแนวคด ............................................................................ 221

9.2.2 กำรพฒนำตน: จ ำเปนดวยหรอ ................................................................................ 222

9.2.3 กำรพฒนำตน: ท ำไดจรงหรอ .................................................................................. 223

9.2.4 ทรพยำกรทมผลตอกำรพฒนำตนเอง....................................................................... 223

9.3 กำรพฒนำควำมผำสกทำงกำย .......................................................................................... 225

9.3.1 กำรออกก ำลงกำย ................................................................................................... 226

9.3.2 กำรรบประทำนอำหำรและสำรตำงๆ ....................................................................... 226

9.3.3 กำรนอน .................................................................................................................. 228

9.4 กำรพฒนำควำมผำสกทำงจตสงคม ................................................................................... 231

9.4.1 ควำมเครยดไดแตอยำทกข ...................................................................................... 231

(10)

สารบญ(ตอ)

หนา

9.4.2 ควำมโกรธไมชวยอะไร ............................................................................................ 234

9.4.3 กำรควบคมตนเอง ................................................................................................... 237

9.5 กำรพฒนำควำมผำสกทำงปญญำ ..................................................................................... 238

9.5.1 กำรเปลยนแปลงควำมคด........................................................................................ 238

9.5.2 กำรสงเสรมกระบวนกำรจ ำและกำรเรยนร .............................................................. 242

9.6 บทสรป….......................................................................................................................... 248

แบบฝกหดทำยบทท 9 ............................................................................................................ 249

รำยกำรอำงอง. ........................................................................................................................ 250

บรรณำนกรม…...…........................................................................................................................ 253

สารบญรป

หนา

รปท 1.1 พธกรรมโดยหมอผ ............................................................................................................. 7

รปท 1.2 หองทดลองของวนท .......................................................................................................... 9

รปท 1.3 สมทรง สวรรณเลศ .......................................................................................................... 10

รปท 1.4 ดวงเดอน พนธมนาวน ..................................................................................................... 10

รปท 1.5 Wilhelm Wundt ........................................................................................................... 11

รปท 1.6 William James .............................................................................................................. 12

รปท 1.7 Sigmund Freud ............................................................................................................ 13

รปท 1.8 Max Wertheimer .......................................................................................................... 14

รปท 1.9 John B. Watson ............................................................................................................ 15

รปท 1.10 Abraham Maslow ...................................................................................................... 16

รปท 1.11 Carl R. Rogers ............................................................................................................. 16

รปท 1.12 ภาพตวอยางการสงเกต.................................................................................................. 18

รปท 1.13 ตวอยางกรณศกษา ........................................................................................................ 18

รปท 1.14 ตวอยางแบบสอบถาม .................................................................................................... 19

รปท 1.15 ตวอยางการศกษาความสมพนธ ..................................................................................... 20

รปท 1.16 ตวอยางการทดลอง ....................................................................................................... 21

รปท 2.1 เซลลประสาท .................................................................................................................. 28

รปท 2.2 เซลลค าจน ....................................................................................................................... 29

รปท 2.3 เซลลประสาทและการสงผานขอมล ................................................................................. 32

รปท 2.4 โครงสรางของระบบประสาท ........................................................................................... 33

รปท 2.5 ตวอยางกระบวนการตอบสนองอตโนมต .......................................................................... 35

รปท 2.6 สมองสวนตางๆ ................................................................................................................ 36

รปท 2.7 เปลอกสมองสวนตางๆ ..................................................................................................... 38

รปท 2.8 การทางานภายใตระบบซมพาเทตกและระบบพาราซมพาเทตก ....................................... 41

รปท 2.9 ตาแหนงของตอมไรทอในรางกายมนษย .......................................................................... 43

รปท 2.10 การทางานของระบบ HPA ............................................................................................ 47

(12)

สารบญรป

หนา

รปท 2.11 การทางานของระบบ HPG ............................................................................................. 48

รปท 2.12 การบรณาการการทางานของระบบ HPA และ HPG ในเพศหญง ................................... 50

รปท 3.1 โครงสรางของโครโมโซม ................................................................................................... 58

รปท 3.2 เรตรายการโทรทศน ......................................................................................................... 68

รปท 3.3 ระดบสตปญญาของกลมตวอยางในชวงเวลาทแตกตางกน ................................................ 70

รปท 4.1 พาฟลอฟกบการทดลองกบสนข ....................................................................................... 83

รปท 4.2 แผนผงการวางเงอนไขแบบคลาสสกตามการทดลองของพาฟลอฟ ................................... 84

รปท 4.3 บ.เอฟ.สกนเนอร .............................................................................................................. 88

รปท 4.4 กลองสกนเนอร ................................................................................................................. 88

รปท 4.5 ตวอยางการเสรมแรงและการลงโทษตามแนวคดการเรยนรการวางเงอนไขโดยการกระทา ........................................................................................................................................................ 92

รปท 4.6 Albert bandura ............................................................................................................. 93

รปท 4.7 ภาพประกอบการทดลองการเรยนรโดยการสงเกตตกตาโบโบ .......................................... 96

รปท 4.8 ตวอยางการทดลองตามทฤษฎการเรยนรแบบหยงร/หยงเหน ........................................... 97

รปท 4.9 การทดลองเขาวงกตของ Tolman ................................................................................... 98

รปท 4.10 กราฟแสดงผลการทดลองเขาวงกตของ Tolman ........................................................... 99

รปท 4.11 กระบวนการจาและการเกดความจา ............................................................................ 104

รปท 4.12 แบบจาลองคลงความทรงจาตามทฤษฎการจาของแอตคนสนและชฟฟรน .................. 106

รปท 5.1 แนวโนมบคลกภาพ (ลกษณะนสย) ของแตละองคประกอบ ........................................... 117

รปท 5.2 คณลกษณะตามแตละองคประกอบในอาชพทแตกตาง .................................................. 119

รปท 5.3 ทฤษฎตนไมจรยธรรม แสดงจตลกษณะพ นฐาน และองคประกอบทางจตใจของพฤตกรรมทางจรยธรรม ................................................................................................................................ 120

รปท 5.4 กะโหลกศรษะของเกจ ................................................................................................... 122

รปท 5.5 ความสอดคลองของตวตน ............................................................................................. 130

รปท 5.6 หนาตางโจฮาร ............................................................................................................... 131

รปท 6.1 Happy 8 workplace .................................................................................................. 148

(13)

สารบญรป (ตอ)

หนา

รปท 6.2 ความตองการ 5 ข นของ Maslow ................................................................................. 154

รปท 6.3 ความตองการพ นฐานทางจตใจ ...................................................................................... 155

รปท 7.1 อาการหลกของโรคเครยดจากเหตการณรายแรง............................................................ 170

รปท 7.2 ความขดแยงในใจชนดอยากเขาใกลท งค ........................................................................ 172

รปท 7.3 ความขดแยงในใจชนดอยากหลกหนท งค ....................................................................... 172

รปท 7.4 ความขดแยงในใจชนดท งอยากเขาใกลและอยากหลกหนแบบไมมตวเลอก .................... 173

รปท 7.5 ความขดแยงในใจชนดท งอยากเขาใกลและอยากหลกหนแบบมตวเลอก ........................ 173

รปท 7.6 แนวคดจต-ชว-สงคม ...................................................................................................... 181

รปท 8.1 องคประกอบของมนษยสมพนธ ..................................................................................... 196

รปท 8.2 ทฤษฎสามเหลยมแหงรก (Triangle of love) ............................................................... 212

รปท 9.1 กระบวนการเกดความเชอ .............................................................................................. 239

สารบญตาราง

ตารางท 6.1 ผลประโยชนขององคกรแหงความสขตอบคลากรและองคกร ................................... 147

ตารางท 7.1 เปรยบเทยบระบบการแบงโรคทางจตเวช ................................................................ 182

แผนบรหารการสอนของรายวชา ประมวลรายวชา

รหสวชา GE 20003 พฤตกรรมมนษยเพอการพฒนาตน

Human Behavior for Self-Development

จ านวนหนวยกต 2 หนวยกต (1-2-3) ชวโมงบรรยาย 1 ชม. ปฏบต 2 ชม. ศกษาดวยตนเอง 3 ชม. อาจารยผสอน หสดน แกววชต

ค าอธบายรายวชา

ศกษาประวต ความหมาย ประเภท องคประกอบและปจจยทเกยวของกบพฤตกรรมมนษย แนวคด ทฤษฎทมผลตอการเปลยนแปลงพฤตกรรมของมนษยหรอการรบรความเปนตวตนของบคคล หลกและกระบวนการพฒนาตนและทกษะชวต การสรางมนษยสมพนธ การท างานรวมกนใหประสบความส าเรจ และน าไปสการด าเนนชวตอยางมความสข

จดมงหมายของรายวชา

1. เพอใหผเรยนมความรความเขาใจพฤตกรรมมนษย 2. เพอใหผเรยนสามารถพฒนาตนเองและสามารถสรางมนษยสมพนธ 3. เพอใหผเรยนเกดเจตคตทถกตอง เหมาะสมในการด ารงชวตในสงคม ท างานและอย

รวมกนอยางมความสข

เนอหา บทท 1 พฤตกรรมมนษย: ความรเบองตนเกยวกบจตวทยา 6 ชวโมง บทน า พฤตกรรม: นยามและประเภท

ศาสตรทท าการศกษาพฤตกรรม

ประวตศาสตรการศกษาพฤตกรรมของมนษย วธการศกษาและอธบายพฤตกรรมมนษย บทสรป

ค าถามทายบทท 1

เอกสารอางอง

(18)

บทท 2 องคประกอบพนฐานของพฤตกรรม: พลวตรภายในรางกาย 6 ชวโมง บทน า ระบบประสาท

ระบบตอมไรทอ

บรณาการการท างานระหวางองคประกอบ

บทสรป



บทท 3 ปจจยทสงผลตอพฤตกรรม: ปฏสมพนธระหวางพนธกรรมและสงแวดลอม 3 ชวโมง บทน า อทธพลของปจจยทางพนธกรรมตอพฤตกรรม

อทธพลของปจจยทางสงแวดลอมตอพฤตกรรม

ปฏสมพนธระหวางสงแวดลอมกบพนธกรรม

บทสรป



บทท 4 กระบวนการทางปญญา: พฤตกรรมภายในทมผลตอการปรบตว 9 ชวโมง บทน า การเรยนร สตปญญา ความจ า บทสรป



บทท 5 บคลกภาพ: ความเปนเอกลกษณของตวตน 6 ชวโมง บทน า บคลกภาพ: นยามและแนวคด

บคลกภาพกบขอคนพบทางวทยาศาสตร

(19)

บคลกภาพแบบกาวราวตอตานสงคม

ตวตน: แกนกลางของบคลกภาพ

บทสรป



บทท 6 การท างานรวมกน: สขภาวะในองคกร 3 ชวโมง บทน า การท างานรวมกน

งานและสขภาวะ

แรงจงใจ: แรงผลกดนเพอการท างาน

ความพงพอใจในงาน

บทสรป



บทท 7 สขภาพจตกบการด าเนนชวต: ความผาสกทางจตใจ 3 ชวโมง บทน า สขภาพจต

ความเครยด: สวนหนงของชวตมนษย หมดอาลยในชะตาชวต

โรคทางจตเวช: ความเจบปวยทถกตตรา

บทสรป



บทท 8 มนษยสมพนธ: ความผาสกทางสงคม 3 ชวโมง บทน า มนษยสมพนธ พฤตกรรมการชวยเหลอ

อคตและการแบงแยก: ในกลมหรอนอกกลม

(20)

ความรก: มนษยสมพนธทลกซง บทสรป



บทท 9 การด าเนนชวตอยางมสขภาวะ: ความผาสกแบบองครวม 9 ชวโมง บทน า การพฒนาตน: การเปลยนแปลงพฤตกรรมในทางทด การพฒนาความผาสกทางกาย

การพฒนาความผาสกทางจตสงคม

การพฒนาความผาสกทางปญญา บทสรป



กจกรรมการเรยนการสอน

1. อธบายเนอหาในแตละหวขอดวยภาพเลอน (Slide) / คลปวดโอ / กรณตวอยาง / บทความวจย

2. ใหนกศกษาท าแบบฝกหดเพอทบทวนบทเรยนจากเนอหาในเอกสารประกอบการสอน รวมถงศกษาคนควาเพมเตมจากแหลงขอมลออนไลนเปนกลม และตอบค าถามเปนรายกลม

3. อภปราย ซกถาม และรวมกนสรปเนอหาสาระ

4. รวมกนอภปรายประเดนทเกยวของกบเนอหาทเรยนในชวตประจ าวน

สอการเรยนการสอน

1. น าเสนอเนอหาสาระผานภาพเลอน (Slide) 2. คลปวดโอ / กรณตวอยาง / บทความวจย

3. เอกสารประกอบการสอนวชาพฤตกรรมมนษยเพอการพฒนาตน

4. ต าราทเกยวของ

(21)

แหลงการเรยนร 1. ส านกวทยบรการมหาวทยาลยราชภฏอดรธาน 2. แหลงขอมลออนไลนทเกยวของกบจตวทยา 3. เฟสบก เพจ (Facebook page) ทเกยวของกบจตวทยา

การประเมนผลการเรยนร

สปดาหทประเมน วธการประเมน สดสวนของการประเมน

9 สอบกลางภาค รอยละ 20

17 สอบปลายภาค รอยละ 30

ตลอดภาคการศกษา การท าแบบฝกหดเปนกลม รอยละ 20

4, 7, 11, 15 การสงงานตามทมอบหมาย รอยละ 20

ตลอดภาคการศกษา การเขาชนเรยน

การมสวนรวมในการอภปราย

รอยละ 10

การประเมนผล ก าหนดเกณฑการใหระดบผลการเรยนแบบองเกณฑ ดงน ไดคะแนนรวมรอยละ 80 ขนไป ไดระดบผลการเรยน A

ไดคะแนนรวมรอยละ 75-79 ไดระดบผลการเรยน B+

ไดคะแนนรวมรอยละ 70-74 ไดระดบผลการเรยน B

ไดคะแนนรวมรอยละ 65-69 ไดระดบผลการเรยน C+

ไดคะแนนรวมรอยละ 60-64 ไดระดบผลการเรยน C

ไดคะแนนรวมรอยละ 55-59 ไดระดบผลการเรยน D+

ไดคะแนนรวมรอยละ 50-54 ไดระดบผลการเรยน D

ไดคะแนนรวมต ากวารอยละ 50 ไดระดบผลการเรยน F

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 1

พฤตกรรมมนษย: ความรเบองตนเกยวกบศาสตรทางจตวทยา

หวขอเนอหาประจ าบท

1. พฤตกรรม: นยามและประเภท

2. ศาสตรทท าการศกษาพฤตกรรม

3. ประวตศาสตรการศกษาพฤตกรรมของมนษย 4. วธการศกษาและอธบายพฤตกรรมมนษย

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

หลงจากไดศกษาบทเรยนนแลว นกศกษาสามารถ

1. บอกความหมายของพฤตกรรมได 2. แยกประเภทของพฤตกรรมได 3. อธบายความสมพนธระหวางพฤตกรรมกบจตวทยาได 4. อธบายความเปนมาของการศกษาพฤตกรรมได 5. อธบายหลกการของกลมแนวคดทศกษาพฤตกรรมได 6. บอกความเหมอนและความแตกตางในหลกการของกลมแนวคดทศกษาพฤตกรรมได 7. อธบายความแตกตางของวธการศกษาพฤตกรรมตางๆ ได


สปดาหท 1

1. ปฐมนเทศนกศกษาโดยการชแจงแผนบรหารการสอน

2. สรางขอตกลงรวมกนในการเรยนการสอนรายวชาน 3. อธบายเนอหา และสาระส าคญประกอบการน าเสนอดวยภาพเลอนในหวขอพฤตกรรม: นยาม

และประเภท และศาสตรทท าการศกษาพฤตกรรม

4. ใหนกศกษาอภปราย ซกถามและตอบค าถาม พรอมทงรวมกนสรป

2


1. ทบทวนสงทไดเรยนในสปดาหทแลว

2. อธบายเนอหา และสาระส าคญประกอบการน าเสนอดวยภาพเลอนในหวขอประวตศาสตร การศกษาพฤตกรรมของมนษย และวธการศกษาและอธบายพฤตกรรมมนษย


4. ใหนกศกษาแบงกลมท าแบบฝกหดทายบท

สอประกอบการสอน

1. เอกสารประกอบการสอน

2. ภาพเลอน

3. คลปวดโอ/กรณตวอยาง 4. แบบฝกหด

การประเมนผล

1. ใหคะแนนการเขาหองเรยน

2. การท าแบบฝกหด

3. ความรวมมอในกจกรรมการเรยนการสอน

4. การตอบค าถามในหองเรยน

บทท 1 พฤตกรรมมนษย: ความรเบองตนเกยวกบจตวทยา

1.1 บทน า “พฤตกรรม” เปนค าทใชโดยทวไปในสงคม รวมทงในศาสตรดานตางๆ เปนค าทใชแทน

การแสดงออกของบคคลในบรบทตางๆ ซงเปนสงทเกดขนกบทกๆ คนในสงคม หากแตในทางวชาการจะสรปวาพฤตกรรมคออะไร มศาสตรใดศกษาเรองพฤตกรรม การศกษาพฤตกรรมเรมขนตงแตเมอใด นกวชาการศกษาประเดนใดเกยวกบพฤตกรรม และใชกระบวนการใดในการศกษา ขอค าถามท กลาวขางตนถอเปนจดเรมตนของการน าทางผอานเขาส เรองใกลตวทค าตอบยงไกลตวในหลายประเดน เพอใหผอานไดท าความเขาใจเบองตนถงขอบเขต และพฒนาการของการศกษาพฤตกรรม ซงเปนฐานตอการท าความเขาใจในรายละเอยดตางๆ ทจะกลาวถงในบทตอๆ ไป

1.2 พฤตกรรม: นยามและประเภท

เอกสารเลมนวาดวยพฤตกรรมมนษย ดงนน เพอใหเขาใจขอบเขตของพฤตกรรมมนษย ประเดนแรกทตองกลาวถงคงหนไมพนนยามของพฤตกรรมและการแบงชนดของพฤตกรรม

1.2.1 ความหมายของพฤตกรรม

พฤตกรรมเปนค าทมนษยใชโดยทวไปในสงคมหากแตในทางวชาการจะใหความหมาย

ของค าๆ น เหมอนกบการใชในสงคมหรอไม ผเขยนไดน าเสนอตวอยางการใหความหมายของค าวา “พฤตกรรม”อาท

เลฟตน และแบรนนอน (Lefton & Brannon, 2008: 3) ไดแบงค าวา “พฤตกรรม” (Behavior) และ “กระบวนการทางจต” (Mental processes) ออกจากกนอยางชดเจน โดยสรปวา พฤตกรรม คอ การแสดงออกภายนอก เชน การเคลอนไหว การมปฏสมพนธทางสงคม (การสนทนา) และการตอบสนองทางอารมณหรอการแสดงออกทางอารมณ (การหวเราะ หรอรองไห) นอกจากน ยงรวมถงการท างานของระบบตางๆ ภายในรางกาย เชน การเตนของหวใจ หรอการท างานของสมอง ซงสามารถใชเครองมอตรวจสอบได ในขณะทกระบวนการทางจต คอ กระบวนการคดและเรองทเกยวของกบการใชเหตและผล ทงน สามารถท านายหรอพยากรณกระบวนการทางจตผานการศกษาพฤตกรรม

คง (King, 2011: 4) ไดแบงความหมายของ “พฤตกรรม” กบ “กระบวนการทางจต”

ออกจากกนอยางชดเจน โดยใหความหมายของพฤตกรรมวาหมายถง การกระท าทกอยางของบคคล

ทสามารถสงเกตไดโดยตรง เชน การจบ, การรองไห, การขบรถไปเรยน ขณะทกระบวนการทางจต

4

หมายถง ความคด, ความรสก และแรงจงใจทบคคลรบรแตเพยงผเดยว โดยไมสามารถสงเกตไดโดยตรง เชน ความคดทมตอการกระท า, ความรสกตอสถานการณ และความทรงจ า

เนวด (Nevid, 2013: 4) ไดอธบายวา พฤตกรรม คอ การกระท าของบคคลซ ง

จะครอบคลมเฉพาะสงทแสดงออก เชน การพด การนง การยม หรอการเคลอนไหว เปนตน หากแตกระบวนการทางจตเปนกระบวนการทเกดขนสวนบคคลซงผอนไมสามารถสงเกตไดโดยตรง เชน ความคด อารมณความรสก การรบร การรบสมผส หรอแมกระทงความฝน เปนตน

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.2542 (ม.ป.ป.) ไดใหความหมายของพฤตกรรมวาหมายถง การกระท าหรออาการทแสดงออกทางกลามเนอ ความคด และความรสก เพอตอบสนองสงเรา

ธนญญา ธระอกนษฐ (2555: 5) กลาววา พฤตกรรม หมายถง อาการทแสดงออกของมนษย ปฏกรยาโตตอบตอสงเราทอยรอบตว โดยจากการสงเกตหรอการใชเครองมอชวยวดพฤตกรรมซงสงผลตอกระบวนการทางรางกาย

โดยทวไปจะแบงพฤตกรรมออกจากกระบวนการทางจต แตเพอใหมความครอบคลมเนอหารายวชาทประกอบดวยพฤตกรรมและกระบวนการทางจต และสอดคลองกบการจดประเภทของพฤตกรรม พฤตกรรมในนยามของเอกสารเลมนจงหมายถง พฤตกรรมและกระบวนการทางจต โดยสามารถขยายความไดวา การกระท าของบคคลหรอปฏกรยาภายในรางกายทผอนสามารถสงเกตไดผานประสาทสมผส หรอใชเครองมอทางวทยาศาสตร และประสบการณสวนบคคลท เปนกระบวนการภายในจตใจทสามารถสงเกตไดทางออมผานการกระท าหรอการแสดงออก ซงจากความหมายจงท าใหสามารถแบงชนดของพฤตกรรมได

1.2.2 ประเภทของพฤตกรรม

จากความหมายทผเขยนสรปในหวขอขางตน พบวา พฤตกรรมจะประกอบไปดวย

การกระท าหรอการแสดงออกทสามารถสงเกตไดโดยตรง และกระบวนการทางจตทไมสามารถสงเกตไดโดยตรง ซงสอดคลองกบการแบงประเภทของพฤตกรรมทนกวชาการบางกลมในสมยกอนได ท าการแบง (Coon & Mitterer, 2013: 14, จราภรณ ตงกตตภาภรณ, 2556: 2-3) ดงน

1.2.2.1 พฤตกรรมภายนอก

พฤตกรรมภายนอก (Overt Behavior) คอ การกระท าหรอปฏกรยาทางรางกายททงเจาตวและบคคลอนสามารถสงเกตผานอวยวะรบสมผส/ประสาทสมผส (ตา ห จมก ลน หรอผวหนง) หรอใชเครองมอทางวทยาศาสตรชวยสงเกตซงมความหมายสอดคลองกบค าวา “พฤตกรรม”ของนยาม ณ ปจจบน ทงน สามารถแบงพฤตกรรมภายนอกออกเปน 2 ประเภท คอ

(1) พฤตกรรมภายนอกชนดโมลาร (Molar Behavior) เปนพฤตกรรมทสามารถสงเกตไดโดยใชอวยวะรบสมผส ไมตองใชเครองมอชวย เชน การเดน การวง การจาม เปนตน

5

(2) พฤตกรรมภายนอกชนดโมเลกล (Molecular Behavior) เปนพฤตกรรม

ทสามารถสงเกตไดหรอวดไดดวยเครองมอทางการแพทยหรอเครองมอทางวทยาศาสตร เชน

การท างานของตอมตางๆ ในรางกาย การท างานของอวยวะภายใน หรอการท างานของระบบประสาท เปนตน

1.2.2.2 พฤตกรรมภายใน

พฤตกรรมภายใน (Covert Behavior) คอ กระบวนการทเกดขนในตวบคคล

จะโดยรสกตวหรอไมรสกตวกตาม เปนกระบวนการทไมสามารถสงเกตไดและไมสามารถใชเครองมอวดไดโดยตรง หากเจาของพฤตกรรมไมบอก (บอกกลาว เขยน หรอแสดงทาทาง) ไดแก ความคด อารมณความรสก ความจ า การรบร ความฝน รวมถง การรบสมผสตางๆ เชน การไดยน การไดกลน ความรสกทางผวหนง เปนตน ทงน พฤตกรรมภายในจ าเปนตองอนมานหรอคาดเดาผานพฤตกรรมภายนอก โดยพฤตกรรมภายในมความหมายสอดคลองกบค าวา “กระบวนการทางจต/จตลกษณะ” ทงน พฤตกรรมภายในสามารถแบงออกเปน 2 ประเภท คอ

(1) พฤตกรรมภายในทเกดขนโดยรสกตว (Conscious process) เปนพฤตกรรมทเจาของพฤตกรรมรสกตววาก าลงเกดพฤตกรรมนนๆ หากไมบอก ไมแสดงอาการหรอทาทางใดๆ

กไมมผใดรบรไดวาเกดพฤตกรรมนนๆ ยกตวอยางเชน อารมณความรสก ความคด ความฝน จนตนาการ เปนตน

(2) พฤตกรรมภายในท เ ก ดข น โดย ไม ร ส กต ว (Unconscious process) เปนพฤตกรรมทเกดขนโดยทเจาของพฤตกรรมไมรสกตว หากแตมผลตอพฤตกรรมภายนอก ยกตวอยางเชน แรงจงใจ ความคาดหวง ความวตกกงวล เปนตน

หลงจากทราบเกยวกบขอบเขตของพฤตกรรม ในล าดบตอไปขอน าผอานเขาสการท าความรจกกบศาสตรทวาดวยเรองของพฤตกรรมซงไดรบความสนใจทงในไทยและตางประเทศมาเปนระยะเวลานาน ศาสตรดงกลาวมชอเรยกในภาษาไทยวา “จตวทยา”

1.3 ศาสตรทท าการศกษาพฤตกรรม

ตงแตอดตจนกระทงปจจบนและคาดเดาว าคงด าเนนตอไปในอนาคต มหลายศาสตร ทท าการศกษาในประเดนทเกยวของกบพฤตกรรมของมนษย หากแตศาสตรตางๆ เหลานนไมได มงเปาการศกษาเพอการท าความเขาใจพฤตกรรม ศาสตรเหลานนใชการศกษาพฤตกรรม

เพอวตถประสงคเฉพาะอยางใดอยางหนง แตศาสตรหนงทมพฤตกรรมเปนเปาหมายหลกคอ จตวทยา ในหวขอนจะน าผอานเขาสการท าความเขาใจนยามของจตวทยา และขอบเขตของการศกษา

6

1.3.1 จตวทยา: วทยาศาสตรทวาดวยการศกษาพฤตกรรมและกระบวนการทางจต

หากกลาวถงค าวา “พฤตกรรม” จะพบวาเปนประเดนทศาสตรตางๆ ใหความสนใจ

ในการศกษาเพอท าความเขาใจ เนองดวยเปนกระบวนการทเกดจากมนษย หากแตบรบทหรอกรอบของความสนใจจะแตกตางกน อาท ประวตศาสตร เปนศาสตรทพยายามท าความเขาใจมนษยผานการศกษาวเคราะหเหตการณในอดต มานษยวทยา เปนศาสตรท ท าการศกษาเก ยวกบมนษย โดยพยายามท าความเขาใจในความเปนมนษยผานการววฒนาการ พฤตกรรม และวฒ นธรรม

(สรพงษ ลอทองจกร, 2552: 27) สงคมวทยา เปนศาสตรทท าความเขาใจมนษยผานการศกษาพฤตกรรมการมปฏสมพนธระหวางบคคล (สรพงษ ลอทองจกร, 2552: 40) ขณะทมศาสตรหนง ท าความเขาใจ ท านาย และท าการสรรคสราง สงเสรมมนษยผานการศกษาพฤตกรรมของมนษยและสตวแบบองครวมทงพฤตกรรมภายนอกและพฤตกรรมภายในโดยใชกระบวนการทางวทยาศาสตร ในการศกษาและอธบาย (Feist & Rosenberg, 2011: 5) ศาสตรด งกลาวมชอโดยทวไปวา “จตวทยา1” (Psychology)2 ดงตวอยางนยาม อาท

ฟต และโรเซนเบรก (Feist & Rosenberg, 2012: 5) ไดใหความหมายของจตวทยาวา หมายถง ศาสตรทท าการศกษาความคดและพฤตกรรมอยางเปนวทยาศาสตร

เลฟตน และแบรนนอน (Lefton & Brannon, 2008: 3) กลาววาจตวทยา คอ ศาสตรทวาดวยการศกษาพฤตกรรมและกระบวนการทางจต

เนวด (Nevid, 2012: 2) สรปวาจตวทยา หมายถง วทยาศาสตรทวาดวยเรองของพฤตกรรมและกระบวนการทางจต

ในปจจบน การใหนยามของค าวาจตวทยาโดยทวไปจะท าการแยกแยะพฤตกรรมออกจากกระบวนการทางจตเพอใหสามารถจ าแนกความแตกตางและใหมความชดเจนมากยงขนดงอธบาย

ในหวขอความหมายของพฤตกรรม หากแตทงพฤตกรรมและกระบวนการทางจตตางมความทบซอนและตอเนองกน ไมสามารถแยกออกจากกนอยางชดเจน รวมถงมความเชอวาพฤตกรรมภายนอกไดรบอทธพลจากพฤตกรรมภายใน ดงนนจตวทยาจงท าการศกษาทงสองคณลกษณะดงนยามขางตน

นอกจากน การใชวลส าคญ “อยางเปนวทยาศาสตร” (Scientific) เพอแสดงใหบคคลทวไปไดเขาใจวาการศกษาพฤตกรรมไมใชการวเคราะหบคคลรอบขางจากการสงเกตหรอ

การมปฏสมพนธผานการรบสมผส หรอความคดและความรสกสวนตว (Common Sense) (Lefton & Brannon, 2008: 2; Nevid, 2012: 2) แตเปนการใชกระบวนการทางวทยาศาสตร คอการก าหนดปญหาทจะท าการศกษา การคาดการณค าตอบของปญหาไวลวงหนาโดยใชแนวคด ทฤษฎ

1จตวทยา คอ ศาสตรทท าการศกษาพฤตกรรมและกระบวนการทางจต ผานกระบวนการทางวทยาศาสตร 2 Psychology มาจากรากศพทภาษากรก 2 ค า คอ Psyche (จตใจ) และ Logos (การศกษา, ความร)

7

ทางวชาการประกอบ (การตงสมมตฐาน) การด าเนนการหาค าตอบอยางเปนระบบและถกตองตามหลกการ และการสรปผล อภปรายผลโดยมขอมลหรอเหตผลทางวชาการประกอบ

กลาวโดยสรป จตวทยาเปนศาสตรท ศกษาพฤตกรรมในบรบทตางๆ ท งท เปนพฤตกรรมภายนอกและกระบวนการทางจตหรอพฤตกรรมภายในผานกระบวนการทางวทยาศาสตร โดยเอกสารเลมนจะอางองขอมลจากการศกษาทางจตวทยาในสาขาตางๆเปนหลก ทงน ประเดนตางๆ ทกลาวถงจะเปนเรองใกลตวของผอาน เพอเปนประโยชนในการท าความเขาใจในลกษณะส าคญ 3 มมมอง โดยผเขยนขอเรยกวา “เธอ ฉน และผองเรา” มมมองทหนง เธอ คอ เพอเขาใจพฤตกรรมของผอน มมมองทสอง ฉน คอ เพอเขาใจพฤตกรรมของตนเอง และมมมองสดทาย ผองเรา คอ เพอเขาใจถงอทธพลของผอน และสงคมทมตอตนเอง และอทธพลของตวเราทมตอผอน และสงคม (Nevid, 2012: 2) ซงมความส าคญตอการปรบตวและอยรวมกนอยางสงบสข

1.4 ประวตศาสตรการศกษาพฤตกรรมของมนษย การศกษาพฤตกรรมของมนษยในศาสตรทางดานจตวทยากเหมอนกบศาสตรดานอน

ทมประวตศาสตร ซงอาจจ าตองยอนไปในอดตตงแตจตวทยายงไมมตวตน หากแตในความเปนจรง ไมมหลกฐานทเปนลายลกษณอกษรทสามารถยนยนอยางชดเจนวาการศกษาพฤตกรรมมนษยเกดขนเมอใด แตมการสนนษฐานวามความเปนไปไดทจะเรมตนตงแตมนษยชาตพฒนาเครองมอ เพอใชในการอ านวยความสะดวกและการด ารงอยของเผาพนธ โดยในหวขอนจะท าการศกษาประวตศาสตรของการศกษาพฤตกรรมมนษยพอสงเขป โดยเรมทการศกษาในยคกอนเกดจตวทยา ยคทจตวทยาเรมมความเปนเอกเทศจากศาสตรอน และกลมแนวคดทศกษาพฤตกรรมในยคแรกเรม ดงตอไปน

1.4.1 ยคกอนก าเนดจตวทยา

นกวชาการมความเชอวา การศกษาเกยวกบพฤตกรรมของมนษยอาจเรมตงแตยคหน (ประมาณ 7,000 ถ ง 50,000 ป ก อ น ค ร ส ต ก า ล ) ท ง น มหลกฐานยนยนวาในชวงดงกลาวมนษยไดพยายามหาวธการเยยวยารกษาบคคลทมปญหาทางจตใจ ซงบคคลทมความส าคญในกระบวนการนไดรบการเรยกขานวา “หมอผ” (Shaman) (Feist & Rosenberg, 2011: 12) โดยท าการเยยวยารกษาบคคลผานการประกอบพธกรรม เพอขบไลสงชวรายออกไปจากตวบคคล

รปท 1.1 พธกรรมโดยหมอผ ทมา: http/realitysandwich.com/9578/

8

ยคทมการกลาวถงบอยและมหลกฐานเปนจ านวนมาก คอ ยคกรกโบราณ (Ancient

Greece: ประมาณ 500 ถง 300 ป กอนครสตกาล) ในยคดงกลาวเปนยคทใหความส าคญกบศาสตรหนงท เรยกวา “ปรชญา” (Philosophy) และบคคลทไดรบการอางองหากกลาวถงการศกษาพฤตกรรมของบคคล คอ โซเครตส (Socrates) เพลโต (Plato) และอรสโตเตล (Aristotle) โดยวลเดนของโซเครตสทมกไดรบการกลาวถงเปนประจ า คอ “รตน”3ทหมายถง การประเมนและตรวจสอบตนเอง เพอใหรจกและเขาใจตนเอง เปนแนวคดส าคญแนวคดหนงทใชในจตวทยาแนวใหม ณ ปจจบนอกทงแนวคดทใหบคคลแสวงหาความร และความจรงผานกระบวนการคดและการใชเหตผลของโซเครตส และเพลโต กถอเปนแนวคดส าคญของการศกษาตามแนวจตวทยาเชนเดยวกน4(Nevid, 2012: 5)

ขณะทแนวคดของอรสโตเตลเชอวาการแสวงหาความร และความจรงไมใช เพยง การใชความคดและเหตผลประการเดยว หากแตควรเปนการใชประสาทสมผสในการสงเกตอยางระมดระวง ซงเปนวธการหนงทจตวทยาและวทยาศาสตร ไดท าการพฒนาเพอใชในการศกษาตงแตอดตจนกระทงปจจบน นอกจากน อรสโตเตล ไดใหความสนใจในเรองของจตใจและรางกาย

ซงนกวชาการบางคนยอมรบวาเหตการณน เปนจดเรมตนของศาสตรทางจตวทยา ยกตวอยางเชน ความเชอวาสงมชวตพยายามแสวงหาความพงพอใจและหลกหนความเจบปวด ซงเปนทมาของทฤษฎแรงจงใจตางๆ ณ ปจจบน (Nevid, 2012: 5)

นอกเหนอจากฝงยโรป พบวา ในทวปแอฟรกา ตะวนออกกลาง และเอเชย ตางมประวตศาสตรในการศกษาพฤตกรรมมนษยดวยกนทงสน โดยเฉพาะแนวคดทางดานเอเชยของขงจอ (Confucius) ทมอทธพลตอจตวทยาแนวใหมอกหนงแนวคด โดยแนวคดนมความเชอวาพนฐาน

ของมนษย เปนส งมชวตทด หากแตแสดงออกในทางไมด เพราะสภาพแวดลอมท ไมด หรอ

ไมไดรบการศกษา (Nevid, 2012: 5) ทงนกปราชญและนกคดตางๆ ไดถกเถยงกนเรองทมาของพฤตกรรมตางๆ ของมนษย

โดยในชวงศตวรรษท 19 (1801-1899) ไดเรมเหนหลกฐานทางการศกษากระบวนการทางจตใจ

ทเปนวทยาศาสตร (Nevid, 2012: 5) แตค าตอบยงไมเปนรปธรรมและหลกฐานยนยนยงไมชดเจนพอ จนกระทงชวงตนป ค.ศ.1900 ไดเกดการเปลยนแปลงครงใหญครงแรกในประวตศาสตรการศกษาพฤตกรรมมนษยในประเทศแถบซกโลกตะวนตก

3มาจากวลวา “Know Thyself” 4แนวคดของโซเครตสและเพลโตในประเดนการแสวงหาความจรง ณ ปจจบน นกจตวทยาน ามาใชเพออธบายกระบวนการรบร ในหวขอ ภาพลวงตา (Illusion) ซงมแนวคดส าคญวาการรบรของบคคลผานขอมลจากการรบสมผสโดยประสาทสมผสไมสามารถเชอถอไดเสมอไป

9

1.4.2 ยคก าเนดจตวทยา

นกวชาการไดพยายามหาค าตอบเกยวกบพฤตกรรมมนษยมาอยางตอเน อง จนกระทงประวตศาสตรทางดานจตวทยาเรม

มต วตนอยางชด เจน ซ ง ยอนกลบไปเพยงประมาณ 120 ป (Lefton & Brannon, 2008: 3) โดยเร ม ในป ค .ศ .18795เม อมการสร างหองปฏบตการทางจตวทยาขน ณ เมองไลปซก ประเทศเยอรมน โดยวลเฮลม วนท (Wilhelm

Wundt)ซงอาจถอไดวาเปนเหตการณทท าใหจตวทยาแยกออกจากปรชญาและศาสตรอนๆ และเรยกไดวาจตวทยาเปนศาสตรทมความเอกเทศ (Nevid, 2012: 6) เนองดวยการใชกระบวนการทางวทยาศาสตรทมความแตกตางจากศาสตรอนๆ

ทศกษาเรองพฤตกรรมเชนเดยวกน (Coon & Mitterer, 2013: 23) หลงจากการปฏวตการศกษาพฤตกรรมของวนททโนมเอยงไปทางวทยาศาสตรมากกวา

ปรชญา สงผลใหการศกษาพฤตกรรมไดรบความนยมมากข น จนเกดแนวคดและทฤษฎตางๆ

ทอธบายพฤตกรรมในลกษณะตางๆ ของมนษย จนกระทงปจจบน การศกษาทางจตวทยาเรมไดรบการยอมรบวาเปนวทยาศาสตรแขนงหนง ซงเรยกวา “วทยาศาสตรพฤตกรรม”(Behavioral

Sciences) ส าหรบประเทศไทย จดก าเนดทางดานการศกษาพฤตกรรมทมหลกฐานอางองคอ

งานทางดานจตวทยาคลนก6 ซงเปนความรวมมอระหวางกระทรวงสาธารณสขของไทยกบองคการอนามยโลก (World Health Organization: WHO) ในป พ.ศ.2496 โดยเปนความรวมมอเพอกอตงศนยสขวทยาจต เพอใหบรการตรวจ แกไขปญหาของเดกในประเทศ ซงบคคลทไดรบการกลาวถงคอ

ผชวยศาสตราจารย (พเศษ) สมทรง สวรรณเลศ เปนบคคลทไดด ารงต าแหนงนกจตวทยาเปนคนแรกของประเทศไทย และเปนผซงวางรากฐานจตวทยา โดยเฉพาะจตวทยาคลนกในประเทศไทย

(กนกรตน สขะตงคะ, ม.ป.ป.)

5หลกฐาน พบวา มการศกษาทางดานจตวทยากอนการศกษาของวนท เชน การศกษาของกสตาฟ ธวโอดอร เฟกตเนอร (Gustav

Theodor Fechner) และเฮอรแมนน ฟอน เฮรมโฮลท (Hermann von Helmholtz) หากแตนกวชาการตางใหการยอมรบวาวนทเปนผกอตงศาสตรทางจตวทยาจากการสรางหองทดลองทางจตวทยา 6จตวทยาคลนกถอเปนสาขาทไดรบความสนใจในประเทศไทยตงแตอดตจนถงปจจบน สาเหตนอกเหนอจากการเปดหลกสตรในหลายมหาวทยาลยในประเทศไทย ยงมต าแหนงในระบบขาราชการพลเรอนรองรบทชดเจน

รปท 1.2 หองทดลองของวนท

ทมา: http://www.socsci.ru.nl/ardiroel/Rts.htm

10

รปท 1.3 สมทรง สวรรณเลศ

ทมา: http://www.thaiclinicpsy.org/index.php/

หลงจากนนจงเรมมการพฒนาความกาวหนาของวทยาการทางจตวทยาอยางตอเนอง จนเรมมสาขาตางๆ ในศาสตรทางดานจตวทยาปรากฏมาอยางมากมาย โดยเรมจากการใหความสนใจในมหาวทยาลยและขยายอทธพลสองคกรวชาชพตางๆ นอกเหนอจากผชวยศาสตราจารย (พเศษ) สมทรง สวรรณเลศ ทเปรยบเสมอนรากฐานของจตวทยาไทย ยงมอกบคคลหนงทไดรบการจารก

ในประวตศาสตรจตวทยาไทย เนองดวยเปนผแรกทไดสรางทฤษฎทางดานพฤตกรรมศาสตรทรวมความรทางดานจตวทยาในการพฒนาทฤษฎดงกลาว ไดแก ศาสตราจารย ดร.ดวงเดอน พนธมนาวน ผซงน าเสนอทฤษฎทมชอวา “ทฤษฎตนไมจรยธรรม” ซงจะกลาวในรายละเอยดตอไปในบทท 5

หวขอแนวคดทางดานบคลกภาพ

รปท 1.4 ดวงเดอน พนธมนาวน

ทมา: http://dusit.ac.th/~research/new/th/pr/detailtrain.php?id=268#&slider1=2

11

เมอจตวทยาเรมมความเปนเอกลกษณ มความเปนเอกเทศจากปรชญา ชววทยา สรรวทยา และศาสตรตางๆ นกวชาการทเรยกตนเองวานกจตวทยาจงไดเรมท าการศกษาพฤตกรรมของมนษยในแนวทางทตนเองไดรบการศกษา เชอถอ และถนด จงสงผลใหเกดกลมแนวคดตางๆ

ทมพนฐานการศกษาจากมมมองของศาสตรตางๆ

1.4.3 กลมแนวคดทศกษาพฤตกรรมมนษยในยคแรกเรม

กลมแนวคดตางๆ ทปรากฏในประวตศาสตรจตวทยาเกดขนในประเทศแถบตะวนตก

ทงในทวปยโรป และทวปอเมรกา แนวคดทมอทธพลในชวงเรมตนของประวตศาสตรจตวทยาท ไดรบการกลาวถงมทงหมด 6 แนวคด ดงน

1.4.3.1 กลมโครงสรางนยม/โครงสรางของจต7

กลมโครงสรางของจต (Structuralism) กอต งโดยวลเฮลม แมกซ วนท (Wilhelm Max Wundt) แพทยและนกวจยดานระบบร บ ส ม ผ ส ( Sensory) ซ ง แ ม ว น ท จ ะ ท า ง า น

ในสายการแพทยและสรรวทยาแตกมความสนใจในดานจตวทยา (Coon & Mitterer, 2013: 23) และดงไดกลาวไว ในหวขอทผานมาวา วนท ไดท าการกอต งหองทดลองเชงปฏบตการดานจตวทยาขนเปนแหงแรกของโลกทเมองไลปซก ประเทศเยอรมน ในป ค.ศ.1879

เพอท างานวจยทางดานจตวทยาโดยเฉพาะ รวมทงเปนผท าใหจตวทยามการศกษาทเปนวทยาศาสตรมากขน จงสงผลใหนกวชาการตางๆ ยกยองและขนานนามวาเปน “บดาแหงจตวทยา” (Wong, 2014: 2) เสมอนเปนหลกฐานอางองวากลมโครงสรางของจตเปนกลมแนวคดแรกของศาสตรทางดานจตวทยา

วนทใหความส าคญในการศกษาคณลกษณะทางจตของบคคล โดยเฉพาะประเดนเกยวกบประสบการณทางจตส านก (Conscious experiences) (Wong, 2014: 2) โดยหนงในค าถามส าคญของวนทคอ อะไรเปนองคประกอบของจตใจหรอประสบการณทางจต (Kalat, 2008: 19) และจะเกดอะไรขนเมอบคคลมการรบสมผส มจนตภาพ และมความรสก (Coon & Mitterer,

2013: 23) ซงท าใหแนวคดนพยายามทจะหาค าตอบเรองโครงสรางหรอองคประกอบของจตส านก (Conscious mind/Conscious experience) (Wong, 2014: 3) ผานการแยกแยะประสบการณทาง

7กลมโครงสรางของจต คอ แนวคดทสนใจศกษาองคประกอบของจตส านก

รปท 1.5 Wilhelm Wundt

ทมา: http://psychology.ucdavis.edu/

12

จตออกเปนสวนๆ โดยใชวธทเรยกวา การตรวจสอบภายในหรอการพนจภายใน (Introspection)8 ซงเปนกระบวนการทใหผรบการทดลองรบสงเราตางๆ แลวใหบคคลท าการประเมนการรบสมผส ความคด และความรสกตางๆ (Wong, 2014: 2) ของตนทเกดขนหลงจากไดรบการกระตนและอธบายออกมาเปนค าพด จนท าใหไดองคประกอบของจตมา 2 ชนด ไดแก การรบสมผส (Sensation) และความรสก (Feeling) (Kalat, 2008: 19) โดยวนทเรยกองคประกอบเหลานวาเปน Elements (วงการจตวทยาไทย เรยกวา “จตธาต” ซงเปนค าทวนทสรางขนมาจากอทธพลของวชาเคม)

เดมทแนวคดน เปนท รจกในวงแคบ แต เ อดเวรด ทชชนเนอร (Edward

Titchener) ซงเปนศษยคนหนงของวนทไดน าแนวคดนไปเผยแพรในประเทศสหรฐอเมรกา และกลมประเทศทใชภาษาองกฤษจนเปนทรจกกนในวงกวาง (Wong, 2014: 2) นอกจากน ทชชนเนอรยงเปนผต งชอแนวคดน โดย ได เรยกแนวคดน ว า “Structuralism” รวมท งได เ พมจตธาตท 3 คอ

จนตภาพ9 (Image: การสรางภาพในสมองซงเกดจากกระบวนการรบสมผส) (Kalat, 2008: 20) 1.4.3.2 กลมหนาทของจต10

กลมแนวคดหนาทของจต (Functionalism) เปนแนวคดทเกดขนในเวลาใกลเคยงกบกลมโครงสรางของจตเพยงแตอยตางทวปกน ผ น าแนวคดน มการอางองชอบคคลดวยกน 2 คน คอวลเลยม เจมส (William James) แพทยและศาสตราจารยดานกายวภาคศาสตร (Coon & Mitterer, 2013;

24) และจอหน ดวอ (John Dewey) (ธนญญา ธระอกนษฐ , 2555: 13) หากแตบคคลทไดรบการอางองถงโดยทวไปเมอกลาวถงแนวคดหนาทของจต คอ เจมส ซงแมจะเปนแพทย หากแตเจมสมชอเสยง และมความส าคญในวงการจตวทยามาก เจมสไดรบค ายกยองวาเปนผบกเบกศาสตรดานจตวทยาของประเทศสหรฐฯ (Kalat, 2008: 20) ซงบางครงไดรบการยกยอง

วาเปนบดาแหงจตวทยาสหรฐฯ (Nevid, 2012: 7) โดยเจมสมทศนะวาการศกษาของแนวคด

8การพนจภายใน (Introspection) เปนกระบวนการใหบคคลมองเขาไปในประสบการณภายในของตนเองอยางละเอยดถถวนและท าการประเมนการรบสมผส ความรสก และความคด ยกตวอยางเชน ใหบคคลดผลไมชนดหนงแลวใหพจารณาวาสงทเหนคออะไร มความคด ความรสกอยางไรเมอใหรบสมผสกบสงนน 9ในบางเอกสารระบวาจตธาตของแนวคดนประกอบดวย การรบสมผส (Sensation) การรบร (Perception) และความรสก (Feeling) (Nevid, 2013: 7) 10หนาทของจต คอ แนวคดทสนใจศกษาการท างานของจตส านกเพอการปรบตว

รปท 1.6 William James

ทมา: www.britannica.com

13

โครงสรางของจตเปนการศกษาทแคบเกนไปจนไมสามารถสะทอนใหเหนถงธรรมชาตของจตทแทจรงได (Lefton & Brannon, 2008: 5)

แนวคดนตอตานความเชอของกลมโครงสรางของจตทตองศกษาองคประกอบเพยงอยางเดยว และไมเชอวาประสบการณทางจตส านกเปนผลพวงจากจตธาต (Nevid, 2012: 7) แตใหความส าคญในประเดนทตองศกษาวาจตท างานอยางไร (Kalat, 2008: 20) มหนาทหรอเปาหมายเพอการใด (Nevid, 2012: 7) และกระบวนการดงกลาวเกยวโยงสมพนธกบจตส านกอยางไร รวมทงพยายามหาค าตอบวามนษยปรบตวเขากบสงแวดลอมอยางไร (Coon & Mitterer, 2013; 24) ซงเปนประเดนส าคญทน าแนวคดนไปสการศกษาหนาทของจตส านกหรอการปรบตวของประสบการณทางจตส านกเพอการอยรอด โดยแนวคดนไดรบอทธพลหลกมาจากทฤษฎววฒนาการ (Evolutionary

Theory) ของชารลส ดาวน (Charles Dawin) (Wong, 2014: 3) ทอธบายหลกการคดเลอกโดยธ ร ร ม ช า ต ( Natural selection) ว า ส ง ม ช ว ต ส า ย พ น ธ ใ ด ท ม ค ณ ล ก ษ ณ ะ ท ส า ม า ร ถ

ชวยใหปรบตวเขากบการเปลยนแปลงของสภาพแวดลอมไดยอมมโอกาสรอดและสามารถด ารงเผาพนธตอไป แนวคดนดงเอาหลกการนมาใชในการอธบายกระบวนการทางพฤตกรรมและกระบวนการทางจตทมนษยใชเพอการปรบตวใหเขากบสงแวดลอม

1.4.3.3 กลมจตวเคราะห11

กลมแนวคดจตวเคราะห (Psychoanalysis/Psychodynamic) เปนกลมแนวคดท เกดขนเปนล าดบทสาม ผน าแนวคดน คอ ซกมนด ฟรอยด (Sigmund Freud) จตแพทย ชาวออสเตรย ฟรอยดมความเชอวามสวนของจตใจทอยลกมากกวาจตส านกของมนษย เรยกวา “จตไรส านก/จตใตส านก” (Unconscious) (Nevid, 2012: 9; Wong, 2014: 4) โ ด ย

ท าการเปรยบเทยบจตใจของมนษยเหมอนกบภเขาน าแขง (Iceberg Metaphor) (Coon & Mitterer, 2013: 26) โดยแบงพนทของภเขาน าแขงเปนจตสวนตางๆ 3 สวน ไดแก จตส านก จตใต (ไร) ส านก และจตกง (กอน) ส านก ทงน ฟรอยดมความเชอวา “จตส านก”เปนเพยงแคสวนหนงของจตใจมนษย ซงเปนสวนทมพนทเลกนอย ไมมความส าคญใดๆ หากแตพนทสวนใหญและทรงอทธพลตอพฤตกรรมของมนษยจรงๆ คอ “จตใตส าน ก /จ ต ไ ร ส าน ก ” (Unconscious) (Wong, 2014: 4)

11จตวเคราะห คอ แนวคดทสนใจศกษาอทธพลของจตใตส านกทมตอพฤตกรรม

รปท 1.7 Sigmund Freud

ทมา: https://en.wikipedia.org/

14

ซงสงผลใหแนวคดนมความแตกตางจากแนวคดโครงสรางของจต และหนาทของจตอยางเหนไดชด

ฟรอยดกลาววา จตไรส านกเปนสวนของจตใจทอยนอกเหนอสตสมปชญญะ

ของบคคล เปนสวนทท างานโดยบคคลไมรตว เชอวา พฤตกรรมของบคคลเกดจากแรงกระตน

ของความคด แรงขบ และความตองการในจตไรส านก โดยมนษยมแรงขบส าคญอย 2 ชนด คอ

แรงขบทางเพศและความกาวราว แตแรงขบดงกลาวไมสามารถแสดงออกไดเนองดวยถกเกบกด

โดยจตส านก เพอการไดรบการยอมรบจากผอนในสงคม ซงองคประกอบทกลาวขางตนลวนเปนปจจยส าคญทสงผลใหบคคลเกดความผดปกตทางจต ทงน ฟรอยดเชอวาการศกษาความขดแยงระหวางจตส านกกบจตไรส านกจะเปนวธการทดในการท าความเขาใจพฤตกรรมของมนษย (Wong, 2014: 4)

1.4.3.4 กลมเกสตอลต/เกชตอลต12

ก ล ม แ น ว ค ด เ ก ส ต อ ล ต ( Gestalt

psychology) เปนกลมแนวคดทเกดขนในประเทศเยอรมนเชนเดยวกบกลมโครงสรางของจตเพยงแตเกดขนภายหลงประมาณ 30 ป (Feldman, 2013: 16-17) ผทไดรบการยกยองวาเปนผบกเบกแนวคดน คอ แมกซ เวรธไฮเมอร (Max

Wertheimer) (Coon & Mitterer, 2013: 25) โดยเกสตอลตเปนแนวคดทศกษาวธการทสมองท าการจดการและวางโครงสรางการรบรสงแวดลอมรอบตวบคคล (Nevid, 2012: 8) แนวคดนมจดสนใจในการศกษาประสบการณของจตส านกเชนเดยวกบสองกลมแรก หากแตมความเชอวา จตของบคคลไมสามารถแบงแยกออกเปนจตธาตไดดงกลมโครงสรางของจตไดกลาวไว (Wong, 2014: 3) โดยแนวคดนมความเชอวา

บคคลจะสรางความเขาใจในสงเราตางๆ ทไดรบอยางแตกตางกน (Lefton & Brannon, 2008: 5) สงผลใหเกดพฤตกรรมทแตกตางตามไปดวย

ทงน แนวคดนมความเชอวาบคคลจะเขาใจสงตางๆ เปนภาพรวมไมสามารถแยกยอยได การรบรทละสวนหรอทละประเดนแลวน าผลมารวมกนไมสามารถท าใหมนษยเกดความเขาใจในสงนนๆ ไดเทากบการมองอยางภาพรวม (Wong, 2014: 3) ยกตวอยางเชน การฟงดนตร เพลงหนงเพลงประกอบขนดวยตวโนตหลายตว ตวโนตตางๆ ทเลนตอเนองกนจะถกรอยเรยงเปนทวงท านองทไพเราะ ไมวาจะใชเครองดนตรชนดใดเลนกสามารถจะฟงและรบรไดวาเปนทวงท านองเดยวกนแตหากเลนเพยงโนตตวเดยวโดดๆ ทวงท านองจะไมเกดขนและความไพเราะจะหายไป

12ค าวา “Gestalt” เปนภาษาเยอรมน แปลความไดวา รวมเปนหนง (Unified whole) แนวคดนสนใจศกษาการรบรของบคคล

รปท 1.8 Max Wertheimer

ทมา: https://amanaimages.com/

15

กลมแนวคดนใหความส าคญในการศกษาการรบร (Perception) ของบคคล

เนองดวยเปนกระบวนการทางจตทท าหนาทแปลความหมายของสงเราตางๆ ทบคคลรบจากสงแวดลอมรอบตนเองทงหมด การรบรถอเปนกระบวนการทางจตทท าใหบคคลเกดความเขาใจ

ซงสอดคลองกบแนวคดของกลมน แนวคดของกลมเกสตอลตถอวาเปนอกกลมหนงทจดประกายการศกษาพฤตกรรมผานกระบวนการทางวทยาศาสตรเพอท าความเขาใจพฤตกรรมของมนษยผานการศกษาระบบประสาทและสมอง

1.4.3.5 กลมพฤตกรรมนยม13

กลมแนวคดพฤตกรรมนยม (Behaviorism) มผน าของแนวคด คอ จอหน บ วตสน (John B. Watson) (Kalat, 2008: 23) แนวคดนเชอวา การศกษากระบวนการทางจตดงแนวคดทผ านมา

ไมสามารถสงเกต หรอประเมนไดและไมมความเปนวทยาศาสตร (Nevid, 2012: 7) ฉะนน ค าตอบท ไดจง ไมสามารถตอบค าถามตางๆ ท มผตงขอสงสยเกยวกบพฤตกรรมไดอยางชดเจน ดงนน แนวคดนจงใหความสนใจ

ในการศกษาเฉพาะพฤตกรรมภายนอกของบคคลเทานน เนองจากเปนพฤตกรรมทสามารถสงเกตได ประเมนได มความเปนวตถวสย (รปธรรม) โดยแนวคดนสนใจศกษาอทธพลของการเรยนรและประสบการณทมตอพฤตกรรมเปนเรองส าคญ (Wong, 2014: 4)

วตสนกอตงแนวคดน โดยไดรบอทธพลมาจากแนวคดเรองการวางเงอนไข (Conditioning) ของไอแวน พาฟลอฟ (Ivan Pavlov) ทท าการศกษาระบบการยอยอาหารของสนข หากแตบงเอญพบความเชอมโยงระหวางสงเราสองตว จงท าการสรางทฤษฎการวางเงอนไขขน (Coon & Mitterer, 2013: 24)

แนวคดพฤตกรรมนยม มงเนนทความสมพนธระหวางสงเราและการตอบสนองโดยเนนทการศกษาจากพฤตกรรมของสตวชนดตางๆ เนองจากนกวจยสามารถควบคมกจวตรประจ าวนตางๆ ของสตว ไมวาจะเปนการนอนหลบ การตน หรอปรมาณอาหารท ไดรบและ

อกมากมาย ซงไมสามารถจะกระท ากบมนษยได (Kalat, 2008: 23) เนองจากขดตอจรยธรรม

ในการวจย ซงแมจะเปนการศกษากบสตวชนดอนทไมใชมนษย แตผลทไดกสามารถน ามาอธบายพฤตกรรมของมนษยไดเชนกน

13พฤตกรรมนยม คอ แนวคดทสนใจศกษาเฉพาะพฤตกรรมภายนอก

รปท 1.9 John B. Watson

ทมา: http://www.biography.com/

16

นกจตวทยาทมชอเสยงอกคนในกลมแนวคดน คอบ เอฟสกนเนอร (B.F. Skinner) โดยสกนเนอรมความเชอวาพฤตกรรมตางๆ ถกควบคมโดยรางวลและการลงโทษ (Coon & Mitterer, 2013: 25) ดงนน การจะควบคมพฤตกรรมของคนในสงคมจงไมใชเรองยาก แคตองวางเงอนไขใหถกตองและเหมาะสมผานการใหรางวลและการลงโทษผานความเชอตามแนวคดน ซงใน

บทท 4 วาดวยเรองกระบวนการทางปญญาจะไดกลาวถงทฤษฎการวางเงอนไขทงของพาฟลอฟและ

สกนเนอรทเกยวของกบการเรยนร 1.4.3.6 กลมมนษยนยม14

กล มแนวคดมนษยนยม (Humanism) แนวคดน มบคคล 2 คน ท ได รบ

การยกยองเปนผน า คอ อบราฮม มาสโลว (Abraham Maslow) และคารล โรเจอรส (Carl R. Rogers) (Wong, 2014: 5) แนวคดนไดรบการขนานนามวา “กลมพลงทสาม” (Third Force)15

เนองจากเปนแนวคดทมอทธพลตอวงการวชาการเชนเดยวกบกลมพฤตกรรมนยม และกลมจตวเคราะห (Nevid, 2012: 11)

แนวคดนใหความส าคญกบประสบการณสวนตวของบคคล การเขาใจตนเอง

ศกยภาพ และอดมคตโดยมความเหนทขดแยงกบแนวคดของฟรอยดทวามนษยถกควบคม

โดยจตไรส านก รวมทงแนวคดพฤตกรรมนยมทกลาววา บคคลมพฤตกรรมเพอตอบสนองตอสงเรา (Wong, 2014: 5) โดยแนวคดนเชอวา บคคลมอสระทางความคด สามารถตดสนใจเลอกทางเดนของ

14มนษยนยม คอ แนวคดทสนใจศกษาคณลกษณะทางบวกของมนษย 15กลมพลงทหนง (First Force) คอ แนวคดจตวเคราะห และกลมพลงทสอง (Second Force) คอ แนวคดพฤตกรรมนยม

รปท 1.10 Abraham Maslow

ทมา: http://psychology.about.com/ รปท 1.10 Carl R. Rogers

ทมา: http://psychology.about.com/

17

ตนเองได (Free will) ไมจ าเปนตองมสงใดมาคอยกระตนหรอควบคมเสมอไป (Coon & Mitterer,

2013: 26; Wong, 2014: 5) นอกจากนยงใหความสนใจศกษาความตองการทางจตใจทเปนคณลกษณะ

ทางบวกของบคคล อาท ความรก ความภาคภมใจในตนเอง การแสดงออกซงตนเองความคดสรางสรรค และเรองของจตวญญาณภายในตวบคคล โดยใหเหตผลวาเรองท เกยวของกบ

ความตองการทางจตใจมความจ าเปนและส าคญพอๆ กบความตองการทางรางกาย เชน อาหาร

หรอน า ซงตามแนวคดของมาสโลวเชอวาบคคลทกคนสามารถพฒนาศกยภาพและความดของตน

ไปถงจดสงสดได (Self-actualization) (Coon & Mitterer, 2013: 27) จนสามารถเปนบคคล

ทเปนเลศทงดานการงาน สงคม รางกาย และจตใจได (Self-actualized person) จากทกลาวทงหมดเปนแนวคดทไดรบการกลาวถงและยกยองวามอทธพลตอวงการจตวทยา

ในยคแรกเรมของการเกดศาสตรน หากแตไมมสงใดทจะคงทนถาวรซงหมายรวมถงกลมแนวคด

บางกลม และบางกลมทยงคงไดรบความสนใจตางจ าเปนตองปรบเปลยนแนวคดหรอวธการ

เพอใหสามารถท าการศกษาพฤตกรรมไดอยางถกตองและสอดคลองกบความเปลยนแปลงของโลก

1.5 วธการศกษาและอธบายพฤตกรรมมนษย จากทกลาวขางตนวาพฤตกรรมของมนษยมความตอเนองกนระหวางพฤตกรรมภายในและ

พฤตกรรมภายนอก มความซบซอนไมไดท าความเขาใจงายเพยงแคการสงเกตเหนดวยตาเปลา หากแตจ าเปนตองใชวธการทางวทยาศาสตรในการเกบรวบรวม วเคราะห สรป อภปราย และน าเสนอขอมล (Coon & Mitterer, 2013: 20-21) ซงบางกรณกไมสามารถสรปไดอยางชดเจนวาพฤตกรรมภายนอกเปนเชนน เกดจากพฤตกรรมภายในคณลกษณะใด บางกรณมปญหาวาพฤตกรรมทก าลงสงเกตหรอศกษาเกดจากปจจยใดกนแน เนองดวยไมทราบวาปจจยใดเทจ หรอปจจยใดจรง และตวแปรใดเปนสงทควบคมพฤตกรรมจรงๆ ดงนน การไดมาซงขอมลทางพฤตกรรมของมนษย จงจ าเปนตองใชวธการทหลากหลาย โดยในทางจตวทยามกเลอกใชวธการศกษาดงตวอยางตอไปน

1.5.1 การสงเกต/การสงเกตตามธรรมชาต การสงเกต/การสงเกตตามธรรมชาต (Observation/Naturalistic Observation) เปน

วธการทมความตรงไปตรงมาในการศกษาพฤตกรรมของสงมชวตมากทสด คอ การสงเกตสง มชวตนนๆ ตามสภาพแวดลอมจรงซงหากท าการสงเกตอยางระมดระวง ไมใหผถกสงเกตรตวหรอเขา ไปขดขวางธรรมชาตของผสงเกตจะเรยกวธการนนวา การสงเกตตามธรรมชาต ( Naturalistic

observation) (Wong, 2014: 24) วธการนเปนกระบวนการศกษาพฤตกรรมในสภาพแวดลอมปกตของกลมตวอยางทนกจตวทยาสนใจ (Nevid, 2012: 29-30) โดยทไมใหกลมตวอยางรตววาก าลงถก

18

สงเกตอยเพอการไดขอมลทเปนธรรมชาตมากทสดของกลมตวอยาง พรอมกบจดบนทกพฤตกรรมทเกดขนของกลมตวอยาง หรอใชกลองบนทกภาพเกบภาพไว ยกตวอยางเชน การสงเกตพฤตกรรมการ

เลนของเดกปฐมวยเปนกลม เพอท าความเขาใจกบการสรางปฏสมพนธระหวางกนของเดกปฐมวยในแตละชวงอาย รวมถงเ พอท าความเขา ใจถ งกระบวนการจดการความขดแยงทเกดขนระหวางตนเองกบเพอนรวมกลม หรอการสงเกตพฤตกรรมการชวยเหลอหรอพฤตกรรมการจบจายใชสอยของกลมคนในหางสรรพสนคา เปนตน จดส าคญของ

การศกษารปแบบน คอ บนทกในสงทเกดขนจรง หามตอเตมหรอปรบลดขอมลใดๆ (Feldman,

2013: 38) 1.5.2 กรณศกษา

กรณศกษา (Case Study/Case History) เปนวธการทใชเพอตรวจสอบขอมลเชงลก

ทเปนประเดนทอาจกระทบตอสงคมจากกลมตวอยางเพยง 1 คน หรอกลมบคคลเลกๆ (Feldman,

2013: 38) โดยวธการนมประโยชนตอการศกษาในเหตการณทไมไดเกดขนหรอประสบไดบอย อาท ภยพบตทางธรรมชาต อบตเหต การฆาตวตาย หรอพฤตกรรมกาวราวทถงแกชวต ฯลฯ ทไมสามารถจะสรางหรอจ าลองสถานการณ ในวธการศกษาเชงทดลองไดเนองดวยผดกฎหมายและ/หรอผดจรยธรรมการวจยในคน (Wong,

2014: 25) ยกตวอยางเชน การศกษาพฒนาการดานตางๆ ของเดกทไมไดรบการเลยงดอยางเหมาะสม ดงตวอยางใน

รปท 1.13 ซงเปนสถานการณทนกจตวทยาไมสามารถจะท าการทดลองในหองปฏบตการได เปนตน (Kalat, 2008)

นกจตวทยาจะใชวธการทหลากหลายในการไดมาซงขอมลเชงลกของกลมตวอยาง อาท การสงเกต การสมภาษณ การอานบนทกประจ าวน การอานรายงานและประวตทางการแพทย การประเมนโดยแบบทดสอบทางจตวทยา เปนตน เพอชวยใหไดขอมลทมประโยชนซงอาจไมสามารถรวบรวมไดจากการศกษาวธการอนๆ (Wong, 2014: 26)

รปท 1.11 ภาพตวอยางการสงเกต

ทมา: http://karitane.com.au/

รปท 1.12 ตวอยางกรณศกษา ทมา: https://www.tumblr.com/search/

19

1.5.3 การส ารวจ

การส ารวจ (Survey Method) เปนการศกษาแนวโนมของความเชอ ทศนคต หรอพฤตกรรมของบคคลผานค าถามทเฉพาะเจาะจง ซงจ าตองใช เครองมอทเรยกวา แบบสอบถาม (Questionnaire) ท เกดจากการคดเลอกค าอยางระมดระวงเพอสรางเปนประโยคค าถามทเกยวของกบเรองทตองการศกษาการส ารวจหรอการท าโพล (บางต าราถอวามลกษณะเดยวกน) ตองมการจดล าดบขอค าถามทเหมาะสมเพอเปนการตรวจสอบความสอดคลองในการตอบค าถามของกลมตวอยาง และเ พอปองกนอทธพลระหวางขอค าถามทมตอแนวโนมในการตอบ ว ธ การน ได ร บความนยมอย างแพร หลาย เนองจากสามารถใชเพอเกบรวบรวมขอมลกลมตวอยางไดจ านวนมาก ไมจ ากดสถานะหรออาชพ และรวดเรว (Wong, 2014: 27) การใชวธการส ารวจในประชากรทกคนทตองการศกษาถอเปนสงทด หากแตในความเปนจรง พบวา ไมสามารถท าไดเสมอไป เนองดวย สนเปลองงบประมาณ เวลา และบคลากรในการเกบรวบรวมขอมล ดงนน นกจตวทยามกใชบางสวนของประชากรทตองการศกษามาเปนท าการศกษา ซงเรยกวา กลมตวอยาง16แตเพอใหมความนาเชอถอของขอมล เพอการเปนตวแทนทดของประชากรและสามารถอางองผลการศกษาไปยงประชากรได การเลอกกลมตวอยางจงเปนปจจยส าคญของวธการน (Wong, 2014: 26)

1.5.4 การศกษาความสมพนธ การศกษาความสมพนธ (Correlational Method) เปนการศกษาความสมพนธระหวาง

ตวแปรทสนใจ 2 ตวแปรเปนตนไป ซงเปนวธการทน าเสนอผลไดมากกวาความถของขอมลหรอแนวโนมของพฤตกรรมและกระบวนการทางจตดงการศกษาเชงส ารวจ (Wong, 2014: 27) โดยการศกษาวธการนจะอธบายวาตวแปรตงแต 2 ตวแปร มความสมพนธกนหรอไม หากพบวามความสมพนธ ตวแปรดงกลาวมความสมพนธในทศทางใด และมความสมพนธอยในระดบใด (Feldman, 2013: 39) ทงน ความสมพนธจะมทศทางความสมพนธอย 2 ทศทาง คอ มความสมพนธไปในทศทางเดยวกน (Positive correlation) ยกตวอยางเชน การศกษาพบวา การมองโลกในแงด มความสมพนธในทศทางเดยวกบการปรบตวทางจตใจ กลาวคอ หากการมองโลกในแงดมากจะพบวา

16ในความเปนจรง ไมวาจะเปนการศกษาดวยวธการใด ตางใชกลมตวอยางเปนตวแทนของประชากรทตองการท าการศกษา

รปท 1.13 ตวอยางแบบสอบถาม

ทมา: http://larts.rmutp.ac.th/2554/?p=1413

20

การปรบตวทางจตใจจะด หากการมองโลกในแงดนอยจะพบวาการปรบตวทางจตใจจะไมคอยด และความสมพนธในทางตรงขาม (Negative correlation) ยกตวอยางเชน ความภาคภมใจในตนเอง มความสมพนธในทศทางตรงกนขามกบความรสกวตกกงวล กลาวคอ หากความภาคภมใจในตนเองสงจะพบวาความวตกกงวลจะต า ในทางตรงกนขามหากความภาคภมใจในตนเองต า ความรสกวตกกงวลจะสง เปนตน หรอดงตวอยางในรปท 1.15 การเลนการพนนของนสตนกศกษาในสถาบนอดมศกษา

มความสมพนธกบการมทศนคตเชงบวกตอการพนนการเปดรบขาวสารการพนนจากเพอน โทรทศน และเวบไซต เพศประเภทของมหาวทยาลยทศกษา และรายไดเฉลยตอเดอน

ทงน วธการศกษาความสมพนธสามารถเกบรวบรวมขอมลไดทงจากการสงเกตหรอการส ารวจ (Wong, 2016: 28) ซงนอกจากจะบอกไดวาตวแปร 2 ตวแปร มความสมพนธกนหรอไม ทศทางความสมพนธเปนอยางไร ยงบอกระดบความสมพนธวามากหรอนอย

1.5.5 การทดลอง

การทดลอง (The Psychology Experiment) เปนเครองมอในการศกษาทางพฤตกรรม

ทไดรบความนยมและถอวามอทธพลมากทสดตอการศกษาในศาสตรน (Coon, & Mitterer, 2013: 35) เนองจากเปนวธการตรวจสอบสมมตฐานดวยการควบคมเงอนไขตางๆ ทอาจเขามากระทบตอพฤตกรรมทตองการศกษา รวมทงมการแบงกลมในการศกษาเพอท าการเปรยบเทยบผลในระยะเวลาตางๆ ซงเปนหลกฐานส าคญทชวยยนยนผลของการศกษาใหมความชดเจนและนาเชอถอมากย งขน ทงน วธการนถอเปนวธการศกษาเหตและผลไดโดยตรง (Cause and Effect relationship) (Nevid,

2012: 32) และถอเปนวธเดยว ณ ปจจบน ทยนยนสาเหตและผลลพธไดอยางชดเจน (Feldman,

2013:41) ส าหรบการใชวธการทดลองทพบเหนทวไป คอ การแบงกลมตวอยางออกเปน 2 กลม คอ กลมทดลอง (Experimental group) และกลมควบคม (Control group/ wait-list group) (Nevid,

2012: 32) ในความเปนจรงแลวรปแบบการทดลองทงายทสด คอ มกลมทดลองเพยงกลมเดยว

รปท 1.14 ตวอยางการศกษาความสมพนธ

ทมา: http://gamblingstudy-th.org/document_research/75/1/3/

21

ไมมกลมควบคม เพยงแตไมคอยไดรบความนยม เนองจากความไมนาเชอถอของขอมลทไดจากกลมตวอยางเพยงกลมเดยวโดยไมมผลจากกลม อนเข ามาเปรยบเทยบ ทงน กลมทดลอง คอ กลมทเราใสตวแปรทตองการศกษาเขาไป ในขณะทกลมควบคม คอ กลมทมเงอนไขทกอยางเหมอนกบกลมทดลอง ยกเวนตวแปรทตองการศกษา

วธการศกษาทกลาวขางตนเปนวธการทมทงขอด และขอจ ากด ปจจยนอกเหนอจากขอจ ากดของวธการ คอ การเลอกกลมตวอยาง โดยทวไปมขอแนะน าวาการศกษาใดๆ ในศาสตรพฤตกรรมควรมการเลอก

กลมตวอยางแบบใชความนาจะเปนจากตวแทนของประชากรทผวจยตองการศกษา เพอใหสามารถสรปผลการศกษาไปยงประชากรไดอยางนาเชอถอ

1.6 บทสรป

พฤตกรรมถอเปนประเดนใกลตวมนษยทกคน เนองดวยเปนสงทเกดขนกบเราทกคนทงทบคคลอนสามารถสงเกตไดโดยตรงผานประสาทสมผสหรอเครองมอทางวทยาศาสตร หรอไมสามารถสงเกตไดโดยตรง หากเจาตวไมบอกกไมสามารถทราบได ซงเปนสวนส าคญของศาสตรทมชอวาจตวทยา

ทท าการศกษาพฤตกรรมมนษยทงสวนทเปนพฤตกรรมและกระบวนการทางจต ทงน ขนอยกบ

ความสนใจและแนวคดพนฐานทใชในการศกษา แตทงนวตถประสงคหลกเพอการเขาใจตนเอง

การเขาใจผอน และการปรบตวเขาหากน โดยประวตศาสตรของการศกษาพฤตกรรมเรมศกษากนมาตงแตสมยบรรพกาล แตทมหลกฐานยนยนชดเจนกเมอยคกรกและพฒนาอยางตอเนองจนจตวทยาสามารถแยกออกจากปรชญาและศาสตรอนๆ แตยงคงมองคความรจากศาสตรเหลานนเพอใชเปนพนฐานของการศกษาจนเกดแนวคดตางๆ มากมาย ซงแตละแนวคดตองพฒนาทฤษฎและการศกษา เพอปรบตวใหทนกบความเปลยนแปลงของโลกและสงคม

ทงน การศกษาพฤตกรรมมนษยเปนเรองทเราทกคนท ากนอยทกเมอเชอวนตงแตอดตจนปจจบน แตทจตวทยาไดรบการยอมรบวาเปนศาสตร มความเปนเอกเทศ และไดรบการยอมรบวาเปนวทยาศาสตร เนองดวยมการศกษาผานกระบวนการทางวทยาศาสตรผานวธการเกบรวบรวมขอมลทหลากหลาย ขนอยกบเปาหมายทตองการศกษา ประเดนทตองการศกษา รวมถงพฤตกรรมทตองการศกษา ซงแตละวธการตางมขอดและขอเสยทสามารถชดเชยซงกนและกน

รปท 1.15 ตวอยางการทดลอง ทมา: http://www.dawn.com/

แบบฝกหดทายบทท 1

1. พฤตกรรมภายนอกกบพฤตกรรมภายในมความแตกตางกนอยางไร

2. จากค าตอไปน ค าใดทจดวาเปนพฤตกรรม และจดเปนพฤตกรรมชนดใด

กน รสกตนเตน ไดยนเสยง กะพรบตา หว การเตนของหวใจ จนตนาการ กลน

เหมน การท างานของสมอง ความฝน นกถง สะดง ล าไส ยม จ า รองไห รสกเศรา รสกตกใจ ความโกรธ

3. หากตองการท าความเขาใจพฤตกรรมภายในตองท าการศกษาผานสงใดเพราะเหตใด

4. จงโยงความสมพนธของกลมแนวคดทศกษาพฤตกรรมตอไปนใหถกตอง

Structuralism ศกษาคณลกษณะของความเปนมนษย

Functionalism ศกษาพฤตกรรมทสงเกตได

Gestalt ศกษาพฤตกรรมผานการวเคราะหจตใตส านก

Psychoanalysis ศกษากระบวนการท างานของจตใจ

Humanism ศกษาองคประกอบของจตใจ

Behaviorism ศกษากระบวนการรบร และพฤตกรรมแบบภาพรวม

5. จงบอกความแตกตางระหวางการศกษาโดยการส ารวจกบการศกษาความสมพนธ 6. เพราะเหตใด วธการทดลองจงเปนวธการทไดรบความนยมในทางจตวทยา

รายการอางอง

กนกรตน สขะตงคะ. (ม.ป.ป.). ประวตจตวทยาคลนกในประเทศไทย . [Online] Available: http://www.thaiclinicpsy.com/knowledge_detail.php?kn_group=2&kn_id=8 [วนทคนขอมล 21 พฤศจกายน 2557].

จราภรณ ตงกตตภาภรณ. (2556). จตวทยาทวไป . กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ธนญญา ธระอกนษฐ. (2555). พฤตกรรมมนษยเพอการพฒนาตน.อดรธาน: ส านกวชาศกษาทวไป มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน.

ราชบณฑตยสถาน. (ม.ป.ป.). พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๔๒.[Online] Availlable: http://rirs3.royin.go.th/dictionary.asp [วนทคนขอมล 7 ตลาคม 2557].

สรพงษ ลอทองจกร. (2552). หลกมานษยวทยาและหลกสงคมวทยา.อดรธาน: คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน.

Coon, D., & Mitterer, J. O. (2013). Introduction to Psychology: Gateways to Mind and

Behavior. (13rd ed.). New Tech Park: WADSWORTH CENGAGE Learning. Feist, G. J. , & Rosenberg, E. L. (2011) . Psychology: Perspectives & Connections.

(2rd ed.). New York: McGraw Hill. Feldman, F. S. (2013). Understanding Psychology. (7th ed.). New York,: McGraw Hill. Kalat, J. W. ( 2008) . Introduction to Psychology. ( 8th ed. ) . New York: Thomson

Wadsworth. King, L. A. (2011). The Science of Psychology. (2nd ed.). New York: McGraw Hill. Lefton, L. A., & Brannon, L. (2008). Psychology. New York: Pearson Education. Nevid, J. S. (2012). An Introduction to Psychology. (4th ed.). Connecticus: WADSWORTH

CENGAGE Learning. Wong, B. P. (2014) . Introduction: What is psychology? In C. Tien- Lun Sun (Ed. ) ,

Psychology in Asia: An Introduction (pp. 1-19) . New Tech Park: WADSWORTH

CENGAGE Learning.


