АВТО ЗАМЫН САЛБАРЫН ХӨГЖИЛД

ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТЫН ГҮЙЦЭТГЭХ ҮҮРЭГ,

ҮР АШИГ, ЧАНАРЫН АСУУДАЛ

АВТО ЗАМЫН ГАЗРЫН ДАРГА

Б.ЭНХТӨР

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН ХЭРЭГЖҮҮЛЭГЧ АГЕНТЛАГ

АВТО ЗАМЫН ГАЗАР

УЛААНБААТАР ХОТ 2011 ОН.

Илтгэлийн бүтэц

1. Авто замын салбарын хөрөнгө

оруулалт

2. Хөрөнгө оруулалтын үр ашиг

3. Хөрөнгө оруулалтын үр ашгийг

дээшлүүлэхэд анхаарах асуудал

4. Авто замын салбарын хөрөнгө

оруулалт ойрын жилүүдэд

Монгол Улсын авто замын салбар 1929 онд тухайн үеийн Монгол

транс нэгдлийн дэргэд анх “Замын хэлтэс” нэртэйгээр 5 хүний

бүрэлдэхүүнтэй байгуулагдсан.

Энэ үеэс эхлэн 1996 он хүртэл Авто замын салбар зөвхөн улсын

төсвийн хөрөнгө оруулалтаар санхүүжигдэж ирсэн юм. Харин 1996

оноос гадаадын зээл тусламж, 2008 оноос хувийн хэвшлийн хөрөнгө

оруулалт энэ салбарт орж ирсэн байна.

Салбарын хөрөнгө оруулалт нь дараах үндсэн 3 чиглэлд хийгдэж ирлээ.

- Монгол улсын авто замын сүлжээг бий болгож хөгжүүлэх

- Салбарын мэргэжилтэй боловсон хүчнийг бий болгох

- Салбарын материаллаг баазыг бий болгож машин механизмаар

хангах

3

Анхны хатуу хучилттай авто зам, 1940 он

АВТО ЗАМЫН САЛБАРЫН ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТ

АВТО ЗАМЫН СҮЛЖЭЭ 1930 ОНЫ ҮЕД АВТО ЗАМЫН СҮЛЖЭЭ ӨНӨӨ ҮЕД

УЛААНБААТАР ХОТЫН АВТО ЗАМ, 1930 ОНЫ ҮЕД

ТӨМӨР БЕТОН ГҮҮР Модон гүүр, 1940 он

АВТО ЗАМЫН САЛБАРЫН ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТ

УЛААНБААТАР ХОТЫН АВТО ЗАМ, ӨНӨӨ ҮЕД

0

100

200

300

400

500

600

700

800

1929-1970 1970-1980 1980-1990

₮88.16

₮763.15

₮64.38 ₮9.80

₮84.79

Зам барилгын ажилl Зам засвар арчлалтын ажил

УЛСЫН ТӨСВӨӨС АВТО ЗАМЫН САЛБАРТ ОРУУЛСАН ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТЫН ХЭМЖЭЭ, мөнгөн дүнгээр, сая төгрөг

1970-2010 оны хооронд авто замын салбарт улсын төсвөөс 462,1 тэрбум

төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийсэн байна. Хөрөнгө оруулалтын хэмжээ

сүүлийн жилүүдэд нэмэгдэж 2010 оны хөрөнгө оруулалтыг 2000 онтой

харьцуулахад 34 дахин өссөн байна.

307.6

6771.3 9873.4 32936.4

168185.2

332687.6

264.4 3675.9 4236.8 10940.2

28289.7 30616.7

0.0

50000.0

100000.0

150000.0

200000.0

250000.0

300000.0

350000.0

1990-1992 1993-1996 1997-2000 2001-2004 2005-2008 2009-2011

Зам барилгын ажилl Зам засвар арчлалтын ажил

1970-1990 он 1990-2010 он

Хөрөнгө оруулалт зөвхөн улсын төсвөөр хязгаарлагдахгүй 1996 оноос

хойш гадаадын зээл тусламжаар, 2008 оноос хойш хувийн хэвшлийн

хөрөнгө оруулалтаар ихээхэн хэмжээний хөрөнгө оруулалт хийгдэх болсон

0

10

20

30

40

50

60

70

1996-2000

2001-2004

2005-2008

2009-2010

зээл тусламжийн дүн

66.51 58.15 29.58 29.53

66.51

58.15

29.58 29.53

1996-2010 оны хооронд авто замын салбарт гадаадын хандивлагч орон

санхүүгийн байгууллагуудын зээл тусламжаар 194.7 сая ам долларын

хөрөнгө оруулалт, 2008-2010 оны хооронд хувийн хэвшлийн хөрөнгө

оруулалтаар 229,9 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийгдсэн байна.