องคประกอบพนฐานของพฤตกรรม: พลวตรภายในรางกาย


1. ระบบประสาท

2. ระบบตอมไรทอ

3. บรณาการการท างานระหวางองคประกอบ



1. บอกความหมายของระบบประสาทได 2. บอกคณสมบตของระบบประสาทได 3. อธบายความแตกตางระหวางระบบประสาทแตละประเภทได 4. อธบายอทธพลของฮอรโมนตอพฤตกรรมได 5. อธบายความสมพนธระหวางระบบประสาทและระบบตอมไรทอทมตอพฤตกรรมได



1. ใหนกศกษาดคลป Brain power: From neurons to networks

2. อธบายเนอหา และสาระส าคญประกอบการน าเสนอดวยภาพเลอนในหวขอระบบประสาท




2. อธบายเนอหา และสาระส าคญประกอบการน าเสนอดวยภาพเลอนในหวขอระบบตอมไรทอและหวขอบรณาการการท างานระหวางองคประกอบ


4. ใหนกศกษา

26




3. คลปวดโอ/กรณตวอยาง/บทความวจย

4. แบบฝกหด


2.1 ใหคะแนนการเขาหองเรยน

2.2 การท าแบบฝกหด

2.3 ความรวมมอในกจกรรมการเรยนการสอน

2.4 การตอบค าถามในหองเรยน

บทท 2

องคประกอบพนฐานของพฤตกรรม: พลวตรภายในรางกาย

2.1 บทน า พนฐานของการศกษาพฤตกรรม ณ ปจจบน ประการหน ง คอ การท าความเขา ใจ

กบองคประกอบพนฐานของการเกดพฤตกรรมและกระบวนการทางจต ซงหมายถง การท า

ความเขาใจกบกระบวนการท างานภายในรางกายในสวนตางๆ หรอพฤตกรรมภายนอกชนดโมเลกล โดยจากการศกษาพบวา กระบวนการท างานของรางกายทแตกตาง มความสมพนธกบพฤตกรรม

ทงภายในและภายนอกทแตกตางในระดบหนง ดงนน ผเขยนจงเลงเหนความส าคญในการน าเสนอกระบวนการท างานของรางกายในบางสวน ไดแก ระบบประสาท และระบบตอมไรทอทถอเปนระบบใหญของรางกายและมอทธพลตอพฤตกรรมของมนษยโดยน าเสนอวาระบบดงกลาวท างานอยางไร

มความพเศษอยางไร จะสงผลเชนไรตอพฤตกรรม รวมถงการบรณาการการท างานระหวางระบบประสาทและระบบตอมไรทอเกดขนอยางไร

2.2 ระบบประสาท

เมอกลาวถงปจจยภายในรางกายยอมนกถงระบบและกลไกทถกก าหนดมาโดยธรรมชาต โดยนกวชาการเรยกระบบดงกลาววา “ระบบประสาท” ซงเปนระบบทมหนาททงรบขอมล สงขอมล และมอทธพลตอรางกายของมนษย รวมถงพฤตกรรม ในอดตการศกษาระบบประสาทและสมองถอเปนเรองพเศษ เนองจากกระท าเพอประเมนความผดปกตของอาการบางอยางทเกยวของกบสมอง หากแตปจจบนระบบประสาทถอเปนระบบทนกวชาการทางดานจตวทยาและวทยาศาสตรสาขาตางๆ ใหความสนใจศกษา เพอท าความเขาใจพฤตกรรมเปนเบองตน (Nevid, 2012: 42) รวมถงเพอท าความเขาใจกระบวนการท างาน โครงสรางของระบบ อทธพลทมตอพฤตกรรม และผลกระทบ

ทเกดขนหากมความผดปกต เปนตน

2.2.1 ระบบประสาท: วงจรอจฉรยะ ระบบประสาท (Nervous system) คอ เครอขายเซลลประสาท (Neurons/Nerve

cells) ทมการตดตอสอสารระหวางกนเพอการรบ-สงขอมลในการท าหนาทตางๆ ของรางกาย โดยเปนระบบการสอสารทางไฟฟาเคม (Electrochemical) ของรางกายมนษย ประมาณการวาระบบประสาทในรางกายของมนษยเกดจากการรวมตวเปนเครอขายของเซลลประสาทจ านวนหลายพนลานเซลล ทงน เซลลประสาทมความแตกตางกนไปในรปราง ขนาดและชนด ซงเปนคณลกษณะทบงบอกความแตกตางในหนาท ดงปรากฏในรปท 2.1 และ 2.2 ซง ณ ปจจบน ท าการแบงเซลลในระบบ

28

ประสาทเปน 2 ชนดหลก คอ เซลลประสาทและเซลลค าจน (King, 2011: 61) โดยภายในสมองเพยงอยางเดยวมเซลลประสาทกวาพนลานเซลล (Lefton & Brannon, 2008: 56) และในบางการศกษาประมาณการไดไมต ากวาแสนลานเซลล ซงเซลลประสาทเซลลหนงสามารถเชอมตอกบเซลลประสาทอนๆ ไดไมต ากวา 10,000 จด (King, 2011: 61) จากการศกษาประมาณการวาใน 1 ตารางเซนตเมตร มเซลลประสาทมากกวา 50 ลานเซลล ซงเซลลแตละตวกมกระบวนการตดตอสอสารกบเซลลตวอนๆ ซงมความซบซอนยงกวาการท างานของคอมพวเตอร

รปท 2.1 เซลลประสาท

ทมา: ปรบปรงจาก http://biomedicalengineering.yolasite.com/neurons.php

ตามรปท 2.1 จะเหนรปรางจ าลองของเซลลประสาทในรปแบบหนงทพบมากในระบบประสาทสวนกลาง ตามรปจะมเซลลประสาท 2 เซลลเชอมตอกน แตในความเปนจรงพบวา

เซลลประสาทแตละเซลลจะไมเชอมตอกบเซลลประสาทใดๆ โดยตรง จดเชอมตอขอมลระหวางเซลลจะมชองวาง โดยการเชอมโยงขอมลระหวางเซลลประสาทจะเรมตงแตการสงขอมลเปนกระแสไฟฟาจากสวนรบขอมลหรอเดนไดรท (Dendrites) ผานตวเซลลลงมายงสวนทมลกษณะคลายหางยาวๆ เรยกวา แอกซอน (Axon) ทงน พบวา เซลลประสาทในระบบประสาทสวนกลางสวนใหญจะมชนไขมนหอหมแกนของแอกซอนมลกษณะเปนปลองตอเนองตลอดแอกซอน เรยกวา เยอไมอลน (Myelin sheath) นกวทยาศาสตรพบวาเยอไมอลนมหนาทเปนฉนวนกนกระแสไฟฟา ซงมผลด คอ

ท าใหกระแสไฟฟาทถกสงมาจากตวเซลลกระโดดขามปลอง สงผลใหการสงขอมลเปนไปไดอยางรวดเรวเพยงเสยววนาท (Feldman, 2013: 60) หลงจากขอมลถกสงมาถงปลายสดของแอกซอน กระแสไฟฟาทท าหนาทเปนสอสงขอมลจะกระตนใหสวนปลายของแอกซอนทมลกษณะเปนกระเปาะหลงสารเคมทเรยกวา สารสอประสาท (Neurotransmitters) สารดงกลาวจะลอยจากเซลลตวแรกไปยงสวนรบขอมลหรอเดนไดรทของเซลลตวตอไป กระบวนการสงขอมลในเซลลตวตอไปกจะเรมด าเนนการตอไป (Nevid, 2012: 44-46)

29

รปท 2.2 เซลลค าจน

ทมา: ปรบปรงจาก https://rsdadvisory.com/category/glial-cell-activation/

นอกเหนอจากเซลลประสาท ในระบบประสาทยงพบเซลลทส าคญอกชนดหนง คอ

เซลลค าจน (Glial cells/ Glia) ดงปรากฏในรปท 2.2 เซลลค าจนไมใชเซลลประสาทแตถอเปน

เซลลทมความส าคญตอการอยรอดของเซลลประสาท ซงพบวามหนาทเกยวของกบการค าจนโครงสรางของระบบประสาท กลาวคอ ชวยจบและประคองเซลลประสาทใหอยดวยกนเปนกลมกอน (Garrett, 2008: 32) ดแลและจดการสารอาหารของเซลลประสาท และชวยสนบสนนใหเซลลประสาทสงผานขอมลไดอยางรวดเรวโดยการสรางเยอไมอลนหมสวนแอกซอนดงกลาวขางตน (Feldman, 2013: 59) รวมถงจดการของเสย (Horsley & Norman, 2010: 153) ซงเปนขอมลเพยงเลกนอยทสามารถคนพบได ณ ปจจบน แตจากการศกษาพบขอมลส าคญ อาท เซลลค าจนมสวนเกยวของกบความจ า โรคอลไซเมอร ความเจบปวด โรคทางจตเวช เชน โรคจตเภท และความผดปกตทางอารมณ รวมถงพฒนาการของเซลลประสาทตนก าเนด (Neural stem cells) และจากการศกษา ณ ปจจบน พบวา จ านวนเซลลค าจนมมากพอๆ กบเซลลประสาท (King, 2011: 61) แตบางการศกษาประมาณการณว า เซลลค าจนมปรมาณมากถ งร อยละ 90 ของเซลล ในระบบประสา ท

(Li, 2014, 87) ระบบประสาทเปนระบบทมอทธพลตอการเกดปฏกรยาและพฤตกรรมตางๆ ของมนษย

ทงท าใหเกดการปฏสมพนธหรอตดตอสอสารภายในรางกาย และมปฏสมพนธกบสงแวดลอมรอบตวบคคล (Lefton & Brannon, 2008: 55) ไมวาจะเปนพฤตกรรมพนฐาน อาท การรบสมผส ไปจนถงพฤตกรรมทซบซอน อาท การวางแผน หรอการสอสาร เปนตน โดยเซลลประสาทมขนาดเลกจนไมสามารถมองเหนไดดวยตาเปลาแตเมอมการเชอมโยงระหวางกนเปนเครอขายขนาดใหญจะกอตวเปน

30

รปรางจนสามารถมองเหนไดอยางชดเจนโดยจะเรยกชอแตกตางกนไปตามบรเวณของรางกายทเซลลประสาทรวมตวกน บางบรเวณเรยกวาอวยวะ ไดแก สมองเปนเครอขายเซลลประสาทในกะโหลกศรษะ และไขสนหลงเปนเครอขายเซลลประสาทในโพรงกระดกสนหลง หรอเรยกวาเสนประสาทในบรเวณเครอขายเซลลประสาททเชอมตอระหวางสมองและไขสนหลงกบอวยวะอนๆ ของรางกาย

การรวมตวกนเปนกลมกอนหรออวยวะของเซลลประสาทนบลานเซลล เปนเพยงกระบวนการหนงทเกดขนเปนวงจรของสงมชวตซงหมายรวมถงมนษย หากแตความสามารถของเซลลประสาทและระบบประสาทไมไดจ ากดแคการรวมตว ทวามความสามารถอนๆ อก ดงหวขอตอไป

ทจะกลาวถงคณสมบตของระบบประสาททเปนคณลกษณะพเศษจากกระบวนการท างานของเซลลประสาท

2.2.2 คณสมบตของระบบประสาท

ระบบประสาทไมไดถกสรางมาใหกอรางสรางตวมนษยแตเพยงประการเดยว หากแตระบบประสาทยงเปนสวนทชวยสนบสนนมนษยในการปฏสมพนธกบสงแวดลอมรอบตว โดยมคณลกษณะทสดอศจรรย (Coon, & Mitterer, 2008: 58; King, 2011: 58-59, 86) อาท

2.2.2.1 ความซบซอน

ระบบประสาทมศกยภาพทชวยใหเราสามารถพด ฟง อาน เขยน หรอแมกระทงท างานตางๆ ทตองการความประณต คณสมบตดงทกลาวมาถอวามความซบซอนในระดบหนง หากแตยงมความซบซอนทมากกวา คอ กระบวนการท างานของเซลลประสาทหลายกลมในเวลาเดยวกน ซงสงผลใหเราสามารถมพฤตกรรมหลายอยางพรอมกนได เชน การมองเหน การอาน การฟง การเดน การพด การคด รวมถงการหายใจ ในสถานการณทก าลงนงฟงการบรรยายของอาจารยพรอมไปกบการสนทนาในสงคมออนไลนผานโทรศพทมอถอ เปนตน

2.2.2.2 การบรณาการ ความสามารถนเปนคณลกษณะทสมพนธกบคณลกษณะกอนหนา คณลกษณะน

คอ การรวมมอกนของเซลลประสาทหลายกลม จากการศกษาประมาณการวาเซลลประสาท 1 เซลล เชอมการตดตอกบเซลลประสาทอนๆ ไมต ากวา 10,000 เซลล สงผลใหมนษยสามารถด าเนนกจวตรประจ าวนไดอยางราบรน โดยไมตองคอยสงการใหอวยวะนนท างาน หรอพกการท างาน อาท ขณะทเราก าลงทานอาหารกลางวน เราสามารถหายใจเขา-ออกไดโดยอตโนมต พรอมทงกลนอาหาร ดมน า โดยไมเกดอาการส าลก และไมตองนงรอจงหวะการกลนใหสมพนธกบการหายใจ เปนตน อกตวอยางหนง คอ การอานหนงสอ ไมวาจะเปนขอความทก าลงอานอยหรอเปนขอความอนๆ เราสามารถเขาใจความหมายของค า หรอแมกระทงขอความทอานไดโดยไมตองนงผสมพยญชนะ สระ และวรรณยกต

31

2.2.2.3 การปรบตว

ในความเปนจรงโลกรอบตวเราเปลยนแปลงไปทกวน ระบบประสาทของเรา

กเปลยนแปลงไดเชนเดยวกน หากแตไมไดเปลยนแปลงรปรางลกษณะหรอโครงสรางอยางชดเจน

แตสามารถปรบเปลยนหนาท ปรบเปลยนใหมความช านาญ หรอแมกระทงฟนฟตวเองเพอความอยรอด ในทางวชาการ เรยกวา ความยดหยน (Plasticity) อาท คนตาบอดซงพบวาสมองสวนทรบผดชอบการมองเหนหลกของคนกลมนจะเปลยนแปลงการท างาน เพอชวยเสรมประสาทสมผส

ดานอนทไมใชการมองเหน สงผลใหคนตาบอดมประสาทสมผส ไมวาจะเปนการไดยน การไดกลน หรอการสมผสทไว และแมนย ากวาคนทวไป หรอในคนปวยทไดรบการกระทบกระเทอนทางสมองสวนความทรงจ า พบวา ในชวงแรกผปวยไมสามารถจ าขอมลทเพงไดรบไป หากแตฝกไปเรอยๆ พบวา ผปวยสามารถจดจ าสงเหลานนได และสามารถพฒนาจากความจ าระยะสนเปนความจ าระยะยาวได เนองดวยการศกยภาพในการฟนฟตวเองของเซลลประสาทโดยพบวา ผทอาย 75 ป ทยงมสขภาพแขงอย มจ านวนเซลลประสาทไมแตกตางจากบคคลวย 25 ป โดยแมวาเซลลประสาทจะตายไปหลายพนเซลลตอวน แตกสามารถสรางมทดแทนไดเหมอนเดมในบางสวนของสมอง จากการคนพบไดเรยกกระบวนการนวา Neurogenesis รวมทงขอมลใดทบคคลไมไดใชงานสมองจะท าการลบขอมลนนทง (Plunning) หากใชเปนประจ า วงจรประสาทของขอมลนนๆ จะแขงแรงขน

2.2.2.4 การเชอมโยงทางไฟฟาเคม

ผลการศกษายนยนกระบวนการท างานของเซลลประสาทวา เซลลประสาท

มกระบวนการสงขอมล 2 ระบบ ทแตกตางคอ ระบบไฟฟา และระบบเคม ซงพบวาทงสองระบบ

จะบรณาการการท างานเพอการโอนถายขอมลระหวางเซลลประสาท ทงน กระบวนการสงขอมล

แบบระบบไฟฟาเกดขนภายในเซลลประสาท ตงแตสวนรบขอมล (Dendrites) สงตอไปยงตวเซลลและสงผานไปยงสวนสงขอมล (Axon) เพอสงขอมลไปยงเซลลตวอนๆ ในการสงตอขอมลระหวางเซลลจะไมไดท างานดวยระบบไฟฟา หากจะท าการเชอมโยงขอมลผานระบบเคม ผานสารเคม ชนดตางๆ ซงแตกตางกนไปตามบรเวณของเซลล ดงตวอยางในรปท 2.3 จากการศกษา พบวา

เซลลประสาทสามารถสงขอมลระหวางกนดวยความเรวสงถง 528 กโลเมตรตอชวโมง (330

miles/hour) จากผลดงกลาวท าใหขอมลระหวางมอ เทา กบสมองสามารถสงถงกนในเสยววนาท ซงเปนความไวระดบทบคคลไมสามารถรบรไดดวยประสาทสมผสทวไป

32

รปท 2.3 เซลลประสาทและการสงผานขอมล

ทมา: ปรบปรงจาก http://www.brighthubeducation.com/scienc-lessons-grades-9-12/62632-neurontransmitters-in-the-brain/

ส าหรบคณสมบตทง 4 ประการทน าเสนอขางตนเปนเพยงคณลกษณะทมนษยคนพบในทางวทยาศาสตรยงคงมความลบอกหลายอยางทยงคงรอการคนหาและคนพบในประเดนของเซลลประสาทและระบบประสาท ทงน จะหยดการน าเสนอขอมลเพยงนกคงเปนเรอง

ทนาเสยดาย เนองดวยระบบประสาททกอรางสรางตวขนเปนสวนตางๆ ทเปนสวนหนงของรางกายมนษยไมไดมโครงสรางและกระบวนการท างานทเหมอนกนทงหมด โครงสรางและต าแหนงทแตกตางมความเชอมโยงกบกระบวนการท างานทแตกตาง ดงนน ในหวขอตอไปผเขยนจงไดน าเสนอวงจรในระบบประสาท ทจะเปนขอมลใหผอานไดท าความเขาใจกบหนาทและความส าคญของระบบดงกลาวพอสงเขป

33

รปท 2.4 โครงสรางของระบบประสาท

ทมา: ปรบปรงจาก The hierarchical structure of the nervous system: a system of ‘twos’ (Castro & Sergeant, 2010: 131)

ระบบประสาทสวนกลาง

สมอง ระบบประสาทโซมาตก

ระบบประสาท

ไขสนหลง

ระบบประสาทสวนปลาย

ระบบประสาทซมพาเทตก

ระบบประสาทอตโนมต

ระบบประสาทพาราซมพาเทตก

34

2.2.3 วงจรในระบบประสาท

ระบบประสาทเปนระบบทมการจดระเบยบการท างานเพอประสทธภาพและประสทธผลตอการด ารงชวตของมนษย โดยนกวชาการแบงระบบประสาทออกเปน 2 ระบบใหญ ไดแก ระบบประสาทสวนกลาง และระบบประสาทสวนปลาย/สวนนอก (ดงรปท 2.4)

2.2.3.1 ระบบประสาทสวนกลาง ระบบประสาทสวนกลาง (Central Nervous System: CNS) เปนระบบ

ทประกอบดวยสมอง และไขสนหลง โดยมการประมาณการณวารอยละ 99 ของเซลลประสาท

ในรางกายตงอยในระบบประสาทสวนกลาง (King, 2011: 61) ระบบประสาทสวนกลางเปนระบบ

ซงท าหนาทหลกในการเปนศนยบญชาการเพอการจดการขอมลตางๆ ของรางกาย (Nevid, 2012: 53) โดยประกอบดวยเซลลประสาทนบพนลานเซลลเชอมโยงกนเปนโครงขาย ซงเชอมโยงกบเสนประสาทในระบบประสาทสวนปลาย ทงน เซลลประสาทในระบบประสาทสวนกลางรวมตวกนจนเกดเปนอวยวะส าคญ ไดแก

(1) ไขสนหลง (Spinal cord) เปนอวยวะทตงอยภายในกระดกสนหลง เนองดวยเกดจากการรวมตวกนของเซลลประสาทซงมความบอบบางตอการกระทบกระเทอนเชนเดยวกบสมอง จงสนนษฐานวาตองมกระดกสนหลงคอยท าหนาทปองกนอนตราย ทงน จากการศกษา พบวา

ไขสนหลงมหนาทหลก 2 ประการ คอ (Castro & Sergeant, 2010:131; Coon, & Mitterer, 2013: 58-59; Lefton & Brannon, 2008: 67) ประการแรก เปนจดเชอมโยงของกระแสประสาทระหวางสมองกบอวยวะรบสมผส กลามเนอ และตอมตางๆ และเปนศนยควบคมปฏกรยาตอบสนองอตโนมตตอสงเราอยางฉบพลน (Spinal reflexes/Reflex action/Reflex arc) เชน การใชคอนเคาะทหวเขา แลวหวเขาเกดการกระตกโดยไมไดตงใจขยบและไมรตว (Knee jerk reflex) หรอการกระตกกลบของมอจากการจบแกวน ารอน หรอการกะพรบตาเนองดวยลมพด หรอฝนเขาตา เปนตน ซงเปนกระบวนการทไมมสมองเขามาเกยวของในขณะเคลอนไหวกลามเนอ หากสมองจะเขามาเกยวของในกรณแปลความหมายสงเราใหเกดความรสก หรออารมณ เชน รสกรอนจากการจบแกวน ารอน

เปนตน ทงน กระบวนการแปลความหมายหรอการรบรจะเกดขนหลงจากการเคลอนไหวกลามเนอ ดวยขอมลทสงเขาไปยงไขสนหลงจะถกสงกลบไปยงอวยวะตอบสนองอยางฉบพลนและถงกอนขอมลจากไขสนหลงทสงไปยงสมองสวนแปลความหมาย หากแตเปนความแตกตางในเสยววนาทซงเราไมสามารถจะตรวจจบไดดวยประสาทสมผส

35

รปท 2.5 ตวอยางกระบวนการตอบสนองอตโนมต

ทมา: ปรบปรงาก http://thingktankcentre.blogspot.com/

กระบวนการเกดปฏกรยาตอบสนองดงกลาวจะเกดขนไดเฉพาะสถานการณทอาจกอใหเกดอนตรายตอบคคล หรอสงเรามากระทบจดทออนไหวตอการกระตนเทานน การไดรบ

การกระตนหรอเราโดยทวไปจะถกสงผานไขสนหลงไปยงสมอง โดยไมเกดปฏกรยาตอบสนองอตโนมต (Lefton & Brannon, 2008: 67)

หากไดรบบาดเจบในสวนไขสนหลงถอวาเปนเรองรายแรง โดยจะสงผลใหขอมลระหวางสมองกบอวยวะตางๆ ไมสามารถเชอมตอถงกนได สงผลใหบคคลหมดความสามารถในการใชกลามเนอทอยในการควบคมโดยไขสนหลงบรเวณทไดรบความเสยหายทเรยกวา อมพฤกษ หรออมพาต ตามแตความเสยหายของไขสนหลง ซงหมายรวมถงคณสมบตของปฏกรยาตอบสนองอตโนมตทหายไป แตปฏกรยาตอบสนองอตโนมต (Spinal reflexes) ยงคงท างานปกตในบรเวณทไมไดรบความเสยหาย (Lefton & Brannon, 2008: 67-68)

36

รปท 2.6 สมองสวนตางๆ

ทมา: ปรบปรงจาก http://humannervoussyste2.weebly.com/brain-anatomy.html

(2) สมอง (Brain) เปนกอนเนอสเทาๆ ทอยภายในกะโหลกศรษะ มลกษณะคลายนวมส าหรบชกมวย 2 ขางมาประกบกน (คนทวไปเรยกวา สมองซกซาย และซกขวา) สมองถอวาเปนศนยบญชาการทคอยควบคมปฏกรยาตางๆ ของรางกายทงหมด (Nevid, 2012: 53) โดยการรบขอมลกระแสประสาทมาจากไขสนหลง และเสนประสาท 12 ค (Cranial nerves) แลว

ท าการประมวลผลตามขอมลหรอสงเราทไดรบ (Lefton & Brannon, 2008: 67) คด ตดสนใจ และท างานเกยวของกบอารมณความรสก นอกจากน ยงท าหนาทสงค าสงในการตอบสนองตอสงเราใหกบระบบประสาทสวนปลาย ซงอาจผานหรอไมผานไขสนหลง (Castro & Sergeant, 2010: 131) เพอใหเกดพฤตกรรมตางๆซงโดยทวไปนกวชาการจะท าการแบงสมองออกเปน 3 สวนหลก (Castro &

Sergeant, 2010: 135; King, 2011: 73-79; Nevid, 2012: 57-63) ดงน สมองสวนหลง (Hindbrain) เปนสมองสวนทเชอมตอกบไขสนหลง ถอเปน

สมองสวนทเจรญเตบโตเปนอนดบแรกหลงจากการปฏสนธ เนองดวยเปนสวนทส าคญตอความอยรอดของสงมชวต ประกอบดวย สมองสวนทท าหนาทเกยวของกบการควบคมการหายใจ การควบคม

การเตนของหวใจ การไอ การอาเจยน เปนตน (Medulla) สมองสวนทเปนสถานสงผานขอมลระหวาง

37

ไขสนหลงและสมองสวนลางอนๆ กบสมองสวนกลาง รวมถงควบคมการหลบ -ตน และความตนตว (Pons) นอกจากน คอ สวนควบคมการท างานประสานกนของกลามเนอลายและรกษาสมดลของ

การเคลอนไหวรางกาย (Cerebellum) ยกตวอยางเชน การท างานประสานกนของตากบมอ มอกบเทา การทรงตวในอรยาบถตางๆ ของรางกาย หรอการท างานทตองการความประณตจากกลามเนอ

มดเลก เปนตน

จากทกลาวขางตนแสดงถงความส าคญของสมองสวนหลง ดงนน หากสมองสวนนไดรบการกระทบกระเทอน การบาดเจบ หรอความเสยหาย อาจมอนตรายถงแกชวต

จากความเสยหายของสมองสวนทควบคมการหายใจ และการเตนของหวใจ แมสมองสวนอน หรออวยวะสวนอนยงท างานไดตามปกตกตาม หากเปนสวนทเกยวของกบการทรงตวและการประสานความสมพนธของการเคลอนไหว ถาผดปกตจะสงผลใหบคคลไมสามารถรกษาความสมดลของ

การทรงตว เคลอนไหวไมราบรน หรอแมแตมปญหาเกยวกบการเคลอนไหวกลามเนอลาย อาท การยกแขน หรอการยกขา เปนตน

สมองสวนกลาง (Midbrain) เปนจดรวบรวมเสนประสาททเชอมโยงระหวางสมองสวนหลงและสมองสวนหนา รวมถงเปนสวนทมใยประสาทตาและห ซงสนนษฐานวาเปน

สวนทเชอมโยงขอมลระหวางสมองกบตาและห นอกจากน ยงท าหนาทเกยวกบการกรอกตาตามวตถตางๆ ซงเปนการเคลอนไหวกลามเนอตาโดยอตโนมต การหนไปหาเสยงทไดยนอยางกะทนหน สมาธ และยงมหนาทควบคมลกษณะทาทางบางอยาง (Substantia nigra) และวงจรของสมาธ ความตนตวและความกระตอรอรน รวมถงเปนสวนของการคดกรองขอมลจากการมองเหนและการไดยน เพอใหเฉพาะขอมลทมความส าคญกบบคคลผานไปยงสมองสวนอนทท าหนาทในการจดการกบขอมลดงกลาวท างานตอไป แมยามทนอนหลบ (Reticular formation/reticular activating system: RF/RAS)

การศกษา พบวา หากสมองสวนทเกยวของกบวงจรของความตนตวและความกระตอรอรน ไดรบความเสยหาย ผลทตามมาคอ อาการโคมา หรอทเรยกกนโดยทวไปวา

เจาหญง/เจาชายนทรา อาการคอ ผปวยสามารถรบรถงการกระตนจากสงแวดลอมรอบตวไดบาง แตไมสามารถตอบสนองทางรางกายใดๆ ได แตหากมความผดปกตในสวนทเกยวของกบการควบคมลกษณะทาทางจะมผลใหเกดอาการผดปกตในการเคลอนไหวในรปแบบของการกระตก เรยกวา

โรคพารกนสน1

1การเกดโรคพารกนสนมสาเหตจากความผดปกตของสมองทแตกตางกนในผปวยแตละราย เนองดวยสมองทเกยวของกบการเคลอนไหวภายใตอ านาจจตใจมหลายสวน ความผดปกตในสมองสวน substantia nigraกเปนอกสาเหตหนง

38

สวนปลายของไขสนหลง สมองสวนหลงบางสวนและสมองสวนกลางไดรบการตงชอวา “กานสมอง” (Brain stem) เปนชอเรยกทางการแพทยทไดยนกนบอยครงในกรณทม ผประสบอบตเหต ซงขอมลทไดรบจะเกยวของกบความเปนความตายอยเสมอจากการท าหนาทของสมองบรเวณดงกลาว ยกตวอยางเชน นกรองทานหนงประสบอบตเหตทางรถยนตสงผลใหกานสมองไดรบการกระทบกระเทอน มผลใหอยในอาการโคมา หลงจากนนไมกชวโมงนกรองคนดงกลาวกสนลมหายใจ เนองจากมบาดแผลบรเวณกานสมองสวนลาง

รปท 2.7 เปลอกสมองสวนตางๆ

ทมา: ปรบปรงจาก http://www.bestmassageintucson.com/page/491881604

สมองสวนหนา (Forebrain) เปนสวนทพฒนาชาทสดในมนษย แตถอเปนสวนทชวยใหมนษยมความแตกตางจากสตวสายพนธ อนอยางชดเจน โดยเฉพาะสวนทเรยกวา “เปลอกสมอง” (Cerebral cortex) ทอยชนนอกสดของเนอสมอง ซงแบงตามลกษณะการท างานได 4 สวน ประกอบดวย กลบหนา (Frontal lobe) มหนาทเกยวของกบการควบคมการเคลอนไหว การวางแผน กระบวนการคด ความจ าระยะสน รวมถงการควบคมอารมณ เปนตน กลบกลาง (Parietal

lobe) มหนาทเกยวของกบการจดการขอมลทรบสมผสจากผวหนง ขอตอและกลามเนอ กลบขาง (Temporal lobe) มหนาทเกยวของกบการจดการขอมลจากการไดยน และกลบหลง (Occipital

lobe) มหนาทเกยวของกบการจดการขอมลจากการมองเหน นอกเหนอจากการท างานเฉพาะดาน

ยงพบวามสวนทท างานบรณาการกนระหวางเปลอกสมองแตละสวนในการท าหนาททเกยวของกบกระบวนการทางจตขนสงบางคณลกษณะ อาท การรบร การเรยนร การจ า การคด และกระบวนการทางภาษา เปนตน

39

เมอเปรยบเทยบกบสตวชนดอนๆ พบวา มนษยเปนสงมชวตทออนแอกวา

ทงดานความแขงแรง ความเรว และการรบสมผส แตมอยหนงทมนษยเหนอกวาสตวทกชนดในโลกน คอ สตปญญา ซงพบวา สมองสวนเปลอกสมองของมนษยมพฒนาการทดกวาสตวชนดอนๆ (Coon,

& Mitterer, 2013: 64) จงสงผลใหมนษยมกระบวนการคดและความสามารถในการใชภาษาทเหนอกวา

นอกจากเปลอกสมองทเปนเนอเยอสวนนอก ยงมเนอเยอสวนใน อาท สวนทเปนจดถายทอดขอมลจากการมองเหน การไดยน รวมถงการสมผสและการเคลอนไหวไปยงสวนกลบและเปลอกสมอง (Thalamus) สวนทควบคมระบบประสาทอตโนมต การกน ความหว ความอม พฤตกรรมทางเพศ การแสดงออกทางอารมณและการตอบสนองตอความเครยด รวมถงควบคม

การหลงฮอรโมนของตอมใตสมอง (Hypothalamus) สวนทเกยวของกบการเรยนรและความจ า (Hippocampus) สวนทเกยวของกบความกลวและความวตกกงวล (Amygdala)

หากเกดความเสยหายในสมองสวนหนาจะพบความผดปกตทหลากหลายมากกวาความเสยหายทพบในสมองสวนหลงหรอสวนกลาง เนองจากสมองสวนหนาแบงเปนหลายสวนซงมหนาททเฉพาะเจาะจงมากพอสมควร แตโดยสวนมากจะเปนความผดปกตทเกยวของกบอารมณ ความสามารถทางปญญา และการรบสมผส รวมถงพฤตกรรมภายนอก ยกตวอยางเชน

ความผดปกตในสมองสวนทเกยวของกบความกลวและความวตกกงวล (Amygdala) อาจสงผลใหขาดทกษะในการรบรการแสดงออกซงสหนาจากอารมณดานลบ หรอความผดปกตในสมองสวนทเกยวของกบการเรยนรและความจ า (Hippocampus) ผลคอ ไมสามารถจดจ าขอมลทไดรบหลงจาก

ความผดปกตได เปนตน

2.2.3.2 ระบบประสาทสวนปลาย/สวนนอก

ระบบประสาทสวนปลาย/สวนนอก (Peripheral Nervous System: PNS) เปนระบบทประกอบดวยเซลลประสาทท เชอมระหวางสมองและไขสนหลงกบอวยวะสวนอนๆ

ของรางกาย ระบบประสาทสวนนมหนาทเชอมโยงขอมลระหวางสมองและไขสนหลงกบอวยวะตางๆ ทงในลกษณะขอมลจากสมองและไขสนหลงไปยงอวยวะ และขอมลจากอวยวะไปยงสมองและ

ไขสนหลง โดยระบบประสาทสวนปลายยงสามารถแบงยอยออกเปน 2 ระบบ คอ ระบบประสาท

โซมาตกและระบบประสาทอตโนมต (1) ระบบประสาทอตโนมต (Autonomic Nervous System: ANS) เปนระบบ

ทท าใหมนษยสามารถรกษาสมดลของอวยวะภายในรางกาย โดยการควบคมปฏกรยาภายในรางกายอยางอตโนมต อาท อตราการเตนของหวใจ ระบบยอยอาหาร ความดนโลหต และการท างานของอวยวะภายใน เปนตน ระบบประสาทอตโนมตเปนระบบทมกระบวนการท างานทตอเนองและ

40

อยนอกเหนอจากการควบคมของจตใจ2โดยสวนใหญ (Coon, & Mitterer, 2013: 58; Lefton &

Brannon, 2008: 65) ระบบประสาทอตโนมตสามารถแบงเปน 2 ระบบยอยทท างานสลบกนในแตละสถานการณ คอ (ดงปรากฏในรปท 2.8)

ระบบประสาทพาราซมพาเทตก (Parasympathetic Nervous System: PNS) ท าหนาทลดการท างานของรางกายใหอยในสภาวะปกต และกกเกบพลงงานใหกบรางกาย

เพอใชในกระบวนการท างานภายใตระบบประสาทซมพาเทตก ระบบพาราฃมพาเทตกเปน

ระบบทท างานเกอบตลอดเวลา ซงสงผลใหกระบวนการตางๆ ของรางกายอยในสภาวะปกต (Equilibrium) อาท ท าใหมการหลงน ายอยและกระบวนการยอยอาหารในระบบยอยอาหารท าใหการหายใจ การเตนของหวใจท างานปกต และท าใหรางกายกลบสสภาวะปกตหลงจากผานสถานการณคบขนหรอฉกเฉน (Lefton & Brannon, 2008: 66)

อกระบบคอ ระบบประสาทซมพาเทตก (Sympathetic Nervous System: SNS) ท าหนาทเรงกระบวนการท างานของรางกาย และดงพลงงานส ารองมาใชงาน โดยทวไปจะรจกกนวาเปนระบบทตอบสนองตอภาวะฉกเฉนหรอคกคามตอบคคล โดยการปรบกระบวนการท างานตางๆ ภายในรางกายเพอใหเตรยมพรอมรบมอกบสถานการณดงกลาว ไมวาจะเปนไปเพอหลกหน หรอเขาเผชญหนา (Fight or flight response) โดยสงผลใหอตราการเตนของหวใจและความดนโลหตเพมขน ลดกระบวนการยอยอาหาร และท าใหมานตาขยายขน เปนตน พรอมทงเพมการหลงฮอรโมนเอพเนฟฟรน/อะดรนาลน (Epinephrine/Adrenaline) ซงมผลใหรางกายมพละก าลงเพมมากขน (Lefton & Brannon, 2008: 65)

ทงสองระบบจะพรอมท างานอยตลอดเวลา ทงนขนอยกบตวบคคลวาก าลงอย ในสภาวะผอนคลายหรอก าล งถกกระตน หากมสถานการณท กระตน ใหบคคลตนตว

ระบบซมพาเทตกจะเขามาจดการระบบตางๆ ของรางกายเทาทจะมอ านาจสงงานได แตเมอ

ความตนตวของบคคลลดลงมาสระดบปกตระบบพาราซมพาเทตกจะเขามาท าหนาทแทน (Coon &

Mitterer, 2013: 353)

2การท างานทนอกเหนอการควบคมของจตใจ หมายถง การท างานทไมไดอยในความปรารถนาหรอความนกคดของบคคล ขณะทการท างานทอยภายใตการควบคมของจตใจ หมายถง การท างานทเกดจากการสงงานจากความคดของบคคล เชน การบงคบมอ แขน หรออวยวะทใชในการเคลอนไหวตางๆ เปนตน

41

รปท 2.8 การท างานภายใตระบบซมพาเทตกและระบบพาราซมพาเทตก

ทมา: ปรบปรงจาก http://www.pinterest.com/pin/481251910159263911/

ทงระบบซมพาเทตกและพาราซมพาเทตกตางเปนระบบทส าคญตอมนษยและเปนระบบทท างานสลบกนไปในแตละอรยาบถ กจกรรม หรออารมณความรสกของบคคล

โดยทเจาตวไมจ าเปนตองคอยสงการหรอควบคมดวยตนเอง หากระบบใดระบบหนงท างานมากเกนไป หรอท างานบกพรอง อาจเกดผลเสยตอบคคลได (รายละเอยดเพมเตมในบทท 7 หวขอความเครยด)

(2) ระบบประสาทโซมาตก (Somatic Nervous System: SNS) เปนระบบของเสนประสาททมหนาทพเศษในการควบคมการเคลอนไหวของกลามเนอทอยในการควบคมของจตใจ (กลามเนอลาย) ยกตวอยางเชน การเคล อนไหวของลกตาขณะทก าลงอานขอความน หรอ

42

การเคลอนไหวกลามเนอมอเมอตองเปดหนาถดไป เปนตน นอกจากน ระบบประสาทโซมาตก

ยงมหนาทเปนทางผานขอมลระหวางอวยวะรบสมผสกบระบบประสาทสวนกลาง (Feldman, 2013: 70) หากแตไมใชพฤตกรรมทอยในการควบคมของจตใจเพยงเทานนทอยในความรบผดชอบของ

ระบบประสาทโซมาตก การตอบสนองโดยอตโนมต (Reflex arc) ซงเปนพฤตกรรมอตโนมตและอยนอกเหนอการควบคมของจตใจดงกลาวในหวขอไขสนหลงกอยในขอบเขตความรบผดชอบของระบบประสาทโซมตกเชนเดยวกน (Li, 2014: 101) ยกตวอยางเชน การจบแกวน ารอน โดยการท าหนาทสงผานขอมลจากมอไปยงไขสนหลง และสงผานขอมลจากไขสนหลงมายงมอ เพอใหเกดกระตกกลบอยางรวดเรว

นอกจากระบบประสาททถอวาเปนระบบทมอทธพลหลกของรางกาย ชวต รวมถงพฤตกรรม

ของมนษย ยงมอกระบบทถอวาเปนโครงสรางทบรณาการการท างานกบระบบประสาทและท าหนาทแทนระบบประสาทในการสงตออทธพลของกระบวนการท างานทมตอรางกายและพฤตกรรม

ระบบดงกลาวรจกกนในชอวา ระบบตอมไรทอ

2.3 ระบบตอมไรทอ

แมระบบประสาททกระจายอยทวรางกายจะท าหนาทรบ-สงขอมลจากสงเราภายนอกและภายในรางกาย บรหารจดการขอมล และบญชาการการท างานตางๆ ของรางกาย แตระบบประสาท

กไมสามารถจะท างานไดเพยงระบบเดยว จ าเปนตองไดรบการชวยเหลอจากระบบอน เพอใหขอมลหรอค าสงท างานไดอยางมประสทธผล ระบบทรองรบค าสงของระบบประสาทและเปนระบบ

ท เ ก ยวของกบพฤตกรรมของมนษย คอ ระบบตอมไรท อ ( Endocrine system) ซ ง เปนระบบปฏบตการภายในรางกายทท างานรวมกบระบบประสาทอยางใกลชด ระบบตอมไรทอประกอบดวย กลมของตอมทท าหนาทควบคมกระบวนการท างานของอวยวะตางๆ ทเกยวของผานการหลงสารเคมสกระแสเลอดไปยงอวยวะนนๆ

2.3.1 ตอมไรทอ: โรงงานผลตฮอรโมน

ตอมทอยในระบบตอมไรทอเกดจากการรวมตวกนของกลมเซลลทท าหนาทหลงสารเคมโดยสารเคมทผลตจากตอมเหลาน เรยกวา ฮอรโมน (Hormones) ตอมไรทอในรางกายของมนษยจะกระจายอยตามจดตางๆ ของรางกาย (Nevid, 2012: 75) ดงปรากฏในรปท 2.9

เดมทมความเชอวาฮอรโมนจะไหลไปตามกระแสเลอดผานอวยวะตางๆ ทวรางกาย

หากเพยงแตจะมผลตอเมออวยวะนนๆ มตวรบขอมลของฮอรโมนดงกลาว ซงอวยวะหนงๆ

อาจมตวรบขอมลเพยงฮอรโมนเดยวหรอหลายฮอรโมนแตกตางกน (King, 2011: 84-85) โดยจากการศกษา พบวา เมอฮอรโมนจากตอมใดตอมหนงไหลไปถงตอมอนๆ จะสงผลใหตอมนนๆ

43

หลงฮอรโมนออกมาซงถอเปนปฏกรยาลกโซใหเกดวงจรของสารเคมทซบซอน ท าใหรางกายสามารถด าเนนกระบวนการตางๆ ไดในเวลาพรอมกน รวมถงฮอรโมนยงท าหนาทสงขอมลระหวางเซลลในรางกาย (Chrousos, 2007: 125) เชนเดยวกบสารสอประสาททท าหนาทสงขอมลระหวางเซลลประสาท

รปท 2.9 ต าแหนงของตอมไรทอในรางกายมนษย

ทมา: ปรบปรงจาก http://antranik.org/the-endocrine-system/

2.3.2 ฮอรโมนกบพฤตกรรม

แมการเรยนรและประสบการณทางสงคมจะเปนปจจยทมอทธพลมากกวาฮอรโมน

แตจากทกลาวขางตน ฮอรโมนทหลงจากตอมไรทอจะไปควบคมกระบวนการท างานของอวยวะตางๆ ในรางกาย ซงมผลตอพฤตกรรมทงภายในและภายนอก ดงนน การกลาวถงอทธพลของระบบ

ตอมไรทอผานการท างานของฮอรโมนทมตอพฤตกรรมของมนษยจงมความส าคญเพอการท าความเขาใจในความเชอมโยงระหวางการท างานกบผลทเกดขน โดยผเขยนท าการแยกอธบายรายละเอยดตามผลการศกษาวจยในแตละตอม ดงน

44

2.3.2.1 ตอมใตสมอง ตอมใตสมอง (Pituitary gland) เปนตอมไรทอทมขนาดเทาเมลดถวทอยใน

สมอง มชอเรยกอกชอหนงวา Master gland เนองดวยเปนตอมไรทอทมอทธพลตอกระบวนการท างานของรางกายในหลายสวน (Nevid, 2012: 75)

ฮอรโมนทสรางโดยตอมใตสมองซงมผลตอพฤตกรรม ยกตวอยางเชน ฮอรโมน

ออกซโทซน (Oxytocin) พบวามหนาทเกยวกบการควบคมมดลกระหวางการคลอดบตร รวมถง การกระตนน านมระหวางการใหนมบตรในเพศหญง แตพบวาฮอรโมนดงกลาวไมไดจ ากดแคในเพศหญงและเฉพาะเรองการมบตร ทงน การศกษาพบวา ระดบของออกซโทซนมความเชอมโยงกบ

การพฒนาความเชอใจในผอน (Nevid, 2012: 77) ความสมพนธระหวางครก ความสมพนธระหวางผเลยงดกบเดก ความเครยดทางสงคม ปฏสมพนธกบผอนทงทอยในกลมและนอกกลม รวมถงการสอสารทางสงคม ความบกพรองของวงจรประสาทในการถายทอดออกซโทซนมผลใหเกดปญหาเกยวกบทกษะทางสงคมและปญหาเกยวกบการสอสารในผปวยโรคจตเวชบางชนด (Lopatina,

Inzhutova, Salmina, & Higashida, 2013: 8, Shalev & Ebsein, 2013: 5) 2.3.2.2 ตอมหมวกไต

ตอมหมวกไต (Adrenal glands) เปนกอนเนอลกษณะทรงสามเหลยม เกาะอยบนไตทงสองขาง มหนาทเกยวของกบอารมณ ระดบพลงงานในรางกาย และกระบวนการจดการความเครยด โดยการสรางกลมของฮอรโมนความเครยดซงเปนฮอรโมนเพอปรบรางกายใหรบกบความเครยดซงโดยทวไปมกจะกลาวถงฮอรโมนความเครยดทมชอวา คอรตซอล (Cortisol) ทจะหลงมาเพอเพมความแขงแรงของกลามเนอลาย รวมทงการกระตนตบใหหลงน าตาลยามเผชญหนากบความเครยด (Nevid, 2012: 75) รวมถงฮอรโมนเอพเนฟรน/อะดรนาลน (Epinephrine/adrenaline) และนอรเอพเนฟรน/นอรอะดรนาลน (Norepinephrine/noradrenaline) ทเกยวของกบระบบประสาทซมพาเทตก

2.3.2.3 ตบออน

ตบออน (Pancreas) เปนอวยวะทมกระบวนการท างาน 2 ลกษณะ คอ ระบบยอยอาหาร และระบบตอมไรทอ ในสวนของการท าหนาทในระบบตอมไรทอ ตบออนจะท าการสรางฮอรโมนทเกยวของกบการรกษาสมดลของระดบน าตาลในเลอด อาท อนซลน ( Insulin) ซงท าหนาทลดระดบน าตาลในเลอด ควบคมอตราการเผาผลาญสารอาหาร น าหนกรางกาย รวมถงความอวน

เมอกลาวถงอนซลนมกไดรบการเชอมโยงกบโรคเบาหวาน แตโรคดงกลาวไมไดเปนไดโดยทนท หากแตระดบของอนซลนทไมสมดลสามารถสงผลตอสมองโดยตรงและทนททนใด เนองดวยสมองตองการกลโคสในกระบวนการท างานของเซลลประสาท ซงสงผลตอพฤตกรรมและอารมณของมนษยไดในทนท ยกตวอยางเชน ระดบของน าตาลในเลอกสงกวาปกต (ระดบอนซลนต า)

45

อาจสงผลใหเกดความรสกหงดหงด อารมณรอน รสกเหนอยลา รวมถงปญหาเกยวก บสมาธ (Hagood, 2012) เชนเดยวกบการมระดบของน าตาลในเลอกต ากวาปกต พบวา มความสมพนธกบพฤตกรรมกาวราวรนแรง ความรสกหวาดกลว วตกกงวล (Anderson, 2006: 257) ซมเศรา มปญหาเกยวกบสมาธ งวงนอนงาย รวมถงมความรสกออนไหวงาย (Dubois, 2015)

2.3.2.4 ตอมเพศ

ตอมเพศของเพศชายกบเพศหญงมความแตกตางกน ในเพศหญงตอมเพศ คอ

รงไข ซงอยในปกมดลกทงสองขาง และในเพศชายตอมเพศ คอ อณฑะทอยในถงอณฑะ เปนตอม

ทท าหนาทเกยวของกบการสบพนธและพฒนาการทางเพศ จากการศกษาพบวา ฮอรโมนเพศชาย (เทสโทสเตอโรน) มความสมพนธกบระดบความขมเหง การแขงขน และมพฤตกรรมเสยง รวมถง

มความสมพนธกบความกาวราวทางรางกายทงเพศชายและเพศหญง (Nevid, 2012: 77) ยงมระดบของเทสโทสเตอโรนมากยงพบความกาวราวและพฤตกรรมตอตานมาก ในทางตรงกนขาม ระดบเทสโทสเตอโรนต ามความสมพนธกบภาวะไมมอารมณทางเพศทงในเพศหญงและเพศชาย แตทงน ระดบของฮอรโมนเปนเพยงปจจยหนงในหลายปจจยทอาจสงผลใหเกดพฤตกรรมไมพงประสงคดงกลาว

2.3.2.5 ตอมไพเนยล

ตอมไพเนยล (Pineal gland) เปนตอมขนาดเลกอยในสมอง ท าหนาทหลงฮอรโมนเมลาโทนน (Melatonin) โดยฮอรโมนนมสวนเกยวของกบการเกดวงจรการหลบ-การตน (Nevid, 2012: 75) โดยเมลาโทนนจะมการตอบสนองตอแสง ทงน จะมการหลงสงสดในชวงเทยงคนและจะลดลงในชวงเชาเปนวงจรโดยทวไป ซงมผลตอการงวงนอนของบคคล (Coon, & Mitterer,

2013: 75) เมลาโทนนไมไดมผลโดยตรงตอพฤตกรรมการนอนดงกลาวขางตนเพยงประการเดยว หากแตมผลตออารมณความรสก (Mercola, 2013) ทกษะทางปญญา (Cardinali, Vigo, Olivar,

Vidal, Furio, & Brusco, 2012) ความเครยด ความจ า (Rimmele, et al. , 2009) การเรยนร และสมาธ ซงพบวา เมลาโทนนในระดบต าสงผลใหมความผดปกตในการนอนทครอบคลมอาการ

นอนหลบยาก ตนกลางดกบอยคร งหรอตนเชาเกนไป ซ งไปมผลตอการด าเนนชวต อาท ไมมความกระฉบกระเฉง รสกออนลาไมมเรยวแรง มปญหาเกยวกบความจ า อารมณแปรปรวน งวงซมระหวางวน มความเครยด เปนตน (เชาวลต มณฑล, 2555:2)

2.3.2.6 ตอมไทรอยด

ตอมไทรอยด (Thyroid gland) ตงอยบรเวณล าคอ ท าหนาทหลงฮอรโมนอย 2 ชนด แตทมกรจกกนคอ ฮอรโมนไทรอกซน (Thyroxine/T3) ซงเปนฮอรโมนทรกษาอตรา

การเผาผลาญสารอาหารในรางกาย (Metabolism) นอกจากนยงมผลตอบคลกภาพของบคคล

โดยการศกษาพบวา ระดบของไทรอกซนทสงมความสมพนธกบความรสกวตกกงวล ความตนเตน

ตกใจความหงดหงดและฉนเฉยว โมโหงาย (Nevid, 2012: 75) ขณะทการขาดฮอรโมนนอาจสงผลให

46

เกดอาการงวงซมและเฉอยชาในผใหญ หากเกดภาวะนในชวงเดกจะท าใหมพฒนาการทางระบบประสาททจ ากด ซงสงผลตอการเกดภาวะปญญาออนหรอระดบสตปญญาบกพรอง (Mental

retardation: MR) (Coon, & Mitterer, 2013: 75) การศกษา พบวา รางกายของมนษยไมไดท างานแยกจากกนอยางอสระ หากแตมการท างาน

อยางบรณาการระหวางกน เชนเดยวกบระบบประสาทและระบบตอมไรทอ ดงนน หวขอตอไปจะน าผอานเขาสโลกของกระบวนการท างานภายในรางกายทเปนการบรณาการระหวางระบบประสาทและระบบตอมไรทออยางพอสงเขป

2.4 บรณาการการท างานระหวางองคประกอบ

แมการน าเสนอขอมลตางๆ ของเอกสารเลมนจะแยกอธบายในประเดนตางๆ หากแตพบวาแตละประเดนมความเกยวของเชอมโยงซงกนและกน หมายรวมถงกระบวนการท างานขององคประกอบพนฐานทกลาวขางตนซงไดแก ระบบประสาทและระบบตอมไรทอทมการบรณาการการท างานรวมกน ไมสามารถจะท างานไดดวยระบบใดระบบหนงเพยงระบบเดยว หากแตคงไมสามารถอธบาย

ทกกระบวนการทเกยวของไดทงหมด ในทนขอยกตวอยางการบรณาการการท างานของระบบประสาทและระบบตอมไรทอ 2 ตวอยาง ดงน

2.4.1 บรณาการระบบเพอการปรบตว

จากการศกษา พบวา ระบบประสาทและระบบตอมไรทอท างานรวมกนผ าน

การประสานงานของสมองสวนบรหารจดการ (Hypothalamus) การเปลยนแปลงการท างานของระบบหนงมผลตอการเปลยนแปลงการท างานของอกระบบหนง (King, 2011: 85) ดงกลาวในประเดนเรองการรกษาสมดลของรางกาย ทงในภาวะปกต (ระบบประสาทพาราซมพาเทตก) และภาวะทตองการการตอบสนองตอสถานการณฉกเฉน (ระบบประสาทซมพาเทตก) ทมการปฏสมพนธกบระบบตอมไรทอเพอกระตนการท างานของระบบอนๆ ในรางกายใหเกดความรสกและการแสดงออก ตวอยางทไดรบการศกษาอยางตอเนอง คอ ความเครยด ทเปนการท างานรวมกนระหวางสมองสวนบรหารจดการ ตอมใตสมอง และตอมหมวกไต (Hypothalamic-pituitary-adrenal axis: HPA axis)

ภายใต ความ เคร ยด สมอง (ส วน ไฮ โปทาลาม ส ) จะหล ง ฮอร โ มนชนดหน ง (Corticotrophin-releasing hormone: CRH) ซงมหนาทกระตนใหตอมใตสมองหลงฮอรโมนอกชนดหนงออกมา (Adrenocorticotrophic hormone: ACTH) ฮอรโมนนจะไหลไปตามกระแสเลอด

เพอไปยงตอมหมวกไต และออกฤทธกระตนใหตอมหมวกไตหลงกลมของฮอรโมนความเครยด (Corticoseroids) โดยฮอรโมนความเครยดตางๆ มฤทธชวยลดการอกเสบและการตดเชอ รวมถง

47

ชวยใหรางกายตอตานความเครยดผานการกกเกบสารอาหารทจ าเปนปรมาณมากเพอใหมพลงงานเพยงพอตอการรบมอกบการจดการความเครยด (Nevid, 2012: 437) ดงปรากฏในรปท 2.10

รปท 2.10 การท างานของระบบ HPA

ทมา: ปรบปรงจาก http://www.thepaleomom.com/stress-undermines-health/

2.4.2 บรณาการระบบสวยหนมสาว

วยรนถอเปนวยทมการเปลยนผานชวตระหวางวยเดกกบวยผใหญเปนอยางมาก ทงดานรางกาย สงคม ปญญา และอารมณ โดยสญญาณส าคญบงชวาก าลงเขาสการเปนวยรน ทเรยกวา

การแตกหนมแตกสาว/วยแรกรน (Puberty) ซงเปนวยทมการเจรญเตบโตของรางกายทรวดเรวมากชวงหนง (รองมาจากการเจรญเตบโตในวยทารก) และมวฒภาวะทางเพศอยางสมบรณ มการเปลยนแปลงของรางกายทงดานขนาดและรปราง รวมถงประสทธภาพทางเพศ (สรางค วณชชากร, ม.ป.ป.)

การเปลยนแปลงในกระบวนการท างานของตอมไรทอทมอทธพลตอความสมดลของฮอรโมนตางๆ ทรางกายผลตมผลตอการเปลยนแปลงทางดานรางกายดงกลาวขางตน รวมถง

มผลกระทบตอพฒนาการทางสมองและพฤตกรรม (Peper & Dahl, 2013: 134) ผานการบรณาการระหวางระบบประสาทและระบบตอมไรทอ (Hypothalamic-pituitary-gonadal: HPG) ซงเปนระบบทเกยวของกบพฒนาการของระบบสบพนธ (Mastorakos, Pavlatou, & Mizamtsidi, 2006:

48

173) ทสงผลใหระบบประสาทโดยการสงงานของสมอง (สวนไฮโปทาลามส) สงการตอมใตสมองผานฮอรโมนชนดหนง (Gonadotrophin-releasing hormone: GnRH) จากนนตอใตสมองจงหลงฮอร โมน (Luteinizing hormone: LH ในเพศชายและ Follicle stimulating hormone: FSH

ในเพศหญง) กระตนระบบตอมไรทอผานตอมเพศใหเกดการเจรญเตบโตทางเพศทงในหญงและชายโดยการหลงฮอรโมนเพศ และยงมผลใหเกดการเจรญเตบโตอยางกาวกระโดด (Growth spurts) และทายสดฮอรโมนเพศทถกกระตนจะไปชวยท าหนาทพฒนาสมองใหมวฒภาวะระหวางการพฒนา

ในชวงวยรน (Cédric, Koolschijn, Peper, & Crone, 2014: 1) ดงปรากฏในรปท 2.11

รปท 0.11 การท างานของระบบ HPG

ทมา: ปรบปรงจาก http://dsdgenetics.org/index/php?id=48

49

จากทกลาวขางตนในประเดนเรองความกาวราวกบฮอรโมนเพศชายวา ระดบฮอรโมนเพศชายมความสมพนธกบพฤตกรรมกาวราว การรแขงขน การแสดงอ านาจ และพฤตกรรมเสยง โดยเฉพาะในเพศชาย แตจากการศกษาบางงาน พบวา วยรนชายทมขนาดของสมองบางสวน (Anterior cingulate cortex) เลกกวาปกตและมระดบฮอรโมนเพศชายสงมกมแนวโนมชอบแขงขนและมพฤตกรรมแสดงอ านาจเหนอผอน ขณะทพบความแตกตางในเพศหญง โดยพบความสมพนธระหวางฮอรโมนเพศชายกบสมองสวนอน (Orbitofrontal cortex) กบแนวโนมของการเกดปญหาในการตดสนใจเวลาประสบกบปญหาและการมพฤตกรรมเสยง รวมถงความหนหนพลนแลน (Cédric,

Koolschijn, Peper, & Crone, 2014: 7) 2.4.3 บรณาการระบบ HPA และ HPG

จากทกลาวขางตนถงระบบประสาทซมพาเทตกและระบบ HPA axis วาเปนระบบ

ทเกยวของกบความเครยด แตจากการศกษาพบวายงมอกระบบหนงทจะถกกระตนใหท างานเมอเกดสภาวะเครยดกบบคคล ระบบนนคอ HPG axis ดงทกลาวในเรองการบรณาการระบบสวยหนมสาว จากการศกษาพบวา ระบบ HPG axis และระบบ HPA axis ไมไดท างานแยกจากกนอยางเปนอสระแตบรณาการการท างานรวมกนขณะทบ คคลเกดสภาวะเครยด (Mastorakos, Pavlatou, &

Mizamtsidi, 2006: 174-175) นกวทยาศาสตรพบวาในยามทมนษยตองประสบกบความเครยดทงในรปแบบของ

ความเครยดทางกายหรอความเครยดทางจตใจ ตางสงผลตอความไมสมดลของระบบตางๆ ในรางกาย ทงน นกวทยาศาสตรไดเรยกระบบทเกยวของกบสภาวะความเครยดวา “ระบบความเครยด” (Stress

system) ทประกอบดวย สมองสวนตางๆ อาท ไฮโปทาลามสและกานสมอง ระบบ HPA axis และระบบประสาทซมพาเทตก

จากการศกษาพบวา ระบบ HPG axis ตอบสนองตอความเครยดใน 2 ทศทาง ไดแก การตอบสนองในเชงถกกระตนการท างาน และการตอบสนองในเชงถกยบยง โดยพบวาชวงแรกของความเครยดระบบประสาทซมพาเทตกจะไปกระตนจากท างานของระบบ HPG axis แตหากความเครยดยงคงอยหรอเปนความเครยดเรอรง ระบบ HPA axis จะเขามาเกยวของโดยการปดระบบการท างานของ HPG axis ดงตวอยางในรปท 2.12 ทเปนการท างานรวมกนระหวางสองระบบดงกลาวในผหญง โดยมขอสนนษฐานวาการปดระบบสบพนธหรอ HPG axis ของระบบ HPA axis

มจดประสงคเพอการกบเกบพลงงาน แตอยางไรกตาม การท างานของระบบ HPA axis ทตอเนองอาจสงผลเสยตอระบบสบพนธไดเชนกน กลาวคอ ระบบ HPA axis จะสงผลใหระบบสบพนธหยดท างานไปชวขณะระหวางทเครยด หากบคคลเครยดเรอรงระบบสบพนธจะถกกดการท างานเปนระยะเวลานาน หลายคนอาจเคยไดยนขอมลทวาความเครยดท าใหสมรรถภาพทางเพศลดลง นคอเหตผลหลกของขอมลดงกลาว

50

รปท 2.12 การบรณาการการท างานของระบบ HPA และ HPG ในเพศหญง

ทมา: ปรบปรงจาก http://www.sfu.ca/pan2/current-research_PA-ROC.html

2.5 บทสรป

รางกายของมนษยประกอบขนจากการท างานของระบบตางๆ หลายกระบวนการ กระบวนการท างานทเปนพนฐานของระบบตางๆ คอ ระบบประสาท ซงเปนระบบทมคณสมบตพเศษ อาท สามารถสงขอมลประสานระบบตางๆ ไดอยางซบซอนในเวลาเดยวกน บรณาการการท างานของสวนตางๆ ภายในระบบในการท างานอยางใดอยางหนง มความยดหยนในการท างานและฟนฟสว นทเสยหายไดในระดบหนง รวมถงมความสามารถในการถายทอดขอมลแบบกระแสไฟฟาภายในเซลลและใชสารเคมในกรณถายทอดขอมลระหวางเซลล ระบบประสาทมศนยบญชาการใหญ ไดแก สมองและไขสนหลง ทเรยกวา ระบบประสาทสวนกลาง นอกจากน ยงมระบบของเสนประสาททท าหน าทเชอมโยงขอมลระหวางระบบประสาทสวนกลางกบอวยวะตางๆ ทวรางกายทเรยกวา ระบบประสาทสวนปลาย ทมระบบยอยทท างานภายใตอ านาจของจตใจและระบบยอยทท างานนอกเหนออ านาจของจตใจซงมความส าคญตอการรกษาสมดลของกระบวนการท างานตางๆ ภายในรางกาย

อกระบบทเปนระบบใหญของรางกาย ไดแก ระบบตอมไรทอทบรณาการการท างานรวมกบระบบประสาทสงผลใหเกดพฤตกรรมตางๆ ผานสารเคมทรจกกนในนามฮอรโมน ซงฮอรโมนแตละชนดจะมหนาทเฉพาะ หากแตจะบรณาการการท างานกบฮอรโมนอนๆ รวมถงฮอรโมนหนงสามารถมอทธพลหรอสงผลตอการหลงของฮอรโมนอน ซงผลลพธคอ การเปลยนแปลงในพฤตกรรมของบคคล

51

ทงน ทงระบบประสาทและระบบตอมไรทอจะบรณาการการท างานในสถานการณตางๆ โดยเรมกระบวนการในระบบประสาทสงค าสงไปยงระบบตอมไรทอและอทธพลของตอมไรทอจะสงกลบไปยงระบบประสาทอกครงเปนวงจรอยางตอเนอง


1. จงอธบายคณสมบตการปรบตวของระบบประสาท พรอมยกตวอยางสถานการณทสงผลตอการปรบตวของระบบประสาท

2. ระบบประสาทสวนปลายท างานภายใตค าสงของระบบประสาทสวนกลางหรอไม เพราะเหตใด

3. จงอธบายความแตกตางระหวางระบบประสาทโซมาตกกบระบบประสาทอตโนมต 4. จงอธบายความแตกตางระหวางระบบประสาทพาราซมพาเทตกและระบบประสาทซมพาเทตก

5. เพราะเหตใดจงใหชอตอมใตสมองวา “Master gland”

6. จงอธบายความสมพนธระหวางความเครยดกบการเสอมสมรรถภาพทางเพศโดยใชกระบวนการท างานของระบบประสาทและระบบตอมไรทอ


เชาวลต มณฑล. (2555). ประสทธภาพและความปลอดภยของยาเมดเมลาโทนนชนดออกฤทธยาวตอการรกษาอาการนอนไมหลบ. วารสารไทยไภษชยนพนธ, 7, 1-17.

ส ร า งค เ ช อ วณ ชช ากร . ( ม . ป .ป . ) . บทท 4: พฒนากา ร ว ย ร น . [Online] Availlable: http://www.teacher.ssru.ac.th/surang_ch/pluginfile.php/201/block_html/conte

nt/%20(Aldolescence).pdf [วนทคนขอมล 25 มกราคม 2559]. Anderson, G. S. (2006). Diet, Toxins, and Food Additives. In G. S. Anderson, Biological

Influences on Criminal Behavior ( pp. 257- 292) . New York: Simon Fraser

University Publications. Cardinali, D. P. , Vigo, D. E. , Olivar, N. , Vidal, M. F. , Furio, A. M. , & Brusco, L. I. (2012) .

Therapeutic application of melatonin in mild cognitive impairment. American Journal of Neurodegenerative Disease, 1(3), 280-291.

Castro, A., & Sergeant, M. J. T. The Human Nervous System: Functional Anatomy. In

P. Banyard, N. O. Davies, C. Norman, & B. Winder. (2010). Essential Psychology: A Concise Introduction. London: SAGE Publications.

Cédric, P., Koolschijn, M. P., Peper, J. S., & Crone, E. A. (2014). The Influence of Sex

Steroids on Structural Brain Maturation in Adolescence. PLOS ONE, 9(1) , 1-9.

Chrousos, G. P. (2007). Organization and Integration of the Endocrine System. Sleep

Medicine Clinics, 2(2), 125-145. Coon, D., & Mitterer, J. O. (2013). Introduction to Psychology: Gateways to Mind and

Behavior. (13rd ed.). New Tech Park: WADSWORTH CENGAGE Learning. Dubois, S. Can Low Blood Sugar Cause Bad Behavior in Children?. [Online] Availlable:

http://www.livestrong.com/article/556634-can-low-blood-sugar-cause-bad-beh

avior-in-children/ [วนทคนขอมล 16 ธนวาคม 2558]. Feldman, F. S. (2013). Understanding Psychology. (7th ed.). New York,: McGraw Hill. Garrett, B. (2008). Brain & Behavior: An Introduction to Biological Psychology. (2nd

ed.) California: SAGE Publications.

54

Hagood, C. How does elevated blood sugar affect a person’s behavior and mood? [Online] Available: http: / / libertymedical.com/diabetes/question/how-does-elavated-blood-sugar-affect-behavior-and-mood/ [วนทคนขอมล 15 กมภาพนธ 2559]

Horsley, R. R. , & Norman, C. Communication within the brain. In P. Banyard, N. O. Davies, C. Norman, & B. Winder. ( 2010) . Essential Psychology: A Concise

Introduction. (pp. 150-179) London: SAGE Publications. King, L. A. (2011). The Science of Psychology. (2nd ed.). New York: McGraw Hill. Lefton, L. A., & Brannon, L. (2008). Psychology. New York: Pearson Education. Li, W. O. (2014) . Biological Psychology. In C. T. - L. Sun, Psychology in Asia: An

Introduction. (pp. 79-126). New Tech Park: CENGAGE learning. Lopatina, O., Inzhutova, A., Salmina, A. B., & Higashida, H. (2013). The roles of oxytocin

and CD38 in social or parental behaviors. Frontiers in Neuroscience, 6(182) , 7-18.

Mastorakos, G., Pavlatou, M. G., & Mizamtsidi, M. The Hypothalamic-Pituitary-Adrenal

and The Hypothalamic- Pituitary- Gonadal Axes Interplay. Pediatric

Endocrinology Reviews, 3(1), 172-181. Mercola, J. Melatonin Regulates Our Cycles, Mood, Reproduction, Weight and May

Help Combat Cancer. [Online] Available: http: / / article. mercola. com/ sites

/articles/archive/2013/10/10/melatonin.aspx [วนทคนขอมล 13 พฤศจกายน 2558]. Nevid, J. S. (2012). An Introduction to Psychology. (4th ed.). Connecticus: WADSWORTH

CENGAGE Learning. Peper, J. S. , & Dahl, R. E. (2013) . Surging Hormones: Brain-Behavior Interactions

During Puberty. Current Directions in Psychological Science, 22(2), 134-139. Rimmele, U. , Spillmann, M. , Bârtschi, C. , Wolf, O. T. , Weber, C. S. , Ehlert, U. , et. al.

(2009). Melatonin improves memory acquisition under stress independent

of stress hormone release. Psychopharmacology, 202, 663-672. Shalev, I. , & Ebstein, R. P. (2013) . Frontiers in oxytocin science: from basic to

practice. Frontiers in Neuroscience, 7(250), 5-6.


ปจจยทสงผลตอพฤตกรรม: ปฏสมพนธระหวางพนธกรรมและสงแวดลอม


1. อทธพลของปจจยทางพนธกรรมตอพฤตกรรม

2. อทธพลของปจจยทางสงแวดลอมตอพฤตกรรม

3. ปฏสมพนธระหวางสงแวดลอมกบพนธกรรม



1. อธบายอทธพลของยนสทมตอพฤตกรรมได 2. อธบายอทธพลของสงแวดลอมระหวางอยในครรภทมตอพฤตกรรมได 3. อธบายอทธพลของการอบรมเลยงดทมตอพฤตกรรมได 4. อธบายอทธพลของสงคมวฒนธรรมทมตอพฤตกรรมได 5. อธบายปฏสมพนธระหวางพนธกรรมกบสงแวดลอมทมตอพฤตกรรมได



1. ใหนกศกษาดคลป Epigenetics: Nature vs Nurture

2. ใหนกศกษาแบงกลมรวมอภปรายในหวขอ “พนธกรรม-สงแวดลอม ปจจยใดสงผลตอพฤตกรรมมากวา”

3. อธบายเนอหา และสาระส าคญประกอบการน าเสนอดวยภาพเลอนในหวขออทธพลของปจจยทางพนธกรรมตอพฤตกรรม อทธพลของปจจยทางสงแวดลอมตอพฤตกรรม และปฏสมพนธระหวางสงแวดลอมกบพนธกรรม



56










4. การอภปรายกลม


บทท 3

ปจจยทสงผลตอพฤตกรรม: ปฏสมพนธระหวางพนธกรรมและสงแวดลอม

3.1 บทน า พฤตกรรมของบคคลทสมผสกนอยในสงคม ไมไดมสาเหตหรอทมางายเหมอนสตวเซลลเดยว

หากแตมความสลบซบซอนจากพฤตกรรมภายในสพฤตกรรมภายนอก ยากทจะเขาใจไดเพยงการมองหรอสรปเพยงมมใดมมหนง จ าตองบรณาการความเปนไปไดทกมมมอง เนองดวยมปจจยหลายประการทอาจสงผลกระทบตอพฤตกรรมของบคคล โดยปจจยทนกวชาการตางใหความส าคญและท าการศกษา ไดแก ปจจยทางพนธกรรม และปจจยทางสงแวดลอม ทงน ปจจยทงสองจะเกยวของกนหรอไม อย างไร ปจจยใดม อทธพลตอพฤตกรรมมากกวา รวมถ งขอมลทางวชาการทม ความเกยวของกบความเชอบางประการของสงคมไทยทมตอพฤตกรรมวาผลการศกษาจะสนบสนนหรอขดแยงกบความเชอดงกลาว ทงหมดจะกลาวในบทน

3.2 อทธพลของปจจยทางพนธกรรมตอพฤตกรรม

พนธกรรมเปนประเดนทนกจตวทยาและนกวทยาศาสตรตางใหความสนใจศกษาเปนระยะเวลานาน ประเดนทสงคมไทยมกไดรบรคอ อทธพลของพนธกรรมตอลกษณะทางกายภาพ ยกตวอยางเชน สผว สตา สวนสง โครงสรางทางรางกาย รวมถงโรคทางพนธกรรมตางๆ เปนตน หากแตประเดนทผเขยนน าเสนอตอจากนจะเปนความสมพนธระหวางพนธกรรมกบพฤตกรรมของบคคล โดยเรมจากการท าความเขาใจกบสารพนธกรรมพนฐานทเรยกวา ยนส และความสมพนธระหวางยนสกบพฤตกรรม

3.2.1 พนธกรรม

พนธกรรม (Genetics) คอ ลกษณะตางๆ ของบรรพบรษซงจะถายทอดไปยงผสบทอดเชอสายรนตอๆ ไป ทงนพบวา การถายทอดทางพนธกรรมจะไมใชการถายทอดลกษณะทงหมดของ

บรรพบรษ กลาวคอ มเพยงคณลกษณะบางอยางของบรรพบรษทไดสงทอดไปยงรนตอไป ซงแตละคนจะไดรบลกษณะทางพนธกรรมทแตกตางกนไป คณล กษณะตางๆ ทไดรบสบทอดจะมผลตอกระบวนการท างานของรางกายทงภายในและภายนอก (จราภรณ ตงกตตภาภรณ, 2556: 16)

58

เมอกลาวถงพนธกรรม คงตองกลาวถงโครโมโซม (Chromosome) ซงเปนอนภาคทมอยในทกเซลลของรางกายยกเวนเซลลเมดเลอดแดง1 และในเซลลของเผาพนธมนษยมโครโมโซม 23 ค (46 โครโมโซม) ยกเวนเซลลสบพนธ (ไขและอสจ) ทมโครโมโซมเพยง 23 โครโมโซมหรอครงหนงของเซลลทงหมด โดยโครโมโซมจะมลกษณะคลายเสนดายรอยเรยงกนไปมาจนท าใหดคลายกบปาทองโก เสนดายทรอยเรยงกน เรยกวา ดเอนเอ (Deoxyribonucleic acid: DNA) และสายพนธกรรม

ทคนพบ ณ ปจจบนวาเลกทสด คอ ยนส ดงปรากฏในรปท 3.1

รปท 3.1 โครงสรางของโครโมโซม

ทมา: ปรบปรงจาก htpp://www.eschooltoday.com/science/genetics/what-is-a-gene.html

ยนส (Genes) เปนสารเคมทซบซอนภายในโปรตนทเรยกวา ดเอนเอ ซงถอเปนสารตงตนของกระบวนการตางๆ ของรางกายมนษยและสงมชวตตางๆ ดงนน ในหวขอตอไปจงเปนไปไมไดเลยทจะไมกลาวถงสารพนธกรรมน

3.2.2 ยนส: จดตงตนของคณลกษณะตางๆ

ในรางกายมนษยมเซลลตางๆ ไมต ากวาพนลานเซลล เกอบทงหมดของเซลล ในรางกาย (ยกเวนเซลลเมดเลอดแดง) มนวเคลยสซงเปนสวนท เกบโครโมโซม จ านวน 46 โครโมโซม

โดยโครโมโซมจะเรยงตวในลกษณะค จ านวน 23 ค โครโมโซมแตละคจะไดรบการถายทอดจากพอกบแมอยางละครง โครโมโซมมลกษณะคลายมวนดายทเกดจากการรวมตวกนของโมเลกลทซบซอน

ท เรยกวา ดเอนเอ (Deoxyribonucleic acid: DNA) ซงเปนโมเลกลท เกบรวบรวมขอมลทางพนธกรรม โดยกลมของดเอนเอทท าหนาทเปนแหลงเกบรหสทางพนธกรรม เรยกวา ยนส (Genes) (King, 2011: 87)

1 โครโมโซมจะอยภายในนวเคลยสของเซลลตางๆ ในรางกาย ขณะทเซลลเมดเลอดแดงไมมนวเคลยส ดงนน เซลลเมดเลอดแดงจงไมมโครโมโซม

59

ยนสจะเกบรหสส าหรบการสรางโปรตนของเซลลในรางกายในรปแบบของกรดอะมโน (Amino acids) ซงเปนกระบวนการส าคญในการขบเคลอนการท างานในระบบตางๆ ของรางกาย โดยยนสจะท าหนาทสงงานและควบคมการสรางโปรตนในรางกายชนดตางๆ ตามความแตกตางของเซลล ยกตวอยางเชน ยนสบางกลมมสวนเกยวของกบพฒนาการของตวออนในครรภ และเมอตวออนพฒนาจนกลายเปนทารกยนสกลมนนจะหยดการท างานตลอดชวต เปนตน (King, 2011: 88)

3.2.3 ยนสกบพฤตกรรม

เปนททราบกนดอยแลววายนส เปนสารพนธกรรมทสงทอดในตระกลจากรนสรน

โดยสงผลใหเกดการสงตอลกษณะบางประการทคลายคลงกนระหวางบรรพบรษ และลกหลาน อาท สตา สผม โครงหนา เปนตน หากแตเมอกลาวถงอทธพลของยนสตอพฤตกรรมคงมผสงสยวาเปนไปไดหรอ ในหวขอนผเขยนไดยกตวอยางผลงานวจยทไดรบการตพมพในวารสารทางวชาการทพบอทธพลของยนสทมตอพฤตกรรมลกษณะตางๆ ผานการอธบายตามหลกการส าคญ 4 ประการ ของการศกษา

พนธศาสตรพฤตกรรม (Behavioral genetics)2 ดงน ยนสกบพฤตกรรมเปนความสมพนธทมความซบซอน ประเดนแรกทจ าตองกลาวถงคอ

ยนสไมไดมอทธพลตอพฤตกรรมโดยตรง กลาวคอ ยนสทอยในรางกายของเราทกคนไมไดมหนาทในการควบคมพฤตกรรม หากแตท าหนาทออกค าสงใหรางกายสรางโปรตนเฉพาะชนด ซงขนอยกบชนดของยนส หลงจากนนจงเปนขนตอนทสมองจะน าโปรตนในแตละชนดมาใชในการท างานของสมองสวนตางๆ และเกดค าสงใหอวยวะตางๆ ท างานจนเกดเปนพฤตกรรมตางๆ ซงจ าเปนตองอาศยย นสจ านวนหนงในการออกค าสงในการสรางโปรตน และประเดนทสองคอ ยนสไมไดท างานโดยทนทเสมอไป หากแตตองการการกระตนจากสถานการณบางอยางทมความเฉพาะเจาะจง

หนงพฤตกรรม หลายยนส จากการศกษา พบวา อทธพลจากยนสเพยงตวเดยว (Monogenic transmission) จะปรากฏในลกษณะทางกายภาพมากกวาทางพฤตกรรม ขณะทพบวา อทธพลทมตอพฤตกรรมเกดจากการท างานรวมกนระหวางยนสหลายตว (Polygenic transmission) ยกตวอยางเชน โรคทางจตเวชบางชนด อาท โรคจตเภท อารมณแปรปรวน โรควตกกงวล ; โรคทางพฤตกรรม อาท พษสราเรอรง; หรอพฤตกรรมบางลกษณะ อาท พฤตกรรมชอบผจญภย เสยงภย หรอพฤตกรรมแบบเพศทางเลอก เปนตน

2พนธศาสตรพฤตกรรม (Behavioral genetics) คอ การศกษาอทธพลของพนธกรรมทมตอพฤตกรรมโดยกระบวนการทางวทยาศาสตร

60

การศกษาแฝดและเดกอปถมภ การศกษาเพอท าความเขาใจอทธพลของยนสทมตอพฤตกรรมของบคคลทไดรบความนยมและยอมรบคอ 1) การศกษาจากกลมตวอยางทเปนฝาแฝดแท3

เทยบกบฝาแฝดเทยม และพนองรวมสายเลอดทไมใชฝาแฝดและ 2) การศกษาจากกลมตวอยางทเปนฝาแฝดแทเปรยบเทยบระหวางคแฝดทไดรบการเลยงดจากพอแมทแทจรง และทถกแยกเลยงในบานอปถมภหรอครอบครวอปถมภ เพอเปนการยนยนผลจากการศกษาวาคณลกษณะทางพฤตกรรมดงกลาวไดรบอทธพลจากพนธกรรมมากกวาสงแวดลอม

อทธพลของสงแวดลอมทมตอยนส จากการศกษา พบวา การท างานของยนสบางตวจ าเปนตองไดรบการกระตนหรอการยบยงจากปจจยทางสงแวดลอมทเปนสถานการณหรอเหตการณทเฉพาะยกตวอยางเชน กลมยนสทมอทธพลตอการเปนโรคจตเภท พบจากการศกษาวา จ าเปนตองไดรบการกระตนจากความเครยดของบคคลจงสามารถสงผลใหยนสกลมดงกลาวเรมกระบวนการสงค าสงใหเกดการสรางโปรตนทสงผลกระทบตอความแปรปรวนของสารสอประสาทบางชนดทเกยวของกบการเกดอาการ เปนตน

จากการศกษา พบวา บคลกภาพของมนษยทหมายรวมถงพฤตกรรมและลกษณะนสยไดรบอทธพลจากพนธกรรมทงหมด (Nevid, 2012: 79) เพยงแตกตางกนในระดบของอทธพลใน

แตละบคคลและแตละพฤตกรรม อาท สตปญญา ความขอาย ความหนหนพลนแลน ความกาวราว การชอบเขาสงคม เจตคตตอสงตางๆ เชน ดนตร กฬา หรอศลปะ รวมถงพนฐานทางอารมณวาเปนคนยมแยมแจมใส มความสข หรอดเศรา กจกรรมหรองานทชนชอบ และพฤตกรรมทางสงคม เปนตน

นอกเหนอจากบคลกภาพโดยทวไปทไดรบอทธพลจากพนธกรรม การศกษาพบวา ปญหาทางจตใจบางลกษณะมความเกยวของกบพนธกรรมเชนเดยวกน อาท โรควตกกงวล ความผดปกตทางอารมณ ความผดปกตทางบคลกภาพชนดตอตานสงคม การเสพตดสารเสพตดและแอลกอฮอล รวมถงโรคจตเภท (Nevid, 2012: 79)

อยางไรกตาม พฤตกรรมหรอความผดปกตทางพฤตกรรมทกลาวขางตนไมไดเปนผลจากพนธกรรมเพยงปจจยเดยว จากทกลาวขางตน ยนสไมไดมหนาทก าหนดทศทางของพฤตกรรมหรอบคลกภาพของบคคล หากแตท าหนาทสงรหสใหเซลลในรางกายสรางโปรตนทเฉพาะเจาะจงตามรหสดงกลาว ยงมอทธพลจากปจจยอนๆ โดยปจจยทไดรบความสนใจและความเชอวามอทธพลตอพฤตกรรมและบคลกภาพ และเปนปจจยทถอเปนขอโตแยงกบอทธพลของพนธกรรมตงแตอดต ไดแก สงแวดลอม

3ฝาแฝดแท (Identical twins) คอ ฝาแฝดทเกดจากการปฏสนธระหวางเซลลไขของมารดา และอสจของบดา แลวเกดการแบงตวในภายหลง ขณะทฝาแฝดเทยม (Fraternal twins) คอ ฝาแฝดทเกดจากการปฏสนธของเซลลไข และอสจ ชนดละ 2 เซลลขนไป

61

1.3 อทธพลของปจจยทางสงแวดลอมตอพฤตกรรม

สงคมไทยและสงคมโลกตางมความเชอวาพฤตกรรมในลกษณะตางๆ ของมนษยทงทพงประสงคและไมพงประสงคตางมเหตจากอทธพลของสงแวดลอมรอบตวบคคลเปนส าคญ ทงทเปนสงแวดลอมทางกายภาพ อาท สภาพภมประเทศ สภาพภมอากาศ ภยพบตตางๆ เปนตน และสงแวดลอมทางสงคม อาท ครอบครว เพอน สถานศกษา ประเพณ วฒนธรรม เปนตน แตขอมลทางวชาการจะยนยนความเชอหรอไม และเพราะเหตใดจงเปนเชนนน ทงน พบวา สงแวดลอมสามารถสงผลตอพฤตกรรมของบคคลไดตงแตอยในครรภมารดาเปนตนไป ดงนน ผเขยนจงขอน าเสนออทธพลของสงแวดลอมตงแตอยในครรภจนกระทงเขาสวยชรา

3.3.1 อทธพลของสงแวดลอมระหวางอยในครรภ หลายคนคงคดวาอทธพลของสงแวดลอมจะเรมตนเมอมนษยออกจากครรภของมารดา

แตสงแวดลอมในทางจตวทยาจะครอบคลมตงแตการปฏสนธกนระหวางเซลลไขกบอสจ เนองดวยสงแวดลอม หมายถง สงทอยรอบตวบคคล ดงนน ทกอยางทเปนสงแวดลอมทางสงคมและสงแวดลอมทางกายภาพทหมายรวมถงน าคร า สารตางๆ ทไหลมาตามสายรกจากมารดากถอเปนสงแวดลอมทมอทธพลตอพฒนาการและพฤตกรรมของมนษย ดงตวอยางตอไปน

3.3.1.1 โภชนาการของมารดา

การเจรญเตบโตของมนษยตงแตอยในครรภเรมตนตงแตการพฒนาสมอง เปนการพฒนาโครงสรางและการท างานเพอรองรบการมชวตของทารกตงแตในครรภจนกระทงลมตาดโลกภายนอก ทงน การพฒนาสมองตองเรมจากการพฒนาเซลลประสาท ซงตองอาศยสารอาหารจ าพวกโปรตน ธาตเหลก ธาตไอโอดน กรดไขมนและกรดโฟลก (สถาบนแหงชาตเพอการพฒนาเดกและครอบครว มหาวทยาลยมหดล, 2556: 27) หากขาดสารอาหารเหลานจะไมสามารถสรางเซลลประสาทได

จากการศกษา พบวา ทารกทมารดาขาดสารไอโอดนระหวางตงครรภมแนวโนมเกดความผดปกตทางสตปญญาทเรยกวา โรคเออ (Congenital hypothyroidism) นอกจากน พบวา แมจะไดรบแรธาตดงกลาวอยางเพยงพอในระหวางอยในครรภ หากแตเกดภาวะทพโภชนาการในวยเดกเลก อาจมแนวโนมใหระดบสตปญญาต ากวาระดบมาตรฐานตามวย โดยเฉพาะการขาดสารไอโอดน (สถาบนแหงชาตเพอการพฒนาเดกและครอบครว มหาวทยาลยมหดล, 2556: 29 -30) เชนเดยวกบการขาดธาตเหลกทพบวานอกเหนอจากการเกดภาวะโลหตจาง ยงสามารถสงผลตอระดบสตปญญาทลดลง นอกจากนยงมผลตอสภาวะทางอารมณ ไดแก ซม รวมถงมปญหาเกยวกบสมาธและความจ า หากขาดในวยผใหญอาจสงผลตอประสทธภาพในการท างาน ซงอาจลดลงถง 1 ใน 3 (สถาบนแหงชาตเพอการพฒนาเดกและครอบครว มหาวทยาลยมหดล, 2556: 34)

62

นอกจากการไดรบสารอาหารไมเพยงพอตอวน ยงพบวา การไมรบประทานอาหารมอเชาสามารถสงผลตอความสามารถในการคดค านวณ มปญหาตอความจ าระยะสน กระทบตอความสามารถในการอาน ความสามารถในการ แกไขปญหาและสมรรถภาพทางรางกาย

ซงมผลกระทบตอวยผใหญในระยะยาว (สถาบนแหงชาตเพอการพฒนาเดกและครอบครว มหาวทยาลยมหดล, 2556: 37)

3.3.1.2 สภาพอารมณของมารดา

นกจตวทยามความเหนวา มนษยเกดการเรยนรไดตงแตอยในครรภ จงม ความเปนไปไดวาอารมณของมารดาในขณะตงครรภจะมอทธพลตอพฒนาการของลก โดยเฉพาะพฒนาการทางอารมณ (จราภรณ ตงกตตภาภรณ, 2556: 38) โดยจากการศกษาพบวา สภาวะทางอารมณของมารดาระหวางตงครรภมผลกระทบตอทารกในครรภซงสามารถสงเกตความผดปกตไดตงแรกเกด ยกตวอยางเชน มารดาทมความวตกกงวลและเครยดระหวางตงครรภในชวงไตรมาสทสาม (อายครรภ 6 ถง 9 เดอน) มแนวโนมสงผลใหทารกมปญหาเกยวกบการนอนและการทาน เนองดวยระบบประสาทอตโนมตของทารกมความไวตอการเปลยนแปลงของสารเคมทเกดจากสภาวะทางอารมณของมารดา (Feldman, 2013: 403)

3.3.1.3 สารเสพตด

สารเสพตดทมอตราการเสพมากทสดในประเทศไทยซงหมายรวมถงหญงไทย ไดแก บหร แอลกอฮอล และแอมเฟตามน (สรยลกษณ สจรตพงศ, ม.ป.ป.)

บหรมสาร (นโคตน คารบอนมอนนอกไซด และทาร) ทมผลใหระดบเลอดทไหลผานรกลดลง ทารกจงไดรบอาหารและออกซเจนไมเพยงพอ และมผลตอการท างานของสารสอประสาทบางชนดในสมองซงสงผลใหเกดปญหาตอการพฒนาเซลลประสาทของทารก จากผลดงกลาวเปนเหตใหเกดความผดปกตตางๆ ตอทารก รวมถงปญหาทางพฤตกรรมและพฒนาการ อาท มความบกพรองทางสตปญญา มปญหาการเรยน ซน/สมาธสน มพฤตกรรมกาวราว รวมถงมปญหาเกยวกบทกษะทางสงคม ซงพบไดตงแตในระยะแรกของการตงครรภจนกระทงเกด

แอลกอฮอลมผลตอการท าลายเซลลประสาท สงผลใหมปญหาเกยวกบ

การเจรญเตบโต บกพรองทางสตปญญา มความผดปกตเกยวกบความจ า นอกจากนยงมความเสยงตอการเกดโรควตกกงวล โรคซมเศรา พฤตกรรมอนธพาล รวมถง ซน/สมาธสน โดยผลดงกลาวสามารถเกดไดในชวง 3 เดอนแรกของการตงครรภ.

แอมเฟตามนและอนพนธ ไดแก ยาบา ยาไอซ สปด ยาอ และ Ectasy จะสงผลใหทารกมน าหนกแรกเกดนอย มความผดปกตของหวใจแตก าเนด ภาวะเลอดออกในสมอง ภาวะสมองตาย ท าใหเซลลประสาทถกท าลาย ซงอาจมผลใหมปญหาเกยวกบการจ า สมาธ มตสมพนธ รวมถงปญหาพฤตกรรมในระยะยาว

63

แมจะคลอดอยางปกตและปลอดภย แตมขอแนะน าวาควรไดรบการตรวจและเฝาระวง ประเมนพฒนาการและพฤตกรรมจากแพทยเปนระยะ เพอหาทางจดการไดอยางทนทวงทและเหมาะสมหากพบความผดปกต นอกจากน อทธพลของสงแวดลอมหลงคลอดทมหลากหลายและมความซบซอนตอบคคลถอเปนอกหนงปจจยทไมสามารถมองขามได

3.3.2 อทธพลของสงแวดลอมหลงออกจากครรภ สงมชวตทเรยกวา มนษย เปนสงมชวตทยกยองตนเองวาเปนเผาพนธทมสตปญญาสงทสด

ในโลก หากแตพบวาตนเองเปนสงมชวตทมความเปราะบางและเสยงตอการเสยชวตหากยงอยในวยทารกและวยเดก เนองดวยพฒนาการทลาชา ทารกจ าเปนตองไดรบการดแลเอาใจใสจากผเลยงดจนกระทงเตบโตกยงตองไดรบประสบการณทเออตอการพฒนาและอยรอด ดงนน อทธพลจากสงแวดลอมจงมสวนส าคญในการหลอหลวมตวตนและพฒนากระบวนการตางๆ ของบคคล ดงตวอยางตอไปน

3.3.2.1 การนอน

ปจจบนยงไมสามารถหาขอสรปไดวามนษยนอนเพราะเหตใด แตสงทพบคอ

การนอนพกผอนมความส าคญตอสมองและรางกาย ตงแตทารกจนกระทงชรา จากการศกษาแนะน าวา เดกควรนอนอยางนอย 10-12 ชวโมง โดยการนอนดงกลาวตองหลบสนท เพอใหสมองไดจดการกบขอมลทเดกไดรบมาตลอดทงวนใหเกดการเรยนรและความจ า หากไมไดนอนพกผอนตามระยะเวลาทแนะน ามกพบวา จะสงผลเสยตอการสรางภมคมกน สขภาพจตและสขภาพกาย รวมถงปญหาพฤตกรรม อาท ความกาวราว อารมณฉนเฉยว หงดหงด และมความสมพนธกบการกออาชญากรรม (สถาบนแหงชาตเพอการพฒนาเดกและครอบครว มหาวทยาลยมหดล, 2556: 27) เมอเขาสวยท างานระยะเวลาในการนอนจะเรมแปรผนไปตามหนาทความรบผดชอบและภาระงาน แตทงน ผเชยวชาญทางการแพทยตางแนะน าใหนอนหลบพกผอนเปนระยะเวลาระหวาง 8-10 ชวโมงตอคน เพอใหสมองไดพกและมเวลาจดระเบยบความทรงจ า และใหรางกายไดมเวลาจด เกบพลงงานและซอมแซมสวนทสกหรอเพอเตรยมความพรอมตอการด าเนนชวตในวนตอไป

3.3.2.2 การอบรมเลยงด

บรบทหนงของสงคมทนกจตวทยาบางกลมใหความสนใจ คอ สถาบนครอบครว โดยประเดนทถอวามความส าคญ ไดแก อทธพลของการอบรมเลยงดตอพฤตกรรม สขภาพจต และพฒนาการทางบคลกภาพ ซงเปนความเชอมาเปนเวลานานวาการอบรมเลยงดมผลตอมนษย หากแตการน าความเชอมาสหลกฐานเชงประจกษจ าเปนตองท าการศกษาโดยนกจตวทยามกศกษาผาน

การอบรมเลยงดในรปแบบตางๆ โดยทไดรบความสนใจแบงออกเปน 4 รปแบบ (ดลยา จตตะยโศธร,

2552: 175-176) ดงน

64

(1) การอบรมเลยงดแบบเอาใจใส (Authoritative style) เปนลกษณะของ การเลยงดทผปกครองมการก าหนดกฎเกณฑ เงอนไขและขอจ ากดตางๆ แกลกอยางมเหตผลและ

ไมควบคมมากจนเกนไป ผปกครองทมลกษณะการเลยงดรปแบบนจะพรอมชวยเหลอใหค าแนะน าและพรอมรบฟงปญหาหรอขอสงสยตางๆ ของลก การเลยงดลกษณะนมความเดดขาดแตม ความยดหยนไปตามความเหมาะสมระหวางการพดคยแลกเปลยนความคดเหนระหวางผปกครองและเดก

(2) การอบรมเลยงดแบบควบคม (Authoritarian style) เปนลกษณะของ การเลยงดทเขมงวดและควบคม ผปกครองในลกษณะนจะมความคาดหวงและควบคมใหลกเชอฟงและอยในโอวาทของตนโดยไมมการตงค าถามใดๆ การเลยงดลกษณะนจะไมสนใจหรอตอบสนองตอความตองการของลก รวมถงเปดโอกาสใหลกไดควบคมชวตของตนไดเพยงเลกนอย

(3) การอบรมเล ยงดแบบตามใจ (Permissive style) เปนลกษณะของ การเลยงดทผอนปรน ไมเขมงวด ไมควบคม ไมมกฎเกณฑหรอเงอนไขใดๆ ใหความส าคญกบ

การตอบสนองตอความตองการและปญหาของลก

(4) การอบรมเลยงดแบบทอดทง (Uninvolved style) เปนลกษณะของ การเลยงดทผปกครองเพกเฉย ปลอยปละละเลย ไมใหความสนใจหรอไมตอบสนองตอความตองการของลก รวมถงไมมการวางเงอนไขหรอวางกฎเกณฑใดๆ ในการเลยงด

จากการศกษา พบวา รปแบบของการอบรมเลยงดมความสมพนธกบพฤตกรรมของบคคล ยกตวอยางเชน เดกทไดรบการอบรมเลยงดแบบเอาใจใสมแนวโนมภาคภมใจในตนเองสง มความมนใจและไววางใจในตนเอง เชอมนในศกยภาพของตนเอง รวมถงมปฏสมพนธทดกบคนรอบขาง ขณะทพบวาการอบรมเลยงดแบบควบคมมความสมพนธกบอารมณหงดหงด ฉนเฉยว หลกหนจากสงคม ไมยดหยน เขมงวดกบกฎระเบยบ รวมถงไมไววางใจในผอน โดยบางการศกษา พบวา ผลเสยทพบจะปรากฏในวยรนชายเปนสวนใหญ ในกลมทไดรบการเลยงดแบบตามใจ พบวา มความสมพนธกบปญหาเกยวกบการควบคมตนเอง มความหนหนพลนแลน และขาดทกษะในการเขาสงคม (Nevid, 2012: 336)

ส าหรบประเทศไทยไดมการศกษาและท าการแบงการอบรมเลยงด 10 รปแบบ (สมน อมรววฒน, 2534 อางถงในศรกล อศรานรกษและปราณ สทธสคนธ, 2550: 107-108) ไดแก

(1) การใหอสระเชงควบคม เปนลกษณะการเลยงดทผปกครองใหอสระ

ในการตดสนใจเรองตางๆ ของตนเองแกเดก ใหเดกชวยเหลอตนเอง แตจะคอยดแลอยหางๆ

เพอความปลอดภย

(2) การควบคมเชงละเลย เปนลกษณะการเลยงดทผปกครองจะคอยควบคมพฤตกรรมของลก หากแตไมตลอดเวลา ไมมความคงเสนคงวาขนอยกบอารมณของผปกครอง

65

(3) การยอมรบแบบไมแสดงออก เปนลกษณะการเลยงดทผปกครอง

ไมแสดงออกซงความรสกทมตอลก โดยเฉพาะเมอลกโต การแสดงความรกและการยอมรบ

เมอเดกมพฤตกรรมพงประสงค คอ การนงเฉย หากแตเดกมพฤตกรรมไมพงประสงคจะมการวากลาว ตกเตอน

(4) การเปนแบบอยาง เปนลกษณะการเลยงดทเนนการแสดงพฤตกรรม

เปนแบบอยางใหเดกไดเรยนร และเลยนแบบจากพฤตกรรมของผปกครอง ซงมทงพฤตกรรมท พงประสงคและไมพงประสงค

(5) ใหเดกสมพนธกบสภาพแวดลอม เปนลกษณะการเลยงดทใหลกไดเรยนรจากสงแวดลอมรอบตวผานบคคล ธรรมชาต เปนการเลยงดทใหเดกไดเรยนรและมประสบการณ ดวยตนเอง

(6) การใชพฤตกรรมทางวาจาอยางมาก เปนลกษณะการเลยงดทผปกครองเนนการใชค าพดเพอออกค าสง การหาม การตกเตอน การข การดดา โดยไมคอยมการชแจงเหตผล

(7) การใชอ านาจ เปนลกษณะการเลยงดทผปกครองจะใชอ านาจทงทางวาจาและทาทาง หากเดกท าใหไมพอใจมโอกาสทไดรบการดดา หรอการลงโทษตางๆ การใชอ านาจ

จะแปรผนไปตามอารมณของผปกครอง หากอารมณไมดจะใชอ านาจมากกวาอารมณด (8) การไมคงเสนคงวา เปนลกษณะการเลยงดทจะแปรเปลยนไปตามอารมณ

ของผปกครองทงวาจาและการกระท า อารมณดจะแสดงออกอยางหนง อารมณไมดจะแสดงออก

อกอยางหนง (9) การมผดแลหลายคน เปนลกษณะการเลยงดทพบเหนไดในสงคมชนบท

นอกจากพอแมแลวยงมญาตพนองทอาศยอยดวย ซงมสวนในการอบรมเลยงดเดก

(10) การตอบสนองตามวย วฒภาวะ และเพศ เปนลกษณะการเลยงดท จะแปรผนไปตามคณลกษณะทแตกตางของเดก ยกตวอยางเชน จะใหการสมผสทางกายในวยเดก และจะลดนอยลงเมอเดกโตขน โดยเปลยนเปนค าพดทแสดงความหวงใยแทน

หากแตพบวา นกวจยไทยใหความสนใจในการน ารปแบบการอบรมเลยงด 4 รปแบบขางตนมาใชในการวจยในบรบทของสงคมไทยกนอยางกวางขวาง ซงใหผลสอดคลองกบการศกษาวฒนธรรมตะวกตก (ดลยา จตตะยโศธร, 2552: 177) อาท พบวา วยรนทไดรบการอบรมเลยงดแบบเอาใจใสมการปรบตวในครอบครวและมทกษะในการจดการกบปญหาทดมากกวาวยรนทไดรบการอบรมเลยงรปแบบอนๆ และพบวาวยรนทไดรบการอบรมเลยงดแบบเอาใจใสมระดบ

ความฉลาดทางอารมณสงกวาวยรนทไดรบการอบรมเลยงดแบบทอดทง ขณะทการอบรมเลยงดแบบทอดทง และแบบตามใจมความสมพนธการกระท าผดกฎหมาย นอกจากน พบวา วยรนทไดรบ

66

การอบรมเลยงดแบบควบคม และแบบตามใจมการเรยนรแบบก ากบตนเองสงวาวยรนทไดรบ

การอบรมเลยงดแบบทอดทง (ดลยา จตตะยโศธร, 2552: 179-183) ขณะทการอบรมเลยงดแบบควบคมมความสมพนธทางบวกกบความซอสตย

การมสมมาคารวะ การรจกบาปบญ การใชเหตผลเชงจรยธรรม และการมวนยในตนเอง ซงใหผลไมสอดคลองกบงานวจยตางประเทศ (สมน อมรววฒน, 2534 อางถงในศรกล อศรานรกษและปราณ สทธสคนธ, 2550: 113)

3.3.2.3 เพอน

เพอนถอเปนบรบททางสงคมทเปดโอกาสใหมนษยไดพฒนาทกษะทางสงคมภายนอกบานตงแตเลกจนกระทงเตบใหญ มนษยแสวงหาปฏสมพนธในลกษณะน เรมตงแต การมเพอนเลนในบรเวณเดยวกนแมจะไมไดเลนดวยกนในวยบรบาล จนพฒนาไปสการเลนเปนกลมในชวงปฐมวย จบกลมท ากจกรรมตางๆ ในชวงประถมศกษาจนกระทงเขาสวยท างาน ไมวาเพอนจะอยในสถานะใดยอมมอทธพลตอพฤตกรรมของบคคล ยกตวอยางเชน ในวยเรยน การยอมรบจากกลมเพอนชวยสงเสรมความภาคภมใจและความรสกถงความสามารถของตนเอง เพอนชวยใหเราได มโอกาสเรยนรพฤตกรรมการชวยเหลอ อาท การแบงปน การใหความรวมมอ และการจดการกบความขดแยง

จากการศกษา พบวา เดกปฐมวยทมเพอนจะมความภาคภมใจสงกวาและผอนมกรบรวามความออนโยนและเอาใจใสมากกวาเดกทถกเพอนกนออกจากกลม ทงน เดกทถกกนออกจากกลมมแนวโนมรสกเหงามากกวา ไมอยากเขาชนเรยนมากกวา และมคะแนนผลสมฤทธทาง

การเรยนต ากวา การศกษาในเดกวยประถมศกษาเปนตนไป พบวา เดกทเพอนไมยอมรบมแนวโนมแสดงพฤตกรรมตอตานสงคม อาท กาวราวหรอหลกหนจากสงคมสงกว าเดกทเพอนยอมรบ นอกจากนการมเพอนยงชวยปองกนเดกจากการถกรงแกทงทางรางกายและทางวาจาจากเดกคนอน (Nevid, 2012: 337)

เพอนส าหรบวยรนถอเปนปจจยทมอทธพลเปนอยางมากตอวถชวต การด าเนนชวต และพฒนาการทางจตสงคม การไดเปนสวนหนงของกลมเปนปจจยทสงผลตอความรสกภาคภมใจในตนเอง และการปรบตวทางอารมณ (Nevid, 2012: 362) แตการไดเปนสวนหนงของกลมในชวงวยนกถอเปนจดนาเปนหวงเชนกน

3.3.2.4 สมารทเทคโนโลย

สงคมไทย ณ ปจจบนมความกาวหนาทางเทคโนโลยไมตางกบตางประเทศ

แตเดมทมวทยไวฟงเพลง ฟงขาวสารระหวางเดนทางไปท างาน โทรทศนมไวดรายการเพอผอนคลาย โทรศพทมไวเพอการตดตอสอสารระยะไกล ปจจบนอปกรณอเลกทรอนกสทเรยกวา สมารทโฟนหรอ อปกรณทมคณสมบตคลายคลงกนไดเขามาท าหนาทแทนสงตางๆ เหลานนไดทงหมด มนษยสามารถ

67

ด ฟง ตดตอ เผยแพรสงตางๆ ไดอยางรวดเรว ตลอดเวลาและทกสถานททมสญญาณอนเทอรเนต

จนกลายเปนวาอปกรณดงกลาวเปนปจจยส าคญตอการด าเนนชวตของมนษยโดยเฉพาะส าหรบเดก

ทถอวาบอบบองตอการกระตน

วงการวชาการดานการเลยงดเดกมค าแนะน าใหเดกปฐมวยดรายการโทรทศน วนละ 1 ถง 2 ชวโมง เฉพาะรายการทเหมาะสมกบพฒนาการของเดก ซงหมายถงรายการทสงเสรมพฒนาการทสอดคลองกบเดกปฐมวย ไมวาจะดวยอปกรณโทรทศน แทบเลต หรอสมารทโฟน ทงน เนองจากพบวา การปลอยใหเดกดรายการโทรทศนหรอคลปตางๆ สงผลใหเดกเสยโอกาสในการท ากจกรรมอนทมผลตอการสงเสรมพฒนาการของเดกใหสมวย อาท การวงเลนหรอกจกรรม

การเคลอนไหวรางกายตางๆ ซงพบวามผลตอการพฒนาสมองและพฒนาการทางรางกาย การเลนสมมต การอานหรอเลานทาน นอกจากนยงอาจมผลกระทบตอโอกาสในการมปฏสมพนธระหวางเดกกบครอบครว ยงเดกใชเวลากบการดรายการโทรทศนเปนเวลานานยงมแนวโนมเกดปญหาในทกษะทางปญญา ซงสามารถพบไดทงเดกปฐมวยจนถงวยรน (Nevid, 2012: 349) นอกจากนพบวา

สอตางๆ ณ ปจจบนมวธการน าเสนอทรวดเรวและสนกระชบในชวงเวลาทจ ากด สงผลใหเดกไมจ าเปนตองใชสมาธในการท าความเขาใจกบเนอหาทน าเสนอ และอาจกระทบตอระดบสมาธของเดกทอาจมแนวโนมลดนอยลง (จราภรณ ตงกตตภาภรณ, 2556: 45)

ประเดนทไดรบความสนใจมาอยางยาวนานตงแตสมยยงไมมสมารทโฟน คอ โทรทศนกบความกาวราวในเดก จากการศกษาจนถงปจจบนไดขอมลในทางทศทางเดยวกนวา

การดสอทมความกาวราวรนแรงมผลตอการแสดงพฤตกรรมกาวราวทงในเดกและวยรน (Nevid,

2012: 349) แมจะไมไดหมายความวาเดกทกคนทดรายการทมเนอหาดงกลาวจะกาวราวทงหมด หากแตนกจตวทยายงคงเสนอแนะวาเพอเปนการปองกนผลทไมสามารถคาดเดาได ดงนน จงควรปกปองเดกจากการมประสบการณกบรายการทมเนอหากาวราวรนแรง ผานการจ ากดการเขาถงรายการทมเนอหาดงกลาว รวมถงการปองกนผานการท าเรตรายการ ดงปรากฏในรปท 3.2 เพอเปนแนวทางใหผปกครองในการเลอกสรรรายการทเหมาะสมกบเดก

ส าหรบประเทศไทย พบวา เดกและวยรนไทยสวนใหญเลนอนเทอรเนตเปนประจ าทกสปดาห โดยสวนมากใชส าหรบเลนเกม รองลงมาคอ เพอพดคย หรอเพอดภาพลามกหรอเวบลามกอนาจาร มเพยงสวนนอยทใชเพอการคนหาขอมล (จราภรณ ตงกตตภาภรณ, 2556: 45) ซงหากแนวโนมของการใชประโยชนจากเทคโนโลยเหลานยงเปนเชนนเรอยๆ ค าถามคอ พฒนาการทางดานจตสงคมของเดกจะเปนอยางไร และพฒนาการดานดงกลาวในวยรนและวยตอๆ ไปจะเปนอยางไรถายงมวถชวตเชนน

68

รปท 3.2 เรตรายการโทรทศน

ทมา: http://ilaw.or.th/node/3013

หลงจากท าความเขาใจอทธพลของทงพนธกรรมและสงแวดลอม ประเดนสดทายทถอวาเปนใจความส าคญของเนอหาบทน คอ การบรณาการระหวางปจจยทางพนธกรรมและปจจยทางสงแวดลมตอพฤตกรรมของบคคล

1.4 ปฏสมพนธระหวางสงแวดลอมกบพนธกรรม

บรรดาขอถกเถยงในศาสตรทางดานจตวทยา มอยหนงขอถกเถยงทถอวาเกาแกทสดของศาสตรนคอ พฤตกรรมของมนษยเปนผลจากปจจยใดระหวางพนธกรรม (ธรรมชาต) หรอสงแวดลอม

(การปลกฝง) แนวคดทเชอวามนษยไดรบอทธพลจากสงแวดลอมมความเหนวาสงคมสามารถก าหนดทศทางของพฤตกรรมของบคคลในสงคมได ยกตวอยางเชน แนวคดกลมพฤตกรรมนยมทเชอวาพฤตกรรมของบคคลถกก าหนดจากการเรยนรและประสบการณ ขณะทบางแนวคดเชอวา มนษยถกก าหนดโดยธรรมชาตผานอทธพลของพนธกรรมซงเปนผลพวงของววฒนาการ (Nevid, 2012: 313)

แมขอถกเถยงดงกลาวจะยงคงอย หากแตนกจตวทยามความคดเหนไปในทศทางเดยวกนวาพฤตกรรมของมนษยไดรบอทธพลจากปฏสมพนธระหวางพนธกรรมและสงแวดลอม ดงนน ประเดนถกเถยงวาปจจยใดทมผลตอพฤตกรรมจงกลายเปนประเดนทเรมลดความส าคญลง ทงน ประเดนทไดรบความสนใจใหมคอ อทธพลระหวางพนธกรรมและสงแวดลอมทมตอพฤตกรรมใดพฤตกรรมหนง

มสดสวนเปนเชนไร (Nevid, 2012: 313) และมกระบวนการอยางไร (Feldman, 2013: 393)

69

หลายคนใหความส าคญกบอทธพลของยนส หากแตหลายคนใหความส าคญกบสงแวดลอม ค าถามทยงเปนทสนใจของหลายๆ คน คอ ปจจยใดระหวางพนธกรรมกบสงแวดลอมมผลตอพฤตกรรมมนษยมากทสด ค าตอบส าหรบค าถามดงกลาวคงหลากหลายไมสามารถยนยนอยางชดเจนได แตทนกจตวทยาสวนใหญเชอคอ ปฏสมพนธรวมระหวางพนธกรรมและสงแวดลอมมอทธพลตอมนษย (Nevid, 2012: 79) ยกตวอยางเชน ความสงทมหลกฐานชดเจนวาเปนอทธพลของพนธกรรม พอสง แมสง ลกทเกดมาตองสง หรอทงตระกลเตยจะใหลกหลานสงคงเปนไปไมได สงทปรากฏเปนหลกฐานเชงประจกษคออาจไมเปนไปตามทคาดหวงไว มยนสสงแตอาจไมสง ไมมยนสสงแตอาจสงได ดวยอทธพลของสงแวดลอมผานการดแลตวเอง อาท การดแลเรองโภชนาการ การพกผอน การออกก าลงกาย รวมถงการดแลตนเองของแมขณะทตงครรภ เปนตน

รหสทางพนธกรรมทเปนพนฐานชดค าสงตอกระบวนการท างานตางๆ ของรางกาย ซงสงผลตอคณลกษณะทางกายภาพหรอคณลกษณะทางจตใจและพฤตกรรมของมนษยจะสามารถแสดงผลไดตอเมอไดรบอทธพลจากปจจยตางๆ ทเกยวของซงถอวาเปนกระบวนการทซบซอน โดยทว ไปคอ ปฏสมพนธระหวางยนสกบสงแวดลอม (Nevid, 2012: 80) ดงนน การน าเสนอปฏสมพนธรวมระหวางอทธพลทงสองจงเปนสงส าคญตอการสรางความเขาใจแกผอาน ดงตวอยางตอไปน

3.4.1 อทธพลของพนธกรรมและสงแวดลอมตอสตปญญา

สตปญญาถอเปนจตลกษณะทไดรบความสนใจในการศกษาอทธพลของพนธกรรมมากทสด (Garrett, 2008: 12) ทงน ปจจบนนกวจยคนพบต าแหนงทเฉพาะเจาะจงของยนสในโครโมโซมทมความเกยวของกบสตปญญา นอกจากน ยงท าการศกษาความสมพนธระหวางยนส โครงสรางของสมอง และสตปญญา จงเปนทชดเจนวาพนธกรรมมอทธพลตอสตปญญา หากแตยงคงค าถามวาพนธกรรมมอทธพลในระดบใด

จากการศกษาในกลมตวอยางทเปนพนองหรอพอแมลกมากกวา 100,000 ค พบวา แฝดรวมไขทถกเลยงดวยกนมระดบสตปญญาใกลเคยงกนสงท สดเมอเทยบแฝดตางไข พนอง ในลกษณะตางๆ รวมถงพอแมกบลก นอกจากนยงพบวาแมจะถกเลยงดแยกจากกนแตระดบสตปญญาของแฝดรวมไขยงมความใกลเคยงมากกวาแฝดตางไขทถกเลยงดวยกน จงสรปไดวาพนธกรรมมอทธพลตอระดบสตปญญาเปนอยางมาก (Nevid, 2012: 265-266)

การศ กษาระด บ อทธ พลของ พนธ ก ร รม น ก ว ทย าศาสตร ใ ช ส ถ ต ท เ ร ย กว า

“อตราพนธกรรม” (Heritability) ซงหมายถง สดสวนของความแตกตางทสงเกตได (phenotype) ในกลมตวอยางทเกดจากความแตกตางของพนธกรรม โดยคาทไดจะเปนคารอยละ สงสดคอ 100 ทงน จากการศกษา พบวา พนธกรรมมอทธพลตอสตปญญาของบคคลในชวงวยรนตอนปลายไดสงถงรอย

70

ละ 75 นอกจากนยงพบคาอทธพลของพนธกรรมไดตงแตรอยละ 22 ในเดก จนกระทงสงกวารอยละ 80 ในวยผใหญ4

จากขอมลทพบอทธพลของพนธกรรมทสงขนตามอายท เ พมขน อาจมเหตผลวา

เมอเรามอายมากขน อทธพลจากบคคลรอบขางจะลดลง เนองดวยเราสามารถเลอกสงแวดลอมท จะมปฏสมพนธดวย ซงเปนผลใหอทธพลทางพนธกรรมมโอกาสในการแสดงอทธพลมากขน แตตองท าความเขาใจวา อตราพนธกรรม ยกตวอยางเชน พบวารอยละ 75 ของพนธกรรมมอทธพลตอสตปญญา ไมไดหมายความวาคนทกคนจะไดรบอทธพลจากพนธกรรมรอยละ 75 แตหมายถง จากการวเคราะหขอมลของกลมบคคลนนๆ พบวา พนธกรรมมอทธพลตอสตปญญาของบคคล

กลมนน รอยละ 75

แมวาพนธกรรมจะมอทธพลตอสตปญญาในระดบทสง หากแตปจจยทางสงแวดลอมยงถอเปนปจจยทส าคญ จากการศกษาพบวา เดกทไดรบการอปการะไปอยในครอบครวทมฐานะทางเศรษฐกจและสงคมทสงกวาครอบครวทแทจรง มระดบสตปญญาทสงกวาพอและแมทแท จรง จากผลการศกษาขางตน สงผลใหนกวจยตางใหความสนใจในการจดสงแวดลอมทเอออ านวยตอ

การชวยเหลอเดกทมปญหาทางสตปญญา ซงเปนนวตกรรมทใหความรและฝกผปกครอง และครผดแลเดกใหสามารถสงเสรมพฒนาการทางสตปญญาของเดก โดยผลจากการสรางนวตกรรมตางๆ สงผลใหมขอมลวาระดบสตปญญาของบคคลทวโลกเพมขนอยางตอเนอง (Flynn effect) ยกตวอยางเชน การศกษาระดบสตปญญาของเดกอเมรกน พบวา กลมทมจ านวนมากทสดมระดบสตปญญา เทากบ 100 ในป ค.ศ.1932 แตในป ค.ศ.1997 พบวา กลมทมจ านวนมากทสดมระดบสตปญญา เทากบ 120

รปท 3.3 ระดบสตปญญาของกลมตวอยางในชวงเวลาทแตกตางกน

ทมา: ปรบปรงจากจาก http://notes.devonzuegel.com

4อตราพนธกรรมทแสดงขางตนเปนขอมลจากกลมตวอยางชาวอเมรกน

71

เนองดวยการเพมของระดบสตปญญาเปนอบตการณทเกดขนในชวงเวลาอนสนจงมขอสนนษฐานวาไมไดมผลจากอทธพลของพนธกรรม หากแตเปนผลจากปจจยทางสงแวดลอม ไมวาจะเปนระบบการศกษา หรอปจจยอนๆ อาท ขอมลทบคคลสามารถเขาถงในปจจบนทมเปนจ านวนมาก เปนตน

อทธพลของปจจยทางสงแวดลอมถอเปนปจจยทมความซบซอน แมบคคลจะอยในสภาพแวดลอมทเอออ านวยตอพฒนาการทางสตปญญา ยกตวอยางเชน ครอบครวมฐานะทางเศรษฐกจและสงคมทด มทนเพยงพอทจะสงใหลกเขาโรงเรยนทมชอเสยง ไดเรยนพเศษ เขาถงขอมลไดรวดเรวและกวางขวาง เปนตน หากแตยงมปจจยแทรกซอนทสงผลใหปดกนพฒนาการทางสตปญญาของลก เชน แรงจงใจของลกทมตอการเรยนร ขณะทลกจากครอบครวทมฐานะยากจนอาจประสบความส าเรจในการเรยนหรอการท างาน เนองจากมแรงจงใจในการเรยนร เหนคณคาของการพฒนา เปนตน

3.4.2 อทธพลของพนธกรรมและสงแวดลอมตอลกษณะนสย

ขอสงสยยงคงอยทพฒนาการทางรางกาย เชน สวนสง เปนคณลกษณะทไมซบซอนของมนษยจงมความเปนไปไดทจะเกดจากการปฏสมพนธระหวางปจจยสองประการดงกลาว หากแตพฒนาการดานอนๆ หรอคณลกษณะอนๆ ทซบซอนอยางกระบวนการทางจต อาท ลกษณะนสย

จะเปนคณลกษณะทเกดจากปฏสมพนธรวมระหวางพนธกรรมและสงแวดลอมไดหรอไม ทงน หลายคนอาจคดวาลกษณะนสยเปนผลพวงของปจจยทางสงแวดลอมผานการไดรบประสบการณของบคคลตงแตเลก แตในความเปนจรงพบวา ลกษณะนสยบางคณลกษณะไดรบอทธพลจากพนธกรรมมาตงแตก าเนด

โดยจากการศกษา พบวา ลกษณะนสยบางอยางเปนผลพนฐานจากอทธพลของพนธกรรม ยกตวอยางเชน ลกษณะนสยชอบเขาสงคม มนษยสมพนธด (Extraversion) เปนลกษณะนสยทพบกลมของยนสทม อทธพลตอนสยดงกลาว แมแตทารกแรกเกดกพบวาม พนฐานทางอารมณ (Temperament)5 ทแตกตางไมวาจะเปนพนองทองเดยวกน หรอแมแตแฝดแทซงเปนหลกฐานยนยนวาลกษณะนสยตางๆ ทเปนองคประกอบของบคลกภาพไดรบอทธพลแรกเรมจากพนธกรรม (Coon & Mitterer, 2013: 425) โดยพนธกรรมทมจดเรมตนจากยนสผานชดค าสงในการสรางโปรตนทก าหนดโครงสรางและกระบวนการท างานของสมองทารก จากการศกษา ณ ปจจบน พบวา พนธกรรมมอทธพลตอลกษณะนสยหลายลกษณะ อาท การชอบเขาสงคม ความรบผดชอบ

ความมนคงทางอารมณ ความเขนอาย ความกาวราว และความเปนนกผจญภย เปนตน (Nevid,

5 พนอารมณ (Temperament) คอ ลกษณะทางอารมณทมความคงทน และมผลตอแนวโนมในการแสดงออกทางอารมณตอสถานการณตางๆ

72

2012: 470) มาถง ณ จดน อาจมขอสงสยวาในเมอพนธกรรมก าหนดนสยมนษยมาตงแตแรกเกด สงแวดลอมคงไมจ าเปนอกตอไป

ยอนกลบไปในบทท 2 วาดวยเรองยนสทอธบายวาแมยนสจะเปนสารพนธกรรมตงตนทมอทธพลตอโครงสรางและกระบวนการท างานของสมองซงสงผลกระทบตอพฤตกรรมทงภายในและภายนอก แตยนสมหนาทในการออกค าสงใหมการสรางโปรตนเพอกระบวนการท างานตางๆ

ของรางกาย ไมไดมหนาทก าหนดพฤตกรรมของบคคลอยางสมบรณ หมายความวาระดบของความชอบเขาสงคมของบคคลไมไดขนอยกบพนธกรรมเพยงปจจยเดยว หากแตยงมปจจยทสามารถแทรกแซงอทธพลของยนสและสามารถเพมหรอลดการท างานของยนสไดเชนกน ปจจยส าคญทนกจตวทยาใหความสนใจและพบวาไมสามารถละเลยไดคอ สงแวดลอม ซงไดแก ประสบการณทอาจเกดจากการเลยงด การเรยนรจากโรงเรยน จากเพอน หรอจากบคคลรอบขาง เปนตน (King, 2011: 91-92)

หลงจากคลอดโดยมของขวญชนพเศษจากพนธกรรมเปนพนฐานทางอารมณซงมอทธพลหลกตอปฏสมพนธระหวางทารกกบผเลยงด อาท เปนเดกเลยงงาย ขงอแง เจาอารมณ หรอนงเฉย ตอนอยในครรภมเพยงเราและน าคร าทเปนสงแวดลอมเดยวท ใกลชด แตหลงจากคลอดมพอแม

ผ เลยงด พหรอญาต รวมถงสงคมนอกบานทตางมปฏสมพนธกบทารก ซงเปนจดเรมตนของปฏสมพนธระหวางพนฐานทางอารมณกบอทธพลจากสงแวดลอม อาท การอบรมเลยงด สภาพสงคม ประสบการณการเรยนร โดยเฉพาะในชวงวยเดกทพบวา ประสบการณชวตในวยเดกมผลกระทบตอพฒนาการทางสมอง ซงมอทธพลตอพฒนาทางการทางบคลกภาพในอนาคต (Nevid, 2012: 470)

ยกตวอยางเชน ลกษณะนสยขอายซงถอเปนหนงในลกษณะพนฐานทางอารมณทพบไดในทารกหลายคน นสยขอาย หมายถง บคคลมแนวโนมหลกหนจากการมปฏสมพนธกบผอน รวมถง มความวตกกงวล ไมมนใจและตงเครยดเมอตองมปฏสมพนธกบผอน จากทกลาวขางตนวาพนฐานทางอารมณเปนผลจากพนธกรรมและการศกษายนยนวาความเขนอายไดรบอทธพลจากพนธกรรม หากแตผลดงกลาวเปนเพยงสวนหนงของผลการศกษาทงหมด การศกษาอนๆ พบวา ลกษณะนสย

ขอายอาจเกดจากหลายสาเหต อาท ขาดทกษะทางสงคม ไมไดเรยนรวาจะตองท าอยางไร เมอพบปะผคนตองเรมการสนทนาอยางไร หรอไมทราบวาจะตองท าอยางไรเพอใหการสนทนาด าเนนตอไป สาเหตอนคอ กลวการเขาสงคม6 โดยพบวาการวตกกงวลในสถานการณทางสงคมบางเหตการณเปนเรองปกตของหลายๆ คน เชน เจอคนทแอบชอบ เจอสถานการณทแปลกใหม หรอทพบไดบอยคอ

6 กลวการเขาสงคม (Social anxiety) คอ มความรสกอดอดหรอตงเครยดเวลาอยตอหนาผอน ผทมอาการรนแรงอาจไดรบการวนจฉยวาเปนโรคกลวการเขาสงคม (Social phobia/Social anxiety disorder)

73

รสกกลวการถกปฏเสธ (Coon & Mitterer, 2013: 435) ซงถอเปนหลกส าคญทยนยนไดวาอทธพลทางสงคมมสวนเกยวของกบนสยดงกลาว

3.4.3 อทธพลของพนธกรรมและสงแวดลอมตอเพศภาวะและเพศวถ เปนททราบกนดวาเพศเปนผลจากพนธกรรม โดยเพศ (Sex) ของมนษยม 2 เพศ คอ

เพศหญงและเพศชาย ซงมความแตกตางในยนสคท 23 ระหวางทงสองเพศ ในเพศหญงมโครโมโซมเพศเปน X และ X ขณะทเพศชายมโครโมโซมเพศเปน X และ Y ทงน เพศทก าลงกลาวถงเปนเพศทางกายภาพ ในสงคมมนษยไมไดมการแบงเพศทางกายภาพเพยงลกษณะเดยว หากแตมการแบงเพศตามลกษณะทางสงคมและจตใจทภาษาไทยเรยกวา “เพศภาวะ/เพศสภาพ”(Gender) ซงม ความซบซอนกวาเพศทางกายภาพทประกอบดวยการรบรตวตนของตวเองวาเปนเพศหญงหรอ

เพศชาย ซงพบวาไดรบอทธพลทงจากพนธกรรมและสงแวดลอม (King, 2011: 347) ในอดตทงไทยและหลายๆ ประเทศตางเชอวาการมเพศภาวะไมตรงกบเพศทางกายภาพ

ถอเปนสงผดปกต โดยทางการแพทยมการจดลกษณะเชนน เปนโรคทางจตเวชในกลมของ

ความผดปกตทางเพศทเรยกวา “ความผดปกตในการคนหาอตลกษณทางเพศ” (Gender Identity

Disorder: GID) ประเดนขดแยงวาเพศภาวะทไมตรงกบเพศทางกายภาพเปนความผดปกตจรงหรอไม

ถอเปนขอถกเถยงทยงไมสามารถหาขอสรปได แตละทองทแตละวฒนธรรมมบทสรปทแตกตางกนออกไป ยกตวอยางเชน ในประเทศฝรงเศสและกลมประเทศสหราชอาณาจกรไดยกเลกแนวคดวา

การมเพศภาวะไมตรงกบเพศทางกายภาพเปนความผดปกตหรอเปนโรคทางจตเวช (King, 2011: 351)

ในประเทศไทยสามารถพบเหนไดอยางชดเจนจากการตรวจเลอกทหารกองประจ าการในทกๆ ป ทก าหนดวาการมเพศภาวะไมตรงกบเพศทางกายภาพเปนลกษณะของความวกลจรตหรอ

เปนโรคจต แตในปจจบนถอวาความรนแรงในการตตราลดลงจากเดม กลาวคอ มการเปลยนแปลงการใชค าจากเดมทตตราวาเปนโรคจตเปน “ภาวะเพศสภาพไมตรงกบเพศก าเนด” (มตชน กรป, 2559) ซงแสดงใหเหนถงความเขาใจสาเหตของการเกดปรากฏการณเชนนในระดบหนง

มความเชอแตเดมวาการมเพศภาวะไมตรงกบเพศทางกายภาพเปนผลพวงจากสงแวดลอม อาท อยในครอบครวหรอบานทมแตผหญงมผลใหเดกชายโตมาดวยความรสกวาตนเองเปนผหญง การมพนองทผชายทกคนยงผลใหเดกหญงโตมาเปนทอม หรอความเชอทวาใหเพศไหนเลยงเดก

จะโตมาเปนเพศนน เปนตน อทธพลทางสงคม วฒนธรรม และการเรยนรของบคคลถอเปนปจจยส าคญทแมแตนกวชาการตางยอมรบวามผลตอพฒนาการทางเพศภาวะ ยกตวอยางเชน การศกษาหนงใชกลมตวอยาง 1 คน ผทถกเรยกวา เดกชายจอหน เปนเดกชายทอวยวะเพศถกท าลายตงแตอายไมกเดอน นกวจยจงท าการศลยกรรมอวยวะเพศของเดกชายเปนเพศหญง และขออนญาตครอบครว

74

เดกเพอเลยงเดกแบบเดกหญง เปลยนชอใหมเปนโจแอน และท าทกอยางเสมอนเดกคนนนเปนเดกหญง โดยการศกษานเคยเปนตวอยางหนงทใชเปนหลกฐานยนยนความยดหยนทางเพศภาวะของมนษย (King, 2011: 350)

หากแตปจจบนเปนทยนยนวาปจจยสงแวดลอมไมไดเปนตวแปรเดยวทก าหนดทศทางของเพศภาวะ ปจจยส าคญอกปจจยหนงคอ พนธกรรม ยกตวอยางจากเดกคนเดม “โจแอน”

ซงพบวาเดกมลกษณะตางๆ เหมอนเดกหญงทวไป แตจากการศกษาโดยนกวจยทมใหม พบวา โจแอนเรมกลบมามคณลกษณะเหมอนเพศชาย ลดความสนใจทจะแสดงออกซงความเปนหญงลงเรอยๆ

จนในทสดกกลบมาเปนผชายทงๆ ทพยายามจะเลยงดและปฏสมพนธกบโจแอนแบบเพศหญงเหมอนเดมกตาม (King, 2011: 350) แตจากทกลาวในบทท 1 เรองวธการศกษาพฤตกรรมแบบกรณศกษาจะพบวาการอางองขอมลจากกลมตวอยางเพยงคนเดยวหรอกลมเลกๆ กลมเดยวถออนตรายของการน าเสนอขอมลจากการศกษาเนองจากอาจเกดความคลาดเคลอนจากขอมลเพยงเลกนอย ดงนน นกจตวทยาจงพยายามท าการศกษาอทธพลของพนธกรรมตอเพศภาวะตอไป

จนปจจบนวทยาการทางการวจยไดพฒนาขอมลตางๆ จากยนสจงเหนไดอยางชดเจน จนพบวามกลมยนสบางกลมทมสวนเกยวของกบพฒนาการทางเพศภาวะของบคคลซงมผลตอกระบวนการท างานของรางกาย อาท ฮอรโมน เปนตน (Saraswat, Weinand, & Safer, 2015: 199-204)

จากทกลาวขางตน พบอทธพลของพนธกรรมทก าหนดพฒนาการทางเพศภาวะของบคคลตงแตเรมตนของชวต หากแตยงมอทธพลของสงแวดลอมผานการเลยงด การขดเกลาทางสงคม

และการเรยนรทสามารถปรบเปลยนอทธพลของพนธกรรม จากขอสงสยวาปจจยใดมผลตอเพศภาวะค าตอบคงชดเจนวาทงสงแวดลอมและพนธกรรมตางมอทธพล ยกตวอยางเชน จากการศกษาหนง ทศกษากบกลมตวอยางเพศชายทเกดมาไมมอวยวะเพศและไดรบการเลยงดเปนผหญง พบวา รอยละ 78 เตบโตมากลายเปนผหญง ขณะทเพศชายทเกดมาไมมอวยวะเพศและไดรบการเลยงดเปนผชาย พบวา ทกคนเตบโตมาเปนผชาย เปนตน (King, 2011: 351) จะพบวาอทธพลของสงแวดลอม

มความรนแรงในระดบทสามารถปรบเปลยนเพศภาวะของบคคลไดในระดบหนง หากแตพนธกรรมกมความรนแรงในตวเอง ยงไดรบอทธพลจากสงแวดลอมเสรมยงทวความรนแรง

75

1.5 บทสรป

มนษยเกดมาจากผลพวงของการปฏสนธระหวางเซลลไขกบอสจ ซงปจจยพนฐานทท าให มรางกายและชวตจตใจไดคอ พนธกรรม โดยสารตงตนของพนธกรรมทมชอวายนส จะมหนาทออกชดค าสงเพอใหเซลลตางๆ ในรางกายสรางโปรตนทมหนาทเฉพาะอยางเพอก าหนดโครงสรางและกระบวนการท างานตางๆ ของรางกาย รวมถงโครงสรางและกระบวนการท างานของสมองซง

มอทธพลตอการก าหนดทศทางของพฤตกรรมทงภายในและภายนอก

อยางไรกตาม ยนสไมไดมหนาทควบคมพฤตกรรมของมนษยโดยตรง ดงนน โอกาสทปจจยอนจะเขามาแทรกแซงอทธพลทมตอพฤตกรรมจงมความเปนไปได ทงน ปจจยทไดรบความสนใจจากนกจตวทยานอกเหนอจากพนธกรรม คอ ปจจยสงแวดลอม ทหมายความถงทกสงอยางทอยรอบตวบคคลทงทมชวตและไมมชวต เปนรปธรรมและเปนนามธรรม ซงพบวามอทธพลตอมนษยตงแตเปนตวออนในครรภมารดาจนกระทงสนลมหายใจ

เดมท นกจตวทยามกถกเถยงกนในประเดนวาระหวางปจจยทางพนธกรรมและปจจยสงแวดลอม ปจจยใดทมผลตอพฒนาการและพฤตกรรมของมนษย หากแต ณ ปจจบน ขอถกเถยงดงกลาวไดรบการคลคลาย เนองดวยตางมความเชอวาพฤตกรรมของมนษยตางไดรบผลพวงจากปฏสมพนธระหวางพนธกรรมและสงแวดลอม ไมมพฤตกรรมใดทไดรบอทธพลจากพนธกรรมโดยไมสามารถเปลยนแปลงได และไมมพฤตกรรมใดทสามารถเปลยนแปลงดวยอทธพลของสงแวดลอมโดยไมไดรบการสงเสรมหรอตอตานจากพนธกรรม


1. โดยทวไปจะท าการแบงพฒนาการออกเปน 4 ดาน คอ พฒนาการดานรางกาย พฒนาการดานอารมณ พฒนาการดานสงคม และพฒนาการดานสตปญญา นกศกษาคดวาพฒนาการดานใดทไมไดรบอทธพลจากพนธกรรมแมแตนอย เพราะเหตใด

2. ยนสเกยวของอยางไรกบพฤตกรรม จงอธบาย

3. นกศกษาคดวาเราสามารถเปลยนแปลงอทธพลของพนธกรรมไดหรอไม เพราะเหตใด

4. นกศกษาคดวามปจจยใดบางทมอทธพลตอความปกตของทารกในครรภ และปจจยดงกลาวมอทธพลไดอยางไร

5. การอบรมเลยงดมอทธพลตอพฤตกรรมของมนษยไดอยางไร

6. นกศกษาคดวาสมารทเทคโนโลยมอทธพลตอพฤตกรรมของมนษยหรอไม อยางไร

7. จงอธบายความสมพนธระหวางอทธพลของพนธกรรมและสงแวดลอมทมตอลกษณะนสย


จราภรณ ตงกตตภาภรณ. (2556). จตวทยาทวไป. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ดลยา จตตะยโศธร. (2552) . รปแบบการอบรมเลยงด : แนวคดของ Diana Baumrind. วารสารวชาการมหาวทยาลยหอการคาไทย, 29(4), 173-187.

มตชน กรป. (2559). ตามตดเบองหลง “สาวประเภทสองเกณฑทหาร” กฎระเบยบ และค าระบ “เพศสภาพไมตรงกบเพศก าเนด”. [Online] Available: http://www.matichon. co.th/news/98540 [วนทคนขอมล 13 พฤษภาคม 2559].

ศรกล อศรานรกษ, และ ปราณ สทธสคนธ. (2550). การอบรมเลยงดเดก. วารสารสาธารณสขและการพฒนา, 5(1), 105-118.

สถาบนแหงชาตเพอการพฒนาเดกและครอบครว มหาวทยาลยมหดล. (2556). คณภาพชวตเดก 2556. ในสรยเดว ทรปาต, และวมลทพย มกสกพนธ, (บ.ก.) นครปฐม: โรงพมพแอปปา พรนตง กรป จ ากด.

สรยลกษณ สจรตพงศ. (ม.ป.ป.). ผลกระทบของการเสพสารเสพตดระหวางตงครรภ. [Online] Available: http://www.si.mahidol.ac.th/sidoctor/e-pl/articledetail.asp?id=796

[วนทคนขอมล 18 มกราคม 2559]. Coon, D., & Mitterer, J. O. (2013). Introduction to Psychology: Gateways to Mind and

Behavior. (13rd ed.). New Tech Park: WADSWORTH CENGAGE Learning. Feldman, F. S. (2013). Understanding Psychology. (7th ed.). New York,: McGraw Hill. Garrett, B. (2008). Brain & Behavior: An Introduction to Biological Psychology. (2nd

ed.) California: SAGE Publications. King, L. A. (2011). The Science of Psychology. (2nd ed.). New York: McGraw Hill. Nevid, J. S. (2012). An Introduction to Psychology. (4th ed.). Connecticus: WADSWORTH

CENGAGE Learning. Saraswat, A., Weinand, J., & Safer, J. (2015). Evidence Supporting the Biologic Nature

of Gender Identity. Endocrine Practice, 2(21), 199-204.


กระบวนการทางปญญา: พฤตกรรมภายในทมผลตอการปรบตว


1. การเรยนร 2. สตปญญา 3. การจ า



1. บอกความหมายของการเรยนรได 2. ยกตวอยางการประยกตใชทฤษฎการเรยนรในชวตประจ าวนได 3. อธบายอทธพลของการเรยนรทมตอพฤตกรรมได 4. บอกความหมายของสตปญญาได 5. บอกความแตกตางระหวางสตปญญากบไอควได 6. บอกความหมายของความจ าได

7. อธบายกระบวนการเกดความจ าได



1. ใหนกศกษาดคลปตวอยางทฤษฎการเรยนรการวางเงอนไขแบบคลาสสค ทฤษฎการเรยนรการวางเงอนไขโดยการกระท า ทฤษฎการเรยนรแบบสงเกต และทฤษฎการเรยนรแบบหยงเหน

2. ใหนกศกษาแบงกลมเปรยบเทยบลกษณะเดนและความแตกตางระหวางทฤษฎตามคลปตวอยาง

3. อธบายเนอหา และสาระส าคญประกอบการน าเสนอดวยภาพเลอนในหวขอการเรยนร 4. ใหนกศกษาอภปราย ซกถามและตอบค าถาม พรอมทงรวมกนสรป

80



2. อธบายเนอหา และสาระส าคญประกอบการน าเสนอดวยภาพเลอนในหวขอสตปญญา




2. อธบายเนอหา และสาระส าคญประกอบการน าเสนอดวยภาพเลอนในหวขอความจ า













บทท 4

กระบวนการทางปญญา: พฤตกรรมภายในทมผลตอการปรบตว

4.1 บทน า การเกดพฤตกรรมภายนอกในแนวทางเพอการปรบตวของบคคลหากมองตามแนวคดพฤตกรรม

นยมแบบดงเดมสามารถอธบายไดวาเกดจากการตอบสนองตอสงเราจากสงแวดลอม อาท สภาพดนฟาอากาศ กฎระเบยบของสงคม การกระท าของผอน แตเมอพจารณาจะพบวากระบวนการท างานของรางกายมนษยมความซบซอน โดยเฉพาะสวนของสมองทไมไดมหนาทตอบสนองตอสงเราเพยงประการเดยว หากแตมศกยภาพในการจดการขอมลหรอสงเราทไดรบ เพอการเตรยมตวตอบสนองอยางใดอยางหนง ในกระบวนการดงกลาวนกจตวทยาเรยกโดยภาพรวมวา “กระบวนการทางจต” (Mental process) หรอพฤตกรรมภายใน ซงมหลายคณลกษณะ ส าหรบเอกสารฉบบนผเขยน

ขอยกตวอยางกระบวนการทางจตหรอพฤตกรรมภายในทไดรบความสนใจศกษาผานกระบวนการท างานขนสงของสมองทเรยกวา “กระบวนการทางปญญา/กระบวนการรคด” (Cognitive process)ซงเปนกระบวนการส าคญทมอทธพลตอการปรบตวทางสงคมทมความเปนพลวตร ไดแก การเรยนร สตปญญา และความจ า

4.2 การเรยนร พฤตกรรมของมนษยทแสดงออกในชวตประจ าวนบางลกษณะเปนสงทถกก าหนดโดยธรรมชาต

เชน การกระตกมอออกเมอจบแกวน ารอน หรอการกระเดงถอยหลงเมอไดยนเสยงแตรรถ ตวอยางเหลานเปนสงทเราเรยกวาปฏกรยาตอบสนองโดยอตโนมต (Reflexes) หากแตมอกหลากหลายพฤตกรรมทไมไดเกดจากธรรมชาต แตเกดจากประสบการณซงในทางจตวทยาเรยกวา “การเรยนร” ซงถอเปนกระบวนการทางจตของมนษยลกษณะหนงทมความส าคญตอการปรบตวใหเขากบสงแวดลอม และเพอการอยรอดของเผาพนธมนษย ณ ปจจบน โดยในหวขอน ผเขยนขอน าเสนอ

การเกดการเรยนรบนพนฐานทฤษฎทางจตวทยาซงเปนแนวคดทใชอางองทงในบรบททางสงคม

และการศกษา 4.2.1 การเรยนรคออะไร

การเรยนร (Learning) ในทางจตวทยา หมายถง การเปลยนแปลงพฤตกรรมทคอนขางถาวรจากผลของการมประสบการณ (Coon & Mitterer, 2013: 206; Nevid, 2012: 170) จากความหมายดงกลาวจะใชค าวาพฤตกรรมซงใหความหมายครอบคลมทงพฤตกรรมภายนอกและ

82

พฤตกรรมภายใน หากขยายความการเรยนรจะหมายถง การเปลยนแปลงทเกดขนกบพฤตกรรมภายนอกและ/หรอพฤตกรรมภายใน ยกตวอยางเชน การสวมหนวกนรภยของนกศกษากอนเขามหาวทยาลยทเปนพฤตกรรมภายนอก หากแตความคดหรอทศนคตซงเปนพฤตกรรมภายในไมเปนไปในทศทางเดยวกนกบพฤตกรรมภายนอกและการเรยนการสอนในหองเรยนทพบวาบางครงอาจารยถามแตนกศกษากลบไมมปฏกรยาใดๆ ไมตอบ ไมพยกหนา หรอไมมทาทางใดๆ ใหอาจารยไดทราบวาเปนอยางไร แตนกศกษาเหลานนอาจรและเขาใจในสงทอาจารยสอน หากแตมเหตผลบางประการทไมตองการแสดงออกซงพฤตกรรมภายนอก เปนตน

ประเดนเรองการเรยนรถอเปนประเดนทยากตอการศกษา เนองดวยมความเกยวของกบกระบวนการทางจต (พฤตกรรมภายใน) ทไมสามารถจะสงเกตได ดงนน เพอใหงายตอการท า

ความเขาใจในกระบวนการดงกลาว นกจตวทยาจงใชแนวคดพฤตกรรมนยมเปนฐานในการศกษา

ดงไดกลาวในบทท 1 ในหวขอกลมแนวคดทท าการศกษาพฤตกรรม กลมพฤตกรรมนยมเปนกลมทใหความสนใจในการศกษาพฤตกรรมทสามารถสงเกตได ประเมนได ดงนน การศกษาการเรยนรจงศกษาเฉพาะการเรยนรผานพฤตกรรมทสามารถสงเกตไดเทานน นยามของการเรยนร ตามแนวคดพฤตกรรมนยมจะแตกตางจากนยามโดยทวไปเลกนอย โดยนกพฤตกรรมนยมนยามการเรยนรวาหมายถง การเปลยนแปลงทคอนขางมนคงถาวรในพฤตกรรมทสามารถสงเกตไดแนวคดพฤตกรรมนยมเชอวา หลกการเรยนรของมนษยและสตวเหมอนกน ดงนน หลายการทดลองจงท าการศกษากบสตว อาท หน แมว นกพราบ ไปจนกระทงแรคคน โดยจากงานวจยในรอบศตวรรษใหการยนยนวาผลการวจยในสตวสามารถอางองกบมนษยได

ดงนน ในหวขอตอไปผเขยนจงน าเสนอทฤษฎการเรยนรทมอทธพลตอการเปลยนแปลงพฤตกรรม ซงประกอบดวยทฤษฎการเรยนรแบบเชอมโยง (Associative learning) หรอการเรยนรแบบวางเงอนไข (Conditioning learning) เปนการเรยนรทเกดขนจากการเชอมโยงเหตการณ 2 เหตการณเขาดวยกน ผานกระบวนการทเรยกวา “การวางเงอนไข” (Conditioning) ทงน ทฤษฎการเรยนรแบบเชอมโยง/การวางเงอนไขมอย 2 ทฤษฎทเปนทรจกคอ ทฤษฎการเรยนรการวางเงอนไขแบบคลาสสก (Classical Conditioning) และทฤษฎการเรยนรการวางเงอนไขโดยการกระท า (Operant Conditioning) ทฤษฎการเรยนรโดยการสงเกต (Observational learning) การเรยนรแบบหยงร/หยงเหน (Insight learning) และการเรยนรแฝง (Latent learning)

4.2.2 ทฤษฎการเรยนรกบการเปลยนแปลงพฤตกรรม

ดงทกลาวขางตนวาการเรยนรเปนประเดนทยากตอการศกษา ดงนน การสรางแนวคดหรอฐานขอมลทางความคดดงเชนทฤษฎการเรยนรจงถอเปนองคความรทมความส าคญตอ

การท าความเขาใจพฤตกรรมของมนษย เพอเปนขอมลพนฐานตอการปรบตวเขาหากนระหวางบคคล

83

จนกระทงสามารถน าไปประยกตเพอการเปลยนแปลงพฤตกรรมในบางลกษณะทมผลกระทบดานลบตอบคคลและคนรอบขางใหปรบเปลยนเปนพฤตกรรมทพงประสงคและมสขภาวะ

4.2.2.1 ทฤษฎการเรยนรการวางเงอนไขแบบคลาสสก

ในขณะทก าลงยนรอรถประจ าทางเพอกลบบาน ลมเรมพดแรง ทองฟามดครม

มฟาแลบตามดวยเสยงฟารองทดงราวกบเกดใกลตวเราดวยความรวดเรวของการเกดและเสยงทดงมากๆ สงผลใหเราเกดอาการตกใจผานการแสดงออกโดยการสะดง หลงจากวนนนเราตองเจอกบสายฝนทโปรยปรายในฤดฝน และเชนเดมมฟาแลบ แตสงทแตกตางจากเดมคอ ทนทเราเหนแสงของสายฟาเรากตกใจจนรบเอามอมาอดห หรอเกดอาการสะดงทงๆ ทไมมเสยงฟารองตามมา เนองจากมประสบการณในครงกอน ซงเปนกระบวนการเรยนรทนกวชาการเรยกวา “การวางเงอนไขแบบคลาสสก” (Classical conditioning) โดยสงเราท ไมมผลตอพฤตกรรมของเรา (แสงฟาแลบ) เกดการเชอมโยงกบสงเราทกระตนพฤตกรรม (เสยงฟารอง) และสามารถท าหนาทแทนสงเราทกระตนพฤตกรรมไดในทายทสด (ฟาแลบมาท าหนาทแทนฟารองใหตกใจ)

รปท 4.1 พาฟลอฟกบการทดลองกบสนข

ทมา: http://ryazangenius.blogspot.com/

การเรยนรการวางเงอนไขแบบคลาสสกเปนทฤษฎทเกดจากการทดลองของ ไอแวน พาฟลอฟ (Ivan Pavlov) ทเชอวา สงแวดลอมรอบตวมนษยทวไปสามารถเชอมโยงกบสงเรา

ทกระตนพฤตกรรมหรอกระบวนการบางลกษณะของรางกาย โดยในชวงตนครสตศตวรรษ 1900

พาฟลอฟใหความสนใจในการศกษากระบวนการยอยอาหารของรางกาย ในการศกษาไดใสผงเนอเขาไปในปากสนข สงผลใหสนขน าลายไหลมากกวาปกต แตดวยความบงเอญ พาฟลอฟ พบวา ผงเนอไมไดเปนเพยงสงเราเดยวทกระตนการหลงน าลายของสนข หากแตมสงเราอนๆ อกทไมมความเปนไป

84

ไดทจะกระตน อาท จานอาหาร เจาหนาทสงอาหาร รวมถงเสยงประต ทงน พาฟลอฟตองการทราบสาเหตทสงผลใหสงเราดงกลาวสามารถกระตนการหลงของน าลายสนขได จงท าการทดลอง

เพอหาค าตอบ

พาฟลอฟท าการแบงรายละเอยดของสงเราและพฤตกรรม (Nevid, 2012: 173) ดงน

สงเราทไมตองวางเงอนไข (Unconditioned stimulus: UCS) คอ สงเราทกระตนการตอบสนองทไมตองผานการเรยนรมากอน (สงเราโดยอตโนมต)

การตอบสนองทไมตองวางเงอนไข (Unconditioned response: UCR) คอ

การตอบสนองของรางกายทเกดขนโดยอตโนมตจากการกระตนของสงเราทไมตองวางเงอนไข

สงเราทตองวางเงอนไข (Conditioned stimulus: CS) คอ สงเราทสามารถกระตนการตอบสนองไดจากการเชอมโยงกบสงเราทไมตองวางเงอนไขเนองดวยไมมผลใดๆ

กบการตอบสนอง การตอบสนองจากการวาง เง อนไข (Conditioned response: CR) คอ

การตอบสนองโดยอตโนมตทเกดจากสงเราทตองวางเงอนไข ซงในบางครง พบวา การตอบสนองทเกดจากการวางเงอนไขจะมลกษณะทคลายคลงกบการตอบสนองทไมเกดจากการวางเงอนไข หากแตแตกตางทความเขมขนของการตอบสนอง

รปท 4.2 แผนผงการวางเงอนไขแบบคลาสสกตามการทดลองของพาฟลอฟ

ทมา: ปรบปรงจาก http://www.emaze.com/@AOCWWOIZ/Presentation-Name

85

การทดลองหนงของพาฟลอฟ คอ การสนกระดงกอนการใหผงเนอ ซงเดมทเสยงกระดงไมไดมผลใดๆ ตอปฏกรยาของรางกายสนข ยกเวนการปลกใหตนเพยงเทานน จงจดเสยงกระดงเปนสงเราทตองวางเงอนไข (CS) แตหลงจากนน สนขจะเรมเชอมโยงเสยงกระดงเขากบผงเนอ และทายสดคอ จะหลงน าลายเพยงแคไดยนเสยงกระดง (การตอบสนองจากการวางเงอนไข: CR) ดงรปท 4.2

จากการทดลองดงกลาวสงผลใหนกจตวทยาใหความสนใจศกษาถงความสมพนธระหวางประสบการณบางอยางตอพฤตกรรมของบคคล ดงตวอยางตอไปน

(1) การวางเงอนไขแบบคลาสสกกบการอธบายความกลว การอธบายความกลวโดยจอหน บ วตสน (John B. Watson) และโรซาล เรยเนอร (Rosalie Reyner) ไดท าการทดลองการสรางความกลวผานการเรยนรการวางเงอนไขแบบคลาสสกในทารกเพศชายผมชอวา อลเบรต (Albert) ขนตอนแรกของการทดลอง คอ ใหอลเบรตไดใกลชดกบหนทดลองเพอดวาจะมอาการกลวหรอไม ผลปรากฏวา เดกชายไมมความกลวแมแตนอย ดงนนจงสรปวาหนทดลองเปนสงเราทตองวางเงอนไข (CS) ระหวางทเดกชายก าลงเลนอยกบหนทดลอง นกวจยไดท าเสยงดงดานหลงเดกชาย

เสยงดงสงผลใหเดกชายรองไห ดงนน เสยงดงจงถกก าหนดใหเปนสงเราทไมตองวางเงอนไข (UCS) และการรองไหถอเปนการตอบสนองทไมตองวางเงอนไข (UCR) หลงจากท าการเชอมโยงหนทดลองกบเสยงดงไปไดสกระยะ อลเบรตเรมมอาการกลวหนทดลองแมไมมการท าเสยงดงกตาม (CR) แตนอกจากน ปรากฏวาเดกชายยงมอาการกลวกระตาย สนขสขาว เสอคลมขนแมวน า หรอผาขนหนสขาว จากกระบวนการกระจายสงเรา (Nevid, 2012: 178)

จากการทดลองตางๆ รวมถงเดกชายอลเบรตท าใหนกวจยเรมเหน

ความเชอมโยงวาหากความกลวเกดจากการวางเงอนไขแบบคลาสสก หมายความวาเราสามารถจะตดวงจรความกลวโดยใชกระบวนการเดม นอกจากน พบวา หลกการวางเงอนไขแบบคลาสสกสามารถเกดขนไดกบอารมณทางบวกเชนกน (Nevid, 2012: 179)

(2) การเรยนรความสะอดสะเอยดในรสชาต ความรสกรงเกยจ สะอดสะเอยด หรอคลนไสจากการทานหรอเหนอาหารบางชนด สามารถอธบายไดโดยใชการเรยนรการวางเงอนไขแบบคลาสสก ยกตวอยางเชน ชายคนหนงทานซช ซงเปนอาหารจานโปรดของตน หลงจากนน

ไมกชวโมง ระหวางทเขาก าลงนงดโทรทศนอยทหองรบแขก เขาเกดอาการปวดทอง คลนไส และอาเจยน เหตการณทเกดขนสงผลใหเขาเกดความรสกอดอดไมสบาย คลนไสจากการทานซช เพยงแคประสบการณเพยงครงเดยว ทงๆ ทในความเปนจรงอาจเปนเพราะเชอโรคบางชนดทท าใหเกดอาการดงกลาว ไมใชเหตเพราะซชทเขาทานเขาไป หากแตผลทปรากฏพบวา อาการคลนไส อาเจยนจากเชอโรคสามารถท าการเชอมโยงกบซชไดอยางงายดาย สงผลใหเกดอาการคลนไส อาเจยนไดแมเพยง

การทานซช หรอเพยงแคการมองเหนเทานน (Nevid, 2012: 180)

86

(3) การวางเงอนไขแบบคลาสสกกบการโฆษณา ผอานอาจสงสยวาการโฆษณาใชหลกการของการวางเงอนไขแบบคลาสสกจรงหรอไม และอยางไร ค าตอบคอ จรง โดยใชหลกการพนฐาน คอ เชอมโยงระหวางสงเรา 2 ชนด เพอใหไดผลตอบสนองทพงประสงค เปาหมายหลกของบรษทสนคา คอ ก าไรทไดจากการขาย เพราะฉะนนสงทตองท าคอ การสรางความรสกดตอผลตภณฑ วธการทนยมใชกนเรมจากการเชอมโยงตวสนคา (CS) เขากบคนดงทคดวาเปนทสนใจ (UCS) ของกลมเปาหมาย ท าใหกลมเปาหมายเกดความรสกพงพอใจอยากเปนอยางพรเซนเตอร (UCR) สงผลใหกลมเปาหมายเกดความรสกพงพอใจในตวสนคาไดโดยไมรตว (CR) ทายทสดคอ การเพมยอดขายของผลตภณฑ

(4) การตดยากบการวางเงอนไขแบบคลาสสก โดยทวไปจะสงเกตไดวา

ผทเราเรยกวา “ผตดยา” จะเกดอาการอยางหนงคอ ความตองการยาทมากกวาเดม ปรากฏการณดงกลาวสามารถอธบายผานการวางเงอนไขแบบคลาสสก โดยการอธบายกระบวนการทเรยกวา

ความเคยชน (Habituation) ซงเปนกระบวนการทการท างานของรางกายสวนทเกยวของกบสงเรานนๆ ของสงมชวตจะลดการตอบสนองตอสงเราหลงจากมประสบการณซ าๆ โดยกระบวนการเรมตนเกดขนเชนเดยวกบการวางเงอนไขแบบคลาสสกทวไป กลาวคอ เมดยา เขมฉดยา หรอสถานทใชยา (CS) จะเกดการเชอมโยงกบฤทธของยา (UCS) สงผลใหเกดอาการบางอยาง (UCR) หากแตกระบวนการยงไมเสรจสมบรณ

จากทกลาวขางตน อาการจากฤทธยาจะเปนการตอบสนองทไมตองวางเงอนไข หากแตการตอบสนองทตองวางเงอนไขจะเปนกระบวนการของรางกายเพอเตรยมตวรบฤทธของยา (CR) โดยสงทเกดขน คอ การตอบสนองจากการวางเงอนไขกบการตอบสนองทไมตองวางเงอนไข ยกตวอยางเชน หากยามฤทธกระตนอตราการเตนของหวใจ (UCR) รางกายจะตอบสนองโดยการท าใหหวใจเตนชาลง (CR) ในทน เมดยา เขมฉดยา หรอสถานทใชยา (CS) จะท าหนาทเปรยบเสมอนสญญาณเตอนภยใหรางกายเตรยมพรอมรบฤทธยา (CR) ผลทตามมาคอ ผใชยาจะไมรสกถงฤทธของยา สงผลใหตองใชในปรมาณมากกวาปกต (Overdose) เพอใหรสกถงฤทธของยา

(5) การเลกยากบการวางเงอนไขแบบคลาสสก กระบวนการวางเงอนไขตรงกนข าม (Counterconditioning) เป นกระบวนการวาง เ ง อน ไขแบบ คลาสส กท ก ระท า เ พ อ

การเปลยนแปลงการเชอมโยงระหวางสงเราทตองวางเงอนไขกบการตอบสนองจากการวางเงอนไข เปนกระบวนการทนกบ าบดจะนยมใหเพอตดวงจรการเชอมโยงระหวางสงเราบางอยาง โดยเฉพาะสารเสพตดกบอารมณทางบวก โดยใชกระบวนการวางเงอนไขทสรางความไมพงพอใจ (Aversive

Conditioning) ซงเปนรปแบบหนงของการวางเงอนไขตรงกนขามโดยท าการเชอมโยงสงเรานนๆ

เขากบสงเราทบคคลไมพงพอใจ ยกตวอยางเชน การถกไฟฟาดด หรอสารทกระตนใหอาเจยน เปนตน

87

ตวอยางของกระบวนการบ าบด เชน การบ าบดผตดเหลา โดยผรบการบ าบดจะไดรบยาทมปฏกรยาตอแอลกอฮอล (UCS) สงผลใหเกดอาการคลนไสอาเจยน (UCR) หากผรบ

การบ าบดท าการดมเครองดมทผสมแอลกอฮอล (CS) ผลคอท าใหเกดการอาเจยน (UCR) หลงจากทท าเชนนไปสกระยะจะพบวา ผบ าบดจะเกดการอาเจยนแมจะดมเพยง เลกนอยหรอแมแตเหนเครองดมผสมแอลกอฮอลเพยงเทานน (CR) จากการเชอมโยงดงกลาวจะสงผลใหผรบการบ าบดเกดความรสกรงเกยจแอลกอฮอล เนองจากเปนสงเราทสงผลใหรสกไมด รสกปวย แตนอกจากนยงพบวา ผรบการบ าบดบางรายยงเกดความรสกคลนไสจากการใชน ายาบวนปากหรอน ายาดบกลนกายไดเชนกน (กระบวนการกระจายสงเรา)

จากตวอยางขางตน การเรยนรตามหลกการวางเงอนไขแบบคลาสสกมกสมพนธกบพฤตกรรมทเปนการตอบสนองโดยอตโนมตและการตอบสนองทางอารมณความรสกซงนกจตวทยา

ถอวาเปนพฤตกรรมทมนษยเรยนรไดงาย หากแตการเรยนรทมความซบซอนจะไมสามารถใชหลกการวางเงอนไขแบบคลาสสกมาอธบายได ดงนน จงเปนหนาทของการวางเงอนไขโดยการกระท า

ทจะเขามาอธบายแทนดงหวขอตอไป

4.2.2.2 การเรยนรการวางเงอนไขโดยการกระท า

จากทกลาวขางตนวาการวางเงอนไขแบบคลาสสกกบการวางเงอนไขโดย

การกระท าตางกเปนการเรยนรจากการเชอมโยงคณลกษณะ 2 ลกษณะ หากแตทงสองชนดของ การวางเงอนไขมความแตกตางกน ตามทกลาวในหวขอกอนหนา การวางเงอนไขแบบคลาสสกเปน

การเชอมโยงสงเราทไมตองวางเงอนไขกบสงเราทตองวางเงอนไขเขาดวยกน เพอสงผลใหเกด

การตอบสนองโดยอตโนมตในบคคล หมายความวาเปนการตอบสนองทไมอยในการควบคมของจตใจขณะทการตอบสนองทอยภายใตการควบคมของจตใจซงถอเปนการเรยนรทมความซบซอนมากกวาการตอบสนองโดยอตโนมต (Nevid, 2012: 182) จะสามารถอธบายผานการวางเงอนไขโดย

การกระทำ การวาง เ ง อน ไข โดยการกระท า ( Operant conditioning/ Instrumental

conditioning) เปนการเรยนรทผลของพฤตกรรมจะไปก าหนดโอกาสในการเกดพฤตกรรมนนๆ

ในอนาคต ผสรางทฤษฎนมชอวา บ.เอฟ สกนเนอร (B. F. Skinner) นกจตวทยาชาวอเมรกน ผซงมความเชอวา พฤตกรรมของบคคลจะเกดขนอกหรอไม ขนอยกบผลทบคคลไดรบจากการแสดงพฤตกรรมในอดต ยกตวอยางเชน การเดนทางมาเรยนหนงสอในตอนเชาโดยมเสนทางให เลอกหลายทาง แตเรามกจะเลอกเดนทางในเสนทางสายเดมหากเสนทางนนสรางประสบการณทดใหกบเรา

อาท ไมมต ารวจตงดาน รถไมตด หรอมาถงมหาวทยาลยไดเรวกวาเสนทางอน เปนตน

88

สกนเนอรมความเชอวา กลไกในการเรยนรจะเหมอนกนในสงมชวตทกสายพนธ ดงนน สกนเนอรจงท าการทดลองกบสตวโดยหวงวาจะสามารถคนพบองคประกอบของการเรยนรในสงมชวตทไมมความซบซอนเทามนษย และเพอชวยประเทศอเมรกาชนะสงครามโลกครงท 2 โดยสกนเนอรเลอกท าการทดลองกบนกพราบใหสามารถน าทางจรวดเพอโจมตเรอพฆาตฝงศตรโดยการฝกใหนกพราบจกภาพเรอพฆาต หากนกพราบสามารถจกตรงกลางภาพไดอาหารจะตกลงมาในถาดอาหาร หากไมสามารถจกตรงกลางไดจะไมมอาหารตกลงมา ทงน การฝกจะเรมจากภาพทอยตรงต าแหนงเดมตลอดเวลา จนนกพราบสามารถท าตามเงอนไขได จงท าการเพมความยากเปนท าใหภาพ

มการเคลอนทไปยงต าแหนงตางๆเงอนไขคอ นกพราบตองจกใหตรงกลางภาพเพอทจะไดอาหาร

ทงน สกนเนอรและนกพฤตกรรมนยมคนอนๆ ตางพยายามท าการศกษาทดลองการวางเงอนไขโดยการกระท าภายใตสถานการณทไดรบการควบคมปจจยแทรกซอน เพอใหสามารถทดสอบความเชอมโยงระหวางการกระท ากบผลทเฉพาะเจาะจง โดยสงประดษฐอยางหนงของ สกนเนอรทไดรบการสรางขนมาเพอควบคมปจจยแทรกซอน ถกเรยกวา กลองสกนเนอร (Skinner

box) โดยเครองมอทอยภายในกลองจะเปนระบบไฟฟาทท างานตามเงอนไขทถกวางโปรแกรมเอาไว เพอลดความคลาดเคลอนของผลการทดลองจากการใชผวจยทเปนมนษย รวมถงเปนกลองทกนเสยงภายนอก เพอตดโอกาสทเสยงภายนอกจะเปนปจจยทก าหนดพฤตกรรมของสตวทดลอง

การทดลองหนงทเปนทรจกกนคอ การทดลองกบหน โดยสกนเนอรใสหนทก าลงหวลงไปในกลอง ภายในกลองจะมคานเลกๆ ทเชอมโยงกบอาหาร การทดลองครงนมวตถประสงคเพอใหหนกดคานหากตองการอาหาร หากไมกดคานจะไมมอาหารตกลงมา ในชวงแรกหนจะไมสามารถรไดเลยวาจะตองท าอยางไร สงทปรากฏคอ หนจะตะเกยกตะกายไปทวเพอหาทางออก

รปท 4.3 บ.เอฟ.สกนเนอร ทมา: http://www.nndb.com/people/

รปท 4.4 กลองสกนเนอร ทมา: https://miepvonsydow

89

แตดวยความบงเอญหนไปกดคาน อาหารจงตกลงมา หลงจากบงเอญไดสกระยะหนจะเกด

การเชอมโยงวาหากกดคานจะมอาหารตกลงมา สดทายจงเกดการเรยนรวาตองกดคานถงจะไดอาหาร

หลกการวางเงอนไขโดยการกระท า คอ การเรยนรจะเกดขนจากผลลพธทไดจากการกระท า ซงทฤษฎนแบงผลของการกระท าอยางกวางได 2 ชนด (Feldman, 2013: 188-189) ไดแก การเสรมแรงและการลงโทษ

(1) การเสรมแรง การวางเงอนไขโดยการกระท าเปนการเชอมโยงระหวางพฤตกรรมและผลทก าหนดพฤตกรรมซงสามารถเปนไปไดทงทสามารถสรางความพงพอใจหรอ

ความไมพงพอใจ ผลทสรางความพงพอใจใหกบเปาหมาย เรยกวา การเสรมแรง (Reinforcement) ผานการใหรางวลทงทเปนสงของ ค าพด หรอสถานการณ ทเรยกวา สงเสรมแรง (Reinforcer) การเสรมแรงเปนกระบวนการทใหรางวลหลงจากเปาหมายมพฤตกรรมทตองการ ซงสามารถเพมโอกาสในการเกดพฤตกรรมนนๆ อกในอนาคต ทงน การเสรมแรงสามารถแบงออกเปน 2 ชนด คอ การ เสรมแรงทางบวก (Positive Reinforcement) และการ เสร มแรงทางลบ (Negative

Reinforcement) ทงสองชนดตางมผลใหเปาหมายมประสบการณทพงประสงค และสามารถเพมโอกาสในการเกดพฤตกรรมทตองการ

การเสรมแรงทางบวก (Positive Reinforcement) โอกาสในการเกดพฤตกรรมทตองการจะเพมขนจากการใหผลทสรางความพงพอใจแกเปาหมาย ยกตวอยางเชน

หากเพอนของเรายมใหเราหลงจากทเราทกทายและชวนเขาคย การยมของเขาจะเปนสงเสรมแรงทางบวกใหเราไดพดตอ หรอในการฝกสนขใหทกทายโดยใหขนมเปนรางวลหากสนขสามารถท าตามเงอนไขได ขนมจะท าหนาทเปนสงเสรมแรงทางบวก

ในทางตรงกนขาม การเสรมแรงทางลบ (Negative Reinforcement) โอกาสในการเกดพฤตกรรมทตองการจะเพมขนจากการน าสงทเปาหมายไมพงพอใจออก ยกตวอยางเชน หากแมบนวาหองนอนของเราสกปรก และบนอยอยางนนจนกวาเราจะท าความสะอาดหองนอน ในตวอยางน การท าความสะอาดหอง (พฤตกรรม) จะท าใหแมหยดบน (ผล) ทงน การทแมหยดบนจะท าหนาทเปนสงเสรมแรงทางลบ อกตวอยางคอ การทานยาแอสไพรนเพอบรรเทาอาการปวดหว

การหากจากอาการปวดจะเปนสงเสรมแรงทางลบในสถานการณน รวมถง พฤตกรรมการทบโทรทศน พบวา เกดจากการวางเงอนไขโดยการกระท าผานการเสรมแรงทางลบ โดยการทบโทรทศน (พฤตกรรม) หลงจากทมเสยงแทรกหรอภาพไมชดเจน (สถานการณ) แลวสงผลใหเสยงหรอภาพกลบมาเปนปกต (ผล) ในครงตอไปทมอาการดงกลาว มแนวโนมทเราจะใชวธการทบอก (ดงปรากฏในรปท 4.5)

ส าหรบการตอบสนองหรอพฤตกรรมทเกดจากการเสรมแรงทางลบจะเรยกวา การเรยนรเพอหลกหน (Avoidance learning) โดยการตอบสนองในลกษณะนจะเกดขนเมอ

90

สงมชวตเรยนรวาหากมพฤตกรรมบางอยางจะสามารถหลกหนหรอไมประสบกบสงเราทสรางความไมพงพอใจ ยกตวอยางเชน นกศกษาทมผลการเรยนในรายวชาหนงต ามากจะขยนเรยนมากขนเพอไมใหผลเชนนเกดขนกบรายวชาอนในอนาคต จากการศกษา พบวา การเรยนรเพอหลกหนจะคงทน

แมผลทสรางความไมพงพอใจจะถกถอดออกไปแลว ยกตวอยางเชน นกวจยพบวา สตวทดลองจะกระโดดเขาสบรเวณปลอดภยทกครงทเขาในกรงทดลอง เพอปองกนไมใหตนถกกระแสไฟฟาดด

แมจะท าการปดกระแสไฟฟาแลวกตาม

(2) การลงโทษ ในหวขอทผานมา ผเขยนอธบายเฉพาะกระบวนการทเกยวของกบการเพมโอกาสในการเกดพฤตกรรม แตในความเปนจรงพบวา บางสถานการณเรากลบมเปาหมายเพอลดการเกดพฤตกรรมบางอยาง หรอในบางกรณ พฤตกรรมทเราแสดงไมไดรบผลทสราง

ความพงพอใจเพราะฉะนน จะใชกระบวนการเสรมแรงดงทกลาวขางตนในการอธบายคงไมเปน

การเหมาะสม ดงนน จงมกระบวนการอนมาท าหนาท แทน กระบวนการดงกลาวเรยกวา

“การลงโทษ” (Punishment) ท เปนกระบวนการทผลของพฤตกรรมจะลดโอกาสในการเกดพฤตกรรมนนๆ ในอนาคต ยกตวอยางเชน เดกเลกคนหนงก าลงเลนไมขดไฟ ระหวางนนไฟเกดลวกมอสงผลใหเดกคนนนไมคอยกลาเลนไมขดไฟในครงตอไป หรอกรณทนกศกษาพดคยกนในหองเรยน แลวอาจารยต าหนหรอหกคะแนน ผลคอ นกศกษาจะลดโอกาสในการพดคยกนในการเรยนกบอาจารยทานน เปนตน

จากหวขอกอนหนาทมการแบงการเสรมแรงเปนทงทางบวกและทางลบ แมกระทงการลงโทษกมการแบงในลกษณะเชนเดยวกบการเสรมแรง และมความหมายในท านองเดยวกน กลาวคอ “บวก” หมายถง การใสอะไรบางอยางเขาไป ขณะท “ลบ” หมายถง การน าอะไรบางอยางออกไป โดยการลงโทษทางบวก (Positive punishment) หมายถง การใหผลหรอสงเราทสรางความไมพงพอใจใหเปาหมายหลงจากการแสดงพฤตกรรม โดยมเปาหมายเพอลดโอกาส

ในการแสดงพฤตกรรมนนๆ ยกตวอยางเชน การหกคะแนนหากนกศกษาสงงานชา หรอการต าหนคนรกทลมนด เปนตน ขณะทการลงโทษทางลบ (Negative punishment) หมายถง การถอดสงเราทสรางความพงพอใจออกหลงจากเปาหมายแสดงพฤตกรรม โดยมเปาหมายเพอลดการแสดงพฤตกรรมนนๆ ยกตวอยางเชน การแยกเดกออกจากสงทสนใจหรอสงรอบขางชวคราว (Time-out) หรอการกกบรเวณ (Get grounded) เปนตน (ดงปรากฏในรปท 4.5)

(3) การเสรมแรงและการลงโทษ ในชวตจรงของมนษยตางพบทงการเสรมแรงและการลงโทษ ทงในแบบทมการตอบสนองโดยทนท และการตอบสนองแบบลาชา ยกตวอยางเชน เราอาจไปหาหมอฟนเพอหลกหนจากผลทางลบเลกนอย เชน คราบหนปนเกา ะ ฟนเหลอง มคราบพลค เปนตนแตกลบกลายวาเราตองเจอกบผลทหนกกวา เชน ถกถอนฟน เปนตน เราออก

91

ก าลงกายเกอบทกวนซงมผลใหปวดเมอยกลามเนอ เพอหนจากการเจบปวย และปองกนโรคประจ าตวก าเรบ เปนตน

การไขวควาหาสงเสรมแรงในปจจบนและประสบกบการลงโทษในอนาคต

จะมผลกระทบตอมนษยอยางไร ผเขยนขออธบายในกรณของคนทเปนโรคอวน เหตทยกความอวน เนองจาก โรคอวนเปนปญหาใหญประการหนงของปญหาสขภาพทเกดจากการทบคคลไดรบผลทางบวกทนท (สรางความสข ความพงพอใจจากรสชาตของอาหาร หรอแคไดทาน) หลงจากพฤตกรรมการกน แตมกพบวา ผลทตามมาหลงจากนนเปนผลทางลบ คอ ความอวนหรอปญหาสขภาพลกษณะอนๆ หากแตการเอาชนะความปรารถนาโดยการไมใสใจผลระยะสนหรอผลทเกดทนททนใดเปนเรองยาก ทงน เพราะผลดงกลาวเปนผลทางบวกตอบคคล แมผลระยะยาวจะเปนผลทางลบทมผลเสยอยางมาก และแมผลทางบวกจะมเพยงเลกนอยกตาม แตบคคลมกตกหลมพรางตอสงเสรมแรงทเกดขนแบบทนททนใดหรอในชวงเวลาอนใกล

เชนเดยวกบการสบบหรและการดมแอลกอฮอลทเราตางทราบกนดวา

มผลเสยอยางไรตอรางกาย หากแตดวยความพงพอใจ ความผอนคลาย หรอผลทเกดขนจากการสบหรอดม อาท รสกวามพลงเพมขน ชวยใหลดความประหมา ท าใหลมเรองราวททกขใจ เปนตน สงผลใหเราตางไมใสผลเสยทรนแรง อาท อาการเมาคาง โรคปอด โรคตบ โรคพศสราเรอรง เปนตน

จากตวอยางขางตน แมผลเสยทตามมาจะรนแรง แตมนษยกยงคงเสยง

ทจะมพฤตกรรมนนๆ จงไมใชเรองแปลกทเราจะมพฤตกรรมเดมๆ หรอไมลองเรยนรทกษะใหมๆ อาท การเปลยนวธทบทวนบทเรยน การอานหนงสอ การออกก าลงกาย การเดนทางมาเรยน และตารางชวต เปนตน เหตผลประการหนงทอางองแนวคดการวางเงอนไขโดยการกระท า คอ การเปลยนแปลงหรอเรยนรสงใหมมกตามมาดวยผลทคลายกบการลงโทษ ยกตวอยางเชน ความรสกอายหรอถกคนรอบขางมองวาโง ไรสาระ หรอแมแตไมทราบวาจะตองท าอยางไร เปนตน นอกจากน การเสรมแรงจากพฤตกรรมยงลาชา จงสงผลใหบคคลไมคอยใหความสนใจ ยกเวนมเหตจ าเปนหรอสถานการณบบบงคบ เปนตน

92

รปท 4.5 ตวอยางการเสรมแรงและการลงโทษตามแนวคดการเรยนรการวางเงอนไขโดยการกระท า

พฤตกรรม: สงงานทนเวลา

พฤตกรรม: ไมท างานตามค าสง

พฤตกรรม: แตงกายเรยบรอย

การเสรมแรงทางบวก

การเสรมแรงทางลบ

การลงโทษทางบวก

การลงโทษทางลบ

ผลของพฤตกรรม: อาจารยชนชม

ผลของพฤตกรรม: อาจารยไมบน

ผลของพฤตกรรม: อาจารยใหสอบเกบคะแนนโดยทนท

ผลของพฤตกรรม: อาจารยหกคะแนน

ผลตอพฤตกรรม: เพมแนวโนมของการสงงานทนเวลา

ผลตอพฤตกรรม: เพมแนวโนมของการแตงกายเรยบรอย

ผลตอพฤตกรรม: ลดพฤตกรรมการเขาเรยนสาย

ผลตอพฤตกรรม: ลดพฤตกรรมการท างานไมตรงค าสง

พฤตกรรม: เขาเรยนสาย

93

ทฤษฎการเรยนรการวางเงอนไขทงสองรปแบบขางตนเปนทฤษฎทเนน

การเปลยนแปลงพฤตกรรมภายนอกทเกดจากการวางเงอนไข ทงจากสงเราหรอผลของการกระท า

แตมนกจตวทยาบางกลมเสนอวา มนษยเปนสงมชวตทไมไดเปนผถกกระท าหรอถกวางเงอนไขเสมอไป มนษยมศกยภาพทางสมองทสงผลตอกระบวนการคด กระบวนการวางแผน กระบวนการจ า

ซงกระบวนการตางๆ เหลานนถอเปนองคประกอบส าคญตอการเรยนรของมนษย ดงนน จงตองมทฤษฎทอธบายการเรยนรในลกษณะดงกลาว

4.2.2.3 การเรยนรทางปญญา การเรยนรทางปญญา (Cognitive learning) เปนการเรยนรทประกอบดวย

กระบวนการทางจตใจ อาท กระบวนการคด กระบวนการจดการขอมล การแกปญหา และการสรางภาพภายในจตใจ เปนตน ทไมไดสามารถสงเกตไดโดยตรงดงการเรยนรตามหลกการวางเงอนไข และในบางครงการเรยนรเกดขนไดโดยไมตองลงมอกระท าหรอไดรบการเสรมแรง (Nevid, 2012: 197) ซงผ เขยนขอน าเสนอทฤษฎการเรยนรทางปญญา 3 ทฤษฎ ไดแก การเรยนรโดยการสงเกต

การเรยนรแบบหยงร/หยงเหน และการเรยนรแฝง (1) การเรยนรโดยการสงเกต หากเรา

ประยกตใชทฤษฎการวางเงอนไขในการสอนเพอนเราขบรถยนต จะมโอกาสเปนไปไดหรอไม ค าตอบของค าถามเรมจากการขบรถเปนพฤตกรรมทอยภายในการควบคมของจตใจ ซงการวางเงอนไขแบบคลาสสกเกดกบพฤตกรรมอตโนมตเปนสวนใหญ จงไมคอยเหมาะทจะใชในการสอนขบรถ การวางเงอนไขโดยการกระท ากเปนวธการทยาก

แมทฤษฎนจะอธบายพฤตกรรมทอยภายในการควบคมของจ ต ใ จ หากแต ก า รข บ รถ เป นพฤต ก ร รมท ซ บ ซ อน ประกอบดวยพฤตกรรมยอยมากมาย เราจะใชการเสรมแรงในการขบรถโดยภาพรวมคงเปนเรองทยาก นอกจากน ยงเปนกระบวนการทอนตรายดวยกวาเพอนเราจะเชอมโยงไดวาตองท าอยางไรจงจะไดรางวล อบตเหตอาจเกดขนเปนทเรยบรอย ดงนน จงตองใชทฤษฎอนอธบายพฤตกรรมทซบซอนของมนษยนอกเหนอจากทฤษฎ การวางเงอนไข ทฤษฎหนงทไดรบความสนใจคอ “ทฤษฎการเรยนรโดยการสงเกต” (Observational

learning) โดยผทอธบายการเรยนรในพฤตกรรมทซบซอนคอ อลเบรต แบนดรา (Albert Bandura) แบนดราเชอวา พฤตกรรมทซบซอนหลายๆ พฤตกรรมของมนษยเกดจาก

การสงเกตแบบอยางทด การสงเกตบคคลอนท าใหเราไดรบความร เพมทกษะ กลยทธ มความเชอ

รปท 4.6 Albert bandura

ทมา: https://www.pinterest.com/

94

และเกดทศนคต เปนตน การสงเกตสามารถลดโอกาสของการลองผดลองถก ลดเวลาของการเรยนรมากกวาการวางเงอนไข และเชนเดยวกบการวางเงอนไขแบบคลาสสกและการวางเงอนไขโดย

การกระท า การเรยนรโดยการสงเกตมกระบวนการทบอกถงล าดบขนตอนของการเรยนรในบคคลจากการสงเกตผอนโดยเฉพาะบคคลทตนสนใจ ชนชอบ หรอใหความส าคญ

ทฤษฎนอธบายวา การเรยนรโดยการสงเกตจะประกอบไปดวยกระบวนการหลก 4 ขนตอน (Coon & Mitterer, 2013: 231) คอ การใส ใจ การจดจ า การลองท า และ

การเสรมแรง โดยขนแรก คอ การใสใจ (Attention) กบการกระท าหรอการพดของตวแบบ มเชนนนเราจะไมสามารถมขอมลเพอใชในการลองปฏบตยกตวอยางเชน หากเราตองการเรยนวาดภาพ

เราตองใหความใสใจกบการอธบายและทวงทาการใชอปกรณในการวาดภาพของอาจารย นอกจากน จากการศกษาใหขอเสนอแนะวาบคลกของตวแบบสามารถสงผลตอความใสใจของผสงเกตไดพอสมควร ยกตวอยางเชน ตวแบบทดอบอน กระฉบกระเฉงมพลง ดแตกตางไมเหมอนใคร สามารถกระตนความใสใจไดมากกวาตวแบบทดเยนชา ไรพลง ดเหมอนคนทวไป เปนตน

ขนท 2 คอ การจดจ า (Retention) ซงถอเปนกระบวนการทส าคญตอ

การลองท า โดยเปนขนทใชศกยภาพของสมองในการท าความเขาใจในขอมลทไดรบมาและจดเกบในระบบความทรงจ า รวมถงสามารถดงขอมลดงกลาวออกมา ใชงานได ตวอยางจากขนแรกคอ

เราพยายามจ าค าอธบายและสงทอาจารยสาธตเกยวกบเทคนคการวาดภาพ

ขนท 3 คอ การลองท า (Motor reproduction) เปนกระบวนการน าผลทไดจากความตงใจและการจดจ าสการปฏบตดวยตนเอง แตเปนเรองปกตทพบวา การเรยนรทกษะตางๆ ของมนษยยอมมขอจ ากด ตอใหใหความใสใจและสามารถจดจ ารายละเอยดตางๆ ไดเปนอยางด แตมโอกาสนอยทจะสามารถปฏบตไดเชนเดยวกนตวแบบในการลองเพยงครงเดยวดงนน จงตองมการลองท าซ าแลวซ าเลา เพอใหเกดการสรางวงจรการเรยนรในสมอง

ขนสดทาย คอ การเสรมแรง (Reinforcement) เปนกระบวนการทจะก าหนดทศทางของการเลยนแบบวาจะพฒนาตอไปหรอจบลงเพยงเทาน หลงจากการประเมนผลลพธทไดหลงการลองปฏบต ยกตวอยางเชน หากลองวาดแลวอาจารยชนชม ค าชมจะเปนสงเสรมแรงทกระตนใหมงมนทจะพฒนาฝมอตอไป แตหากอาจารยแสดงความไมพอใจ หรอต าหนในผลงาน

จะเปนผลใหมโอกาสลดความมงมนทจะวาดภาพ เปนตน

การ เ ร ยนร โ ดยก ารส ง เ กตถ อ เป นป จ จ ย ส า ค ญประการห น ง ใ น

การเปลยนแปลงการรบร และสรางแรงบนดาลใจใหบคคล ซงไมวาตวแบบจะเหมอนหรอแตกตางกบบคคลกสามารถมอทธพลตอการเปลยนแปลงพฤตกรรมไดเชนกน

ทฤษฎการสงเกตของแบนดราสามารถเรยกชออนไดวา การเลยนแบบ (Imitation) หรอการเปนแบบอยาง (Modeling) เปนทฤษฎทวาดวยการสงเกตและเลยนแบบ

95

พฤตกรรมของผอน โดยการทดลองทไดรบความสนใจคอ การทดลองตกตาโบโบ (Bobo doll study) ทเรมดวยการใหเดกบางคนดเหตการณทผใหญแสดงพฤตกรรมกาวราว ขณะทเดกบางคนไดดเหตการณทผใหญไมไดมพฤตกรรมกาวราว โดยในกลมทดพฤตกรรมกาวราว จะเหนผใหญก าลงท ารายตกตาโบโบ (ตกตาลมลก) โดยใชวธการตางๆ อาท ทบ เตะ โยน ใชอปกรณในการท าราย รวมทงการใชค าพดทแสดงถงการท ารายรางกาย ในกลมทไมแสดงความกาวราวจะเลนของเลนอยางอน

แตไมเลนกบโบโบ ผลการศกษาพบวา เดกทเหนแบบอยางแสดงความกาวราวมแนวโนมแสดงพฤตกรรมดงกลาวไดมากกวาอกกลมเวลาปลอยใหเลนคนเดยว ดงปรากฏในรปท 4.7

จากการศกษาความสมพนธระหวางการเลยนแบบกบกระบวนการท างานของสมอง พบวา ในสมองมเซลลประสาทชนดหนงทไดรบการตงชอวา เซลลกระจกเงา (Mirror

neuron) ซงพบวามสวนส าคญในกระบวนการสงเกตพฤตกรรมของผ อน โดยเซลลดงกลาว

จะท าการจดจ าพฤตกรรมของผอนทเราใหความสนใจและท าการเลยนแบบพฤตกรรมนนๆ กลาวคอ เซลลกระจกเงาจะชวยใหเราไดซกซอมพฤตกรรมทเราสงเกตผานทางความคด ทงน การศกษาหนงทยนยนขอมลขางตนไดท าการศกษาโดยใหกลมตวอยางดภาพนงทเปนภาพของบคคลทมพฤตกรรมหนงๆ หลงจากนนใหกลมตวอยางจนตนาการวาบคคลในภาพตองท าอยางไรจงจะสามารถออกมาเปนทาทางทกลมตวอยางไดเหนในตอนแรก และเพราะเหตใดเขาหรอเธอจงท าเชนนน สองค าถามหลกทใชในการประเมนกระบวนการท างานของสมอง ซงพบวา การจนตนาการกระบวนการและเหตของการกระท าสงผลใหสมองสวนทเกยวของกบการคาดเดา ท านาย และท าความเขาใจความคดและความรสกของผอนท างานมากกวาปกต (Feldman, 2013: 203)

96

รปท 4.7 ภาพประกอบการทดลองการเรยนรโดยการสงเกตตกตาโบโบ ทมา: http://www.krigolsonteaching.com/observational-learning.html

กลมนกจตวทยาบางกลมทใหความสนใจในอทธพลของกระบวนการคดทมตอการเรยนรมความเชอวา การเรยนรสามารถเกดขนไดในเสยววนาทผานความสามารถทางปญญาในการคดแกไขปญหาทเกดขน ไมไดผานการวางเงอนไข แตอาจเกดจากการลองผดลองถกภายในจตใจบนฐานขอมลหรอประสบการณในอดตซงเปนหลกการทไมสอดคลองกบทฤษฎการวางเงอนไข ทฤษฎดงกลาวไดชอวา ทฤษฎการหยงรหรอการหยงเหน

(2) การเรยนรแบบหยงร/หยงเหน หนงในผทมความเชอวาปจจยทางปญญา

มอทธพลตอการเรยนรและเปนหนงในผทรงอทธพลตอทฤษฎการเรยนร คอ นกจตวทยาชาวเยอรมนในกลมเกสตอลทผมชอวา วลฟกง โคหเลอร (Wolfgang Köhler) โดยโคหเลอรไดท าการทดลอง

ทนาสนใจอย 2 การทดลองกบลงชมแปนซ คอ ปญหากลอง (Box problem) กบปญหากงไม (Stick

problem) ซงมเปาหมายใหลงหยบผลไมทอยไกลเกนเออมใหไดภายใตสถานการณทแตกตางโดยวธการแกปญหากลอง ลงตองตอกลองไมใหสงขนเพอเออมมอใหถงผลไม ขณะทปญหากงไม ลงตองตอกงไมสองทอนใหยาวขนเพอเขยผลไมเขาหากรงในระยะทเออมมอออกไปหยบได ดงปรากฏในรปท 4.8

97

รปท 4.8 ตวอยางการทดลองตามทฤษฎการเรยนรแบบหยงร/หยงเหน

ทมา: https://www.humancondition.com/beyond-how-we-acquired-consciousness/

จากทศนะของโคหเลอร การแกปญหาทง 2 ปญหา ลวนเกดจากกระบวนการทางปญญาของลง ไมไดเกดจากการลองผดลองถก หรอจากการเชอมโยงสงเราเขากบการตอบสนอง โดยหากบคคลเกดการรบรแลววาวธการเดมหรอพฤตกรรมเดมของตนไมสามารถแกปญหาได บคคลจะพยายามคดหาวธแกไขปญหาสกระยะหนง แลวทนใดนนค าตอบกจะปรากฏขนในความคด เหมอนกบแสงไฟจากหลอดไฟทสวางบนหวโดยฉบพลน (ปงค าตอบ) ซงเรยกกระบวนการนวา “การเรยนรแบบหยงร/หยงเหน” (Insight learning)1 (Nevid, 212: 197) การเรยนรแบบหยงรเปนกระบวนการทตองการความสามารถในการคดนอกกรอบ (Outside the box) โดยทงความคาดหวงหรอ