Зээл тусламжийн дүн, сая ам доллар

0

20

40

60

80

100

120

20082009

2010

11

101.4 117.5

2008 2009 2010

Хөрөнгө оруулалтын дүн

11 101.4 117.5

Хувийн хэвшлийн хөрөнгө оруулалт,

тэрбум төгрөг

ЗЭЭЛ ТУСЛАМЖ БОЛОН ХУВИЙН ХЭВШЛЭЭС АВТО ЗАМЫН САЛБАРТ ОРУУЛСАН ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТ

Хөрөнгө оруулалтын үр ашиг

Авто замын салбарын хөрөнгө оруулалтын эдийн засгийн үр ашгийг дараах 3 чиглэлээр авч үзлээ

1. Авто замын сүлжээний бүрдэлт

2. Салбарын чадавхи

3. Эдийн засгийн үр өгөөж

АВТО ЗАМЫН СҮЛЖЭЭНИЙ БҮРДЭЛТ

- Авто замын сүлжээг бий болгож хөгжүүлэх чиглэлээр гарсан үр дүн

Óëñûí ÷àíàðòàé àâòî çàìûí ñ¿ëæýý

Үүнээс: Õàòóó õó÷èëòòàé àâòî çàì

Îëîí óëñûí ÷àíàðòàé àâòî çàì

• Монгол улсын авто замын сүлжээ бүрэлдэн бий болж судалгаа төлөвлөгөөний үндсэн дээр

хөгжүүлэх боломж бүрдлээ.

• Авто замын сүлжээнд инженерийн хийц бүхий зам, замын байгууламж, хатуу хучилттай авто

замын хэмжээ нэмэгдэж байна

• Хүн ард, зам хэрэглэгчдэд сайн чанарын авто замаар үйлчлэх боломж бий болж байна.

• Хатуу хучилттай авто замын хэмжээ нэмэгдсэнээр ТАЗ, ЗХЗ-ын хэмнэлт гарч өргөн

хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүний үнэ тариф буурах боломж бүрдэж байна.

• Ажлын байр нэмэгдэж, ядуурал болон хүн амын хэт төвлөрлийг бууруулахад чухал нөлөө

үзүүлж байна.

• Авто зам, замын байгууламж баригдсанаар олон салаа зам арилж тоосжилт багасан байгаль

орчинд үзүүлж буй сөрөг нөлөөлөл буурч байна.

• Сайн чанарын замын сүлжээг бүрдүүлсэнээр уул уурхай, аж үйлдвэрлэл зэрэг бусад салбар

хөгжих дэд бүтэц бий болж улс орны эдийн засгийн өсөлтийг хурдасгахад нөлөөлж байна.

Монгол улс 49250км авто замын сүлжээтэй.

Олон улс, улсын чанартай авто замын

сүлжээний урт 12613км

8499.5

2630

1483.5

Үүнээс: Хатуу хучилттай – 20.8%

Хайрган хучилттай – 11,8%

Ердийн хөрсөн зам – 67,4%

Улсын чанартай авто замын бүрэлдэхүүн /км/

0

1000

2000

1929-1970 1970-1980 1980-1990 1990-2000 2000-2010

375.4 208.6 390.3

719.7

1759

147 37 48 280.2

441.37

Õàòóó õó÷èëòòàé çàìûí áàðèëãûí àæèë, êì

Õàéðãàí õó÷èëòòàé çàìûí áàðèëãûí àæèë, êì

Ашиглалтанд оруулсан авто замын урт, км-ээр

АВТО ЗАМЫН СҮЛЖЭЭНИЙ БҮРДЭЛТ

0

2000

4000

6000

8000

1929-1970 1970-1980 1980-1990 1990-2000 2000-2010

1996.3 2300.7 2275

6123.6

3631.2

ÿ¿ð áàðèëãûí àæèë, ó/ì

Ашиглалтанд оруулсан гүүрийн урт, у/м-ээр

- Авто замын салбар үүсэн бий болсон

буюу 1930-аад оноос хойш нийт:

- - 3453 км хатуу хучилтай авто зам,

- 953,6 км хайрган зам,

- 16326 у/м төмөр бетон гүүр

шинээр барих буюу шинэчлэн

ашиглалтанд оруулсан байна.