ขอสนนษฐานเดม

กระบวนการหยงรเปนการคนพบค าตอบอยางฉบพลนโดยค าตอบดงกลาวเปนแนวทางใหมของการแกปญหาทบคคลไมเคยเรยนรมากอน หากแตใชกระบวนการทางปญญาประกอบกบประสบการณ เดมท คล ายคล ง ด งน น การ นกออกถ งว ธ การแกปญหาหรอ

การ “ปงค าตอบ” ทเราเคยเรยนร เคยปฏบต ยกตวอยางเชน อยดๆ กนกออกวาตองโทรศพทหาใครยามทเรามปญหา ตองการค าปรกษาหรอความชวยเหลอ หรอนกออกวาตองขบรถเขาซอยขางหนาเมอเหนต ารวจตงดาน เปนตน ไมถอวาเปนการหยงรหรอหยงเหน หากเปนเพยงการดงความทรงจ ามาใชงานหลงความรสกตกใจ หรอการเกดความเขาใจในอะไรบางอยาง (Flash of inspiration)

1 การเรยนรแบบหยงร/หยงเหน (Insight learning) คอ กระบวนการแกปญหาทอาศยกระบวนการทางการคดจนกระทงคนพบทางออกของปญหาอยางฉบพลน

98

จากทฤษฎการเรยนรการวางเงอนไขบนฐานแนวคดของกลมพฤตกรรมนยมทใหความส าคญกบพฤตกรรมภายนอก สรปความวาการเรยนรคอการเปลยนแปลงของพฤตกรรมภายนอก หากแตความเปนจรง พบวา ในบางสถานการณบคคลไมไดแสดงออกซงพฤตกรรมทสงเกตได เนองดวยความซบซอนของกระบวนการทางจต การสรปความวาการไมแสดงออกถอวาไมเกด

การเรยนรจงเปนอนตรายตอการท าความเขาใจบคคล ดงนน จงเกดทฤษฎการเรยนรอกลกษณะหนงทใหความส าคญในการศกษาการเรยนรทไมไดเกดขนโดยทนททนใด หากแตจะปรากฏไดจากสถานการณทมความจ าเปน การเรยนรดงกลาวเรยกวา การเรยนรแฝง

(4) การเรยนรแฝง การทดลองหนงไดแบงหนทดลองทก าลงหวเปน 3 กลม เปาหมาย คอ หนตองหาทางออกจากเขาวงกตใหได กลมหนงวางอาหารไวทปากทางออก

(การเสรมแรง) กลมทสองไมมอาหารไวใหเลยแมแตจดเดยว และกลมทสามมลกษณะคลายกบกลมทสองคอไมมอาหารทปากทางออก แตเฉพาะ 10 วนแรกของการทดลอง แตจะมอาหารใหตงแตวนท 11 เปนตนไป เงอนไขส าคญคอ หนแตละตวมโอกาสเขาไปในเขาวงกตเพยงวนละ 1 ครง (Feldman,

2013: 200-201) หากอธบายตามทฤษฎการวางเงอนไขโดยการกระท า พอสรปไดวากลมแรกจะเปนกลมทมการเรยนรในการหาทางออกจากเขาวงกตไดดกวาอกสองกลมทเหลอ ซงผลการทดลองพบความสอดคลองกบสมมตฐานทางทฤษฎ แตการทดลองยงไมจบแคน

รปท 4.9 การทดลองเขาวงกตของ Tolman

ทมา: ปรบปรงจาก http://www.simplypsychology.org/tolman.html

99

เมอนกวจยเพมเงอนไขเขาไปในการทดลองโดยการวางอาหารทปากทางออกใหกบหนบางตวในกลมท 3 ผลปรากฏวา หนทไดรบการเสรมแรงดงกลาวเกดการเรยนรไดอยางรวดเรวจนเทยบเทากบหนในกลมแรก ขอสรปคอ หนในกลมสามทไดรบการเสรมแรงในภายหลงใชวาจะไมเกดการเรยนร หากแตการเรยนรนนๆ ไมปรากฏใหเหนดวยพฤตกรรมภายนอก (แฝง) แตถกเกบไวในความทรงจ าซงเปนกระบวนการทางปญญารปแบบหนง จนกวาจะมเหตผลทจ าเปน (อาหาร) จงจะแสดงออกมาเปนพฤตกรรมภายนอก นกจตวทยาเรยกการเรยนรในรปแบบนวา การเรยนรแฝง

การเรยนรแฝง (Latent learning/Implicit learning) เปนการเรยนรทไมไดเกดจากการเสรมแรงและไมปรากฏใหเหนจากพฤตกรรมภายนอกโดยทนททนใด ซงเปนผลจากกระบวนการทางปญญา

รปท 4.10 กราฟแสดงผลการทดลองเขาวงกตของ Tolman

ทมา https://psychmeout.wikispaces.com/The+Labyrinth+of+Tolman

ดงการอธบายตงแตตนของหวขอทกลาววาในบางครงมนษยไมไดแสดงออกซงการกระท าซงเปนพฤตกรรมภายนอก หากแตการเรยนรกเกดขนภายในถอกระบวนการคด ความรสก หรอเจตคต ซงเปนกระบวนการทางจตใจหรอพฤตกรรมภายใน ดงนน จงเปนเรองยากทจะประเมนหรอตดสนวาใครมการเรยนร มการปรบตวหรอใครไมม นอกเหนอจากประเดนการเรยนรยงมอกประเดนทถอเปนปจจยส าคญตอการปรบตวในสงคมทขอมลขาวสารมการเปลยนแปลงและเพมขนอยางรวดเรว กระบวนการดงกลาวถอเปนประเดนทหลายๆ สงคมใหความสนใจทจะปลกฝงใหบคลากรภายในสงคมไดมและพฒนาเ พอความกาวหนาของสงคม กระบวนการดงกลาวเรยกวา สตปญญา (Intelligence)

100

4.3 สตปญญา สตปญญา เชาวนปญญา หรอความฉลาด เปนค าทคนไทยเราใชกนในชวตประจ าวน น ามาใชใน

สงคมโดยกวางในฐานะของความสามารถของมนษย หรอสตว ยกตวอยางเชน เดกคนนฉลาด

เรยนเกง ไดเกรดสทกวชาเลย หรอผหญงคนนฉลาด ท างานเลยงตวเอง เลยงครอบครว เอาตวรอดมาไดจนถงทกวนน หรอแมแตเดกคนนฉลาดเลอก เลอกเรยนอาชวะแทนมหาวทยาลย เปนตน

ความฉลาดทใชกนอยในสงคมจะสอดคลองกบหลกการทางวชาการหรอไม ความฉลาดจรงๆ แลว

คออะไร หวขอนจะน าทางผอานสแนวคดดงกลาวผานศาสตรทางจตวทยา

4.3.1 สตปญญาคออะไร สตปญญา (Intelligence) เปนคณลกษณะประการหนงทยากตอการนยาม เนองดวย

สตปญญาเปนกระบวนการทางจตทมขอบขายกวางขวางไมชดเจน การเชอมโยงกบพฤตกรรมภายนอกจงเปนการยาก แตโดยสวนใหญจะใหนยามสตปญญาเชอมโยงกบกระบวนการประเมนซงเนนการประเมนทางปญญา (Cognitive intelligence) ทแตกตางตามแตความสนใจหรอการใหความส าคญ

นอกจากน การใหนยามของค าวาสตปญญาหรอเชาวนปญญาจะแตกตางไปตามแตละวฒนธรรม ส าหรบวฒนธรรมตะวนตกมกใหประเดนอยทการใหเหตผลและทกษะในการคด หากแตบางวฒนธรรม เชน เคนยาจะใหนยามทประเดนของความรบผดชอบตอครอบครวและสงคม

ในอกานดาคนทมสตปญญาดคอ คนทรกาลเทศะ ปาปวนวกนจะบอกวาสตปญญาดหากจ าชอเผาตางๆ ไดระหวาง 10,000 ถง 20,000 เผา เปนตน ส าหรบอเมรกาจะนยามสตปญญาวา คอ ทกษะทจ าเปนตองานทตองใชกระบวนการคด การแกปญหา และการเรยนร เปนตน (King, 2011: 253)

การใหนยามของค าวา “สตปญญา” ถอเปนประเดนทยงยากและอาจเปนประเดนทนกจตวทยาถกเถยงมากทสด (Nevid, 2012: 256) เนองดวยขอบเขตของสตปญญาทนกวชาการก าหนดมความแตกตางจงสงผลใหนยามมความแตกตาง หากแตพบวานยามตางๆ ทแตกตางกลบมจดรวมประการหนงคอ สตปญญาเปนทกษะเพอการปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมรอบกาย (Nevid,

2012: 257) ทงน นยามทไดรบการยอมรบและอางองถงมากทสดเปนนยามของเดวด เวสเลอร (David

Wechsler) โดยเวสเลอรกลาววา สตปญญา คอ ศกยภาพโดยรวมของบคคลทครอบคลมการกระท าทมจดมงหมาย คดอยางมเหตผล และสามารถรบมอกบสภาพแวดลอมไดอยางมประสทธผล (Nevid,

2012: 257) ส าหรบประเทศไทย นยามของสตปญญาจะเหมอนกบประเทศฝงตะวนตก นนคอ

ความสามารถในการใหเหตผลเชงนามธรรม ความสามารถในความจ าปฏบตการ ความสามารถ

101

ในการค านวณ ความสามารถในการใชภาษา ความรวดเรวในการปฏบตการ เนองดวยประเทศไทยใชการประเมนเชนเดยวกบฝงตะวนตกทอางองนยามของเวสเลอร

4.3.2 ทฤษฎสตปญญา

จากความแตกตางของนยามซงเปนผลจากวฒนธรรมสงผลใหนกจตวทยาเกดค าถามวาสตปญญาเปนความสามารถเดยวทครอบคลมทกอยาง หรอเปนความสามารถทแยกยอยในแตละเรอง ทงน แนวคดแรกทไดรบการกลาวถงเชอวาสตปญญาเปนทกษะทวไป ทเรยกวา องคประกอบทวไป

(g factor) ซงครอบคลมทกษะทหลากหลาย อาท คณตศาสตร ทกษะทางภาษา หรอแมแตการใหเหตผลเชงนามธรรม เปนตน (King, 2011: 253) กลาวคอ แนวคดนเชอวาสตปญญาของมนษยมเพยงองคประกอบเดยว หากบคคลมทกษะดานการค านวณ หมายความวาตองมทกษะดานภาษา ดานมตสมพนธ และดานอนๆ ตรงกนขาม หากบคคลไดคะแนนประเมนในดานใดดานหนงต าจะมแนวโนมทจะไดคะแนนต าในดานอนๆ (Feldman, 2013: 286)

อยางไรกตาม นกจตวทยาบางกลมมความเชอวาสตปญญามมากกวา 1 องคประกอบ ยกตวอยางเชน แนวคดหนงแบงองคประกอบของสตปญญาออกเปน 2 ดาน คอ สตปญญาทไดรบ

การสบทอดมาจากพนธกรรม (Fluid intelligence) ทเปนทกษะดานการใหเหตผลเชงนามธรรมและทกษะดานการประมวลผลขอมล อาท ความจ า ความสามารถในการค านวณ เปนตน และสตปญญาทไดจากการเรยนรผานประสบการณ (Crystallized intelligence) เปนทกษะทเกดจากการสะสมของขอมล ความสามารถเชงปฏบตการ และกลยทธทเกดจากการเรยนรผานประสบการณซงสะทอนความสามารถในการดงขอมลจากความจ าระยะยาวมาใชงาน (Feldman, 2013: 286-287) อาท ความสามารถทางภาษา การแกปญหาเฉพาะหนา การคดเชงเหตและผล การวางแผนและ

การตดสนใจ เปนตน

มค าถามเกดขนวา เหมาะสมหรอไมหากจะใหความส าคญกบสตปญญาผานทกษะทางวชาการ อาท ทกษะทางตวเลขและการค านวณ ทกษะทางภาษา หรอทกษะทางความจ า ทงน ไดมนกจตวทยาพยายามเสนอสตปญญาทไมไดจ ากดเฉพาะทกษะทางวชาการ หากแตเปนทกษะทมนษยใชอยในสงคม ซงเรยกชอวา “ทฤษฎพหปญญา” (Multiple intelligences) โดยทฤษฎทไดรบ

การกลาวถงเปนประจ า คอ ทฤษฎของโฮเวรด การดเนอร (Howard Gardner) ทมความคดเหนวาควรเปลยนค าถามจาก “เกงขนาดไหน” เปนถามวา “เกงอะไร” (Feldman, 2013: 287; จราภรณ ตงกตตภาภรณ, 2556: 191-192) โดยทฤษฎนแบงสตปญญาหรอกรอบความคด (Frames of mind) ออกเปน 8 กลม ดงน

สตปญญาดานภาษา เปนกรอบความคดทเกยวของกบทกษะการใชภาษาในการสอสารซงหมายรวมถงความสามารถในการสงสารและการรบสาร ความละเอยดออนในการเลอกใชค า

เพอการพดหรอการเขยน

102

สตปญญาดานตรรกะและการค านวณ ประกอบดวยทกษะในการค านวณ การแกปญหาและการใชกระบวนการคดอยางเปนวทยาศาสตร

สตปญญาดานมต ครอบคลมทกษะในการรบร เขาใจ และใชประโยชนจากความสมพนธระหวางระยะหาง มองเหนความสมพนธหรอความสวยงานระหวางสงตางๆ และสามารถใชประโยชนดงกลาวในการสรางสรรคผลงานหรอสงประดษฐตางๆ

สตปญญาดานรางกาย คอ ทกษะในการใชกลามเนอทวทงรางกายหรอเพยงบางสวนในการแกปญหาหรอปฏบตงาน

สตปญญาดานดนตร ทครอบคลมทกษะในการรบรจ งหวะ ท านอง ระดบเสยง ความสามารถในการเลนเครองดนตร การแตงเพลง รวมถงความสามารถในการเขาใจและซาบซงในความงดงามของดนตร

สตปญญาดานมนษยสมพนธ เกยวของกบทกษะในการท าความเขาใจ รบรอารมณ แรงจงใจ และใหความใสใจในปฏสมพนธกบผอน รวมถงสามารถสรางสมพนธภาพและท างานรวมกบผอนไดอยางมประสทธภาพ

สตปญญาดานเขาใจตนเอง ไดแก ทกษะในการเขาใจและยอมรบในความตองการ อารมณความรสกของตนเอง ตลอดจนความสามารถในการพฒนาตน

สตปญญาดานธรรมชาต ประกอบดวย ทกษะในการสงเกตลกษณะ จ าแนกความแตกตางและเขาใจธรรมชาต รวมถงความสามารถในการรกษาและสงเสรมระบบนเวศ

ในทศนะของการดเนอร สตปญญาแตละดานมความเปนอสระตอกน หากแตไมไดแยก

การท างานออกจากกนอยางสนเชง (Feldman, 2013: 287) ยกตวอยางจากการศกษา พบวา ยกเวนสตปญญดานการเคลอนไหวกลามเนอ (Bodily-kinesthetic) สตปญญาทกดานมความสมพนธตอกน (Nevid, 2012: 263) ทงน มนษยทกคนตางมคณสมบตทกกลมปญญาหากแตแตกตางในระดบ

ความเขมขน ซงยงผลใหแตละบคคลมความแตกตางกนในการเรยนรและความถนด โดยจะเรยนรไดดทสดเมอเปนประเดนทถนดหรอเปนกลมทมระดบสตปญญาสงสด (Nevid, 2012: 262-263) ดงนน บคคลหนงอาจเกงในสตปญญดานหนงแตอาจไมเกงในอกดานหนงกยอมได

ณ ปจจบน ทฤษฎพหปญญาของการดเนอรถอเปนทฤษฎทไดรบความนยมเปนอยางมากทงในไทยและตางประเทศ โดยเฉพาะในดานการศกษาทพยายามเปลยนความเชอ และคานยมของความฉลาดเฉพาะแคทกษะดานคณตศาสตรและภาษาเปนความสามารถทหลากหลาย อาท ความสามารถดานดนตร กฬา ศลปะ เปนตน

นอกจากค าวาสตปญญา ในหวขอนมค าใหมเพมเขามาคอค าวา “ไอคว” ซงเปนค าทใชกนโดยทวไปทงในสงคมไทยและตางประเทศ สงทเราเขาใจตรงกนคอ ไอควมความเกยวของกบสตปญญา หากแตค าถามทเกดขนคอ ไอควคอสตปญญาหรอเปนเพยงสวนหนงของสตปญญา

103

4.3.3 ไอคว: ระดบทบงบอกความสามารถทางปญญา

ไอควเปนค าทสงคมไทยนยมใชบงบอกถงศกยภาพของบคคลโดยเฉพาะวยเดกตงแตปฐมวยจนกระทงวยรนในระดบอดมศกษา เปนค าทมกใชแทนความสามารถในการเรยนทางวชาการ หากแตในความเปนจรง นกวชาการใหขอบเขตของไอควอยางไร หวขอตอไปนจะชวยอธบายใหผอานไดเขาใจ

4.3.3.1 ไอควคออะไร ไอคว (Intelligence quotient: IQ) หรอระดบสตปญญา/ระดบเชาวนปญญา

เปนคาตวเลขทใชแทนระดบความสามารถทางปญญาของบคคลซงขนอยกบขอบเขตของแบบทดสอบ ยกตวอยางเชน แบบทดสอบทไมมอคตทางวฒนธรรมชนดหนง (Progressive metric test) เปนแบบทดสอบสตปญญาทใชรปทรงเรขาคณตมาสรางเปนขอค าถาม โดยใหผรบการทดสอบดองคประกอบของรปทรงดงกลาวในขอค าถามแตละขอ แลวเลอกองคประกอบของรปทรงทคดวามความเกยวของสมพนธหรอมความตอเนองกบรปทรงในขอค าถาม ซงเปนการแทนความสามารถทางปญญาผานทกษะทางตรรกศาสตร คาไอควทปรากฏจะเปนตวแทนของความสามารถในทกษะดงกลาวไมสามารถอางองถงความสามารถหรอทกษะดานอนๆ เปนตน

เมอทราบถงความหมายโดยสงเขปของไอคว ในล าดบตอไปผเขยนจงเลงเหนความส าคญของการเปรยบเทยบไอควกบสตปญญาวาลกษณะความสมพนธหรอเกยวของของ สองประเดนนเปนไปในลกษณะใด

4.3.3.2 ไอควกบสตปญญา: ความเหมอนทแตกตาง ไอคว (I.Q.: Intelligence Quotient) เปนค าทสงคมไทยใชอยางแพรหลาย

เพอบงบอกวาใครเปนบคคลทมความสามารถ มทกษะ มศกยภาพในการเรยน การท างาน

หรอการรวมกจกรรมอยางใดอยางหนง จนท าใหหลายๆ คน เขาใจวาไอควคอความฉลาดหรอสตปญญา ซงถอเปนความเขาใจทคลาดเคลอน

ทงน เมอพจารณาทนยามของค าวาสตปญญาทมขอบเขตกวางขวางไมสามารถจ ากดกรอบเพยงประเดนใดประเดนหนงอยางชดเจน ดงนน การประเมนใหครอบคลมจงเปนไปไดยาก รวมถงหวขอขางตนทกลาวถงความหมายของไอควทมความสมพนธกบขอบเขตของแบบทดสอบทางสตปญญาซงเปนการทดสอบทจ ากดเฉพาะทกษะไมสามารถทดสอบไดครอบคลมตามความหมายของสตปญญา ดงนน ไอควจงไมใชสตปญญา เปนไดเพยงคาแทนความสามารถทางปญญาใน

ดานหนงๆ หรอหลายๆ ดานประกอบกน (จราภรณ ตงกตตภาภรณ, 2556: 197) นอกเหนอจากกระบวนการเรยนรและความสามารถทางสตปญญาทมความส าคญตอการปรบตว

พบวา กระบวนการทางจตลกษณะหนงทมความส าคญตอกระบวนการทางปญญาเปนองคประกอบ

104

ส าคญของกระบวนการทางจตทงสองดงกลาวขางตน และส าคญตอการปรบตวของมนษย คอ ความจ า

4.4 ความจ า ภายใตแสงเดอนและดวงดาวระยบระยบ คณก าลงนงทานขาวเยนกบคนรกในรานอาหารทม

บรรยากาศเปนสวนตว มเสยงเพลงบรรเลง คณคดในใจวาจะไมลมเหตการณในวนน ซงในความเปนจรงเราสามารถจ าเรองราวในเหตการณน หรอเหตการณอนๆ ได แมเราจะไมเคยนกถงเหตการณนนๆ เปนป หรอหลายป หากแตความทรงจ ายงคงอยกบเราตลอดเวลา ค าถามคอ เปนเชนนไดอยางไร ค าถามดงกลาวเปนประเดนหนงทนกจตวทยาใหความสนใจศกษาในหวขอทเรยกวา ความจ า

4.4.1 ความจ า: กระบวนการสรางความทรงจ า

นกจตวทยาใหนยาม การจ า (Memory) วาหมายถง การเกบรกษาขอมลหรอประสบการณ โดยนกจตวทยาเปรยบกระบวนการจ าของมนษยเสมอนการท างานของคอมพวเตอร ซงเชอวาความจ าจะเกดขนผานกระบวนการส าคญ 3 ขนตอน คอ การน าเขา การจดเกบ และ

การเรยกใช (Feldman, 2013: 213) ความจ าของมนษยจะเกดขนไดเมอมการน าเขาขอมลจากสงเราหรอเหตการณแวดลอม (ภาพและเสยงในคนวนนน) มการจดเกบขอมลนนๆ (จดเกบในคลงความทรงจ าภายในสมอง) และน ามาใชในภายหลง (ระลกถงเมอมคนถามถงเหตการณในคนนน)

4.4.2 กระบวนการจ า

ดงกลาวในหวขอขางตนวานกจตวทยาใชกระบวนการท างานของคอมพวเตอรมาเปรยบเทยบกระบวนการจ าและการเกดความจ าของมนษย โดยกระบวนการดงกลาวแบงเปน

3 ขนตอน (Coon & Mitterer, 2013: 242) ดงปรากฏในรปท 4.11 ดงน

รปท 4.11 กระบวนการจ าและการเกดความจ า ทมา: ปรบปรงจาก Three basic processes of memory (Nevid, 2012: 206)

4.4.2.1 การน าเขา

การน าเขา (Encoding) เปนขนตอนแรกในกระบวนการจ า โดยการน าเขาขอมลเปนกระบวนการทขอมลถกน าเขาสสมอง นกจตวทยาแนวคดปญญานยมแนวใหมเปรยบขนตอนนเสมอนแปนพมพ (Keyboard) ทมไวเพอลงรหสเขาเครองคอมพวเตอร หากเปนสมองของคน คอ

การน าเขา การจดเกบ การเรยกใช

105

การรบขอมลผานประสาทสมผส (ตา ห จมก ลน หรอผวหนง) ซงเปนขนตอนแรกเรมของกระบวน

การจ า ยกตวอยางเชน ขณะทก าลงฟงการบรรยาย ฟงเพลง อานหนงสอ หรอตอนทก าลงสนทนากบเพอน เสยงทเราไดยน ภาพทเรามองเหน กลนทลองลอยอยกลางอากาศ หรอสงเราตางๆ ทสมผสกบผวกาย ตางถกแปลงเปนสญญาณประสาทเขาสสมอง

4.4.2.2 การจดเกบ

การจดเกบ (Storage) ขนตอนนเปรยบเสมอนหนวยความจ า (Hard drive) ทขอมลจากประสาทสมผสจะถกจดเกบในคลงความทรงจ าทอยในสมอง ทงน คณภาพของประสาทสมผสทเปนชองทองของการน าเขาขอมลเพยงอยางเดยวไมไดเปนสงยนยนประสทธภาพของการจ า หากจ าตองมการจดเกบในททเหมาะสมหลงจากรบขอมลซงขนอยกบวธการน าเขาขอมล โดยทวไปนกจตวทยาแบงคลงความจ าออกเปน 3 คลง ไดแก ความจ ารบสมผส ความจ าระยะสน และความจ าระยะยาว ซงจะกลาวในหวขอตอไป

4.4.2.3 การเรยกใช การเกดความจ าตองอาศยการน าเขาขอมลสคลงความจ า หากแตกระบวนการ

จะสมบรณไดตอเมอสามารถดงขอมลดงกลาวมาใชงานไดอยางมประสทธภาพ ฉะนน ขนตอนทส าคญอกประการหนง คอ การเรยกใช (Retrieval) ความทรงจ าทถกจดเกบในคลงความจ า (โดยสวนใหญคอความจ าระยะยาว) ขนน เปรยบเสมอนโปรแกรมหรอชดค าสง (Software) ทดงขอมลจากหนวยความจ าใหแสดงผลทหนาจอ นนคอ การดงขอมลทถกจดเกบในคลงความจ าออกมาใชงานไดอยางเหมาะสม

ในทางทฤษฎแบงกระบวนการจ าออกเปน 3 ขนตอน แตนกจตวทยาบางกลมไดตงขอสงเกตวา กระบวนการทเกดขนจรงๆ มเพยง 2 ขนตอน คอ ขนของการน าเขาขอมล และขนของการดงขอมลมาใชงาน ขณะทการจดเกบขอมลไมไดมกระบวนการท างานใดๆ เปนแตเพยงคลงเพอรองรบขอมลและรอการถกดงไปใชงาน แตไมวาจะยงไงแนวคดนกยงเปนแนวคดทไดรบ

ความนยมตอการอธบายการเกดความจ าของมนษยจนถงปจจบน

4.4.3 คลงเกบความทรงจ า

โดยทวไป นกจตวทยาทศกษาเรองความจ านยมอางองทฤษฎความจ า 3 ระบบ (Three-system memory theory) ดงปรากฏในรปท 4.12 เพอท าการอางองคลงความทรงจ า โดยทฤษฎนแบงความจ าออกเปน 3 คลง (Feldman, 2013: 214) คอ 1) ความจ ารบสมผส เปนคลงความจ าล าดบแรกซงจะอยในความทรงจ าในระยะเวลาสนๆ 2) ความจ าระยะสน จะเกบขอมลในชวง 15 ถง 25 วนาท โดยจะเกบขอมลในรปแบบของความหมายมากกวาขอมลทกระตนประสาทสมผส และ

3) ความจ าระยะยาว เปนคลงเกบความทรงจ าทคอนขางจะคงทนถาวร

106

รปท 4.12 แบบจ าลองคลงความทรงจ าตามทฤษฎการจ าของแอตคนสนและชฟฟรน ทมา: ปรบปรงจาก Three system memory theory (King, 2011: 212)

4.3.3.1 ความจ ารบสมผส

ความจ ารบสมผส (Sensory memory/ immediate memory) ถอเปนคลงความทรงจ าคลงแรกของระบบความจ า หลงการรบขอมลจากสงแวดลอมรอบขางผานประสาทสมผส ความจ าระยะนสามารถเลอนหายไปไดงาย โดยเฉลยไมเกน 3 วนาท โดยจากการศกษาทใหกลมตวอยางดพยญชนะจ านวน 12 ตว ในระยะเวลา 1/20 วนาท พบวา ไมมกลมตวอยางคนใดสามารถทวนพยญชนะไดถกตองครบถวน โดยสวนใหญจะสามารถทวนไดประมาณ 4 ถง 5 ตว ทงๆ ทกลมตวอยางมนใจวาเหนตวอกษรมากกวานน แตมปญหา คอ มนเลอนจากความทรงจ าไปเรอยๆ หลงจากการทวนพยญชนะไมกตว (Feldman, 2013: 214-215)

4.4.3.2 ความจ าระยะสน

ความจ าระยะส น (Short- term memory) เปนคล งท เปรยบเสม อนว า

มประสทธภาพในการจดเกบขอมลไดมากกวาคลงความจ ารบสมผส ขอมลโดยสวนใหญจะเขามาอยในความจ ารบสมผสและจะเลอนหายไปอยางรวดเรว หากแตมขอมลบางสวนทสามารถเขาไปสความจ าระยะสนไดผานกระบวนการทเรยกวา ความสนใจหรอตงใจ (King, 2011: 213) ความจ าระยะสนเปนขนของความทรงจ าทท าใหขอมลจากความจ ารบสมผสมความส าคญกบเรา ซงมผลใหระยะเวลาในการคงอยของขอมลจะนานกวาคลงความจ ารบสมผส แตยงไมนานพอทจะใชงานไดดงปรารถนาโดยเฉลยพบวา ความทรงจ าในคลงความจ าระยะสนจะอยไดประมาณ 15 ถง 25 วนาท (Feldman,

2013: 215) จากการศกษายนยนวามนษยสามารถแปลงความจ าทผานประสาทสมผส

(ความจ ารบสมผส) มาเปนความจ าทมระยะเวลาในการใชงานไดนานกวา (ความจ าระยะสน) หากแตยงไมทราบกระบวนการทแนชดวาเกดการแปลงอยางไร บางสนนษฐานวาขอมลถกแปลงเปนภาพหรอรปราง บางสรปวาจะแปลงไดตอเมอเราท าการเปลยนขอมลไปค าเสยกอน แตทมหลกฐานยนยนอยางแนชด คอ รายละเอยดและความชดเจนของขอมลไมมความสมบรณเทยบเทาความจ ารบสมผส (Feldman, 2013: 215) แตอยไดนานกวา (King, 2011: 213)

ขอมลจากประสาท ความใสใจ ดงมาใชงาน

จดเกบ

ทบทวน

ความจ า

รบสมผส

ความจ าระยะสน

ความจ าระยะยาว

107

4.3.3.3 ความจ าระยะยาว

ความจ าระยะยาว (Long-term memory) เปนรปแบบของความทรงจ าทคอนขางจะคงทนถาวร เปนคลงทสามารถจดเกบขอมลไดเปนจ านวนมากและอยไดนาน (King, 2011: 216) โดยหลงจากขอมลถกแปลงจากความจ าระยะสนมาสคลงความจ าระยะยาว คลงนมเนอทกวางขวางพอใหมนษยเกบขอมลตางๆ ขอมลทถกจดเกบจะอย กบเราโดยถกจดเกบเปนอยางด เพอการใชงานในกจกรรมตางๆ ยามทเราปรารถนา (Feldman, 2013: 219)

4.3.3.4 ความจ าปฏบตการ แมทฤษฎความจ าสามระบบจะมประโยชนในการอธบายกระบวนการจดเกบ

ความทรงจ า แตพบวามจดบกพรองในการอธบายกระบวนการของความจ าระยะสน (King, 2011: 214) จงมการพยายามสรางแนวคดทมาปดขอจ ากดของทฤษฎดงกลาว ทงน นกจตวทยาบางกลม

มแนวคดใหมทมองความจ าระยะสนในมมมองทตางไปจากเดม โดยมความเชอวา การมองความจ าระยะสนเปนคลงความจ าเชงรบทมหนาทจดเกบขอมลเพอรอใหเลอนหายหรอแปลงไปสความจ าระยะยาวถอเปนความเขาใจทผดพลาด ทถกตองคอ กระบวนการจ าของมนษยมการท างานเชงรก โดยมองวา ความจ าระยะสนเปนระบบบรหารจดการขอมลทประสานการท างานกบความจ ารบสมผสในการรบขอมลใหม และความจ าระยะยาวในการดงขอมลทมอยเดมมาใชงาน โดยเรยกชอวา “ความจ าปฏบตการ” (Working memory) (Feldman, 2013: 217-218) และใหนยามความจ าปฏบตการวา หมายถง กลมของหนวยความจ าทท าหนาทจดการและทบทวนขอมล นกจตวทยาเชอวาความจ าปฏบตการเปนระบบปฏบตการทเออตอการท าความเขาใจขอมลตางๆ ชวยในการตดสนใจ และชวยในการแกไขปญหา (King, 2011: 214)

แมวาความจ าปฏบตการจะชวยเราจดการกบความจ า หากแตระบบนตองใชทรพยากรทางปญญาพอสมควร อาท สมาธ กระบวนการคด การวางแผน ทกษะการค านวณ เปนตน ดงนน จงถอเปนขอจ ากดในการใชระบบนพรอมกบการกระท ากจกรรมอนๆ ยกตวอยางเชน

การโทรศพทมอถอระหวางการขบรถ หรอการใชโทรศพทมอถอระหวางเดนตามทองถนน (Feldman,

2013: 218)

4.5 บทสรป

กระบวนการทางปญญาเปนจตลกษณะทมความจ าเปนตอการปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมทางสงคมทมความเปนพลวตรทางเศรษฐกจวฒนธรรม อาท ความสามารถในการเรยนรทเปน

การเปลยนแปลงพฤตกรรมทงภายในและ/หรอภายนอกในลกษณะทคอนขางมความคงทนถาวร

ซงในทางจตวทยามแนวคดมากมายทใหความสนใจอธบาย แตทนกจตวทยานยม ไดแก ทฤษฎ

108

การเรยนรการวางเงอนไขแบบคลาสสค ทฤษฎการเรยนรการวางเงอนไขโดยการกระท า ทฤษฎ การเรยนรแบบหยงเหน และทฤษฎการเรยนรแฝง

สตปญญา อกศกยภาพหนงของกระบวนการทางปญญาทบรณาการองคประกอบหลายทกษะ เนองดวยเปนกระบวนการทจ าเปนตอการปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมทครบถวนทกบรบทของชวต หากแตโดยทวไปนยมก าหนดกรอบความสามารถหรอทกษะทางวชาการ อาท การค านวณ

การใชภาษา การประสานมอกบตา ความเรวในการปฏบตการ กระบวนการวางแผน รวมถงความจ าระยะสนและความจ าปฏบตการ เปนตน อยางไรกตาม ณ ปจจบน แนวคดเรองสตปญญาทขยาย

วงกวางท าใหเกดการแบงลกษณะของปญญาออกเปนหลายลกษณะ เชน ทฤษฎพหปญญาทแบงสตปญญาออกเปนดานตางๆ ถง 8 ดานทแตกตาง

ตวอยางสดทายของกระบวนการทางปญญา คอ ความจ า ทถอเปนองคประกอบส าคญของทงการเรยนรและสตปญญาทเปนกระบวนการสรางความทรงจ าและน าความทรงจ านนๆ มาใชงาน

ซงประกอบไปดวยขนตอนหลก 3 ขนตอน ไดแก การน าเขาขอมลจากอวยวะรบสมผสเพอแปลงเขาสคลงความจ า การจดเกบขอมลในคลงความจ าตามลกษณะของขอมล และการน าขอมลจากคลงความจ ามาใชงานไดอยางถกตองเหมาะสม

กระบวนการทางปญญาดงตวอยางทงสามขางตนตางท างานอยางบรณาการ การเปล ยนแปลงของกระบวนการหนงมอทธพลตอการเปลยนแปลงของกระบวนการอนๆ ดงนน การพฒนากระบวนการทงสามถอเปนความส าคญและความจ าเปนตอการปรบตวของบคคล


1. จากพฤตกรรมถอวาตวละครเกดการเรยนรตามทฤษฎการเรยนรใด

1.1 ตะวนเตะลกบอลลงไปในสระน า ไมสามารถเออมมอถงได ตอนแรกกไมรจะท ายงไง อยดๆ กนกขนมาไดวาหากมของยาวๆ กอาจจะเขยไดจงไปหากงไมมาลองเขย

1.2 ดาวเดอนชะลอความเรวของรถตวเองเมอเหนสญญาณไฟจราจรเปนสเหลองอยเสมอเพอปองกนไมใหตนเองถกต ารวจจบ

1.3 เหมอนฟาสะดงทกครงเมอเหนฟาแลบ แมไมไดยนเสยงฟารองกตาม

1.4 สายรงเขาหองเรยนกอนอาจารยทกครง เพอใหไดคะแนนจตพสย

1.5 จนทรารสกปนปวนทองทกครงทเหนรถประจ าทางขบผานหนาไป

2. Fluid intelligence กบ Crystallized intelligence แตกตางกนอยางไร

3. ไอควกบสตปญญามความแตกตางกนหรอไม อยางไร

4. ความจ าเกดขนไดอยางไร จงอธบาย

5. จงอธบายความแตกตางระหวางความจ าระยะสนกบความจ าปฏบตการ




Behavior. (13rd ed.). New Tech Park: WADSWORTH CENGAGE Learning. Feldman, F. S. (2013). Understanding Psychology. (7th ed.). New York,: McGraw Hill. King, L. A. (2011). The Science of Psychology. (2nd ed.). New York: McGraw Hill. Nevid, J. S. (2012). An Introduction to Psychology. (4th ed.). Connecticus: WADSWORTH

CENGAGE Learning.


บคลกภาพ: ความเปนเอกลกษณของตวตน


1. บคลกภาพ: นยามและแนวคด

2. บคลกภาพกบขอคนพบทางวทยาศาสตร 3. บคลกภาพแบบกาวราวตอตานสงคม: ดานมดของบคลกภาพ

4. ตวตน: แกนกลางของบคลกภาพ



1. บอกความหมายของบคลกภาพได 2. อธบายความสมพนธระหวางบคลกภาพกบสมองได 3. อธบายปจจยทมผลบคลกภาพได 4. อธบายความสมพนธระหวางบคลกภาพกบสขภาพกายได 5. บอกความหมายของความกาวราวได 6. อธบายความหมายของตวตนได 7. อธบายทฤษฎเกยวกบตวตนได



1. อธบายเนอหา และสาระส าคญประกอบการน าเสนอดวยภาพเลอนในหวขอบคลกภาพ: นยามและแนวคด และบคลกภาพกบขอคนพบทางวทยาศาสตร




2. อธบายเนอหา และสาระส าคญประกอบการน าเสนอดวยภาพเลอนในหวขอบคลกภาพแบบกาวราวตอตานสงคม: ดานมดของบคลกภาพ และตวตน: แกนกลางของบคลกภาพ

112








การประเมนผลการสอน

1.1 ใหคะแนนการเขาหองเรยน

2.1 การท าแบบฝกหด

3.1 ความรวมมอในกจกรรมการเรยนการสอน

4.1 การตอบค าถามในหองเรยน

บทท 5

บคลกภาพ: ความเปนเอกลกษณของตวตน

5.1 บทน า บคลกภาพเปนคณลกษณะส าคญประการหนงของมนษย บคลกภาพท าใหมนษยมความแตกตาง

มความเปนเอกลกษณ มความเปนปจเจกบคคล แมกระทงแฝดรวมไขยงมเอกลกษณเฉพาะตว บคลกภาพเปนภาพรวมของอารมณความรสก ความคด การกระท าซงมความส าคญตอการท านายลกษณะของพฤตกรรมตางๆ ของบคคลทมผลตอการปรบตวระหวางเรากบบคคลนนๆ รวมถงไดรบรถงบคลกภาพของตนเองเพอท าความเขาใจในจนเอง เขาใจถงปฏกรยาของผอนทมตอตนเอง และเพอการพฒนาตนเองตอไป ดงนน ในบทนผเขยนขอน าเสนอขอบเขตของบคลกภาพ ความสมพนธระหวางบคลกภาพกบสมอง บคลกภาพแบบกาวราวตอตานสงคม รวมถงตวตนทเปรยบเสมอนแกนของบคลกภาพ

5.2 บคลกภาพ: นยามและแนวคด

บคลกภาพเปนค าไทยทแปลมาจากภาษาองกฤษวา Personality ทมาจากภาษากรก Persona

ทแปลวา หนากาก หากแตในความเปนจรงนกจตว ทยาใชความหมายจากภาษากรกหรอไม เปนประเดนทจะน าเสนอในหวขอน รวมถงแนวคดทวาดวยการแบงบคลกภาพของบคคลเพอใหงายตอการท าความเขาใจบคคล

5.2.1 บคลกภาพคออะไร จากค ากลาวในสงคม ยกตวอยางเชน “ผชายคนนหนาตาไมดนะ แตบคลกด” ความหมาย

ของบคลกหรอบคลกภาพโดยสวนใหญจะหมายถง การวางตว ลกษณะทาทาง การแตงกาย การพดจา ซงเปนลกษณะภายนอกทสงเกตได แตในทางจตวทยามความหมายทแตกตาง โดยนกจตวทยาพยายามใหความหมายของค าวาบคลกภาพ ดงตวอยางตอไปน

คง (King: 2011:384) กลาววา บคลกภาพ คอ รปแบบของความคด อารมณความรสก และพฤตกรรมทคงทนและเดนชดทก าหนดทศทางการปรบตวตอสงแวดลอมของบคคล

คนและมตเทอเรอร (Coon & Mitterer, 2014: 405) กลาววา บคลกภาพ คอ รปแบบความคด อารมณความรสกและพฤตกรรมของบคคลทมความเปนเอกลกษณและคอนขางคงท

ล (Lau, 2014: 318) สรปวาบคลกภาพ คอ อปนสยของบคคล

เนวด (Nevid, 2012: 454) กลาววา บคลกภาพ คอ กลมของคณลษณะทางจตใจและรปแบบของพฤตกรรมทคอนขางถาวรทสงผลใหบคคลมเอกลกษณ

114

จราภรณ ตงกตตภาภรณ (2556: 215) สรปวาบคลกภาพ คอ แบบแผนพฤตกรรม

ซงเกดขนซ าๆ และเปนลกษณะเฉพาะตวของบคคลทใชเปนแนวทางในการปรบตวตอสงแวดลอม แบบแผนพฤตกรรมประกอบดวยพฤตกรรมภายนอกทแสดงออก และพฤตกรรมภายในของบคคล

ซงท าใหบคคลนนแตกตางจากบคคลอน

กลาวโดยสรป บคลกภาพ คอ กลมของความคด อารมณความรสก และการกระท า

ทคอนขางคงทในสถานการณตางๆ และเปนเอกลกษณเฉพาะตวของบคคล ล าดบถดไปหลง จาก

มนยาม คอ การแบงกลมของบคลกภาพซงในทางจตวทยามแนวคดมากมายทพยายามแบงชนดของบคลกภาพ แตในทนขอกลาวถงเพยง 3 ทฤษฎจากหนงแนวคดในอดตและหนงแนวคดปจจบนทเปนแนวคดสากล หากแตไดรบความสนใจทงจากตางประเทศและประเทศไทย และทฤษฎท ไดรบ

การสรรคสรางจากนกวชาการไทยซงเปนทฤษฎทางดานจรยธรรมแตสามารถประยกตใชในประเดนตางๆ ไดหลากหลาย

5.2.2 แนวคดดานบคลกภาพ

แนวคดหรอทฤษฎทางดานบคลกภาพทนกจตวทยาใชในการอธบายลกษณตางๆ

ของบคคลมมากมายเชนเดยวกบการศกษาประเดนคณลกษณะอนๆ ของพฤตกรรม การแบงกลมหรอมตมแนวคดและทฤษฎมากมายทอธบายโครงสรางของบคลกภาพ อาท แนวคดดานพลวตรทางจต แนวคดดานมนษยศาสตร แนวคดดานสงคม-การรคด และแนวคดดานอปนสย ซงแตละแนวคดกมทฤษฎทหลากหลายในการอธบายบคลกภาพ การอธบายทกทฤษฎทเกยวของคงเปนการไมสมควรกบเอกสารเลมน ทงน ขอน าเสนอตวอยางแนวคดเพยง 2 แนวคดคอ แนวคดดานพลวตรทางจต (Psychodynamic perspective) และแนวคดดานอปนสย (Trait perspective) โดยขอยกตวอยางเพยงทฤษฎเดยวในแตละแนวคด คอ ทฤษฎพฒนาการทางบคลกภาพของฟรอยด และทฤษฎหาองคประกอบ

5.2.2.1 ทฤษฎพฒนาการทางบคลกภาพของฟรอยด ทฤษฎพฒนาการทางบคลกภาพของฟรอยด (Psychosexual developmental

stage) ถอเปนทฤษฎท เกาแกหากแตยงไดรบการกลาวถงทงในประเทศไทยและตางประเทศ

แมจะไมไดรบการยนยนเปนหลกฐานเชงประจกษจากการศกษาทางวทยาศาสตรวาทฤษฎดงกลาวใชไดในชวตจรง แตดวยความเปนไปไดในขอมลบางสวนและความทนสมยของการศกษาทยงไมสามารถจบตองสงท เปนนามธรรมได จงสงผลใหแนวคดของฟรอยดยงคงไดรบการกลาวถง

ณ ปจจบน

ฟรอยด เชอวาพฤตกรรมสวนใหญของมนษยมแรงจงใจมาจากจตไรส านก

ซงมกจะผลกดนออกมาในรปความฝน การพดพลงปาก หรออาการผดปกตทางดานจตใจในลกษณะตางๆ นอกจากน ยงเชอวามนษยเกดมาพรอมกบแรงขบทางสญชาตญาณ (Instrnctual drive) และ

115

เปนพลงงานทสามารถเปลยนแปลงและเคลอนทไดไมหยดนง บางครงจะแสดงออกมาในรปแบบของสญชาตญาณทางเพศ (Sexual instinct)1ซงแบงได 2 รปแบบ คอ สญชาตญาณเพอการด ารงชวต (Life instinct) และสญชาตญาณเพอความตาย (Death instinct)

นอกจากน ฟรอยดยงไดอธบายวาสญชาตญาณจะแสดงออกมาในรปของพลงทางจตทเกยวของกบแรงขบทางเพศทเรยกวา พลงลบโด (Libido) บรเวณทพลงลบโดไปรวมอยจะถกเรยกวา จดของความรสกพงพอใจ (Erogenous zone) เมอพลงลบโดไปอยในสวนใดกจะกอใหเกดความตงเครยดทจ าตองไดรบการกระตนหรอเราเพอผอนคลายความตงเครยด หากไมไดรบ

การกระตนอยางเหมาะสมจะสงผลตอความพงพอใจซงมอทธพลตอแนวโนมของการเกดปญหา

ในการพฒนาบคลกภาพทเรยกวา การตดขด/ตดตรง (Fixation) ซงฟรอยดไดท าการแบงพฒนาการทางบคลกภาพออกเปน 5 ขน ตามต าแหนงของพลงลบโด (นดา ลมสวรรณและศรไชย หงษสงวนศร, 2555: 2-5) ไดแก

ขนปาก (Oral stage) เรมตงแตแรกเกดถงประมาณ 1 ปครง ในชวงนพลงลบโดจะอยบรเวณปาก ดงนน จดของความรสกพงพอใจจงอยทปาก การไดรบการกระตนหรอเราทปาก

จะท าใหเดกเกดความพงพอใจ ท าใหเดกตอบสนองความพงพอใจของตนเองโดยการดด โดยเฉพาะอยางยงการดดนมแมจงเปนความสขและความพงพอใจ ซงจะท าใหเขาโตขนอยางยอมรบตนเอง สามารถรกตนเองและผอนได ในทางตรงขาม หากไมไดรบความพงพอใจในขนนจะสงผลใหเกด

การตดขดและกอใหเกดปญหาทางดานบคลกภาพทเรยกวา Oral personality

บคลกภาพแบบ Oral personality อาท มความตองการทจะหาความพงพอใจทางปากอยางไมจ ากด มลกษณะพดมาก ชอบดดนว ดดดนสอหรอปากกาโดยเฉพาะเวลาทมความเครยด นอกจากนยงชอบนนทาวาราย ถากถาง เหนบแนม เสยดสผอน กนจบกนจบ ตดเหลา บหร เคยวหมากฝรงเปนประจ า อยางไรกตามอาจเปนผทมองโลกในแงดมากเกนไปจนไมสามารถยอมรบความจรงของชวต หรออาจแสดงตนวาเปนคนเกง ไมกลวใคร และใชปากเปนเครองมอ

ขนทวารหรอขนอวยะขบถาย (Anal stage) เปนชวงอายตงแต 1 ปครง ถง 3 ป ในชวงนพลงลบโดจะอยทบรเวณทวารหนก โดยเดกจะมความพงพอใจเมอมสงมากระตนหรอเราบรเวณทวารหนก ในระยะนเปนระยะทเดกเรมพฒนาความเปนตวของตวเอง เร มมความพงพอใจ

กบความสามารถในการควบคมอวยวะของตนเอง โดยเฉพาะอวยวะส าหรบขบถาย กจกรรมทเดก

มความสขจะเกยวของกบการกลนอจจาระ (Anal retention) และการถายอจจาระ (Anal

expulsion) ความขดแยงทมกเกดขนในขนน คอ การฝกหดการขบถาย ซงจากทฤษฎกลาววา

หากผเลยงดใหความเอาใจใสและฝกการขบถายใหเปนไปอยางเหมาะสมจะชวยใหเดกผานการตดขด

1 สญชาตญาณทางเพศ (Sexual drive) ไมไดหมายถงความตองการทางเพศ

116

ไปไดดวยด หากไมไดรบความพงพอใจจะสงผลใหเกดความผดปกตของพฒนาการทางบคลกภาพ

ท าใหเกดลกษณะของบคลกภาพทเรยกวา Anal personality

บคลกภาพแบบ Anal personality อาท เปนคนเจาระเบยบ เขมงวด ไมยดหยน ตระหน หงหวงคนรกหรอคสมรสมากเกนไป และมอารมณเครยดตลอดเวลาเมอเปนผใหญ หรออาจ

มบคลกภาพตรงขาม กลาวคอ อาจเปนคนใจกวาง สรยสราย ไมเปนระเบยบ รกรงรง ขนอวยวะเพศตอนตน (Phallic stage) เรมตงแต 3 ถง 5 ป ในชวงนพลงลบโด

จะอยทอวยวะเพศ โดยเดกจะเกดความรสกพงพอใจกบการจบตองอวยวะเพศหรอไดรบการกระตน

ทบรเวณดงกลาว ระยะนเดกจะมความพงพอใจทางเพศอยทตนเอง รวมถงสนใจความแตกตางระหวางเพศหญงและเพศชาย ชวงนเปนระยะทเดกจะมความรกใครและหวงแหนพอหรอแมทเปนเพศตรงขามกบตน กลาวคอ เดกชายจะรกใครและหวงแหนแมและเกดความรสกอจฉาและเปนศตรกบพอ ขณะทเดกหญงจะรกใครและหวงแหนพอและรสกอจฉาและเปนศตรกบแม หากแตความรสกอจฉาและเปนศตรดงกลาวจะปรากฏในลกษณะของการเลยนแบบบทบาททางเพศของพอหรอแมทตนรสกตอตาน นนคอ เดกชายจะเลยนแบบพอ เดกหญงจะเลยนแบบแม

ในขนนการยอมรบปรากฏการณทางเพศของเดกจากพอแมเปนเร องส าคญ

หากพอแมไมเขาใจ เขมงวดเกนไปจะท าใหเดกรสกผด โตขนจะมปญหาในเรองการรกเพศตรงขาม

ไมยดหยน ขดแยงในตนเองอยางรนแรง ต าหนตนเอง ตคาตนเองต า ไมกลาคดสงใหมๆ และไมกลาถาม

ขนแฝง (Latency stage) เปนชวงอายตงแต 6 ถง 11 ป ในชวงนพลงลบโด

จะไมอยสวนใดสวนหนงของรางกายโดยเฉพาะ ดงนนจงไมมจดของความรสกพงพอใจเหมอนขนอนๆ เสมอนเปนขนแอบแฝงของพลงลบโด หากแตยงถอเปนขนทมความส าคญ เนองดวยวยนจะมง

ความสนใจไปทสงแวดลอมรอบตว เดกจะเกบกดความตองการทางเพศ จะเลนหรอจบกลมกบ

เพศเดยวกน เรมมเพอนสนททเปนเพศเดยวกน สนใจบทบาททางเพศของตน เปนชวงเวลาทพรอม

จะเรยนรการมเหตผล รผดชอบชวด เรยนรทจะมคานยม ทศนคต เปนวยทเตรยมพรอมตอ

การปรบตวและเตรยมตวเขาสวยตอไป ดงนน จงถอเปนชวงเวลาส าคญตอพฒนาการทางสงคมและสตปญญา

ขนอวยวะเพศตอนปลาย (Genital stage) ตงแตอายประมาณ 12 ปขนไป ในชวงนเดกจะเขาสวยรน ไปจนถงวยผใหญและชรา ในขนนพลงลบโดจะกลบมาอยทอวยวะเพศ

อกคร ง เปนข นท เ ด กจะมการเปล ยนแปลงทางร า งกา ย การ เปล ยนแปลงทางอารมณ และการเปลยนแปลงทางสงคม เปนขนทเดกจะเรมใหความสนใจในเพศตรงขาม มแรงจงใจท จะรกผอน มความตองการทางเพศ ความเหนแกตวลดลง ตองการเปนอสระจากพอแม เปนระยะเรมตนของวยผใหญ ตองการความสนใจ การยอมรบจากสงคม และมการเตรยมตวเปนผใหญ

117

พฒนาการของวยนจะเปนอยางไรขนอยกบพฒนาการในขนกอนหนา หากมการตดขดในขนกอนหนาอาจสงผลกระทบตอบคลกภาพในขนน

หลงจากท าความรจกกบตวอยางของทฤษฎดงเดม ตอไปกควรท าความรจกกบตวอยางของทฤษฎแนวใหมทไดรบความสนใจอยางแพรหลายในนกจตวทยาหลายประเทศทวโลก

5.2.2.2 ทฤษฎหาองคประกอบ

ทฤษฎหาองคประกอบ (The five-factor model of personality/ Big five: FFM) ของคอสตาและแมคเคร (Costa & McCrae) เปนทฤษฎทอธบายถงบคลกภาพโดยภาพกวางของบคคล 5 ดาน (King, 2011: 395-397; Lau, 2014: 334; คดนางค มณศร, 2554: 201-202) ไดแก

รปท 5.1 แนวโนมบคลกภาพ (ลกษณะนสย) ของแตละองคประกอบ

ทมา: ปรบปรงจาก http://www.boundless.com/psychology/textbooks/bounless-psychology-textbook/personality-16/trait-perspectives-on-personality-79/the-five-factor-model-311-12846/

บคลกภาพแบบหวนไหว (Neuroticism) เปนองคประกอบทบงชถงความมนคงทางอารมณ ผทมบคลกภาพแบบหวนไหวสงมแนวโนมทจะเกดอารมณดานลบไดงาย เนองดวย

ความแปรปรวนทางอารมณ จงมโอกาสคดอยางไมมเหตผล ควบคมความตองการของตนเองไดนอย

118

และขาดทกษะในการจดการกบความเครยด ขณะทผมบคลกภาพแบบหวนไหวต าจะมความมนคงทางอารมณ สงบเยอกเยน ผอนคลาย และสามารถเผชญหนากบปญหาและความเครยดไดเปนอยางด

บคลกภาพแบบแสดงตว (Extraversion) เปนองคประกอบทบงชถงระดบ

การเขาสงคม ผทมบคลกภาพแบบแสดงตวสงเปนคนทชอบเขาสงคม ชอบอยกบคนหมมาก

กลาแสดงออก กระตอรนรน ชวงเจรจา ชอบความตนเตน ราเรง กระปรกระเปรา และมองโลกในแงด ขณะทผมบคลกภาพแบบสแงดตวต าเปนคนชอบเกบตว รกสนโดษ เปนตวของตวเองสง หากแตไมไดหมายความวาจะไมเปนมตรหรอขอาย และไมไดบงบอกวาไมมความสขหรอมองโลกในแงราย

บคลกภาพแบบเปดรบประสบการณ (Open to experience) เปนองคประกอบทบงชถงความยดหยน ผทมบคลกภาพแบบเปดรบประสบการณสงมแนวโนมทจะมจนตนาการสง ชอบความแปลกใหม ชอบความหลากหลาย มความสงสยใครร ชอบตดสนใจดวยตนเอง ขณะทผมบคลกภาพแบบนต าจะมแนวโนมยดตด ชอบท าตามแบบแผน อนรกษนยม ชอบสงทคนเคยมากกวาความแปลกใหม และไมคอยแสดงออกซงอารมณ

บคลกภาพแบบประนประนอม (Agreeableness) เปนองคประกอบทบงชถงความออนโยน ผทมบคลกภาพแบบประนประนอมสงมแนวโนมเหนแกประโยชนของผอนเปนหลก

มความเหนใจผอน กระตอรอรนทจะชวยเหลอผอน ใหความรวมมอด ตรงกนขามกบผมบคลกภาพแบบประนประนอมต าจะมแนวโนมยดตนเองเปนศนยกลาง ชอบการแขงขนมากกวาการรวมมอ

มความระแวงในเจตนาของผอน

บคลกภาพแบบมจตส านก (Conscientiousness) เปนองคประกอบทประเมนความมระเบยบวนย ผทมบคลกภาพแบบมจตส านกสงมแนวโนมทจะควบคมตนเองไดด มการวางแผนการด าเนนชวตในบรบทตางๆ จดระบบระเบยบและท างานจนส าเรจ มเปาหมายและความแนวแน ขณะทผมบคลกภาพแบบมจตส านกต า ไมไดหมายความวาไมมจตส านก ไมมจรยธรรม หากแตไมคอยไดน าหลกการทางจรยธรรมมาใชในการด าเนนชวตหรอใชในทางทไมถกตอง สงผลใหขาดทกษะในการควบคมตนเอง ไมมระเบยบวนย ขาดความกระตอรอรนและความใสใจในการท างาน

แมทฤษฎหาองคประกอบจะแบงบคลกภาพออกเปน 5 ดานหรอมต แตไมไดหมายความวาบคคลหนงจะมเพยงบคลกภาพดานใดดานหนง แตมในทกดานเพยงแตมแนวโนมไปในทศทางใดเทานน ดงปรากฏในรปท 5.2 เปนตวอยางจากการศกษาเพอทดสอบโปรแกรมการประเมนบคลกภาพของผท างานในสายงานวศวกรรม 6 ต าแหนง (Martinez, Castro, Licea, Rodríquez-Díaz, & Alvarez, 2011: 103) หากสงเกตในแตละต าแหนงงานจะพบวาบคลกภาพทง 5 ดานหรอมต จะปรากฏใหเหนไดทกต าแหนงงานเพยงแตจะมความเหมอนและแตกตางกนออกไปในระดบ

ความเขมขน

119

รปท 5.2 คณลกษณะตามแตละองคประกอบในอาชพทแตกตาง

ทมา: ปรบปรงจาก Martinez, Castro, Licea, Rodríquez-Díaz, & Alvarez, 2011: 103

ทงทฤษฎพฒนาการทางบคลกภาพของฟรอยดและทฤษฎหาองคประกอบตางเปนทฤษฎสากลทไดรบการกลาวถงและไดรบการประยกตใชในหลายประเทศรวมทงประเทศไทย หากแตมอยทฤษฎหนงทไดรบการสรางสรรคโดยนกวชาการไทย และประยกตใชในบรบทของสงคมไทยไดหลากหลายประเดน รวมถงประเดนของบคลกภาพ ซงไดกลาวน าไวตงแตบทท 1 เรองประวตการศกษาพฤตกรรม ทฤษฎนนมชอวา “ทฤษฎตนไมจรยธรรม”

5.2.2.3 ทฤษฎตนไมจรยธรรม

ส าหรบประเทศไทย ดวงเดอน พนธมนาวน (2544) ไดเสนอทฤษฎทอธบายความเกยวของระหวางลกษณะทางจตกบพฤตกรรมของบคคล โดยเสนอในชอทฤษฎ “ตนไมจรยธรรม” เปนทฤษฎทเสนอจตลกษณะ 8 ประการทอาจเปนสาเหตของพฤตกรรมของคนด เกง และมสขของคนไทย ทฤษฎนแบงน าเสนอจตลกษณะและพฤตกรรมในรปของตนไม ทประกอบดวย

3 สวน ไดแก ราก ล าตน และดอกและผล

120

รปท 5.3 ทฤษฎตนไมจรยธรรม แสดงจตลกษณะพนฐาน และองคประกอบทางจตใจของพฤตกรรมทางจรยธรรม

ทมา: ปรบปรงจากดวงเดอน พนธมนาวน, 2544

ราก ประกอบดวยรากหลก 3 ราก ซงแทนจตลกษณะพนฐานส าคญ 3 ประการ ไดแก 1) สขภาพจต หมายถง ความวตกกงวล ตนเตน ไมสบายใจของบคคลอยางเหมาะสมกบเหตการณ 2) ความเฉลยวฉลาด หรอสตปญญา หมายถง การรการคดในขนรปธรรมหลายดาน และการคดในขนนามธรรม และ 3) ประสบการณทางสงคม หมายถง การรจกเอาใจเขามาใสใจเรา

ความเอออาทร เหนอกเหนใจ และสามารถคาดเดาหรอท านายความรสกของบคคลอน จตลกษณะทง 3 ประการนจะเปนจตลกษณะพนฐานของจตลกษณะ 5 ดานบนล าตน และเปนจตลกษณะพนฐานของพฤตกรรมของบคคลในสวนท เปนดอกและผลดวย ดง นน บคคลจะตองมจตลกษณะ

ทง 3 ประการนในปรมาณสงเหมาะสมตามวย จงจะท าใหจตลกษณะอก 5 ดานบนล าตนพฒนาไดอยางมคณภาพ

ล าตน เปนผลจากจตลกษณะพนฐานทราก 3 ดาน ประกอบดวยจตลกษณะ

5 ดาน ไดแก 1) ทศนคต คานยม และคณธรรม ทศนคต หมายถง การเหนประโยชน-โทษของสงใดสงหนง ความพอใจ ไมพอใจตอสงนน และความพรอมทจะมพฤตกรรมตอสงนน คณธรรม หมายถง สงทสวนรวมเหนวาดงาม สวนใหญแลวมกเกยวของกบหลกทางศาสนา เชน ความกตญญ

121

ความเสยสละ ความซอสตย เปนตน และคานยม หมายถง สงทคนสวนใหญเหนวาส าคญ เชน คานยมทจะศกษาตอในระดบสง คานยมในการใชสนคาไทย คานยมในดานการรกษาสขภาพ เปนตน

2) เหตผลเชงจรยธรรม หมายถง เจตนาของการกระท าทท าเพอสวนรวมมากกวาสวนตวหรอพวกพอง 3) ลกษณะมงอนาคตควบคมตน หมายถง ความสามารถในการคาดการณไกลวาสงทกระท าลงไปในปจจบน จะสงผลอยางไร ในปรมาณเทาใด ตอใคร ตลอดจนความสามารถในการรอคอย สามารถ

อดเปรยวไวกนหวานได 4) ความเชออ านาจในตน หมายถง ความเชอว าผลทตนก าลงไดรบอย เกดจากการกระท าของตนเอง มใชเกดจากโชคเคราะหความบงเอญหรอการควบคมของคนอน

เปนความรสกในการท านายได ควบคมไดของบคคล และ 5) แรงจงใจใฝสมฤทธ หมายถง ความมานะพยายามฝาฟนอปสรรคในการท าสงใดสงหนงโดยไมยอทอ จตลกษณะทง 5 ดานน เปนสาเหตของพฤตกรรมทเหมาะสมทเปรยบเสมอนดอกและผลบนตนไม

ดอกและผล เปนสวนของพฤตกรรมของคนดและคนเกง ซงแสดงพฤตกรรม

การท าความด ละเวนความชว ซงเปนพฤตกรรมของคนด และพฤตกรรมการท างานอยางขยนขนแขงเพอสวนรวมอยางมประสทธภาพ ซงเปนพฤตกรรมของคนเกง พฤตกรรมของคนดและเกงสามารถแบงเปน 2 สวนดวยกน คอ

สวนแรก พฤตกรรมของคนด ประกอบดวย 2 พฤตกรรมหลก ไดแก พฤตกรรมไมเบยดเบยนตนเอง เปนพฤตกรรมของบคคลทไมเปนการท ารายหรอท าลายตนเอง เชน พฤตกรรมการดแลสขภาพของตนเอง พฤตกรรมการบรโภคสงทมประโยชน ไมดมเหลา ไมสบบหร ไมตดยาเสพตด พฤตกรรมไมเลนการพนน เปนตน และพฤตกรรมไมเบยดเบยนผอน เปนพฤตกรรมของบคคลทไมท าราย ท าลาย หรอท าใหผอนเดอดรอน เชน พฤตกรรมสภาพบรษ ไมกาวราว พฤตกรรมการขบขอยางมมารยาท พฤตกรรมซอสตย เปนตน

สวนทสอง พฤตกรรมของคนดและเกง ประกอบดวย 2 พฤตกรรมหลก ไดแกพฤตกรรมรบผดชอบ เชน พฤตกรรมการเรยนการท างาน พฤตกรรมอบรมเลยงดเดก พฤตกรรม

การปกครองของหวหนา พฤตกรรมรบผดชอบตอหนาท และพฤตกรรมเคารพกฎหมาย เปนตน และพฤตกรรมพฒนา เชน พฤตกรรมพฒนาตนเอง (เชน พฤตกรรมใฝร พฤตกรรมรกการอาน เปนตน) พฤตกรรมพฒนาผอน (เชน พฤตกรรมการสนบสนนใหผอนปลอดภยในการท างาน พฤตกรรมการเปนกลยาณมตร พฤตกรรมเพอนชวยเพอนปองกนโรคเอดส เปนตน) และพฤตกรรมพฒนาสงคม

(เชน พฤตกรรมอาสา เปนตน) ทฤษฎตนไมจรยธรรมมงอธบายจตลกษณะทพงประสงคเพอเปนแนวทางใน

การพฒนาพฤตกรรมทเหมาะสม ซงจะสะทอนใหเหนบคลกภาพทมจรยธรรมซงถอเปนทฤษฎทไดรบความสนใจในทางพฤตกรรมศาสตรและยอมรบในทางวชาการวาสามารถประยกตใชไดจรงในบรบทของสงคมไทย

122

หวขอนเปนการน าสแนวคดทางดานบคลกภาพเพอใหรบทราบขอมลเบองตนเกยวกบบคลกภาพทนกจตวทยาศกษาและค าศพททอาจพบในสอสารมวลชนตางๆ วาขอมลเกยวกบบคลกภาพหรออปนสยตางๆ ทนกจตวทยากลาวถงมแนวคดทฤษฎรองรบ และล าดบตอไปเปนการน าเสนอผลของการศกษาทฤษฎทออกมาเปนขอมลทางวทยาศาสตร

1.3 บคลกภาพกบขอคนพบทางวทยาศาสตร ดวยความกาวหนาทางวทยาศาสตรจงชวยใหมนษยไดท าความเขาใจกบองคประกอบตางๆ

ทเกยวของกบพฤตกรรม หนงในองคความรทไดคอ บคลกภาพซงเกดจากองคประกอบทงภายในและภายนอกทชวยใหนกจตวทยาเขาใจความสมพนธระหวางบคลกภาพกบสมอง ความเปนไปไดใน

การเปลยนแปลงบคลกภาพ และความสมพนธระหวางบคลกภาพกบสขภาพ

5.3.1 บคลกภาพกบสมอง เหตเกดทประเทศสหรฐอเมรกา หวหนาคนงานกอสรางทางรถไฟผมนามวา พนส เกจ

(Phineas Gage) ก าลงคมคนงานเพอระเบดกอนหนท าทางรถไฟอยางทท าอยประจ า แตวนนนถอเปนวนทเคราะหรายส าหรบใครหลายๆ คนในเขตกอสรางดงกลาวรวมถงเกจดวย เนองดวยเกดเหตระเบดระหวางททกคนก าลงท างาน ผลคอการบาดเจบลมตายของคนงานทอยใกลจดระเบด หนงในนนคอ เกจทไดรบบาดเจบทศรษะ จากการถกหมดปกทางพงชนแกมขางซายทะลกะโหลกศรษะ

เกจตาบอดโดยทนท แตหลงจากไดรบการรกษาไมกวนอาการกดขนสามารถกลบไปพกรกษาตวทบานได หากแตทท าใหคนรอบขางตองประหลาดใจคอ นสยของเขาเปลยนไปเปนคนละคน จากคนนสยด สภาพ และนาเชอถอ กลบกลายเปนขโมโห ตอตาน และไมวางใจไมได จากเหตการณทเกดขนสงผลใหเกดค าถามในวงการแพทยและจตวทยาวาอะไรเปนปจจยทท าใหเกจเปลยนไป และค าตอบทพบคอ สมองบางสวนไดรบบาดเจบและถกท าลาย

รปท 5.4 กะโหลกศรษะของเกจ

ทมา: http://braintour.harvard.edu/archives/portfolio-items/phineas-gage

123

จากกรณศกษาของเกจและอกหลายๆ กรณหรอเหตการณ รวมถงการทดลองในสตวทดลองชวยใหมนษยไดเขาใจถงความเกยวโยงกนระหวางบคลกภาพกบกระบวนการท างานและโครงสรางของสมอง โดยจากการศกษาตงแตอดตจนปจจบน พบวา สมองหลายสวนเกยวกบลกษณะนสยของบคคลหลายคณลกษณะ ยกตวอยางเชน สมองสวนหนาดานซาย (Left prefrontal cortex) ของคนทมบคลกภาพแบบแสดงตว (Extraversion) จะไวตอการกระตนจากสงเราทางบวก ขณะทจะไวตอการกระตนจากสงเราทางลบในบคคลทมบคลกภาพแบบหวนไหว (Neurotic) เปนตน (King,

2011: 404) 5.3.2 บคลกภาพ: เปลยนแปลงไดหรอไมได

“ไมออนดดงาย ไมแกดดยาก” เปนสภาษตไทยทแสดงใหเหนวายงอายมากยงยากตอ

การเปลยนแปลง คนไทยโดยทวไปเชอวาไมตองรอใหอายมาก แคชวงวยรนตอนปลายวยผใหญตอนตนการเปลยนแปลงนสยหรอบคลกภาพถอวาเปลยนแปลงไดยากเชนกน แตไมเพยงแคประเทศไทยทมความเชอดงกลาว ตางประเทศกมความเชอเชนนน รวมถงนกจตวทยาบางกลม

ดงทกลาวขางตนถงนยามของบคลกภาพวา เปนคณลกษณะทมความคงทน ถาวร

ดงนน ค าตอบกนาจะเปนไปในทศทางวาบคลกภาพเปลยนแปลงไมได ซงสอดคลองกบขอสรปของการศกษาบางงานทพบวา อปนสยโดยสวนใหญจะเรมคงทนถาวรเมออายประมาณ 30 ป หากม การเปลยนแปลงกเปนเพยงเลกนอยเทานน อยางไรกตาม การศกษาทเกยวของกบมนษยยอม

มความซบซอนและยากตอการสรปไปในทศทางใดทศทางหนง เมอการศกษาอนๆ พบวา บคลกภาพเปลยนแปลงไดตลอดเวลาไมจ ากดชวงอาย จะเปนไมแกเพยงใดกสามารถจะดดได

การศกษาขอมลวจยระยะยาวยอนหลงบนฐานทฤษฎบคลกภาพ 5 องคประกอบ

จ านวน 92 งาน กลมตวอยางหลกพนอายตงแต 12 ป จนถงอายมากกวา 80 ป พบวา บคลกภาพทง 5 ชนดเปลยนแปลงไดตลอดชวงชวต ยกตวอยางเชน บคลกภาพแบบมจตส านกและมนคงทางอารมณ (มตตรงขามกบบคลกภาพแบบหวนไหว) พบวา มการเปลยนแปลงไปในทศทางทดขนในชวงอายระหวาง 20 ป ถง 40 ป ความมชวตชวาในการเขาสงคมซงเปนคณลกษณะหนงของบคลกภาพ

แบบแสดงตวและเปดรบจะเพมขนในชวงวยรนแตจะลดลงในชวงสงอาย เปนตน (King, 2011: 407) การสรปวาบคลกภาพจะเปลยนแปลงไดหรอไมถอวาเปนสงทยาก จากทกลาวขางตน

ถงนยามวาเปนคณลกษณะทคงท อาจเกดขอขดแยงขนหากสรปวาบคลกภาพเปลยนแปลงได แตหากสรปวาเปลยนแปลงไมไดกอาจเกดค าถามขนวาสงคมมนษยจ าเปนตองมโรงเรยน สถานบ าบด นกจตวทยา จตแพทย หรอเรอนจ าเพออะไร ในเมอวตถประสงคสวนหนงขององคกรเหลานคอ

การปลกฝง ปรบเปลยน และสงเสรมคณลกษณะทพงประสงคใหกบบคคล อยางไรกตาม นกจตวทยามกมทศนะวาเรามแนวโนมทจะสามารถเปลยนแปลงบคลกภาพได หากแตจ าเปนตองอาศยเวลาและความพยายามของบคคลทตองการเปลยนแปลงเปนอยางมาก

124

5.3.3 บคลกภาพกบสขภาพกาย

บคลกภาพประกอบดวยคณลกษณะตางๆ ทคอนขางมความคงทนถาวร ซงมอทธพล

ตอพฤตกรรม ผลพวงของอทธพลจากบคลกภาพทมตอพฤตกรรมสงผลใหเกดผลกระทบตอสขภาพทางกายดงตวอยางตอไปน

บคลกภาพแบบมจตส านก (Conscientiousness) เปนบคลกภาพทถอวามความส าคญทสดในบคลกภาพหาองคประกอบ เนองดวยมความเกยวของกบความยนยาวของชวตและการด าเนนชวตแบบรกสขภาพ โดยการศกษาระยะยาวในกลมตวอยางมากกวา 1,200 คน เปนเวลากวา 70 ป พบวา กลมตวอยางทมบคลกภาพแบบมจตส านกมปจจยเสยงตอการเสยชวตตงแตวยเดกจนกระทง

วยชราต ากวากลมทมบคลกภาพแบบมจตส านกในระดบต า จากการศกษาอนๆ พบวา บคคล

ทมบคลกภาพชนดนมแนวโนมปฏบตตามค าแนะน าจากผ อนทสงผลตอสขภาพทดของตน อาท การออกก าลงกาย การหลกเลย งสารเสพตด การคาดเขมขดนรภย จนกระทงการใชชวต

อยางระมดระวง ซงมความส าคญตอการมชวตทยนยาวและมสขภาวะ (King, 2011: 412-413) บคลกภาพแบบควบคมตนเอง (Personal control) เปนบคลกภาพทมความสมพนธกบ

การใชชวตทมสขภาวะเชนเดยวกบบคลกภาพแบบมจตส านก การศกษาพบวา ความรสกวาสถานการณอยในการควบคมมผลตอการลดระดบความเครยด และความสามารถในการจดการกบปญหา จากการศกษาความสมพนธระหวางบคลกภาพกบโรคทางกาย พบวา บคลกภาพแบบควบคมตนเองมความสมพนธกบโรคเรอรงทวไปในระดบต า ยกตวอยางเชน โรคมะเรง และโรคหลอดเลอดหวใจ เชนเดยวกบบคลกภาพแบบมจตส านก บคลกภาพแบบควบคมตนเองมความเชอมโยงกบ

การหลกเลยงการใชชวตทมความเสยงตอสขภาพ (King, 2011: 413) บคลกภาพแบบรบรความสามารถของตนเอง (Self-efficacy) เปนบคลกภาพทพบวา

มความสมพนธกบการประสบความส าเรจในการเปลยนแปลงชวตในทางทดหลายๆ ดาน อาท การลดน าหนก การออกก าลงกายอยางสม าเสมอ การเลกบหร การเลกยา และการมพฤตกรรมทางเพศ

ทเหมาะสมปลอดภย จากการศกษาหนงในกลมผปวยหวใจลมเหลว พบวา บคคลทมบคลกภาพ

แบบรบรความสามารถของตนเองสงมแนวโนมประสบกบปญหาหวใจลมเหลวเปนครงทสองต ากวาและมอายยนยาวกวาเมอเทยบกบกลมทมบคลกภาพชนดนต า นอกจากนพบวาบคลกภาพชนดน มความสมพนธกบความสามารถในการจดการกบปญหา (King, 2011: 413)

บคลกภาพแบบมองโลกในแงด (Optimism) เปนบคลกภาพทมความสมพนธกบความสามารถในการปรบตวและการใชชวตทมสขภาวะ โดยการศกษาพบวา บคคลทมการมองโลก

ในแงดมสขภาพกายและสขภาพจตทดกวาบคคลทมองโลกในแงราย มการท างานของระบบ

ภมตานทานทดกวา จากการศกษาหนงในกลมตวอยางวยผใหญตอนตน พบวา กลมตวอยางทไดรบ

125

การประเมนวามองโลกในแงดในชวงวยนมสขภาพทดกวากลมตวอยางทไดรบการประเมนวามองโลกในแงรายเมอมอายเขาสชวงวยกลางจนกระทงสงอาย (King, 2011: 413-414)

บคลกภาพแบบเอ (Type A behavior pattern) เปนบคลกภาพทประกอบดวยกลมของลกษณะนสยชอบแขงขน ขาดความอดทน และไมเปนมตร กาวราว (Magai & McFadden, 1995: 258) ซงจากการศกษาพบวามความสมพนธกบโรคหวใจ หากแตระดบความสมพนธไมอยในระดบสง อยางไรกตาม พบวาลกษณะนสยของบคลกภาพชนดนมความสมพนธระดบสงกบปญหาเกยวกบหวใจโดยเฉพาะความไมเปนมตร โดยการศกษาพบวาบคคลทมการแสดงความไมเปนมตรตอผอนหรอแสดงความโกรธอยางชดเจนมแนวโนมพฒนาโอกาสเปนโรคหวใจมากกวากลมคนทมความเปนมตร

นอกจากน พบวาการเกบความโกรธไวภายในใจมความสมพนธกบโรคหวใจมากกวาคนทไมคอย

มความโกรธ (King, 2011: 415) ความโกรธเปนอารมณความรสกทสามารถพฒนาเปนการกระท า

ทเรยกวา ความกาวราว/พฤตกรรมกาวราว ซงเปนสงทพบเหนไดทวไปในสงคมไทย หากแตในทางจตวทยาจะมทศนะวาสงทพบเหนไดในชวตประจ าวนดงกลาวเปนลกษณะทเหมาะสม หรอปกตหรอไม เปนประเดนทจะกลาวถงในหวขอตอไป

1.4 บคลกภาพแบบกาวราวตอตานสงคม

พฤตกรรมตอตานสงคม (Antisocial behavior) ทไดรบการศกษาและกลาวถงบอยครง คอ พฤตกรรมกาวราวทเปนพฤตกรรมทางสงคมทางดานลบทสามารถพบเหนไดทวไปในชวตประจ าวนทงทางตรงจากการประสบดวยตนเองหรอทางออมจากขาวสารผานสอตางๆ ความกาวราวเปนประเดนหนงทนกจตวทยาใหความสนใจ โดยมขอสงสยวาความกาวราวแทจรงเปนสวนหนงของมนษย หรอเปนผลพวงจากสถานการณ หวขอนขอน าเสนอลกษณะของความกาวราวทนกวชาการ

ท าการแบงแยก และทมาของความกาวราว

5.4.1 ความกาวราวคออะไร โดยสวนใหญเมอกลาวถงความกาวราว นกจตวทยาจะใหความส าคญในประเดนของ

ความจงใจและเปาหมายของการกระท า ซงมกจะใหนยามวา ความกาวราว (Aggression) หมายถง การกระท าทมเจตนาเพอท าใหผ อนเสยหาย (Coon & Mitterer, 2013: 584) ทงทางจตใจหรอรางกาย อาท สงคราม การฆาตกรรม ความรนแรงในครอบครว การลอบสงหาร การขมขน การท ารายรางกาย หรอแมแตการรงแกหรอการแกลง

แตเดมประเดนเรองความกาวราวมขอถกเถยงส าคญอยประการหนงเชนเดยวกบพฤตกรรมอนๆ ไดแก สงใดเปนสาเหตใหมนษยเกดความกาวราว แต ณ ปจจบนขอถกเถยงดงกลาวเรมลดความส าคญลง เนองดวย หลกฐานไดยนยนวาความกาวราวไมสามารถเกดจากปจจยใดปจจย

126

หนงไดอยางสมบรณและตลอดเวลา เมอกลาวถงตรงน หวขอตอไปคงหนไมพนการน าเสนอวามปจจยใดบางทมอทธพลตอความกาวราว

5.4.2 ปจจยทสงผลตอความกาวราว

ความกาวราวเปนพฤตกรรมทมความซบซอนไมไดจ ากดเพยงแคพฤตกรรมภายนอกชนดทแสดงออกใหผอนไดรบรรบทราบ หากแตยงรวมถงพฤตกรรมภายในทเปนความรสก ความคด และพฤตกรรมภายนอกชนดโมเลกลทเปนกระบวนการท างานของรางกายทเปนปฏกรยาตอบสนองตอพฤตกรรมภายใน ดงนน การระบสาเหตเพยงประการเดยวคงเปนการเพมความผดพลาดในการท าความเขาใจพฤตกรรมของบคคล ทงน ขอน าเสนอตวอยางปจจยทมอทธพลตอการเกดความกาวราว

ทไดรบการยนยนจากขอมลทางการศกษาพอสงเขป ดงน ปจจยทางชววทยา โดยทวไปการอธบายความสมพนธระหวางพนธกรรมกบความกาวราว

ของมนษยจะอางองจากการศกษาในสตวทดลอง การศกษาในมนษยถอเปนเรองยาก แตถาเปนการศกษาในมนษยโดยทวไปจะเปนการศกษาในฝาแฝด ซงพบวา ความกาวราวทางรางกายไดรบอทธพลจากยนสเปนอยางมาก ขณะทความกาวราวทางสงคมอาจไดรบอทธพลจากสงแวดลอมมากกวา (King, 2011: 432) ทงน การศกษา ณ ปจจบนคนพบความสมพนธระหวางยนสกบพฤตกรรมกาวราวรนแรง หรอพฤตกรรมหนหนพลนแลน (Feldman, 2013:512)

จากการศกษากระบวนการท างานของสมอง แมจะไมพบสวนทมหนาทเฉพาะเกยวกบความกาวราว แตโดยสวนใหญพบวามสมองอยบางสวนทจะปรากฏความสมพนธกบความกาวราว ไดแก ระบบลมบก (Limbic system) โดยเฉพาะในสวนของสมองทเกยวของกบความจ าทางอารมณ (Amygdala) และความทรงจ า (Hippocampus) โดยพบวา หากสมองสวนระบบลมบกไดรบ

การกระตนหรอมเนองอกในบรเวณดงกลาวจะสงผลใหบคคลมพฤตกรรมกาวราวมากกวาปกต รวมถงพบความสมพนธของเปลอกสมองสวนกลบหนา (Frontal lobe) ซงเปนสมองสวนทมหนาทเกยวของกบการท างานขนสงของกระบวนการทางปญญากบความกาวราวเชนกน ทงน การศกษาโครงสรางและกระบวนการท างานของสมองในกลมตวอยางทเปนฆาตกร พบวา สมองสวนกลบหนาของฆาตกรมกระบวนการท างานทผดปกตเมอเทยบกบสมองของผทไมใชฆาตกร (King, 2011: 433)

ประสบการณทสรางความไมพอใจ เดมทนกจตวทยามความเชอวา ความคบของใจเปนสาเหตของความกาวราวเสมอ หากแตการศกษา พบวา ความคบของใจไมไดน าไปสความกาวราวในบางบคคล หากแตน าไปสการน งเฉย ไมตอส หรอไมดนรน (Coon & Miterer, 2013: 585) นกจตวทยาจงท าการศกษาจนสามารถขยายขอบเขตปจจยทสงผลตอความกาวราวจากประสบการณทสรางความไมพอใจใหบคคลซงรวมถงความคบของใจ อาท การเจบปวยทางกาย การถกท ารายจตใจ การอยในฝงชนแออด เปนตน นอกจากนยงหมายรวมถงสงแวดลอมทางกายภาพ ยกตวอยางเชน สภาพอากาศ เปนตน โดยจากการศกษา พบวา ระดบอณหภมมความสม พนธทางบวกกบอตรา

127

การฆาตกรรม การขมขน และการท ารายรางกาย กลาวคอ ยงอณหภมสงยงพบสถตของการกระท าผดดงกลาวในทองท (King, 2011: 433-434)

วตถทเกยวของกบความรนแรง จากการศกษาพบวา สงเราทเปนวตถหรอสงของบางอยางสามารถกระตนความกาวราวไดโดยไมทนรตว โดยการศกษาหนงพบความสมพนธระหวางการพกอาศยในบานทมการครอบครองอาวธปนกบความกาวราว การศกษาดงกลาววเคราะหวา บคคลทอยอาศยในบานทครอบครองอาวธปนมแนวโนมกอการฆาตกรรมไดมากกวาบคคลทอาศยในบานทไมมการครอบครองอาวธถง 2.7 เทา (King, 2011: 434)

การรบร ปจจยสวนบคคลในกระบวนการรบรถอเปนปจจยส าคญประการหนงใน

การก าหนดทศทางของพฤตกรรมวาจะตอบสนองตอสถานการณทสรางความไมพอใจอยางไร

จากการศกษาพบวา หากบคคลทมการรบรวาตนเองไมไดรบความเปนธรรมในทท างานมแนวโนมจะแสดงความกาวราวทงทางวาจาและทางรางกายตอผบคบบญชามากกวาผทไมไดรบรในท านองดงกลาว (King, 2011: 434)

สงคมวฒนธรรม การศกษาพบความสมพนธระหวางวฒนธรรมกบความกาวราวของบคคลในสงคม วฒนธรรมทแตกตางพบลกษณะของความกาวราวทแตกตาง ในบางวฒนธรรมถอวา

ความกาวราวรนแรงเปนสงปกตในชวตประจ าวน ยกตวอยางเชน บางประเทศในแถบตะวนออกกลางทใหความส าคญในเกยรตยศของครอบครวและเพศชายจนสามารถท ารายรางกายหรอกระท า

ความรนแรงตอผหญงไดโดยไมถอเปนความผดใดๆ นอกจากน พบวา ชองวางระหวางฐานะทางเศรษฐกจของคนในประเทศมความสมพนธกบการกอคดอาญา กลาวคอ ยงชองวางระหวางคนจนกบคนรวมมมากเทาไหร ยงพบอตราการกอคดอาญาทสง (King, 2011: 434-435) อกประเดนทพบ

ความเชอมโยงกบความกาวราวคอ ประสบการณในวยเดก โดยการศกษาพบวา การถกกระท าทารณทงทางรางกายหรอทางเพศ การทอดทงหรอปลอยปละละเลย (Feldman, 2013: 513)

สอและตวแบบ อาท ขาว รายการโทรทศน ละคร ภาพยนตร ตางพบเนอหาทเกยวของกบความรนแรง ยงสอดงกลาวแสดงใหเหนถงความกาวราวหรออารมณดา นลบมากยงไดรบ

ความสนใจจากประชาชน หลายคนอาจเชอวาความกาวราวในสอเปนสงปกตและยอมรบได รวมถงไมใชสาเหตของความกาวราว เนองดวยเปนการแสดงความเปนจรงของสงคมไทยและสงคมโลก ขณะทนกจตวทยาและกระทรวงวฒนธรรมมค าเตอนวาสอทมเนอหากาวราวรนแรงอาจน าไปสความกาวราวและพฤตกรรมตอตานสงคม สงเกตไดจากการท าภาพเบลอกบวตถทเปนอาวธในการท ารายรางกายผอนในฉากทก าลงแสดงความกาวราว หรอการก าหนดระดบและประเภทของสอ (เรตตง) กอนเขาสเนอหาของรายการดงกลาวทกครง

เปนทยอมรบในหมนกจตวทยาวาสอกาวราวรนแรงไมไดเปนสาเหตประการเดยวของความกาวราว แตเปนเพยงหนงในสาเหตของพฤตกรรมดงกลาวดงการอธบายสาเหตอนๆ ขางตน

128

นอกเหนอจากน การศกษาพบวา ปจจยทสงอทธพลตอความสมพนธระหวางการเสพสอทกาวราวกบ

ความกาวราวในเดก ไดแก พนฐานความกาวราวของเดก เจตคตของเดกทมตอความกาวราวรนแรง และการดแลจากผใหญ รวมถงการเขาถงสอของเดก จากการศกษาตางๆ สามารถสรปไดวาปจจยทมอทธพลมากทสดตอความกาวราว คอ การเหนความกาวราวในครอบครวของตน (Feldman, 2013: 513; King, 2011: 435) ดงไดกลาวในบทท 4 เรองการเรยนรโดยการสงเกตทเชอวาบคคลเรยนรความกาวราวจากการเหนผอนแสดงความกาวราว และเหนผลจากความกาวราวดงกลาว

สอตางๆ อาท ละคร ภาพยนตร การตน หนงสอ หรอเวบไซตทแสดงใหเหนความรนแรงทางเพศหรอแสดงใหเหนถงการกดข ขมเหงหรอไมใหเกยรตเพศหญงในกจกรรมทางเพศถอเปนประเดนทนกจตวทยาใหความสนใจในการศกษาอกประเดนหนงถงผลทอาจมตอความรนแรงทางเพศทมตอผหญง จากการวเคราะหการศกษาทเกยวของ พบวา การเสพสอลามกอนาจารมความสมพนธกบเจตคตทยอมรบความรนแรงทมตอผหญง แตมผลตอความรนแรงทางเพศตอผหญงในระดบต า (King, 2011: 435-436) แตจากการศกษามค าเตอนวา การเสพสอลามกอนาจารทมความกาวราวรนแรงลกษณะทมเนอหาทอนองวามการบงคบ ขมข ใชก าลงหรอความรนแรงใหผ อนรวมเพศ

(โดยเฉพาะผหญง) หรอเนอหาในลกษณะวาผหญงมความสข หรอชนชอบทตนเองเปนเหยอทางเพศของผชาย อาจน าไปสความเชอทผดวาผหญงมความปรารถนากจกรรมทางเพศทตองใชก าลงบงคบ หรอขมเหง (Rape myth) โดยการศกษาพบวา ความกาวราวเปนสาเหตหลกของความรนแรงทางเพศทรวมถงการขมขน (Coon & Mitterer, 2013:587)