- Үүнээс сүүлийн 10 жилд

- 1759 км хатуу хучилтай авто зам /51%/

- 441,37 км хайрган зам /46 %/

- 3631,2 у/м төмөр бетон гүүр / 22%/

-ийг тус тус барьсан байна.

- Сүүлийн 10 жилд хөрөнгө оруулалт 34 дахин нэмэгдэж Монгол улсын авто замын

сүлжээний нийт хатуу хучилттай авто замын 50 гаруй хувийг барьсан байна.

Авто замын салбарт оруулсан хөрөнгө оруулалтын үр дүнд Монгол улсын авто

замын өнөөгийн сүлжээ бий болсон

АВТО ЗАМЫН СҮЛЖЭЭНИЙ БҮРДЭЛТ

7005.7

74584.4

86936.7

435490.4

0

50000

100000

150000

200000

250000

300000

350000

400000

450000

500000

1995 2000 2005 2010

Хөрөнгө оруулалтын хэмжээ, сая төгрөг

- Судалгаанаас харахад авто замын салбарын хөрөнгө оруулалт нэмэгдэхийн хирээр авто

замын сүлжээн дэх хатуу хучилттай авто замын хэмжээ өсөж байгаа бөгөөд өнөөгийн

байдлаар 2000 гаруй км авто зам дээр барилгын ажил хийгдэж байна.

- 2011 онд “Шинэ бүтээн байгуулалт” дунд хугацааны хөтөлбөр хэрэгжиж эхлэснээр Монгол

улсын хэмжээнд 4000 орчим км авто зам дээр барилгын ажил хийгдэх төлөвтэй байна.

1180.2 1282.8

1503.4

2442.6

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

1995 2000 2005 2010

Авто замын сүлжээн дэх хатуу хучилттай авто замын өсөлт, км

САЛБАРЫН ЧАДАВХИ

30 42 50

200

420

22 22 30

138

249

0

100

200

300

400

500

1981 1985 1990 2004 2010

Хүчин чадал, 1 жилд барих авто хучилттай авто зам

Замын байгууллага, компаний тоо

811 1256

2165

3984

6755

66 114 260 584 911

1258

1983

3796

5267

8342

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

9000

1967 1981 1990 2000 2010

Мэргэжилтэй ажилчид

Инженер техникийн ажилчид

Нийт ажиллагсад

- Авто замын салбарын мэргэжилийн боловсон хүчнийг бэлтгэх чиглэлээр хийгдсэн хөрөнгө

оруулалтын үр дүнд Авто замын салбар ИТА мэргэжилтэй ажилчдаар тодорхой хэмжээнд

хангагдлаа.

- Авто замын салбарын анх үүсэн

бий болоход 5 ажилтантай

байсан бол 1960-аад оны үед

1300 орчим, 1990-ээд оны үед

3000 орчим, 2010 онд 8300 гаруй

ажиллагсадтай болжээ.

- Зөвхөн сүүлийн 10 жилд авто

замын салбарын нийт

ажиллагсадын тоо 4000 орчмоор

нэмэгдсэн нь авто замын салбар

эрчимтэй хөгжиж байгааг

харуулж байна.

- 1960-аад оны үеээс анхны авто замын инженерүүдийг тухайн үеийн ЗХУ-д, 1991 оноос Монгол улс дотооддоо

бэлтгэдэг болсоноор 2010 оны байдлаар 500 орчим нь авто замын мэргэжилийн инженерүүд ажиллаж байна.

- 1990 оноос өмнө Монгол улсад авто

замын барилга засвар арчлалт хйих

үүрэгтэй 24 байгууллага байсан бол 2010

оны байдлаар 250 орчим компани аж

ахуйн нэгж авто зам барих засвар арчлалт

хийх тусгай зөвшөөрөл аваад үйл

ажиллагаа явуулж байна.