ปจจยตางๆ ทน าเสนอเปนตวอยางสามารถกระตนใหเกดความกาวราวในบคคลไดในสถานการณทแตกตาง ลกษณะนสยทแตกตาง และลกษณะของความกาวราวทแตกตาง ประเดนสดทายทไมสามารถละเลยไดหากกลาวถงบคลกภาพ คอ ตวตน ซงนกจตวทยาถอวาเปนแกนกลางของบคลกภาพทเปนปจจยส าคญในการก าหนดทศทางในการเกดความคดความเชอ ความรสก หรอการแสดงออกตางๆ และเปนปจจยทชวยก าหนดสขภาวะของบคคล

1.5 ตวตน: แกนกลางของบคลกภาพ

หากเปรยบตวเราเหมอนดงตนไม ตวตนของเรากเปรยบไดกบแกนของตนทอยใจกลางซงเปนจดทแขงแรงและแสดงความเปนเราไดดทสด เนองจากเปนสวนทถกหลอหลอมจากประสบการณและการเรยนรทงโดยตงใจและไมตงใจ ดวยความเตมใจและไมเตมใจ และทงทรตวและไมรตว ทงน ในทางจตวทยาตวตนคออะไร มทมาจากไหน และเกยวของอยางไรกบการปรบตวจะเปนประเดนทน ากลาวตอไป

129

5.5.1 ตวตนคออะไร อรญญา ตยค าภรและจระสข สขสวสด (ม.ป.ป.: 8) กลาววาตวตนหรอตน คอ ความเชอ

ของคนเราเกยวกบตนเอง ทเปนผลรวมของสวนประกอบตางๆ ทกสวนทหลอมรวมขนภายในตวบคคล เชน คณลกษณะ บคลกภาพทางรปรางหนาตา กรยาทาทาง นสยใจคอ สตปญญา และความสามารถทมอยในตวบคคลนน เปนตน ซงเปนแกนแทของบคคลแตละคน และเปนองครวมทกดานทเปนการรบรของบคคลวาเปน “ฉน” หรอเปนลกษณะเฉพาะตนทส าคญของแตละบคคล

5.5.2 ตวตนกบการปรบตว

ตวตนในลกษณะตางๆ หรอมมมองทตนเองมตอตนเองในดานตางๆ มผลตอทงพฤตกรรมภายใน อาท ความคด ความรสก ความเชอ และพฤตกรรมภายนอก ซงในทางจตวทยาไดสร างกรอบแนวคดเกยวกบตวตนกบผลตอพฤตกรรม รวมถงจากการศกษาในทางจตวทยาพบขอมลนาสนใจในความสมพนธระหวางตวตนกบพฤตกรรม ดงน

5.5.2.1 แนวคดเกยวกบตวตน

กลไกอยางหนงทบคคลใชในการสรางตวตนและมสวนส าคญตอการก าหนดทศทางของการพฒนาศกยภาพ ไดแก การรจกตนเอง (Self perception) ซงเปนความสามารถในการรจกและเขาใจตนเองผานความสอดคลองขององคประกอบส าคญ 3 สวน ไดแก สวนทเปนตวเรา สวนทคดวาจะเปนเราและสวนทเราอยากเปน การรจกตนเองเปนจตลกษณะทส าคญตอการปรบตวเขากบผอน และการด าเนนชวตในสงคมไดอยางราบรน (อรยา คหา, 2556:278) ซงแนวคดเกยวกบความสอดคลองดงกลาวมาจากกลมมนษยนยม (แนวคดทศกษาพฤตกรรมแนวคดหนงทกลาวใน

บทท 1) โดยคารล โรเจอรส ไดน าเสนอแนวคดเกยวกบบคคลทสมบรณแบบ (Fully

functioning person) ซงหมายถง บคคลทมความสอดคลองของความคด ความรสก และแรงผลกดนภายในกบการกระท า โรเจอรสเชอวาบคคลดงกลาวเปนผทมความสขสงบทางจตใจและมความผาสกอยางแทจรง (Coon & Mitterer, 2013: 419) หากแตจะเปนเชนนนไดตอเมอบคคลสามารถสรางความสมดลระหวางตวตนได

โรเจอรสแบงตวตนของบคคลออกเปน 3 สวน ไดแก ตวตนทคด (Self-image) คอ ลกษณะทตนเองคดวาตนเองเปน ตวตนทเปน (True self) คอ ลกษณะทเปนจรงเกยวกบตนเอง และตวตนทอยาก (Ideal self) คอ ลกษณะทตนเองใฝฝนหรอปรารถนาจะเปน ดงรปท 5.5

130

รปท 5.5 ความสอดคลองของตวตน

ทมา: ปรบปรงจาก http://www.slideshare.net/SSwapnaKumar1/students-personality-development-43602904

ตามแนวคดน บคคลจะรบประสบการณทตรงกบตวตนทคด หากประสบการณใดทไมตรงกบสงทตนเองคดวาตนเองเปนจะถกปดกนโดยเฉพาะเมอสงทตนเองคดวาตนเองเปนอยไมตรงกบสงทตนเองเปนจรงๆ นนคอ ผลเสยทอนตรายตอการพฒนาตนเอง ยกตวอยางเชน เราเชอวาตนเองเปนคนทใจเยน ไมโกรธใครงาย หากแตเวลามใครขดใจจะมอสน ใจสน และหายใจถ แลวตองเสยเวลามานงขมใจตนเอง เปนกรณหนงของความไมสอดคลองกนระหวางตวตนสองสวน นอกจากน ความไมเขากนระหวางตวตนทคดกบตวตนทอยากกเปนสวนส าคญตอการรกษาชวตทสมดล

ดงนน การเปดใจยอมรบตนเองผานการรบรตวตนของตนเองอยางทเปนจรงผานการรบรอยางทคดจรง รสกจรง กระท าจรง และมประสบการณจรงจะชวยเกอหนนใหสามารถพฒนาศกยภาพของตนเองไดอยางมประสทธภาพ (Coon & Mitterer, 2013: 419)

นอกจากน ยงมแนวคดทชวยใหเขาใจตวตนของตนเองและผ อ น เรยกวา หนาตางหวใจ หรอ หนาตางโจอาร (Johari window) ซงประกอบดวยหนาตาง 4 บาน (อรยา คหา, 2556: 279-280) ไดแก

131

รปท 5.6 หนาตางโจฮาร

ทมา: ปรบปรงจาก http://www.schoolofchangemakers.com/knowledge/9961

บานท 1 จดเปดเผย (Public/Opened) เปนสวนทบคคลรจกและเขาใจตนเอง รวาตนเองมจดเดน จดดอยอยางไร มความชอบ ไมชอบอะไร รวาตนเองตองการสงใด รสกอยางไร คดอะไร ในขณะเดยวกนกเปดเผยคณลกษณะสวนนใหผอนไดรบร นกจตวทยาเชอวาสวนนจะชวยใหบคคลพรอมตอการเรยนรสงแวดลอมรอบขาง และเชอวาผทมสขภาพจตหนาตางบานนจะเปดกวาง (Opened mind) เพอไดมโอกาสเรยนรซงกนและกน

บานท 2 จดซอนเรน (Hidden/Blinded) เปนสวนทบคคลยงไมทราบหรอเขาใจเกยวกบตนเอง ไมรวานสยตนเองเปนอยางไร มจดเดนหรอมจดดอยอยางไร ในขณะทผอนสามารถรบรและเขาใจสวนนของบคคล ซงนกจตวทยาเชอวาหนาตางบานนเปนอนตรายและเปนปจจยขดขวางความกาวหนาและการพฒนาของบคคล

บานท 3 จดปกปด (Private/Closed) เปนสวนทบคคลรจกและเขาใจในตนเอง หากแตปดบงไมใหผ อนรบรซงมสาเหตทแตกตาง อาท ไมกลาเปดเผย หรอไมอยากใหผ อนรจก หรอไมยอมรบความจรง นกจตวทยาเชอวาคณลกษณะเชนนถอเปนผลเสยตอบคคลเชนกน กลาวคอ การอยในสงคมหากปกปดตวตน ไมเปดเผยใหผ อนไดท าความรจกถอเปนการสรางก าแพงขวางความสมพนธซงมผลกระทบตอการด าเนนชวตในบรบทตางๆ

132

บานท 4 จดทตางคนตางไมร (Unknown) เปนสวนททงตนเองและผอนกไมรจกและเขาใจ ตางฝายตางไมรวามจดเดนหรอจดดอยในเรองใด นสยเปนอยางไร มความตองการสงใด เปาหมายคออะไร ซงนกจตวทยาเชอวามผลเสยตอตนเองและตอสมพนธภาพระหวางผอนมากทสด

5.5.3.2 การศกษาเกยวกบตวตน

นกจตวทยาเชอวาตวตนเปนคณลกษณะพเศษ เนองจากเปนคณลกษณะทมนษยสามารถเขาถงไดโดยตรงและทส าคญคอ มนษยใหความส าคญและเหนคณคาในตวตนของตวเอง ยกตวอยางเชน ความภาคภมใจในตนเอง (Self-esteem) ซงเปนคณลกษณะหนงทมความเกยวของกบตวตนและถอเปนองคประกอบส าคญของมโนภาพแหงตน ความภาคภมใจในตนเองเปนทศทางของการประเมนตนเอง (Coon & Mitterer, 2013: 406) เปนคณลกษณะทเปนความรสกทมตอตนเองทงทางบวกหรอทางลบซงมขอมลยนยนวาความรสกดทมตอตนเองจะน าไปสผลลพธทด (King,

2011: 423) ความภาคภมใจในตนเองมแนวโนมจะเพมขนเมอบคคลประสบความส าเรจใน

เรองใดเรองหนง รสกวาตนเองมความสามารถ มศกยภาพ ไดรบค าชนชม หรอไดรบความรก โดยจากการศกษาพบวา การมองตนเองทางบวกหรอมความภาคภมใจในตนเองสงมความสมพนธกบ

การมความผาสกหรอสขภาวะ (King, 2011: 423) นอกจากนพบวา ความภาคภมใจในตนเองยงชวยลดผลกระทบตอประสบการณทเลวราย (Coon & Miterer, 2013: 406)

อยางไรกตาม บคคลทมความภาคภมใจในตนเองสงจะมคณลกษณะประการหนงทมแนวโนมในการมองตนเองในทางบวกซงอาจไมไดตงอยบนพนฐานของความเปนจรง (Positive

illusions) โดยพบลกษณะเดนประการหนงคอ การมองตนเองเหนอกวาผ อน (King, 2011: 423) หากแตพบวาอาจมผลเสยจากการมองตนเองทางบวกได เชนเดยวกน กลาวคอ มแนวโนม

ยกผลประโยชนจากความส าเรจของตนเองวาเปนผลจากตนเอง แตจะปฏเสธความรบผดชอบหากเกดความลมเหลว (King, 2011: 423) นกจตวทยาเรยกคณลกษณะนวา การมอคตเขาขางตนเอง (Self-serving bias) ยกตวอยางเชน นกศกษาคนหนงท าขอสอบกลางภาครายวชาพฤตกรรมมนษยไมคะแนนด นกศกษาคนนนมแนวโนมยกความดความชอบใหกบตนเอง แตหากผลการสอบออกมาไมเปนดงทคาดหวง เขาหรอเธออาจมองเหนสาเหตจากปจจยสงแวดลอม อาท ขอสอบยาก อาจารยสอนไมรเรอง เปนตน

การมความภาคภม ใจในตนเองอยางแทจร ง (Authentic/Genuine self-esteem) ตองอยบนพนฐานของการประเมนตนเองอยางถกตอง เขาใจในจดแขงและจดออนของตนเองอยางแทจรง การประเมนตนเองในทางบวกหรอมความภาคภมใจในตนเองสงในลกษณะทบดเบอนความเปนจรงจะสงเกตไดงายจากการแสวงหาความส าเรจ ค าชมหรอการยกยองจากผอน

ซงไมมความมนคงและพบวามความสมพนธทางลบกบสขภาพจต (Coon & Mitterer, 2013: 406)

133

นอกจากจากการศกษาตวตนทสงผลดตวบคคล นกจตวทยาบางกลมให ความสนใจศกษาคณลกษณะอนๆ ทมความส าคญตอคณภาพชวตหากแตเปนคณลกษณะทางลบ คอ การมองตนเองเปนวตถ (Self-objectification) เปนแนวโนมทบคคลมองตนเองเปนวตถหรอสงของในสายตาของผอน โดยจากการศกษาพบวากลมตวอยางเพศหญงมแนวโนมเกดการรบรในทศทางดงกลาวมากกวาเพศชาย โดยเฉพาะการคดวารปรางของตนเองเปนจดส าคญใหผอนมองตนเองเปนสงของหรอวตถทางเพศ จากการศกษาหนงท าการสมใหกลมตวอยางทงชายและหญงแตงชดททมวจยเตรยมไวใหระหวางเสอกนหนาวกบชดวายน า หลงจากนนใหกลมตวอยางท าแบบทดสอบทางคณตศาสตร จากการศกษาพบวา กลมตวอยางเพศหญงทใสชดวายน าท าคะแนนสอบทางคณตศาสตรไดนอยทสดเมอเทยบกบกลมอน การศกษานอภปรายวาการใสชดวายน าสงผลใหเพศหญงรบรวาตนเองเปนวตถทางสงคม สงผลใหเกดความรสกอาย และลดทรพยากรทางปญญาทจะใชใน

การค านวณ (King, 2011: 423-424) จากการศกษาอนๆ พบวา การรบรตอตนเองในเพศหญงวาตนเองเปนวตถทาง

เพศอาจสงผลใหเกดความละอายหรอกงวลในรปรางของตนเอง ซงอาจมผลตอการเปลยนแปลงลกษณะของการทาน นอกจากน พบวา การเกดความรส กวาตนเองเปนวตถทางสงคมนานๆ

มความสมพนธกบระดบความภาคภมใจในตนเองทต า และระดบคามซมเศราทสง (King, 2011: 424)

1.6 บทสรป

บคลกภาพเปนคณลกษณะส าคญของมนษยทบงบอกวาเราแตกตางจากผ อน บงบอกถง

ความเปนปจเจกบคคลและความมเอกลกษณ/อตลกษณทเฉพาะ บคลกภาพครอบคลมคณลกษณะตางๆ ทงทเปนกระบวนการทางจตและการแสดงออก ซงมแนวคดทท าการสรางทฤษฎอธบายบคลกภาพไวมากมาย อาท ทฤษฎพฒนาการทางบคลกภาพของฟรอยดทเปนหนงในแนวคดพลวตรทางจตทใหความส าคญของพลงงานทางจตทอยภายใตการควบคมของจตไรส านก เมอพลงงานดงกลาวไปสะสมอยทอวยวะใด บคคลจ าตองไดรบการกระตนเราหรอสรางความพงพอใจในอวยวะสวนนน บคคลจงจะสามารถพฒนาบคลกภาพท เหมาะสม แตหากไมไดรบความพงพอใจจะสงผลตอการเกดปญหาเกยวกบบคลกภาพ

ทฤษฎหาองคประกอบจากแนวคดอปนสยทแบงบคลกภาพของบคคลออกเปน 5 มต แตละมตจะกลาวถงลกษณะนสยทแตกตาง ไดแก บคลกภาพแบบหวนไหว บคลกภาพแบบมจตส านก บคลกภาพแบบแสดงตว บคลกภาพแบบเปดรบประสบการณ และบคลกภาพแบบประนประนอม ทฤษฎน เชอวามนษยทกคนมทกมตของบคลกภาพดงกล าวหากจะมแนวโนมทแตกตางกนไป

134

อกทฤษฎมชอวา ตนไมจรยธรรม เปนทฤษฎทสรางบนบรบทของสงคมไทย โดยกลาวถงอทธพลของจตลกษณะพนฐาน 8 ลกษณะทอาจสงผลตอพฤตกรรมของบคคล

ทงน จากการศกษาทางวทยาศาสตร พบวา มสมองหลายสวนทเกยวของกบความแตกตาง

ทางบคลกภาพ รวมถงขอมลทยนยนวาแมบคลกภาพจะเปนลกษณะทคอนขางคงทนถาวร แตม ความเปนไปไดวาสามารถทจะเปลยนแปลงได นอกจากนยงพบวา บคลกภาพในบางลกษณะมผลตอการเกอหนนวถชวตทรกษาสขภาพ ขณะทบคลกภาพในบางลกษณะมผลตอการบนทอนการใชชวตทมสขภาวะ

เมอกลาวถงบคลกภาพจะพบวามคณลกษณะหนงทพบเจอไดทวไป หากแตไมเปนทพงประสงคของสงคม ไดแก พฤตกรรมตอตานสงคม เปนบคลกภาพลกษณะหนงทมการแสดงออกซ ง

ความกาวราวและรนแรงซงมสาเหตไดจากหลายปจจย อาท พนธกรรม การเลยงด ประสบการณหรอกลมเพอน เปนตน ทงนพบวาวยรนซงเปนวยทมลกษณะของความกาวราวทเดนชด สามารถเอาชนะความกาวราวดงกลาวไดจากการฝกฝน ซงมผลตอการเปลยนแปลงโครงสรางและกระบวนการท างานของรางกาย นอกจากน พนธกรรมยงเปนอกหนงปจจยสนบสนนความกาวราวของบคคล

ทงน บคลกภาพจะถกก าหนดดวยลกษณะของตวตน กลาวคอ ตวตนในลกษณะตางๆ ของบคคลมอทธพลตอการปรบตวของบคคลตอสภาพแวดลอม การรบรตนเองในทางทดและในทางทสอดคลองกบความเปนจรงพบความสมพนธในทางทดตอสขภาพกายและสขภาพจต ขณะทการรบรตนเองในทางทไมดมแนวโนมพบความสมพนธกบปญหาทางอารมณและสงคม


1. จงอธบายความหมายของบคลกภาพ

2. พลงลบโดมความเกยวของกบพฒนาการทางบคลกภาพอยางไรตามแนวคดของฟรอยด 3. จงอธบายหลกการของทฤษฎตนไมจรยธรรม

4. บคลกภาพลกษณะใดบางของทฤษฎหาองคประกอบทสอดคลองกบพฤตกรรมเกงและดตามทฤษฎตนไมจรยธรรม จงอธบาย

5. นกศกษาคดวาเราสามารถเปลยนแปลงบคลกภาพไดหรอไม อยางไร

6. จงอธบายความแตกตางระหวางความกาวราวทางตรงและความกาวราวทางสงคม


คดนางค มณศร. (2554). จตวทยาทวไป. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. จราภรณ ตงกตตภาภรณ. (2556). จตวทยาทวไป . กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย. ดวงเดอน พนธมนาวน. (2544). ทฤษฎตนไมจรยธรรม การวจยและการพฒนาบคคล: ต าราขนสงทาง

จตวทยาและพฤตกรรมศาสตร. กรงเทพฯ: คณะพฒนาสงคม สถาบนนณฑตพฒนบรหารศาสตร.

นดา ลมสวรรณ และศรไชย หงษสงวนศร. (2555). พฒนาการทางจตใจ. ในมาโนช หลอตระกล และปราโมทย สคนชย (บ.ก.), จตเวชศาสตรรามาธบด (พมพครงท 3, หนา 1-18). กรงเทพฯ: ภาควชาจตเวชศาสตร โรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล.

อรยา คหา. (2556). จตวทยาเพอการด ารงชวต. (พมพครงท 2). ปตตาน: ภาควชาจตวทยาและการแนะแนว คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

อรญญา ตยค าภร และจระสข สขสวสด . (ม.ป.ป.). หนวยท 15: จตวทยาเพอการพฒนาตนและสรางสรรคสงคม. [Online] Availlable: http://humaneco.stou.ac.th/UploadedFile/ 72101-5.pdf [วนทคนขอมล 14 กมภาพนธ 2559].


Behavior. (13rd ed.). New Tech Park: WADSWORTH CENGAGE Learning. Feldman, F. S. (2013). Understanding Psychology. (7th ed.). New York,: McGraw Hill. King, L. A. (2011). The Science of Psychology. (2nd ed.). New York: McGraw Hill. Lau, R. K. C. (2014). Personality: Dimension, Structure and Development. In C. T.-L.

Sun, Psychology in Asia: An Introduction. ( pp. 317- 348) . New Tech Park: CENGAGE learning.

Magai, C., & McFadden, S. H. (1995). A Discrete Emotions, Functionalist Analysis of

Personality Development: Part II: Illustrations from Biography and

Empirical Research. In C. Magai, & S. H. McFadden, The Role of Emotions in

Social and Personality Development: History, Theory, and Research (pp. 253-294). New York: Plenum Press.

137

Matínez, L. G., Castro, J. R., Licea, G., Rodríquez-Díaz, A., & Alvarez, C. (2011). Knowing

Software Engineer’ s Personality to Improve Software Development. (6th

ed.). International Conference of Sortware and Data Technologies (pp.99-103). Seville: ICSOFT 2011.

Nevid, J. S. (2012). An Introduction to Psychology. (4th ed.). Connecticus: WADSWORTH

CENGAGE Learning.


การท างานรวมกน: สขภาวะในองคกร


1. การท างานรวมกน

2. งานและสขภาวะ

3. แรงจงใจ: แรงผลกดนเพอการท างาน

4. ความพงพอใจในงาน



1. อธบายความหมายของการท างานรามกนได 2. อธบายลกษณะของทมทมประสทธภาพได 3. ยกตวอยางการประยกตใชหลกความสข 8 ประการในการเรยนและการท างานได 4. อธบายผลของความสขและความเครยดตอการท างานได 5. อธบายอทธพลของแรงจงใจทมตอการเรยนและการท างานได 6. อธบายการใหความหมายของงานได



1. ใหนกศกษาดคลป The Power of Teamwork: Funny Animation

2. ใหนกศกษาแบงกลมอภปรายในหวขอ “ท าอยางไรกลมถงจะเปนทม”

3. อธบายเนอหา และสาระส าคญประกอบการน าเสนอดวยภาพเลอนในหวของานและสขภาวะ แรงจงใจ: แรงผลกดนในการท างาน และความพงพอใจในงาน



140








2. การอภปรายกลม




บทท 6

การท างานรวมกน: สขภาวะในองคกร

6.1 บทน า กวาครงชวตของมนษยในสงคมตางๆ รวมถงประเทศไทยตองใชชวตเพอการท างาน โดยทวไป

เปนงานทตองมปฏสมพนธกบคนอนๆ ไมวาจะเปนเพอนรวมงาน ผบงคบบญชา ผใตบงคบบญชา ลกคา หรอแมแตองคกรคแขงทางธรกจ เปนตน ซงอาจตองเผชญกบความขดแยงระหวางกน ปญหาความเครยด ปญหาสขภาพกาย อบตเหตในทท างาน หรอปญหาเรองความปลอดภยในชวตของบคลากร เปนตน ในบทนผเขยนไดน าเสนอประเดนทหลายๆ ประเทศ รวมถงประเทศไทยให ความสนใจ และรจกกนในชอ “องคกรแหงความสข” (Happy workplace) วาคออะไร ส าคญอยางไร และมกระบวนการอยางไร รวมถงแรงจงใจในการท างาน และความพงพอใจในงาน เพอเปนประโยชนตอการท างานรวมกนกบเพอรวมสาขา รวมสถาบน และเปนการเตรยมความพรอมส าหรบการฝกประสบการณวชาชพ รวมถงเปนการเตรยมตวเปลยนสภาพแวดลอมจากรวมหาวทยาลยไปสสงคมแหงการท างาน

6.2 การท างานรวมกน

สวนหนงของความอยรอดของสายพนธมนษยคอ การรวมมอกนระหวางสมาชกในเผา

เพอเอาชนะกบความอดอยาก นกลา และภยธรรมชาต คณลกษณะดงกลาวปรากฏมาอยางตอเนองในสงคมมนษย ซงสามารถสงเกตไดอยางชดเจนและพบเหนไดบอยจากการท างานรวมกนตงแตอยในชนเรยน นอกชนเรยน จนกระทงการท างาน ในหวขอนจะกลาวถงนยามของการท างานรวมกน

ความแตกตางระหวางการท างานเปนกลมและการท างานเปนทม และลกษณะของการท างานรวมกนทมประสทธภาพตามอดมคต

6.2.1 การท างานรวมกน: กลมหรอทม

หลายๆ คนคงมความคดความเชอวากลมและทมเปนค าทมความหมายเหมอนกน เปนค าทใชแทนกนได แตในทางจตวทยาถอวาค าทงสองมความแตกตาง โดยสรชาต ณ หนองคาย (ม.ป.ป.: 65) ไดอธบายความแตกตาง ดงน

กลม หมายถง การทบคคลมารวมตวกนจะมจดมงหมายในการรวมกลมอยางเดยวกนหรอไมกตาม ขณะททม หมายถง การทบคคลหรอกลมท างานประสานรวมกนเพอบรรลวตถประสงคของกลม

142

ดงนน การท างานรวมกนจงถอเปนลกษณะส าคญของทม เนองดวยการรวมตวตอง

มการพงพาอาศยซนกนและกน และท างานประสานกนเพอใหเกดผลส าเรจหรอบรรลตามเปาหมายของกลม

เชนเดยวกบการอธบายของสถาบนใหบรการดานทปรกษาและจดฝกอบรม UP Training

(ม.ป.ป.) ทอธบายวา การท างานแบบกลม (Work group) หมายถง การรวมกลมทมกจกรรมรวม

เพอใชขอมลรวมกน และชวยในการตดสนใจใหแกสมาชกในกลมทจะท างานภายในขอบขาย

ทรบผดชอบของแตละคน ในการท างานของกลมไมจ าเปนทจะตองสงเสรมซงกนและกน ดงนน จงไมมการเชอมโยงทรพยากรและใชรวมกนอยางมประสทธภาพในทางบวก

ขณะทการท างานแบบทม (Work team) หมายถง การท างานรวมกนและสงเสรมกนไปในทางบวก โดยผลงานรวมของทมทไดจะมากกวาผลงานรวมของแตละคนมารวมกน

กลาวคอ การท างานแบบกลมเปรยบเสมอนการท างานคนเดยว แตมขอดทมคนอนอยในกลมแตจดประสงคหลกเพอตอบสนองตอความส าเรจในงานทตนเองไดรบมอบหมาย หากแต การท างานแบบทมเปนการท างานอยางบรณาการเพอบรรลเปาหมายรวมกน

สรปไดวา การท างานรวมกน คอ การท างานเปนทมเพอบรณาการความสามารถและทกษะของสมาชกแตละคนในทมมาใชในการท างานเพอบรรลเปาหมายรวมกน

6.2.2 การท างานรวมกน: ลกษณะของทมทมประสทธภาพ

เพอใหบรรลตามวตถประสงครวมกนและเพอการท างานรวมกนอยางมประสทธภาพ

ทมควรมลกษณะส าคญ (ณรงค แพวพลสง, ม.ป.ป.) ดงน วตถประสงคทชดเจนและเปาหมายทเหนพองตองกน เพอใชเปนแนวทางการปฏบตงานท

ตองการท าใหองคกรบรรลผลส าเรจทคาดหวงไวในการด าเนนงานใหเปนไปตามภารกจ การก าหนดวตถประสงคทดควรใหผน าและสมาชกภายในทม มสวนรวมในการก าหนดหนาทความรบผดชอบและวตถประสงครวมกน ทงน ควรมการก าหนดจดมงหมายไวใหชดเจนทผลงานมากกวาการกระท า

ความเปดเผยตอกนและการเผชญหนาเพอแกปญหา เปนสงส าคญตอการท างานเปนทม

ทมประสทธภาพ สมาชกในทมจะตองการแสดงความคดเหนอยางเปดเผยตรงไปตรงมา แกปญหาอยางเตมใจและจรงใจ

การสนบสนนและความไววางใจตอกน สมาชกในทมจะตองไววางใจซงกนและกน

โดยหากสมาชกทกคนมเสรภาพในการแสดงความคดเหนอยางตรงไปตรงมา จะสงผลตอการสามารถท าใหเกดการเปดเผยตอกน และกลาทจะเผชญหนาเพอแกปญหาตางๆ ไดเปนอยางด

การสรางความรวมมอกบบคคลอน ในการสรางความรวมมอเพอความเขาใจซงกนและกนและมบคคลอยสองฝายคอ ผขอความรวมมอและผใหความรวมมอจะเกดขนไดเมอฝายผใหเตมใจและยนดจะใหความรวมมอ

143

การตรวจสอบทบทวนผลงานและวธในการท างาน ทมงานทดไมเพยงแตดจากลกษณะของทม และบทบาททมอยในองคกรเทานน แตตองดวธการทท างานดวยการทบทวนงานและท าใหทมงานไดเรยนรจากประสบการณทท า รวมถงการคดพจารณาจากการไดรบขอมลปอนกลบเกยวกบการปฏบตงานของแตละคนหรอของทม

การพฒนาตนเอง การท างานเปนทมทมประสทธภาพประการหนง คอ สมาชกทกคนในทมทงทเปนผน าและผตามตางส ารวจตนเองอยางสม าเสมอเพอตรวจสอบจดเดนและจดดอยของตนเอง การส ารวจจดส าคญทงสองลกษณะจะชวยใหสมาชกเขาใจวาตนเองสามารถพฒนาสวนใดในจดเดนไดอก และสามารถปรบปรงหรอแกไขจดดอยสวนใดได เพอประโยชนตอตนเองและทม รวมถงองคกร

ในบรบททางการเรยน การท างานรวมกนหรอการท างานเปนทมสามารถพบเจอไดทงในหองเรยน อาท การรวมกนอภปรายหวขอทไดรบมอบหมาย และนองหองเรยน อาท การชวยกนท ารายงาน การระดมสมองเพอการรบนอง การประชมเพอกจกรรมนกศกษาตางๆ ของมหาวทยาลย

ซงแตกตางจากการท างานกลมทวไป กลาวคอ การท างานรวมกนตองคอยชวยเหลอซงกนและกน แลกเปลยนความคดเหน แลกเปลยนขอมลและทกษะตางๆ บรณาการความรวมมอเพอใหงานทไดรบมอบหมายประสบความส าเรจ ชณะทการท างานกลมทวไปเปนเพยงแคการท างานตามหนาททไดรบมอบหมายของแตละคนแตละฝาย แลวน าผลลพธของแตละคนแตละฝายมารวมกนเพอใหงานลลวงหรอเสรจสน หากแตจะประสบความส าเรจหรอไมคงไมใชประเดนทจะไดรบความสนใจ ยกตวอยางเชน การท ารายงานทแตละคนในกลมไดรบมอบหมายหนาทตางๆ จากนนแยกยายกนไปท าตามภาระทไดรบมอบ และสดทายจงน าผลลพธของแตละคนมารวมกนเหมอนขนมชนทมเนอแปงหลายชนวางซอนกนแตไมเปนเนอเดยวกน

ดงนน การท างานรวมกนจงไมใชแคการท างานของแตละคน หากแตเปนการท างานของทกคน ไมใชแคการท างานเพอตนเอง แตเปนการท างานเพอทกคน และไมใชแคการท างาน หากแตเปนการพงพาอาศยซงกนและกน

ชวตการท างานถอเปนบรบทหนงของมนษยทมความส าคญเปนอยางมาก เนองดวยชวตของมนษยสวนใหญจะใชเวลาอยกบการท างาน โดยเฉพาะหากงานใดทตองท างานรวมกบผอนหรอท างานเปนทมจ าเปนตองใชทกษะหลายคณลกษณะมาประยกตใชเพอการท างานทราบรน ทงน จะมความเปนไปไดหรอไมทจะมองคกรทสงเสรมสขภาวะของบคคล บคคลจะสามารถสรางสมดลของชวตการท างานกบชวตสวนตวไดหรอไม อยางไร รวมถง ทงความสขและความทกขจะมผลตอการท างานหรอไม อยางไร เปนประเดนทจะกลาวตอไป

144

6.3 งานและสขภาวะ การท างานรวมกนเปนการสงเสรมกนระหวางคนท างาน การสงเสรมดงกลาวไมใชแคการสงเสรม

ประสทธภาพของงานโดยตรง หากแตตองมการสงเสรมประสทธภาพของงานโดยออมผาน

การมปฏสมพนธทดระหวางกน ทงน การเรมปฏสมพนธทดไดบคคลตองมพนฐานทางอารมณและจตใจในทางทดกอน ซงถอเปนกระบวนการทมความซบซอนและยากตอการปฏบต แตเพอใหเกดสขภาวะในทกบรบทของการใชชวตซงหมายรวมถงการท างานจงมการพยายามสรางกรอบแนวคด

เพอพฒนาองคกรทเหมาะสมกบการพฒนาศกยภาพของมนษย ทงน ประเดนทกลาวถงในหวขอนประกอบดวย กรอบแนวคดเพอสรางสขอยางสมดล การศกษาอทธพลของสภาวะทางอารมณทมตอการท างาน เพอเปนแนวทางในการประยกตใชในชวตจรง ดงมรายละเอยดพอสงเขป ดงน

6.3.1 องคกรแหงความสข

ความสขเปนค าทมกใชแทนอารมณความรสกในระดบปจเจกบคคล ดงนน จงไมใชเร องแปลกหากจะพบวามการกลาวถงความสขควบคกบบคคล หากแตเรมมการน าเอาความสขมาใชกบองคกรจนกลายเปนองคกรแหงความสข ณ ทนใหความส าคญกบองคกรในฐานะของหนวยงานทเกดจากการรวมตวกนของกลมบคคลเพอเปาหมายอยางใดอยางหนง ดงนน องคกรจงมชวตและสามารถบรหารจดการไดเชนเดยวกบบคคล หากองคกรมความสขบคคลกมความสข ในทางกลบกนหากบคคลมความสของคกรยอมมความสข หากแตกรอบแนวคดองคกรแหงความสขของประเทศไทยคออะไร

มองคกรแหงความสขเพอวตถประสงคใด และลกษณะขององคกรแหงความสขเปนเชนไร

เปนประเดนทตองท าความเขาใจ พอสงเขปดงน 6.3.1.1 องคกรแหงความสขคออะไร

เมอกลาวถงสขภาวะในองคกร ตางมแนวคดในการบรหารจดการอยหลากหลายแนวคด ซงอาจมความคลายคลงหรอเหมอนกน (กรมเสมยนตรา กระทรวงกลาโหม, ม.ป.ป.: 1) อาท จตวญญาณแหงองคกร องคกรแหงความเบกบานใจ องคกรทมความยดหยน บรษทสขภาพด สถานทท างานทด และองคกรแหงความสข เปนตน แตหากกลาวถงองคกรในประเทศไทย ค าทคนเคยคอ องคกรแหงความสข

องคกรแหงความสข (Happy workplace) เปนค าทนยามโดยส านกงานสนบสนนสขภาวะองคกร ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (2552) ซงใหความหมายวา กระบวนการพฒนาคนในองคกรอยางมเปาหมายและยทธศาสตรใหสอดคลองกบวสยทศนขององคกรเพอใหคนมความพรอมตอการเปลยนแปลง น าพาองคกรไปสการเตบโตอยางยงยน โดย มลกษณะทส าคญคอ คนท างานมความสข (Happy people) ทท างานนาอย (Happy home) และชมชนสมานฉนท (Happy teamwork)

145

หลงจากท าความเขาใจในกรอบแนวคดขององคกรแหงความสขเปนทเรยบรอย ล าดบตอไป คอ การแบงมตขององคกรแหงความสข

6.3.1.2 ลกษณะขององคกรแหงความสข

ส านกงานสนบสนนภาวะองคกร ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (2552) ไดแบงลกษณะขององคกรแหงความสขออกเปน 3 ดาน คอ

คนท า งานม ความส ข (Happy people) หมายถ ง บ คลากร ในองค กร

มความตระหนกวาตนเองเปนบคคลทมความส าคญขององคกร มความเปนมออาชพ มความเปนอยทดมครอบครวทอบอน มศลธรรมอนดงานและเอออาทรตอตนเองและสงคม

ทท างานนาอย (Happy home) หมายถง บคลากรมความรสกวาทท างาน

เปนบานหลงท 2 ของตนเอง มความรก ความสามคคในองคกร ชมชนสมานฉนท (Happy teamwork) หมายถง ลกคาหรอผมสวนไดสวนเสย

กบองคกร รวมถงชมชน และสงคมมความพงพอใจในการปฏบตง านขององคกร องคกรตอง มความสามคค มการท างานเปนทม มการชวยเหลอเกอกลซงกน และเอออาทรกบสงคมรอบขาง

ทงนพบวา ความอยรอดขององคกรขนอยกบบคลากรในทางกลบกนความอยรอดในการด าเนนชวตของบคลากรขนอยกบองคกรเชนเดยวกน ซงมความเปนไปไดวาบคลากรในองคกรยงไมทราบคณประโยชนของการท างานเพอองคกร ดงนน ในประเดนถดไปจงขอน าผอาน

สคณประโยชนของการสรางองคกรแหงความสข

6.3.1.3 องคกรแหงความสข: คณประโยชนตอบคคลและองคกร ทกวนน ไมวาจะเปนองคกรของภาครฐหรอภาคเอกชนลวนมความปรารถนา

ทจะพฒนาองคกรของตนเองใหกาวทนตอความเปลยนแปลงของสงคม การเมอง และเศรษฐกจ

เพอความอยรอดและมนคงปลอดภยขององคกรทง ณ ปจจบน และอนาคต และเพอการเตรยม

ความพรอมตอการปรบตวกบความเปลยนแปลงทอาจเกดขนอยางตอเนองหรอกะทนหนในอนาคต

องคการอนามยโลก (Burton, 2010: 5-9) เสนอความส าคญในการสรางกรอบแนวคดสขภาวะในองคกร ดงน

ประเดนแรกเพอเหตผลทางจรยธรรมเนองดวยการใหความส าคญในเรองสทธมนษยชนในบรบทตางๆ รวมถงบรบททางการท างานในองคกรตางๆ เพอสรางความเสมอภาค

แกบคลากรภายในองคกร ความมนคงปลอดภยทางจตใจและรางกาย ซงสอดคลองกบกรอบแนวคดสขภาวะในองคกรทใหความส าคญกบความสขทางกายและจตใจของบคลากรทไมแบงแยกเพศ อาย เชอชาต ศาสนา ซ งถอเปนปจจยส าคญประการหน งตอการสรางความสขภาวะในองคกร เพอการแขงขนทมประสทธภาพ ซงมผลประโยชนตอบคลากร องคกร และประเทศชาต

146

ประเดนทสองเพอเหตผลทางเปาหมาย องคกรแตละแหงมเปาหมายทแตกตาง หากเปนองคกรทางธรกจ กจกรรมทท าเปนหลกคอ ผลก าไร เพอฐานะทางการเงนขององคกร

หากเปนองคกรไมหวงผลก าไร กจกรรมทท าคอ เปาหมายอนๆ ทองคกรก าหนด เพอสงเสรมความส าเรจขององคกร ทงน ไมวาจะเปนความส าเรจทางการเงนหรอเปาหมายใดๆ ขององคกรกตาม จ าเปนตองมบคลากรเปนปจจยส าคญประการหนงในความส าเรจ ซงบคลากรจ าเปนตองมความสขทางกายและใจผานการสงเสรมและสรางเสรมจากองคกร

ประเดนทสามเพอเหตผลทางกฎหมายในหลายๆ ประเทศออกกฎหมายก าหนดใหตองด าเนนการในสทธ เสรภาพ และสวสดการของบคลากรในองคกรรวมถงประเทศไทย

ทมกฎหมายแรงงานทมขอก าหนดอยางชดเจนในสทธของบคลากรภายในการท างานกบองคกรนนๆ ไมวาจะเปนเรองสวสดการ ความปลอดภย และสขภาพ รวมถงบทลงโทษทมตอองคกร ผเกยวของ รวมถงบคลากร หากไมปฏบตตาม ซงอาจสงผลกระทบตอสภาพรางกายและจตใจของบคลากร ครอบครว ก าไรขององคกร หรอเปาหมายทก าหนด เปนตน

ประเดนสดทายเพอใหมความเปนสากล โดยจากการเกบรวบรวมขอมล พบวา องคกรตางๆ หลายองคกรทวโลกยงไมเขาใจในคณประโยชนของสขภาวะในองคกร หรอยงไมมความร ทกษะ หรอเครองมอทชวยในการเสรมสรางและสงเสรมสขภาวะในองคกรซงหากพจารณาจะพบวา การสรางองคกรแหงความสขมผลทางบวกไมจ ากดแคบคลากร ครอบครว แตยงมผลตอผลผลต ประสทธภาพในการแขงขน และความมนคง ยงยนขององคกร รวมถงสงผลตอเศรษฐกจของประเทศ และทายสดคอ เศรษฐกจของโลก

ทงน ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (วศน มหตนรนดรกล, โชตวฒอนนดดา, อดทต วะสนนท และปณธาน ควเจรญวงษ, ม.ป.ป.) ไดสรปผลประโยชนทมตอบคลากร และองคกรจากการเปนองคกรแหงความสข ดงปรากฏในตารางท 6.1

147

ตารางท 6.1 ผลประโยชนขององคกรแหงความสขตอบคลากรและองคกร

ทมา: ปรบปรงจาก http://www.happy-worklife.com/site/images/stories/e-Search/1-Happ_Model_HEHA2-panitan-2.pdf

ประโยชนตอบคลากร

ไดรบการดแลอยางนอยตามมาตรฐานทกฎหมายก าหนด• มความเครยดนอยลง

ลดการลาออก• ลดการขาดงาน

ลดการปวย• ลดอตราการเกดอบตเหต

ตระหนกและมความรดานสขภาพ• มสขภาพทงทางรางกายและจตใจดขน

มรปแบบการใชชวตทสงเสรมใหมสขภาพด• มคณธรรม

มแรงจงใจในการท างาน• มความพงพอใจตองานและองคกร

มความผกพนตอองคกร

ประโยชนตอองคกร

ลดตนทนคารกษาพยาบาลและประกนสขภาพ• ลดอตราการเรยกรองสทธจากการท าประกน

ลดความเหลอมล าในองคกร• มบรรยากาศการท างานทด

พนกงานมสวนรวมกบองคกร• บรหารอตราก าลงและทรพยากรมนษยไดงายขน

ลดอตราการขาดงาน• ลดอตราการลาออก

บคลากรมความผกพนตอองคกร• บคลากรมขวญและก าลงใจในการท างานเพมมากขน

มผลการด าเนนงานทด• มภาพลกษณทด

สามารถสรรหาและคดเลอกบคลากรไดงายขน

148

หลกการส าคญประการหนงของการสรางองคกรแหงความสข คอ การสรางบคลากรในองคกรใหมความสข ดงนน หนวยงานตางๆ ทมสวนเกยวของกบการสรางสขภาวะของบคคล จงพยายามท าการสรางกรอบแนวคดทจ าเปนและสามารถประยกตใชในชวตเพอการรกษาสมดลระหวางชวตการท างานและชวตสวนตว เพอสงอทธพลตอความสขของบคคล

6.3.2 ความสข 8 ประการ: แนวคดเพอคนท างาน

ความสขถอเปนหนงในสงทปรารถนามากทสดของมนษย ทงน ความสขของแตละคน

จะแตกตางกนไป บางคนมความเชอวาความสขของตนเองจะเกดไดตอเมอมทรพยสนเงนทอง ขณะทบางคนคดวาสขของตนเองตองมาจากชอเสยงเกยรตยศ แตขอสงสยคอ ตองท าอยางไรจง จะมความสขอยางแทจรง โดยเฉพาะความสขของคนทตองเผชญหนากบแรงกดดนจากรอบดานอยางคนในวยท างาน ค าตอบทไดอยในแนวคดทมชอวา “ความสข 8 ประการ”

ความสข 8 ประการ (Happy 8) เปนแนวคดในการท าใหเกดความสมดลและยงยนของชวตในองคประกอบ 3 สวนทมความทบซอนกน ไดแก ความสขของตนเอง (โลกสวนตวของมนษย) ความสขของครอบครว (โลกครอบครวของมนษย) และความสขขององคกร/สงคม (โลกสงคมของมนษย) (ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ, 2552: 6-13)

รปท 6.2 Happy 8 workplace

ทมา: http://resource.thailealth.or.th/media/thaihealth/12914#0

องคประกอบดานความสขของตนเอง ประกอบดวยความสข 6 ประการ ไดแก สขภาพด (Happy Body) มสขภาพแขงแรงทงกายและจตใจ ผานการด าเนนชวตทเออตอการเสรมสรางสขภาพ

149

กลาวคอ รจกใชชวต รจกกน รจกนอน ใหเหมาะสมกบเพศ เหมาะสมกบวย เหมาะสมกบสถานการณ และเหมาะสมกบฐานะทางการเงน อาท การออกก าลงกาย การรบประทานอาหาร การพกผอน

เปนตน เหตทสรางความสขดานนดวยมความเชอวาหากบคคลมสขภาพรางกายทแขงแรงยอมมจตใจ

ทด พรอมทจะรบมอกบปญหาทจะเขามาไดเปนอยางมประสทธภาพ

น าใจงาม (Happy Heart) คอ มน าใจเอออาทรตอผอน มความเขาใจในบทบาทหนาท ของตนเอง และมการคดถงผอนผานการเขาใจผลการกระท าของตนเองทมตอผอน ความสขดานน เกดจากความเชอวาความสขทแทจรงคอการเปนผให ในองคกรสงทจ าเปนทสดทจะชวยใหอยกบผอนในองคกรไดคอ มน าใจคดถงคนอน มน าใจเอออาทรตอกนและกน ตองรจกแบงปน รจกบทบาทของตนเอง รวมถงตองยอมรบผลทจะเกดขน

ผอนคลาย (Happy Relax) คอ มความสามารถในการจดการอารมณของตนเอง รจก

การผอนคลายทถกตองและเหมาะสมในการด าเนนชวตแตละวนโดยเชอวาการทคนท างานหากไมรจกสรรหาการผอนคลายใหกบตนเอง จะท าใหรางกายและจตใจเกดความเครยด อนสงผลกระทบ

ตอหนาทการท างาน รวมถงตองผานคลายในการใชชวตสวนตวเชนเดยวกน ชวตจงจะเกดความสมดลของชวต

หาความร (Happy Brain) คอ มการศกษาหาความร เพอพฒนาตนเองตลอดเวลา

จากแหลงตางๆ น าไปสการเปนมออาชพและความมนคงกาวหนาในการท างาน เพราะเชอวา

หากการแสวงหาความรใหมๆ มาเพมพนความร และพฒนาตนเองอยางตอเนองถอเปนอกหนงแรงผลกดน ชวยใหองคกรพฒนาดวยบคลากรทมศกยภาพ เนองดวยค าวามออาชพ คอ ตองมความรในงาน มความรบผดชอบ มการพฒนาตนเองอยางตอเนอง มระเบยบวนย ตรงตอเวลา และ

สอนคนอนได

การมคณธรรม (Happy Soul) คอ มคณธรรม มความศรทธาในศาสนา (ศาสนาใดๆ

ทตนเองนบถอ) และมศลธรรมในการด าเนนชวต เนองจากเชอวาหลกธรรมค าสอนของศาสนาตางๆ ตางสงเสรมใหบคคลด าเนนชวตในทางทถกตองและเหมาะสม ท าใหทกคนมสต มสมาธในการท างาน สามารถรบมอกบปญหาทเขามาได ยดหลกสนบสนนใหเปนคนด คดด ท าด และมความศรทธา

ในคณงามความด โดยเฉพาะหร โอตตปปะ เนองดวยเปนคณธรรมพนฐานของการอยรวมกนในสงคมและในการท างานกบผอน คอ ตองมความละอายและเกรงกลวตอการกระท าของตนเองโดยเฉพาะการกระท าทไมด

การใชเงนเปน (Happy Money) คอ การทสามารถจดการรายรบ-รายจายของตนเอง มเงนเกบ รจกเกบ รจกใช ไมเปนหนหรอเปนหนอยางมเหตผลและพอด เหมาะสมกบตนเอง ปลกฝงนสยอดออม ไมใชสรยสราย ใชจายแตเทาทจ าเปน ยดหลกค าสอนการด าเนนชวตแบบเศรษฐกจพอเพยง

150

องคประกอบดานความสขของครอบครวมความสข 1 ประการ คอ ครอบครวด (Happy

Family) คอ มครอบครวทอบอนและมนคง ปลกฝงนสยรกครอบครว ใหความส าคญกบครอบครว เพราะครอบครวเปรยบเสมอนภมคมกน เปนก าลงใจเมอตองเผชญกบอปสรรค และการมครอบครว

ทเขมแขงถอเปนปจจยสความมนคงของสงคม

สดทายคอ องคประกอบดานความสขขององคกรและสงคมทแยกสงคมออกเปน 2 มต คอ สงคมในทท างานและสงคมนอกทท างานทมความสขแบบภาพรวม 1 ประการ ไดแก สงคมด (Happy

Society) คอ มความรกสามคค และเปนสมาชกทดในทท างานและพกอาศย เพราะเชอวาการทผคน

มความเปนอยทดภายในสงคมหรอชมชนยอม รวมถงองคกรเปนพนฐานทด ท าใหผอยอาศยและ

เพอนรวมงาน มความรก ความปรองดอง สามคค พรอมรวมแรงรวมใจชวยกนพฒนาชมชนและองคกรใหมชวตความเปนอยทดขน

ความสข 8 ประการ เปนแนวทางในการจดสมดลในการด าเนนชวต ใหตนเองมความสข

ไมท าใหครอบครวเดอดรอน และไมกระทบตอการท างานซงแนวปฏบตอาจมความแตกตางกนไป

ในแตละบคคล เนองดวยตนทนและบรบทของบคคลทแตกตางกน ยกตวอยางเชน คนวยท างาน

ทเปนโสดจะมทงจดเสรมและจดออน กลาวคอ มแนวโนมใหบคคลไดรกษาสมดลของชวตสวนตวกบชวตการท างานไดงายขน เนองดวยไมมคครองหรอบตรใหตองรบผดชอบ ทงน ขนอยกบลกษณะนสยของบคคลวาเปนเชนไร มความมนคงทางจตหรอไม เนองดวยขอดของการมครอบครว (คครอง/บตร) ประการหนงคอเปรยบเสมอนภมคมกนทางจตใจ เปนตน ดงนน ความสข 8 ประการ จงเปนกรอบ

ทวางแนวทางเบองตนใหบคคลไดน าไปประยกตใช หากแตตองใชประสบการณและกระบวนการบรหารจดการของบคคลเองเพอใหเกดความเหมาะสมกบตนเอง

เมอกลาวถงความสข ประเดนถดไปจงขอน าสความสมพนธระหวางความสขกบการท างานวาสภาวะทางจตใจทมนษยเรยกวา ความสข จะมผลตอการท างานไดหรอไม อยางไร

6.3.3 ความสขมผลตอการท างานหรอไม

สวนหนงของชวตมนษย คอ การท างาน ดงนน จงไมใชเรองแปลกหากงานจะมผลตอสขภาพและความเปนสขของบคคล โดยยเฉพาะเมอตองสญเสยงานทท ายงพบวามผลกระทบตอบคคลเปนอยางมาก จากการศกษา พบวา คนตกงานมความสมพนธกบปญหาสขภาพ อาท หวใจวาย หลอดเลอดในสมองตบ อวน และเบาหวาน เปนตน และปญหาสขภาพจต อาท โรคเครยด

โรคซมเศรา และโรควตกกงวล เปนตน ปญหาครอบครวและชวตค รวมถงการกออาชญากรรมตางๆ โดยการศกษาหนงพบวา การท างานของระบบภมคมกนของรางกายมความสมพนธกบสถานภาพ

การท างาน โดยพบวาระบบภมคมกนของคนวางงานมแนวโนมอยในระดบต า ขณะทกลมคนท เพงมงานท าจะมแนวโนมของระบบภมคมกนในระดบสง (King, 2011: 481)

151

จากการศกษา พบวา บคคลทมพนฐานของอารมณทางบวกและมความสขมแนวโนมไดรบการประเมนผลงานดกวาจากหวหนางานหรอคนทเกยวของ โดยการศกษาหนง พบวา ผจดการใหคะแนนประเมนของพนกงานทมความสขสงกวาพนกงานทไมมความสข ทงน ขนอยกบคณภาพของงาน ปรมาณงาน ความนาไววางใจ และความสรางสรรคของงาน ซงพนกงานทมความสขท าผลงานไดดกวา การศกษาอนๆ ใหผลไปในทศทางเดยวกนวาอารมณทางบวกและความสขมความสมพนธกบศกยภาพในการท างาน บางการศกษายนยนวา ความสขและอารมณทางบวกเปนเหตของประสทธภาพในการท างาน เหตผลหนงทพนกงานทอารมณด/มความสขมศกยภาพในการท างานสง นกจตวทยาอธบายวา เนองจากคนทมอารมณทางบวกมแนวโนมขาดงานนอย โอกาสหนงานต า รวมถงโอกาสในการเกดภาวะหมดไฟในการท างานนอยกวาคนทมอารมณทางลบ (King, 2011: 473)

6.3.4 ความเครยดในทท างาน

ความเครยดจากงาน (Job stress) มสาเหตหลกประการหนงจากความขดแยงในบทบาท (Role conflict) ความขดแยงนเกดจากการทบคคลพยายามจดการกบบทบาทในบรบทตางๆ ของชวตทมากกวา 1 บทบาทพรอมกน เนองดวยการท างานอาจตองมผลกระทบตอเวลา ความใสใจ และพลงงาน ซงมผลกระทบตอบรบทอนๆ ดงนน จงถอเปนเรองยากทตองบรหารชวตซงมหลายหนาท หลายบทบาทในเวลาเดยวกน (King, 2011: 482) ซงอาจสงผลกระทบตอการท างาน ความสมพนธในครอบครว การเรยน การเขาสงคม และการด าเนนชวตสวนตว

ทงน ความแตกตางของงานมผลตอความเครยดทแตกตาง โดยนกจตวทยาพบวา

มคณลกษณะ 4 ประการของงานทมความสมพนธกบความเครยดของคนท างานและปญหาสขภาพ (King, 2011: 482) ไดแก งานหนก ไมคอยมโอกาสในการรวมตดสนใจ หวหนาเปนคนคมสวนใหญ และขาดความชดเจนในเงอนไข/เกณฑการปฏบต

บางคนตองตกเปนเหยอของภาวะหมดไฟ (Burn out) ซงเปนสภาวะเครยดทางจตใจ

ทสงผลใหบคคลเกดความรสกเหนอยลาและมผลตอการลดแรงจงใจในการท างานเปนอยางมาก

ภาวะหมดไฟอาจเกดจากความรสกวางานหนกเกนไป ไมพงพอใจ ซงอาจน าไปสความรสกหรอ

อารมณดานลบ ผลกระทบอาจปรากฏไดทงทางรางกาย อารมณ หรอพฤตกรรม นอกจากน การมความเครยดสะสมจากงานอาจเปนอกสาเหตหนงของภาวะหมดไฟไดเชนเดยวกน (King, 2011: 482)

สถาบนการศกษาระดบอดมศกษามความคลายคลงกบองคกรการท างานในบางประเดน อาท เปนสถานททมกลมคนท างานรวมกน โดยกลมคนดงกลาวมาจากพนฐานทางสงคมวฒนธรรม

ทแตกตางกน อกประการหนงคอ ทงสถาบนการศกษาและองคกรการท างานตางมวตถประสงคทตองท าใหส าเรจลลวงรวมกน บคลากรในองคกรการท างานมวตถประสงครวมเพอพฒนาหนวยงานของตนใหประสบความส าเรจในทางวชาชพหรอผลก าไร ขณะทนกศกษาในสถาบนอดมศกษามวตถประสงค

152

รวมเพอใหประสบความส าเรจในการเรยน ดงนน การประยกตใชขอมลความสข 8 ประการ จากกรอบแนวคดองคกรแหงความสข และสภาวะทางอารมณตอผลกระทบทางการเรยน รวมถงแรงจงใจและความพงพอใจในการเรยนจงเปนสงทสามารถกระท าไดอยางมประสทธภาพและประสทธผล

นกศกษาสามารถประยกตใชความสข 8 ประการจากการสรางความสมดลของขวตสวนตว ชวตทางสงคม และชวตการเรยนไดอยางสมดล กลาวคอ ดแลสขภาพของตนเองใหด (Happy body) หมนฝกความมน าใจ (Happy heart) รจกผอนคลาย (Happy relax) ใฝหาความร (Happy brain) ฝกฝนจตใจของตนใหมความละอายตอการกระท าผด (Happy soul) คอยตรวจสอบการใชเงนของตนเอง (Happy money) สรางสมพนธภาพทดกบครอบครวและคนรก (Happy family) รวมถงแบงเวลาพบปะและสงสรรคกบเพอน (Happy society) ความสามารถในการบรหารจดการชวตสวนตว ชวตการเรยน และชวตทางสงคมไดอยางสมดลถอเปนการสรางลกษณะนสยของการด าเนนชวตทม สขภาวะ

การด าเนนชวตดงแนวคดขางตนมแนวโนมน าพานกศกษาไปสสภาวะทางอารมณดานบวกหรอเรยกงายๆ วาความสข ซงจะสงผลตอประสทธภาพทางการเรยนและผลสมฤทธทางการเรยน ชวยลดผลกระทบทางลบจากความเครยด และลดโอกาสเกดความทกข

นอกเหนอจากประเดนความสมพนธเรองการท างานกบสขภาวะ ยงมอกประเดนหนงทไดรบความสนใจจากนกจตวทยาดวยถอเปนองคประกอบพนฐานของบคคลทจ าเปนตอการท างานรวมกบผอน คอ แรงผลกดน ซงมอทธพลตอการกระท าตางๆ ของบคคล อทธพลในดานหนงคอ แรงผลกดนทมตอการท างาน

6.4 แรงจงใจ: แรงผลกดนในการท างาน

ทงในบรบทของการเรยนหรอการท างานจะพบความแตกตางของพฤตกรรมการท างานในแตละบคคล บางคนไดรบมอบหมายงานจากกลมหรอหนวยงานกลงมอท าโดยทนท ขณะทบางคนรอจนใกลถงก าหนดสงคอยเรมท า หรอบางคนไมมททาทจะท าและสดทายคอไมสามารถท างานทไดรบมอบหมายใหเสรจทนเวลา เปนตน ตงแตอดตนกจตวทยาพยายามหาค าตอบถงเหตผลเบองหลงของการมพฤตกรรมตางๆ ของบคคลในบรบทตางๆ รวมถงการท างานรวมกนเปนกลมวาเหตใดบางคน

มพฤตกรรมอยางหนง ขณะทอกคนมพฤตกรรมอกอยาง ประเดนเกยวของทมกไดรบความสนใจ คอ แรงจงใจ (Motivation) ซงในหวขอน ผเขยนขอน าเสนอแนวคดเกยวกบแรงจงใจ รวมถงผลการศกษาทสามารถน าไปประยกตใชในชวตประจ าวน

153

ในการศกษาประเดนของแรงจงใจและการจงใจ นกจตวทยาตางอาศยฐานทางทฤษฎทแตกตางเพอใชเปนสมมตฐานเบองตนของการศกษาเหตของพฤตกรรม ทงน มมมองของสาเหตแหงพฤตกรรมมความหลากหลาย ดงนน ทฤษฎทถกสรางขนจงแตกตางกนไปตามจดสนใจ

6.4.1 แรงจงใจภายในและแรงจงใจภายนอก

วธการหนงทนกจตวทยาพยายามท าความเขาใจเหตผลของพฤตกรรมคอ การศกษาแรงจงใจผานการแบงประเภทออกเปน 2 ประเภท (King, 2011: 326) คอ 1) แรงจงใจภายใน (Intrinsic motivation) เปนแรงผลกดนทเกดจากปจจยภายในจตใจของบคคล อาท ความตองการทางจตใจ (ความสามารถ, ความผกพนใกลชด และความเปนตวของตวเอง) ความอยากรอยากเหน ความรสกทาทาย และความรสกสนก เปนตน เมอบคคลกระท าโดยไดรบอทธพลจากแรงจงใจภายใน การกระท าดงกลาวจะเกดจากความรสกชนชอบ และ 2) แรงจงใจภายนอก (Extrinsic motivation) เปนแรงผลกดนทไดรบอทธพลจากปจจยภายนอกตวบคคล อาท รางวลหรอการท าโทษ หากเรา

มพฤตกรรมภายใตอทธพลของแรงจงใจภายนอก พฤตกรรมของเราจะถกควบคมจากค าชม คะแนน เงน หรอเพอตองการหลกหนจากการถกลงโทษ ยกตวอยางเชน นกศกษาบางคนขยนเรยนเพราะตองการพฒนาความสามารถของตนเอง ในขณะทอกคนขยนเรยนเนองดวยตองการผลการเรยนทดหรอเพอไมใหพอแมผดหวง เปนตน

จากการศกษา พบวา มนษยจะมทงแรงจงใจภายในและแรงจงใจภายนอกซงสามารถเกดขนพรอมกนในกจกรรมเดยวกน แตนกจตวทยาเชอวาแรงจงใจภายในเปนกญแจส าคญ

ในการประสบความส าเรจมากกวาแรงจงใจภายนอก (King, 2011: 326) 6.4.2 รางวล: สงกระตนแรงจงใจ

บนพนฐานของทฤษฎรางวลจงใจ (Incentive theory) มความเชอวา ความสนใจหรอแรงดงดดทมตอเปาหมายหรอวตถบางอยางมแรงผลกดนหรอจ งใจใหเกดพฤตกรรมตางๆ มากมาย

โดยรางวลหรอสงจงใจดงกลาวสามารถดงดดความสนใจของบคคลผานการรบรวาสงดงกลาวสามารถสรางความพงพอใจหรอเตมเตมความตองการของบคคล (Nevid, 2012: 278) ยกตวอยางเชน เมอเราเหนขนมหวานเราเกดความรสกอยากทานขนมาโดยทนท ทงๆ ทเราเพงทานขาวอม แตดวยความรสกอยากสงผลใหเราเกดความรสกหวขนมาอกครง หรอถาเปนบรบทของการเรยน การท างาน แมเราจะไดรบคะแนนการท างานจากอาจารยแลว แตหากอาจารยมเงอนไขเพอคะแนนพเศษยอมมบางคนทพยายามปฏบตตามเงอนไขเพอใหไดคะแนนนนๆ มาไวในครอบครอง หรอการท างานทไดเงนทกเดอน แตถามเงอนไขพเศษเพอเงนพเศษ ยอมเปนสงกระตนใหบางคนพรอมแลกทรพยากรสวนบคคลเพอ

ใหไดรางวลนนๆ มาครอง เปนตน

การเกดแรงจงใจจากการดงดดของรางวล พบวา มปจจยทเกยวของหลายประการ อาท ประสบการณของบคคล และความคาดหวง ประสบการณในอดตทเกยวของกบความพงพอใจรวมถง

154

ความคาดหวงวาจะไดรบรางวลเปนสงกระตนทส าคญตอการเกดพฤตกรรมบางอยางทเฉพาะเจาะจง ในบรบททางการเรยนและการท างานสงกระตน อาท คะแนน เกรด เงนโบนส การขนเงนเดอน

การเลอนขน วนลาพกผอน รางวลพเศษ และรางวลเชดชเกยรต เปนตน สามารถกระตนผลผลต รวมถงศกยภาพของการท างานของนกเรยน นกศกษา และบคลากรในสงกดได (Nevid, 2012: 278)

6.4.3 ทฤษฎความตองการของมนษย

ทฤษฎความตองการของมนษย (Maslow’s hierarchy of human needs) เปนทฤษฎในกลมแนวคดมนษยนยมทสรางโดยอบราฮม มาสโลว ทฤษฎนมความเชอวามนษยมความตองการ

5 ประการทแบงออกเปนขน ไดแก ความตองการทางรางกาย (Physiological need) ความตองการความปลอดภย (Safety need) ความตองการความรกและการเปนเจาของ (Love and belonging

need) ความตองการความภาคภมใจ (Esteem need) และความตองการพฒนาความเปนมนษย ทสมบรณ (Self-actualization need) ซงบคคลตองไดรบความพงพอใจในแตละขนตามล าดบ

ไมสามารถขามขนของความตองการได โดยขนทมความตองการอยางแรงกลา คอ ความตองการ

ทางรางกายซงเปนขนแรกของความตองการของมนษย และขนทมความตองการนอยทสด คอ

ความตองการพฒนาความเปนมนษยทสมบรณซงเปนความตองการขนสงสด (King, 2011: 324)

รปท 6.3 ความตองการ 5 ขนของ Maslow

ทมา: ปรบปรงจาก http://www.simplypsychology.org/maslow.html

ดงกลาวขางตนวาความตองการตองไดรบความพงพอใจไปตามล าดบ ไมสามารถขามขนได กลาวคอ บคคลจะมแรงจงใจในการเตมเตมความตองการทางรางกาย ไดแก อาหาร น า อากาศ

155

เพศสมพนธ เปนอนดบแรก หลงจากทไดรบความพงพอใจในความตองการดงกลาวถงจะมแรงจงใจ

ในการตอบสนองความตองการความปลอดภยกอนถงจะเกดความตองการในล าดบขนตอไป

6.4.4 ทฤษฎการก าหนดตนเอง ทฤษฎการก าหนดตนเอง (Self-determination theory) เปนทฤษฎทกลาวถงแรงจงใจ

และบคลกภาพของบคคล (Deci & Ryan, 2000: 227) โดยตงอยบนพนฐานแนวคดวา 1) บคคล

เปนตวจกรส าคญในการควบคม จงใจพฤตกรรมของตนเอง และมธรรมชาตในการพฒนาตนเอง

โดยไดรบผลจากการมปฏสมพนธหรอผลกระทบจากปจจยทางดานสงคมท เปนกญแจส าคญ

ในการสงเสรมหรอบนทอนธรรมชาตดงกลาว โดยเรยกแนวคดดงกลาววา แนวคด Organismic

dialectic (Ryan & Deci, 2000: 68; Ryan & Deci, 2004: 5-6) และ 2) บคคลมความตองการ

ทางจตใจ 3 ดาน คอ ความตองการรบรความเปนตวของตว เอง ( Need for autonomy) ความตองการรบรความสามารถของตนเอง (Need for competence) และความตองการรบร ความใกลชด สนทสนม (Need for relatedness) ซงสมพนธกบแนวคด Organismic dialectic

ทความตองการทง 3 ประการ เปนธรรมชาตของมนษย และมผนแปรไปตามปจจยทางดานสงคม (Ryan & Deci, 2004: 6; Deci, Vallerand, Pelletier, & Ryan, 1991: 327) ซงสงผลตอสขภาวะ ศกยภาพ และประสทธภาพในดานตางๆ

รปท 6.4 ความตองการพนฐานทางจตใจ

ทมา: ปรบปรงจาก http://wikispaces.psu.edu/display/PSYCH484/2.+Need+Theories

ดซและไรอน กลาววาจะเกดกระบวนการพนฐานทางปญญาภายในตวบคคลอย 2 กระบวนการท ไดรบอทธพลจากปจจยทางสงคมซ งส งผลกระทบตอแรงจงใจภายใน คอ

1) การเปลยนแปลงการรบรอ านาจในการควบคม (perceived locus of causality) ซงเกยวของกบ

156

ความตองการรบรความเปนตวของตวเอง (need for autonomy) โดยเกดเมอสถานการณเปลยนแปลงการรบรของบคคล ซงหากเปลยนไปในทศทางทยดตดกบปจจยภายนอกจะสงผลตอการบนทอนแรงจงใจภายใน ตรงกนขามหากเปลยนแปลงในทศทางทรบรวาพฤตกรรมเกดจากตนเองจะสงผลตอ

การสงเสรมแรงจงใจภายใน 2) การเปลยนแปลงการรบรเกยวกบความตองการรบรความสามารถ

ของตนเอง (perceived competence) ซงเกยวของกบความตองการรสกถงความสามารถ โดยเมอสถานการณท าใหบคคลเกดการรบรวาตนเองเปนคนทมความสามารถจะเปนการสงเสรมแรงจงใจภายใน แตหากบคคลแปลความวาตนเองไรความสามารถจะสงผลตอการบนทอนแรงจงใจภายใน (Ryan & Deci, 2004: 11)

นอกเหนอจากความตองการพนฐานทางจตใจทงสอง ยงมความตองการรบรความใกลชด สนทสนม (need for relatedness) ทส าคญอกประการหนง เพยงแตมความเชอวามอทธพลนอยกวาความตองการ 2 ประการแรก (Deci & Ryan, 2000: 235)

ในบรบททางการเรยน พบวา ทงแรงจงใจภายในแรละแรงจงใจภายนอกตางมอทธพล

ตอความกระตอรอรนของนกศกษาโดยเฉพาะแรงจงใจภายในทมความสมพนธกบความขยนหมนเพยร ความมานะพยายาม และผลสมฤทธทางการเรยน นอกจากน การศกษาพบวา การรบรความเปนตวของตวเอง การรบรความสามารถของตนเอง และการรบรความใกลชดสนทสนมกบอาจารยผสอน

เปนปจจยทสงผลตอแรงจงใจในการเรยน ซงมความสมพนธตอความผอนคลายในการเรยนและ

ความมงมนตงใจในการเรยน (หสดน แกววชต, 2559) อกการศกษาหนง พบวา การชวยเหลอซงกนและกนของเพอมความสมพนธกบแรงจงใจในการเรยน ผลสมฤทธทางการเรยนและความสามารถ

ในการปรบตว (Leka, 2015: 129) กลาวคอ แตละคนในกลมตองพยายามชวยกนหาจดเดนของ กนและกนเพอน าจดเดนดงกลาวไปประยกตใชในการท างานรวมกน หากเพอนรบรวา เรา

มความสามารถในเรองใดและกระจายงานทสอดคลองกบความสามารถของเราหรอใหสทธ ในการเลอกแกเรา อาจสงผลตอการรบรในทางทดตอตนเองและเปนการเพมความภาคภมใจในตนเอง รสกวาตนเองเปนตวของตวเอง ผลดงกลาวอาจน าไปสความรวมมอรวมใจในการท างาน

และประสทธภาพประสทธผลของการท างานในทายทสด

นอกเหนอจากอทธพลของแรงจงใจทมตอความมงมนตงใจในการท างานของบคคลซงเปนหนงในสมาชกของทม ยงมอกหนงองคประกอบทมอทธพลในการสงเสรมหรอบนทอนแรงจงใจในการท างานของสมาชกในทม รวมถงเปนปจจยท เ ออตอการเสรมสรางแรงจงใจผานความรสกทางบวก องคประกอบดงกลาวนกจตวทยาเรยกวา ความพงพอใจในงาน

157

6.5 ความพงพอใจในงาน

ความรสกดทมตองานหรอสงทตนก าลงท ายอมเปนสญญาณทบงบอกวาเรามความสขกบสงนน ไมวาจะเปนบรบทของการท างานหรอการศกษาเลาเรยนยอมไมแตกตางกน ในทางตรงกนขาม

หากงานทจะตองท าหรอทก าลงท าน าพามาซงความรสกทางลบยอมเปนสญญาณบงบอกวาความสขก าลงถดถอย ทงน ความรสกทมตองานจะสงผลกระทบอยางไรตอบคคล และปจจยใดบางทสงผลตอความรสกดงกลาว เปนประเดนทขอน าเสนอพอสงเขป ดงน

6.5.1 ความพงพอใจในงานคออะไร

ความพงพอใจในงาน (Job satisfaction) เปนความรสกของบคคลทมตองานของตน ความพงพอใจในการท างานเปนค าศพททเพงเกดขนไมกทศวรรษ แตไดรบความสนใจจากนกจตวทยาเปนอยางมากประเดนหนง แตเดมสงคมไทยเปนสงคมเกษตรกรรม มอาชพท าไร ท านา ท าสวน

ไดถกสงตอจากรนสรน หากแตอทธพลของตางประเทศสงผลใหเกดการเปลยนแปลงทางการศกษา เศรษฐกจ อตสาหกรรม และอาชพการงาน ดงนน จงเกดค าถามนอกเหนอจาก “จะมเงนเกบ

จากการท างานนหรอไม” หรอ “เพยงพอตอการอปโภค บรโภคหรอไม” ค าถามนนคอ “รสกพอใจกบการท างานนหรอไม” (King, 2011: 471)

โดยสวนใหญการประเมนความพงพอใจในการท างานจะใชวธการรายงานตนเองผาน

ขอค าถามจากแบบสอบถาม ซงมไดทงการถามถงความสขหรอความพงพอใจในการท างาน

โดยภาพรวม หรอการถามโดยแบงปจจยเปนรายดาน อาท คาตอบแทน ภาระงาน ความหลากหลายของาน โอกาสในการเลอนขน ลกษณะของงานหรอแมแตเพอนรวมงาน เปนตน (King, 2011: 473)

จากการศกษา พบวา ความแตกตางในอาชพและวฒนธรรมมผลตอปจจยทมอทธพลตอความพงพอใจในการท างาน โดยปจจยหนงทมผลขดแยงกบความเชอและความคาดหมาย คอ คาตอบแทน ทพบวาแมจะเปนปจจยหนงทมอทธพลตอความสขหรอความพงพอใจในการท างาน

แตเปนปจจยทมอทธพลในระดบต า ในการศกษาบางงานพบวา ในกลมตวอยางทมเงนเดอนหรอคาตอบแทนต ากลบมความพงพอใจในการท างาน ขณะทกลมตวอยางทมเงอนเดอนสงถง 6 หลก

กลบมแนวโนมไมพงพอใจในการท างาน การศกษาหนงพบวา ความพงพอใจในการท างานไมไดขนอยกบจ านวนหรอปรมาณของคาตอบแทน แตเปนผลจากการรบรของบคคลในประเดนวาตนเองไดรบคาตอบแทนทสมควรหรอไม (King, 2011: 473)

ความพงพอใจในงานมความส าคญ เนองดวยความรสกพงพอใจเปนสภาวะทางอารมณดานบวก ซงอารมณทางบวกมความสมพนธทางบวกกบการใหความรวมมอ ประสทธภาพ

ในการท างาน ความรสกอยากชวยเหลอ การแกไขปญหาอยางสรางสรรค และมความสมพนธทางลบกบการขาดงาน (Coon & Mitterer, 2013: 606)

158

6.5.2 การใหความหมายของงาน

นกจตวทยา พบวา การรบรทมตองานของตนเองมอทธพลตอการท างานและความผาสก นกจตวทยานยมท าการแบงกลมคนออกเปน 3 กลม คอ 1) กลมทรสกวาไมคอยมอสระในการท างาน ไมมความรสกวามอ านาจในการควบคม ตดสนใจ และเหนแตผลประโยชนทไดจากงาน ( Job) 2) กลมทมองงานเปนบนไดสความรงโรจน การเลอนขน การขนเงนเดอน (Career) และ 3) กลมทคดวางานชวยพฒนาตน ใหอสระและโอกาสในการควบคม กลมน ไมไดใหความส าคญกบคาตอบแทน

แตใหความส าคญในคณคาของงาน (Calling) จากการศกษา พบวา บคคลท เหนคณคาของงาน (Calling) มแนวโนมพงพอใจในชวตและการท างานมากกวากลมอน คนกลมนมแนวโนมแสดงออกซงความเปนพลเมองขององคกร อทศตนเพองาน และขาดงานนอย (King, 2011: 475)

หากแตมค าถามเกดขนวาจะมสกกคนทโชคดไดงานทเหมาะกบตวเอง และโชคด ทมองเหนคณคาของงาน และสงผลใหโชคดทมความสขในการด าเนนชวต จากการศกษา พบวา งานทท ามคณคาหรอไม ไมไดจ ากดแคการรบรเฉพาะรายละเอยดของงานทระบเปนหนาทความรบผดชอบไวเปนลายลกษณอกษร นกจตวทยาพบวาการเหนคณคาของงานเกดจากความสา มารถใน

การเปลยนแปลงการกระท าและความคดใหสอดคลองหรอเขากบงานทท า (Job crafting) ซงเปนคณลกษณะทบคคลสรางสรรคหรอประยกตความสามารถสวนตวมาใชในการท างาน ยกตวอยางเชน การศกษาหนงในกลมตวอยางต าแหนงท าความสะอาดรายหนงใชความสรางสรรคของตน เองเปลยนต าแหนงของภาพตดฝาผนงหองผปวยใหม เพอสรางบรรยากาศทดใหกบผปวย ซงหนาทนไมไดระบไวในสญญาจางงาน (King, 2011 : 475)

6.5.3 ปจจยทสงผลตอการพฒนาองคกร โดยพนฐานพบวา ความพงพอใจในงานจะเกดจากความสมดลระหวางงานและตวตน

ยงมความสอดคลองระหวางงานกบคณลกษณะสวนตวของบคคล อาท ความสนใจ ทกษะ

ความตองการและความคาดหวง ยงมแนวโนมท าใหบคคลมความรสกพอใจในการท างาน อยางไรกตาม นกจตวทยาไดสรปปจจยทสงผลตอความพงพอใจในงาน (Coon & Mitterer, 2013: 607) ซงมปจจยสวนบคคลและปจจยแวดลอม ดงน

ความสอดคลองระหวางงานกบความคาดหวงและความตองการ การศกษาพบความสมพนธระหวางความพงพอใจในงานกบความสอดคลองระหวางงานกบความคาดหวงและ

ความตองการ หากเราอยากท างานาในแนวทางหนง และหวหนาอนญาตใหท ายอมสงผลดตอความรสกเปนอสระ มอ านาจในการควบคมงานของตนเอง ซงสงผลดตอความรสกทมตองาน

ความสขหรอความสนกทเกดจากการท างาน ดงกลาวขางตนถงแรงจงใจภายใน และ

การเหนคณคาในสงทตนเองท าหรอก าลงท ายอมสงผลในทางบวกตอความพงพอใจในงาน

159

ความสมพนธระหวางเพอนรวมงานและผบงคบบญชา การศกษาพบวา ความสมพนธ มความเชอมโยงกบความรสกทมตองาน กลาวคอ การมปฏสมพนธทดกบเพอนรวมงานและ/หรอหวหนางานมความสมพนธกบความพงพอใจในงาน

การรบรทมตอผลตอบแทนจากการท างาน จากทกลาวขางตนเรองคาตอบแทนกบ

ความพงพอใจในงานซงมผลออกมาสองทาง ทงมความสมพนธในทศทางเดยวกนและมความสมพนธในทางตรงกนขามซงขนอยกบวฒนธรรมและลกษณะสงคมเศรษฐกจของกลมตวอยาง อยางไรกตาม คาตอบแทนยงถอเปนปจจยส าคญประการหนงของการจงใจและพงพอใจในงาน นอกจากน ผลตอบแทนทางอารมณความรสกถอเปนปจจยทมความส าคญ กลาวคอ ความรสกภาคภมใจหรอ

มคณคาจากการท างานมความสมพนธกบความรสกดทมตองาน

ความทาทายและความกาวหนาในการท างาน เปนปจจยทพบไดบอยในทฤษฎแรงจงใจตางๆ ทกลาวถงความส าเรจของการท างาน ลกษณะของความทาทายจะใกลเคยงกบความสขแตกตางทความรสกทาทายมกเกดขนในงานทมความเสยงตอการผดพลาด

ในบรบททางการเรยน ความพงพอใจในการเรยนสามารถเกดไดจากแรงจงใจภายในโดยการสรางคณคาของการเรยนหรอการท างานรวมกบเพอนรวมกลม (Calling) ทไมไดจ ากดเฉพาะ

การเรยนตามหลกสตร หากแตเปนการเรยนใหร ตามแนวคดความสข 8 ประการ (Happy brain) หากมองการเรยนหรอการท างานรวมกบเพอนรวมหอง/เพอรวมชนเปนภาระ (Job) ความสขคงมาเมองานส าเรจลลวง หมดภาระ หรอเปนเพยงแคมองงานเปนงาน (Career) ดงค ากลาวทวา “งานคอเงน เงนคองานบนดาลสข” หากเปนเชนนนความสขทแทจรงคงจะหางไกลกบความเปนจรง จะมความสขตอเมอคะแนนออกมาด ไดเกรดด แตไมวาจะมมมมองแบบใดระหวางภาระหรองาน ระหวางทก าลงท าหรอระหวางทก าลงเรยนมแนวโนมจะไมมความสข

6.6 บทสรป

การท างานรวมกน คอ การท างานทมลกษณะของการบรณาการความสามารถของทกคนทมสวนเกยวของกบงานนนๆ เพอใหบรรลเปาหมายของงานรวมกนซงตองอาศยปฏสมพนธทดระหวางสมาชกทกคนในทม เพอดงศกยภาพสงสดของแตละคนในทมออกมาใชในการจดการกบงานหรอปญหาทเกดขน ทงน ปจจยแรกเรมของการท างานรวมกน คอ การสรางความสขของสมาชกในทมแตละคน กรอบแนวคดหนงของการสรางความสข คอ ความสข 8 ประการ ซงเปนกรอบแนวคดเพอสรางความสขทสมดลทงชวตสวนตว ชวตครอบครว และชวตการท างาน/สงคม เมอแตละคนมความสข ประสทธภาพและประสทธผลของการท างานยอมเพมสงขน โอกาสในการท างานรวมกนอยางมประสทธภาพยอมมแนวโนมเปนไปไดสง

160

ปจจยประการหนงทส าคญตอการเสรมสรางความมงมนตงใจตองานซงเปนผลดตอการท างานรวมกน ไดแก แรงจงใจ ซงมแนวคดทฤษฎตางๆ มากมายทกลาวถงการสรางแรงจงใจใหกบสมาชกและทม อาท แรงจงใจภายในทเปนการกระตนใหเกดความชนชอบ และแรงจงใจภายนอกจากรางวล ทฤษฎความตองการของมนษยทกลาวถงความตองการ 5 ขนตอนของมนษยทมผลตอแรงจงใจและทฤษฎการก าหนดตนเองทกลาวถงความตองการพนฐานทางจตใจทมผลตอแรงจงใจทเกดขนโดย

การก าหนดทศทางของพฤตกรรมดวยตนเอง อกปจจยหนง ไดแก ความรสกในสงทตนก าลงท าหรอความพงพอใจในงาน ซงเปนทงปจจย

เกอหนนและปจจยบนทอนแรงจงใจผานการใหความหมายหรอการรบรเกยวกบงานทท า 3 ลกษณะ คอ มองสงทท าวาเปนภาวะ (Job) มองสงทท าวาเปนงาน (Career) และมองสงทท าวาเปนสงทมคณคา (Calling) ทงนพบวา ผลลพธจะแตกตางไปในแตละลกษณะโดยมมมองวาเปนภาระจะสงผลเสยตองานและสขภาวะของบคคลมากทสด ขณะทมมมองของคณคาจะมผลดตอการท างานและสขภาวะของบคคลมากทสด อยางไรกตาม การศกษาพบวา นอกเหนอจากปจจยสวนบคคล ยงมปจจยแวดลอมทมอทธพลตอความพงพอใจในงาน อาท ความสอดคลองระหวางงานกบความคาดหวง ปฏสมพนธระหวางคนในทท างานและผลตอบแทนจากงาน เปนตน


1. จงอธบายความแตกตางระหวางกลมกบทม

2. ลกษณะของการท างานรวมกนทมประสทธภาพเปนอยางไร

3. จงอธบายแนวคดของความสข 8 ประการ 4. จงอธบายอทธพลของความสขและความเครยดทมตอการท างาน

5. จงอธบายการเกดแรงจงใจภายในและแรงจงใจภายนอก

6. จงอธบายการใหความหมายของงานทง 3 ลกษณะ

7. ปจจยใดบางทสงผลตอความพงพอใจในงาน เพราะเหตใด


กรมเสมยนตรา กระทรวงกลาโหม. (ม.ป.ป.). คมอองคกรแหงความสข. กรงเทพฯ: ส านกงานปลดกระทรวงกลาโหม.

ณรงค แพวพลสง. (ม.ป.ป.). รปแบบการบรหารแบบกระจายอ านาจ “CLUSTERs”. [Online] Available: http://personnel.obec.go.th/home/รปแบบการบรหารแบบกระจ/ [วนทคนขอมล 23 กนยายน 2559].

วศน มหตนรนดรกล, โชตวฒ อนนดดา, อดทต วะสนนท และปณธาน ควเจรญวงษ. (ม.ป.ป.). แนวทางในการวเคราะหสถานภาพ เทคนค และวธการวางกรอบแนวความคดดานการสรางสของคกร. [Online] Available: http://www.happy-worklife.com/site/images/ stories/i-Search/1-Happy_Model_HEHA2-panitan-2/pdf [วนทคนขอมล 23 กนยายน 2559].

สรชาต ณ หนองคาย. (ม.ป.ป.). จตวทยาการท างาน. [Online] Available: http://phad.ph. mahidol.ac.th/books/Psychology/11-Chapter9.pdf [วนทคนขอมล 23 ตลาคม 2558].

ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ. (2552). คมอมาสรางองคกรแหงความสขกนเถอะ. กรงเทพฯ: แผนงานสขภาวะองคกรภาคเอกชน, ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ.

หสดน แกววชต. (2559). การศกษาปจจยเชงเหตและผลของแรงจงใจในการเรยนของนกศกษามหาวทยาลยราชภฏ เขตจงหวดภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนบน: การทดสอบทฤษฎการก าหนดตนเอง. วารสารพฤตกรรมศาสตร, 22(2), 49-64.

Up training. (ม.ป.ป.). การท างานเปนทมทมประสทธภาพ. [Online] Available: http:// uptraining.co.th/index/php/knowledge-2/262-termsynergy2.html [วนทคนขอมล 21 เมษายน 2559].

Burton, J. (2010). WHO Healthy Workplace Framework and Model: Background and Supporting Literature and Practice. Geneva: World Health Organization.


Behavior. (13rd ed.). New Tech Park: WADSWORTH CENGAGE Learning.

163

Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2000). The "What" and "Why" of Goal Pursuits: Human Needs and the Self-Determination of Behavior. Psychological Inquiry, 11(4), 227-268.

Deci, E. L., Vallerand, R. J., Pelletier, L. G., & Ryan, R. M. (1991). Motivation and Education: The Self-Determination Perspective. Educational Psychologist, 26(3 & 4), 325-346.

King, L. A. (2011). The Science of Psychology (2nd ed.). New York: McGraw Hill. Leka, I. (2015) . The Impact of Peer Relations in the Academic Process among

Adolescents. Mediteranean Journal of Social Sciences, 6(1), 127-132. Nevid, J. S. (2012). An Introduction to Psychology. (4th ed.). Connecticus: WADSWORTH

CENGAGE Learning. Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2000). Self-Determination Theory and the Facilitation of

Intrinsic Motivation, Social Development, and Well -Being. American Psychologist, 55(1), 68-78.

_____________________. (2004). An Overview of Self-Determination Theory: An Organismic-Dialectical Perspective . In E. L. Deci, & R. L. Ryan (Eds.), Handbook of Self-Determination Research (pp. 3-27). New York, United States of America: The University of Rochester Press.


สขภาพจตกบการด าเนนชวต: ความผาสกทางจตใจ


1. สขภาพจต

2. ความเครยด: สวนหนงของชวตมนษย 3. หมดอาลยในชะตาชวต

4. โรคทางจตเวช: ความเจบปวยทถกตตรา



1. บอกความหมายของสขภาพจตได 2. บอกความหมายของความเครยดได 3. อธบายความแตกตางระหวางความเครยดในแตละรปแบบได 4. อธบายความสมพนธระหวางความเครยดกบสขภาพจตและสขภาพกายได 5. บอกความหมายของโรคทางจตเวชได 6. อธบายความแตกตางระหวางความเชอและขอมลทางวทยาศาสตรทเกยวกบโรคทางจตเวชได



1. ใหนกศกษาแบงกลมอภปรายในหวขอ “ความขดแยงในจตใจ”

2. อธบายเนอหา และสาระส าคญประกอบการน าเสนอดวยภาพเลอนในหวขอสขภาพจต ความเครยด: สวนหนงของชวตมนษย หมดอาลยในชะตาชวต และโรคทางจตเวช







166







บทท 7

สขภาพจตกบการด าเนนชวต: ความผาสกทางจตใจ

7.1 บทน า การด าเนนชวต ณ ปจจบนจ าเปนตองใชทกษะในการปรบตวทมประสทธภาพ เนองดวย

ความเปลยนแปลงของสภาพแวดลอมทงทางกายภาพและทางสงคมทมอยางตอเนอง หากไมสามารถปรบตวไดอยางเหมาะสมอาจสงผลกระทบตอสภาวะทางจตใจซงมแนวโนมสงผลเสยตอกระบวนการท างานตางๆ ของรางกาย ดงนน การใหความส าคญในการท าความเขาใจสขภาพจตซงเปรยบเสมอนแนวปองกนความเสยหายของตนทนหรอทรพยากรทางรางกายและจตใจทตองเสยไปจากการปรบตว ทงขอบเขตของสขภาพจต ความเครยด ความทกข จนกระทงโรคทางจตเวชจงเปนประเดนส าคญทจะกลาวถงในบทน

7.2 สขภาพจต

ผเชยวชาญทางการแพทยตางแนะน าใหประชาชนในสงคมดแลสขภาพกายและสขภาพจต ทงน คงเปนททราบกนดวาสขภาพกายคออะไร ตองดแลอยางไร หากแตจะพอทราบกนหรอไมวาสขภาพจตคออะไร มปจจยใดบางทเกยวของกบสขภาพจต และสขภาพจตสงผลกระทบตอมนษยอยางไรบาง

7.2.1 สขภาพจตคออะไร องคการอนามยโลก (WHO, 2014) ไดใหความหมายของค าวา “สขภาพจต” วาเปนภาวะ

ของความอยดมสขทบคคลมความสามารถในการรบรและเขาใจถงศกยภาพของตน สามารถจดการกบความเครยดในชวตประจ าวน สามารถปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพ และสามารถสรางสมพนธอนดกบผอนได

กองสขภาพจต กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข (2533 อางถงในกรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข, 2546) ใหความหมายวา สขภาพจต หมายถง สภาพความสมบรณของจตใจซงดไดจากความสามารถในองคประกอง 3 ดาน ดงน

การกระชบมตร หมายถง ความสามารถในการผกมตรและรกษาความเปนมตรไวใหได รวมทงความสามารถในการอยรวมกบผอนไดอยางราบรนและเปนสข

พชตอปสรรค หมายถง ความสามารถในการแกปญหาและปรบตวใหอยได หรอกอใหเกดประโยชนไดในทามกลางความเปนอยและความเปลยนแปลงของสงคม

168

รจกพอ หมายถง ความสามารถในการท าใจใหยอมรบในสงทอยากได อยากเปนเทาทได ทเปนอยจรงไดดวยความสบายใจ

กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข (2554) ไดกลาววาสขภาพจต หมายถง สภาพชวตทเปนสข มศกยภาพทจะพฒนาตนเองเพอคณภาพชวตทด โดยครอบคลมถงความดงามภายในจตใจ ภายใตสภาพสงคมและสงแวดลอมทเปลยนแปลงไป จากนยามขางตนสามารถแบงองคประกอบของสขภาพจตออกเปน 4 องคประกอบ ไดแก

สภาพจตใจ หมายถง สภาพจตใจทเปนสขหรอทกข การรบรสภาวะของสขภาพตนเอง ความเจบปวยทางดานรางกายทสงผลกระทบตอจตใจและความเจบปวยทางจต

สมรรถภาพทางจตใจ หมายถง ความสามารถของจตใจในการสรางความสมพนธกบผอนและการจดการกบปญหาตางๆ ทเกดขน เพอการด าเนนชวตอยางเปนปกตสข

คณภาพของจตใจ หมายถง คณลกษณะทดงามของจตใจในการด าเนนชวตอยางเกดประโยชนตอตนเองและสงคม

ปจจยสนบสนน หมายถง ปจจยทสนบสนนใหบคคลมสขภาพจตทด ซงเปนปจจยทเกยวของกบคนในครอบครว ชมชน การท างาน รายได ศาสนา ความเชอของแตละบ คคล ความสามารถในการท างาน ตลอดจนสงแวดลอม และความรสกมนคงปลอดภยในชวตและทรพยสน

สรป สขภาพจต หมายถง ความสามารถในการยอมรบและปรบตวใหเขากบสงแวดลอมและสงคม สามารถตดสนใจ แกไขปญหาและความเครยดตางๆ ทเกดขนในชวตประจ าวนอยางถกตองและเหมาะสมกบตามกาลเทศะ นอกเหนอจากค าวาสขภาพจต ยงมอกค าหนงทถอวาเปนค าทไดรบความนยมจากสงคมไทย โดยการกลาวถงอยางสม าเสมอในชวตประจ าวนของคนในสงคม ค านนคอ ความเครยด ซงเปนปจจยส าคญประการหนงของสขภาพจต

7.3 ความเครยด: สวนหนงของชวตมนษย ความเครยด (Stress) เปนค าทยมมาจากศาสตรดานฟสกส หากท าการแบงกวางๆ จะแบง

ความเครยดได 2 ชนด คอ ความเครยดทางกาย (Physical stress) และความเครยดทางจตใจ (Psychological stress) แตในทางจตวทยาความเครยดคออะไร แบงไดเปนกรปแบบ แตละแบบมผลดหรอผลเสยอยางไร ความเครยดมสาเหตมาจากปจจยใดบาง และมผลกระทบตอรางกายอยางไร เปนประเดนทจะกลาวในหวขอน

7.3.1 ความเครยดคออะไร ในทางจตวทยาจะใหความสนใจความเครยดทางจตใจ ผเขยนขอเรยกความเครยดทาง

จตใจสนๆ วา ความเครยด โดยมผใหความหมายไวมากมาย ทงน ขอน าเสนอตวอยางพอสงเขป ดงน

169

เฟลดแมน (Feldman, 2013: 487) กลาววา ความเครยดเปนการตอบสนองของบคคลทมตอเหตการณทเปนภยคกคามหรอทาทาย

แกรเรต (Garrett, 2008: 236) สรปวาความเครยด หมายถง ปฏกรยาตอบสนองของกระบวนการท างานของรางกายทมตอสถานการณตางๆ

คง (King, 2011: 563) ใหความหมายวา ความเครยด คอ ปฏกรยาตอบสนองของบคคลทมตอตวกระตนความเครยดจากสงแวดลอม ทงน ตวกระตนความเครยด หมายถง สถานการณหรอเหตการณทคกคามบคคลและกระตนใหบคคลใชทกษะการแกปญหา ตวกระตนความเครยดเปนไดทงสถานการณทางลบและสถานการณทางบวก

เนวด (Nevid, 2012: 426) ไดสรปวาความเครยด หมายถง แรงกดดนหรออทธพลของสถานการณหรอสงหนงสงใดทกระตนใหบคคลเกดการปรบตว

สรปไดวา ความเครยด หมายถง ปฏกรยาตอบสนองของบคคลทงทางอารมณความรสก กระบวนการคด กระบวนการท างานของรางกาย และการแสดงออกตอสถานการณทกระตนใหบคคลเกดการปรบตว

7.3.2 รปแบบของความเครยด: ผลดหรอผลเสย

ความเครยดเปนสงทมนษยตองประสบในรอบวนและตลอดชวต มนษยไมสามารถหลกหนจากสงน และขอมลจากการศกษากไมแนะน าใหมนษยหนจากความเครยด เพราะโดยพนฐาน

การตอบสนองของรางกายตอตวกอความเครยดเปนไปในทศทางทด และเปนในลกษณะของการปรบตว โดยการกระตนระบบซมพาเทตกเปนหลก ทงน นกจตวทยาแบงความเครยดออกเปน 2 ชนด คอ ความเครยดเฉยบพลนและความเครยดเรอรง

โดยความเครยดเฉยบพลน จะกระตนใหมนษยตนเตน กระฉบกระเฉง และมพลง (Nevid,

2012: 426) ซงถอเปนความเครยดในระดบทดและจ าเปนตอการปรบตวของบคคล (Garett, 2008: 236) แตในกรณของความเครยดเรอรง รางกายจะถกกระตนอยางตอเนองเปนระยะเวลานานสงผลใหฮอรโมนความเครยดอยในรางกายในระดบสงเปนเวลานาน สงผลใหจากผลดกลบกลายเปนผลเสย ทงน พบวา ระบบ HPA axis ของแตละบคคลแตกตางกน สนนษฐานวาเกดจากอทธพลของยนสและสถานการณหรอตวกอความเครยดทแตกตางกน (King, 2011: 564) ดงนน ผลเสยทจะเกดขนตอบคคลจงแตกตางกน

7.3.3 เหตของความเครยด

นกจตวทยาไดท าการศกษาถงปจจยทสงผลตอความเครยด ซงมทงปจจยสวนตวและปจจยแวดลอม ทงน ปจจยทสงผลตอความเครยดแตกตางกนไปในแตละบคคล ดงรายละเอยดพอสงเขปตอไปน

170

7.3.3.1 เหตการณทสรางหายนะอยางฉบพลนและรนแรง เหตการณทสรางหายนะอยางฉบพลนและรนแรง (Cataclysmic events)เปน

เหตการณทเกดอยางฉบพลนและสงผลตอสภาพจตใจคนโดยทวไป อาท ภยพบตธรรมชาต (สนาม น าทวม ดนโคลนถลม แผนดนทรด พาย) อบตเหตจากเครองมอเทคโนโลย (อบตเหตทางรถยนต เครองบนตก) สงคราม การกอการราย การถกท ารายรางกายหรอทางเพศ เปนโรครายแรง เปนตน (Nevid, 2012: 431) จากการศกษา พบวา ตวกอความเครยดชนดนถอเปนชนดทมความรนแรง ยกตวอยางเชน เหตการณสนามถลมจงหวดภาคใตฝงทะเลอนดามน หรอน าทวมดนถลมในจงหวดภาคเหนอ เปนเหตการณทสรางความเครยดเปนอยางมากใหกบผประสบภย รวมถงผไดรบรขาวสารดงกลาว

บคคลทประสบกบเหตการณทสรางหายนะอยางฉบพลนและรนแรงอาจสงผลใหมแนวโนมเปนโรคทางจตเวชชนดหนงชอวา โรคเครยดจากเหตการณรายแรง (Posttraumatic

stress disorder: PTSD) ซงอาจมอาการดงปรากฏในรปท 7.1

รปท 7.1 อาการหลกของโรคเครยดจากเหตการณรายแรง

7.3.3.2 เหตการณในชวตประจ าวน

เหตการณในชวตประจ าวน (Background stressors/ Daily hassles) ทเปนสงรบกวนจตใจ ยกตวอยางเชน รถตด ดานตรวจหนามหาวทยาลย สภาพภมอากาศ ปฏสมพนธทางสงคม สงแวดลอมในทท างาน เปนตน ซงพบวา มคนจ านวนมากทไมมภมคมกนความเครยดทเกดขนจากสาเหตเหลาน ในบางครงเหตการณทรบกวนจตใจเพยงแคเหตการณเดยวอาจไมสงผลใหบคคลเกดความเครยด แตเหตการณรบกวนจตใจหลายๆ เหตการณทพบเจอในรอบวน อาจสะสมจนสงผลใหเกดความเครยดเรอรงได (Nevid, 2012: 427-428) ยกตวอยางเชน ตนสายเพราะไมไดยนเสยงนาฬกาปลก ตองรบอาบน าแตงตวไปเรยน ก าลงจะถงมหาวทยาลยกลบเจอดานตรวจ ผลคอถกปรบ

171

เงนและท าใหไปเรยนไมทนเวลา ถกอาจารยหกคะแนน เหตการณเหลานอาจสงผลใหบคคลเกดความเครยด และมแนวโนมจะเปนความเครยดเรอรง หากหลงจากนนตองประสบกบเหตการณท ท าใหรสกวารบกวนจตใจตนเองซงจากการศกษาพบวา หากบคคลอารมณไมดจะสงผลใหมแนวโนมรบรเหตการณตางๆ ไปในทศทางลบไดงายกวาปกต ซงอาจสงผลใหเกดความเครยดไดเกอบทงวนหรอตลอดทงวน

7.3.3.3 เหตการณส าคญในชวต

เหตการณส าคญในชวตเปนเหตการณท เปนการเปลยนแปลงในชวตซง

มความส าคญตอบคคลซงสงผลใหเกดความเครยด (Nevid, 2012: 428) อาท การสญเสยบคคลหรอสงอนเปนทรก การตกงาน สถานภาพทางเศรษฐกจของครอบครว ความผดพลาดจากการท างาน

ทเปนเหตการณทไมด โดยทวไปจะเขาใจวาตวกอความเครยดทางลบ1จะเปนปจจยใหเกดความเครยด แตในความเปนจรง พบวา เหตการณหรอสถานการณทางบวก (ตวกอความเครยดทางบวก) อาท การแตงงาน การไดงานท า การไดเลอนต าแหนง หรอการมบตร เปนตน ตางสงผลใหบคคลเกดความเครยดไดเชนเดยวกน (Feldman, 2013: 487)

บคคลทประสบกบการเปลยนแปลงในชวตบอยครงมโอกาสเสยงตอการเจบปวยทางจตใจและรางกายมากกวาปกต ทงน ขนอยกบความตางของแตละบคคล บางคนมโอกาสเสยงตอการเกดผลกระทบทางลบมากกวาคนอน ซงเปนอทธพลจากปจจยสวนบคคล

7.3.3.4 คณลกษณะสวนบคคล

เหตการณหรอสถานการณบางอยางอาจสงผลกระทบตอบคคลบางคน ขณะทไมมผลใดๆ ตอบางบคคล เหตทเปนเชนนเนองดวยกระบวนการทางจตบางลกษณะสวนบคคล ซงไดแก ความคบของใจและความขดแยงในใจ

ความคบของใจ (Frustration) เปนสภาวะทางอารมณความรสกทเกดจาก

ความพยายามในการไปถงเปาหมายถกขดขวางหรอกดกน (Nevid, 2012: 428) ซงพบวาการเกดสภาวะทางอารมณลกษณะนมสาเหตไดทงจากสงแวดลอมภายนอก ยกตวอยางเชน อยากแตงกายตามความตองการของตนเองแตอาจารยไมอนญาต อยากเขาเรยนสายและนงเรยนอยางสบายใจแตอาจารยกลบมขอบงคบใหปฏบตตาม เปนตน และสาเหตจากตนเอง ยกตวอยางเชน ตงเปาหมายวาจะตองไดเกรดเอทกวชาในภาคการศกษาน ซงอาจเปนเปาหมายทเกนความเปนจรงจากความตงใจ ความพยายาม และความสามารถทมอย ณ ปจจบนของตน เปนตน

ความขดแยงในใจ (Personal conflict) เปนสภาวะกดดนทางอารมณทมผลมาจากความจ าเปนทตองตดสนใจเลอกทางออกใดทางออกหนงตงแต 2 ทางเลอกเปนตนไป การเกด

1 ในทางจตวทยา เหตการณหรอสถานการณทเปนภยคกคามตอความผาสกของบคคล จะเรยกวา ตวกอความเครยด (Stressors)

172

สภาวะกดดนลกษณะนสงผลใหบคคลเกดความลงเลไมแนใจ ตดสนใจไมถกวาจะเลอก เสนทางใดในการแกปญหา และมโอกาสทจะเกดความคดเชนนซ าแลวซ าเลา โดยพบความสมพนธระหวางระยะเวลาของการเกดความขดแยงในใจกบระดบของความเครยด หมายความวา ยงมความขดแยงในใจนานเทาใดยงมความเครยดทสงขน ทงน นกจตวทยาไดท าการแบงความขดแยงในใจออกเปน

4 ชนด (Nevid, 2012: 429-430) ดงน ความขดแยงในใจชนดอยากเขาใกลทงค (Approach-Approach conflict) เปน

สภาวะทางอารมณทมเปาหมายใหบคคลตองตดสนใจเลอกเพยงเปาหมายเดยวซงเปนสงทบคคลชอบ พงพอใจหรอสงผลใหรสกดทงหมด ยกตวอยางเชน ชอบเสอทงตวสสมและตวสเทา หากตองเลอกซอเพยงตวใดตวหนง หรอตองตดสนใจคบใครสกคนระหวางเอกบบ ทงๆ ทดเหมอนกนทงค เปนตน ทงน นกจตวทยาเชอวาความขดแยงในใจลกษณะนเปนชนดทสงผลใหเกดความเครยดนอยทสด

รปท 7.2 ความขดแยงในใจชนดอยากเขาใกลทงค

ความขดแยงในใจชนดอยากหลกหนทงค (Avoidance-Avoidance conflict) เปนลกษณะทบคคลตองตดสนใจเลอกทางใดทางหนงทตนเองไมไดชอบ ไมพงพอใจ หรอมความรสกทางลบตอสงเหลานน ยกตวอยางเชน สอบเขาเรยนตอได 2 คณะ แตไมอยากเรยนทงสองคณะ หรอไมอยากไปหาหมอฟน แตกกลวฟนมปญหา เปนตน

รปท 7.3 ความขดแยงในใจชนดอยากหลกหนทงค

ความขดแยงในใจชนดทงอยากเขาใกลและอยากหลกหนแบบไมมตวเลอก (Approach-Avoidance conflict) เปนความขดแยงในใจทเกดในสงใดสงหนงเพยงสงเดยว หากแตบคคลเกดความรสกสองจตสองใจในสงนนๆ เนองจากทงมความรสกดและความรสกไมดตอสงนนในเวลาเดยวกน ยกตวอยางเชน อยากเขาไปทกทายท าความรจกกบสาวทชอบ แตกกลวจะโดนปฏเสธ หรออยากเปลยนสาขาเรยนใหม แตกลวจะเรยนสาขานนไมไหว เปนตน

173

รปท 7.4 ความขดแยงในใจชนดทงอยากเขาใกลและอยากหลกหนแบบไมมตวเลอก

ความขดแยงในใจชนดทงอยากเขาใกลและอยากหลกหนแบบมตวเลอก (Multiple Approach-Avoidance conflict) เปนความขดแยงในใจทประกอบดวยความรสกทดและความรสกทไมดตอสงหนงคลายกบแบบไมมตวเลอก หากแตสภาวะกดดนลกษณะนบคคลตองตดสนใจเลอกสงใดสงหนงจากหลายตวเลอกในเวลาเดยวกน ยกตวอยางเชน เรยนจบมหาวทยาลย แตตดปญหาทวาจะเรยนตอหรอท างานกอน หากเรยนอาจมโอกาสหาประสบการณทดในทางวชาการ แตอาจมเงนไมพอเรยน หากท างานกถอเปนการหาประสบการณชวตและอาจพบโอกาสใน

การกาวหนาในหนาทการงาน แตอาจจะไมมโอกาสไดเรยนอก เปนตน ความขดแยงในลกษณะนถอเปนความขดแยงทมความซบซอนมากทสด

รปท 0.5 ความขดแยงในใจชนดทงอยากเขาใกลและอยากหลกหนแบบมตวเลอก

7.3.3.5 การรบร2 จากหวขอขางตนในประเดนเรองสาเหตของการเกดความเครยดทนกจตวทยา

พยายามหาปจจยทครอบคลมในการอธบายการเกดความเครยดของบคคล แตอยางไรกตามค าถามยงคงเกดขนวาเหตทงสามประการเปนเหตของความเครยดทครอบคลมทงหมดแลวจรงหรอ

จากการศกษาพบวา ปจจยส าคญทเปนเหตใหบคคลเกดความเครยด คอ การรบรหรอการตความของบคคลทมตอเหตการณหรอสถานการณตางๆ (Feldman, 2013: 487-488)

ในการสอบเกบคะแนนของรายวชาหนง ผลปรากฏวาคะแนนสอบของนกศกษาต าทงหอง ทงเราและเพอนหลายคนรสกวาวชานยาก หนก คงไมผานแนนอน ขณะทเพอนบางคนกลบคดวาผลทออกมาเปนเหมอนสงเตอนใจใหเขาตองขยนมากกวาเดม จากตวอยางขางตนพบวา

2 การรบร (Perception) หมายถง กระบวนการแปลความหมายจากการรบสมผส

174

สถานการณเดยวกนแตการตอบสนองตอสถานการณในแตละบคคลตางกน บางคนมองสถานการณดานลบ อนตราย เสยง ล าบาก น าสกระบวนการของความเครยด บางคนมองสถานการณดานบวก ทาทาย นาสนใจ นาทดลอง น าสกระบวนการทคลายคลงกบความเครยดแตไมมผลเสยตอสขภาพเทยบเทาการรบรในทางลบ

7.3.4 ความเครยดกบกระบวนการท างานของรางกาย

ความเครยดถอเปนเรองของปจเจกบคคล มความแตกตางและเฉพาะเจาะจงในแตละบคคล สถานการณหรอเหตการณหนงๆ อาจมผลใหเราเกดความเครยด ขณะทไมมผลตอเพอนของเรา ในทางกลบกน เหตการณบางเหตการณอาจสงผลใหเพอนของเรามความเครยด แตเปนเรอง

ทปกตส าหรบเรา ในบางครงพบวาความเครยดเปนผลดตอบคคลผานการท าหนาทของระบบประสาทซมพาเทตกและฮอรโมนความเครยดในการชวยมนษยใหตอบสนองไดอยางมประสทธภาพและรอดพนจากอนตราย จากการศกษาพบวา การมความเครยดในชวงเวลาสนๆ จะสงผลให เพมการท างานของระบบภมคมกนของรางกาย โดยปกตเมอรางกายตองรบมอกบความเครยดสกระยะหนงระดบฮอรโมนความเครยดจะลดต าลงไปอยในระดบปกต ถอเปนสญญาณวาบคคลจดการกบความเครยดไดส าเรจ แตเมอความเครยดด าเนนตอไปกลบพบวาผลเสยจะตามมา

จากบทท 2 หวขอระบบประสาทซมพาเทตกทกลาววาหากระบบใดระบบหนงไมวาจะเปนซมพาเทตกหรอพาราซมพาเทตกบกพรองหรอท างานมากกวาปกต สงทตามมาคอ ผลเสยทเกดขนกบตวบคคล และโดยทวไปพบวา ระบบซมพาเทตกทท างานนานจนเกนไปหรอการท างาน

ทมากกวาปกตจากการเกดความเครยดรวมกบฮอรโมนความเครยด มผลเสยตอกระบวนการท างานของรางกาย 5 ดาน ดงน

ระบบทางเดนอาหาร โดยทวไปความเครยดในระดบต าจะสงผลใหระบบซมพาเทตกลดหรอหยดการท างานของระบบทางเดนอาหารชวขณะ แตพบวาการท างานของระบบซมพาเทตกจากความเครยดเรอรงมผลใหระบบการยอยอาหารลดการท างาน ล าไสลดการบบตว กระเพาะอาหารลดการหลงน ายอย สามารถสงผลใหเกดอาการล าไสอกเสบ ทองเสย อาหารไมยอย จนถงโรคล าไสแปรปรวน เปนตน

ระบบภมคมกนของรางกาย การศกษาพบความสมพนธระหวางความเครยดกบ

ความเจบปวยทางกายทเปนผลจากการเสยสมดลของระบบภมคมกนของร างกายเกดจากฮอรโมนความครยด ซงเปลยนหนาทจากผชวยเหลอความเครยดเรอรงมผลใหเกดความผดปกตของระบบภมคมกนของรางกาย 2 ทาง คอ ระบบภมคมกนท างานมากกวาปกต และระบบภมคมกนท างานนอยกวาปกต ในกรณทความเครยดไปกระตนใหระบบภมคมกนของรางกายท างานมากกวาปกต ผลคอ แทนทระบบดงกลาวจะไปตอสกบเชอโรคทเขามาในรางกายเพยงอยางเดยว ระบบกลบท าลายเซลลและเนอเยอภายในรางกาย ซงมผลใหบคคลเกดอาการแพไดงาย ขณะทการท างานทนอยกวาปกต

175

จากความเครยด โดยฮอรโมนความเครยดทถกหลงอยางตอเนองจะไปกดการท างานของเซลลภมคมกนซงสงผลใหระบบการท างานตางๆ ของเกราะปองกนรางกายเสยหายและเจบปวยในทสด (Nevid, 2012: 438) ซงจะมผลใหเชอโรคเขาไปแพรเชอและท าลายระบบตางๆ ของรางกายไดอยางงายดาย ผลคอ เปนหวดงาย หรอเซลลมะเรงขยายวงกวางไดอยางรวดเรว (Feldman, 2013: 493)

ระบบหลอดเลอดหวใจ โดยการท างานของระบบซมพาเทตกมผลใหอตราการเตนของหวใจเพมขน ความดนเลอดสงขน (Feldman, 2013: 489-490) เพอเพมการสบฉดของเลอดในรางกาย แตความเครยดเรอรงสงผลใหกระบวนการดงกลาวท างานอยางตอเนองมผลใหหลอดเลอดหวใจแขงตว ความดนเลอดสงตลอดเวลา เนองดวยการปรบตวของหลอดเลอดทตบตว และมแนวโนมเกดภาวะกลามเนอหวใจขาดเลอดเฉยบพลน

ระบบตอมไรทอ ไดรบผลจากความเครยดเรอร งโดยการเพมโอกาสในการเปนโรคเบาหวานชนดท 2 โดยเฉพาะบคคลททานอาหารหวานและคารโบไฮเดรตในปรมาณมาก รวมถงลดสมรรถภาพทางเพศ ดงอธบายในบทท 2 เรองการบรณาการระบบประสาทกบระบบตอมไรทอ

ระบบประสาท โดยพบวาความเครยดทเกดขนซ าแลวซ าเลาสงผลใหสมองสวนทเกยวของกบอารมณทางลบ (โดยเฉพาะ amygdala) เกดการเชอมโยงเครอขายอยางเหนยวแนนมากกวาเดมผลคอ การเกดอารมณทางลบรวมถงความเครยดมแนวโนมเกดไดงายมากกวาเดม ทงน สมองสวนดงกลาวมความเกยวของกบการเกบความทรงจ าทมอารมณความรสกเขาไปเกยวของ ( Implicit

memory) โอกาสในการเกดความเครยด ความวตกกงวล หรอความเศราจงงายมากกวาเดม (Hanson, 2007: 14) ผลตรงกนขามปรากฏกบสมองอกสวนหนง (Hippocampus) ทเกยวของกบการเกบความทรงจ าทไมเกยวของกบอารมณ (Explicit memory) จะไดรบผลกระทบจากการหลงของฮอรโมนความเครยดใหมประสทธภาพลดลง สงผลใหบคคลมปญหาเรองความจ า (Hanson,

2007: 15; Oei, Everaerd, Elzinga, Van Well, & Bermond, 2006: 133) นอกเหนอจากความเครยด พบวา นกจตวทยาสวนหนงใหความสนใจในการศกษาในอกประเดน

หนงทมความเกยวของกบความเครยดและมผลกระทบตอสขภาพจตและสขภาวะโดยภาพรวมของบคคล ประเดนดงกลาวมชอวา “ภาวะหมดอาลยในชะตาชวต”

7.4 หมดอาลยในชะตาชวต

ปรากฏการณทพบบอยขนในการศกษาไทย รวมถงการศกษาในระดบอดมศกษา คอ แรงจงใจในการเรยน แมอาจารยผสอนจะใชหลกของการเสรมแรงหรอการลงโทษ กลบพบวาไมไดผลกบนกศกษาบางราย ยกตวอยางเชน นกศกษาทเดมทไมชอบวชาคณตศาสตรดวยสอบตกตลอดเวลาจะท าอยางไรกไมเขาใจ อาจสงผลใหเกดความรสกวาท าอยางไรกไมแตกตาง หลงจากเขาศกษาตอตองเจอกบ

176

วชาการคดและการตดสนใจหรอวชาทเกยวของกบการค านวณ ผลคอ ปลง ทงน อาการทเรยกวา ปลงคออะไร ลกษณะเปนเชนไร และเกดจากสาเหตใดไดบาง

7.4.1 หมดอาลยในชวตคออะไร อาการปลง หรอในทางจตวทยาเรยกวา ปรากฏการณหมดอาลยในชะตาชวต (Learned

helplessness) เปนการรบรของบคคลตอสถานการณใดสถานการณหนงในลกษณะวาตนเองไมสามารถควบคมอะไรไดเลยในสถานการณดงกลาว จนสงผลออกมาเปนการกระท าในท านองยอมแพหรอยอมจ านนตอสงทเกดขน (Feldman, 2013: 495-496)

หากแตพบวา ประสบการณทไมสามารถหลกหนจากสงเราทสรางความไมพงพอใจสามารถสรางการเรยนรในรปแบบอนทไมใชการเรยนรเพอหลกหนทเรยกวา ความสนหวง ซงเกดจากการรบรของสงมชวตวาสถานการณหรอผลลพธไมไดอยในการควบคมของตน ทงน ผทเรมใชค านคอ มารตน เซลกแมน (Martin Seligman) และคณะ โดยเซลกแมนและทมงานพบวา สขนขทดลองทมไมสามารถหลบหนจากการถกไฟฟาดดได จะไมสามารถหนการถกไฟฟาดดในการทดลองครงตอไปได แมจะมความเปนไปไดกตาม นอกจากนพบวา ผลทเกดขนจะมความคงทน สนขจะถกไฟฟาดดเปนชวโมง เปนวน หรอแมกระทงเปนสปดาหหลงจากนน และไมแมกระทงพยายามหนจากสถานการณนนๆ จากขอมลดงกลาวถอเปนแนวทางทชวยใหนกจตวทยาสามารถท าความเขาใจกบบคคลในบางสถานการณได อาท เหตใดเหยอทถกทารณจากบคคลในครอบครวถงไมมความพยายามหรอความคดทจะหนออกจากบาน หรอเหตใดนกศกษาบางรายจงไมมความขยนในการเรยน สามารถใชหลกการของความสนหวงในการอธบาย

จากการศกษาพบวา ภาวะหมดอาลยในชะตาชวตมความสมพนธกบความรสกอาย และความรสกโดดเดยว ซ งอาจน าไปสความผดปกตทางจตใจหลายลกษณะ อาท ภาวะซมเศรา (Schwartz, 2013) โรควตกกงวล โรคกลว (Cherry, 2016) รวมถงอาการทใกลเคยงกบโรคจตเภท (Olson, 2014) ยกตวอยางเชน นกศกษาคนหนงมความรสกอายตลอดเวลาเมอตองอยตอหนาคนหมมากจนเกดความรสกวาไมสามารถจะเปลยนแปลงอะไรในเหตการณนได จากความรสกดงกลาวทเกดจากการรบรวาตนเองไมสามารถควบคมตวเองไดและควบคมสถานการณไมไดอาจสงผลใหนกศกษาคนดงกลาวหยดใหความสนใจกบการพบปะผคน หรอพยายามเอาชนะจดออนนนๆ ซงอาจมแนวโนมใหเกดความรสกอายเพมยงขน และอาจพฒนาไปสการเกดอาการของโรคกลวการอยตอหนาผ อน (Social phobia)

7.4.2 ลกษณะของการหมดอาลยในชะตาชวต

จากการศกษาพบวา ผทมลกษณะของภาวะหมดอาลยในชะตาชวตมกมอาการ (Olson,

2014) ดงตอไปน

177

ดานอารมณ พบวา อารมณความรสกลดลง ในบางกรณแสดงออกเหมอนปราศจากอารมณความรสก น าเสยงราบเรยบ ไมคอยแสดงออกซงอารมณความรสกทางสหนา ไมม ความกระตอรอรน ไมใหความสนใจ ไมมความสข และขาดความมงมนในการบรรลเปาหมาย

ดานสงคม พบวา มแนวโนมปลกตวออกจากสงคม ท งการแสดงความรสกและ

การมปฏสมพนธ ไมมการตอบสนองทางสงคม แยกตวออกหาง ขาดเรยนหรอขาดงานบอย ในบางกรณพบวาไมมความสนใจในการดแลสขภาพอนามยของตนเอง

ดานพฤตกรรม พบวา มพฤตกรรมทแปลกไปจากเดม อาท นงนง หนามองตรงเหมอนคนเหมอลอย ไมคอยเคลอนไหว เงยบ ไมมความใสใจหรอสนใจในสงรอบขาง

ดานกระบวนการทางปญญา พบวา มปญหาในกระบวนการทเกยวของกบการคด อาท มความคดทยดตด มปญหาเกยวกบสมาธ ทกษะในการแกไขปญหาลดลง มปญหาในการสอสาร และปญหาในกระบวนการจ า

7.4.3 เหตของความสนหวง สาเหตของความสนหวงอาจมไดหลายประการทงจากคณลกษณะสวนบคคลทเปนปจจย

ภายในและปจจยแวดลอม แตในทนขอน าเสนอสาเหต 2 ประการ ดงน 7.4.3.1 สถานการณทสามารถคาดการณได

ปจจยส าคญประการหนงในการก าหนดระดบความเครยด คอ สถานการณทจะเกดขนสามารถคาดการณได จากการศกษาหนง พบวา หนทไดรบสญญาณเตอนกอนการถกไฟฟาดดจะมระดบความเครยดทต ากวาหนทไมไดรบสญญาณเตอน นอกจากนยงพบวา การเกดความเครยดไมเพยงแตเกดกบสถานการณท เปนภยคกคาม หากแตสามารถเกดไดกบสถานการณทสรางประสบการณดๆ ยกตวอยางเชน ในการทดลองหนง พบวา หนทไดรบอาหารตามเวลาจะมประสทธภาพในการแกโจทยทนกวจยใหในแตละวน หากแตท าการสมเวลาการใหอาหาร พบวา

หนจะมระดบความเครยดทสงขน เชนเดยวกบมนษย การไดชอดอกไมในวนวาเลนไทนหรอของขวญวนเกดในเวลาทแนนอนจะสรางความสขใหเรา หากแตเพอนหรอคนรกจะสรางความประหลาดใจใหเราโดยไมใหตรงกบวนทถกก าหนดจะสงผลใหเกดความรสกเครยดไมมากกนอย หรอในการศกษาหนงพบวา ผสงอายในบานพกคนชราสามารถปรบตวไดดกวาหากมผมาเยยมในชวงเวลาทแนนอน ไมใชมาในชวงเวลาทไมสามารถคาดเดาได (Langer & Rodin, 1976 อางถงใน King, 2011)

7.4.3.2 สถานการณสามารถควบคมได ความรสกวาสถานการณทเกดขนสามารถจดการหรออยในการควบคมถอเปน

ปจจยส าคญในการเกดความเครยดในสถานการณปญหา แมกระทงการประสบกบสถานการณปญหานนซ าๆ หากบคคลเชอวาควบคมไดมกสามารถปองกนความเครยดไดเปนอยางด

178

จากการศกษาหนง พบวา ผสงอายทไดรบการเยยมเยยนตามชวงเวลาทก าหนดดวยตนเองจะมสขภาวะทดกวาผสงอายทรอเวลาเยยมทก าหนดโดยศนย นอกเหนอจากน พบวา ผสงอายทไดรบมอบหมายใหดแลตนไมในกระถาง แบบหนงตอหนง จะมอายทยนยาวกวาผสงอายทไมมภาระรบผดชอบทแนนอน หรอจากการศกษาหนงพบวา สงเราทท าใหเกดความรสกรงเกยจหรอกลวและรสกวาไมสามารถควบคมสถานการณได สามารถลดการท างานของระบบภมคมกน ตวอยางทเคยกลาวถงคอ ความสนหวง (Learned helplessness) ทพบวา สตวทดลองทไมสามารถจะควบคมผลลพธของการทดลอง ผลทตามมาคอ การไมดนรนทจะหลกหนสถานการณนนๆ

ความเครยดและการหมดอาลยในชะตาชวต รวมถงอารมณความรสกทางดานลบสามารถสงผลกระทบทางดานลบตอสขภาพจต ซงอาจน าไปสความผดปกตทางจตใจทจ าเปนตองไดรบการรกษาและเยยวยาจากผเชยวชาญ ทงน ณ ปจจบน ความผดปกตทางจตใจในลกษณะใดทตองไดรบ

ความสนใจและการรกษาเยยวยา เปนประเดนทจะกลาวถงตอไป

7.5 โรคทางจตเวช: ความเจบปวยทถกตตรา

นอกเหนอจากโรคทางกาย มนษยยงตองประสบกบโอกาสเสยงตอการเปนโรคทางอารมณ จตใจ และพฤตกรรมทภาษาไทยเรยกอยางเปนทางการวา “โรคทางจตเวช” (Mental disorders) ทงน โรคทางจตเวชคออะไร ใชเกณฑอะไรในการแบง มระบบการจ าแนกอยางไร ความจรงกบความเชอเกยวกบโรคทางจตเวชเหมอนกนหรอแตกตางกนอยางไร รวมถงการด าเนนชวตของผปวยมแนวโนมเปนอยางไร หวขอนจะน าสค าตอบของประเดนเหลาน

7.5.1 โรคทางจตเวชคออะไร สมาคมจตแพทยอเมรกน (DSM-IV) (มาโนช หลอตระกล, 2555: 63) ไดระบหลกการใน

การพจารณาวาเปนโรคทางจตเวช 4 ประการ ดงน ประการแรก มลกษณะหรอกลมอาการทางจตใจหรอพฤตกรรมทมความส าคญทาง

การแพทย

ประการทสอง อาการเหลานท าใหบคคลเกดความทกขทรมาน หรอมความบกพรองในกจวตรตางๆ หรอมความเสยงสงทจะถงแกชวต หรอบกพรองในกจกรรมตางๆ

ประการทสาม อาการทเกดขนตองไมเปนสงทสงคมนนๆ ยอมรบกนวาเปนเรองปกต เชน อาการซมเศราจากการสญเสยผเปนทรก

ประการสดทาย พฤตกรรมทเบยงเบนไปจากคานยมดานการเมอง ศาสนา หรอดานเพศ หรอเปนจากความขดแยงระหวางบคคลนนๆ กบสงคมไมถอวาเปนความผดปกตทางจตเวช นอกจากปญหาเหลานจะกอใหเกดภาวะดงขอแรก

179

การก าหนดขอบเขตของโรคทางจตเวชทไดน าเสนอขางตน เกดจากการก าหนดเงอนไขของการแบงระหวางความปกตและความผดปกต หากแตจะใชเกณฑใดบางในการแบง จะน าเสนอในล าดบตอไป

7.5.2 เงอนไขทใชแบงความปกตและความไมปกต ความผดปกตทางจตเปนคณลกษณะหนงทยากตอการสงเกตหรอพจารณา เนองดวย

ขอจ ากดของการใหนยาม และในบางครงการแยกความปกตกบความผดปกตเปนไปไดยาก เนองจากอาการทเกดขนสามารถพบไดในคนปกต (มาโนช หลอตระกล, 2555: 63) ทงน มตทมกนยมใชใน

การพจารณาความผดปกต ประกอบดวย

7.5.2.1 ความถในการพบเหน

แนวทางหนงทใชในการประเมนคอ พฤตกรรมหรอความคดไมเหมอนคนทวไป หรอไมคอยพบเจอ โดยทวไปเราจะสรปวาพฤตกรรมใดทพบเหนไดบอยครงจะถอวาปกต หากไมคอยพบเจอถอวาไมปกต ยกตวอยางเชน นกศกษาคนหนงท าการฝงสงของรปรางตางๆ เขาไปใตผวหนง ขณะทนกศกษาคนอนไมท ากน หากใชมตนเปนเกณฑในการพจารณาเพยงเง อนไขเดยวจะถอวานกศกษาคนนนผดปกต ทงน ยงไมสามารถสรปไดวาพฤตกรรมดงกลาวเปนความผดปกต เนองจากเปนเพยงเงอนไขเดยว ความผดปกตบางลกษณะสามารถพบเหนไดบอย ยกตวอยางเชน ความเครยด ความกาวราว ทมนษยเราประสบและสามารถพบเจอไดบอยคร งในสงคมไทย หากยงถกจดใหเปนความผดปกต

ขอจ ากดอกประการของเงอนไขนคอ ไมมจดตดทชดเจนระหวางบอยครงกบไมคอยพบเจอ สงทพบคอ การใชความรสกหรอความคดเหนสวนตวเปนขอมลเพอการพจารณาตดสน ประเดนสดทายคอ ความแตกตางทางวฒนธรรม พฤตกรรมบางลกษณะทถอวาปกตในวฒนธรรมหนงอาจถอเปนสงผดปกตในอกวฒนธรรมหนง

7.5.2.2 บรรทดฐานทางสงคม

เมอมใครสกคนในกลมหรอสงคมแสดงพฤตกรรมทขดตอบรรทดฐานของสงคมนนๆ ยอมถอวาบคคลนนไมปกต เนองดวยแตละสงคม แตละวฒนธรรมมแนวปฏบต เปนของตนวาพฤตกรรมใดของสมาชกทสงคมรบได พฤตกรรมใดเปนทคาดหวง พฤตกรรมใดรบไมได ไมไดคาดหวง การทสมาชกมพฤตกรรมเบยงเบนไปจากทคาดหวงจงถอไดวาเปนสงทไมสามารถรบได

แตขอจ ากดของการใชบรรทดฐานเปนเกณฑพจารณาความผดปกตคอ กฎระเบยบ ขอบงคบ หรอแนวปฏบตของสงคมเปนพลวตร เปลยนแปลงไปตามกาลเวลา ฉะนน

การใชมตนเพยงประการเดยวจงเปนความอนตรายในการพจารณาความผดปกต เนองดวย หากสงคมมแนวปฏบตใหม ผคนทยงคงแนวปฏบตเดมกถอวาผดปกต ซงเปนการพจารณาทไมสมเหตสมผล

180

นอกจากน การมพฤตกรรมหรอความคดทเบยงเบนไปจากบรรทดฐานของสงคมไมสามารถสรปไดวาผดปกต เนองดวย บรรทดฐานในบางลกษณะขดตอการด าเนนชวตของคนในสงคม หรอลดรอนสทธเสรภาพมากจนเกนไป

7.5.2.3 ความบกพรอง มตนเปนการประเมนความสามารถในการใชชวตประจ าวน อาท ความสามารถ

ในการท ากจวตรประจ าวน ความสามารถในการตดตอสอสารกบผอน ซงมมาตรฐานทมากมาย

แตโดยทวไปแบงออกเปน 4 มาตรฐาน คอ 1) บคคลมความรสกเครยด รสกไมสบายจากพฤตกรรมหรอความคดทประสบ 2) พฤตกรรมของบคคลสงผลกระทบทางลบตอผอน 3) พฤตกรรมนนท าใหบคคลรสกวาผดปกต หรอสงคมรอบขางมองเชนนน และ 4) พฤตกรรมนนแปลกประหลาด

เชนเดยวกบมตอนๆ การใชมาตรฐานนเปนเกณฑเพยงประการเดยวถอเปนขอจ ากด ยกตวอยางเชน ความซมเศราจากการสญเสยบคคลอนเปนทรก ซงเปนเรองปกตทมนษยตองโศกเศราเสยใจ ความรสกเครยดหรออารมณดานลบในบางเวลา บางสถานการณเขาเงอนไขตามเกณฑดงกลาว หากแตไมสามารถจดเปนความผดปกต รวมถงความรสกวาผดปกตทงจากตนเอง หรอสงคม (เกณฑขอ 3) ซงเปนอตวสย ไมสามารถวดเปนปรนยได

ขอจ ากดอกประการ คอ พฤตกรรมบางลกษณะไมไดสงผลใหบคคลเครยด

แตในทางการแพทยจดวาเปนความผดปกต ยกตวอยางเชน การแสดงความกาวราวตอรางกายและจตใจของผ อน (อาการหนงของผปวยบคลกภาพผดปกตชนดตอตานสงคม) 3พบวา บคคลไมมความรสกผดหรอเสยใจจากการท าใหผอนเจบ นอกจากน พฤตกรรมหรอกจกรรมบางอยางทอนตรายตอตนเอง หรอสงคมมองวาไมปกต ไมสามารถจดไดวาผดปกต เชน การดมเครองดมผสมแอลกอฮอล หรอการสบบหร เปนตน

7.5.2.4 เบยงเบนไปจากอดมคต เงอนไขสดทายทน ามาพจารณา คอ การประเมนวาบคคลมคณลกษณะท

เบยงเบนไปจากสขภาพจตในอดมคตหรอไม โดยคณลกษณะของสขภาพจตทดมหลากหลายลกษณะ อาทมความพรอมทจะพฒนาตนเอง มความอสระในความคดและการตดสนใจ รบรสงตางๆ ตาม

ความเปนจรง มสมพนธภาพทดกบผอน มความสามารถในการปรบตวใหเขากบสถานการณตางๆ ในชวตประจ าวน ทงน หากพจารณาอยางผวเผน การใชเงอนไขนประกอบการประเมนมลกษณะของการเปนเกณฑทด แตดวยค าวาอดมคตจงมขอจ ากดไมตางกบเงอนไขอนๆ

ดวยความกาวหนาทางเทคโนโลยและการเขาถงขอมล สงผลใหวงการวชาการและวงการแพทยเรมเขาใจในโรคทางจตเวชมากขนกวาในอดต แตอยางไรกตาม พบวา ยงมความลบ

3บคลกภาพผดปกตชนดตอตานสงคม (Antisocial Personality Disorder)

181

อกมากมายทมนษยเรายงตองคนหาและท าความเขาใจเกยวกบโรคทางจตเวช ซงเปนสาเหตประการหนงทสงผลใหเกดความเขาใจทยงคงคลาดเคลอนทเกดขนทงในประเทศไทย ประเทศในภมภาคเอเชย รวมถงประโยคซกโลกตะวนตก

โดยทวไป หากนกถงค าวาไมปกต หรอเบยงเบน มนษยเราจะนกถงสงทเปนปญหาอยางรนแรง ขอบกพรอง ขอเสย ความนารงเกยจ เวลาทเราเหนพฤตกรรมแปลกๆ จะเกดรสกกลว รงเกยจ และสงสยวาท าเชนนนเพราะเหตใด ในบางครง เราจะพยายามหลกหนหรอเลยงการเขาใกลสงทแตกตางจากเราเปนอยางมาก มกมการตตราวาบคคลทเปนโรคทางจตเวชอนตราย กาวราว และคาดเดาไมได รวมถงควรแยกใหหางจากสงคมภายนอก ดงนน จงเปนเรองปกตทพบวามอคตหรอการรบรในทางลบตอบคคลทไดรบการวนจฉยหรอตองสงสยวาเปนโรคทางจตเวช

การแบงพฤตกรรมวาปกตหรอไมนนถอเปนเรองยากดงกลาวขางตน ดงนน จงจ าตองใหความส าคญและระมดระวงในการหามาตรฐานและระบบในการวนจฉยโรคและแบงชนดของโรค เปาหมายประการหนงของการวนจฉยคอ เพอท าความเขาใจกบปญหาทบคคลก าลงประสบไดงายขน เพอการหาแนวทางเยยวยารกษาปญหาทเกดขน รวมถงการหาแนวทางสรางภมคมกนเพอลดโอกาสในการเกดความผดปกตดงกลาว และส าคญอกประการหนงคอ เพอสรางความชดเจนและเปนสากลระหวางผท างานทเกยวของ รวมถงระหวางผท างานกบผปวย ญาตผปวย และบคคลทวไป ซงถอเปนประโยชนตอผทเกยวของเพอความเขาใจรวมกน

หากแตผลเสยทเกดขนจากการพยายามแบงความผดปกตยอมมควบคกบประโยชน อาท ความรสกทางลบทเกดขนเสมอนตนเองถกตตรา ปฏกรยาและการปฏสมพนธจาก

คนรอบขางผปวยทเปลยนแปลงไปในทางลบ และการน าเกณฑการแบงชนดของความผดปกตไปใชโดยไมทราบหรอไมเขาใจเกยวกบความผดปกตดงกลาวอยางแทจรง เปนตน

รปท 7.6 แนวคดจต-ชว-สงคม

ทมา: ปรบปรงจาก http://sludgeport240.web.fc2.com/essay/essays-2016124870/

182

7.5.3 การจ าแนกโรคทางจตเวช

โรคทางจตเวชเปนอกหนงลกษณะทมนษยเปนผก าหนด ทงน มหนวยงานทท างานทางดานสขภาพตางๆ มากกมายพยายามจะก าหนดกรอบความผดปกตดงกลาว หนวยงานหรอองคกรทไดรบการยอมรบอยางเปนสากลเกยวกบประเดนน ไดแก สมาคมจตแพทยอเมรกน ซงไดพฒนาระบบการจ าแนกโรคทางจต เวชท เ ร ยกว า Diagnostic and Statistical Manual of Mental

Disorders (DSM) และองคการอนามยโลก ซงพฒนาระบบทมชอวา International Classification

of Diseases and Related Health Problems (ICD) ทงสองระบบนไดรบความนยมในระดบสากลรวมถงประเทศไทย (มาโนช หลอตระกล, 2555: 64-65) ดงรายละเอยดพอสงเขป ตอไปน

ตารางท 7.1 เปรยบเทยบระบบการแบงโรคทางจตเวช

183

7.5.4 โรคทางจตเวช: ความเชอกบความเปนจรง ความเชอ: บคคลทเปนโรคทางจตเวชมสาเหตมาจากความเครยด

ความเปนจรง: การสบหาสาเหตของการเกดอาการทางจตเวช ณ ปจจบนจะใชแบบจ าลองชว-จต-สงคม เปนแกนกลาง โดยพบวาการเกดอาการทางจตเวชไมวาจะโรคใดกตามแต มความซบซอน และเปนผลจากปฏสมพนธรวมกนระหวางปจจยทางชววทยา จตใจ และสงคมวฒนธรรม

ความเชอ: ผปวยโรคจตเวชจะแยลงเรอยๆ และรกษาไมหาย

ความเปนจรง: ณ ปจจบน โรคทางจตเวชสามารถรกษาไดหลายโรค อาท โรคกลว

โรควตกกงวล โรคซมเศรา โรคเครยด โรคย าคดย าท า เปนตน และแมจะไมสามารถรกษาใหหายในบางโรค อาท โรคจต แตพฒนาการทางการแพทย ณ ปจจบน สามารถเยยวยาอาการใหดขนจนสามารถใชชวตหรอท างานไดอยางคนทวไป แตทงนขนอยกบความรวมมอของผปวยและผใกลชด

ความเชอ: ผปวยโรคจตเวชอนตราย

ความเปนจรง: ตามทเหนในสอตางๆ อาท โทรทศน หนงสอพมพ หรอสอออนไลน ถงความกาวราวรนแรง และไรซงสตสมปชญญะของผปวยโรตจตเวช ผปวยบางรายคลมคลงท ารายตนเอง ท ารายพอ แม ลก คนรก หรอคนใกลชด ทงทรจกและไมรจก บางกรณดโหดรายเนองดวยท ารายจนถงขนเสยชวต ผปวยบางรายจงตองถกขง ลามโซ หรอถกโดดเดยวจากผคนรอบขาง เหตการณทกลาวขางตนจะไมเกดขนหากผปวยและคนใกลชดยอมรบและใหความรวมมอในการรกษาเยยวยา

ประเดนความเชอทกลาวถงขางตนเปนเพยงตวอยางหนงของความเชอทขดตอความเปนจรง อยางไรกตาม หากปรากฏบคคลทผอานรจกหรอรกประสบกบปญหาจนเกดความผดปกตจนถงขนไดรบการวนจฉยวาเปนอาการใดอาการหนงในโรคทางจตเวช จะตองท าเชนไร เปนประเดนทจะกลาวถงในหวขอถดไป

7.5.5 โรคทางจตเวชกบการด าเนนชวต

การมบาดแผลทางจตใจจากการเปนโรคทางจตเวชสามารถน าไปสผลลพธทเลวรายจากการมพฤตกรรมทางดานลบของผปวย ซงสงผลใหเกดอคตจากบคคลรอบขางผานการตตรา ยกตวอยางเชน โรคจตเภท หรอทสงคมไทยเรยกวา “บา” หรอ”วกลจรต” มกจะมาพรอมกบค าวา “นากลว” “อนตราย” เปนตน การไดรบรวาตนเองเปนโรคทางจตเวชถอเปนเรองสะเทอนใจอยแลว หากยงรบรวาบคคลรอบขางหรอสงคมคดหรอรสกยงไงตอตนเองจากการปวยยงสงผลรายตอกระบวนการคดและความรสกของผปวย ผปวยตองยอมรบกบสงทเกดขนกบตนเองเปนสงแรกเพอการกาวสหนทางของสขภาวะ

บคคลทเปนโรคทางจตเวชถอวาไดรบบททดสอบของชวต บททดสอบททาทายตอการใชชวตทมสขภาวะ หากไดรบการวนจฉยวาเปนโรคทางจตเวชสกชนดหนง ตองประสบกบสภาวะทจะ

184

เกดบาดแผลในใจจากการตองถกตตรา ถกแบงแยก ถกรงเกยจ ถกปฏเสธ เปนตน จากการศกษาหนง ใหบคคลทมสขภาพจตด 8 คน สวมบทบาทเปนผขอรบการชวยเหลอจากจตแพทย โดยใหกลมดงกลาวท าตวเหมอนปกตยกเวนใหเลาวาตนเองมอาการหแวว กอปรกบขอรองใหรวมมอในค าแนะน าของจตแพทยเปนอยางด แตไมขอรบการรกษาทโรงพยาบาล จากการศกษาพบวา ทกคนไดรบ

การวนจฉยวาเปนโรคจตเภท และตองเขารบการรกษาทโรงพยาบาลตงแต 3 ถง 52 วน และทมรกษาไมมผใดทสงสยตอการวนจฉย รวมถงรบรวาพฤตกรรมของบคคลดงกลาวทปกตเปนพฤตกรรมทไมปกต จากการทดลองดงกลาวพอจะแสดงใหเหนถงการถกตตราของบคคลทไดรบการวนจฉยวาเปนโรคทางจตเวช ซงเปนสวนหนงในการสรางบาดแผลในใจ

โรคทางจตเวชเปนโรคทท าใหหลายๆ คนในสงคมเกดความรสกกลว รงเกยจไมตางกบโรคตดตอ ท าเหมอนตนเองจะตดเชอโรคจากผปวย ทงทในความเปนจรงไมสามารถตดตอไดแมแตนอย ค าถามทอาจเกดขนจากคนรอบขางผปวย อาท จะท างานไดหรอ คบเปนเพอนไดเหมอนเดมหรอไม จะรบผดชอบในฐานะผปกครอง หรอคชวตไดหรอไม ค าถามตางๆ เหลาน เปนเจตคตทาง ดานลบทเกดขนตอผปวย ซงอาจเปนปจจยประการหนงทบนทอนก าลงใจในการตอสกบโรคดงกลาว รวมถงบคคลทใกลชดทตองคอยใหความชวยเหลอ โดยความกลวทจะตองมบาดแผลในใจอาจเปนก าแพงขวางกนไมใหผปวยเขารบการรกษา หรอพดคยถงปญหาใหคนรอบขางไดรบร

ทงนพบวา ปจจยส าคญทท าใหการรกษาเยยวยาไมไดผล และอาการปวยยงคงด าเนนตอไปหรอกลบไปเปนซ าอก ไดแก ไมไดรบการบ าบดรกษาทเหมาะสม ไมไดเขารบการรกษาตงแตเรมปวยในระยะแรกๆ ณ ปจจบนดวยความกาวหนาทางการแพทย โรคทางจตเวชหลายโรคสามารถรกษาใหหายขาดไดเชนเดยวกบโรคทางกาย แตผปวยและญาตหรอผใกลชดมกเกดความรสกกลว

ไมยอมรบความเปนจรงซงสงผลใหไดรบการรกษาทลาชาและอาจสงผลเสยมากกวาผลด นอกจากนพบวา บรรยากาศของครอบครวถอเปนปจจยส าคญตอการฟนฟสภาพจตใจของผปวย การมสภาพครอบครวทตงเครยด มความขดแยงระหวางกน มการแสดงออกซงอารมณทางลบและการสอสารทไมด เปนปจจยทสงผลใหอาการยงคงด าเนนตอไป หรอรนแรงมากกวาเดมได

ทงน พนม เกตมาน (2550) ไดสรปแนวทางในการสงเสรมและดแลผปวย ดงน ตดตาม คอ ตดตามดแล หรอก ากบใหผปวยไดรบยาอยางถกตอง ตรงตามทแพทยก าหนด

อาจเปนผจดยาใหเอง หรอคอยนบเมดยาทเหลอ ควรมวธจงใจใหผปวยรวมมอกนดๆ มากกวา

การบงคบขมชกน

ตรงนด คอ พาผปวยมารบการตรวจรกษาอยางสม าเสมอ ตามนด ถาผปวยไมยอมมาจรงๆ ญาตควรมาพบแพทยและเลาปญหานใหแพทยทราบ

185

สงเกต คอ คอยตรวจสอบอาการขางเคยงของยา แพทยผรกษามกจะอธบายใหฟงกอนการสงยาครงแรกวาจะมอาการขางเคยงอยางไรบาง ถาเกดอาการขางเคยงควรรบตดตอแพทยผรกษาทนท อยาทงไวเพราะจะท าใหผปวยไมอยากกนยา และไมอยากรกษาอกตอไป

สอสาร คอ สรางบรรยากาศทสงบ อบอน มกจกรรมทดท ารวมกน มการสอสารทด บอกความตองการกน และตอบสนองกนอยางเหมาะสม

ตกรอบ คอ บางครอบครวเขาใจผดวาหามขดใจผปวยดวยอาจจะท าใหอาการยแยยงกวาเดม แตค าแนะน าทางการแพทยระบวาไมควรตามใจกนมากจนเกนไป หรอใหสทธพเศษจนผปวยท าความเดอดรอน ร าคาญแกผอน

เขาใจ คอ เมอผปวยมอาการทางจตผดปกต เชน หวาดระแวง หแวว ไมควรพยายามอธบายเพอใหผปวยยอมรบความจรง นอกจากจะไมไดผลแลวยงอาจท าใหญาตโกรธทผปวยไมยอมรบฟงเหตผล ควรรบฟงดวยทาทเปนกลาง ไมจ าเปนตองเหนดวย แตขอใหผปวยพดถงสงทเขาคด สงทเขารสกใหมากทสด พรอมกบแสดงความเขาใจและเหนใจทเขาคดและรสกเชนนน อาการทางจตจะดขนจากการใชยา ดงนน ตองรบพาผปวยมาพบแพทยโดยเรว

จดจ า คอ จดจ าอาการตางๆ ทเกดขนทบานมาเลาใหแพทยฟง การด าเนนชวตทบานจะแสดงถงความส าเรจของการรกษาดวย และญาตผใกลชดจะเปนผชวยแพทยทดในเรองน

บรหาร คอ บรหารจดการเวลาในการด าเนนชวตของผปวยใหสม าเสมอเปนกจวตร โดยเฉพาะเวลาอาหาร เวลานอน เวลาออกก าลงกาย และเวลากนยา

รวมมอ คอ ควรใหผปวยมบทบาทในการด าเนนชวตตามปกตใหมากทสดเทาทจะท าได ทงความรบผดชอบสวนตว และงานรบผดชอบสวนรวม

ใจเยน คอ หลกเลยงการใชอารมณตอบโตกนภายในบาน เมอมความขดแยงควรน ามาปรกษาแพทย

7.6 บทสรป

สขภาพจต คอ ความสามารถในการปรบตวของบคคลทงในการปรบตวผานการแสดงออกและการปรบตวผานทางความคดและความรสก ซงโดยปกตพบวา หากบคคลตองประสบกบสถานการณทจ าเปนตองปรบตว รางกายจะมกระบวนการตอบสนองตอการปรบตวดงกลาวทเรยกวา ความเครยด การมความเครยดในระยะสนและไมสะสมจะพบความสมพนธในทางทดตอกระบวนการท างานของรางกาย อาท เพมพละก าลง เพมสมาธ เพมประสทธภาพในกระบวนการคดและความจ า รวมถง

การเรยนร แตหากความเครยดอยกบบคคลในระยะยาว หรอเกดการสะสมทเรยกวา ความเครยดเรอรง รวมถงความเครยดแบบฉบพลนทมความรนแรงหรอสะเทอนใจ ความเครยดดงกลาวจะสงผล

186

เสยตอรางกาย อาท กดการท างานหรอกระตนการท างานของระบบภมคมกนมากกวาปกต หยด

การท างานของระบบยอยอาหาร ลดความยดหยนของระบบหลอดเลอดหวใจ ลดประสทธภาพของกระบวนการทางปญญา

นอกจากความเครยด พบวามอกปจจยหนงทสงผลเสยตอสขภาพจตและพบบอยยงขนในสงคมไทย คอ ภาวะหมดอาลยในชะตาชวตหรอความสนหวง เปนภาวะของความรสกและความคดทมผลกระทบตอศกยภาพในการแสดงออก ภาวะดงกลาวสงผลใหบคคลเกดความสนหวงในบางเรองบางประเดนทตนเองคดหรอรสกวาไมสามารถควบคมได จดการไมได จนสงผลใหเกดอาการหมดอาลยตายอยากในเรองดงกลาว ซงมแนวโนมน าไปสความเสอมของสขภาพจตจนสามารถพฒนาเปน

โรคทางจตเวช

ทงน การจะวนจฉยวาใครสกคนเปนโรคทางจตเวชจ าเปนตองไดร บการวนจฉยจากแพทยผเชยวชาญ ทงน มเกณฑในการแบงระหวางความปกตกบความผดปกตหลายเงอนไข เนองดวยบคคลปกตกสามารถเกดความผดปกตไดในบางครงหรอบางกรณ เพอปองกนการวนจฉยทผดพลาด ดวยผทมความผดปกตทางจตใจจ าตองประสบกบความยากล าบากในการด าเนนชวต และความยากล าบากในการดแลรกษาเยยวยาเพอใหตนเองสามารถกลบมาเปนปกตในบางอาการ หรอสามารถอยรวมกบบางอาการทยงไมสามารถรกษาใหหายขาดได ณ ปจจบน อยางไรกตาม การดแลสขภาพกายและสขภาพใจของตนเองในชวตประจ าวนถอเปนสงส าคญ เนองจากเปรยบเสมอนการสรางเกราะปองกน

ความผดปกตและลดผลกระทบจากปญหาสขภาพจตไวตงแตตนคงดกวาการไปแกไขทปลายเหตอยางการรกษา


1. จงอธบายความหมายของสขภาพจต

2. จงอธบายความแตกตางระหวางความเครยดระยะสนกบความเครยดเรอรง 3. ความเครยดเกดจากสาเหตใดบาง จงอธบาย

4. ความเครยดเรอรงสงผลตอรางกายอยางไรบาง จงอธบาย

5. จงอธบายความหมายของการหมดอาลยในชะตาชวต

6. จงอธบายขอบเชตของโรคทางจตเวช

7. จงอธบายเงอนไขของการแบงความปกตและความผดปกตทางจต


กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข. (2546). สขภาพจตคออะไร. [Online] Available : http://www.forums.dmh.go.th/index.php?topic=6.0 [วนทคนขอมล 2 กมภาพนธ 2559].

_______________________________. (2554). ส ารวจความสข. [Online] Available: http://www.dmh.go.th/news/view.asp?id=1103 [วนทคนขอมล 2 กมภาพนธ 2559].

พนม เกตมาน. (2550 ) . ค าแนะน า ในการดแลผ ป วยทบ าน . [Onl ine ] Ava i lable : http://www.psyclin.co.th/new_page_15.htm [วนทคนขอมล 2 กมภาพนธ 2559].

พนธนภา กตตรตนไพบลย . (2549). ตราบาปและโรคทางจตเวช. [Online ] Available : http://www.dmh.go.th/news/view.asp?id=1001 [วนทคนขอมล 2 กมภาพนธ 2559].

มาโนช หลอตระกล. (2555). การจ าแนกโรคและการวนจฉยโรคทางจตเวช. ในมาโนช หลอตระกล และปราโมทย สคนชย (บ.ก.) จตเวชศาสตรรามาธบด (พมพครงท 3, หนา 63-71). กรงเทพฯ: ภาควชาจตเวชศาสตร โรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล.

Cherry, K. (2016). What is Learned Helplessness and Why Does it Happen? [Online] Available: http://www.verywell.com/what-is-learned-helplessness-2795326 [วนทคนขอมล 23 พฤศจกายน 2559].

Feldman, F. S. (2013). Understanding Psychology. (7th ed.). New York,: McGraw Hill. Garrett, B. (2008). Brain & Behavior: An Introduction to Biological Psychology. (2nd

ed.) California: SAGE Publications. Hanson, R. (2007) . Relaxed and Contented: Activating the Parasympathetic Wing

of Your Nervous System. [ Online] Available: http: / / www. wisebrain. org/ ParasympatheticNS.pdf. [วนทคนขอมล 27 มถนายน 2557].

King, L. A. (2011). The Science of Psychology (2nd ed.). New York: McGraw Hill. Nevid, J. S. (2012). An Introduction to Psychology. (4th ed.). Connecticus: WADSWORTH

CENGAGE Learning. Oei, N. Y. , Everaerd, W. T. , Elzinga, B. M. , Van Well, S. , & Bermond, B. ( 2006) .

Psychosoical stress impairs working memory at high loads: An association

with cortosol levels and memory retrieval. Stress, 9(3), 133-141.

189

Olson, A. ( 2014) . Learned Heoplessness as a Correlate of Psychosis. [ Online] Available: http://www.psychologytoday.com/blog/theory-and-psychopatholo gy/201401/learned-helplessness-correlate-psychosis [วนทคนขอมล 2 กมภาพนธ 2559].

Schwartz, A. ( 2013) . Depression and Learned Helplessness. [ Online] Available: http://www.mentalhelp.net/blogs/depression-and-learned-helplessness/ [วนทคนขอมล 2 กมภาพนธ 2559].

World Health Organization. (2014) . Mental health: a state of well-being. [Online] Available: http://www.who.int/features/factfiles/mental_health/en/..... [วนทคนขอมล 2 กมภาพนธ 2559].


มนษยสมพนธ: ความผาสกทางสงคม


1. มนษยสมพนธ: ศาสตรและศลปเพอสมพนธภาพ

2. พฤตกรรมการชวยเหลอ

3. อคตและการแบงแยก: ในกลมหรอนอกกลม

4. ความรก: มนษยสมพนธทลกซง



1. บอกความหมายของมนษยสมพนธได 2. อธบายกระบวนการเกดมนษยสมพนธได 3. อธบายอทธพลของตวตนทมตอมนษยสมพนธได 4. อธบายอทธพลของกลมทสงผลเสยตอสงคมได 5. บอกความหมายพฤตกรรมทางสงคมได 6. อธบายอทธพลของพฤตกรรมทางสงคมทมตอมนษยสมพนธได



1. อธบายเนอหา และสาระส าคญประกอบการน าเสนอดวยภาพเลอนในหวขอมนษยสมพนธ: ศาสตรและศลปเพอสมพนธภาพ

2. ใหนกศกษาอภปลาย ซกถามและตอบค าถาม พรอมทงรวมกนสรป

3. ใหนกศกษาแบงกลมอภปรายในหวขอ “เพราะเหตใดเราจงชวยผอน” “รกแบบใดทดตอทกฝาย”

4. ใหแตละกลมสงตวแทนออกมาน าเสนอหนาชนเรยน


6. ใหนกศกษาแบงกลมเตรยมน าเสนอในบทท 9 เรองกจกรรมเพอความผาสกทางกาย กจกรรมเพอความผาสกทางจตสงคม และกจกรรมเพอความผาสกทางปญญา

192








2. การน าเสนอหนาชนเรยน




บทท 8

มนษยสมพนธ: ความผาสกทางสงคม

8.1 บทน า สงมชวตทเรยกวา มนษย เปนสงมชวตทตองอยรวมกนเปนกลมมาตงแตสมยบรรพกาล

เพอความอยรอดปลอดภยจากสตวนกลาและความอยรอดของสายพนธ เนองดวยมนษยเปนสงมชวตท ออนแอทางรางกายและมการพฒนาการทชาเมอเทยบกบสตวสายพนธ อนๆ เมอสงคม

มความซบซอนมากขนจากการรวมตวกนของมนษยเปนจ านวนมาก จงพบวามนษยมความบอบบางทางจตใจ แตหากไดอยในกลมจะชวยใหแขงแกรงยงขน ในบทนจะกลาวถงปฏสมพนธระหวางบคคลทมากกวาแคการอยรวมกนซงเราเรยกวาปฏสมพนธดงกลาววา มนษยสมพนธ

8.2 มนษยสมพนธ มนษยสมพนธ (Human relations) ถอเปนองคประกอบส าคญของการด าเนนชวต เนองดวย

มนษยตองอยรวมกนเปนสงคมไมสามารถแยกตนเองออกจากสงคมไดอยางสมบรณ เมอตองอยรวมกนการปรบตวจงเปนสงจ าเปนเพอใหเกดการอยรวมกนมความราบรน ดงนน ศาสตรและศลปอยางมนษยสมพนธจงเขามามบทบาท โดยขอน าเสนอในความหมาย ความส าคญ และองคประกอบของมนษยสมพนธ

8.2.1 ความหมายของมนษยสมพนธ กลยชรา อนขวญเมอง (ม.ป.ป.) กลาววา มนษยสมพนธ หมายถง ความเกยวของสมพนธ

ระหวางบคคล เพอใหเกดความรวมมอในการท ากจกรรมใดๆ ใหบรรลเปาหมาย และด าเนนชวตดวยความราบรน

ราชบณฑตยสถาน (ม.ป.ป.) ไดใหความหมายของค าวา มนษยสมพนธ วาหมายถง ความสมพนธในทางสงคมระหวางมนษย ซงจะกอใหเกดความเขาใจอนดตอกน

ส านกวชาการศกษาทวไป มหาวทยาลยเกษมบณฑต (ม.ป.ป.: 44) ไดใหความหมายของมนษยสมพนธวาหมายถง การเกยวของสมพนธกนในระหวางมนษยกบมนษยโดยอาศยศาสตร และศลปในการเสรมสรางและรกษาความสมพนธอนดระหวางกน เพอใหไดมาซงความเขาใจทดตอกน ความรกใคร นบถอ ความจงรกภกด และความรวมมอกน ซงสงผลท าใหสามารถอยรวมกนกบบคคลอนไดอยางมความสข

194

จากความหมายขางตนสรปไดวา มนษยสมพนธคอ การปฏสมพนธระวหางบคคลเพอเปนการเสรมสรางและรกษาความสมพนธทดระหวางกน เมอไดความหมายในล าดบตอไปคอการเขาใจความส าคญของมนษยสมพนธ

8.2.2 ความส าคญของมนษยสมพนธ มนษยสมพนธชวยท าใหมนษยมาอยรวมกนเปนสงคมไมวาสงคมขนาดเลกหรอขนาดใหญ

แตละคนทมาอยรวมกนนนตางกมความแตกตางกน แตถาทกคนสามารถบรณาการความแตกตางเหลาน ยอมกอใหเกดเปนประโยชนตอตวบคคลและสงคม โดยไดมผสรปความส าคญของ

มนษยสมพนธ ดงน เทพ สงวนกตตพนธ (2552) ไดสรปความส าคญของมนษยสมพนธวา มนษยสมพนธท าใหเกดความสามคคธรรมในกลมสงคมและในหมคณะ

มนษยสมพนธท าใหการรวมพลงรวมแรงรวมใจ เกดความรกใครสมครสมานสามคคใน

การปฏบตการรวมกน

มนษยสมพนธท าใหสงคมเปนปกตสข คนในสงคมนนๆ อยดมสข

มนษยสมพนธท าใหเกดความเขาใจอนดตอกนและเปนการสรางสรรคสงคม

มนษยสมพนธท าใหงานตางๆ ประสบความส าเรจไดเปนอยางด เพราะอาศยความรวมมอซงกนและกน

มนษยสมพนธท าใหมนษยแตกตางจากสตวอนโดยเฉพาะอยางยงในดานจตใจ เพราะอยรวมกนจะท าใหมนษยไดเรยนรถงความรกใครและมตรไมตรทมใหกน รวมถงความตองการทจะบรรลจดหมายดวยความภมใจ

มนษยสมพนธท าใหบคคลยอมรบนบถอกน ตระหนกในศกดศรของความเปนมนษย รจกการใหเกยรตกนและการยอมรบคณคาความเปนมนษยตอกน

มนษยสมพนธท าใหงานทกอยางขององคการบรรลผลไดเปาหมายทตองการ เพราะทกคนจะเคารพในการแสดงความคดเหน และการแสดงออกของแตละบคคลอนจะน าไปสความรวมมอกนรวมใจ และการประสานงานทดตอกน

มนษยสมพนธท าใหบคคลคลอยตามได เกดความชนชอบ และจะพฒนาความชนชอบไปเปนความศรทธาได พรอมยนดทจะปฏบตตามทตองการ

พชรนนท กลนแกว (2008: 28) สรปวา การน ามนษยสมพนธมาใชในชวตประจ าวน

มสวนชวยอ านวยเกดสงดๆ แกคนในสงคมหลายประการ ไดแก

มความส าคญตอการด าเนนชวต ชวยใหเกดความรวมมอรวมใจในการท างาน

ชวยสรางความสขในสงคม ทกคนตางมการชวยเหลอเกอกล มความซอสตย และ

มความจรงใจตอกน

195

มความส าคญตอการบรหารงาน ชวยสรางแรงจงใจ กระตนใหคนอยากท างาน

มความส าคญตอการสรางมตร และครองใจคน โดยมน าใจตอกน ยกยองชมเชยเออเฟอเผอแผ และพงพาอาศยกน

การมมนษยสมพนธทดระหวางกนตองอาศยความรวมมอจากทกฝาย นนคอ ตวเราและผอนทงนไมวาจะเปนใครสงทตองค านงถงและใหความส าคญยอมไมแตกตางนนคอ เราและเขาในหวขอตอไปขอกลาวถงองคประกอบทจ าเปนตอมนษยสมพนธ

8.2.3 องคประกอบของมนษยสมพนธ จากทกลาวในบทท 1 ถงเหตผลทตองใหความส าคญกบจตวทยา ประเดนส าคญคอ

เธอ ฉน และผองเรา เปนการใหความส าคญกบทกฝายเพอการปรบตวไดอยางถกตอง เหมาะสม และอยรวมกนไดอยางมความสข

พรรณทพย ศรวรรณบศย (2553: 109) มความเหนวาองคประกอบของมนษยสมพนธ ม 3 ประการ ไดแก การเขาใจตนเอง การเขาใจผอน และการเขาใจสงแวดลอม

การเขาใจตนเองเปนลกษณะการรจกตนเองอยางแทจรงวาตนเองเปนใคร มความสามารถ ทกษะ ประสบการณแคไหนระดบใด มจดแขงและจดออนดานใดบางเรองใดบาง การเขาใจตนเอง

ท าใหบคคลเกดการรสกยอมรบในคณคาแหงตน นบถอตนเอง และรจกเขาใจสทธหนาท ความรบผดชอบของตนเอง สงทส าคญในการเขาใจตนเองจะชวยใหเรารจกปรบตวเขากบบคคลอนไดดมาก

การเขาใจบคคลอนเปนการเรยนรธรรมชาตของคน ความแตกตางระหวางบคคล

ความตองการของบคคล แรงจงใจของบคคล สภาพสงแวดลอมท าใหเกดประโยชนในการน าไปใชตดตอสมพนธกบบคคลอน เมอเราตองการไปตดตอสมพนธกบใคร เราตองทราบกอนวาบคคลนนเปนใคร มความร ความสามารถ ทกษะ ประสบการณทางดานใด อยในระดบใด เมอเราน าเอาบคคลอนทเราตองการตดตอสมพนธมาพจารณาดวา เรามความเขาใจในตวเขาอยางไร เรายอมรบในตวเขาไดแคไหน เพอจดระดบคณคาและความส าคญของบคคลทเราตองมการตดตอสมพนธรวมทงการทเราจกปรบตวใหเขากบบคคลอนไดในการตดตอสมพนธกน

การเขาใจสงแวดลอมเปนการเรยนรธรรมชาตของสงแวดลอมทอยรอบตวเราและบคคลอนซงมอทธพลตอการด าเนนชวตประจ าวนและมสวนสมพนธกบมนษยสมพนธ ไดแก เหตการณหรอสถานการณทเกดขนในปจจบนและในอนาคต ซงลวนมอทธพลมาจากสงแวดลอมทงสน อาท สภาพครอบครว บรรยากาศในทท างาน สภาพการณ ณ ขณะนน เปนตน ความรจากการเขาใจสงแวดลอมสามารถน ามาปรบใชกบตวเราในการเสรมสรางมนษยสมพนธกบบคคลอนไดดมากขน

196

รปท 8.1 องคประกอบของมนษยสมพนธ

ทมา: ปรบปรงจาก พรรณทพย ศรวรรณบศย, 2553: 109

พชรนนท กลนแกว (2008: 28) ไดเสนอองคประกอบทจะสงเสรมการเปนผมมนษยสมพนธทด ดงน

การร จกพฒนาศกยภาพของตน (Self development) ใหมความพรอมท งดานบคลกภาพและวฒภาวะทางอารมณ

การเรยนรความรบผดชอบ (Responsibility) โดยรบผดชอบตอสงทตนเองปฏบต และตอสงทมผลกระทบตอผอน

การตดตอสอสารทด (Communications) ชวยสรางความเขาใจทตรงกน น าไปส การปฏบตทเปนไปในทศทางเดยวกนภายในองคการ

การรจกจงใจคน (Motivation) โดยใชการจงใจใหเกดการยอมรบในความซงกนและกน ชวยใหมทศนคตตรงกน และมจดมงหมายเดยวกนในการบรรลเปาหมายขององคการ

197

การเหนใจ/เขาใจความตองการของผอน (Empathize) รจกการเอาใจเขามาใสใจเรา การยอมรบความแตกตางของผ อน ( Individual differences) ศกษาความแตกตาง

ระหวางบคคล ดานความคด สตปญญา และประสบการณทแตกตางกน ใหเปนลกษณะของ

การแสวงหาจดรวม สงวนจดตางของบคคลแตละคนในองคการ

หลงจากท าความเขาใจพนฐานของมนษยสมพนธ ตอไปขอน าเขาสปจจยทเกยวของกบมนษยสมพนธซงเปนการสรปแนวคดและการศกษาทางดานจตวทยาสงคมซงเปนสาขาทเกยวของกบการศกษามนษยในบรบททางสงคม

8.2.4 ปจจยทเกยวของกบมนษยสมพนธ การเกดมนษยสมพนธทดหรอไมนน พบวา มปจจยทเกยวของมากมายโดยเฉพาะปจจย

ภายในตวบคคล ทงน ขอน าเสนอเพยงบางสวนของปจจยทมอทธพลตอการสรางเสรมมนษยสมพนธพอสงเขป ดงน

8.2.4.1 ความประทบใจแรกพบ

การเกดความประทบใจ (Impression formation) คอ กระบวนการทมนษยใชเพอสรางการรบรของบคคลทมตอผอน ทงในทางบวกหรอทางลบจากขอมลทไดรบ ซงในบางครงขอมลบางอยางของคนอนอาจมอทธพลตอการรบรของเรา ทงๆ ทอาจจะไมใชลกษณะส าคญ ซงอาจมผลใหขอมลอนๆ ทงทส าคญและไมส าคญ ไมมผลตอการรบของบคคล หรอเบยงเบนไปจากทควรจะเปน (Feldman, 2013: 601) ยกตวอยางเชน การศกษาหนงแบงนกเรยนออกเปน 2 กลม กลมหนงไดรบขอมลของอาจารยพเศษทจะมาสอนวา “อบอน, กระตอรอรน, เกง ฯลฯ” ขณะทอกกลมหนงไดรบขอมลเหมอนกนทกประการยกเวนเปลยนลกษณะ “อบอน” เปน “เยนชา” ทงน อาจารยพเศษในการทดลองจะเปนคนๆ เดยวกนทงสองกลม สงทเหมอนไมใชแคบคคลแตเปนวธการพด และบคลกลกษณะตางๆ ทเหมอนกน แตผลการศกษา พบวา กลมแรกรบรวาอาจารยอบอนมากกวากลมหลง ขณะทกลมหลงรบรวาอารมณเยนชามากกวากลมแรก (Feldman, 2013: 600)

ขอคนพบอกประการ คอ การรบรถงลกษณะนสยของผอนจะเกดจากการรบรโดยภาพรวมคลายกบการหาคาเฉลยทางคณตศาสตรทประเมนคณลกษณะตางๆ ตามขอมลทมแลวหาขอสรปทเปนกลางของคณลกษณะของบคคลนนๆ ทงน ไมวาจะประเมนจากขอมลบางอยางหรอการประเมนโดยภาพรวม โดยทวไปมนษยจะใชระยะเวลาในการประเมนเพยงไมกวนาท (Feldman,

2013: 601) ซงอาจถกตองหรอผดพลาด การบรในลกษณะนมกเกดขนจากการพบเปนครงแรกของบคคลกบผอน นกจตวทยาเรยกวา ความประทบใจแรกพบ (King, 2011: 421) จากการศกษาพบวา ความประทบใจแรกพบสามารถเกดขนไดในเสยววนาทหรอเทยบไดกบการกะพรบตาแคครงเดยว (Nevid, 2012: 494)

198

หลายคนอาจคดวาความประทบใจแรกพบเปนเพยงประเดนเลกๆ เรายงมเวลา

ทจะมปฏสมพนธ ไดท าความรจกกนอกนาน เพราะฉะนนเรองเลกนอยแคนนคอเปนสงไมจ าเปน

แตหากลองจนตนาการวาเราตองไปสอบสมภาษณงานหรอตองไปตดตอประสานงาน ซงเปนโอกาสเพยงครงเดยวในการพบเจอกบคนหรอกลมคนในนนๆ การพบเจอกนครงแรกจะชวยให เราไดพบกบคนหรอกลมคนนนๆ ในครงตอไปหรอเปนการพบกนครงนนครงเดยว ปจจยส าคญคอ การเกด

ความประทบใจแรกพบ ผสมภาษณจะสงเกตเราตงแตหวจรดเทา สงเกตทกอรยาบถทเราแสดงออกตงแตแรกเหน ซงอาจประเมนและตดสนเราไปแลวตงแตยงไมไดกลาวสงใดแมแตนอย

ความประทบใจแรกพบ (First impression) ถอเปนปจจยส าคญตอการสรางและการรกษามนษยสมพนธระหวางบคคล จากการศกษาหนงทใหกลมตวอยางดภาพใบหนาบคคลทไมรจก พบวาการตดสนผอนเกดในเสยววนาท (0.1 วนาท) ทเหนภาพ และเนองดวยการรบรดงกลาวอาจตดตวบคคลเปนระยะเวลานานและยากตอการเปลยนแปลง แมจะมขอมลมาขดแยงกตาม (Nevid, 2012: 494-495) จากการศกษาพบวา ความประทบใจแรกพบสามารถสงผลตอการรบรของบคคลในระยะยาว เนองดวยมนษยมแนวโนมใหความสนใจและจดจ าขอมลหรอการเรยนรครงแรกของตน (King, 2011: 421) ยกตวอยางเชน เรามความประทบใจในคนๆ หนงทเพงรจกกน หลงจากวนนนกไดพบกนอก แตคราวนคนๆ นนท าใหเราไมพอใจ เราจะมแนวโนมมองพฤตกรรมของบคคลนนวาเปนเพราะปจจยภายนอกตวบคคลมากกวาปจจยภายใน แตหากเราไมประทบใจตงแตแรกพบ พบวา พฤตกรรมทดหลงจากนนมกถกหกลางจากความรสกทางลบของเรา

8.2.4.2 การเหมารวม

กระบวนการหน งทมนษยจะรบรผ อน คอ การรบรผ านความเชอหรอ

ความคาดหวงทมพนฐานจากการเปนสมาชกของกลมใดกลมหนง ในทางวชาการ เรยกวา การเหมารวม (Stereotype) ซงมไดทงการรบรในทางบวกและทางลบ เหตทเปนเชนน มขอสนนษฐานวามนษยพยายามทจะจดกลมหรอจดการขอมลทมอยใหมความเปนระเบยบและงายตอการใชงาน ดงนน นอกเหนอจากการมองผอนอยางเปนปจเจกบคคลมนษยยงมองผอนผานการเปนสมาชกของกลมใดกลมหนง

กระบวนการดงกลาวจะมความคดความเชอวาบคคลมลกษณะนสย และ

การกระท าทเหมอนกนกบทกคนในกลมทคนๆ นนสงกด ยกตวอยางเชน เราอาจเหมารวมวานกการเมองเปนคนโกหก โกงกนบานเมอง หรอต ารวจชอบหากนกบประชาชนระดบรากหญา เปนตน

นกจตวทยาเชอวาการเหมารวมเปนกระบวนการพนฐานทตดตวมนษย ซงเปนทางลดใหมนษยใชในการตดสนหรอประเมนสงแวดลอมทางสงคม เปนกระบวนการทชวยใหมนษยใชประโยชนจากขอมลของกลมบคคลตางๆ ทมอยแทนทจะสนเปลองพลงงานหรอเวลาในการใชทรพยากรทางปญญาในการวเคราะหหรอประเมนบคคลเพยงคนเดยว ซงถอเปนกระบวนการทม

199

ประสทธภาพหากแตไมคอยมประสทธผล เนองจากความคลาดเคลอนของการรบรทคอนขางสง (Nevid, 2012: 495)

8.2.4.3 เสนหา ในทางจตวทยา เสนหา (Attraction) หมายถง ความรสกชอบและมความคดใน

ทางบวกตอคนๆ นน รวมถงมแนวโนมจะแสดงออกในทศทางทดตอคนๆ นน ทงน เสนหาไมไดจ ากดเฉพาะเสนหาแบบครกหรอความสมพนธทางเพศ (Nevid, 2012: 502) แตครอบคลมทกความสมพนธทตรงตามนยามขางตน อาท เพอน ซงแตละความสมพนธทเกยวของกบเสนหาตางไดรบอทธพลจากปจจยตางๆ (King, 2011: 420-421; Nevid, 2012: 503-505) ดงตวอยางตอไปน

(1) ความคลายคลงกน มนษยมแนวโนมชอบหรอใหความสนใจคนทม ความคลายคลงกบตนเองในคณลกษณะบางประการ อาท เจตคต คานยม รปรางหนาตา ระดบทางสงคม เชอชาต ศาสนา หรองานอดเรก เปนตน ทงนพบวา ลกษณะความสมพนธทแตกตางมผลตอความสนใจในความคลายคลงทแตกตาง ยกตวอยางเชน การศกษาหนงพบวาปจจยหนงทมอทธพลตอการเลอกคครอง ไดแก ความคลายคลงกนของเจตคต มมมองศาสนา และคานยม หรอในบางครงพบวาเพยงเพราะชอหรอนามสกลมความคลองจองกนกสามารถดงดดความสนใจได

แมการศกษาหลายงานจะพบความคลายคลงเปนหนงในการพจารณาสรางความสมพนธทงในรปแบบของคนรกหรอเพอน แตค าถามทยงคงมอยคอ เพราะเหตใด ทงน ค าตอบทไดรบการยอมรบมากทสดคอ เพอสรางความเขมแขงใหกบอตลกษณแหงตน กลาวคอ การทมใครบางคนมความคลายคลงกบเรา จะสงผลใหเรารสกดกบตวเองมากกวาเดม

(2) เสนหทางกาย บางคนอาจเชอวาเหตทเราตกหลมรกใครสกคน เพราะลกษณะนสยของคนๆ นน แตเมอลองพจารณาจะพบวาในบางครงเรายงไมมเวลาเรยนรลกษณะนสยซงกนและกน แตเราตกหลมรกไปแลว เพราะเหตใดจงเปนเชนนน หลกฐานทางวทยาศาสตรยนยนวาเปนเพราะรปลกษณภายนอกหรอเสนงทางกาย โดยการศกษาพบวาผชายถกดงดดความสนใจดวยเสนหทางกายมากกวาผหญงในกรณของการเลอกคครอง หากแตไมมความแตกตางระหวางเพศในการเลอกคนอน

นกจตวทยาใหความสนใจในการศกษาใบหนาของบคคลตอการรบรบคคล การศกษาหนงทใชกลมตวอยางอายตงแต 3 เดอน ถง 6 เดอน โดยใชภาพใบหนาบคคลทไดรบ

การประเมนจากกลมตวอยางผใหญจ าแนกระหวางภาพใบหนาทดงดความสนใจ และภาพใบหนาทไมดงดดความสนใจ การศกษาพบวา เสนหจากใบหนามอทธพลตอการรบรในมนษยตงแตทารก เดกในกลมตวอยางมความสนใจจองดภาพใบหนาทไดรบการประเมนวาดงดดความสนใจเมอเทยบกบภาพทไมไดดงดดความสนใจ ค าถามคอ ใบหนาแบบใดทดงดดความสนใจ

200

จากการศกษาโดยใชจตวทยาการทางคอมพวเตอรเขามาชวยสรางภาพใบหนาทมสดสวนของอวยวะในใบหนาแตกตางกนจากใบหนาจรง พบวา ใบหนาทดงดดความสนใจหรอมเสนหตอกลมตวอยางคอ ใบหนาทมสดสวนของอวยวะบนใบหนาในระดบปานกลาง กลาวคอ ต าแหนงของอวยวะบนใบหนาตองมระยะเทาๆ กน และกระจายทวทงใบหนา นอกจากน พบวารปหนาทมความสมมาตรมความดงดดมากกวาเมอเทยบกบรปหนาทไมสมมาตร รวมถงระดบความออนเยาวของใบหนากถอเปนปจจยส าคญอกประการหนงในการดงดดความสนใจ

เหตผลทเสนหทางกายเปนปจจยส าคญประการหนงของความเสนหาสามารถอธบายไดโดยใชหลกของการเหมารวม (Stereotype) กลาวคอ มนษยมแนวโนมจะเชอวาสงใดสวยงาม สงนนยอมเปนของด สงสวยงามไมเพยงแตดงดดความสนใจของมนษย หากยงลวงใหมนษยตดสนวาสงนนดกวา หากเปนบคคลอาจมแนวโนมท าใหเขาใจวาเกงกวา ฉลาดกวา

มความสามารถกวา เปนตน

(3) การแลกเปลยน การศกษาวา มนษยในแนวโนมทจะมความรสกชอบคนทแสดงทาทวาชอบเรากอน นกจตวทยาเรยกกระบวนการนวา การแลกเปลยน (Reciprocity) ใน

การมปฏสมพนธหากเรายมแยม ทกทาย ใหความสนใจ แสดงความนอบนอมใหกบใครสกคน

มความเปนไปไดวาคนๆ นนจะแสดงออกในลกษณะเชนเดยวกนกบเราอยางนอย 1 ลกษณะ หรอปฏสมพนธแบบครก พบวา การตามจบใครสกคนโดยทเราทมเทใหอยางเตมท แมจะไมไดรบรกตอบกลบแตคนทเราตามจบจะลมเราไดยาก เปนการแลกเปลยนในลกษณะความใสใจจนไดรบความใสใจในหวงความทรงจ า

การศกษาหนงในนกศกษาหญง 3 กลม ประเมนความชนชอบในนกศกษาชายกลมหนง โดยนกวจยใหขอมลกอนการประเมนแกทงสามกลม กลมแรกบอกวานกศกษาชายใหคะแนนความชนชอบสงมาก กลมทสองบอกนกศกษาชายใหคะแนนในระดบปานกลาง ขณะทกลมสดทายบอกวาไมสามารถดผลได อาจจะสงหรอปานกลาง เมอการเปรยบเทยบเฉพาะสองกลมแรก ผลการศกษาพบวา กลมแรกประเมนดวยความชนชอบในระดบสงกวา

8.2.4.4 อคต อคต (Prejudice) คอ เจตคตทเกดขนลวงหนาโดยไมผานการพนจพจารณา

ไตรตรองหรอประเมนจากขอเทจจรง โดยทวไปจะเปนเจตคตในทางลบ อาจมในบางกรณทใชค านในเจตคตทางบวก ยกตวอยางเชน เมอบคคลกลาวถงสมาชกในกลมของตนเอง (เชอชาต ศาสนา เปนตน) มโอกาสทจะเกดการประเมนลวงหนาในทางทดตอกลมคนดงกลาวมากกวาสมาชกกลมอนๆ เชนเดยวกบการเหมารวม อคตถอเปนจตลกษณะทเปลยนแปลงไดยาก (Nevid, 2012: 507-508)