- Авто замын зураг төслийг тухайн үеийн

ЗГЗТШ-ний институт гүйцэтгэж байсан бол

одоо 20 гаруй компани аж ахуйн нэгж энэ

чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж байна.

МОНГОЛ УЛСЫН АВТО ЗАМЫН СҮЛЖЭЭ, 2011 ОН

Dayan

Ulaanbaishint

Khandgait

Yarant

Burgastai

Artssuuri

Nomrog Tsosontsengel

Bayanbulag

Bombogor

Galuut

Khankh

Õàòãàë

Ikhtamir

Öàõèð

Khutag-Undur

Baga-ilenkh

Dashinchilen

kharkhorin Erdenesant

Lun

Bayangol

Bayanchandman

Altanbulag

Bogd

Bayanleg

Gurvantes

Shiveekhuren

Ãàøóóíñóõàéò

Tsogttsetsii

Tsogt-Oboo

Choir

Bayan

Khar Airag

Tsenkhermandal

Jargaltkhaan

Tsetsuukh

Norivlon

Bayan-Uul

Urikhan

Chuluunkhoroo

Ereentsav

Хавирга

Kholonbuir

Monkhkhaan

Erdenetsagaan

Bichigt

Рашаант

Khujirt

Zamiin Uud

Narabulag

Songino

Bayantes Tsagaan-Uul

Myangad

Mankhan

Bulgan

Dariv

Bugat

Altai

Tsagaankhairkhan

Buutsagaan

Ulgii

Tsagaannuur

Teshig

Buregkhangai

Dorgon

Dorvoljin

Altai

Tolbo

Delger

Eeviin buudal

Togrog

Jargalant

Nariinteel

Sharlin

Khuld

Tariat

Undur-Ulaan

Ikh-Uul

Nogoon

dov

Erdene

Khalh gol

Nomrog

Telmen

Nalaikh

Shargalzuut

Baganuur

Mandal

Eroo Khuder

Tushig Ulaangom

Khovd

Altai Bayankhongor

Murun

Tsetserleg

Bulgan Erdenet

Arvaikheer

Darkhan

Sukhbaatar

Mandalgobi

Dalanzadgad

Zuunmod

Sainshand

Undurkhaan Baruun-Urt

Uliastai Choibalsan

Ulgii

Хатуу хучилттай авто зам

Ердийн хөрсөн болон хайрган зам

- 2630 км

- 9983 км

2011 оны байдлаар улсын чанартай

авто замын сүлжээний 20% нь хатуу

хучилттай авто зам байна.

АВТО ЗАМЫН САЛБАРЫН 2011-2016 ОНЫ ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТЫН ҮР ДҮНД БИЙ

БОЛОХ МОНГОЛ УЛСЫН АВТО ЗАМЫН СҮЛЖЭЭНИЙ БАЙДАЛ, 2016 ОН

2011-2016 онд авто замын салбарын хөрөнгө оруулалт нэмэгдэснээр Улаанбаатар хотыг аймгийн

төвүүдтэй болон улсын хилтэй хатуу хучилттай авто замаар бүрэн холбож улсын чанартай авто

замын сүлжээний 95% нь хатуу хучилттай болно.

ªëãèé

Õîâä

Óëààíãîì

Óëèàñòàé

Ãîâü-Àëòàé

Áàÿíõîíãîð Àðâàéõýýð

Öýöýðëýã

Áóëãàí

̺ðºí

Ýðäýíýò

Äàðõàí

Ñ¿õáààòàð

Çóóíìîä

Óëààíáààòàð

×îéð

Ñàéíøàíä

Ìàíäàëãîâü

Äàëàíçàäãàä

ªíäºðõààí

Áàðóóí-Óðò

×îéáàëñàí

Óëààíáàéøèíò

Õàíäãàéò

Àðö ñóóðü Áàãà-Èëýíõ

Õàíõ

Àëòàíáóëàã Ýðýýíöàâ

Óëüõàí

Õàâèðãà

Áè÷èãò

Çàìûí ¯¿ä

Ãàøóóí ñóõàéò

Áóðãàñòàé

ßðàíòàé

Äàÿí

Õàðõîðèí

Øèâýýõ¿ðýí

Хатуу хучилттай авто зам Хурдны зам