อคตทงทเปนอคตในทางบวกและทางลบตางมความเหมอนกบเจตคตในเรองอนๆ กลาวคอ ประกอบดวยองคประกอบส าคญ 3 ประการ คอ องคประกอบดวนความคด

201

องคประกอบดานอารมณ และองคประกอบดานพฤตกรรม ในองคประกอบดานความคด คอ ความคดความเชอทมตอบคคลกลมอน องคประกอบดานอารมณ คอ ความรสกทางลบทมตอบคคลกลมอน และองคประกอบดานพฤตกรรม คอ แนวโนมของการกระท าทแสดงออกถงการแบงกลม 1 กลมของตนกบกลมอน (Nevid, 2012: 508) องคประกอบทสามารถสงเกตไดอยางชดเจนคอ องคประกอบดานพฤตกรรมทเปนพฤตกรรมภายนอก ขณะทองคประกอบดานความคดและดานอารมณเปนพฤตกรรมภายใน แมจะอธบายผานค าบอกเลา แตอาจไมสอดคลองกบการกระท าอนๆ ยกตวอยางเชน การศกษาหนงใหกลมตวอยางประเมนระดบอคตของตนเองทมตอคนกลมหนง จากนน

ท าการประเมนอคตผานองคประกอบดานพฤตกรรมของกลมตวอยางโดยการใหทมงานทสวมบทบาทเปนคนกลมทใชประเมนอคตขนไปบนรถโดยการใหทมงานทสวมบทบาทเปนคนกลมทใชประเมนอคตขนไปบนรถโดยสารคนเดยวกบทกลมตวอยางก าลงใชบรการ ผลการศกษาคอ มแนวโนมทค าบอกกลาวจะขดแยงกบการกระท า กลาวคอ ค าพดทเปนสอกลางบงบอกองคประกอบดานความคดและอารมณไมไดมทศทางเดยวกบการกระท า โดยการศกษาพบวากลมตวอยางดงกลาวมความระมดระวงตนมากขนขณะทอยใกลกบกลมคนทตนบอกวาไมมอคตเมอเปรยบเทยบกบกลมคนลกษณะอนๆ

อคตพฒนามาจากการสะสมของเจตคตทเปนการเหมารวมทางลบตอบคคลในกลมอนๆ การเหมารวมดงกลาวเปนสงทเกดจากการเรยนรหรอประสบการณของบคคล ทงจาก

การอบรมสงสอนการเลยนแบบพอแม ผใหญหรอเพอน การเสพสอตางๆ ทแสดงออกซงเจตคตในทางลบตอกลมใดกลมหนงอยางสม าเสมอ หรอการไดรบประสบการณตรงจากบคคลในกลมใดกลมหนง (Nevid, 2012: 508)

8.2.4.5 การเปรยบเทยบทางสงคม

การเปรยบเทยบทางสงคม (Social comparison) เปนกระบวนการทบคคลประเมนความคด ความรสก พฤตกรรม และทกษะตางๆ ในลกษณะเปรยบเทยบกบผ อน

การเปรยบเทยบทางสงคมเปนคณลกษณะทชวยใหเราประเมนตนเอง ชวยท าใหเราเหนความตางของเรากบผอน และดงกลาวในบทท 5 การเปรยบเทยบทางสงคมชวยใหเราสรางตวตน (King, 2011: 425)

นกจตวทยาพยายามอธบายกระบวนการเกดการเปรยบเทยบทางสงคม

โดยทฤษฎหนงทไดรบความสนใจ รวมถงไดรบการพฒนาอยางตอเนองตงแตอดตจนกระทงปจจบน คอ ทฤษฎการเปรยบเทยบทางสงคม (Social comparison theory) ทอธบายวาในบางกรณ บคคลจะท าการเปรยบเทยบความคดและความสามารถของตนเองกบผอน โดยเฉพาะในชวงเวลาทบคคลไม

1 การแบงแยก (Discrimination) คอ พฤตกรรมทแสดงออกซงความไมยตธรรม ไมทดเทยมตอผอนบนพนฐานของกลมทบคคลผนนสงกด

202

มวธการประเมนตนเองทเปนรปธรรม นอกจากน เพอใหการประเมนตนเองมความเทยงตรงมากทสด มนษยมกเปรยบเทยบตนเองกบคนทมความคลายคลงกบตน ขณะทนกจตวทยาบางกลมให ความสนใจกบการเปรยบเทยบตนเองกบคนทต ากวาในคณลกษณะทก าลงประเมน จากการศ กษาพบวา บคคลทก าลงประสบกบชวงเวลาทยากล าบาก อาท ประสบสถานการณเลวรายในชวต ไดรบการตอบสนองทางสงคมในทางลบ หรอมความภาคภมใจในตนเอง มกจะเปรยบเทยบตนเองกบคนทดอยกวาตน เพอชวยใหเกดความรสกทดขน (King, 2011: 425)

8.2.4.6 การเปดเผยตนเอง เมอมปฏสมพนธระหวางกน กระบวนการหนงท ไดรบความสนใจและให

ความส าคญตอการสรางปฏสมพนธและรกษาไวซงความสมพนธระหวางบคคล คอ การเปดเผยตนเอง (Self-disclosure) ทหมายถง การแลกเปลยนความคด ความรสก และตวตนทเปนพนทสวนตวของบคคลตอผอน ค าถามคอ ตองเปดเผยตนเองมากขนาดไหนถงจะดตอสมพนธภาพ

จากการศกษาพบวา การเปดเผยตนเองมากเกนไป ( Overdisclosure) มแนวโนมสงผลเสยตอสมพนธภาพ การรบรการกระท าลกษณะดงกลาวส าหรบผอนถอวาเปนสงท ไมเหมาะสม โดยทวไปมกรบรวาเปนการกระท าทมากเกน ไปจนสงผลใหเกดความไมไววางใจ

เกดความสงสยในเจตนา และเปนปจจยทลดเสนหของผ พด (Coon & Mitterer, 2013: 577) ยกตวอยางเชน เราก าลงนงทานขาวรวมโตะกบคนทเราไมรจก แลวมผชายคนหนงในโตะเลาประสบการณชวตของตน เลาถงลกษณะนสย และรสนยมสวนตว ทงๆ ทเปนขอมลสวนตว

และไมเคยพดคยกนมากอน เราจะรสกอยางไร

ในทางตรงกนขาม การนงเฉยไมคอยพดหรอพดในเรองทวไปทไมมรายละเอยดของความคดหรอความเปนสวนตว หรอไมแสดงตวตนของเรามแนวโนมใหผลเชนเดยวกน แตสงทการศกษาพบคอ การเดนทางสายกลาง กลาวคอ เปดเผยตนเองในระดบปานกลางเหมาะเปน

การสงเสรมสมพนธภาพอยางเหมาะสม ชวยสรางความวางใจ ความผกพนใกลชด ความรสกทมตอกน และสมพนธภาพทด (Coon & Mitterer, 2013: 578)

มนษยมแนวโนมทจะเกดความประทบใจหรอความพงพอใจมากกวาหากผอนเปดเผยเรองราวของเขาหรอเธอใหตนไดรบทราบ แตหากการเปดเผยดงกลาวมากจนเกนไปและรบเรงจนเกนไปกอาจสงผลทางดานลบตอความประทบใจ บคคลทเปดเผยตนเองมากเกนไปตงแตแรกของการมปฏสมพนธมแนวโนมถกรบรมวฒภาวะต า ไมระมดระวงตว และมปญหาในการปรบตวมากกวาบคคลทระมดระวงค าพดตนเอง ทงน ความแตกตางในวฒนธรรมถอเปนปจจยทสงผลตอ

การยอมรบในระดบของการเปดเผย (Nevid, 2012: 494-495) ส าหรบวฒนธรรมไทยสมยกอนและประเทศในแถบทวปเอเชยหลายๆ ประเทศมลกษณะทคลายคลงกน คอ ไมคอยเปดเผยตวเองใน

การปฏสมพนธจากการพบกนครงแรก

203

ทงน พบความแตกตางระหวางเพศกบการเปดเผยตนเอง โดยเพศชายมแนวโนมสรางและรกษาสมพนธภาพผานการเปดเผยความชอบหรองานอดเรก ขณะทเพศหญงมแนวโนมใหความส าคญกบการแลกเปลยนความรสก (Coon & Mitterer, 2013: 578) แตไมไดหมายความวาผหญงมสมพนธภาพระหวางกนดกวาสมพนธภาพผชาย การเปดเผยตนเองเปนเพยงปจจยหนงของการมปฏสมพนธระหวางบคคล ยงคงมกระบวนการและพฤตกรรมอนทเปนปจจย ส าคญตอ

การมมนษยสมพนธ ความประทบใจแรกพบ การเหมารวม เสนหา อคต การเปรยบเทยบตนเองกบ

ผอนและการเปดเผยตวตนเปนเพยงสวนหนงของปจจยทสงผลตอมนษยสมพนธ ยงคงมปจจยตางๆ

ทเกยวของซงคงไมสามารถกลาวไดหมดในเอกสารเลมน ดงนน เมอทราบถงปจจยพอสงเขปจงเปนล าดบการสรางสมพนธภาพหรอมนษยสมพนธ

8.2.5 หลกการสรางมนษยสมพนธ มนษยสมพนธมความสมพนธตอการด าเนนชวตของมนษยไมวาจะอยในบรบทใดของ

สงคม จากทกลาวขางตน มนษยสมพนธเปนศาสตรและศลป กลาวคอตองทราบหลกกา รและประยกตใชไดอยางเหมาะสม ดงนน การสรางเสรมและรกษามนษยสมพนธ เพอใหงายตอการปฏบตและประยกตรวมถงเพอใชเปนพนฐานในการสรางความสมพนธทดระหวางกน จงเหนควรใหทราบถงหลกการในการสรางมนษยสมพนธซงมผกลาวไวมากมาย ทงน ขอน าเสนอตวอยางพอสงเขป ดงน

ส านกวชาศกษาทวไป มหาวทยาลยเกษมบณฑต (ม.ป.ป.: 48) ไดสรปหลกการสรางมนษยสมพนธซงเปนหลกการทเปนพนฐานในการน าไปใชเพอกอใหเกดความสมพนธทดตอกนไดงายและเกดผลสมฤทธทตองการ โดยเสนอแนะใหค านงถง 3 ขอ ไดแก

ประการแรก หลกของการไดประโยชนรวมกน

ประการทสอง หลกของการมความสขรวมกน

ประการสดทาย หลกของการยอมรบนบถอซงกนและกน

พฤตกรรมใดทเรากระท าหรอแสดงออกแลวสงผลใหทงเราและผอนไดรบประโยชน มความสข และไมมผลตอการยอมรบนบถอหรอความไววางใจ นบไดวาเปนพฤตกรรมทเออตอ

การสรางสมพนธภาพหรอมนษยสมพนธทด สรพงษ อ าพนวงษ (ม.ป.ป. อางถงในศนยวทยบรการ ส านกงานคณะกรรมการอาหาร

และยา, 2549) ไดเสนอแนะวธการสรางมนษยสมพนธ ดงน พดจาทกทายผอนดวยอารมณชนบานแจมใสดวยน าเสยงไพเราะนาฟง ยมแยมแจมใสทงสหนาและแววตา (คนทหนาตาบงตงตองใชกลามเนอถง 72 สวน

แตการยมใชเพยง 14 สวนเทานน) เรยกขานคนดวยชอของเขา จะท าใหเกดความพอใจและแสดงถงความสนทสนม

204

เปนคนมน าใจไมตร และพยายามท าตวเปนประโยชนตอผอน

เปนคนมความจรงใจ ค าพดและการกระท าสอดคลองกน ซงจะกอใหเกดความไววางใจและศรทธาในตวเรา

เปนผฟงทดในการสนทนาใหความสนใจตอคสนทนา มความใจกวางและมสตทงตอค าวจารณและค าชม

รจกนกถงความรสกของคนอน เอาใจเขาใสใจเรา พรอมเสนอทจะใหความชวยเหลอเกอกลเทาทจะชวยได ซงการชวยเหลอกนนนถอเปนสง

ทมคณคาทสด

เตมอารมณขนเขาไว มขนต อดทน และรจกถอมตน

นอกจากน พชรนนท กลนแกว (2008: 28-29) ไดเสนอหลกการสรางมนษยสมพนธ ดงน จากศกษาตนเองและผอน ท าใหเกดความเขาใจ ตนเอง ยอมรบตนเองในสวนด และสวน

บกพรอง การศกษาตนเอง และตองเปดใจกวางยอมรบความจรง รวมถงพรอมทจะแกไข นอกจากนควรท าการศกษาผอนเพอใหรจกและเขาใจผอนไดดขน

ศกษาสภาพวฒนธรรม ประเพณและสงคม ศาสนา ความเชอ ของแตละบคคล เพอปฏบตตอผอนใหสอดคลองกบความศรทธาและความเชอนนๆ

ศกษาหลกการและวธการไปใชในการสรางมนษยสมพนธในชวตจรง โดยการแกไขปรบปรงตนเอง เขาใจผอน เขาใจวฒนธรรม ประเพณ และรจกหลกวธการสรางมนษยสมพนธ

ทงน อกประเดนหน งท ไมสามารถละเลยได เนองดวยเปนคณลกษณะหน งของ

มนษยสมพนธทพบเหนไดอยางชดเจน หากแตมความซบซอนอยภายใน คณลกษณะนนนกจตวทยา เรยกวา พฤตกรรมการชวยเหลอ

เมอกลาวถง มนษยสมพนธหรอความสมพนธอนดระหวางกนของมนษย องคประกอบหนง

ทสามารถสงเกตไดอยางชดเจนคอการแสดงออกซงการกระท า เปนลกษณะทแสดงใหเหน

ความมมนษยสมพนธทด โดยการกระท าดงกลาวไดรบการเรยกอยางเปนทางการวา “พฤตกรรม

การชวยเหลอ”

8.3 พฤตกรรมการชวยเหลอ

มนษยชาตมทงดานมดดงตวอยางในบทท 5 บคลกภาพกาวราวตอตานสงคม และดานสวางทจะปรากฏภาพของการชวยเหลอเกอกลซงกนและกนในยามประสบปญหาความเดอดรอนพฤตกรรมเหลานนคออะไร ไดรบอทธพลจากสงใด หวขอนจะน าไปสค าตอบ

205

8.3.1 พฤตกรรมการชวยเหลอคออะไร จากเหตการณทเลวรายในสงคมไทยหลายๆ ครง อาท กรณภยพบตสนามในจงหวด

ภาคใต อทกภยในภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ หรออบตเหตทวไปตามทองถนน เราตางไดเหนพฤตกรรมของบคคลในสงคมทสงเกตไดวากระท าเพอผลประโยชนของผอนไมวาจะเปนเพศใดหรอวยใด ในทางจตวทยาเรยกวา “พฤตกรรมการชวยเหลอ” (Helping behavior/Prosocial

behavior) ซงเปนพฤตกรรมทสามารถสงเกตไดตงแตการชวยเหลอเพยงเลกนอย อาท การลกใหคนอนนงบนรถประจ าทาง การชวยคนแกถอของ เปนตน จนถงขนทเปนการชวยเหลอโดยการเสยงชวตของตนเองเพอผอน หรอเพอใครสกคนทอาจไมรจกกน (King, 2011: 429) และไมไดมหลกประกนวาเราจะไดรบผลตอบแทนใดๆ แตพบวามนษยยงแสดงพฤตกรรมดงกลาว อาท การกระโดดลงไปชวยคนก าลงจะจมน า หรอการวงเขาไปชวยคนในบานทก าลงถกไฟไหม เปนตน

พฤตกรรมการชวยเหลอเปนพฤตกรรมทกระท าเพอผลประโยชนของผอน นกจตวทยาเรยกกรณเชนนวา การเออเฟอเผอแผหรอการไมเหนแกตว (Altruism) ขณะทพบวา พฤตกรรม

การชวยเหลอในบางกรณหรอในบางบคคลอาจไมไดมวตถประสงคเพอผอน หากแต เปนวตถประสงคเพอผลประโยชนของตนเอง กลาวคอ ใหความชวยเหลอเพอหวงผลตอบแทน เพอเพมความภาคภมใจใหตนเอง เพอแสดงใหเหนวาตนเองมพลงอ านาจ มความสามารถ เพอหวงใหคนอนมองตนเองวาเปนคนด เพอหลกเลยงจากค าต าหนหรอค าวจารณ ทงจากตนเองและจากสงคม (Egoism) โดยม ขอสนนษฐานวา มนษยจะแสดงความเชอใจ ไววางใจผอน หรอใหการชวยเหลอผอน เพอหวงวาจะไดรบการแสดงออกซงความไววางใจ หรอการชวยเหลอกลบคนมา (King, 2011: 429-430) ทงน นกจตวทยาสรปวาการชวยเหลอจะเกดขนเมอบคคลประเมนแลวพบวาผลตอบแทนมน าหนกมากกวาการสญเสย อาท ไมตองลงแรงมาก ไมเสยงอนตราย และไมท าใหรสกอาย เปนตน (Coon &

Mitterer, 2013: 583) 8.3.2 ปจจยทสงผลตอพฤตกรรมการชวยเหลอ

การอยรวมกนในสงคมตองชวยเหลอซงกนและกน ตองโอบออมอาร มจตสาธารณะ

เปนคานยมทสงคมไทยพยายามปลกฝงใหแกสมาชกในสงคมตงแตเดก ในบางกรณการชวยเหลอไมไดสงผลกระทบทางลบตอผชวยเหลอ หากแตมบางกรณทผชวยเหลอตองเสยงชวตตวเองเพอชวยเหลอใครบางคนทตนเองไมไดรจก สงทนกจตวทยาตงขอสงเกตไมใชค าถามวาเราจะชวยหรอไม หากแตเปนประเดนวา เงอนไขใดทเราจะชวย (Nevid, 212: 506)

นกจตวทยาบางกลมท าการจ าแนกแรงจงใจภายใตการกระท าทเปนประโยชนตอผอนหรอทเรยกวาพฤตกรรมการชวยเหลอ (Prosocial behavior) วาประกอบดวยแรงจงใจจาก 2 สาเหต ไดแก ความรสกอยากชวยเหลอจากใจจรง และความรสกอยากชวยเหลอแบบมเงอนไข กรณของความรสกอยากชวยเหลอจากใจจรงเปนแรงจงใจทเกดขนจากความเหนอกเหนใจผอน ไมมเงอนไข

206

หรอขอแลกเปลยนใดๆ ในการชวยเหลอ เปนพฤตกรรมทนกจตวทยาบางกลมเชอวาเปนแรงจงใจทบรสทธ หากแตไมไดรบการยอมรบอยางเปนสากล เนองดวยเชอวาพฤตกรรมการชวยเหลอไมวาจะรปแบบใด ยอมมผลประโยชนตอผชวยเหลอไมทางใดกทางหนง ดงนน การชวยเหลอแบบท ไมตองการผลตอบแทนยอมเปนไปไมได ขณะทความรสกอยากชวยเหลอแบบมเงอนไข เปนแรงจงใจใหเกดการกระท าทมขอแลกเปลยนเพอตนเองไมทางใดกทางหนง ยกตวอยางเชน ชวยเหลอเพอใหตวเองรสกด ชวยเหลอเพอใหไดรบค าชมเชยหรอรางวล หรอชวยเหลอเพอไมใหตวเองตองรสกผด เปนตน (Nevid, 2012: 506) ทงน นกจตวทยาพยายามท าความเขาใจกบเหตผลของการชวยเหลอโดยเรมจากปจจยทเกยวของกบการชวยเหลอ (Nevid, 2012: 507) ดงตวอยางตอไปน

อารมณความรสก โดยจากการศกษาพบวา บคคลทมความสข มอารมณดานบวก

มแนวโนมใหความชวยเหลอผอนมากกวาคนทก าลงอยในหวงอารมณดานลบ แตอาจมขอสงสยวาคนทก าลงอยในอารมณทางลบ ก าลงมความทกขจะมโอกาสชวยเหลอผ อนหรอไม ยกตวอยางเชน

จากเหตการณทประเทศไทยประสบภยคลนยกษสนามในจงหวดภาคใตฝงทะเลอนดามน ทงผทอยนอกเขตภยพบตรวมถงคนทประสบเหตตางแสดงใหเหนถงพฤตกรรมการชวยเหลอ ทงๆ ทคนเหลานนตางอยในชวงเวลาของความเครยด บางรายถงขน เกดความทกข จากการศกษา พบวา

มนษยโดยเฉพาะชวงวยผใหญมกแสดงพฤตกรรมทางบวกตอผอนเพอเปนการเพมความรสกในทางทดตอตนเองในยามทก าลงประสบกบชวงเวลาของอารมณทางลบ หากบคคลดงกลาวมความคดวา

การชวยเหลอผอนจะชวยบรรเทาความทกขของตนได นอกจากน พบวา การเหนผอนท าความดสามารถชวยเพมระดบของอารมณทางบวกไดเชนกน (King, 2011: 430)

ความเหนอกเหนใจ (Empathy) ซงเปนคณลกษณะทบคคลรบรความรสกของผ อน

ทท าใหความรสกดงกลาวเปรยบเสมอนเปนความรสกของตนเอง (Coon & Mitterer, 2013: 583) โดยจากการศกษาพบวา หากบคคลมความเหนอกเหนใจผอนจะมแนวโนมใหบคคลแสดงพฤตกรรมชวยเหลอผอนไดงายกวาผทมระดบของความเหนอกเหนใจต าหรอไมเหนใจ ทงน การแสดงพฤตกรรมชวยเหลอไมไดเปนไปเพอท าใหตนเองรสกด หากแตกระท าไปเพราะความเปนหวงผทเราให ความชวยเหลอ ความเหนอกเหนใจสามารถพบเหนแมกระทงกบบคคลในกลมทเปนอรหรอศตรกบกลมของตน หรอแมกระทงในสถานการณทบคคลมความเชอวาจะไมเปนทรบรจากผอน (King, 2011: 430) ทในสงคมไทยเรยกวา “ปดทองหลงพระ”

เพศ ซงเปนปจจยทมขอสงสยตอเนองจากประเดนของความเหนอกเหนใจ โดยม

ขอสนนษฐานวาเพศหญงตองมพฤตกรรมการชวยเหลอมากกวาเพศชาย หากแตการศกษาพบวา

ทงเพศหญงและเพศชายมโอกาสชวยเหลอผอนในระดบทเทากน ทงนขนอยกบสถานการณทประสบ โดยพบวาเพศหญงมแนวโนมชวยเหลอผอนมากกวาเพศชายหากเปนกรณของการด แลสนบสนน ยกตวอยางเชน การมจตอาสารวมกจกรรมดแลเดกก าพราหรอเดกดอยโอกาส ขณะทเพศชาย

207

มแนวโนมใหความชวยเหลอมากกวาหากเปนกรณของสถานการณทเกยวของกบอนตราย (King,

2011: 431) หรอการใชแรง ยกตวอยางเชน การชวยเหลอผประสบอบตเหต การชวยเปลยนยางรถยนต เปนตน

จ านวนผอย ในเหตการณ โดยนกจตวทยาใหความสนใจปรากฏการณทางสงคม

ประการหนงทเรยกวา ปรากฏการณไทยมง (Bystander effect) ซงเปนสถานการณทผเหนเหตการณหรอผอยในเหตการณทฉกเฉนอนตรายมแนวโนมไมเขาไปชวยเหลอเมอมผเหนหรออยในเหตการณคนอนมากกวาการอยในเหตการณคนเดยว ซงจากการศกษา พบวา หากบคคลเปนผเดยวทเหนเหตการณหรออยในเหตการณจะมโอกาสเขาไปชวยเหลอมากถงรอยละ 75 ขณะทการมผอนเหนเหตการณหรออยในเหตการณจะมโอกาสเขาไปชวยเหลอเพยงรอยละ 50 นกจตวทยาอภปรายวาความแตกตางของโอกาสในการชวยเหลอมสาเหตจากการปดความรบผดชอบ (Diffusion of

responsibility) ในกลมของผเหนเหตการณซงสงผลใหบคคลมแนวโนมจะรอเพอสงเกตพฤตกรรมของผอนวาจะท าอยางไรในสถานการณ (King, 2011: 431)

สอสารมวลชน โดยพบวานอกเหนอจากอทธพลของสอทมตอความกาวราว นกจตวทยายงใหความสนใจในการศกษาอทธพลของสอทมตอพฤตกรรมการชวยเหลอ โดยการศกษาพบวา พฤตกรรมการชวยเหลอมความสมพนธกบการดรายการโทรทศนทมเนอหาทางบวก รวมถ งพบความสมพนธระหวางความมน าใจกบการฟงเพลงทมเนอหาเกยวกบการชวยเหลอหรอการแสดงน าใจ นอกจากน มการศกษาผลของการเลนเกมทมเนอหาเกยวกบการชวยเหลอทมตอพฤตกรรม ซงพบวา กลมตวอยางทไดเลนเกมทมเปาหมายเพอชวยเหลอตวละครเกมใหปลอดภยจากภยพบตตางๆ

มแนวโนมชวยเหลอผวจยถอกลองดนสอมากกวากลมทเลนเกมเนอหาอนๆ หรอเกมทมเนอหากาวราวรนแรง อกการศกษาหนง พบวา กลมตวอยางทเลนเกมทมเนอหาเกยวกบการชวยเหลอมแนวโนมเขาขดขวางการรงควาญและกอกวนของทมงานทสวมบทบาทเปนอดตคนรกของทมวจยทอยในหองทดลองกบกลมตวอยาง (King, 2011: 431-432)

พนฐานการไดรบการเลยงด นกจตวทยาทใหความสนใจพฒนาการทางจรยธรรมเรมใหความสนใจในการศกษาพฒนาการดงกลาวผานการพฤตกรรมการชวยเหลอ โดยบางกลมสนใจศกษาทมาของพฤตกรรมการชวยเหลอของเดกและพบค าตอบวา ปจจยส าคญทมผลในการให ความชวยเหลอผอนคอ การไดรบการเลยงดแบบสนบสนนและการเลยงดแบบคอยตดตาม ตรวจสอบพฤตกรรมของลก รวมถงปจจยสวนบคคลไดแก การมทกษะในการควบคมตนเอง จากการศกษาหนงกบกลมตวอยางวนเตาะแตะจนกระทงวยปฐมวย พบวา เดกเรมแสดงสญญาณของการพฒนาการทางศลธรรมตอนอายประมาณ 3 ป ผานการปลกฝงของแมตงแตเลกๆ ดวยการมปฏสมพนธระหวางแมกบลกทใหความส าคญและมการแสดงออกซงอารมณทางบวก และในการศกษาระยะยาว พบวา คณลกษณะในวยเดกถอเปนพนฐานทดตอการพฒนาคณลกษณะท พงประสงคยามเตบใหญ

208

ยกตวอยางเชน เดกทมความออนโยน มจรยธรรมมแนวโนมเตบโตเปนผใหญทมความออนโยน และ

มจรยธรรม (King, 2011: 299) ความชดเจนของสถานการณ การศกษาพบวา ในสถานการณทดคลมเครอ ระบไมไดอยาง

ชดเจนวาทมาทไปของสถานการณเปนอยางไรมแนวโนมใหบคคลงดเวนใหความชวยเหลอมากกวาสถานการณทชดเจนวาเกดสงใด นอกจากน สถานการณทคลมเครอยงรวมถงสถานการณทเกดในบรเวณทบคคลไมคนเคย ยกตวอยางเชน การเดนทางไปทองเทยวตางจงหวดหรอตางประเทศ

ทดลกษณะการด าเนนชวตของผคนในเมองนนๆ แตกตางจากตนมโอกาสใหบคคลแสดงพฤตกรรมชวยเหลอนอยกวาเมองทตนคนเคย

ความเสยง การชวยเหลอจะมความเปนไปไดสงขนเมอบคคลประเมนแลวพบวาความเสยงหรอความเสยเปรยบไมสงมาก โดยการศกษาพบวา มนษยมแนวโนมใหความชวยเหลอในกรณทประเมนวาการชวยเหลอดงกลาวจะไดรบการตอบแทนในภายหลงมากกวาการใหความชวยเหลอทเสยดลเพยงฝายเดยว

จากทกลาวตงแตตนของบทนนยามของมนษยสมพนธวาเปนความสมพนธทชวยสรางและรกษาความสมพนธทดระหวางกน แตคงปฏเสธไมไดวามนษยมแนวโนมอยรวมกนเปนกลมทมลกษณะอยางใดอยางหนงทรบรวาคลายคลงหรอเหมอนกบตนเอง ดงนน การเกดกลมเลกในกลมใหญจงเปนเรองปกต หากแตสงทตามมาในบางครงคอ ความขดแยงระหวางกลมเนองดวยไมมมนษยสมพนธระหวางกน

8.4 อคตและการแบงแยก: ในกลมหรอนอกกลม

การด าเนนชวตบนโลกใบนในอดตมการสนนษฐานวามนษยจ าเปนตองรวมกลมกนเพอ

ความอยรอดของตนเองและเผาพนธจากนกลาตางๆ จนสามารถพฒนาตนเองเปนนกลาในทสด

เมอไมจ าเปนตองเปนผถกลา การรวมกลมจงเรมมความซบซอนมากยงขนกอปรกบประชากรในสงคมทเพมสงขนสงผลใหความซบซอนทวความรนแรง การรวมกลมจงไมใชแคเพยงความอยรอดของตนเองและเผาพนธเพยงประการเดยว หากแตเพอความมนคงและปลอดภยทางจตใจซงกลบกลายเปนวามนษยรวมกลมกนเพอสรางความภาคภมใจใหกนและกนภายในกลม และลด

ความภาคภมใจของคนนอกกลม ในหวขอนขอน าเสนออทธพลของมนษยสมพนธในกลมทมผลตอความคด ความเชอ และการกระท าทมตอบคคล

8.4.1 การแบงแยก: ความรนแรงจากการเหมารวมและอคต ดงกลาวในปจจยของมนษยสมพนธวาการเหมารวมทเปนการรบรผานความเชอหรอ

ความคาดหวงจากการทบคคลนนๆ เปนสมาชกของกลมใดกลมหนงอาจเปนสาเหตของอคตหรอเจต

209

คตทางลบตอบคคลในลกษณะไมสมเหตสมผล เนองดวยการเปนสมาชกของกลมใดกลมหนง อาท เพศ เชอชาต ศาสนา หรอเพราะคนๆ นนแตกตางจากเรา (King, 2011, 445-447) ทอาจสงผลใหเกดความขดแยงระหวางบคคลหรอเกดความขดแยงระหวางกลมบคคล

การเหมารวมเปนการรบรแบบเบดเสรจวาสมาชกทงกลมเหมอนกนหมด ไมไดมอง

ความแตกตางระหวางบคคลหรอมองใหเปนปจเจกบคคล จากการศกษา พบวา มนษยมแนวโนมรบรความหลากหลายหรอความเปนปจเจกบคคลของกลมอนนอยกวากลมของตนเอง ดงนน เราจงมองสมาชกในกลมเราเปนปจเจกบคคล มเอกลกษณเฉพาะตวทแตกตางกน ขณะทมองคนนอกกลมวาเหมอนกนหมด นกจตวทยาพบวา สาเหตส าคญของการเกดอคต คอ การเหมารวมในทางลบ (King,

2011: 447) ดงสภาษตทวา “ปลาเนาตวเดยว เหมนไปทงของ” ทแสดงใหเหนวาการรบรของผอนทไมใชกลมเดยวกนกบเราจะเปนลกษณะเหมารวม ตอใหมคนท าผดพลาดเพยงคนเดยวแตมกจะมองวาเปนเหมอนกนทงกลม

การมองแบบเหมารวมดวยการเปนสมาชกของกลมใดกลมหนงสามารถน าไปสอคต (Prejudice) ทเปนการประเมนกลมหนงๆ และสมาชกของกลมนนๆ ไมวาจะเปนในทางบวกหรอ

ทางลบดงกลาวขางตน นอกจากนยงพบวา การมองผ อนแบบเหมารวมยงน าไปสการแบงแยก (Discrimination) ทเปนการแสดงออกในทางลบหรอการแสดงออกทอนตราย รนแรงตอบคคลทเปนสมาชกของกลมใดกลมหนงทไมใชกลมของตนโดยไมมเหตผล นกจตวทยาพบวา การเกดการแบงแยกเกดจากปฏสมพนธระหวางอารมณทางลบกบความเชอทเปนอคตจงสงผลใหเกดเปนพฤตกรรมภายนอก (King, 2011: 447)

ดงปรากฏในสอสารมวลชนตางๆ อาท หนงสอพมพ ขาวโทรทศน หรอสงคมออนไลน ถงพฤตกรรมทรนแรงระหวางกนของกลมทางสงคม 2 กลม เปนเหตการณทถอวาคอนขางคนเคยและคลายกบวาจะกลายเปนเรองปกตของสงคมไทย ความรนแรงมตงแตการแสดงออกซงความกาวราวทางค าพด ลบหล ดถก เหยยดหยาม ไปจนกระทงการแสดงออกซงความกาวราวทางรางกาย ท ารายรางกายไปจนถงการฆาตกรรม ทงน นอกเหนอจากการเขาใจนยามของการแบงแยก ควรรบทราบถงทมาของการแบงแยกเพอประโยชนในการประยกตใชในการปรบตวยามประสบกบเหตการณดงกลาว

8.4.2 ทมาของอคตและแบงแยก

นกจตวทยาเชอวา มนษยไมไดเกดมาพรอมความเกลยดชงใครคนใดคนหนง หรอกลมใดกลมหนง แตเปนเพราะการเรยนรทสงผลใหเปนเชนนน โดยจากทฤษฎการเรยนรทางสงคม (Social

learning theory) สนนษฐานวา พฤตกรรมของพอ แม ผใหญหรอเพอนสามารถก าหนดทศทางหรอปรบเปลยนความคด ความรสก และการกระท าของเดกทมตอกลมตางๆ ไมวาจะเปนทางตรงผาน

การสงสอนดวยวาจา หรอทางออมผานการเปนแบบอยางในการแสดงออกใหเดกไดรบร และเลยนแบบ นอกจากนยงพบวา สอตางๆ ถอเปนปจจยส าคญในการน าเสนอภาพลกษณของกลมตางๆ

210

ซงสามารถสรางการรบรทงทางบวกและทางลบตอกลมทางสงคมกลมใดกลมหนงใหกบบคคล อาท ภาพยนตร หรอรายการโทรทศน เปนตน

ในขณะททฤษฎอตลกษณทางสงคม (Social identify theory) อธบายวา การเปนสมาชกของกลมใดกลมหนงมผลชวยเพมความภาคภมใจในตนเอง (self-esteem) แตในขณะเดยวกนอทธพลของกลมกมผลใหบคคลมแนวโนมประเมนผอนในมมมองของกลมตน ยงผลใหเกดการแบงแยกกลมเรา ( Ingroup) และกลมเขา (Outgroup) ยกตวอยางเชน นกศกษาท ไดรบการปลกฝงให มความภาคภมใจในสถาบนของตน เจาตวจะรสกภมทไดใสเครองแบบ หรอตราสญลกษณอยางใดอยางหนงทแสดงใหผอนไดรบรวาตนเองอยในสถาบนใด ในบางโอกาสสามารถสงผลใหมองสถาบนอนต าตอย หรอเปนศตร ซงสามารถพฒนาจนกลายเปนความขดแยงระหวางสถาบน เปนตน

การมองแบบเหมารวมไมไดมเพยงผลตอการบรหรอมมมองของบคคลทมตอผอน แตบางกรณหรอบางสถานการณอาจมอทธพลตอความรสกและการกระท าของผนนทถกมองแบบเหมารวม (King, 2011: 424) โดยอาจมผลใหเกดความรสกดานลบและประสทธภาพของการกระท าทลดลงจากการถกตตราหรอตดสนจากผอนในทางลบจากการเปนสมาชกของกลมใดกลมหนง (Stereotype

threat) จากการศกษาหนงใหกลมตวอยางอาฟรกน-อเมรกนและยโร-อเมรกนท าแบบทดสอบทางคณตศาสตรหลกจากการกรอกขอมลสวนบคคลทเรมดวยข อค าถามเกยวกบเชอชาต พบวา

กลมอาฟรกน-อเมรกาท าคะแนนไดนอยกวาอยางเหนไดชด แตหากลดความส าคญของขอค าถามเกยวกบเชอชาต พบวา กลมตวอยางทงสองไมมความแตกตางในคะแนนสอบ (King, 2011: 425)

ประเดนสดทายทจะกลาวถงถอเปนประเดนททงคนทวไปและนกวชาการใหความสนใจ

เนองดวยเปนประเดนทเกดขนในชวตประจ าวน ส าหรบวงการจตวทยาการใหความสนใจในการศกษาประเดนนมมาตงแตอดตจนถงปจจบน แตเหตทเปนทยากและซบซอนจงไมคอยมใครกลาวถงในทางวทยาศาสตรหรอทางวชาการ ประเดนดงกลาวไดแกจตลกษณะทมชอวา ความรก

8.5 ความรก: มนษยสมพนธทลกซง ความรก (Love) ถอเปนจตลกษณะทมความซบซอน อกประเดนคอ นกจตวทยาใหความสนใจ

ศกษาเรองความชอบดงกลาวในเรองเสนหา โดยขณะทการศกษาเรองความชอบไดขยายวงกวางจนไดองคความรพอสมควร การศกษาเรองความรกยงอยในวงแคบ เนองดวยความเชอวาความรกเปนเรองทศกษายากในทางวทยาศาสตร แตยงไมสามารถตดประเดนนทงได เนองจากเปนคณลกษณะส าคญของมนษย

เชนเดยวกบพฤตกรรมภายในหรอกระบวนการทางจตอนๆ ทเปนประเดนซบซอนส าหรบนกจตวทยา ซงปญหาพนฐานทยงไมสามารถสรางความชดเจนไดคอ แททจรงแลวความรบคออะไร

211

แนวทางหนงในการท าความเขาใจของนกจตวทยา คอ การแบงประเภทของความรกทมผลตอรปแบบความสมพนธทแตกตาง

8.5.1 แนวคดเกยวกบความรก

ความรกเปนจตลกษณะทมความซบซอนเนองดวยประกอบดวยองคประกอบหลากหลาย อาท ความรสก กระบวนการท างานทางกายภาพ และการแสดงออก ซงในบางครงอาจไมสอดคลองกบจากอทธพลของปจจยตางๆ แตอยางไรกตาม นกจตวทยายงคงใหความส าคญและพยายามทจะท าความเขาใจในประเดนนดวยเปนประสบการณชวตทมนษยประสบมาตงแตเดกและตอเนองไปจนกระทงสนลมหายใจ ดงนน การสรางแนวคดทฤษฎเกยวกบความรกจงเปนสวนหนงของ การท าความเขาใจ โดยในทนขอน าเสนอแนวคดทางซกโลกตะวนตกและแนวคดของไทย

8.5.1.1 แนวคดสากล

ในการศกษาความรก นกจตวทยาพยายามระบลกษณะของความรกทแยกออกจากความชอบ โดยจากการศกษา พบวา ความรกกบความชอบไมไดแตกตางกนในเชงปรมาณ หากแตแตกตางกนในเชงคณภาพ กลาวคอ มสภาวะทางจตใจ และกระบวนการท างานทางกายภาพทแตกตางกน ทงน นกจตวทยาบางกลมแบงความรกออกเปน 2 ประเภทตามลกษณะความสมพนธ (ความสมพนธแบบเพอน และความสมพนธแบบคนรก) คอ ความรกแบบเมตตา และความรก

แบบหวานซง (King, 2011: 449-450) ความรกแบบหวานซง (Romantic love/passionate love) เปนสภาวะทม

ความสนใจหรอถกดงดดจากใครบางคนเปนอยางมาก ซงประกอบดวย การเปลยนแปลงกระบวนการท างานภายในรางกายอยางชดเจน มความสนใจเปนพเศษ และมความหวงใยในความตองการของ

อกฝาย เปนรปแบบของความสมพนธทบคคลมความหลงใหลและความใครเปนองคประกอบ และเปนรปแบบหลกทพบในความสมพนธแบบครกในชวงแรก

ความรกแบบเมตตา (Affectionate love/companionate love) เปนความรสกทรนแรงทมตอผอนทมความเกยวของกบบคคล อาท พอแม ญาตพนอง หรอเพอนสนท เปนรปแบบความส ม พนธ ท เ ก ด ข น เ ม อบ คคลอยากอย ใ กล ม ค ว ามผ ก พน และห ว ง ใย ใครส กคน

มความเชอวาชวงแรกของความสมพนธแบบครกจะเปนความรกแบบหวานซงดงอธบายขางตน หลงจากความรกพฒนาขนจากความหวานจะเปลยนเปนความเมตตา

จากการศกษาในนกศกษาวฒนธรรมตะวนตกและวฒนธรรมตะวนออก พบวา ความรกแบบหวานซงมความสมพนธกบสภาวะทางอารมณทงบวกและลบมากกวา ขณะทความรกแบบเมตตามความสมพนธกบความพงพอใจในชวตมากกวา (Kim & Hatfield, 2004)

ขณะทนกจตวทยาบางกลมเชอวา ความรกประกอบดวยองคประกอบพนฐาน

3 องคประกอบ ทเกดการผสมผสานและมผลใหเกดความรกในหลากหลายลกษณะ ซ งประกอบ

212

พนฐานดงกลาว (Coon & Mitterer, 2013: 578-579) ไดแก การผกมด (Decision/commitment) มความรสกใกลชดสนทสนม ผกพนกบคนๆ นน และความเสนหา (Passion) มความรสกทเกยวกบความตองการใกลชดทางกายและความสมพนธทางเพศ

รปท 8.2 ทฤษฎสามเหลยมแหงรก (Triangle of love)

ทมา: ปรบปรงจาก http://uk.pinterest.com/explore/triangular-theory-of -love/

การผสมผสานระหวาง 3 องคประกอบดงกลาว น าไปสความรก 8 แบบ

(สญฉนศกด อรรฆยากร, 2551: 222) ไดแก

เฉย (Nonlove) เปนความรสกของทวไปในสงคมทไมรจกกนมากอน

รกแบบหลงใหลคลงไคล (Fatuous love) เปนความรกทมขอผกมดและความรสกหลงใหลแตปราศจากความผกพน

ชอบ (Linking) เปนความรสกใกลชดผกพนตออกคน แตปราศจากความหลงใหลหรอขอผกมด

หมดรก (Empty love) มแตพนธะหรอขอผกมดทปราศจากความหลงใหลหรอเสนหารวมถงปราศจากความผกพน สามารถพบไดในครกทคบกนมาสกระยะจนความรสกถกใจเรมหมดไป

รกโรแมนตก (Romantic love) มสวนผสมของความเสนหาและความผกพนใกลชด แตไรขอผกมดตอกน

213

รกแบบกลยาณมตร (Companionate love) เปนความรกทผกพนกน ปรารถนาดตอกนโดยไมมเรองกามารมณ จงมแตความเอออาทรใสใจ

รกแรกพบ (Infatuated love) เรมตนทความรสกหลงใหล เสนหา ทพาไปส การสรางความสมพนธทางกาย แตปราศจากความผกพนหรอขอผกมด

ร กแท ย นย ง (Consummate love) เ ป นคว ามร กท ม ค ว ามสมด ลขององคประกอบทงสาม คอ มทงความหลงใหล ขอผกมด และความผกพนใกลชด จดวาเปนความรก

ทสมบรณแบบทสด

ดวยความรกเปนพฤตกรรมภายในหรอจตลกษณะ เนองดวยไมสามารถสงเกตไดโดยตรง ดงนน การศกษาเรองความรกจงเปนเรองทยากดวยความซบซอนทเรมตงแตนยามและองคประกอบ ดงนน ประเดนนกจตวทยามกใหความสนใจในการศกษาเรองความรก ซงเปนอารมณทางบวก คอ การศกษาความสมพนธแบบผกพนใกลชด ( Interpersonal attraction/close

relationships) แตไมนยมศกษาประเดนความรกโดยตรง จากการศกษาพบความสมพนธระหวางความผกพนทางสงคมกบสขภาพ

ยกตวอยางเชน การแยกตวจากสงคมมความสมพนธกบอตราการเสยชวตสงถง 6 เทา เมอเทยบกบกลมทไมไดแยกตวจากสงคม บางงานศกษาในกลมผปวยโรคหวใจจ านวนกวาพนคน พบวา ผปวย

ทอยคนเดยวมแนวโนมเกดอาการหวใจลมเหลวเปนครงท 2 เกอบสองเทาเมอเทยบกบผปวยทไมไดอยคนเดยว จากการศกษาตางๆ สงผลใหนกจตวทยาลงความเหนวาความเหงาหรอความโดดเดยว

มอนตรายตอสขภาพการ การมความรสกโดดเดยวเรอรงสามารถสงผลตอการเส ยชวตกอนวยอนสมควรได (King, 2011: 451)

จากการศกษา พบวา การมเครอขายทางสงคมทกวางขวาง เชน มคนรกอยเคยงขาง มปฏสมพนธกบครอบครว เพอน เพอนบาน และเพอนรวมงาน รวมถงการเปนสมาชกของกลมทางสงคมหรอศาสนามแนวโนมมชวตทยนยาวกวากลมทมเครอขายทางสงคมทแคบ จากการศกษาหนงทศกษาผลของเครอขายทางสงคมกบการตดเชอหวด โดยใหกลมตวอยางรายงานการเขารวมหรอปฏสมพนธกบเครอขายทางสงคมของตน จากนนจงท าการหยดเชอไวรสหวดในโพรงจมก หลงนนท าการตดตามอาการกลมตวอยางแตละคน ผลการศกษาพบวา ยงมเครอขายทางสงคมมากยงมโอกาสเสยงตอการเปนหวดนอยกวากลมทมเครอขายทางสงคมนอย (King, 2011: 451)

8.5.1.2 แนวคดไทย

ส าหรบประเทศไทยไมมแนวคดหรอทฤษฎเกยวกบความรกโดยตรง หากแต มแนวคดทใกลเคยง โดยสญฉนศกด อรรฆยากร (2551: 223) ไดท าการเปรยบเทยบความรกกบหลกธรรมในพระพทธศาสนาจนพบวา หลกธรรมทใกลเคยงทสด คอ พรหมวหาร 4 ทถอเปนธรรมในการด าเนนชวตในทางทดตอตนเองและผอน ซงประกอบดวย เมตตา กรณา มทตา และอเบกขา

214

เมตตา คอ ความรก มความปรารถนา ใหผอนมความสข มความคดและแผไมตรจตใหผอนมความสข

กรณา คอ ความสงสาร มความคดทชวยใหผอนพนจากความทกข เมอเหนผอน

มทกขกพยายามหาทางชวยเหลอ

มทตา คอ ความยนด มความยนดเมอผอนไดด เหนผอนมความสข หรอประสบความส าเรจกมความยนดและสขไปกบเขา พรอมทจะสงเสรมสนบสนน

อเบกขา คอ ความวางใจเปนกลาง มความสามารถในการวางใจเฉย ไมเอนเอยงดวยความชอบหรอไมชอบ

8.6 บทสรป

มนษยสมพนธเปนความสมพนธอนดระหวางกนของมนษย มผลตอการสรางความสามคค การท างานรวมกน และการเกอหนนซงกนและกนผานการท าความเขาใจตนเอง การท าความเขาใจและยอมรบผอน รวมถงการท าความเขาใจสงแวดลอมรอบขาง ทงน มนษยสมพนธสาเหตเกดไดจากปจจยหลากหลายประการ อาท ความประทบใจแรกพบ การเหมารวมในทางบวก เสนหา อคตในทางบวก การเปรยบเทยบทางสงคม และการเปดเผยตนเอง

มนษยสมพนธสงผลใหเกดอารมณรสกในทางทด เกดกระบวนการคด เจตคตและความเชอในทางทด และสงผลตอการแสดงออกซงการกระท าในทางทดระหวางกน กลมพฤตกรรมหนงทมกพบเจอไดทงในสงคมไทยและสงคมโลกในยามทมนษยโลกตองเผชญกบความยากล าบากในการใชชวต

ในยามทตองประสบพบเจอไดทงในสงคมไทยและสงคมโลกในยามทมนษยโลกตองเผชญกบ

ความยากล าบากในการใชชวต ในยามทตองประสบกบภยพบตนานประการ นกจตวทยาเรยกกลมพฤตกรรมเหลานนวาพฤตกรรมการชวยเหลอท เปนไดทงการชวยเหลอทเปนการเออเฟอเผอแผระหวางกน จนกระทงพฤตกรรมการชวยเหลอทผชวยเหลอตองเสยงชวตเพอชวยใครบางคนทตนเองไมไดรจกหรอแมแตยงไมไดมปฏสมพนธกนแมแตนอย ซงอาจมสาเหตจากปจจยสวนบคคล และ/หรอปจจยแวดลอมทสงอทธพลตอการเกดพฤตกรรมการชวยเหลอ

โดยทวไปตางมความเชอวามนษยสมพนธภายในกลมมแตสงผลดตอบคคลและกลม หากแตในบางกรณและในบางมมมองพบวา หาบคคลสรางมนษยสมพนธเฉพาะกลมของตนและยดตดกบกลมของตน อาจสงผลเสยทงตอตนเอง กลมของตน และสงคมในภาพรวม กลาวคอ บคคลจะใหความส าคญ ใหความสนใจ มความภาคภมใจกบกลมทตนเองสงกดทเรยกวาอคตทางบวก แตจะไมสนใจ ไมใหความส าคญ ในบางครงอาจเกดการรบรหรอมมมองในแงลบตอกลมอนๆ ทเรยกวา อคตทางลบ เกดการเหมารวมวาสมาชกของกลมนนๆ ไมดเทยบเทากบกลมของตน จนบางครงความรสก

215

ความเชอ ความคดตางๆ อาจน าไปสการกระท าทแสดงออกซงการแบงแยกระหวางกลม ซงสามารถพฒนาไปจนเกดความรนแรงระหวางกลม

อกประเดนทตองกลาวถงรวมกบมนษยสมพนธ ไดแก ความรก ซงเปนประเดนทนกจตวทยาใหความสนใจดวยเปนคณลกษณะทพบเจอไดในชวตประจ าวน พอเจอในทกบรบททางสงคม หากแตเปนประเดนทมความซบซอน โดยทวไปไดรบความนยมในการศกษาระดบสากลจงมทฤษฎความรกในระดบสากล ส าหรบประเทศไทยพบวามความใกลเคยงกบหลกธรรมทางพระพทธศาสนาบางหากแตย งไม เหมอนกนโดยสนเช ง เนองดวยมนษยย งคงเปนส งมชวตทมก เลส มความตองการ

มความคาดหวง อยางไรกตาม การศกษาพบวา ความรสกทเรยกวารกมคณประโยชนตอสขภาวะของบคคล


1. จงอธบายความหมายของมนษยสมพนธ 2. มนษยสมพนธมความส าคญกบมนษยอยางไร

3. ปจจยใดบางทมผลตอการสรางและรกษามนษยสมพนธ จงอธบาย

4. พฤตกรรมการชวยเหลอคออะไร

5. ปจจยใดบางทมผลตอพฤตกรรมการชวยเหลอ จงอธบาย

6. จงอธบายความหมายของการแบงแยก

7. การแบงแยกเกดขนไดอยางไร จงอธบาย

8. ตามแนวคดสากลแบงความรกออกเปนกลกษณะ อะไรบาง จงอธบาย


กลยชรา อนขวญเมอง. (ม.ป.ป.). ความรเบองตนเกยวกบมนษยสมพนธ . [Online] Available: http://www.teacher.ssru.ac.th/kunchira_on/pluginfile.php/130/course/summa ry/20มนษยสมพนธและการสอสาร.pdf [วนทคนขอมล 21 เมษายน 2559].

เทพ สงวนกตตพนธ. (2552). มนษยสมพนธ (Human Relationships) ตอนท 1. [Online] Available:http://www.stou.ac.th/Offices/rdec/udon/main/socities9_10_52.html [วนทคนขอมล 21 เมษายน 2559].

พรรณทพย ศรวรรณบศย . (2553). มนษยสมพนธ. (พมพครงท 7). กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

พชรนนท กลนแกว. (2551). การใชมนษยสมพนธสรางสรรคความส าเรจในองคการ ตอนท 1. Quality Way, 27-31.

ราชบณฑตยสถาน. (ม.ป.ป.). พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๔. [Online] Available: http://www.royin.go.th/dictionary/ [วนทคนขอมล 20 เมษายน 2559].

ลญฉนศกด อรรฆยากร. (2551). จตวทยาความรก (Psychology of Love). วารสารสมาคมจตแพทยแหงประเทศไทย, 53(2), 221-223.

ศนยวทยบรการ ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา. (ม.ป.ป. ). คอลมน: ชวตและสขภาพ: บญญต 10 ประการเพอสรางมนษยสมพนธ. [Online] Available : http://elib. fda.moph.go.th/2008/default.asp?page2=subdetail&id=2777 [วนทคนขอมล 13 กมภาพนธ 2559].

ส านกวชาศกษาทวไป มหาวทยาลยเกษมบณฑต. (ม.ป.ป.). บทท 5 มนษยสมพนธ. [Online] Available: http://ge.kbu.ac.th/Download8_files/img/5.pdf [วนทคนขอมล 21 เมษายน 2559].


Behavior. (13rd ed.). New Tech Park: WADSWORTH CENGAGE Learning. Feldman, F. S. (2013). Understanding Psychology. (7th ed.). New York,: McGraw Hill. Kim, J., & Hatfield, E. (2004). Love types and subjective well-being: A cross-cultural

study. Social Behavior and Personality, 32(2), 173-182. King, L. A. (2011). The Science of Psychology (2nd ed.). New York: McGraw Hill.

218

Nevid, J. S. (2012). An Introduction to Psychology. (4th ed.). Connecticus: WADSWORTH

CENGAGE Learning.


การด าเนนชวตอยางมสขภาวะ: ความผาสกแบบองครวม


1. การพฒนาตน: การเปลยนแปลงพฤตกรรมในทางทด 2. การพฒนาความผาสกทางกาย

3. การพฒนาความผาสกทางจตสงคม

4. การพฒนาความผาสกทางปญญา



1. อธบายเหตผลของการพฒนาตนได 2. บอกความหมายของสตได 3. ยกตวอยางการประยกตใชหลกการสงเสรมสตในชวตประจ าวนได 4. ยกตวอยางการประยกตใชหลกการจดการความเครยดในชวตประจ าวนได 5. ยกตวอยางการประยกตใชหลกการควบคมตนเองในชวตประจ าวนได 6. อธบายกระบวนการสงเสรมการจ าได 7. อธบายอทธพลของสารอาหารทมตอพฤตกรรมได 8. อธบายอทธพลของการพกผอนทมตอพฤตกรรมได



1. ใหแตละกลมสงตวแทนออกมาน าเสนอประเดน “กจกรรมทสงเสรมความผาสกทางกาย”

2. อธบายเนอหา และสาระส าคญประกอบการน าเสนอดวยภาพเลอนในหวขอการพฒนาตน และการพฒนาความผาสกทางกาย




2. ใหแตละกลมสงตวแทนออกมาน าเสนอประเดน “กจกรรมทสงเสรมความผาสกทางจตสงคม”

220

3. อธบายเนอหา และสาระส าคญประกอบการน าเสนอดวยภาพเลอนในหวขอการพฒนาความผาสกทางจตสงคม




2. ใหแตละกลมสงตวแทนออกมาน าเสนอประเดน “กจกรรมทสงเสรมความผาสกทางปญญา”

3. อธบายเนอหา และสาระส าคญประกอบการน าเสนอดวยภาพเลอนในหวขอการพฒนาความผาสกทางปญญา









2. การน าเสนอหนาชนเรยน




บทท 9

การด าเนนชวตอยางมสขภาวะ: ความผาสกแบบองครวม

9.1 บทน า จากทกลาวในบทแรกวาเปาหมายของศาสตรทางจตวทยาคอ การท าความเขาใจตนเอง เขาใจ

ผอน และการปรบตวเขาหากน ซงตงแตบทท 2 เปนตนมา ผเขยนไดน าเสนอขอมลตางๆ ทเกยวของกบการสรางความเขาใจในพฤตกรรมของมนษยทงกระบวนการท างานของรางกายทมตออทธพลตอการแสดงออก ปจจยทสงผลใหบคคลมพฤตกรรมทแตกตางกน กระบวนการทางปญญาทก าหนดทศทางของการกระท า บคลกภาพทก าหนดความแตกต างระหวางบคคล การท างานรวมกน

มนษยสมพนธ รวมถงสขภาพจต มาถงตอนสดทายของเอกสารทผเขยนขอน าเสนอแนวทางเพมเตม เพอเสรมสรางความแขงแกรงใหกบรางกาย จตสงคม และปญญา

9.2 การพฒนาตน

ในบทท 1 วาดวยเรองกลมแนวคดทศกษาเกยวกบพฤตกรรม มกลมแนวคดหนงทใหความส าคญกบศกยภาพในตวบคคล กลมนนคอ มนษยนยมทมความเชอวาหากมนษยอยในสงแวดลอมทเออตอการพฒนายอยมสงผลใหมโอกาสและแนวโนมในการพฒนาความเปนมนษยทสมบรณ สงทตองท าความเขาใจเบองตนคอ การพฒนาตนเองคออะไร มนษยจ าเปนตองพฒนาตนเองหรอไม เราสามารถพฒนาตนเองไดจรงหรอ รวมถงแบบจ าลองของการเปลยนแปลงและปจจยทเกยวของ

9.2.1 การพฒนาตน: นยามและแนวคด

จราภรณ ตงกตตภาภรณ (2556: 264) ไดใหความหมายของการพฒนาตนวาหมายถง กระบวนการปรบเปลยนและจดระบบความคด ความรสกและการกระท าของตน ใหเปนไปในทางทดขนหรอเจรญขน เพอเสรมสรางความสอดคลองกลมกลนระหวางตนเองและสงแวดลอม ทงนเพอ ใหตนเองมสขภาพกายทสมบรณ มจตใจทมความสขสงบ และมความส าเรจในการด าเนนชวต

ทงน ไดมผกลาวถงแนวคดพนฐานของการพฒนาตน (จราภรณ ตงกตตภาภรณ, 2556: 264) เพอการพฒนาไดอยางมประสทธภาพและประสทธผล ดงตอไปน

มนษยทกคนมคณคาและมศกยภาพในการพฒนาตน ทกคนสามารถเรยนร และฝกฝนเพอการพฒนาได

ไมมใครทสมบรณแบบในทกเรอง ตางมทงจดเดนและจดดอย

บคคลตองใหความส าคญกบการเปลยนแปลงและพฒนาทงความคด ความรสก และ

การกระท าของตนเอง

222

การพฒนาตนจะส าเรจไดเมอกระท าภายใตความสอดคลองกลมกลนกบสภาพแวดลอมทตนอาศยอย

การเปดโอกาสใหตนเองในการเรยนรและการฝกฝนอยางตอเนองถอเปนปจจยสความส าเรจในการพฒนาตน

การของความชวยเหลอและค าชแนะจากผอนเปนสงทไมควรละเลย เนองดวยไมมใครทจะรจกตนเองทงหมด และไมมใครทจะปรบปรงเปลยนแปลงตนเองไดในทกเรอง

9.2.2 การพฒนาตน: จ าเปนดวยหรอ

อาจมขอสงสยวาเราจ าเปฯตองเปลยนแปลงตนเองหรอพฒนาตนเองเพอใครหรอ

เพออะไรดวยหรอ ค าตอบขนอยกบผลลพธจากลกษณะนสยทมตอการด าเนนชวตของตนเองกบบคคลรอบขางวาเปนในทศทางใด บคลกภาพเปนกลมของลกษณะตางๆ ของบคคลทมความคงท ซงหมายถงลกษณะนสยหลากหลายคณลกษณะประกอบกนเปนบคลกภาพหรอตวตน มนษยไมไดมนสยอยางใดอยางหนงเพยงลกษณะเดยวดงกลาวในบทท 5 หากบคคลมความรสกวาตนเองมปญหาหรอเกดความเครยดจากการมบคลกภาพดงกลาวไมวาจะเกดจากลกษณะนสยใดเฉพาะ และ/หรอลกษณะดงกลาวมผลกระทบทางลบตอคนรอบขาง ยกตวอยางเชน ตดเทยวกลางคนจนไมมเวลาพกผอนท าใหสงผลกระทบตอการเรยน เงนไมพอใช ทงตนเองเดอดรอน ผปกครองเหนอยลา และในบางครงตองล าบากเพอน ค าแนะน าคอ มความเหมาะสมทจะท าการเปลยนแปลงตนเองใหมลกษณะนสยทดกวาทเปนอย

หากแตบคลกภาพดงกลาวไมมผลกระทบทางลบตอผ อน หรอไมไดสรางความเครยดตลอดเวลา หรอไมไดมผลกระทบตอการด าเนนชวตทรายแรงหรอเสยหาย ยกตวอยางเชน ไมชอบออกก าลงกายแตโชคดทรางกายแขงแรงเปนตนทน ทงน ขนอยทวจารณญาณของบคคลวาจะท า

การเปลยนแปลงหรอไม ซงจากทกลาวขางตนวามนษยมลกษณะนสยทหลากหลายในแตละบรบท จากทกลาวในบทท 5 ลกษณะนสยบางคณลกษณะมความสมพนธหรอมผลตอคณภาพชวตในทศทางเดยวกน ยกตวอยางเชน บคลกภาพแบบมจตส านก ความมนใจในตนเอง และการควบคมตนเอง

มความสมพนธกบการมสขภาพกายและการใชชวตทมสขภาวะเชนเดยวกน (King, 2011: 416) แมบคคลจะมความมนใจในตนเองในระดบต า หากแตมจตส านก และ/หรอมทกษะในการควบคมตนเองสง แนวโนมในการเกดความเครยดหรอปญหาในการใชชวตอาจไปไดยาก เปนตน

อยางไรกตาม มขอสงเกตจากนยามของการพฒนาตนวา “การปรบเปลยน...ใหเปนไปในทางท...หรอเจรญขน เพอเสรมสรางความสอดคลองกลมกลนระหวางตนเองและสงแวดลอม”

ซงสอดคลองกบแนวคดของระบบการศกษาไทยทใหความส าคญกบ “การเรยนรตลอดชวต”

เพอพนฐานในการปรบตวใหเขากบความเปลยนแปลงของโลกยคปจจบนและการเตรยมตวเพอ

223

อนาคต ดงนน จงมขอเสนอแนะวา หากตองการจะพฒนาศกยภาพของตนเองหรอเพอเตรยมรบมอกบเหตการณทคาดไมถง การพฒนาตนเองในชวงเวลาทมโอกาสถอเปนการตดสนใจทด

9.2.3 การพฒนาตน: ท าไดจรงหรอ

จากทกลาวในบทท 3 เรองปฏสมพนธระหวางอทธพลของพนธกรรมและสงแวดลอมตอพฒนาการและพฤตกรรมดานตางๆ ของมนษย โดยเฉพาะอทธพลจากความพยายามของตนเองในการเปลยนแปลง ยกตวอยางเชน การมลกษณะนสยวตกกงวล ไมมนคงทางอารมณไมไดบงบอกวาชวตของคนๆ นนจะตองพงทลายหรอเสยหายรนแรง หากแตเปนขอมลทแสดงใหเขาใจวาเราม ความไวตอการถกกระตนจากความเครยดไดงายกวาคนอนๆ ซงถอเปนขอมลทดทจะชวยใหเราพยายามหาวธการจดการกบสถานการณหรอลกษณะนสยของตนเองใหดขน (King, 2011: 415-416)

ณ ปจจบน ประเทศไทยมการพฒนาวทยาการตางๆ ทเกยวของกบการพฒนาพฤตกรรม อาท ชนเรยนพฒนาบคลกภาพ (ลกษณะภายนอก) ชนเรยนเพอพฒนาทกษะดานตางๆ โปรแกรมชวยเลกยา โปรแกรมการฝกสต เปนตน กจกรรมหรอโปรแกรมเหลานลวนเปนหลกฐานเชงประจกษวามนษยมโอกาสพฒนาตนเองใหดและเจรญขนได

9.2.4 ทรพยากรทมผลตอการพฒนาตนเอง การเปลยนแปลงนสยของตนเองเพอการสงเสรมชวตใหมสขภาวะถอเปนเรองททาทาย

เปนอยางมาก แตนกจตวทยา พบวา มนษยยงโชคดทมเครองมอ และทรพยากรทางจตใจ สงคมและวฒนธรรมทคอยสนบสนนสงเสรมนสยสขภาวะ อาท แรงจงใจ ปฏสมพนธทางสงคม และ

ความศรทธาในศาสนา 9.2.4.1 แรงจงใจ

แรงจงใจ หมายถง เหตของการกระท า นกจตวทยาพบวา เครองมอทเรยกวาแรงจงใจในประเดนของการเปลยนแปลงชวตมจดส าคญคอ การม เหตผลท เหมาะสมตอ

การเปลยนแปลงเหตผลทเหมาะสมดงกลาวคอ การท าเพอตนเองเพราะเราอยากท าจรงๆ จากการศกษาในกลมเดกและวยรนทอยากลดความอวน พบวา ปจจยส าคญตอความส าเรจคอ ความเตมใจในการเขารวมโปรแกรม พบวา ในกลมทอาสาสมครเขารวมโปรแกรมการลดน าหนกดวยตนเอง

มสดสวนการลดน าหนกสงกวากลมทถกประเมนวาตองเขารวมและถกบงคบใหเขารวมโปรแกรม

การศกษาทอางองทฤษฎการก าหนดตวเอง (SDT) พบวา การสรางบรรยากาศใหบคคลรสกวาตนเองไดควบคม ไดคดไดตดสนใจดวยตนเอง และไดแสดงความสามารถมความสมพนธกบพฤตกรรมสขภาวะ อาท การควบคมอาหาร การเลกบหร การออกก าลงกาย เปนตน

นอกจากความมนใจในตนเองและความรสกมอสระทางความคดและการตดสนใจ พบวา การวางแผนและการก าหนดเปาหมายถอเปนเครองมอทมความส าคญตอการสงเสรมแรงจงใจ การศกษาพบวา บคคลทสามารถหากลยทธหรอวธการทเหมาะสมตอการรบมอกบความทาทายใน

224

การเปลยนแปลงมแนวโนมประสบความส าเรจในการเปลยนแปลงมากกวาคนทยงอยระหวาง

การตดสนใจเลอกวธการ การก าหนดเปาหมายระยะสนและมความเปนไปไดเปนหนงอกปจจยใน

การสงเสรมแรงจงใจ เนองจากความรสกพงพอใจจากความส าเรจทตนเองไดตงไว แมเพยงเลกนอยจะเปนสงกระตนและแรงผลกดนใหบคคลมความพยายามทจะมงสเปาหมายในล าดบตอไป (King, 2011: 559-560)

9.2.4.2 ปฏสมพนธทางสงคม

นกจตวทยา พบวา หนทางหนงทเครอขายทางสงคมมผลตอการเปลยนแปลงชวตของคนๆ หนงคอ การสนบสนนทางสงคม (Social support) ซงหมายถง ขอมลหรอขอมลยอนกลบจากผอนทบงบอกไดวาบคคลเปนทรก ไดรบความเอาใจใส มคณคา เปนความภาคภมใจและเปนสวนหนงของกลม นกจตวทยาอธบายวา การสนบสนนทางสงคมมประโยชน 3 ประการ คอ 1) ไดรบความชวยเหลออยางเปนรปธรรม กลาวคอ ครอบครวและเพอนฝงถอเปนแหลงของ

ความชวยเหลอทงการอปโภคและบรโภค รวมถงการอ านวยความสะดวกตางๆ ยามบคคลประสบกบปญหา ยกตวอยางเชน เราตงเปาหมายในการออกก าลงกาย เราสามารถยมอปกรณบางอยางจากเพอน หรอเพอนสามารถหาใหเราได หรอแมแตการไดรบการสนบสนนทางการเงนในการซออปกรณจากครอบครว เปนตน 2) ไดขอมล การใหขอมลหรอค าแนะน าถอเปนการสนบสนนทสามารถชวยใหบคคลจดการกบปญหาตางๆ ไดอยางมประสทธผล ยกตวอยางเชน การใหค าแนะน าเรองการออกก าลงกายหรอการควบคมอาหาร ขอมลเรองโภชนาการ รานคา เปนตน และ 3) ไดรบการสนบสนนทางอารมณ การสนบสนนทางอารมณเปนสงทมผลใหบคคลรบรวาตนเองมคณคาและเปนทรก

การรบรดงกลาวพบวา มความส าคญตอการจดการกบความเครยด ทงนพบวา ชวงเวลาแหงความเครยด มนษยมกประสบความเปราะบางทางอารมณซงอาจพฒนาไปสความซมเศรา ความวตกกงวล และความรสกไมภาคภมใจในตนเอง โดยกลยทธหนงสโอกาสทจะไดรบการสนบสนนทางสงคม คอ การบอกกลาว (Social sharing) เลาเรองราวของตนเองใหผอนทพรอมจะรบฟง ทงตอหนาและผานสอออนไลน

นอกเหนอจากการรบคอการให จากการศกษา พบวา การใหการสนบสนนทางสงคมแกผ อนมประโยชนสะทอนกลบแกผให โดยการศกษาในกลมคสมรสสงวย จ านวน 423 ค เปนระยะเวลา 5 ป พบวา การสงเสรม สนบสนนคสมรสมผลดตอสขภาพกาย เหตผลหนงทมความเปนไปไดคอ การชวยเหลอจากจตใจมผลใหลดผลกระทบของฮอรโมนความเครยด เพมประสทธภาพของระบบหลอดเลอดหวใจและเพมความแขงแรงของระบบภมคมกนของรางกาย (King, 2011: 561)

9.2.4.3 ความศรทธาในศาสนา

ในวฒนธรรมซกโลกตะวนตก พบวา ความศรทธาในศาสนามความสมพนธเปนอยางมากกบการด าเนนชวตอยางมสขภาวะ บางการศกษา พบวา การเขากจกรรมทางศาสนา

225

มความสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพ อาท ไมสบบหร กนวตามน เดนอยางสม าเสมอ คาดเขมขดนรภยขณะขบข ออกก าลงการเปนประจ า พกผอนอยางเพยงพอ และดมเครองดมผสมแอลกอฮอลเพยงเลกนอยหรอไมดมเลย

การเขารวมกจกรรมทางศาสนาอาจมผลดจากการไดรบการสนบสนนทางสงคม การเปนสวนหนงของกลมหรอชมชนทมความศรทธาอาจไดรบความอบอนทางใจ ซงมความหมายตอบคคลในยามเผชญกบปญหา การศกษาพบวา ปฏสมพนธทางสงคมจากการเขารวมกจกรรมทางศาสนาสามารถปองกนความวตกกงวลและความซมเศรา รวมถงปองกนการแยกตวและความรสกเหงา

เหตทสงผลใหความศรทธาในศาสนาเปนปจจยทส าคญตอสขภาพทด คอ การใหโอกาสแกบคคลในการรบรความหมายของชวต และปองกนผลกระทบจากสถานการณทสรางความเครยด ความศรทธาสามารถชวยด ารงไวซงความหวงและกระตนแรงจงใจในการเปลยนแปลงตนเอง การศกษาในกลมตวอยางชาวยโรปและอเมรกนทเปนโรคเอดส พบวา กลมทเขารวมกจกรรรมทางศาสนา อาท สวดมนตและการเขาโบสถ มอายทยนยาวกวาการวนจฉนของแพทย (King, 2011: 562) โดยพบวา วงจรการด าเนนโรคลดระดบลงกวากอนการเขารวมกจกรรมทางศาสนา นกจตวทยาเชอวาความเชออยางแรงกลาทเรยกวา ความศรทธา สามารถชวยใหบคคลลงความคดและแนวทางทมความหมาย และความส าคญตอตนเองตอไป รวมถงมผลใหการรบรถงปญหาเปนไปในดานบวก

มองปญหาในมมมองทกวางขน (King, 2011: 563) หลงจากท าความเขาใจในพนฐานของการพฒนาตนเอง ล าดบตอไปขอน าเสนอตวอยางของ

การพฒนาตนเองในดานตางๆ ทงน ผเขยนของน าเสนอผาการแบงตวอยาง 3 ดาน ไดแก การพฒนาความผาสกทางกาย การพฒนาความผาสกทางจตสงคม และการพฒนาความผาสกทางปญญา ซงในความเปนจรงทงสามดานตางมความสมพนธซงกนและกน

9.3 การพฒนาความผาสกทางกาย

“อโรคยา ปรมา ลาภา” หมายถง ความไมมโรคเปนลาภอนประเสรฐ เปนประโยคทคงไมมใครขดแยง หากแตคงไมใชทกคนทโชคดมยนสทเกยวของกบความแขงแรงของรางกาย หรอยนสทเกยวของกบความมอายยน แตไมวาจะมตนทนเปนอยางไรกไมสามารถจะสขภาพดหรออายยนยาว หากไมดแลสขภาพรางกายของตนเอง ดงเคยกลาวในบทท 3 ถงอทธพลของพนธกรรมและสงแวดลอมทพบวาตางมปฏสมพนธระหวางกน แมพนธกรรมจะสงเสรมหากแตวถชวตหรอพฤตกรรมสวนทางกบอทธพลของยนสกอาจสงผลตอการยบยงการท างานของยนสดงกลาวไดเชนเดยวกน รวมถงในบทท 6 วาดวยเรองความสข 8 ประการ เพอชวตทสมดล ดงนน ในหวขอนผเขยนจงน าเขาส

226

การด าเนนชวตทสงเสรมความผาสกทางกายทงการดแลรางกายผานการทานอาหาร การออกก าลงกาย และการพกผอนทสงผลดตอกระบวนการท างานของสมองและรางกาย

9.3.1 การออกก าลงกาย

บางคนอาจเชอวารอใหรางกายออนแอหรอรอใหสงวยกอนคอยเรมออกก าลง ความเชอดงกลาวคงสวนทางกบผลการศกษาทพบวา สขภาพรางกายทแขงแรงมความสมพนธกบระยะเวลาในการดแลรางกาย หมายความวายงเรมดแลตนเองตงแตอายยงนอยยงมผลดตอตนเองในบนปลายของชวต (Nevid, 2012: 384) การศกษาพบวา การออกก าลงกายมผลตอการชะลอความชรา อาท ชะลอความเรวในการสญเสยมวลกลามเนอ ชะลอความออนแอของกระดก และชะลอความออนแอของกลามเนอ เปนตน นอกจากนยงมผลตอการลดความเสยงของการเกดโรครายแรงตางๆ อาท โรคมะเรง โรคหวใจ โรคหลอดเลอดสมองแตก และโรคกระดกพรน เปนตน (Nevid, 2012: 385)

ทงน การออกก าลงกายทกลาวขางตนตองเปนการออกก าลงกายทสม าเสมอเปนกจวตร ไมใชการออกก าลงกายเพยงแคครงเดยวหรอไมกครงตอเดอนหรอตอป ดงค าแนะน าใหออกก าลงกายประมาณ 3 ถง 5 วนตอสปดาห วนละประมาณ 30 ถง 45 นาท แตอาจมขอสงสยวาหากไมมเวลาออกก าลงกายจะมสงใดชดเชยไดหรอไม จากการศกษา พบวา กจกรรมการเคลอนไหวรางกาย ยกตวอยางเชน การท างานบาน หรอการเคลอนไหวรางกายระหวาพกจากการท างานหรอระหวาง

การท างานกสามารถเสรมสรางความแขงแรงของมวลกลามเนอ กระดก และสขภาพกายไดเชนเดยวกน การออกก าลงกายหรอการมกจกรรมเคลอนไหวรางกายเปนประจ าสามารถลดโอกาสเสยงตอการเกดภาวะซมเศราและโรคอลไซเมอร (Nevid, 2012: 385)

9.3.2 การรบประทานอาหารและสารตางๆ คงเปนททราบกนดถงค าแนะน าวาหากตองการอารมณดใหทานชอกโกแลต ซงหลายคน

เหนดวยกบค าแนะน าดงกลาวเนองดวยมประสบการณตรง หากแตมใครสงสยหรอไมวาเพราะเหตใดชอกโกแลตถงท าใหเราอารมณดได และมอาหารอยางอนหรอไมทสามารถสงผลเชนเดยวกน รวมถงมอาหารใดหรอไมทสงผลเปนอยางอน ในหวขอนผเขยนขอน าเสนอเขาสอทธพลของสารอาหารทไดรบจากการทานอาหารตางๆ ตอกระบวนการท างานของสมอง ซงมผลตอพฤตกรรมทงภายในและภายนอกของบคคลในทายทสด

จากการศกษาพบวา อาหารมความสมพนธกบอารมณ กลาวคอ การรบประทานอาหาร

มผลตออารมณความรสก และในทางกลบกน อารมณม ผลตอการรบประทานอาหาร ทงน ผลจะแตกตางไปในแตและบคคล บางคนจะทานไดมากกวาปกตหากมอารมณดานลบ ขณะทบางคนจะทานไดนองกวาปกต โดยเฉพาะความรสกเครยด ขณะทอทธพลของการรบประทานตออารมณความรสกมความแตกตางในแตละกลมบคคลเชนกน จากการศกษาหน งพบวา บคคลทม ความภาคภมใจในตนเองสงและมความรสกถงการเปนทรกและยอมรบสงไดรบอทธพลจาก

227

การรบประทานอาหารในระดบต า กลาวคอ สารอาหารทรบประทานไมคอยสงผลตอแนวโนมของอารมณเมอเปรยบเทยบกบกลมอน (Hsu, 2014: 219) บางการศกษาพบวา การรบประทานอาหารเนองดวยอารมณดานลบ อาท โกรธ วตกกงวล หรอเศรา มผลตอการเกบสะสมพลงงานมากกวาทรางกายตองการ และมากกวาการรบประทานอาหารขณะทมความรสกหว ซงหากเปนเชนนในระยะยาว ผลคอ ไขมนสะสม น าหนกเพม โรคอวน ปญหาสขภาพตางๆ (Hsu, 2014: 219)

เหตทอาหารมความเชอมโยงกบอารมณ เนองดวยพบความสมพนธระหวางอาหารกบกระบวนการท างานของสารสอประสาท โดยพบวา ระดบของโปรตนและคารโบไฮเดรตทไดจาก

การทานอาหารสงผลตอสารสอประสาทในสมอง ซงมอทธพลหลกตอสภาวะทางอารมณ ยกตวอยางเชน การศกษาพบวาคารโบไฮเดรตจะมอทธพลตอการสรางซโรโทนนใหมากขน ท าใหเกดสภาวะทางอารมณในทางด อาท รสกสงบ ลดความวตกกงวล อยางไรกตามการศกษาระบวาโปรตนและคารโบไฮเดรตทรบประทานเขาไปตองเปนสารอาหารจากธรรมชาตไมใชสารสงเคราะห อาท อาหารเสรม ไมเชนนนจะไมเกดผลดงกลาว (กรมสขภาพจต, 2549)

ขณะทการรบประทานอาหารมากเกนไปกไมเปนผลดเชนกน ยกตวอยางเชน อาหารทมไขมนสง อาหารทมรสเคมมากหรออาหารทมรสหวานมากมความสมพนธกบความวตกกงวล หรอ

การทานอาหารทมคาร โบไฮเดรตสงในบางรายอาจสงผลให เกดอาการงวงซม แมกระท ง

การรบประทานอาหารทนอยเกนไปกสงผลเสย ยกตวอยางเชน ผทก าลงควบคมอาหารโดยการลด

การรบประทานหรออดอาหารสงผลใหระดบน าตาลในเลอดต ากวาปกต เนองดวยระดบคารโบไฮเดรตในรางกายไมเพยงพอ สงผลใหเกดความวตกกงวลไดเชนเดยวกน (กรมสขภาพจต, 2549)

หลายคนอาจคดวาไขมนมแตผลเสยเพราะจะท าใหอวน แตจากการศกษาพบวา ไขมนบางชนดรวมถงกรดไขมนมประโยชนตอรางกายและกระบวนการท างานของสมอง โดยการศกษาทางดานจตเวชและคลนกในกลมผปวยตงแตวยเดกไปจนถงวยท างานทไดรบการวนจฉยโรคซมเศราหรอมอาการเขาขายเฝาระวงโรคซมเศราดวยการจดเมนปลาทะเลประกอบในตารางอาหารประจ าวน พบวา ปลาทะเลสามารถรกษาอาการซมเศราในเดก และลดอารมณเศราในกลมเสยงตอการฆาตวตาย เนองดวยในปลาทะเลมกรดไขมนชนดหนงเรยกวา โอเมกา 3 (กรมสขภาพจต, 2549)

สารอาหารจ าพวกโปรตนมผลตอความตนตว ความกระฉบกระเฉง และสมาธ ทงน มเหตผล 2 ประการตอความสมพนธกบพฤตกรรมดงกลาว ประการแรกคอ โปรตนไประงบการสราง

ซโรโทนน เหตผลอกประการคอ โปรตนไปเพมกานสรางโดปามนและนอรอะดรนาลน (กรมสขภาพจต, 2549)

นอกจากสารอาหารหลก 3 หม ดงกลาวขางตน วตามนและเกลอแรกมสวนส าคญตอกระบวนการท างานของสารสอประสาท ยกตวอยางเชน วตามนบ 1 ทพบมากในตบ เครองในสตว

228

จมกขาว หรอในผลตภณฑนม มผลตอการสรางสงเคราะหอะซคลโคลน (ณรงค ศขรมย, ม.ป.ป.) และธาตเหลกทมผลตอกระบวนการสรางซโรโทนนเชนเดยวกบคารโบไฮเดรตและไขมน (Hanson, n.d.)

นโคตนจากบหร คาเฟอนจากกาแฟรวมถงยาบาหรออนพนธของแอมเฟตามนมผลกระตนการปลอยสารสอประสาทออกมาในชองวางเซลลเปนจ านวนมาก ยกตวอยางเชน อะซตลโคลนทไมสามารถขามไปยงเซลลประสาทตวถดไปไดหมดจงสงผลใหรางกายถกกระตนเปนระยะเวลานาน อาท เกดการตนตว หวใจเตนเรว เปนตน (มหาวทยาลยมหดล, ม.ป.ป.)

9.3.3 การนอน

การนอนหลบเปนกระบวนการพกผอนรางกายและจตใจโดยธรรมชาต หากแตยง ไมสามารถระบสาเหตทแทจรงของการนอนหลบได บางแนวคดสรปวา 1) การนอนหลบชวยใหสงมชวตรอดพนจาการเปนเหยอ และไดรบบาดเจบจากประสทธภาพในการมองเหนยามค าคนทต า 2) เพอเปนการรกษาพลงงานของรางกาย 3) เพอเปนการกกเกบ ซอมแซม และเสรมสรางสมองและรางกายใหพรอมรบกบวนรงขน และ 4) การนอนหลบเปนกระบวนการส าคญในการนจดการกบประสบการณใหมในรอบวนของบคคล (Brain plasticity) (Nevid, 2012: 140-141)

เปนททราบกนดวาหากเราพกผอนอยางเพยงพอจะสงผลดตอรางกายและสมอง

แตในทางตรงกนขาม หากเราพกผอนไมเพยงพอสงทเกดขนเบองตน คอ อาการงวงซม นอกเหนอจากนการศกษาพบวา การพกผอนไมเพยงพอมปญหาตอระดบของสตสมปชญญะ ซงมอทธพลตอประสทธผลในการตอบสนอง ศกยภาพในการจ า (Nevid, 2012: 144) การเพงสมาธและการแกไขปญหา (Mullington, Haack, Toth, Serrador, & Meier-Ewart, 2009) ลดกระบวนการท างาน

ขนสงของสมอง (Jeong & others, 2011) มปญหาเกยวกบกระบวนการคด (Mander & others,

2008) จากการศกษา พบวา วยรนตองการการพกผอนทเพยงพอเพอการพฒนาสมอง โดยเฉพาะสวนทเกยวของกบกระบวนการขนสงทางปญญา (Cerebral cortex) (Dahl, 2004)

นอกจากนพบวา การนอนหลบมผลตอการลดโอกาสการเปนหวด จากการศกษาอธบายวา การนอนหลบชวยสงเสรมระบบภมคมกนของรางกายทมตอเชอโรคทสงผลใหเกดโรคหรออาการผดปกต โดยการศกษาหนง พบวา หลงจากไดรบเชอหวด กลมตวอยางทนอนหลบพกผอนนอยกวา

7 ชวโมงตอคน มแนวโนมปวยเปนหวดสงกวาเกอบ 3 เทา เมอเทยบกบกลมตวอยางทพกผอนไมต ากวา 7 ชวโมงตอคน (Nevid, 2012: 141) ทงน การพกผอนไมเพยงพอในชวงเวลาเพยงเลกนอย หรอบางครงบางคราวไมไดมผลตอการเจบปวยทรนแรงหรอเรอรง หากแตการนอนไมเพยงพอตอ

ความตองการทตดกนเปนระยะเวลานาน อาจสงผลใหเกดความเสยงตอความดนโลหตสง และ

โรคทเกยวกบหลอดเลอดหวใจ เปนตน (Nevid, 2012: 145) ปญหาทเกยวของกบการนอนทงนอนหลบยาก หรอนอนไมเพยงพอ พบวา หากบคคล

ท าการบรหารจดการหรอท าการเปลยนแปลงพฤตกรรมดงกลาวผานการท าความเขาใจกบรปแบบ

229

การนอนของตนเองและลงมอเปลยนแปลงพฤตกรรมการนอนและความคดจะสงผลใหเกดการพฒนาอยางมประสทธผล ทงน ผเขยนขอเสนอขอแนะน าบางประการ ดงน (Feldman, 2013: 153; Nevid,

2012: 168; ศนยนทราเวช โรงพยาบาลจฬาลงกรณ, ม.ป.ป.) นอนใหเปนเวลาโดยพยายามปรบเวลาการเขานอนและการตนของตนเองใหคงททกวนทง

ในวนธรรมดาของการเรยน การท างาน รวมถงวนหยด เพอปรบนาฬกาชวต (ชวงเวลาและแบบแผนการท างานของระบบตางๆ ภายในรางกาย) ของตนเองใหคงทและชดเจน

อยาบงคบตวเองใหนอนหลบ ทงน การนอนเปนกระบวนการตามธรรมชาตของสงมชวตซงพบวาไมสามารถบงคบได หากวนใดทรสกวาตนเองยงไมงวง ตายงเบกกวาง พลงงานยงเหลอลน แนะน าใหท ากจกรรมอนๆ เพอลดพลงงานและเพมความลา รวมถงใหเกดความผอนคลายแกรางกายและจตใจกอนเขานอน

หากจกรรมกอนนอน จากการศกษาพบวา การเพมกจกรรมบางอยางเขาไปในกจวตรประจ าวนกอนนอน พบวา มผลชวยสงเสรมใหรางกายเตรยมตวส าหรบการนอนหลบไดอยางงายดาย อาท การอานหนงสอ การดโทรทศน การผอนคลายกลามเนอ รวมถงการฝกสมาธ เปนตน

สรางบรรยากาศเพอการนอน โดยจดสภาพเตยงหรอหองนอนใหเออตอการนอนมากทสด โดยการลดสงเราหรอสงกระตนกอนนอน และระหวางนอน อาท จ ากดกจกรรมตางๆ บนเตยงนอกเหนอจากการนอน เชน การอานหนงสอ การกน การท างาน การดโทรทศน และการใชโทรศพทบนเตยง เปนตน

หลกเลยงการนอนระหวางวนหากนอนไมเพยงพอ ทงน การนอนกลางวนหรอทเรยกวาการงบเปนวธการทแนะน าส าหรบบคคลทกเพศ ทกวย ไมจ ากบเฉพาะเดกปฐมวย โดยการศกษาพบวามประโยชนตอสมองเปนอยางมาก หากแตนยามการนอนกลางวนหรอการงบหมายถง การนอนหลบในระยะเวลาสนๆ ระหวางชวงพกเทยง การนอนทนอกเหนอจากนจะเรยกวา การนอนระหวางวนซงมกมขอแนะน าใหหลกเลยงในบคคลปกต

หลกเลยงการดมเครองดมแอลกอฮอล หลายคนอาจคดวาการดมเครองดมทมสวนผสมของแอลกอฮอลจะชวยใหงวงนอนและหลบสบาย ในความเปนจรง พบวา ฤทธของแอลกอฮอลมผลตอรางกายอย 2 ลกษณะ คอ กระตนและกดตามระดบแอลกอฮอลในกระแสเลอด หากดมเครองดมในปรมาณไมมาก แอลกอฮอลในระดบต าจะเขาไปกดการท างานของระบบประสาท โดยเฉพาะสมองสวนควบคมอารมณ และพฤตกรรรม (Prefrontal cortex) มผลใหบคคลมความมนในมากขน

มความตนตว แตในปรมาณทสงจะสงผลใหเกดอาการงวงซม เนองจากสมองสวนทควบคม

การหลบ-ตน สมองสวนควบคมสตถกกดการท างาน สงเกตไดจากการนอนในชวงแรก แตหลงจากนนจะตนและหลบไมยาก

230

ออกก าลงกาย จากการศกษาพบวา การออกก าลงกายระหวาง 4 ถง 6 ชวโมงกอนเขานอนจะชวยใหนอนหลบไดอยางสบาย แตการออกก าลงกายทใกลเวลานอนจะสงผลทตรงขาม กลาวคอจะกระตนใหเกดความตนตว และอาจท าใหนอนไมหลบ ค าแนะน าคอ หลกเลยงการออกก าลงกายภายใน 2 ชวโมงกอนเขานอน

หลกเลยงเครองดมหรออาหารทมสวนผสมของคาเฟอน เชน ชา กาแฟ ชอกโกแลต

หรอยาบางชนด เปนตน กอนเขานอน จากการศกษาพบว า การดมหรอทานคาเฟอนระหวาง

4 ถง 6 ชวโมงกอนเขานอน อาจสงผลใหนอนไมหลบสนท

หลกเลยงการสบบหรกอนเขานอน เนองดวยนโคตนทเปนสวนผสมหนงในบหรหรอยาสบมฤทธกระตนการท างานของรางกายใหตนตว จงอาจสงผลกระทบตอการนอนหลบ

หลกเลยงการรบประทานอาหารในปรมาณมากเกนไป หรออาหารรสเผดกอนเขานอน

ผลทคลายกนของการทานมากจนเกนไป หรอการทานอาหารรสเผดคอ มโอกาสเกดอาการกรดไหลยอน ซงอาจเปนผลเสยระยะยาวตอการนอนหลบ

ไมควรงดอาหารมอเยนหรอปลอยใหทองวางเปนระยะเวลานานกอนนอน เนองดวย

ความหวหรออาการทองวางอาจรบกวนการนอน โดยท าใหนอนไมหลบหรอหลบไมสนท

ทานมอเบาทมสารชวยหลบกอนนอน จากการศกษาพบวา อาหารทมสารทรปโตเฟน (Tryptophan) อาท ผลตภณฑทท าจากนม กลวย โยเกรต แครกเกอร และธญพช จะชวยในการนอนหลบ เนองดวยสารดงกลาวมความส าคญในกระบวนการสงเคราะหสารสอประสาทชนดหนง (Serotonin) ซงเปนสารเคมทมผลตอการสรางฮอรโมนการนอน (Melatonin)

จ ากดปรมาณของเหลวจากการดมกอนนอนอยางนอย 90 นาท โดยจากการศกษาพบวา รางกายจะใชเวลาประมาณ 90 นาท เพอขบปสสาวะ หากดมน าหรอของเหลวกอนนอนเปนปรมาณมากและในรอบ 90 นาท มแนวโนมทตองตนขนกลางดกเพอเขาหองน าซงอาจมผลตอการรบกวน

การนอนตอของบางคน

หลกเลยงการใชยานอนหลบ คณสมบตของยานอนหลบ คอ การชวยใหผทานหลบไดงายมากกวาเดม หากแตพบวา การใชยาในระยะเวลายาวมผลเสยมากกวาผลด กลาวคอ ฤทธของยานอนหลบจะไปมผลตอการรบกวนการนอนหลบพนฐานของบคคล ซงอาจสงผลใหวงจรการหลบ -ตนแปรปรวน

จากการศกษาพบวา รางกายและจตใจมความสมพนธกน ตางฝายตางสงผลซงกนและกน ดงนน เมอกลาวถงการพฒนาความผาสกทางกายจงมความจ าเปนตองกลาวถงการพฒนาความผาสกทางจตสงคม เพอเปนปจจยสงเสรมซงกนและกน

231

9.4 การพฒนาความผาสกทางจตสงคม

ในหวขอน ผเขยนท าการบรณาการองคประกอบทางจตใจ (Psychological factor) และองคประกอบทางสงคม (Social factor) เขาดวยกน รวมเรยกวา องคประกอบดานจตสงคม (Psychosocial factor) ทหมายถง ลกษณะทางจตทเกยวของกบสงคม การบรณาการองคประกอบทงสองเขาดวยกน เนองดวย มเปาหมายเพอน าเสนอตวอยางการพฒนาตนเองทางดานจตใจทมผลกระทบตอการปฏสมพนธกบผอน เปนการพฒนาทไดประโยชนกบตนเองและการปรบตวเขาสงคม โดยขอเสนอตวอยางจตลกษณะ 3 ประการ ไดแก ความเครยด ความโกรธ และการควบคมตนเอง

9.4.1 ความเครยดไดแตอยาทกข ความเครยดเปนสงทคลายกบปจจยพนฐานของชวตประการหนงทไมสามารถลบเลอนไป

จากชวตมนษยได เราสามารถเพมหรอลดระดบของความเครยดได แตยงไมมใครสามารถลบความเครยดออกไปจากชวตของตนเองไดทงหมดและถาวร ดงนน เพอใหเราสามารถใชชวตอยในสงคมทมการเปลยนแปลงอยางตอเนอง และยงทวความสบสนอลหมาน ในหวขอนผเขยนจงขอน าทกทานเขาสทกษะพนฐานในการจดการความเครยดอยางมประสทธผล เพอไมใหความเครยดตองกลายเปนความทกข

9.4.1.1 การลดความเครยด

มวธการมากมายทชวยลดความเครยดทอาจเกดขนกบบคคลทนกจตวทยาคนพบจากการศกษาทางวทยาศาสตร ตอไปนเปนตวอยางพอสงเขป (Feldman, 2013: 498)

ลดปรมาณของความเครยดเปนวธการหนงทนกจตวทยาแนะน าส าหรบฝกบรหารจดการชวตของตนเองในรอบวน เนองดวยความเครยดในบางกรณเกดจากตวกอความเครยด

ทสามารถหลกเลยงหรอจดการได อกทงเปนตวกอความเครยดทเปนผลจากพฤตกรรมการใชชวตของบคคลเอง ยกตวอยางเชน ความเครยดจากรถตดหนามหาวทยาลยในตอนเชา หรอความเครยดเกดจากการตงดานตรวจของต ารวจ เปนตน ซงเราจ าตองประเมนสถานการณวามวธการใดทสามารถจดการไดดวยตนเอง อาท เปลยนแปลงเวลานอนใหเรวขนจะไดตนเชาและไปเรยนเชากวาเดมถงจะหลกเลยงการจราจรคบคง หรอไปท าใบขบข ตดปายวงกลมพรบ.รถจกรยานยนตและใสหมวกนรภยต ารวจจะไดไมปรบ เปนตน

รขดจ ากดของตนเปนอกหนงค าแนะน าทยากตอการปฏบต แตมประโยชนส าหรบการควบคมปรมาณความเครยดใหอยในระดบทรางกายและจตใจรบได ในบางครงของ การเรยนและการท างานทมสงตางๆ รมเราเขามาในชวตทงจากการเรยนหรอการท างานเอง บคคลรอบขาง ครอบครว คนรก หรอเหตการณทไมคาดคด ความรบผดชอบและการจดการกบสงตางๆ อยางเตมความสามารถ ถอเปนคณลกษณะทพงประสงค หากแตในบางกรณ การแบ งงานหรอ

232

ความรบผดชอบใหผอนไดมสวนรวมจะเปนวธการจดการทนกจตวทยาแนะน า เนองดวยในบางครงการรบภาวะทหนกและปรมาณมากอาจมผลเสยตอรางกายและจตใจโดยไมมความจ าเปน

จดตารางชวตเปนวธการบรหารจดการทหลายคนมองวาเปนปจจยกอความเครยดมากกวาผอนคลายความเครยด ทงนพบวา การจดตารางชวตกเหมอนกบการเดนทางสายกลางตามหลกค าสอนทางพระพทธศาสนา เขมงวดเกนไปกอาจสงผลใหมความเครยดมากกวาปกตหรอทเรยกวาความทกขปลอยไปตามสถานการณไมมการจดตารางอาจสงผลใหเกดความทกขจากสถานการณทไมไดคาดคด และเสนตายทไมไดคาดฝน เปนตน ดงนน การจดตารางชวตในสงทสามารถจดการไดดวยตนเองจงเปรยบเสมอนการเตรยมความพรอมรบมอกบความเครยดไวลวงหนา การจดตารางชวตในแตละรอบวนมค าแนะน าใหเรยงล าดบความส าคญและผลกระทบทอาจเกดขนกบตนเอง ทงน การจดตารางจ าเปนอยางยงทตองใชการตดสนใจเลอกความส าคญตามเหตและผลมากกวาอารมณความรสก

พกเปนระยะ ความรบผดชอบและมงมนในการท างานหรอการเรยนยอมเปนสงทดตอตนเอง หากแตการสญเสยพลงงานเพอการท างานหรอการอานหนงสอกสามารถสงผลเสยตอรางกายไดเชนเดยวกน จากการศกษาพบวา ความตงเครยดหรอความเหนอยลาทางกายมผลกระทบตอความตงเครยดทางจตใจ ลกษณะอาการหนงทสงเกตไดอยางชดเจนในปจจบนคอ ออฟฟศซนโดรม (Office syndrome) ทเปนกนโดยทวไปในวยท างานและวยเรยน ดงนน การพกเพอผอนคลายเปนระยะ ๆ เปนอกวธการหนงทจ าเปนตองปองกนอาการดงกลาวและถอเปนการเตมพลงงานใหพรอมท างานตออกระยะหนง

ฝกการผอนคลาย การผอนคลายมวธการทหลากหลายขนอยกบชวงเวลาและความชนชอบของแตละบคคล อาท การเลนดนตร การฟงเพลง เลนเกม ดภาพยนตรและละคร

เลนกฬา อานหนงสอ หรอการเขาวดฟงธรรมทเปนวธการทวไปในชวตประจ าวน หรอแมแตวธการตองใชการฝกฝนเพอประสทธภาพและประสทธผล อาท การฝกสต/สมาธ การเขยนบนทกความรสก เปนตน ส าหรบบางคนการผอนคลายโดยใชกจกรรมในชวตประจ าวนอาจชวยผอนคลายความเครยดไดงาย ขณะทอาจไมไดผลกบบางคน ดงนน ในบางคนจ าเปนตองฝกฝนวธการผอนคลายทเปนทางการเพอปกตสขของการด าเนนชวต

ดแลสขภาพกาย ดงไดกลาวในหวขอทผานมา รางกายกบจตใจมความสมพนธกน ความเปลยนแปลงขององคประกอบหนงมอทธพลตออกองคประกอบ การดแลจตใจใหปกตมผลตอสขภาพรางกายทแขงแรง และการดแลรางกายใหแขงแรงยอมผลกระทบตอจตใจใหแขงแรงเชนเดยวกน จากการศกษาพบวา การออกก าลงกายอยางสม าเสมอจะชวยลดผลกระทบของความเครยดทงตอรางกายและอารมณ

233

เสพสงข าขน ความตลกขบขนเปนอกความรสกหนงของอารมณเชงบวก

จากการศกษาพบวา การมอารมณดจะสงผลทงทางรางกายและจตใจทด การดรายการทม ความบนเทง ชวนหวเราะ ถอเปนปจจยส าคญประการหนงในการสรางเสรมอารมณดใหกบตนเอง

ซงพบวามแนวโนมตอการเปนปจจยน าทางบคคลไปสอารมณเชงบวกอนๆ อกตอไป

9.4.1.2 ปจจยลดผลกระทบของความเครยด

จากการศกษาพบวา จตลกษณะบางประการมผลตอการปองกนผลกระทบของความเครยดตอบคคล ยกตวอยางเชน การสนบสนนทางสงคม จากการศกษาพบความสมพนธระหวางความเหงา โดดเดยว และการแยกตวออกจากสงคมกบปญหาสขภาพกาย อาท โรคหลอดเลอดหวใจ และปญหาเกยวกบภมคมกนของรางกาย การศกษาดงกลาวน าไปสการใหความส าคญกบ

การมปฏสมพนธทางสงคมและการสนบสนนทางสงคม โดยจากการศกษาพบวา บคคลทชอบเขาสงคมและมเครอขายทางสงคมใหปฏสมพนธมากมโอกาสเสยงตอการเจบปวยนอยกวาบคคลทไมชอบเขาสงคมหรอมเครอขายทางสงคมนอย โดยการศกษาดงกลาวไดท าการแบงกลมอาสาสมครออกเปน 2 กลมตามลกษณะบคลกภาพและระดบของการปฏสมพนธกบผอน หลงจากนนจงท าการฉดเชอไวรสหวดใหทกคนและท าการตดตาม ผลคอ กลมทมเครอขายทางสงคมมสดสวนของผปวยนอยกวา

กลมทไมคอยมเครอขายอยางเหนไดชด (Nevid, 2012: 439) ความเชอมนในตนเอง (Self-efficacy) คอความเชอวาตนเองมความสามารถใน

การจดการกบสงทตนเองไดตงเปาหมายไว จากการศกษาพบความสมพนธทางลบระหวางระดบ

ความเชอมนในตนเองกบความเครยด กลาวคอ บคคลทมความเชอมนในตนเองสงจะมระดบความเครยดต า บคคลทมความเชอมนในตนเองสงจะรบรสถานการณทกอความเครยดวาเปน

ความทาทายมากกวาเปนอปสรรค และความมนใจในความสามารถของตนเองถอเปนปจจยส าคญในการตอสกบความเครยด (Nevid, 2012: 439)

การรบรทมตอสถานการณ คอ การประเมนหรอตความสถานการณวาคาดเดาไดหรอไม จากการศกษาพบวา อทธพลของสถานการณทมตอความเครยดในบคคลจะแตกตางกนไปตามการรบรของบคคล การรบรวาสถานการณนนๆ คาดเดาไดวาอะไรจะเกดขน ตองเจอกบอะไรตอไป และควบคมได จดการไดจะชวยใหบคคลเกดความเครยดในระดบทต ากวาการรบรวาตนเองไมรวาอะไรจะเกดขนบาง และรบรตนเองไมสามารถควบคมสถานการณนนๆ ได (Nevid, 2012: 439)

ความเขมแขงทางจตใจ (Psychological hardiness) คอ กลมของจตลกษณะ

ทมหนาทในการปกปองจากผลกระทบของความเครยด ซงมองคประกอบ 3 สวน ไดแก ความยดมน เปดใจรบ และความเชออ านาจในตน (Nevid, 2012: 440) โดยความยดมน (Commitment) คอ

มความรบผดชอบ มงมน และเชอวาสงทตนเองท านนเปนสงส าคญ เปดใจรบ (Openness to

challenge) คอ มการรบรถงสถานการณหรอตวกอความเครยดทตนเองประสบวามความทาทาย

234

มากกวาการรบรวาเปนอปสรรคทกาวขามไมได รวมถงเชอวาการเปลยนแปลงเปนสงปกตทเกดขนในชวตมากกวาการมองวาเปนสงท เลวราย และความเชออ านาจภายในตน ( Internal locus of

control) คอ การรบรวาตนเองสามารถควบคมชะตาชวตของตน ไมวาจะดหรอราย ท งน จากการศกษาพบความสมพนธระหวางความเขมแขงทางจตใจกบความสามารถในการจดการกบความเครยดและผลดหลายประการ

การมองโลกในแงด (Optimism) คอ การรบรสถานการณทกอความเครยดในทางทสงเสรมการคดในทางทด โดยจากการศกษาพบวา การมองโลกในแงดมความสมพนธกบความสามารถในการจดการกบความเครยดและปญหามากกวาการหนปญหา ยกตวอยางเชน ผหญงทมองโลกในแงดมโอกาสเสยงตอการเกดอาการของโรคหวใจและอตราการเสยชวตต ากวาผหญงทมองโลกในแงราย การมองโลกในแงดมความสมพนธความเครยดในระดบต า มการปรบตวทางจตใจทดกวา และเจบปวยนอยกวาการมองโลกในแงรายในกลมผป วยโรคมะเรง นอกจากนยงพบความสมพนธระหวางหญงตงครรภทมองโลกในแงดกบผลลพธทดของการคลอด อาท น าหนกแรกเกดของทารก (Nevid, 2012: 440)

9.4.2 ความโกรธไมชวยอะไร ความโกรธเปนอารมณเปนความรสกชนดหนงทมในมนษยโดยทวไป ความโกรธจดเปน

อารมณดานลบทพบแตผลเสยตอรางกายและจตใจ รวมถงสงคม ดงนน ในหวขอนจงน าเสนอวธ การจดการความโกรธ รวมถงวธการตงคาอารมณ

9.4.2.1 วธการจดการกบความโกรธ

วธการจดการกบความโกรธในแตละสถานการณและในแตละบคคลยอมแตกตางกน แตทงนนกจตวทยาไดแนะน าวธการจดการกบอารมณเมอตองประสบกบสถานการณทถกกระตนใหโกรธ ซงพบวามผลดตอผปฏบตและมผลลพธทดตอความสมพนธระหวางบคคล (Feldman, 2013: 630) ดงตวอยางตอไปน

ใจเยน เปนกลยทธทแนะน าใหหากจกรรมทชวยหนเหความสนใจของบคคลออกจากสถานการณทกระตนใหโกรธ เพอผอนคลายอารมณทางดานลบ เชน เดนเลนหรอออกก าลงกาย เปนตน รวมถงการหนเหความสนใจทงทยงอยสถานการณ เชน การนบเลขหรอลมหายใจ เปนตน

มองเหตการณในมมมองทแตกตาง จากการศกษาพบวา การมองเหตการณทกระตนความโกรธในมมมองของผอนสามารถชวยใหเกดความเขาใจในสถานการณมากกวาเดม และอาจมผลตอการเพมความอดทนตอสถานการณนนๆ ในอนาคต

ลดความส าคญของเหตการณ เปนวธทบคคลจ าตองเปลยนการประเมนสถานการณจากสถานการณทส าคญมากใหกลายเปนสถานการณทส าคญนอยลงหรอไมมความส าคญเพอลดความหงดหงด ร าคาญใจ หรออารมณทางดานลบ

235

ใชสนทรยสนทนา เปนวธการแนะน าส าหรบเหตการณทจ าเปนตองใหขอมลสะทอนกลบแกผอนหรอบคคลคดวาตนเองตองแจงใหเขาหรอเธอรบทราบ ค าแนะน าคอ ใชขอความทเปนการโทษ พยายามหลกเลยงการใชค าสรรพนามแทนคนผนนขนตนประโยค แตเปลยนเปนสรรพนามแทนตวเอง ยกตวอยางเชน แทนทจะบอกวา “คณท าผด” ใหเปลยนเปน “ผมคดวาผลทออกมายงไมใช”

แคจนตนาการ เปนวธการทแนะน าหากรสกวาทนกบสถานการณนนๆ ไมไหว ยกตวอยางเชน ถกอาจารยต าหนดวยค าพดทรนแรงและกาวราวเพราะท างานไมตรงกบทอาจารยตองการ หากรสกวาทนไมไหวกบค าพดเหลานนใหจนตนาการวาตนเองใหเอาคนสงทอาจารยท ากบเรา แลวกปลอยผานไป ย าวาแคจนตนาการ

ผอนคลาย โดยทวไปการผอนคลายทนกจตวทยาแนะน าคอ การฝกสมาธหรอการฝกสต ซงพบวามผลตอการลดความรนแรงของอารมณทางดานลบซงรวมถงอารมณโกรธ นอกจากนยงชวยลดระยะเวลาของการเกดความโกรธและเพมความอดทนตอการเกดความโกรธ

9.4.2.2 การปรบพนฐานทางอารมณ จากการศกษาพบวา มสมองหลายสวนทท าหนาทเกยวของกบอารมณความรสก

ทงทางบวกและทางลบซงแตกตางกนไปในแตละบคคล เนองจากอทธพลของยนสทแตกตาง ทงนพบวานอกเหนอจากน าหนกตวทมจดตงรบ (Set point)1 อารมณกมจดตงรบเชนกน กลาวคอ บคคลจะมระดบของอารมณทมคาปกตแตกตางกน ไมวาจะมอารมณทางบวกหรออารมณทางลบสกเทาใด เมอเวลาผานไปอารมณดงกลาวจะเพมหรอลดระดบกลบสระดบปกตของบคคลนนๆ (King, 2011: 340) แตจากทกลาวขางตน คณลกษณะตางๆ ของบคคลไดรบอทธพลพนฐานจากพนธกรรมกบสงแวดลอมจดตงตนทางอารมณกเชนเดยวกนทไดรบอทธพลพนฐานจากพนธกรรมแตสามารถเปลยนแปลงจดตงตนจากอทธพลของสงแวดลอมทบคคลประสบพบเจอ

จากการศกษาพบวา อทธพลทางสงคมหรอสงแวดลอมตออารมณ โดยเฉพาะอารมณทางบวกมผลตอบคคลเพยงชวคราว ยกตวอยางเชน ถกลอตเตอรรรางวลท 1 ตกหลมรกใครสกคน หรอไดเกรด A วชาเอกทใครๆ กบอกวายาก โดยทวไปเรามกจะมอารมณทางบวกไมวาจะประสบกบเหตการณแบบใด อาท ดใจ มความสข ปลมปลมยนด แตไมนานอารมณความรสกดงกลาวจะกลบสระดบปกตทเคยเปนอยทกวน ค าถามคอ หากกจกรรมหรอเหตการณทสรางอารมณทางบวกไมไดสงเสรมอารมณทางบวกอยางถาวรแลว อทธพลของสงแวดลอมจะมผลตออารมณไดจรงหรอไม ถาจรงตองท าอยางไร

1จดตงรบ (Set point) คอ คาหรอระดบปกตในคณลกษณะใดคณลกษณะหนงของบคคล

236

ค าถามดงกลาวไดรบการตอบจากกลมของนกจตวทยาทสนใจหาแนวทางพฒนาอารมณทางบวกระยะยาว หรอการเพมจดตงตนของความสข (Happiness set point) โดย

การเปลยนการศกษาจากกจกรรมทสรางความสขโดยทนททนใดเปนกจกรรมทไมไดสรางความสขโดยทนท ทงน บางกจกรรมตองอาศยความมงมนพยายามเพอความส าเรจซงเปนเรองยากตอบคคลใน

การกระท ากจกรรมดงกลาวเปนกจวตรประจ าวน และกจกรรมทไมไดสรางความสขทนทโดยทวไปตองอาศยระยะเวลาทนานกวาจะเหนผล (King, 2011: 341-342; จราภรณ ตงกตตภาภรณ, 2556: 143-144) ดงตวอยางตอไปน

การนอนหลบใหเพยงพอ โดยทวไปแนะน าใหนอนหลบอยางนอยคนละ 8 ชวโมง การนอนไมหลบจะสงผลใหจดกระตนทางอารมณต า กลาวคอ งายตอการเกดอารมณทางดานลบ

การออกก าลงกาย โดยพบวา การออกก าลงกายสามารถเพมความสขใหบคคลไดผานการหลงสารสอประสาททเรยกวา “สารแหงความสข” (Endorphins) ทมฤทธสรางความพงพอใจและลดความเจบปวดของรางกาย จากการศกษาพบวา การออกก าลงกายอยางสม าเสมอจะมผลตอการกระทบทางอารมณทมตอความเครยด อาท ความวตกกงวลและความเศรา

สรางคณคาใหกบตนเอง การเปนอาสาสมครเพอประโยชนตอชมชนและสงคม การใสใจและเอออาทรตอผอนจะชวยเสรมสรางความรสกดใหแกตนเอง และลดโอกาสในการหมกมนอยในโลกสวนตว จากการศกษาพบวา การมพฤตกรรมเออเฟอเผอแผตอผอนหรอการเขารวมกจกรรมดงกลาวอยางตอเนองมผลตอการเพมความสขอยางถาวร

การสะทอนตนเองทางบวก การศกษาหนงใหกลมตวอยางเขยนบนทกสวนตวเกยวกบประสบการณทสรางความประทบใจ ความดใจ หรอความปตยนดทเกดขนกบตนเองในรอบวน ผลการศกษาพบวา วธการดงกลาวชวยเพมความสขและความผาสกทางจตใจใหผเขารวมโครงการอยางเหนไดชด

การตงเปาหมายทส าคญตอชวต การศกษาพบวา การตงเปาหมายทส าคญตอตนเองแลวพยายามมงสเปาหมายดงกลาวพบวาเปนวธการหนงทสามารถเพมระดบความสขอยางถาวรใหบคคล จดส าคญของวธการนคอ การก าหนดเปาหมายทส าคญหรอมคณคาตอตวเราจรงๆ นอกจากนเปาหมายดงกลาวตองสะทอนความปรารถนาภายในจตใจเกยวกบความผกพนใกลชด (Relatedness) ความสามารถและศกยภาพสวนบคคล (Competence) และความเปนตวของตวเองในการคดและการตดสนใจ (Autonomy)

การฝกคด นกจตวทยาแบงการฝกคดออกเปน 2 เปาหมายคอ ขจดความคดเชงลบและเสรมสรางความคดเชงบวก กลาวคอ การมองโลกในแงด เหนคณคาในตนเองและมความรสกดตอผอนจะชวยลดความตงเครยดและเพมความสงบสขใหแกจตใจ

237

จากตวอยางขางตนไดผลยนยนวาหากตองการเปนผทมอารมณเชงบวกมากกวาอารมณเชงลบหรอตองการลดผลกระทบของอารมณทางลบทมตอรางกายและจตใจ บคคลจ าเปนตองสรางนสยทเออตอการมอารมณเชงบวกอยางถาวร กลาวคอ ตองกระท าอยางสม าเสมอจนกลายเปนความเคยชน

9.4.3 การควบคมตนเอง การควบคมตนเอง (Self-control) เปนความสามารถของบคคลในการยบย ง

ความปรารถนาของตนเอง ณ ขณะนนๆ การควบคมตนเองเปนคณลกษณะทเกดขนจากการจดการตนเองอยางมสตของบคคล รวมถงตองอาศยทรพยากรทางจตใจเปนอยางมาก (Ego depletion) เนองดวยบคคลตองควบคมทงความคด ความรสก ความปรารถนา และการแสดงออกของตนเอง

เทคนคการควบคมตนเองจงเปนกระบวนการจดการกบองคประกอบทางความคด ความรสก ความปรารถนา และการแสดงออกของตนเองทไมพงประสงค และเพอเปนการพฒนาบคคลตองเปลยนแปลงพฤตกรรมทไมพงประสงคเหลานนใหเปนพฤตกรรมทพงประสงค โดย

จราภรณ ตงกตตภาภรณ (2556: 269-270) ไดน าเสนอเทคนคการควบคมตนเองทอาศยแนวคดจากทฤษฎการเรยนรผาน 2 กระบวนการ ไดแก การควบคมสงเรา และการควบคมผลของการตอบสนอง

การควบคมสงเรา (Stimulus control) หมายถง การควบคมตนเองโดยใชกระบวนการจดการหรอปรบเปลยนสภาพแวดลอมใหม (สงเรา) เพอหลกหนพฤตกรรมทไมพงประสงค ยกตวอยางเชน วางโทรศพทไหไกลตวหรอเกบไวในททมองไมเหน (สงไมเรา) แทนทการวางไวใกลมอ (สงเราเกา) เพอลดความอยากเลนและเพมสมาธในการอานหนงสอ

การควบคมผลของการตอบสนอง (Consequence control) หมายถง การควบคมตนเองโดยใชกระบวนการใหผลตอบแทนตอความส าเรจหรอความลมเหลวในการท าพฤตกรรมเปาหมายของตนเอง การใหรางวลหรอผลตอบแทนทางบวกเพอใหตนเองเกดก าลงใจในการท าพฤตกรรมเปาหมายซ าอก ยกตวอยางเชน เลนโทรศพทไดเปนเวลาครงชวโมงหลงจากอานหนงสอและเขาใจเนอหาไดหนงหวขอ และในบางกรณการลงโทษหรอการใหผลตอบแทนทางลบเพอใหเกดความหวาดกลวอยางหลกหนจากพฤตกรรมทไมพงประสงคหรอลมเหลว ยกตวอยางเชน ไมเลนเกมทงวนหากไมสามารถท าความเขาใจเนอหาหวขอได

เงอนไขส าคญ เชน บคคลจะตองตระหนกวาอะไรคอสงเราทท าใหเกดการตอบสนองทไมพงประสงคและอะไรคอผลของการตอบสนองดงกลาวเปนล าดบแรก หากรบรไดตามความเปนจรงจงเปนขนของการหาวธการจดการหรอควบคมสงเราและผลของการตอบสนองซงเปนตนเหตของพฤตกรรมทไมพงประสงค

238

กลาวถงตวอยางการพฒนาความผาสกทางกายและความผาสกทางจตสงคมทเรยบรอย

หากแตเพอใหครบถวน เปนความผาสกแบบองครวม จงจ าเปนตองยกตวอยางแนวทางการพฒนากระบวนการคดซงเปนองคประกอบหนงของความผาสกทางปญญา

9.5 การพฒนาความผาสกทางปญญา การพฒนาความผาสกทางปญญา คอ การพฒนากระบวนการคดซงถอเปนกระบวนการทม

ขอบขายกวางขวางและซบซอน เนองดวยเปนกระบวนการขนสงของสมองมนษย ทงน ขอน าเสนอตวอยางทชวยพฒนากระบวนการดงกลาวผานการเปลยนแปลงความคด และการสงเสรมกระบวนการจ าและเรยนร

9.5.1 การเปลยนแปลงความคด

ในการศกษาเกยวกบบคลกภาพสวนใหญพบวา บคลกภาพมความสมพนธในระดบสงกบความผาสกทางจตใจ (Psychological well-being) โดยเฉพาะบคลกภาพแบบหวนไหว และบคลกภาพแบบแสดงตวทพบวา ความรสกหวนไหวมความสมพนธกบความผาสกในระดบต า ขณะทการชอบแสดงตนมความสมพนธกบความผาสกในระดบสง (King, 2011: 415) อาจมขอสงสยวาผลการศกษาตางๆ ทพบวาตวแปรหนงมความสมพนธกบอกตวแปรหนงไดมาอยางไร สวนหนงของการศกษามาจากการประเมนตนเองของกลมตวอยาง ส าหรบการศกษาเรองความผาสกหรอสขภาวะนกจตวทยาจะใชแนวคดความผาสกเชงอตวสย (King, 2011: 415)

ความผาสกเชงอตวสย (Subjective well-being) เปนการประเมนตนเองของบคคลเกยวกบระดบของอารมณทางบวกและอารมณทางลบ รวมถงการประเมนตนเองเกยวกบเรองโดยทวไปของชวต แนวคดนเปนแนวคดทแสดงใหเหนความส าคญของการรบรตนเองทมความสมพนธกบสภาวะทางจตใจ ยกตวอยางเชน บคลกภาพแบบหวนไหว ทประกอบดวยลกษณะนสยทมแนวโนมวตกกงวล ถกกระตนใหเครยดไดงาย รวมถงมอารมณความรสกทางลบมากกวาทางบวก (King, 2011: 415) จงไมใชสงทเหนอความคาดหมายวาบคคลทมบคลกภาพชนดนจะมสขภาพจตทไมดเมอเทยบกบบคลกภาพชนดอน เนองดวยมแนวโนมในการมองตนเองในทางลบมากกวาทางบวก

9.5.1.1 กระบวนการเปลยนแปลงความคด

ยามทตองประสบกบเหตการณหรอสถานการณทส งผลให เราประเมนสถานการณนนๆ เปนความเครยด ความกดดน นกจตวทยาเชอวาความคดหรอการรบรดงกลาวไมไดถกก าหนดใหเปนเชนนนแบบตายตวหรอตลอดเวลา จากการศกษาพบวามวธการหนงทสามารถจดการความเครยดไดอยางมประสทธภาพและประสทธผลคอ การเปลยนแปลงความคด (King,

2011: 271)

239

การเปลยนแปลงความคด (Cognitive reappraisal) เปนกระบวนการทเกดจากการเปลยนแปลงการรบรหรอความรสกทมตอสถานการณหรอเหตการณทมผลใหบคคลเกดความเครยดผานการคดในมมมองหรอวธการคดทแตกตาง จากการศกษาพบวา การเปลยนแปลงความคดสงผลใหบคคลสามารถเปลยนแปลงความรสกทางลบทมตอสถานการณ รวมถงมผลใหกระบวนการท างานของสมองทเกยวของกบประสบการณทางอารมณดงกลาวเปลยนแปลงเชนเดยวกน ยกตวอยางเชน การศกษาหนงท าการศกษากระบวนการท างานของสมองกลมตวอยางทใหภาพทกระตนใหกลมตวอยางเกดอารมณดานลบ จากการทดลองพบวาเมอกลมตวอยางไดดภาพดงกลาว สมองสวนทเกยวของกบอารมณมการท างานมากกวาปกต (Amygdala, prefrontal cortex) หลงจากนนผวจยไดแนะน าใหกลมตวอยางใหดภาพเหลานนอกครงแลวลองคดถงภาพในแบบทจะลดอารมณดงกลาวลดลงอยางเหนไดชด (King, 2011: 271)

การเปลยนแปลงความคดถอเปนวธการทมความทาทาย เนองดวย บคคลตองคดถงสถานการณทสรางความเครยดหรออารมณดานลบใหกบตนเอง แลวหาขอดหรอเหตผลทเปนประโยชนใหกบตนเองในการประสบกบสถานการณนนๆ ดงค ากลาวทวา “พลกวกฤตใหเปนโอกาส” ซงถอเปนเรองทยากหากไมฝกฝนอยางตอเนอง บางคนอาจคดวาการท าเชนน เปนการเพมความเครยดใหกบตนเอง เพราะตองไปนกถงสถานการณทสรางความอดอด ความคบของใจ ความไมพงพอใจตางๆ ใหเกดขนกบตนเองอกครง ทงน เปาหมายของวธการนไมไดตองการใหมนษยเครยดซ าแลวซ าเลา หากแตตองการใหมนษยลองฝกฝนการคดในมมมองทแตกตางและสรางความเครยดหรออารมณดานลบทอาจประสบหรอเกดขนในอนาคต ผลคอจะไดรบมอทางอารมณและความคดกบสถานการณนนๆ ไดอยางทนทวงท

รปท 9.1 กระบวนการเกดความเชอ

ทมา: ปรบปรงจาก A-B-C model of rational-emotive behavior therapy, (Feldman, 2013: 569)

จากรปท 9.1 เปนแบบจ าลองกระบวนการเกดความคดความเชอของบคคลซงเปนกระบวนการหนงทนกจตวทยาใชในการปรบเปลยนพฤตกรรมของบคคลผานการเปลยนกระบวนการคด โดยกระบวนการเรมทเหตการณทบคคลประสบจะกระตนความคดดานลบของบคคลซงมผลตออารมณดานลบ หลกการของวธการนอยทการเปลยนแปลงการรบรหรอความคดทมตอ

240

เหตการณเพอการปรบเปลยนทศทางของอารมณ ซงหากบคคลสามารถฝกอยางสม าเสมอและเกดกระบวนการคดทางบวกโดยอตโนมต ผลทเกดขนคอ การปองกนอารมณทางดานลบจากการประสบเหตการณทไมดรวมถงผลกระทบของอารมณทางดานลบ และทายทสดคอ พฤตกรรมทแสดงออก

9.5.1.2 การพฒนานสยทเนนการใชความคดเชงปญญา

นสยทเนนการใชความคดเชงปญญา คอ ลกษณะประจ าตวของบคคลทม การแสดงออกอยางชาญฉลาดเมอเผชญกบปญหา (จราภรณ ตงกตตภาภรณ , 2556: 119) เพอตอบสนองตอการเปลยนแปลงของสงคมอยางตอเนอง การเรยนรเพอการพฒนาพฤตกรรมทเนนการใชความคดเชงปญญาเปนคณลกษณะทส าคญและเปนตวชวดความส าเรจตางๆ ไมวาจะเปนความส าเรจทางครอบครว การเรยน สงคม อาชพและความส าเรจดานอนๆ ทงน นสยทเนนการใชความคดเชงปญญาประกอบดวยพฤตกรรมและจตลกษณะดานปญญา อาท การใชเหตผลเชงกลยทธ ความคดสรางสรรค ความอตสาหะ ความคดวเคราะห สงเคราะห การแกปญหาเฉพาะหนา ความสามารถในการปรบตวและปฏสมพนธทดตอผอน เปนตน

การพฒนานสยทเนนการใชความคดเชงปญญา คอ การฝกควบคมตนเองใน

การเรยนรสงใหม เพอใหเกดปญญาในการหาแนวทางในการจดการกบปญหาทเกดขนในการด าเนนชวต (จราภรณ ตงกตตภาภรณ, 2556: 120) ดงกลาวขางตนวานสยทเนนการใชความคดเชงปญญาเปนจตลกษณะทเกดจากการบรณาการคณลกษณะตางๆ ดงนน การฝกควบคมตนเองจงตองประกอบดวยหลายคณลกษณะ (จราภรณ ตงกตตภาภรณ, 2556: 121-127) อาท

ความแนวแน เปนคณสมบตเปนของการท างานอยางมประสทธภาพ โดยลกษณะของความแนวแนคอ ใหความส าคญและจดจอกบสงทตองการจะท าจนส าเรจ ไมรสกเบอหนายหรอทอแทงายเวลาประสบกบปญหาระหวางการท างานจะพยายามหาหนทางในการจดการผานกระบวนการคดอยางเปนขนเปนตอนและเปนเหตเปนผล

การจดการกบความหนหนพลนแลน ดวยการพฒนาอารมณทางดานบวกและลดอารมณทางดานลบจะสงผลตอความสขและการมองโลกในแงด อกทงมผลตอประสทธภาพในกระบวนการคดสขม รอบคอบ ไมรบเรงจนขาดสต

การฟงดวยความเขาใจและเหนใจ เพอไมใหเกดความผดพลาดในการบสารทกษะการฟงถอเปนทกษะทส าคญและจ าเปนตอกระบวนการคดเชงปญญา การฟงทมความตงใจ

ใสใจและพยายามรบรเกยวกบมมมองของผอนจะชวยใหเขาใจความคด ความรสกไดอยางถกตองและแมนย า

ความคดแบบยดหยน เปนกระบวนการคดทตรงขามกบความคดแบบยดตดซงพบวาความคดแบบยดหยนมความสมพนธกบการประสบความส าเรจในการด าเนนชวตสงกวา

241

เนองดวยความคดแบบยดหยนมความสมพนธกบความสามารถในการควบคมตนเอง ความสามารถในการปรบตวตามสถานการณ มความอดทนตอความสบสนและคลมเครอของสถานการณสง

การคดเกยวกบความคดของตนเอง เปนความสามารถในการตระหนกรเกยวกบความคด ความรสก และการกระท าของตนเอง ตลอดจนผลกระทบของการกระท าตอผ อน นกจตวทยาเรยกกระบวนการนวา อภปญญา (Metacognitive) ซงส าคญตอการสรางแผนททางความคด (Mental map) ทเปนกระบวนการวางแผนเพอหาแนวทางทเหมาะสมตอการด าเนนกจกรรมตางๆ ในชวตประจ าวน

ความอตสาหะ เปนการตงมาตรฐานเพอเปนตวบงชความส าเรจในการกระท าตางๆ ซงความส าคญตอการตรวจสอบและปรบปรงการกระท าดงกลาว เพอการพฒนาทกษะตางๆ ใหมความถกตองและแมนย าส าหรบการปฏบตงานหรอด าเนนชวตไดอยางมประสทธภาพและประสทธผล

การต งค าถาม เปนทกษะทส าคญตอการแกปญหาอยางมประสทธภาพ

ดวยความสามารถในการตงค าถามกบสงทตนเองก าลงด าเนนการจะชวยในการอดชองวางระหวาสงทรกบสงทไมร หรอระหวางสงทก าลงเปนอยกบสงทปรารถนาจะเปน เพอสงเสรมใหเปลยนสงทไมรใหเปนสงทร และอาจมผลดตอสงทรอยางไมถกตองใหกลบกลายเปนรไดอยางถกตอง

การประยกตใชความร ถอเปนสงส าคญของการประสบความส าเรจส าหรบ

การใชประโยชนจากประสบการณ เมอเผชญกบปญหาหรอสถานการณใหม การประยกตใชขอมลจากการเรยนรหรอประสบการณเดมเพอการแกปญหาถอเปนวธการทเหมาะสม

การคดและส อสารท ชด เจนและตรงประเดน เปนคณสมบตทท าทายความสามารถเปนอยางมาก เนองดวยตองบรณาการทกษะการคดและทกษะการสอสารเขาดวยกน เรมจากการมกระบวนการคดทชดเจนไมคลมเครอ ผานการพจารณาและประเมนอยางมเหตผล รวมถงตองมทกษะทางภาษาในการสอสารความคดของตนเองใหชดเจนและตรงประเดน

การรวบรวมขอมลผานสอประสาทสมผส คณสมบตนเหมอนจะงาย เนองดวยขอมลขาวสารทกอยางตองผานประสาทสมผสทงหาซงไดแก ตา ห จมก ลน และผวกาย มนษยใชกระบวนการดงกลาวในการปรบตวเขากบสงแวดลอมมาตงแตอย ในครรภ หากแตคณสมบตนคอ

การสงเกตและเกบรวบรวมขอมลผานการบรณาการขอมลทไดรบจากประสาทสมผสตางๆ ในประเดนหนงๆ เพอชวยในการตดสนใจ ซงตองใหความส าคญและความเอาใจใสในรายละเอยดตางๆ ทไดรบจากประสาทสมผสแตละชนดอยางถกตองและรวดเรว

การสรางสรรค เพอการคดสงใหมๆ หรอท าสงใหมๆ รวมถงแนวทางใน

การแกปญหาทวธการทแตกตางจากเดมและมความสรางสรรค ความคดสรางสรรคจะเกดไดจากความหลากหลายในมมมองของความคดและไมจ ากดขอบเขตการบรของตนเอง เปดรบสงใหมๆ และพรอม

242

ยอมรบความผดพลาดและเสยงวพากษจากผอน เพอใชประโยชนในการปรบปรงและพฒนาแนวทางใหมในการแกปญหา

มความสขและทาทาย อารมณความรสกรวมระหวางการด าเนนกจกรรมใดๆ โดยเฉพาะอารมณทางดานบวกถอเปนสงทมความส าคญ การด าเนนชวตไมวาจะในบรบทใด

หากมงเปาทากรท าใหส าเรจลลวงเพยงประการเดยว โดยไมค านงถงความสข สนกและทาทายยอมเปนสงทบนทอนแรงจงใจในระยะยาว การกระท าทประกอบดวยความรสกสนก รสกเปนสข หรอ

มความรสกทาทายถอเปนปจจยเสรมตอการสรางก าลงใจ

การท างานรวมกบผอน คณสมบตทส าคญอกประการหนงของการมนสยทเนนกระบวนการคดเชงปญญา คอ การมปฏสมพนธทดกบผอน เนองดวยกลมมประโยชนตอการเกอหนนความผาสกทางจตใจ และมประโยชนตอการสงเสรมแนวทางในการแกปญหา การไดชวยกนคด แบงปนและแลกเปลยนความคดและผลประโยชนถอเปนสงจ าเปน

การเปดรบประสบการณ ถอเปนหวใจส าคญของการศกษาไทยในปจจบน

เนองดวยการเปดรบประสบการณใหมๆ มผลตอการสรางนสยการเรยนรอยางตอเนองซงถอเปนองคประกอบส าคญในการด าเนนชวต ณ ปจจบนทมการเปลยนแปลงของสภาพแวดลอมทางสงคมและเศรษฐกจอยางรวดเรวและตอเนอง การเปดรบและเรยนรอยเสมอถอเปนปจจยทเ ออตอ

การปรบปรงและพฒนาทกษะดานตางๆ ของบคคล

9.5.2 การสงเสรมกระบวนการจ าและการเรยนร กลยทธทจะกลาวถงตอจากนเปนแนวทางทสรางขนบนพนฐานของคณสมบตของระบบ

ประสาท ทกลาวในบทท 2 และกระบวนการจ า 3 ขนตอน ทกลาวในบทท 4 กระบวนการสงเสรม

การจ าและการเรยนรตองอาศยกลยทธตางๆ แลวแตรปแบบของขอมลหรอความถนดของบคคล แตทพบโดยทวไป ตองอาศยประสบการณและการฝกเพอใหวงจรความทรงจ าในสมองมการเชอมโยงทเขมแขง เพอขอมลทคงทนถาวรคลายกบการออกก าลงกายทตองฝกกลามเนอใหแขงแรงจาก

การปฏบตอยางตอเนอง ตอไปนคอแนวทางสงเสรมความทรงจ าและการเรยนรทเปนผลการศกษาในระดบสากล

การจดการขอมลเปนขนตอนแรกของการเตรยมตวเพอเสรมสรางความทรงจ าในกลยทธตางๆ มค าแนะน าวาควรตรวจสอบความถกตองและชดเจนของขอมล และจดการขอมลใหถกตองและชดเจนในกรณทตรวจสอบพบความบกพรองกอนการใชกลยทธตางๆ นอกจากน พบวาการจดล าดบขอมลมอถอวามความส าคญในการเพมประสทธภาพในการจดจ า ยกตวอยางเชน การจดล าดบขอมลทจะอานใหมความตอเนอง สมพนธกน หวขอใดทไมเปนไปในทศทางเดยวกนใหจดกลมใหม (King,

2011: 235) ยกตวอยางเชน นกศกษาสองคนเตรยมตวสอบโดยคนแรกหนงสอเรยงล าดบตงแตหน า

243

แรกจนถงหนาสดทายไมมการขามหวขอ ขณะทอกคนท าการแบงหวขอยอยออกเปนหลายหวขอตามแตความเชอมโยงหรอเกยวของของขอมลในแตละหวขอ เปนตน

ความตงใจ เพอเรมกระบวนการเขาขอมล เราจ าเปนตองใหความสนใจ (Attention) กบขอมลนนๆ เนองดวย ศกยภาพของสมองมนษยมจ ากด ไมสามารถจะรบขอมลและคงซงคณภาพของขอมลนนๆ จากขอมลทหลากหลายในเวลาเดยวกนได ดงนน จงมความจ าเปนตองใหความสนใจหรอตงใจเพยงขอมลบางขอมล เพอใชประโยชน ณ ขณะนนๆ ใหไดประสทธผลสงสด ผลปรากฏคอ เราไมสามารถจะจดจ าผคนทเราเดนสวนไดหรอไมสามารถจ ารายละเอยดของรถทขบผานหนาไปในคนททานอาหารเยนกบคนรก เนองดวยเราใหความสนใจอยแตกบคนรก รายละเอยดตางๆ ทเราไมไดใหความสนใจจะไมถกน าเขาเพอท าการจดเกบในคลงความจ า (King, 2011: 208-209)

ทงน พบวา การใหความสนใจหรอตงใจของมนษยไมไดจ ากดแคเพยงขอมลชนดเดยว หากแตสามารถรบขอมลตงแต 2 ชนดไดพรอมกน (Divided attention) ยกตวอยางเชน หลายคนสามารถฟงเพลงไปพรอมกบอานหนงสอเรยน หรอท างาน ในขณะทบางคนสามารถนงฟงบรรยายในชนเรยน พรอมกบการพมพขอความโตตอบกบเพอนผานโทรศพทมอถอ อกทงเลนเกมพรอมไปดวย แตจากการศกษา พบวา การท างานหลายอยางพรอมกน (Multitasking) ถอเปนวธการทบนทอนสมาธ ความจดจอ ตงใจ ซงสงผลตอประสทธภาพในการท างานโดยภาพรวม (King, 2011: 209, 235) ยกตวอยางเชน เหตการณทนงฟงบรรยายพรอมเลนเกมและพมพขอความ พบวา ความสามารถในความตงใจฟงจะลดลง ซงสงผลกระทบตอความสามารถในการจ าสงทอาจารยบรรยาย

การจดกลม (Chunk) เปนวธการแบงขอมลทไดรบออกเปนชดหรอเปนกลม ยกตวอยางเชน เวลาทเราตองจ าหมายเลขโทรศพท หมายเลขบตรประจ าตวประชาชน หรอการจ าค า หรอพยญชนะท ไมมความหมาย เปนตน ถาจะให เราจ าตวเลขทละตว หรอพยญชนะทละตว

คงเปนการยากทเราจะจ าอยางแนนอน ดงนน วธการทท าใหงายมากกวาเดม คอ การจดค าหรอตวเลขใหเปนกลม (Feldman, 2013: 216) ยกตวอยางเชน

ก ก น ม อ ก ส ป ช ส ค ก

เราสามารถจดกลมเปน กกน มอก สปช สคก ซงเปรยบเสมอนเปนการลดจ านวนขอมลใหนอยลง หรอการจดจ าเบอรโทรศพททเราเคยใชอยเปนประจ าในอดต รวมกบการจดในสมดบนทกกอนทโทรศพทจะมคณสมบตในการบนทกโทรศพทในเครอง เพออ านวยความสะดวกของผใช ณ ปจจบน ยกตวอยางเชน

0 8 5 0 4 0 5 8 9 3

เราสามารถจดกลมเปน 085 040 58 93 เปนตน ซงชวยใหสมองแปลงความจ ารบสมผสเปนความจ าระยะสนไดงายขน หรอการจดจ าค าบางค าทอาจยากส าหรบการเขยนในบางบคคล เชน ปรารถนา ถาไมสามารถจ าไดทงหมดทงค า วธการคอ ปรา รถ นา เปนตน

244

นอกจากน พบวา การจดกลมไมไดจ ากดอยแคตวเลข หรอแคตวอกษร แตสามารถประยกตใชในสงของ ทงน ไมวาจะเปนค า ตวเลข ตวอกษร หรอสงของ ตางตองอาศยประสบการณและระยะเวลาในการจดจ า วธการนจงจะมประสทธผล (Feldman, 2013: 216)

ทงน การใชวธการจดกลมเพยงวธเดยวคงไมสามารถท าใหการจดจ ามประสทธผล วธการจดกลมจะมประสทธผลตองอาศยประสบการณ จงจ าเปนตองมวธการอนเขามาชวยใหมประสบการณ นอกจากน โดยสวนใหญวธการจดกลมมกพบในขอมลทไมมความหมาย หากสามารถจดกลมใหขอมลมความหมายจะเพมประสทธภาพในการจ า และเพอใหการแปลงความจ าไมจบอยความจ าระยะสน แตสามารถจ าไดนาน นนคอ การแปลงจากความจ าระยะสนเปนความจ าระยะยาว อกวธการทพบวามประสทธผลคอ การทบทวน (King, 2011: 214)

การทบทวน (Rehearsal) เปนวธการทรจกกนดและเปฯทนยมของใครหลายๆ คน

เปนทยอมรบในทางวชาการวาตองอาศยวธการนเปนสวนใหญในการแปลงความจ าระยะสนเปนความจ าระยะยาว โดยวธการทบทวน คอ การทวนขอมลทเขามาในความจ าระยะสนซ าๆ ทงน นกวชาการเชอวาวธการทบทวนจะใหผล 2 ประการ คอ 1) ตราบเทาทยงมการทบทวน ขอมลดงกลาววจะยงคงอยในคลงความจ าระยะสน และ 2) การทบทวนชวยใหความจ าระยะสนแปลง

เปนความจ าระยะยาวไดจากการทวนซ าๆ จากการเพมขนของปรมาณการสงขอมลระหวางเซลล ทรบผดชอบขอมลดงกลาว กลาวอกนยคอ การท าใหวงจรประสาทในขอมลนนๆ แขงแรงขน (Long-term potentiation: LTP) (Feldman, 2013: 222)

วธการทบทวนสามารถท าไดทงการอานซ าแลวซ าเลา การเขยน หรอพมพขอมลหลายๆ รอบ รวมถงการเลาหรออธบายใหผอนฟงในสงทเราเรยนรมา หรอแมแตการตงค าถามจากสงทตนเองเรยนรและตอบค าถามนนๆ เปนตน (King, 2011: 235)

การเชอมโยง (Elaboration) หมายถง การเชอมโยงขอความทมอยเดมกบขอมลใหมในรปแบบตางๆ โดยพบวา ยงมการตอเตมยงสงผลดตอความจ า (King, 2011: 210) ทงน การตอเตมจะไดผลเพยงใดขนอยกบระดบของการน าเขาขอมล (Level of processing) ซงเปนคณภาพของกระบวนการน าเขาขอมลทสงผลกระทบตอประสทธภาพในการสรางความทรงจ า ซงแบงออกเปน

3 ระดบ คอ 1) ระดบตน (Shallow processing) คอ การจดจ าเฉพาะลกษณะทางกายภาพหรอรปรางของขอมล ยกตวอยางเชน การจดจ าค าศพทภาษาองกฤษทใชการทองจ าทละตวอกษร

2) ระดบกลาง (intermediate processing) เปนการจดจ าทใชชอแทนขอมล ยกตวอยางเชน การจ าศพทภาษาองกฤษผาการอานเปนค าหรอการอานเปนค าพรอมค าแปลเปนภาษาไทย และ 3) ระดบลก (Deep processing) เปนการจดจ าทใชสญลกษณหรอสรางความหมายทเชอมโยงกบชวตของตนเอง หากสงเกตจะพบวาการตอเตมจะเปนกระบวนการทเกดข นเฉพาะการน าเขาขอมลระดบลก

245

ดงนน ค าแนะน าจากขอมลทางวชาการ คอ พยายามท าใหขอมลทเราอยากสรางความทรงจ า มความหมายกบเรา (King, 2011: 209)

ในการประยกตใชส าหรบการอานหนงสอเตรยมสอบ หากเปนภาษาไทยจะพบวาระดบของการน าเขาขอมลจะมระดบกลางและระดบลกเปนสวนใหญ เนองดวยขอความทอานเกดจาก

การรวมตวของค าทเราคนเคยและเราตองสรางความเขาใจจากภาพรวมของขอความ ดงนน จงไมมการน าเขาขอมลในระดบตน ในระดบกลางกบระดบลกจะตางกนทการตอเตมหรอการเชอมโยง ยกตวอยางเชน นกศกษาสองคนก าลงอานหนงสอเตรยมสอบวชาเดยวกน คนแรกอานทกขอความในประเดนทใชสอบ คนทสองอานเชนเดยวกบคนแรก แตท าการเชอมโยงประเดนทอานกบขอมลทมอยเดมหรอเชอมโยงกบประสบการณของตนเองในประเดนทเกยวของ เปนตน

การเชอมโยงสามารถน าไปประยกตใชรวมกบวธการอน อาท การทบทวน โดยจากการศกษา พบวา รปแบบของการทบทวนมผลตอการแปลงความจ าระยะสน ยกตวอยางเชน หากเราทองจ าเนอหาในวชาเรยน โดยทวไปเราตองอานซ าแลวซ าเลาหลายๆ รอบ ขอมลทอานถงจะถกจดเกบในคลงความจ าระยะยาว แตหากเราใชรปแบบการทบทวนแบบเชอมโยง (Elaborative

rehearsal) โอกาสในการแปลงความทรงจ าจะงายมากกวาเดม

ว ธ ก ารท ช ว ยจ า ได อย า งมประส ทธ ภ าพ อกว ธ ก ารหน ง ค อ การจ นตนาการ (Imagery/mental imagery) เปนวธการตอเตมหรอสรางรปแบบของขอมลใหมเพอใหงายตอ

การจดจ า อาท การแตงเปนเพลง การแตงเปนบทกลอน การสรางเปนเรองราว หรอการแปลงขอมลใหอยในรปแบบทเราสนใจหรอเขาใจ เชน การจ าเปนภาพ (King, 2011: 210-212)

วธการนเปนวธการจดการกระท าอะไรบางอยางกบขอมลทไดรบมาทไมใชแคเพยง

การทองจ าขอมลโดยตรง ยกตวอยางเชน การจ าพยญชนะอกษรกลาง ทประกอบดวย ก จ ด ต ฎ ฏ บ ป อ มกท าการแปลงพยญชนะเปนค า คอ ไก จก เดก ตาย เดก ตาย บน ปาก โอง เปนตน

เปนวธการสรางค า/ประโยคทมความหมายเพอชวยจ า การสรางเสยงสมผสหรอการท าใหเปนบทกลอน เชน บทกลอนเรองไมมวนยสบค า “ผใหญหาผาใหม ใหสะใภใชคลองคอ...” หรอการสรางค าจากอกษรตวแรกของแตละค า (อรยา คหา , 2556: 218-219) หรอกาสรางชอยอทเปนทนยมของระบบราชการไทย เชน มรภ.อด. ทหมายถง มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน หรอ คสช. ทหมายถง คณะรกษาความสงบแหงชาต เปนตน

การอานออกเสยงเปนการพดกบตนเองในลกษณะทมเสยง เปนกลยทธหนงทชวยสงเสรมความทรงจ า เนองดวยการอานออกเสยงเปนการสะทอนขอมลผานประสาทห คอ นอกจากการเหนยงไดยนเสยง เปนการบรณาการประสาทสมผสสองชนดพรอมกนจงถอเปนกลยทธทชวยสงเสรมกระบวนการจ าไดอกวธหนง (อรยา คหา, 2556: 209)

246

นอกเหนอกลยทธในการเสรมสรางทรงจ าทเปนวธการพฒนาความเขมแขงชองการสงผานขอมลระหวางเซลลประสาทในสมองผานการฝกฝน เรายงตองใหความส าคญกบการดแลรกษา

ความสมบรณของสมอง เพอใหสามารถท างานไดอยางมประสทธภาพและประสทธผลผาน

การพกผอนอยางเพยงพอ การดแลเรองโภชนาการ การหลกเลยงการใชสารเสพตด การดแลรางกายใหแขงแรง รวมถงการดแลและจดการความเครยดอยางเหมาะสม

นอกจากน จราภรณ ตงกตตภาภรณ (2556, 107-109) ไดเสนอวธการเรยนรอยางประสทธภาพและประสทธผล ดงตอไปน

เรยนรสงใหมตลอดเวลา เนองดวยการเรยนรอยางตอเนองและสม าเสมอจะชวยสงเสรมประสทธภาพในการจ า ยงเรยนรยงสงผลใหสมองสวนทเกยวของกบความจ า (Hippocampus) มกระบวนการท างานทดและรวดเรว และหากการเรยนรดงกลาวเกยวของกบทกษะการปฏบตการยงสงผลตอสมองหลายสวนทเกยวของกบทกษะนนๆ ยกตวอยางเชน งานวจยหนงพบวา การเลนกลอยางตอเนองมผลตอการเพมความหนาแนนของกลบสมองสวนหลง (Occipital lope) ทเกยวของกบการมองเหน และความจ าจากการมองเหน ในทางกลบกนพบวา สมองสวนดงก ลาวจะลด

ความหนาแนนลงเมอหยดฝกฝน

เรยนรจากหลายชองทาง เทาทมชองทางทเออตอการเรยนรในเนอหาหรอทกษะนนๆ ไมวาจะเปนการเรยนรจากประสาทตาผานการอานหรอการสงเกต ประสาทหผานการฟง หรอกลามเนอผานการปฏบตจะสามารถชวยใหเกดการเรยนร ไดอยางรวดเรวและคอนขาถาวรมากกวาการเรยนรเพยงชวงทางใดชองทางหนง ยกตวอยางเชน การหดขบรถยนตทไมสามารถฟงการบรรยายเพยงอยางเดยวแลวจะชวยขบรถไดทนท หากแตจ าเปนตองทดลองขบ ตองสงเกตการณขบของผอน และตองฟงขอมลเพอใชประกอบการฝกฝนเทาทสามารถประยกตใชได เปนตน

สอนสงทเรยนรมาใหแกคนอน ถอเปนวธการทนกวชาการใหความส าคญและแนะน าเปนอยางมาก เนองดวยการถายทอดสงทตนไดเรยนรมาใหแกผอนถอเปนกระบวนการทมความซบซอนบคคลจ าเปนตองการแปลงขอมลในรปของความคดออกมาเปนค าพดหรอภาษาเขยนเพอใหผ อนเขาใจเชนเดยวกบทตนตองการน าเสนอ ซงถอเปนฝกฝนการใชทกษะทางสมอง รวมถงการสอนเลาใหผอนไดรบรถอเปนการทวนความจ าและเขาใจของผสอน สงผลใหขอมลเหลานนฝงแนนคลงความจ ามากกวาเดม

ใชการเรยนรเกาปรบปรงการเรยนรใหม ทเรยกวา การเรยนรความสมพนธ (Relational

learning) ซงเปนวธการเชอมโยงขอมลเกาทมอยเดมกบขอมลใหมทเพงไดรบมา การเชอมโยงขอมลดงกลาวจ าเปนตองใชทกษะในการคนหาเนอหาทมความคลายคลงกนระหวางขอมลสองชด หรอมความแตกตางกนในลกษณะทสามารถหาความสมพนธกนได ซงหากสามารถท าเชนนนไดจะสงผลใหประสทธภาพในการจ าเพมสงขน

247

หาประสบการณภาคปฏบต ส าหรบเนอหาหรอทกษะบางลกษณะทเออตอการฝกฝน

ทงทเปนการฝกฝนผานการใชกระบวนการคด ยกตวอยางเชน การจดบนทกตามค าบรรยายของอาจารย ถอเปนวธการทชวยสงเสรมการท างานประสานกนระหวางมอกบตา ( Eye-hand

coordination) ฝกฝนทกษะการจ าผานการฟงเพยงรอบเดยว หรอการฝกแกโจทยค านวณ อาท คณตศาสตร ฟสกส หรอเคม เปนตน ทเปนการฝกฝนการประยกตเนอหาทางทฤษฎสการใชงานจรง เนองดวยการอานเพยงอยางเดยวคงไมชวยใหสามารถแกโจทยในขอสอบไดเสมอไป

คนหาค าตอบแทนการจ า เปนวธการสงเสรมความจ าและการเรยนรโดยการยอนกระบวนการ กลาวคอ การเรยนรผานการทองจ าเพยงอยางเดยวคงไมชวยใหเก ดการเรยนรหรอ

มความทรงจ าอยางถาวร ดงนน การยอนกระบวนการผานการตงค าถามและคนหาค าตอบในระหวางการอานแทนอาการอยางเพยงอยางเดยวโดยไมท าความเขาใจจะเปนการย าเตอนความทรงจ าในสงทเรยนร ชวยใหเกดการเรยนร ไดอยางรวดเรวและสามารถดงขอมลนน ๆ มาใชงานไดอยาง มประสทธภาพ

ในการทดสอบกระตนการเรยนร เพอประเมนผลการเรยนร ซงมผลตอกระบวนการจ าและยงถอเปนขอมลสะทอนกลบทดตอการปรบปรงและพฒนา ทงน การทดสอบทไมจ าเปนตองเปนขอสอบเสมอไป ในเนอหาบางลกษณะทเปนการปฏบตกสามารถประยกตใชวธการนได ยกตวอยางเชน การเตรยมสารชนดหนงทมขนตอนและกระบวนการเฉพาะ เราสามารถทดสอบการเรยนรของเราผานกระบวนการทละขนตอนโดยทไมไดดในหนงสอหรอคมอ เปนตน

หยดการท างานหลายอยางในเวลาเดยวกน ดงกลาวในหวขอเรองสตวาประสทธภาพของสมองจะลดลงหากบคคลท างานตงแตสองอยางขนไปพรอมๆ กน ซงหมายรวมถง การเรยนรและ

การจ าทเปนกระบวนการทมความซบซอน ดงนน การเรยนรในส งใดสงหนงตองใชสมาธและเวลา

หากเรยนรหลายอยางพรอมกนจะสงผลใหสญเสยเวลาในการสลบเนอหาในการเรยนร สงผลให การเรยนรเปนไปไดอยางชา หรออาจไมเกดการเรยนรหากขอมลไมไปในทศทางเดยวกนหรอ

มความสมพนธกน

พยายามหาวธการเรยนรทดทสดส าหรบตนเอง เปนวธการทถอวายงยากส าหรบหลายๆ คน เนองดวยตองเสยเวลาในการคนหาวาตวเองถนดอะไร ไมถนดอะไร ตองเสยเวลาทดลองวธการตางๆ เพอประเมนวาตนเองชนชอบวธการนนๆ หรอไม หรอวธการนนๆ เขากบลกษณะของตวเองหรอไม หากวธการนถอเปนวธการทจะชวยใหเราสามารถคนพบสงทลงตว ซงสามารถชวยให การเรยนรเปนไปไดอยางมประสทธภาพและประสทธผลในแบบของตนเอง เนองดวยแตละคน

มความแตกตาง วธการตางๆ ทน าเสนอทงในประเดนนหรอประเดนอนๆ จะไมไดผลหรอมประสทธผลในระดบต าหากวธการดงกลาวไมเหมาะสมกบเรา รวมถงพฒนาการของขอมลทมมาอยางตอเนอง

248

สงผลใหเราตองพฒนาตนเองตลอดเวลา วธการทไดผลในอดตอาจไมไดผลในปจจบน ดงนน

การคนหาวธการใหมๆ ส าหรบตนเองจงเปนสงทควรไดรบการพจารณาและปฏบต

9.6 บทสรป

การพฒนาตนเองเปนการเปลยนแปลงพฤตกรรมทงภายในและภายนอกของตนในทางทดขนหรอเจรญขน เพอการปรบตวใหเขากบสงแวดลอมซงถอวามความจ าเปนและส าคญตอบคคลในยคขอมลขาวสาร สามารถปฏบตไดจรงและเหนผลจรงจากการใชชวตประจ าวน ทงน ตองอาศยปจจยหลายประการทเออและเกอหนนการพฒนา ทงทเปนปจจยภายในตวบคคลและปจจยส งแวดลอม

ซงการพฒนาตนเองสามารถแบงออกเปนหลายลกษณะ อาท การพฒนาความผาสกทางกายทสามารถเปลยนแปลงตนเองเพอความสขสบายทางรางกายผานการออกก าลงกาย การรบประทานอาหารทมสารอาหารตางๆ ทจ าเปนตอรางกายและสมอง รวมถงการหลกเลยงสารบางชนดทอาจเปนอนตรายตอรางกายและสมอง นอกจากน การนอนอยางมสขภาวะยงเกยวของกบการพฒนารางกาย

การพฒนาความผาสกทางจตสงคมทสามารถกระท าผานการจดการหรอบรหารความเครยดใหเหมาะสมไมใหลกลามจนกลายเปนความทกข การจดการกบสภาวะทางอารมณ โดยเฉพาะความโกรธ และการฝกการควบคมตนเอง รวมถงการพฒนาความผาสกทางปญญาซงเปนวธการสงเสรมทกษะและความสามารถทางความคดและองคประกอบอนๆ ของกระบวนการทางปญญา ยกตวอยางเชน การฝกการเปลยนแปลงความคดในทางลบใหเปนความคดในทางบวก และการสงเสรมกระบวนการจ าและการเรยนร เปนตน

ทงน การพฒนาเพอความอยดมสขทางรางกาย การพฒนาความอยดมสขทางจตและสงคม และการพฒนาเพอความอยดมสขทางความคด ความจ าและการเรยนรมความเกยวของซงกนและกนระหวางความอยดมสขดานตางๆ เพอชวยใหบคคลไดมความผาสกอยางรอบดาน


1. จงอธบายความหมายของการพฒนาตน

2. การพฒนาตนมความจ าเปนหรอไม อยางไร

3. การพฒนาตนสามารถท าไดจรงหรอไม อยางไร

4. จงอธบายความแตกตางระหวางความเครยดกบความทกข

5. ความผาสกทางกาย ความผาสกทางจตสงคม และความผาสกทางปญญามความเกยวของกนอยางไร จงอธบาย


กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข. (2549) . อารมณ vs อาหาร. [Online] Available: http://www.dmh.go.th/news/view.asp?id=1020 [วนทคนขอมล 28 กนยายน 2558].


ณรงค ศ ข ร มย . (ม .ป .ป . ) . วตา มนท ล ะลายในน า . [Online] Available: http: / /www. human. cmu. ac. th/ home/ hc/ ebook/ 006223/ 254903/ 006223- watersolu blevitamin.pdf [วนทคนขอมล 12 กนยายน 2559].

มหาวทยาลยมหดล. (ม.ป.ป.). สงสยไหม? การถายทอดกระแสประสาทระหวางเซลลประสาทท าไดอยางไร? [Online] Available: http: / /www. il.mahidol.ac. th/e-media/nervous/ ch1/chapter1/part_3_2.html [วนทคนขอมล 19 กรกฎาคม 2559].

ศนยนทราเวช โรงพยาบาลจฬาลงกรณ. (ม.ป.ป.). Good Sleep Better Life…นอนหลบด ชวตด สขภาพด. [Online] Available: http://sleepcenterchula.org/index.php/th/2014-12-23-13-58-44/item/56-good-sleep-better-life [วนทคนขอมล 26 กนยายน 2558].

สมพร กนทรดษฎ เตรยมชยศร. กลไกของการปฏบตสมาธ (Mechanism of Meditation). [Online] Available: http://thaicamdb.info/Downloads/PDF/8กลไกของการปฏบตสมาธ(อ.สมพร).pdf [วนทคนขอมล 12 กนยายน 2559].

อรยา คหา. (2556). จตวทยาเพอการด ารงชวต (พมพครงท 2). ปตตาน: ภาควชาจตวทยาและแนะแนว คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

Dahl, R. E. (2004). Adolescent Brain Development: A Period of Vulnerabilities and

Opportunities. The New York Academy of Science, 1021, 1-22. Feldman, F. S. (2013). Understanding Psychology (7th ed.). New York: McGraw Hill. Hanson, J. (n. d.). Appendix: Nutritional Neurochemistry. [Online] Available: http://

www.psychceu.com/hanson/bbexcerpt227-232.pdf [วนทคนขอมล 12 กนยายน 25589.

Hsu, S. (2014). Introduction: Motivation and Emotions: What Guides Our Behavior?

In C. Then-Lun Sun (Ed.), Psychology in Asia: An Introduction (pp.211-249). New

Tech Park: Wardsworth, CENGAGE Learning.

251

Jeong, J., Kim, D., Kim, S. Y., Chae, J., Go, H. J., & Kim, K. (2011). Effect of Total Sleep

Deprivation on the Dimensional Complexity of the Waking EEG. SLEEP,

24(2), 197-202. King, L. A. (2011). The Science of Psycology (2nd ed.). New York: McGraw Hill. Mander, B. A. , Reid, K. J. , Davuluri, V. K. , Small, D. M. , Parrish, T. B. Mesulam, M. M. ,

Zee, P. C. , & Gitelman, G. R. (2008) . Sleep deprivation alters functioning

within the neural network underlying the covert orienting of attention. Brain Research, 1217,148-156.

Mullingtion, J. M. , Haack, M. , Toth, M. , Serrador, J. , & Meier- Ewart, H. ( 2009) . Cardiovascular, Inflammatory and metabolic Consequences of Sleep

Deprivation. Progress in Cardiovascular Diaeases, 51(4), 294-302. Nevid, J. S. (2012). An Introduction to Psychology (4th ed.). Connecticus: WADSWORTH

CENGAGE Learning.

บรรณานกรม

กนกรตน สขะตงคะ. (ม.ป.ป.). ประวตจตวทยาคลนกในประเทศไทย . [Online] Available: http://www.thaiclinicpsy.com/knowledge_detail.php?kn_group=2&kn_id=8 [วนทคนขอมล 21 พฤศจกายน 2557].

กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข. (2546). สขภาพจตคออะไร. [Online] Available: http://www.forums.dmh.go.th/index.php?topic=6.0 [วนทคนขอมล 2 กมภาพนธ 2559].

. (2549) . อารมณ vs อาหาร . [Online] Available: http://www.dmh.go.th/news/view.asp?id=1020 [วนทคนขอมล 28 กนยายน 2558].

. (2554 ) . ส ารวจความสข. [Onl ine ] Available : http://www.dmh.go.th/news/view.asp?id=1103 [วนทคนขอมล 2 กมภาพนธ 2559].

กรมเสมยนตรา กระทรวงกลาโหม. (ม.ป.ป.). คมอองคกรแหงความสข. กรงเทพฯ: ส านกงานปลดกระทรวงกลาโหม.

กลยชรา อนขวญเมอง. (ม.ป.ป.). ความรเบองตนเกยวกบมนษยสมพนธ. [Online] Available: http://www.teacher.ssru.ac.th/kunchira_on/pluginfile.php/130/course/summa ry/20มนษยสมพนธและการสอสาร.pdf [วนทคนขอมล 21 เมษายน 2559].

คดนางค มณศร. (2554). จตวทยาทวไป. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. จราภรณ ตงกตตภาภรณ. (2556). จตวทยาทวไป . กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย. เชาวลต มณฑล. (2555). ประสทธภาพและความปลอดภยของยาเมดเมลาโทนนชนดออกฤทธยาวตอ

การรกษาอาการนอนไมหลบ. วารสารไทยไภษชยนพนธ, 7, 1-17. ณรงค แพวพลสง. (ม.ป.ป.). รปแบบการบรหารแบบกระจายอ านาจ “CLUSTERs”. [Online]

Available: http://personnel.obec.go.th/home/รปแบบการบรหารแบบกระจ/ [วนทคนขอมล 23 กนยายน 2559].

ณรงค ศ ข ร มย . (ม .ป .ป . ) . วตา มนท ล ะลายในน า . [Online] Available: http: / /www. human. cmu. ac. th/ home/ hc/ ebook/ 006223/ 254903/ 006223- watersolu blevitamin.pdf [วนทคนขอมล 12 กนยายน 2559].

254

ดวงเดอน พนธมนาวน. (2544). ทฤษฎตนไมจรยธรรม การวจยและการพฒนาบคคล: ต าราขนสงทางจตวทยาและพฤตกรรมศาสตร. กรงเทพฯ: คณะพฒนาสงคม สถาบนนณฑตพฒนบรหารศาสตร.

ดลยา จตตะยโศธร. (2552) . รปแบบการอบรมเลยงด : แนวคดของ Diana Baumrind. วารสารวชาการมหาวทยาลยหอการคาไทย, 29(4), 173-187.

เทพ สงวนกตตพนธ. (2552). มนษยสมพนธ (Human Relationships) ตอนท 1. [Online] Available:http://www.stou.ac.th/Offices/rdec/udon/main/socities9_10_52.html [วนทคนขอมล 21 เมษายน 2559].

ธนญญา ธระอกนษฐ. (2555). พฤตกรรมมนษยเพอการพฒนาตน.อดรธาน: ส านกวชาศกษาทวไป มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน.

นดา ลมสวรรณ และศรไชย หงษสงวนศร. (2555). พฒนาการทางจตใจ. ในมาโนช หลอตระกล และปราโมทย สคนชย (บ.ก.), จตเวชศาสตรรามาธบด (พมพครงท 3, หนา 1-18). กรงเทพฯ: ภาควชาจตเวชศาสตร โรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล.

พนม เกตมาน. (2550 ) . ค าแนะน า ในการดแลผ ป วยทบ าน . [Onl ine ] Ava i lable : http://www.psyclin.co.th/new_page_15.htm [วนทคนขอมล 2 กมภาพนธ 2559].

พรรณทพย ศรวรรณบศย. (2553). มนษยสมพนธ. (พมพครงท 7). กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

พชรนนท กลนแกว. (2551). การใชมนษยสมพนธสรางสรรคความส าเรจในองคการ ตอนท 1. Quality Way, 27-31.

พนธนภา กตตรตนไพบลย . (2549). ตราบาปและโรคทางจตเวช. [Online ] Available : http://www.dmh.go.th/news/view.asp?id=1001 [วนทคนขอมล 2 กมภาพนธ 2559].

มตชน กรป. (2559). ตามตดเบองหลง “สาวประเภทสองเกณฑทหาร” กฎระเบยบ และค าระบ “เพศสภาพไมตรงกบเพศก าเนด”. [Online] Available: http://www.matichon. co.th/news/98540 [วนทคนขอมล 13 พฤษภาคม 2559].

มหาวทยาลยมหดล. (ม.ป.ป.). สงสยไหม? การถายทอดกระแสประสาทระหวางเซลลประสาทท าไดอยางไร? [Online] Available: http: / /www. il.mahidol.ac. th/e-media/nervous/ ch1/chapter1/part_3_2.html [วนทคนขอมล 19 กรกฎาคม 2559].

มาโนช หลอตระกล. (2555). การจ าแนกโรคและการวนจฉยโรคทางจตเวช. ในมาโนช หลอตระกล และปราโมทย สคนชย (บ.ก.) จตเวชศาสตรรามาธบด (พมพครงท 3, หนา 63-71). กรงเทพฯ: ภาควชาจตเวชศาสตร โรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล.

ราชบณฑตยสถาน. (ม.ป.ป.). พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๔๒.[Online] Availlable: http://rirs3.royin.go.th/dictionary.asp [วนทคนขอมล 7 ตลาคม 2557].

. (ม.ป.ป.). พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๔. [Online] Available: http://www.royin.go.th/dictionary/ [วนทคนขอมล 20 เมษายน 2559].

ลญฉนศกด อรรฆยากร. (2551). จตวทยาความรก (Psychology of Love). วารสารสมาคมจตแพทยแหงประเทศไทย, 53(2), 221-223.

วศน มหตนรนดรกล, โชตวฒ อนนดดา, อดทต วะสนนท และปณธาน ค วเจรญวงษ. (ม.ป.ป.). แนวทางในการวเคราะหสถานภาพ เทคนค และวธการวางกรอบแนวความคดดานการสรางสของคกร. [Online] Available: http://www.happy-worklife.com/site/images/ stories/i-Search/1-Happy_Model_HEHA2-panitan-2/pdf [วนทคนขอมล 23 กนยายน 2559].

ศรกล อศรานรกษ, และ ปราณ สทธสคนธ. (2550). การอบรมเลยงดเดก. วารสารสาธารณสขและการพฒนา, 5(1), 105-118.

ศนยนทราเวช โรงพยาบาลจฬาลงกรณ. (ม.ป.ป.). Good Sleep Better Life…นอนหลบด ชวตด สขภาพด. [Online] Available: http://sleepcenterchula.org/index.php/th/2014-12-23-13-58-44/item/56-good-sleep-better-life [วนทคนขอมล 26 กนยายน 2558].

ศนยวทยบรการ ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา. (ม.ป.ป.). คอลมน: ชวตและสขภาพ: บญญต 10 ประการเพอสรางมนษยสมพนธ. [Online] Available : http://elib. fda.moph.go.th/2008/default.asp?page2=subdetail&id=2777 [วนทคนขอมล 13 กมภาพนธ 2559].

สถาบนแหงชาตเพอการพฒนาเดกและครอบครว มหาวทยาลยมหดล. (2556). คณภาพชวตเดก 2556. ในสรยเดว ทรปาต, และวมลทพย มกสกพนธ, (บ.ก.) นครปฐม: โรงพมพแอปปา พรนตง กรป จ ากด.

สมพร กนทรดษฎ เตรยมชยศร. กลไกของการปฏบตสมาธ (Mechanism of Meditation). [Online] Available: http://thaicamdb.info/Downloads/PDF/8กลไกของการปฏบตสมาธ(อ.สมพร).pdf [วนทคนขอมล 12 กนยายน 2559].

ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ. (2552). คมอมาสรางองคกรแหงความสขกนเถอะ. กรงเทพฯ: แผนงานสขภาวะองคกรภาคเอกชน, ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ.

256

ส านกวชาศกษาทวไป มหาวทยาลยเกษมบณฑต. (ม.ป.ป.). บทท 5 มนษยสมพนธ. [Online] Available: http://ge.kbu.ac.th/Download8_files/img/5.pdf [วนทคนขอมล 21 เมษายน 2559].

สรชาต ณ หนองคาย. (ม.ป.ป.). จตวทยาการท างาน. [Online] Available: http://phad.ph. mahidol.ac.th/books/Psychology/11-Chapter9.pdf [วนทคนขอมล 23 ตลาคม 2558].

สรพงษ ลอทองจกร. (2552). หลกมานษยวทยาและหลกสงคมวทยา.อดรธาน: คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน.

ส ร า งค เ ช อ วณ ชช ากร . ( ม . ป .ป . ) . บทท 4: พฒนากา ร ว ย ร น . [Online] Availlable: http://www.teacher.ssru.ac.th/surang_ch/pluginfile.php/201/block_html/conte

nt/%20(Aldolescence).pdf [วนทคนขอมล 25 มกราคม 2559]. สรยลกษณ สจรตพงศ. (ม.ป.ป.). ผลกระทบของการเสพสารเสพตดระหวางตงครรภ. [Online]

Available: http://www.si.mahidol.ac.th/sidoctor/e-pl/articledetail.asp?id=796

[วนทคนขอมล 18 มกราคม 2559]. หสดน แกววชต. (2559). การศกษาปจจยเชงเหตและผลของแรงจงใจในการเรยนของนกศกษา

มหาวทยาลยราชภฏ เขตจงหวดภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนบน: การทดสอบทฤษฎการก าหนดตนเอง. วารสารพฤตกรรมศาสตร, 22(2), 49-64.

อรญญา ตยค าภร และจระสข สขสวสด. (ม.ป.ป.). หนวยท 15: จตวทยาเพอการพฒนาตนและสรางสรรคสงคม. [Online] Availlable: http://humaneco.stou.ac.th/UploadedFile/ 72101-5.pdf [วนทคนขอมล 14 กมภาพนธ 2559].

อรยา คหา. (2556). จตวทยาเพอการด ารงชวต. (พมพครงท 2). ปตตาน: ภาควชาจตวทยาและการแนะแนว คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

Up training. (ม.ป.ป.). การท างานเปนทมทมประสทธภาพ. [Online] Available: http:// uptraining.co.th/index/php/knowledge-2/262-termsynergy2.html [วนทคนขอมล 21 เมษายน 2559].

Anderson, G. S. (2006). Diet, Toxins, and Food Additives. In G. S. Anderson, Biological

Influences on Criminal Behavior ( pp. 257- 292) . New York: Simon Fraser

University Publications. Burton, J. (2010). WHO Healthy Workplace Framework and Model : Background

and Supporting Literature and Practice. Geneva: World Health Organization.

Cardinali, D. P. , Vigo, D. E. , Olivar, N. , Vidal, M. F. , Furio, A. M. , & Brusco, L. I. (2012) . Therapeutic application of melatonin in mild cognitive impairment. American Journal of Neurodegenerative Disease, 1(3), 280-291.

Castro, A., & Sergeant, M. J. T. The Human Nervous System: Functional Anatomy. In

P. Banyard, N. O. Davies, C. Norman, & B. Winder. (2010). Essential Psychology: A Concise Introduction. London: SAGE Publications.

Cédric, P., Koolschijn, M. P., Peper, J. S., & Crone, E. A. (2014). The Influence of Sex

Steroids on Structural Brain Maturation in Adolescence. PLOS ONE, 9(1) , 1-9.

Cherry, K. (2016). What is Learned Helplessness and Why Does it Happen? [Online] Available: http://www.verywell.com/what-is-learned-helplessness-2795326 [วนทคนขอมล 23 พฤศจกายน 2559].

Chrousos, G. P. (2007). Organization and Integration of the Endocrine System. Sleep

Medicine Clinics, 2(2), 125-145. Coon, D., & Mitterer, J. O. (2013). Introduction to Psychology: Gateways to Mind and

Behavior. (13rd ed.). New Tech Park: WADSWORTH CENGAGE Learning. Dahl, R. E. (2004). Adolescent Brain Development: A Period of Vulnerabilities and

Opportunities. The New York Academy of Science, 1021, 1-22. Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2000). The "What" and "Why" of Goal Pursuits: Human

Needs and the Self-Determination of Behavior. Psychological Inquiry, 11(4), 227-268.

Deci, E. L., Vallerand, R. J., Pelletier, L. G., & Ryan, R. M. (1991). Motivation and Education: The Self-Determination Perspective. Educational Psychologist, 26(3 & 4), 325-346.

Dubois, S. Can Low Blood Sugar Cause Bad Behavior in Children?. [Online] Availlable: http://www.livestrong.com/article/556634-can-low-blood-sugar-cause-bad-beh

avior-in-children/ [วนทคนขอมล 16 ธนวาคม 2558]. Feist, G. J. , & Rosenberg, E. L. (2011) . Psychology: Perspectives & Connections.

(2rd ed.). New York: McGraw Hill. Feldman, F. S. (2013). Understanding Psychology. (7th ed.). New York,: McGraw Hill.

258

Garrett, B. (2008). Brain & Behavior: An Introduction to Biological Psychology. (2nd

ed.) California: SAGE Publications. Hagood, C. How does elevated blood sugar affect a person’s behavior and mood?

[Online] Available: http: / / libertymedical.com/diabetes/question/how-does-elavated-blood-sugar-affect-behavior-and-mood/ [วนทคนขอมล 15 กมภาพนธ 2559]

Hanson, J. (n. d.). Appendix: Nutritional Neurochemistry. [Online] Available: http:// www.psychceu.com/hanson/bbexcerpt227-232.pdf [วนทคนขอมล 12 กนยายน 25589.

Hanson, R. (2007) . Relaxed and Contented: Activating the Parasympathetic Wing

of Your Nervous System. [ Online] Available: http: / / www. wisebrain. org/ ParasympatheticNS.pdf. [วนทคนขอมล 27 มถนายน 2557].

Horsley, R. R. , & Norman, C. Communication within the brain. In P. Banyard, N. O. Davies, C. Norman, & B. Winder. ( 2010) . Essential Psychology: A Concise

Introduction. (pp. 150-179) London: SAGE Publications. Hsu, S. (2014). Introduction: Motivation and Emotions: What Guides Our Behavior?

In C. Then-Lun Sun (Ed.), Psychology in Asia: An Introduction (pp.211-249). New

Tech Park: Wardsworth, CENGAGE Learning. Jeong, J., Kim, D., Kim, S. Y., Chae, J., Go, H. J., & Kim, K. (2011). Effect of Total Sleep

Deprivation on the Dimensional Complexity of the Waking EEG. SLEEP,

24(2), 197-202. Kalat, J. W. ( 2008) . Introduction to Psychology. ( 8th ed. ) . New York: Thomson

Wadsworth. Kim, J., & Hatfield, E. (2004). Love types and subjective well-being: A cross-cultural

study. Social Behavior and Personality, 32(2), 173-182. King, L. A. (2011). The Science of Psychology. (2nd ed.). New York: McGraw Hill. Lau, R. K. C. (2014). Personality: Dimension, Structure and Development. In C. T.-L.

Sun, Psychology in Asia: An Introduction. ( pp. 317- 348) . New Tech Park: CENGAGE learning.

Lefton, L. A., & Brannon, L. (2008). Psychology. New York: Pearson Education.

Leka, I. (2015) . The Impact of Peer Relations in the Academic Process among

Adolescents. Mediteranean Journal of Social Sciences, 6(1), 127-132. Li, W. O. (2014) . Biological Psychology. In C. T. - L. Sun, Psychology in Asia: An

Introduction. (pp. 79-126). New Tech Park: CENGAGE learning. Lopatina, O., Inzhutova, A., Salmina, A. B., & Higashida, H. (2013). The roles of oxytocin

and CD38 in social or parental behaviors. Frontiers in Neuroscience, 6(182) , 7-18.

Magai, C., & McFadden, S. H. (1995). A Discrete Emotions, Functionalist Analysis of

Personality Development: Part II: Illustrations from Biography and

Empirical Research. In C. Magai, & S. H. McFadden, The Role of Emotions in

Social and Personality Development: History, Theory, and Research (pp. 253-294). New York: Plenum Press.

Mander, B. A. , Reid, K. J. , Davuluri, V. K. , Small, D. M. , Parrish, T. B. Mesulam, M. M. , Zee, P. C. , & Gitelman, G. R. (2008) . Sleep deprivation alters functioning

within the neural network underlying the covert orienting of attention. Brain Research, 1217,148-156.

Matínez, L. G., Castro, J. R., Licea, G., Rodríquez-Díaz, A., & Alvarez, C. (2011). Knowing

Software Engineer’ s Personality to Improve Software Development. (6th

ed.). International Conference of Sortware and Data Technologies (pp.99-103). Seville: ICSOFT 2011.

Mastorakos, G., Pavlatou, M. G., & Mizamtsidi, M. The Hypothalamic-Pituitary-Adrenal

and The Hypothalamic- Pituitary- Gonadal Axes Interplay. Pediatric

Endocrinology Reviews, 3(1), 172-181. Mercola, J. Melatonin Regulates Our Cycles, Mood, Reproduction, Weight and May

Help Combat Cancer. [Online] Available: http: / / article. mercola. com/ sites

/articles/archive/2013/10/10/melatonin.aspx [วนทคนขอมล 13 พฤศจกายน 2558]. Mullingtion, J. M. , Haack, M. , Toth, M. , Serrador, J. , & Meier- Ewart, H. ( 2009) .

Cardiovascular, Inflammatory and metabolic Consequences of Sleep

Deprivation. Progress in Cardiovascular Diaeases, 51(4), 294-302. Nevid, J. S. (2012). An Introduction to Psychology. (4th ed.). Connecticus: WADSWORTH

CENGAGE Learning.

260

Oei, N. Y. , Everaerd, W. T. , Elzinga, B. M. , Van Well, S. , & Bermond, B. ( 2006) . Psychosoical stress impairs working memory at high loads: An association

with cortosol levels and memory retrieval. Stress, 9(3), 133-141. Olson, A. ( 2014) . Learned Heoplessness as a Correlate of Psychosis. [ Online]

Available: http://www.psychologytoday.com/blog/theory-and-psychopatholo

gy/201401/learned-helplessness-correlate-psychosis [วนทคนขอมล 2 กมภาพนธ 2559].

Peper, J. S. , & Dahl, R. E. (2013) . Surging Hormones: Brain-Behavior Interactions

During Puberty. Current Directions in Psychological Science, 22(2), 134-139. Rimmele, U. , Spillmann, M. , Bârtschi, C. , Wolf, O. T. , Weber, C. S. , Ehlert, U. , et. al.

(2009). Melatonin improves memory acquisition under stress independent

of stress hormone release. Psychopharmacology, 202, 663-672. Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2000). Self-Determination Theory and the Facilitation of

Intrinsic Motivation, Social Development, and Well -Being. American Psychologist, 55(1), 68-78

. (2004). An Overview of Self-Determination Theory: An Organismic-Dialectical Perspective . In E . L. Deci, & R . L. Ryan (Eds .), Handbook of Self-Determination Research (pp. 3-27). New York, United States of America: The University of Rochester Press.

Saraswat, A., Weinand, J., & Safer, J. (2015). Evidence Supporting the Biologic Nature

of Gender Identity. Endocrine Practice, 2(21), 199-204. Schwartz, A. ( 2013) . Depression and Learned Helplessness. [ Online] Available:

http://www.mentalhelp.net/blogs/depression-and-learned-helplessness/ [วนทคนขอมล 2 กมภาพนธ 2559].

Shalev, I. , & Ebstein, R. P. (2013) . Frontiers in oxytocin science: from basic to

practice. Frontiers in Neuroscience, 7(250), 5-6. Wong, B. P. (2014) . Introduction: What is psychology? In C. Tien- Lun Sun (Ed. ) ,

Psychology in Asia: An Introduction (pp. 1-19) . New Tech Park: WADSWORTH

CENGAGE Learning.

World Health Organization. (2014) . Mental health: a state of well-being. [Online] Available: http://www.who.int/features/factfiles/mental_health/en/..... [วนทคนขอมล 2 กมภาพนธ 2559].

Documents

อกสารประกอบการสอนportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/17644475x6l7828RRXAp.pdf · 3.2.1 พันธุกรรม .....57 3.2.2 ยีนสຏ:༛จุดตัๅงตຌนของคุณลักษณะตางโ